BRAN HARFL ANONM OSMANLI TARH

Anonymous Ottoman History Written by Hebrew Alphabet

.

Tlay ULHA
*

Gazi Trkiyat, Bahar 2013/12: 9-28

zet: 13. yzyln sonunda kurulmu olan Osmanl Devletine ait bilgilerin bulunduu en nemli
kaynaklar tarih kitaplardr. Dnemin tarihileri tarafndan kaleme alnan eserler, o dneme ait
olaylar ayrntlaryla anlatmas bakmndan olduka nemlidir. Osmanl dnemine ait ilk tarihi
kaynaklar, 15. yzyln balarndan itibaren yazlmaya balanmtr. Bu bakmdan 15. yzyln ilk
yars, zellikle II. Murat devri, Osmanl tarih yazclnn balangc olarak kabul edilmektedir.
Ugo Marazzinin Tevrh-i l-i Osmn (Cronaca Anonima Ottomana in Trascrizione Ebraica,
stituto Universitario Orientale Seminario di Studi Asiatici, Series Minor XII, Napoli 1980) adl
almas Oxfordda Bulunan Bodleian Libraryde Heb. e 63 numarada kaytl brani harfli el
yazmas eserin 106r- 121v sayfalar arasn deerlendirdii bir eserdir. Bu makalede, Marazzi
tarafndan transliterasyonu yaplm olan yazmann yazevrimi yaplarak aratrmaclarn
hizmetine sunulmutur.
Anahtar kelimeler: Tarih yazcl, Tevrh-i l-i Osman, brani harfli Anonim Tevrh-i l-i
Osman
Abstract: Historical books are the most prominent resources containing substantial knowledge
about the Ottoman Empire founded towards the end of the 13
th
century. The works written by the
historians of that period are highly significant due to the fact that they describe the events of that
period in detail. The earliest historical resources of the Ottoman period began to be written in the
early 15
th
century. In this regard, the beginning of historiography of the Ottomans is attributed to
the first half of the 15
th
century and especially to the period of Murad II. Tevrh-i l-i
Osmn (Cronaca Anonima Ottomana in Trascrizione Ebraica, stituto Universitario Orientale
Seminario di Studi Asiatici, Series Minor XII, Napoli 1980) of Ugo Marazzi is a work which
contains a review of the pages between 106r and 121v of the manuscript written in Hebrew alphabet
and registered under Heb. e 63 in Bodleian Library in Oxford. In this article, the manuscript
transliterated by Marazzi has been transcribed and dedicated to the researchers interested in this
field.
Key words: Historiography, Tevrh-i l-i Osman, Anonymous Tevrh-i l-i Osman written in
Hebrew alphabet
: -
13- .

. 15-
. 15- , II,
. - -
(Cronaca Anonima Ottomana in Trascrizione Ebraica, stituto Universitario Orientale Seminario di
Studi Asiatici, Series Minor XII, Napoli 1980) 106 121


*
Do. Dr., Kocaeli niversitesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm, culhatulay@gmail.com
10 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
. 63.
.
: , - - , - -


Osmanl tarih yazclnn balangc olarak kabul edilen II. Murat devrinden
(1421-1451) nce grlen kaynaklar, Anadoluda Arapa, Farsa yazlan eserlerin
tercmeleridir (Tekinda 1971: 657). Tercme tarih kitaplarnn ardndan, II.
Muratn tahta kmasyla birlikte, Tevrh-i l-i Osman ad verilen eserler verilmeye
balanmtr. Bu eserlerin en nemli zellii, olaylarn gn gnne tarihleriyle
birlikte kaydedilmi olmasdr. Tarih takvimler olarak anlan bu eserlerden baka II.
Murat adna telif edilen ve kendisine takdim edilen eserler de olduka fazladr.
Anonim Tevrh-i l-i Osmanlar genel olarak II. Murat devrinde teekkl edip II.
Beyazt devrinde yazlmaya balanmtr. Bu eserlerin her biri ierik asndan
farkllk gstermekte olsa da esasta birbirlerine baldr. Bu eserlerin hepsi Sleyman
ahn Anadoluya geliiyle balar. Ancak sona erdikleri yl ve olaylar anlatlar
bakmndan kendi aralarnda farkllklar gsterir. Bu yazmalarn bir ksm H. 900/M.
1494 tarihine kadar; dier bir ksm ise H. 957/M. 1550ye kadar gelen olaylar hikye
eder (Mnage 1978: 231). ou ierik itibariyle menkbevi hikyeler niteliindedir.
16. Yzylda kaleme alnan anonim tarihlerde eletirel bir ifadenin hkim olduunu
sylemek mmkndr. Hatta yle ki, bu eserlerde zaman zaman devrin
padiahlarnn bile eletirildii sylenebilir ki bu durum Osmanl tarihilii iin
olduka nemli kabul edilen bir zelliktir (Tekinda 1971: 659).
Tarih aratrmaclar Anonim Tevrh-i l-i Osman kaynaklarn balk altnda
deerlendirir:
1. Yahi Fakihin Menkbnmesi
2. Tarih Takvimler
3. Ahmednin Dstn- Tevrih-i Mlk-i l-i Osman
Yukardaki kaynaklardan yararlanlarak yazlan Anonim Tevrh-i l-i Osmann
nshalar olduka fazladr. Trkiye ve Avrupa ktphanelerinde bulunan
nshalardan on nsha, F. Giese (1870-1944) tarafndan karlatrmal olarak
1922de yaymlanmtr.
1

Sonraki dnemlerde yaplan aratrmalarda, Giesenin kullanm olduu
nshalar dnda, eitli ktphanelerde bulunan yaklak sekiz yazmadan
bahsedilmektedir (Azamat 1992: XXII-XXIII). Bahsedilen yazmalar arasnda

1
F. Giese, Die Altosmanischen anonymen Chroniken in Text und bersetzung, Teil I: Text und Variantenverzeichnis,
Breslau 1922; Teil II (Almanca Tercmesi), Leipzig 1925; Bu almayla ilgili ayrntl bilgi iin bkz. Nihat
Azamat, Anonim Tevrh-i l-i Osman, Marmara niversitesi Yaynlar, stanbul 1992.
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 11
almamza konu olan, Marazzi nin zerinde alm olduu, brani harfli
nshadan sz edilmemektedir.
Giese, yapm olduu almada deerlendirdii nshalar iki gruba
ayrmaktadr:
1. Uzun manzum paralarn yer ald nshalar: Bu grupta yer alan nshalarn
hibirinde telif tarihine ait bilgi yoktur. Ancak metinde yer alan baz ipularndan
hareketle bu anonimlerin II. Beyazt devrinde yazld sylenebilir.
2. Manzum paralarn yer almad ksaltlm metinler: Bu nshalarn tamam
mterek bir kaynaa dayanr. lk grupta yer alan nshalardan daha sonra
yazlmtr. Bu grupta bulunan yazmalarn da mellifi belli deildir. Ancak bu
nshalarn mellifinin XVI. yzyl tarihilerinden Muhyiddin Ceml (. 957/ 1550)
olduu bilinmektedir (Azamat 1992: XXV).
Anonim Tevrh-i l-i Osmanlarn ikinci grupta yer alan nshalar, H. 956/M. 1549
tarihine, Kann Sultan Sleymann ran seferinden stanbula dnne kadar
devam eder. Muhyiddin Cemlnin derledii bu nshalar, Avrupada Osmanl
Tarihi ile ilgili yazlm ilk kaynaklar olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle olduka
deerli kabul edilen bu eser, Hans Lewenklav (Johannes Leunclavius) tarafndan
XVI. yzylda Latince ve Almancaya evrilerek yaymlanmtr (Mnage 1978: 240).
2

brani harfli anonim Osmanl tarihi, Ugo Marazzinin Tevrh-i l-i Osmn adl
almasna konu olan bu nsha, Oxfordda bulunan Bodleian Libraryde Heb. e 63
numarada kaytl brani harfli el yazmas eserin 106 r-121 v sayfalar arasnda
bulunmaktadr. Bu eser 1896 ylnda Kudsten ngiltereye getirilmitir. Yazma
hakknda mellifinin kim olduu, yazmann tarihi ya da Kudse nasl gittiine dair
bir bilgi bulunmamaktadr. Marazzinin transliterasyon, faksimile, szlk-dizin ve
ana hatlaryla yapm olduu bir deerlendirmeyle yaymlad bu eser, Giesenin
kulland nshalarn ikinci grubuna dhildir. Bir baka deyile, manzum paralarn
yer almad ksaltlm metinlerden olumaktadr.
Anonimlerde yer alan blm balklar bu nshada bulunmamaktadr. Dier
anonimlerde de bulunan sebeb-i telif blmn takiben sadece Tarih-i l Osman
bal bulunmaktadr. Bu eserin Anonim Tevrh-i l-i Osmanlardan birinin
kopyas olduu yazar tarafndan tespit edilmi, transliterasyonun bulunduu
sayfalarn kenarnda, Giesenin almasna gre sayfa numaras, keli parantez
iinde (*..+) verilmitir. Bu numaralandrma 3. sayfadan balamakta 57. sayfada son
bulmaktadr. Oysa Giesenin nerettii Anonim Tevrh-i l-i Osman 153. sayfada

2
Johannes Leunclavius, Annales Svltanorvm Othmanidarvm, A Tvrcis Sva Lingva Scripti, Frankfurt 1588/1596;
Almancas, Neuwe Chronica Trckischer Nation von Trcken selbst beschrieben, Frankfurt 1590. Bu eserde
kullanlan yazmann mevcut yazmalardan daha eski olduu anlalmaktadr.
12 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
son bulmaktadr. Bu da okuyucuya, brani harfli anonim Osmanl tarihinin hacmi
hakknda bilgi vermektedir.
Sonu olarak bu almada, bata tarihiler olmak zere Osmanl tarihi hakknda
aratrma yapacaklarn kullanmn kolaylatrmak amalanmtr. Bu nedenle
buraya kadar verilen bilgilerde tarihi bilgiler yzeysel tutulmu, metnin btn
olarak yaymlanmas esas alnmtr. brani harfleriyle kaleme alnm olan Anonim
Tevarih-i Ali Osmann yazevrimini yaparken yukarda belirtilen amaca hizmet
esas alnd iin metnin yazevrimi yaplm yazevriminde de brani harfli
metinlerin kullanmnda kullanlan transkripsiyon iaretleri kullanlmtr.
3



Harf Transliterasyon Transkripsiyon Harf Transliterasyon Transkripsiyon
- x
b b l l
v v m m
g g, k, , n n
c s s
-
d d, t p p
h h f f
w v, o, u, s
z z q k, g
h r r
t, d
y e, i, s,
k k, g t t
nllerin yazmnda kullanlan harekeler:
Harf Transliterasyon Transkripsiyon Harf Transliterasyon Transkripsiyon
a e, i,
e a a
i, e e
o, , i i,
u, u u

3
Yazmayla ilgili bir inceleme, 4 Haziran 2010 tarihinde stanbulda dzenlenen Between Religion+ Language
konulu altayda brani Harfli Tevarih-i Ali Osman zerine balyla bildiri olarak sunulmutur: brani
Harfli Tevarih-i li Osman zerine, Between Religion and Language: Turkish-Speaking Christians, Jews and
Greek-Speaking Muslims and Catholics in the Ottoman Empire, Trk Dilleri Aratrmalar Dizisi: 48, Ed: Evangelia
Balta, Mehmet lmez, stanbul 2011, 85-99. Bu konu zerine alan Tarihi bilim adamlarnn youn talebi
neticesinde bu metnin transkripsiyonlu evirisi yayna hazrlanmtr. Anlan bildiride metnin dil zellikleri
zerine bir deerlendirme yapld iin burada sadece temel iaretler kullanlm fonetik zelliklerin
gsterilmesinden kanlmtr.
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 13

f. 106 r. [3]
1) evelqi tari li Otmandur ayri acayib hikayyetlerdr qim iller zamanda vaqa 2) olmdur. Her
birisini bir tariten bulup cem edp bir kitab olund qim 3) bundan sora szlerm yadigr ola ve her qim
bu kitabta mtalaa ede dai cem edeni ayr 4) dua birle oa haq Teala anu aqbetini ayr eyleye
inaallah Teala. Bundan yuqars 5) dibae gibidr ve bundan aaas nesrile Otman olu Otman
beglerin [4] ehzadelerin 6) balarna ne gelmidr ve ne etmilerdr fi beyan vaqa taqrir
4
olmdur.
Hem Qonstantiniyeyi 7) qimler yapm qimlerden qalmdur zerine qimler gelp cenq etmilerdr ve
nece gn 8) arab olup gene mamur olmdur an malum edelm, bilmeyenlere malum oluna ta 9) niyeler
qim hikmetullah ne im:
10) tari l-i Osman
hikayetde getrmiler qim nesli l-i Osman azi bin Ertuqrul 11) bin Sleyman ah azi bin Qaya
Alp bin Qzl Bua bin Bayntur bin Ayqutluq aa 12) bin Toan bin Toqtemur bin Yasq bin Gk Alp
bin Ouz bin Qara an bin Qutlucaq Aa bin Tozaq 13) Ali. Haza otuz alt nefredr qim ced be ced bn
Yafete qnca qim Nuhu oldur ol nesliden 14) ced be ced Acem vilayetinde padiahlar idi. Ouz
tarifesine qim itiqadl tayife idi. 15) hazret-i risaletde itiqadlar var idi. Mahan ehrinde padiahlar
5
an
qim ta vilayetinden 16) qp gelip Bel ehrini orasan vilayetin arab etmidi. Ol zamanda ol
vilayetin 17) padiah arzemah idi. Bel orasanu padiah Sultan e1 arifn hazret Mevlana 18)
Celalddin nevverllahu qabrehu ol zamanda drt yanda idi, Cengiz an Bel ehrini arab 19)
etdqde. nqim Cengiz an ol vilayetleri arab etdi ve li Seluq tarifesine memleqetlerinden 20)
qardup sora gendi helaq olup olu Oqtay an padiah olup Badad arab edp l-i 21) Abbaslar
qrup tat Abbasilerden alup memleqetleri Cengiz anile dutup alem alq 22) qru mur olup alem bir
dai olmd. li Selu neslinden Sultan Alaaddin dai Acem 23) vilayetinden qopup Rum vilayetine
gelp imdiqi halde Qaraman vilayetidr evvel Yunan 24) vilayeti demeqle mehur idi. Ol vilayetleri
dutup padiah olm idi. Sivas ehrin 25) ve Qonyay bina edp bir drt olm idi. Ouz tayifesi qim
vardur itiqatl
6
26) gmel tayifedr yrklerdi. Mahan ehri qim [5] Cengiz andan arab olmuidi ol
zaman 27) Mahan ehrin padiah Sleyman ahidi qim Osmanu dedesidr. li Selu ve l-i Abbas
28) tefriqa olman Sleyman ah dai Mahan ehrin qyup Rum vilayetine gelmege niyet 29) etdi. Ve
hem iitdi qim Rum vilayetinde aziler olur, Sleyman ah Acem memleqetinden
f. 106 v.
1) qopup Erzincandan geldi Rum vilayetine girdiler. Amasya taraf qim Rumlerdr. Ol 2) tarafdan
oq azalar etdiler Rum vilayetinden ayli vilayetler aldlar. Aqbet ondan gp 3) Halebe qtlar.
Caber qalas derler bir qala varidi, gelp ne qondlar Frat Irma 4) suyu lerine geldi. Irma
gemeq dilediler yol iz bilmez gmel yrqlerdi. afilen Frat 5) Irmana uradlar. Sleyman ah atn
depdi gemeq istedi i oz yar imi. Sleyman 6) ah atyla Frat Irmana bould. Eceli onda idi
ehid old. alq di rmaqdan 7) qardlar. Ol Caber qalasnu nde defn etdiler. imdiqi halde oa
mezar trq 8) derler. Sleyman ahu olu vard birin Sunqur Tekin ve birin ad Gn dod ve
birin 9) ad Ertuqrul idi qim ol Osman atasdur. Bu qarnda dai gdiler gene 10) geldqleri yola
gitdiler. Frat bandan Yasn Ovasna ve
Srmel uqura vardlar. Sunqur 11) teqin ve Gndod bu iki qardalar Acem vilayetine gitdiler.
Ertuqrul nece azalar etdi. 12) zaman onda qald. Drt yz ger evile. Ol arada oq azalar etdi. Bunca
zamandan sora 13) Sultan Alaaddin Ertuqrul saltanatn evqetin istemi idi. Dai Ertuqrulu 14)
olu var idi. Birin ad Gndz ve birin ad Saruyat ve birin Osman idi. 14) Ertuqrul Saruyat oa
Savc derler idi. O Sultan Alaaddine gndrdi. Bir yercgez 16) istediler qi qarar edeler. Sultan
Alaaddin dai qabul etdi. ariblerdr deyi bunlar 17) o grdi. Qara hisar Teqvur ve Bileck teqvur
Sultan Alaaddine muti olup arac 18) verrlerdi. Qara isarla Bileck aral teqvur ve Domali ta ve
Ermenek da ol aral onlara 19) yaylaq yaylaq ve qlaq ve sulaq verdi. Ondan sora Sultan
Alaaddin zerine Tatar 20) an yqdi. Sultan Alaaddin ol tarafa mtevecch [6] old bu taraflar

4
/tqdyr/ yazlm.
5
eksik var.
6
/tyqlrylh/ yazlm.
14 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
Ertuqrula 21) smarlad Ertuqrulu olu Savcyla Sunqurla Osman Engrye geldiler. Onda durdlar.
22) Rum tarafna oq azalar etdiler. Aqbet Ertuqrulu vefa old. Rahmetullahi rahmeten 23)
fi beyan uruc Osman azi.
old Osman bir ulu azi qi ol
nereye qim vardise 24) ol buld yol

her yaa varurd bir blq eri
qi il uralar qatl edeler qafiri
25)
durmadan her yaa leqer sald ol
az zamanda oq vilayet ald ol
n Osman azi atas l6) yerinde gedi qayim maqam old. Qatna Yigit Yegil gelp cem old. oq
azalar etdi 27) gelp evvel Bilecgi ve Yarhisara ve Qprihisar ve negli feth etdi, hicret sene 28)
677 ylnda ol Cuma namaz Qarahisarda ol qld. aziler evvel teqbiri onda 29) gtrdiler Dursun Faqih
derlerdi bir er vard. Cuma ve bayram namazn Qarahisara
f. 107 r.
1) evvel qld utbe Osman azi adna ol oqud. Hicret sene 689 ylnda vaqa 2) old. Raviler
yle rivayet ederler qi Osman azin dnyaya gelmesine sebeb old. 3) Taqdirde varidi olsa gereq idi.
Haq teala verdgine kimsene mani olmaz. ttifaq 4) Ertuqrul hayatda iqen bir d grdi. Bir aceb vaqa
grp ol vaqadan uyanup 5) bu di fiqr edereq Allah ziqr edereq durd sabah namazn qld. Sureti
degirdi
7
dor 6) Qonyaya vard onda bir muabir gii vard. Adna Abdlaziz derlerdi sahib-i
qemallerden 7) idi. lm-i ryay qemaliyle bilirdi. Ertuqrul dni oa deyiverdi ama bazlar dediler 8)
qim bu di tabir eden bir aziz ey var idi. Adna Edebl
8
derlerdi. Qerameti zahir 9) olm idi. Ve cem
alqu iinde muteqad dervi idi. Dnyas ve nimeti oq idi. Ol vilayetde 10) mehur olm idi. Sultan
Alaaddin dai oa itiqad etmi idi. Ondan 11) Ertuqrul geldi ol di ey ilm qld Eyitdi ya ey!
grdm qim sen qoynudan bir 12) ay doar gelr benm qoynuma girer. Bu ay qoynuma girdqten
sora gbegmden bir aa 13) biter glgesi alemleri dutar. Glgesin altnda dalar olur. Her dau
dibinde su olur [7] 14) qup aqar bu qan sulardan qim ier ve qim balar ve baeler suvarurlar ve
emeler aqdurlar 15) ol uyqudan uyandum. U dm budur dedi ey bu d tabirini eydiverdi.
Aytt ey yigit! 16) sen bir olu ola ad Osman ola oq azalar ede, saa mutuluq olsun qim sen
17) nesl padiahlq verildi. Mbareq olsun dedi benm qzm olu Osman ile ondan oq 18) olanlar
ola dedi padiahlar olalar dedi. Pes bir zamandan sora Osman azi vuda geldi. 19) yigit olduqda ol
ey qzn ald ol qzdn bir olu dodu adn Oran qodlar. nqim 20) Oran yigit old ondan sora
Osman azi aldu vilayetleri ba eyledi 21) Qarahisar sanca qim ni derler oraya gendi olu
Orana verdi. 22) ve subal Alp Gndze verdi ve Yarhisar Hasan Alp verdi Hasan Alp 23) dai
yarar yigit idi ayet bahadr er idi Sleyman ahile bile gelmi idi. Acem 24) vilayetinden ve negli
Durut
9
Alpe verdi. imdi ol azizler adlar alur ol vilayetler- 25) de Qyler vardur oa Durut ili
derler. Erler mezarlar onda bellidr ve dai qaynatas 26) ey Edebaliye Bilecq hasln oa verdi.
Hem atunn Bilecqde atasyla qod. Gendsi Yei- 27) ehirde qarar etdi. azilere evler yapdurd
onda duraqland. Adn Yeiehir qod ve dai 28) Osmanu bir olu dai dogd. Adn Ali Paa qod.
O yannda alqod Oran azi bu 29) tarafda iller aard gelp Qprihisarnn yamayla alup feth
eyledi. Onda gelp 30) znigi hisar etdi zniq ol zamanda sarp
10
ve muteber qalayd ve alaba ehir idi.
Drt
f. 107 v.

7
/wgwrdy/ yazlm.
8
/rbly/ yazlm.
9
/dwrt/ yazlm.
10
/hrb/ yazlm.
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 15
l) yan sazlq ve bataqlar idi. yle qim yresine adam varamaz idi. Hem iinde adam alabalq 2)
idi. yle rivayet ederler qim drt qapus var, her qapusndan bi alaca atl qafir 3) qard. Qalan renql
at var oa qyas etegil nece alaba ehridi. Ol qutt aziler ey- 4) yidi. Her biri bir ejdehar idi. Eger adam
bana bi qafir gelse yz dndrmezlerdi. 5) tiqadlar muhqem idi. Haq onlara anuin fursat verridi.
tiqadlar berktnda 6) gelp znig dayiresin yama etdiler. Qafirleri [8] nee gez qup uratlar.
Haq teala 7) azilere fursat verp qafirleri syup hisarlarna qoydlar. Grdiler qim cengile alnmas 8) drt
yan su ve da qatna hi adam varmas idi. Vardlar Yeiehirden yaa olan da 9) divarnda bir havale
qala yaptlar. Ol qalanu iine adam qodlar. Ol zamanda Taz 10) Ali derlerdi bir dilaver var idi. ayet
bahadr pehlivan idi. Oa qrq gii qoup 11) znige havale qodlar. imdiqi halde ol hisarca Taz Ali
hisar derler. stin 12) yannda bir yqseq qaya vardur. Onu dibinde bir sovuq bar vardur. Oa dai
13) Taz Ali bar derler. Ondan sora qafirler zebun olup hisarda oturdlar. aziler 14) dai dayima
segirdp ierden adam qartmaz oldlar. Daradan dai qimse gelmes 15) oldular. Nice zaman bu halile
olup oturdlar. Aqbet qafirler fursat bulup stanbul 16) tekvurna adam gnderp hallerin arz eylediler.
zermize trq geldi zebun etdi dara 17) qartmaz old. Aciz qalduq. Eger bize bir dermanu varise
eyle, yoqsa bizi olumuzla 18) qzmzla esir ederler. Veyaud alktan qruluruz. Eger bize derman
etemez isez dediler. 19) zira qim ol waqit znige dai stanbul teqvur grrdi. Pes teqvur bu hale
vaqf old 20) ayli gemiler cem edp iine oq leqerler qoyup gnderdiler. Varalar azileri zniq
zerinden 21) yrahlar. Hem bir itimad etdgi adamn bile gnderdi gemilere qoyup azm edp gnderdiler
22) qim varalar Yaylaq Ovasna qalar, ondan zniq zerine varalar azileri afilen basalar 23) bunlar
bu qavli edp anda meger azilerden dai bir casus var idi qafir leqerine gnderp 24) nereye qacan
aber alup bilp can atup gelp azilere aber etdi. Ondan aziler dai 25) yrtdp geldiler. Ol qafirle
qacaq yerde pusuya girp pinhan oldular. Bu yandan qafirler 26) dai gemilern srp varup Yalaq
Ovasna ol qenara isqele urup bir gece qmaa 27) baladlar, qara yere dqldiler. Her biri atlarn ve
espaplarn qarmaa alurqen aziler 28) dai afilen Allaha snup teqbir getrp cmlesi hamle
edp at salup qafirler 29) iine qoylup ql urdlar. Hemandem qafirleri bir birine qatdlar. yle qrdlar
qim 30) vasfna bir Allah bilr. Deize [9] dqlp arq oldlar qi banda devleti olan qurtula- 31) bildi.
Gemiye gle girebildi. Muhassal kelam, kafir o helaq old. Balar qays
f. 108 r.
1) old heman gemi iinde olanlar demirlerin alup qamaq ardnca oldlar. stanbula gelp olan 2)
ahvali teqvurlarna habr verdiler. Teqvur bu haber iidp ayli melul old. oq cez u fez eyledi 3) illa
elinde ne gelr sabr edp qarar etdi. ar u naar olund bu yaa zniq qafirlerine 4) haber erieceq qim
teqvur sdlar. Onlar dai oq alaup yas etdiler. Aqbet danup 5) tetbir etdiler qim qaanlar
qamayanlar qala verp muti oldlar. Hem yle edp 6) qalay azilere verp aziler dai alup doyum
oldlar. nqim bugez Yalaq Ovasna dolarlar. 7) zira ol vaqit bu Yalaq ovas sarp dalar ve sarp
hisarlar idi. Hem bi-nihayet iller 8) vilayetler idi. enliq yerler idi. Ol zamanda zniqle stanbulu
arasnda olan 9) dalarda zimde varnca ol dalarda bir aa yoq idi. yle enliq idi qalalar 10)
ehirler
11
qyleridi. Sora ssuz qalcaq aalar ve ormanlar old derler. Hem ol zaman grm 11)
adamlardan rivayet olunmdur fil- vaqidr, yle rivayetler ederler qim ol yren 12) enliq olmasna
bir qa sebeb beyan etdiler. Biri ol qim sarp yer idii biri ol qim 13) azilerden zgp gelen dai onda
gelmiidi biri dai ol qim meger stanbulu teqvur 14) bir mahbube qz var idi. ayet cemile qz idi.
O teqvur ayetde sever idi. Naah ol 8 15) czam olm idi ve andan teqvur memleqetde ve ayr
iqlimlerde etbba var ise ma1 dqp 16) getrmi idi. Hi birisinden are bulmad nie qim tmar etdiler
hasl etmediler. 17) teqvur qzn ol halde grp ayet melul olup tasaland. Ondan bir gn vezirlerine
eytdi: bari 18) bu qza bir yer bulver, onda qo, o ben bu halde grp tasalanmaym dedi. Meger
19) stanbulu qarusnda Anatol yaqasnda Yalaq ovasnda bir teirden ss su var 20) idi. yle
yerden qaynar qard, oq su idi. Vardlar yaran grdiler onda gnderdiler. 21) vard [10] qarar etdi.
Andan sora teqvur ayrla doyamayup qaru qaya binp varup 22) qzn grrdi. Melul amgn olup
ger stanbula gelrdi. Ol qz onda qarar edp 23) dururqen bir yqseq yere qup ol yerden qup
qaynayan suya nazar ederqen grdi qim 24) bir qara canavar geldi. zerinde bir qyl yoq, yle lanm
tabaq elinden qm 25) deriye bezer. Ol canavar gelp suyu balna girp gmlp yatd. Ondan
qup dalara 26) giderdi ertesi geri sa old. Gzellendi. Ahir ol qz ol canavar yle griceg old 27)
glne ilham dti. Eydr bu canavar evelqi grdm arqasnda bir tyi yoq idi. 28) uyuz idi, rencur idi.

11
/lhlrlyr/ yazlm.
16 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
Bu balqda sa old, semirdi. Ben dai ol bala yataym bile 29) baa dai shat vereydi deyp suya
yuqd. Ol sunu balna gmlp yatd. Bir nee gn 30) istimal etdi Haq inayetinde cmle renci gidp
paq old. Tez atasna mutuc 31) gidp shati haberin bildirdiler. Teqvur o iidp ol gelen ademe ol
qadar mal verdi 32) qi mre yosulluq grmeye. Teyz qaya binp azm edp onda vard. Qzn sa esen
33) bulup onda nece shat buldun sord. Qz dai canavar nece grdgin gendin vasf
f. 108 v.
1) halini atasna beyan etdi nqim teqvur ol sudan bu hasiyeti griceq emr etdi qim 2) zerine drl
drl binalar eyledilr qubbeler ve havuzlar etdiler ve urnalar etdiler. Bir hamam 3) etdiler qim alem
qainatda anclayn yo idi. Ol ayet ss olman ayruq yerden 4) qargirle sovuq su getrdiler oq emeqliq
arc etdiler. Ondan sora yer altnda giderr 5) gemiler etdiler. Ta hatta deize degin ol gemiler yer altna
girr, gelr. Bazlar eytdiler 6) qim o Gngrmez teqvur yapturd. Bir teqvur vard oa demilerdi qim
heman seni 7) gn grdqlerin lrsn demiler idi. Ol dai yer altndan her yer gitmee drl drl 8)
gemiler ve krizler etdrmi idi. yle rivayet ederler qim ol gemilerle yer altndan 9) stanbula gelr
derler hele imdiqi halde deize degin gelr da- [11] sn Allah bilr. Ol yre- 10) ler oz enliq idi ve
lla ol qzdan tri enliq old. Qalalar, ehirler old qi vasf 11) olmas idi. Hem yeri dai sarp olduun
azilerden rkp gelen dai n gelp ziyade 12) oldlar. Onda ol qafirler qarar ederqen nagah bir gn bir
ryan dervi qa geldi. Onlar 13) slama davet etdi. Meger dervi bir aa qlc var idi qafirler o
grp 14) glrlerdi. Meger qafirler cem olcaq yerleri banayrlar ol hamam zerinde 15) olurd.
Qafirler cem oldlar. Dervi onda geldi bunlar slama davet etdi. Qafirler 16) cmlesi saro olur.
Dervi dolas yanna derilp cem oldlar. Dervii masaraya 17) almlar. eger sen dedg bizmle
nice eydirsin? Sen yaluuz hem yarau yoq dediler. Dervi 18) eydr: nin yoq ite qlcum dedi.
Eger slama gelmez sen bu qlcmla sizi hep qrarn 19) dedi. Ol aac qlc gstrdi. Bunlar gene
gltiler. inden bir saro qafir iler 20) geldi. Dervi ne durd. Eytdi: imdi qlcula beni al
greyin, qeser mi? dedi. Heman dervi 21) dai Allah snup teqbir getrp qafiri ald. qi bldi. Haq
teala inayetinde qafirler 22) gltiler. Eytdiler: qlcu qat qesqin im. Bizmle dai byle mi ceng
edersn 23) dediler. Dervi eydir: yoldauz gr yerinden depred dedi. Qatna geldiler grdiler
qim 24) qafir qef grmi. Depredelm sandlar. Qafir iki pare olup ddi. Heman cem olan 25) qafirler
derviten ol hli grp slama geldiler ve necesi dalup qadlar. Perakende 26) olup gitdiler. Muhassal-
qelam dervi ol aray fethetdi. Onda qarar etdi, onda vefat 27) etdi. Ziyaretgh old. imdiqi halde dai
ol mezar bellidr, hamam yannda mehurdur. 28) Ol hamama varanlar ol mezar ziyaret ederler. Himmeti
hazr olsun rahmeten stnin [12] 29) ve bu taraftan Brusa teqvur bir qa teqvurlar dai ittifaq etdiler
qim aziler 30) zerine yryelm aradan gtrlm oq leqer cem edelm yryelm deyp
yrdler. 31) Osman azi dai leqer cem edp Qoyunhisarnda qafirle buluup azm cenq 32) etdiler.
ayet qrun old. Qafirlerden oq qafir drdiler. azilerden Osmanu 33) qarnda Gndz Alp ve
olu Aydod sehid. Dingiz snurndan Qoyunhisarna degin defn
f. 109 r.
1) etdiler yol zerine. Mezarn onda bell etdiler. zerine ta ydlar, dayiresin 2) evirdiler. Ol
vilayetde yle mehurdur qi her qimin at sanclarsa gtrdiler 3) ol mezar gez dolandurdlar, haq
teala inayetinde ifa bulur. Hem yola geenler 4) toprandan alur giderler. Stma dutana irrler. Haq
inayetinde ayruq dutmaz 5) olur. imdiqi halde ol vilayetde mehurlardur mezar Haqqu inayetinde 6)
peyamber mucizatnda ol qafir iqest oldlar. Dirnus teqvur ve Brusa teqvur qaup 7) qurtuldlar. Ve
Qestel teqvur ddi fi-n nar fi- saqar. Ondan Brusa teqvur gelp Brusada hisara 8) girdi. aziler o
qovup hisara girp qurtuld. Ondan qaup gelp Uluvad da aldlar. Teqvurla 9) sulh etdiler bunlara muti
oldlar. Gene yerinde qondlar, ketdiler. Gelp Brusanu zerine 10) dtiler. Osman azi grdi qim
cengile alnmaz. Qapluca tarafndan qim vardur hisara 11) qaru bir havale yapqlar. Qarda olu
Aqtemur onda qod. ayet, ayet bahadr idi. Yarar yoldalar 12) qod. Bir havale dai da tarafna
yapturd. Balabancq derler bir qul var idi, as idi. 13) Balabancu ol hisar qoyd. Brusaya havale
qoyd. imdiqi halde dai ol hisara Balabancq 14) hisarl derler. Ol iqi havale bir ylda yaptlar. Brusay
eretilir. Hisardan dara kimesne 15) qarmadlar. yelin vilayetin aldlar. Hisar yle qald, zerine
havale oldlar. Bunlar bu tarafda 16) Brusay egritmekde. Osman azi yine Yeiehire geldi. Etraf-
alemden nee qafirler gelp 17) nee gez Osmanile uradlar. oq cehd etdiler baaramadlar. Gelen
snup helaq old gitdiler. 18) Haq inayetinde aqbet ol vilayet-[13] leri mamur etdiler. Feth edp zabt edp
imaret old 19) aziler adil dadile ol vilayetleri mamur etdiler. Ml anamiyle ani oldlar. Osman 20)
azi bir zamandan sora olu Oran Brusa fethine gndrdi Qoca Mili ve Durut Alpi bile 21) ald
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 17
geti? gelp Brusay hisar etdiler qafirler dai aciz qaldlar alktan bualdlar12 22) Oran Brusa
zerine ayli cenk etdi. Brusa teqvurna Bersaq derlerdi. Nr olup 23) sora eli gndrp Oranile
sulh etdiler hisar verdiler ahdile peymanile. Teqvur 24) mal, olu, qz esbapile sal verdiler. qup
stanbula gitdiler. Osman aziye Brusa 25) fethn demiler. az old. Oran azi Brusay fethetdi
hicret ssenenh 796 ylnda vaqa 26) old old. Oran Brusay feth ettginde Osman hayatda idi. Ama
Brusa azasna 27) gelmedgine sebeb bu idi qim aya ard. Ondan tr varmad ama bir sebeb dai
28) anuin idi qim olu kend zamannda evqet dutsun der idi ve dai Osman azi on doquz 29) yl
begliq etdi. Sora Haq tealann emrine gitdi. Olu Oran beg old. Hicret sene 767 30) ylnda Osman
vasiyyet etdi qim beni Brusada gmi qubbe altnda qo dedi. Bazlar dedi qi 31) Sgtiqe defn
etdiler. Pes ondan sora yerine Oran Beg olu oa denildi qim ehl-i 32) qeramet Oran ayet qademl
an idi. Rametullahi
nesr
bu taraftan Qour Alp azi
f. 109 v.
1) ve rahman ve Aqa Qoca ittifaq etdiler. Qour Alp Aqyaz ovasn ve Qorpa ilin ve Bol
vilayetinden 2) ve Muturn vilayetinden fethetdi. Gendye musaar etdi. Aqa Qoca dai Qocaelin
fethetdi. 3) Anuin ol ile Aqaeli derler. Sora Qour Alp Aqa dai dar beqaya rhlet etdiler. 4)
Oran ol vilayet sancan olu Sleyman Paaya verdi. n sancan olu Murat 5) aziye verdi qim
qii oldur. Oran gend geldi [14] znigomidi feth etdi qiliselerini yqt. 6) Yerine mescitler ve
medreseler yapt. imdiqi halde znigomitde feth etdigi zamanda biri 7) medreseler vardur Qaramrsel
derlerdi bir er var idi. Ol qenar oa verdi. Vilayetin 8) tamam edp letrdi. Elleri ve qenarlar
baladlar qim stanbuldan gemi qartmaz 9) oldlar. Yalaq Ovasn dai Aqa Qocayla olan azilere
onda olan azilere balad, vardlar. 10) Ve Qantr vilayetin Aqpaaya verdiler. Bunlaru neslinden
imdi dai vardur Fazlullah qad 11) qim imdiqi halde Geliboluda tekkesi vardur, Aqa Qoca neslidr.
Ve Qocaelini ve Qorpa ve Bol 12) vilayetin bunlar amtur. n Oran azi tamam memleqetleri
muqarrer etdi, padiah old. 13) qarnda Ali Paay qatna oqud. Aytt: Ey qarda memleqet saa
baa begliq gereqmez. 14) deyi bil-qlliye begligi terq edp Orana smarlad. Gend bir geyi itiyar
etdi. Ol 15) zamanda qarda qardaa hrmet ederdi. Biri birini arlard. Bir gn Ali Paa Orana 16)
aytt: Ey qarda imden gir leqer ziyade old, slam leqeri artad. Muhammet dini 17) aiqare
evqet dutt. Gnden gne ziyade old. Sen dai alemde bir nian qo qim ayri 18) leqerde olmaya dedi.
Oran azi eytti: Ey qarda derse olsun dedi. Ali Paa eytti: qo 19) leqer qzl brq giysn dedi.
Sen Aq brq giy dedi ve saa taallq olan aq briq giysn dedi. 20) Alemde bu dai bir nian ola
dedi. yle olcaq Oran Hac Beqta sultandan dest-i tvbe 21) edp aq briq giydi. Gendye Taaluq olan
ademilerden aq briq giymeq ol zamandan qald. Ve ol 22) zamanda begliq qardalaryla meveret
eyleyp bilice olup bir arada dururlardve bir 23) birin ldrmes idi, ta Yldrm an zamanna degin.
Qarda qarda ldrmeq Yldrm 24) zamanndan qald. Ve Anatolda yaya yazmaq Oran zamanndan
qald. Ondan Oran gelp zniqte 25) bir ulu mescid cami ve bir imaret yapt. Gendi eliyle an letrdi.
maretlerde a 26) birmeq andan qald. Ondan sora zngmidi olu Sleymana verdi. 27) Nesr:
Yeiceye ve Gynge ve Mudurnya havale olm idi. Ve Bursa sancan olu Murat an aziye
28) verdi. Oran cemi vilayetine hazr old. Sleyman Paa bin Oran cemi vilayetine Taraql 29)
Yeicesine ve Gyngi ve Muturny tamam feth etdi. Ol vilayetde ne qadar qafir var ise Sleyman 30)
Paanu adlini darn grdiler. 17 Cemi Mslman oldlar. lgn hep gelp taptlar Oran Qarasi 31)
vilayetine ve Balkeserisi ve Beramay ve Edremiti nevahisiyle feth etdi. Ondan gelp Uluvad feth
32) teqvur ile ahit edp iine adam qodlar. Meger hayin olup qatl etdiler. Ondan Sleyman 33) Paa
Rum iline gemege niyet etdi qi hem Gelipol fethine sebeb ol old qim bir gn vilayetini seyr
f. 110 r.
1) etmege qtlar. Seyr ederqen nagah Aydnuqa temaala vardlar. Temaal grdiler qim 2)
bir acayib arib qim Sleyman nebi Aleyhisselam bina etmi idi. Sleyman Paa 3) temaala aceb qald.
Biraz durd fikre vard, hi qimesneye nesne demedi ve syleyemedi. Teqvur 4) aleminde iqen Ee beg
derler idi bir bahadur er var idi. ayli dillerden alurd. Ee beg 5) eydr: Ey anum neye aceb fiqre

12
/ bwqwldylr/ yazlm.
18 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
varduuz, acaba fiqrz ferasetz neyedr dedi. 6) Sleyman Paa eydr: tefeqirm bu deizi te
gemege fiqir ederm, aceb mmkin 7) olur m qim ol yer qafirleri duymadan bu deizi te geebilz
mi diye fiqr edirm 8) dedi. Ece beg ve Fazl beg dai derlerdi bir er dai var idi. Bu iqisi eyttiler: Ey
padiah 9) eger destur verrsez biz iqimiz geelm dediler, taqdirde ne ise grevz. Sleyman 10) Paa
onlara destur verdi. Pisgrdiler bir yer buldlar adna Viranca derlerdi [16| bir 11) hisardur. Greciden
aaa deiz kenarnda Gelipoldan yoqaru imeniliq hisar derler onu 12) muqabelesinde Rumeli
tarafnda Ece Beg ve Fazl Beg iqisi bir sal dzdiler. Eyttiler 13) geceyile geelm dediler. Geceyile
imeni qalasnu nevahisine geilir. Balar arasnda 14) bir qafir dutlr alup ol qafir sala binp a1es-
sabah Sleyman Paaya iletdiler Sleyman 15) Paa ol qafiri ilatledi ondan eyitti: siz hisara bir are
bir are varmdur qim 16) qimse grmeden varavuz qafir eyitti: ben sizi bir yerden ileteyim qim kimsene
grmeye qafir 17) eyitti: qafirler grmeden hisara girevz dedi. Hemandem bir qa sal dzdiler.
Sleyman Paa 18) yetmi seqsen giiyle alp erenler ve bahadurlar sala bindiler. Geceyle te yaqaya
getiler. 19) Bu qafir bunlar dor imeni qalanu ne getrdi. Bir tersliq var idi. Hisara qaru 20)
balanm idi hisardan ziyade yqseq idi meger qala iinde kimesne yo idi. Ziyade 21) arman vaqti idi.
Hep qafirler armanda idi. Hisar aliydi ol terliqten geceyle 22) girdiler hisar aldlar. inde bir qa
bellce qafirleri gemi iine qoydlar qaru yaqaya 23) azilere ve leqere gndrdiler. Gene leqerden iqi
yavuz adam gerdiler hisara geldiler. Ece beg 24) hisaru gemilerinden ayli gemi ald. Atlarndan ayli
atlar bulup atlandlar dai Bolayr 25) yannda Aqa Liman derler bir liman var idi. Ol limana ayli gemi
var idi varup ol 26) gemileri ota urdlar, yaqtlar gene gelp ol hisara girdiler. Ol imen qalasnu
gemilerin 27) saqladlar ve dai durmadan te yaqadn adam gerrlerdi ve oq leqer cem etdiler. Evvel
qademi 28) Rum eline gemeq ol yerden old. Rum eli ol aradan feth olund ol yren qafirlerin 29)
incitmediler. stimalet verdiler qafir dai nqim emr aman iinde oldlar. Hem hatunlarn 30) ve
olanlarn ve qzlarn o dutdlar. Bu gez imen qalasnu qafirleri muayyen oldlar. Ondan onya 31)
derler bir hisar dai aldlar. Bu gez ellerinde hisar iqi old. Halqyla dai bartlar.
f. 110 v.
1) Ondan Aydncqtan ayli adam gemilerle getiler. Bu gez Rumeli [17] Allahueqberle dold.
aziler 2) teqbir getrp yridiler. Gelp Gelipol dayiresine segirdim etdiler. Ondan sora Gelipol
teqvur 3) adam cem edp gelp bunlarula uratlar. Azim ceng etdiler. Haq teala fursat 4) azilere
verp Gelipol teqvurn sdlar. Qat hisara girdi. Ondan aziler dndiler teqvur 5) dana segirttiler.
Teqvur dan dai feth etdiler. Ol yeri zabt etdqten sora gelp Gelipol 6) feth etdiler. Sene 757 ylnda
vaqa old. 7) nqim Gelipol bunlaru old. Ondan Sleyman Paa ayrabol vilayetine aqn etdiler. 8)
Aqndan her na qim qaparlar qazarlard. Alup Gelipolya gelrlerdi. Meger bir beg var 9) idi adna
Evrenos beg derlerdi. ayet bahadur idi. Hac lbegi derlerdi bir dilaver dai 10) var idi. Bu iqi azilerle
gelp Dimetoqay ve lbegi Biruzini alp rparlar idi. Gir dnp 11) Gelipolya gelirlerdi. Edirne
yannda Meri qenarnda ol beruzi ol zamanda lbegi aldu 12) in ol beruzu adn lbegi Beruzi
dey ad verdiler. Ol hnde Sleyman Paa merhum atn 13) aya bir dirlge geti. Atyla teqerlendi. Ol
ovada ehid old sene 759 ylnda 14) vaqa old. Ondan Oran Bege' adam gnderp Sleyman Paanu
vefatn bildrdiler. ayet 15) melul old ama ol hnde Oran asta olm idi. ayet zayf mizac idi. 16)
Vefat udan Sleyman Paa bin Oran bin Osman.
17) nesr
Raviler yle rivayet ederler qim meger Sleyman Paaya ol ha1 vaqa olmazdan 18) ndin yannda
olan azilere vasiyet etdi qim yoldalar sizlere vasiyet iderm qim 19) ben bu yaqnda giderm. Beni bu
vilayetde defn edesiz ve eger size qafir gelrse saqnasz. 20) Qamayasz Allaha teveqql edp durasz.
Haq tealanu hiqmetin gresz dey smarlam 21) idi. Ve hem ayret edesiz benm lmi qafirlere
aldrmayasz. n Sleyman Paa merhum 22) naqil etdi. Dayireden qafir iidp az olup [18] ayli
leqer cem edp deiz yzinden gemilerle 23) azm etdiler qim varalar gene azilerden o yerleri alalar.
n qim ha1 byle vaqa old. aziler 24) bir gn Bolayrda dururqen grdiler qim Qavaq Tuzlas
tarafndan Bolayra qaru dqldiler. 25) Qaraya qtlar azilere qaru sancaq zp durd. Alaylar
balayup dai yridiler. Qafir 26) oq idi aziler az idi. Hem aziler Sleyman Paaya anclayn vaqa
oldna ayli meluller 27) idi. Ve illa Allaha snup teveqql ayret edp hem Sleymanu tabutn bir
divar altnda 28) gmp zerine ta ydlar. Belrsiz eylediler qim eger qafirler alip olursa bari
Sleyman 29) Paanu tabutn bulup bir hades etmeyeler. n qafir alay baladlar. Yridiler hemanden
30) qim deizden ayli yer gitdiler. aziler dai durup teqbir getrp Allaha snup bu gelen 31)
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 19
qafirler alebesinden taaccbe qalup hem leqerine baqadururqen heman grdiler qim qafirler 32)
gelidururqen qar mur olup dalup qamaa baladlar. Gerisine dnp gemiler tarafna hcum
f. 111 r.
1) edp bir birine baqmayup qatlar. Haq tealanu fazl yetip qafirler ol ova 2) iinde yle
qrdrdlar. Qim demet gibi dqldiler. Helaq oldlar gemilerine qoyuldlar 3) gitdiler. Ve ol bunlar
ranlar mselmanlar grmediler hi. n aziler dai qafirleri bu hli 4) byle grdiler. Segirdm edp
soyup teralamaa baladlar. Doyum olup gene Bolayra gelp 5) qarar etdiler acaba bu qafirler qim
qrd dey bir sz syletiler. Ondan haq teala qrler 6) etdiler. Ravi yle rivayet etdi qim ol qaup
qurtulan qafirlerden haber iidp 7) qim heman qim deizden ayrldq. Grdk qim bir alay boz atlular
geldiler heman qim biz alad 8) grdiq taqatimiz qalmad. Elimiz dutmaz old bize ql qoydlar bizi
onlar qrdlar. Biz 9) onlar qrmaduq ggden mi endiler yerden mi qtlar qim heman ol arada belrdiler.
Qafirler 10) onlar bizden sandlar onlar oz geyp erenler im. Haq teala onlar bize medet gndrdi.
11) Gelp dmanumuz helaq etdiler. Ondan sora bunda aziler Oran aziye Brusada aber 12)
gndrdiler. zerlerine gemilerle mbalaa qafir gelp qaraya qup bunlaru zerine qup geli 13)
durqen qrldun aziler qranlar grmeyp qaanlardan aber alup qim bizi bir alay boz atlular 14)
qrup sd didqlerin bir bir beyan vaqa aber gndrdiler. Oran azi Sleman Paa vefatna 15) oq
cez u fez edp melul olm idi ama qafirler unculayn iqest olduna haq teala oq 16) qrler eyledi.
yle rivayet ederler qim Oran azi dai ol ylda haq teala emrine vasl 17) old. Sleyman Paa
Orandan iqi ay din vefat etdi. Hicret sene 759 ylnda vaqa old. 18) Ondan azi Murat tatna
geti, padiah old. Hicret sene 759 ylnda vaqi [19] old. 19) nesr
ondan sora gelp Brusada qarar etdi. Ondan gene oq leqer cem etdi. Qarezi vilayetinden 20) ve
gend vilayetinden ol hnde Candarlu alil derler idi bir er var idi. Bileq qadsyd. 21) Ve hem znige
dai qad idi. O getrp azi Murat qadasqer edindi. Ondan lalas ahinile 22) gelp Gelipoldan
getiler. Dovine derler stanbula yaqn bir qala derler, o feth etdiler. Yama 23) eylediler. Ondan
sora varup Mesli qalasn dai aldlar. Anu teqvur. Gend rzasyla verdi. Ondan 24) srp Beroza
geldiler. Berozu oz qafiri hisar bo qoyup gitmiler idi. n hisar bo 25) buldlar. Vardlar ondan
bu [21] taraftan Hac lbegi ile Evrenos Beg bunlar dai gelp Meri 26) qenarnda bir Beroz aldlar.
imdiqi halde oa dai lbegi Biruzi derler. Ondan sora aziler 27) gndz ol Beroza girrler idi.
Gece olacaq ol yreye segirdim salard. Her ne qim ellerine 28) girye ol beroza gelrlerdi. Ondan sora
Dimetoqa teqvur var idi. Er cem edp 29) afilen ol lbegi ele getrmek diledi. Hac lbegi dai o casus
edp ol laini afil 30) bulup ele getrdi. Dutup Dimetoqanu stne vardlar. alqile ahd peyman
etdiler. Teqvur olyla
f. 111 v.
1) qoyverdiler. Hac lbegi Dimtoqay feth alud. Hicret sene 755 ylnda. Evrenos Begi Qean 2)
vilayetini fethetdi. psalay dai bie ve bu taraftan Murat azi Esqiden gti. Edirneye 3) gitmek niyet
etdi. Lalas ahin begler begi idi. Ondan ahin Lalaya leqer verdi. Edirneye gndrdi. 4) n ahin
Lalah Edirneye geldi. Edirneye qafirleri qaruladlar. Azim cenq etdiler, ayli adam 5) qrld. Aqbet
qafirler mnhezim old. Qaup Edirneye gelp hisara girdiler. Murat aziye 6) ahin Lala bearet
aberin gnderdi. Bunca balar bile gndrdi. Hac lbegi ve Evrenos 7) beg azi Muradu ne dp
dor Edirneye gtrdiler. Ol vaqit ayet daqun idi. Edirne 8) teqvur gile qaya bindi. Gep
Eynoza gitdi. aziler alessabah durdlar. Qalay li buldlar. 9) eher alq aar verdiler. er girdiler
Edirneye feth olund. Hicret sene 761 ylnda 10) azi Muradu lalas elinden qim azi Murat Oran
oludur gene ol Hneteyde(?)
13
azi Murat 11) lalas ahine Zaraya ve Filibe yresin aqn verdiler.
Oa gndrdi ol taraf varup 12) fethetdiler. Ve Evrenos Bege dai psalay verdi. Evrenos beg dai
psalay feth etdi. 13) Ondan bunlar yerl yerinde beg oldlar. Bir gn qara Rstem derlerdi bir
danimend var idi. 14) Qaraman vilayetinden gelmi idi. Ol Qara Rstem srp Cenderel Qara alil qim
qad 15) asker idi. Geldi eytti: Bunca begliq mal zayi edersin dedi. Qad azker alil [22] eydr: zayia
16) olacaq nece mal vardur eydivir dedi. Qara Rstem eydr: i bu esirler qim azadan aziler 17)
getrrler. Tar buyrunda bete biri patiahudur dedi. Nin o almazsn dedi. Qara alil 18)
dai bu qadiyeye padiah arz etdi. Ondan Murat an azi eytti: nqim tar buyrunda 19) varsa al
dedi. Vardlar Qara Rstem oqudlar. Eyitdiler Ya Mevlana nqim teri buyrdnda 20) ne ise o et

13
/hyntydh/ yazlm.
20 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
demiler. Vard Qara Rstem Gelipolda oturd. Esirden yigirmi be aqa ald. 21) Bu ihdas bu iqi
giiden qald. Gelipolda esirden bac almaq Cenderel Qara alilden ve biri Qara 22) Rstemden qald.
Didanden hem azi Evrenos Bege dai smarlad qim aqndan qan esirlerden 23) bete birin alalar.
Drt esiri olanu yigirmi be aqesin alalar. Bu tertib zerine vardlar 24) olanlar devrdiler. Ondan
aqndan beden birin aldlar. Getrp qapuda bu olanlar dara 25) illere Trqlere verdiler. Trqie
rgensin dediler. Ondan Anatol'ya bu olanlar gndrdiler. 26) Trqler bu olanlara ift srdrdiler.
Bunca zaman bunlar Trqie grenince quvetlendiler. Bir 27) qa yldan sora yenieri aldlar. Hem ad
yenieri qodlar. Bunlaru ol asl ol vaqitten ber qald. 28) Bundan sora Murat azi Brusada qarar
etdi. Tamam Rumeli begler begligin lala ahine verdi. 29) Evrenos Bege u begligin verdi. Ondan sora
Murat azi Gelipolya geldi. Cendereli Qara alile 30) paalq verdi. Qara alil qi paa old. Adn
ayreddin paa qodlar. Gelipoldan dai Biga tarafna 31) vardlar. Ol vilayetleri feth etdiler. Zapt
olund, ondan gep Brusaya geldiler. Q onda etdiler. 32) Bu taraftan Lala ahin Esiqiyi fethetdi ve
Evrenos Beg dai Glmlcineyi fethetdi. Bundan sora yaz 33) old. Murat azi gene gelp Biay
fethetdi. Sene 766 ondan sora aber geldi qim Serf leqeri
f. 112 r.
1) hcum etdi. Edirneye gelmeqte qrq elli bi leqeri var. n aber [23] geliceq Murat azi dai
2) ol aradan geti. Gelipol Boazna geldi qim [Rum]eline gemege dmanyla bulua. Bu taraftan
dai Serf 3) leqeri Edirneye yaqn gelmi idi. irmen qarsna qim imdiqi zamanda dai ol yere Serf
4) sndu derler Serf leqeri onda qonmu idi. Lala ahin Allahu inayetine snup 5) peyamber
mucizat bereqatnda azilerle gece dn bagnini eyledi. Sarp leqeri meczup 6) olup yaturqen nagah
tavlanbaz avazn ve aziler nin iitilir. Trq geldi bir birine doqundlar. 7) Atlar rqeti ve boand.
Bunlar gienedi. Ve qafirler dai ql eqip bir birine qrmaa balad. 8) Snup helak olup mnhezim
olup qatlar. Ama baz ravi rivayet ederler qim Serf leqerin 9) syan dai Hac lbegi idi. Meger Hac
lbegi drt qii ile ebeleni gitmdi. Nee yolda 10) giderqen bir gece qulaqlarna bir alebe geldi. Bir
sapa yere gizlenp gzlediler qim bu ne 11) alebedr derqen bi-nihayet qafir leqeri gelp qond. Ondan
Hac lbegi eyitti: nice edelm qardalar? 12) dedi. Bunlar eyttiler: Tedbir sizdr, nice dirsez
yle edelm. Dediler. Ondan 13) Hac lbegi her bir yoldan bir tepe zerine qod. Ondan bunlara
smarlad. Eytti: her 14) qaan ben tavlanbaz urd, qarum. Siz dai yle ed dedi. Andan gend dai
qafirler bir 15) yanna geti durd. n qafir leqeri dai gelp bunlaru arasna geldiler heman Hac
lbegi 16) tablanbaz urup teqbir getrp bire aziler qoma dedi. n qafir leqeri ol avaz iittiler, 17)
grdiler qim drt yann Trq alm. Gendler arada qalmlar. Hemandem Trq geldi bir birine 18)
doquup ol orman arasna dalup bir birine ql qoydlar. Qarau iinde bir birine 19) yle qrdlar qim
vasf olunmaz. Heman mnhezim olup qatlar, gittiler. Hac lbegi 20) ellibi qafir leqerin drt giiylen
syup qaurdlar. Bu yaa Lala ahin dai Hac lbegin [24] 21) bu bahadurln grp ol zaman
beglerine o gelmeyp adavet baladlar. Aqbet bir hileyle 22) Hac lbegi helaq etdiler. n qafir
leqeri sd. aziler bi-nihayet doym oldlar. Mal 23) animetile ger Edirneye geldiler. Ondan Lala
ahini anca mal anca edirler ve bir nece 24) balar azi Murada gndrdi. azi Murat bu fethi iidp
az old. Geri Brusaya indi. 25) Onda qarar etdi. Hicret sene 797 ylnda Murat azi oullarn
Yldrm ve Beyazd 26) ve Yaqub elebiyi snnet etdi. li dgnler eyledi ve Bilecqte bir cami
yapt ve Brusada 27) dai bir cami ve bir medrese yapt ve bir imaret yapt ve Germiyanolnu qzn
Yldrm 28) ana alverdi. li dgnler eyledi. Andan varup Hamidi ilini feth etdi. Andan Qtahyaya
29) Aqeherin fethetdi. Hicret sene 782 ylnda. 30) Murad azi gelp Gelipoldan gep Melene
reye Mualqaraya geldi. Evrenos Beg ve Lala 31) ahin Rumeli erisiyle gelp Murat aziye bulutlar.
Andan ncgez tarafna 32) vardlar. Bolaniye derler bir hisar vardur. ayet sarp idi. Trq oa tar
yqtu derler.
f. 112 v.
1) Ol vilayetin qaub ol hisara gitdiler. Murat azi zerine dp ayli gn ceng etdiler. Alamad
2) gep gitdiler. Murat azi almaduna ayet melul old. Meger bun teri yqa deyp derdile ah 3)
eyledi gitdi. Meger ol arada bir qavaq aac var idi. Ulu aa idi. Murat azi ol aacu 4) dibinde qond.
Arqasn verp dayand, oturd. Sat olup dururqen nagah bir aber geldi qim 5) sultanum devletinde
hisaru bir taraf yqld. Murat azi Lala ahini gndrdi. Varup esirlerin alup mbalaa malile
getrdiler. Ol hisaru iinde altun talar bulund. aziler balarna 7) giyp Murat azi ne geldiler.
Altun sqf giymek ol zamandan qald. Andan Murat azi ol qavaq aacna devletl qadimli qavaq
aac dey ad verdi. Ol zamandan ber ol araya devletl qavaq aac derler. [25] imdiqi halde ol
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 21
aacu ol yerde qtgi vardur. Andan Murat azi ol hisaru 10) qafirleriyle ahitlenp avratlaryla oul
qzlaryla istimalet verp ger yerlerine gnderdiler. 11) imdiqi halde ol hisara teri yqtu derler.
Sultan azi Murat ol yerden gep Edirneye 12) geldi. Vezir ayreddin Paay ve Evrenos Begi
gndrdi qim varu ol vilayetleri fethed dedi. Evrenos 13) Beg dai Gmlcineye u
edinpsqeteyi ve Marulyay fethetdi. aracn ald. Ol zamanda 14) arac az idi. yle olurd qim
qafirler dai incinmezlerdi. Giysisin ve qzin ve oln qzn 15) saturup ya rehin qodurup almazlard. Ol
zaman padiahlar tamaqar degillerdi. Her 16) ne ellerine girrse yigide yiile verirlerdi. azine
bilmezlerdi. Heman qim ayreddin Paa qapya 17) geldi padiahlarla tamaqar danimendler musahib
olup taqvay qodlar. Fetvaya 18) baladlar. azine dai gereqtr padiah olana dediler. Ol zamanda
padiahlar 19) gendlere eydrdiler tama zulm dai peyda old elbetde tama oldu yerde zulm 20)
dai olsa gereqtr. imdiqi halde dai ziyade old. Bu memeleqetlerde ne qadar zulm 21) ve fesat olsa
danimendlerdendr. Sebep onlarudur. Eger onlar ilmile amel eyleselermmi alq dai onlara tabi
olurlard. Amma bunu zerine hikayyet geldi. Anatolda 23) Yeiehir tarafnda qim Aqbyq dedem
var idi. Bir gn Brusada Mevlana Yigenile otururqen 24) Aqbyq eytti: ey Mevlana bu mmi qavim ne
qadar gnah ederlerse hep ehl-i ilm sebebtr. 25) Ol gnahlar haq teala sizden sorsa gereqtr dedi. Bu
gez Mevlana Yigen ne sebebten tr 26) bizden sorarlar dediler. Andan Aqbyq dedem eydr: ondan
tr qim sizler zina etdgnz ve livada 27) etdgnz ve aqay ribaya verdgz ve helali haram
farq etmedgz mmi qavim dai sizden 28) grdi. Anlar dai yle ederler. Anlar dai size y- [26] -
qndi. Eger sizden grmeseler anlar dai 29) etmezlerdi. Nagah qim siz nzr etin yemezsiz anlar dai
yemezler. Eger ger qalanndan siz 30) ylnsauz anlar dai hibiri etmezlerdi. Hem insaf edelm vaqa
yle degil midr? imdiqi 31) halde her bir ehli ilm var mdur qim bu haram diye qaul etmeye. Her ne
qim anlara gelr hi
f. 113 r.
1) bir haram bhelsi yoqtur. Eger haram ve bhel nesne olsa anlaru qatnda gereq olur. 2) Bari
mrnde birin redi edeydi. Redi etmeq ne mmkn? Haram olsun helal olsun neye qi eline 3) girsn. Evet
hiqmet budur qim gene yemee qyamaz vermeq ve yedirmeq ilim ehil qatnda 4) qat aybtur. Onlarn
qatnda anclayn geleci anma. Gene biz maqsuda gelelm: Deli Balaban 5) derler bir sancaq begi var
idi. Siroz stne gndrdi, an hisar etdiler. Andan ahin 6) Lala vard. Qavalay ve Dermeyi ve Sirozu
fethetdi. Andan gep Qara Feryeyi fethetdi ve Anatolda 7) ve Saruan vilayetinde ger evler var idi.
Anlar srdiler Siroz tarafna, Vardar Ovasna 8) getrdiler. Andan varup manastr dai feth etdiler.
Selaniq vilayetini dai aldlar. Qavala 9) iline varnca bu fethi etdiler. Bu tariinde sene 787. Andan sora
Laz oluna 10) dolatlardur.
11) nesr
Murat aziye kffara aber gndrdi. Cilasun cenq edelim. Devlet qim ola dedi. azi 12)
Murat dai leqer cem edp yrdi. Ol Yldrm Beyazt ve Yaqub elebi ald. Qos- 13) ovaya qt.
Serf leqerin qarulad dai Qosovada bulutlar. ayet ceng old. azi Murat 14) anda ehid [27] old.
14) nesr
nqim zi Murat anda ehid old. Rahmetullahi ileyhi andan ol begler ol hali 15) bilp danq
etdiler. Aqbet Yaqub elebiyi getrdiler. gel baba ister dey. 16) nqim geldi. Dutp qaydn
grdiler. Yldrm Beyazt tata gerdiler. Padiah qldlar ve Laz 17) olu dai ol cenqte dutuld.
Gtrdiler Yldrm Beyazt an nde qatletdiler. Fin-nar 18) fissaqar Murat azi otuz yl begliq etdi.
Andan vefat etdi. Andan Qosovada dtgi 19) yerde dai bir tbe yapturup bell etdiler. imdi dai ol
yerde trbesi durur. Andan 20) meyyitini iledp Brusada defnetdiler. Hicret sene 791 ylnda vaqa
old. Andan Yldrm 21) Beyazut gelp Edirneye geldi. Padiah soydan Yldrm Beyazt an ila
rahmeti teala
22) nesr
Yldrm Beyazt ol yl iinde Qaratova madenlerini nevahisiyle fethetdi. Firz 23) Begi derlerdi bir
bahadur beg idi. An gn- [28] -drdi. Vard Vidini fethetdi. Andan gelp Yldrm 24) an Edirnede
qarar etdi. Andan sora Firz Bege aqn verdiler. Varup Eflah iline segirdp 25) aqn etdi. Biayet
doyum geldi. Hem paa yigit qim shaq beg efendisiydi. Ol Bosnaya aqn edp 26) segirtti. Bozna
vilayetin fethetdi. Andan sora Yldrm Brusaya vard. Anda bir cami ve medrese 27) ve tmarane
yapturd. Tamam etdi, andan sora Edirnede dai bir imaret bnyad edp tamam 28) ettrdi. Andan
sora gene Brusaya geldi. Andan leqer cem edp Qaramana qt. Qaramanlar qaru 29) geldiler.
22 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
Andan geldi Alaehri fethetdi. Aydn ilin ve Ayasolu gendler verdiler. Andan gep Yldrm 30) an
Saruan vilayetine vard feth etdi. Bundan sora sahl zaman iinde Aydn ili begi ve Saruan begi 31) ve
Germiyan begi Allah emrine gitdiler. Cmle ol illeri Yldrm ana geldiler andan sora Saran
vilayetin
f. 113 v.
1) Ertuqrula verdi fetihleri tarii sene 792 ylnda vaqa old. Andan sora Sultan Yldrm 2)
Beyazt vard. Qonstantiniyeye dti. Cenq eyledi, bunlar cenq iinde iqen ngrs qral 3) laini hcum
edp gelp Nigebolya dti. Hisar etdi. nqim Yldrm ana aber old 4) qim hemandem
Qonstantiniye zerinden gep yaqn varcaq don degirp ebhun edp 5) qral leqeriyle dniye dgp
helaq etdi. Bu tari hicret sene 792 ylnda vaqa old. 6) Yldrm an andan gep Qonstantiniyeye
gelp zerine dti. Hem alatadan yoqaru bir yqseq 7) yer vardur anda bir havale yapturd. Egritdi
yle qim qafirleri aciz qldlar. Aqbet 8) naar olup teqvur adam gnderp Sultan Yldrm anile sulh
etdiler. Yldrm an iine 9) adam qoyp qad diqti. Taraql Yeicesin hisar erlerini srp getrp
stanbulu iine 10) qoydlar. Bir mahalle etdiler. Mescit yaptlar hicret sene 794 ylnda. Andan
Yldrm an 11) Nigeboly feth etdi. Silistreyi fethetdi. Andan sora Mora tara- [29] -fn vard. Qara
Feryede 12) bir imaret emredp yapturd. Andan gelp Edirnede qarar etdi. Vulq olu qzn Yldrm
13) ana verdi. Dr drsi old. Ta Vulq olu qz gelmeyince Yldrm 14) ana sohbet iret ne
idgin bilmezdi. Hi arab imezlerdi. Hem sohbet olmazd. 15) Osman, Oran azi nqar zamannda
arap iilmezdi. Hem ol zamanda Mslmanlara 16) varidi qim suallerin gerrler idi. Anlar dai
ulemadan utanup ne derlerse szlerinden 17) qmazlard. Ve eger li Osmandan bir gnah ve bir zulm
sadr olsa o men ederlerdi. Eydirlerdi: eger men 18) olmasalar ol zaman limleri andan qaarlard. Ol
padiah qatna varmazlard. Ulemalar 19) ol zamanda mfsid degillerdi. imdiqi ulemalar gibi ehli
menasb olup [30] padiah qapusna 20) erler. Anlar era mualif nesne olsa elbetde szlerin
gerrlerdi.
21) nesr
Ol zamanda qadla bir daniment mderrislerinden dalep ederlerdi. Bir qadla 22) raz olmazlard.
Qadl cehennemden bir hasrdur derler idi, qaarlard. Bu 23) aceptr qi imdiqi zamanda qadlq in
eger elinden gelse biri birin qrarlard. Andan 24) gir imdiqi zamanda istihqaq yoq. Qimseler bir
qimseye nece zaman izmet eder. Dai 25) dileq edp bir qadl alur ve eger adn yazup eline verirlerse
oquyamazlar. imdiqi 26) halde qadlara eritgim bir hccet hacet old. Eydr: ben yazmazam bir gii
olsa 27) yazsa. ol suretl olan billahi qadla hqmi era layqtur. Vay ol qim 28) iqlim [qim] imdi
zamanda danimend dirilenler qad olup hqmi eriat icra ede. 29) ler [zamanda qadla] bir
Danimend dalep edp buluverrlerdi. imdiqi zamannda 30) yei dileqeler bulub [dileq etdrp] gelp
begler qad asqer qapusnda qr qr rrler. 31) or ve aqir olup [mlazemet] etmezlerdi. Heman qim
Osman beglerine Acem ve Qaramanlar 32) musahip old. Osman [begleri] dai drl drl gnahlar
mrteqib oldlar. Qaan qim andarlu
f. 114 r
1) Qara alil ve Qaramani Trq Rstem bu iqisi ol zamanda ulular hem limlerdi. Heman bunlar 2)
Osman begleri yanna geldiler. Drl drl hileyle lemi doldurdlar. Andan eller hesab defter 3)
bilmezler idi. Heman qim anlar geldiler hesab ve defter anlar telif etdiler. Aqe yup azine 4) etmeq
anlardan qald. Son hi fiqir etmediler. Qoyup gideceklerin amadlar. Gendlere marur 5) oldlar.
6) nesr
Heman qi Qara alil olu Ali Paa [31] vezir old. Fsq u fcr ziyade old. Mahbub 7) olanlar
yanna ald. Adna i olan qod. Bir nee zaman ne gereqse edp qarup 8) mansup verrdi. Anlardan
iler gii iler varidi. Cmle mensup onlar yerlerdi. qarup azl 9) edp birine vermezlerdi. Eger bir
sipahi olsa mansb olna verrlerdi. Ve eger olu 10) qalsa qz ya avrat qalsa zelil olmasn deyp
anlar bir qula verirlerdi. Ol len 11) tmarn bile verrlerdi. olanna rabet etmeq Ali Paadan
qald. Heman Ali Paa 12) vezir old. Anu zamannda dermanlar oald. Begler qapusna geldiler. Her
biri anlara yarayalum 13) dey tabiatlarna mnasip cevap verrlerdi. Allah buyrun terq etdiler. Ali
Osman 14) bir sulp qavmidi. Anlar geldiler drl drl hileler, baladlar. Taqvay gtrdiler. Fetvaya 15)
baladlar. Yei aqe kesp esqi aqe ile bazar etmemeq anlardan qald ve esqi ayri 16) vilayetde
gitmeye dey yasaq qodlar. Ali Paa bir zerraq gii idi. Eqser alqu aa tabi 17) oldlar. Qadlru dai
fesad zahir olmaa balad. Bizzat an dai hallerine muttali 18) old. Hqm etdi ne qadar qad var ise
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 23
cem etdi. Yeieherde bir evde qoyd. Dai ot 19) uru heb yansunlar dedi. Vezir Ali Paa aciz qald.
Ta qadlar qurtarmaa are bulmad. 20) Ahirlemr padiahu bir masqara Arap var idi. Habs idi. Bir
szin iqi olmaz 21) idi. Nedimliqte naziri yo idi. Yldrm anu azab vaqtinde andan ayri Yldrma
qimse 22) sz sylemez idi. Anu latifelerinden bu aralqta bir iqi latife beyan edelm: Yldrm an 23)
ayet azablu gii idi. Bir sayilve sutan trd nece gii helaq iderdi ve qimin saqat. 23) Meger bir gn
bir nece giilere azab vaqa old hem dai divan durm idi. 24) Ol divan ortasna getrdi qim siyaset
eyleye. Vezirler grdiler qim igen azab 25) geldi. [bunlar] horqurlarndan [32] hi bir sz sylemediler.
yle ba aaa edp durdlar. Qim 26) zehresi varidi qim sz [s]ylenye. nece edelm qim bu
biareleri ilas edevz dediler. Birisi 27) eydr: Eger bu halde are olursa masara Araptan olur
dediler. Bu gez vezirler Arap 28) qrtlar. Eyttiler:ey Arap gene bunlara are senden olur dediler.
Grelm seni heman Arap 29) iler geldi ard. Eydr: hey sultanum bunlar qr aman verme. Ne
ayin [qarnal] lardur 30) bunlar dedi. n Arap byle dedi. Yldrm eydr: Bre [nin] dedi bir ayri
sular var sand. 31) Andan Arap eydr: Hey sultanum bunlar neye? Uta Timur an leqerin eqp 32)
zerimize geli yrr derler. Bunlar qr dai sen sancaq getr ben davul al[ayn] varalum Timurla 33)
uraalum. Aman biz iqimizccevab verrz. dedi. n Yldrm an bu cevab iitdi biraz
f. 114 v.
1) tefeqqre vard. Ol alq azad etdi. Bu taraftan vezirler aferin dediler.
2) nesr
Arabu latifesinden bir dai oldur qim meger bir vaqte Yldrm an bir 3) sahrada adrlara qonmu
idi. adr nde bir yqseq aa varidi. 4) Andan Yldrm an eydr: Bari Arap beni severse ol
aacu doruna qasn dedi. 5) Andan Arap dai bi-teqlif soyund. Ol aacu dorusna qt.
Yldrmu qarusnda 6) solaqlar dururlar idi. Andan Yldrm eydr: her qim beni severse ol aaca
nacaq ura 7) yqa dedi. Hemandem ol aaca nacaqlar rdiler. Yqmaq ardnca oldlar. Bu gez 8) Arap
dai grdi qim gendi inince bunlar aac yqarlar. Nece etsn bu gez vezirlere 9) arup yalvarur qim
qerem eyle. Beni dileq id qurtaru yoqsa aa dtqleyin 10) helaq olurum dedi. Yalvar grdi are
olmad. Birisi dai iler gelp bir sz demediler. 11) Grdi qim aa dai az qald qim yqla. Hemandem
ermendi ol qimseler zerine 12) [33] sd. Ol qese duranlaru hli yle olcaq dardaan olup qatlar.
Arap dai 13) fursat bulup tez aatan indi. Bu duran vezirlere eydr: flanlayn siz gibi 14) vezirleri
bir boqum qadar szz gemedi dedi. Dai gltiler Yldrm an qatnda 15) Arap unculayn
nedim idi. Nece olursa sylerdi. Em her ne qim sylerdi, mahalinde 16) sylerdi. Ondan sora Ali Paa
Arab artd, eytti: ey Arap saa necederse vereyin. 17) Eger Yldrm qadlar qurtarrsa dedi. Ger
Arap durd bir evq fstan giyp ve bir 18) brq giydi. Dndi dai Yldrm anu ne vard. Andan
padiah eytti: ey Arap bu 19) gn evq dmsin dedi. Arap eydr: sultanumdan bir dileq dilerin
dedi. Padiah 20) eydr: dile ne dierse dedi. Arap eytti: dileri qi beni stanbula vezirlerine
gnderesn 21) dedi. Padiah eydr: ey Arap stanbuldanederlersin dedi. Arap eydr: warayn
teqvurdan 22) qrq elli qeiler dileyin dedi. Padiah eydr: bari Arap qeiler neylersin dedi. 23) Arap
eydr: sultanum qadlar qralum yerlerine qeiler diqelm dedi. Padiah eydr: 24) Bre Arap qeiler
qad edince gend qullarum eylesemene dedi. Arap eydr: 25) sultanum qadla oqumu gereqtr,
qullaru oqmu degildr" dedi. Padiah 26) eydr bre Arap bu qadler oqumu mdur? Arap eydr:
sultanum oqumayan qad 27) m olur? dedi. Padiah eydr: oqumlardur nin oqudun dutmazlar
dedi. Arap 28) biraz fiqr etdi aciz qald Ali Paa eydr: artt eydr ey Ali bu qadlar 29) oqumu
mdur? Ali paa eydr: ya sultanum oqmayan qad m olur dedi. Padiah 30) eydr: n oqmlardur
nin oqudn dutmazlar dedi. Ali Paa eydr: Sultanum 31) bu qadlaru cihetleri yoqtur. Anuin
byle ederler dedi. imdi sultanum bunlara 32) deliq gereqtr dedi. Padiah eydr: imdi bunlara
deliq bul dedi. Ali Paa eytti: her gii
f. 115 r.
1) qim yle bi aqadan yigirmi aqasn qadya resm qod her meqtupda iqi aqa 2) resm qod.
Qadlara bu adet ol zmandan qald. Bu bidat Ali Paa qod. Vard 3) qadlar azad eyledi. Qadlara, qaz
[34] asqerlere bu adet qald. Gene bir gn Qaraman 4) olu yridi. Hamid vilayetini incitdi. Gelp
Yldrmana dediler. Hemandem Yldrm 5) andan gp Teqe ilinden Qaramana qt. onyanu
zerine dti. Qaraman olu 6) qat Ta vilayetine gitdi. Meger arman vaqti idi. Ol vilayet ynlar
ve ayrlar 7) ylm idi. Yldrm an ayetl padiah idi. Qimse qimsen bir habbesine 8) yoqatmaz
idi ve eri bir gn varup onya alqndan arpa istediler. Anlar eyttiler: 9) bize destur verrse qalum
24 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
satalum dediler. Yldrm ana dediler. Destur verdi hem 10) adam qot. Hisardan qtlar, arpalarn
sattlar, aqelerin aldlar. Gene hisara girdiler. 11) qimseyi incitmediler. Hisar alq bu adli grdiler.
onyay gendler verdiler. Aqsaray 12) Nigdeyi ve Qayseriyi nevahisiyle verp teslim etdiler. n
Qaraman olu bu hli grdi, 13) eli gndrdi. Bart. ehar enbe suyndan teyi Qaraman olna
verdiler. Berisine 14) Sultan Yldrm quln qod. Andan dnp Brusaya geldi. Bir qa ay qarar etdi.
Andan 15) Taraql Yeicesine ve Borly feth etdiler. Andan Qonstantiniyete vard. sfendiyar 16) olu
qat. Sinaba girdi. Yldrm eli gndrdi, bartlar. Qebuterim yolndan aas 17) snur etdiler.
sfendiyara verdiler. Bqisin Yldrm ald. Dnp geri Brusaya geldi. Hicret 18) sene 797 ylnda
vaqa old. Andan sora Yldrm an Amasyaya qt. Qad Burhan- 19) -ettinden Sivas ehrin ald.
Emir Sleymana verdi. Andan srdi Erzincana vard. Tahrettin Begi sulh 20) edp Yldrm ana muti
old. Gene Erzincan Tahrettin Bege verdi. Tahrettin Beg oln 21) qzn ald. Brusaya gndrdi.
Andan sora gti. Malatyaya vard. Andan Darende ve Behesteyi 22) ald. Andan n bunlar fethetdi.
Gene geldi Brusaya qarar etdi. Hicret sene 798 ylnda 23) n Yldrm an Trqmenden Malatyay
ve Behesteyi ve Tarende ald. Grtlerden dai Div[ri]gi ald. Zira qim 24) ol qadimi padiahlar
degllerdi. Andan sora ol vilayetler ellerine gelmi idi. Yldrm 25) ol vilayeti alcaq ol Trqmen
begleri qatlar. Araba vardlar. Arab diyarnda olurlard. 26) Qaan Yldrm an ordusna urayacaq
Msr sultan [sebeb]iyle gene yerl yerine geldiler. Ol 27) vaqitten ber hqmeder oldlar. Andan sonra
Msr sultannu [35] hqminde oldlar. Eger 28) birisi mualefet etse her qimi dilerse an beg ederdi.
nqim Yldrm cmle bu 29) illeri gendn edindi. Andan Germiyanolu ve Dzme Aydn olu ve
Mentee olu ve Saruan olu 30) ve cmle bu beg olanlar cem oldlar. Tahrettin Beg bile sfendiyar
yanna aldlar. Andan 31) sfendiyar olu bunlara eli qot. Timur ana vardlar, hallerin arz etdiler.
Her birmz
f. 115 v.
1) ata dede illermz ald. Zulm etdi eger eline girseq qatl edp hepmz ldrdi 2) derler. Tazarru
edp alatlar muhassal ol qadar ibram etdiler qi Timur an 3) yerinden qopardlar. Drl drl
aberlerle ve elilerle Timur an Yldrm anile cevablatlar. 4) Timur an ne qadar eliyle ve
adamlar venamyla aber gnderdi. Tazimle ve sulh yzinden 5) olum Yldrm an deyp izzetler
edp. Ama Yldrm an ne qadar adam ve name gnderse 6) Lenq Timur dey orlq szile
gnderrlerdi. Hem qahpen erisin eger gelp benmle 7) bulumazise ve eger ben dai varmaz isem
avratum bo olsun deridi. Gel uraalum devlet 8) qim ise ola dedi. Biri birine cevab verr gelrdi.
9) nesr
aralarnda nice szler geti. Sz oq aqbet biri birine uymayup iqisi 10) arasnda adavetleri ziyade
olup biri birine qast etdiler. Sultan Yldrm 11) an Timur an gzine gestirmez idi.
12) nesr
Aqbet Timur an eriler cem etdi. Dai tarafna yrdi n qim Sivas 13) ehrine segirdp tra
etmege baladlar. Sivas iinde onlarla qtlar. 14) Bu traclar qoyup qimin ldrp qimin dutup suyuf
datdlar. Andan Timur ana 15) aber verdiler qim i bu arada anu bir hisar vardur. Sizden traa
varanlar 16) ayli iqest etmiler dediler. Hem qapus dai yapamam dediler. Heman Timur an 17)
hqm etdi qim gendn as adamlarn be [36] yz adam setiler qim varu ol hisaru 18) qapusn
qapadu hem ben varnca adamn qatma dedi. Timur anu yasa yle idi qim bir 19) qii
dmandan ys evirse mecal vermezdi, qatl ederidi. Andan ol be yz adam Sivas 20) ehrine geldiler
hisar alq dai grdiler. Sehelce adam gelr. lla qat yreqli adamlardur. 21) Bunlar azluna baqup
o[r]layup marur olup hisardan qup qaruladlar. Anlar dai 22) uratlar. Hisar erin syup qova qova
hisara getrdiler. Bir birin basup hisara 23) gle girdiler. Qimin qrdlar qimin duttlar. nqim hisarlar
ol hali grdi. Ayruq 24) hisardan qmadlar. Hisar berqidp durdlar. Bir gn ales-sabah durdlar.
Grdiler qim 25) alemi toz bast. acep bu neyqi? derqen grdiler qim bir leqer gelr. Nihayeti yoq.
Hemandem 26) geldiler, dqldiler. aq hisar hendeqinden qondlar. Hisar ehli eydr: nice sylediq are
27) olmad, biz eyttq: yryeq bir az aa doqunu. Yoqsa varuruz, cmlens ldrrz, dedq 28)
Anlar eyttiler: ldrrsez ldr biz bundan dnmess. Zira qim an bi-beqa durur. 29) dediler.
Meger Timur anu yasa yle idi qim avda bir giin zerine bir canavar 30) urasa ol an ldrmese
heman ol arada ol gii tepelerdi. Andan sora nqim 31) qondlar Timur eli gndrdi hisar dilediler
vermediler. Andan Timur anu laumclar 32) var idi emr etdi qim qalay lam uralar. Hemandem el
urup lama baladlar. 33) Ol zamanda hisarda olanlar rivayet etdiler qim i sava etmeyp heman yle
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 25
34) qonup yaturlard. Eyttiler: acep bunlaru fiqri nedr deyp taaccp edp acep bizi 35) egirtmeciyle
olalum m?derler. Ola derz. Bunlar geleli yedi gn old. Heman o grdq 36) qim hisaru bir
gzleri yer yer devrilp yqld. Bunlar oz cmle hisar lama almlar
f. 116 r.
1) idi. Hi bizm abermz olmad. nqim hisar yqld. Andlaup ahitlestq qim 2) bizi
qrmayacaq oldlar. Hisar verp dara qtu. Heman Timur an buyurd qim 3) quyu qazdlar. Dai bu
hisarda olan ademileri quyuya qodlar, zerine topraq yqtlar. 4) Cmlesi topraq altnda helaq oldlar.
Andan sora hisaru yqlmayan yerlerin dai 5) yqtlar. Hisaru bir begi var idi adna Malqo derlerdi.
Heman o [37] ldrmezdi. 6) getrdi eytti: var bizm vasfumuz ana de dedi. Dai an Yldrma
gndrdi ol dai 7) srp Yldrm ana geldi. Her ne smarlam idi vasf- hali dedi. Yldrm an Mal-
8) -qoa sord qim Tataru erisi bizm erimzden artuq mdur? dedi. Malqo eydr: eger 9) m
etmese diyeyin dedi. Yldrm an eytti: beni severse dorusn de dedi. Malqo 10) Beg eytti: Ay
sultanum ol qimsen qim memleqeti sen memleqetince on ola, erisi 11) senle beraber mi olur?
dedi. Malqo Beg yle deyceq Yldrm an eydr: malum 12) old qim ol Tatar seni qorqutm dedi.
Malqo Beg grdi qim Yldrm an gendye 13) urur verp qat marur olm. Ayruq tnmad qim
sora Yldrm an Timura varcaq. 14) Begleri oq dediler qim gel varmayalum. Ol vaqti qim geri
dne ardn basalum yat eridr. 15) Biraz ypransun dediler. Hi qimsen szi iitmedi. Aqbet ol
marurlq ucndan 16) cmle begler yz evirdiler. Ol qayay grdi. Urad nqim Timur Sivas ehrini
17) ald. Qalay yqt. Andan g edp am tarafna yrdi. nqim Yldrm an, Timur 18) ama
gitdgin iitdi. Leqer degrp varsa gereq idi. Qarar edp oturd, andan 19) Timur gp ama yrdi.
Msr sultan erisi ve am ve Halebi erisi ve Duladir ilinden 20) ve Grtden cem edp leqer derdi.
Gelp hep yannda Mecnuntabaq yazusnda Timurla 21) urat. Msr erisi hezimet olup qatlar. Sultan
qat Msra gitdi. Timur an 22) cebrile Halebi ald. Hamay ve Hamis ald. Ol yerler alqn cem
edp srdi. Fiqri bu idi 23) qim qra. Nagah ol yerler alqn cem edp giderqen Hamisden maqberlere
urad. 24) Bu maqberler qimindr deyp sord. Eyttiler: Hazret enbiyanu sahabelerindir eytti: nice
25) ashablarndan. Eyttiler: alid bin Velid qi qabe-yi abardur dediler. Ve mer ibn 26) meyyedr
dediler. Anda onlaru yzi suvya ol alq azad etdi. Ve illa mallarn ald. 27) Andan gep Balbeke
geldi. An dai yama qldlar. Andan ama vard. An dai yamalad. 28) [38] amdan adam gelp
eyttiler: Ey ah biz Meqqe qomlaryz bize hrmet eyle. Bizi afv 29) eyle dediler. Hem yle derler
qim ve qim qi Meqqeye qaru ql alsa qafirdr 30) derler. Hem aa lanet iner derler. Timur an
eytti: ben Meqqeye qaru ql eqmezin. 31) Ama haq teala her yere qim m ede. Anda nebi
gnderr. dedi. ama vard yasaq
f. 116 v.
1) etdi hi qimseye el uzadup g etmeyeler, incitmeyeler. Andan amdan gp qtlar. 2) Bir iqi
gn geti. teden ber geri dndi. am alq gitdgine ayli sevindiler. Grdiler 3) qim geri dndi.
Geliyorur balar qayu old. Mallarn hisara qarmlard. Ol qim hisara 4) girebildi. Grdi ol girmedi.
Yerinde durdlar. Timur gelp anlar yamadlar. am 5) hisarna dti, vermediler. Aqbet yama qld.
Cebrile ald, arap qld. Andan grdi 6) amu eqser alq Yezitlerdr. Al edp eytti: her qim Yezitdr
gelsinler inam edeyin 7) dedi. Andan am alq ger cem oldlar qim qyasn Allah bilr, qllsini Allah
8) bilr amu bir ulu camine qoyd. yle rivayet ederler qim on iqi bi 9) adam cem oldlar. Niceleri
Yezit degl idi ve illa mal tamana geldiler, qoyuldular. n 10) geleceq geldi. Ol camiye qoyuld, tamam
old. Timur an buyurdu qim qapularn 11) qapadlar. Dai ot urdlar cmlesi yanup helaq oldlar.
12) nesr
Andan sora Yezid maqberesin bulup qard, sqlerini ota yaqt. 13) maqberesine neces
doldurd. Yene gp Qarabaa geldi. Q anda 14) qlad. Yaz ger Rum tarafna yrdi. Evel
Erzincana geldi. Andan gep Engrye 15) geldi. Engr'yi hisar etdi, oturd. Ondan yama edp
yryi etdi. alqn ald helaq 16) etdi. Bu yaa Yldrm ana aber old. Timur an gelp Engrye
dti dediler. n bu 17) aberi iitdi, Yldrm dai leqer cem edp yrdi. Tatar erisi dai gelp
anlar 18) dai bile ald. Anlar Det vilayetinden Qarabadandan gep gelmilerdi. Eflaq olu erisi bile
gelmi idi. Rum elinden Anatoldan eriler cem edp Timur leqerine 20) manend leqer cem edp
hcum [39] edp yridi. Engri dai Sivas gibi olmasun 21) deyp gece gndz durmayup yrtdi. ol
qi yrtmeden leqer nagah aciz qalup can atup 22) yrdi. Hi qimseyle meveret etmedi. Nagah qim
26 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
nasihat etdiler. itmedi gendi gendye 23) marur marur olup yridi ve qimseyle danmad. Gend
bana birliq ederdi. Qimseyle 24) meveret etmezdi.
24) nesr
Bivaqt Timuru zerinde Engr zerinde varup bulut. Olanlarndan Emir 25) Sleyman ve
Mustafa elebiyi ve Sultan Mehmete bile alup gelmi idi. Eger 26) Timuru zerine vardu gibi
qonmasa zerine yrise. Timur alm idi. Zira qim 27) Yldrm anu gelmesinden afil idi. Timuru
alq dalm idi. Atlarn otarmaa 28) ve suvarmaa alup gitmiler idi. Ve qimi traa gitmi idi.
Yldrm anu cmle begleri 29) eyttiler: gel afiln basalum dediler. Yldrm an uymad. Qo,
alq derilsn, alaylar 30) balansun, oat vechile uraalum dedi. Nice qim begler sylediler Yldrm
an raz 31) olmad. Buyurd qim leqer qona, gendlerin devreler
32) nesr
Timur anu alq dai geldi derildi. Andan Timur an ol yerde olan suyu alup 33) qonmu idi.
Yldrm an susz yerde qonmu. Ol gn ol gece adam atlar
f. 117 r.
1) susuz alq ve ayli zahmet eqtiler. Pencenbe gn Timur qond. endeq qazdurd. endeq
iinde 2) qald. Yldrm an aama qaru geldi, qond. Cuma gn ales-sabah alay dzdiler tamam 3)
cenq zerinde iqen her tarafu leqer gend beglerine dndiler. Sultan Yldrm anu 4) sancaqlar
zdiler. Alaylar dzdiler, qsler davullar alnd. Saf-ber- [40] saf durdlar. Gn alaylar 5) baland. qi
eri muqabil old. Tatar leqeri dai ayin old. Gend begleri olu Erzincan 6) begi Tahrettin begi Atan
beg qarda oldur. Tatar leqeri aa dndi. Germiyan leqeri 7) Germiyanolna dndi. Mentee
leqeri dai her biri gend beglerine dndi. Cmle bu alaylaru 8) begleri Timur an qatnda idi.
Muhassal- qelam leqer tefriqa old, dald. Andan sora 9) Yldrm an qatnda gend leqeri dai
old. Zira qim incinmiler idi. Daldlar 10) gitdiler. Heman begi qim qafir erisi idi. Ol cenq etdi. Timur
an qafir erisi griceq 11) derviler sanup eytti: ha yaman qlarna. Qat cenq etdiler dedi. Yanndan
eytdiler 12) anum qlar degllerdr dediler. Andan Efla grdi qim cengile olmaz, yaluuz
qalmlar. 13) Ol dai gend qn ald, qat gitdi. Mustafa elebi atasndan ayru dti. Belrsz 14)
old. Yldrm anu vezirleri ol hli grp Emir Sleyman aradan aldlar qatlar. 15) Sultan Mehmet
dai Rum erisiyle Amasya beglerine Amasya tarafna gitdi. Andan 16) Yldrm an yaluuz gend ve
qapus alqyla qaldlar. Ol waqt Yldrm anu on bi yeierisi 17) var idi. Onlardan ol urata bile
olanlar yle rivayet eyderler qim Yldrm 18) aramzda dururqen geldiler. Eyttiler ne durursn leqer
ayin old. Qatlar gitdiler 19) dediler. Heman qim bu aberi iitdi azaba gelp el omana urup dai
alaydan qup 20) leqer ardna dmeq diledi. hey epsem alaydan qma dey grdq. are olup
yeemedq. 21) Alaydan qt yani qaanlar leqerden dge dge gene alaya getre. Heman qim alaydan
qt. 22) Leqerin oz qimse qalmam idi. Bir zamandan sora grdq qim dutmlar qarumuza 23)
getrdiler. Naar biz dai muti olduq. Eger imzden qup gitmese mid vard 24) qim belqi ele
girmeye idi. Aam olduqda alayn olup bir yaa giderdq. Malum degil idi 25) qim o imzden ala
bilelerdi. Zira qim biz on bi yeieri idq. Malum degildi qim Timur 26) leqeri bizi dadayd. Eger
Yldrm an sz dutayd bana ol vaqa gelmez idi. Hem biz 27) dutsaq olup soyulmazdq. Ve illa olqi
taqdirde olacaqtur, olur. Qimse 28) olmaz n qim Yldrm an dutdlar. Timur ana iletdiler. Timur
an dai Sultan Yldrma 29) qaru geldi. [41] Tamam tazimile olup otana getrdi. Atndan indrdiler
Timur an gend 30) adrna qoyd. qisi bir alca zerine oturd. Bu olan sergzeti syledler. Bir 31)
biriyle sobet etdiler. Sobet arasnda Timur an eydr: ey an haq t"tealaya oq qrler
f. 117 v.
1) olsun bir asaq gtrme ta Hindstan snurndan Sivaza degin padiahl ben 2) zayfa verdi.
Sivazdan Engr vilayetindegin saa vermidr. Eger haq tealanu qatnda 3) dnyanu qadri qymeti
olsa biz iqiye aqsaq gtrmden ayri qimseye vermedi qi sa 4) ve selamet olaydi. mdi dayima haq
tealaya oq qrler olsun qi dedi. Hem dayima 5) qrler iinde olmaq gereq dedi. mdi birgil qim
sen haq tealanu qrin bilmed. 6) Anuin saa bu gmali eyledi ola dedi. Yana dnp eytti:
am yeme ey qarda 7) qim adam qim sa ola, yine devlet bululur dedi. Tesallah edp andan Timur
an buyurd 8) qim nimet getrdiler. Meger an yourt yiyegen idi. Ol sebebtn evel yourt getrdiler. 9)
Yldrm an yourt griceq mtehayyer olup biraz fiqre vard. Bu gez Timur an eydr: 10) ey qarda
fiqre varduuz, billahl- azim deyi dedi. Biz dai bilelm dedi. Bu gez Yldrm 11) an eydr: ey
qarda fiqre varduuz vallahl- azim deyi dedi. Biz dai bilelm dedi. Bu gez 12) Yldrm an
b r a ni Ha r f l i Ano ni m Os ma nl Ta r i h i | 27
eydr: sultan Ahmet bir gn bir sz dedi idi, fiqrime ol geldi oa tacip 13) edp durdum dedi. Andan
Timur an eydr: billah ne dedi, an dai bize bildr dedi. Andan Yldrm 14) an eydr: ol vaqti
qim Ahmet bege geldi dai bir gn sual etdm billahi ben Timur ana 15) bulup urar myn?
dedim. Eytti: buluursuz dedi. Ben eyttim: qanmz alip olur dedim. 16) Eytti: varasn Alla bilr.
Evet iqiiz bir alca zerine oturasz evel ze 17) gelen taam yourt ola dedi. Ol yourt yeyesiz
dedi. Hem yle old oa taacp edp 18) fiqre vardum dedi. Andan Timur an eydp Allah. oq bilr
gii idi. Haq hazrdur qim 19) eger ol sen yana gitmese ben saa gelmezdm dedi. yle rivayet
ederler qim Sultan 20) Ahmet remel ilminde yle qamil idi qim her ne qim derse bir drl dai olmaz
idi. 21) Qamil ol mertebeye erdi qim bir yaa ava veya sz sahraya varsa dai onda [42] yol 22) iqi olsa
dururd. Tavlanbazn ururd tablanbaz zerinde bir ibrigi varidi. Eydrdi: 23) dai bu yolda atar
vardur dey birine giderdi. Ve illa unar bed-kirdar idi. Hi glinde 24) merhamet eseri yoidi dir.
Hem ayet fettan-dil ehli idi.
25) nesr
n Sultan Ahmet Timurdan qat Yldrm ana geldi. Yldrm an dai ayli 26) rabet etdi.
Sultan Ahmet dai bir nice zaman Yldrm qatnda qarar etdi. 27) Sultan Ahmet grdi qim Yldrm
anu talii quvvetde Timuru nuhusetde eytti: gel 28) padiah Timur zerine yriyelm fursat imdiqi
halde sizndr dedi. Yldrm an uymad. 29) Hem nice nesneler mani old. Varmad andan nice rzgar
geti. Yldrm anu qast 30) var idi qim Timuru zerine yriye. Ve illa rast gelmedi, varmad. Sultan
Ahmet 31) ibram edegrdi. are olmad. Sora grdi qim tali nuhuset bulup hem Timur dai 32) birisine
uruc etdi. Bu gez Timuru talii quvvetde hem qarar qlmayup gend iqlimine gitmeq 33) ardnca old.
Yldrm men edegrdi. are olmad hemandem azm edp gitdi, vard anda
f. 118 r.
1) qarar etdi. Sultan Ahmet hali bu idi qim her gece suret tebdil edp ehirde gezeridi. 2) Evlere
varurd. Dai ne sylerlerdi grr dilerdi. Qan evde qim gendye yaraur 3) sylerlerdi, geerdi. Ve
qan evde tabiatna yaramaz syleyelerdi grrdi. Ol 'v alqn 4) helaq ederdi. Hep qrard. Sabah
olacaq qonlar ve eher alq gelrlerdi. Bu qranlar 5) grrlerdi. Dai defn ederlerdi. lla bilrlerdi
qim Sultan Ahmet etmitr. lla bilmeze 6) urup giderlerdi. Cmle il vilayet incinmilerdi. Aiqara
etmege qorqarlard. Bir bahane 7) itrlard [43] qim ondan qurtulalard. n bu vilayete girp yerine
vard. Ol uyn terq etmedi. 8) Belqi dai beter old. Aqbet ol bedudan incinp helaq etdiler. Ol oq
bileligi aa 9) fayda etmedi.
10) nesr
Bir gn Timur an Sultan Yldrma sobet ederdi. Sultan Yldrmu bir 11) qafire "avrat var idi.
Vulq olu qz idi. Timur an buyurd qim: Ol
avrat 12) sobete getreler. Andan Timur an buyurd qim Yldrma qadeh sre. Andan Yldrm
avratn sohbet 13) arasnda griceq ayli melul old. azaba gelp germ old. Timur ana kstahane
szler 14) syledi. Yldrm ayetde azab ehli padiah idi. Sehelce nesneden gendsin incitse helaq 15)
ederdi.
16) nesr
Timur an dai azaba gelp bre cllah saqallu ebleh, qfteor, ben marqta 17) olam sen
maribte olasn. Dai neye gereq idi qim drl drl mhmel aberler 18) gnderp eydesin qim
qahpen erisin, baa gelmez ise avratum bo olsun, ben dai varmaz 19) isem diyeyd dai beni
bunda getreyd. Bauna bu belalar getird dedi. Aralarnda ayli 20) sz old. yle rivayet ederler
qim efane arasnda avrat sobetde gelp gene 21) gend erine qadeh srmeq acep degldi derler. Yoqsa
Yldrm ana durlq edp avratn 22) getrmediler. Hem Yldrm anu iqi atal qaba saqal var idi.
Anuin cllah saqallu dedi. 23) Hele gene dedi birin birine tesellah etdiler. Meger bir gn gene Timur
anile Yldrm otururqen 24) Timur eyder: hey an ben sen ile girsem, beni ve leqermi nice
ederd dedi. Yldrm an eydr 25) eger sen benm ilime girse, bir demr qafes etdrrdm dai
seni iine qoyardum, dai cmle [44] 26) illermi gezdrrdm. Hem leqerden bir gii dedi
qomazdum dedi. Hem evelden ahti yle etmi 27) idi. Andan Timur an eydr: ben qim vilayetmden
qtum, Allah ile aht eyledm qi eger fursat 28) benm ola, uratan sora bir adam ldrmeyeyim
dedim. mdi malum old ayrlu niyet eden ayra 29) erir. er niyet eden ere yetir. Timur an dai
Yldrumu gend sziyle demr qafes 30) dzdrdi. Yldrm iine qoyd, ald gitdi. Ev begler
28 | Tl a y ul ha / Ga z i Tr k i y a t , Ba ha r 2 01 3/ 12: 9- 28
olanlar qim yannda idi. Her biri ill 31) illerine gitdiler. Aydn olu ve Menteeolu ve Germiyanolu
ve Saruan idi. Andan vilayeti Osman 32) Tatara ba edp letrdi. Yldrm iidp qat melul old.
Timur an g zerinde 33) gah gah Yldrm anu atrn sorup gln ele alurd. Selam verp riayet
ederdi. Bir 34) n Yldrm an Timur ana eydr: hey an n taqtirde var idi qim haq teala fursat
saa
f. 118 v.
1) vere. mdi senden bir dileq eylerm. Eger qabul ederse diyeyin dedi. Andan Timur an eydr:
2) her ne dilerse dile ol tar haq qabul qlayn dedi. Andan Yldrm eytti: dilegm budur 3) qim
benm ocaum sndrmeyesin. Tatar leqerin alup giresi. Bu gn baa ise yarn saa- 4) -dur. Adam
bana ne geleceqtr Allah bilr. Ocaq sndrmeq ey olmaz dedi. Timur an 5) qabul etdm dey
hqm etdi. Tatar leqeri cem olup bile gitdi. Andan Timur an bu yerlerde 6) qlad. Umard qim
Yldrm anu olanlar biri biri gele veyaud zerlerinden biri biri gele 7) bir sebeb ola, Yldrm
an qoyuvere. Hi qimsene muqayyed olup amadlar, gelmediler. 8) Bir qimse araya girp musalaha
ede. Bu sebeble yerinde qoya gide. Evvel Timur an bu 9) yerlere geleceq bir artla geldi qim qimesne
yanna varacaqlayn olmad. Eline gireni 10) qrd. Aman vermedi ve hem alq dai mal ver dey
veyaud bilrse gster dey azab ederlerdi. 11) Sora geri bir dai bulup dai mal ver dey azab
eder ol sfatla mal vereni helaq etdiler. 12) Hi qimseye esirgemediler. Ol heybeti grp alq qorqtlar.
Yanna varmadlar. Ta 13) hatta rivayet ederler qim bir sehere geldiler ol ehr ne qadar olancqlar 14)
varise ellerine mushaflarun verp qaru qardlar. Yani qim ol masumlar grp 15) esirgeyeler. Heman
qim [45] grdi hey bu ne nemedr dedi. Eyttiler: bu ehr oqurca olancqlardur 16) dediler qim
sizlere qaru geldiler qim bir merhamet umarlar dey. n bu szi iitdi hep bunlara 17) at apu
dedi. Heman alq zerine at saldlar. Cmle alq olancqlar mushaflaryla at aya 18) altnda zir
zeber oldlar. Hep helaq oldlar.
19) nesr

KAYNAKA
AZAMAT, Nihat (1992), Anonim Tevrh-i l-i Osman, stanbul: Marmara niversitesi Yaynlar.
ERDAL, Marcel (1994), Vowel Harmony in the Hebrew Script Version of the Anonymous
Tevrh-i l-i Osmn, Mediterranean Language Review, 8, 68-76.
GIESE, F. (1922), Die Altosmanischen anonymen Chroniken in Text und bersetzung, Teil I: Breslau.
GIESE, F. (1925), Die Altosmanischen anonymen Chroniken in Text und bersetzung, Teil II, Leipzig.
MARAZZI, Ugo (1980), Tevrh-i l-i Osmn, Cronaca Anonima Ottomana in Trascrizione Ebraica,
Napoli: Istito Universitario Orientale Seminario di Studi Asiatici, Series Minor XII.
MNAGE, V. L. (1978), Osmanl Tarihiliinin Balangc (ev: Salih ZBARAN), Tarih Enstits
Dergisi, C. IX, s. 227-240.
ZTRK, Necdet (1991), Hadd, Tevrih-i l-i Osman (1299-1523), stanbul: Marmara niversitesi
Yaynlar.
ZTRK, Necdet (2007), Oru Be Tarihi, stanbul: amlca Basm Yaym.
TEKIN, Talat (1984), brani Yazs ile Trke, Tarih ve Toplum, stanbul, Say:1, 19-21.
TEKINDA, ahabettin (1971), Osmanl Tarih Yazcl, TTK Belleten, C. XXXV, Sa. 140, s. 657.
TURAN, erafettin (1991), bn- Keml Tevrih-i l-i Osman, I. Defter, Ankara: Trk Tarih Kurumu
Basmevi.