Gen bir kadnn gzelli!

i; insan
gzelli!inin bir remzi, ve sanatn baskn
motierindendir
Gzellik
Vikipedi, zgr ansiklopedi
Gzellik, bir canlnn, somut bir nesnenin veya soyut bir
kavramn algsal bir haz duyumsatan; ho"nutluk veren
hususiyetidir. Gzellik, esteti!in, toplumbilimin, toplumsal
ruhbiliminin ve kltrn bir paras olarak incelenir ve
kltrel yaplanmada son derece ticarile"mi"tir.
Gzle grlen nesneler (gzel bir yz, gzel bir bina gibi),
kulakla i"itilen bir mzik, dil ile tadlan bir yemek, koklanan
bir ie!in kokusu gibi be" duyu ile alglananlar yannda
gzel ahlak gibi soyut kavramlar da gzellikle ilgilidir.
Felsefedeki estetik yakla"mda ruhbilimsel gzellik tanm
tarihte felsefenin inceledi!i bir konu ve felsefenin temel
dallarndan bir oldu. De!i"ik a!larda lozoar gzelli!e
farkl tanmlar getirdiler. Eski Yunan lozoarndan Plotinus
gzelli!in ilahi akln e!ya alemindeki !lts olarak
tanmlad. 19. yzylda Alman lozof Hegel'e gre gzellik,
tabiatn kendisinin btnndeki Mutlak Ruhun
grntsyd. Kant gzelli!in subjektii!ini vurgulad,
ancak onun sadece duyumsama ile ilgili de!il ki"inin gzel
ve irkin ile ilgili yarglarnn sonucu oldu!unu ortaya
koydu. Gzel olann baklana de!il bakana gre
belirlendi!ini, znel oldu!unu yakla"ma kar"lk; bir ba"ka
yakla"m, gzelli!in tanmn, bakana de!il baklana zg
olan ve simetri, oran gibi tart"lmaz matematik formllere
ba!lanm" bir kurallar dizgesi oldu!unu savunan, fenomenik gzellik tanmyla aklar. Toplumlarn
be!enileri kltrlere ve zamana gre de!i"im gsterdi!inden mutlak ve ideal gzellikten
bahsedilebilmenin mmkn olmad! znel gzellik tanmn destekleyen rneklerdir.
Konu ba!lklar
1 Estetik
2 Gzelli!in tarihesi
3 #nsan gzelli!i
3.1 Ortalamaya yaknlk
3.2 Bel/kala oran
3.3 Kaltsal e"itlili!in etkileri
3.4 # gzelli!i
Gzellik - Vikipedi http://tr.wikipedia.org/wiki/Gzellik
1 -> 7 2/15/14, 3:26 AM
Bir Choctaw Belle Amerikan
Yerlisi
Francisco Goya'nn Maja Urbana tablosu
4 Toplumsal etkileri
5 Ayrca baknz
6 Kaynaka
7 D" ba!lantlar
Estetik
Ana madde: Estetik
Felsefe disiplininde gzelli!i onun ve tabiatn anlamann anahtar
temalarndan biri estetiktir. Yunanca duygu, duyum ve alg anlamlarna
gelir. Felsefede do!rulu!u temel alan mant!n ve iyili!i temel alan
ahlakn yannda nc inceleme alan gzelli!i temel alan estetiktir.
[1]
Besteci ve ele"tirmen Robert Schuman iki e"it gzellik ayrd etmi"tir,
tabii ve !iirsel. #lki tabiatn tefekkrnde grnr, hlbuki ikincisi
insann bilincinde ve tabiata yaratc mdahalesinde yatar. Schuman,
mzikte veya ba"ka bir sanatta her iki trl gzelli!in de ortaya kt!n
ama tabii gzelli!in duyumsanan zevkler oldu!una i"aret eder. $iirsel
gzellik tabii gzell!in bitti!i yerde ba"lar.
Gzellik
meselesi
zerine
Alman felsefesi ve zellikle Alman
Romantizmi ile birlikte belirgin bir teorik
geli"me dneminin ba"lad! sylenebilir.
Estetik termini ilk olarak Alman Filozof
Alexander Gottlieb Baumgarten ayn isimli
kitabnda kullanm"tr. Estetik kuramyla bu
konuda sz sahibi olan lozof Immanuel
Kant, gzelli!in hem znel hem de nesnel
niteliklere sahip oldu!unu kaydetmi"tir.
Buna gre "gzellik, sonsuzun sonlu olarak
kendini gstermesidir". Kant, gzellik deneyimini vurgular; burada zne ya da nesneden te, deneyimin
kendisi nemsenir. nk Kant iin gzellik, farkl bir felse kategori olarak, nesnelerin duyusal
grnmleridir ve duyusallk bu anlamda deneyimle ilintilidir. Hegel'de gzelli!i bir idea olark
de!erlendirmi"tir. Bu d"ncede gzellik-do!ruluk ili"kisi bir zde"lik olarak ele alnmaktadr. Gzellik,
idea'nn bir sanat yapt olarak gerekle"mesidir. Hegel'e gre tabiatn kendisi mutlak ruhun bir
yansmasdr ve duyular ile alglanan aslnda maddeden ayrlm" olan mutlak ruhun kendisidir.
Bakan ki"ide be!eni ve ho"lanma etkileri brakan, haz duyumlarn uyaran nesnelerin niteli!i ya da
zelli!i olarak tanmlanmas genel olarak fenomenolojik estetik (estetik gerekcilik) olarak adlandrlr.
te yandan gzellik duyumunun, nesnenin bir niteli!i olmaktansa, znenin duyumsay" "eklinin
Gzellik - Vikipedi http://tr.wikipedia.org/wiki/Gzellik
2 -> 7 2/15/14, 3:26 AM
Leonardo da Vinci'nin Mona Lisa
portresi altn orana gre
yaplm"tr
Botticelli'nin Vens'n Do!u"u tablosu
yaplanm"l!yla ilintili oldu!u varsaym vardr. Buna gre gzellik, baklan ile ilgili de!il asl olarak
bak! ile ilgilidir. Bu e!ilimse psikolojik estetik (estetik znelcilik) olarak adlandrlr. Gzellik
kavramnn nesnel mi yoksa znel temelli mi oldu!u sregiden bir tart"ma konusudur. Estetik
gerekili!in gzelli!i belirleridi!ini ve nesnel oldu!unu savunanlar objedeki simetrinin, altn oran'a
uygunlu!un ve Fibonacci serisine gre dizili"in tabiatta varl!n savunurlar. Estetik znelcili!in a!r
bast!n vurgulayanlar ise tarih boyunca gzel diye tantlan insanlarn vasarnn zaman iinde ne
kadar farklla"t!n ortaya koyarlar. Gzel denilenin d" etkenlere gre nasl de!i"iklik gsterdi!ini
irdelerler. Buna gre 1800'l yllarda yaplm" bir Goya tablosundaki tombul grn"l gzel kadn
tasviri ile gnmz spermodel'leri arasnda ok byk farklar vardr. Toplumlarn be!enileri estetik
znelcili!e gre zaman iinde farklla"m"tr.
Gzelli"in tarihesi
Gzelli!in varlk alan ile bak"n bununla ili"kisi sorunu, estetik
kuramlarn nemle zerinde durduklar temel meselerden biridir.
Gzellik ve Do!ruluk, Gzellik ve #yi, Gzellik ve Ycelik gzel ile
ili"kili olarak de!erlendirilen teki konu ba"lklarnn bazlardr.
Gzel, gzel olan, ve gzellik gibi kavramlar zerine Platon'dan
beri sregelen birtakm tart"ma ve de!erlendirmeler szkonusu
olmakla birlikte, felsefe-iinde gzellik kuram gibi ok geli"tirilmi"
bir alan yoktur. Platon, gzelli!in mutlak oldu!unu ideal bir
gzelli!in var olmas gerekti!ini aklar. Gzellik, gzel kadn
duyumunun ideal formudur. Buna gre, gzellik, duyumlarn
tesinde varolan ve tek tek gzellik duyumlarn "ekillendiren bir
idea'dr. Plotinus'a gre gzellik, ilahi akl'n dnyadaki
yansmasdr. Aristoteles, "gzel olan, salt kendisi iin arzulanabilir
olandr" demektedir. Ayrca ona gre, gzellik matematiksel bir
orant gibi ele alnr.Gzel olan kavranabilir olmaldr ve bu da oran
ve l ile ilgilidir.
Gzelli!in bat teorisindeki en erken tanm
Socrates (Sokrat) ncesi dnemden #yonyal
Pythagoras (Pisagor) gibi d"nrlerin
al"malarnda yer bulur. Pisagor'cu okul,
matematik ve gzellik arasnda gl bir ba!
oldu!unu ke"fetmi"ti. Bilhassa, nesnelerin
altn oran'a gre oranland!nda daha ekici
grnd!n kaydettiler. Antik Bat
Anadolu ve Atina mimarisi, bu simetri ve
oran gr"ne dayanmaktayd. Modern
Gzellik - Vikipedi http://tr.wikipedia.org/wiki/Gzellik
3 -> 7 2/15/14, 3:26 AM
ara"trmaclar altn orana gre llendirilmi" ve simetrik olan insan yzlerinin olmayanlarnkinden
daha ekici oldu!unu belirtirler.
Simetri de gzellikte ok nemlidir nk kaltsal veya edinilmi" bir kusurun olmamasna i"aret eder.
Biem ve modann ok geni" lde farkllk gstermesine ra!men, kltrler aras ara"trmalar,
insanlarn gzelli!i alglamalarnda e"itli ortak noktalar bulmu"tur. rne!in, byk gzler ve ak ten
rengi btn kltrlerde gzel bulunmu"tur. Bebek zellikleri btn kltrlerde tabiatndan gelen bir
ekiciliktedir ve genlik, gzellik ile ili"kilidir. Gzel yz tercihinin insanlarn bebeklik devirlerinden
edinilmi" bir duyum oldu!u ve de!i"ik cinsiyet ve kltrlerde benzer ekicilik ta"d! gr" mevcuttur.
[2][3]
Bat uygarl!nda erkek gzelli!i standard iin Yunan ve Roma sanatlar temeller koyarlar. Bu tanm
hala erkeklerde yak"kllk ve etkileyici iyi grnme tasviri olarak kabul grr.
#nsan gzelli"i
Bir ki"inin "gzel" olarak vasandrlmas , ister "ahsi gr" olsun ister toplumun ortak de!er yargs
olsun sklkla, ki"ilik, zeka, zerafet, cazibe gibi "i gzelli"inin" ve sa!lk, genlik, ortalamaya yaknlk
ve yaygnlk, cilt gibi "d! gzelli"in" bir birle"imine dayanr. Ara"trmalar insanlarda be!enilerin ortaya
kmasnda, hayvanlarda oldu!u gibi e" seimi kriterlerinin en etkili fenomen oldu!u oldu!unu ortaya
koymu"tur.
D" gzelli!i lmenin ortak bir yolu toplumun ortak karar veya genel kans Gzellik yar"mas gibi
trenlerde ortaya konur. Ancak i gzelli!in llebilmesi, her ne kadar gzellik yar"malar sklkla
bunu dikkate ald!n iddia etse de daha zor olan bir konudur.
Ortalamaya yaknlk
Fizik gzelli!in kuvvetli bir gstergesi, yaygnlk ve e" arama davran"dr. Bir karma grnt
olu"turmak maksadyla insan yzleri grntlerinin bir ortalamas alnd!nda "ideal" grntye tedricen
daha yakn olur ve daha ekici olarak alglanr. Bu durum ilk olarak 1883 ylnda Charles Darwin'in
kuzeni Francis Galton tarafndan vejeteryanlarn yzleri ve et tketenlerin yzleri foto!rak olarak
stste bindirilip birle"tirildi!inde her birinde tipik bir yz grnts olup olmad!nn ara"trlmas
srasnda farkedildi. Bunu yapt! zaman farketti ki, birle"tirilmi" yz grntleri herhangi bir tek
foto!raftaki yzden ok daha ekiciydi. Ara"trmaclar sonular daha kontroll deney ko"ullarnda
takrarladklarnda ve bilgisayar ortamnda elde edilmi", matematik olarak ortallamas alnm" bir dizi
yz resminin tek bir resimden daha gzel oldu!unu buldular.
[4]
Evrimsel olarak e"eyli canllarn
kendilerini baskn olan yaygn ve ortalama "ekle sokarak ekmeleri gerekti!i bir anlam ifade eder.
[5]
Do!al seilim sonular, nesillerin de!i"iminde faydal niteliklerin mahzurlu yanlar ile yer de!i"tirir. Bu
durum evrimi aklayan temel kuvvettir ve Darwin'i biyolojide unutulmaz klan ana kavramdr. Bylece
tab seilim, faydal zelliklerin gittike bir sonraki nesilde yaygnla"r te yandan mahzurlu zelliklerin
gittike azalr. E"eyli bir canl bu yzden uygun bir partneri ile e"le"mek isterken tuhaf, srad"
grn"l zellikleri olan bireylerden kanmas gerekirken ortalamaya yakn ve baskn yaygnlkta olan
bireyleri bilhassa tercih etmesi gerekirdi. Bu durum e" seimi olarak tanmlanr.
Gzellik - Vikipedi http://tr.wikipedia.org/wiki/Gzellik
4 -> 7 2/15/14, 3:26 AM
atalhyk, Konya'da bulunan M..
5500 ylna ait kadn heykelci!i
Sper model Liya Kebede, 2007
Bel/kala oran
Genel olarak be!enilen
bir kadnn ara"trmalar
sonucunda belirlenmi"
bir di!er d" zelli!i
bel/kala ls orannn
0.7 civarnda olmasdr.
Bel/kala oran kavram,
Austin, Texas
niversitesi
zyolojistlerinden
Devendra Singh
tarafndan
geli"tirilmi"tir.
[6]
Fizyolojist, bu orantnn
tam olarak kadnn
do!urganl!na i"aret
etmekte oldu!unu
gstermi"tir. Geleneksel
olarak modern a!
ncesinde yiyecek daha kt oldu!u zamanlarda kilolu insanlar
zayara gre daha ekici bulunuyordu.
Kaltsal e!itlili"in etkileri
te yandan gzellik ideali rk birli!i glendirir. Kar"k rktan
ocuklar genellikle ebeveynlerinden daha ekici grnrler
nk kaltsal e"itlilik kendi ebeveynlerinde bulunan genetik
miraslarndaki hatalardan korur.
[7][8]
# gzelli"i
# gzelli"i' zk olarak gzlemlenemeyen bir"eyin olumlu ynlerini tanmlamada kullanlan
mefhumdur.
o!u canllar zik hussyetlerini ve feromonlarn e"lerini ekmek iin kullandklar halde insanlar,
tercihlerinde i gzelli!ine itimat ettiklerini iddia ederler. Sevecenlik, hassasiyet, "efkat, acma,
yaratclk ve zekann antik a!lardan beri arzu edilen nitelikler oldu!u sylenmektedir. Hlbuki, son
ara"trmalarn insanlarn e" bulmadaki gerek al"kanlklarnda i gzelli!e nem verdikleri iddias ile
ilgili kar"la"trmalar i gzelli!in sathi ve nemsiz oldu!unun, e" semede di!er hayvanlarda oldu!u
gibi zk hussyetlere ve feromonlara itimadnn varl!nn altn izerler. "# gzelli!in" insanlarn e"
bulma davran"larna llebilir bir etkisinin olup olmad! kesin olarak belirlenememi" bir inceleme
konusudur.
Gzellik - Vikipedi http://tr.wikipedia.org/wiki/Gzellik
5 -> 7 2/15/14, 3:26 AM
Toplumsal etkileri
Gzellik Kar"la"trma kuramnn standardn temsil eder ve stesinden gelinemedi!i zaman gcenme ve
tatminsizli!e sebep olabilir. #deal gzelli!e yakn olmayan insanlar cemiyetlerinden d"lanabilir. Victor
Hugo'nun Notre Dame'n Kamburu romannda irkin grnml Quasimodo ortalamadan farkldr ve bu
nedenle toplumdan d"lanm"tr.
Ara"trmaclara gre ho" grnml !renciler !retmenlerinden sradan !rencilere gre daha yksek
notlar almaktadrlar. Ayrca ekici hastalar doktorlarndan daha iyi bakm alrlar. al"malar, yak"kl
sulular, kendilerinden daha az ekici zellikteki sulananlara gre daha haf cezalar almaktadrlar.
ABD'deki CNN internet sitesinde bahsedilen, London Guildhall Universitesi'nin 11,000 33 ya"ndaki
denek zerinde yapt! ara"trmaya gre normalden daha az ekici saylan erkekler ekici
olanlardan %15 daha az kazanrken ortalama bir kadn al"an, ekici olan rakibeisnden %11 daha az
kazanmaktadr.
[9]
Gzellik ideallerinin rk basklarn grlmesindeki olumsuz etkileri ortaya konur. Mesela, Amerikan
Kltrne hakim kre gre siyah ehreli insanlar beyazlardan daha az ekici veya daha az arzu
edilendir. Kendisini davran"sal rklk olarak gsteren, siyahli!in irkinlik oldu!u kri Afrikal
Amerikallarn hissiyatna zarar verir.
[10]
Ayrca baknz
Estetik
Simetri
Fotojenik
Altn Oran
Plastik cerrahi
Estetik Felsefe
Kaynaka
^ Prof.Dr. Mustafa Ergn Felsefeye Giri"
(Estetik) (http://www.egitim.aku.edu.tr
/sanatfelsefesi.pdf)
1.
^ Gillian Rhodes, (2006). The evolutionary
psychology of facial beauty. Annual Review of
Psychology, 57, 199-226.
2.
^ Gillian Rhodes, gzellik zerine makalesi,
#ngilizce (http://sirl.stanford.edu/~bob/teaching
/pdf/arth202/Rhodes_AnnRevPsychol06.pdf)
3.
^ Langlois, J. H., Roggman, L. A., & Musselman,
L. (1994). What is average and what is not
average about attractive faces? Psychological
Science, 5, 214-220.
4.
^ KOESLAG, J.H. (1990). Koinophilia groups
sexual creatures into species, promotes stasis, and
5.
stabilizes social behaviour. J. theor. Biol. 144,
15-35
^ Devendra, Singh (1995). Female judgment of
male attractiveness and desirability for
relationships : role of waist-to-hip ratio and
nancial status. Austin, Texas 78712,
ETATS-UNIS: Univ. Texas, dep. psychology.
ISSN 0022-3514 CODEN JPSPB2.
6.
^ Gzelli!in kaltmla ba!lants hakknda makale
(#ngilizce) (http://armandleroi.com/books
/pdf/review_nejm.pdf)
7.
^ Leroi, Armand Marie (2003). Mutants: On
Genetic Variety and the Human Body.. Viking
Books, New York. ISBN 0-670-03110-0.
8.
^ Lorenz, Kate (11 Temmuz 2005). "Do pretty
people earn more?" (http://www.cnn.com
9.
Gzellik - Vikipedi http://tr.wikipedia.org/wiki/Gzellik
6 -> 7 2/15/14, 3:26 AM
/2005/US/Careers/07/08/looks/). CNN
International. http://www.cnn.com/2005/US
/Careers/07/08/looks/. Eri"im tarihi: 18 Mays.
^ Weedon, Chris. "Key Issues in Postcolonial
Feminism: A Western Perspective"
(http://www.genderforum.uni-koeln.de
10.
/genderealisations/weedon.html). Gender Forum
Electronic Journal, , Cardiff University.
http://www.genderforum.uni-koeln.de
/genderealisations/weedon.html. Eri"im tarihi: 4
Aralk.
D! ba"lantlar
"Felsefe Ekibi >> Gzel" (http://www.felsefeekibi.com/site/default.asp?PG=1231). Felsefe Ekibi.
http://www.felsefeekibi.com/site/default.asp?PG=1231. Eri"im tarihi: 17 Mays 2008.
"http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gzellik&oldid=12914363" adresinden alnd.
Kategori: Gzellik
Bu sayfa son olarak 9 Mart 2013, 11:12 tarihinde gncellenmi"tir.
Metin Creative Commons Attribution/Share-Alike Lisans altndadr; ek ko"ullar uygulanabilir.
Bu siteyi kullanarak, Kullanm $artlarn ve Gizlilik #lkesini kabul etmi" olursunuz.
Vikipedi (ve Wikipedia) kr amac gtmeyen kurulu" olan Wikimedia Foundation, Inc. tescilli
markasdr.
Gzellik - Vikipedi http://tr.wikipedia.org/wiki/Gzellik
7 -> 7 2/15/14, 3:26 AM