Professional Documents
Culture Documents
Nurettin ÖZTÜRK *
Özet
Cevdet Paşa Osmanlı Devletinin en dikkate değer vakanüvis ve tarihçilerinden biridir. Çok yönlü bir yazar ve
düşünür olan Cevdet Paşa’nın başta Tarih’i olmak üzere Tezakir ve Maruzat’ı XIX. yüzyıl Osmanlı-Türk tarihi için
vazgeçilmez ana kaynaklardır. Pek çok eseri arasında adını yaşatan en önemli kitabı Tarih-i Cevdet’tir. Bu tarih kitabı
Hammer’in tarihinin devamı olarak yazılmıştır. Küçük Kaynarca Anlaşması’ndan Tanzimat dönemine değin yaşanan
tarih olaylarını kapsayan bu yapıt, içinde yer alan resmi belgeler açısından da zengin bir arşiv kaynağıdır. Bu makalede
Cevdet Tarihi’nin bu yanı ele alınmakta ve kitabın yeni baskılarında belgelerin yer almaması eleştirilmektedir.
Anahtar Sözcükler: Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, vakanüvis, tarih, tarihçi, Tezakir, Maruzat, arşiv, belge
Abstract
Djevdet Pasha is one of the most prominent chroniclers and historiagraphs of Ottoman Empire in
nineteenth century. Pasha is a versatile writer and thinker. First of all, his works called History, secondary Tezakir
(offical reports) and Maruzat (formal reports/supplies) which he wrote is non-abandoned main resources for Ottoman-
Turkish history of nineteenth century. This history book has been written as a supplementary of Hammer’ History.
This work of art which includes historical events from treaty “Küçük Kaynarca” to Tanzimat era, is invaluable archive
source in terms of official documents. In this article, this property of Djevdet Pasha’ History is being investigated and
criticized that documents hadn’t located in new editions of this book.
Keywords: Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, chronikler, history, historian, Tezakir, Maruzat, archive, document
Giriş
Türk kültürü çok köklü, ve çok zengin bir hazinedir. Geçmiş kültür değerlerini ve yapısını öğrenmede tarih
biliminin önemi gözardı edilemez. Türkiye’de tarihçilik, Türk kültürünün ilginç bir açılımı olarak yalnız olayların
belgesi değil yaşayış karşısındaki tutumun da anlatımıdır. Bunun için tarih kitaplarına dünya görüşünün gelişimini,
çeşitli sorunlar karşısındaki tutumları yansıtan birer felsefi metin olarak da bakmak gereklidir. Ne yazık ki Türkiye’de
"eski edebiyat" denince daha çok Divan Şiiri ve Divan Şiiri denince de, "gereksiz söz yığını" anlamına gelen edebiyat
kavramı anlaşılmaktadır. Halbuki Türkçe düzyazı verimlerinin ilk örnekleri pek eski olduğu gibi, bunlar arasında da,
vakanüvis geleneğine koşut olarak tıpkı Batı felsefesindeki düşünce silsilesine ve evrimine benzer biçimde bir düşünce
süreci vardır.
Cumhuriyet'in kurulmasının ardından, zorunlu kültür değişimlerinden biri olan abece değişimi ve çağdaşlaşma
akımının da etkisinin büyük olduğu ilk romantik devreden sonra Osmanlı tarihine yeniden bir ilgi uyanmış; deyim
uygunsa, çağdaş tarihçilik mantığı ile, Osmanlı tarihi ve toplum yapısı zihin düzeyinde yeniden kurulmaya, anlaşılmaya
ve yorumlanmaya başlamıştır. Bu biraz da Türklerin tarihsiz ulus olduğu savına karşı, Asya’dan beri kurulagelen ulusal
tarihin bir halkasını yeniden keşfetme ve tarih bilincinde bir bütünleştirme olayıdır. Bu bağlamda özellikle Barkan,
Akdağ, Berkes, İnalcık, Tanpınar ve onların öncüsü olarak Köprülü gibi yerli; Lewis, Shaw, Toynbee gibi yabancı
tarihçilerin Osmanlı toplum yapısının toplumsal ve iktisadî yönlerine, manevî kültürüne eğilmeleri anılabilir. Öte yandan
Osmanlı tarihi ile ilgili otantik ve sorunlara içeriden bakan Osmanlı çağı verimlerinin yayınlanması da yararlı ve
sevindirici bir çabadır. Köprülü, Yınanç, Arat, Atsız, Köymen, Togan, Parmaksızoğlu, Banarlı gibi eski verimlerin
yayınlanmasına katkısı olmuş kişileri burada anmak, bir değerbilirlik olacaktır.
2-Ahmet Cevdet Paşa, 1983, C.I, s.6, Üçdal Neşriyat sahibi Mümin Çevik’in sunuş yazısı
3-Ahmet Cevdet Paşa, 1980, s.xıı
4-Ahmet Cevdet Paşa, 1980, s.xıı-xıv’te Y. Halaçoğlu’nun sözleri ve Tanpınar, 1976, s.173 ayrıca: “Maruzat ile Tezakir hemen hemen aynı mevzuda
oldukları için ikisi bir zannedilecek kadar birbirine karıştırılan bu iki eserin de yekdiğeri ile münasebetini tayin etmek lâzımdır. (...) Tezakir ve
Maruzat’ı, Cevdet Paşa’nın hatıratı olarak yekdiğerini tamamlayıcı metinler addetmek zaruridir. Türkiye tarihinin Tanzimat’tan başlayıp
Abdülhamit II devri ortalarına kadar gelen kısmı üzerinde çalışacak olanlar, Tezakir ile Maruzat’ı aynı zamanda tedkik etmelidirler” diyen
Baysun’un değerlendirmeleri için, Ahmet Cevdet Paşa, 1986, C.I, s.xvııı,xx-xxı vö.
5-Bu tür mektuplardan birinin bir bölümü şurada yayımlanmıştır: Karaalioğlu, 1982, C.II, s.133-136; Ayrıca Ahmet Cevdet Paşa, 1986, C.IV, s.161-
166’da, Bavyera’da gazete yazarı olan Dr. Vahmarhayden’e yönelik fıkıh konulu didaktik bir mektup vardır. Yine Ahmet Cevdet Paşa, 1986, C. IV,
246-249 ve 258-263 arasında Şeyhülislamlık makamından mühtedi Schuman’a yazılmış aynı konuda iki mektup daha vardır. Bunlar da Paşa’nın
kaleminden çıkmıştır. Çevik’in sunuşundaki konular yalnızca Paşa’nın bu mektuplarında işlenir, Paşa’nın bu konuda başka ve başlı başına bir eseri
yoktur.
6-Tanpınar, 1976, s.170 ve Tanpınar, 1977, s.201;
7-Ahmet Cevdet Paşa, 1973, C.I, s.xv
8-Özkaya, 1986, s.162
3
- “Senet sureti aşağıda (ek-4) de açıklamaktadır” C.II s.609
-“Senet sureti aşağıda (ek-5) de yazılı olup durum ona bakılınca malum olur” C.II s.610
-“Fransa ve Sardunya Devletlerinin Kırım meselesine dair olan resmi evrak tercüme suretleri aşağıda (ek-6)
ve (ek-7) de yazılıdır” C.II s.613
-“Nemçelilere verilen 8 maddelik senet (ek-8) aşağıda yazılıdır”...
gibi açıklamalarla belirtilmiş olmasına karşılık, eklerin hiçbiri, hiçbir ciltte yoktur.
Sonuç ve Öneriler
Bu durumda ne yapmalıdır? Gerçekte çözümler çoktur. Örneğin Üçdal Neşriyat, giriştiği işin ciddiliğine uygun
olarak bu belgelerin hepsini bir son ek-ciltte topluca yayınlarsa Türk kültürüne hizmeti yarıda kesmemiş olur.
Danişmend’in Kronoloji'sinde V. cildin ricale ayrılması gibi, bu son ek-cilt belgelere ayrılabilir. O zaman eksiklik bir
ölçüde giderilmiş olur. Bundan daha da kalıcı bir çözüme ulaşmak amacıyla, Türk Tarih Kurumu ve Kültür Bakanlığı
tarihçiliğimizin doruk verimlerini bir dizide yayımlamaya başlamıştır. Nitekim Neşri, İbn Bibi, Kemalpaşazade,
Mustafa Nuri Paşa vb. eserleri, Türk Tarih Kurumunca yayımlanmıştır. Bunlar dışında Gelibolulu Ali’nin henüz bütünü
Kendi Yapıtları
Ahmet Cevdet Paşa, Maruzat, (Haz. Yusuf Halaçoğlu), İstanbul, Çağrı Yayınları, 1980
Ahmet Cevdet Paşa, Tezakir (Haz. Cavid Baysun), Ankara, TTK Yayınları, 1986, C I-IV:: 1-12 (I); 13-20 (II); 21-39 (III); 40-Tetimme (IV,
Hatırat ve otobiyografi),
Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet (tertib-i cedid), Dersaadet, Matbaa-i Osmaniye (İkinci tab'), 1309, C.I-XII
Ahmet Cevdet Paşa, Adab-ı Sedad min İlmi'l-Adab, İstanbul, Karabet ve Kaspar Matbaası, 1303
Ahmet Cevdet Paşa, Belagat-i Osmaniye, İstanbul, (Mahmud) Bey Matbaası, 1298
Ahmet Cevdet Paşa, Beyanü'l-Ünvan, İstanbul, Matbaa-i Osmaniye, 1289
Ahmet Cevdet Paşa, Divançe, İstanbul Belediye Kütüphanesi, “Cevdet Paşa Evrakı”, nr.37
Ahmet Cevdet Paşa, Eser-i Ahd-i Hamidi, İstanbul, 1309
Ahmet Cevdet Paşa, Hülasatü'l-Beyan fi Te'lifi'l-Kur'an, İstanbul, Karabet ve Kasbar Matbaası, 1303
Ahmet Cevdet Paşa, İcar-ı Akar Nizamnamesi, İstanbul Belediye Kütüphanesi, “Cevdet Paşa Evrakı”, nr.7
Ahmet Cevdet Paşa, Kavaid-i Osmaniye, Dersaadet, Karabet ve Kasbar Matbaası, 1306
Ahmet Cevdet Paşa, Kavaid-i Türkiye, Dersaadet, 1292
Ahmet Cevdet Paşa, Kırım ve Kafkas Tarihçesi, Kostantiniyye, Matbaa-i Ebüzziya 1307
Ahmet Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiya Aleyhi's-Selam (ve Tevarih-i Hulefa), Dersaadet, Kanaat Matbaası, 1331 Cüz I-XII
Ahmet Cevdet Paşa, Ma'lumat-ı Nafi’a Risalesi, İstanbul, Matbaa-i Amire, (tarihsiz)
Ahmet Cevdet Paşa, Mahkeme-i Temyizin Vezaifine Dair, İstanbul Belediye Kütüphanesi, M Cevdet Yazmaları, “Cevdet Paşa Evrakı” nr.6
Ahmet Cevdet Paşa, Mecmua-i Ahmed Cevdet, İstanbul Belediye Kütüphanesi, “Cevdet Paşa Evrakı”, nr.32, 35
Ahmet Cevdet Paşa, Medhal-i Kavaid, İstanbul, Matbaa-i Amire, 1268
Ahmet Cevdet Paşa, Mi'yar-ı Sedad, İstanbul, Karabet ve Kasbar Matbaası, 1303
Ahmet Cevdet Paşa, Risaletü’l- Vefa, İstanbul Belediye Kütüphanesi, “Cevdet Paşa Evrakı”, nr. 35
Ahmet Cevdet Paşa, (Babek-i Hürremi ve Karmatilere, mal ve kadın ortaklığından yana olan eski heterodoks hareketlere ilişkin-kasıtlı olarak
sosyalizme dair olarak gösterilen) Bir Makale, İstanbul Belediye Kütüphanesi, Muallim Cevdet Yazmaları, nr.8
Ahmet Cevdet Paşa, Takvimü’l-Edvar, Dersaadet, 1287
Ahmet Cevdet Paşa, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye), (neşr: Ali Himmet Berki), İstanbul, Hikmet Yayınları, 1982
Ahmed Cevdet Paşa ve Ali Muhammed ed-Dabba, Kur’an Tarihi ve Kur'an Okumanın Edepleri, (terc. Ali Osman Yüksel), İstanbul, Kültür
Basın Yayın Birliği, 1989
Ahmed Cevdet Paşa, Eserlerinden Seçmeler, (haz: Seyit Ali Kahraman), İstanbul, Morpa Kültür Yayınları, 1992
Ahmed Cevdet Paşa, “Tanzimatın İlk Günleri”, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul, 1, (2), Mart 1970, ss. 9-14
Ahmed Cevdet Paşa, Cevdet Paşa Tarihinden Seçmeler, (haz. S: Irmak-B K Çağlar), İstanbul, 1994, MEB Yayınları, C I
Ahmed Cevdet Paşa, Maruzat, (haz. Yusuf Halaçoğlu), İstanbul, Çağrı Yayınları, 1980
Ahmed Cevdet Paşa, Tezakir, (haz. Cavit Baysun), Ankara, TTK Yayınları, 1986, C.I-IV
16-Ahmet Vasıf Efendi, 1978, s.XLVII; Ayrıca Cevdet Paşa, Tarih, C.III’ün belgeleri arasına Vasıf’ın sefaretnamesini de almıştır. Yer yer Vasıf
üzerine biyografik bilgi de verir. C.I’de de kaynakları arasında sayar. Metinde yayımlanması önerilen kaynaklar ve diğer tarih eserlerimizin, tarih
kitabı olmak dışında bir başka özelliklerine burada dikkat çekmek gerekiyor. Bunlar hem bir tarih belgesi ve hem de yazarının, devrinin ruhunu,
tarihçilik metodolojimizin evrimini, yazarlarının tarih anlayışını da yansıtan birer belgedirler. Bunlardan, belirtilen konuları öğrenmek için de
yararlanabilir. Nitekim bunun güzel bir örneğini, Meriç Ü., 1979 adlı çalışmada gördük. Yazar burada, Tarih-i Cevdet’i, Cevdet Paşa’yı anlamak
için kullanmıştır. Bu konuda Babinger (1982, s.x) daha 1927’de şöyle demişti: “Osmanlı tarih yazarlarını eserlerinden anlayarak ve onların
alemlerinin zihnî çerçevesinin özünü kavrayarak (s.Zweig) tasvir etmek...” Bu iş hala tamamlanmamış, hatta yapılmamıştır. Bir “tarihçiliğimizin
tarihi” çalışması, pek çok eksiği giderecektir.
17 Bkz. bu listeden: İnal, 1988, C.I, ss.236-240; Ahmet Cevdet Paşa, 1980, ss.xi; İzgöer, 1999, ss.97-99; Sözen, 1998, ss.241-253
6
Hakkında Yazılanlar
Kitaplar
Ebul’ula Mardin, Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, Ankara, TDV Yayınları, 1996, S:11
Ertan Veli, Ahmet Cevdet Paşa: Hayatı, Eserleri ve İlmi Değeri (1822-1895), Ank Hilal Yayınları, 1964
Falay Nihat, İbn Haldun'un İktisadi Görüşleri, İstanbul, 1978
Fatma Aliye Hanım, Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı, (sad Metin Hasırcı), İstanbul, Pınar Yayınları, 1994
Fatma Aliye, Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı, Dersaadet, Kanaat Matbaası, 1332/1911; (sad. Metin Hasırcı, İst. Pınar Yayınları, 1994)
Hassan Ümit, İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara, AÜSBF Yayınları, 1977
İbn Haldun, Mukaddime, (Çev: Zakir Kadiri Ugan), İstanbul, MEGSB Yayınları, 1989, C.I
İnal İbnülemin Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şairleri, İstanbul, Dergah Yayınları, 1988, C. I
İzgöer Ahmet Zeki, Ahmet Cevdet Paşa'nın İktisadi ve Sosyal Görüşleri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Bilim
Dalı Doktora Tezi, İstanbul, 1997
İzgöer Zeki, Ahmet Cevdet Paşa, İstanbul, Şule Yayıncılık, 1999
Kaynar Reşat, Ahmet Cevdet Paşa Dini Nasıl Anlıyordu?, İstanbul, Milli Tesanüt Birliği Yayınları, 1953
Kozak İbrahim Erol, İbn Haldun'a Göre İnsan-Toplum-İktisat, İstanbul, Pınar Yayınları, 1984
Meriç Ümid, Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü, İstanbul, Ötüken Yayınevi, 1979
Ölmezoğlu Ali, Cevdet Paşa’nın Hayatı ve Eserleri, İÜ EF Mezuniyet Tezi, Türkiyat Enstitüsü 1938-1939 Dönemi Tez No: 9/101
Öztürk Osman, Osmanlı Hukuk Tarihinde Mecelle, İstanbul, 1973
Sözen Kemal, Ahmet Cevdet Paşa’nın Felsefi Düşüncesi, İstanbul, MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1998
Ülkütaşır M Şakir, Cevdet Paşa, Hayatı ve Eserleri, Ank. Doğuş Matbaası, 1945
Makale/Madde/Bölümler
Ağırakça Ahmet, “Abdülhak Hamitmed Cevdet Paşa'nın Kısas-ı Enbiya ve Tevarih-i Hulefa’sının İslam Tarihi Kaynakları”, Ahmed Cevdet Paşa
Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 127-144
Arıkan Zeki, “Cevdet Paşa’nın Tarihinde Kullandığı Yabancı Kaynaklar ve Terimler”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985)
Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 173-198
Aydın M Akif, “Bir Hukukçu Olarak Ahmed Cevdet Paşa”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih
Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 21-40
Beydilli Kemal, “Cevdet Tarihi Hakkında İlk Ciddi Çalışma”, Tarih ve Toplum, Nisan 1996, C XXV, Sayı: 148, ss 58/250-63/255
Bolay Süleyman Hayri, “Abdülhak Hamitmed Cevdet Paşa’nın Dine Bakışı”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri,
İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 103-106
Bolay Süleyman Hayri (TDV adına sunan), Ahmet Cevdet Paşa (1823-1895) Sempozyumu (9-11 Haziran 1995) Bildirileri: Vefatının 100
Yılına Armağan, Ank TDV Yayınları, 1997 (I-Değişik Cepheleriyle, II-Alim, III-Siyaset Adamı, IV-Dilci ve Edebiyatçı, V-Hukukçu
olarak A Cevdet Paşa, xv+400 S:)
Bozdağ İsmet, Cevdet Paşa Üstüne Derkenar”, Türk Edebiyatı, Aralık 1987, ss 32-33
Chambers L Richard, “The Education of a nineteent century Ottoman alim, Ahmet Cevdet Paşa”, İnternational Journal of Middle East
Studies, Cambridge University Press, Vol :IV, October 1973, nu:4
Ebül'ula Mardin, “Cevdet Paşa ve Darülmuallimin Müdürlüğü”, İş Mecmuası, İstanbul, 1947, Nr: 1, C XIII, S:7,
Erer Tekin, “Ahmet Cevdet Paşa”, Türk Edebiyatı, Aralık 1987, S:31-
Fındıkoğlu Z Fahri, “Türkiye'de İbn Haldunizm”, Fuad Köprülü Armağanı, İstanbul, 1953
Halaçoğlu Yusuf, “Kendi Kaleminden Ahmed Cevdet Paşa”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih
Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 1-6
Halaçoğlu Yusuf, “Maruzat ve Tezakir’de Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat Erkanı”, Mustafa Reşit Paşa ve Dönemi Semineri (13-14 Mayıs
1985) Bildirileri, Ankara, TTK Yayınları, 1987, ss 25-30
İlgürel Mücteba, “Cevdet Paşa Tarihi'nin Kaynaklarından Vasıf Tarihi”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul,
İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 115-126
Karabacak Esra, “Ahmet Cevdet Paşa’nın Dilbilgisi Kitapları Üzerine Bir İnceleme”, Türklük Araştırmaları Dergisi, 1989, Sayı:5 (Marmara
Üniversitesi SBE TDE ABD’nda 1986’da yapılan aynı adlı yüksek lisans tezinden üretilmiş)
Kaynar Reşat, “Cevdet Paşa’nın Din ve Laiklik Anlayışı”, Laiklik I İçinde, İstanbul, Milli Tesanüt Birliği Yayınları, 1954
Kuran Ercüment, “Türk Tefekkür Tarihinde Ahmed Cevdet Paşa'nın Yeri”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri,
İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 7-12
Kütükoğlu Bekir, “Tarihçi Cevdet Paşa”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi
Yayını, 1986, ss 107-114
Kütükoğlu Mübahat S:, “Cevdet Paşa ve Aile İçi Münasebetleri”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF
Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 199-220
Mardin Şerif, “Türkiye'de İktisadi Düşüncenin Gelişimi (1838-1918)”, Makaleler 2 Siyasal ve Sosyal Bilimler, İstanbul, İletişim Yayınları, 1994
Muallim Cevdet, “Darülmualliminin Yetmişbirinci Sene-i Devriyesi Vesilesiyle Müessesenin İlk Müdürü Cevdet Paşa’nın Hayat-ı İlmiyesi Üzerine
Konferans”, Tedrisat Mecmuası, Haziran 1333, C VII, nu 39
Ortaylı İlber, “Cevdet Paşa ve Avrupa Tarihi”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma
Merkezi Yayını, 1986, ss 163-172
Ölmezoğlu Ali, “Cevdet Paşa”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1979, C III
Özkaya Yücel, “Abdülhak Hamitmed Cevdet Paşa'nın 'Tarihinde Arşiv Belgelerini Kullanış ve Değerlendirişi”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri
(27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 145-162
Ülgener Sabri F , “Ahmet Cevdet Paşa'nın Devlete ve İktisada Dair Düşünceleri”, İş, 1947, C XIII, S:76
Sarptır Sadri, “Mecelle’nin Genel Prensipleri”, Türk Edebiyatı, Aralık 1987, ss 29-30
Turan Şerafettin, “Cevdet Paşa’nın Kültür Tarihimizdeki Yeri”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF
Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 13-20
Ülgener Sabri, “Abdülhak Hamitmed Cevdet Paşa’nın Devlete ve İktisada Dair Düşünceleri”, İş Mecmuası, İstanbul , 1947, C XIII, S:76, nu 12
Yavuz Hulusi, “Abdülhak Hamitmed Cevdet Paşa (1822-1895), İslam Tarihçiliğinin Son Asırdaki Büyük Temsilcisi”, Osmanlı Devleti ve
İslamiyet, İstanbul, 1991
Yavuz Hulusi, “Mecelle'nin Tedvini ve Cevdet Paşa'nın Hizmetleri”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ
EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss 41-102
7
KAYNAKLAR
Adıvar Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, İst. Remzi Kitabevi, 1982
Ahmet Cevdet Paşa, Cevdet Paşa Tarihi’nden Seçmeler, (Haz. S. Irmak, B.K. Çağlar), İst. Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları, 1973,
C.I-II
Ahmet Cevdet Paşa, Maruzat, (Haz. Y. Halaçoğlu), İst. Çağrı Yayınları, 1980
Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, İst. Üçdal Neşriyat, 1983, C.I-VI
Ahmet Cevdet Paşa, Tezakir, (Haz. C.Baysun), Ank. TTK Yayınları, 1986, C.I-IV
Ahmet Rasim, İstibdat’tan Hakimiyet-i Milliye’ye, (Osmanlı İmparatorluğunun Reform Çabaları İçinde Batış Evreleri adıyla haz. H. V.
Velidedeoğlu), İst. Çağdaş Yayınevi, 1987
Ahmet Vasıf Efendi, Mehâsin’ül-Âsâr ve Hakâik’ül-Ahbâr, (Haz. Mücteba İlgürel), İst. İÜEF Yayınları, 1978
Babinger Franz, Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, (Çev. C. Üçok), Ank. KTB Yayınları, 1982
Banarlı Nihad Sami, Türk Edebiyatı Tarihi, İst. Devlet Kitapları, Milli Eğitim Basımevi, 1971, CI-II
Bayrak Orhan, Osmanlı Tarihi Yazarları, İst. Osmanlı Yayınevi, 1982
Berkes Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İst. Doğu-Batı Yayınları, 1976
Beydilli Kemal, “Cevdet Tarihi Hakkında İlk Ciddi Çalışma”, Tarih ve Toplum, Nisan 1996, C.XXV, Sayı: 148, ss.58/250-63/255
Danişmend İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İst. TürkiyeYayınevi, 1971, C.V
Hayrettin Bey, 1270 Kırım Muharebesinin Tarihçe-i Siyasisi , (Haz. Şemsettin Kutlu), Tercüman 1001 Temel Eser Dizisi, Sayı:77
İlgürel Mücteba, “Cevdet Paşa Tarihi'nin Kaynaklarından Vasıf Tarihi”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul,
İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss.115-126
Karaalioğlu Seyit Kemal, Türk Edebiyatı Tarihi, İst. İnkılap ve Aka Kitabevleri, 1982, C.II
Kaynar Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ank. TTK Yayınları, 1985
Köprülü Fuat, “Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri”, Edebiyat Araştırmaları içinde, Ank. TTK Yayınları, 1986
Kurdakul Necdet, Osmanlı İmparatorluğundan Orta Doğuya-Belgelerle Şark Meselesi, İst. Dergâh Yayınları, 1976
Kütükoğlu Bekir, “Tarihçi Cevdet Paşa”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi
Yayını, 1986, ss.107-114
Lagarde Louis, “Note sur les journaux français de Constantinople á l’époque Révolutionnaire”, Journal Asiatique, 1948, S:236, s.271-276
Lewis Bernard, “The İmpact of the French Revolution in Turkey”: Some Notes on the Transmission of idea”, The Journal of World History,
1953, C.I, s.105-125; aynı yazı: The New Asia: Readings in the history of mankind, (ed. Metraux ve Grouzet), New York-London, 1965,
s.31-59
Lewis Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev. M. Kıratlı), Ank. TTK Yayınları,1984
Meriç Cemil, Mağaradakiler, İst. Ötüken Yayınevi, 1980
Meriç Cemil, Umrandan Uygarlığa, İst. Ötüken Yayınevi, 1979
Meriç Ümid, Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü, İst. Ötüken Yayınevi, 1979
Okay Orhan, Beşir Fuad, İst. Dergâh Yayınları, 1968
Özkaya Yücel, “Ahmed Cevdet Paşa'nın 'Tarihinde Arşiv Belgelerini Kullanış ve Değerlendirişi”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs
1985) Bildirileri, İstanbul, İÜ EF Tarih Araştırma Merkezi Yayını, 1986, ss.145-162
Sayar Ahmet Güner, Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, İst. Der Yayınları, 1986
Sertel Sabiha, Tevfik Fikret, İst. Hür Yayınevi, 1969
Tanpınar Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İst. Çağlayan Kitabevi, 1976
Tanpınar Ahmet Hamdi, Edebiyat Üzerine Makaleler, (Haz. Z.Kerman), İst. Dergah Yayınları, 1977
Turan Osman, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, İst. Nakışlar Yayınevi, 1978, C.I-II
Türkdoğan Orhan, Atatürk’te Milli Devlet Anlayışı, İst. TDAV Yayınları, 1981
Ünal Tahsin, Türk Siyasi Tarihi, İst. Emel Yayınları, 1978