zeka

Zeka hayatn znde vardr

Zeka hayatn doal bir niteliidir.
Tpk atein scak olmas
Ve havann grnmez olmas
Ve suyun aa doru akmas gibi
Hayat da zekidir.
indekiler
nsz
Zek Senin Dndn ey Deildir
Doan n Bir Armaan Zek
Kalbin iirsellii
Vari i nl A kl Ol mas
nsanlar Aptallat ran ey
En Glnn AyaktaJKalmas
Verimli Ol mak i i n Uramak
Bask Al t na Al mak ve Maniple Etmek
Boyun Ememe.Gnah
Sadece^mi r l er e^ymak
Bir Pandora Kutusu: Zihin
Pi rami di n.D na.Atl amak
Zi hi nden Zihinsizlie
Dnceden Anl ay a
Tepki den' Yan ta
nantan' i mana
Sempati den' efkate
l et i i mdendi r Olmaya
Efendi ' ve' Kl e
Bi l i nen, Bi l i nmeyen, Bilinmez Ol an
Kutunun D nda; Koullanmalar n Zincirini K rmak
Farkl Trden Bir i taatsi zl i k
Masumi yeti n Zeks
Canl Olma Armaan
Kapatma Dmesine Kefetmek
Basi tJOl mak
Kendi JJzeri neJ mak
Semptoml ar, Atl ama Tal ar ve Ayaa Tak l an Tul al ar
Sorulara.Yantlar
Sonsz
Medi tasyon Araclyla Zeky Yeni den Kefetmek
NSZ
ZEK SENN DNDN EY DELDR
lk olarak entelektelliin zek olmadn ok iyi bilmelisin. Entelektel olmak sahtedir; o zekya
yknr. O gerek deildir nk o senin deildir, dn alnmtr. Zek isel bilincin gelimesidir. Onun
1 -> 89
bilgiyle hibir alakas yoktur, onun meditasyon halinde olmakla ilgisi vardr. Zeki bir kii gemi
deneyimlerine dayanarak hareket etmez; o imdiki zamann iinde hareket eder. O tepki vermez, o yant
verir. Bu nedenle o hibir zaman tahmin edilemeyendir; onun ne yapmakta olduundan kimse hibir
zaman emin olamaz.
Bir Katolik, bir Protestan ve bir Musevi az nce alt ay mr kaldn rendiini syleyen bir arkadalar
ile konuuyorlard.
"Siz ne yapardnz," diye Katolik olana adam sordu, "ayet doktorunuz yaamak iin alt aynz olduunu
syleseydi?"
"Ah!" dedi Katolik. "Btn mal varlm kiliseye balardm, her Pazar ayine katlrdm ve dzenli olarak
benim Hail Marys'imi sylerdim."
"Ve sen?" diye sordu Protestan'a.
"Her eyi satardm ve bir gemi ile dnya turuna kardm ve ok iyi vakit geirirdim!"
"Ve sen?" diye sordu Musevi'ye. "Ben mi? Baka bir doktora giderdim."
Zek budur.
DOANIN BR ARMAANI ZEK
Zek hayatn znde vardr. Zek hayatn doal bir niteliidir. Tpk atein scak olmas ve havann
grnmez olmas ve suyun aa doru akmas gibi hayat da zekidir.
Zek bir kazanm deildir. Sen zeki dodun. Aalar kendi tarznda zekidir, kendi hayatlar iin yeterli
zeklar vardr. Kular zekidir, hayvanlar da yledir. Aslnda dinlerin Tanrdan kastettikleri tek ey evrenin
zeki olduu, her yerde gizlenmi bir zek olduudur.
Sadece insan aptallamtr. nsan doann doal akn tahrip etmitir. nsan haricinde aptallk yoktur. Sen
hi aptal diye niteleyebilecein bir ku grdn m? Hi, ahmak olarak adlandrabilecein bir hayvan
grdn m? Hayr, bu tip eyler sadece insann bana gelir. Bir eyler yanl gitmitir. nsann zeks
tahrip edilmi, ktye kullanlm, sakatlanmtr.
Ve meditasyon bu tahribatn silinmesinden baka bir ey deildir. ayet insan kendi bana braklacak
olursa meditasyona ihtiya kalmayacaktr. Eer din adam ve politikac insann zeksna mdahale
etmezse, hibir meditasyona ihtiya kalmayacaktr. Meditasyon ila gibidir; nce hastal yaratmak
zorundasn. Ondan sonra meditasyona ihtiya duyulur. Hastalk yoksa meditasyona gerek yoktur. Ve ila
(medicine) ve meditasyonun (meditation) ayn kkenden gelmesi rastlantsal deildir. O ila gibidir.
Her ocuk zeki doar ve ocuk doduu anda zerine ullanp onun zeksn yok etmeye balarz nk
zek politik yap iin, toplumsal yap iin, dinsel yap iin tehlikelidir. O Papa iin tehlikelidir, o din adam
iin tehlikelidir, o lider iin tehlikelidir. O statko iin, kurumsal olan iin tehlikelidir. Zek doal olarak
asidir. Zek hibir klelie zorlanamaz. Zek son derece kendine gvenir, bireyseldir. Zek mekanik bir
taklide indirgenemez.
nsanlar karbon kadndan kopyalara dntrlmek zorundadr; onlarn orijinallikleri yok edilmek
zorundadr, aksi taktirde dnyada var olan tm samalklar mmkn olmazd. Bir lidere ihtiya duyarsn
nk en batan aptallatrlm durumdasn; yoksa hibir lidere ihtiya olmazd. Niin birisini izleyesin?
Kendi zekn izleyeceksin. ayet birisi bir lider haline gelmek isterse, o zaman tek bir eyin yaplmas
2 -> 89
gerekir: Bir ekilde zekn yok edilmek zorundadr. Kklerine kadar sarslmak zorundasn, korkutulmak
zorundasn. Kendine gvenemez hale sokulmak zorundasn; bu bir zorunluluktur. Ancak o zaman lider
devreye girebilir.
Eer zeki isen, kendi problemlerini kendin zeceksin. Zek tm problemleri zmek iin yeterlidir. Aslna
bakarsan hayatta yaratlan problemler ne olursa olsun, tm bu sorunlardan daha fazla zekya sahipsin. O
doa tarafndan sunulmutur, bir armaandr. Ancak hkmetmek, ynetmek isteyen hrsl insanlar vardr;
hrs sahibi deliler vardr: onlar sende korku yaratrlar. Korku pas gibidir: O tm zeky yok eder. ayet
birisinin zeksn yok etmek istersen, ihtiya duyulan ilk ey korku yaratmaktr: Cehennemi yarat ve
insanlarn ondan korkmasn sala. nsanlar cehennemden korkar hale geldiinde gidip din adamnn
nnde eileceklerdir. Din adamn dinleyeceklerdir. Din adamnn dediklerine kulak asmazlarsa
cehennem ateiyle yzleeceklerdir; normal olarak korkarlar. Kendilerini cehennem ateinden korumak
zorundalar ve din adamna ihtiya duyulur. Din adam bir zorunluluk haline gelir.
ki i orta olan iki adam hakknda bir eyler duymutum. leri ok kendine hast ve lkeyi dolarlard.
Ortaklardan birisi bir kasabaya gider ve insanlarn pencerelerine zift frlatr ve sabaha doru da ortadan
kaybolurdu. Bir iki gn sonra dieri gelirdi. nsanlarn pencerelerinden ziftleri temizlemeyi nerirdi. Ve
insanlar da elbette deme yapard; demek zorundayd. Onlar ayn ite ortaktlar. Birisi zarar verirdi,
dieriyse onu gidermeye gelirdi.
Korku yaratlmak zorunda, hrs yaratlmak zorunda. Zek agzl deildir. Zeki bir adamn asla agzl
olmadn bilmek seni artacaktr. Agzllk zeki olmamann parasdr. Yarn iin biriktirirsin nk
yarn hayatnn stesinden gelebileceine gvenmezsin, yle olmasa biriktirmek niye? Cimrileirsin,
agzl hale gelirsin nk yarn senin zeknn hayatla baa kmak iin yeterli olup olmayacan
bilmiyorsun. Kim bilebilir? Zekn hakknda kendine gvenmiyorsun, o nedenle de biriktiriyorsun, agzl
oluyorsun. Zeki bir kimse korkmaz, agzllk yapmaz.
Korku ve agzllk birlikte var olur; bu yzden de cennet ve cehennem kol kola gider. Cehennem
korkudur, cennet de agzllk. nsanlarda korku yarat ve insanlarda agzllk yarat; onlar mmkn
olduunca agzl yap. Onlar o kadar agzl yap ki hayat onlar tatmin edemesin, o zaman onlar din
adamna ve lidere gideceklerdir. O zaman onlar iinde aptalca arzular ve ahmaka fantezilerinin yerine
getirilecei gelecekteki bir hayatn hayallerini kurmaya balayacaklardr. una bir bak; mmkn olmayan
istemek zeki olmamaktr.
Zeki bir kimse mmkn olann iinde mkemmelen tatmin olmu vaziyettedir. Muhtemel olan iin alr;
hayr, o asla imknsz olan ve de muhtemel olmayan iin almaz. O hayata ve onun snrlamalarna
bakar. O bir mkemmeliyeti deildir. Mkemmeliyeti birisi nevrotiktir. Bir mkemmeliyetiysen
nevrotik hale geleceksin.
Mesela bir kadn seviyorsan ve ondan kesin sadakat istersen, ldracaksn ve o da ldracaktr. Bu
mmkn deildir. Kesin sadakat onun baka bir erkei aklna bile getirmeyecei, hayalini dahi
kurmayaca anlamna gelir; bu mmkn deildir. Sen kimsin? Niin o sana k oldu? nk sen bir
erkeksin. Eer o sana k olabiliyorsa niin bakalarn dnemesin? Bu olaslk ak kalr. Ve ayet
yanndan yrmekte olan gzel bir kii grrse ve onda arzular kabarrsa bununla nasl baa kacak? "Bu
adam gzel" demek dahi arzudur; arzu ieri girmitir. Sen bir eye, sadece sahip olmaya, keyif almaya
deer bulduun zaman gzel dersin. Kaytsz deilsin.
imdi eer insanlarn istedii gibi kesin bir sadakat istersen, o zaman atma olmas kanlmazdr ve
sen phe ierisinde kalrsn. Ve sen phe ierisinde kalacaksn nk kendi zihnini de biliyorsun; sen
baka kadnlar dnyorsun, o yzden kadnn baka erkekleri dnmediine nasl gvenebilirsin? Sen
ne dndn biliyorsun o yzden de onun da ayn eyi dndn biliyorsun. imdi gvensizlik,
atma, mutsuzluk ortaya kar. mknsz bir arzu yznden mmkn olan bir ak imknsz hale gelmitir.
nsanlar yaplamayacak eyler ister. Gelecek iin gvence istersin ki bu imknszdr. Sen gelecek iin kesin
bir gvence istersin. Bu garanti edilemez; bu hayatn doasnda yoktur. Zeki bir insan bunun hayatn
doasnda olmadn bilir. Gelecek ak kalr; banka batabilir, karn birisi ile kaabilir, kocan lebilir,
3 -> 89
ocuklarn be para etmeyebilir. Gelecei kim bilebilir? Hasta debilirsin, sakat kalabilirsin. Kim gelecei
bilebilir?
Gelecek iin gvence istemek srekli korku iinde kalmak demektir. Gvence olas deildir, o yzden de
gvencesizlikten korktuunda korkun yok edilemez. Korku orada olacak titriyor olacaksn ve bu srada
imdiki an skalanyor olacak. Gelecek iin gvence arzusuyla mmkn olan tek hayat, imdiyi yok
ediyorsun. Ve giderek daha ok ve daha ok sarslacak, korkacak, agzl hale geleceksin.
Bir ocuk doar; bir ocuk ok ok ak bir olgudur. Son derece zekidir. Ancak biz onun zerine
ullanrz, onun zeksn mahvetmeye balarz. Onda korku yaratmaya balarz. Sen ona eitim de, sen ona
ocua hayatla baa kma kabiliyeti vermek de. O korkusuzdur ve sen onda korku yaratyorsun.
Ve senin okullarn, kolejlerin, niversitelerin; onlarn hepsi onu daha da ok aptal yapyor. Onlar ahmaka
eyler talep ederler. Onlar ezberlenmesi gereken aptalca eyler talep ederler ki bu eyler ocuk ve onun
doal zeks iin hibir anlam ifade etmez. Ne iin? ocuk bir anlam veremez. Ne iin tm bu eyler
kafasnn iine doldurulur? Ancak niversite der ki, kolej der ki, ev, aile, onun iyiliini isteyenler der ki, "
Doldur! imdi bilmiyorsun ama sonra ne iin ihtiya duyulduunu bileceksin."
Tarihi doldur, insanlarn baka insanlara yapm olduu samalklar, tm lgnlklar al! Ve ocuk iin
hibir ey ifade etmez. ngiltere'yi belirli bir kraln u tarihten bu tarihe ynetmi olmas neyi deitirir?
Ancak o bu aptalca eyleri ezberlemek zorundadr. Doaldr ki onun zeks giderek daha ok arlar,
sakatlanr. Giderek daha ok ve daha ok zeksnn zerinde toz birikir. Bir kimse niversiteden geri
dndnde zeki deildir; niversite iini yapmtr. Bir kimsenin niversiteden mezun olup da hl zeki
kalabilmesine ok ender rastlanr. ok az insan niversiteden kamay, ondan saknmay, niversiteyi
getii halde zeksn korumay baarabilmitir, ok ender olmutur bu. O seni mahvetmek iin o kadar
byk bir mekanizmadr ki.
Eitildiin an zekn yitirmisindir.
Bunu gremiyor musun? Eitilmi insan ok aptalca davranr. Hibir zaman eitim grmemi ilkel
insanlara git ve saf bir zeknn ilemekte olduunu greceksin.
Bir gn bir kadn bir kutuyu amaya alyordu ve bunu nasl yapacan bulamamt. O yzden de gidip
bir yemek kitabna bakt. Kitaba bakana kadar a onu amt bile. Geri dndnde ard. Aya,
"Onu nasl atn?" diye sordu.
"Hanmefendi, okumay bilmiyorsanz zeknz kullanmak zorunda kalrsnz" dedi.
Evet doru. Okumay bilmiyorsan zekn kullanmak zorunda kalrsn. Baka ne yapabilirsin? Okumaya
baladn an zeki olmana gerek yoktur, kitaplar icabna bakar. (....)
Bunu hi gzlemledin mi? Bir kimse daktilo ile yazmaya baladnda el yazs kaybolur; o zaman onun el
yazs artk gzel olmaz. Buna ihtiya yoktur: daktilo gerekeni yapar. Eer cebinde bir hesap makinesi
tayacak olursan tm matematii unutacaksn; ihtiya yoktur. Er ya da ge herkes kk bilgisayarlar
tayor olacak. Bir Britannica ansiklopedisinden tm bilgiye sahip olacaklar ve o zaman senin pek de zeki
olmana ihtiya kalmayacak; bilgisayar ne gerekiyorsa yapacak.
lkel insanlara, eitilmemi insanlara, kyllere git ve ince bir zek bulacaksn. Evet, onlar pek de bilgili
deiller, bu dorudur. Onlar bilgiyle dolu deildir, bu doru; ancak onlar son derece zekidir. Onlarn zeks
etrafnda duman olmayan bir alev gibidir.
Toplum insanoluna belirli amalar uruna yanl bir ey yapmtr. O senin kle olman ister, o senin
her zaman korkman ister. O senin her zaman agzl olman ister, o senin her zaman hrsl olman ister, o
senin her zaman rekabeti olman ister. O senin sevgi dolu olmaman ister, o senin nefret ve fkeyle dolu
olman ister. O senin zayf, takliti karbon kadndan kopyalar olarak kalman ister. O senin orijinal
ve zgn ve asi olman istemez, hayr. Bu nedenle senin zekn yok edilmitir.
4 -> 89
Meditasyon sadece toplumun yapm olduunu silmek iin gereklidir. Meditasyon negatiftir: O basite
zarar yok eder, hastal ortadan kaldrr. Ve bir kez hastalk gittiinde senin esenliin kendi kendine
ortaya kar.
Geen yzylda bu ok ileri gitti: Evrensel eitim tam bir felaketti. Ve unutma ben eitime kar deilim,
ben bu eitime karym. Senin zeknn keskinlemesine yardmc olabilecek, onu yok etmeyecek; onu
gereksiz bilgi ile doldurmaktansa onun daha taze ve gen olup daha ok ldamasna yardmc olabilecek
farkl bir eitim olasl mevcuttur.
Bu eitim sana sadece ezberleme yetisi salar. O eitim sana daha ok netlik salayacak. Bu eitim senin
yaratcln yok eder. O eitim senin daha ok yaratc olmana yardmc olacak.
rnein, benim dnyada olmasn istediim eitim ocuun tek tip cevap vermesini gerektirmeyecek. O
tekrar, ezberi desteklemeyecek. Uydurulan cevap kopya edilen cevap kadar doru olmasa da, eski bir
probleme yeni bir cevap getiren ocuu yine de takdir edecek. Mutlaka ocuun cevab Sokrat'n cevab
kadar doru olmayacaktr; doal olarak kk bir ocuun cevab Albert Einstein'nki kadar kesin
olmayacaktr. Fakat ocuun cevabnn Albert Einstein'nki kadar doru olmasn istemek aptalcadr. ayet
ocuk yaratc ise o doru ynde hareket ediyor; bir gn ocuk bir Albert Einstein olacaktr. Eer o doal
olarak yeni bir ey yaratmaya alyorsa, snrlar olacaktr ama onun srf yeni bir ey yaratma abas
takdir edilmeli, onurlandrlmaldr.
Eitim rekabeti olmamaldr. nsanlar birbirlerini yarglamamaldr. Rekabetilik, ok saldrgan ve yok
edicidir. Birisi matematikte iyi deil ve sen onu sradan olarak adlandryorsun. Ve o marangozlukta iyi
olabilir ama hi kimse buna bakmaz. Birisi edebiyatta iyi deildir ve sen onu aptal olarak adlandrrsn; ve
o mzikte dansta iyi olacaktr.
Gerek bir eitim, insanlarn, iinde tamamen canl olabilecekleri kendi hayatlarn bulmalarna yardm
edecek. ayet bir ocuk bir marangoz olmak iin doduysa, o halde onun yapaca doru ey budur. Ona
baka herhangi bir ey dayatacak kimse olmamaldr. Bu dnya, ayet bir ocuun kendisi olmasna izin
verilir, her ynden destek olunur, yardm edilirse ve hi kimse karmazsa muhteem, zeki bir dnya haline
gelebilir. Aslnda, ocua kimse mdahale etmez. ayet bir ocuk dans olmak isterse bu iyi bir eydir;
danslara ihtiya vardr. Dnyada ok fazla dansa ihtiya vardr. ocuk bir air olmak isterse iyidir. Pek
ok iire ihtiya vardr; asla yeterli deildir. ayet ocuk bir marangoz ya da bir balk olmak isterse bu
son derece iyi bir eydir. Bir bakan ya da babakan olmaya ihtiya yoktur. Aslnda ok daha az insan bu
tip hedeflerle ilgilenecek; bu bir kutsanmlk olacak.
u an her ey alt-st olmu durumda. Marangoz olmak isteyen kii bir doktor olmutur; doktor olmak
isteyen birisi marangoz olmutur. Herkes baka birisinin yerinde, o yzden de bu kadar aptallk var.
Herkes bakasnn iini yapyor. Bunu bir kez grmeye baladn m insanlarn neden aptalca
davrandklarn anlayacaksn.
Hindistan'da bizler ok derin meditasyon yapmaktayz ve bir szck bulduk: Swadharma, kendi doan. Bu
gelecein dnyas iin en muhteem ipucunu tar. Krishna, Swadharma nadharum shreyah; "kendi
doann iinde, kendi doan izleyerek lmek iyidir" demitir. Per dharmo bavaha baha; "baka birisinin
doas ok tehlikelidir." Bir takliti haline gelme.
Srf kendin ol.
Bili her zaman geyik avna kmak istemiti, o nedenle de yeterli paray biriktirdi ve kuzey ormanlarna
gitti. Orada gerekli ekipmanlarla donand. Ve dkkn sahibi ona memleketin en iyi geyik aran Pierre'i,
kiralamasn nerdi.
"Bu doru," dedi dkkn sahibi, "Pierre pahaldr ama onun arnda hibir geyiin dayanamad seksi
bir nitelik vardr."
"Bu nasl oluyor?" diye sordu Bill.
5 -> 89
"Hmm, Pierre 300 km tedeki bir geyii grnce ellerini azna kapatp ilk ary yapar. Geyik bunu
duyduunda arzu ile heyecanlanacak ve 200 km yaklaacak. O zaman Pierre biraz daha cilve katarak
yeniden aracak ve geyik yz kilometrelik mesafeye merakl bir heyecan ile gelecek. Bu sefer Pierre,
ehvetle kabarm arzularyla onu size yirmi be metre mesafeye kadar getirecek olan arsna gerekten
seksi bir davet ekleyip biraz da uzatacak. te dostum, bu an sizin nian alp ate etmeniz gereken andr."
"Varsayalm skaladm?" diye merak etti Bill.
"Oh, bu ok berbat bir ey olurdu!" dedi dieri.
"Ama niye?" diye sordu Bill.
"nk o zaman zavall Pierre iftlemi olur."
te insann bana gelmi olan da budur; taklit etmek, taklit etmek. nsan kendi gereinin vizyonunu
tamamen unutmutur. Zen insanlar der ki: Orijinal yzn ara. Kendine has olann ne olduunu bul. Sen
kimsin? Kim olduunu bilmezsen her zaman bir kazaya urayacaksn; her zaman. Hayatn uzun bir kazalar
silsilesi olacak ve her ne olursa olsun hibir zaman tatmin edici olmayacak. Tatminsizlik hayatnn yegne
tad olacak.
Bunu etrafnda grebilirsin. Niin bu kadar ok insan bylesine donuk, skntl bir ekilde gn dolduruyor
gibi grnr? Yerine koyamayacaklar son derece deerli zaman geiyor ve sanki lm beklermi gibi
byk bir yavanlkla geiyor. Bunca insana ne oldu byle? Neden aalarnki gibi bir tazelie sahip
deiller? Niin insanlar kularn sahip olduu arklarn aynsna sahip deil? nsanoluna ne oldu? Tek bir
ey olmutur: nsan taklit etmektedir. nsan baka birisi olmaya almaktadr. Kimse yuvasnda deil.
Herkes bakasnn kapsn almakta; o yzdendir ki tatminsizlik, yavanlk, sknt, keder var.
Zeki bir insan bedeli ne olursa olsun sadece kendisi olmaya alacaktr. Zeki bir insan asla
kopyalamayacaktr, asla taklit etmeyecektir. Asla tekrar etmeyecektir. Zeki bir kii srf kendi isel
arsn dinleyecektir. Risk ne olursa olsun kendi varln dinleyecek ve onun gerektirdii gibi hareket
edecektir.
Risk vardr! Bakalarn taklit ettiinde daha az risk vardr. Kimseyi kopyalamadnda yalnz kalrsn; risk
vardr! Ancak hayat sadece tehlike ile yaayanlarn bana gelir. Hayat yalnzca macerac, cesur,
neredeyse lgn olanlarn bana gelir; hayat sadece onlarn bana gelir. Hayat kaytsz insanlarn bana
gelmez.
Zek kendi varlna gvenmek demektir. Zek maceradr, heyecandr, cokudur. Zek u an yaamaktr,
gelecein peinden komak deildir. Zek gemii dnmek deildir, gelecei umursamak deildir; artk
gemi yoktur gelecekse henz gelmemitir. Zek mevcut olan imdiki an en st seviyede kullanmaktr.
Gelecek onun iinden kacaktr. ayet u an zevkle ve coku ile yaanmsa, gelecek olan an da onun
ierisinden kacaktr. Doal olarak daha fazla coku getirecek ama onun iin endielenmeye hi gerek
yok. ayet benim bu gnm altndan ise yarnm daha da altn olacak. O nereden gelecektir? O bugnden
yeerecektir.
ayet bu hayat bir kutsama olmusa, gelecek hayatm daha da yksek bir kutsama olacaktr. O nereden
gelecektir? O benim iimden, benim yaanm deneyimlerimden yeerecektir. O halde zeki bir insan
cehennem ve gemile ilgilenmez, lmden sonraki yaamla ilgilenmez, hatta Tanr ile de ilgilenmez, ruh
ile ilgilenmez. Zeki bir insan basite zeki bir ekilde yaar ve Tanr ve ruh ve cennet ve Nirvana hepsi
doal olarak meydana gelir.
Sen inanlarnla yayorsun; inan aptallktr. Bilerek yaa; bilmek zekdr. Ve zek ise meditasyondur.
Aptal insanlar da meditasyon yapar ancak onlar kesinlikle aptalca bir ekilde meditasyon yapar. Onlar her
Pazar bir saatliine kiliseye gitmeleri gerektiini dnrler; bu bir saatin dine adanmas gerekir. Bu din ile
akllca olmayan bir ekilde iliki kurmaktr. Kilisenin bununla ne alakas var? Senin gerek hayatn bu alt
6 -> 89
gnn ierisinde. Pazar gn senin gerek gnn deil. Alt gn boyunca dindar olmayan bir ekilde
yaayacaksn ve sonra da kiliseye sadece bir iki saatliine mi gideceksin? Sen kimi kandrmaya
alyorsun? Tanr'y senin inanl biri olduuna inandrmaya almak...
Yahut biraz daha ok alkansan o zaman her gn sabahlar yirmi dakika, akamlar yirmi dakika
transandantal meditasyon yaparsn. Gzler kapal oturur ve bir mantray aptal bir ekilde Om, Om,
Om diye tekrar edersin. Hatta bu, zihni daha ok donuklatrr. Bir mantray mekanik bir ekilde tekrar
etmek senin zekn azaltacaktr. O sana zek vermez, o ninni gibidir.
Yzlerce asrdr anneler bunu bilir. Ne zaman bir ocuk huzursuzsa ve uyumak istemezse anne gelir ve bir
ninni syler. ocuk sklr ve ocuk kaamaz. Nereye gidebilir ki? Anne onu yatakta tutuyor. Tek ka
uykudadr. O nedenle uykuya dalar; basite teslim olur. Der ki, "imdi uyank olmak ok aptalca nk
annem ok skc bir ey yapyor, tek bir satr tekrar edip duruyor."
ocuklar uykuya dalmadnda annelerin ve bykannelerin ocuklara anlatt ykler vardr. Bu
yklere bakacak olursan srekli tekrar eden belirli bir kalp olduunu greceksin. Daha geen gn, tam o
an can uyumak istemedii iin uyumayan kk bir ocua bykannesi tarafndan anlatlm bir yky
okuyordum. Onun zeks mkemmelen uyank olduunu sylyor ama bykanne onu zorluyor. Kadnn
yapacak ileri var; ocuk nemli deil.
ocuklarn kafas ok karktr, her ey ok sama grnr. Onlar sabah uyumak istediklerinde herkes
onlar uyandrmaya alr. Onlar uyumak istemediinde ise herkes onlar uyumaya zorlar. Kafalar ok
karr. Bu insanlarn nesi var? Uyku geldiinde iyidir; zek budur. Gelmiyorsa uyank kalmak son derece
iyidir.
imdi bu bykanne bir hikye anlatyor. Balangta ocuk ilgili halde kalr ama yava yava... Hangi
zeki ocuk olursa olsun sklacaktr, yalnzca aptal ocuk sklmayacaktr.
yk udur:
Bir adam uyuyakalr ve ryasnda ok byk bir sarayn nnde durduunu grr. Ve bu sarayda bin bir
tane oda vardr. O bir odadan dierine gider bin tane oda sonra en son odaya ular. Ve orada gzel
bir yatak vardr, yatan zerine dverir, uykuya dalar ve ryasnda... bin bir tane odas olan byk bir
sarayn kapsnda durduunu grr. O zaman adam bin tane odann iine girer en sonunda bin birinci
odaya ular. Yine orada gzel bir yatak vardr ve adam uykuya dalar... ve bir sarayn nnde durduunu
ryasnda grr... Bu byle srer gider!
imdi bir ocuk ne kadar sre ile uyank kalabilir? Srf skntdan ocuk uykuya dalar. O der ki, "Artk
bitsin!"
Bir mantra da ayn eyi yapar. "Ram, Ram... Om, Om... Allah, Allah" ya da herhangi bir eyi tekrarlarsn.
Tekrar eder durursun, tekrar eder durursun. Artk iki i yapyorsun: hem bykannenin hem de ocuun
iini. Senin zekn ocuunki gibi ve senin mantray renmen ise bykanneninki gibi. ocuk seni
durdurmaya alr, baka eylerle ilgilenmeye balar, gzel eyleri; gzel kadnlar, gzel manzaralar
dnr. Ama sen onu sust yakalarsn ve tekrar "Om, Om, Om" a geri getirirsin. Yavaa ve yavaa
iindeki ocuk mcadele etmenin anlamsz olduunu hissetmeye balar; iindeki ocuk uykuya dalar.
Evet, mantra sana belirli bir uyku verir: o kendi kendine hipnoz yaptn bir uykudur. ayet uyku senin
iin zor ise bunda yanl bir ey yoktur. ayet uykusuzluk ekiyorsan bu iyidir. Ancak bunun maneviyatla
hibir alakas yoktur; bu son derece zeki olmayan bir meditasyon yntemidir.
O halde zekice meditasyon yapma yntemi nedir? Zekice olan yntem yaptn her eye zek katmaktr.
Yryorsun, zekice, farkndalkla yr. Bir ey yiyorsun, zekice, farkndalkla ye. Hi zeki bir ekilde
yediini hatrlyor musun? Hi yediin ey hakknda dndn m? Besleyici mi? Onun besin deeri var
m yoksa kendini hi beslemeden dolduruyor musun?
7 -> 89
Hi yaptn eyleri izledin mi? Srekli sigara iiyorsun. O zaman zekya ihtiya vardr; ne yapyorsun?
Sadece duman iine ekiyor ve dar atyorsun ve ayn zamanda cierlerini mahvediyorsun. Ve gerekten
ne yapyorsun? Paran boa harcyorsun, saln boa harcyorsun. Sigara ierken, yemek yerken zek
kat. Erkeinle ya da kadnnla sevimeye gittiinde zek gtr. Ne yapyorsun? Gerekten hi sevgin var
m? Bazen sadece alkanlktan seviirsin. O zaman o irkindir, ahlakszcadr. Sevgi son derece bilinli
olmak zorundadr, ancak o zaman o bir duaya dnr.
Kadnnla seviiyorken tam olarak ne yapyorsun? Kadnn bedenini senin iin ok fazla hale gelen enerjiyi
dar atmak iin mi kullanyorsun? Yoksa kadna sayg gsteriyor, seviyor musun, bu kadna hrmet
ediyor musun?
Ben bunu grmyorum. Kocalar karlarna sayg duymuyor, onlar kullanyorlar. Kadnlar kocalarn
kullanyor, onlara sayg duymuyorlar. Eer hrmet sevginin iinden yeermiyorsa o zaman bir yerlerde
zek eksik demektir. Byle olmadnda dierine ok derinden kran duyacaksn ve sevimen ok
muhteem bir meditasyona dnecek.
Her ne yapyorsan onun iine zeknn niteliklerini kat. Zeki bir ekilde yap: meditasyon budur. Zek
hayatnn her yerine yaylmak zorunda. Bu Pazar gnne ait bir ey deil ve onu yirmi dakikalna yapp
sonra da unutamazsn. Zek tpk nefes alp vermek gibi olmal. Her ne yapyorsan kk, byk, yerleri
temizlemek, her ne ise zeki bir ekilde ya da aptalca yaplabilir. Ve biliyorsun ki onu zeki bir ekilde
yapmadnda hi keyif yoktur; bir grev yerine getiriyorsun, bir ekilde onun arln tayorsun.
Bir gn bir kilise okulunun dokuzuncu kzlar snfnda tm snf Hristiyan sevgisini ve bunun onlar iin
hayatlarnda ne anlama geldiini iliyorlard. En sonunda Hristiyan sevgisinin, "holanmadn birisi iin
sevilecek eyler yapmak" anlamna geldiinde karar kldlar. ocuklar son derece zekidir. Onlarn vard
sonu mkemmel bir ekilde dorudur. Sonuta Hristiyan sevgisinin, "holanmadn birisi iin sevilecek
eyler yapmak" anlamna geldiine karar verdiler.
retmen hafta boyunca bu kavram test etmelerinin iyi olabileceini tledi. Sonraki hafta geri
dndklerinde retmen neler olduunu anlatmalarn istedi. Bir kz elini kaldrp "Ben bir ey yaptm"
dedi.
retmen, "Harika! Ne yaptn?" diye sordu.
"Hmm," dedi kz, "matematik dersimde u iren kz var..."
"ren...?"
"Evet biliyorsunuz... iren. Onun tane ba var ve onun tm parmaklar ba parmak ve onun tane
sol aya var ve ne zaman okulun koridorlarna inse herkes, 'yine u iren kz geldi' der. Onun hi
arkada yok ve kimse onu partiye davet etmiyor ve biliyorsunuz ite o iren."
retmen, "Galiba ne demek istediini biliyorum. Peki sen ne yaptn?"
"Hmm, Bu iren kz benim matematik dersimdeydi ve ok zorda kalm gibiydi. Ben matematikte
olduka iyiyim o yzden de ona devinde yardm etmeyi nerdim."
"Harika," dedi retmen. "E sonra ne oldu?"
"ey, ona yardm ettim ve ok elenceli idi ve o bana nasl teekkr edeceini bilemedi ama imdi de
ondan kurtulamyorum!"
Eer bir eyi srf grev iin yapyorsan sevmiyorsan ve sadece grev olarak yapyorsan er ya da ge
yakalanacaksn ve ondan kurtulmakta zorluk ekeceksin. Sadece yirmi drt saat boyunca bir gnn izle,
sana zevk vermeyen, seni gelitirmeyen ka tane ey yapyorsun, aslnda onlardan kurtulmak istiyorsun.
Eer hayatnda gerekten kurtulmak istediin ok fazla ey yapyorsan aptalca yayorsun demektir.
8 -> 89
Zeki bir insan hayatn doalln, sevginin, cokunun iirselliine sahip olacak ekilde dzenler. Bu senin
hayatn ve eer kendine kar yeterince nazik deilsen sana kim nazik davranacak? ayet hayatn
mahvediyorsan bundan kimse sorumlu deildir.
Ben sana kendine kar sorumlu olmay retiyorum; bu senin en ncelikli sorumluluundur. Her ey
ondan sonra gelir. Sen kendi dnyann, kendi varoluunun tam merkezisin. O yzden zeki ol. Zeknn
niteliklerini ta. Ve sen zeki hale geldike hayatna daha ok zek tama kapasiten de ykselecek. Her bir
an zek ile o kadar k saabilir ki... Hibir dine ihtiya yok, meditasyona ihtiya yok, kiliseye gitmeye
ihtiya yok, tapnaa gitmeye ihtiya yok, fazladan hibir eye ihtiya yok. Hayat doas gerei zekidir.
Sadece btn olarak, uyum ierisinde, farkndalkla yaa ve dier her ey gzel bir ekilde onu takip eder.
Kutlama halindeki bir hayat zeknn ltsnn peinden gider.
KALBN RSELL
Kafann zeksna zek bile denemez; o bilgili olmaktr. Kalbin zeks ise zekdr, mevcut olan yegne
zekdr. Kafa yalnzca bir toplaycdr. O her zaman eskidir, o asla yeni deildir, hibir zaman orijinal
deildir. O belirli amalar iin iyidir: Dosyalamak iin mkemmeldir! Ve hayatta kii buna gereksinim
duyar; pek ok eyin hatrlanmas mecburidir. Zihin, kafa biyolojik bir bilgisayardr. Ona bilgi yklemeye
de devam edebilirsin ve ne zaman ihtiya duyarsan onu oradan karabilirsin. O matematik iin, hesap
yapmak iin iyidir, gn birlik hayat, ticaret hayat iin iyidir. Ama ayet bunun hayatn tm olduunu
dnyorsan aptal olarak kalacaksn. Hibir zaman hissetmenin gzelliini ve kalbin ltuflarn
bilemeyeceksin. Sadece kalp araclyla hayat bulan zarafeti, kalp araclyla gelen Tanrsall
bilmeyeceksin. Asla duay bilmeyeceksin, asla iirsellii bilmeyeceksin, asla sevgiyi bilmeyeceksin.
Kalbin zeks hayatnda iirsellii yaratr, admlarna bir dans baheder, hayatn bir keyfe, bir kutlamaya,
bir kahkahaya, bir enlie dntrr. Sana espri anlay verir. O sana sevme ve paylama kapasitesi
verir. Gerek hayat budur. Kafadan yaanan hayat mekanik bir hayattr. Bir robota dnrsn; belki ok
verimli olursun. Robotlar ok yararldr. Makineler, insandan daha verimlidir. Kafanla ok daha fazla
kazanrsn ama daha ok yaamazsn. Belki daha yksek bir yaam standardn olur ama hi hayatn
olmayacak.
Hayat kalbe aittir. Hayat sadece kalbin iinden yeerir. Sevginin yeerdii, hayatn yeerdii, ruhun
yeerdii toprak kalbe aittir. Gzel olan her ey, gerekten deerli olan her ey, anlaml, nemli olan her
ey kalpten gelir. Kalp senin tam merkezindir, kafa ise sadece senin eperindir. Kafada yaamak merkezin
hazinelerinin ve gzelliklerinin hi farkna varmadan eperde yaamaktr. eperde yaamak aptallktr.
Kafada yaamak ahmaklktr. Kalpte yaayp ne zaman gerekirse kafay kullanmak zek ister. Fakat
merkez, efendi varlnn tam merkezindedir.
Efendi kalptir ve kafa ise sadece bir hizmetkrdr; zek budur. Kafa efendi haline gelip kalbi tamamen
unuttuu zaman ise bu aptallktr.
Bunu semek sana kalmtr. Unutma kafa bir kle olarak ok gzel bir kledir, ok faydaldr. Fakat
efendi olarak tehlikeli bir efendidir ve btn hayatn mahvedecek, tm hayatn zehirleyecektir. evrene
bir bak! nsanlarn yaamlar kesinlikle zehirlenmitir, kafa tarafndan zehirlenmitir. Onlar hissedemez,
onlar artk duyarl deil, onlar hibir ey heyecanlandrmaz. Gne doar ama onlarn iinde hibir ey
domaz; onlar gnee bo gzlerle bakar. Gkyz yldzlarla dolar mucize, gizem! ama kalplerinde
hibir ey kprdamaz, hibir ark ykselmez. Kular ark syler; insan ark sylemeyi unutmutur.
Bulutlar gkyzne gelir ve tavus kular dans eder ve insan dans etmeyi bilmez. O sakatlanmtr, bir
sakat haline gelmitir. Aalar iek aar ve insan ise dnr hi hissetmez ve hissetmeden iek amak
mmkn deildir.
9 -> 89
Hayatn baka bir adan izle, gzlemle, yakndan bak. Sana hi kimse yardm etmeyecek. Bakalarna
ok uzun zamandr gveniyorsun; bu nedenle aptallatn. imdi zen gster; bu senin kendi sorumluluun.
Hayatnda ne yapyor olduuna derin bir ekilde ve nfuz ederek bakmalsn, bunu kendine borlusun.
Kalbinde hi iirsellik var m? Eer yoksa o zaman vakit kaybetme. Kalbine iir dokumas ve rmesi iin
yardmc ol. Hayatnda hi romantizm var m yok mu? Eer yoksa sen imdiden kendi mezarndasn.
Dna k! Brak hayat iinde romantik bir eye, macera gibi bir eye sahip olsun. Kefet! Milyonlarca
gzellik ve ihtiam seni bekliyor. Sen asla hayatn tapnann iine girmeden srekli olarak etrafnda
dolap dolap duruyorsun. Kap kalptir.
Gerek zek kalbe aittir. O entelektel deildir, o duygusaldr. O dnmek gibi deildir, o hissetmek
gibidir. O mantk deildir o aktr.
Sevgi yalnzca zeksn srekli keskinletiren kiiler iin mevcuttur. Sevgi sradan olan iin deildir... sevgi
zeki olmayanlara gre deildir. Zeki olmayan kii ok byk bir entelektel olabilir. Aslnda zeki olmayan
insanlar entelektel olmaya alr; bu onlarn zeki olmadklarn saklamalarnn bir yoludur. Sevgi
entelektellere gre deildir. Sevgi tamamyla farkl trden bir yetenee ihtiya duyar; yetenekli bir kalbe,
yetenekli bir kafaya deil.
Sevginin kendi zeks vardr, onun kendine gre grme, alglama yntemi vardr, kendine zg bir hayat
anlama yntemi vardr, varoluun gizemini anlamann kendine has bir yolu vardr. air ona bir filozoftan
ok daha yakndr. Ve mistik ise tam olarak tapnan iindedir. air merdivenlerdedir, filozof ise tam
dardadr. En iyi ihtimalle bahe iindeki yola yaklaabilir. Ama asla merdivenlere deil. O srekli olarak
etrafta dolanr durur. O devaml tapnan etrafnda, tapnan d duvarlar hakknda almalar yaparak
dolanr durur ve ylesine mest olur ki d duvarlarn gerek tapnak olmadn ve ilahi olann ierde
olduunu tamamen unutur.
air kapya ular ama kap o kadar gzeldir ki o hipnotize olur. O vardn dnr; daha fazla ne olabilir
ki? Filozof ise ierde ne olduunu tahmin etmenin iinde kaybolur. O asla oraya gitmez, o basite dnr,
felsefe yapar. air gizemin iine szmaya alr ama kapya yakn bir yerde oltaya taklr. Mistik ise
tapnan en merkezindeki kutsal odann iine girer.
Yntem sevgidir ve yntem sevgi dolu zekdr. Sevgi ve zek bir araya geldiinde bir insan iin mmkn
olan her eyin gerek olabilecei bir alan yaratrsn. Sevgi dolu bir zek senin ihtiya duyduun eydir. Tek
bana zek entelektel hale gelir, tek bana sevgi ise ar duygusalla dnr ama sevgi dolu bir zek
asla entelektellie ya da ar duygusalla dnmez. O sana yeni trden bir btnlk yeni bir
kristalleme salar.
VARLIIN AIK OLMASI
Zek varln ak olmasndan baka bir ey deildir -nyarg olmadan grebilme kapasitesidir, araya
girmeden dinleme kapasitesidir, varsaymlara dayanmadan bir eyleri yaayabilme kapasitesidir zek
budur. Zek varln ak olma halidir.
Bu yzden o entelektellikle taban tabana zttr. Entelektellik zeknn tam zdddr. Entelektel kii
srekli olarak n yarglar, bilgi, apriori inanlar tar. O dinleyemez; sen bir ey sylemeden nce, o
oktan sonuca varmtr. Sen ne sylersen syle onun kafasnda o kadar ok dncenin iinden gemesi
gerekir ki ona ulat zaman tamamen baka bir ey halini alr. Onda ok byk bir arptma gerekleir
ve o ok kapaldr, neredeyse sar ve krdr. Tm uzmanlar, bilgili insanlar krdr.
Bir fili grmeye giden be kr adamn hikayesini biliyor musun?
10 -> 89
Bir retmen rencilerine, kk kzlara ve olanlara bu eski masal anlatyordu. Tm hikayeyi anlatt
sonra da kk bir olana sordu; "Bana fili grmeye giden ve sonra da tartmaya balayan insanlar
syleyebilir misin?" yky anlatrken ocuun onu dinleyip dinlemediini renmek istedi.
Ve ocuk ayaa kalkp, "Evet biliyorum. Onlar uzmand" dedi.
retmen onun, "Onlar be kr adamd" diyeceini dnyordu. Fakat kk ocuk, "Onlar uzmand"
dedi. ocuk ok daha hakl; evet onlar uzmand. Tm uzmanlar krdr. Uzmanlk baka her eye kar kr
olmak demektir. Daha az ve daha az ey hakknda daha ok ve daha ok ey bilirsin. Ve sonra bir gn gelir
her ey hakknda hibir ey bilmeme nihai hedefine eriirsin. O zaman tamamen kapal olursun ve tek bir
pencere bile ak deildir; o zaman penceresiz hale gelirsin.
Bu zekice deildir. Zek rzgra, yamura ve gnee, her eye ak olmaktr. Gemii tamamak zekdr,
her an gemie lmek zekdr, taze ve masum kalmak zekdr.
Donald ana caddede spor arabasn kullanrken anszn dikiz aynasnda yanp snen bir krmz k fark
etti. Bu bir polis arabasyd.
Donald hemen arabay yan tarafa ekti. "Memur bey," diye yumurtlayverdi, "ben sadece 65 km ile
gidilecek blgede 40'la gidiyordum."
"Efendim," dedi memur. "Ben sadece ..."
"Buna ilaveten", diye araya girdi Donald aresizce, "bir vatanda olarak bu ekilde korkutulmaktan honut
deilim!"
"Ltfen," diye devam etti memur, "sakin olun, rahatlayn..."
"Rahatlamak m!" diye bard Donald fazlasyla gergin bir ekilde. "Bana trafik cezas yazacaksnz ve
rahatlamam m istiyorsunuz!"
"Baym, bana bir konuma frsat verin. Size ceza yazmayacam" diye rica etti memur.
"Olamaz!" dedi Donald arm bir ekilde.
"Sadece sa arka lastiinizin patlak olduunu sylemek istemitim."
Fakat hi kimse dierinin ne sylediini dinlemeye hazr deildir. Baka birinin syledii eyi hi
dinlediin oldu mu? Sz sylenmeden nce sen oktan sonuca varmsndr. Senin sonularn sabitlenmi
durumda; sen artk akkan deilsin.
Donmu olmak salaklamak demektir, akkan kalmak zeki kalmak demektir. Zek her zaman bir nehir
gibi akyor. Aptallk bir buz kp gibi donmutur. Aptallk her zaman tutarldr nk o donmutur.
O katidir, o kesindir. Zek tutarszdr, o akkandr. Onun tanm yoktur, o duruma gre hareket etmeye
devam eder. O sorumluluk sahibidir ama o tutarl deildir.
Yalnzca aptal insanlar tutarl insanlardr. Ne kadar zeki olursan o kadar tutarsz olacaksn nk yarn ne
olacan kim bilebilir? Yarn kendi deneyimlerini getirecektir. Nasl olur da gemi gnlerinle tutarl
olabilirsin? Eer bir lysen tutarl olacaksn. Eer canlysan tutarsz olmak zorundasn; sen bydn,
dnya deiti, nehir yeni yerlere doru akyor.
Nehir dn bir ln iinden geiyordu, bugn o ormann iinden geiyor; bu tamamyla farkl. Dnn
deneyimi sonsuza kadar senin tanmn olmamal; yoksa sen dn ldn. Kii zamanla birlikte srekli
hareket edebilmeli. Kii bir sre olarak kalmal, kii asla bir ey olmamal. Zek budur.
11 -> 89
NSANLARI APTALLATIRAN EY
Mistikler insan bir merdivenle karlatrmlardr. Merdiven iki ey iin kullanlabilir: onu yukar doru
gitmek iin kullanabilirsin ve onu aa doru gitmek iin kullanabilirsin. Ayn merdiveni her iki ama iin
de kullanabilirsin, yalnzca ynn deiir. Merdiven ayndr fakat sonu tamamen deiiktir.
nsan cennetle cehennem arasnda bir merdivendir. Bu nedenle sadece insanolu doann akn
fethetmeye, ldrmeye, maniple etmeye alr. Yalnzca insanolu aptaldr ve bu yzdendir ki onlar
Budalar haline gelebilirler. nsanolu zekya sahip olduu iin aptal olabilir. Aptallk zeknn yokluu
anlamna gelmez, o sadece onu kullanmadn anlamna gelir. ayet zeknn varlndan sz edilemiyorsa
insanlar aptal olarak adlandramazsn. Bir kayay aptal olarak adlandramazsn; bir kaya bir kayadr,
aptallk sz konusu deildir. Fakat insanlara aptal diyebilirsin nk insanlar olduunda umut, muhteem
bir k huzmesi vardr. nsan ile birlikte teki tarafa doru bir kap alr. nsan kendisini aabilir ve o bunu
yapmyor; onun aptall budur. O byyebilir ve o bymyor, o her trden hamla tutunuyor; onun
aptall budur. Ya da henz gereklememi olan gelecee yanstmaya balar; onun aptall budur.
Kii ann iinde derin tutkuyla, byk bir akla, youn ekilde, farkndalkla yaamaldr ve bu senin zekn
haline gelecek. O ayn enerjidir: Ba aa haldeyken o aptallktr; onu yeniden dzenle, doru yerine koy
ve zek haline gelecek.
Zek ve aptallk ayr enerjiler deildir. Uyum ierisinde ileyen enerji zekdr, ayn enerji atmalar iinde
iliyorsa aptallktr. nsan aptal olabilir ama bunun talihsiz bir ey olduunu dnme. Yzeyde o talihsizlik
olarak gzkr ama arkasnda gizlenen ey muhteem bir zafer, ok byk bir ihtiamdr.
Ancak toplum szde dinler, devlet, kalabalk senin aptal olman ister. Hi kimse senin zeki olman
istemez. Onlar seni, aptal insanlarn itaatkr olmas gibi basit bir neden yznden tm hayatn boyunca
aptal kalman iin koullandrr. Zeki insanlar kendi kendilerine dnmeye balar; onlar bireyler haline
gelmeye balar. Onlar kendi hayatlarna, kendi yaam tarzlarna, kendi bak alarna, kendi geliimlerine,
kendi varlklarna sahip olmaya balar. Artk onlar kalabaln bir paras deildir, olamazlar da. Onlar
kalabal arkada brakmak zorundadr, ancak o zaman geliebilirler. Ve kalabalk bunu ho karlamaz;
kalabalk hi kimsenin ortalama insandan daha zeki, daha ok birey, daha ok farknda, artk kitle
psikolojisinin paras olmayan kii daha fazla olmasn istemez.
Bir Buda'y aptal insanlar takip etmeye zorlayamazsn ve aptal insanlar ok fazladr; ounluktur, yzde
99.9'dur. Onlarn ok byk bir gc vardr, iddetin gc ve onlar onu ne zaman gerekirse kullanr.
EN GLNN AYAKTA KALMASI
nsanolu sadece zeki olduu iin deil, zeksnn farknda olmas gibi basit bir neden yznden bir
muammadr. Bu insana zg bir eydir onun ncelii, onun imtiyaz, onun onurudur ama ok kolay
bir ekilde onun strabna dnebilir. nsan zeki olduunun bilincindedir. Bilinlilik kendi sorunlarn da
beraberinde getirir. lk sorun onun egoyu yaratmasdr.
Ego insanolu dnda baka bir yerde var olmaz. Ve ego ocuk bydke geliir. Ebeveynler, okullar,
kolejler, niversiteler, insanlarn asrlar boyunca hayatta kalmak iin mcadele etmek zorunda kalmas,
yalnzca gl egolarn yaam mcadelesinde ayakta kalabilecei sabit fikrinin olumas ve bunun derin
bir bilinalt koullanmas haline gelmesi gibi basit bir neden yznden egoyu glendirmeye alrlar.
Hayat sadece ayakta kalmak iin bir mcadeleye dnmtr. Ve bilim adamlar da bunu "gl olann
ayakta kalmas" teorisiyle daha da inanlr hale soktular. O yzden de biz her ocuun egosunun daha da
12 -> 89
gl olmas iin yardmc oluruz ve problemin ortaya kt yer de burasdr.
Ego glenmeye baladka zeky kaln bir karanlk katman gibi sarmalamaya balar. Zek ktr, ego
karanlktr. Zek ok krlgandr, ego ok serttir. Zek bir gl gibidir, ego bir ta gibidir. Ve ayet ayakta
kalmak istersen onlar szde otoriterler der ki, o halde talaman gerekir, gl olman krlgan
olmaman gerekir. Bir kale, kapal bir kale haline gelmek zorundasn, bylece dardan saldrya maruz
kalmazsn. eri kimsenin szamayaca hale gelmek zorundasn.
Ama o zaman kapal hale gelirsin. O zaman zeknn sz konusu olduu durumlarda lmeye balarsn
nk zeknn gelimek iin genilemek iin akmak iin ak bir gkyzne, rzgra, havaya, gnee
ihtiyac vardr. Onun hayatta kalmas iin srekli bir aka ihtiyac vardr; eer durgun hale gelirse yava
yava l bir hale dnr.
Biz ocuklarn zeki kalmasna izin vermeyiz. Her eyden nce eer onlar zeki olurlarsa incinebilir
olacaklar, krlgan olacaklar, ak olacaklar. Eer onlar zeki olurlarsa toplumun devlette, kilisede, eitim
sisteminde pek ok yanln grebilecekler. Onlar asi olacaklar. Onlar birey olacaklar; onlar
hemencecik kalabalk haline gelmeyecekler. Onlar ezebilirsin ama onlar kleletiremezsin. Onlar yok
edebilirsin ama onlar boyun emeye zorlayamazsn.
Bir adan zek ok yumuaktr, bir gl gibidir; dier bir adan ise onun kendi gc vardr. Ancak bu g
kaba deil incedir. Bu g bir asinin, boyun emeyen bir tavrn gcdr. Kii lmeye, ac ekmeye
hazrdr ama kii ruhunu satmaya hazr deildir.
Ve tm toplumun klelere ihtiyac vardr; o robot gibi makine gibi ileyen insanlara ihtiya duyar. O
insanlar deil makineler ister. Bu yzdendir ki tm koullanma egoyu glendirmek iindir. Bu ifte amaca
hizmet eder. lk olarak bu kiiye artk hayatla baa kabilecei duygusu verir. Ve ikinci olarak ise belirli
karlara hizmet eder. Onlar kiiyi smrebilirler; onlar kiiyi kendi amalar iin bir ara olarak
kullanabilirler.
Bu nedenledir ki tm eitim sistemi hrs kavram etrafnda dner; o hrsllk yaratr. Hrsl olmak egodan
baka bir ey deildir. "Birinci ol, en nl ol. Babakan ya da cumhurbakan ol. Seni dnya tansn, tarihte
izini brak." O sana bir btn olarak yaamay retmez. O sana zarif bir ekilde yaamay retmez; o
sana bakalarn kendi amalarn iin nasl smreceini retir. Ve bizler de akll insanlarn baarl
olanlar olduunu dnrz. Onlar ktdr ama biz onlara akll deriz. Onlar zeki insanlar deildir.
Zeki bir insan asla baka bir insan bir ara olarak kullanamaz; o dierine sayg duyar. Zeki bir kimse
herkesi eit grr. Evet, o farklar da grecektir fakat farkllklar eitlik sz konusu olduunda bir nem arz
etmez. O dierlerinin zgrlklerine son derece sayg gsterir; onlar smremez, onlar nesnelere
indirgeyemez, onlar birinci olabilmek gibi sama sapan bir arzu iin atlama ta haline getiremez. Bu
nedenledir ki biz ocuklar koullandrmaya devam ederiz.
Ancak, bu koullanma gereklemeden nce ocuklar son derece zekidir. Bu Buda tarafndan, Lao Tzu
tarafndan, sa tarafndan, tm ermiler tarafndan sylenmitir. sa der ki: Kk ocuklar gibi
olmadnz mddete sizin iin umut yoktur. Yine der ki: Kk ocuklar gibi olmadka benim Tanr'mn
krallna giremezsiniz. Defalarca en nl szlerinden birisini tekrarlar: Kutsanm olanlar bu dnyada
sonuncu olanlardr nk onlar benim Tanr'mn krallnda birinci olacaklardr. O hrssz olmay retiyor;
sonuncu olmak. Der ki: Alakgnll olanlar kutsanmtr; Tanr'nn krall onlarndr; alakgnll,
mtevaz, srann en arkasnda duran insanlar. Doduu toplumun ona kar olmas doal bir eydi, son
derece doald nk o hrslarn ta kknden yok ediyordu.
Ve Yahudiler ok hrsl insanlar olmulardr; o kadar ki, balarna gelen tm bellara ramen zihinlerinde
Tanr'nn seilmi insanlar olduu fikrini tamaya asrlardr devam etmilerdir. Bu aptalca fikir yznden
balarna bin bir tane dert almtr; bu fikri brakabilseler dnyada daha ok kabul greceklerdir. Fakat
ondan vazgeemezler; tm egolar bu iin iine girmitir. Ve bu ok antika bir egodur, en azndan bin
yandadr. Musa'dan beridir Tanr'nn seilmi insanlar olduklar fikrini tayorlar. Ve, "Sonuncu olun!"
diyen u adam geliveriyor. Birinci olmak bizim kaderimiz ve o kalkp, "Alakgnll ve mtevaz olun!"
13 -> 89
diyor. Ve biz seilmi insanlarz! Eer biz alakgnll ve mtevaz olursak, o zaman da seilmemi
olanlar birinci olacak! Ve Yahudiler bu dnyann insanlardr; onlar br dnyay pek umursamaz. Onlar
bu dnyaya aittir: "br dnyay kim bilebilir? O diyor ki, 'Eer burada sonuncuysanz benim Tanrmn
krallnda birinci olacaksnz' yi ama nerede senin Tanrnn krall? O sadece bir kurmaca, bir rya
olabilir."
sa bir hayalpereste, bir aire benzer. Ama o onlarn temellerini yok eder. Onu affedemezler; hatta onu
hl affedememilerdir. Onlar hl "bizler seilmi insanlarz" fikrini tarlar. Onun iin ok ac
ekmilerdir; ne kadar ok ac ekerlerse bu dnceleri de o kadar glenmitir nk ac ekmek
zorunda kalacaksan daha ok ve daha ok egoist, talam olmak zorundasndr ki bu sayede savaabilir,
mcadele edebilirsin ve bylece kimse seni yok edemez. Fakat ayn zamanda da ok fazla kapal hale
gelmilerdir.
sa onlar iin bir alm yaratyordu; onu reddettiler. O, onlar ak gkyznn altna gelmeye aryordu.
O onlara sadece sradan olmalarn sylyordu: "Bu zel olma samaln bir kenara brakn." sa'y
dinlemi olsalard, tm tarihleri daha farkl olurdu ama dinleyemediler.
Hindular Buda'y ayn nedenden dinlemedi; Hindular da dnyadaki en kutsal insanlar olduklar ve
lkelerinin de en kutsal yer olduu fikrini tamaktadr. Tanrlar bile Hindistan'da domak iin yanp
tutuuyorlar! Baka hibir lke bu kadar kutsal deildir. Ve Buda, "Bu tamamen samalk!" demitir. Onu
reddetmek zorundaydlar. Budizm Hindistan'n dna srld. Hibir toplum bu gibi, hakikati dile getiren
insanlara katlanamaz nk onlar her eyin yapsn sabote ediyorlarm gibi grnrler.
Ancak artk yeterince ac ekmi olduumuz zamana gelmi durumdayz. Tm dnyada, farkl ekillerde,
insanlar fazlasyla ac ekmi durumda ve artk tarihe ve onun aptallna, samalna bir gz atp bu
egoist kalplar terk etmenin zaman gelmitir.
Kk ocuklara bak ve onlarn zeklarn greceksin. Doru, onlar bilgili deil. ayet onlarn bilgili
olmasn istersen, o zaman onlarn zeki olmadn dnrsn. Eer onlara bilgiye dayal sorular sorarsan,
o zaman zeki gzkmeyecekler. Fakat onlara bilgi ile hi alakas olmayan, hemen yant gerektiren gerek
sorular sor ve bak; onlar senden ok daha fazla zekidirler. Elbette senin egon bunu kabul etmene izin
vermeyecektir ama ayet edebilirsen bunun ok byk faydas olacaktr. Bu sana yardm edecektir,
ocuuna yardm edecektir nk ayet onlarn zeksn grebilirsen onlardan ok ey renebilirsin.
Her ne kadar toplum senin zekn mahvetse de onu tamamen yok edemez; o sadece onu pek ok bilgi
katmanyla kaplar. Ve meditasyonun tek ileviyse seni kendi iinde daha derine gtrmektir. O, kendi
zeknn akmakta olan sularna gelene, kendi kaynak sularn kefettiin noktaya varana kadar kendi
varln kazma yntemidir. Kendi ocukluunu yeniden kefettiinde, yeniden doduunda; o zaman,
yalnzca o zaman niin Budalarn defalarca ve defalarca ocuklarn gerekten zeki olduunu
vurguladklarn anlayabileceksin.
ocuklar, onlarn verdikleri tepkileri izlemeye bala; onlarn cevaplarn deil verdikleri tepkileri. Onlara
aptalca sorular sorma, onlara bilgiye dayanmayan anlk bir eyler sor ve tepkilerini gr.
Annesi kk Pedro'yu bir partiye gndermek zere hazrlyordu. Onun salarn taramay ve gmleinin
yakasn dzeltmeyi bitirdiinde dedi ki; "imdi git olum. yi elenceler...ve uslu dur!"
"Haydi anne!" dedi Pedro. "Ltfen ben gitmeden hangisinin olacana bir karar ver!"
Anlayabiliyor musun? ocuun tepkisi son derece anlaml bir tepkidir. Diyor ki: "Ltfen ben gitmeden
hangisinin olacana bir karar ver! ayet benim iyi vakit geirmeme izin verirsen uslu olamam; eer uslu
olmam istersen iyi vakit geiremem." ocuk elikiyi ok net olarak grebilir; bu anne iin grnr
olmayabilir.
Yoldan geen biri bir ocua, "Evlat, saatin ka olduunu bana syleyebilir misin?" diye sorar.
14 -> 89
"Elbette," diye yantlar ocuk, "ama niye buna ihtiya duyuyorsun ki? Srekli deiiyor!"
Okulun nne yeni bir trafik iareti konulmutu. yle yazyordu: "Yava Srn! Bir renciyi
ldrmeyin"
Ertesi gn iaretin altnda ocuka bir yaz ile karalanm baka bir tanesi vard: "retmeni bekleyin!"
Kk Pierino okuldan suratnda kocaman bir glmseme ile eve gelir.
"Canm ok mutlu grnyorsun. Demek ki okuldan ok holanyorsun deil mi?"
"Samalama Anne," diye yantlar ocuk.
"Gitmekle gelmeyi birbirine kartrmamalyz!"
Babas oullarna akam yemeinden sonra oturma odasnda hikyeler anlatyordu. "Benim byk
bykbabam Brazie'de Roza'lara kar savamt, Amcam Kaiser'e kar savamt, bykbabam spanya
i savanda Cumhuriyetilere kar savamt. Ve babam kinci Dnya savanda Almanlar'a kar
savamt."
En kk ocuk yle bir yant verdi: "Bu ailenin nesi var? Hi kimse ile geinemiyorlar!"
VERML OLMAK N URAMAK
Okullarnn, kolejlerinin ve niversitelerinin esasen seni zeki hale getirmek iin var olmadn renmek
seni artabilir; hayr, bu hi de byle deildir. Ben niversitelerde yllarca hem renci hem de profesr
olarak bulundum. Senin eitim sisteminin zndeki yapnn ne olduunu biliyorum. O insanlarda zek
yaratmakla uramaz. O elbette verimlilik yaratmak ister fakat verimlilik zek deildir, verimlilik
mekaniktir. Bir bilgisayar ok verimli olabilir ama bir bilgisayar zeki deildir.
Asla zeknn ve verimliliin ayn anlama geldiini dnme. Zek tamamyla baka bir olgudur. Verimlilik
zek deildir, o mekanik uzmanlktr. niversiteler verimlilik yaratmakla urarlar bu sayede sen daha iyi
bir memur ve daha iyi bir brokrat ve mdr olabilirsin. Fakat onlar zek yaratmakla uramazlar. Aslnda
onlar zekya tamamen kardrlar. Tm dnyadaki eitim sisteminin btn yaps senin daha ok ve daha
ok bir eyleri hatrlama kapasiteni artrmak iindir.
Hafza biyolojik bir bilgisayardr. Zek ise tamamen farkl bir olgudur. Zek meditasyondan kar, zek
bakaldrmaktan kar. Zek hafzadan kmaz. Ama senin snavlarn sadece senin hafzan ile ilgilenir.
Kimin daha iyi hafzas varsa daha zeki olduu dnlr. Fakat sklkla aptal insanlarn ok gzel
hafzalar olduu grlr ve zeki insanlar hafza sz konusu olduunda ok iyi deildirler.
Thomas Edison hafza sz konusu olduunda iyi deildi. O yzlerce bilimsel alet icat etti; ondan nce hi
kimse bu kadar ok ey icat etmemiti. Onun icat ettii eylerin miktar dahi inanlmazdr ok fazladr.
Belki de her gn Edison'un icatlarn kullandnn farknda deilsin: Gramofon, radyo, elektrik ampul,
vantilatr, hoparlr; tm bu eyler tek bir insann yaratclndan geliyor. Ama onun hafzas berbatt,
bulankt, o kadard ki bir seferinde kendi ismini bile unutmutu ki bu gerekten ok zor bir eydir! Kendi
ismini unutmak nerede ise imknszdr. ayet kendi ismini unutabilirsen her eyi unutabilirsin. O ok zor
olan bir eyi baarmt.
Birinci Dnya Sava'nda karneye balanma ilk kez Amerika'da ortaya kmt ve o karnesini almak iin
srada bekliyordu. Yavaa pencereye yaklat. Onun nndeki son kii gitti ve onun ismi arld:
"Thomas Alva Edison!" Ve o sanki baka birisini aryorlarm gibi etrafna baknd; srann nne ve
15 -> 89
arkasna baknd...
Adamn biri onu tand ve, "Bildiim kadar ile Thomas Alva Edison sensin. Niin oraya buraya
bakmyorsun?"
Edison, "Haklsn! Tamamyla unutmuum! Bana hatrlattn iin ok teekkrler. Evet, Thomas Alva
Edison benim" dedi.
Kars her eyi dzenli tutmak zorundayd nk onun btn odas devaml kaos ierisindeydi binlerce
kat, aratrma katlar ve o ne zaman bir ey bulmaya alsa nerede olduunu anlamak gnler alrd.
O srekli bir eyleri unuturdu. Bir ey icat etmi olabilirdi ve onu yeniden icat etmeye balard. Ve kars
ona "Sen bunu yapmtn! Bu oktan markete girdi" diye hatrlatrd.
Etrafnda bo katlar bulundururdu ve ne zaman aklna bir fikir gelse yazmaya balard. Sonra bu katlar
orada burada kaybolurdu. Kars ona dedi ki, "Bir defter tutsan daha iyi olacak"
O da "Bu ok gzel bir fikir! Niin bu hi aklma gelmedi" dedi. Ama sonra tm defteri kaybetti! "Senin
nerilerini dinlediim zaman ne olduuna bir bak. Bo katlarla en azndan bir ey yolundayd: Arada bir
birka notumu kaybetsem de hepsini birden kaybetmezdim. imdi ise tm notlarm kayboldu!" dedi.
Albert Einstein hafzas olan bir adam deil. Pek ok snavda baz eyleri iyi hatrlayamad iin baarsz
olmutu. Tm alarn ve gelecek zamanlarn en byk matematikisi kk miktardaki paray sayamaz,
defalarca saymak zorunda kalrd. Bir seferinde otobste seyahat ediyordu. Biletiye biraz para verdi; ona
da para st verildi. Bir kez, iki kez, kez sayd ve her seferinde sonu farklyd ve o da drdnc kez
saymaya balad.
Bileti onu izliyordu ve dedi ki, "Senin sorunun nedir? Say saymay biliyor musun? kez saydn ve
imdi de drdnc kez sayyorsun! Bozuk para saymasn bilmiyor musun?"
Einstein da, "Matematikte pek iyi deilim" dedi.
Mmkn olan en muhteem matematii yapm olan bu adam az miktardaki paray saymaktan acizdi.
Banyosuna gider ve saatlerce dar kmazd nk nerede olduunu ve geri dnmesi gerektiini
unuturdu. Arkadalarmdan birisi olan doktor Ram Manohar Lohia onu grmeye gitmiti. Bana dedi ki: "O
banyoda olduu iin sekiz saat beklemek zorunda kaldm! Ve kars devaml benden zr dileyip durdu. 'O
banyoda, o hl banyoda' dedi. Ben de, 'Fakat banyoda ne yapyor ki?' diye sordum. Kars, 'Kimse
bilmiyor...ama ayet rahatsz ederseniz ok kzar; bir eyler frlatmaya balar! Fakat o her zaman unutur;
ne zaman oraya girse dar kmay unutur. imdi o ne zaman gelecekse beklemek zorundayz. Ne zaman
ki ackr, susar ya da byle bir ey olursa hatrlayacaktr."
Doktor Lohia, "yi ama ne yapyor orada?" diye sordu.
Kars dedi ki: "Bunca yldr bunu ben de merak etmekteyim. Balangta anahtar deliinden ne yapyor
diye gzetlemitim. Kvette sabun kpkleriyle oynayarak oturuyor! Ona, 'Ne yapyorsun' diye
sorduumda dedi ki: "Beni rahatsz etme; beni asla rahatsz etme nk sabun kpkleriyle oynarken
grecelilik kuramn kefettim ben. Sabun kpkleriyle oynamak sayesinde evrenin bir kpk gibi
genilediini anlayabildim. O genilemeye devam ediyor ve bir gn tpk bir sabun kp gibi
patlayacak!'"
Gemi alara bakacak olursan son derece kt hafzaya sahip binlerce dhi ve son derece iyi hafzaya
sahip pek de zeki olmayan binlerce insan bulacaksn nk hafza ve zeknn kaynaklar farkldr. Hafza
zihnin bir parasdr; zek ise zihinsizliin parasdr. Zek bilincinin parasdr ve hafza ise beyninin bir
parasdr. Beyin eitilebilir; niversitelerin srekli yapt ey budur. Senin tm snavlarn hafzay test
etmek iindir, zeky deil. niversiteler sende sanki hafza zekym gibi yanl bir izlenim yaratyor.
yle deildir.
16 -> 89
Bu eitim sisteminin tm sadece senin zekn yok etmek veya seni zekadan hafzaya doru dndrmek
iin mevcuttur. Hafza kullanll, yararldr. Zek tehlikelidir; onun statko iin hibir faydas yoktur,
onun belirli karlar iin faydas yoktur. Zeki insanlar her zaman zeklar nedeniyle zor insanlar olduklarn
kantlamtr. Onlar aptalca olan hibir eye boyun emezler. Ve toplumumuz aptalca ve uyduruk eylerle
doludur; her trden samalk din ad altnda, politika ad altnda, edebiyat, sanat ad altnda her yeri
kaplamtr.
BASKI ALTINA ALMAK VE MANPLE ETMEK
Her ocuk arptlm, saptrlmtr. Bu yzden de bu kadar ok aptallk vardr. Birka insann bu
zindandan kaabilmi olmas gerekten bir mucizedir: bir Buda, bir Zerdt, bir Lao Tzu, bir sa, bir
Pythagoras... ok az insan. Bu zindandan kamak neredeyse imknszdr nk zindan her yerdedir ve o
en batan itibaren balar. Ta ocukluundan beridir bir tutuklu bir Hristiyan, bir Mslman, bir
Hi ndu olmaya koullandrldn. Ve sen kiliselerin, milletlerin, rklarn tutsa olduunda, doal olarak o
zaman iddet var olacak. Hibir hayvan insan kadar saldrgan deildir. Hayvanlar ldrr ama onlar
sadece a olduklarnda ldrr, aksi halde ldrmezler, insan hibir neden yokken, sanki ldrmenin
kendisi mutluluk veren bir eylemmi gibi ldrmekten zevk alabilen yegne hayvandr.
Bir gn bir lokantaya bir aslanla bir tavan girdi. ef garson oka girmi; gzlerine inanamyordu.
Lokantay byk bir sessizlik kaplad. Yemek yiyen, konuan, dedikodu eden pek ok insan vard; hepsi
tamamyla sessiz hale geldi. Ne oluyordu? ef garson hemen yeni mterilere doru gitti. Bir ekilde
kekelemeyi becererek tavana, "Ne alrdnz efendim?" diye sordu.
Tavan kahve istedi. ef, "Arkadanz ne almak isterdi?" diye sordu.
Tavan kahkahay bast ve dedi ki, "O a olsayd ben burada olabilir miydim sanyorsun? Onun karn a
deil; yoksa o kahvaltsn yapard ve ben de teki tarafa gitmi olurdum! Biz sadece o a olmadnda
birlikte olabiliriz."
Bir aslan a deilse ldrmeyecektir. Sadece insanlar hibir neden yokken; aptalca fikirler iin ldrr.
ayet birisi asa insan anlayabilir, bu anlalabilir. Fakat insan, Hiroima ve Nagazaki'yi; yz binlerce
insann dakika ierisinde, sadece yok etmenin zevki iin yok edilmesini anlayamaz.
Bu oluyor nk biz insann zeksnn iek amasna izin vermedik. Ve ne zaman bir toplum zekya
birazck zgrlk tandysa, o toplum dierlerinden daha zayf dmtr. Bu Hindistan'da gereklemitir:
Hindistan pek ok nedenden iki bin yl boyunca kle olarak kalmtr. Bunun nedenlerinden birisi,
Krishna, Patanjali, Saraha, Mahavira, Buda tarafndan yaplm olan byk devrimdir. Bu insanlar
Hindistan'n bilincinde o kadar byk, o kadar kkten bir devrim gerekletirmitir ki, ok sayda insan
aptalln boyunduruundan kurtulmu; muhteem bir zek aa kmtr. Sonu zeki insanlarn
ldrmekten vazgemesiydi, onlar barl olmulard, onlar orduya hizmet etmeyi reddettiler. Budistler ve
Jainalar orduya hizmet etmeyi reddettiler, Brahminler orduya hizmet etmeyi reddetti. Bunlar kremayd ve
kremalar savamay reddetti. O zaman da ok aptal lkeler ve son derece sradan insanlar Hunlar,
Trkler, Moollar, her anlamda geri kalm olan bu insanlar lkeye akn etti. Ve gen neslin en zeki
insanlar artk ldrmek ve iddet ile ilgilenmedikleri iin diren, mcadele yoktu. Bu insanlar lkeyi
fethetti; ok byk bir lke kk lkeler tarafndan ele geirildi. ki bin yl boyunca Hindistan bu basit
neden yznden kle olarak kald.
Ayn ey Atina'da da oldu. Sokrates, Plato, Aristo, Pythagoras, Heraklit...bu insanlard byk bir zeky
serbest brakan ve zgr dnce ve zgr bir atmosfer yaratanlar. Bu yeryznde gereklemekte olan en
gzel olaylardan birisiydi ve o aptal insanlar, barbarlar tarafndan yok edildi. Tm Yunan uygarl ortadan
kalkt.
17 -> 89
Benim kendi nerim bir dnya hkmeti yaratana kadar zekya izin verilemeyeceidir. Bir dnya
hkmeti iin vakit gelmitir. Ulusal hkmetlere artk ihtiya yoktur: Onlar gemie ait eylerdir, onlar
bizim aptal gemiimizin paralardr. Uluslara artk ihtiya yoktur, sadece bir dnya hkmetine ihtiya
vardr. Ve ayet bir dnya hkmeti olursa, onun tamamyla farkl bir nitelii olacaktr.
Kimse ile savamak sz konusu olmayaca iin ordular azaltmak gerekecek. u an dnyadaki parann,
refahn, kaynaklarn yzde yetmii askeriyeye ve askeri silahlara akyor; yzde yetmi! Dier amalar iin
sadece yzde otuz kalyor. Bu demektir ki enerjimizin yzde yetmii ldrmeye, saldrgan olmaya, yok
edici olmaya adanmtr.
Bir dnya hkmeti insanl kurtarmak iin kesin bir zorunluluktur. Ve dnya hkmetinin nitelii
tamamyla deiik olacaktr nk ordulara ihtiya duymayacaktr; sadece kk bir polis gc yeterli
olacaktr. Posta ileri, demiryollar, uaklar vs. gibi ilere bakacak ama onlar ykc olmayacak, onlar
insanlara hizmet edecek. Ve bir kez ordular ortadan kalktnda byk bir zek serbest kalacak nk ordu
zeky yok eder. O en salkl insanlar istihdam eder ve onlarn zihinlerini mahveder nk gerek bir
asker sadece kiilii tamamen mekanikletiinde mmkn olur.
nsan hibir neden yokken ldrr. nsan anlamaya alacana bask kurar, iliki kuracana maniple
eder nk birisiyle iliki kurmak byk bir anlay gerektirir.
Maniple etmek anlaya hi ihtiya duymaz. Bask kurmak kolaydr, ok kolaydr; herhangi bir aptal onu
yapabilir. Bu yzden manastrlara gidersen her trnden basky ve her trden sala bir araya toplanm
halde orada bulacaksn. Ben hibir zaman zeki bir keie veya rahibeye rastlamadm. ayet zeki olsalar
artk kei ve rahibe olmayacaklardr. Bu samalktan vazgeeceklerdir, szde dindar olan
hapishanelerinden dar kacaklardr. Fakat bask bilgelie ihtiya duymaz; o sadece gl bir egoya
ihtiya duyar; bu sayede de her eyi bilinaltna bastrmaya devam edersin. Ancak bastrdn her ne ise
onu tekrar tekrar bastrmak zorundasn; ve o yine de bir yere gitmez. Sen yalandka o giderek daha da
glenir nk sen daha ok gszleeceksin. Bastran gszleecek ve bastrlan ise hi kullanlmad
iin taze ve gen kalacak.
Gerek sorun yalanp bastrlanlar infilak etmeye baladnda ortaya kar ve her trl irkinlii yaratr.
Be bin yllk bastrmadr tm nevrozlarmz ve sapknlklarmz yaratan. Seksi bastr ve sen daha ok
cinsellie sahip olacaksn; tm hayatn seks ile boyanacak. Srekli akln fikrin sekste olacak, baka hibir
eyle deil. Seksi bastr ve irkin fahielik messesesi ortaya kacak; ortaya kmas kanlmazdr. Bir
toplum ne kadar baskcysa, orada o kadar ok fahie bulunacaktr, bu oran her zaman sabittir. Rahiplerini
ve rahibelerini say ve onlar sayarak lkende ka tane erkek ve kadn fahie olduunu bileceksin. O ayn
sayda olacaktr nk doa dengeyi korur. Ve sapklklar...cinsel enerji yolunu, kendi yollarn bulur. O ya
nevroz ya da ikiyzllk yaratacaktr. Her ikisi de hastalkl hallerdir. Yoksul nevrozlu olacaktr ve zengin
de ikiyzl olacaktr.
Bir gn Musa fke doluyken On Emir tabletlerini paralam ve herkes bir para toplamak iin toplam.
Elbette ki zenginler ve politikaclar ilk varanlar olmu. Onlar da zerinde, "Aldat," "yalan syle," "al"
yazan en iyi paralar almlar. Tm geri kalanlar ve yoksullarsa, "Yapmamalsn" yazanlar almlar.
Bastrma kurnazlk yaratr. Hakikiliini, doalln, kendiliinden olmay kaybedersin. Hakikati
kaybedersin. Bakalarna yalan sylemeye balarsn, kendine yalan sylemeye balarsn. Yalan sylemek
iin yollar bulmaya balarsn ve yalan sylemeye devam edersin. Ve tek bir yalan, onu korumak, onu
desteklemek iin bin tane baka yalana ihtiya duyar.
|
BOYUN EMEME GNAHI
18 -> 89
Henry Thoreau niversiteden ktnda Emerson'un bu olay kutlamak iin byk bir parti verdii
sylenir. Ve o katlmclara unu sylemitir: "Bu partiyi Thoreau niversitede muhteem bilgiler edindii
iin deil, niversiteden geri gelebildii ve hl zeki kalabildii iin veriyorum. niversite onun zeksn
yok etmeyi baaramamtr. niversite baaramad, o yzden bu partiyi veriyorum! Bu gen adama adna
eitim sistemimiz denilen tm bu kurnaz stratejiden kurtulduu basit gerei yznden sayg duyuyorum"
Zek basit olarak karlk verebilme becerisi demektir nk hayat bir aktr. Farknda olmal ve senden
ne istendiini grebilmelisin, meydan okuma nedir? Zeki insan koullarn gereklerine gre davranr ve
aptalsa nceden oluturulmu cevaplara gre davranr. Bu cevaplar Buda'dan, Krishna'dan, ya da sa'dan
gelebilir, o her zaman etrafnda "kutsal metinler" tar. O kendisine gvenmekten korkar. Zeki insan kendi
isel bakna gvenir. O kendi varlna gvenir. O kendisini sever ve sayg duyar. Zeki olmayan insan
bakalarna sayg duyar.
Ve sen neden belli karlarn niin aptallk yaratmakla ilgilendiklerini anlayabilirsin. nk bu onlarn
yegne sayg grme yoludur. Hibir ebeveyn ocuunun gerekten zeki olmasn istemez nk ayet
ocuklar zeki olursa asi de olacaktr; onlar boyun da emeyeceklerdir. Boyun emek sana ok nemli bir
deermi gibi dayatld: o yle deildir. O zeknn mahvedilmi olmasnn en temel nedenlerinden birisidir.
Ben sana itaatsiz ol demiyorum. Diyorum ki, eer itaat etmek cann istiyorsa et; itaat etmemek istiyorsa
cann kendine kar drst ol. Senin tek sorumluluun kendine kar olan sorumluluundur, bakasna
deil.
Zeki bir insan risk alr. O alttan alacana lmeye razdr. Elbette gereksiz eyler iin kavga etmeyecektir,
o ze ilikin olmayan eyler iin kavga etmeyecektir ancak esas eyler sz konusu olduunda boyun
emeyecektir.
Ama sen gerekli eylerle ilgili olarak bile boyun edin. Senin Tanr'ya olan inancn nedir? Sen sadece
bakalarna itaat ettin. Tanr hakknda sen ne biliyorsun? Sen sadece itaat ettin; sen ebeveynlerini izledin
ve onlar da kendi ebeveynlerini izledi. Anne babalar zeki olmayan ocuklardan memnundur nk onlar
itaat eder; onlar itaat etmek zorundadr. ocuklar unu renirler; ne yaparlarsa yapsnlar yanl olacaktr
o yzden de anne babann tavsiyesini dinlemek daha iyidir.
Binlerce yldr her toplum ocuklarna, "Anne babanza sayg duyun" demektedir nk ocuklardan
korkarlar; onlar anne babalarna sayg gstermeyebilir. Ve ben anne babana sayg gsterme demiyorum.
Ben sadece ilk nce kendinize sayg duymak zorundasnz diyorum. Bu sayg sayesinde anne babana,
retmenine sayg duyabilirsin; herkese sayg duyabilirsin. ayet kendine sayg duymazsan baka herhangi
birisi iin gsterecein sayg sahte olacaktr; derinde bir yerde nefret olacak. Her ocuk anne babasndan
nefret eder... Derinde yle hisseder: "Annem babam benim dmanlarmdr." O kendi zeksnn nasl
sakatlandn grebilir.
Bir gece iki ocuunu yatrdktan sonra gen bir anne zerine eski psk bir bluz ve eski bir pantolon
geirdi ve ban ykamaya balad. Ban ampuanlarken ocuklarn sesinin giderek ykseldiini ve
vahiletiini duyabiliyordu. Mmkn olduunca hzla bitirip bana geni bir havlu sard, odalarna frtna
gibi girdi ve ocuklar yataklarna geri koyup orada kalmalar iin sert bir ekilde uyard. Ayrlrken iki
yandaki olunun kz kardeine titrek bir sesle, "bu da kimdi?" dediini duydu.
Zek budur!
Fakat toplum zeki insanlarla ilgilenmez. O arayanlarla ilgilenmez, o askerlerle ilgilenir. O askerler
yaratmak ister. Ve sen aptal olmadn srece iyi bir asker olamazsn. Aptalln ne kadar bykse
askerliin de o kadar iyi olacaktr.
Son asker uaktan atlayacakken panikledi, avuunu yakalayp tuttu ve dedi ki, "Ya benim ikinci
paratm de almazsa ne olacak?"
avu glerek, "zlme sen sadece geri gel ben sana yeni bir tane veririm!"
19 -> 89
Hayat eer srekli bir renme ve keif ise gzel bir yolculuktur. O zaman onun her an bir heyecandr.
nk her an yeni bir kap ayor, her an yeni bir gizem ile temasa geiyor.
Mrit (disciple) szc renen anlamna gelir, disiplin (disciple) ise renme sreci demektir. Fakat
szck kirletilmitir. Artk disiplin itaat etmek anlamna geliyor. Onlar tm dnyay bir izci kampna
dntrdler. Ykseklerde bir yerde birisi biliyor; senin renmene gerek yok, sen sadece boyun e.
Onlar disiplinin anlamn tam zddna dntrdler.
renmek otomatik olarak pheyi, sorgulamay, merakl olmay, eletirel olmay ierir; kesinlikle bir
inanan olmay deil nk bir inanan asla renmez. Ama onlar szc binlerce yldr bu ekilde
kulland. Ve onlar sadece bir szc kirletmediler, onlar pek ok szc kirlettiler. Gzel szler belli
karlar uruna o kadar irkinletirildiler ki szcn orijinal anlamlarn hayal bile edemezsin... Binlerce
yllk ktye kullanma.
Onlar, insanlarn orduda disipline edildii gibi herkesin disiplin altna alnmasn istiyorlar. Sana
emrediliyor ve sen neden olduunu sormadan yapmak zorundasn. Bu renmenin yolu deil! Ve ta en
bandan beridir onlar insanlarn zihnine hikayeler yerletirdiler; rnein ilenen ilk gnah itaat etmemekti.
Adem ve Havva cennetten itaat etmedikleri iin kovuldular.
Ben buna binlerce farkl adan baktm ama Adem ve Havva'nn gnah ya da su ilemi olduunu
gremiyorum. Onlar sadece keif yapyorlard. Bir bahedesin ve meyveleri ve iekleri, neyin yenilebilir
neyin yenilemez olduunu kefetmeye balyorsun.
Ve onlara iki aac yasaklad iin bunun sorumlusu Tanr'dr. Aalar gsterdi ve; "Bu iki aaca
yaklamamalsnz. Biri bilgelik aac ve dieri de lmszlk aac." Bir dn Adem ve Havva olsaydn;
Tanr seni bu iki aaca gitmek iin kkrtyor olmaz myd? Ve bu iki aa bilgelik ve lmszlk
aalaryd; Tanr niin bunlara kar olsun? Eer o gerek bir baba olsayd seni sevseydi onlar gsterip
yle derdi: "Bu zehirli bir aa ondan yeme. Ya da "Bu lm aacdr; ondan bir ey yersen leceksin."
Ama bu iki aa gayet iyidir! stediin kadar yiyebilirsin nk bilge olmak ve sonsuz bir hayatnn olmas
kesinlikle dorudur.
Her baba ocuklarnn bilge ve sonsuz hayata sahip olmasn ister. Bu baba sevgisiz kesinlikle sevgisizmi
gibi gzkyor. Sadece sevgisiz de deil, eytann Havva'ya syledii gibi, "O sizi bu iki aatan alkoydu.
Nedenini biliyor musun? Nedeni, ayet bu iki aatan yerseniz onunla eit olacaksnz ve o kskantr. O
sizin ilahi olmanz istemez. O sizin Tanr olmanz, bilgelikle dolu ve lmsz olmanz istemez."
Ben eytann iddiasnda yanl bir ey grmyorum. O kesinlikle dorudur. Aslnda o insanln ilk
hamisidir. O olmadan byk ihtimalle insanlk olmayacakt: Gautam Buda, Kabir, sa, Zerdt, Lao Tzu
olmayacakt... yalnzca danalar ve eekler hepsi ot yiyor ve devaml gevi getiriyor. Ve Tanr ocuklar son
derece itaatkr diye ok mutlu olacakt.
Ancak bu itaat zehirdir saf zehir. eytan dnyadaki ilk devrimci ve evrim, bilgelik, lmszlk
kavramlarn dnen ilk insan saylmaldr.
|
SADECE EMRLERE UYMAK
Dnyann her yerinde btn ordularda milyonlarca insan makinelere dntryorlar; elbette senin neler
olduunu anlayamayacan bir ekilde. Yntem son derece dolayldr.
Her sabah binlerce insann, "Saa dn, sola dn, ileri, geri," eklindeki emirlere uyup, uygun adm
yrmesi ne anlama gelir? Bu sirk ne iin srer? Ve bu yllarca srer.
20 -> 89
Bu senin zekn yok etmek iindir. Yllarca, srekli olarak, anlamsz ve her eidinden aptalca emirlere her
sabah, her akam uyarsn ve neden olduunu dahi sormaman gerekir. Ve bir kimse yllarca byle bir
eitimden getiinde bunun doal etkisi onun neden diye sormay brakmasdr.
Zeknn en temel yaklam sorgulamaktr. Neden diye sormay braktn an zekn sz konusu olduunda
gelimeni durdurmusun demektir.
Bu kinci Dnya Sava'nda olmu bir hikaye...
Emekli bir ordu mensubu... O Birinci Dnya Sava'nda savamt ve eref madalyas verilmemiti. O
cesur bir adamd. Ve imdi neredeyse 25 yl gemiti. Kk bir iftlii vard ve sakin bir ekilde yaad.
iftlikten kasabaya bir kova dolusu yumurta ile gidiyordu ve restorandaki birka kii bu zavall eski ordu
mensubuna aka olsun diye bir oyun oynadlar. Restorandaki adamlardan biri, "Dikkat!" diye bard. Ve
adam da kovay brakp hazr ola geti.
Eitimden geceli 25 yl olmutu. Fakat eitim kemiklere, iliklere, kana ilemiti; o bilinaltnn paras
haline gelmiti. Ne yaptn tamamen unutmutu; o neredeyse otomatik, mekanik olarak gereklemiti.
ok kzmt. Ama insanlar dedi ki: "Kzgnln doru deil nk biz istediimiz sz syleriz. Kim sana
ona itaat etmeni sylyor?"
Adam, "Benim ona uymaya ya da uymamaya karar verem iin ok ge. Benim tm zihnim bir makine gibi
alyor. Bu 25 yl kayboluverdi. Dikkat sadece dikkat anlamna gelir. Yumurtalarm mahvettiniz ve ben
yoksul bir adamm..." dedi.
Ancak bu dnyann her yerinde yaplyor. Ve sadece bugn deil; en bandan beri ordular zeklarn
kullanmaya deil emirlere uymaya eitildiler.
Bir eyi ok net bir ekilde anlaman gerekiyor: Bir emre uymak ve bir eyi anlamak birbirine taban tabana
zt iki eydir. Eer bir eyi anlayarak zekn tatmin olursa ve sen buna dayanarak bir ey yaparsan,
dardan bir emre uymuyorsun; sen kendi zekn takip ediyorsun.
Birinci Dnya Sava'nda olan baka bir olay aklma geldi. Berlin'de bir Alman mantk profesr orduda
istihdam edildi. Asker eksii vard ve fiziksel olarak uygun olan herkesin gnll olmasn istediler. Yoksa
insanlar orduya katlmaya zorluyorlard. Tm toplumlar, tm milletler, tm kltrler bireyin kendileri iin
var olduunu kanksamlardr tersini deil.
Bana gre tam tersi geerlidir: toplum birey iin vardr, kltr birey iin var olur, lke birey iin var olur.
Her ey kurban edilebilir ama birey hibir ey iin kurban edilemez. Birey olmak varoluun iek
amasdr; hibir ey ondan stn deildir. Fakat hibir kltr, hibir toplum, hibir medeniyet bu basit
hakikati kabul etmeye hazr deildir.
Profesr ordu iin gnll olmaya zorland. "Ben savaacak birisi deilim. Ben tartabilirim, ben bir
mantkym. ayet dmanla birisinin tartmas gerekiyorsa buna hazrm ama savamak benim iim deil.
Savamak barbarcadr," dedi.
Ancak hi kimse dinlemedi ve o talim alanna gtrld. Talim balad ve komutan, "Sola dn!" dedi.
Herkes sola dnd ama profesr olduu yerde kald.
Komutan biraz endielenmiti: "Sorun nedir? Adam sar olmasn." Bunun zerine yksek sesle bard,
"imdi tekrar sola dn!" Herkes tekrar sola dnd ama bu adam sanki hibir ey duymam gibi olduu
yerde kald. leri, geri...tm emirler verildi ve herkes de uydu. Bu adamsa sadece olduu yerde durdu.
O ok nl bir profesrd, hatta komutan dahi onu bilirdi. Ona herhangi bir asker gibi davranlamazd, o
insanda belli bir sayg uyandryordu. En sonunda talim bitip herkes balad yere dndnde komutan
profesre gitti ve, "Kulaklarnzla ilgili bir sorununuz mu var? Duyamyor musunuz?" diye sordu.
21 -> 89
"Duyabiliyorum" dedi.
"Peki o zaman niin orada kprdamadan durdunuz? Niin emirlere uymadnz?" diye sordu komutan.
"Ne anlam var ki? Herkes tm bu ileri, geri, saa ve sola hareketler sonrasnda baladklar duruma geri
dndnde ne elde ettiler ki?" diye sordu adam.
Komutan: "Bunun bir ey elde etmekle bir ilgisi yok, bunun eitimle ilgisi var" dedi.
Ancak adam, "Benim herhangi bir eitime ihtiyacm yok. Bir sr aptalca ey yaptktan sonra baladnz
yere geliyorsunuz ve ben bunda hibir anlam gremiyorum. Bana niin saa deil de sola dnmem
gerektiini aklayabilir misiniz?"
Komutan bunun zerine, "Garip hibir asker bu tip sorular sormaz," dedi.
Profesr de, "Ben bir asker deil bir profesrm. Ben burada olmaya mecbur brakldm ama siz beni
burada zekma kar gelen eyler yapmaya zorlayamazsnz," dedi. Komutan daha yksek rtbeli
komutanna gidip " Bu adamla ne yapmal? Bakalarnn da akln eliyor nk herkes benimle alay
ediyor ve 'Profesr ok iyi yaptnz!' diyor. Ben bu adamla baa kamyorum. yle sorular soruyor ki ve
hepsini aklamak gerekiyor: 'Ben anlamadm mddete, zekm onu desteklemedii mddete
yapmayacam' diyor" dedi.
Rtbesi yksek olan komutan, "Bu adam tanyorum. O ok byk bir mantkdr. Onun tm hayat
boyunca ald eitim her eyi sorgulamaktr. Sen merak etme ben onunla ilgileneceim" dedi.
Profesr ofisine arp, "zgnm ama bir ey yapamyoruz. Silah altna alndnz; lkenin askerlere
ihtiyac var. Ancak size sorun yaratmayacak baz iler yaratacam ve siz de bakalar iin sorun
yaratmayacaksnz. Benimle birlikte ordu mutfana gelin," dedi.
Profesr oraya gtrd ve byk bir yn taze bezelye gsterdi. "Buraya oturun. Byk bezelye
tanelerini bu tarafa, kk bezelye tanelerini de u tarafa toplayn. Bir saat iinde gelip ilerin nasl
ilerlediini greceim" dedi profesre.
Bir saat sonra geri geldi. Profesr orada oturuyordu ve bezelyeler de orada, ayn yerde oturuyordu. "Sorun
nedir? Hl balamadnz m?" diye sordu.
"lk ve son kez, hepinizin unu anlamanz istiyorum, bana unu aklamadnz srece... Niin bezelyeleri
ayklamalym ki? Zekm tarafnzdan hakarete uradn hissediyor. Ben bezelyeleri ayklayacak bir
ahmak mym? Niye buna gerek olsun? Bunun yannda baka zorluklar da var. Burada otururken belki de
bir gereksinim vardr dedim ama karar verilmesi gereken baz sorular var: Byk olan bezelyeler var ve
kk olan bezelyeler var ama pek ok baka ebatta bezelyeler de var. Onlar nereye gidecek? Bana hibir
kriter vermediniz?" diye yantlad profesr.
Sana hkmetmek, kendi kurallarn sana dikte etmek, insanlarn hayatlarna kendi fikirlerini dayatmak
isteyen insanlar tarafndan emirler, disiplinler, talimatlar kullanlmtr. Ben bu insanlar ok byk
sulular olarak nitelendiriyorum. Kendi fikirlerini birisine dayatmak, belirli bir ideali, bir kalb zorla kabul
ettirmek iddettir, saf iddettir. Onlar zarar verirler.
BR PANDORA KUTUSU: ZHN
nsann zihni bir Pandora kutusudur. O en alt seviyedeki yaratktan, en stn dahiye kadar tm evrimi
ierir. Onlarn hepsi insan zihninin iinde ayn anda yayorlar, onlarn hepsi ayn zamana aittir. Baz eyler
22 -> 89
gemi, baz eyler imdi, baz eyler de gelecek deildir. Zihin sz konusu olduunda her ey ayn
andadr, ayn zamana aittir.
Bu ok net bir ekilde anlalmaldr nk bu anlalmadan blc inan sistemleri ve fanatiklik
zlmeden kalr. Ahmak senin iindedir, dhi de yle. Elbette ahmak ok daha gldr nk onun
daha eski bir tarihi var ve dhinin ise ok kk ve sabit bir sesi var. Humeyni'den Einstein'a kadar
yaylm durumdasn ve sorun udur ki iindeki Humeyni ok zavall bir aznlk olan Einstein'dan ok daha
byk bir ounluktur.
nsan zihnini bir piramit olarak dn. Temeli Humeynilerle, milyonlarca Humeyni manyaklaryla doludur.
Ve yukar doru gittike giderek daha az, daha az insan kalr. Zirvede onlar milyonlarca, milyarlarca deil
sadece dzinelercedir; ve en tepede ise belki de bir birey vardr. Ancak unu unutma Humeyni ve Einstein
arasndaki fark niteliksel deil sadece nicelikseldir nk Humeyni'nin bir ksm Einstein'dr ve Albert
Einstein'n byk bir ksm ise Humeyni'dir. Geenlerde Albert Einstein'n beyni ile ilgili yllk
aratrmann sonular yaynland. Onun beyninin hcrelerini saymak yl ald. Her beynin iinde hepsi
kendine zg iler yapan milyonlarca hcre vardr: O ok mucizevi bir dnyadr.
Belirli bir hcrenin belirli bir ekilde almasnn nasl olduu hl bilinmemektedir. Belli bir hcre
dnr, belli bir hcre rya grr, belli bir hcre iirselletirir, belli bir hcre resim yapar. Bu belirli gruba
ait hcreleri farkl klan ey nedir? Kimya ve fizyoloji dnldnde hepsi birbirinin ayndr; hibir fark
yok gibi gzkmektedir. Ancak dnen hcreler vardr, hayal eden hcreler vardr, matematiksel olan
hcreler vardr ve felsefi olan hcreler vardr. Bu tam bir dnyadr.
Albert Einstein'n beynini yl boyunca saydktan sonraki sonular ok nemlidir. Ortalama beyinden
yzde yetmi be daha ok olan belirli bir tr hcre onun beyninde bulunmutur. Bulunan bu hcre
trnn tek bir fonksiyonu vardr: dnen hcreleri doyurmak, beslemek. Onun dorudan bir ilevi
yoktur, o dnen hcreler iin bir besindir. Ve bu besleyici hcrelerin Einstein'da sradan, ortalama
insannkine oranla yzde yetmi be daha fazla olduu bulunmutur.
imdi, fark nicelikseldir, niteliksel bir fark deildir: Bu fazladan yzde yetmi be hcre sende de
yetiebilir. Ve niin yalnzca yzde yetmi be? Yzde iki yz yetmi be geliebilir nk bu hcrelerin
geliebilecei ok iyi bilinen ve kabul edilmi bir olgudur.
Beyaz farede her eit hcreyi gelitiriyorlar. Beyaz fare oynayaca daha ok ey verilirse bu besleyici
hcrelerden gelitirmeye balar nk o dnmek zorundadr. ayet onu bir labirente koyarsan ve o
labirentteki yolunu bulmak zorunda ise onu iinde bir yerlerde yiyecek gizlenmi bir kutuya koyarsan ve
o yiyecee ulamak iin yolunu bir ok labirentin iinden geerek yolunu bulmak zorunda ise ve getii
yollar hatrlamak zorunda ise elbette belirli bir dnme balamtr. Ve ne kadar ok dnrse
besleyici hcrelere de ihtiyac o kadar ok olur.
Doa sen neye ihtiya duyarsan salar. Her neye sahipsen herhangi bir Tanr, kader tarafndan
verilmemitir; o senin ihtiyalarn tarafndan yaratld. Ama tm bu aratrmadan kan bir ey ok ok
edici ve sarscyd: Einstein ve Humeyni arasndaki fark sadece nicelikseldi. Ve bu niceliksel fark ok zel
bir ey deildi. O yaratlabilirdi: Eski Humeyni'nin sadece satran oynamaya, iskambil oynamaya
balamas gerekiyor... Elbette o balamayacak ancak onun satran ve iskambil oynamaya balamas baka
bir eydir, onun dnmesi gerekecek.
Dinler bu ok besleyici hcreleri ldrr nk onlar sana inanman syler, inanmak u demektir:
Dnme, fikirlerle oynama. Kendi kendine bulmaya alma. sa zaten buldu onu, Buda onu oktan
syledi; niin gereksiz yere onunla uraasn?
O zaman da doal olarak bir insan Einstein yapan ksm gelimez: sen ortalama olarak kalrsn. Ve
ortalama demek insanln bodrum kat demektir.
Bu nedenle ben insan zihnine bir Pandora'nn kutusu diyorum. Ve baka bir neden daha var nk
evrimde olan her ey sende izlerini brakt. Sen hl karanlktan korkuyorsun: Bu korku milyonlarca yllk
23 -> 89
olmal. Bunun modern dnya ile hibir alakas yoktur. Aslnda New York gibi bir yerde karanlk bir ke
bulmak zordur, her ey ok aydnlktr. nsanlar aydnlanmamtr ama her yer yledir!
Bu karanlk korkusu niin var? nk modern hayatta karanlkla korkutucu ekilde karlamyorsun.
Eer karanla rastlarsan o yattrc, rahatlatc, canlandrcdr. Ondan korkacana onu bir ekilde
sevmen gerekir. Fakat karanl sevme fikri bile ok sama gzkr. Kalbinin derinliklerinde bir yerde hl
karanlktan korkan maara adam vardr. Karanlk korkusu ate yakma yntemlerinin kefedilmedii
zamanlardan gelir. O gnler karanlk gnlerdi ve karanlk neredeyse ktlkle edeerdi. Her yerde
ktlk karanlk, siyah olarak resmedilir. Karanlk lmle edeer hale gelmitir. Her yerde lm siyah
olarak resmedilir.
Sebebi ok aktr: nsan ate yakmay renmeden nce gece en tehlikeli zamand. Bir gece hayatta
kalabildiysen eer, ok byk bir i yapmsn demektir. nk geceleyin tm vahi hayvanlar sana
saldrmaya hazrdr. Uyuyamazdn, uyank kalmak zorundaydn. Srf vahi hayvan korkusu seni uyank
tutmak iin yeterli idi. Ve onlar hl karanlkta saldrabilir ve insan aresizdir.
O yzden karanlk, ktlk, eytan ve lm ile e anlaml hale geldi. Ve korku kalbin o kadar derinine
girmitir ki karanlk tamamyla bir dnmden gemi olduu bugn bile yerinde duruyor. Ve karanlkta
ne vahi hayvanlar sana saldrr ne de karanlk sana herhangi bir ktlk ya da lm getirir. O sadece
sakinletirici bir uyku getirir, gnn tm yorgunluunu uzaklatrr; seni yeniden gen, canl, enerji ile
dolu, yarn sabahn gneine hazr hale getirir. Ancak bizim tavrmz ayn kalr. Bu her ey iin byledir.
Gemite tm evrim sreci boyunca insan tek bana aresiz olduu gerei yznden belirli bir grubun,
organizasyonun, toplumun, kabilenin paras olmutur. Tek banasn ve tm vahi doa sana kar;
bununla yzlemek zordur. Birlikte, kalabalkla daha gvende daha korunakl hissettin.
nsann dnyadaki en aresiz ve zayf hayvan olduunu hatrlamak durumundasn. Ve bu aresizlik ve
zayflk yznden tm medeniyetimiz ve kltrmz gelimitir. O yzden bunu bir lanet olarak dnme;
o ok byk, en byk ltuf olduunu kantlamtr. Aslanlar bir toplum yaratamaz, aslanlar kltr
yaratamaz nk bir aslann gruba ihtiyac yoktur. O tek bana yeterince gldr. Koyunlar grup halinde
hareket eder; aslanlar grup halinde hareket etmez. Her aslann kendi blgesinde imparatorluu vardr.
Onlarn blgelerini duyurmak iin zel bir teknikleri vardr. Btn hayvanlarda bu vardr; onlar belli bir
yere ierler ve onun kokusu bakalarna bunun snr, it olduunu gsterir. O alann dnda her ey
yolundadr; alann iine tek bir adm at ve tehlike oradadr.
Aslanlar tek bana olmaktan holanr. Bunun tek nedeni onlarn her trl dman iin tek bana yeterli
olmalardr. imdi ayet insan dnrsen... onun bedeni bir hayvan kadar gl deildir. Onun trnaklar
bir hayvan srf trnaklar ile ldrebilecek kadar gl deildir. Onun dileri, kendi elleri ile ldrd bir
hayvann i etini yiyebilecek kadar gl deildir. O ne kendi elleri ile ldrebilir ne de dileri ile i eti
dorudan yiyebilir. Onun tm uzuvlar dier hayvanlardan daha zayftr.
O bir atla ya da bir kpekle ya da bir boa ile ya da bir kurt ile ya da bir geyikle yaramaz; o bir
zavalldr! Bu adamlarn senin Olimpiyat oyunlarna katlmamas iyidir; aksi halde senin muhteem
koucularn ok komik duruma derdi. Sen bir maymun gibi bir aatan dierine zplayamazsn. Onlar bir
aatan dierine atlayarak kilometrelerce devam edebilirler; yere demeye ihtiya duymazlar. Sen bir
maymunla bile kavga edemezsin insann yeryzndeki en zayf hayvan olduu kabul edilmek zorundadr.
Ve onun btn davranlarnn, btn aidiyetlerinin, gruplamalarnn temeli budur. O kendisinden daha
byk bir eyin paras olmak zorundadr; ancak o zaman kendisini gvende hisseder.
O her trden silah icat etmek zorunda kald. Hibir hayvan silah icat etmek zorunda kalmamtr. Buna
gerek yok; onlarn elleri, onlarn dileri, onlarn trnaklar yeterlidir. En eski gnlerden itibaren insan silah
icat etmek zorunda idi; ilk olarak talardan, kayalardan yapt sonra da zamanla metalden yapt. Hatta o
zaman elinde bir silah olmasna ramen yakn dvte bir aslan ya da bir hayvanla savaamayacan
kabul etmek zorunda kald. Oklar icat etmek zorunda kald bu, uzaktan at yapmak demektir nk
yaknlamak tehlikeliydi. Bir silahn olabilirdi ama bunun bir file kar fazla bir yarar olmazd. O seni ve
silahn alp beraberce yzlerce metre uzaa atabilirdi. Bir ekilde uzaktan at yapmak zorunlu hale geldi.
24 -> 89
Nkleer silahlara bu ekilde ulatk. Artk insan tamamen aradan kardk; sen sadece bir dmeye bas ve
roket frlasn. Roketin nerede olduunu bilmene gerek yok; o programland yere gitmeye devam eder. O
Kremlin'e ulaacaktr ya da o Beyaz Saray'a ulaacaktr; bu program iine yerletirilmitir. Kimin dmeye
bastnn nemi yoktur kii kilometrelerce tede olabilir. O kilometrelerce tede olmak zorundadr nk
herkes bir papa deildir, erbetli deildir. Bunlar geri tepebilir. Roketler Teksas'da bir yerde olabilir ve
dmeler ise Beyaz Saray'da bir yerde olabilir.
nsan kendisi ile dman arasnda bir mesafe yaratmtr. Ve sonunda kendisi ile silah arasnda da mesafe
yaratmak zorunda kald.
nk silah da tehlikeli hale geldi. Onu yaknda tutmak gereksiz bir risk almaktr.
Ancak her ey ok makul bir ekilde gelimitir. nsan tm hayvanlarn fatihi olmutur. Sadece bu manada,
"Kutsanm olanlar, yeryz kralln miras alacak olan alakgnlllerdir." Onlar onu sadece bu anlamda
miras almlardr, ancak baka hibir manevi anlamda almamtr. nsann zaaflar onun gcn
kantlamtr.
nsan dnmek zorundayd, o baz eyleri halletmek zordayd. ok byk sorunlar vard ve onun doal
yoldan bulabilecei zmler yoktu; o nedenle de dnmek var. Dnmek basite senin bir sorunla
karlatn anlamna gelir ve doa sana onun iin bir ipucu vermemitir. Tm hayyanlara ipucu
verilmitir. Onlar hibir sorunla karlamazlar. Onlar ne zaman bir eyle karlamak zorunda kalsalar, ne
yapmalar gerektiini tam olarak bilirler; o yzden de dnme gelimez. nsan, onu evreleyen ok byk
sorunlar varken hibir zm olmadan braklmtr; o dnmek zorundayd.
Milyonlarca yl boyunca onun dnen hcreleri giderek daha etkin hale geldi. Ancak tm bu yolu kat
ederken her trden toz toprak, her eidinden korkular topluyordu.
Bu gerekli idi, bundan kanlamazd fakat sorun u ki zaman geip gitmitir, bu yoldan gemisindir ama
toz toprak hl sana yapk duruyor.
Artk insan tek bana olabilir. Artk onun iin herhangi bir dini gruba, herhangi bir politik ideolojiye
Hristiyanlk, Hinduizm, Mslmanlk, komnizm, faizm fanatik bir ekilde ait olma ihtiyac yok,
buna hi gerek yok. Fakat ounluk eblehlerden oluur. Onlar gemilerini yeniden ve yeniden yaamaya
devam ediyorlar. Tarihin tekerrr ettii sylenir; insanln yzde doksan dokuzu gz nnde tutulduunda
bu dorudur, bunun tersi olamaz. O kendini tekrar etmek zorundadr nk insanlar gemilerine
yapmaya devam ediyorlar ve onlar ayn eyi tekrar ve tekrar yapmaya devam ediyorlar.
Onlar gruplar halinde kmeleniyor ve bu bir aidiyet olmak zorunda nk grup niin seni iine alma
ykne katlansn? Karlnda bir ey demek zorundasn. Grup niin senin gvenliinle ilgilensin? Grup
iin bir ey yapmak zorundasn; bu senin adanmlndr. "Sizin iin lmeye hazrm. Eer siz benim iin
lmeye hazrsanz, ben sizin iin lmeye hazrm," dersin. Bu basit bir pazarlktr.
Ve onlar niin fanatik bir ekilde ait oluyorlar? Onlar fanatik bir ekilde ait olmak zorundalar nk ayet
bilinli, uyank olmaya balarlarsa bunun ne kadar ahmaka bir ey olduunu grecekler.
Adolf Hitler'in Nazi partisine ait olmaya gerek yok. Ancak Almanya en iyi eitilmi, kltrl, sofistike;
dnyaya en uzun dnr ve felsefeci listesini vermi olan l ke safi ahmak birisinin kurban haline gelir.
Ve zamannn en nemli felsefecilerinden birisi olan Martin Heidegger gibi bir adam Adolf Hitler'in
takipisiydi. nsan buna inanamaz. Dnyann hibir yerinde kyas kabul etmeyen, onun btn adalar
kyaslandnda pigmeler gibi gzken Martin Heidegger gibi bir adam, bunu anlamak mmkn deildir.
Heidegger'in dncesi o kadar karmakt ki hibir kitabn asla bitiremedi. O ilk ksm yazard ve tm
dnya ikinci ksmn ortaya kmasn beklerdi. Ve o asla ortaya kmazd nk bunun basit bir nedeni
vard: lk blmn sonunda kendi kendine o kadar ok problem yaratrd ki artk ne yne gideceini,
nereye gideceini, ne yapacan ya da bunlar nasl zeceini bilemezdi. O basite sessiz kalp baka
kitaba balard!
25 -> 89
Ve o tm hayat boyunca bunu yapt. lk blm ortaya kar sonra da ikinci, nc blm kayptr hi bir
kitap tamamlanmamtr. Ancak bu tamamlanmam paralar dahi zihnin mucizeleridir.
Onun mantnn incelikleri ve onun yaklamndaki derinlik... Bu adam dahi Adolf Hitler'in bir deli
olduunu grememitir. O da fanatik bir ekilde Adolf Hitler'e balanmt.
Bu, fanatik bir ekilde ait olma drts nereden gelir? O senin phenden gelir. Sen kendini gerekten
yaptn eyin doru olduuna ikna edemezsin o yzden de onu ar bir ekilde yapman gerekir. Yksek
sesle barmak zorundasn bylece duyabilirsin; bakalarn ikna etmek zorundasn. Bylece sonuta
kendin ikna olabilirsin. Bakalarn kendi dinine dndrmek zorundasn. Bylelikle binlerce insan dinine
dndrdn grnce kendini rahat hissedersin: Sylediklerinde bir hakikat pay olmak zorunda yoksa
niin bu kadar insan ikna olsun? Sen bir aptal olabilirsin ama bunca insan aptal olamaz.
Adolf Hitler'i bir dnn: Kendisinin bir aptal olduunu dnebilir. Ama Martin Heidegger'e ne demeli.
O Martin Heidegger'i, ikna etmitir. Artk baka bir kanta ihtiya yoktur. Bu adam onun sylediklerinin
doru olduunun yeterli kantdr. Bu birbirini oluturan bir sre, ksr bir dngdr. evrende daha ok
fanatik, bir ekilde kendini adam insan olduunda daha ok ikna olursun ve daha ok ikna olduunda
evrene daha ok insan toplamaya balarsn.
Otobiyografisinde Adolf Hitler der ki, ne sylediinin doru ya da yanl, gerek ya da deil fark
etmez nemi yok sadece ikna edici bir ekilde tekrar etmeye devam et. Hi kimse onun rasyonelliini ve
mantn umursamaz. Dnyada ka tane insan mantn ne olduunu, rasyonelliin ne olduunu anlyor?
Srf kendini kudretli bir ekilde, altn izerek tekrar etmeye devam et. Bu insanlar ikna edilmenin peinde,
hakikatin peinde deil. Onlar hakikati bilen bir kimsenin arayndalar. Ve eer sen eer, ama, belki...
dersen onlar nasl senin bildiini hissedebilirler?
Bu nedenle Jain mistik Mahavira Hindistan'da pek ok takipi toplayamamtr. nk o her nermesine
belki diyerek balamtr. O haklyd, o kesinlikle doruydu fakat bu takipi bulmann yolu deildir.
Takipiler dahi yava yava ortadan kayboldu: "Belki... bu adam belkiler hakknda konuuyor? Belki bir
Tanr vardr?" Senin belkilerine kendini adam takipiler toplayabilir misin? Onlar kesinlik ister, onlar bir
garanti ister. Mahavira tm bu ahmaklar iin fazlasyla bilge bir insandr. O insanlara kendi anlay dzeyi
ile ayn kapasiteye sahiplermi gibi davrand. Onun syledii ey Albert Einstein tarafndan anlalabilirdi
nk Albert Einstein'in sylediklerinde de bir belki vardr. Grecelilik kuramnn tm anlam da budur:
Hibir ey kesinlik ierir ekilde sylenemez, hibir ey kesin deildir. Bunun k olduunu syleyebilir
misin? O sadece grecelidir. Daha parlak bir kla kyaslandnda o ok mat gzkebilir. Bir milyon kere
daha parlak bir kla kyaslandnda, o bir kara delik gibi gzkr, sadece bir karanlktr. Karanlk nedir?
Daha az k. Karanlkta evin iinde mkemmelen hareket eden hayvanlar, kediler vardr. Senin evinde,
baka birisinin kedisi bile senin karanlkta hareket ettiinden daha iyi hareket edebilir. Sen tkezleyeceksin
ama kedinin lo alglayabilen gzleri vardr.
Bayku sadece geceleyin grr; gndz ar parlaktr. Baykuun gne gzlklerine ihtiyac vardr; gne
gzlkleri olmadan gremez, gndz ar parlaktr. Senin iin sabahken, bayku iin akamdr. imdi
hangisi hangisidir? Baykuu dn, o zaman belkinin anlamn kavrayabilirsin; belki akamdr, bayku
dnldnde ise belki sabahtr. Karanlk ilerledike bayku daha iyi grr. Gecenin ortasndayken
bayku iin gnn ortasdr.
Her ey grecelidir; o yzden de herhangi bir eyi kesin olarak sylemek senin aptalln gsterir. Bu
yzden Mahavira insanlk tarihinde ilk kez, Albert Einstein'dan 25 yzyl nce garip bir yaklam kulland.
Onun belki iin kulland szck syatt. Onun felsefesi syatvad, "belkinin felsefesi" olarak nlendi.
Herhangi bir soru sorabilirdin; seni asla kesin bir biimde yantlamazd. Belli bir kesinlik ile gelmi
olabilirdin; ayrlacan zaman daha fazla belirsizlikle onun yanndan giderdin. imdi, bu adam kim takip
etmek ister?
Adolf Hitler senden bir yara gibi olan belirsizlii ald iin takip edilecektir. erde titriyorsun; bu hayatn
ne iin olduunu bilmiyorsun. Ancak birisi biliyor ve sen bu kimseyi izleyebilirsin. ok byk bir
belirsizlik yknden kurtulursun. Senin tarafndan ihtiya duyulan tek ey fanatik bir inantr.
26 -> 89
Fanatik inanlar iki tarafa da hizmet eder. Liderin ona ihtiyac vardr nk o da tpk senin gibidir,
derinlerde titriyor; hibir ey bilmiyor. Onun bildii tek ey senden daha iyi barabilecei, aznn senden
daha iyi laf yapabilecei, en azndan biliyormu gibi poz verebilecei; iyi bir aktr olduu, ok incelikli bir
ikiyzl olduudur. Ancak derinlerde titrediini bilir. O, korkularndan kurtulmasna yardm edecek,
bildiine onu ikna edecek byk bir takipi kitlesine ihtiya duyar.
Bir gazetecinin ldne ve cennetin kaplarna ulatna ilikin bir hikaye duymutum. Gazetecilerin
oraya gitmemeleri gerekir; bu nasl olmu bilmiyorum. Kapdaki beki ona bakt ve "Sen bir gazeteci
misin?" diye sordu.
"Elbette ve bir gazete muhabiri olarak her yere girmeye iznim var. Brak gireyim." Beki, "O kadar kolay
deil. Her eyden nce cennette hi gazetemiz yok nk burada hi haber olmaz; su yok, alkolikler yok,
tecavz yok. Sadece kurumu, ezelden ebede kadar donakalm azizler var. Ne haberi olacak ki? Ama yine
de on gazeteciye kadar bir kontenjanmz var ancak o da ta en bandan beri dolmu durumda. Yolun dier
tarafndaki teki kapya gitmen gerekecek," dedi beki.
Gazeteci de, "Bana kk bir iyilik yapabilir misin? Yirmi drt saat sonra kacam ama bana bir ans
tan, en azndan bir tur. Eer bana srekli oturma hakk olan yeil kart veremiyorsan, yirmi drt saatlik bir
tur iin izin verebilirsin. Bu ar bir istek deil. ok uzaklardan geldiim iin bana merhamet gster. Ve
bana bir sz ver: Eer u ierdeki on gazeteciden bir tanesini benim yerime cehenneme gitmeye ikna
edersem, o zaman ierde kalmama izin verir misin?" diye sordu.
"Mesele deil. Birisini dier tarafa gitmeye ikna edebilirsen onun yerine kalabilirsin. Bizim iin fark etmez
kontenjan on kiilik," dedi beki.
"O zaman bana yirmi drt saat ver," dedi adam. eri girdi ve karlat herkesle konumaya balad.
"Cehennemde, imdiye kadar denenmemi byklkte bir gnlk gazete karmaya balayacaklarn
duydunuz mu ve bir ba editre, editr kadrosuna ve her trden gazeteciye ihtiyalar var. Haftalk
editrler ve edebi kadro... duydunuz mu?
Dierleri dedi ki, "Hibir ey duymadk ama bu harika. Bu rm yerde ta zamann balangcnda
sadece tek bir nsha gazete yaynland fakat o gnden beri hibir ey olmad. Bu nedenle ilk nshay
tekrar tekrar okuyup duruyoruz, ne yapabiliriz ki? Bu yeni gazete kulaa ok ho geliyor!" On gazetecinin
hepsi de uyarld. Ertesi gn yirmi drt saat bittiinde gazeteci kapya geri dnd. Beki hemen kapy
kapatt ve erde kal!" dedi.
"Niye? diye sordu.
Beki, "Sen kt bir adamsn. u on kii dier tarafa kat, artk senin gitmene izin veremem. En
azndan bir gazetecinin burada olmas gerekli," dedi.
Gazeteci de, "Ama ben burada kalamam! Beni brakmak zorundasn!" dedi.
"Sen delirdin mi? Kesinlikle gerek olmayan u sylentiyi sen yaydn. Onlar cehennemde muhteem ilere
sahip olacaklar fikrine kapldlar ve heyecanlandlar; ancak sen niye gitmek istiyorsun?" diye sordu beki.
Adam, "Kim bilir, belki de ondan bir eyler kar. Burada durup onu karamam. Zaten sen bana engel
olamazsn nk benim burada olmamam gerekiyor; ben sadece yirmi drt saatlik bir turistim. Unutma
burada sadece yirmi drt saatliine olacam bizim anlamamzd. Ve sonra da gidecektim. Beni
durduramazsn; kendi szne kar gelemezsin," dedi.
Beki, "Sylentiyi sen yaydn; o kesinlikle doru deil. Ve benim bam belaya sokma nk hiyerari,
brokrasi bana, 'u on gazeteci nerede? Btn kontenjan kayplarda? Nereye kayboldular?' diye soracak,
"En azndan hiyerariye onlar ikna eden adam gsterebilirim ve onlar kat. Ve bu cennetten
cehenneme kaan kimse daha nce hi bamza gelmedii iin kaplar kapal tutmuyoruz. Asla hi
27 -> 89
kimse kamaz; isteyen herkes kaplar ap dar bakabilir bunda sorun yoktur. Cehenneme gitmeyi kim
ister? Ve nc bir yer de yoktur. O yzden de kaplar her zaman akt ve onlar da kat. Onlar bana
sadece 'Hoa kal, biz bir daha gelmeyeceiz' dedi. Seni dar brakamam" diye ansn zorlad.
Ancak gazeteci inatyd. "O zaman ben de hemen hiyerariye gidip her eyi ortaya dkerim: burada
olmamam gerekir, yeil kartm yok ben sadece bir turistim ve beki benim dar gitmeme izin
vermiyor. Sen iki su iledin: ilki beni ieri aldn; ikincisi, benim dar gitmeme izin vermiyorsun," dedi.
Beki anlad; o tamamen haklyd. "Tamam git. Nfus saym sonsuza dek uzar; burada her ey sonsuza
dek uzar. Bu arada belki baka gazeteciler der. Ama bu garip, yani sen bizzat kendi yarattn sylenti
tarafndan ikna edildin."
"Dier on gazeteci ona inanyorsa onun iinde bir ey olmal. Onun bir ksm doru olmal; aksi taktirde
nasl on gazeteciyi birden cennette cehenneme gitmeye ikna edebilirsin? Bunun iinde mutlaka biraz
gerek pay olmal," dedi adam.
Lider srekli, sylediinin doru olduuna tekrar ve tekrar ikna olmaya ihtiya duyar. Bunun iin artan
sayda kendini adam insana ihtiyac vardr. Ve onlar ne kadar fanatik bir ekilde kendilerini adarlarsa
onun iin o kadar ikna edicidirler. Eer onlar lmeye ya da ldrmeye, hal seferine gitmeye, cihat
yapmaya, kutsal savaa hazrsa, bu onu kesinlikle ikna eder.
Ve zincirleme bir ekilde onun emin olmas takipileri ikna eder nk o daha yksek sesli, daha inat;
kesinlikle kendinden emin hale gelir. Eerler ve amalar onun dilinden yok olur; o her ne derse hakikattir.
Ve bu ksr dng devam eder durur. O lideri fanatik yapar ve takipiler fanatikleir. O her iki tarafn da
psikolojik ihtiyacdr; her ikisi de ayn teknededir.
nsanlarn emin olmaya ihtiyalar vardr. Ayaklarnn altndan devaml kayan zemin onlarn hayatn
zorlatrr. O olduu haliyle yeterince zordur ve her tarafta gvensizlik, her yanda problemler ve cevaplar
yok. Bu tam olarak senin ihtiya duyduun mallar salyormu gibi davranan birka frsat insana olanak
tanr. Liderin ihtiya duyduu yegne nitelik kalabalktan her zaman ilerde olmaktr. O devaml olarak
kalabaln ne yne gittiini izlemeli ve ondan ilerde olmaldr. Bu liderin nderlik ettii duygusunu
kalabalkta uyandrmaya devam eder.
Liderin sadece onlarn ne yne gittiini izleyip, insanlarn ruh hallerini srekli gzetir ekilde kurnaz
olmas yeterlidir. Rzgr nereden esmeye balarsa gerek lider asla bu ans karmaz: O her zaman
kalabaln ilersindedir.
Dnrlere gerek yoktur nk dnr kalabaln doru ynde gidip gitmediini yahut gittii yolun
doru olup olmadn merak etmeye balayacaktr. ayet bu ekilde dnmeye balarsa o zaman lider
olmayacaktr, tek bana olacaktr. Kalabalk nereye gittiklerini merak etmeyi umursamayan bir ahmak ile
birlikte harekete gemi olacak. Belki cehenneme gidiyor olacaksn ama lider o; o senin nnde. Liderin
ihtiya duyduu tek nitelik kalabaln ruh halini tespit edecek bir beceridir. Bu ok zor deildir nk
kalabalk her zaman nereye gitmek istediini, neye ihtiyac olduunu yksek sesle barr. Sen sadece biraz
uyank olmalsn ve tm sesleri bir araya getirmelisin o zaman bir sorun kmayacak, kalabaln ilerisinde
olacaksn.
Ve onlar her ne isterse vaat etmeye devam et. Hi kimse senin vaatlerini yerine getirmeni beklemeyecek,
onlar sadece onlara vaat edileni istiyor. Kim senden vaatlerini yerine getirmeni istiyor ki? Sen vaat etmeye
devam et ve onlarn bir gn senin yakana yapp vaatlerin hakknda talepte bulunacandan endie etme.
Onlar asla bunu yapmayacak nk onlar ne zaman yakana yapsa, onlara daha byk vaatlerde
bulunabilirsin.
Ve insanlarn hafzalar ok zayftr. Be yl nce vaat ettiin eyi kim hatrlar? Be yl ierisinde kprnn
altndan ok sular akt, kimin umurunda? Be ylda ok ey deiti. Endielenme, sen daha byk ve daha
byk vaatlerde bulunmaya devam et.
28 -> 89
Ve insanlar bu vaatlere inanr, insanlar inanmak ister. Onlarn umutlar dnda baka hibir eyleri yoktur.
Bu yzden liderler afyon, umut vermeye devam ederler ve insanlar baml hale gelir.
Politik, dini ya da dier trden organizasyonlara ve gruplara fanatik bir ekilde ait olma dier tm
uyuturuculardaki gibi bir eit bamllktr. Bir Hristiyan Hristiyanlarla evrili olduunda kendisini
evinde hisseder. Bu bir bamllktr, psikolojik bir uyuturucudur. Kendi kalabalklarnn dndan bir kiiyi
grnce insanlarn psikolojisinde bir ey anszn sarslmaya balar: Bir soru iareti belirir. sa'ya inanmayan
bir insan var: "sa'ya inanmamak mmkn m? sa'ya inanmadan hayatta kalmak mmkn m?" pheler,
kukular...
Onlar niin kzar? Onlar kzgn deil, onlar gerekte korkuyor. Ve korkuyu gizlemek iin kzgnl
yanstmak zorundalar. Kzgnlk her zaman korkuyu gizlemek iindir.
nsanlar her trden stratejiyi kullanr. Gzyalarn durdurmak iin kahkaha atacak insanlar vardr.
Kahkaha atarken unutacaksn, unutacaklar... ve gzyalar sakl kalabilir. Kzgnlkta korkular gizli kalr.
Onlar son derece fanatik, savunmada... Onlar inanlarnn kendi deneyimleri olmadn bilir ve bir
yabancnn kazyabileceinden, derinlemesine kazabileceinden, yaray gzlerinin nne serebileceinden
korkarlar. Onlar bir ekilde bunu rtmeyi baarmtr: Onlar Hristiyan'drlar ve sa kurtarcdr, yegne
kurtarcdr, tek kurtarcdr ve onlar kutsal kitaba sahiptir ve Tanr onlarla birliktedir o halde korkulacak
ne vardr? Onlar konforlu bir psikolojik yuva yaratmtr ve anszn zcaciye dkknndaki bir boa gibi
ieri senin inandn ekilde inanmayan bir yabanc girer.
retmenlerimden birisi beni ok sevdi. Lise yllarmda o benim ok yakn olduum retmenlerden birisi
idi. O yzden niversiteye gittikten sonra tatillerde memleketime geri dndmde onu grmeye giderdim.
Bir gn bana, "Seni bekliyorum. Artk tatil olduunu ve senin geleceini bilerek seni beklemem ok garip.
Ve senin geliin tpk taze bir meltem gibi. Bu gemi yamda sen bana yeniden genliimi ve genlik
hayallerimi hatrlatyorsun. Ancak sen geldiinde korkuyorum ve Tanr'ya dua etmeye balyorum: 'O gelir
gelmez gitmesini sala!' nk sen bende kuku uyandryorsun; sen benim en byk phemsin. Srf seni
grmek benim tm phelerimi uyandrmaya balamak iin yeterli. Bir ekilde onlar aada tutuyorum
ama seninle birlikte bu ok zor," dedi.
"Sadece senin evime gelmenin yeterli olmas ok garip ve benim tm bastrma abalarm baarsz oluyor
tm phelerim ayaa kalkyor. Tanry tanmadm biliyorum ve dualarmn nafile olduunu biliyorum;
onlar duyacak hi kimse yok. Ama yine de onlar gnde kez yapmaya devam ediyorum: Sabah, len,
akam. Fakat sen burada iken her gn yaptm gibi huzur iinde dua edemiyorum."
"Ama ben senin dualarn hi bozmadm!" dedim.
Bana, "Sen onlar bozmuyorsun. Ama eer ben dua ediyorsam ve sen sadece burada oturuyorsan...
imknsz. Anszn yaptm eyin aptalca olduunu biliyorum ve senin ne dndn de biliyorum. Bu
aptal moruun ayn eyi yapmaya devam ettiini dnyor olmalsn... Gzlerinden biliyorum ki bu
yaptm zekice deil. Ve sorun u ki en derinde seninle ayn fikirdeyim. Fakat artk ok yalym ve
deiemem. Korku geliyor. Duramyorum. Pek ok kez niye dua etmekten vazgemiyorum diye
dndm. Ama yetmi be yldr dua etmekteyim..." dedi.
O zaman doksan iki yanda olmalyd. "ok uzun zamandr dua ediyorum ve imdi lm zaman
geldiinde brakmak? Ve kim bilebilir... Eer Tanr gerekten varsa ve bu ocuk da etraftaysa, o zaman
apa oturacam: ayet son anda dua etmeyi brakrsam Tanr'nn nnde utancmdan yerin dibine girerim.
O yzden tm hayatm boyunca nasl olsa bunu yaptm yanl da olsa doru da olsa brak devam edeyim
diye dnyorum. Eer yanlsa hibir ey kaybetmem. Nasl olsa artk emekliyim, btn gn serbestim.
Ve eer Tanr varsa bu son derece iyi bir ey: Dualarm ie yaram demektir."
"Bunun bir yarar yok. Tanr varsa bile bu eit dua bir ie yaramaz. Tanr'y kandrabileceini mi
dnyorsun? Sana sormayacak m? Eer o yoksa iyi ve eer o varsa en azndan ona dua ettiini
29 -> 89
syleyebilecein dncesi ile dua ediyordun. Tanr'y kandrabileceini mi sanyorsun?" dedim.
"Sorun da burada. Bu yzden ltfen gelme diyorum sana! Onu brakamyorum ve onu samimi bir ekilde
de yapamyorum. Ve imdi sen nc bir problem yarattn: Bunu yapsam bile bir faydas yok! nk sen
haklsn: Eer Tanr varsa u basit eyi, bu yal adamn onu kandrmaya altn bilecek" dedi.
"Bu dua etmemekten ok daha kt. En azndan drst ol ve drst olmann herhangi bir ekilde dine
kar olduunu sanmyorum. Sadece drst ol; eer hissetmiyorsan brak onu!" dedim.
"Seninle birlikte yeniden gen ve gl hissetmeye balyorum. Ama sen gittiinde yeniden yalym, lm
ok yaknda ve u an atlar deitirmenin zaman deil. Kii suya debilir. Yaptn eye devam etmek
daha iyi... ne olacaksa brak olsun. Sadece devam et. Ve ben tek bama deilim; iki yz milyon Hindu
benimle beraber. nemli olan bu, iki yz milyon Hindu benimle birlikte."
"Evet bu doru. ki yz milyon Hindu seninle birlikte ve ben tek banaym. Ancak tek bir kii senin iki
yz milyon Hindu'nun desteini eer o bir yalana dayanyorsa yok edebilir. Sen yanl bir yol setin; beni
asla dinlememeliydin!" dedim.
Fanatizm budur: Sana kar gelen hibir eyi dinleme. Kimse bir ey sylemeden nce o kadar yksek
sesle barmaya bala ki sadece kendi sesini duyasn. Sadece kendi kitabn oku, sadece kendi kiliseni,
kendi tapnan, kendi sinagogunu dinle.
Fanatizm seni phelerden koruyacak basit bir stratejidir. Ancak pheler koruma altna alnabilseler de
yok edilemezler. Ve artk buna ihtiya da yok. nsan bu aamalardan kalabala ihtiya duyduu
zamanlarda geti. O artk bir birey olabilir. Bu senin kulplerin olmayacak, topluluklarn olmayacak
anlamna gelmez ama fanatik bir ekilde ait olmaya gerek yok.
Bir Rotaryen olabilirsen; bu ona fanatik bir ekilde kendini adayacan, Rotary kulp iin lecein
anlamna gelmez. Bu gerekten muhteem bir ehitlik olurdu; birisi Rotary kulp iin lyor! Rotary kulp
iin, Lions kulp iin lmek zorunda deilsin... Hristiyanlk, Mslmanlk, Hinduizm, komnizm,
sosyalizm iin lmene gerek yok. nsanlarla kaynaabilirsin, insanlarla diyalog kurabilirsin. Seninle ayn
kafa yapsnda insanlarla buluabilir, onlarla birlik olabilirsin ama bunun iin yaygara koparmaya gerek
yoktur. Hal seferi yok, kutsal sava yok...
Evet bir millet olarak kalabilirsin ama u harita zerinde yaratm olduun snrlardan fazlaca yapmana
gerek yok. Onlar sadece haritadadr, onlar toprakta da grmeye balama. Senin krletiin nokta budur.
Pek ok ulus olmas gayet iyi bir eydir ama pek ok deliliin olmasna gerek yok. nsanlar kendi
yntemleri ile ibadet edebilirler, kendi yntemleri ile dua edebilirler, kendi kitaplarna sahip olabilirler,
kendi peygamberlerine sahip olabilirler. Bu son derece iyidir, bunda bir sorun yoktur. Ama bunu baka
insan evlatlar iin bir problem haline getirme.
Bu senin kiisel bir eyindir. Sen bir eyden holanyorsun, belli bir parfm tercih ediyorsun: Gayet iyi;
ayet birisi ondan holanmyorsa bu onu senin dmann yapmaz. Bunlar tercihlerdir; bir kimse
farkllaabilir. Ve farkllamak uzlamayacak elikiler anlamna gelmez, o sadece eylere farkl bir bak
as, farkl ekilde hissetmek anlamna gelir.
Hibir fanatizme gerek yok, hibir aidiyete gerek yok. ayet dnyada hibir aidiyet, fanatizm olmadan
organizasyonlara sahip olabilirsek o gzel bir dnya olacaktr. Organizasyonlarn kendisi kt deildir.
Aidiyet olmayan, fanatik tavrlar olmayan organizasyonlar basite dzenli bir dnya oluturur. Bir dzene
kesinlikle gerek vardr. Milyonlarca insann olduu bir yerde dzen olmadan yaayamazsn. Ben bu dzeni
bir "komn" olarak adlandrdm. Ben onu srf organizasyondan, siyasi partiden, dini tarikattan farkl
klmak iin "komn" olarak adlandrdm. Ben onu sadece benzer grlere sahip insanlarn tm farkllklar
ile birlikte dosta yaayabilecei bir yer olan "komn" olarak adlandrdm.
Onlarn komn olmak iin kendilerini adamak anlamna gelecek olan farkllklarn silmelerine gerek
30 -> 89
yoktur. Onlarn farkllklar kabul edilir, bunlar bu bireylerin nitelikleridir.
Ve pek ok farkl nitelikler, beceriler, yaratclklar, duyarllklar birbirini sakatlamadan, birbirini yok
etmeden pek ok insanda bir araya geldiinde aslen komn zenginletirir. Tam tersine onlar birbirlerine
mkemmel bireyler haline gelmek iin, kendine has bir birey olmak iin yardm ediyorlar...
PRAMDN DIINA ATLAMAK
Bir soru: nsanlk piramidinin Ayetullah Humeyni ve Albert Einstein' ierdiini ve ikisi arasnda
niteliksel bir fark olmadn sylediini duyunca ok oldum. nc bir alternatif yok mu?
Ben de ok oldum ancak kii gerek karsnda aresizdir. Ayetullah Humeyni ve Albert Einstein arasnda
niteliksel bir fark olmad bir hakikattir; azck da olsa niteliksel bir fark olma olasl olsayd bunu
duyurmaktan memnun olurdum. Bu her ikisinin de ayn eit insan olduu anlamna gelmez.
Ayetullah Humeyni bir delidir. Albert Einstein bir dhidir, insanln retmi olduu en keskin zekdr. O
nedenle ikisinin ayn eit insan olduunu sylemiyorum. Ama ne yapabilirim? Onlar ayn arala aitler.
Ayetullah en dk sradadr, Albert Einstein en yksektedir ama fark sadece derecelerdedir; o ayn
piramittir.
Ayetullah Humeyni, Adolf Hitler, Joseph Stalin, Benito Mussolini, Mao Tse-tung; onlarn hepsi Albert
Einstein, Bertrand Russel, Jean Paul Sartre, Kari Jaspers kadar insandrlar.
Onlarn hepsi tek bir insanla, tek bir zihne aittirler. Ancak Ayetullah Humeyni ve onun rekas hastadr.
Zihin ayndr ama hasta bir zihindir, ters yz olmutur. Albert Einstein ve Bertrand Russel salkldr. O
ayn zihindir ama doru biimdedir; olmas gerektii ekildedir.
Ancak onlarn iki ayr kategoriye ait olduunu syleyemem; bu bir yalan olur. Bu teselli edici olur; ok
olmazdn, ben ok olmazdm, herkes mutlu olurdu. Fakat bylesi aptal bir teselli iin hakikati yok etmek
kimseye yardm etmeyecek.
Fakat niin bir taraftan bakyorsun? Gz nnde bulundurulmas gereken pek ok mevzu var. Niin bunu
ok byk bir ferahlama olarak grmyorsun? Sen yalnzca tek bir eyi dndn, bu yzden ok oldun.
Ben de ok oldum ama ben ayn zamanda heyecanlandm, mutluluktan utum.
Sen sadece bir eyi, Albert Einstein'n Ayetullah Humeyni'nin seviyesine dtn dndn ama niin
dier olasl Ayetullah Humeyni'nin Albert Einstein seviyesine ykseltilebileceini gremiyorsun? Ben
bu delirmi insanlar iin muhteem bir olasln kapsn ayorum. Ve bu delirmi insanlar insanla
hkmetmitir; bir ey yaplmak zorunda. nsanlk olduu haliyle kt, eytani deil ama bir Ayetullah
Humeyni tm bir lkeyi lgnla, ahmakla srkleyebilir.
Bu insanlarn kendi lgnlklarn ve aptallklarn saklamak iin kullandklar isimler, szckler, ilkeler
gzeldir. Ayetullah Humeyni her gn Kuran- Kerim'e atfta bulunur. Onun okumasna gerek yoktur; o
onu, tm Kuran- Kerim'i hatmetmitir. O devaml olarak Kuran- Kerim'den alntlar yapar. Ve onu
dinleyenler ve izleyenler onun slm'n baarsna yardmc olmak iin gnderilmi bir peygamber, bir
Allah'n elisi olduuna inanr. Tm dinlerin inand ey budur: ayet onlar baarl olursa, sadece o
zaman insanlk iin bir gelecek vardr; aksi taktirde bir gelecek yoktur, insanlk bitmitir. Ve onun yapt
ey ok barbarca, ok irkin, ok insanlk ddr... nsanlar devaml katlediliyor, devaml kafalar
uuruluyor. nsanlar binlerce izleyicinin nnde meydanlarda lene kadar dvlyor; ve bu slm'n
baarsdr diye tm bu destekiler zevkten lgna dnyor.
Ayetullah Humeyni slm prensiplerine dayanlarak yaplan her eyin doru olduunu syler. Baka bir
31 -> 89
yol; neyin yanl, neyin doru olduunu belirleyecek baka bir kriter yoktur. Bir insann kafasn kesmek
slm'a uygundur. ayet bir insan Mslman olmaya istekli deilse ldrlmesi daha iyidir. Bir Mslman
olmadan yaamak lmekten beterdir nk lm onun hayat tarzn deitirebilir. Muhtemelen bu
bedende, bu zihindeyken Mslman olma kapasitesine sahip deildir, o halde bu beden ve zihin yok
edilmelidir. Bunlar onun kurtuluu iin engeldir. Ve, bir slm'n neferi tarafndan ldrlmenin kendisi
bile onur verici bir eydir. Gurur duymalsn: Sen muhteem bir lme kavutun. Muhteem bir hayata
kavuamadn ama muhteem bir lmn oldu. O yzden slamc katiller tarafndan ldrlen kii ansldr.
Ve onu ldren insanlar da byk bir sevap iliyorlar nk onlarn adama yardm etmekten, onun
varln dntrmekten baka bir motivasyonlar yok. Onlar bu insan iin Allah'a giden yolu temizleyip
paklyorlar. Onlar Allah iin alyorlar: onlar cennette birer aziz olarak doacaklar. O halde iki taraf da
yararlanyor. Her iki taraf da son derece yararlanyorsa, manevi olarak yarar salyorsa bir ey nasl yanl
ve kt olabilir?
nsanlarn kurnazln gryor musun? Ancak bu Ayetullah seninle ayn zihni tayor, sadece o biraz
kafay yemi. Fakat o onarlabilir.
Bu dnyann her yerinde oluyor... Daha birka gn nce Aziz Peter'in bazilikasndan Cristendom'daki
en yksek kilise bir kadn atlayp intihar etti. Kimse nedenini bilmiyor ve muhtemelen kimse de asla
bilemeyecek. Fakat bunu duyduumda bu kadnn nemli bir eyi ortaya koyduu duygusu bana aniden
geldi. Tm insanlk Aziz Peter'in bazilikasndan atlayarak lecek. Bu kadn bir nc. O basite bunun tm
insanln bana geleceini syledi. Ve onlar papa, kardinaller, piskoposlar, rahipler bunun olmasn
yreklendirmek iin ellerinden gelen her eyi yapyorlar.
ok saygn bir hmanist, Katolik bir rahibe olan Judith Vaughan Katolik kilisesinden kovuldu. O,
Kaliforniya'da yoksul, terk edilmi, reddedilmi kadnlar iin bir barnma evi iletiyordu. Ve o binlerce
kadna yardm etti. Ama onun tm hayat boyunca yapt ilerin hibir nemi yok; o sadece kk bir
hata, Hristiyan brokrasisinin gznde bir hata yapt. Krtaj haklarn savunan bir gazete ilann imzalad.
Gazete bu ilan savunan kiilerin onu imzalayarak gazeteye geri gndermesini istemiti, bu sayede tm
Hristiyanlarn krtaj hakkna kar olmadn syleyebileceklerdi. Rahibe Judith imzalad; ve bu ok
byk bir gnahtr.
Bu kadn tm hayat boyunca alt, binlerce kadna hizmet etti, btn Kaliforniya'da sayg gryordu ve
o kadnlarn problemlerini krtaj, ocuklar, yetimler onu kiliseden kovan bu ahmaklardan ok daha
iyi anlyordu. Onu sadece kiliseden kovmakla kalmayp, onun fakir kadnlar, ac eken kadnlar iin
yaratm olduu barnma evine girmesini de engellediler. Ona kiliseye ya da barnma evine girme izni
vermiyorlar ve o artk bir rahibe deil. Hi kimse onun hmanist eyler yapmasn umursamyor.
Daha ok nfus daha ok problem demektir; ve sen var olan problemleri dahi zemiyorsun. Her ocuk
kendisi ile birlikte binlerce problem getirir. imdiden dnyann kaldrabileceinden daha ok insan
dnyaya gelmitir. Amerika gibi lkeler dahi yeryznden oktan silinmi olmas gereken sorunlara
sahiptir; Ya nc dnya, fakir dnyaya ne demeli? Afrika, Latin Amerika, Asya; bu lkelere ne demeli?
Amerika'da milyonlarca ve milyonlarca okuma yazmay bilmeyen yetikin var. Dnyann en zengin
teknolojik olarak, bilimsel olarak, kltrel olarak, her ynden zirvedeki lkesinde milyonlarca
yetikin hl eitimsizdir, bir gazete okuyamyor. Ve sen hl yeni insanlar getirmeye devam ediyorsun?
Basit problemleri bile zemiyorsun; ve daha karmak problemler de var.
Bhopal'deki gaz patlamasnda binlerce insan ld. Hamile olup lmeyen btn kadnlar sonradan ocuk
dourmaya balad. Binlerce ocuk annesinin karnndan l ya da sakat ya da kr ya da ktrm olarak
geliyordu. Canl doan birka tanesi alt hafta iinde ld. Doktorlar ve bilim adamlar gazn cenini bu
kadar ar bir ekilde etkileyebileceini dnmyorlard. Ve bu sadece kk bir patlamayd. Senin
nkleer ve atomik patlamalarn gereklemeye baladnda bunun seni nasl etkileyecei hayal bile
edilemez. O sadece seni etkilemeyecek; seni takip eden kuaklar da etkileyecek. Tm insanln
geleceini etkileyecek.
Bu problemleri kim yaratyor? Zihin. Ayn zihin onlar zebilir.
32 -> 89
O yzden Ayetullah Humeyni ve Albert Einstein ayn izgiye ait dediimde...eer sen yalnzca Albert
Einstein'n Ayetullah Humeyni gibi olduunu dnrsen oka gireceksin. Ancak eer Ayetullah
Humeyni'nin de Albert Einstein'n kapasitesine sahip olabileceini dnrsen o zaman benim gibi
heyecanlanacaksn.
Fakat ben sadece zihin piramidi hakknda konutum. Zihnin dna km insanlardan, meditasyon
yapanlardan bahsetmedim. Onlar her ikisinden de nitelik olarak farkldr.
Bir meditasyon insan Ayetullah Humeyni'den olduu kadar, Albert Einstein'dan da ayn mesafededir
nk o zihnin kendisinden ok uzaklardadr.
Piramit sadece zihnin iindeki insanlar iindir, o yzden kendini skntya sokma. Piramidin dna
atlayabilirsin; hi kimse seni orada olmaya zorlamyor. Onun iinde ya da dnda olmak senin kararndr.
Bir izleyici olabilirsin. Piramidin dnda dur ve srp giden tm bu sama oyunu izle.
Ben piramidin bir paras deilim. Bu yzden piramit hakknda konuabilirim, onu her adan tm
detaylar ile tanmlayabilirim nk ben sadece bir izleyiciyim. Piramidin etrafnda dolanabilirim, onun
tm yzlerini grebilirim. Onun en aadaki derinliklerini grebilirim, onun en yksek tepelerini
grebilirim nk ben onun iinde deilim.
Eer onun iindeysen onu btnl ile izlemen mmkn olmaz; onun dnda olmak zorundasn. Ve byle
insanlar asrlardr vard; ok az ama bunun bir nemi yok: Tek bir kimse bile piramitten kaabilirse bu
olasl kantlamak iin yeterlidir ve ondan pek ok kii kamtr.
Senin tarafndan birazck aba, birazck uyanklk ve zihnin dna kabilirsin nk piramit kat bir
eyden yaplmamtr; tulalar dncelerden yaplmadr. Sen bir dnce duvar ile evrilisin. Onun dna
gelmek ok kolaydr. Duvarda bir delik amana bile gerek yok, bir kap amana bile gerek yok. Sen sadece
sessizce dur ve duvar gerekten var m ya da sadece yle mi gzkyor bak.
Dou'da ona serap diyorlar; o sadece gerekmi gibi gzkr. Onun yaknna geldiinde, ona daha iyi
baktnda, o daha da ok kaybolmaya balar. Dnceler bu dnyadaki en maddi olmayan eylerdir;
ilerinde maddeye ilikin hibir ey yoktur.
Senin dncelerin tpk hayaletler gibidir. Sen, asla onlarla karlamaya almadan, asla kendini onlara
doru dndrp onlara bakmadan, basite onlara inanmaya devam edip duruyorsun. Durup baktn her
dncenin eriyip gitmesi seni artacaktr. O senin onu izler halde olman karsnda ayakta kalamaz.
O yzden nc bir alternatif vardr. Ayetullah Humeyni ya da Albert Einstein olmana gerek yok. Albert
Einstein iyi bir adamdr ama iyi ve kt ayn madalyonun iki yzdr. Aziz ve gnahkr ayn madalyonun
iki yzdr; cennet ve cehennem, Tanr ve eytan ayn madalyonun iki yzdr. Biri dieri olmadan var
olamaz.
Ama nc bir alternatif vardr her ikisi de olman gerekmiyor ve bu gerekten kendin olmaktr.
Zihin piramidinin dnda olmak kendi varlnn tapnana girmektir.
Piramit ller iindir aslen piramitler Msrl kral ve kralielerin mezarlaryd. Onlar mezarlktr. Ve ben
zihin iin piramit szcn kullandmda bunu bilerek kullandm. Zihin de l eylerin, gemi anlarn,
deneyimlerin, glgelerin...tm glgelerin mezarldr. Ancak yava yava onlar yle kaln hale gelir ki
senin etrafnda karanlk bir perde yaratrlar.
Eer kendi glgenden kamak istersen ne yapman gerektiini dnyorsun? Komak m? Glgen sen
nereye gidersen git seni takip edecek, seninle birlikte olacak; o senin glgen. Ve bir glgenin varl
mevcut deildir; o bir hayalettir. Ondan kurtulmann tek yolu geri dnp onun herhangi bir maddiyat olup
olmadn bulmaya almaktr. Hibir ey yok orada! O saf negatifliktir. O sadece senin gne klarnn
yolu zerinde durman yznden gne klarnn ieri girememesidir. Ve gnein yokluu glgeyi
33 -> 89
oluturur.
Senin dncelerinle ilgili durum da tam olarak budur. Sen gzlemci olmadn iin sen sessiz olmadn
iin, hibir arptma olmadan eyleri net bir ekilde gremediin iin dnceler farkndaln yerini alyor.
Sen farknda olmadka dnceler devam edecek. Zihin sen deilsin o baka birisidir: Sen sadece bir
gzlemcisin. Ve sadece birka anlk izleme seni piramidin dna hi savamadan, hi mcadele etmeden,
hi aba sarf etmeden kmaya hazr hale getirecek. Sen sadece ayaa kalk ve dar k.
nsanlar avuntu verici olan her eye inanmaya devam ediyorlar. Onlarn hayaletleri, onlarn tanrlar,
onlarn cennetleri ve cehennemleri; bunlar hep sadece avuntudur. Onlarn azizleri, kutsal insanlar, ilahlar;
hepsi avuntudur. Hakiki bir insan tm bu rm pisliin dna kmak iin cesarete ihtiya duyar. Ve
onun dna kmann tek yolu kendi dnce srelerine tank olmandr. Ve o kolaydr, o dnyadaki en
kolay eydir. Onu sadece bir kez yapmak zorundasn ama onu bir kez bile asla denemezsin ve onun en zor
ey olduunu dnp durursun.
Ben de onun ok zor bir ey olduunu dnyordum nk her kitapta okuduum, herkesin bana
syledii ey buydu; o, o kadar zor ve byk bir olayd ki bir insann zihinsizlik durumuna gelmesi hayatlar
srerdi. Herkes bunu sylediinde ve bunun tek bir istisnas dahi olmadnda senin de ona inanmaya
balaman ok doaldr.
Ama ben biraz eksantriim. Benim mantm sradan yolu takip etmez, o zikzak yapar. Bir kez herkesin
ona ok zor dediini, tm kutsal kitaplarn ona zor dediini fark ettiimde aklma gelen ilk ey onu
kimsenin denememi olduuydu. Aksi taktirde farkl fikirler olurdu. Birisi onun zor olduunu sylerdi;
birisi onun bundan daha da zor olduunu sylerdi; birisi onun daha az zor olduunu sylerdi. Dnyann her
tarafndan onun zor olduu konusunda anonim bir destek olmas imknszdr. Tek olaslk onu kimsenin
denememi olduuydu. Ama hi kimse kendi cehaletini itiraf etmek istemez. O zaman en iyi yaklam
onun zor olduu, ok zor olduu; hayatlar boyunca srd kolektif kabulyle ayn fikirde olmaktr.
Bu fikri terk ettim. "O, bu hayatta olmak zorunda; aksi taktirde onun olmasna hibir hayatta izin
vermeyeceim onunla mcadele edeceim," dedim. "Ya imdi ya hi" benim deimez yaklamm oldu ve
"Ya imdi ya hi" diye karar verdiim gn o gerekleti. O gnden beridir insanlarn nasl aptal yerine
konduu beni artyor.
En basit ey en imknsz ey yaplmt ve en basit ey nc alternatif iin kapy aralar.
O seni piramidin dna kartr: Sen artk bir zihin deilsin. Ve o zaman sadece kim olduunu biliyorsun.
Ve onu bilmek elde etmeye deer olan tek eyi elde etmektir.
ZHNDEN ZHNSZLE
Bir kimse entelektiyle zdeletiinde entelektellik domutur; bir kimse efendi olarak kalr, entelekt ile
zdelemezse zek doar. Entelekt ayndr. Her ey senin onunla zdelemi mi, yoksa onu am m
olduuna baldr. ayet onunla zdelemisen bu entelektelliktir; ayet zdelememisen zekdr.
Zek son derece nemlidir, entelektellik ise bir engeldir. Entelektellik bilimin dnyasnda dahi bir
engeldir. Entelektellik en iyi ihtimalle sana, akademisyenler; iinde hibir madde bulunmayan dnce
sistemlerini devaml bir ekilde ren ve dokuyup duran szel insanlar verir.
Bilimsel keiflerde zek nesnel dnyaya odaklanmaldr; ruhsal araylarda ise zek ie dnmelidir. O ayn
zekdr, sadece yn deiir. Bilimde nesne, dsal nesnedir arayn hedefi; ruhsal diyarlarda ise maceran
senin znelliin, senin iselliindir. Zek ayndr.
34 -> 89
Eer bir entelektel olursan bir bilim adam olmayacaksn. Bilimin tarihini ya da bilimin felsefesini
yazacaksn ama kendi bana bir bilim adam, bir kif, bir mucit, bir gezgin olmayacaksn. Sen sadece bilgi
topluyor olacaksn. Evet bunun da belli bir faydas vardr; d dnya dnldnde toplanm bilginin
dahi snrl bir faydas vardr. Ancak onun i dnyada hibir yarar yoktur. O bir engeldir; onun ruhsal
deneyimde negatif bir etkisi vardr.
Entelekt ne bir engeldir ne de bir kprdr; entelekt ntrdr. Onunla zdele, o bir engel haline gelir;
onunla zdeleme, o bir kprdr. Ve meditasyon olmadan kendi akn doan bilemezsin.
Bilimde konsantrasyon yeterlidir; en fazla bir ey zerine dnmeye ihtiya vardr. Manevi dnyada
meditasyon tek yoldur. Konsantrasyona ihtiya yoktur; onun bir yarar yoktur, o pozitif bir engeldir. Bir
ey zerine dnmenin de bir yarar yoktur; o meditasyon halinde olmamann avuntusudur, onun zavall
bir yedeidir. Meditasyon sadece meditasyon isel devrimi getirebilir.
Meditasyon zihnin dna kmak demektir, zihne dardan bakmaktr. Mutluluktan sarho olmann tam
karl budur: dnda durmaktr. Zihnin dnda durmak seni mutluluktan sarho eder, sana saadet getirir.
Ve muhteem bir zek serbest kalr. Zihinle zdeletiinde ok zeki olamazsn nk bir arala
zdelemi oldun, ara ve onun snrlamalar tarafndan hapsedildin. Ve sen snrszsn; sen bilinsin.
Zihni kullan ama o olma. Onu dier makineleri kullanr gibi kullan, zihin gzel bir makinedir. Eer onu
kullanabilirsen sana hizmet edecek; eer onu kullanamazsan ve o seni kullanmaya balarsa tehlikelidir,
yok edicidir. Onun senin bana i amas, bela karmas, ac ektirmesi ve perian etmesi kanlmazdr.
nk bir makine kr bir eydir. Onun gzleri yoktur, onun kavray yoktur.
Zihin gremez; o sadece onun iine konan eyleri tekrar edip durur. O bir bilgisayar gibidir; nce onu
beslemelisin. Senin szde eitimin budur, onu srekli besliyorsun. Sonra o senin iinde ok byk bir
hafza deposu haline geliyor, bylece sen ne zaman bir ey hatrlamaya ihtiya duysan o bunu salyor.
Ancak sen efendi olarak kalmalsn ki onu kullanabilesin; yoksa o seni ynlendirmeye balar.
Araban tarafndan gtrlme; sen src olarak kal. Yne sen karar vermek zorundasn, hedefe sen karar
vermelisin. Hza, ne zaman alacana ve ne zaman duracana sen karar vermek zorundasn. Kontrol
kaybettiinde ve araba kontrol ele geirip kendi bana gitmeye baladnda sen hap yuttun. Ben bilgiye
tamamyla kar deilim. Bilgi hafzada saklanyorsa iyidir ve ne zaman ihtiya duyarsan onu kolayca
bulabilirsin. O sadece ona ihtiya duymadn zaman da kendisini senin zerine frlatyorsa tehlikelidir.
Seni bir ey yapmaya zorladnda, sen bir kurban olduunda o tehlikelidir. Aksi taktirde o gzeldir. O
gzel bir aratr ama o kt bir var noktasdr.
ncil okulunda retmen snfa sorular soruyordu. Jenkins'e dnd: "Jericho'nun duvarlarn kim ykt?"
"Ltfen efendim," dedi Jenkins. "Ben deildim."
retmen ok rahatsz olmutu. Okul mdrne gidip dedi ki, "Biraz nce Jenkins'e Jericho'nun
duvarlarn kim ykt diye sordum ve o da ben deilim dedi. Bunun hakknda ne dnyorsunuz?"
Mdr de, "Jenkins ailesini yllardr tanrm eer o ben deilim diyorsa o deildir," dedi.
imdi retmen daha da fazla rahatsz olmutu. Eitim bakann arad ve dedi ki "Snfta bir ocua,
'Jericho'nun duvarlarn kim ykt' diye sordum ve o da ben deilim dedi. Sonra da okul mdrne bu
ocuu ikyet etmeye gittim. O da bu aileyi yllardr tanyorum ve eer ocuk bunu yapann kendisi
olmadn sylediyse bu dorudur dedi. Bu konuda ne dnyorsunuz?"
Bakan bir saniye sessiz kald, "Dinle, senin okulundan gelen ikyetlerden bktm. Duvarlarn tamir ettir
ve ayet daha fazla ikyet olursa bu okulu kapatacam!"
Bilgi kendi iinde kt deildir; Jericho'nun duvarlarn kimin yktn bilmek zorundasn! Ancak eer
bilgi giderek zihninde daha gl hale gelmeye devam ederse ve sen onun dmesini kapatamazsan, zihni
35 -> 89
rahat bir hale sokamazsan o zaman zihin ok bitkin, yorgun, skntl, tkenmi hale gelir. Bu halde iken
nasl zeki olabilirsin senin enerjilerin dalmtr. Zek taar haldeki enerjilere ihtiya duyar. Zek sala,
btnle ihtiya duyar.
Meditasyon yapan bir kii baka herkesten daha zeki olacaktr. Ve meditasyon yapan kii zihnini nesnel
olarak ve znel olarak kullanabilecektir. O ieriye, darya hareket edebildii kadar kolaylkla
ynelebilecektir. O daha esnek olacaktr. O ustadr. O arabay ileri doru gtrebilir. O arabay geriye
doru gtrebilir.
Ford ilk arabasn yaptnda onun geri vitesi yoktu. Eve dnmek zor bir problemdi. evreden dolamak
zorundayd, sadece eve dnmek iin uzun yolu kullanmak zorundayd. Garajn birka metre dahi gemi
olsan garaja geri dnemezdin; geri vites yoktu. Sonradan eklendi.
Meditasyon sana bir geri vites verir. Normalde o sende yoktur ve dnyann etrafnda tekrar ve tekrar tur
atp durmak zorundasn ve buna ramen evinin nerede olduunu bulamazsn. Geri gelemezsin, ieri
giremezsin; sadece nasl dar kabileceini biliyorsun. Meditasyon yapan bir kimse daha esnek hale
gelir. Onun hayat daha zenginleir.
Ben, gemite din adna kendi iine kapanp sabitlenen insanlarn tarafnda deilim; bu da dier utur.
Baz insanlar da dnk olarak sabitlenmitir; tepki olarak bazlar da ie kapank olarak sabitlenmitir.
Her ikisi de l gelir. Hayat esnek olana aittir, da dnklkten ie dnkle hareket edebilen ve ie
dnklkten da dnkle evine girer ve kar gibi kolaylkla hareket edebilene aittir.
erde ok souk olduu zaman darya, gnee k; ok scak olduunda barnan iine, evin serinliine
gir ve bir problem yoktur. O bu kadar basittir. Meditasyon d dnyann karsnda olmak demek deildir.
O gemite byleydi, bu nedenledir ki din baarsz olmutur, o baaramamtr; o hibir ekilde baarl
olamamtr. Hayat aka, akntya aittir. Ne zaman sabit hale gelirsen bir eye dnrsn. Keilerin ie
dnklerdi; onlar d dnyaya gzlerini kapad. Bilimin ilk admlar, Dou'da atlm olmasna ramen biz
bilimi gelitiremedik. Matematik Hindistan'da gelitirildi. Teknolojiye doru ilk admlar in'de atld.
Ancak orada durdu nk Doudaki en byk insanlar ie dnk olarak sabitlendiler; onlar nesnel
dnyaya ilgilerini yitirdiler, nesnel olana kendilerini tamamen kapattlar. Bu senin btn potansiyelinin
sadece yars oluyor. Bat tam zddn yapmtr: O sonuna kadar da dnk hale gelmiti, o nasl ieri
girileceini bilmez. O bir "i" olduuna inanmaz, o bir ruh olduuna inanmaz. O insann davranna inanr,
insann manevi varlna deil. O insan davran zerinde alr ve onun mekanik olduunu syler, onun
iinde kimsenin olmadn syler. nsan bir robot halini almtr eer ruhu bilmezsen insan robot haline
gelir. O sadece milyonlarca yl ierisinde gelimi uzun, upuzun evrim yolculuu bir makine olarak
anlalmtr. Fakat o sadece gelikin bir makinedir.
Adolf Hitler'in bu kadar ok insan bu kadar kolayca ldrmesi zor olmad nk eer insan bir makine ise
insanlar ldrmekte yanl olan nedir? Eer kol saatini paralarsan sululuk hissetmezsin; o ne kadar
gelikin olursa olsun o sadece bir kol saatidir. Eer onu yok etmeye karar verirsen o senin kararndr kimse
buna kar kamaz. Mahkemeye bir katil olarak gtrlemezsin.
Stalin milyonlarca insan, vicdannda hibir szlama olmadan kolaylkla ldrebilmitir. Bunun basit
nedeni, Marksizm'in ruhun olduuna inanmamasdr. nsan maddeden baka bir ey deildir; bilin
yalnzca maddenin bir yan rndr. Bu bir ar utur. Bilim Bat'da geliti ama maneviyat ortadan kalkt.
Dou'da maneviyat geliti ama bilim kayboldu. Her iki ekilde de insan yoksul kalr ve potansiyelinin
sadece yarsn yaar. Benim abam, bilimsellii ve maneviyat birlikte olan btn insan yaratmaktr.
Byk, uyuz bir kpek bir anne kedi ile yavrularn tehdit ediyordu. Onlar bir itin kesinde sktrd. O
zaman kedi arkaya doru ekilip arka ayaklar zerinde ykseldi ve yksek sesle hrlayp havlamaya
balad. rkilen ve kafas karan kpek geri dnd ve itten koarak uzaklat, kuyruu bacaklarnn
arasna skt. Yavrularna dnerek anne kedi trnaklarn kard ve dedi ki "imdi yabanc dil bilmenin
avantajn grdnz m?"
Ben insanlarn iki dil konumasn istiyorum. Onlar bilimi mmkn olduunca derinden bilmeliler. Onlar
36 -> 89
bilimi de meditasyonu bilmeleri gerektii kadar derin bir ekilde bilmeliler. Onlar zihni de meditasyon
kadar iyi bilmeliler. Onlar nesnel dnyann dilini bilmeliler bu bilimdir ve onlar ayn zamanda znel
dnyann dilini de bilmelidir: bu maneviyattr.
Sadece znel ve nesnel olan arasnda kpr kurabilen kii, Dou ve Bat arasnda kpr kurabilen kii,
materyalist ve maneviyat arasnda kpr kurabilen kii btn bir insan olabilir. Dnya btn insan
bekliyor. Eer yakn zamanda btn insan gelmezse, o zaman insanln bir gelecei yoktur. Ve btn
insan sadece derin, youn zek araclyla gelebilir.
Ben entelektin karsnda deilim, ben zeknn karsnda deilim; ben entelektelliin karsndaym.
Zihninle zdeleme. Her zaman tepelerde bir gzc olarak kal bedene, zihne bir tank, dsal ve isel
olana bir tank; bu sayede sen hem isel ve hem dsal olan aabilir ve her ikisi de olmadn bilebilirsin
sen her ikisinin de tesindesin.
DNCEDEN ANLAYIA
Dnmek anlayn olmamasdr. Anlamadn iin dnyorsun. Anlay geldiinde dnce yok olur.
Bu kr bir adamn yolunu el yordam ile bulmas gibidir; gzlerin varken ellerini kullanmazsn onu
grrsn. Anlamak gzlere sahip olmak gibidir; grrsn ellerinle aramazsn. Dnmek ellerinle
aramaktr; neyin ne olduunu bilmemektir. Dnmeye, tahmin etmeye devam edersin.
Dnce sana doru cevab veremez nk dnce sadece bilineni tekrar edebilir. Dncenin
bilinmeyen hakknda bir gr yoktur. Hi bilinmeyen hakknda dnmeyi denedin mi? Onun hakknda
nasl dneceksin? Sadece halihazrda bildiin eyler hakknda dnebilirsin; o tekrardr. Onun hakknda
tekrar tekrar dnmeye devam edebilirsin, eski dnceler hakknda yeni kombinasyonlar yapabilirsin
ama gerekte hibir ey yeni deildir.
Anlay tazedir, yenidir. Onun gemile hibir ilgisi yoktur. Anlay imdi ve buradadr. O geree ilikin
bir kavraytr.
Dncede sorular ve sorular vardr; cevaplar yoktur. Bazen bir cevap bulmu gibi hissetsen bile bu
sadece insann u ya da bu ekilde karar vermek zorunda kalmasndandr. O gerekten cevap deildir ama
eyleme gemek iin karar vermek zorundasn, o yzden de baz cevaplara tutunmak gerekir. Ve ayet
cevabna derinlemesine bakacak olursan, onun iinden bin bir tane sorunun ykseldiini greceksin.
Anlayn hi sorusu yoktur ama sadece cevaplar vardr nk onun gzleri vardr.
Dnce dn alnr. Senin tm dncelerin sana bakalar tarafndan verildi. Bak: Sana ait olan,
hakikaten sana ait olan, senden domu olan tek bir dnce var m? Onlarn hepsi dn alnmadr.
Kaynaklar biliniyor ya da bilinmiyor olabilir ama hepsi dn alnmtr. Zihin bir bilgisayar gibi iler
fakat bilgisayar senin ona verdiin bilgileri cevaplayabilir. Btn bilgileri senin salaman lazm; o zaman
sana cevab verebilir. Zihnin yapt da budur.
Zihin biyolojik bir bilgisayardr. Sen devaml olarak bilgi, veri, enformasyon toplarsn ve bir soru ortaya
ktnda zihin bu koleksiyondan cevab sana salar. O gerek bir yant deildir; o yalnzca l gemiten
kar.
Anlay nedir? Anlay saf zekdr. Bu saf zek orijinal olarak senindir; sen onunla birlikte doarsn. Hi
kimse sana zek veremez. Bilgi sana verilebilir, zek deil. Zek senin kendi keskinlemi varlndr.
Derin meditasyon araclyla kii kendi varln keskinletirir. Meditasyon sayesinde kii dn alnm
dnceleri brakr, kendi varlna sahip kar, kendi orijinalliine sahip kar; kendi ocukluuna,
masumiyetine, tazeliine sahip kar. Bu tazelik iinden eyleme getiinde anlayla eylemde bulunursun.
37 -> 89
Ve o zaman verdiin tepki tamdr, imdi ve buradadr; ve tepki meydan okuma yzndendir gemi
yznden deil.
Mesela birisi sana bir soru soruyor; sen ne yaparsn? Sen hemen zihnin iine gider ve cevab bulursun.
Tm bilgini toplam olduun zihnin bodrumuna gidip cevab orada bulursun. O zaman o dnmektir.
Birisi sana bir soru sorar ve sen sessizleirsin; sorunun iine nfuz eden gzlerle bakarsn; hafzann iine
deil de sorunun iine. Soruyla yzleirsin, soruyla karlarsn. Eer bilmiyorsan bilmediini sylersin.
rnein birisi Tanr var m yok mu diye sorar. Sen hemen, "Evet Tanr vardr" dersin. Bu cevap nereden
geliyor? Senin hafzandan m? Senin Hristiyan hafzandan, Hindu hafzandan, Mslman hafzandan m?
O zaman bu tamamen faydasz, yaraszdr. ayet senin komnist bir hafzan varsa "Hayr Tanr yoktur"
diyeceksin. Eer bir Katolik hafzan varsa "Evet, bir Tanr vardr" diyeceksin. Eer bir Budist hafzan
varsa, "Tanr yoktur" diyeceksin. Fakat bu cevaplar hafzadan geliyor. ayet sen anlay olan bir kii isen
basite soruyu dinleyeceksin, sorunun derinine ineceksin. Basite izleyeceksin. Eer bilmiyorsan,
"Bilmiyorum" diyeceksin. Eer biliyorsan sadece o zaman bildiini syleyeceksin. Ve ben "ayet
biliyorsan," dediimde aydnlandysan demek istiyorum.
Anlaya sahip bir insan dorudur. Eer "Bilmiyorum," diyorsa onun cehaleti zihnin bilgisinden daha
kymetlidir nk en azndan onun cehaleti, onun cehaletini kabullenii hakikate daha yakndr. En
azndan o rol yapmyor, o bir ikiyzl deil.
zle ve tm cevaplarnn hafzandan geldiini greceksin. O zaman hafzann ilemedii ve saf bilincin
iledii yeri bulmaya al. Anlay budur.
Bir gn...
Doktor hastann odasna girdi. Be dakika sonra bir tornavida istedi, sonra hastasnn yanna gitti. Be
dakika daha sonra yeniden darda idi ve bir keski ile eki istedi.
lgna dnen koca daha fazla dayanamad. Sulayc bir ekilde, "Allah akna doktor, karmn sorunu
ne?" diye sordu.
"Henz bilmiyorum," dedi doktor. "antam aamyorum"
Bazen "Bilmiyorum" dediin zaman bu anlayndan kaynaklanmak zorunda deildir. Bu belki de basite
senin antan aamamandr. Belki de hafzan aamyorsundur. Ya da hafzanda bir ey bulamyorsundur;
zamana ihtiyacn vardr. "Bilmiyorum. Bana zaman tanyn, biraz dneyim," diyorsundur. Dnp ne
yapacaksn? Eer biliyorsan biliyorsundur; bilmiyorsan bilmiyorsundur. Ne hakknda dneceksin? Ama
sen "Bana zaman tan onun hakknda dneceim," diyorsun. Sen ne diyorsun? Diyorsun ki, "Zihnimin
bodrumuna gitmem ve aratrmam gerekecek. Ve orada yllar boyunca o kadar ok plk birikti ki
bulmak zordur ama elimden gelenin en iyisini yapacam."
Meditasyon yap ve bu bodrumdan zgrle. Bodrum kullansz deildir; o kullanlabilir. Ancak o senin
anlaynn yerine gememeli.
Anlay sahibi birisi eylerin iine dorudan bakar. Onun kavray dorudandr. Fakat o tm bilgi
birikimini kavraynn sana ulamasna yardm etmek iin kullanabilir. O biriktirmi olduu eyleri, sana
aktarmaya alt her eyi netletirmek iin kullanabilir. Ancak onun aktarmak istedii ey kendisinindir.
Szler dn alnm olabilir, lisan dn alnm olabilir dn alnmak zorundadr kavramlar dn
alnm olabilir ancak sana aktarmaya alt deil. Tayc hafzadan gelecektir ama tanan onun kendi
kavray olacaktr.
Ve aktr ki, anlaya sahip olmayan kii pek ok dncenin kurban olacaktr nk ona bir merkez
verecek herhangi bir kavray yoktur. Onun birbiri ile ilikisiz, hatta birbirine taban tabana zt; birbiri ile
atan, birbirine kar ok derin uzlamazlklar olan dncelerden oluma bir kalabal vardr. Onun
zihnin iinde uuldayan bir dnce kalabal bir grup bile deil, bir toplum bile deil de bir ktle
38 -> 89
vardr. O yzden ayet dncelerinle ok ileri gidersen bir gn delireceksin. ok fazla dnce delilik
yaratabilir.
lkel toplumlarda delilik ok enderdir. Bir toplum ne kadar medeniyse o kadar ok insan delirir. Hatta
medeni toplumlarda entelektiyle alan insanlar daha ok delirir. Maalesef bu byledir ama gerek budur:
Dier tm mesleklere nazaran daha ok psikanalizci delirir. Niin? ok fazla dnmek. ok fazla elikili
dnceyi bir arada ynetmek ok zordur. Onlar ynetmeye alrken senin tm varln bir kaosa
dnr.
Anlay tektir, anlay merkezidir. O basittir; dnceler ok komplekstir.
Klbk bir koca bir psikiyatra gitmi ve tekrar tekrar bir karabasan grdn sylemi.
"Her gece," demi, "on iki gzel kadnla birlikte bir adaya dtm ryamda gryorum."
"Bunda bu kadar berbat olan ey ne ki?" diye sormu psikiyatr.
"Siz hi on iki kadn memnun etmeye altnz m?"
Sorun buydu: on iki kadn nasl mutlu edersin? Tek bir kadn bile memnun etmek ok zorken.
Dnmek evrendeki binlerce ve binlerce kadn memnun etmek gibidir. Kii doal olarak delirir. Anlay
ok basittir: Sen sadece tek bir kavrayla evlisin ama bu kavray bir k, bir el feneri gibi alr. Ne
zaman el fenerini bir eye odaklasan gizemler aa kar. Ne zaman el fenerini odaklarsan karanlk
kaybolur.
Gizli kalm anlayn bulmaya al. Ve bunun yolu zihni brakmaktr. Ve dnceyi brakmann iki
olasl vardr: Ya meditasyon ya sevgi.
TEPKDEN YANITA
Tepki dncelerden gelir ve yantsa anlaytan. Tepki gemiten gelir; yantsa her zaman imdidedir.
Fakat normalde biz tepki veririz; biz ierde her eyi zaten hazr tutarz. Birisi bir ey yapyor ve biz sanki
bir dmeye baslm gibi tepki veriyoruz. Birisi seni aalar ve sen kzarsn. Bu daha nce olmutu ve bu
hep bu ekilde olmutu. O neredeyse bir dme halini almtr: birisi basar ona, sen fkelenirsin. Bir anlk
bekleme yoktur, onun deiik bir durum mu olabileceine bakacan bir an dahi yok. Seni aalayan kii
hakl olabilir. Belki o sana bir hakikati gstermitir ve sen bu yzden hakarete uram hissediyorsun. Ya
da o kesinlikle hakszdr, yahut o sadece iren bir insandr ama o kiinin iine bakmak zorundasn; eer o
hakl ise ona teekkr etmelisin nk o sana bir ey gstermitir. O sana efkat gstermitir, senin kalbine
bir hakikat getirerek dosta davranmtr. Belki bu cann yakar ama bu onun hatas deildir.
Ya da o basite aptal, cahildir. Senin hakknda hibir ey bilmeden bir eyler yumurtlamtr. O zaman
kzmaya gerek yok; o basite hakszdr. Tamamyla yanl bir eyi hi kimse umursamaz. inde bir miktar
hakikat olmad srece o seni asla rahatsz etmez. Ona glebilirsin, onun tm samalna. O komiktir.
Ya da bu kii sadece berbat birisidir ve o yledir. O herkese saldryordur. O halde sana zel bir ey
yapmyor; o sadece kendisi oluyor, hepsi bu. Bu durumda aslnda hibir ey yapmaya gerek yok. Sadece o
bu trden bir insan.
Birisi Buda'ya kfr etti. Onun mridi Ananda, "Ben ok kzyordum ve sen ise sessiz kaldn. En azndan
benim bir ey sylememe izin vermeliydin; onu hizaya getirirdim," dedi.
39 -> 89
Buda dedi ki, "Beni artyorsun. nce o beni artt ve imdi de sen beni artyorsun. O her ne dediyse
basite alakaszd. Onun bizimle hibir balants yoktu, yleyse ona niye bulaalm? Ama sen beni daha
ok artyorsun: Sen ok rahatsz oldun, kzgn grnyorsun. Bu aptalca. Birisinin hatas iin kendini
cezalandrmak aptalcadr. Sen kendini cezalandryorsun. Sakinle. Kzmak iin bir neden yok nk
kzgnlk atetir. Niin kendi ruhunu yakyorsun? Eer o bir hata ilediyse, niin kendini cezalandryorsun?
Bu aptalca." Ama biz tepki veririz.
Bir gn ...
Adamn biri arkadalarndan birine yle diyordu, "Karm memnun etmek iin sigara imeyi, iki imeyi
ve kumar oynamay braktm."
"Bu onu ok mutlu etmi olmal," dedi arkada.
"Yo yapmad. Artk benimle ne zaman konumaya kalksa syleyecek hibir ey bulamyor."
nsanlar hayatlarn mekanik, robota yayorlar. Eer karn sigaray brakman iin srekli bann etini
yiyorsa ve sen brakrsan onun mutlu olacan dnyorsan yanlyorsun. Eer sigara iiyorsan
mutsuzdur ve eer sigaray brakrsan da mutsuz olacaktr nk o zaman senin bann etini yemek iin bir
mazeret bulamayacaktr.
Bir kadn bana kocasnn mkemmel olmasn istemediini sylemiti. "Niye?" diye sordum. "nk drdr
etmeyi seviyorum," dedi. Eer kocan mkemmel olursa ne yapacaksn? Basite kafan karacak.
Kendini izle, bakalarn izle ve ne kadar mekanik bir ekilde davrandklarn gr; bilinsiz, uyurgezer.
Tepki zihne aittir. Yantsa zihinsizlie aittir.
NANTAN MANA
nan zihne aittir, dnceye aittir; iman zihinsizlie, farkndala, anlaya aittir.
Bir gn bir da kynde avc rehberine yle dedi, "Bu ok tehlikeli bir uuruma benziyor. Bir uyar
tabelas dikmemi olmalar artc."
"ki yl boyunca bir tane vard," diye belirtti yerli rehber, "ama hi kimse uurumdan dmedi o yzden
onlar da onu kaldrd."
nan krdr; sen inanrsn nk sana inanman sylendi, ancak o asla derine gitmez nk onun duruma
ilikin kavray yoktur.
nk o sana taklm olan gereksiz bir yaka kartdr. O senin iinden yeermedi, o senin anlaynn
iinden yeermi bir ey deil. O sadece dn alnmtr, o nedenle senin varlna asla nfuz etmez.
Birka gnlne onu tarsn ve onun yararsz olduunu ve hibir ey olmadn grnce onu bir kenara
atarsn. Hristiyan olmayan Hristiyanlar var; Hindu olmayan Hindular var. Onlar srf u hi kullanmam,
u hi sayg gstermemi olduklar inanlar yznden Hindu'durlar. Onlar Hristiyan, Hindu, Mslman
olduklarn dnrler ama inancn yaamamsan nasl bir Mslman olabilirsin?
Fakat hakikat inancn yaanamaz olduudur. ayet bir kimse daha uyank, hayat izler, hayatn iine girer
hale gelmeye balarsa, o zaman yava yava iman ykselir. man senindir; inan ise bakasna aittir.
nanlar brak ki iman ortaya ksn. Ve inanlar tarafndan tatmin olma, yoksa iman asla ortaya kmaz.
40 -> 89
SEMPATDEN EFKATE
Sempati zihne aittir: Birisinin bann belada olduunu, mutsuz olduunu hissedersin; birisinin mutsuz
olduunu dnrsn ve yardm etmek zorunda kalrsn. Sana yardm etmen, hizmet etmen, grev
edinmen, iyi bir insan olman, iyi bir vatanda olman, u olman, bu olman retildi. Sana retildi, o
nedenle de sempati duyarsn.
efkatin senin retilerinle hibir alakas yoktur. efkat empati olarak gelir, sempati olarak deil. efkat
dier kiiyi olduu gibi grebildiinde ortaya kar: O kiiyi ylesine tam olarak grebilirsin ki onu
hissetmeye balarsn. Ayn durumda hissetmeye balarsn.
Bir gn Ramakrishna Dakshineshwar yaknlarnda Ganj'n bir kysndan dierine gidip duruyordu. Dier
kyda birka kii bir balknn etrafn sarm ve adam dvyorlard. Ramakrishna nehrin ortasndayd.
Alamaya ve gzlerinden yalar dkmeye balad ve, "Durun beni dvmeyin," diye barmaya balad.
Teknede, etrafnda oturmakta olan mritleri olanlara inanamad: "Kim seni dvyor?" dediler. "Ne
yapyorsun? Delirdin mi?" O da, "Bakn! Kar kyda beni dvyorlar," dedi.
O zaman baktlar: adam dvyordu birileri. Ve Ramakrishna, "Srtma bakn!" dedi. Srtn at; srtnda
izler vard, kanyordu. nanmak imknszd. Mritler alelacele kar kyya gidip dayak yemi olan adam
yakaladlar ve srtn ap baktlar: Tam olarak ayn izler vard.
Empati budur; kendini o kadar btn bir ekilde bakasnn yerine koyarsn ki onun bana gelen eyler
sana da olmaya balar. O zaman efkat ortaya kar. Ancak tm bu haller hep zihinsizlie aittir.
LETMDEN BR OLMAYA
Zihinsel, entelektel, kavramsal iletiim zihne aittir. Bir olmak ise zihinsizlie, derin sessizlie; szel
olmayan bir enerji transferine; hibir ara olmadan, anszn, bir kalpten dier bir kalbe sramaya aittir.
Temel, en zdeki ey unu hatrlamaktr nk o bler, o btn dnyay iki dnyaya bler ayet sen
dncelerin ekran iinden bakyorsan o zaman tek bir dnya iinde yayorsundur. Dncelerin dnyas
inancn, dncenin, sempatinin dnyasdr. ayet temiz gzlerle, bulutsuz gzlerle bakyorsan senin
algnn bir netlii vardr. O saftr, eyleri onlarn zerine bir ey yanstmadan sadece olduu gibi
gryordur. O zaman senin anlayn vardr, o zaman meditasyonun vardr. O zaman tm dnya deiir. Ve
sorun udur ki zihin seni kandrabilir. O sempati yaratr, o sahte para yaratr: efkat yerine sempati yaratr.
Sempati sahte paradr. man yerine sahte bir para olan onun inanc vardr.
Unutma zihin ikme etmeye alr. Sende bir ey mi eksik? Zihin onun yerine ikme etmeye alyor. ok
uyank ol nk zihnin yapaca her ey sahte olacaktr. Zihin en byk sahtekrdr, var olan en byk
dolandrcdr. O seni yattrmaya alr, o buna yardm eder, o sana sahte bir ey verir ki bu sayede artk
gerek iin yanp tutumazsn.
rnein eer gndz oru tuttuysan gece olunca, yiyecekleri, muhteem restoranlarda akam yemei
yediini, krallarn saraylarndaki ziyafetlere davet edildiini ve gzel yemekler yediini ryanda
greceksin. Niin? Tm gn boyunca a kaldn, imdi de alk yznden uyumak zorlat; zihin onun
yerine bir ey, bir rya yaratr. Bunu hi fark etmedin mi? Gece mesanen dolar ve tuvalete gitmek istersin
ama eer uykun blnecekse zihin hemen tuvalette olduun bir rya yaratr. O zaman uyumaya devam
edebilirsin. O sana yerine geecek bir ey verir. Yerine geecek ey bir avuntudur. O gerek deildir ama
41 -> 89
bir anlna yardmc olur.
O yzden zihnin avuntularna dikkat et. Gerei ara nk yalnzca gerek seni tatmin edebilir. Avuntular
asla tatmin edici olamazlar. Ryalarnda ne kadar istersen o kadar yemek yiyebilir, onun kokusundan,
tadndan, renginden her eyinden zevk alabilirsin fakat o besleyici olmayacak. nan sana imann
kokusunu, tadn, rengini verebilir. Onun keyfini karabilirsin ama seni beslemeyecek. Sadece iman
besleyebilir.
Her zaman anmsa: Seni besleyen ey gerektir ve sana sadece bir teselli veren ey ise ok tehlikelidir. Bu
avuntu yznden gerek besinin peine dmeyeceksin. ayet ryalarda yaamaya balarsan ve gerek
besin yemezsen, o zaman yava yava kabz olacaksn, kaybolacaksn, kuruyacaksn ve l olacaksn.
O yzden hemen harekete ge: Ne zaman zihin sana bir avuntu vermeye alrsa, onu dinleme. O harika
bir satcdr, harika bir akl elicidir. O seni ikna eder, der ki, "Bu eyler ucuz. man bulmas ok zordur
nk hayatn riske etmelisin; inan ok kolaydr, ok ucuzdur. Onu bedavaya edinebilirsin." Aslnda pek
ok insan hazrda bekler; eer onlarn inanlarn kabul edersen onunla birlikte sana daha fazlasn
vermeye razdrlar: Hristiyan ol, Hindu ol, Mslman ol. nsanlar sana ihtiaml bir ho geldin ve sayg ve
saygnlk vermeye hazrdr. Her ey mevcuttur: sen sadece onlarn inancn kabul et. nan sadece ucuz
deildir, sana onunla birlikte daha fazla ey de verir.
man asla ucuz deildir; tehlikelidir. Anlay asla ucuz deildir; tehlikelidir. Gerek tehlikelidir. Tm
hayatn riske sokmalsn. O cesaret ister.
EFEND VE KLE
ok eski bir yk duymutum:
Bir kral hizmetkrlarnn birisinden ok memnundu. O krala kendisini adamt, o kadar ok adamt ki
hayatn kral iin feda etmeye her zaman hazrd. Kral son derece memnundu ve o kraln hayatn kendi
hayatn riske ederek pek ok kez kurtarmt. O kraln muhafzyd.
Bir gn kral kendisini adamdan ok memnun hissederken dedi ki: "Eer herhangi bir ey arzularsan, eer
herhangi bir istein varsa sadece bana syle ve ben onu yerine getireceim. Benim iin o kadar ok ey
yaptn ki minnetimi sana asla gsteremem, asla sana geri deyemem ama bugn istediin her eyi, ne
olursa olsun yerine getirmek isterim."
Hizmetkr dedi ki, "Siz imdiden bana ok ey verdiniz. Her zaman sizinle birlikte olmaktan son derece
mesudum; baka bir eye ihtiyacm yok."
Ancak kral srar etti. Hizmetkr, "Gerek yok," dedike kral daha ok srar etti. En sonunda hizmetkr,
"Madem yle tamam. Yirmi drt saatliine beni kral yapn ve siz de muhafz olun" dedi.
Kral biraz endieliydi, korkmutu ama o sznn eriydi ve arzuyu yerine getirmek zorundayd. O nedenle
yirmi drt saatliine o muhafz oldu ve muhafz da kral oldu. Ve muhafzn ne yaptn biliyor musun?
Yapt ilk ey kraln ldrlmesini, lmle cezalandrlmasn emretmekti! Kral, "Ne yapyorsun?" dedi.
"Kes sesini! Sen sadece bir muhafzsn ve baka bir ey deilsin. O benim arzum ve artk kral benim!"
dedi.
Kral ldrld ve hizmetkr sonsuza kadar kral haline geldi. Klelerin efendi olmak iin kendi dolambal
yollar vardr. Zihin en gzel, en karmak, en gelikin mekanizmalardan birisidir. O sana ok iyi hizmet
etti, o sana ok iyi hizmet etmeye devam ediyor. Onun hizmetleri nedeni ile sen de hayatnda ayn
42 -> 89
hikyeyi tekrarladn; herkes ayn hikyeyi tekrarlad. Sen zihni efendi yaptn ve imdi efendi sana tpk bir
kle gibi davranyor.
Sorun budur; zihnin frlatlp atlmas deil. Eer zihni frlatp atarsan delireceksin. Zihin olmadan
yapabilecein tek meslek vardr ve o da politikadr!
Bir gn adamn biri bu gelecekten bir hikye olmal bir hastaneye gitmi nk beyni bir trafik
kazasnda zarar grm ve yenisi ile deitirmek istemi. Cerrahtan mevcut olan tm beyinleri ona
gstermesini istemi. Cerrah ona etraf gezdirmi; pek ok beyin varm. lk beyin bir profesre bir
matematikiye aitmi. Fiyatn sormu: elli dolar. Adam arm: Mehur bir matematiki, bir Nobel sahibi
sadece elli dolar! Sonra bir mzisyen varm ve onunki sadece otuz dolarm. Derken bir iadamnn beyni
ve o sadece yirmi dolarm. Bu byle srp gitmi. En sonunda bir politikacnn beynine gelmiler; be bin
dolarm! Adamn akl karm. "Bu niye bu kadar pahal?" diye sormu. Cerrah da, "nk o hi
kullanlmad," demi.
Sahip olduun zihnin hepsine ihtiyacn olacak; sadece onun efendisi ol. Kullan onu ve onun tarafndan
kullanlma.
Ve meditasyon tamamen buna ilikin bir eydir: Zihinden uzaklamann, zihinden stte olmann, zihni
amann, "Ben zihin deilim"i bilmenin sanatdr. Bu zihni bir kenara atman gerektii anlamna gelmez.
Zihin olmadn bilmek seni yeniden efendi yapar. O zaman zihni kullanabilirsin. u an zihin senin
ellerinde deil.
BLNEN, BLNMEYEN, BLNMEZ OLAN
Zek, hakknda hibir ey bilmediin eylerin iini net bir ekilde kavramaktr. Hafza sadece senin
tarafndan bilinen eylerde ie yarar. Ancak hayat bilineni, bilinmeyeni ve bilinemez olan ierir. Bilinen
sz konusu olduu srece hafza yeterlidir.
Senin niversitelerinin ve tm eitim sistemlerinin yapt ey budur: Onlar basite senin hafzan giderek
daha ok bilgi ile besliyorlar ve senin hafza sistemin tarafndan bilinen eylerin cevabn hemen
verebileceksin. Bu cevap senin zeki olduunu kantlamaz.
Zek sadece sen bilinmeyenle, nceden hakknda hi bir anya sahip olmadn, hi bilgiye, hi veriye
sahip olmadn eylerle karlatn zaman bilinir. Bilinmeyenle karlatn zaman, belirleyici olan odur.
Nasl karlk veriyorsun?
Zek yeni durumlara yant verebilme kapasitesi anlamna gelir. O senin varlndan gelir zihin sadece bir
aratr ona ait olmadan zihnin ne olduuna ilikin bir tr farkndalk senin varlnn iinden gelir. Zek
tann niteliidir; o zihni izler ve zihne yn verir. Bir hikye:
renci Doko ustasna geldi ve sordu "Hangi zihin durumunda hakikati aramalym?"
Usta yantlad, "Zihin yoktur, o yzden onu herhangi bir hale sokamazsn ve hakikat yoktur ve dolaysyla
onu arayamazsn."
Doko, "Eer zihin yoksa ve hakikat yoksa niin tm bu renciler her gn senin nne gelip alyorlar?"
dedi.
Usta etrafna baknd, "Ben kimseyi grmyorum."
Soruyu soran: "O zaman sen kime retiyorsun?"
43 -> 89
"Benim dilim yok o zaman nasl retebilirim?" diye yantlad usta.
Bunun zerine Doko zgn bir ekilde, "Seni izleyemiyorum; seni anlayamyorum," dedi.
Usta da, "Ben kendi kendimi anlamyorum," dedi.
Hayat ylesine bir gizemdir ki onu kimse anlayamaz ve kim onu anladn iddia ederse o sadece cahildir.
O ne dediini bilmiyordur, o ne samaladn bilmiyordur. Eer sen bilge isen anlayacan ilk ey udur:
hayat anlalamaz. Anlamak imknszdr. Sadece bu kadar; yani anlamann imknsz olduu anlalabilir.
Bu gzel Zen yksnn syledii ey budur.
Usta, "Ben kendi kendimi anlamyorum" der. Eer gidip aydnlanm olanlara sorarsan onlarn cevab bu
olacaktr. Fakat gidip aydnlanmam olanlara sorarsan sana pek ok yant vereceklerdir, pek ok
doktrinler nereceklerdir; onlar zlemeyecek olan gizemi zmeye alacaktr. O bir bulmaca deildir.
Bir bulmaca zlebilir, bir gizem doas gerei zlemez; onu zmenin bir yolu yoktur. Sokrates der ki,
"Ben genken ok ey bildiimi dnyordum. Yalandmda, bilgelikte olgunlatmda hibir ey
bilmediimi anladm."
Sufi ustalarndan Cneyt'in yeni bir gen adamla alt sylenir. Gen adam Cneyt'in isel bilgeliinin
farknda deildi ve Cneyt ylesine sradan bir hayat yayordu ki bir Buda'nn yaknnda olduunu fark
etmek iin ok hassas gzlere ihtiya vard. O sradan bir ii gibi alt ve yalnzca grebilenler onu ayrt
edebilirdi. Buda'y fark etmek ok kolayd o bir Bodhi aac altnda oturuyordu; Cneyt'i fark etmek
ok zordu o bir ii gibi alyordu, bir Bodhi aacnn altnda oturmuyordu. O her adan kesinlikle
sradand.
Gen bir adam onunla birlikte alyordu ve bu gen adam srekli olarak bilgisini gsteriyordu, o yzden
Cneyt ne yaparsa yapsn, "Bu yanl. Bu u ekilde yaplr, yle daha iyi olur," derdi. O her eyi bilirdi.
En sonunda Cneyt gld ve dedi ki, "Gen adam, bu kadar bilecek kadar gen deilim."
Bu gerekten nemli bir ey. O der ki, "Bu kadar bilecek kadar gen deilim." Sadece gen bir adam bu
kadar aptal, bu kadar deneyimsiz olabilir. Sokrates, "Genken ok fazla ey biliyordum. Olgunlatmda,
deneyim sahibi olduumda tek bir eyin farkna vardm; ben tamamyla cahildim," derken haklyd.
Hayat bir gizemdir; bunun anlam onun zlemeyeceidir. Ve onu zme abalarnn tm
anlamszlatnda gizem senin zerine doar. O zaman kap aktr; o zaman sen davetlisin. Bilen birisi
olarak hi kimse ilahi olana giremez; bir ocuk, cahil, hi bir ey bilmeyen olarak gizem seni kucaklar.
Bilen bir zihin ile sen kurnazsn, masum deilsin. Kap masumiyettir.
"Ben kendim de anlamyorum," dediinde bu Zen ustas hakldr. O ok derin, gerekten derin, mmkn
olan en derin cevap idi. Ancak bu hikyenin en son ksmdr. En batan bala...
Mrit Zen ustasna gelip, "Hangi zihin durumunda hakikati aramalym?" diye sordu. Usta, "Zihin yoktur, o
yzden onu herhangi bir hale sokamazsn ve hakikat yoktur ve dolaysyla onu arayamazsn," dedi.
Zihin var olmayan ancak yleymi gibi gzken bir yanlsamadr ve o kadar ok yle gzken bir eydir ki
sen kendini zihin zannedersin. Zihin mayadr zihin sadece bir hayaldir, zihin sadece bir yansmadr...nehrin
zerinde yzen bir sabun kpdr. Gne ykseliyor, nlar kpn iine szyor; bir gkkua
yaratlyor ve onun ierisinde hibir ey yok. Kpe dokunduunda patlar ve her ey ortadan kaybolur
gkkua, gzellik hibir ey kalmaz geride. Sadece boluk sonsuzla bir olur. Orada sadece bir duvar
vard, kpkten bir duvar. Senin zihnin sadece kpkten bir duvardr; ierde senin boluun; darda
benim boluum. O sadece bir kpk, onu patlat ve zihin kaybolur.
Usta, "Zihin yoktur, o yzden sen hangi halden bahsediyorsun?" dedi. Bunu anlamak zordur. nsanlar bana
gelip, "Biz sessiz bir zihin durumuna ulamak istiyoruz" der. Onlar zihnin sessiz olabileceini dnrler;
zihin asla sessiz olamaz. Zihin karmaa, rahatszlk, hastalk demektir; zihin gergin, mutsuz ruh hali
demektir. Zihin sessiz olamaz. Sessizlik olduunda zihin yoktur. Sessizlik geldiinde zihin kaybolur; zihin
44 -> 89
varsa artk sessizlik yoktur. O yzden nasl ki salkl bir hastalk olamazsa, sessiz bir zihin de olamaz.
Salkl bir hastalk mmkn mdr? Salk varsa hastalk kaybolur. Sessizlik manevi salktr; zihin
manevi hastalktr, manevi rahatszlktr.
O nedenle sessiz hibir zihin olamaz ve bu mrit soruyor: "Hangi trden, hangi eidinden; hangi zihin
durumunu elde etmeliyim?" Nokta, nokta, nokta. Usta der ki, "Zihin yoktur, o nedenle herhangi bir hale
eriemezsin." O yzden ltfen bu yanlsamay brak; yanlsamann iindeki bir duruma ulamaya alma.
Bu tpk sanki gkkuann iinde seyahat etmek isteyip de bana, "Gkkuanda yolculua kmak iin
hangi admlar izlemeliyim?" diye sorman gibidir. Ben de, "Gkkua yok. Gkkua sadece bir grnt,
o yzden atlacak bir adm yok" derim. Bir gkkua sadece grnr; o orada deildir. O bir gereklik
deildir, o gerein yanl bir yorumudur.
Zihin senin gerekliin deildir; o yanl bir yorumdur. Sen zihin deilsin, sen asla bir zihin olmadn, sen
asla zihin olamazsn. Senin sorunun budur; sen var olmayan bir eyle kendini zdeletirdin. Sen bir
kralla sahip olduuna inanan bir dilencisin. O, krall hakknda, onu nasl yneteceiyle, ona nasl
hkmedeceiyle, anariyi nasl nleyeceiyle o kadar megul ki. Krallk yok ama o endieli.
Chuang Tzu bir seferinde bir kelebek olduunu ryasnda grd. Sabah olduunda epey bir depresyona
girdi. Arkadalar sordu; "Ne oldu? Seni hi byle dertli grmemitik." Chuang Tzu, "Kafam kart,
kayboldum, anlayamyorum. Gece ryamda bir kelebek olduumu grdm," dedi.
Arkadalar gld. "Hi kimse rya grd iin rahatsz olmaz. Uyandnda rya kaybolur, o halde niye
rahatsz oldun?"
"nemli olan bu deil. imdi kafam kart: ayet Chuang Tzu ryasnda bir kelebek olabiliyorsa, imdi bir
kelebein de uykuya dalm ve ryasnda Chuang Tzu olduunu gryor olmas mmkndr," dedi. Eer
Chuang Tzu ryada bir kelebek olabiliyorsa, neden dieri de olmasn? Kelebek rya grebilir ve Chuang
Tzu olabilir. O halde gerek nedir; ya Chuang Tzu kelebek olduu ryasn grd, ya da kelebek Chuang
Tzu olduunu ryasnda gryor? Gerek nedir? Gkkuaklar vardr. Ryanda bir kelebek olabilirsin.
Senin u hayat dediin daha byk ryada da sen bir zihin oldun. Uyandnda, uyanm bir zihin
durumunu elde etmezsin, zihinsizlik haline eriirsin, zihinsiz olursun.
Zihinsizlik ne anlama gelir? Bunu izlemek zordur. Ancak, bazen bilmeden sen ona ulatn. Onun farknda
olmayabilirsin. Bazen ylece sradan bir ekilde, hibir ey yapmadan otururken zihinde hi dnce
yoktur nk zihin sadece bir dnme srecidir. O bir cisim deildir, sadece bir ilemdir. Benim
konutuum u salonda sen oturuyorsun. Burada bir kalabalk olduunu syleyebilirim ama gerekten
kalabalk gibi bir ey var mdr? Kalabaln bir cismi var mdr yoksa sadece bireyler mi vardr orda?
Bireyler teker teker gidecekler, o zaman geriye bir kalabalk kalacak m? Bireyler gittiinde kalabalk
yoktur.
Zihin tpk kalabalk gibidir; dnceler bireylerdir. Ve dnceler srekli orada olduklar iin srecin
maddi olduunu dnyorsun. Her bir dnceyi brak ve en sonunda hibir ey kalmaz.
Zihin diye bir ey yoktur, sadece dnce vardr.
Dnceler o kadar hzl hareket eder ki dnceler arasndaki aralklar gremezsin. Ana aralk her zaman
oradadr. Bu aralk sensin. Bu aralkta ne Chuang Tzu vardr ne de kelebek; nk kelebek bir eit
zihindir ve Chuang Tzu da bir eit zihindir. Bir kelebek dncelerin farkl bir kombinasyonudur, Chuang
Tzu yine dncelerin deiik bir kombinasyonudur ama her ikisi de zihindir. Zihin yokken sen kimsin;
Chuang Tzu mu, kelebek mi? Her ikisi de deil. Ve ruh hali nedir? Sen aydnlanm bir zihin durumunda
msn? Eer aydnlanm bir zihin durumunda olduunu dnyorsan bu yine bir dncedir ve dnce
varsa sen yoksun. Bir Buda olduunu hissediyorsan bu bir dncedir. Zihin araya girmitir; imdi dnce
sreci oradadr, yine gkyz bulutland, mavilik kayboldu. Artk sonsuz mavilii gremezsin.
ki dnce arasnda uyank olmaya al; araln iine bak, aradaki bolua. Hi zihin grmeyeceksin;
senin doan budur. Dnceler gidip geldii iin onlar rastlantsaldr ama isel boluk her zaman kalr.
45 -> 89
Bulutlar toplanr ve gider, kaybolur onlar rastlantsaldr ama gkyz kalr. Sen gkyzsn.
Bir gn bir arayan bir Sufi ustas olan Beyazt'a gelip sordu, "Usta ben ok fkeli bir insanm. ok abuk
fkeleniyorum; gerekten ldryorum ve bir eyler yapyorum. Sonradan byle eyler yaptma
inanamyorum bile; kendimi kaybediyorum. Peki bu keyi nasl brakabilirim, onu nasl aabilirim, onu
nasl kontrol edebilirim?"
Beyazt mridin ban ellerinin arasna ald ve gzlerinin iine bakt. Mrit biraz rahatsz olmutu ve
Beyazt da, "u fke neredeymi? Onu ierde grmek isterdim" dedi.
Mrit rahatsz bir ekilde gld ve dedi ki: "u an fkeli deilim. Bazen yle oluyor." Bunun zerine
Beyazt, "Arada bir olan bir ey senin doana ait olamaz. O bir kazadr. O gelir ve gider. O bulutlar gibidir;
o halde niye bulutlar iin endieleniyorsun? Srekli orada olan gkyzn dn" dedi.
Bilincin, atmann, Benliin tanm budur: her zaman orada olan gkyz. Gelip giden her ey alakaszdr;
ondan rahatsz olma; o sadece bir duman. Orada sonsuza dek duran gkyz asla deimez, asla farkl
olmaz. ki dnce arasna brak kendini, o, her zaman iki dnce arasndadr. Onun iine bak ve anszn
fark edeceksin ki zihinsizliin iindesin.
O yzden Usta, "Zihin yoktur, o yzden zihnin bir durumu da yoktur. Sen ne samalyorsun," derken
hakldr.
Ancak samaln da kendi mant vardr. Eer bir zihnin olduunu dnmeye balarsan, "durumlar"
eklinde dnmeye balarsn; cahil bir zihinsel durum, aydnlanm bir zihinsel durum. Bir kez zihni kabul
edersen, bir kez yanlsamay kabul edersen onu blmlere ayrp durman kanlmazdr. Ve bir kez zihnin
var olduunu kabul edersen unu ya da bunu aramaya balarsn.
Zihin sadece sen bir eyleri aramaya devam edersen var olabilir. Niin? Aramak arzudur, aramak gelecee
doru ynelmektir, aramak hayaller yaratr. O yzden bazlar g, politika aryor, bazlar zenginlikler,
krallklar aryor ve sonra bazlar hakikati aryor. Ama aramak oradadr ve aramaktr sorun, ne aradn
deil. Nesnenin asla bir nemi yoktur, herhangi bir nesne ie yarar. Zihin herhangi bir nesneye tutunabilir.
Herhangi bir mazeret onun var olmas iin yeterlidir.
"Bir zihin durumu yoktur nk bir zihin yoktur. Ve hakikat yoktur, o halde sen neden bahsediyorsun?
Aray olamaz," diyor usta.
Bu u ana kadar verilmi en ihtiaml mesajlardan biridir. O ok zordur; mrit bir hakikat olmadn
kavrayamaz. Bir hakikat yoktur derken bu usta ne demek istiyor? Hakikatin olmad anlamna m geliyor?
Hayr, o hakikat olamaz derken, bunu, bir arayan olan senin iin sylyor. Aray her zaman hakiki
olmayana gtrr. Sadece arayta olmayan bir zihin olan fark edebilir. Ne zaman ararsan olan karrsn.
Aray her zaman gelecee ynelir, aray imdi ve burada olamaz. imdi ve buradayken nasl
arayabilirsin? imdi ve burada sen sadece olabilirsin. Aray arzulamaktr gelecek araya girer, zaman
araya girer ve u an, u imdi ve burada karlr. Hakikat imdi buradadr.
Bir Budaya gider ve, "Tanr var mdr?" diye sorarsan hemen reddedecektir: "Tanr yoktur" der. Eer
vardr derse bir arayan yaratr; eer Tanr var derse, sen aramaya balarsn. Aranacak bir Tanr varken
nasl sessiz kalabilirsin? Onu bulmak iin nereye komalsn? Baka bir illzyon yarattn.
Milyonlarca hayattr unun ya da bunun, u nesnenin ya da bu nesnenin, u dnyann veya bu dnyann
ardnda bir arayan oldun ama hep bir arayan. imdi sen bir hakikat arayansn ve usta sana hakikat yoktur
diyor. O aramann zerinde durduu tm temeli altndan alyor, tam zerinde durduun, zihninin zerinde
durduu yeri altndan ekiveriyor. O basite seni uuruma yuvarlyor.
Soruyu soran, "O zaman niye tm bu arayanlar senin etrafnda? ayet aranacak hibir ey ve hakikat
yoksa, bu kalabalk niye?" dedi. Bu kii esas noktay karmaya devam etti. Usta etrafna bakt ve, "Ben
46 -> 89
kimseyi gremiyorum, burada hi kimse yok" dedi. Soruyu soran olayn zn karmaya devam etti
nk entelekt her zaman skalamaya devam eder. Bakabilirdi. Gerek buydu: hi kimse yoktu.
Eer aramyorsan yoksun nk aramann kendisi sana egoyu verir. Tam u an kimseyi, hibir eyi
aramyorsan, o zaman burada deilsin; bir kalabalk yoktur. Eer ben hibir ey retmiyorsam nk
retilecek hibir ey yok, retilecek hibir hakikat yok ayet ben hibir ey retmiyorsam ve sen
hibir ey renmiyorsan, burada olan kim? Boluk ve boluun arnm saadeti mevcuttur. Birey kaybolur
ve o okyanussal bilince dnr.
Bireysel zihinler yznden bireyler vardr. Farkl bir arzuya sahipsin, bu nedenle komundan farkllarsn.
Arzular ayrmlar yaratr. Ben bir ey aryorum ve sen de baka bir ey aryorsun; benim yolum
seninkinden ayrlr, benim hedefim seninkinden farkllar. Bu nedenle senden farkllarm. ayet ben
aramazsam ve sen aramazsan hedefler kaybolur, yollar artk yoktur. O zaman nasl olur da zihinler var
olur? Fincan krld. Benim aym sana akar ve senin ayn bana akar. O okyanussal bir varolua dnr.
Usta etrafna bakt ve, "Ben kimseyi gremiyorum, burada hi kimse yok" dedi.
Fakat entelekt skalamaya devam eder durur. Soruyu soran, "O zaman kime retiyorsun? Kimse yoksa
rettiklerin kimler?" dedi. Ve usta da, "Benim dilim yok, o halde nasl retebilirim?" dedi. O hl nasl
uyank olunacana, nasl baklacana ilikin ipular veriyor ama soruyu soran kendi zihninin iinde hapis
olmutur. Usta onun kafasna vurmaya, onu ekilemeye devam ediyor; srf onu zihninden dar karmak
iin onunla sama sapan konuuyor.
Orada olmu olsaydn, usta tarafndan deil soruyu soran tarafndan ikna edilebilirdin. Soruyu soran
kesinlikle hakl gzkrd. Bu usta sama, lgn gzkrd. O konuuyordu! Ve, "Dilim yok, o halde
nasl konuabilirim?" diyordu.
"Bana bak, benim bir eklim yok. Bana bak ben bedenli deilim. Beden sana gzkebilir ama ben bu
deilim, o halde nasl konuabilirim?" diyordu.
Zihin srekli karmaya devam eder. Zihnin gizemi buradadr. Onu it, o yine kendini toparlar; ona vur ve
bir anlna bir sinme, titreme olur ama o tekrar kendini oluturur.
Sen hi, bir Japon oyuncak bebei grdn m? Ona daruma bebei diyorlar. Onu istediin ekilde at
altst, tersyz ne yaparsan yap bebek bir Buda oturuunda oturur. Alt ksm o kadar ardr ki hibir
ey yapamazsn. stediin ekilde at onu ve bebek yine de Buda oturuunda oturur. Daruma ismi
Bodhidharma'dan gelir; Japonya'da Bodhidharma'nn ismi Daruma'dr. Bodhidharma zihninin tpk bu
oyuncak gibi olduunu sylemitir. Onu atar, tekmelerdi ama o ne yaparsa yapsn bebei rahatsz
edemezdi; alt ksm ok ard. Sen onu ba aa at ve onun doru taraf yukar ekle gelecektir.
O yzden bu usta itmeye devam etti. Biraz sallad ve bebek tekrar dimdik oturdu, meselenin zn kard.
En sonunda, soruyu soran aresizce, "Anlayamyorum, takip edemiyorum," dedi. Ve nihai darbeyi vurdu
usta, "Ben de kendimi anlamyorum," dedi.
retilecek hibir ey olmadn ok iyi bilerek retmeye devam ediyorum. Bu nedenle sonsuza kadar
devam edebilirim. retilecek bir ey olsayd oktan bitmi olurdum. Budalar srekli devam edebilirler
nk retilecek hibir ey yok. Bu sonu olmayan bir hikye, asla bir sonuca ulamaz, o yzden de ben
devam eder dururum. Ben hibir zaman bitmeyeceim; bir sonu olmad iin hikyem bitmeden sen
bitebilirsin.
Birisi bana soruyordu, "Her gn konumay nasl srdrebiliyorsun?" diye. "nk retilecek hibir ey
yok" dedim. Bir gn anszn; benim konumadm, benim retmediimi hissedeceksin. Hakikat olmad
iin retilecek bir ey olmadn fark ettin.
Ben sana ne disiplini veriyorum? Hi. Disipline sokulmu bir zihin yine zihindir; hatta daha fazla inat,
daha fazla dik kafal; disipline sokulmu zihin daha aptaldr. Git ve dnyann her yanndaki disipline
47 -> 89
sokulmu rahiplere bir bak; Hristiyan, Hindu, Jain. Ne zaman tam olarak disipline sokulmu bir insan
grsen, onun ardnda ahmak bir zihin grrsn. Ak durmutur. Sen ne dersen yapmaya hazr olduu bir
eyleri bulmakla ilgilenir. Eer ona, "Bir saatliine bann zerinde dur" dersen, bann zerinde durmaya
hazrdr. Bunun nedeni arzudur. ayet Tanr'ya bann zerinde saatlerce durarak ulalacaksa buna
hazrdr ama ona ulamak zorundadr.
Ben sana herhangi bir eyi elde etmek, herhangi bir arzu vermiyorum; elde edilecek hibir ey ve
ulalacak hibir yer yok. Bunu fark edersen, tam u an ona ulamsndr. Tam u an sen mkemmelsin;
yaplacak hibir ey yok, deitirilecek hibir ey yok.
Bu yzden usta, "Ben de kendimi anlamyorum" dedi. "Ben de kendimi anlamyorum" diyecek bir usta
bulmak zordur. Bir usta bildiini iddia etmek zorundadr, ancak o zaman sen onu takip edersin. Bir usta
sadece bildiini deil, sadece kendisinin bildiini; baka kimsenin bilmediini iddia etmek zorundadr:
"Tm dier ustalar yanlt. Bir tek ben biliyorum." O zaman sen takip edersin. Sen kesinlikle emin olmak
zorundasn, o zaman bir takipi olabilirsin. Kesinlik sana evet ite bu adam duygusu verir ve eer takip
edersen ulaacaksn.
Bir hikye anlatacam. Bir gn szde ustalardan biri seyahat ediyordu. Her kye gidip, "Ben erdim, ben
ilahi olan biliyorum. sterseniz gelin beni takip edin" diye ilan ederdi.
nsanlar, "Pek ok sorumluluk var. nallah bir gn seni takip edebiliriz" derdi. Onun ayaklarna
dokunurlard, ona hizmet ederlerdi, ona sayg gsterirlerdi ama hi kimse onu takip etmezdi nk bir
kimsenin ilahi olann peine dmekten nce yapmas gereken pek ok baka eyi vard. Her eyin bir
sras vard. lahi olan her zaman sonuncuydu ve sonuncusu asla gelmezdi nk ilkler sonsuz saydayd;
onlar asla bitmezdi. Ama bir kyde, bir lgn adam o deliydi, yoksa bu ustay kim takip ederdi "Peki.
Tanry buldun mu?" diye sordu.
Bu lgn adama baknca usta biraz ekindi nk bu adam tehlikeli grnyordu, onu izleyip sorun
karabilirdi ama tm kyn nnde reddedemedi ve "Evet" dedi.
lgn adam, "Tamam imdi beni kabul et. Seni en sonuna kadar takip edeceim. Ben kendim de Tanr'ya
ulamak istiyorum" dedi. Szde usta ok rahatsz olmutu ama ne yapabilirdi ki? lgn adam onu izlemeye
balad, onun tam bir glgesi haline geldi. Bir yl geti. lgn adam, "Ne kadar uzakta, bu tapnak ne kadar
uzakta?" diye sordu. "Acelem yok ama ne kadar zamana ihtiya var?" Bu zamana kadar usta fazlasyla
rahatsz olmu ve bu adamdan sklm haldeydi. Bu lgn adam onun yannda yatyor, onunla birlikte
hareket ediyordu; onun glgesi olmutu. Ve onun yznden artk ikna edici olma olasl kayboluyordu.
Ne zaman bir kyde, "Beni takip edin" dese korkuyordu nk bu adam ona bakp, "Ben seni takip
ediyorum usta ve hl ulaamadm" derdi.
kinci yl geti, nc yl geti; altnc yl geti ve lgn adam dedi ki: "Hibir yere ulaamadk. Biz
sadece farkl kylere gidiyoruz ve sen insanlara 'Beni takip edin' diyorsun. Ben takip ediyorum; sen ne
dersen yapyorum, o yzden disipline uymadm syleyemezsin."
lgn adam gerekten lgnd; ona ne sylenirse yapard. O nedenle usta onu yeterince ok abalamad
konusunda kandramazd. En sonunda bir gece usta ona, "Senin yznden ben kendi yolumu kaybettim.
Seninle tanmadan evvel emindim; artk deilim. imdi ltfen beni brak" dedi.
Ne zaman kendinden emin birisi varsa ve sen yeterince lgnsan takip etmeye balarsn. "Ben kendim de
bilmiyorum. Ben kendim de anlamyorum" diyen trden bir adam izleyebilir misin? Bu adam takip
edebilirsen ulaacaksn. ayet bu adam takip etmeye karar verdiysen zaten ulam durumdasn nk
kesinlik isteyen, bilgi isteyen ey zihindir. Zihin ayrca dogmatik iddialar da ister, o nedenle ayet "Ben
kendim de bilmiyorum," diyen bir adam izlemeye hazr olabilirsen aray bitmitir. Artk bilgi talep
etmiyorsun.
Bilgi talep eden birisi olmay isteyemez. Bilgi plktr; olmaksa hayattr. Bilgi talep etmeye bir son
verdiinde hakikat hakknda soru sormay brakrsn nk hakikat bilginin hedefidir. Eer var olan
48 -> 89
sorgulamazsan ama sessiz, zihinsiz olabilirsen; var olan sana alr.
Her ey mevcuttur, mevcut olmutur; onu asla karmadn. Fakat senin arayn yznden gelecek,
hedef yznden bakamyorsun. Hakikat seni sarmalyor, sen onun iinde var oluyorsun. Tpk baln
okyanusun iinde var olmas gibi sen de hakikatin iinde var oluyorsun. Tanrsallk bir hedef deildir,
Tanrsallk imdi ve burada olan eydir. Bu aalar, bu esen rzgrlar, bu hareket eden bulutlar, gkyz,
sen, ben; Tanrsallk budur. O bir hedef deildir.
Zihni ve Tanr'y brak. Tanr bir nesne deildir, o bir birlemedir. Zihin bir birlemeye direnir, zihin
teslimiyete kardr; zihin ok kurnaz ve hesapdr.
Bu hikye gzeldir. Sen sorgulayansn. Sen bilgi almaya, gizemi zmeye geldin ve ben sana srekli
diyorum ki bir zihin durumu yok nk zihin yok. Hakikt yok o yzden hibir arayn anlam yok. Tm
aray faydaszdr; aray denen ey aptalcadr. Ara ve kaybedeceksin. Arama ve o oradadr. Ko ve
skalayacaksn. Dur; o her zaman orada. Ama anlamaya alma; ol.
Cahil ol, bir ocuk gibi ol. Sadece bir ocuun kalbi te tarafn kaplarn alabilir ve yalnzca bir ocuun
kalbi iitilir.
KUTUNUN DIINDA; KOULLANMALARIN ZNCRN KIRMAK
Her trden koullanma zehirdir. Bir kimsenin kendisini Hindu olarak dnmesi kendisini tm insanln
karsnda dnmesi demektir. Birisinin Alman, inli olduunu dnmesi insanla kar olduunu
dnmesidir, dostluk deil dmanlk terimleri ile dnmesidir.
Kendini bir insan olarak dn. ayet birazck zekn varsa kendini basit bir insanolu olarak dn. Ve
zekn birazck daha gelitiinde insan sfatn dahi brakacaksn; kendini bir varlk olarak, sadece bir varlk
olarak dneceksin. Ve varlk her eyi ierir; aalar ve dalar ve nehirler ve yldzlar ve kular ve
hayvanlar.
By, kocaman ol. Niye tnellerin iinde yayorsun? Niin kck, karanlk, siyah deliklerin iinde
srnyorsun? Ama sen byk ideolojik sistemlerin iinde yaadn dnyorsun. Sen byk ideolojik
sistemler iinde yaamyorsun nk byk ideolojik sistemler diye bir ey yok. Bir insanolunu iine
alabilecek kadar byk bir fikir yoktur; var olmak hibir kavramn iine smaz. Tm kavramlar sakatlar
ve kafa kartrr.
Bir Katolik olma ve bir komnist olma sadece bir insanolu ol. Tm bunlar zehirdir, tm bunlar nyargdr.
Ve alar boyunca bu nyarglarn iinde hipnotize edildin. Onlar senin kannn, senin kemiinin, senin
iliinin paras oldular. Bu zehirlenmeden kurtulmak iin ok uyank olmak zorunda kalacaksn.
Bedenin zihnin kadar zehirlenmemitir. Beden basit bir olgudur, kolaylkla temizlenebilir. Eer vejetaryen
yiyecekler yemiyorsan bundan vazgeebilirsin, bu ok byk bir ey deildir. Ve eer et yemeyi brakrsan
ay iinde vcudun vejetaryen olmayan yiyecekler tarafndan yaratlm olan tm zehirden tamamyla
zgrleecektir. Bu basit bir eydir. Fizyoloji karmak deildir.
Ancak psikoloji ile birlikte problem ortaya kar. Bir Jaina rahibi asla zehirlenmi, vejetaryen olmayan
herhangi bir yiyecek yemez. Fakat onun zihni hi kimsenin olmad kadar Jainizm tarafndan kirletilip
zehirlenmitir.
Gerek zgrlk tm ideolojilerden zgr olmaktr. Hibir ideoloji olmadan basite yaayamaz msn? Bir
ideolojiye ihtiya var m? Niin bir ideolojiye bu kadar ihtiya var? Ona ihtiya vardr nk o senin aptal
49 -> 89
ile:///E:/E-K%C4%B0TAPLAR-makalaler/osho-10%20kitap/osho-htm...
kalmana yardm eder, ona ihtiya vardr nk o senin zeki olmadan kalmana yardm eder. Ona ihtiya
vardr nk o sana kullanma hazr cevaplar salar ve sen onlar kendi bana bulmak zorunda kalmazsn.
Gerekten zeki bir insan hibir ideolojiye tutunmayacaktr; niin yapsn ki? O kullanma hazr cevaplarn
ykn tamayacaktr. O yeterince zekya sahip olduunu bilir bu sayede hangi durum ortaya karsa
ksn ona yant verebilecektir. Niin gemiten gereksiz ykler tansn? Onu tamann anlam nedir?
Ve aslnda gemiten ne kadar ok ey tarsan imdiki ana o kadar az yant verebileceksin nk imdiki
an gemiin tekrar deildir, o her zaman yenidir; her zaman, her zaman yenidir. O asla eski deildir; bazen
eskimi gibi gzkr ama eski deildir, baz temel farklar vardr.
Hayat asla kendini tekrar etmez. O her zaman tazedir, her zaman yenidir, her zaman geliir, her zaman
kefeder, her zaman yeni maceralara doru yol alr. Senin kullanma hazr eski cevaplarn yardmc
olmayacak. Aslnda onlar seni engelleyecek; senin yeni durumu grmene izin vermeyecek. Durum yeni
olacak ve cevapsa eski olacak.
Bu yzden sen hayatn iinde bu kadar aptal gzkyorsun. Fakat aptal kalmak ucuz gibi gelir. Zeki olmak
aba ister, zeki olmak gelimek zorundasn demektir ve gelimek ac vericidir. Zeki olmak devaml olarak
uyank ve farknda olmak zorundasn demektir; uykuya dalamazsn, bir uyurgezer olarak yaayamazsn.
Ve zeki olmann birka tehlikesi daha vardr. Zeki olmak ok zordur nk aptal kalabalklarla birlikte
yaamak zorundasn. Kr insanlarla yaayp gzlere sahip olmak tehlikeli bir durumdur; onlarn senin
gzlerini yok etmesi kanlmazdr. Onlar sana tolerans gsteremez, sen onlar iin bir tehditsin.
Bu yzden sa armha gerilir, Sokrates zehirlenir, Halla- Mansur ldrlr, Sarmad'n kafas koparlr.
Bunlar yeryznde yaam olan en zeki insanlard ve biz onlara kar nazik olduk mu? Sokrates'in
zeksndaki bir adam niin ldrlmek zorundadr? O dayanlmaz hale geldi. Onun varl o kadar tehdit
edici hale geldi. Onun gzlerinin iine bakmak aynaya bakmak demekti. Ve biz o kadar irkiniz ki irkin
olduumuzu kabul etmektense, irkinliini unutup aynay yok etmek ve dnyadaki en gzel insan olduu
ryasn tekrar yaamaya balamak daha kolayd.
Sokrates'i yok ettik nk o bir aynayd. Dolaysyla insanlar sradan kalmann, aptal kalmann daha iyi
olacana karar verdi.
Daha bir gn nce bir haber okuyordum. ngiltere'deki baz psikologlar byk politikaclarn en yksek
pozisyonlara gelene kadar zeklarnn oktan kaybolmaya balam olduunu kefetmiler. Seksen drt
yanda bir adamn babakan olduunu bir dn! Bu psikologlar tm dnyay bunun tehlikeli olduu
konusunda uyarmtr. Altm, yetmi, seksen yan gemi insanlar babakan ve bakan oluyor. Bu dnya
iin tehlikeli nk onlarn ok fazla gleri vardr ve ok az zeklar kalmtr.
Fakat bu psikologlar benim sana sylemek istediim baka bir eyin farknda deiller. Aslnda bu insanlar
artk zeki olmadklar iin babakan ve bakan olmay seerler. nsanlar zeki kiileri sevmez. nsanlar
kendi gibi gzken, onlar gibi olan insanlardan holanr; onlarn yabanc olmadklarn hissederler. Zeki
insanlar garip olacaktr.
Sokrates'i babakan olarak seecek herhangi bir lke dnemiyorum; imknszdr. O ok farkldr, onun
hayata yaklam ok farkldr, onun olaylar kavray ok derindir. Hibir lke bunun bedelini deyemez
ya da hibir lke onu babakan yapacak kadar cesur olamaz nk o kaos yaratr. O her eyi batan
deitirir nk her eyin en batan deimesi gerekir.
Bu rm toplum toptan yok edilmelidir; ancak o zaman yeni bir toplum yaratlabilir. Restore etmenin
yarar yoktur. Ayn eskimi ykntlar yzyllardr restore edip duruyoruz. Artk destek yok, artk
restorasyon yok, artk boya-badana yok! Gereken tek ey onu yerle bir etmek ve yeni bir toplum
yaratmaya balamak. Yeni bir insanlk meydana getirelim; Homo Novus. Yeni bir ey, yeni bir zihin, yeni
bir bilin douralm.
50 -> 89
nsanlar donuk, l kimseleri iktidara getirir nk onlarla gvende hissedersin. lkeler ortalama zekda
insanlar iktidara seer nk onlar, onlarn geleneklerini, greneklerini, nyarglarn kurtaracaktr.
Onlarn zehirlerini koruyacaktr. Onlar yok etmektense onlar zenginletirecek ve glendirecektir.
Zeki olmayan insanlar gl konumlara getirmek kesinlikle tehlikelidir. Ve o giderek daha tehlikeli hale
geliyor nk onlarn daha ok ve daha ok gc ve ok daha az zeks vardr. Fakat bu neden byle olur?
Bunun ardnda ince bir mantk var. nsanlar deimek istemez. Deiim zordur, deiim g bir eydir.
FARKLI TRDEN BR TAATSZLK
Benim itaatsizlikten ne kastettiimi anlamak nemlidir. O szlklerde bulacan itaatsizlik deildir. Benim
itaatsizlik fikrim ne yaplacann sylenmesinden nefret etmek ya da sana sylenenin tam tersini yapmak,
tepki iinde olmak deildir.
taatin zekya ihtiyac yoktur. Tm makineler itaat eder; hi kimse bir makinenin itaatsiz olduunu
duymamtr. taat basittir de. Seni tm sorumluluklarn arlndan kurtarr.
Tepki vermene gerek yok, sen sadece syleneni yapmak durumundasn. Sorumluluk emrin geldii yerde
kalr. Bir anlamda ok zgrsn: Eylemin yznden eletirilemezsin.
kinci Dnya Sava'ndan sonra Nurnberg mahkemelerinde Adolf Hitler'in pek ok st dzey adam
basite kendilerinin sorumlu olmadn ve sulu hissetmediklerini sylediler. Onlar sadece itaat ediyordu;
onlara ne sylendi ise yaptlar ve onlar yapabileceklerinin en iyisini yaptlar. Aslnda onlar sorumlu
tutmak ve onlar sulamak, onlar cezalandrmak, onlar daraacna gndermek bana gre adil deildi. O
adalet deil intikamd. Adolf Hitler sava kazanm olsayd o zaman Churchill'in insanlar, Roosevelt'in
insanlar, Stalin'in insanlar ya da onlarn kendileri ayn durumda olacak ve ayn eyi syleyecekti; onlar
sorumlu deillerdi.
ayet Stalin mahkemede duruyor olsayd onun Komnist Partisi'nin yksek iradesinin emirleri olduunu
syleyecekti. Onun sorumluluu deildi o, onun karar deildi; o kendi bana hibir ey yapmamt. O
nedenle eer birisini cezalandrmak istersen emrin kaynan cezalandr. Fakat sen tm dinlerin rettii ve
tm dnya liderlerinin rettii bir eyi; itaati yerine getirmi olan bir kiiyi cezalandryorsun.
taatin bir basitlii vardr; itaatsizliin biraz daha yksek dzeyde zekya ihtiyac vardr. Herhangi bir
salak itaat edebilir; aslnda sadece salaklar itaat edebilir. Zeks olan bir kiinin niin diye sormas
kanlmazdr: "Niin onu yapmam gerekiyor?" Onun sonularn ve nedenlerini bilmediim srece bu iin
iine girmeyeceim." O zaman o sorumludur.
Sorumluluk bir oyun deildir. O hayatn en hakiki tehlikelidir de yollarndan birisidir. Ancak o itaatsiz
olmak adna itaat etmemek anlamna da gelmez. Bu da aptalca olacaktr.
Sufi mistik Nasreddin Hoca hakknda bir hikye vardr. En bandan beri onda bir terslik olduu
dnlmt. Anne babasnn ba dertteydi. "Saa doru git," diyecek olsalar o sola giderdi. En sonunda
yal babas onu umursamaktansa eer sola gitmesini istiyorsa saa gitmesini sylemenin daha iyi olacan
dnd; onun sola gitmesi kesindi.
Bir gn nehri geiyorlard. Eein srtna yklenmi byk bir eker uval tayorlard ve uval saa doru
eilmiti dolaysyla kayp nehre dme tehlikesi vard. Eein zerinde dengede durmak zorundayd.
Ancak Nasretteddin'e uval sola doru itmesini sylemek ekeri kaybetmek anlamna gelirdi; o uval
saa doru iterdi.
O yzden babas Nasretteddin'e, "olum uval kayyor; saa doru it," dedi. Ve Nasreddin onu saa doru
51 -> 89
itti. "Bu garip ilk defa itaat ettin!" dedi babas. Nasreddin de, "sen de ilk kez beni kandryordun. Senin
onu sola itmemi istediini biliyordum; kendi gzlerimle onun ne tarafa gitmesi gerektiini grebiliyordum.
Byle ince numaralarla beni itaat eder hale getiremezsin," dedi.
Fakat sadece itaat etmenin tersine gitmek zekn ykseltmez. Ayn dzlemde kalrsn. taat ya da
itaatsizlik ama zekda bir deiiklik yok.
Bana gre itaat etmemek byk bir devrimdir. Bu her koulda kesin bir hayr anlamna gelmez. O basite
onu yapmaya ya da yapmamaya, onun yararl m yararsz m olduuna karar vermek demektir. O
sorumluluu zerine almaktr. Kiiden ya da ne yaplacann sylenmesinden nefret etmek nemli deildir
nk bu nefretin iinde itaatkr ya da itaatsiz olarak davranamazsn; ok bilinsizce davranrsn. Zekice
davranamazsn.
Sana bir ey yapman sylendiinde sana bir karlk verme frsat tannr. Belki senden istenen ey
dorudur; o zaman yap onu ve senden onu doru zamanda yapman isteyen kiiye minnettar ol. Belki o
doru deildir o zaman onu netletir. Kendi nedenlerini ileri sr, niin doru deil. Sonra onun istedii
eyin yanl ynde gitmek olduunu o kiinin grmesine yardmc ol. Fakat nefretin yeri yoktur. Eer
doru ise severek yap. Eer doru deilse o zaman daha da ok sevgiye ihtiya vardr nk o kiiye
yanl olduunu sylemek, o kiiye izah etmek zorunda kalacaksn.
taatsizliin yolu duraan deildir; her emre kar kmak ve o kiiye kar kzgn hissetmek ve nefret
etmek ve intikam almak. taatsizliin yolu byk bir zeknn yoludur. O nedenle nihai olarak mesele itaat
ya da itaatsizlik deildir. zne indirgendiinde o basite zek sorunudur; zeki olarak davranmaktr.
Bazen itaat etmen gerekecek ve bazen de, "zr dilerim yapamayacam," demek zorunda kalacaksn.
Ama nefret etmeye gerek yok, fkeye, intikama gerek yok. ayet nefret, fke ya da intikam ortaya karsa
bu aslnda sana sylenen eyin doru olduunu ancak itaat etmenin senin egonu incittii anlamna gelir. Bu
incinme duygusu nefret olarak, fke olarak ortaya kar.
Fakat mesele senin egon deildir; mesele senin yapmak zorunda olduun eylemdir. Ve sen btn zekn
onu anlamak iin ortaya kartmak zorundasn. ayet doruysa o zaman itaat et; eer deilse itaatsiz ol.
Ama bir eliki yoktur, incinmi duygular yoktur.
Eer itaat ediyorsan kolaydr; kimseye aklama yapmaya ihtiya yok. Ancak eer itaat etmiyorsan o
zaman bir aklama borcun var. Ve belki de senin aklaman doru deildir. O zaman geri adm atp onu
yapmak zorundasn.
Kii zeki bir ekilde yaamaldr; hepsi bu. O zaman yapt her ey kendi sorumluluudur.
Byk entelekteller dahi zekice yaamazlar. Bu an en byk entelektellerinden biri olan Martin
Heidegger, Adolf Hitler'in takipisiydi. Ve Adolf Hitler'in yenilgisinden sonra ve onun hayvanlnn,
canavarlnn, katilliinin, saldrganlnn ortaya serilmesinden sonra Martin Heidegger bile geri adm atp
"Ben sadece lkenin liderini takip ediyordum" diyebilmitir.
Ancak bir felsefecinin lkenin liderini takip etmek gibi bir ii yoktur. Aslnda bir felsefecinin temel grevi
lkenin liderlerine rehberlik etmektir, onlarn rehberliine girmek deil. Aktif politikann dnda olduu
iin onun grnn dierlerinkinden daha net olmas gerekir. O dardan bakyor, eylemin iine girmi
olanlardan daha iyi baz eyleri grebilir.
Fakat sorumluluu bakasnn zerine atmak kolaydr...
ayet Adolf Hitler zaferi kazansayd Martin Heidegger'in, "O zaferi kazand nk benim felsefemi izledi,"
diyeceinden eminim. Ve Martin Heidiegger Adolf Hitler'e kyasla ok daha byk bir entelekti. Adolf
Hitler sadece bir geri zeklyd. Ama g...
Bizler gl olan izlemek zere yetitirildik; baba, anne, retmen, din adam, Tanr. znde kim gce
sahipse onun hakl olduu bize sylendi: "Kudretli olan hakldr ve sen onu izlemek zorundasn." O basittir
52 -> 89
nk hi zekya gerek duymaz. O basittir nk sen asla sorumlu tutulamazsn, her ne olduysa bunun
senin sorumluluun olduu hibir ekilde sana sylenemez.
Dnyann her tarafndaki ordularda yllar sren eitim boyunca sadece tek bir ey retilir ve o da itaattir.
kinci Dnya Savanda Almanya'da iyi insanlar vard; ancak onlar toplama kamplarnn bandaydlar!
Onlar iyi babalar, iyi kocalar, iyi arkadalard. Onlar aileleriyle, arkadalaryla kulpte grenler bu
insanlarn her gn binlerce Yahudi'yi katlettiklerini hayal edemezdi. Ve onlar kendilerini sulu falan
hissetmiyorlard nk o yukardan gelen bir emirdi sadece. Onlarn tm eitimi emre itaat etmek zorunda
olduklarndan ibaretti. Onlarn kan, kemii, ilii haline gelmiti bu: emir geldiinde itaat tek seenektir.
nsanlk bugne kadar byle yaamtr ve ben bu yzden itaat en byk sulardan birisidir diyorum nk
tm dier sular ondan doar. O seni zekndan alkoyar, o seni karar verme yetinden alkoyar, o seni
sorumluluk almaktan alkoyar. O seni bir birey olarak yok eder. O seni bir robota evirir.
O nedenle ben tamamen itaatsizlik taraftarym. Ancak, itaatsizlik sadece itaate kar deildir, itaatsizlik
itaatin ve szlklerde tanmlanan szde itaatsizliin zerindedir, itaatsizlik basite senin zeknn
davurumudur: "Sorumluluu alyorum ve kalbimin ve varlmn doru olduunu hissettii her eyi
yapacam. Zekma kar gelen hibir eyi yapmayacam."
ocukluumdan niversiteye kadar tm yaamm boyunca itaatsiz olduum iin sulandm. Ve ben, "Ben
itaatsiz deilim. Ben sadece kendi zekmla neyin doru olduunu, neyin yaplmas gerektiini bulmaya
alyorum. Ve onun tm sorumluluunu alyorum. Eer bir ey yanl giderse o benim hatamdr. Bana
yapmam syledii iin kimseyi sulamak istemiyorum" diye srar ettim. Ancak o anne-babam iin,
retmenlerim, profesrlerim iin zor bir eydi.
Okulumda apka giymek sorunluydu ve ben liseye apkasz girdim. Hemen retmen, "apkann zorunlu
olduundan haberin var m, yok mu?" diye sordu.
"apka gibi bir ey zorunlu olamaz. Bana bir ey koymak nasl zorunlu olabilir? Kafa zorunludur ama
apka deil. Ve ben kafayla geldim; belki de siz sadece apkayla gelmisinizdir," dedim.
O da, "Sen garip bir tipsin. Okul ynetmeliinde hibir rencinin okula apkasz giremeyecei yazyor"
dedi.
"O zaman bu ynetmelik deimeli. O insanlar tarafndan yazld, Tanr tarafndan deil; ve insanlar hata
yapabilir" dedim.
retmen buna inanamad. "Senin derdin ne? Niin sadece bir apka takamyorsun?" dedi.
"Sorun apkada deil; ben onun niin zorunlu olduunu, bunun sonularn, onun nedenlerini bulmaya
alyorum. Eer siz bunu aklayamyorsanz beni mdre gtrebilirsiniz ve bunu tartabiliriz," dedim.
Beni mdre gtrmek zorunda kald.
Hindistan'da Bengalliler en zeki insanlardr; onlar apka takmaz. Ve Pencapllar en aptallardr, basit
insanlardr ve onlar trban takarlar. Bu nedenle mdre, "Duruma bakarsak; Bengalliler hi apka
takmyorlar ve onlar lkedeki en zeki insanlardr ve Pencapllar ise sadece apka takmakla kalmayp ok
sk bir trban da takyorlar ve onlar en aptal insanlardr. Eer bunun gerekten zek ile bir ilgisi varsa bu
riski almasam daha iyi olacak," dedim.
Mdr beni dinledi ve dedi ki "Bu ocuk inat ama syledii ey anlam ifade ediyor. Bunu hi
dnmemitim; bu doru. Ve biz ynetmelii zorunlu olmaktan karabiliriz. apka takmak isteyen
takabilir; takmak istemeyen iinse buna gerek yok nk onun renmekle bir ilikisi yok."
retmen buna inanamad. Geri dnerken bana "Sen ne yaptn?" diye sordu.
"Ben bir ey yapmadm, ben sadece durumu anlattm. Ben kzgn deilim, ben apka giymeyi ok
53 -> 89
istiyorum. Eer onun zekya yardm ettiini hissediyorsan niye bir tane giyesin? ki apka, apka, apka
zerine apka giyebilirim ayet benim zekma yardm olacaksa...kzgn deilim. Fakat onun deerini
kantlamak zorundasn" dedim.
Hl onun szlerini hatrlarm, retmen de bana dedi ki "Hayatn boyunca ban belada olacak. Hibir
yere uyum salayamayacaksn."
"Buna bir itirazm yok ama ben bir ahmak olmak ve her yere uyum salamak istemiyorum. Uyumsuz ama
zeki olmak iyidir. Ve ben okula zeky renmeye geldim o yzden zeki bir ekilde uyumsuz olabilirim!
Ltfen beni bir daha birey olmaktan makinenin dilisi yapmaya almayn" dedim. Ve ertesi gnden
itibaren apkalar kayboldu; sadece retmen apka ile gelmiti. Ve snfa ve okula baknca...nk
apkalarn zorunlu olmad yeni kural konmutu ve tm dier retmenler ve hatta mdr bile apkasz
gelmiti. ok aptal grnyordu. Ben de ona, "Hl vakit var. Onu karp cebine koyabilirsin" dedim. Ve
o da yapt!
"Doru. Eer herkes apkaya kar ise...ben sadece kurala uyuyordum" dedi.
O nedenle unutma ben itaatsizlikten bahsederken itaatin yerine itaatsizlii koymay kastetmiyorum. Bu
seni daha iyi yapmayacak. Sadece onun sana bal olduunu, hayatndaki tm eylemlerde senin belirleyici
faktr olman gerektiini netletirmek iin itaatsizlik szcn kullanyorum. Ve bu muhteem bir g
verir nk ne yaparsan yap onu belli bir rasyonel destekle yaparsn. Sadece zekice yaa.
Eer sana bir ey sylenirse onun doru mu yanl m olduuna karar ver. O zaman sululuk duygularndan
uzak durabilirsin. Aksi taktirde onu yapmazsan sulu hissedersin; yaparsan yine sulu hissedersin. Eer
yaparsan uaklk ettiini, kendini ifade etmediini, kendin olmadn hissedeceksin. Ve eer yapmazsan,
yine kendini sulu hissetmeye balayacaksn nk belki de o yaplmas gereken eydi ve sen onu
yapmyorsun.
Tm bu beceriksizliklere gerek yok. Sadece basit ol. ayet senden bir ey istenirse zekice yant ver. Ve
zekn neye karar verirse versin u ya da bu ekilde onu yap; ama sorumlu sensin. O zaman sululuk sz
konusu deildir.
ayet onu yapmayacaksan onu niin yapmayacan o kiiye akla. Ve kzmadan akla nk kzgnlk
basite senin zayf olduunu, gerekten zekice bir yantn olmadn gsterir. Kzgnlk her zaman bir
zayflk gstergesidir. Sadece dz bir ekilde ve basite her eyi akla; belki de dier kii senin hakl
olduunu grp sana minnettar olur. Yahut, belki de dier kii seninkinden daha iyi nedenlere sahiptir; o
zaman sen ona mteekkir olursun nk o senin bilincini ykseltmitir.
Hayatta zekn, bilincini ykseltecek her frsat kullan.
Normalde yaptmz ey her frsat kendimize cehennem yaratmak iin kullanmaktr. Sadece sen ac
ekersin ve senin perianln yznden bakalarna da ac ektirirsin. Ve pek ok insan bir arada yaarken
eer birbirleri iin sefalet yaratyorlarsa bu katlanmaya devam eder. Dnya bylelikle bir cehenneme
dnmtr.
O hzla deiebilir.
Sadece temeldeki bir ey anlalmaldr, zek olmadan cennet yoktur.
|
MASUMYETN ZEKSI
Bir ocuk saf zekdr nk ocuk henz kirletilmemitir. Bir ocuk temiz bir sayfadr, zerinde hibir ey
54 -> 89
yazl deildir. Bir ocuk saf boluktur, tabula rasa.
Toplum hemen bir Hristiyan, Katolik, Hindu, Mslman, komnist olduunu yazmaya balar. Toplum
hemen zerine Bhagavadgita, Kuran, ncil yazmaya balar. Toplum bekleyemez. Eer ocuun zeks
dokunulmadan kalrsa toplum, onun asla herhangi bir kleliin, bir hkmdarlk yapsnn paras
olmayacandan korkar. O ne hkmedecektir ne de hkmedilecektir. O ne sahip olacaktr ne de sahip
olunacaktr. O saf bakaldr olacaktr. Onun masumiyeti hemen bozulmak zorundadr. Onun kanatlar
kesilmeli, ona dayanaca koltuk denekleri verilmelidir ki asla kendi ayaklar zerinde yrmeyi
renmesin bylelikle bir ekilde baml olarak kalsn.
Bata ocuklar ebeveynlerine bamldr ve anne babalar bundan ok holanr. ocuklar ne zaman baml
olurlarsa anne babalar ok iyi hisseder. Hayatlar anlam kazanmaya balar: Onlar birtakm yeni insanlara
gelimesi iin, birtakm gzel insanlara gelimesi iin yardm ettiklerini biliyorlar. Onlar anlamsz deiller.
Onlar yaratc olmann gururunun tadn karyor. O gerek yaratclk deil ama en azndan bir ey
yaptklarn, bir eyle megul olduklarn syleyebilirler. Onlar kendi problemlerini bir ocuk yetitirmenin
heyecan iinde unutabilirler. Ve ocuklar onlara ne kadar baml ise kendilerini o kadar mutlu
hissederler. Yzeyde ocuklarnn bamsz olmasn istediklerini syleseler de bu sadece yzeyde kalr.
Gerekten bamsz bir ocuk anne babalar zer. Onlar bamsz ocuktan holanmazlar nk bamsz
ocuk onlara ihtiya duymaz. Bugn eski kuaklarn yzletii en byk problemlerden biri budur:
Modern adaki ocuklar onlara baml deil ve onlar sana baml olmad iin onlar bir eylere
zorlayamazsn. Onlara ne yaplmas ve ne yaplmamas gerektiini syleyemezsin, onlarn efendisi
olamazsn. Eski kuak ok ac ekiyor. nsanlk tarihinde ilk kez yal kuak tamamen bo, anlamsz
hissediyor nk onlarn tm megalesi gitmitir ve onlarn ocuk yetitirme zevki dalmtr. Aslnda
onlar ocuklarn mahvediyor olabilecekleri iin kendilerini sulu, korkmu hissediyor. Kim bilebilir?
Yaptklar ey doru ey olmayabilir.
Anne babalar ocuklarnn zeksn yok ediyorlar nk onlar kleletirmenin tek yolu budur; sonra
retmenler, okul, kolej, niversite ayn eyi yapar. Kimse bakaldr istemez ve zek bakaldrmaktr.
Kimse sorgulanmak istemez, kimse otoritesinin sorgulanmasn istemez ve zek sorgulamaktr. Zek saf
phedir. Evet bir gn bu saf pheden gven doar ama pheye kar deil; o sadece phe araclyla
doar.
Bir ocuun annesinin karnndan gelmesi gibi gven phenin iinden gelir. phe gvenin anasdr.
Gerek gven sadece phe, sorgulama, aratrma araclyla gelir. Bizim inan olarak bildiimiz sahte
gven ise pheyi ldrerek, sorgulamay yok ederek, aratrmay, soruturmay yok ederek, insanlara
kullanma hazr hakikatler vererek gelir.
Politikaclar ocuklarn zeks ile ilgilenmez nk liderler srf insanlar aptal olduu iin liderdir. Ve
insanlar ok aptal olduunda aptal liderler bulacaktr. nsanlar o kadar aptaldr ki onlara liderlik edecekmi
gibi yapan herhangi birisinin tuzana dmeye hazr olacaktr. ocuklar saf zek ile doarlar ve bizler
henz ona sayg duymay baaramadk. ocuklar dnyadaki en ok smrlm snftr; hatta kadnlardan
bile ok. Kadnlarn zgrlemesinden sonra er ya da ge ocuklarn zgrlemesi gelecektir; o ok daha
fazla gereklidir. Erkekler kadnlar kleletirdi ve erkekler ve kadnlar ocuklar kleletirdi. Ve ocuklar
ok aresiz olduklar iin doal olarak sana gvenmek zorundadr. ocuun aresizliini smrmek ok
zavallca bir eydir. Ancak imdiye kadarki ebeveynler zavallyd. Onlarn isteyerek ya da bilinli olarak
byle olduunu sylemiyorum ama yaptklarn neredeyse bilinsizce, bilmeden yapyorlar. Bu yzden
dnya bylesi bir sefalet iinde, dnya bylesi bir karmaa iinde. Bilinsizce, bilmeden her kuak gelecek
kua yok etmeye devam ediyor.
Tuzan dna kamaya alan ilk kuak bu ve bu tamamyla yeni bir tarihin balangcdr. Ancak
ocuklar kesinlikle son derece zekidir. Sadece ocuklar izle, gzlerinin iine bak, yant verme tarzlarna
bak.
Kk Papo hayvanat bahesinde babas ile birlikte olmaktan ok keyif alyor gibiydi. Ancak aslanlara
bakyorlarken ocuun yz bir eyden sklm gibi bir hal ald ve babas ona neler olduunu sordu. "ey
55 -> 89
baba merak ediyordum da... Eer aslan kafesi krp seni yerse eve gitmek iin hangi numaral otobse
binmem gerek?"
Sadece ocuklar izle, daha gzlemci ol.
Bir retmen kk ocuklardan oluan snfna Eski Ahit'ten en beendikleri hikyenin resmini izmesini
istedi. Kk bir olan eski bir arabay sren bir adam resmetti. Arka koltukta her ikisi de kk
elbiseleriyle iki yolcu vard. "Ho bir resim," dedi retmen. "Fakat ne hikyesi anlatyor?"
Gen sanat soruya arm gibiydi. "ey..." diye aklad. "ncil'de Tanr'nn Adem ile Havva'y cennet
bahesinden kovduu sylenmiyor mu?"
Onlarn zeks iin hibir kanta ihtiya yok! Sen sadece etrafa bir bak; ocuklar her yerdeler, yalnzca
bak.
Baka bir hikye duydum...
Baka bir okulda retmen ocuklara ayn soruyu sormutu: canlarnn istedii herhangi bir hikyenin
resmini yapmalarn istedi. Bu ocuk araba yerine bir uak izdi. Uan drt tane penceresi vard. Bir
pencereden, Allah Baba dar bakyordu, dierinden Kutsal Ruh, ncsnden sa Mesih bakyordu.
Ancak retmenin kafas karmt ve "Bu n anlayabiliyorum ama drdncs kim?" diye sordu.
"Bu Pilot Pontius!" dedi ocuk.
Kimse ocuklar izlemez. Aslnda herkes onlarn sadece bir ba belas olduunu dnr. Onlar
dinlenilmemeli, sadece gzetlenmelidir; alar boyunca inanlan ey bu olmutur. Onlarn ne istedii kimin
umurunda? Onlarn ne dediine kim kulak asyor? Kim dinliyor?
Bir ocuk nefes nefese kalm ve hzla nefes alr halde eve komu ve annesine, "Ne oldu biliyor musun?
Bir kaplan okuldan eve kadar beni kovalad! Bir ekilde baardm; ok hzl komak zorunda kaldm!"
demi.
Anne, "Bana bak, sana milyonlarca defa abartmaman syledim; milyonlarca kez abartmaman! Ve imdi
yine balyorsun! Sokakta bir kaplan m buldun? Nerede kaplan"?" diye sormu.
Kk bir kpek!
Anne bakt ve, "Bu bir kaplan m? unu ok iyi biliyorsun ki bu bir kpek! Yukar k ve Tanrya dua et ve
af dile!" dedi.
ocuk gitti. Birka dakika sonra geri geldi. Ve anne, "Dua ettin mi? Tanr'ya sordun mu?" diye sordu.
"Evet, 'Tanrm beni affet! Bu kk kpei bir kaplan gibi dnmek tamamen benim yanlmd' dedim.
Ve Tanr da, 'Endielenme! Onu ilk grdmde ben de onu bir kaplan sanmtm' dedi"
ocuklarn muazzam bir zeks vardr ama alar boyudur onlarn bunu gelitirmesine izin verilmemitir.
ocuklara hibir eyin empoze edilmedii ama Tanr vergisi zeklarn glendirecek yeni trden bir
eitim sistemi yaratmak zorundayz. Neredeyse hibir faydas olmayan bilgilerle doldurulmamallar.
ocuklarn zihinlerine atp durduumuz bilgilerin yzde doksan dokuzu aptalcadr, salakadr. Fakat bu
bagaj, bu yk yznden ocuk asla arlklardan zgrleemeyecektir.
Ben bir niversitede profesr idim ve ilkokuldan niversiteye kadar bir renciydim. Benim kendi
gzlemim odur ki ocuklarn zerine frlatp durduumuz bilgilerin yzde sekseni son derece gereksizdir;
hibir yarar yoktur. Ve sadece gereksiz deil zararldr da, pozitif bir ekilde zararldr.
ocuklarn daha ok eitim sistemimizin u anki temeli olan tekrarcla deil, icat olmasna yardm
56 -> 89
edilmeli. Tm eitim sistemimiz ezbercilie gre dzenlenmitir. ayet bir ocuk dierlerinden daha iyi
tekrarlyorsa, o zaman onun daha zeki olduu dnlr. Aslnda sadece daha iyi bir hafzas var, daha iyi
bir zek deil. Neredeyse her zaman iyi bir hafzaya sahip bir adamn iyi bir zekya sahip olmad ve tam
tersi grlmektedir.
Albert Einstein'n iyi bir hafzas yoktu. Newton, Edison ve pek ok muhteem buluun sahipleri gerekten
ok eyi unuturlard.
Fakat bizim tm eitim sistemimizin merkezi hafzadr, zek deil. Hafzay daha ok ve daha ok bilgiyle
doldur, adam bir makineye evir! niversitelerimiz insanlarn birer makineye indirgendii fabrikalardr.
Seni bir makine yapmak uruna yirmi be yl hayatnn te biri pe gitti! Ve sonradan seni yeniden
zmek, seni yeniden bir insanolu haline getirmek ok zordur.
Benim iim de bu. Buraya makine olarak; son derece kat, pek ok anyla, bilgiyle dolu, bilgili halde,
kesinlikle kafann iinde, oraya aslm olarak gelirsin. Kalbinle ve tm varlnla btn temasn
yitirmisindir. Seni kalbe doru ve varlna doru ekmek gerekten zor bir grevdir. Ancak daha iyi bir
dnyada buna gerek kalmayacak. Eitim insanlarn daha ok ve giderek daha ok zeki hale gelmelerine
yardm etmeli, daha ok ve daha ok ezberci deil. imdi o bir ezberdir: Sana sylenen samalk her neyse
kafana sokuturursun ve snav kdna kusarsn; ve ne kadar iyi kusarsan o kadar iyi notlar alrsn.
Hatrlaman gereken sadece tek bir ey var: tam olarak ezberci olmak. Hibir ey ekleme, hibir ey silme,
bir ey icat etme, orijinal olma.
Orijinallik ldrlr, ezbercilik onurlandrlr. Ve zek ise sadece orijinalliin onurlandrld bir
atmosferde geliebilir.
Masumiyet senin doann ta kendisidir. O olmak zorunda deilsin; halihazrda osun. Sen masum dodun.
Masumiyetinin zerine katman katman koullanma dayatld. Masumiyetin bir ayna gibidir ve koullanma
ise toz katmanlar gibi. Aynay elde etmeye gerek yok, ayna zaten orada; veya daha dorusu burada. Ayna
kayp deil, o sadece toz katmanlar arkasnda gizli.
Kendi doana ulamak iin bir yol izlemene gerek yok nk kendi doan terk edemezsin, baka bir yere
gidemezsin. Bunu istesen bile imknszdr. Doann tam tanm budur; Doa arkada braklamayacak,
vazgeilemeyecek olan anlamna gelir ama onu unutabilirsin. Onu yitiremezsin fakat o unutulabilir.
Ve olan ey tamamen budur. Ayna kayp deildir ama unutulmutur; nk o artk ayna olarak i
grmyor. Onda bir hata olduundan deil, sadece onu kaplayan toz katmanlar var. Gereken tek ey onu
temizlemek, toz katmanlarn kaldrmaktr.
Masum hale gelme sreci gerekte bir olu sreci deildir, o kendini kefetme srecidir. O bir keiftir elde
etmek deildir. Yeni bir ey elde etmezsin, her zaman olduun eye basite ularsn. O unutulmu bir
lisandr.
Bu pek ok kez olur: Yolda birisini grrsn onu hatrlarsn, yz tandk gelir. Birden onun adn da
bildiini hatrlarsn. "Tam dilimin ucunda," dersin ama hl sana gelmiyordur. Ne oluyor? Eer sadece
dilinin ucunda ise o halde niin syleyemiyorsun? Onu bildiini bilirsin ama onu yine de hatrlayamazsn.
Ve daha ok uratka giderek zorlar nk aba sarf etmek seni daha da gerginletirir ve gergin
olduunda kendi doandan uzaklarsn. Zaten orada olan eyden daha da uzaklarsn. Rahat olduunda
daha yaknsndr; tamamen rahatladnda ise o kendiliinden yzeye kacaktr.
O yzden ok abalarsn ama gelmez sonra da unutursun. Bir sre sonra banyoda uzanrken ya da havuzda
yzyorken o adamn ismini hatrlamaya bile almyorken anszn su stne kverir. Ne oldu?
Hatrlamaya almyordun ve rahattn. Rahat olduunda genisin, gergin olduunda daralrsn; ne kadar
gerginsen o kadar darsn. Seninle ve iinde olan sen arasndaki geit o kadar daralr ki hibir ey, tek bir
isim bile geemez.
Tm byk bilimsel bulular bu gizemli yoldan yaplmtr; bu son derece bilimsel olmayan yoldan diyelim.
57 -> 89
Madam Curie, bir matematik problemi zerinde yldr kesintisiz alyordu ve ne kadar abalarsa
zm o kadar uzak gzkyordu. O tm yollar denedi ama hibirisi almad, hibir ey olmuyordu. Ve
ok derinde bir yerde, belli belirsiz bir duygu vard, "zm var. Ben sama sapan bir ey iin mcadele
etmiyorum." Bu duygu alttan alta her zaman akmaya devam etti; o nedenle abalamaktan da
vazgeemedi. Yoruluyordu; yl tek bir problem iin harcamt. Fakat derinde bir yerde birisi ona,
"zm mmkn. Bu alma faydasz deil devam et" diyordu. Ve o inatla devam etti, srar etti. Tm
dier projeleri brakt, kendisini tek bir probleme tamamen zorlad. Ama ne kadar abaladysa, o da o
kadar imknsz hale geldi.
Bir gece aa-yukar Gautama Buda'nn bana gelen eyin ayns onun bana da geldi; elbette problemler
farklyd ama sre aynyd. Buda aydnlanmaya ulamak iin alt yl mcadele etti ve hibir ey elde
edemedi. Sonra bir gece tm abay brakt, uyumaya gitti ve sabaha doru en son yldz kaybolurken
aydnland.
Madam Curie, proje fikrini brakt o gece bu blm kapatt. "Bu kadar yeter! Bir problem iin yl
harcamak ok fazla." zlmeyi bekleyen pek ok baka problem vard. Zihninde bitmiti. Buna ramen
iindeki bu anlay srekli bir uultu gibi hl duruyordu. Ama o yeterince onu takip etmiti, artk zaman
gelmiti. nsann snrl vakti var; bir problem iin yl ok fazlayd. steyerek bu fikirden vazgeti. Onun
iin bu proje kapanmt. Bir daha asla bu problemle megul olmayacak ekilde uyumaya gitti.
Ve sabahleyin uyandnda armt. Masasnn zerindeki bir kt parasnda kendi el yazs yazlm ile
zm duruyordu. Gzlerine inanamad. Bunu kim yapmt? Hizmeti yapm olamazd; matematik
hakknda hibir ey bilmiyordu. Ve Madam Curie onu yldr yapamamken hizmeti nasl yapm
olabilirdi? Ve evde baka hi kimse yoktu. Ve hizmeti geceleyin ieri girmemiti, kaplar ierden kilitli idi.
Yakndan bakt ve kendi el yazsn tand.
Sonra anszn bir ryay hatrlad. Ryada uyandn ve masaya gidip bir ey yazdn grmt... Yava
yava rya netleti. Yava yava geceleyin yapm olduunu hatrlad. O bir rya deildi, onu gerekten
yapmt. Ve zm buydu! yl boyunca sk bir ekilde mcadele ediyordu ve hibir ey olmuyordu; ve
projeyi brakt gece o gerekleti. Ne olmutu? O rahatlamt. Bir kez abalamay braktnda geversin,
dinlenirsin, yumuarsn, genilersin, ak hale gelirsin. O onun iinde idi, yzeye kt. Zihni gergin
olmadnda yzeye kt.
Masumiyet oradadr sen sadece onu unuttun; sana unutturuldu. Toplum kurnazdr. Yzyllar boyunca
insan eer kurnazsa bu toplumda hayatta kalabileceini renmitir; ne kadar kurnazsan o kadar baarl
olacaksn. Tm politika oyunu bundan ibarettir: kurnaz ol, dierlerinden daha kurnaz ol. Kimin daha ok
kurnaz olabilecei srekli bir mcadele ve yarmadr. Kurnaz olan kim olursa o daha baarl, daha gl
olacaktr.
Yzyllar sren kurnazlktan sonra insan tek bir ey renmitir: masum kalmak tehlikelidir, hayatta
kalamayacaksn. O yzden anne babalar ocuklarn masumiyetlerinin iinden kartmaya alr.
retmenler, okullar, kolejler, niversiteler seni daha kurnaz, daha uyank yapma ii iin var olurlar. Onlar
buna zek deseler bile o zek deildir.
Unutma zek masumiyetin karsnda deildir. Zek masumiyetin taddr, zek masumiyetin gzel
kokusudur. Kurnazlk masumiyetin karsndadr. Ve kurnazlk, uyanklk zek ile e anlaml deildir.
Fakat zeki olmak ie doru muhteem bir yolculuk gerektirir. Hibir okul, hibir kolej, hibir niversite
yardm edemez. Ebeveynler, din adamlar, toplum bunlarn hepsi da dnktr; onlarn hibirisi ie doru
gitmene yardm edemez. Ve Budalar ok enderdir. Aralarnda ok zaman vardr. Herkes bir Buda olacak
kadar ansl deildir. Sadece bir Buda senin zeki bir kii olmana yardm edebilir. Ancak senin ilkokul
retmenin ve lise retmenin ve niversite profesrn olacak kadar ok sayda Buda bulamazsn; bu
imknszdr.
O nedenle zeknn yerine geecek bir ey vardr. Kurnazlk zeknn yedeidir; ok zavall bir yedeidir
unutma. Ve sadece zavall bir yedek deil, onun tam zdddr da.
58 -> 89
Zeki insan kurnaz deildir, kesinlikle zekidir ama onun zeks masumiyetini el demeden korur. Onu
sradan eyler iin satmaz. Kurnaz insan ruhunu kk eyler iin satmaya hazrdr.
Judas sa'y sadece otuz gm paraya satt; sadece otuz gm paraya. Ve bir sa satlabilir. Judas ok
zeki olduunu dnm olmal ama o basite kurnazlk yapyordu. Eer kurnaz szcn sevmezsen ona
uyank diyebilirsin; bu sadece ayn ey, ayn irkin ey iin iyi bir isimdir.
Toplum seni kurnaz olmaya hazrlar ki bu sayede bu var olu kavgasnda, bu hayatta kalma mcadelesinde
yarmaya muktedir olasn. Bu bir kafa koparma yarmas, herkes birbirinin grtlana sarlyor. nsanlar
baarl olmak iin, nl olmak iin, baar, n ve an merdivenini trmanmak iin her eyi yapmaya
hazrdr. Onlar seni bir atlama ta olarak kullanmaya hazrdr. Sen de kurnaz olmadka basite
kullanlacak, maniple edileceksin. O nedenle toplum her ocuu kurnaz olmak iin eitir. Ve bu kurnazlk
katman senin masumiyetini gizliyor.
Masumiyet elde edilmek zorunda deildir o zaten oradadr. Bu yzden o olmak diye bir ey sz konusu
deildir o senin varlndr. O yalnzca kefedilmelidir; ya da yeniden kefedilmelidir. Bakalarndan
rendiin her eyi unutmak zorundasn ve hemen masum olacaksn.
Bu nedenle ben dn alnm tm bilgiye karym. ncil'den alnt yapma, Gita'dan alnt yapma. Papaan
gibi davranma. Sadece dn bilgilere dayanarak yaamaya devam etme. Kendi zekn aramaya ve
bulmaya bala. Negatif bir sre gerekli; o viya negativa araclyla edinilebilir. Bu Buda'nn yoludur.
Sana verilen her eyi inkr etmek zorundasn. "Bu benim deil; o nedenle onun zerinde bir iddiam yok.
Doru olabilir, doru olmayabilir. Kim bilir? Bakalar onun yle olduunu sylyor; benim deneyimim
olmad srece ne hemfikir olurum ne de olmam. Ne inanacam ne de inanmayacam. Ne bir Katolik ne
de bir komnist olmayacam; ne bir Hindu ne de bir Mslman olmayacam. Basite hibir ideolojiyi
takip etmeyeceim" demek zorundasn. nk kimi izlersen izle kendi etrafnda toz topluyorsun. zlemeyi
brak.
[...] Benim iim sana bir ey retmek deil senin kendini kefetmene yardm etmektir. Sadece tm bilgiyi
brak. Bu actr nk bu bilgiyi ok uzun sredir tayorsun ve bu bilgi ile, derecelerinle, yksek lisansnla
ve doktoranla ve doentliinle bbrlenip duruyorsun. Ve sen tm bu derecelerinle vnp duruyorsun.
Ve anszn ben sana tm bu samal bir kenara at diyorum.
Tpk bir ocuk gibi basite. Doduun zamanki gibi yeniden bir ocuk ol, Tanr'nn seni bu dnyaya
gnderdii gibi. Bu aynaya benzeyen haldeyken olan yanstabileceksin. Masumiyet bilmeye giden yoldur.
Bilmenin kapsdr. Bilgi engeldir ve masumiyetse kprdr.
CANLI OLMA ARMAANI
Sen asla anne baban, retmenlerin, komularn ve toplum tarafndan olduun ekilde kabul edilmedin.
Herkes seni gelitirmek iin, seni daha iyi yapmak iin alyordu. Herkes insann bana gelmesi mmkn
olan defolar, hatalar, yanllar, zayflklar, krlganlklar iaret ediyordu. Hi kimse senin gzelliini
vurgulamad, hi kimse senin zekn vurgulamad, hi kimse senin grkemini vurgulamad.
Sadece canl olmak ylesine byk bir armaandr ki ancak hi kimse hibir zaman sana varolua
mteekkir olman sylemedi. Tam aksine herkes homurdanyor, ikyet ediyordu. Doal olarak hayatnn
en bandan beri seni evreleyen her ey, olman gereken ey olmadn srekli iaret ederse, olman
gereken ve izlemen gereken byk idealler vermeye devam ederse... Senin oluun asla onurlandrlmaz.
Senin gelecein onurlandrlr; ayet gl, saygn, zengin, entelektel, sradan birisi deil bir ekilde
mehur birisi olabilirsen.
Sana kar olan srekli koullanma sende, "Olduum halimle bir ey eksik. Baka bir yerde olmalym,
59 -> 89
burada deil. Olmam gereken yer buras deil, daha yksek, daha gl, daha baskn, daha saygn, daha
ok tannan bir yerde olmalym," dncesini yaratt.
Senin ban, senin zihnin, onlarn senin nasl olman hakkndaki dnceleri dorultusunda pek ok ekilde
pek ok insan tarafndan dndrld. Kt bir niyet yoktu. Anne baban seni sevdi, retmenlerin seni
sevdi, toplumun senin birisi olman istedi. Onlarn niyetleri iyiydi ancak onlarn anlaylar ok snrlyd.
Onlar bir gl bir papatya yapmay ve bunun tersini baaramayacaklarn unuttular.
Yapabilecein tek ey gllerin daha byk, daha renkli, daha ho kokulu olmasna yardm etmektir. Rengi
ve ho kokuyu dntrecek tm elementleri ihtiya duyulan gbreyi, doru topra, doru zamanda
doru sulamay verebilirsin ama gl goncalarnn nilfer retmesini salayamazsn. Ve ayet sen gl
goncalarna, "Nilfer retmek zorundasn" fikrini vermeye balarsan elbette ki nilferler gzel ve
byktrler yanl bir koullanma veriyorsun. Bu gonca sadece hibir zaman nilfer retememekle
kalmayacak; onun tm enerjisi yanl bir yola ynlendirilecei iin gl bile retmeyecek nk gl
retecek enerjiyi nereden bulacak? Ve onun nilfer, gl retmeyecei meydana ktnda elbette zavall
gonca kendisini devaml bo, engellenmi, plak, deersiz hissedecektir.
nsanlarn bana gelen ey budur. Hep iyi niyetlerle insanlar senin zihnini eliyor. Daha iyi bir toplumda,
daha ok anlay sahibi insanlarla hi kimse seni deitirmeye almayacak. Herkes senin kendin olmana
yardm edecek; ve kendin olmak dnyadaki en zengin eydir. Kendin olmak hayatn anlaml, nemli
yapacak her eyi, doymu hissetmek iin ihtiyacn olan her eyi sana verir. Sadece kendin olmak ve
doana uygun ekilde gelimek hayatn doygunlua eritirir.
Gerek zenginlik budur. Gerek g budur.
Herkes kendisi olarak geliirse btn yeryznn muazzam dayankllkta, entelektte ve eve dnm
olmann verdii bir tamamlanmlk, bir coku sahibi olan gl insanlarla dolu olduunu bulacaksn.
KAPATMA DMESN KEFETMEK
Biraz mesafeli ol, zihni izle, nasl alyor ve mesafeli ol. zlemek otomatik olarak mesafe oluturur. O
nedenle yeniden ve yeniden Budalar srar eder; izle. Gece ve gndz izle. Yava yava bilinliliinin
olduunu grmeye balayacaksn ve zihin sadece senin iin mevcut olan bir aratr. O zaman onu ihtiya
olduunda kullanabilirsin ve ihtiya olmadnda dmeyi kapatabilirsin. u an dmeyi nasl kapatacan
bilmiyorsun; o her zaman ak. Bu senin odanda her zaman ak olan bir radyo gibidir ve sen onu nasl
kapatacan bilmiyorsun; o yzden radyo ak uyumak zorundasn ve binlerce kez duymu olduun her
trden arky, reklam alarak barmaya devam ediyor. Ama sen onu nasl kapatacan bilmiyorsun.
Btn gn yoruluyorsun pek ok kez radyonun grltsnden kurtulmak istiyorsun ama yapamyorsun
nk onu nasl kapatacan bilmiyorsun. Bu nasl kapatacan bilmediin iin klar ak uyumak
gibidir.
Freud Viyana'ya ilk kez elektrik geldiinde kyden bir arkadann onu ziyarete geldiini hatrladn
syler. Freud, ziyaretisine ok misafirperver davrand, onu uyuyaca odaya gtrd ve onu orada brakt
ve iyi geceler diledi.
Kyl tek bir eye; elektrie yani elektrik lambasna ok armt. O bir gaz lambasn yakmay, bir
mumu sndrmeyi biliyordu ama bu elektrik ampul ile ne yapmas gerekiyordu? Bildii her eyi denedi:
Sandalyenin zerinde durup pek ok kez fledi ama hibir ey olmuyordu. Onu her adan inceledi; bir
delii, hibir eyi yoktu.
Duvarn zerinde bir dme olduunu nereden hayal edebilirdi? O hi elektrik grmemiti bunu hayal
etmek onun iin mmkn deildi. Ancak o gidip Freud'a ya da baka birisine sormaya ekiniyordu nk
60 -> 89
onun bir aptal olduunu dneceklerdi... "Iklar bile kapatamyorsun; ne biim bir insansn." Utan
duygular iinde klar ak olarak uyumaya alt. Uyuyamad. Pek ok kez ayaa kalkp sandalyenin
zerinde yeniden denedi. Btn gece bu byle devam etti; k yznden uykusu gelmedi; ok fazla k,
ok parlak k; hi bu kadar parlak k grmemiti. O mumlar biliyordu ama ampul yz tane mumu
odaya getirmi olmalyd. Sabahleyin yorgunluktan lyordu.
"ok yorgun grnyorsun, uyuyamadn m?" diye sordu Freud.
"Artk bunu gizlemenin bir anlam yok nk burada gn kalacam; bu ampul beni ldrecek. Ona
bakmak bile tylerimi diken diken ediyor. Onu nasl kapatmal?" dedi.
Freud onu duvara gtrd ve dmeyi gsterdi. Adam denedi, at ve kapad ve kahkahay bast. "Bu
kadar basit bir ey ve ben btn bir gece denedim ama onu bulamadm!" dedi.
O tm hayat boyunca deneyebilirdi ve hibir zaman dme ile ilikilendiremeyebilirdi.
Senin bana gelen ey de buna benzer bir ey; zihnin devaml ak. Zihnin, sen doduun andan itibaren
almaya balayp seyircilerin nne kana kadar srekli alan muazzam bir mekanizma olduu
sylenir; o zaman anszn durur, o zaman ona bir ey olur. Aksi taktirde sen lene kadar devam eder. Ve
ok az insan seyirciler nnde durmak zorunda kalr, o yzden de zihin engellenmeden devam eder ve seni
son derece yorgun, bitkin, ypranm, can sknts iinde brakr. Ve o devaml ayn eyleri tekrar eder
durur.
Niin insanlarn can ok skkn? Hayat skc deil, unutma. Hayat her zaman iin muazzam bir gizemdir,
o her zaman artcdr, o her zaman yenidir, o srekli kendisini yeniliyor. Yeni yapraklar geliyor, eski
yapraklar ayrlyor; yeni iekler beliriyor, eski iekler kayboluyor. Ancak sen hayat gremezsin nk
srekli kendi zihninden sklyorsun. O binlerce kez syledii eyi tekrarlamaya devam ediyor. Sen srf
nasl dmeyi kapatacan bilmediin iin ok yorgun grnyorsun.
Zihnin pe atlmasna gerek yok, zihnin kendi yerine konmas gerekiyor. O ok gzel bir kle fakat ok
irkin bir efendidir. Dizginleri eline al ve efendi ol. Ve yapacan ilk ey, atacan ilk adm zihinden
kendini ayrmak. Onun sen olmadn gr, mesafe olutur; ne kadar byk bir mesafe olursa onun
dmesini kapatma becerisi de o kadar byk olur.
Zihni kapattnda karlaacan mucizelerden birisi de zihnin daha taze ve daha zeki hale gelmesidir. Bir
dn: doduun gnden itibaren sen lene dek zihin almaya devam eder. Ve kimse bilemez belki de
sen mezardayken dahi alyor olabilir nk o zaman da baz eyler olmaya devam ediyor. Sen
mezardayken bile trnaklar bymeye devam eder, salar uzamaya devam eder. Bu demektir ki baz
mekanizmalar hl sryor. l bir bedende dahi trnaklar ve salar bymeye devam ediyor yani bir
eyler hl alyor. Zihnin kendisi deil de; belki baz blgesel mekanizmalar. Belki de bedenin byk
zihnini destekleyecek blgesel kk zihinleri vardr; byk zihnin ajanlar gibi. Belki bu kk ajanlar
bataki byk adamn ldnden henz haberdar deildir ve eski eyleri yapmaya devam ederler! Onlar
baka bir ey bilmez o yzden de eski ilerini yapmaya devam ederler. Salar bymeye devam eder,
trnaklar bymeye devam eder. Ve sadece kk, blgesel zihinler, minizihinler!
Zihin doru yerine yerletirilmeli ve ihtiya olduunda kullanlmal. Tpk ihtiya duyduunda bacaklarn
kullanman gibi; ihtiyacn olmadnda bacaklarn kullanmazsn. Eer bir sandalyede otururken bacaklarn
aa yukar hareket ettirmeye devam edersen insanlar senin deli olduunu dnr. Zihinde olan ey tam
olarak budur ve sen hl deli olmadn m dnyorsun? Meditasyon halindeki bir farkndalk kapatma
dmesini bulmak iin gelir. Ne zaman zihni kapatmak istese basite, "imdi sesini kes," der ve hepsi
budur. Zihin sessiz kalr ve muhteem bir sessizlik ierde hkm srer. Ve bu anlarda zihin de dinlenebilir;
aksi taktirde her ey ok yorucu hale gelir.
Her ey yorar, her ey yorulur; metaller bile yorulur. Ve senin zihnin ok hassas dokulardan yaplmtr, o
kadar hassastr ki tm varoluta ondan daha hassas bir ey yoktur. Senin kck kafatasnn iinde
milyonlarca kk tel iliyor. Onlar o kadar incedir ki, sa tellerin beyninde ileyen sinirlerle
61 -> 89
kyaslandnda ok kaln kalrlar, yz binlerce kat daha kalndrlar. Bu kadar hassas bir olgu ama biz onu
nasl kullanabileceimizi bilmiyoruz. Onun dinlenmeye ihtiyac var.
Bu yzden meditasyon halindeki bir insan daha zeki olur, daha akll olur. Ne zaman yaparsa onun iinde
bir sanat gizlidir. Ne zaman dokunacak olsa altna dntrr.
Meditasyonla birlikte olan zihin bir ltuftur, aksi durumdaysa bir lanettir. Varlna meditasyonu ekle ve
lanet ortadan kalkar ve lanetin kendisi bir kutsamaya dnr; o klk deitirmi bir ltuftur.
BAST OLMAK
Basitlik idealler olmadan yaamaktr, idealler karmaa yaratr; idealler sende blnmeler ve dolaysyla
karmaa yaratr. Baka birisi olmakla ilgilendiin an karmak hale gelirsin. Olduun kii olarak kendinden
honut olmak basitliktir. Gelecek karmaa getirir; tamamen imdide olduunda basitsin.
Basitlik yoksul bir hayat yaamak anlamna gelmez. Bu tamamen aptallktr nk kendisine yoksul bir
hayat empoze eden kii basit falan deildir. O bir ikiyzldr. Yoksulluu empoze etme ihtiyac derinlerde
tam zdd iin yanp tututuu anlamna gelir; aksi taktirde empoze etme ihtiyac niin olsun? Kendine
belirli bir karakteri empoze ediyorsun nk sen onun tam tersisin.
fkeli insan efkatli hale gelmek ister; saldrgan kimse barl olmak ister. Eer saldrgan deilsen
saldrgan olmamak iin abalamayacaksn. Ne iin? Kendisine yoksulluu empoze eden kii kendi zne
gre deil, kendi doallna gre deil, basite bakalarna gre bir hayat yaamaya alyor demektir. Ve
bakalarna gre yaamak asla basit olmak demek deildir.
Bakalarna gre yaamak takliti bir hayat yaamak demektir. O plastik bir hayat olacak: Yzeyde bir ey
olacaksn ve derinde ise onun tam zdd. Ve sadece derinler nemlidir, yzey asla nemli deildir. Yzeyde
bir aziz derinde ise bir gnahkr olacaksn. Ve bu senin hakknda belirleyici olacak eydir nk Tanr
sadece senin derinliinle temas kurar, yzeyinle deil.
Yzey toplumla temas halindedir, varolu derinlikle temastadr. Varolu sadece senin ne olduunu bilir, o
asla senin oynadn rol bilmez. Varolu asla senin eylemlerini bilmez. ok byk bir aziz, bir mahatma
rol oynayabilirsin ama varolu hibir zaman onu bilmeyecek nk sahte olan hibir ey hakknda bilgi
sahibi deildir. Sahte olan her ey varoluun dnda gerekleir. O sadece gerei, gerek seni bilir.
Basitlik sadece her kim isen, muazzam bir kabul iinde, hibir ama olmadan, hibir ideal olmadan kendin
olman demektir. Tm idealler plktr; hepsinden kurtul.
Basit olmak cesaret ister. O cesaret ister nk devaml bir bakaldr iinde olacaksn. O cesaret ister
nk senin evrende var olan szde, rm topluma asla uyum salamayacaksn. Srekli bir yabanc
olacaksn. Basit olacaksn ve basitliin gzellii vardr. Kendinle tamamen uyum ierisinde olacaksn.
inde hibir atma olmayacak, iinde hibir atlak olmayacak.
deal blnme getirir. deal ne kadar bykse blnme o kadar byk olacaktr. deal gelecekte bir gn,
belki bu hayatta ya da baka bir hayatta ok byk bir aziz olacan anlamna gelir. Bu zaman iinde sen
bir gnahkrsn. O senin umut etmeyi srdrmene yardm eder. O senin yzeye; yarn her eyin iyi
olacana, yarn olman gerektii ekilde olacana inanmaya devam etmene yardm eder. Bugne
katlanlabilir. Onu grmezden gelebilirsin, ona dikkat etmek zorunda deilsin, ona hi dikkat etmek
zorunda deilsin, gerek ey yarn olacak.
Ancak yarn hi gelmez. O her zaman bugndr.., o her zaman bugndr.
Ve ideallerle yaayan kii gerei karmaya devam eder nk gerek imdi ve buradadr. imdi ve
62 -> 89
burada olmak basit olmaktr: Aalar gibi olmaktr, imdiburada, bulutlar gibi olmaktr, imdiburada,
kular gibi olmaktr, imdiburada; Budalar gibi olmaktr, imdiburada. deal yarna ihtiya duyar. Basitlik
bir ideal deildir. nsanlar basitlikten de bir ideal yaratmtr; bu insana zg bir aptallktr.
Basitlik asla bir ideal olamaz nk hibir ideal basitlik yaratamaz. Seni zehirleyen ve seni karmak hale
sokan, seni blen, iinde iki kii sen olan ve olmak isteyecein yapan idealdir. Artk orada srekli bir
sava, bir i sava olacak.
Ve sen kendinle savarken saldrgan kii saldrgan olmamaya alyor, irkin insan gzel olmaya
alyor ve bu byle srp gidiyor srekli olarak olmadn bir ey olmaya abalarken enerjin bu
atmada dalr, enerjin kaar. Ve enerji hazdr. Ve enerjinin olmas canl olmak, taze olmak, gen
olmaktr.
nsanlarn yzlerine bak, ne kadar donuk gzkyor. Onlarn gzlerinin iine bak onlarn gzleri tm
parlakln ve derinliini yitirmitir. Onlarn mevcudiyetini hisset ve hibir yaylm; onlardan akan bir
enerji hissetmeyeceksin. Tam tersine sanki onlar seni emiyorlarm gibi hissedeceksin. Taan bir enerji
olmaktansa onlar kara deliklere dnmtr: Seni emerler, senin enerjini smrrler. Onlarla birlikte
olmak seni daha da yoksullatrr. Bu nedenle kalabalk bir yere gittiinde ve geri dndnde yorgun,
bitkin hissedersin, tkenmi hissedersin, dinlenmek ihtiyac duyarsn. Niin kalabaln iinde olduktan
sonra sanki bir eyi kaybetmi gibi hissedersin? Kesinlikle bir ey kaybedersin nk kalabalk kara
delikler ierir. Ve bir kalabalk ne kadar zeki deilse, ne kadar ktle halindeyse, o kadar tkenmi
hissedeceksin.
Bu yzden tek banayken, sessizce otururken, kimse ile birlikte deilken muazzam bir bekrlk halinde,
tek banayken kii yeniden dolar, genleir. Bu yzden meditasyon seni genletirir, daha canl yapar.
Varolula bir eyleri paylamaya balarsn. Artk enerjin donmu deildir; akmaya balar. Yldzlarn
olduu gibi, bir eit dansn iindesin. inden bir ark ykselir.
Fakat kalabaln iinde her zaman kaybedersin. Meditasyonun iinde ise her zaman kazanrsn. Niin?
Meditasyonda ne olur? Meditasyonda basit hale gelirsin: Artk gelecek senin ilgi alannda deildir.
Meditasyon tamamen bununla ilgili bir eydir: gemi ve gelecekle ilgiyi kesmek, imdi ve burada
olmaktr. Sadece bu an mevcuttur. Ve ne zaman bu gerekleirse gn doumuna bakmak ya da
gkyznde dolaan beyaz bir buluta bakmak ya da sessizce, bir aala birlemek, onunla birlikte olmak
ya da kanatlanm bir kuu izlemek ne zaman gemi ve gelecei tamamen unuttuunda ve imdiki an
seni ele geirdiinde; bu an seni btnyle ele geirdiinde genlemi hissedersin. Niin? Blnme,
idealler tarafndan yaratlan blnme kaybolur. Bu ann iinde teksin, btnlemi; hep berabersin.
Basitlik bir ideal deildir; kendine basitlii empoze edemezsin. Bu yzden Mahatma Gandhi gibi insanlarn
basit olduunu asla sylemem. Deillerdir, olamazlar. Basitlik onlarn idealidir, onu elde etmeye
alyorlar. Basitlik gelecekte, ok uzaklarda bir hedeftir ve onlar ok aba sarf ediyor, ok zorlanyorlar
ve ok byk bir gayret iindeler. Gayret iindeysen nasl basitlik yaratabilirsin? Basitlik basite olan ey
demektir. Gayret sarf ederek varoluu gelitirmeye alyorsun.
Varolu olduu hali ile mkemmeldir, onun gelitirilmeye ihtiyac yoktur. Szde azizler devaml kendilerini
gelitirmeye alrlar; undan vazge, bundan vazge, unu bastr, bunu empoze et, u iyi deil, bu iyi
deil... Devaml aba ve bu abann iinde onlar kaybolur.
Basitlik bir abaszlk halidir; o alakgnlllktr. Ukalala kar yaratlan alakgnlllk deil, egoya
kar yaratlan alakgnlllk deil, kibirli zihne kar yaratlan alakgnlllk deil. Hayr,
alakgnlllk kibrin zdd deildir, alakgnlllk basite kibrin olmamasdr. Bu noktay anlamaya
al. Eer alakgnllln kibrine kar ise, eer kibrini, egonu, ukalaln brakmak iin uratysan, o
zaman yaptn ey bastrmaktr. imdi alakgnllln hakknda gururlanacaksn; imdi ne kadar
alakgnll olduunu mevzu etmeye balayacaksn. Olan ey budur. Sadece szde alakgnll insanlara
bir bak: onlar devaml alakgnll olduklarn ilan ediyorlar. Gerekten alakgnll insanlar
alakgnll olduklarn bilmeyecektir; nasl onu mevzu etsinler? Alakgnll bir kii artk bir kiilik
deildir. Alakgnll kii bir fana halindedir: Alakgnll kii zlmtr. O artk sadece bir
63 -> 89
mevcudiyettir. Alakgnlllk bir mevcudiyettir, bir kiilik zellii deildir; bir zellik deil sadece bir
mevcudiyettir. Bakalar onu hissedecektir ama sen kendin onu hissedemeyeceksin. Basitlikteki durum da
budur.
Basitlik bir felsefeye gre deil, Jainizm'e, Budizm'e, Hinduizm'e gre deil, herhangi bir felsefeye gre
deil anbean spontane bir ekilde yaamaktr. Ne zaman bir felsefeye gre yaarsan kendine ihanet
etmisindir, kendine dman olmusundur. Basitlik kiinin kendisi ile derin bir dostluk iinde olmas,
hayatn rahatsz etmeyen bir fikir olmadan yaamas demektir.
Bu kesinlikle cesaret ister nk devaml olarak gvencesizlik iinde yayor olacaksn. deallerle yaayan
insan gvencededir. O ngrlebilir; onun gvencesi budur. Yarn ne yapacan biliyor. Belli bir durum
ortaya karsa ona verecei tepkinin yle bir ey olduunu bilir. O her zaman emindir. Basit bir insan yarn
ne olacan bilmez, bir sonraki an ne olacan bilmez nk kendi gemiinden hareket etmeyecektir.
Kendi mevcut farkndalndan karlk verecektir.
Basit kiinin "karakteri" yoktur, sadece karmak kiinin karakteri vardr. yi ya da kt, nemli olan bu
deildir. yi karakterler ve kt karakterler vardr ama her ikisi de karmaktr. Basit kii karaktersizdir, o
ne iyidir ne de kt ancak onun hibir iyi insanda olmayan, hibir kt insann asla sahip olamayaca bir
gzellii vardr. Ve iyi ve kt ok da farkl deildir; onlar ayn madalyonun iki yzdr. yi kimse onun
arkasnda ktdr ve kt kimse onun arkasnda iyidir.
Azizlerin her zaman ryalarnda gnah ilediini bilmek seni artacaktr. Eer senin szde azizlerinin
ryalarna bakarsan ok aracaksn. Onlar ne trden ryalar grrler? Bu onlarn bastrlm zihinlerinin
kabarmas, ryalarnda yzeye kmasdr. Gnahkrlar her zaman ryalarnda aziz olduklarn grrler.
Gnahkrlar en gzel ryalara sahiptir nk onlar tm yaamlar boyunca gnah iliyorlar. Onlar tm bu
eylerden yorgun dmtr. Artk reddedilen ksm onlara ryalarnda konuur.
Ryalarda reddedilen ksmlar sana konuur, bilinalt seninle konuur: Bilinalt senin reddettiin
ksmdr. Unutma, bilincinde iyiysen, bilincinde iyi bir karakter meydana getirdiysen kt olacaksn:
reddettiin her ey senin bilinaltn olacak ve tam tersi...
Basit insann bilinci, bilinalt olmaz; onun blnmesi yoktur. O basite farkndadr. Onun tm evi kla
doludur. Onun tm varl yalnzca bir ey bilir: Farkndalk. O hibir eyi reddetmedi dolaysyla bir
bilinalt yaratmad. Bu anlalmas gereken bir eydir.
Sigmund Freud ve Carl Gustav Jung ve Alfred Adler ve dierleri bilin ve bilinaltnn doal eyler
olduunu dnyor. Onlar yle deildir. Bilinalt medeniyetin bir yan rndr. Bir insan ne kadar
medeni ise bilinalt o kadar byk olur nk medeniyet demek bask demektir. Bask demek varlnn
baz paralarnn a kmasn reddetmen, onlar karanla itmen, onlar bodruma atp bir daha asla
onlarla karlamak istememen anlamna gelir.
nsanlar cinselliini, kzgnln, saldrganln bodruma atm ve kaplar da kilitlemitir. Fakat
saldrganlk, seks, kzgnlk ve bunun gibi eyler kilitlenemez. Onlar hayalet gibidir. Onlar duvarlarn
iinden geebilirler, onlar engellemenin bir yolu yoktur. Eer onlar gndz vakti engellemeyi baarrsan
geceleyin gelecekler, onlar ryalarnda hayalet olarak kacaklar.
nsanlar bilinalt yznden rya grrler. Bir kii ne kadar medeni ise o kadar ok rya grr.
Aborjinlere, doal insanlara git hl birka hayatta ve onlarn pek fazla deil, ok ender, arada bir
rya grdklerini bilmek seni artacak. Yllar geer ve onlar hi rya grdklerini bildirmez. Onlar rya
olmadan basite uyurlar nk onlar hibir eyi bastrmadlar. Onlar doal olarak yaamaktalar.
Basit kimse bilinaltna sahip olmayacak, basit kimse ryalara sahip olmayacak ama karmak kii ryalara
sahip olacak.
Senin bana gelen ey budur. Bir gn oru tutarsan geceleyin ryanda bir ziyafet olacak. Oru ryada
ziyafet yaratr. Ve gn boyunca ziyafet eken insanlar oru tutmay dnmeye balayabilir; onlar her
64 -> 89
zaman onu dnr. Sadece zengin lkeler oru tutmakla ilgilenir hale gelir. Amerika oru tutmakla, diyet
yapmakla ve byle eylerle ilgilenir. Yoksul bir lke oru tutmay dnemez. Yoksul bir lke her zaman
oru tutuyor, her zaman diyet yapyor, her zaman yeterince beslenmiyordur. Sadece zenginler oru
tutmay dnr. Hindistan'da Jainalar en zengin topluluktur; onlarn dininde oru tutma vardr.
Mslmanlar en fakir olanlardr, onlarn dininde oru vardr. Fakir bir adam dini bir gn kutladnda
ziyafet verir. Zengin bir adam dini bir gn kutlarken oru tutar.
Bundaki mant grebilirsin. Biz telafi etmeye devam ederiz. Rya telafi edicidir, o senin uyank hayatn
telafi eder. Basit adam rya grmeyecektir, basit adamn herhangi bir bilinalt olmayacaktr.
Basit adam basit olacaktr. O anbean nasl yaanacana ilikin bir fikri olmadan yaayacaktr; onun bir
yaam felsefesi olmayacaktr. O kendi zeksna gvenecektir. Bir felsefeye sahip olma ihtiyac nedir?
Niin bir kimsenin felsefesi olmal? Bu ekilde o sana rehberlik eder. Bu u anlama gelir eer aptalsan bir
hayat felsefesine ihtiya duyarsn ki bu sayede o sana rehberlik etsin. Eer zekiysen hibir hayat
felsefesine ihtiya yoktur. Zek kendi kendine yeterlidir, kendi kendini aydnlatr.
Kr bir adam rehberlik ister: "Kap nerede? Hangi ynde ilerlemeliyim? Dn nerede?" Sadece kr bir
adam hareket etmeden nce kendisini hazrlar. Gzleri olan adam basite hareket eder nk o grebilir.
Kap geldiinde bilecektir ve dn geldiinde bilecektir. Gzlerine gvenebilir.
Ve manevi dnyada da durum budur. Zekna gven, hayat felsefelerine gvenme; yoksa aptal olarak
kalacaksn. nsanln byk bir ksm aptal olarak kald nk onlar hayat felsefelerine gvendi;
Hristiyan, Hindu, Mslman.
Yine ok byk neme sahip bir ey hatrlanmaldr: Her ocuk zeki doar. Zek birkann sahip olduu
ve birkann sahip olmad bir ey deildir. Zek hayatn kendi ho kokusudur. Hayat ona sahiptir; eer
canlysan zekisin. Ancak ona asla gvenmezsen o yava yava hayatndan kaybolmaya balar. ayet
bacaklarn kullanmazsan koma becerini yitireceksin. Eer yl boyunca gzlerini kullanmazsan ve bir
gz band ile durursan krleeceksin. Duyularn sadece onlar srekli kullandn zaman canl tutabilirsin.
Zek doal bir olgudur; her ocuk zeki doar. ok az insan zeki olarak yaar. Ve ok az insan zeki olarak
lr. nsanlarn yzde doksan dokuzu tm hayatlar boyunca aptal kalr. Ve onlar balangta aptal
deillerdi. O halde ne olur? Onlar asla zeklarn kullanmazlar. Onlar kk birer ocukken anne
babalarna ve onlarn rehberliine gvenirler.
Daha iyi bir dnyada anne babalar eer gerekten ocuklarn seviyorlarsa onlarn kendi zeklarna
gvenmelerini retecekler. Daha iyi bir dnyada anne babalar ocuklara mmkn olduunca bamsz,
kendi balarna olmalarna yardm edecekler.
Sonra onlar okuldaki retmenlerine, sonra da kolejde ve niversitede profesrlerine gvenmek
zorundalar. Hayatlarnn te biri getiinde tamamen aptallam olarak niversiteden karlar.
Hayatlarnn te birinde onlara baka birisine gvenmeleri retilmitir: Bu ekilde onlarn zeklarnn
almas engellenmitir. Kk ocuklara bak, ne kadar zekiler, ne kadar canllar, ne kadar tazeler, ne
kadar muazzam bir ekilde renmeye hazrlar. Ve yal insanlara bak donuk, yavlan, tek bir ey
renmeye kar, bildikleri eylere tutunan, bilinenlere tutunan, hibir maceraya kmaya asla hazr
olmayan.
Daha iyi bir dnyada ocuklar mmkn olan en ksa srede kendi balarna braklr; anne babann tm
gayreti ocuklarnn zeklarn kullanmasn salamak olmaldr. Ve ayet doru bir eitim varsa eer o
eitimse ve yanl eitim deilse tm gayret ocuu kendi zeksna doru tekrar ve tekrar geri
dndrmek olacaktr ki bu sayede o ilesin, onu kullanabilsin. Balangta ok etkili olmayabilir bu
dorudur retmen doru cevaba sahip olabilir ve ayet ocuk kendi cevab zerinde almak
durumunda kalrsa cevap ok doru olmayabilir ancak nemli olan bu deildir. Cevap ok da doru
olmayabilir, kitaplarda verilen cevaplarla paralel olmayabilir ama o zeki olacaktr. Ve bu gerekte en
nemli ksmdr.
65 -> 89
ocuklar izle ve devaml aracaksn. Ancak biz onlarn zeksn yok etmeye balarz nk biz doru
cevapla ok fazla ilgiliyiz; zeki cevapla deil doru cevapla. Bu yanl eyle ilgilenmektir. Brak cevap
biraz zekice olsun, brak cevap birazck orijinal olsun, brak cevap ocuun kendisine ait olsun. Doru
olana ok fazla taklma, o kadar acele etme; doru kendiliinden gelecektir. Brak ocuk onu arasn, brak
o kendi kendine tkezlesin. Niin bu kadar acele ediyoruz?
Biz basite ocuun zek geliimini brakyoruz; doru cevab veriyoruz. Sadece bir dn: Tm sre
ocuun asla cevab kendi kendine bulmasna izin vermemektir. Ona cevab biz veririz. Cevap dardan
verildiinde zeknn gelimesine gerek yoktur. nk zek sadece cevab kendisi bulmak zorunda
kaldnda geliir.
Fakat biz doru fikrine ok fazla takntlyz. Hibir yanl asla yaplmamal. Neden olmasn? Ve hi hata
yapmayan kii asla geliemez. Geliim arada bir senin yanl yola sapabilmeni, etrafta aptalca dolanman,
taklmaya balaman, yanl bile olsalar orijinal bir eyler bulabilmeni gerektirir. Doru olana kendi
abalarn, kendi geliimin tarafndan getirilmelisin; o zaman zekn vardr.
Basit olmak zeki olmak demektir. Basitlik zek, idealler olmadan yaamak, rehberler olmadan, harita
olmadan sadece anbean hi gvence olmadan yaamak demektir. Bizim doruya ilikin ilgimiz ve
yanltan korkumuz gvenlik korkusundan baka bir ey deildir. Doru bizi gvenli klar, yanl bizi
gvensiz klar ama hayat gvencesizliktir. Hibir yerde gvence yoktur. Banka hesabnda para olabilir
ama banka her an batabilir. Karn ya da kocan olduu iin gvencen olabilir ama karn seni her an terk
edebilir, k olabilir; ya da kocan lebilir.
Hayat gvencesizdir. Gvence bizim kendi etrafmzda yarattmz bir illzyondur, rahat bir illzyon. Ve
bu illzyon yznden kendi zekmz ldrrz. Basit bir ekilde yaamak isteyen insan, gvencesizlik
iinde yaamak zorunda kalacaktr, hibir eyin gvencede ve kesin olmad bilinmedik bir yolculukta
olduumuz, nereye gittiimiz hakknda hi kimsenin emin olamayaca ve nereden geldiimiz hakknda
kimsenin emin olamayaca gereini kabul etmek zorunda kalacaktr. Aslnda aptal insanlar haricinde hi
kimse emin olma illzyonuna sahip deildir. Ne kadar zeki isen o kadar emin deilsindir. Ne kadar zeki
isen o kadar ekingensindir. nk hayat engindir. Hayat ok byktr, llemez, gizemlidir. Nasl emin
olabilirsin? Belirsizlik iinde yaamak, gvencesizlik iinde yaamak basitliktir. dealler olmadan, karakter
olmadan gemite kklenmemi bir hayat, gelecek tarafndan motive edilmemi bir hayat; tamamyla imdi
ve burada bir hayat yaamak.
KEND ZERNE IIMAK
Gautama Buda'nn yeryzndeki son szleri: Kendi zerine bir k ol idi. Bakalarn izleme, taklit etme
nk izlemek, taklit etmek aptallk yaratr. Sen muazzam bir zek olasl ile dodun. Sen iinde bir kla
dodun. indeki kk, durgun sesi dinle ve bu sana rehberlik edecek. Baka hi kimse sana rehberlik
edemez, hayatn iin baka hi kimse bir model olamaz nk sen kendine zgsn. Tam olarak senin gibi
olan bir kimse asla olmad ve hi kimse bir daha tam olarak senin gibi olmayacak. Bu senin gururundur,
senin ihtiamndr. Sen hibir ekilde yerine konulamazsn. Sen sadece kendinsin ve baka hi kimse
deilsin.
Bakalarn izleyen kii sahteleir, mekanikleir, yapaylar. Bakalarnn gznde ok byk bir aziz
olabilir ama derinde o basite aptaldr ve baka bir ey deildir. O belki ok sayg duyulan bir karakterdir
fakat bu sadece yzeydedir hatta yzeyde dahi deildir. Bunu biraz kaz ve ierde tamamyla baka bir
kii; darda grnenin tam zdd olduunu grmek seni artacak.
Bakalarn izleyerek gzel bir karakter oluturabilirsin ama gzel bir bilince sahip olamazsn ve gzel bir
bilince sahip olmadn srece asla zgr olamazsn. Hapishanelerini deitirmeye devam edebilirsin,
66 -> 89
esaretliini, kleliini deitirmeye devam edebilirsin. Bir Hindu ya da bir Mslman ya da bir Hristiyan
ya da bir Jaina olabilirsin; bunun sana bir yarar olmayacak. Bir Jaina olmak demek Mahavira'y model
olarak izlemek demektir. Artk Mahavira gibi hi kimse yoktur ya da olamaz. Mahavira'y izleyerek sen
sahte bir varlk olacaksn. Tm gerei yitireceksin, tm samimiyeti yitireceksin, kendine kar hakiki
olmayacaksn. Yapay, doal olmayan hale geleceksin ve yapay olmak, doal olmamak sradan olann,
aptal olann, ahmak olann yoludur.
Buda bilgelii kendi bilincinin ile yaamak olarak tarif eder ve o aptall bakalarn takip etmek,
bakalarn taklit etmek, baka bir insann glgesi olmak olarak tanmlar.
Gerek bir usta ustalar yaratr takipiler deil. Gerek usta seni kendine dndrr. Onun tm gayreti seni
kendisinden bamszlatrmaktr nk yzyllardr bamlydn ve o seni hibir yere gtrmedi. Sen hl
ruhun karanlk gecesi ierisinde tkezlemeye devam ediyorsun. Sadece senin manevi n gndoumu
olabilir. Sahte usta seni onu izlemeye, onu taklit etmeye, kendisinin karbon kopyas olmaya ikna eder.
Gerek usta senin bir karbon kopyas olmana izin vermeyecektir, o senin orijinal olman ister. O seni
seviyor! Nasl seni takliti yapabilir? O sana efkat duyuyor, o senin tamamyla zgr olman ister; tm
dsal bamllklarndan tamamyla zgr olman ister.
Fakat sradan bir insanolu zgr olmak istemez. O baml olmak ister. O birisinin ona rehberlik etmesini
ister. Niin? nk o zaman o tm sorumluluu baka birisinin omzuna ykleyebilir. Ve ne kadar ok
sorumluluu baka birisinin omzuna yklersen zeki hale gelme olasln o kadar klr. Sorumluluk,
sorumluluun meydan okumasdr bilgelii yaratan.
Kii, hayat tm problemleri ile kabul etmek zorundadr. Kii hayatn iinden korunma olmadan gemek
zorundadr; kii kendi yolunu aramal ve bulmaldr. Hayat kendini bulmak iin bir frsat, bir meydan
okumadr. Ancak ahmak zor olan yoldan gitmek istemez, ahmak kestirme yolu tercih eder. "Buda onu elde
etti; ben niye uraaym? Onun davranlarn izleyeceim ve taklit edeceim. sa ona ulat, o halde niin
ben aramaya alaym? Ben sadece sa'nn bir glgesi olabilirim. O nereye giderse gitsin sadece onu takip
edebilirim," der kendi kendine.
Ancak baka birisini takip ederek nasl zeki olacaksn? Zeknn patlama yapmas iin hibir ans
tanmayacaksn. Onun meydan okuyan bir hayata, macerac bir hayata, riske etmeyi bilen bir hayata ve
zeknn ortaya kmas iin bilinmeyenin iine nasl girileceini bilen bir hayata ihtiyac var. Ve sadece
zek seni kurtarabilir bakas deil. Senin kendi zekn, senin kendi farkndaln senin nirvanan haline
gelebilir. Kendi zerine bir k ol ve bilge olacaksn; bakalar senin liderlerin, rehberlerin olsun ve aptal
kalacaksn ve senin olan hayatn hazinelerini karmaya devam edeceksin.
SEMPTOMLAR, ATLAMA TALARI VE AYAA TAKILAN TULALAR
SORULARA YANITLAR
Bilgisayarlar insan zeksnn yapt ii stlenebilir mi?
Soru ok ciddi gzkmeyebilir ama o mmkn olan en ciddi sorulardan biridir. Anlalmas gereken ilk ey
bunun gerek olacadr. Ondan kanma olasl yoktur. Ondan kamak iin bir neden de yoktur. Belki
de ben dnyada mekanik beyinlerin insan zeksnn iini stlenmesini kesinlikle destekleyen tek kiiyim.
Benim byle garip bir eyi desteklememin sebepleri ok aktr.
Her eyden nce bizim insan zihni dediimiz eyin kendisi bir biyolojik bilgisayardr. Sadece onunla
birlikte domu olman pek bir ey fark ettirmez. ok daha etkin, ok daha zeki, ok daha kapsaml; daha
iyi bir bilgisayar beynine yerletirilebilir.
67 -> 89
Her yeni eyden rahatsz olan insanlar her zaman vardr. Her yeni eye iddetle kar kan dinler, kiliseler
vardr. nk her yeni ey insan hayatnn tm yapsn deitirir. rnein bilgisayar tm tarih boyunca,
insanlarn ortaya koyduu aptall deitirebilir. Bilgisayarlarn sava karacan sanmyorum ya da
insanlar smreceini ya da siyah ve beyaz, kadn ve erkek arasnda ayrmclk yapacan.
Bunun da tesinde efendi her zaman sensin bilgisayar deil. Bilgisayarn programn her zaman
deitirebilirsin. Bilgisayar sadece biyolojik olarak sende mevcut olmayan muazzam olaslklar sunan
muhteem bir aratr. nsann asla hayal etmemi olduu eyleri yapabilirsin. Bilgisayar Albert Einstein'dan
binlerce kez stn olabilir. Doaldr ki bilgisayar her gn deimeyen, ok daha gerek, ok daha salam
temelli bir bilim retebilir nk yeni keifler olmaya devam ediyor ve eski keifler eskiyor. Bilgisayar
gerein tam merkezine ulaabilir.
Sen ne istersen sana sunabilir. O senin ellerindeki bir aratr. Tehlike deildir.
Ve o tm entelektel, zihinsel ileri yapyor olaca iin benim sana sylediim olasl kimse gremiyor:
Sen sadece meditasyonun iinde rahatlamak iin serbest kalacaksn. Bilgisayar bir kenara konulabilir.
Bilgisayar tm dnmeyi yapabilir; senin srekli gereksiz bir ekilde gevezelik yapmana gerek kalmaz. Ve
bilgisayar Hristiyan deildir, Hindu deildir, Mslman deildir. O basite insan bilinci tarafndan
yaratlm mekanik bir alettir. Ve sonuta o insan bilincinin en st potansiyeline ulamas iin yardmc
olabilir.
Fakat her yeni eye kar klacaktr nk her yeni ey eski eylerin modasn geirir. Eski fabrikalar
kapanacak, eski endstriler kapanacak. Dnyada pazara asla sunulmayan bir ok bulu var nk onlarn
patentleri ileri onlardan etkilenecek insanlar tarafndan satn alnr. Ve bilim adamlarnn kendi fikirlerini
hayata geirecek paralar yoktur.
nsanln daha konforlu, daha cokulu olmasna, daha iyi elbiselere, daha iyi yiyeceklere sahip olmasna
yardm edebilecek yzlerce bulu vardr. Ancak onlar asla gn yz gremeyecek nk bu yeni eyler
pazara karsa harabeye dnecek insanlar vardr. Ve yeni eyler doal olarak korku yaratr.
Fakat bugn fabrika robotlar tarafndan altrlyor. Onlar asla yorulmuyor onlar asla emekli olmuyor,
onlar maalarna zam istemiyor; sendikalar oluturmuyorlar, greve gitmiyorlar. Onlar bulabilecein en ho
insanlar. Ve onlar gece gndz yirmi drt saat alyorlar. Onlarn verimlilii mkemmel, yzde yz.
Fakat onlar bir tehlikedir nk insanlar isiz kalyor. imdi bu isiz insanlar sorun karacaktr onlar
robotlar istemiyorlar. Fakat ben tamamen robotlardan yanaym. Herkes olmal ve maa verilmeli;
almad iin.
Robotlar ii yapyor sense maa alyorsun. Ve hayat saf bir cokuya dnr.
O zaman sen meditasyon yapabilirsin, dans edebilirsin, ark syleyebilirsin, dnya turuna kabilirsin.
Sorun kyor nk biz zme odaklanamyoruz. zm basittir. Sana para deniyordu nk sen
retiyordun. imdi robot daha ok retiyor, ok daha verimli oluyor ve ona para denmiyor. Senin isiz,
a, yoksul kalmana gerek yok. Bu ok basit bir aritmetik: Sana para denmeli; daha ok para denmeli
nk sen yz kat daha ok reten bir robota yerini braktn. O halde gelirin iki katna karlsa bile kayp
yoktur.
Ve ayet tm dnya almazsa ve keyfini karacak kadar paras olursa zannediyor musun ki birileri
orduya katlacaktr? nsanlar karnavallara, sirklere katlacaktr... Her eidinden kutlamalar yaplacak.
Ama savaa hi gerek yok... Ve ayet sava kesin bir ihtiya ise robotlar var brak onlar savasn. Hi
kimse kazanmayacak. Her iki tarafta robot; hi kimse lmeyecek. Her gn birka paras eksik olarak geri
gelecek; onlar tamir et ve geri gnder. Sava dahi ok byk bir keyif olabilir; zafer ya da yenilgi sz
konusu olmayacak.
Fakat insanlar korkar onlar insanlarn ac ekmedii bir dnyay hayal bile edemezler. Senin takldn ey
bilgisayarlarn, zeknn yerini alacak olmas. Onlar zekda ok daha stn olacaklar ancak bir eyi
unutma: Bu bilgisayarlar senin elindedir. Sen onlarn elinde deilsin, o nedenle bir sorun yok.
68 -> 89
Bugne kadar sen senin iin gereksiz bir arlk olan hafzan kafanda tayarak yaadn. Yirmi be yl
okullarda, niversitelerde, kolejlerde renim grmek; doktoralar, doentlikler... Ne yapyorsun? Bir
bilgisayar yaratyorsun ancak eski modas gemi bir yntemle; kk ocuklar ezberlemeye zorlayarak.
Buna gerek yok. Bilgisayar her eyi yapabilir sadece bilgi girilmesi gerekir.
Tp bilimi hakknda her eyi bilen bir bilgisayar satn alabilirsin. Tp fakltesine gitmene gerek yok sen
sadece bilgisayara sor ve cevap annda oradadr. Senin hafzana gven olmaz. Ve bilgisayar her zaman
yeni bilgilerle beslenebilir nk her gn yeni keifler yaplyor. Bilgisayar niversitenin ana bilgisayarna
balanabilir. O nedenle senin alann ilgilendiren her yeni keif senin hi uramana gerek kalmadan
bilgisayarna yklenebilir. O orada bekler, sen bir sorgulama yaparsn ve bilgisayar sana syler.
Her trl hafzaya sahip ok boyutlu bilgisayarlarn ya da sadece tarih, insanln tm tarihi olan tek
boyutlu bir bilgisayar olabilir. imdi, sen insanln btn tarihine sahip olamazsn. Sokrates'in Xanthippe
ile hangi tarihte evlendiini biliyor musun? Bilgisayar sana annda syleyebilir. Bu talihsiz tarih... Sokrat'n
zehri bu kadar kolay kabul etmesinin nedeninin kars olduundan pheleniyorum nk hayat o kadar
ikence halindeydi ki; lm bundan daha kt olamazd.
Sen ne kadar hatrlayabilirsin ki? Hafzann bir limiti vardr. Ama bilgisayar neredeyse snrsz miktarda
eyi, hatrlayabilir. Ve daha pek ok olaslk vardr: Bir bilgisayar baka bir bilgisayarla birleebilir ve yeni
bulular, yeni ilalar, yeni salk yntemleri, yeni yaam yollar ortaya karmay baarabilirler.
Bilgisayarlar canavarlar olarak anlalmamal. ok muhteem bir ltuf vardr. Ve insan entelektinin yapm
olduu ey ok kktr. Bir kez bilgisayar devraldnda ok fazla ey yaplabilir: Kimsenin a kalmasna
gerek olmayacak, kimsenin yoksul olmasna gerek yok, kimsenin hrsz olmasna gerek yok, hi kimsenin
yarg olmasna gerek yok nk bunlarn hepsi ayn meslee aittir; yarglar ve hrszlar, sulular ve
kanun yapclar. Hi kimsenin yoksul olmasna gerek yoktur ve hi kimsenin zengin olmasna gerek
yoktur. Herkes refah iinde olabilir.
Fakat byk ihtimalle hibir devlet bunun olmasna izin vermeyecek. Hibir din bunun olmasna izin
vermeyecek. nk bu onlarn kutsal metinlerine uymayacaktr, bu onlarn doktrinlerine uymayacaktr.
Hindular eski hayatnda kt eylemler yaptn iin ac ekmen gerektiine inanrlar. Kimse gemi
hayatlar hakknda bir ey bilemez. Onlar sefaleti, yoksulluu, hastal ortadan kaldracak hibir buluu
kabul edemezler. nk o zaman reenkarnasyon ve iyi ve kt eylemlerin cezalandrlmas ve
dllendirilmesi teorisine ne olacaktr? Hinduizmin tm doktrini basite anlamszlaacaktr.
Gen bir adam niversiteden yksek lisans derecesi alarak geldi. Babas onu bekliyordu nk hayat
boyunca almaktan yorgun dmt. Oullarnn tp fakltesinde okuyordu; en azndan bir tanesi
geri gelirse onun yerini alabilir ve dier ikisini destekleyebilirdi. Ve gen adam hemen unu syledi, "Senin
almana gerek yok. Sen dinlen ve rahatla ben icabna bakarm." Ve nc gn babasna yaklap, "Baba
senin otuz yldr tedavi etmekte olduun kadn iyiletirdim" dedi.
"Seni ahmak! Senin eitimini ve dier iki kardeininkini karlayan kadn buydu. Onu bu halde ben
tutuyordum. O, o kadar zengin ki hasta olmay karlayabilir. O fakir deil."
Zengin olmak ve hasta olmak ok tehlikelidir. Yoksul olmak ve hasta olmak ok tehlikeli deildir. Ksa
srede iyileeceksin nk fazla para deyemezsin. Aksine doktora "Yazm olduun reetedeki ilalar,
diyet ne olacak? Benim hi param yok," diyebilirsin. Doktor da "Bunu iyiletirip ondan kurtulmak daha iyi
olacak," diye dnecektir. Ancak zengin bir adam hasta olduunda bu doktorun zihninde ok garip bir
ikileme neden olacak: Onu iyiletirmek ya da onu srncemede brakmak nk o ne kadar srncemede
kalrsa sen o kadar ok para kazanrsn. Onu iyiletirirsen bu paray alamazsn.
Ancak bilgisayarlar baarabilirse o zaman pek ok meslek etkilenecek. Ve onu engelleyecek meslekler
bunlardr; onlar bin bir tane bahane retecek: Tanr asla bir bilgisayar yaratmad, bilgisayarlar tehlikelidir
k onlar senden zekn alacaklar.
Sen zeknla ne yapyorsun? Mutsuz oluyor, kskan oluyorsun. En azndan bilgisayarlar kskan
69 -> 89
olmayacak ve mutsuz olmayacak. Zeknla ne yapyorsun? Yok etmek, her eidinden sava, her trden
iddet.
Bilgisayarlar sana tm hayatn boyunca srecek komple bir tatil verebilir. Rahatlayabilirsin. Rahatlamay
renmek zorunda kalacaksn nk hepiniz ikolik olmay rendiniz. Binlerce yldr, al, al, ok
al! Bilgisayarlar senin almakla ilgili btn koullanmann karsna kacaktr. Tembellik ilk kez
manevi bir nitelik haline gelecek: En tembel olanlar kutsanmlardr, bu gezegenin krall onlarndr. Ve
kendi tembelliklerinin iinde isterlerse gzel baheler yapabilirler. Srf zevk iin, bir ama iin deil. Resim
yapabilirler; satmak iin deil de sadece renklerin iinde, renkleri kartrarak, renklerin dans ile mutlu
olmak iin. Mzik yapabilirler; parasal bir neden iin deil, bir i olarak deil sadece keyifli bir coku iin.
nsanlarn cennette, hayatta bulmay hayal ettikleri ey bu gezegende gerek olabilir. O kadar uzaa
gitmeye gerek yok. Ve hi kimse yolu bilmiyor ve hi kimse henz oraya gitmedi. Ve oraya gitmi olanlar
bir kart bile brakmad: Biz vardk! Ne kadar cimri insanlar; sadece bir ylba kart... Ancak cennet
yaratlmak zorundadr; varoluta bir cennet yoktur. O insann farkndalndan, bilincinden ortaya kmak
zorundadr.
Bilgisayar da insann yaratclnn bir parasdr. Onunla rekabet etmeye gerek yok; efendi sensin. Ve ilk
defa bilgisayar ve sen ayrsnz. Btn mistiklerin sana rettii ey budur sen ve zihin ayrsnz. Fakat bu
zordur nk zihin kafann iindedir ve bilin ona ok yakndr o nedenle binlerce mistik bunu retiyor
ama kimse dinlemiyor. Mesafe ok byk deil fakat bilgisayarlarla mesafe ok net olacak; hibir mistiin
sana sylemesine gerek kalmayacak.
Herkesin kendi cebinde kendi bilgisayar olacak ve onun ayr olduunu bilecek. Ve kii dnmekten
zgrleecek; bilgisayar onu yapyor. Bir ey dnmek istiyorsun, bilgisayara dnmesini syle. Eer
eski alkanln gevezelik yapmak gelirse iinden bilgisayara "Gevezelik yap" de ve o gevezelik yapmaya
balayacak. Fakat sen ilk defa Budalarn bahsetmekte olduu ey olabilirsin; sadece farknda, sessiz,
huzurlu, bir bilin havuzu.
Bir bilgisayar farknda olamaz. Bir bilgisayar entelektel olabilir, bir bilgisayar bilgili olabilir; bir bilgisayar
ylesine bilgili olabilir ki dnyadaki tm ktphanelerde bulunan tm bilgileri ierebilir. Cebinde
tayabilecein tek bir bilgisayar. O milyonlarca insan hatrlama gibi gereksiz bir eyden kurtarabilir.
Milyonlarca insan retmekten ve rencilere eziyet etmekten uzak tutabilir. Snavlar ve tm aptalca
eyler kaybolacak.
Bilgisayar gereklemi olan en byk olaylardan biri olabilir. O kuantum sray olabilir. O gemiten ve
gemiin tm koullanmalarndan kopu olabilir.
Hymie Goldberg "Hayatnzn frsat!" yazan bir gazete ilanna yant verir. Ona adres verilir ve kendisini
yal adam Finkelstein ile yz yze bulur.
"Aradm ey," diye aklar yal Fink, "benim tm endielerimi duyacak bir kimse. Senin iin benim tm
nemsediim eyleri srtlamak olacak."
"Bu baya bir i," der Hymie. "Ne kadar deyeceksiniz?"
"Benim tm endielerimi kendi endien yapmak iin, ylda yirmi bin dolar alacaksn," der yal Fink.
"Tamam, ne zaman demeyi yapabilirsiniz?" diye sorar Hymie.
"Aha!" der Fink. "Senin ilk endien bu."
Niin insanlk kresel intihar yolunda yrmek iin ok istekli grnyor?
Sebep ok aktr. nsanlar hayatlarnn hibir anlam olmadn, mutsuzluk dnda bir ey olmadn;
kayg dnda, ac dnda, hayatn sunduu hibir ey olmadn fark etmitir.
70 -> 89
Bireyler her zaman intihar etmitir. Ve aracaksn: ntihar etmi insanlar her zaman normal insanlardan
biraz daha aklldr. Psikologlar tm dier mesleklere nazaran iki kat daha ok intihar eder. Ressamlar,
airler, felsefeciler ya delirirler ya intihar ederler. Aptallarn ne intihar ettikleri ne de delirdikleri grlm
bir ey deildir. Aptallar hibir zaman intihar etmemitir nk onlar anlam, nem, ama hakknda
dnemezler bile. Onlar pek de dnmezler; onlar basite yaarlar, onlar bitkisel hayattadrlar. Zek ne
kadar yksekse tehlike o kadar oktur. nk o seni ne kadar yzeysel, tamamyla bo bir hayat
yaadnn farkna vardrr. Tutunacak hibir ey yok. Biliyorsun ki yarn bugnn bir tekrar olacak o
yzden devam etmenin ne anlam var?
Bireyler intihar etmitir nk sadece bireyler belli bir zek, hayatn herhangi bir anlam olup olmadn
anlama aamasna gelmitir. Artk tarihte ilk kez dnyann her yanndaki milyonlarca insan hayatn
anlamsz olduunu hissettikleri bir olgunlua ermi durumdadr. Bu nedenle insanlk toplu bir intihara
doru gidiyor. Devam etmek iin bir neden gzkmyor; ne iin? Hayatn yaadn ve hibir ey
bulamadn. Artk ocuklarn yaayacak ve onlar da hibir ey bulamayacak: Kuaklar ve kuaklar, elinde
sadece boluk var; tatmin yok, doyum yok.
Ancak bana gre bu insana muazzam bir frsat veriyor. Sadece ok yksek dzeyde zekya sahip insanlar,
intihar etti ve delirdi nk onlar bu akln yitirmi dnyada yaayamad. Onlar kendilerini etraflarnda
srp giden her trden delilie adapte edemediler. Onlar daldklarn hissettiler; onlarn delilii buydu.
Ancak ayn trden insanlar aydnlanmtr da.
O halde bunlar zeknn olasldr. Zeki insan ya ne olduunu, niye olduunu, niin unu ya da bunu
yapmas gerektiini anlayamad iin delirir; ya da bunun onu delirttiini fark edip hayatna bir nokta
koyar, intihar eder. Batda olan ey ounlukla budur.
Douda ayn trden insanlar baka bir ey denediler; delilik deil, meditasyon. Bat bu anlamda yoksuldur.
O meditasyonun zenginliini bilmez. O meditasyonun senin tm hayat grn dntreceini bilmez; o
sana muazzam bir anlamllk, gzellik, saadet verir. Hayat kutsal bir eydir onu yok edemezsin.
Doudaki intihar oran Batdakiyle kyaslandnda ok dktr, Doudaki deliren insanlarn oran
Batdakiyle kyaslandnda ok dktr ve buna bir bakmak zorundasn. Ve bir ey daha var: Ve douda
deliren insanlar ok zeki deillerdir. Onlar psikolojik olarak hastadr. Onlar ldrmaya iten ey zeklar
deildir, o zihinlerinde bir eylerin eksik olmasndandr. Belki yedikleri doru deildir, zihinlerinin
olgunlamasna yardm etmiyordur. Onlarn vejetaryenlii zeklarnn geliimi iin kesinlikle ihtiya
duyulan belli proteinler ynnden eksiktir.
O nedenle Batdaki ve Doudaki delilik tamamyla farkldr. Doudaki delilik psikolojik bir eydir: Onlarda
belirli eyler eksiktir, onlarn geliimi eksik kalmtr, zihinleri geliebilecekleri ekilde geliememektedir.
Douda intihar eden insanlar da Batda intihar edenlerden farkldr. Douda insanlar alk yznden,
yoksunluk yznden, hayatlarn idame ettiremedikleri iin ve hayatn bir eziyet haline gelmesi yznden
intihar ederler. O nedenle arada niteliksel bir fark vardr.
Fakat Doudaki zeki insanlar her zaman meditasyona ynelmitir. Her ne zaman hayatn bir anlam
olmadn hissettiklerinde, onun anlamn kendi ilerinde aramlardr; meditasyonun yolu da budur. Onlar
hayatn, sevginin tam kaynan bulmaya almtr ve bulmulardr da. eriye doru bakan herkesin onu
bulmas kanlmazdr. O uzaklarda bir yerde deil, o senin iindedir. Sen onu her zaman tayorsun!
Bat entelektelleri anlam darda aryor; ve darda bir anlam yoktur. Onlar saadeti darda aryorlar.
Unutma gzellik bakan kiinin gzlerindedir; o darda bir yerde deildir. Ve ayn ey anlaml olmakta,
saadette, kutsama iin de geerlidir. O senin grndedir, o senin iindedir. Ona sahip olduunda onu tm
varolua yanstabilirsin. Ancak ilk olarak onu kendi iinde bulmalsn.
ayet Jean-Paul Sartre, Marcel Proust, Martin Heidegger, Ludwig Wittgenstein, Bertrand Russel gibi
insanlar Douda domu olsalard, onlarn hepsi aydnlanm varlklar olurdu. Ancak Batda hepsi
muazzam bir ekilde ilerinde ac, mutsuzluk tad. Onlar hayattaki anlamn tamamen rastlantsal ve
71 -> 89
anlamsz olduunu ve cokunun tamamen bir hayal, bir umuttan ibaret olduunu; gerekte var olmadn
buldular.
Batnn meditasyona ihtiyac var. Dounun ilaca ihtiyac var; o bedeninden hasta. Bat ruhundan hasta. Bir
kez sorunu net bir ekilde anlarsak... imdi dnyada tehlikede olan Dou deildir; en kt ihtimalle
Etiyopya'daki gibi alktan lebilirler. Fakat bu dnya iin tehlike deildir. Aslnda bir adan alk eken
Dou lerek dnyaya yardm ediyor. Dnyann nfusunu azaltyor. Sen bilmesen bile herkesi daha zengin
yapyor. Her gn bin tane Etiyopyal lyor; onlarn bir ekilde senin rahatn artrdn gremeyebilirsin
ama onlar bunu yapyor nk eer dnyann nfusu azalrsa insanlar daha konforlu, daha rahat, daha ok
coku ile yaayabilirler.
Sorun Dou'dan kaynaklanmyor sorun Bat'dan kaynaklanyor. Sorun Bat entelektellerinin hayattan
bkm olmasdr. Bu yzden entelektellerde nkleer silahlara kar, bir nc dnya savana kar
gerek bir diren yoktur. Aslnda yle grnyor ki hayat anlamsz olduu iin derinde Bat zihni bir
ekilde bunun bir an nce olmasn umut ediyor.
Eer politikaclar tm dnyay yok etmeyi baarabilirse, bu senin intihar etme riskini almandan ok daha
kolaydr. Sen olmak ya da olmamak ikilemine dmeyeceksin. Kendini yok edip yok etmemeyi dnmek
zorunda kalmayacaksn. Yarn her ey daha deiik olabilir mi diye dnmek zorunda kalmayacaksn.
ntihar etmek bireysel bir sorumluluktur fakat kresel bir sava, nkleer bir sava; tm sorumluluklarn
ortadan kalkar. O senin yaptn bir ey deildir, o sadece oluyor.
Niin Bat aydnlar gerekten nkleer silahlara kar savamyor? Aydnlarn bir paras olan bilim
adamlar niin hl hkmetlere hizmet etmeye devam ediyor? En basit yol nkleer silahlar yaratan tm
bilim adamlarnn istifa etmesidir. "Bu kadar yeter. Yeryzndeki hayat yok edecek silahlar artk
yaratamayz" demeleri gerekir. Ve airler, filozoflar, ressamlar; protesto etmiyor gibiler. Onlar sadece
taraftar haline geldiler. Bunun ardnda bir mantk yok. Batl insanlk zamanla her ey hakknda taraftar
haline getirildi.
Sen futbol oynamazsn ama profesyonel, ii bu olan yirmi iki kii futbol oynar. Ve milyonlarca insan
sadece taraftardr ve onlar o kadar heyecanlanr ki... oturduklar yerde zplarlar, barr, arrlar. ayet
stadyumda deillerse ayn tepkileri vererek evlerinde televizyon ekranlarnn karsnda oturuyorlar. Baka
birisi oynuyor ve sen sadece bir taraftarsn.
Ortalama bir Amerikal gnde be ila alt saat televizyona bakyor; alt saatliine bir taraftar oluyor; bir
katlmc deil. Sonra taraftar olduun filmler vardr, ve sonra taraftar olduun boks malar vardr. yle
grnyor ki hayatla temasn yitirmi gibisin. Sen basite bakalarnn yaadn gryorsun; senin
hayatn sadece izlemektir. Birisi satran dnya ampiyonasnda yaryor ve sen izliyorsun. Sen kendin
satran oynayamaz msn? Sen kendin futbol oynayamaz msn?
Bu ok uzak deildir, bu imdiden oluyor...sen kendi karnla, kz arkadanla sevimiyor olacaksn; baka
birisi seviecek ve sen izleyip, zplayp, "Hah! Muhteem! Devam et!" diyeceksin.
Hayatn tmn senin adna yaamas iin onu bakalarna terk ettin ve sonra da hayatn anlamnn nereye
gittiini, niin canl hissetmediini, hayatnda niin bir nem duygusu olmadn soruyorsun. Taraftarlar
nemli olamazlar; sadece her olayn iine tamamen girmi, youn bir ekilde girmi katlmclar yledir.
O nedenle belki de Batl aydnlar nc dnya sava televizyondan ilan edildiinde izleyecek
taraftarlarn durumundadr. Radyo dinleyen, gazete okuyan... Fakat bir ey yapacak msn, yapmayacak
msn?
Yapmaktr senin zsuyunun akmasn salayan. ayet sadece izliyorsan senin kendi zsuyun kuruyacaktr.
Sen sadece bir iskelete dnrsn.
Batnn dnyadaki eitimli, ok byk aydnlarn byk bir ksmna sahip olmas beni artyor ama onlar
hibir ey yapmyor, onlar hibir eyleme gemiyor. ADS yaylyor ve sen sadece izliyorsun. Devletlerin
72 -> 89
nkleer silahlar yyor, senin cenaze ateinin odunlarn yerletiriyor ve sen sadece izliyorsun.
Sadece bir taraftar olma hipnoz altnda olma halinden kartlmak zorundasn. Nkleer silahlar yapan ok
fazla sayda insan yok. Sadece birka tane bilim adam nasl yapldn biliyor. "Hayr, biz lmn
hizmetkrlar olmayacaz" diyemezler mi?
Ve tm airler ve tm ressamlar ve byk Nobel dl kazanm olanlar, aktrler, mzisyenler, danslar;
ne yapyorlar? ok byk bir protesto olmal; tm nkleer silahlar Pasifik'in dibini boylamak. Her kim ona
"pasifik" ismini koymusa gelecek hakknda byk bir isel kavraya sahip olmal. Artk brakalm bu isim
bir gereklie dnsn.
Fakat sorun udur ki, sen hayatta bir anlam, iinden ykselen bir coku, seni sarmalayan bir tazelik
hissedemezsen hayat iin kavga edemezsin. Ve insanlk tarihinde ilk kez hayat urunda savalmak
zorundadr.
Meditasyon gerekli atmosferi yaratacaktr. O seni eyleme, sevgiye, anlama geri dndrecek. Ve o zaman
doal olarak bir ey yaplmas iin zamann geldiini greceksin. Bu gzel dnya lmemeli.
Bu kendine has, ok kk bir gezegen. Hibir snr tanmayan bu engin evrende bu kck gezegen
tektir; tektir nk burada kular ark syler, iekler aar bu yerde, hayat yeni bir seviyeye; bilince
ulat burada. Ve birka insanda bilin Omega noktasna dedi: aydnlanma.
Bu dnyayla kyaslandnda tm evren ldr. O ok byktr, engindir ancak tek bir gl dahi en byk
yldzdan daha kymetlidir.
Bu dnyay yok etmek isteyen kii evrimlemekte olan ok kendine has bir eyi yok etmek istiyordur. Ve
bu bilinlilik haline gelebilmek milyon yl almtr. Sadece birka kii dahi en nihai mutluluk ve saadete
erimi olsa da bu bile bu dnyay en muhteem hazine yapmaya yeter.
Milyonlarca gne sistemi vardr ama hibir gne sistemi bir Gautama Buda, bir Lao Tzu, bir
Bodhidharma, bir Kabir ortaya koyduunu iddia edemez. Bu dnya son derece muhteem bir ey
yapmtr, o tm evreni zenginletirmitir. O yok edilemez.
Sava durdurulmal; bunu yapmak bizlerin ellerindedir. Sadece bir taraftar olma. Sefaletinin iinde
kalmaktansa kendi iindeki yaam kaynaklarn ve gizemleri bulmaya bala. Tm dnyay kurtarmann tek
yolu budur.
Kendimi iinde bulduum pek ok sosyal konuyla baa kamyorum. Bir psikiyatrn yardmna m
ihtiyacm var?
Zihninde hibir yanl yok. Aslnda bu durum belli bir zekya sahip herkeste olur. Bu sende bir eyin eksik
olduu anlamna gelmez, bu senin ortalama zekdan daha fazlasna sahip olduun anlamna gelir.
Bu sorun bir eyin eksikliinden deil, bir eyin fazlalndandr: Senin ortalamadan daha ok zekn var.
Zihin biraz daha ok zekiyse asla tatmin olmaz nk o daha iyi durumlar hayal edebilir; sorun budur.
Eer yerde bin rupee bulursan ve aptalsan tatmin olabilirsin! Ancak zeki bir adam nasl tatmin olsun? O iki
bini, bini, be bini dnr; her neye sahipse daha fazlasn hayal eder.
Gzel bir kadnn var; zeki bir adam daha gzelini dnmeye balar, fantezi kurmaya balar. Bir ahmak
tatmin olur nk hayal edemez... o daha iyi bir durum dahi hayal edemez, o yzden niin tatmin olmasn,
nasl tatmin olmasn?
O nedenle psikiyatrlar yardm edemezler nk sende yanl bir ey yok! Bir eyi dzeltemezler nk
yanl hibir ey yok. Senin ortalamadan daha ok zekn var. Artk bu zeky kendi sorunlarna daha
derinlemesine uygulamak zorunda kalacaksn. Bir bakasnn yardmn istemektense, kendi zekn
sorunlarna uygulamak durumunda kalacaksn.
73 -> 89
rnein, belli bir eyden tatmin olmadnda, niin tatmin olmadnn ok farkna var; tm tatminsizlii
gr, ona derinlemesine gir. Katman, katman tm kaplar a her durumu, her ruh halini incele. Farkndalk
sana yardm edecektir nk sende zek var ve zek farkndala dntrlebilir.
tler ie yaramayacaktr; birisinin, "Tatmin oluver," demesi sana yardm etmeyecek; bunu yapamazsn.
Kendi ruh hallerinin derin analizlerine girmen gerekecek. O nedenle ne zaman tatmin olmam hissedersen
yanl hibir ey yoktur; anlalmas gereken ilk ey yanl hibir ey olmaddr! Kendini ansl
hissetmelisin nk aptal olabilirdin; aptal insanlar bu soruna asla sahip olmazlar, ahmaklarn hibir sorunu
yoktur. Bir sorun iyi bir eyin gstergesidir.
Ve sen hayat hakknda dndnde, hayatn farkna vardnda...hayatn anlam yok, nasl onunla tatmin
olunur ki? ayet bunun iin yava, yava derinlemesine girersen, hayatta herhangi bir tatminin mmkn
olmadn hissetmeye balarsn. O zaman en temeldeki hakikatin zerine lanp dersin; hayatn
anlam yoktur. Sonra kii iine dnebilir; o zaman darya gitmeye gerek yoktur nk darda bir anlam
olasl yoktur. Orada sadece kayg ve cefa vardr.
Ve senin gibi insanlar intihar ediyor. Hayat ok ar geldiinde ve her ey tatminsizlik yarattnda ve
hibir ey mutluluk getirmediinde, kii, "Yaamaya devam etmenin ne anlam var? O zaman kendini yok
et!" diye hisseder. Senin gibi insanlar ya intihar eder ya da ok byk arayan haline dnrler; her ikisi
de olaslk dahilindedir. ayet kendilerini yok etmezlerse ilerine doru ynelmeye balarlar ve yeni bir
hayat yaratrlar. Duyular araclyla sunulan hayat anlamszdr ancak bu mevcut olan tek hayat deildir.
ok daha muhteem, ok daha ihtiaml bir hayat daha vardr ve bu ie ynelik bilinliliin hayatdr.
O nedenle sen bir arayan haline geliyorsun, sen onun kapsndasn, bu yzden hasta olduunu ltfen
dnme. ayet bu tanmlamalarla dnmeye devam edersen hasta hissetmeye balayacaksn, kendini
hasta olduun konusunda hipnotize edeceksin. Sen hasta falan deilsin. Bu fikri tamamen terk et! Asla bir
psikiyatra gitme nk eer gidersen, var olmasa dahi sende yanl bir ey bulacaklardr. Onu bulmak
zorundalar; onlar da yaamak zorunda, o yzden birisi geldiinde onda yanl bir ey bulup onu tedavi
etmek zorundadrlar.
Sende yanl bir ey olmadn derinlemesine grebiliyorum. Sadece bir adan ortalamadan daha fazla
zekya sahip olduun iin talihsizsin. Bu durumda sen ondan mutsuzluk da kartabilirsin, saadet de
kartabilirsin; bu sana baldr.
Kendimden usandm, i dnyamla d dnya arasnda hibir balant hissetmiyorum. Pek ok ey
ilgimi ekerdi ama artk onlarla bir ba hissetmiyorum.
Her zeki insann hissedecei budur. Can sknts kiinin zek iin dedii bedeldir. Bu negatif bir ey
olarak alglanmamal. Bu iyidir, bunu anlamann iinde onu amak da mmkn hale gelir. ayet
bkmadysan, kendini asla aamazsn. Kutsanm olanlar hakikaten bkkn olanlardr nk aabilirler.
Elbette amak zor ve meakkatli bir itir; kolay deildir. O Everest'e trmanmak gibidir zor bir eydir
ama bir kez usandnda, o zaman zorluun iinde dahi bir meydan okuma vardr.
O yzden ilk olarak bunun hakknda endielenme; bunun byle olmas iyidir. Ve bunu negatif bir ey
olarak hissetme; bu zeknn parasdr ve sen zeki bir insansn o yzden doaldr ki can sknts hisseder
olman kanlmazdr.
Ve ikinci olarak...
Bkkn olmaya baladnda doal olarak nasl ie yneleceini merak etmeye balarsn nk sen d
dnyadan bktn, bildiin her ey darda. Bugn eski bir kral hakknda bir hikaye okuyordum; ad
Bhartirhari.
O kral olduunda vezirlerini arp onlara, "Benim kuralm ve bu ayn zamanda benim emrim olacak: Her
eyi bir kez denemek istiyorum ama asla ikinci kez deil. Yani ayn yemek bana bir daha sunulmayacak
ayn kadn bana bir kez daha getirilmeyecek; her ey sadece bir kez!" dedi.
74 -> 89
Yln sonuna doru gelip dediler ki, "Daha fazlas mmkn deil. Yapabileceimiz her eyi yaptk. Artk
delirmek zereyiz; yeni eyler bulamyoruz!"
Kral da, "Tamam; her eyden vazgeiyorum!" dedi. Ve sonra bir sannyasin oldu. "Artk bitti! Her eyi bir
kez tattm, ikinci kez tatmann ne anlam var? Ben o kadar aptal deilim! Bir kez iyidir artk onun tadn
biliyorum fakat onun tadn tekrar etmenin anlam ne?" dedi.
Bu hikayeyi seviyorum... bu son derece gzel.
Zeki bir insan byle olacaktr! O yzden endielenecek bir ey yok; bunun iin ciddileme. Bu iyidir,
bkmak tamamen iyidir. Kendisinden bkm hissetmeyen insan yanl bir haldedir; onlar tehlikededir,
onlar asla deimeyecek. Onlarn deimesine gerek yok. Onlar tekerlein iinde dnp duracaklar; onlar
mekanik insanlardr. Bkkn hissetmen sendeki ilk bilin ndr. Bu bkkn hisseden kii kimdir? Bu
farkndalk sensin; ilk farkndalk n budur. Bugne kadarki yaama eklin ve bu gne kadar yapm
olduun eyler anlamszdr.
imdi ikinci ey... Dars neredeyse bittiinden imdi sorun ortaya kar; nasl ie ynelmeli? Eer ie
girmek iin mcadele edersen, ierde olmayacak. Eer ieri girmek iin aba sarf edersen ierde
olmayacak nk abayla yaptmz her ey bizi dar gtrr; gayret sarf ederek yaplan her ey da
doru ynelir.
e gitmek gevemektir, kendi haline brakmaktr; baka yolu yoktur. Rahatladnda ie gidersin, bir ey
yapmaya baladnda dar gidersin. Yapmak dar gitmek demektir, yapmamak ieri girmektir. Bu
nedenle o zordur. ayet yaplacak bir ey olsayd, sana, "unu yap ve ierde olacaksn" derdim. Bunun
yapmakla bir alakas yok. Sabrl olmay renmek zorunda kalacaksn, sonsuz dzeyde sabrl olmay
renmek zorunda kalacaksn.
Ve sadece oturmaya bala. Ne zaman vaktin olursa gzlerin kapal olarak bir ey yapmadan otur.
Dardan bktn m? Yava, yava d dnyann ryalar kaybolmaya balayacak nk ryalarn devam
etmesi iin bir neden yok.
Yemei dnmeyeceksin; eer hl yemei dnyorsan, undan emin ol ki henz bkmamsndr. Eer
kadnlar dnyorsan, unu ok iyi bil ki henz bkmamsndr. Ryalarn sana gerekten bktn m
yoksa hl srncemede kalan ilgi alanlarn var m gsterecektir. ayet srncemede kalm bir ilgin varsa
onu da bitir; bunun bir mahsuru yoktur. ayet gerekten bktysan enerjinin kendiliinden ieriye doru
yneldiini hissetmeye balayacaksn. Hibir ey yapmyorsun, sen sadece orada oturuyorsun ve o ieri
giriyor, ieriye yayor.
Ve bu ieri doru ynelimden senin merkezin ortaya kacak. Bu ie ynelmilikten yeni ilgi alanlar, yeni
cokular, yeni bir tarz, yeni bir hayat tarz gelecek. Onu retemezsin; senin retebilecein her ey eskinin
tekrar olacaktr...belki biraz daha orasndan burasndan dzeltilmitir ama fazlaca bir fark yaratmayacak.
O nedenle pasif olarak oturmaya bala ve daha ok pasif meditasyonlar yap.
imde her zaman kendime gvenimi kaybedeceimden korkuyorum.
Aslnda bizim dndmz kadar ok kendimize gvene ihtiyacmz yoktur.
Kendine gven bazlar iin ok byk bir nitelik olabilirken, bazlar iin bir engel tekil edebilir. Mesela,
aptal insanlar her zaman zeki olanlardan daha ok kendilerine gvenirler. Aptalln belli bir kendine
gveni vardr. Aptal insanlar daha inatdr ve onlar kr olduklar iin, gremedikleri iin, herhangi bir
yere; meleklerin bile ayak basmaya korktuu yerlere balklama dalarlar.
Zeki bir kimsenin bir miktar ekingen olmas kanlmazdr. Zek ekingendir. Bunun basite anlam
udur; milyonlarca frsat vardr, milyonlarca alternatif vardr ve kii semek zorundadr. Her seim
rastlantsaldr, o nedenle belirli bir kendine gvensizlik kanlmazdr. Ne kadar zeki olursan, bunu o kadar
ok hissedeceksin.
75 -> 89
O nedenle her kendine gven iyi deildir. Kendine gvenin yzde doksan dokuzu aptalcadr. Sadece yzde
bir iyidir ve yzde bir hibir zaman kesin deildir. Bu yzde bir her zaman ekingendir nk gerekten
ok fazla alternatif vardr. Sen her zaman hangisinin doru yol olduunu gerekten bilmeden drt yol
aznda duruyorsun. Nasl kendine gvenebilirsin? Niin kendine gvenli olmay bekliyorsun?
Tm yollar nerede ise ayn gzkyor fakat kii semek zorundadr. Bu bir kumarbazn seimidir. Ancak
hayat byle bir eydir; ve bu ekilde olmas iyidir. ayet her ey ok net, nceden planlanm, prefabrike
olsayd o zaman sadece sana talimatlar verilirdi "saa dn ve sola dn ve unu yap ve bunu yap"
kendine gven olacakt ama bunun ne yarar olabilirdi? Heyecan kaybolurdu. O zaman hayatta hi k
olmazd. O l bir rutin olurdu.
Hayat her zaman heyecan vericidir nk her adm baka bir yol ayrm getirir... tekrar pek ok yol var,
yeniden semek zorundasn. Titremeye balarsn. Seim doru mu olacak, yanl m olacak? O zaman nasl
doru bir ekilde emin olunabilir? Doru bir ekilde kendine gvenli olmak tm alternatifler hakknda
dnmektir ve ne hissedersen hisset dierlerinden daha iyidir...
Kesin iyi ve kesin yanl isteme. Hayatta byle bir ey yoktur. Bu sadece bir yzdedir; biri dierinden
biraz daha iyidir. Hayat iyi ve kt halinde iki kutba blnmez, iyi ve kt arasnda bin bir tane durum
vardr. O halde etrafna nesnel, sessizce, hissederek bakn, her olasl gr, endielenme ve dierlerinden
biraz daha iyi hissettiren ne varsa ona devam et. Bir kez ynelmeye karar verdiinde tm dier olaslklar
unut nk artk nemi yok. O zaman gvenli bir ekilde devam et.
Gerekten zeki kendine gven budur. O ekingenlii tamamen yok etmez. O ekingenlii kullanr. O
alternatifleri yok etmez. Alternatifler oradadr. O tm alternatifler zerinde mmkn olduunca, sessizce,
insanca dnp tanr.
Bunlar yollardr. Pek ou saa gidiyor; onlar onun daha iyi olduunu dnyor. Sen hl sola gitmenin
iyi olduunu hissediyorsun, o nedenle elbette ki bir ekingenlik olacaktr nk pek ok zeki insan ters
ynde hareket ediyor. Nasl kendinden emin olabilirsin? Burada yalnz deilsin. Pek ok zeki insan bu
yolda gidiyor ve sen hl bunun senin iin doru olmadn hissediyorsun.
Yol ayrmnda dur, dn, meditasyon yap ancak bir kez karar verince tm dier alternatifleri unut;
hareket et. Bir kez hareket etmeye karar verdiinde orada tm enerjine ihtiya vardr. Blnme ve
zihninin yarsnn dier alternatifleri dnmesine izin verme. Kii ekingenlii byle kullanmak
durumundadr.
Ve senin doru olduun kanlmaz bir kesinlie sahip deildir. Benim sylediim bu deildir. Kesin
olmann bir yolu yoktur. Yanl olabilirsin ancak tm yolu, ta en sonuna kadar takip etmediin srece bunu
bilmenin bir yolu yoktur.
Fakat benim anlaym kiinin doru ekilde dnebilmesidir. Dnmenin kendisi sana geliim salar.
Yolda ilerlersin; doru ya da yanl olmas alakaszdr. Hareketin kendisi sana gelime salar. Bana gre
mesele nereye gittiin deildir. Bana gre nemli olan ey senin taklp kalman deil gidiyor olmandr.
Bu yol kmaz bir yola ulasa da ve hibir yere seni gtrmese de ve geri dnmek zorunda kalsan da
endielenecek bir ey yok. yi ki gittin. Hareket etmenin kendisi sana pek ok deneyim salad. Yanl bir
yol biliyorsun. imdi eskisine kyasla yanl olan tanyorsun. Artk neyin sahte olduunu biliyorsun; bu
senin hakikati bulmana yardm edecek.
Sahte olan sahte olarak bilmek muhteem bir deneyimdir nk bu bir kimsenin yava yava hakikatin ne
olduunu bilmesinin tek yoludur. Hakikati hakikat olarak bilmenin yolu sahteyi sahte olarak
deneyimlemekten gelir. Ve bir kimse doru yola ulamadan nce pek ok yanl yoldan gemek
zorundadr.
O nedenle benim iin eer sen cehenneme doru gidiyorsan seni kutsarm nk cehennemi bilmenin
baka bir yolu yoktur. Ve ayet sen cehennemi bilmezsen cennetin ne olduunu asla bilmeyeceksin.
76 -> 89
Karanla git nk bu bilmenin yoludur. lmn iine git nk bu hayat bilmenin yoludur.
nemli olan tek ey bir yerde taklmamaktr. yle yol ayrmnda ekingen bir ekilde, bir yere gitmeden
durma. ekingenlii alkanlk haline getirme.
Kullan onu; o iyi bir aratr. Tm alternatifleri dn. Dnme, ekingenlik yapma demiyorum. Gzn
bantl olduu iin bir sorun yokmu gibi ve baka yollarn var olduunu bilmeyen aptal bir adam gibi gz
kara bir ekilde hareket etme. Bu yzden aptal insanlar daha ok kendine gvenlidir ama onlar dnyaya
ok zarar vermilerdir. Dnya eer daha az kendine gvenli insanlar olsayd, daha iyi olacakt.
Adolf Hitlerlere bir bak. Onlar son derece kendine gvenliler. Onlar Tanr'nn onlara tm dnyay
deitirmek iin byk bir i verdiini dnyorlar. Onlar aptal insanlardr ama ok gvenlidirler. Buda
bile Adolf Hitler kadar kendinden emin deildir nk Buda aptal deildir. O hayatn karmakln anlar.
O Hitler'in dnd kadar basit deildir fakat o sadece saldrr ve insanlar onu takip eder.
Niin pek ok insan byle aptal liderleri takip eder? Niin pek ok insan politikaclar izlemeye devam
eder? Ne olur? Bir politikacnn zeki olmas ok ender gerekleir. nk eer o zeki ise bir politikac
olmayacaktr. Zek asla byle aptalca eyleri semez. Fakat niin pek ok insan onlar takip eder.
Sebep insanlarn pek kendine gvenli olmamasdr. Onlar nereye gideceini bilmezler, o nedenle onlar bir
Mesih'i, birisinin onlara u doru yol demesini ve bunu ok kesin bir ekilde, onlarn korkularn datacak
kadar takntl bir kesinlikle sylemesini beklerler. Onlar, "Evet, lider burada. imdi onu izleyeceiz. te
doru adam; ne kadar kendine gvenli" derler.
Liderinaptallk yznden olan kendine gveni byk bir topluluun onu izlemesine yardm eder
nk insanlarn cesareti, kendine gveni azdr. Onlar taklmtr. Onlar hareket etmekten korkar. Onlar
ekingenlikleri yznden nerede ise donakalmtr. Onlara k tutabilecek ve onlarn kendi korkularnn ve
gvensizliklerinin onlara sorun karmamasn salayacak kadar kendine gvenli birisine ihtiya duyarlar.
Artk bu adamla birlikte hareket edebilirler. "Evet, biz kendimize gvenli deiliz, sen ylesin. Senin
kendine gvenin bizimkinin yerini alabilir" diyebilirler.
O nedenle kendine gven her zaman bir erdem deildir.
Zek her zaman bir erdemdir. O yzden zekda srar et. Bazen o seni ekingen, sinirli yapacaktr. Bu
byle olmak zorundadr... bu doaldr. Hayat ok karmaktr ve kii srekli bilinmeyene doru hareket
eder. Nasl bir kimse emin olsun? Bu talebin kendisi dahi samadr.
O nedenle zek senin hedefin olsun ve sonra da ekingenlik, gerginlik, her ey yaratc bir ekilde
kullanlabilir.
Zihnimin hl ok ocuka olduunu grebiliyorum. Ne yapabilirim?
nsann farknda olmas gereken eyler vardr. Farkndaln kendisi dnm getirir; farknda olduktan
sonra deiimi yapmak iin bir ey yapman gerekmez.
Zihninin ocuka olduunu grerek, zihin olmadn da grebilirsin; yle olmasayd zihni ocuka gren
kim oluyor? Zihnin tesinde bir ey var; tepelerdeki gzc.
Sen sadece zihne bakyorsun. Kimin baktn tamamen unutmusun. Zihni izle ama izleyeni de unutma
nk senin gerekliin gzcnn iinde merkezlenmitir, zihinde deil. Ve gzc her zaman tamamen
yetikin, olgun, merkezindeki bir bilinliliktir. Onun gelimeye ihtiyac yoktur.
Ve bir kez zihninin, senin tank olan ruhunun elindeki bir ara olduunun farkna vardnda, artk sorun
kalmamtr; zihin doru ekilde kullanlabilir. Artk efendi uyanmtr ve uaa ne yaplmas gerekiyorsa
emredilebilir.
Normal haldeyken efendi uyuyordur. Biz gzcy unuttuk ve uak efendi hale geldi. Ve uak bir uaktr;
77 -> 89
kesinlikle o pek zeki deil.
Sana basit bir gerein hatrlatlmas gerekiyor: Zek izleyen bilince aittir; hafza ise zihne aittir.
Hafza baka bir eydir; hafza zek deildir. Ancak tm insanlk yzyllardr kandrlyor ve dolayl olarak
hafzann zek olduu syleniyor. Senin okullarn, senin kolejlerin, senin niversitelerin senin zekn
bulmaya almyor; onlar kimin daha ok anmsayabileceim bulmaya alyor.
Ve artk biz unu ok iyi biliyoruz ki hafza mekanik bir eydir. Bir bilgisayarn hafzas olabilir ama bir
bilgisayarn zeks olamaz. Bir bilgisayar seninkinden daha iyi bir hafzaya sahip olabilir. nsann hafzas
ok gvenilir deildir. Unutabilir, kartrabilir, tkanabilir. Bazen sen, "Hatrlyorum, tam dilimin ucunda"
dersin. Garip o senin dilinin ucunda, o halde niye sylemiyorsun?
Ama sen gelmiyor diyorsun, "Dilimin ucunda ... bildiimi biliyorum ve ok uzakta deil; ok yakn."
Ancak yine de bir engel, ok ince bir engel sadece bir tl olabilir o yzeye kmasn engelliyor. Ve
ne kadar alrsan o kadar gerginleir, hatrlamak olasl o kadar klr. En sonunda onu tamamen
unutursun, baka bir ey yapmaya balarsn bir bardak ay yapmak ya da bahede bir kuyu kazmak
ve anszn o oradadr nk rahatlamtn, onu tamamen unutmutun, gerginlik yoktu. O ortaya kt.
Fakat binlerce yl boyunca sanki hafza zekym gibi bir yanl anlama srmtr ve hl srmeye devam
etmektedir. yle deildir. Arabistan'da, in'de, Yunanistan'da, Roma'da, tm eski lkelerde olduu gibi
Hindistan'da, tm eski diller hafzaya dayanr zekya deil. Tek bir zerre zek olmadan ok byk bir
Sanskrit akademisyeni olabilirsin; zekya gerek yok, sadece hafzan mkemmel olmal. Tpk bir papaan
gibi... papaan ne sylediini anlamaz ama o kesin bir dorulukla, doru telaffuzla onu syleyebilir. Ona
istediin her eyi retebilirsin. Tm eski diller hafzaya dayanr.
Ve dnyadaki tm eitim sistemi hafzaya dayanr. Snavlarda rencilere onlarn zeksn gsterecek
sorular sormazlar ama onlarn hafzasn, kitaptan ne kadarn hatrlayacan gsterecek bir eyler sorarlar.
Senin geri kalm, gelimemi zihninin sebeplerinden birisi budur. Sen hafzan senin zeknm gibi
kullandn; son derece tehlikeli bir yanl anlamadr. nk kutsal kitaplar bilirsin ve hatrlarsn ve alnt
yapabilirsin; yetikin olduunu, olgunlatn, bilgili olduunu, bilge olduunu dnmeye balarsn. Senin
hissettiin sorun budur.
Ben bir hafza insan deilim. Ve benim buradaki abam sende bir meydan okumay kkrtp bu sayede
senin zekya doru ilerlemendir.
Ne kadar anmsadnn hibir yarar yoktur. nemli olan ey kendini ne kadar deneyimlemi olduundur
ve manevi dnyay deneyimlemek iin ok byk bir zekya ihtiyacn var; hafzann bir yarar yoktur.
Evet, sen eer bir akademisyen, bir profesr, bir pundit olmak istersen, kutsal metinleri hatrlayabilirsin ve
ok ey bildiin iin byk bir gurur duyabilirsin. Ve baka insanlar da senin ok bildiini dnecek. Ve
derindeyse senin hafzan cahillikten baka bir ey deildir.
Benim nmde cahilliini gizleyemezsin. Mmkn olan her yoldan senin cehaletini nne getiririm nk
er ya da ge cehaletini yakalar, ondan kurtulursun. Ve dn alnm bilginin kyaslandnda sadece
ahmaka olduunu bilmek o kadar gzel bir deneyimdir ki.
Japonya bapiskoposu hakknda bir eyler duymutum. Bir Zen ustasn Hristiyanla dndrmek istedi.
dnya hakknda hi bir ey bilmeden anlamadan ustaya gitti. Byk bir sevgi ve saygyla kabul edildi.
ncil'ini at ve Dadaki Vaaz' okumaya balad. Zen ustasn etki altnda brakmak istedi: "Biz bu adam
izliyoruz. Bu adam hakknda, bu szler hakknda ne dnyorsun? " Sadece iki cmle okumutu ve Zen
ustas dedi ki, "Bu kadar yeterli. Sen iyi bir adam takip ediyorsun ama o da baka iyi adamlar takip
ediyor. Ne sen biliyorsun, ne de o biliyor. Sen evine dn." Bapiskopos ok olmutu. "En azndan hepsini
bitirmeme izin vermeliydiniz" dedi.
Zen ustas "Burada samalk yoktur. Eer sen bir ey biliyorsan syle. Kitab kapat! nk biz kitaplara
78 -> 89
inanmyoruz. Sen varlnda hakikatin kendisini tayorsun ve sen onu l kitaplarn iinde mi aryorsun?
Eve dn ve iine bak. Eer ierde bir ey bulursan o zaman gel. Eer burada tekrar ettiin satrlarn sa
Mesih'ten geliyor olduunu dnyorsan yanlyorsun" dedi.
sa Mesih sadece Eski Ahit'i tekrar ediyor. O tm hayat boyunca insanlar "Ben Yahudilerin son
peygamberiyim" diye ikna etmeye alt. O asla Hristiyan szcn duymamt, o asla Mesih szn
duymamt. O bir Yahudi domutu, o bir Yahudi olarak yaamt, o bir Yahudi olarak ld. Ve o tm
hayat boyunca Yahudileri, "Ben Musa'nn sz verdii peygamber, kurtarcym. Geldim" diye ikna etmeye
alt.
Yahudiler onu affetmi olmallar... Yahudiler kt insanlar deildir. Ve Yahudiler saldrgan insanlar da
deildir. Yahudiler kadar zeki hibir insan saldrgan olmaz. Nobel dllerinin yzde krk Yahudilere gider;
nfuslarna oranla bu inanlmaz bir eydir. Nobel dllerinin nerdeyse yars Yahudilere gider ve dier
yars da dnyann geri kalanna. Bu kadar zeki insanlar sa kendi deneyimlerinden bahsetse onu armha
germezdi. Ancak o kendi deneyimi olmayan; hepsi dn alnm eyler sylyordu. Evet, onlar
kendisininmi gibi yapyordu.
Yoksa sa kimse iin bir sorun yaratmyordu. O birazck bir ba belasyd. Tpk Yehova ahitleri ya da
Hare Krishna insanlar gibi; onlar biraz ba belasdr. Eer seni yakalarlarsa seni hi dinlemeden her trden
bilgelii, tavsiyeyi sana vermeye balayacaklardr. Ve sen ilgilenmiyorsun, sen baka bir i iin gidiyorsun,
yalnz kalmak istiyorsun. Fakat onlar seni kurtarmaya kararllar. Senin kurtarlp kurtarlmamay istemenin
bir nemi yok; sen kurtarlmak zorundasn.
Bir gn Allahabad'da Ganj'n yaknlarnda oturuyordum ve gne batmaktayd. Bir adam suyun iinden
"Beni kurtarn! Beni kurtarn!" diye barmaya balad. Ben kimseyi kurtarmakla ilgilenmiyordum. O
yzden her tarafa bakndm...eer onu kurtarmakla ilgilenen birisi varsa, ilk ans ona brakmak gerekirdi.
Ancak hi kimse yoktu, o nedenle atlamak zorunda kaldm.
Ve zorlukla...o ar, iman bir adamd. Hindistan'da; Allahabad ve Varanasi'de bulabilecein en iman
adamd: Brahminler, Hindu rahipleri yemek dnda bir ey yapmazlar. Bir ekilde onu darya ektim. Ve
o fkelendi: "Niin beni darya ektin?"
"Bu da ne demek imdi! Yardm istiyordun, 'Beni kurtarn!' diye baryordun" dedim.
"Onun nedeni benim lmden korkmaya balamamd. Fakat aslnda ben intihar ediyordum" dedi.
"zr dilerim. Senin intihar ettiin konusunda hibir fikrim yoktu" dedim.
Adam geri ittim! Ve tekrar, "mdat!" diye barmaya balad.
"imdi baka birisinin gelmesini bekle. Burada oturup senin intihar etmeni seyredeceim" dedim.
"Sen ne biim bir adamsn? lyorum!" dedi.
"l! Bu senin kendi iin!" dedim.
Fakat seni kurtarmay kafaya koymu insanlar var.
Zen ustas bapiskoposa, "sa eski kehanetleri tekrar ediyordu. Sen sa'y tekrar ediyorsun. Tekrar etmenin
kimseye yardm olmayacak. Senin kendi deneyimine ihtiyacn var; yegne kurtulu, yegne zgrlk
budur" dedi.
Zihninin bir ocuk gibi, olgunlamam bir ekilde davrandn anlamaya balaman iyidir. ocuka,
olgunlamam zihni kimin gzlediini de unutma ve gzcyle birlikte ol. Tm balarn zihinden ekip al
nk zihin sadece bir mekanizmadr ve zihin mkemmel bir ekilde ilemeye balayacaktr. Bir kez
senin gzcn uyank olduunda, zekn ilk defa gelimeye balayacak.
79 -> 89
Zihnin ii, ok iyi yapabilecek olduu hafzadr. Ancak zihin toplum tarafndan kendi ii olmayan zek ile
arlatrlmtr. Bu onun hafzasn sakatlamtr. O seni daha zeki yapmamtr, o sadece senin hafzan
hata yapabilir, bozulabilir hale getirmitir.
Her zaman hatrla: Gzlerin grmek iindir, gzlerinle dinlemeye alma. Aksi taktirde delirmi bir hale
geleceksin. Gzlerin tamamyla iyiyken, kulaklarn tamamyla iyiyken, sen onu yapmaya yaramayan bir
mekanizmayla bir ey yapmay deniyorsun.
ayet senin gzcn netse, o zaman beden kendi ilevlerine dikkat eder, zihin kendi ilerine dikkat eder,
kalp kendi ilerine dikkat eder. Kimse bakasnn iine karmaz.
Ve hayat bir ahenge, bir orkestraya dnr.
Bazen hafzam kaybediyormuum gibi aklmn bulandn hissediyorum.
Hafza bir gn tamamen gitmek zorundadr. ayet kayboluyorsa bu iyiye iarettir. Hafzadan arnm
olmak gemiten arnmak demektir ve gemiten arnm olmaksa gelecek iin tamamyla ak ve ona
hazr hale gelmektir. Hafza gelecek iin deildir, hafza gemiindir; o her zaman bir mezarlktr. Ve
gelecek ise hayata, zekya, sessizlie, meditasyon halinde olmaya aittir. O hafzaya ait deildir.
Bir insan aydnlandnda, o hafzadan almaz, o doalama olarak alr. Ve hatta aydnlanmaya doru
giden yolda dahi, yava, yava doalama hafzann yerini almaya devam eder. Hafza zeki olmayan
insanlarn yoludur. Gereklie annda karlk veremeyen kii bir hafza sistemine ihtiya duyar ki bu
sayede tm cevaplar, eski durumlar; eskiden yapt eyleri hatrlayabilsin. Ancak o zaman karlk artk
bir karlk deildir; o bir tepki halini alr. Ve tm tepkiler senin tende olan durumlar iin yeterli olmaz
nk durumlar srekli olarak deiir ve hafzandaki cevaplarsa deimez. Onlar sadece lm mallardr.
Onlar ayn kalrlar.
Bu yzden bir insan yalandka yetimekte olan yeni kuakla temasn yitirdiini fark eder. Hata yeni
kuakta deildir, hata hafza dnda bir ey bilmeyen yal adamdr ve hafza gemie aittir ve gemi artk
orada deildir. Yeni kuak imdiki zamana daha ok karlk verir; atmay yaratan budur. Eski kuaklar
her zaman eski cevaplar, eski kutsal metinler, eski azizler ister; ne kadar eski iseler o kadar gerektir.
Btn dinler kendi kitaplarnn en eski olduunu kantlamaya alr. Bunu kantlamaya almalar
gariptir. Ve onlarn gururu eskiliindedir. Aslnda ne kadar eski iseler o kadar kullanszdrlar nk onlar
gerekle temasn tamamen kaybetmitir. Bilge, canl ve bilinli insan duruma karlk verir. Aksi taktirde
cevaplar yetersiz kalr ve hayat giderek daha ok bir ple dner.
O nedenle endielenecek bir ey yok, o nedenle ayet hafzan kaybediyor ve ayn paralelde zeknn
kabardn hissetmiyorsan endielenmene gerek yok. Onu hissetmeyeceksin. Zek o kadar incedir ki onun
ayak seslerini duymayacaksn. Ancak yava yava varlnn tmn dntrecek ve anszn i
tamamlandnda derin bir uykudan uyanacaksn ve kendini yeni bir varlk olarak, yeniden domu olarak
greceksin.
Giderek keskinlemeye, daha zeki olmaya balarsan enerjiyi nereden elde edeceksin? Hafzaya yatrlm
ve ierde olan enerjinin geri ekilmesi gerekir ve bunun hibir mahsuru yoktur. Normal i hayatnda
hafzaya sahip olmamak belki tehlikeli olabilir. Ancak ayet dnyadaki dhilere bakacak olursan, tm bu
dhilerin ortak noktasnn anmsama hatalar olduuna aracaksn.
Edison birka niversiteye ders vermek zere tura gidiyordu. Karsna elveda diyordu ve hizmeti kadn
da orada duruyordu. Kars olduunu dnerek hizmetiyi pt ve hizmetisi olduunu dnerek
karsna el sallad. Onu almaya gelen arabann srcs olan bitene inanamad.
"Efendim, unuttunuz, kartrdnz. El salladnz kadn karnzd ve dier kadn da hizmetiydi" dedi.
"Aman Tanrm! Sorun yok arabadan inip olay dzeltebilirim" dedi. Karsn pt, hizmetiye el sallad ve
80 -> 89
dedi ki "En temel eyleri unuttuum ok sk oluyor."
Bir seferinde George Bernard Shaw trenle seyahat ediyordu. Bileti geldi ve Bernard Shaw her tarafa
bakt, neredeyse sinir krizi geiriyordu bilet bulunamad. "zlmeyin efendim. Sizi tanyorum, sizi btn
dnya tanr. Bilet valizinizde bir yerlerde olmal ve ben bir tur daha atp geleceim, o zaman gsterirsiniz.
Ve hatta o zaman da gstermezseniz endielenmeye gerek yok" dedi. Adam Bernard Shaw'un ona
syledii eyi duymaya hazr deildi: "Sen eneni kapat. Sorunumu anlamyorsun. Seni umursayan kim?
Sorun u ki eer biletimi bulamazsam o zaman nereye gideceimi bilmiyorum demektir. O biletin zerinde
yazyordu. Bu durumda sen mi benim iin karar vereceksin? Bam byk dertte, bilet bulunmak
zorunda."
Bileti aknlktan kk dilini yutmu olmalyd; bu ok garip bir durumdu. Shaw biletsiz olarak
yakalanmaktan endielenmiyordu, onun endiesi ok daha derindi. imdi soru onun nereye gittiiydi? Ve
bileti bulamad iin bir sonraki trenle eve dnmek zorundayd. Nereye gittii aklna gelmedi.
Fakat ounlukla, her an zekya ihtiya vardr, hafzaya deil. Benim anlaym insanl daha bilinli,
daha uyank, daha aydnlanm yapmak istiyorsak nemi hafzadan uzaklatrmalyz; zekya nem
vermeliyiz.
Ancak niversiteler iin, profesrler iin pedagoglar iin hafzaya nem vermek daha basittir. Sen sadece
be tane soru sor ve eer kii kitaplar hatrlayabiliyorsa, onlar cevaplayabiliyorsa...
Benim kendi profesrm ok endieliydi nk beni ok severdi nk ben hibir zaman tarif edilen
kitaplar umursamadm. Ve o ok nemsiyordu bu durumu: "Kitaplarda yazlanlar tam olarak
cevaplamazsan, bu hepimiz iin ok byk bir ok olacak. Tm niversitenin zirvesine kacak
kapasitedesin ama bu davran eklinle snfn bile geemeyeceksin."
"Endielenmeyin" dedim. Ama o, o kadar nemsiyordu ki kaldm yurda sabahleyin gelip snav salonuna
gtrrd. Benim gidip gitmeyeceimden, gitmeyi hatrlayp hatrlayamayacamdan emin olamyordu.
Ben ieri gelene kadar orada durup bekliyor ve tm hocalara, "Bir gznz bu rencinin zerinde olsun
saat gemeden onun dar kmasna izin vermeyin nk bir saat iinde cevaplayp kabilir. Burada
saat durmaya ve sorular cevaplamaya onu zorlayn" derdi.
"Bu garip..." dedim. Ancak snav hocalar onu dinlediler nk o ayn zamanda edebiyat fakltesinin
dekanyd.
Tm profesrlerim, rektr yardmcs, herkes niversite birincisi olduum ve altn madalya aldm iin
armlard. Hi kimse bunu beklemiyordu. Ancak bir rastlant; Allahabad niversitesinin en mehur
profesrlerinden birisi Profesr Ranade... Onun hayat boyunca sadece iki kiiye yz zerinden doksan
verdii biliniyordu. Bu ikisi de en alt limitteydi. Yoksa ondan geme notu almak bile ok zordu. Ve o
sadece bir profesr olarak deil bir aziz olarak da bilinirdi. Muhteem kavraya sahip nemli kitaplar
yazmt; onun entelektel birikimi hakknda kimsenin bir phesi yoktu. Bir rastlant olarak benim
katlarm onun eline ulam. Ve o rektr yardmcsnn bana gsterdii bir not dm nk profesr
Ranade, "Bu renciye gsterilmeli," yazm. "Sen hayatmda benim arzumu gerekletirmi olan tek
kiisin. Ben her zaman ezberlenmi cevaplardan nefret ettim; senin cevaplarn o kadar taze ve o kadar
ksa, o kadar ze ynelik.
Sen ezber adam deilsin. Ben sana yz puan vermek istedim ama bu biraz phe uyandrabilirdi; seni
kayryormuum gibi gzkebilirdi. Bu yzden sana doksan dokuz veriyorum. Ancak ne zaman
Allahabad'a gelecek olursan seninle tanmak isterim. Bir profesr olarak hayatm boyunca sren
kariyerimde seni bekliyordum. Ben bu trden cevaplar istedim. Ben bu cesareti istedim; soruyu
cevaplamaktansa sen soruyu sorguladn ve soruyu tamamyla darmadan ettin. Cevaplamadn nk
cevaplanacak bir ey yok; soru sama. Ve sen bir soruyu cevapladnda esas noktay cevaplyorsun. Ben
kendini tekrar eden, uzun cevaplar okumak istemiyorum. Onlar herkes yazyor, hi kimse zeksn
kullanmyor" demi.
81 -> 89
O hafzann sadece mekanik bir ey olduu gereinin farknda idi; zek senin gerek hazinendir. Ve artk
bu kesin bir gerek haline geldi. Gelecekte hafza pek kullanlmayacak nk sorulabilecek tm cevaplara
sahip kk bir bilgisayar cebinde tayabilirsin. Sama sorular bile... rnein Sokrates'in hangi gn
evlendii gibi. Ya da ok ve yay kullanan ilk adam kimdir? Her ey kullanma hazr olabilir. Bilgisayardan
her cevab alabilirsin.
Ve bilgisayarlar o kadar kk olabilir ki onlar cebinde tayabilirsin. Onlar o kadar kk olabilir ki
onlardan kendine bir kol saati yapabilirsin. Dardan bir kol saati gibi gzkecek ama altnda istediin tm
cevaplar tayor olacak. Sen sadece soruyu sor ve cevap orada.
Hafzan iin endielenmene gerek yok. Gerekli olan zekdr. Ve tm enerji zekya doru ynelmelidir. O
seni ok hafif hissettirecek. Ve hafza sz konusu olduunda sadece bir not defteri kullan. Gerekli, temel
olan her eyi not al. Bir kayp yok. Bu anlamda bir kayp asla olmaz.
Paddy, Sean ve Mike bir gn avdayken baz izlerin zerine geldiler. Onlara yakndan baktktan sonra
Paddy, "Bunlar ay izleri" dedi.
"Hayr hayr" dedi Sean, "bunlar geyik izi."
"Hey Mike," diye ikisi de sordu, "ne olduklarn dnyorsun?"
Ancak o cevap veremeden ne de tren arpt. Seni kurtaracak olan zekdr hafza deil.
Nasl klar daha zekice davranabilir?
Birisi ile derin bir ilikiye girdiinde byk bir tek bana kalma ihtiyac doar. Bitmi, tkenmi, yorgun
hissetmeye balarsn; keyifli bir yorgunluk, mutlu bir yorgunluk ama her heyecan tketicidir. liki kurmak
son derece gzeldir ama imdi tek bana olmak istersin. Bu sayede kendini toparlar, bu sayede yeniden
tamaya balar, bu sayede kendi varlnn iinde kklenirsin.
Akn iinde dierinin varlnn iine yneldin, kendinle temasn yitirdin. Bouldun, sarho oldun. imdi
yeniden kendini bulman gerekiyor. Ancak tek bana olduunda yeniden ak ihtiyac yaratyorsun. Bir sre
sonra ylesine dolacaksn ki paylamak isteyeceksin, o kadar taacaksn ki kendini iine aktacak, kendini
verecek birisini bulmak isteyeceksin. Ak tek banaln iinden doar.
Tek bana olmak seni ar doldurur. Sevgi senin armaanlarn kabul eder. Sevgi seni boaltr bu sayede
sen yeniden dolabilirsin. Ne zaman sevgi tarafndan boaltlrsan tek banalk seni beslemek, seni entegre
etmek iin oradadr. Ve bu bir ritimdir.
Kadnn ya da erkeini de bu ritimden haberdar et. nsanlara hi kimsenin gnde yirmi drt saat boyunca
sevemeyecei retilmeli; dinlenme dnemlerine ihtiya vardr. Ve hi kimse emir zerine sevemez. Sevgi
kendiliinden olan bir olgudur: O ne zaman olursa olur ve o ne zaman olmazsa olmaz. Onunla ilgili bir ey
yaplamaz. ayet bir ey YAPARSAN sahte bir ey, bir rol yaratacaksn.
Gerek sevgililer, zeki sevgililer birbirlerini bu olgudan haberdar edeceklerdir: "Tek bama olmak
istediimde bu seni reddediyorum anlamna gelmez. Aslnda senin sevgin nedeni ile benim tek bama
olmam mmkn hale geldi." Ve senin kadnn bir gece, birka gn tek bana kalmak isterse incinmi
hissetmeyeceksin. Reddedildiini, sevginin kabul edilmediini ve ho karlanmadn sylemeyeceksin.
Onun birka gn tek bana kalma kararna sayg duyacaksn. Aslnda mutlu olacaksn! Sevgin o kadar
oktu ki bo hissediyor; imdi onun tekrar dolmas iin dinlenmesi gerekiyor.
Zek budur.
Normalde sen reddedildiini dnrsn. Kadnna gidersin ve eer o seninle birlikte olmak istemiyorsa ya
da sana ok sevgi gstermiyorsa byk bir reddedilme hissedersin. Egon incinir. Bu ego ok zeki bir ey
deildir. Tm egolar ahmakadr. Zek hi ego bilmez; zek basite olguyu grr, niin kadnn seninle
82 -> 89
birlikte olmak istemediini anlamaya alr. Seni reddetmiyor seni ok sevmi olduunu, seni ok
sevdiini bilirsin ancak u an onun yalnz olmak istedii bir andr ve eer onu seviyorsan onu yalnz
brakacaksn; ona eziyet etmeyeceksin, seninle sevimeye onu zorlamayacaksn.
Ve eer erkek tek bana kalmak isterse kadn, "Artk benimle ilgilenmiyor; belki baka kadnlarla
ilgilenmeye balamtr" diye dnmeyecek. Zeki bir kadn erkei tek bana brakacaktr, bu sayede o
kendi varln bir araya toplayabilir, bu sayede paylaabilecei enerjisi olur. Ve bu ritim, gece ve gndz,
yaz ve k gibidir; srekli deiir.
Ve ayet iki kii gerekten sayglysa ve sevgi her zaman saygldr, o her zaman kardakinin nnde
saygyla eilir; o ok ibadet gibi, dua etmek gibi bir ruh halidir ondan sonra yava yava birbirinizi daha
ok ve daha ok anlayacaksnz. Ve dierinin ve kendinin ritminin farknda olacaksn. Ve ksa sre sonra
sevgi yznden, sayg yznden ritimlerinizin giderek daha yakn ve daha yakn olduunu bulacaksnz:
Sen sevgi dolu hissettiinde, o da hissedecek. Bu yerleir. Bu kendiliinden yerleir. Bu
senkronizasyondur.
Hi gzledin mi; iki gerek sevgiliyle karlatnda onlarda pek ok eyin benzer olduunu greceksin.
Gerek sevgililer kardemi gibi olurlar. aracaksn; kardeler bile bu kadar benzemezler. fadeleri,
yry ekilleri, konuma tarzlar, mimikleri; iki sevgili benzeirler ve ayn zamanda da ok farkldrlar.
Bu doal olarak gereklemeye balar. Srf birlikte olmak, yava yava birbiri ile uyumlu hale gelmek.
Gerek sevgililer birbirine bir ey syleme ihtiyac duymaz; dieri hemen anlar, sezgisel olarak anlar.
ayet kadn zgnse, bunun byle olduunu sylemeyebilir ama erkek anlar ve onu yalnz brakr. ayet
erkek zgnse kadn anlar ve onu yalnz brakr; onu yalnz brakmak iin bir mazeret bulur. Aptal insanlar
tam zddn yapar: Onlar asla birbirlerini yalnz brakmazlar; onlar srekli olarak, birbirlerini yorarak ve
cann skarak, asla dierine var olaca bir alan brakmadan birliktedir.
Sevgi zgrlk verir ve sevgi dierinin kendisi olmasna yardm eder. Sevgi ok paradoksal bir olgudur. Bir
yandan seni iki bedende tek bir ruh yapar; dier yandan sana bireylik ve kendine zg olmay salar. Sizin
kk benliklerinizi brakmanza yardmc olur ama sizin yksek benliinizi bulmanza da yardm eder. O
zaman sorun yoktur: Sevgi ve meditasyon iki kanattr ve birbirini dengeler. Ve ikisinin arasnda sen
geliirsin.
Bazen zekm hakknda pheleniyorum.
Zeki olmayabileceini dnmeye balama, sonra ne olacak? Herkes zeki doar. Zek herkesin iinde var
olan bir niteliktir; tpk herkesin nefes alarak domas gibi, herkes zeki domutur.
Baz insanlarn zeki doduunu ve bazlarnnsa olmad fikri klliyen yanltr ve bu pek ok insan
insanlndan uzaklatryor. Bu ok aalayc, saldrgan bir eydir. fade tarzlar deiken de olsa herkes
zeki doar. Birisi mzikte zekidir, dieri matematikte zekidir fakat eer matematii kriter yaparsan o
zaman mzisyen zeki gzkmez. ayet onlar matematiin kriter olduu bir snava sokarsan mzisyen
snav veremez. Kriteri deitir, brak mzik kriter olsun ve ikisini de mziin belirleyici olaca bir snava
sok, o zaman matematiki aptal grnr.
Biz belirli kriterler semiiz; bu yzden pek ok insan aptal olarak etiketlenmitir; onlar yle deildir. Ben
aptal olan tek bir kiiye rastlamadm bu gereklemez ancak onun zeks deiik trden bir zekdr.
iir i hayatndakinden farkl trden bir zek ister. Bir air bir iadam olamaz ve bir iadam bir air olmay
ok zor bulacaktr. Politikac olmak iin bir eit zekya ihtiya varken, ressam olmak iin baka trden
bir zekya gerek vardr. Ve milyonlarca olaslk vardr.
Unutma: Herkes zeki doar, yani bu hi kimseyi darda brakmyor. Sen sadece kendi zekn bulmak
zorundasn; onun nerede olduunu. Ve bir kez kendi zekn bulmusan netleeceksin.
nsanlar kafalar kark bir ekilde yayorlar nk kendileriyle ilgili yanl fikirlerle yayorlar. Birisi
83 -> 89
sana bir retmen, bir profesr, bir ii zeki olmadn sylemi. Ancak onlarn kriterleri sadece
seilmi kriterlerdir; onlarn kriterleri her eye uygulanamaz. niversiteler henz evrensel deildir. Onlar
her trden zekya izin vermezler, onlar zeknn tm oluumlarn kabul etmiyorlar.
Bir kez kendi zekn kabul edip ona sayg duymaya baladnda netleeceksin; o zaman sorun
kalmayacak.
air iyi bir iadam olamad iin kendini aptal hissediyor. imdi bu kafa karkl yaratr. O kendi
kendine aalk duygusu hissetmeye, kendine sayg duymamaya, utanmaya balar. hayatnda baarl
olmaya alr ama olamaz. Bu onun etrafnda byk bir sis yaratr. ayet o bir air olduunu ve bir
iadam olmamas gerektiini ve baarl bir iadam olmann onun iin bir intihar olduunu, onun iirde
baarl olmas gerektiini anlayabilirse... Onun zeks budur ve onun zeks kendi tarznda iek
amaldr. Onun hi kimseyi taklit etmemesi gerekir. Belki toplum bunun iin para vermeyecek nk iire
bombalara olduu kadar ihtiya yoktur. Sevgiye nefrete olduu kadar ok ihtiya yoktur.
Bu nedenle filmlerde, radyoda, televizyonda cinayete izin verilir; ona mstehcen denmez. Fakat sevimek
mstehcendir. Bu toplum nefretle yaar, sevgiyle deil. Birisi cinayet ilerse bunda bir sorun yoktur. ayet
birisi kalbine bir bak saplarsa ve kan eme gibi akarsa bunda herhangi bir sorun yoktur. Ancak birisi
seni kucaklarsa, seni perse, seni severse toplum korkar.
Cinayetin deil de sevginin mstehcen olmas, sevgililerin ayplanp askerlerin dllendirilmesi, savan
doru, aknsa yanl olmas gariptir.
Eer zekn kabul edebilirsen, eer kendini kabul edebilirsen netleeceksin, kesinlikle netleeceksin; tm
bulutlar dalacak.
Kendi zekmn geliimini nasl destekleyebilirim?
ncelikle giderek daha fazla kk eylerde uyank olmaya bala. Yolda yrrken daha uyank olmaya
al. Yolda yrmek gibi basit bir ilemde hibir farkndala ihtiya duymazsn. ok iyi yrrsn ve aptal
kalmaya devam edebilirsin. Herkesin yapt budur. Aptallk seni pek de engellemez. Kk eylerden
bala. Du alyorsun, uyank ol; suyun altnda duruyorsun ok uyank hale gel. Serin su zerine akyor,
vcut bundan keyif alyor... uyank ol, ne olduunun bilincine var, rahat ama bilinli ol.
Ve bu farkndalk anlar tekrar tekrar, bin bir eit yoldan getirilmeli: Yemek, konumak, bir arkadala
konumak, beni dinlemek, meditasyon yapmak, ak yapmak. Her durumda daha ok ve daha ok uyank
olmaya al. Bu zordur, bu kesinlikle zordur ama bu imknsz deildir. Yava yava toz yok olacak ve
senin ayna gibi olan bilincin kendisini gsterecek; zeki hale geleceksin.
O zaman zeki olarak yaa. Sen ylesine kafan kark, ylesine aptal bir ekilde yayorsun ki bu ekilde
yaayan birisini grm olsan hemen onun aptal olduunu sylerdin. Fakat sen aynsn yapyorsun. Ancak
bir ekilde kii kendi hayatna bakmamay baarabilir.
Bana bir adam geldi ve dedi ki, "Ne yapmalym Osho? ki kadna birden k oldum." imdi bir tanesi
yeterlidir, bir tanesi yeterince zararldr ama o iki kadna birden k olmu. kisi de mcadele ediyor ve o
da ezilmi ve diyor ki, "Perian haldeyim. kisi de benim iin kavga ediyor." Ve doal olarak her iki
taraftan da darbe yiyor! Ve eer ben ona "Birini se" dersem o bunun zor olduunu sylyor. Bu bir
kiinin iki ata birden binmesi demektir. Hayatn mahvedeceksin. ki kadn ya da iki erkei ak objesi
olarak semek kanlmaz olarak seni bler. ki paraya blnmeye balarsn.
Bu aptalca. Olayn iine bakmak ok basittir. Belki bazen zordur o zordur ama o zaman bile kii
semek zorundadr. Ayn anda tm ynlere doru gidemezsin.
Eer hayatna bakarsan ne kadar zekice olmayan bir ekilde davrandn bulacaksn. Bir kitap okursun ve
bilgi toplamaya balarsn ve bildiini dnmeye balarsn. Tanr szcn rendin ve Tanr'y bildiini
dnyorsun. Tartmaya hazrsn; sadece tartmak deil, ldrmeye ve lmeye de hazrsn. Ka tane
84 -> 89
Mslman, ka tane Hindu, ka tane Hristiyan sadece kitaplarda okuduklar bir ey iin ldrlmtr!
Son derece aptal insanlar. Biri Kuran iin savayor, dieri Gita iin savayor, tekisi ncil iin savayor;
kitaplar iin savayorsun ve yaayan insanlar ldryorsun ve son derece deerli hayat kurban
ediyorsun! Sen ne yapyorsun?
Fakat insan aptalca ekillerde davranmtr. Srf dier herkes ayn ekilde davranyor diye bu onu zeki
klmaz. Eer onlarn hepsi aptalsa bu seni zeki yapmaz nk sen onlar takip ediyorsun.
Bir gn bir ku srs gkte uuyordu ve bir ku dierine, "Niin biz srekli bu aptal lideri takip
ediyoruz?" diye sordu.
Ve dieri dedi ki, "Bilmiyorum. Duyduuma gre bir tek onda harita varm."
Harita! Hi kimsenin haritas yok. Ama sen Papa'y, Shankaracharya'y, panditi, politikacy izlemeye
devam ediyorsun ve onlarn haritas olduunu dnyorsun, bildiklerini dnyorsun. Sadece onlarn
hayatlarna bak; onlar ne biliyor? Onlar belki de senden ok daha fazla aptallar. Sadece onlarn ne kadar
zeki olmayan bir ekilde yaadklarna bak. Onlarn hayatlarn izle. Mutlular m? Hayatlarnda bir dans var
m? Hayatlarnda ho kokular var m? Sadece onlara baktnda bir dinginliin zerine yadn hissediyor
musun? Bu tarz eyler hi yok. Sadece bir kitaplar var ve onlar yllarca okudular ve altlar diye onlar
takip etmenin bir anlam yoktur.
Bir bilgi kiisi deil, bilmekte olan bir kii ol. Sonra zekice yaa.
Bana gre zek temel ahlaktr, temel erdemdir. ayet zeki isen kimseye zarar vermeyeceksin nk bu
aptalcadr. ayet zeki isen kendine zarar vermeyeceksin nk bu aptalcadr. Hayat ok kymetlidir, onun
boa harcanmamas gerekir; o derin bir kutlama, derin bir kran iinde yaanmaldr.
Ve kii ok dikkatli ve uyank olmak zorundadr nk bir an getiinde o sonsuza kadar gitmitir. O asla
geri dnmeyecek. O yzden ayet onu aptallkla harcarsan ok byk bir frsat harcyorsun demektir. Her
an ylesine tam, ylesine farknda olarak yaa ki sonradan asla onu yaamadn iin; onu daha fazla
yaayabilirdin, ondan daha ok zevk alabilirdin diye hayflanma. Zek udur: Hayat o kadar tam bir
ekilde yaa ki asla pimanlk olmasn. Kii her zaman tatmin olmutur. Kii her zaman en st dzeyde
yaadn bilir.
SONSZ
MEDTASYON ARACILIIYLA ZEKYI YENDEN KEFETMEK
Zihinde bir dme vardr. Bu dmenin ad gzlemci olmak, farkndalk, tanklktr. ayet zihne tank
olmaya balarsan durmaya balar. Tanklk gelitike, giderek daha ok ve daha ok gizli bir anahtarn
farkna varmaya balarsn, zihin kolaylkla durdurulabilir. Ve o an, zihni saatlerce kapatabildiin zaman
byk bir zgrlemedir. Ve o geri geldiinde, sen onu geri ardnda genlemi, tazelenmi olarak geri
gelir.
Bu nedenle meditasyon yapanlarn dier insanlardan daha zeki olmas kanlmazdr. Eer yle deillerse
onlarn meditasyonu sahtedir, o zaman onlar meditasyonun ne olduunu bilmiyorlardr; onlar meditasyon
adyla baka bir ey yapyorlardr. Meditasyon halindeki bir insann daha duyarl, daha zeki, daha yaratc,
daha sevgi dolu, daha efkatli olmas kanlmazdr. Bu nitelikler kendiliinden geliir ve tm sr tek bir
eydedir: Zihni durdurmay ren. Zihni durdurmay bildiin an sen efendi olursun ve o zaman zihin gzel
bir mekanizmadr. Onu kullanmak istediinde kullan, ona ihtiyacn yokken onu kapat.
85 -> 89
Meditasyon nedir? O uygulanabilecek bir teknik midir? O senin harcaman gereken bir efor mudur? O
zihnin elde edebilecei bir ey midir? Deildir.
Zihnin yapabilecei hibir ey meditasyon olamaz; o zihnin tesindeki bir eydir, orada zihin tamamyla
aresizdir. Zihin meditasyona szamaz; zihnin bittii yerde meditasyon balar. Bu unutulmamal nk
hayatmzda ne yaparsak yapalm zihnimizle yaparz; ne elde edersek zihnimiz araclyla elde ederiz. Ve
sonra iimize doru dndmzde yine teknikler, metotlar, eylemler eklinde dnmeye balarz nk
tm hayat boyunca edindiimiz tecrbeler bize her eyin zihin tarafndan yaplabileceini gsterir. Evet.
Meditasyon haricinde her ey zihin tarafndan yaplabilir; meditasyon dnda her ey zihin tarafndan
yaplr. nk meditasyon bir kazanm deildir; o zaten mevcuttur, o senin doandr. O elde edilmek
zorunda deildir; onu sadece tanmak gerekir, o sadece anmsanmal. O seni orada bekliyor; sadece ie bir
dn ve o orada mevcut. Onu her zaman ve her zaman tamaktasn.
Meditasyon senin doanda vardr; o sensin, o senin varln, onun senin yaptklarnla bir ilgisi yok. Ona
sahip olamazsn, ona sahip olunmaz. O bir ey deildir. O sensin. O senin varln.
Bir kez meditasyonun ne olduunu anladnda her ey ok netleir. Aksi taktirde karanlkta dolanmaya
devam edersin. Meditasyon bir netlik halidir, bir zihin hali deildir. Zihin bir kafa karkldr. Zihin asla
net deildir. Olamaz. Dnceler senin evrende bulutlar yaratr; onlar ince bulutlardr. Onlar tarafndan
bir sis yaratlr ve netlik kaybolur. Dnceler yok olduunda etrafnda artk bulutlar olmadnda, sen
basit varlnn iinde iken netlik gerekleir. O zaman ok uzaklar grebilirsin; o zaman varoluun en
sonunu grebilirsin; o zaman senin bakn nfuz eder, varln zne kadar nfuz eder.
Meditasyon grn net, tamamyla net olmasdr. Onun hakknda dnemezsin. Dnmeyi bir kenara
atmak zorundasn. Ben, "Dnmeyi bir kenara atmalsn," dediimde abucak yapmalsn sonucu karma
nk dili kullanmak zorundaym. O yzden "Dnmeyi kenara at" diyorum. Ama eer brakmaya
balarsan skalayacaksn nk yine onu bir eyleme indirgeyeceksin.
"Dnmeyi bir kenara at" basite hibir ey yapma demektir. Otur. Brak dnceler kendi kendine
yerlesin. Brak zihin kendiliinden kalksn. Sen sadece duvara bakarak, sessiz bir kede hi bir ey
yapmadan otur. Gevemi. Rahat. abasz. Hibir yere gitmeden. Sanki uyank bir ekilde uykuya
dalyorsun; sen uyanksn ve rahatlyorsun ama tm beden uykuya dalyor. Sen ierde uyank kalyorsun
ama tm beden derin bir rahatlamaya giriyor.
Dnceler kendiliinden sakinleir, onlarn arasna atlamana gerek yok, onlar dzeltmene gerek yok. O
tpk bir akntnn amurlu hale gelmesi gibidir... ne yaparsn? Onun iine atlayp akntnn netlemesine
yardm etmeye mi alrsn? Onu daha ok bulandrrsn. Sen sadece kyda otur. Bekle. Yaplacak bir ey
yok. nk ne yaparsan yap aknty daha ok bulandracaksn. Eer birisi akntdan getiyse ve l
yapraklar yzeyi kapladysa ve amur ykseldiyse sadece sabr gerekir. Sen sadece kyda otur. Hibir ey
yapmadan izle. Ve aknt akmaya devam ettike l yapraklar uzaklaacak ve amur kmeye balayacak
nk sonsuza kadar asl kalamaz.
Bir sre sonra anszn farkna varacaksn; aknt yeniden kristal gibi netleti.
Ne zaman zihninden bir arzu gese aknt bulanr. O yzden sadece otur. Hibir ey yapmaya alma.
Japonya'da bu "sadece oturmak" Zazen olarak adlandrlr; sadece oturmak ve hibir ey yapmamak. Ve
bir gn meditasyon gerekleir. Onu sen kendine getirmedin sana o geldi. Ve o geldiinde onu hemen
tanrsn; o her zaman orada idi ama sen doru ynde bakmyordun. Hazine seninle birlikteydi ama sen
baka bir yerle meguldn: Dncelerde, arzularda, bin bir tane eyin iindeydin. Sen yalnzca tek bir
eyle ilgili deildin... Ve o ey senin kendi varlnd.
Unutma meditasyon sana daha ok ve daha ok zek getirecek, sonsuz zek, parlak bir zek. Meditasyon
seni daha canl ve duyarl yapacak; hayatn daha zengin hale gelecek.
Sadece oturarak meditasyona girebilirsin ama o zaman sadece oturmak ol; baka hibir ey yapma. Eer
sadece oturmak olabilirsen o meditasyon haline gelir. Tamamyla oturmann iinde ol; hareketsizlik senin
86 -> 89
tek hareketin olmal. Esasen Zen szc sadece oturmak, hibir ey yapmamak anlamna gelen Zazen
szcnden gelir. ayet sadece oturabilirsen, zihninle bir ey yapmadan ve bedeninle bir ey yapmadan,
o meditasyona dnr; ama o zordur.
Sen baka bir ey yaparken ok kolaylkla oturabilirsin ama sadece oturuyorken ve hibir ey
yapmyorken bu bir soruna dnr. Bedenin iindeki her lif hareket etmeye balar; her damar, her kas
hareket etmeye balar. nce bir titremenin baladn hissedersin; daha nceden hibir zaman farknda
olmadn vcudun iindeki pek ok noktann farkna varacaksn. Ve sadece oturmay ne kadar ok
denersen iinde o kadar ok hareket hissedeceksin. O nedenle oturmak sadece daha nceden baka eyler
yaptysan kullanlabilir.
Sadece yryebilirsin bu daha kolaydr. Sadece dans edebilirsin, hatta bu daha kolaydr. Ve daha kolay
olan dier eyleri yaptktan sonra, o zaman oturabilirsin. Buda pozisyonunda oturmak gerekten yaplmas
gereken en son eydir. O asla balangta yaplmamaldr. Sadece tamamen hareketle zdeletiini
hissetmeye baladktan sonra hareketsizlikle de zdeletiini hissetmeye balayabilirsin.
O nedenle ben asla insanlara sadece oturarak balayn demem. Balamann kolay olduu yerden bala
yoksa gereksiz pek ok eyi hissetmeye balayacaksn; var olmayan eyleri.
Eer oturmakla balarsan ierde ok fazla rahatszlk hissedeceksin. Ne kadar oturmaya alrsan o kadar
ok rahatszlk hissedeceksin; sadece delirmi zihninden baka bir eyin farkna varmayacaksn. Bu
depresyon yaratacak, kendini keye skm hissedeceksin. Mutluluk hissetmeyeceksin; aksine deli
olduunu hissetmeye balayacaksn. Ve bazen gerekten delirebilirsin.
ayet "sadece oturmay" samimi bir gayretle yaparsan gerekten delirebilirsin.Yalnzca insanlar gerekten
samimi olarak denemediinden delirme ok sk gereklemiyor. Bir oturma pozisyonu ile iinde ok fazla
delilik olduunu bilmeye balarsn. Eer samimiysen ve devam edersen delirebilirsin. Bu daha nceden
oldu, pek ok kez oldu; o yzden ben asla znt, depresyon, skmlk duygusu yaratan hibir ey
nermiyorum. Senin deliliinin ok fazla farkna varman salayacak hibir eyi asla nermiyorum.
indeki deliliin farkna varmaya hazr olmayabilirsin; belli eyleri srasyla bilmene izin verilebilir.
Bilmek her zaman iyi deildir; kendisini, senin onu hazmetme kapasiten gelitike yava yava ortaya
karmal.
Ben senin deliliinle balayacam oturma pozisyonuyla deil. Senin deliliine izin vereceim eer lgnca
dans edersen iinde zdd gerekleir. lgn bir dans ile iindeki sessiz bir noktann farkna varmaya
balarsn; sessizce oturarak deliliinin farkna varmaya balarsn. Zt kutup her zaman farkndalk
noktasdr. lgnca, alayarak, kaotik nefesle dans etmekle senin deliliine izin veriyorum. Ondan sonra
daha ince bir noktann, iinde daha derindeki sessiz ve hareketsiz, yzeydeki lgnln tersi olan bir
noktann farkna varacaksn. ok mutlu hissedeceksin; merkezinde isel bir sessizlik var. Fakat eer
sadece oturuyorsan ierdeki lgn birisidir; darda sessizsin ama ierde delisin.
Eer aktif bir eyle balarsan pozitif bir eyle, canl, hareket eden daha iyi olacak; o zaman isel bir
hareketsizliin gelitiini hissetmeye balayacaksn. Bu gelitike senin iin bir oturma pozisyonu ya da bir
yatma pozisyonu; daha sessiz meditasyonlar mmkn hale gelecek.
Hareketle, eylemle balayan bir meditasyon teknii baka ynlerden de yardmc olacak. O bir duygusal
boalma dnecek. Sadece oturduunda kendini engellenmi hissedersin; zihnin hareket etmek ister ve
sen sadece oturursun. Tm kaslar tersine dner, tm sinirler tersine dner. Senin iin doal olmayan bir
eyi kendi kendine dayatmaya alyorsun; o zaman kendini dayatan ve dayatlan olarak ikiye
blyorsun. Ve gerekte zorlanan ve bask altna alnan ksm daha orijinal olan ksmdr; o zihninin bask
kuran ksmndan daha byk bir paradr. Ve byk parann kazanmas kanlmazdr.
Bask yapan ksm gerekten atlmaldr, bask gren ksm deil. O senin iinde bir birikim yaratt nk
onu devaml olarak basklyorsun. Tm yetitirilme tarz, tm medeniyet, eitim baskcdr. Deiik bir
eitimle, daha bilinli bir eitimle, daha farknda anne babalarla ok kolay bir ekilde atlabilecek olan pek
ok eyi bastrmaktasn. Zihnin isel mekanizmasnn daha iyi anlalmasyla toplum senin pek ok eyi
87 -> 89
atmana izin verebilirdi.
rnein bir ocuk kzgnken biz ona, "Kzma" deriz. O kzgnl bastrmaya balar. Yava yava anlk olan
bir ey kalc hale gelir. Artk o kzgn davranmayacaktr ama kzgn kalacaktr. Biz anlk olan pek ok
kzgnl biriktirmi durumdayz; hi kimse bastrlmad srece srekli olarak kzgn olamaz. Kzgnlk
gelip ve giden anlk bir eydir: Eer ifade edilirse o zaman artk kzgn deilsindir. O nedenle ben ocuun
kzgn olmasna daha otantik olarak izin verirdim. Kzgn ol ama onun derininde ol; onu bastrma.
Elbette sorunlar olacaktr. Eer biz "Kzgn ol" dersek o zaman sen gidip birisine kzacaksn. Fakat bir
ocua ekil verilebilir; ona bir minder verilebilir ve "Mindere kz. Mindere iddet uygula" denilebilir. En
bandan ocuk kzgnln dntrld bir ekilde yetitirilebilir. Ona birtakm nesneler verilebilir: o
nesneyi kzgnl geene kadar frlatabilir. Dakikalar iinde, saniyeler iinde kzgnl dalacaktr ve o
biriktirilmeyecektir.
Sen kzgnl, seksi, iddeti, hrs, her eyi biriktirdin. imdi bu birikim senin iinde bir deliliktir. O orada,
iindedir. ayet herhangi bir baskc meditasyona balarsan rnein sadece oturmak gibi sen bunlarn
hepsini bastryorsun, onun aa kmasna izin vermiyorsun. O yzden ben bir duygusal boalmla
balyorum. ncelikle brak bastrlmlk havaya frlatlsn; ve sen fkeni havaya atabildiinde
olgunlamsndr.
ayet ben tek bama sevgi dolu deilsem, ben sadece sevdiim birisiyle sevgi dolu olabiliyorsam, o zaman
gerekte henz ben olgun deilimdir. O zaman ben sevecen olmak iin dahi baka birisine bamlym;
birisi orada olmal ki ben sevecen olaym. O zaman bu sevgi sadece ok yzeysel bir ey olabilir; o benim
doam deildir. Odada tek bamayken sevgiyle dolu deilsem, o halde sevme nitelii ok derine
inmemitir; o benim varlmn bir paras olmamtr.
Sen giderek daha az baml olduka, daha ok ve daha ok olgunlarsn. ayet tek bana kzabilirsen,
daha olgunsun demektir. Kzmak iin herhangi bir nesneye ihtiya duymazsn. O yzden duygusal
boalmay balangta bir zorunluluk haline getirdim. Her eyi gkyzne, bolua, hibir nesne bilincinde
olmadan frlatmalsn.
Kzmak istediin kimse olmadan fkelen. Bir neden bulmadan ala; kahkaha at, glnecek hibir ey
olmadan. O zaman tm birikmi eyleri atabilirsin; onu ylece atabilirsin. Ve bunun yolunu bir kez bildin
mi, tm gemiin arlndan kurtulursun.
Dakikalar ierisinde tm hayatn, hatta hayatlarn arlndan kurtulabilirsin. Eer her eyi atmaya
hazrsan, eer deliliinin ortaya kmasna izin verebilirsen, dakikalar ierisinde ok derin bir temizlenme
olur. Artk arndn; yeniden bir ocuksun, taze, masum. imdi masumiyetinin iinde oturma meditasyonu
yaplabilir sadece oturma ya da sadece uzanma ya da herhangi bir ey nk artk ieride oturmay
rahatsz edecek o deli kii yoktur.
Temizlenmek ilk ey olmal duygusal bir boalm aksi taktirde nefes egzersizleriyle, sadece oturmayla,
yoga asanalar, pozisyonlar uygulamakla sadece bir eyleri bastryorsun.
Sessizlik sana geldiinde, seni kapladnda o sahte bir ey deildir. Onu sen retmiyordun; o sana gelir, o
senin bana gelir. Tpk bir annenin ocuunun gelitiini hissettii gibi, onun iinde gelitiini hissetmeye
balarsn. inde derin bir sessizlik geliiyor; ona gebe kaldn. Sadece o zaman bir dnm vardr; aksi
taktirde o sadece kendini kandrmaktr. Ve kii kendisini hayatlar ve hayatlar boyunca kandrabilir; bunu
yapma kapasitesi sonsuzdur.
Zek yeniden kefedilebilir. Onu kefetmenin yegne yolu meditasyondur. Meditasyon yalnzca bir ey
yapar: Senin zeki olman engellemek iin toplum tarafndan yaratlm olan engelleri yok eder. O sadece
tkalar kaldrr. Onun ilevi negatiftir: Senin sularnn akmasn, kaynak sularnn canlanmasn engelleyen
kayalar kaldrr. Herkes ok byk bir potansiyel tayor ancak toplum onu engellemek iin ok byk
kayalar yerletirmitir. O senin etrafnda in Setti yaratmtr; o seni hapsetmitir.
88 -> 89
Eer bir Hristiyan isen Hristiyan papazlar tarafndan hapsedilmisindir. Eer bir Hindu isen Hindu
rahipleri tarafndan hapsedilmisindir. Hapishaneleriniz farkldr; belki mimarisi deiiktir, odalar farkl bir
ekilde, deiik malzemelerle yaplmtr. Ve belki baz hapishaneler dierlerinden daha konforludur,
dierlerinden daha sofistikedir. Elbette Amerikan hapishanesi Hint hapishanesinden ok daha iyidir:
mahkm iin radyo vardr, TV vardr. Hintli mahkmun Hintli kalmas kanlmazdr. Hintliler ylesine
rahatsz edici ekilde yaarlar ki, nasl mahkmlara televizyon, radyo ve konfor sunabilsinler? mknszdr.
Onlar orada ceza grmek iindir; onlarn keyif almasna izin verilemez.
Hristiyanlk Mslmanlktan belki biraz daha iyi bir hapishanedir ama hapishane hapishanedir. Ve aslnda
iyi bir hapishane ok daha tehlikelidir nk ona yapmaya balayabilirsin, onun dna kmak
istemeyebilirsin; onu kendi evinmi gibi sevmeye balayabilirsin. Ancak bunlarn hepsi hapishanedir.
Ve bazen insanlar bir hapishaneden bkp hapishanelerini deitirir. Hindu Hristiyan olur, Hristiyan Hindu
olur. imdi Hare Krishnaclara katlm pek ok aptal Hristiyan vardr; ayn aptallk ama yeni bir klk
deitirmitir. Hristiyan olmu pek ok Hindu vardr hi deiiklik yoktur. Hristiyan olmu Hindular
grdm hibir deiiklik yoktur. Hindu olmu u Hristiyanlar grdm, deiiklik yok. Onlar sadece
hapishaneleri deitiler.
Tm hapishanelerin dna kmak ve bir daha asla herhangi birisine girmemek zekdr. Zek meditasyon
araclyla kefedilir nk tm bu hapishaneler senin zihninde var olur. Neyse ki onlar senin varlna
ulaamaz. Onlar senin varln kirletemez; onlar sadece senin zihnini kirletebilirler, sadece zihnini
kaplayabilirler. Eer zihninin dna kabilirsen, Hristiyanln, Hinduizm'in, Jainizm'in, Budizm'in dna
kacaksn ve her trden samalk bitecek. Bir nokta koyabilirsin.
Ve sen zihninin dndayken, onu izlerken, onun farkndayken, sadece ona tank olurken, zekisindir. Zekn
kefedilmitir. Toplumun sana yaptn ortadan kaldrdn; fesad yok ettin; din adamlarnn ve
politikaclarn komplosunu ortadan kaldrdn. Onun dna ktn, zgrsn. Aslnda ilk defa gerek bir
insan oldun, hakiki bir insan. Artk tm gkyz senindir.
-&-
89 -> 89