21.

YZYIL
[69]
Mays 11 Say: 29
Depremler lkesi Japonya, 11 Martda 9.0 byklndeki sarsnt ve ardndan yerleim bi-
rimlerini vuran tsunami (liman dalgas ya da deprem dalgas) ile byk bir yara ald. Yllardr
Tokyoyu da ieren Kanto blgesinde ciddi bir deprem bekleyen Japonlarn, Tohoku blgesinde
meydana gelen bu byk depremle aresiz bir duruma dtklerini sylemek mmkndr. Ja-
pon Babakannn 11 Nisanda yapt aklamaya gre, Tohoku blgesinin 32 km dousunda
meydana gelen ve yaklak 6 dakika sren Byk Dou Japonya Depremi?nde 13,000den faz-
la kii hayatn kaybetmi, 14.000in zerinde kii kaybolmu ve yaklak 150.000 kii de tah-
liye edildikleri merkezlerde yaamak zorunda kalmtr. Basnda yer alan haberlerde ise depre-
min ardndan Fukushima Daiichi Nkleer Santrali?ndeki sznt sebebiyle 450 bin kadar kiinin
yaadklar blgeyi terk etmek zorunda kaldklar bildirilmektedir.
Deprem, Japonyann bakenti Tokyoda da iddetli bir ekilde hissedilmesine ramen ku-
zeydeki Urayasu dndaki yerleim alanlarnda ok byk bir zarara sebebiyet vermemitir. 1
Eyll 1923 ylnda Tokyolular len saatlerinde vuran ve yaklak 130 bin kiinin hayatna mal
olarak ehir nfusunun yzde 60n evsiz brakan Byk Tokyo Depremi ile kyaslandnda son
depremin Tokyoya byk zarar vermediini sylemek mmkndr. Bu, phesiz belediyelerle
imdiye kadar lkeyi yneten hkmetlerin imar konusundaki ciddiyet ve drstlyle ilgili-
dir. Her eye ramen depremin maliyetinin yaklak 300 milyar Dolar olaca tahmin edilmek-
tedir. Bu miktar sadece yeniden yaplanma ve imar faaliyetleriyle ilgili olup, turizm ve ihracat
kayplarn kapsamamaktadr. zellikle Tokyo ve Disneylandn da bulunduu Urayasu blgesi-
ne ylda milyonlarca yerli ve yabanc turistin gittii dnlrse maddi kayplarn boyutu hak-
knda bir fikir elde etmek mmkn olacaktr.
Felaketteki can kayplar byk ounlukla tsunaminin yol at su basknlar sebebiyle ger-
eklemitir.
1
Ancak bundan sonra, Fukushima Daiichi Nkleer Santralinde meydana gelen
radyasyon ve dier zehirli madde szntlar sebebiyle lmler meydana gelecektir. Risk grubu-
nu oluturan ocuklarn etkilenmemi olmalarn dilemekten baka u aamada Japon bilim
adamlarnn yapabilecekleri hibir ey yoktur. zellikle santralden szan radyoaktif su sebebiy-
le denizdeki radyasyon miktarnn 7 milyon kata kadar ykseldii dnlrse, temel gda mad-
desi deniz rnleri olan Japonlarn nmzdeki yllarda depremin etkilerini daha da iddetli his-
sedecektir. Japonya dnda in, Kore, Rusya ve ABD dorudan radyasyon tehlikesi ile kar
karya kalmtr. Japonyada deprem blgesinde st ve spanaklarda radyasyon tespit edilmesi-
nin ardndan inli yetkililerin endielerini dile getirdikleri srada baz in tarm rnlerinde de
radyasyona rastlanmas tehlikenin bykln gstermitir.
* 21. Yzyl Trkiye Enstits Asya-Pasifik Aratrmalar Merkezi Bakan, merthandundar@yahoo.com
1 Trk Japon Vakf tarafndan Trkiye genelinde Japon Halk ile El Ele Ba Kampanyas balatlmtr. Balarnz hi bir ilem
masraf demeden T. Bankas Ankara/Oran ubesinin TL - USD ve Euro Hesaplarna yapabilirsiniz. T. Bankas Ankara/Oran
ubesi, ube Kodu : 4197 TL Hesap Numaras 22222 (IBAN : TR60 0006 4000 0014 1970 0222 22) USD Hesap Numaras 4440
(IBAN : TR83 0006 4000 0024 1970 0044 40) Euro Hesap Numaras 3330 (IBAN : TR80 0006 4000 0024 1970 0033 30)
Byk Dou Japonya Depreminin
Ardndan Japonya
Do. Dr. Merthan DNDAR*
Do. Dr. Merthan Dndar
21. YZYIL
[70]
Mays 11 Say: 29
Depremde Japon retimi de zarar grmtr. Bu durum, tesislerin hasarndan daha ok
alanlarn evlerini veya hayatlarn kaybetmi olmalar ya da radyasyon tehlikesi sebebiy-
le yaadklar blgeden ayrlm olmalaryla izah edilebilir. Ayrca santrallerin hasara ura-
masnn elektrik kesintilerini balatt da gz nnde bulundurulmaldr. Gerekli para re-
timi yaplamad iin bata Toyota olmak zere Japon otomotiv firmalarnn Japonyadaki
ve yurt dndaki fabrikalarnda tat retim faaliyetleri kesintiye uramtr. rnein ABD,
ngiltere ve Trkiyede bulunan Toyota fabrikalar retime ara vermek zorunda kalmtr.
Yeniden yaplanma ve imar faaliyetleri iin gereken 300 milyar dolarlk bir maliyetin yan
sra yaklak 300 milyar dolarlk bir kayp da Japonlarn yastk alt birikimlerinden kaynak-
lanacaktr. Son gnlerde sularn ekilmesiyle ok sayda para kasas ortaya km olsa da
tahmin edilen bu miktar, Japon ekonomisini ve yaam kalitesini olumsuz ekilde etkileye-
cektir.
zellikle doal afet, felaket ynetiminde Trkiyenin dahil pek ok lkenin tecrbelerin-
den ve tekniinden yaraland Japonyann, depremin he-
men ardndan bata yiyecek olmak zere su ve temizlik
maddelerini felaketzedelere yeterince ulatramam ol-
mas artcdr. Demiryollarnn ve kara yollarnn byk
hasar grm olmas sebebiyle nakliyede sorun yaanma-
s doaldr. Ancak deprem ya da baka doal afetlerin ar-
dndan mahalle mahalle, hatta ev ev kimin nerede toplana-
cana kadar planlanm bir sistem iinde yaayan Japon-
larn gda stoklarnn olmamas ya da tsunaminin hesaplan-
madan hatal yerlerde depolama yaplm olmas bizi a-
rtmtr. Yabanc basna konuan baz Japonlar da ayn bi-
zim gibi, neden uak ya da helikopterlerle yiyecek sevki-
nin yaplmadn sorgulamlardr. Japon zsavunma
Kuvvetlerine bal 100 bin asker enkaz kaldrma alma-
Byk Dou Japonya
Depreminde 13,000den
fazla kii hayatn kay-
betmi, 14.000in
zerinde kii kaybolmu
ve yaklak 150.000 kii
de tahliye edildikleri
merkezlerde yaamak
zorunda kalmtr.
Byk Dou Japonya Depreminin Ardndan Japonya
21. YZYIL
[71]
Mays 11 Say: 29
larna katlmakta olup ayrca Japonyadaki ABDye ait askeri slerde bulunan Amerikal per-
sonel de yardm faaliyetlerinde bulunmaktadr. zellikle askeri hava ulam aralarnn yiye-
cek nakliyesi ve datmnda yeterince kullanlmam ol-
mas grtmz kimi Japonlarca hkmetin acemilii-
ne balanm olsa da bunun tesinde Japon komuta kade-
mesinin de hazrlksz yakalandn dnmek mmkn-
dr. Trkiye de Japonyaya bir insani yardm ekibi gnder-
mi, 3 hafta sreyle kurtarma faaliyetleri gerekletiren bu
ekip ayn yardmlar da datmtr.
Japonyadaki deprem ve tsunamiye bal olarak gelien
nkleer facia Japon toplumunda da byk bir infiale sebe-
biyet vermi ve nkleer kart gsteriler eskiye oranla da-
ha fazla katlmla gereklemeye balamtr. Esas olarak
nkleer santralleri ileten zel irketin yksek maliyet se-
bebiyle yatrmdan kanmas ve devletin de gerekli kon-
trol yapmayarak bir nevi su ortakl yapmas Japon hal-
kn kzdrmtr. Ancak yakn gelecekte Japonyann nkle-
er enerjiden vazgemesi pek de kolay gzkmyor. Su ve
nkleerden baka hibir enerji kayna bulunmayan Japon-
yann sadece petrol, doalgaz ya da kmre dayal bir
enerji retim sistemine dhil olmas zordur. Daha nce
Doal afetlerin ardndan
mahalle mahalle, hatta
ev ev kimin nerede
toplanacana kadar
planlanm bir sistem
iinde yaayan
Japonlarn gda
stoklarnn olmamas
ya da tsunaminin
hesaplanmadan hatal
yerlerde depolama
yaplm olmas
artmtr.
Do. Dr. Merthan Dndar
21. YZYIL
[72]
Mays 11 Say: 29
70li yllarda yaanan petrol krizinde de retimi zarar gren Japonyann maliyet ve buna
bal olarak rekabet gcn kaybetme riski, nkleer enerjiden vazgemesine -en azndan ya-
kn gelecekte- imkn tanmayacaktr.
Japonyadaki depremi bu lkede yaamakta olan yaklak 10 bin kiilik (yaklak 5 bini
kaaktr) Trkiye Cumhuriyeti vatanda sa olarak atlatsa da Trk-Japon ekonomik ilikile-
rinde sallantya neden olmutur. ncelikle Trkiyede yaplmas dnlen nkleer santralle
ilgili olarak Japonya ile yrtlmekte olan grmelere ara verilmi, ayrca uydu yapm ile
ilgili grmeler de ertelenmitir. Trkiyede faaliyet gsteren Toyota gibi otomotiv fabrika-
lar ve buna bal olarak retim yapan Japon sermayeli ya da Trk yan sanayi fabrikalar da
retimlerini durdurmak zorunda kalmlardr. Japonya ile Trkiye arasndaki ticarette baskn
taraf Japonyadr. Trkiyenin bu lkeden ald mal miktarnda bir d yaanmayacak ol-
sa da muhtemelen Trkiyenin bu lkeye yapt ihracat olumsuz olarak etkilenecek ve d-
k olan miktar daha da azalacaktr. Batl ekonomistler yaad byk ok ve felakete ra-
men Japon ekonomisinin bu zor gnlerden kazanl olarak kacan tahmin etmektedirler.
Bu durum hem dnya ekonomisi ve piyasalar bakmndan hem de lkemizin gelecekteki -
karlar bakmndan nem arz etmektedir. 21. YZYIL