Ünite 1

Coğrafi Konum
 Özel Konum  Matematik Konum

1
ÜNİTE 1  COĞRAFİ KONUM
TÜRKİYE'NİN COĞRAFİ KONUMU

ATAMA YAYINLARI
 İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahiptir. Bu sayede;  Uluslar arası arenada
stratejik önemi fazladır.

Bir yerin okyanuslara, denizlere, göllere, akarsulara, boğazlara, karalara,

adalara, ulaşım yollarına, sanayi bölgelerine, çeşitli yeryüzü şekillerine,
ülkelere göre konumuna özel konum denir.

 Boğazlardaki geçişten alınan ücret nedeniyle ekonomik girdi elde edilir. 

Özellikle İstanbul boğazının şehre kattığı güzellik sayesinde İstanbul turistik
açıdan da ilgi odağıdır.

1 - Türkiye'nin Özel Konumu ve Sonuçları  Komşuları Avrupa'da Yunanistan,

Bulgaristan Asya'da Suriye, Irak, İran, Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistandır.

 Asya, Avrupa ve Afrika'nın birbirine en çok yaklaştığı yerde bulunur. Bunun

sonucunda;  Asya ile Avrupa arasında köprü görevi görür  Tarihte önemli ticaret
yolları (İpek yolu, Baharat yolu) ülkemizden geçmiştir.

 En uzun kara sınırı Suriye ile en kısa kara sınırı Azerbaycan (Nahcivan) iledir.

 Petrol bakımından zengin ülkelere komşudur. Bu nedenle doğu ile batı arasında
enerji koridoru olma yolunda çalışmalar sürmektedir.

 En uzun deniz kıyısı Ege en kısa deniz kıyısı Marmara iledir.

 Doğal güzellikler bakımından zengindir.

 Dağlar genellikle doğu-batı yönünde uzanır. Bu da akarsuların yönünün genel

olarak bu yönde olmasına yol açar.

 Üç tarafı denizlerle çevrili olan bir yarım adadır. Bunun sonucunda;  İklim
çeşitliliği vardır  Tarım ürünü ve bitki örtüsü çeşitliliği vardır.  Turizm
çeşitliliği ve zenginliği vardır.

2 - Türkiye'nin Matematik Konumu ve Sonuçları Bir yerin ekvatora ve başlangıç

meridyenine göre konumuna matematik konum denir.

Türkiye'nin Matematik Konumu

 Ortalama yükseltisi fazladır. (1132m)

 Türkiye aşağıdaki küre üzerinde görüldüğü gibi 36-42° Kuzey paralelleri, 26-45°
Doğu meridyenleri arasında yer alır.
Soğuk Kuşak Ilıman Kuşak

 Gerçek alanı 814 578 km², izdüşüm alanı 779 452 km²'dir. Bu farkın fazlalığı
ülkemizin engebeli bir ülke olduğunu gösterir.

60˚

 Batıdan doğuya doğru yükselti artar. Bu da doğuya doğru gittikçe sıcaklığın

düşmesine karasallığın şiddetlenmesine yol açar.

Sıcak Kuşak
 NATO, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, Avrupa Konseyi, İslam Konferansı
Örgütü gibi uluslar arası kuruluşlara üye olması özel konumuyla ilgilidir.

 En doğusu ile en batısı arasında 45-26= 19 boylam vardır. İki boylam arası 4
dakika olduğundan en doğusu ile en batısı arasında 19 x 4 = 76 dakikalık zaman
farkı vardır.

2
ÜNİTE 1  COĞRAFİ KONUM
 En kuzeyi ile en güneyi arasında 42-36= 6 enlem vardır. İki enlem arası mesafe
111 km olduğundan en kuzeyi ile en güneyi arasında 6 x 111 = 666 km mesafe vardır.

ATAMA YAYINLARI ÇIKMIŞ SORU

2004 KPSS

Aşağıdakilerin hangisinde verilen tarihlerde, Sinop’ta gündüz ve gece süreleri

Antalya’daki gündüz ve gece sürelerinden daha uzundur?
Gündüz Süresi Gece Süresi A) B) C) D) E) 21 Mart 23 Eylül 21 Haziran 21 Aralık 21
Ocak 23 Eylül 21 Haziran 21 Aralık 21 Mart 23 Eylül

 Türkiye doğu yarımkürededir. Bundan dolayı;  Yerel saati başlangıç

meridyeninin yerel saatinden ileridir.  İkinci ve üçüncü saat dilimlerini
kullanır.

 Türkiye kuzey yarımkürededir. Bundan dolayı ;  Güneyden esen rüzgarlar

sıcaklığı yükseltirken kuzeyden esen rüzgarlar düşürür.  En uzun gündüz 21
Haziranda yaşanır.  En uzun gece 21 Aralıkta yaşanır.  21 Mart ilkbahar
başlangıcıdır.  23 Eylül sonbahar başlangıcıdır.
ÇÖZÜM:

Türkiye'de 21 Marttan 23 Eylüle kadar güneyden kuzeye doğru gittikçe gündüz

süreleri daha uzun olur. 23 Eylülden itibaren ise güneyden kuzeye doğru gittikçe
gece süreleri daha uzun olur. Dolayısıyla Sinop'ta gündüz süresinin Antalya'ya
göre daha uzun olduğu tarih 21 Haziran gece süresinin daha uzun olduğu tarih ise
21 Aralıktır. Cevap: C

 Güneyden kuzeye doğru gittikçe;

ÇIKMIŞ SORU
Yerçekimi Gece ili gündüz arası zaman farkı Gölge boyu Güneş ışınlarının düşme
açısı Sıcaklık Buharlaşma ve denizlerin tuzluluk oranı Çizgisel hız

2004 KPSS

Türkiye’nin en doğu ile en batı ucu arasında 1 saat 16 dakikalık zaman farkının
olması aşağıdakilerden hangisinin sonucudur? A) Asya ve Avrupa kıtalarında
topraklarının olmasının B) Yüzey şekillerinin engebeli olmasının C) Başlangıç
meridyeninin doğusunda olmasının D) Doğu ile batı arasında 19 meridyen farkı
olmasının E) Kuzeyi ile güneyi arasında 6 paralel farkı olmasının ÇÖZÜM:

 Türkiye dönencelerin dışındadır. Bundan dolayı;  Güneş ışınlarını hiçbir zaman

tam dik açı ile alamaz.  Gölge boyu hiçbir zaman sıfırlanmaz.

Türkiye 26-45 doğu meridyenleri arasında yer alır. İki meridyen arası 4 dakikadır.
19x 4= 76 dakika eder. Cevap: D

 Türkiye orta kuşaktadır. Bundan dolayı;  Dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
 Genel olarak cephe yağışları görülür  Batı rüzgarları etkilidir  Aşırı sıcak
ve soğuk iklim şartları yaşanmaz.  Buzullar deniz seviyesine kadar etkili olamaz.

ÇIKMIŞ SORU

2005 KPSS

Aşağıdakilerin hangisinde verilen iki kent arasındaki yerel saat farkı

diğerlerinden daha fazladır? A) Samsun - Adana B) İzmir - Ankara C) Balıkesir -
Erzincan D) Muğla - Çanakkale E) İzmit - Kastamonu
ÇÖZÜM:

Doğu batı yönünde birbirine en uzak olan kentler arasında yerel saat farkı en
fazladır. Cevap: C

3
ÜNİTE 1  COĞRAFİ KONUM
ÇIKMIŞ SORU

ATAMA YAYINLARI

2007 kpss
1.

TEST - 1
Bir ülkenin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara, ticaret yollarına göre
konumu ile yer şekilleri, yükseltisi, yeraltı ve yerüstü zenginlik kaynakları özel
konumunu belirler. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin özel konumuyla
açıklanamaz?

Aşağıdaki Haritada Ankara , Iğdır ve Başkale›nin coğrafi kordinatları verilmiştir.

33°


Ankara Iğdır

40° 38°

Başkale

Yalnızca haritadaki bilgilerden yararlanarak aşağıdaki yargılardan hangisine

ulaşılamaz? A) 21 Aralıkta Başkale’ de gündüz süresi Ankara’ dan uzundur B) 21
Haziranda Iğdır’ da Başkale’ den daha uzun gündüz yaşanır C) Verilen kentlerin
hepsinde 23 Eylülde güneş doğduktan 12 saat sonra batar D) En uzun günle en kısa
gün arasındaki farkın en fazla olduğu yer Başkale’ dir E) Iğdır’ ın yerel saati
Ankara’ nınkinden daha ileridir. ÇÖZÜM:

A) Üç kıtanın birbirine en çok yaklaştığı noktada yer alması B) Farklı iklim

tiplerinin görülmesi C) Yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması D) Yer altı
zenginliklerine sahip olması E) Batıda Güneş'in daha geç doğması

0°

20° 40° 60° 80° 100° 60°

A-B-C ve E seçeneklerinde verilen bilgiler doğrudur. Dünyanın her yerinde bir

günün uzunluğu 24 saattir. Dolayısıyla bir yerdeki gün süresinin diğerinden uzun
ya da kısa olduğunu kimse söyleyemez. Cevap: D

V II

IV III I

40° 20° 0° 20° 40°

2.

SORU
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’ nin Kuzey Yarım Küre’ de yer aldığının bir
göstergesi olamaz? A) Akdeniz Bölgesi’ ndeki akarsuların kuzeyden güneye doğru
akması B) Karadeniz Bölgesi’ nde Aralık ayında, gündüz süresinin İç Anadolu
Bölgesi’ nden daha kısa olması C) Marmara Bölgesi’ nin yıl boyunca güneş
ışınlarını Ege Bölgesi’ nden daha eğik alması D) Toros Dağları’ nın güneye bakan
yamaçlarının kuzey yamaçlarından daha sıcak olması E) Coğrafi bölgelerin tümünde
kuzey sektörlü rüzgarların sıcaklığı düşürmesi

Yukarıda koordinatları verilen taralı alanlardan hangisinde Türkiye topraklarının

bir bölümü yer alır?

A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

3.

Kahramanmaraş' tan Samsun'a doğru hareket eden bir kişi aşağıdakilerden hangisinin
düzenli bir şekilde değiştiğini gözlemleyemez?

A) Çizgisel hızın azaldığını B) Gece-gündüz süreleri arasındaki farkın arttığını

C) Güneş ışınlarının düşme açısının küçüldüğünü D) Yükseltinin azaldığını E)
Güneşin doğuş ve batış sürelerinin arttığını

Çözüm: Akdeniz Bölgesinde akarsuların kuzeyden güneye doğru akması yer

şekillerinin ortaya çıkardığı bir sonuçtur. Cevap: A

4
ÜNİTE 1  COĞRAFİ KONUM
4. 36°D 7. I Tarım alanlarının dar olması

ATAMA YAYINLARI

II Makineli tarımın heryerde gelişmemesi III Akarsuların enerji potansiyelinin

fazla olması Yukarıda verilen özellikler Türkiyenin hangi özelliğinin bir
sonucudur?

42°D 26°D 45°D A) Kuzey yarımkürede yer alması B) Yüzölçümünün fazla olması C)
Ortalama yükseltisinin fazla yerşekillerinin engebeli olması D) Ekonomisinin fazla
gelişmemesi A) En uzun gündüzün yaşandığı tarih. B) En doğusu ile en batısı
arasındaki zaman farkı. C) En kuzeyi ile en güneyi arasındaki uzaklık. D)
Yüzölçümü E) Üzerinden geçen meridyen sayısı 8. Türkiye'de toprak , iklim, tarım
ürünü ve bitki çeşitliliğinin fazla olması Türkiye'nin hangi özelliğinin bir
sonucudur? E) İklim çeşidinin fazla olması

Türkiye özel konumu aynı kalmak şartıyla Güney Yarımküre'de yer alsaydı
aşağıdakilerden hangisi değişirdi?

5.

Aşağıdakilerden hangisi, enlem sıcaklık ilişkisine ters düşer? A) Ankara' dan

Samsun' a gidildikçe kış sıcaklık ortalamalarının artması B) Adana' da yaz
sıcaklığının Sakarya' dan fazla olması C) Mersin'de kış sıcaklığının Zonguldak'
tan fazla olması D) Iğdır' da Güneş' in İzmit'ten önce doğması E) Deniz suyundaki
tuz oranının Akdeniz' den Karadeniz' e doğru azalması 9.

A) Üç tarafının denizlerle çevrili olması ve bulunduğu enlem değerleri B)

Bulunduğu yarımküre C) Yükseltisinin fazla olması D) Orta kuşakta yer alması E)
Geçmişten günümüze birçok medeniyetin bu topraklarda kurulması

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin kuzey yarımkürede bulunmasının sonuçları

arasında yer almaz?

6.
I

A) Güneyinden esen rüzgârların sıcaklığı artırması B) Ortalama yükseltisinin fazla

olması IV C) En uzun gecelerin Aralık ayında yaşanması D) Öğle vaktinde gölge
yönünün kuzeyi göstermesi E) Güneyinden kuzeyine doğru güneş ışınlarının II
Yukarıdaki haritada işaretlenen yerlerden hangisinde 21 Haziranda gündüz uzunluğu
daha fazladır? düşme açısının azalması

A) I

B)II

V III

C)III

D)IV

E)V

5
ÜNİTE 1  COĞRAFİ KONUM
10.
II

ATAMA YAYINLARI
13.
II

Yukarıdaki haritada verilen noktalar ile ilgili olarak verilen aşağıdaki

bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Yerel saati en ileri olan nokta ıv tür. B) 21 Haziranda en uzun gündüz ıı nolu
noktada yaşanır. C) I'de enlemler arası mesafe II'den daha fazladır. D) Boylamlar
arası mesafenin en az olduğu yer II'dir. E) IV'ün ortalama yükseltisi V'ten
fazladır.

11. Türkiye aynı anda yalnızca tek bir ortak saat kullanmaktadır. Bunu asıl nedeni
nedir?

A) Kuzey-güney yönünde çok geniş olmaması B) Doğu batı yönünde çok geniş olmaması
C) Ortalama yükseltisinin fazla olması D) Merkezi idare tarafından alınmış bir
karar olması E) Avrupa ile uyum içinde olunmak istenmesi

12. Aşağıdaki illerden hangisinin yerel saatleri arasındaki fark daha fazladır?

A) Ankara-İstanbul B) K.Maraş- Burdur C) Bingöl-Niğde D) Samsun-İzmir E) Kars-

İzmit

III

IV

Bir kış günü yukarıdaki haritada gösterilen ok işaretlerine doğru gittikçe

sıcaklığın azalmasının nedeni nedir?

I.Yön A) Enlem B) Yükselti C) Enlem D) Karasallık E) Yükselti

II.Yön Boylam Enlem Yükselti Boylam Bitki örtüsü

14. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin matematik konumu ile ilgili değildir?

A) Kuzey yarımkürede yer alması B) En doğusu ile en batısı arasında 76 dk zaman

farkı olması C) Güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması D) Karadeniz'in tuzluluk
oranının daha az olması E) Batıdan doğuya doğru sıcaklığın azalması

15. Aşağıdaki illerden hangisi sadece bulunduğu enlem nedeniyle İzmir'den daha
soğuktur?

A) Mersin

B) Samsun D) Erzurum E) Muğla

C) Ankara

16. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin kuzey yarımkürede yer aldığını kanıtlamaz?

A) Batıdan doğuya gidildikçe sıcaklığın düşmesiyle B) 21 Haziran'da en kısa

gölgenin oluşmasıyla C) Güneyden esen rüzgârların genelde sıcaklığı arttırmasıyla
D) En kısa gündüzün 21 Aralık'ta yaşanmasıyla E) 23 Eylül'de sonbahar mevsiminin
yaşanmaya başlamasıyla

6
ÜNİTE 1  COĞRAFİ KONUM
17. Aşağıdaki paralel ve meridyenlerden hangisi Türkiye'nin matematik konumunu
ifade etmede kullanılamaz?

ATAMA YAYINLARI

A) 42° Kuzey paraleli B) 26° Doğu meridyeni C) 36° Kuzey paraleli D) 45° Doğu
meridyeni E) 45° Kuzey paraleli

18. Türkiye' de buğdayın temmuz-ağustos aylarında hasat edilmesi aşağıdakilerden

hangisinin kanıtıdır?

A) Buğdayın erken ekildiğini B) Sıcaklıkların yüksek olduğunu C) Sulama problemi

olduğunu D) Türkiye'nin kuzey yarımkürede olduğunu E) Kışların sert geçtiğini

19. Ülkemizin üç yandan denizlerle çevrili olması aşağıdakilerden hangisi üzerinde

belirleyici olmaz?

A) Yaz turizmi B) Su ürünleri çeşitliliği C) İklim özellikleri D) Mevsimlerin

belirgin olarak yaşanması E) Ulaşım ağı

20. Aşağıdaki şehirlerden hangisinde güneş daha erken batar?

A) Adana

B) Bursa D) Denizli

C) Ceyhan E) Erzurum