DERS 2

nanmak iin Neden

Tanr Var m/Mevcut mu?
24.00 Felsefenin Sorunlar
Prof. Sally Haslanger
Eyll 12, 2005

Ontolojik Yaklam (*)



Soru ( ve cevaplar iin ereve) -- Tanr var m? (Bu soruda,Tanrnn, kusursuz
bir varlk, bir mevcudiyet olduu, felsef/din kavramn varsayacaz Tanrnn
bu kusursuzluu, bu mkemmellii: en gl, en yetenekli, ve en kusursuz
lde iyi, olduu temel niteliklerini iermektedir.)

Teist: Evet, Tanr vardr.
Rasyonel Teizm: Tanrn n varlna inanmak iin akla uygun
temeller (salam nedenler) vardr.
Akl-d nanm, Akl-d Teizm : Tanrn n varlna inanmak iin, akla uygun
temeller (salam nedenler) yoktur, ama Akl-d Teist, salam nedenlersiz de inanr.
rrasyonel Teizm: Tanrnn var olmadna inanmak iin akla uygun sebepler,
salam nedenler vardr; ancak, rrasyonel Teist, gene de (akla,dnmeye ramen)
Tanrnn var olduuna (bir nevi gz-kapal) inanr.
Ateist : Hayr, Tanr yoktur.
Agnostik, Bilinemezci: Bilmiyor. (veya : ne Tanrn n var olduunu, ne de
varolmadn bilmiyor.)


Tanrn nVarolduunu savunan Grler : Rasyonel Teizm, Tanrn n varolduunu
savunan grler temin etmeye alr, rnein :

Kozmolojik Gr : Herey, ya, baml bir varlk, veya, bamsz (kendinden
mevcut, var-olma nedeni, kendisi olan) bamsz bir var-oluumdur; bu gre
gre, her ey baml deildir; yle ise, bir ey, yani Tanr (kendinden-mevcut;
var-olma nedeni, kendi olduu iin), bamszdr.


( * ) Tanr kelimesinin anlamndan hareket ederek, Tanrn n mevcudiyetini, var
olduunu anlamak.





Teleolojik Gr/Tasarma Dayal Argman: Dnya dzeni ve sistematiinin en iyi
aklamas, bunlarn kusursuz bir tasarmc tarafndan yaplm olduu Hipotezidir.
Bu gre gre, kusursuz Tasarmc (Tanr), dnyann mevcudiyetinden sorumludur.



Ontolojik Gr : Bugn zerinde duracamz konu

Ontolojik Argman: Ontolojik Argman dier grlerden ayran zelliklerinden
biri, bu argmann Tanrnn var olduunu kantlamak iin, sadece Tanr
kavramndan hareket etmesidir. Baka bir deyimle, yeryznde oraya buraya
giderek Tanr'y aratrmanza gerek yoktur; sadece Tanr'nn ne olduunu bilerek,
rnein, Tanr kavramna sahip olarak, bunun sonularn grmek,Tanr'n n
varolduunu gstermek iin yeterli olmaldr. yle ise, kullandmz Tanr kavram
nedir?

Tanr = mutlak anlamda kusursuz bir varlktr. Yani, O'ndan daha byk hi bir
varlk, mmkn deildir, ondan daha byk bir oluum, bir varlk dnlemez.



(Bir an iin) bu Tanr kavramn kabl edelim. imdi, Tanr var m, sorusunu hl
yantlamak iin, varolmaktan neyi kastettiimiz konusunda biraz daha aklama
yapmalyz. nce, gerekte varolmakla, anlamada veya dncede varolmak
arasndaki farkll dikkate almalyz. te baz rnekler:

Mevcut Mevcut deil

Charles Nehri Genlik Cemesi
ift Dili Hayvanlar Unikornlar (ok boynuzlu mitolojik at)
Boston Atlantis (Ktas)
George W.Bush Sherlock Holmes

Ak ekilde anlalaca zere, nmzdeki konu, Tanr' n n dncede var olup
olmad baz insanlarn Tanr fikrine sahip olup olmadklar, deil. Pek ok
insann byle bir fikri vardr (veya yle gibi grnrler). Buradaki soru, sahip
olduklar kavramn, -Tanr ile ilikilendirdikleri fikrin - , akl evreleyen d
dnyada gerek olup olmaddr.

Anselm ve Descartes gibi Filozoflar, zorunlu olarak var olmayacak eyler olduunu
ne srebileceimiz gibi, baz eylerin zorunlu olarak varolmalar gerektiini
gsterebileceimizi savunmulardr.Baz kavramlarn rneklerinin olmaylarnn,
kavramn kendi-kendisi ile tezat iinde olmasndan ileri gelmesi, mmkn ve
inandrcdr:



Kareember = Kare eklinde bir ember
Kareemberlerin mevcut olmadklarn gsteren Argmanlar:

1) Kareember kavram, ayn zamanda kare ve ember eklindeki bir figr
kavramdr.
2) Kare ve ember eklinde bir figrn var olmas, mmkn deildir.
3) Kareember kavram, mevcut olmas mmkn olmayan bir kavramdr.
4) Bu nedenle, zorunlu olarak,Kareember diye birey yoktur.

Ancak, zorunlu olarak rnei olmas gereken kavramlar da var mdr? Bu sorunun
ma ettii kavram olan, Tanr kavram, ite byle bir kavramdr.

Yrttmz dnce tarzn takip etmek iin, varolmann kusursuzluk olduunu
dikkate almamz gerekmektedir. Bu ne demek oluyor? Bir roman kahramann,
rnein, Sherlock Holmes'u dnn. Sherlock Holmes, kusurludur. Pekok
bakmdan kusurludur (rnein, pipo kullanr, sabrszdr, tahkir edici olabilir vs.).Belki
(en nemli) kusurlarndan biri, galiba, gerekte varolmaydr! Byle bir iddia,
(gerek-olmayan) herhangi bir eyin, var olmas halinde, daha kusursuz olacan
ifade etmektedir. Bundan dolay, Sherlock Holmes, ksmen de, gerekte var
olmad ve daha ok, sadece hikyelerde var olduu iin, eksiksiz bir kusursuzlua
sahip deildir.



Bylece, bu fikirleri bir araya getirirsek, ontolojik gr n u versiyonuna varrz:

1) Tanr kavram, mutlak anlamda kusursuz bir yaratk, kavramdr; yani, ondan
daha kusursuzu olanakszdr.
2) Var olma,kusursuzluun yansmasdr, yani, byk-klan bir nitelie sahip
olmaktr: varolmak, varolmamaktan daha byk olmak demektir.
3) Var olma bir mkemmellik, kusursuzluk yansmas, byk-klan bir nitelik
olduu iin, eer Tanr gerekte fiilen mevcut olmuyor ise, o takdirde, Tanrnn
tm niteliklerinden daha stn ve fazladan mevcut olan birey, var olmaldr.
Fakat, Tanrn n tanm gz nnde tutulduunda, bu olanakszdr.
4) Bundan dolay, Tanr kavram, mevcut, ve var olan bir oluumun kavramdr.
5) Bu sebepten, Tanr vardr, Tanr mevcuttur.


tirazlar:

1. Kusursuz Ada

Anselme gre, z varlk ieren sadece bir ey vardr, o da: Tanrd r. Peki ama, bu
kstlama nereden geliyor? Niin, z bu ahane nitelie sahip baka eyler de
olamyor? Ve, yle ise, niin biz, bu dier eyleri, Anselm in Tanrnn mevcut
olduunu ispatlad gibi ispatlayamyoruz?
Anselmin Tanrn n varolduunu ispatlamak iin sunduu ayn gr ekli, kusursuz
bir adann mevcudiyetini ispatlamay desteklemek iin de sunulabilir. Farzedin: X
sper bir ada, x, mutlak anlamda kusursuz bir adadr. Byle bir varsaymda, yukardaki
argmanda,Tanr yerine sper aday koyarsak, bu dnce tarznn, kusursuz bir
adann mevcut olduunu da gstermesi gerekir. Ama sper ada diye bir ey yoktur.
yle ise, bu grte bir yanllk olmal, ya da bir yanllk.var demektir.

2. eyler'i, tanmlamak yoluyla mevcut edemezsiniz.
(4)ten (5)e geiteki dnce tarz, sorun tayor. (4) tuhaf bir dayanaktr ve iki
eyden herhangi birinin anlamna gelebilir:

4(a) halinde, Tanr kavramn tatmin etmek iin, sizin de var olmanz gerekirdi.
Yani, bir eyin Tanr kavramn tatmin edebilmesi, karlayabilmesi iin, var olmas,
mevcut olmas gereklidir.
4(b) (Dier taraftan), var olan birey, Tanr-kavramn karlar.



Farkl bir rnek dnn. unu varsayn:
Bir runicorn = df varolan bir unikorn (tek boynuzlu at)

RU 4(a) runikorn-kavramn kantlamak iin, sizin de mevcut olmanz gerekir.
(Doru !)
RU 4(b) Varolan birey, runikorn-kavramn da kantlar.
(Yanl!)

Runikornun varolan bir runikorn'dan, mevcut herhangi bir tane olduu kmaz.
Baka bir deyimle, runikorn-kavramn desteklemeniz iin sizin de mevcut olmanz
arttr, ama, runikorn-kavramnn mevcudiyetini destekleyen hibir ey, bu art takip
etmiyor.

Bu dnme ekillerinden, (5) Tanr vardr sonucuna ulaabilmemiz iin, ihtiyacmz
olan, (4b) dir. Ancak, (1-3) takip edenin (4a) olduunu gryoruz. Kaydetmek
gerekirse: (1) z itibariyle,kavramn ancak kusursuz bir varln mevcudiyetinin
destekleyeceini sylyor, ve (2-3)byle bir mevcudiyetin var olmas gerekeceini
sylyor; bylece her ikisini bir araya getirerek (4a)y, sizin de var olmanz gerektii
kavramn elde ediyoruz. Burada Glk, (4a) dan (4b) ye tartmasz bir var yolu
olmamasnda (yok). Bununla beraber, kareember gr farkldr. Bu grte, (4a)
nn karlndan (4b) karlna rahatlkla ulaabiliriz. Yani:



(S4a) Kareember-kavramn desteklemek iin, mevcut olmanz gerekmiyor.
(S4b) Var olan hibir ey kare-ember kavramn desteklemez; bu kavrama kant,
oluturmaz.

3. Var olma, mevcut olma, bir nitelik/bir zellik deildir.
Derslerde belirtilmi olan nedenlerden tr, pek ok filozof, mevcudiyet in,
varolmann, o nesnenin (ayrlmaz) bir nitelii olmad sonucuna varmtr. Bu, daha
ziyade, bir eyin var olduunu sylemek iin, o eye ait bu eit bir kavramn rnekleri
olduunu ifade etmektedir. Eer bu doru ise, (2)deki varsaym sorunludur,
tartmaldr.

Varln bir kusursuzluk olduu fikrinin Tanr ya nasl uygulanaca, ak deildir. Tanr
kavramnn, eer Tanr varsa, daha kusursuz olacan m sylememiz lzm?
Ama,kimse, Tanr kavramnn kusursuz olduunu, ma dahi etmedi ki.

Sonu

Rowun, baz argmanlarnn, benim dnmden daha kat ve kuvvetli olduunu
greceksiniz. rnein, Rowe, kusursuz ada ve mevcudiyetin bir nitelik olmad
iddiasna kar, Anselmi savunmaya alyor. Kanmca yanlyor ve kar grler,
olduka gl. Roweun kendi grne gre, Tanrnn mmkn bir varlk olduu
grn Anselme balamakla yanlyoruz, yani, mutlak anlamda kusursuz bir
varlk olmas gerektiinden, mmkn olmadn iddia etmek dahi, olanak ddr.
Ama, bu konudaki dnme tarz, ikna edici deil.

Bu arada,Ontolojik Gr n baarszlnn, Tanrn n varolmadn gstermedii
ne de Tanrn n varlna inanmak iin iyi nedenler olmad anlam tamadn da,
gzden karmayn ve not aln. Sonu olarak, sadece, bir gr. Ancak, var olma
yolunda, ok dnmemize de olanak salyor. Bu, nitelii ile, sadece bir argman.