SYLE

eride ve darda birok problemle kar karya kalan Trkiyenin komular

arasnda problem yaamad tek lke ran. Trkiye ile ilgili -en azndan u sralar-
grnrde bir problemi yok, ancak zellikle 2005ten yani Mahmud Ahmedinejadn
iktidara gelmesinden sonra rann, srail ve Amerika bata olmak zere birok
devletle nkleer silah almalar nedeniyle aras ald. ran nkleer silah reterek
ve bunu bir gvde gsterisi haline getirerek, belki de sraile gzda veriyor. Ancak
sre, son dnemde Amerikal bir diplomatn iddia ettii gibi srail-ran savana
dnrse bata Trkiye olmak zere Mslmanlarn yaad lkelerin can
sklacak. Peki, bu noktaya nasl gelindi ve gelecek gnlerde neler olacak? Bu sorunun
cevabn Okan niversitesi Uluslararas likiler Blm Bakan ve Avrasya Aratrma
Merkezi Mdr Prof. Dr. Mustafa Kibarolu ile aradk | Sylei: brahim Baran
Ahmedinejadn 2005 Hazirannda Cumhurbakan
olmasnn ardndan rann sylemleri nceki yllara
gre daha da sertleti. Ahmedinejad randa neyi de-
itirdi?
Ahmedinejad randa bir eyleri deitirdi, doru-
dur. Ama ncelikle sraillilerin ilgin bir ifadeleri var,
onu paylamak isterim: Ahmedinejad aslndan bizim
cumhurbakanmz. Ahmedinejad greve gelir gelmez
Siyonizim yeryznden silinmeli gibi baz aklama-
lar oldu.
ranllar srailin adn bile azna almyorlar. sraile
kar byle ilgin bir yaklamlar da var...
ranl devlet adamlar srail kelimesini fazla kullan-
mazlar ve Siyonist devlet tanmn kullanrlar. Siyo-
nizmin de yeryznden tamamen silinmesini isterler. Bu
gibi aklamalar Avrupada ranla ilgili ok fazla kay-
gs olmayan devletleri nemli lde harekete geirdi.
nk srailin Amerikada ciddi etkisi var. srailin
ran konusunda Amerikann d politikasyla ok or-
tak paydas var. Ama Avrupada gerek Almanya, gerek
Fransa ve bir miktar da ngiltere; ran gerekten de bu
silahlar yapabilir mi? Yapsa ne olur? gibi dnce-
lerle ran tehdit unsuru olarak grmyorlard. rann
nkleer program konusunda, hem Amerikann hem
srailin ok da memnun olmad, Avrupa Birlii l-
prof. Dr. Mustafa Kibarolu:
ran nkleer tesislerini gizlemekten,
Bat da nyarglardan
vazgemeli
46
s olarak bilinen Fransa, ngiltere ve Almanya Dile-
ri Bakanlarnn 2003 Kasmnda Tahrana gitmesiyle
balayan Avrupa Birlii-ran nkleer grmeleri sre-
cinin sonucundan da anlalyor. O dnemde, Avrupa
Birlii lkeleri de Amerikann iddia ettii kadar rann
ileri seviyede nkleer gc olduunu dnmyordu.
Hele asker harekt gibi bir giriimin son derece yanl
olacan sylyorlard.
O halde Bat, ran konusunda kendi ierisinde b-
lnm grnyordu.
Evet, yakn zamana kadar durum yleydi. Ancak, Ah-
medinejad aklamalar bunun deimesine etkili oldu.
2003-2005 dnemindeki veya ncesindeki tutumlar-
nn aksine, Avrupadaki liderler arasnda, Avrupayla
Amerika ve srail arasnda bir birliktelik saland. Bu
birliktelik artarak devam ediyor. Bunu ok rahatlkla
syleyebiliriz.
AhMEDNEJAD ADETA SRAL
VE ABD LEhNE KONUUYOR
Ahmedinejadn srail kart sylemleri srailin ii-
ne mi yarad?
Hem de ok ciddi bir ekilde. srailli diplomatlar ve
akademisyenler bu durumu biraz da espriyle kark
olarak, Ahmedinejad bizim yllardr urap da yapa-
madmz iki konumasyla yapt. Ona teekkr ediyo-
Kimdir:
Prof. Dr. Mustafa Kibarolu, 1997-2011 yllar arasnda Bilkent niversitesi Uluslararas likiler Blm retim yesi olarak grev yapmtr. 1995 ylnda Birlemi
Milletler Silahszlanma Aratrmalar Enstits bursu ile svirede; 1996 ylnda Uluslararas Atom Enerjisi Ajans bursu ile ngilterede Southampton niversitesinde;
ve post-doktora bursu ile 1996/1997 akademik yl boyunca ABDde California Monterey Enstitsnde Kitle mha Silahlarnn Yaylmas Sorunu zerine ara-
trmalar yapm ve eserler yaynlamtr. 2003 ylnda doent olmasnn ardndan 2004/2005 akademik ylnda davet edildii Harvard niversitesinde akademik
almalarn srdrmtr. Genelkurmay Bakanl bnyesinde kurulan NATO Terrizmle Mcadele Mkemmeliyet Merkezinin Akademik Danman olan ve ileri
derecede Franszca ve ngilizce bilen Prof. Dr. Mustafa Kibarolu, Okan niversitesi retim yesidir. Prof. Dr. Ayegl Kibarolu ile evli ve bir ocuk babasdr.
MART 2012 47
ruz. O aslnda bizim cumhurbakanmz gibi szlerle
ifade ettiler. Tabi Ahmedinejadn aklamalar, hem
kendisinin siyasetteki birikimiyle, yaklamyla, ideolo-
jik duruuyla alkal olarak, hem de o gne kadar 8
yllk Hatemi dneminde, zellikle rann nkleer prog-
ram konusunda taviz veren bir tutum sergiledii eklin-
deki grn randa hkim olmas sebebiyle ierideki
honutsuzluu darya yanstt. 2004 ve 2005 ylla-
rnda rana gitmitim. Oradaki yetkililerle yaptmz
sohbetlerde, rann nkleer alandaki almalar hak-
knda daha fazla aklk salamas konusunda bir gr
ortaya koyduumuzda ranllar tarafndan kendi top-
lumumuza gre buradaki siyasi
ortama gre batl lkelerin ta-
leplerini karlamak konusunda
o kadar ileri bir aamadayz ki,
eer biraz daha ileri gidersek ra-
dikaller bizi yerimizden ederler
ve tersine sert politikalar izler-
ler gibi ifadeler kullanlmt.
Yani o dnemde ok net olarak
rann iinde, Bat ile nkleer
konuda mzakereler yaplmas-
n gereksiz bulan, hatta daha da
ileriye giderek grmeye kat-
lanlar lkenin karlarna darbe
vuran hainler olarak niteleyecek
kadar sert eletiren kiiler vard.
Ardndan 2005 Haziranndaki
seimi Ahmedinejad kazand-
nda lkedeki radikal grupla-
rn tepkisinin dar vurduu bir
durum ortaya kt.
randa bulunan radikal
gruplar, Ahmedinejadn ikti-
dara gelme ihtimalini dne-
rek buna uygun bir pozisyon
mu belirlediler?
Tabi, seimler ncesinde Ahmedinejadla birlikte
havann deieceini hisseden ranl brokratlar zaten
Batyla temaslarn koparmlard. Ahmedinejad gre-
ve geldiinde btn grmeleri askya ald. Bu sre
onun ilk dnemi boyunca Batyla ran arasnda diplo-
matik ve siyasi anlamda Batnn kayglarn giderecek
gelimelerin nn tkad. Bu dnemde ran nkleer
almalarna ok fazla ara vermedi. Aslnda hibir d-
nemde ara vermedi. Bu sebeple, Haziran 2009 seim-
lerinde ekonomiyle ya da randaki yaam artlaryla
ilgili Ahmedinejada ynelik sulamalardan ok, nkle-
er konuda izledii politikann rann karlarna darbe
vurduu eletirisi ok etkili oldu.
Muhalefet Ahmedinejad i politikayla ilgili mese-
leler yerine, d politikaya ait bir mevzu zerinden mi
keye sktrmaya alt?
Elbette. Normalde, d politikaya ait bir meselenin se-
imlerde ok fazla gndeme gelmemesi gerekir. Douya
doru gittike, d politikayla ilgili meselelerde toplum-
sal ve siyasi konsenssn salanmaya alld gr-
lr. Ahmedinejadn -kimilerine gre duyarszlk olarak
ifade edilen- 2005-2009 yllar arasnda izlemi olduu
nkleer politika ieriden ok
ciddi eletiri alnca seimlere
giderken bu konuda baz ak-
lamalar yapmak zorunda kald.
Seim sonras srete bu derece
sert bir politika izlemeyecei ko-
nusunda bir takm sylemler ge-
litirdi. Uluslararas gvenlik ve
istikrar asndan rann nk-
leer programnn bar seviye-
de kalmas ok nemli. rann
uluslararas anlamalardan do-
an haklarn kullanmas kadar
ykmllklerini de yerine ge-
tirmesi asndan da ok nemli.
Eer ran uluslararas anlama-
lardan doan ykmllkleri-
ni yerine getirmezse sadece bu
konuda olumsuz bir rnek te-
kil etmeyecek. Bununla birlikte
rann nkleer program blge-
deki birok lkeyi de gvenlik
tehdidiyle kar karya braka-
cak ve nlem almaya sevk ede-
cek. Ve belki de baka lkeleri
de rann nkleer gc varsa
biz de yapalm. Madem uluslararas bir anlama var ve
ran bunu tanmyor, biz de tanmayabiliriz noktasna
getirebilecek.
RAN ULUSLARARASI hAKLARINI KULLANIYOR
Ahmedinejad ve daha genel erevede ran, uluslara-
ras anlamalara ramen, daha da nemlisi Amerika
ve sraile ramen bu devletlerin neler yapabileceini
grmek iin zellikle son 10 yla bakmak yeterli- neye
gvenerek bu ekilde hareket ediyor?
Nkleer alanda ran uluslararas doan haklarn kul-
lanyor. Bunu sylemek mmkn. Bu haklar ok somut
SYLE
ran uluslararas
anlamalardan
doan
ykmllklerini
yerine getirmezse
sadece bu konuda olumsuz
bir rnek tekil etmeyecek.
Bununla birlikte rann nkleer
program blgedeki birok
lkeyi de gvenlik tehdidiyle
kar karya brakacak ve
nlem almaya sevk edecek.
48
bir ekilde ifade edilmi. Bunlar kullanmakta herhangi
bir yanl yok. Her lke kendi hakkn kullanmak ister.
Ama dier taraftan ran, sorumluluklarn bana gre ve
birok kiiye gre tam olarak yerine getirmiyor. Ulusla-
raras anlamalardan doan haklar derken de, 1968de
imzalanp 1970te yrrle giren Nkleer Silahlarn
Yaylmasnn nlenmesi Antlamasna taraf olan lke-
ler nkleer silaha sahip olmadklar ve bu yola giden
herhangi bir giriimde bulunmadklar takdirde, nk-
leer enerjiden bar amalarla yani elektrik retmek,
tpta ve tarmda kullanmak gibi eitli bar amal
dediimiz yntemleri kullanmas ve bu ynde tekno-
loji gelitirmesi, bilimsel birikim olmas gibi haklardan
bahsediyoruz. Uluslararas anlamalar bu gibi haklar
destekliyor, tevik ediyor. Bunu sadece kendi balar-
na deil bu konuda gelimi lkelere ibirlii yaparak
da gelitirme imknn salyor. Bunlar iinde uran-
yum zenginletirmek de var, pltonyum ayrtrmak da
var. Doal Uranyum iinde binde 7 orannda bulunan
U-235 izotopunu %3,5 ile 5 arasnda zenginletirince
nkleer reaktrlerde kullanlan yakt retilir. Bunun
iin de zenginletirme tesisi kurulmas gerekir. Dnyada
tabi her lke hem reaktr kurup hem zenginletirme
tesisi kurmuyor. nk bu tesisler ok byk ve pahal,
ayrca ileri teknoloji gerektiriyor. Bu tesisler alrken
ok yksek enerji harcyorlar. Bu yzden birka lke
bir araya gelip ortak yakt retim tesisi kuruyorlar ve
bu yakt retiyorlar. Korkulan olay u: Zenginletir-
me orann yaktlarda kullanlan % 3,5 seviyesinden %
90lara karlrsa nkleer silah retilecek duruma ge-
liyor. rann Tahran Aratrma Reaktrne koyduu
yakt % 20 orannda. Bu almalar nkleer silah yap-
ma amac gtmedii srece uluslararas hukuk asnda
bir sakncas yok.
Ancak birtakm niyetlerden bahsediliyor.
Niyet ler bir mekanizma yok. Niyetlerin siyaseten
deimesi ok kolay. mkn kabiliyetler uzun srede de-
iir. Bir tesis kurmak onu altrmak, oradan bir ey
retmek 15-20 seneyi alr. Ama bir bakarsnz iki sene
iinde Trkiyenin baz komular ile ilikileri tersine
dnm. O yzden bir lkenin sahip olduu imkn ka-
biliyetleri hangi niyetler erevesinde gelitirdii konusu
burada sorun tekil ediyor.
rann sylemleri Amerika ve srailin uluslararas
kamuoyunda ranla ilgili oluturmaya alt algy
glendiriyor mu?
rann sylemleri, slam devriminden bu yana
bata Amerika ve srail olmak zere Batya kar
Tahranda ah devrilip
Ayetullah humeyni
gelip rejimi devralmasnn ardndan
Tahrandaki Amerikan Bykelisi
Washingtona Burada bir devrim oldu
ne yapacaz? diye soruyor. Amerikan
Dileri Bakanlndan gelen cevap
u: Bize kar herhangi bir tutum
deiiklii olmad srece onlara kar
tutumumuzda bir deiiklik olmas sz
konusu deil.
MART 2012 49
olduka sert. Bir parantez aarak bir ey sylemek
istiyorum. Dnyada birok insan randa slam dev-
rimi olduu andan itibaren Amerika ile rann ili-
kilerinin ktletiini dnyor. Aslnda yle deil.
Bu konuda Amerikan Ulusal Gvenlik Arivlerinde
yaptm aratrmalarda Tahranda ah devrilip Aye-
tullah Humeyni gelip rejimi devralmasnn ardndan
Tahrandaki Amerikan Bykelisi Washingtona
Burada bir devrim oldu ne yapacaz? diye so-
ruyor. Amerikan Dileri Bakanlndan gelen
cevap u: Bize kar herhangi bir tutum deiikli-
i olmad srece onlara kar tutumumuzda bir
deiiklik olmas sz konusu deil. Yani devrimin
bizatihi kendisi Amerikan-ran ilikilerini bozmad.
Ama hemen ardndan gelen Tahrandaki Amerikan
Bykeliliinin baslmas ve takip eden yllarda s-
rail ve Bat kart sylemleri ve tabi rann imkn
kabiliyetinin asker kapasitesinin gelimesi ilikile-
rin bozulmasna neden oldu. Amerika ve srail, son
dnemde randa asker kapasite geliirken nkleer
silah iin gerekli bilimsel ve teknolojik altyapnn ge-
litirildiini grnce rann nkleer tesisleri asker
amalarla gelitirdiini dnmeye baladlar. n-
k rann nkleer enerjiye ihtiyac yok. Dnyada en
byk petrol ve doal gaz yataklar neredeyse ikinci,
nc srada.
SYLE
nce aalayp, ardndan da direterek i yaptrmaya
kalkan Bat karsnda, peki diyerek btn beklentileri gerekletirecek bir ran
beklentisi, birazck tarih okumu insanlar iin kabul edilebilir bir durum deil.
50
rann bu srete, srail ve Amerikann iddialarn
hakl karacak giriimleri mi oldu o halde?
Bir takm giriimler oldu tabi. Bunlarn en nemlisi
uranyum zenginletirme tesisi Natanz, 1984 ylndan
itibarinden inliler tarafndan kurulmaya balan-
d. Ve bu tesis 2002 ylna kadar ranl muhaliflerin
Washingtonda yaptklar bir toplantda aklama-
sna kadar ran tarafndan uluslararas kamuoyuna
duyurulmad, gizlendi. ran lkedeki btn tesislerini
bildirmek zorunda deil, ama nkleer silah yaylma-
sn nlenmesi anlamas bu erevede Uluslarara-
s Atom Enerjisi Ajans ile yapt protokoller gerei
rann Natanzdaki tesisi Uluslararas Atom Enerjisi
Ajansna belli bir aamadan
itibaren bildirmesi gerekirdi.
18 yllk bir unutkanlk tabii
ki kimseyi inandrmyor bu
konuda. Nkleer reaktr yak-
t retmek amacyla byle bir
tesis kuruyorsunuz. Ama siz
bu tesisi 18 yl dnyaya syle-
meden, gizli bir ekilde kurar-
sanz uluslararas kamuoyuna
bunu aklayamazsnz. Doal
olarak herkes phe duyma-
ya balar. Uluslararas arena-
da tartmalar devam ederken
ran, 2003-2005 dneminde
Avrupa ls olarak biline l-
kelerin de giriimleriyle Ulusla-
raras Atom Enerjisi Ajansna
baz tesislerini at. O dnem-
de denetlemelerde ok da fazla
bir ey kmad. nk nkleer
silah yapyor iddiasn doru-
layacak almalar ancak ok
ileri safhada ortaya kyor. ran tam da bu aamada
ibirliini kabullenmiken, 2005 ylnda Ahmedinejad
iktidara geldi ve ilikiler tekrar kopma srecine girdi.
Tam tartmalar bitti bitecek derken rann bu sefer
de gizli olarak Kum kentinde baka bir uranyum zen-
ginletirme tesisi yapt ortaya kt. Hatta bu konu-
da Amerika Bakan sahip olduu istihbarat hakknda
aklama yapmadan nce, ranl yetkililer kendileri
aklad. Ve Orada rann Uluslararas Atom Enerjisi
Ajansyla imzalam olduu protokollerdeki sorumlu-
luklarn yerine getirmedii tartmas oldu. Uluslara-
ras anlamalardan doan haklar kullanmak her lke
iin tabii ki vazgeilmez tartlmaz bir hak. Ama her
hakkn karsnda bir sorumluluk var.
Sorumluluklarn yerine getirmiyor ve uluslararas
hukuka gre herhangi bir yaptrma da maruz kalm-
yor. u durumda ran, uluslararas anlamalarn bo-
luklarndan m istifade ediyor?
Bunu sylemek mmkn. Uluslararas anlamalarn
boluklarndan her lke istifade etmek ister. stelik srf
bunu gerekletirmek iin planl programl hareket eder.
Burada kusuru tek bana rana yklemek yanl olur.
Bat da ran hususunda ok ciddi hatalar yapyor. Bir
kere ranla ilgili ifadeler ok sert ve aalayc. zellikle
Amerikal yetkililere diyoruz ki; ran bu kadar aa-
lyorsunuz, ok sert ifadelerle suluyorsunuz. Ve btn
bunlardan sonra, ran gibi 2500 yllk bir gemii olan,
medeniyet kurmu byk impa-
ratorluklar kurmu bir devletin
karnza gelip boyun bkp
haklsnz demesini mi bekliyor-
sunuz? Bir defa nce syleminizi
dzeltmekten balayn. nce
aalayp, ardndan da direterek
i yaptrmaya kalkan Bat kar-
snda, peki diyerek btn bek-
lentileri gerekletirecek bir ran
beklentisi, birazck tarih okumu
insanlar iin kabul edilebilir bir
durum deil. Amerika iin tutum
deiiklii art.
SRAL RANI VURACAK
DEMEK DORU DEL
AMA MUhTEMEL
srailin ran vuraca ko-
nusu geenlerde gndeme gel-
di. Sonra Amerikann rana
girmesi srekli konuuluyor.
Byle bir ey gerekleir mi? Gerekleirse srail ya da
Amerika Irakta, Afganistanda olduu gibi baar-
l olabilir mi?
srail ile Amerikay burada ayr ayr deerlendirmek
gerekir srailin gvenlik konularna yaklam ve onla-
rn kendi paradigmalar ok farkl. Her zaman syledi-
im bir ey var: srail sanki baka bir gezegen ve baka
bir zaman diliminde yayor. Derslerde anlattmz,
uluslararas gvenlik teorilerini anlatrken bahsettii-
miz caydrclktan gvenlik konularna kadar birok
kalba uyan bir devlet deil. srail hibir ekilde gven-
lik tehditlerinin devam etmesini istemez. Sfr tehditle
yaanan bir ortam ok steril bir gvenlik ortam dn-
yada maalesef yok. Hele Trkiye gibi ieride ve dar-
da bu kadar ok youn gvenlik tehditleri ile mcadele
srail, rann
nkleer konuda geri
dnlemez aamaya gelecei
noktay kabul edilemez gryor.
Nkleer silahlarn yaplmasn
bir kenara brakn, rann
gerektiinde ok ksa srede
silah yapacak kadar bilimsel
ve teknik hazrlk seviyesinde
olmasn da kabul edilebilir
bulmuyor.
MART 2012 51
etmek zorunda kalarak yaasalard ne yaparlard, bil-
miyorum. srailin rana kar bir saldr yapar m?
sorusuna hayr demek mmkn deil. Ama tabii ki
tamamen keyf bir takm deerlendirmeler yaparak
evet demek de doru olmaz. srail, rann nkleer
konuda geri dnlemez aamaya gelecei noktay kabul
edilemez gryor. Nkleer silahlarn yaplmasn bir ke-
nara brakn, rann gerektiinde ok ksa srede silah
yapacak kadar bilimsel ve teknik hazrlk seviyesinde
olmasn da kabul edilebilir bulmuyor. Dolaysyla bu
aamaya gelindiinde harekt giriiminde bulunma ola-
sln daha yksek grmek lazm. u zaman vuracak
demek bizim iimiz deil. srailliler rana saldrmann
bir maliyeti de var. Ama saldrmamann da bir mali-
yeti var diyorlar. Yani rann
nkleer silah sahibi olmas bir
daha hibir sraillinin kafasn
yasta koyup, rahat bir ekilde
uyumasna frsat veremeyecek.
ranllar da sraili vurmak gibi
bir niyetleri olmadn, eer
byle bir niyetleri olsa, isteseler
yalnzca nkleer silahla deil,
elinde bulundurduu baka bir-
ok silahla bunu baarabilecei-
ni ifade ediyor. rann nkleer
silaha sahip olmas tehdidi sra-
il asndan -kendi ifadeleri ile
sylyorum- kabul edilemez
bir durum olarak grlyor.
Dolaysyla, bununla ilgili bir
giriimde bulunmalar ok da
artc olmayacak. Amerika
da artk zaten birok noktada
hem ekonomik olarak, hem si-
yasi olarak Ortadou konusun-
da daha az macerac politikalar
retmeye alyor. Ve bunu sadece Obamann da son
dneminde gryoruz. Obama ok hzl giden bir ara-
c bir anda durduramayaca iin yavalata yavalata
bu noktaya geldi. Gerek blgesel, gerek kresel alanda
tansiyonu azaltmaya ynelik ok nemli bir takm po-
litikalar gelitirmeye alyor. Bu sebeple iin iinde bir
de Suriye gibi ok hassas bir konu varken dier taraftan
srail ile ran arasnda bir atma riski varken yangna
krkle gitmek istemeyecektir.
TRKYE KEND IKARLARINI KORUYOR
Olas bir saldr olmas durumunda Trkiyenin po-
zisyonu nasl olur?
Trkiyenin konu ile ilgili gr, rana ynelik
bir asker harekta herhangi bir ekilde ne toprakla-
rm kullandrrm ne hava saham kullandrrm ne
de bir ekilde katk yaparm. Hatta bunu kesinlikle
tasvip etmem. Gerekirse kar nlemler alrm ek-
linde. ran Trkiyeden byle bir aklama bekliyor-
du zaten.
Trkiye burada kendi karlarn m dnyor?
Kesinlikle. Dier taraftan Trkiyenin bu aklama-
lar Batda sanki Trkiye rann nkleer programna
kaytsz, ilgisiz kalyor ya da hi nemsemiyor hatta
neredeyse tevik ediyor gibi bazlar daha ileri ifadeler
kullanyor. ran nkleer silaha sahip olduu takdirde
bundan en fazla olumsuz ola-
rak etkilenecek olan lke Tr-
kiye. Trkiye ile ran her ne
kadar Kasr- irinden bu yana
ciddi bir snr sorunu yaama-
msa veya atma yaamam
olsa bile, belli bir rekabetin sz
konusu olduunu biliyoruz. Za-
man zaman zellikle yakn d-
nemde hatta iinde bulunduu-
muz gnlerde de baz tansiyon
ykselmeleri oldu. ran ile Tr-
kiye arasnda atma olmam
olmas bugne kadar sadece her
iki lkenin birbirlerini sevmele-
rinden kaynaklanmyor. Her iki
lke de birbirinin gcn bili-
yor. Dolaysyla Trkiye - ran
arasndaki denge bugne kadar
ki ilikilerin iyi seviyede kalma-
sn salad. Ama nkleer g
rana sadece asker anlamda
deil daha nemlisi siyasi an-
lamda, psikolojik anlamda yle bir stnlk verebilir
ki Trkiye dhil blge lkelerine kar ok daha sert ve
keli politikalar izleme ihtiyac duyabilir.
Byle bir tehdidi nleyecek herhangi bir gvencesi
var m Trkiyenin?
Trkiyenin NATO yesi olmas bir gvence olabi-
lir belki. Bat ile olan ilikileri gvence, ama NATOyu
1991de ardnda Saddam Hseyine kar ok ge
gelmiti ve ok yetersizdi. Trkiye NATOdan ksn,
NATO bir ie yaramaz demiyorum. Ama nkleer si-
lahl bir rana kar NATOnun varl Trkiyeye gven-
ce olur mu? bal bana bir soru iareti.
Trkiyenin NATO
yesi olmas bir gvence
olabilir belki. Bat ile olan ilikileri
gvence, ama NATOyu 1991de
ardnda Saddam Hseyine
kar ok ge gelmiti ve ok
yetersizdi. Trkiye NATOdan
ksn, NATO bir ie yaramaz
demiyorum. Ama nkleer silahl
bir rana kar NATOnun varl
Trkiyeye gvence olur mu?
bal bana bir soru iareti.
SYLE
52