Sosyal Davranis Ve Protokol PDF

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2871

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1828
SOSYAL DAVRANI VE PROTOKOL
Yazar
Nihat AYTRK (nite 1-8)
Editrler
Nihat AYTRK
Yrd.Do.Dr. Adili Sadk BAHE
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve sat haklar Anadolu niversitesine aittir.
Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulutan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baka ekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2013 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN RETM TASARIM BRM
Genel Koordinatr
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
Genel Koordinatr Yardmcs
Ar.Gr.Dr. rem Erdem Aydn
retim Tasarmclar
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
Ar.Gr.Dr. rem Erdem Aydn
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
r.Gr. Nilgn Salur
Dil Yazm Danman
Okt. Nilay Girien
Grafikerler
Glah Ylmaz
Hilal Kkdaaan
Aysun avl
Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Sosyal Davran ve Protokol
ISBN
978-975-06-1534-4
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 15.000 adet baslmtr.
ESKEHR, Ocak 2013
indekiler
nsz............................................................................................................ viii
Sosyal Davran Kurallar.......................................................... 2
SOSYAL DAVRANILARI OLUTURAN GELER VE ETMENLER.............. 3
Hukuk Kurallar ............................................................................................. 4
Din Kurallar .................................................................................................. 4
Ahlak Kurallar............................................................................................... 4
rf ve detler .............................................................................................. 5
Sayg ve Nezaket Kurallar .......................................................................... 5
SOSYAL VE KURUMSAL YAAMDA ( ORTAMINDA) DAVRANI
KURALLARI .................................................................................................... 5
Hitap .............................................................................................................. 6
Selamlama...................................................................................................... 8
Tantma ve Tantrma .................................................................................. 10
El Skma (Tokalama) ................................................................................... 13
El pme ....................................................................................................... 15
Yanaktan pme ............................................................................................ 15
Teekkr Etme ve zr Dileme................................................................... 16
Konuma ve Dinleme ................................................................................... 17
Telefonda Konuma ..................................................................................... 20
zet ............................................................................................................... 23
Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 24
Yaamn inden ........................................................................................... 25
Okuma Paras............................................................................................... 25
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 25
Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 26
Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 26
Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar ........................................ 28
SOSYAL YAAMDA SAYGI, GRG VE NEZAKET KURALLARI.............. 29
Trafikte ve Tatlarda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket
Kurallar ........................................................................................................ 29
Trafikte Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar ......... 29
Takside ve Otomobilde Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar ................ 30
Toplu Tama Aralarnda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar..................................................................................... 31
Gezi ve Yolculukta Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket
Kurallar ................................................................................................... 32
Restoranda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar ........... 33
Pastane, Kafe vb. Meknlarda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar ........................................................................................... 38
Opera, Bale, Sinema, Tiyatro, Konser vb. Kltrel Etkinliklerde
Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar............................... 38
Konaklama letmelerinde Uyulmas Gereken Sayg,Grg ve
Cadde, Sokak ve Kaldrmda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
i ndeki l er
iii
1. N TE
2. N TE

Kap, Asansr ve Merdivende Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Tatil Yerlerinde Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar.... 42
Alveri Meknlarnda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket
Kurallar ......................................................................................................... 43
Mabetlerde (badet Yerlerinde) Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Mzelerde ve ren Yerlerinde Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Bahi Verme................................................................................................. 45
GNLK YAAMDA SAYGI, GRG VE NEZAKET KURALLARI ............ 46
zet ............................................................................................................... 48
Yaamn inden ........................................................................................... 50
Okuma Paras ........................................................................................... .. 50
Sosyal Merasim ve Kutlamalar............................................... 52
SOSYAL MERASMLER .................................................................................. 53
Doum Merasimi ........................................................................................... 53
Snnet Merasimi ............................................................................................ 54
Nian Merasimi ............................................................................................. 54
Nikh ve Dn Merasimi............................................................................ 55
Yeniden Evlenme Merasimi .......................................................................... 60
Ayrlma - Boanma........................................................................................ 61
Cenaze Merasimi ........................................................................................... 61
Mevlit Merasimi ............................................................................................. 63
SOSYAL KUTLAMALAR................................................................................. 63
Din Bayramlar .............................................................................................. 63
Din Gn ve Geceler..................................................................................... 64
Regaip Kandili ........................................................................................ 64
Mira Kandili ........................................................................................... 64
Berat Kandili .......................................................................................... 64
Kadir Gecesi ........................................................................................... 65
Mevlit Kandili ......................................................................................... 65
zel ve Sosyal Gnler .................................................................................. 65
Yeni Yl Kutlamas ................................................................................. 65
Doum Gn .......................................................................................... 65
Evlilik Yldnm ................................................................................... 66
Anneler Gn.......................................................................................... 67
Babalar Gn .......................................................................................... 67
Sevgililer Gn........................................................................................ 67
zet ............................................................................................................... 68
Yaamn inden ........................................................................................... 70
Okuma Paras ........................................................................................... .. 70
Yararlanlan ve Kaynaklar............................................................................. 71
i ndeki l er
iv
3. N TE
Sosyal ve Kurumsal Yaamda Ziyaretler ve Hediyeler......... 72
ZYARETLERDE UYULMASI GEREKEN GENEL
LKE VE KURALLAR...................................................................................... 73
RESM ZYARETLER ...................................................................................... 77
Greve Balama Ziyareti............................................................................... 77
Tebrik (Protokol) Ziyareti ............................................................................. 78
alma () Ziyareti ...................................................................................... 78
Veda Ziyareti ................................................................................................. 78
ZEL VE SOSYAL ZYARETLER................................................................... 79
Nezaket Ziyareti ............................................................................................ 79
Aile Ziyareti ................................................................................................... 79
Evlilik Ziyareti................................................................................................ 80
Doum Ziyareti ............................................................................................. 80
Bayram Ziyareti ............................................................................................. 80
Hasta Ziyareti................................................................................................. 81
Basal Ziyareti ......................................................................................... 82
ZYARETLERDE EK VE HEDYE SUNUMLARI...................................... 82
iek Alma ve Sunma................................................................................... 82
Hediye Alma ve Sunma .......................................................................... 85
Sosyal Yaamda Hediye Alma ve Sunma .............................................. 85
Resm Ortamda Hediye Alma ve Sunma ............................................... 86
Hediye Trleri ......................................................................................... 87
zet ............................................................................................................... 89
Yaamn inden ........................................................................................... 91
Okuma Paras ........................................................................................... .. 91
Davetler ve Ziyafetler............................................................. 94
DAVET VE ZYAFETLERDE GENEL KURALLAR......................................... 95
DAVETYELER............................................................................................... 96
KOKTEYL PARTLER VE RESEPSYONLAR................................................. 98
Kokteyl Partiler.............................................................................................. 99
Resepsiyonlar................................................................................................. 99
YEMEK DAVETLER ...................................................................................... 100
Resm Yemek Davetleri ................................................................................ 101
Resm Yemek Davetlerinde Masa ve Oturma Dzenleri ............................ 102
Tek Uzun Masalar ................................................................................... 103
U Masalar................................................................................................. 104
Yuvarlak ve Oval Masalar....................................................................... 104
Men Hazrlama, Men Sunma ve Men rnekleri ................................... 105
Men Hazrlama ...................................................................................... 105
Men Servis Sras ................................................................................... 106
Men rnekleri ....................................................................................... 107
Yemek Servis Kurallar.................................................................................. 107
Davet ve Ziyafetlerde Grg ve Nezaket Kurallar..................................... 109
Yemek Yeme Kurallar.................................................................................. 111
erefe Kadeh Kaldrma Kurallar .................................................................. 113
Meyve Servis Etme ve Yeme Kurallar......................................................... 114
i ndeki l er
v
4. N TE
5. N TE
ay/Kahve Servis Etme ve me Kurallar ................................................. 114
zet ............................................................................................................... 116
Yaamn inden ........................................................................................... 118
Kamusal ve Kurumsal Yaamda Protokol ............................ 120
PROTOKOLN ANLAM VE NEM ........................................................... 121
PROTOKOLN UYGULANDII ALANLAR VE KONULAR......................... 122
PROTOKOLDE TEMEL LKE VE KURALLAR .............................................. 123
ndegelim (ncelik - Sonralk) Sralamas ................................................. 123
Sayg ve Nezaket ........................................................................................... 123
Onur ve tibar................................................................................................ 124
Temsil ........................................................................................................... 124
Dzey Eitlii ve Denklik............................................................................. 124
Karlkllk..................................................................................................... 124
PROTOKOLDE NEML KLER (VIP) ..................................................... 125
PROTOKOL TRLER ................................................................................... 126
Uluslararas Protokol (Diplomatik Protokol) ............................................... 126
Devlet Protokol (Bakent Protokol) ........................................................ 127
Mlki Protokol (l Protokol)....................................................................... 129
Asker Protokol.............................................................................................. 130
Adli Protokol ................................................................................................ 130
Akademik Protokol ....................................................................................... 130
Din Protokol ................................................................................................. 131
Spor Protokol .............................................................................................. 131
Sosyal Protokol.............................................................................................. 132
Kurumsal Protokol (Turizm Protokol) ....................................................... 133
zet................................................................................................................ 135
Kendimizi Snayalm .................................................................................... 136
Yaamn inden............................................................................................ 137
Okuma Paras .............................................................................................. 137
Kamusal ve Kurumsal Yaamda Protokol Etkinlikleri ........ 140
ULUSAL VE KURUMSAL BAYRAKLAR......................................................... 141
Ulusal Bayrak (Trk Bayra)....................................................................... 141
Bayrak Konulacak Makam Odalar ve Salonlar .................................... 141
Bayrak ekilecek Makam Tatlar ......................................................... 142
Bayrak ekilecek ve Konulacak Yerler ................................................. 142
Srekli Bayrak ekilecek Yerler ............................................................ 143
Bayrak rtlecek Yerler ......................................................................... 143
zel Tantc (Kurumsal) Bayrak.................................................................. 144
RESM - ZEL VE SOSYAL TAITLAR VE TAITLARDA OTURMA
DZENLER ................................................................................................... 144
Makam Tatlar ............................................................................................. 144
Resm Tatlarda Oturma Dzeni ................................................................ 145
Takside Oturma Dzenleri ........................................................................... 145
i ndeki l er
vi
6. N TE
7. N TE
cretli ofrn Kulland zel Otomobilde Oturma Dzeni ................... 145
Sahibinin Kulland zel Otomobilde Oturma Dzenleri ....................... 145
TOPLANTILAR............................................................................................... 146
Toplantlarda Protokol Kurallar ................................................................... 146
Toplantlarda Masa ve Oturma Dzenleri ................................................... 147
Masa Dzenleri ...................................................................................... 147
Oturma Dzenleri .................................................................................. 147
MLL VE RESM TRENLER ........................................................................ 148
Mill, Resm ve Mahall Trenler .................................................................. 148
Cumhuriyet Bayram ............................................................................... 149
Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram .................................................... 149
Atatrk Anma, Genlik ve Spor Bayram ........................................... 150
Zafer Bayram ......................................................................................... 150
Mahall Kurtulu Gnleri, Atatrk Gnleri, Tarih Gnler
ve Trenler .............................................................................................. 150
Antlara elenk Sunma Trenleri ........................................................... 150
KURUMSAL TRENLER ................................................................................ 151
Davetiyeler ............................................................................................. 151
Tren Organizasyonu ............................................................................ 152
Trenlerde Oturma Dzenleri ............................................................... 154
Takdim Kurallar...................................................................................... 155
Konuma, Hitap ve Selamlama Kurallar ............................................... 155
Telgraf Sunma Kurallar .......................................................................... 156
VIP KONUK PROTOKOL........................................................................... 157
Konuklar Karlama ve Uurlama ............................................................... 157
Yabanc Konuklar Kabul, Karlama, Arlama ve Uurlama .................. 158
zet................................................................................................................ 161
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 162
Yaamn inden............................................................................................ 163
Okuma Paras .............................................................................................. 163
Kurumsal Davran Protokol................................................ 166
KURUMSAL YAAMDA AST - ST LKLER............................................ 167
MTER LKLER VE DAVRANI YNTEMLER .................................. 172
nbro Hizmetleri ve Mteri likileri ....................................................... 172
Mterilerle Yz Yze liki ve letiim................................................. 173
Telefonda letiim.................................................................................... 175
levsel ve Grevsel Davran Yntemleri................................................... 175
KURUMSAL VE SOSYAL YAAMDA NSAN ............................................... 176
LKLER VE DAVRANI BMLER ........................................................ 176
nsan likilerinde Temel lkeler .................................................................. 177
nsan likilerinde Etkili Davran Biimleri ............................................... 179
zet................................................................................................................ 181
Kendimizi Snayalm...................................................................................... 182
Yaamn inden............................................................................................ 183
Okuma Paras .............................................................................................. 183
i ndeki l er
vii
8. N TE
nsz
nsan doutan gezgindir. Bu yzden insanlar alardan beri gezmekte ve se-
yahat etmektedirler. Bu gezi ve seyahatler sonucunda insanlar yeni blgeler, l-
keler ve ktalar kefetmi; medeniyetleri renmi, lkeler ve milletler arasnda
kltrel ve ekonomik ilikiler kurulmutur.
Trkiye, Avrupa ile Asya arasnda kervan yollarnn getii pek Yolu zerin-
de bulunan, dnyada ktalararas turizme alan ilk lkelerden biridir. Bu yzden
lkemizde en byk konaklama tesisleri olan, tarih ve mimari sanat aheseri ola-
rak ayakta duran hanlar ve kervansaraylar vardr. Halkmzn turiste kar olan ge-
leneksel konukseverlii o alarda ve turizm sayesinde balamtr. Bu kervansa-
raylardan bazs gnmzde 5 yldzl konaklama tesisleri (oteller) olarak turizme
hizmet vermektedir.
Ancak eskiden seyahatler daha ok ticari ama tayor iken, gnmzde yap-
lan seyahatler ise daha ok yeni yerler, lkeler ve medeniyetler grmek, tanmak;
bilgi ve kltr sahibi olmak; gezmek, elenmek ve dinlenmek amacyla yaplmak-
tadr. Bu yzden gnmzde bu gezi ve seyahatlere Turizm denmektedir.
II. Dnya Savandan sonra refah seviyesinin ykselmesi, tatil srelerinin uza-
mas, sanayilemi ve ehirlemi lkelerde artan dinlenme, elenme (tatil) ihtiya-
c, ulamda oalan kolaylklar, snrlardaki idari formalitelerin basitletirilmesi
turizmin gelimesine byk katkda bulunmutur. Bu yzden turizm birok lke-
de nemli bir gelir kayna olarak benimsenmi ve her lkede arlama sanayi ha-
line gelmitir. Trkiyede de 1949 ylndan itibaren turizm kalknmay hzlandran
bir sanayi olarak gelimitir. nk turizm sadece gezmek, elenmek deildir.
Kltr, spor, avclk, tbbi, din ve ekonomik turizm trleri de vardr. Sz konusu
turistik geziler ve tatiller birok insann birbiriyle tanma ve anlamasna vesile
olmakta; gelenek, dil, din ve inanlar ayr olan bu insanlar birbirine yaklatr-
maktadr.
Tarih, sanat, arkeoloji, kltr, folklor ve her trl doal varlk ve olanaklara
sahip olan lkemiz, turizm bakmndan snrsz servetlere ve deerlere sahiptir. Bu
nedenle lkemiz iin turizm, eitli ynleriyle maddi ve ekonomik gelir ve verim
salayan mill bir konu olarak kabul edilmitir.
Turizm sadece turistik iletmelerden ve yldzl otellerden ibaret deildir. Tu-
rizmde bir lke tarih eserleriyle, halkyla, halkn yaam, rf - detleri, temizlii,
evleri, cadde ve sokaklaryla turizme almakta ve turisti etkilemektedir. Bu yz-
den turistik alt yap tesisleri; ulatrma, konaklama ve arlama hizmetleri kadar,
bata bu hizmetleri sunanlarn eitimi, nitelikleri ve hizmetleri de nemlidir. Zira
alt yap tesisleri, zellikle oteller ne kadar mkemmel ve modern olsa da, nem-
li olan insan eliyle sunulan hizmetlerin kalitesi ve mterinin memnuniyetidir.
Hizmet ve memnuniyet de insan davranlaryla llr ve deerlendirilir. rne-
in 5 yldzl, modern, gzel ve temiz bir otelde on be gn kalan ve ayrlan bir
turiste, bu otelde alan bir grevlinin olumsuz ve sorumsuz bir davran ve hat-
ta bir sz otelin kalitesini de, yaplan iyi hizmetleri de alr gtrr. Bu yzden,
her yerde olduu gibi turistik iletmelerde de insan ve insan davranlar olduka
nsz
viii
nemlidir. nsan davran, turiste yaplan en nemli yatrmdr. nk bir otelden
ve lkeden memnun ayrlan bir turist, lkesinde ve evresinde turizm elisidir. Ni-
tekim yaplan aratrmalarda, yabanclarn Trkiyeye geliine etki eden faktrle-
rin banda arkada tavsiyeleri olduu anlalmtr. Arkada tavsiyesi dergi, gaze-
te, radyo ve televizyon ile yaplan reklmlardan daha etkilidir. Dolaysyla, Bir
memnun turist, bin yeni turist getirir sz geerli olmakta ve en iyi turistik tant-
mann, reklm ve propaganda aralarndan ziyade olumlu, iyi ve etkili sosyal dav-
ranlar ve insan ilikileri olduu anlalmaktadr. Bu yzden, gelen turiste iyi dav-
ranmak, yardmc olmak, gler yz gstermek insani bir grev; turistik bir yatrm
olmaktadr. Turisti yabanc diye aldatmak, zarar vermek; giyiminden, dininden,
dilinden, rkndan tr kt gzle bakmak; alay konusu yapmak ulusal konuk-
severliimize aykr olduu gibi, bizden olumsuz bir izlenimle ayrlan turistin l-
kemize gelecek olan en az yz turiste engel olacan unutmamak gereklidir.
Trkiye, ulus ve lke olarak birok maddi ve manevi deerlere sahip olmada
dier lkelere gre ok ansldr: Ulus olarak dnyada en konuksever, saygl,
grgl, hogrl ve alak gnll olmak meziyetine; lke olarak topranda on
medeniyetin var olduu Anadoluya, en zengin tarih eserlere ve mzelere;
da, deniz, orman, gne gibi doal gzelliklere sahiptir. Zaten lkemize gelen
turistlerin ilgisini de en ok bu faktrler ekmektedir.
Bu yzden turizm ve zellikle otelcilik sektrnde tm alanlarn, resm ha-
yatta ve i ortamnda protokol kurallarn; sosyal yaamda ve insan ilikilerinde
sayg, grg ve nezaket kurallarn iyi bilmeleri ve doru uygulamalar gereklidir.
nk i yaamnda ve sosyal hayatta protokol ve sosyal davran (sayg, grg
ve nezaket) kurallarn bilmek ve uygulamak kiinin, alt kurumun ve temsil
ettii ulusun saygnln artran en nemli ve etkili unsurdur. Bu amaladr ki,
2012 ylndan itibaren Anadolu niversitesi Ak retim Fakltesi Konaklama -
letmecilii blmne SOSYAL DAVRANI VE PROTOKOL dersi konmu; konular
bu kitapta ayrntl olarak aklanmtr.
Ulusal, kurumsal, toplumsal ve kiisel temsil, baar ve saygnlk asndan i
ortamnda ve sosyal yaamda nemli bir konu olan Sosyal Davran ve Protokol
dersinin Ak retim Fakltesinin KONAKLAMA LETMECL blmne aln-
masnda, bu kitabn ve konularn hazrlanmasnda byk katks olan Rektr Yar-
dmcs Prof.Dr. Sayn Meryem AKOLAN KOZAKa en derin kranlarm sunu-
yorum. Ayrca, kitabn editrlnde dzeltileri, deerli gr ve nerileriyle b-
yk katkda bulunan Prof.Dr. Sayn Nazmi KOZAKa ve Yrd.Do.Dr. Adili Sadk
BAHEye iten teekkrlerimi sunuyorum.
Baarnz en iten dileimdir.
Editr
Nihat AYTRK
Protokol Ynetimi Uzman
nsz
ix
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Benimsenen, uygulanan ve bakalar tarafndan da uygulanmas beklenen
sosyal davran kurallarn aklayabilecek,
Sosyal davran oluturan geler ve etmenleri sralayabilecek,
Sosyal yaamda davran biimlerini aklayabilecek bilgi ve becerilere sahip
olabileceksiniz.
indekiler
Sosyal Davran Sosyal Davran Kurallar
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
Sosyal Davran ve
Protokol
Sosyal Davran
Kurallar
SOSYAL DAVRANILARI
OLUTURAN GELER VE
ETMENLER
SOSYAL VE KURUMSAL YAAMDA
( ORTAMINDA) DAVRANI
KURALLARI
1
SOSYAL DAVRANILARI OLUTURAN GELER VE
ETMENLER
Her insan zel, sosyal, kurumsal ve kamusal (resm) alanda yaar. zel yaamda
ailenin kurallarna; sosyal yaamda sosyal kurallara (rf ve detlere; sayg, grg
ve nezaket kurallarna), kurumsal yaamda alt kurum, kurulu veya iletme-
nin norm ve kurallarna uyar. nk kiinin davranlarna yaad toplumda ev-
resi; alt kurum veya iyerinde ynetici, amir veya iverenleri mdahale eder.
Bu yzden sosyal, kurumsal ve kamusal norm ve kurallara uymayan kiiler toplum
tarafndan dlanr, ayplanr; i yaamnda uyarlr, cezalandrr; gerektiinde iten
karlr.
Her insan zel, sosyal, kurumsal ve kamusal yaamda saygn bir ekilde yaa-
mak, sevilmek ve saylmak; evinde, iinde ve i yerinde huzurlu, mutlu ve baa-
rl olmak iin, yaad toplumun, alt kurumun norm ve kurallarna uymak
ve uygun davranmak zorundadr. nk i hayatnda gnlk yaam bata kurum,
kurulu veya iletmenin norm ve kurallar, kltr ve gelenekleri ile o kurum, ku-
rulu veya iletmenin bulunduu lke ve yredeki toplumun davran kurallarna
uygun biimde sayg, grg ve nezaket kurallar iinde geirilir. Kiinin itibar ve
baars yaad toplum ve alt kurum, kurulu veya iletmenin sz konusu
sosyal davran kurallarna uymas ve uygun davranmasna baldr. nk top-
lumda saygsz, grgsz, kaba ve olumsuz davranan bir kii evresi tarafndan
sevilmez, saylmaz; ie alnmaz, alnsa da ksa srede iten karlr. nk hibir
ynetici ve/veya iveren olumsuz, uyumsuz, saygsz, grgsz, kaba biriyle a-
lmak istemez.
Toplumlarda uygulanan sosyal davran kurallar genel olarak hukuk kurallar,
din ve ahlak kurallar, rf ve detler, grg ve nezaket kurallarndan oluur. Bu
yzden her toplumda bata din, etnik kltr (rf-detler) ve ada uygarlk kural-
lar, o toplumun sosyal davran kurallarn belirleyen temel gelerdir. Trkiyede
uygulanan sosyal davran kurallar temel olarak Trk-amanlk; X. yzyldan iti-
baren Mslmanlk; Tanzimattan (XIX. yzyldan) itibaren Bat - Fransz davran
kurallarna dayanr. Trk toplumunda herkes (ateist ya da dindar olsa da; Trk,
Krt, erkez, Laz olsa da; milliyeti veya sosyalist ya da liberal olsa da) sosyokl-
trel (davransal) olarak zel ve sosyal yaamnda az ya da ok Trk-amanlk,
Arap-Mslmanlk ve Bat-Fransz zellikleri tar. rnein; kii ateist ya da dindar
olsa da, Ramazan Bayramnda evine bayram tebriine gelen komularn kabul
Sosyal Davran Kurallar
Trkiyede uygulanan sosyal
davran kurallar temel
olarak Trk-amanlk; X.
yzyldan itibaren
Mslmanlk; Tanzimattan
(XIX. yzyldan) itibaren Bat
- Fransz davran
kurallarna dayanr.
eder; onlarla bayramlar ve onlara ikramlarda bulunur. nk herkes yaad
toplumda, alt kurumda uyumlu olmak zorundadr.
Toplumlarda sosyal davranlar oluturan balca geler ve etmenler ekil
1.1de gsterilmitir.
Hukuk Kurallar
Her lkede kamusal yaamda ve i ortamnda uygulanan ve uygulanmas gereken
davran kurallar, zellikle ast-st ilikileri ulusal ve kurumsal mevzuat olarak ad-
landrlan kanun, tzk ve ynetmeliklerle dzenlenir. rnein kurumlarn per-
sonel, insan kaynaklar, disiplin, sicil, klk kyafet vb. ynetmelikleri alanlarn
davranlarn ve giyimlerini dzenlemektedir. Sz konusu mevzuat kurallarna uy-
mayan (uygun giyinmeyen ve uygun davranmayan) kiiler; amirleri tarafndan
uyarlr, srar hlinde de cezalandrlr ve hatta iten karlrlar.
Din Kurallar
Her lkede yaayan toplumun genelinin inand, kabullendii bir din ve mezhep
vardr. Kii ateist de olsa, iinde yaad toplumun din inan ve geleneklerine ay-
kr davranamaz ve kar kamaz. Aksi takdirde kii iinde yaad toplum (ev-
resi) tarafndan ayplanr, knanr ve dlanr. Bu yzden kii ateist veya dinsiz ol-
sa da, aile byklerinin ve komularnn, i hayatnda stlerinin ve i arkadalar-
nn din bayramlarn kutlar; annesi/babas vefat ettiinde din ritelleri yerine ge-
tirir; cenaze namaz klar, mevlit okutur. Toplumun din inan ve kurallarna sayg
gsterir. te yandan, abdestli olan kimi kiilerde inanc gerei kar cinsle tokala-
mazlar. Tokalamamak iin ellerini gslerine gtrr, banlarn eerek selam
verirler.
Ahlak Kurallar
Ahlak kurallar, bir toplumun ve o toplumda yaayan kiilerin manevi ve sosyal ya-
am biimini belirleyen ve etkileyen temel unsurlardan biridir. Ahlak, bir toplu-
mun din, inan, rf-det vb. sosyal ve kltrel deer yarglarndan oluan ve kii-
lerin sosyal yaamlarnda davransal olarak uymak zorunda olduklar yazl olma-
yan hukuk kurallardr. nk baz davranlarmz, hukuki olarak su tekil et-
mez ama toplum tarafndan ahlaki olarak ayp kabul edilir. rnein kii byle
davranrsam su olur mu? eklinde dnrse o davran hukuk kural; ayp olur
mu? diye dnrse ahlak kuraldr. Ahlak kurallarnn ihlali kiinin ayplanmas
ve knanmas sonucunu dourur. Bu nedenle kii, iinde yaad toplumun genel
ahlak kurallarna uygun olarak davranmaya alr.
4
Sosyal Davr an ve Pr ot okol
SOSYAL DAVRANI KURALLARI
H
u
k
u
k

K
u
r
a
l
l
a
r
D
i
n

K
u
r
a
l
l
a
r
A
h
l
a
k

K
u
r
a
l
l
a
r
r
f

v
e

d
e
t
l
e
r
(
G
e
l
e
n
e
k
-

g
r
e
n
e
k
l
e
r
)
S
a
y
g

v
e

N
e
z
a
k
e
t
K
u
r
a
l
l
a
r
ekil 1.1
Sosyal Davran
Kurallar
Kaynak: Aytrk, N.
(2009), Protokol
Ynetimi - Kamusal
Yaamda Protokol
Kurallar, Ankara,
TODAE Yayn,
Gelitirilmi 5.
bask,
Ahlak, bir toplumun din,
inan, rf-det vb. sosyal ve
kltrel deer yarglarndan
oluan ve kiilerin sosyal
yaamlarnda davransal
olarak uymak zorunda
olduklar yazl olmayan
hukuk kurallardr.
rf ve detler
rf ve detler; yasalarla belirlenmeyen, halkn kendiliinden uyduu ve uygulad-
tre ve gelenekler toplamdr. Her toplumun sosyal ve kltrel dokusunu olu-
turan, gemiten gnmze gelen rf-det denen treleri, gelenek ve grenek-
leri vardr. Sz konusu rf-detler o toplumun yaayan alkanlklardr. Buna halk
kltr de denir. Halk, atalarndan grd ve benimsedii davranlar kltr
(rf-det) olarak yaatr, ocuklarna ve torunlarna (gelecek kuaklara) aktarr.
Dolaysyla sosyal davran kurallarn belirleyen esas unsurlardan biri de rf ve
detlerdir. Trk toplumunun rf ve detlerinin temelinde ounlukla Orta-Asya
Trk-amanlk kltr (tre ve gelenekleri) ile 10. yzyldan itibaren Arap-slam
geleneklerinin etkisi vardr. Ancak sz konusu gelenekler gnmzde daha ok
krsal kesimde kasaba ve kylerde yaygn ve etkin biimde yaamakta ve yaatl-
maktadr.
Halk, atalarndan grd ve benimsedii davranlar kltr (rf-det) olarak yaatr,
ocuklarna ve torunlarna (gelecek kuaklara) aktarr.
Sayg ve Nezaket Kurallar
Sosyal hayatta ve i ortamnda insan davranlarn belirleyen ve biimlendiren
nemli etmenlerden biri de gnlk yaamda uygulanan sayg ve nezaket kuralla-
r, eski terimi db- muaerettir. Adb- muaeret kurallar, her ailede anne ve
baba tarafndan, daha sonra anaokullarnda ve ilkretim okullarnda retmenler
tarafndan ocuklara retilmektedir. nk her toplumda gnlk yaamda uygu-
lanan davran kurallar, sayg ve nezaket kurallarna dayanmaktadr. Sosyal davra-
n kurallarnn renildii ilk okul, aile ve ilk retmen, anne kabul edildii iin
toplum iinde saygsz davrananlara Anas-babas terbiye vermemi denir.
Toplumda sayg, grg ve nezaket kurallarna uymamak, ahlak kurallarnda ol-
duu gibi, toplum tarafndan ayplanmaya ve knanmaya neden olur. Toplum iin-
de sayg ve nezaket kurallarna uymayan kiiler kaba, saygsz, grgsz, terbiye-
siz olarak nitelendirilir. Bu yzden kiiler, iinde yaad toplumun sayg, grg,
nezaket kurallarna uymak ve uygun davranmak zorundadr. Trk toplumunda,
zellikle kentsel yaamda uygulanan sayg, grg ve nezaket kurallar Tanzimat
dneminden itibaren genel olarak Bat-Fransz sosyal davran (sayg - grg ve
nezaket) kurallaryla biimlenmitir.
SOSYAL VE KURUMSAL YAAMDA ( ORTAMINDA)
DAVRANI KURALLARI
Toplumsal yaamda sosyal davran kurallarna uymak ve uygun davranmak; top-
lum iinde birlikte yaamann, kurumsal yaamda bakalaryla birlikte almann
doal ve yasal gereidir. Bu nedenle sosyal yaamda sayg, grg ve nezaket ku-
rallarna; i hayatnda kurumsal norm ve kurallara uymak gereklidir. Ancak top-
lumsal ve kurumsal yaamda bu kurallara uymak, kiinin kendisi olmamas, mas-
ke takmas, takyye yapmas anlamna gelmez. nk bir insann toplumsal ve ku-
rumsal kurallara uygun davranmas, onun sosyal bir varlk olmasnn doal ve sos-
yal bir gereidir. Bu yzden toplum iinde yaayan her insan kendiliinden ve do-
al olarak, iten ve samimi olarak sosyal davran kurallarna uymaldr. Bu her l-
kede toplumsal ve kurumsal yaamn temel ilkesidir (Pacout, 1988:183). Ancak
5
1. ni t e - Sosyal Davr an Kur al l ar
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T
SI RA S ZDE SI RA S ZDE
AMALARI MI Z AMALARI MI Z

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
NT E RNE T NT E RNE T
toplumsal yaamn sayg, grg ve nezaket kurallar ile kamusal ve kurumsal ya-
amn davran kurallar farkldr. rnein sosyal yaamda hanmlar nce gelir; res-
m yaamda makam ve unvan sahibi stler nce gelir. Bu yzden resm alanda ha-
nm bir ast, erkek stne saygl olmal; sosyal alanda erkek bir st, hanm olan
astna saygl olmaldr. Bu nedenle, protokol ve sosyal davran kurallarn daima
yerinde uygulamak gereklidir. nk sosyal bir davran kural, resm ortamda uy-
guland zaman saygszlk olur. rnein bir astn, yakn olan stne zel ve sos-
yal ortamda birebir ilikilerde aabey demesi veya adyla hitap etmesi samimiye-
ti gsterir. Fakat resm ortamda, zellikle nc kiilerin yannda stne aa-
bey demesi ya da adyla hitap etmesi saygszlk kabul edilir.
Davran kurallar nce nerede renilir ve edinilir?
Her lkenin ve yrenin kendine zg sosyal davran biimleri olduu iin,
sosyal davran kurallar lkeden lkeye, yreden yreye biimsel farkllklar gs-
terir. yle ki, bir lkede ya da yrede sayg olarak kabul edilen bir davran, ba-
ka bir lkede ya da yrede saygszlk olarak kabul edilebilir. nk her lkenin
sosyal davranlarn oluturan sosyal, kltrel, ekonomik, etnik, corafi, fiziki, be-
eri, din, siyasi ve hukuki yaps farkldr; davran biimleri de farkl olmaktadr.
rnein Trkiyede insanlar sevdiklerinin, zellikle kklerin san okamas
sevgi gstergesi iken, Budizmin yaygn olduu lkelerde baa dokunmak saygsz-
lk olarak kabul edilir. Trkiyede byklerin elini pmek sayg, byklerin kk-
leri yanaklarndan pmesi sevgi, eitlerin yanaktan pmesi samimiyet ifadesidir.
Baz Bat Avrupa lkelerinde, tanlan bir hanm pmek nezaket gerei kabul edi-
lirken baz Dou lkelerinde hanmn elini skmak veya yzne bakmak doru de-
ildir. Trkiyede resm bir ziyaretiye ay/kahve ikram etmek konukseverliktir;
Fransada i dzenine aykrdr. Anglo-Sakson ve skandinav lkelerinde erkek er-
kee iki yanaktan pmek ecinsellik gstergesi; Uzak Dou lkelerinde hakaret;
Orta Dou ve Orta Asya lkelerinde yanaktan defa pmek kardelik ifadesi-
dir. Ruslarda dudaktan pmek protokol olarak dostluk ve samimiyet ifadesidir.
Araplarda omuzdan pmek sayg, karlkl burun srtmek samimiyettir. Fasta bir
davette yemekten sonra geirmek doydum, teekkr ederim anlamna gelir. Bu
nedenle gidilen lkelerde ve yrelerde, o lkenin ve yrenin sosyal davran ku-
rallarn bilmek ve bunlara uymak gereklidir.
Sosyal yaamda sayg, grg ve nezaket kurallarna uygun davranmak, kiinin evresine
sayg duyduunu gsterdii gibi, kendisine sayg duyulmasn salar.
Gnlk sosyal yaamda ve i ortamnda herkesin bilmesi, uymas ve uygulama-
s gereken sayg, grg ve nezaket kurallar aadaki konu balklar altnda ay-
rntl olarak aklanmtr (Aytrk, 2011: 10).
Hitap
zel ve sosyal yaamda, resm alanda ve i ortamnda konuulan, hitap edilen,
sz yneltilen kii ve toplulua hitap biimi ok nemlidir. nk kar tarafa y-
neltilen hitabn mutlaka doru olmas gereklidir. Hitap, iletiimin ilk aamasdr.
Bu yzden doru hitap etkili iletiimi balatr; yanl hitap saygszlk kabul edilir
ve iletiimi olumsuz etkiler. lke olarak zel, sosyal ve resm yaamda (i ortamn-
6
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
da) tanlmayan, yeni tanlan veya samimi olunmayan kiilere, makam ve mev-
ki sahiplerine, resm grme yaplan kiilere, yaa byklere ve hanmlara dai-
ma siz diye hitap edilir; hibir zaman sen diye hitap edilmemelidir. Siz hita-
b, sadece mesafeyi deil, saygy da ifade eder. Bu yzden hanmlara, ya ya da
stat bakmndan byklere; tanmadmz ve yeni tantmz kiilere sen diye
hitap etmek doru deildir.
Hitap, iletiimin ilk aamasdr ve iletiimin nasl gelieceini belirler.
18 yandan byklere siz diye hitap edilmelidir. nk 18 yandan byk
birine, hitap eden daha byk de olsa siz demesi, onu nemsediini gsterir.
rnein 50 yanda bir kiinin, 20 yanda birine siz diye hitap etmesi kendisi-
ni ve o kiiyi yceltir. 18 yandan kklere sen diye hitap etmek, sevgi ve ef-
kat gstergesidir. nk sen ifadesi samimiyet, sevgi, efkat, yaknlk ve arka-
dalk gibi duygular ierir. Bu yzden bir kiiye sen diyebilmek iin o kiinin
18 yandan kk olmas veya arada samimiyet ve yaknlk olmas veya kiinin
msaade etmesi gereklidir. Ancak aile iinde yat akrabalar, arkadalar ve dost-
lar arasnda senli-benli konumak doaldr. Yaa bykler ile mevki ve rtbe-
ce st olanlar kklere ve astlara sen diyebilirler. Fakat genlerin ve kkle-
rin byklere sen deme haklar yoktur. Bir kii izinsiz olarak sen diye hitap et-
tiinde ve senli konutuunda uygulanacak yntem, kendisine siz eklinde hi-
tap etmektir. Kii sen demeye devam ettii takdirde bu tr konumadan rahat-
sz olduunu kendisine belirtmek gereklidir.
Anne ve baba, kendi ocuklarna, mevki veya rtbeleri ne olursa olsun daima
adlaryla hitap etmelidir. Anne veya babann ocuuna unvanyla seslenmesi ve hi-
tap etmesi (Nihat Bey, Doktor Hanm, Mdr Bey, Yzbam demesi) hem grg-
szlk hem de gln bir durumdur.
Resm toplant ve trenlerde devlet ve hkmet adamlarna ve yneticilere dai-
ma unvanlaryla hitap edilir: Sayn Bakan, Sayn Genel Mdr, Sayn Emniyet M-
dr. Ancak kurumsal ve sosyal yaamda ve birebir ilikilerde st yneticilere un-
vanlar zelletirilerek hitap edilir: Sayn Bakanm, Sayn Bakanm, Sayn Valim,
Sayn Rektrm, Sayn Hocam, Sayn Mdrm. Edzeyde olan kiilere, resm or-
tamda baa sayn szc getirilerek resm unvanlaryla (Sayn Emniyet Md-
r); sosyal ortamda soyadlarnn veya unvanlarnn bana sayn getirilerek hitap
edilir: Sayn ztrk, Sayn Bakan, Sayn Mdr veya Mdr Bey. lke olarak, i or-
tamnda edzeyde alanlar birbirlerine hitap ederlerken adlarnn sonuna ha-
nm/bey sayg szc eklemelidirler: Aye Hanm, Ali Bey. Astlara resm ortam-
da unvanlaryla: Mdr Bey ya da soyadlarnn bana sayn szc getirilerek
(Sayn elik); zel ve sosyal ortamda ve birebir ilikilerde ise adlarna hanm/bey
szc eklenerek hitap edilir: Aye Hanm, Ahmet Bey. ortamnda astlara yal-
nzca adlaryla Aye, Ahmet eklinde hitap edilmemelidir (Aytrk, 2007;25).
Bir st ile zel bir yaknlk sz konusu ise, yalnzca zel ortamlarda ve birebir
ilikilerde, kendisinin de izni ile yaknlk derecesiyle hitap edilebilir: Ahmet Aabey.
Ancak zel hitap biimini resm ortamda ve nc kiilerin yannda kullanmak,
makama ve yneticiye saygszlk kabul edilir.
Yaknlk ve samimiyet bulunan stlere farkl ortamlarda farkl hitap edilir. ortamnda
resm (Sayn Bakanm); sosyal ortamda sosyal (Ahmet Bey); zel ortamda (Ahmet, Ahmet
Aabey) eklinde hitap edilir.
7
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Resm kiilere, yaa
byklere, hanmlara,
tanmadnz veya yeni
tantnz kiilere
hanmefendi/beyefendi
demek en uygun hitap
yntemidir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Sayn szc, resm hitaplarda ve takdimlerde isimden nce (Sayn Ahmet
Haner); unvan ile ad ve soyad kullanldnda, unvanla isim arasnda kullanlr
(Genel Sekreter Sayn Tln Ycel). Akademik titrlerde ve rtbelerde de sayn
szc isimden nce kullanlr: Milli Eitim eski Mstear Prof. Dr. Sayn smail
Bircan). Yazl hitapta ve zarf zerinde sayn szc nce gelir: Sayn Ali AKIN,
Uzman) Sayn szc hitapta ilk isimle kullanlmaz (Sayn Aye, Sayn Ahmet
denmez); isim kullanld zaman isme bayanda hanm, erkekte bey sayg sz-
c eklenir: Aye Hanm. Ali Bey. Gnmzde bay ve bayan szckleri yalnzca
cinsiyeti ayrt etmek iin kullanlmakta; hitap olarak kullanlmamaktadr.
Makam ve meslek sahibi kiilerle konuurken veya kendilerinden sz ederken,
unvanlarna hanm/bey ekleyerek hitap edilebilir: Avukat Hanm, Kaymakam
Bey, Mdr Bey. Kurum amiri yneticinin gyabnda kendisinden sz ederken, ha-
nm ise hanmefendi; erkek ise beyefendi denir: Hanmefendi geldiler.
Baz kurulularda sosyal ve zel ilikilerde stlere geleneksel olarak aabey
(abi), stat, hocam gibi sfatlarla hitap edilmektedir. Bu tr samimi ve zel
sayg hitaplar resm ilikilerde, trenlerde, takdimlerde ve toplantlarda kesinlik-
le kullanlmamal; yalnzca zel ve sosyal ortamda ve birebir ilikilerde kullanl-
maldr.
Eski ve emekli yneticilere zel ve sosyal ilikilerde son resm grev unvan ve-
ya en st grev unvanyla hitap etmek sayg ve nezaket gereidir. Resm yazda ve
resm ortamda hitapta ve takdimde eski kelimesi kurumun deil, unvann nne
getirilir: Trkiye Byk Millet Meclisi eski Bakan Sayn Ahmet Aydn. Eski Tr-
kiye Byk Millet Meclisi Bakan demek doru deildir. Eski olan Meclis deil,
kiidir. Vekil veya yardmc pozisyonunda olan kiilere birebir zel ve sosyal ili-
kilerde st unvanyla hitap edilebilir. (Vali Yardmcsna, Vali Vekiline Sayn Va-
lim denebilir. Ancak, Valinin ve yabanc kiilerin yannda ve resm ortamda Sa-
yn Valim hitab kullanlmamaldr.
Profesrlere, emekli olsalar da eski veya emekli denmez, her zaman profesr
denir. Ancak eski grevi veya grev yeri kullanldnda, kadro unvan nnde es-
ki veya emekli szc yer alr: Prof. Dr. Himmet Timur, Hacettepe niversitesi
emekli retim yesi. retmenlere ve retim yelerine birebir ilikilerde ho-
cam diye hitap edilir; yabanc kiilerin yannda sayn hocam denmelidir.
Eli, bakonsolos, bykeli; bakan, babakan, meclis bakan, cumhurbaka-
n gibi yksek makam sahibi yabanc devlet adamlarna ve diplomatlara ekselans-
lar diye hitap edilir (Aytrk, 2009: 373).
Selamlama
Sosyal yaamda ve i ortamnda tm ilikiler selamla balar. Selam vermek, insa-
na sayg, gven duymak, esenlikler dilemek; selam almamak Ben sizi sevmiyo-
rum, size gvenmiyorum, iyi dileinizi kabul etmiyorum anlamna gelir. Selam
vermek iin tanmak ve tanmak art deildir. Selamlama insan olmann, insan-
larla olumlu iletiim kurmann; sevgi, sayg, gven ve bar iinde yaamann sos-
yal gstergesidir.
lke olarak; sosyal yaamda gen yalya, kk bye; yeni gelen orada olan-
lara, ayrlan orada kalanlara; yoldan geen duranlara, kapdan kan girmek iin
bekleyene; merdivenden inen kana; arabada olan yaya olana nce selam verir.
Selam alan kii de karlk vermelidir. Ayn yata, ayn dzeyde olanlar ise birbir-
lerini beklemeksizin selamlarlar.
8
Selam vermek; insana sayg,
gven duymak, esenlikler
dilemek anlamna; selam
almamak ben sizi
sevmiyorum, size
gvenmiyorum, iyi dileinizi
kabul etmiyorum anlamna
gelir.
Eitler arasnda nce selam veren daha nazik olandr.
Resm ortamda st yneticilere nasl hitap edilir?
Selam verirken hafif ba hareketiyle birlikte, yerine ve zamanna gre gnay-
dn, iyi gnler, merhaba, selamnaleykm, ho geldiniz, sayglar, iyi akamlar vb.
ifadeler kullanlr. Gnaydn, iyi gnler, iyi akamlar, merhaba demek sos-
yal; selamnaleykm din ve rfi; sayglar resm selam biimidir. Selam, verili
biimiyle alnr. Gnaydna gnaydn ile iyi akamlara iyi akamlar ile kar-
lk verilir. Selamnaleykm diyene gnaydn denmez, Aleykmselm denir.
Selam almak, selam vermekten daha nemlidir. Bu yzden, tannmayan bir kii se-
lam verdiinde mutlaka selam alnmal, karlksz braklmamaldr. nk selam
insana duyulan sevgi, sayg ve gveni ve iyi dilekleri ifade eder. Tenha bir yerde
(ky yolunda, krda, ormanda, dada) karlalan herkese selam vermek gereklidir.
Tenha bir yerde selam vermek, o kiiye gvenmek ve gven vermek demektir.
Kapal alanda erkek tand hanma, ak alanda ve sokakta hanm tand
erkee selam verir. Sokakta tand bir hanmla karlaan erkek, hanm kendi-
siyle gz temas kurunca hafife ban eerek selamlamaldr. Hanm grmezden
geldii takdirde selam vermeden geilir. Erkek bir hanma sesle selam verirse,
hanm erkein selamna hafif ba eerek ya da hafif tebessm ederek karlk ve-
rmelidir. Oturan bir hanm, erkein selamna hafif ba eerek ve hafif tebessm
ederek karlk verir. Ancak erkek yal veya makam sahibi ise, hanm selam ve-
rirken ve alrken ayaa kalkar veya ayaa kalkar gibi yapar. Selamlarken kiiy-
le gz temas kurulmal, eller cepten karlmal, hafif tebessm edilmeli, eil-
mekten kanmaldr.
Bir davette ve ziyarette nce evsahibi hanm ve erkek, sonra dier kiiler se-
lamlanrlar. Bir topluluktan ayrlan erkek, ayrlrken hanmlarn nnde saygyla
hafif eilerek onlar selamlar. Topluluktan ayrlan hanm selam verip gitmelidir.
Kii, tand biriyle nerede olursa olsun, karlatnda onu mutlaka selamla-
maldr. Ancak topluluk iinde bir tandk varsa, yalnzca onu selamlamak dierle-
rini hie saymak olacandan, ortadan hepsine birden merhaba ya da iyi gn-
ler, iyi akamlar demek uygun bir yntemdir. Birini selamlarken ona adyla ve-
ya unvanyla hitap etmek, onu nemsemek demektir. Selamladktan sonra nasl-
snz? diyerek hatrn sormak, onunla ilgilenmek demektir. Ancak resm ortamda
stlere naslsnz? demek doru deildir.
ortamnda ve sosyal yaamda gn iinde birka defa karlaan kiilerin her defasnda
birbirlerini selamlamalar gerekli deildir. Sadece ilk karlamalarnda selamlamalar
yeterlidir.
Sokakta tandk biriyle selamlarken durmak, konumak ve el skmak gerek-
mez. Merhaba ya da iyi gnler diyerek gemek veya hafif tebessmle ve ba
hareketiyle selamlamak yeterlidir.
Lokal, kahve, salon, otobs, minibs vb. genel ve sosyal bir mekna girince, et-
rafa topluca sesli selam vermek hataldr. Ancak bakalarnn oturduu bir masaya
(yere) oturmak gerektiinde, o masada bulunanlara selam vermek gereklidir.
9
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Tannmayan bir kii selam
verdiinde mutlaka
alnmal; karlksz
braklmamaldr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
Bir maazaya, dkkna, iyerine girildiinde karlayan veya muhatap olunan
kiiye selam verilmeli; alveri yaplsn yaplmasn ayrlrken teekkr edilerek ya
da selam verilerek ve iyi gnler dilenerek klmaldr.
ehir iinde, arabayla giderken yolda durana veya geene hibir zaman klak-
son alnarak selam verilmez; tebessm edilerek ba veya el selam verilir.
ok katl alveri merkezlerinde asansre binince, ierdekileri selamlamak na-
zik bir davrantr; selamlamamak nezaketsizlik deildir. Ancak kii alt iye-
rinde, oturduu apartmanda, kald otelde asansre binince ierdekileri selamla-
maldr. Ayn ekilde, iyerinde ve kamuya ak alanlarda karlalan kiilere; ma-
azada, doktor muayenehanesinde bekleyenlere selam verilmelidir. Opera, tiyat-
ro, sinema, konser gibi sanatsal etkinliklerin yapld salonda; mabetlerde ve res-
toranlarda tandklar uzaktan yalnzca gzle ve hafif ba hareketiyle selam verilir.
Selamlamak iin el hareketi yaplmaz; seslenilmez ve bakalar rahatsz edilmez.
Uzun sreli yolculuklarda (uakta, trende, gemide, otobste) koltua oturur-
ken, yanda oturan kiiye iyi yolculuklar dilenerek selam verilir.
Tannan bir kii herhangi bir yerde, istenmeyen bir durumda grldnde
kendisine selam vermemek, grmezden gelmek en iyi yntemdir.
Yksek bir mevkide olan ya da tannm biriyle karlaan kii, o kiiyi mutla-
ka selamlamaldr. Onun sizi tanmas gerekli deildir.
Cumhurbakanna, yabanc devlet bakanlarna, cenazeye, sancaa; gndere ekilirken ve
indirilirken Bayraa; stiklal Mar sylenirken ve/veya alnrken ayaa kalkarak ve cep-
he alarak (ynelerek) selam durmak gereklidir.
Resm ortamda ve alma hayatnda ast ste, kdemsiz kdemliye selam verir.
Ancak ast, st kendisine baktnda selam vermelidir. Edzeyde olanlarda nce
selam veren nazik olandr. Devlet ve hkmet adamlar ile st yneticiler, hanm-
lar ve topluluklar daima sayglar szc ile selamlanrlar: Sayglar hanmefendi.
Sayglar sayn bakanm. Sayglar sunarm. Sayg sunmak; devlet ve hkmet adam-
larna, yneticilere, hanmlara ve toplulua verilen resm selamdr. Bir kii ed-
zeyde olan birine sayglar sunduunda, sayg sunulan kii sayglar benden de-
melidir. Ast ste sayglar sunduunda, st teekkr etmelidir. Kamusal ve sosyal
ortamda stler (yneticiler) ba eilerek ve sayglar sunularak ya da iyi gnler
dilenerek selamlanr. ste merhaba demek doru deildir. Ancak stler astlar-
na ve edzeyde olanlar birbirlerine merhaba derler.
Resm ortamda makam sahibi bir st ieriye girince astlar (hanm da olsa) aya-
a kalkar ve kendisine hafif ba eerek selam verir. Ancak sosyal ortamda bir st
ieriye girince astlarn ayaa kalkmas gerekmez; yalnzca balarn hafif eerek ve
st ile gz temas kurarak veya kalkar gibi yaparak kendisini selamlamalar yeter-
lidir. Sosyal ortamda st grmezden gelmek, st bakt hlde onu selamlama-
mak saygszlk olarak kabul edilir.
Verilen selama nasl karlk verilmelidir?
Tantma ve Tantrma
Tantma ve tantrma kamusal, kurumsal ve sosyal yaamda resm ve sosyal ili-
kilerin balangcn oluturur. Bu yzden sosyal yaamda ve i ortamnda kendini
veya bakasn tantma (tantrma) nemli bir protokol konusudur. Ancak tant-
10
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Kamusal ve sosyal ortamda
stler (yneticiler) ba
eilerek ve sayglar
sunularak ya da iyi gnler
dilenerek selamlanr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
3
ma ve tantrma biimleri zel, sosyal ve resm ortamlarda farkllk gsterir. zel
ortamda kii kendini ve bakasn adyla; sosyal ortamda ad ve soyadyla; resm
ortamda unvan ve ad - soyadyla tantr (takdim eder). zel ve sosyal ortamda
kiinin kendini veya bakasn yalnzca unvanyla tantmas ya da unvann nce
adn soyadn sonra sylemesi, kendisinin veya tantrd kiinin unvanyla
vnmesi anlamna gelmektedir.
Tantrma ayakta ve ilk karlamada yaplr. Tantrma esnasnda oturan erkek,
tantrld kii ister erkek ister kadn olsun hemen ayaa kalkar. Ancak oturan er-
kek yal veya hasta ise ya da makam, mevki, rtbe sahibi st ise ayaa kalkmaz.
Sosyal yaamda genel olarak erkek hanma, kk bye, gen yalya; gen
kz yal erkee ve hanma; ya fark fazla deilse evlenmemi (bekr) hanm ev-
li hanma; yeni gelen, orada bulunanlara, yeni gelen st dzeyde ise, orada bulu-
nanlar yeni gelene; tek kii ifte ve toplulua; konumac toplulua; akraba ve ya-
kn dostlar dierlerine; hanmlar devlet ve hkmet adamlarna, st yneticilere,
yal erkeklere, bilim ve din adamlarna tantrlr. Tantrlmay reddetmek ho
deildir. Ancak istemedii biriyle tantrlan kii bunu belli etmemeli; hafif tebes-
sm etmelidir.
Hanmlar bir erkekle veya edzey bir hanmla tanma esnasnda ayaa kalk-
mazlar. Ancak bir hanm; devlet ve hkmet adam, komutan, yarg organ yesi,
brokrat, vali, bykeli, bilim adam, din adam veya tannm nemli bir ahsi-
yet veya bunlarn ei ile veya yal bir hanmla tanrken ayaa kalkmaldr. Bir ha-
nm ok gzel, k ve evli olsa da nemli, resm ve yal bir ahsiyetle tanma s-
rasnda ayaa kalkmazsa, nezaketsizlik olarak deerlendirilir.
Evde veya iyerinde konuk otururken ast veya yaa kk olan bir kii geldi-
inde, sonra gelen bu kii, nce gelen (oturan) konua takdim edilir. Ancak nce
gelen ve oturan konuk ast ya da yaa kk ise ve sonra gelen st ya da yaa
byk ise, bu durumda nce gelen konuk sonra gelen ste ya da yal olana tak-
dim edilir. Tantrmada astlar stlerin, erkekler hanmlarn, genler byklerin
yanna gtrlr.
Bir kii ya, unvan, mevki ve stat bakmndan st olan kiiyle ya da hanmla
tantrlmadan nce, st olan kiiden ya da hanmdan izin alnmaldr: zninizle,
Mimar Ahmet Haneri size takdim etmek istiyorum ya da zin verirseniz sizi dos-
tum Cemil Gvenle tantrabilir miyim denmelidir. Makam ve mevki sahibi kii
ya da hanm ile tantrlrken, varsa eldeki iki ve/veya sigara braklmal, ceketin
n iliklenmeli ve sayg ile tebessm edilmelidir. Tanmayan iki farkl st dzey
kiileri tantrmak iin, nce daha st dzeyden izin alnr; kii unvan, ad ve so-
yadyla takdim edilir: Sayn Genel Mdrm, izninizle, Avukat Aye zde veya
Sayn Genel Mdrm izninizle, arkadam Ahmet Gneyi takdim edeyim, ken-
disi X kurumunda personel mdrdr.
Sosyal bir ortamda tantrma srasnda, her iki taraf tantran kii ile samimi
deilse veya taraflardan biri tantran kii iin yabanc ise Sizi, arkadam Ah-
metle tantraym veya Sizi, X irketinden Erol Beyle tantraym gibi ifadeler
kullanlmaldr. Yalar ve statleri ayn olan iki kiiyi birbiriyle tantrrken Siz-
leri tantraym: Ahmet, Aye denir. Tantran kii, gerektiinde, tantrlan kii-
yi daha iyi tantabilmek iin mesleini veya belirgin bir zelliini de syleyebilir.
Bylece, tantrlanlar arasnda scak bir iliki kurabilir. rnein yakn dostum
Nihat Aytrk, Ynetim Sanat kitabnn yazardr veya Avukat Ahmet Bey, size
bahsettiim profesrn kardeidir diyebilir.
11
Tantrmada astlar stlerin,
erkekler hanmlarn, genler
byklerin yanna gtrlr.
Kii kendini tantrken yalnzca adn veya adn ve soyadn sylemelidir: Ben
Nihal, Ben Kemal Aslan. Ancak tanma i gerei ise zninizle kendimi takdim
edeyim, Aye Aykul, X kurumunun/iletmesinin avukatym eklinde olmaldr.
zel ve sosyal bir ortamda, kiinin kendini sadece unvanyla takdim etmesi gr-
gszlktr. nk kendini unvanyla tantan ya da unvann nce, adn ve so-
yadn sonra syleyen kii unvann ne karan, unvanyla vnen kii demektir.
Ayn biimde sosyal ortamda bir kii sadece unvan ile tantrlyorsa, tantran
kii, tantlan kiinin ahsiyetini deil, unvann nemsiyor demektir. zel ve sos-
yal ortamda kii nemlidir, kii (ad, soyad) nce gelir. Resm ortamda ise, unvan
nce gelir.
zel ve sosyal ortamda bir kiiyi toplulua tantmak iin adn ve soyadn yk-
sek sesle sylemek yeterlidir. Tantrlan kii bir iki kez ban eerek topluluu
selamlar ve yerine oturur. Byk grup ve topluluklarda yeni gelen kii yalnzca en
yaknda bulunanlara tantrlr. Kalabalk gruplarda ve topluluklarda, zellikle ka-
labalk davetlerde herkes birbirine tantrlmaz. Sadece tantrlmas gereken kii-
ler tantrlr. Ancak bir davette konuk says 12den az ise, evsahibi konuklar bir-
biriyle tantrmaldr. Tantrma esnasnda; tantran kii, tantrlan kiinin ad
veya soyadn hatrlayamadnda ve durakladnda hemen tantrlan kiinin
kendini tantmasnda yarar vardr.
Daha nceden tantrlan bir kii ile yeniden tantrlma sz konusu olduun-
da Biz tanyoruz. denmelidir. Byle bir duruma dmemek iin, batan Tan-
yor musunuz? diye sorulabilir. Kii, tanmak istedii bir kii ile karlatnda
veya ayn ortamda bulunduunda, uygun bir frsatta kendini takdim etmesi yerin-
de olur.
Resm kurum veya iletmelere vatanda ya da mteri olarak bavurulduunda
veya bu kurululara zel i gerei gidildiinde, kiinin kendini tantmas gerekmez.
Ancak bir iyerinde ynetici ile tanmak gerektiinde kiinin kendisini tantmas
ve varsa mesleini ya da grevini veya unvann sylemesi gerekli olabilir.
zel bir nedeni olmadka, sokakta/yolda bir tandkla karlaan kii yannda-
kini karlatyla tantrmas gerekmez. Ancak konuma biraz uzayacaksa tan-
trmak uygun olur.
Sosyal ortamda bir erkein, bir hanm vastasyla baka bir erkee tantrlma-
s uygun bir davran deildir. Byle bir durumda erkek kendini tantmaldr. An-
cak i ortamnda hanm da erkei baka bir erkee tantrabilir. Bir erkein ya-
nnda hanm varsa, kii nce kendini, sonra yannda bulunan hanm tantmaldr.
Bir hanmn sosyal ortamda kendisini bir erkee tantmas uygun deildir. Buna
karn bir hanm bilim adam, yazar, i adam, st ynetici gibi tannm bir erke-
e kendini tantabilir. Ayrca i kadn, i ortamnda veya i gerei bir erkee ken-
dini tantabilir.
Aile ve arkada ortamnda kii kendini sadece adyla tantr: Merhaba, Ben Ah-
met. Kiiler arasnda resmiyet varsa yi gnler, ben Ahmet Ylmaz diyerek (soya-
dn da syleyerek) kendini tantmaldr. Samimi arkada grubunda tanma ve ta-
ntrmada Arkadalar, bu benim arkadam Ahmet ya da sadece arkadam Ay-
e) demek yeterlidir. Daha sonra, herkesin ad tek tek sylenir ya da herkes ken-
di adn syler. Tantrlacak kii aileden biri ise, akrabalk sfat ve adyla tantlr:
Kardeim Hakan, yeenim Ahmet.
Bir erkek, evli bir iftle tantrlrken, nce kocayla sonra eiyle (hanmla) ta-
ntrlr. Kii, bir arkadan kendi ailesine veya bir baka aileye tantrrken, nce
anneye, sonra babaya takdim edilir.
12
zel ve sosyal ortamda kii
nemlidir, kii (ad, soyad)
nce gelir. Resm ortamda
ise, unvan nce gelir.
Tantrmada en nemli nokta, tantrlan kiinin adn ve soyadn doru ve
ak biimde sylemektir. Kii, kendini veya birini tantrken, adn ve soyadn
ak ve anlalr biimde sylemelidir. Tantrldktan sonra, tantrlan kiinin ad-
n hatrda tutmak ve ona adyla hitap etmek olumlu bir davrantr. Kiinin ad ha-
trlanamadnda, hanm ya da yal ise kendisine efendim diye hitap etmek uy-
gun olur. Bir kiiyle tantktan sonra kendisine adyla veya soyadyla, resm ise
unvanyla hitap etmek, o kiiye nem ve deer vermek demektir. Adyla veya un-
vanyla hitap edilen kii mutlu olur.
Bir devlet veya hkmet adamyla, st ynetici, yal veya nemli bir ahsi-
yetle tanan bir kii, hanm da olsa hemen elini uzatmamal, tanma sonunda
hafif ba eerek tant kiiyi saygyla selamlamaldr. Ancak fazla eilmek ge-
rekmez. Bir hanmla ya da bir st ile tantrlan kii, tant hanm ya da st eli-
ni uzattnda hafife skmal, pmeye kalkmamaldr. Tantrldktan sonra ko-
numaya hanm ya da st olan balamal; kii, tantrld kiiyle seviyeli ileti-
im kurmaldr.
E biriyle tantrlrken adyla takdim edilmeli, yaknlk derecesi adndan nce veya son-
ra vurgulanmaldr: Eim Glen veya Glen, eim eklinde olmaldr.
Sosyal bir ortamda kii nasl tantlmaldr?
Bir erkek, makam sahibi nemli bir kiiyle ya da yal biriyle tantrldnda,
st dzeyde ya da yal olan kii memnun oldum; tanan kii ise merref ol-
dum veya onur duydum demelidir. Bir erkek, bir hanmla tantrldnda, ha-
nm sadece memnun oldum der; erkek merref oldum, onur duydum ya da
mutlu oldum demelidir. Gen bir hanm, makam ve mevki sahibi ya da nemli
(stat sahibi) ya da yal bir kiiyle tantnda merref oldum veya onur duy-
dum diyebilir. Edzeyde tanan kiilerden biri merref oldum dieyince, die-
rinin o eref bana ait demesi tevazu gereidir. Kii tanmaktan memnun olduu-
nu sadece szcklerle deil, yzndeki scak ve samimi glmsemeyle de destek-
lemelidir. Tantrlan edzeydeki kiiler karlk olarak memnun oldum; tan-
tmza sevindim ya da tantmza ok memnun oldum demeli; kar taraf da
ben de diye cevap vermelidir. Samimi bir ortamda ise, tantrlan kiiler birbirle-
rine iyi gnler veya iyi akamlar ya da biri naslsnz? dieri de teekkr ede-
rim diyebilir.
Tanma srasnda veya tantrlmadan sonra kiinin kartvizitini sunmas neza-
kettir. Kartvizit sunulan kii, edzeyde ise kendisi de kartvizitini sunarak karlk
vermelidir. Kartvizit alan kii konuma srasnda tant ast ya da e dzey kiiye
adyla hitap etmelidir.
El Skma (Tokalama)
El skma (tokalama) sosyal yaamda ve i ortamnda nemli ve etkili bir iletiim
davrantr. El skma, insan ilikilerinde gven, sevgi ve samimiyet belirtisi olarak
bir tr selamlama biimidir. Bu yzden el skma canl ve iten olmal; el paralel
tutulmal; sklan el avu iine alnmal, fakat fazla yumuak veya sert sklmamal,
hafif hissettirilmelidir. El skma esnasnda gz temas kurulmal; bir-iki sz (tebrik
ederim vb.) sylenmelidir. El skma iki saniyeden az, be saniyeden fazla srme-
meli, pazarlk yapar gibi kol sallanmamaldr.
13
Tantrmada en nemli
nokta, tantrlan kiinin
adn ve soyadn doru ve
ak biimde sylemektir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
El skma, insan ilikilerinde
gven, sevgi ve samimiyet
belirtisi olarak bir tr
selamlama biimidir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
4
Tokalamak iin el uzatma hakk evsahibine, sosyal ortamda ayn cinsten olan-
lar arasnda yal olana, kadn erkek arasnda hanm olana aittir. Resm ortamda
ise, daima ste aittir. Uzatlan eli skmamak, kiinin kendisine ve karsndakine
gveni ve saygs olmadn gsterir ve saygszlk kabul edilir.
Tokalama, insan ilikilerinde etkili ve samimi dokunsal bir selamlama biimidir.
Tanma/tantrma srasnda tantrlan hanm ya da st elini uzatmayabilir. Bu
yzden tanmada hanmn ve/veya st olann elini uzatmasn beklemek gerekli-
dir. Ancak bir hanm, makam ve stat sahibi ya da yal bir erkek ile tantrldn-
da erkein nce el uzatmasn beklemelidir. Ayrca gen bir kz da evli bir erkek-
le tokalamak iin erkein nce el uzatmasn beklemelidir. Ayn cins, ya ve d-
zeydeki kiiler arasnda tokalama nce davranan kiinin el uzatmasyla balar.
Birden ok kiinin olduu yerde el skmaya en bykten balanr, srayla kk-
lere geilir. Byklerin eli sklrken hafife ne eilerek sayg gsterilir. Sosyal or-
tamda el skarken erkekler ayaa kalkar, hanmlar ayaa kalkmazlar. Bir hanm to-
kalamak iin erkee elini uzatnca erkek, varsa apkasn ve eldivenini kartma-
ldr. Hanmlar tokalamak iin eldivenini kartmayabilirler. Ancak bir hanm ken-
disinden ya ve stat bakmndan byk olan bir erkekle tokalarken eldivenini
kartmaldr. Hanm ve erkek iki ift karlatnda nce her iki hanm tokalar,
sonra erkekler kendi aralarnda tokalarlar.
Mutluluu veya baary kutlama amacyla yaplan tokalama biraz uzun sreli,
samimi ve cokulu olmal; znty paylamak iin (gemi olsun dilerken) yap-
lan tokalama hafif, yumuak ve ksa sreli olmaldr. Hasta iken, eller kirli, tozlu,
toprakl, yal, terli veya slak iken tokalamak iin el uzatmak veya el uzatmaya
hazrlanrken eli elbiseye silmek doru deildir. Byle bir durumda el uzatmamak
ve zr dilemek gerekir.
Birden ok kiinin olduu resm ortamda el skmaya en stten balanmaldr.
Cihan Yamakolunun, Ailede, Toplumda, ve Devlet Hayatnda nsan likileri (Anka-
ra: YK Matbaas, 1990) adl eserinde, sosyal yaamda grg ve nezaket kurallar ile ilgi-
li olarak ayrntl bilgileri bulabilirsiniz.
14
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Resim 1.1
Kaynak:
www.girnerentacar
com (Eriim Tarihi:
10.12.2011)
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
El pme
El pme; Anadolu slam kltrnde, geleneksel olarak kn bye sayg
sunumudur. Bu yzden aile bykleri ile aileye yakn byklerin, kendilerine
sayg duyulan yal kiilerin, retmenlerin ve din adamlarnn kadn-erkek ay-
rm yaplmadan elleri plr. Geleneksel tarzda el pme, genel olarak bay-
ramda, zel ve samimi ilikilerde uygulanr. El pmek iin dudak, eli plecek
kiinin sa elinin orta parmann stne yaklatrlr; duda elin zerine koy-
mak ve/veya sesli olarak pmek doru deildir. Dudak dokundurulur, per gi-
bi yaplr, sonra ba hafife eilir, alna gtrlr. Aln dedirmek gerekli deil-
dir. Elini ptrmek iin uzatan bir hanmn, yal bir erkein elini pmek say-
g gereidir.
Ayn statde ve/veya ayn yata olan bir hanmn ya da erkein elini pp ya-
nndaki hanmn ya da erkein elini pmemek hataldr. te yandan, bir erkee ya
da hanma elini ptren bir hanm ya da erkek, dier erkee ya da hanma elini
ptrmemesi de yanltr. Bu yzden ayn yerde bir erkee ya da hanma elini p-
tren kii, dierine de elini ptrmelidir.
El pmek, Anadolu Trk slam kltrnde, byklere duyulan saygnn ifadesidir.
Sokakta, ak ve genel ortamda, tatlarda el pmek veya ptrmek genelde
doru deildir; zorunlu olmadka ak alanda el plmemelidir. rnein karla-
ma veya uurlamada ak alanda da olsa aile byklerinin eli plr. Yaa kk
olan veya eldivenli olan bir hanmn eli plmemelidir. Hanmlar kendilerinden
byk hanmlarn ellerini pebilirler.
Kapal alanda ve ayakta iken bir erkein, hanmn elini (alna gtrmeden) p-
mesi Avrupai tarzda gsterilen sayg ifadesidir. Hanmn eli plrken eli biraz kal-
drlr, saygl biimde gzlerine baklarak el dudaa yaklatrlr, plr gibi yap-
lr, dudakla plmez. Eldivenli hanmn eli hi plmez. Genel olarak evli hanm-
larn eli plr. Gen kzlarn, bekr hanmlarn eli plmez. Ancak belirli bir ya-
a ve mevkiye gelmi olan bekr hanmn kendisi msade ederse eli plebilir.
Yanaktan pme
Karlama ve uurlamada nceden tanan kiiler arasnda yanaktan pmek
samimiyet ifadesidir. Yanaktan pmek ve pmek Trkiyede; Akdeniz, Yakn
ve Orta Dou lkelerinde karlama ve uurlamada uygulanan samimiyet ifade-
sidir. zel veya sosyal ortamda byklerin kkleri yanaklarndan pmesi ge-
leneksel bir sevgi ifadesidir. Ayrca tandk, dost veya akraba olan, ya veya sta-
t bakmndan edzeyde bulunan erkeklerin ve hanmlarn karlama, karla-
ma, ayrlma ve uurlamada birbirlerini yanaklarndan pmeleri nezaket ve sami-
miyet gstergesidir. Karlama ve uurlamada tandk ve samimi olan bir hanm
ile erkein yanaktan pmesi saygl, kibar ve nazik bir davrantr. Ancak p-
me istei hanmdan gelmelidir. Yanaktan prken sarlmak iin zel ve yakn
bir sevgi ve samimiyet olmaldr. lk tanmada veya tandk olsa bile samimi
olunmayan bir kiiyle sarlmak ve yanaktan pmek doru deildir.
15
El pme, Anadolu slam
kltrnde, geleneksel
olarak kn bye
sayg sunumudur.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Karlama ve uurlamada
nceden tanan kiiler
arasnda yanaktan pmek
samimiyet ifadesidir.
Teekkr Etme ve zr Dileme
Sosyal hayatta ve i ortamnda teekkr etme ve zr dileme medeni bir insan ol-
mann gereidir. Bu yzden yaplan her i ve hizmet karlnda kiiye mutlaka te-
ekkr edilmeli; yaplan bir hata, yanl ve kusur ya da zc veya rahatsz edici
bir davran sonunda da zr dilenmelidir.
Teekkr etmek, sosyal yaamda ve i ortamnda saygl ve nazik bir kii olarak
insani bir grevdir. Bu yzden sosyal hayatta ve i ortamnda; gemek iin kapy
aana ve tutana, mektup getirene, sevin ve mutluluu ya da znt ve acy pay-
laana, kendisini atayana veya seene, otelde ve lokantada hizmet edene, taksi o-
frne, den bir objeyi alp verene, ald mal paketleyene, giede bilet satana,
kendisine bir ey retene; hizmet, yardm ve iyilik edene teekkr edilmelidir.
Teekkr itenlikle ve tebessmle edilmeli; teekkr edilen teekkr edene Bir
ey deil, nemli deil, rica ederim, istirham ederim, estafurullah ya da
ben teekkr ederim eklinde bir karlk vermelidir. Teekkr; kiinin gzlerine
baklarak, tebessm edilerek ak ve anlalr biimde telaffuz edilmeli, iten ve i-
tenlikle sylenmelidir. Ayrca adn bildiiniz kiiye adn syleyerek teekkr et-
mek daha etkilidir.
Teekkr, kran duygusunun szl, yazl veya davransal olarak ifade edilmesidir.
Trkiyede alma hayatnda teekkr etmek bir tr dldr. lkretim oku-
lunda retmenden teekkr alan ouk sevinir, ailesi vnr; i hayatnda yne-
ticiden teekkr alan memur mutlu olur, daha verimli alr. hayatnda teekkr
etmek, alanlar dllendirmek ve gdlemektir. Bu yzden yaplan grev so-
nunda st astna teekkr etmelidir. st teekkr ettiinde, ast rica ederim deme-
meli, sa olun efendim veya grevim efendim, sa olun demelidir. nk i or-
tamnda yalnzca stler astlarna rica ederler. rnein ast stnden izin aldnda
ya da ast stne bir yaz imzalattnda, ast stne teekkr etmeli, st astna Ri-
ca ederim. demelidir.
ortamnda ve sosyal yaamda iek, elenk veya hediye gnderenlere; has-
tanede ziyarete gelenlere, cenaze trenine katlanlara, duygularn yazl olarak
iletmi olanlara; evinde arlayan evsahibine 3-4 gn sonra teekkr mektubu gn-
dermek saygl bir davran biimidir. Teekkr yazsn e-posta yoluyla veya mat-
bu bir yazyla gndermek doru deildir.
Hatadan dolay zr dilemek, klmek deildir, erdemliliktir; hatay bilmek
ve kabullenmektir. Ancak bilerek hata ilemek, sonra zr dilemek de doru de-
ildir. zr dilemek yerine kii batan hata ilememeye dikkat etmelidir.
st, asta teekkr ettiinde ast nasl cevap vermelidir?
ortamnda ve sosyal yaamda verilen sz ya da verilen bir grev yerine geti-
rilemediinde, olumsuz ve yanl bir hareket yapldnda zr dilemek gereklidir.
zr dilendiinde, nedeni mutlaka kar tarafa aklanmaldr. Bu aklama abart-
sz biimde, iten ve ksa olmaldr. Bir hata yapldnda onu gizlemek, yalan sy-
lemek, inkr etmek veya bakasnn stne atmak yerine hatay kabullenmek, so-
rumluluu almak, gerei sylemek hem drstlk hem de erdemli bir davran-
tr. Byle bir durumda zr dileyen kazanr; aksi ekilde davranan gvenirliini
kaybeder. zr dilemede zamanlama nemlidir; yaanlan olayn hemen ardndan
16
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
5
zr dilenmeli ve gereke ifade edilmelidir. Zaman getikten sonra zr dileme-
nin anlam yoktur. Ayrca konuma srasnda dil srmesi olduunda, yanl bir sz
azdan ktnda; zc ve incitici szler ya da argo szckler sarf edildiinde;
hayvan ad zikredildiinde hemen zr dilemek gereklidir.
zr, zamannda dilenmelidir. Ge dilenen zrn bir anlam olmaz.
Konuma ve Dinleme
Sosyal yaamda ve i ortamnda gzel ve etkili konuma becerisi kadar, konuma
konusunda sayg ve nezaket de nemlidir. nk bir kiinin bilgi birikimi, sayg
ve nezaketi; konuma ve dinleme srasnda ortaya kar. zellikle dinleme, kiiye
duyulan saygy gsterir. Sosyal yaamda kii ne kadar k ve gzel giyinse, doru
hareket etse de saygl, kibar, nazik ve etkili konumay bilmiyorsa gereken sayg-
y gremez.
lke olarak hanmlara, yaa byklere, stlere, resm kiilere ve yeni tanlan
kiilere adyla hitap edilmemeli; resm kiilere unvanyla, ad ve unvan bilinmeyen
kiilere hanmefendi/beyefendi diyerek hitap edilmeli; hibir zaman abla/aa-
bey/teyze/amca veya hemehrim vb. akrabalk veya hsmlk sfatlaryla hitap
edilmemelidir.
alma ortamnda zel yaamdan, aile sorunlarndan sz edilmemeli; anne-ba-
ba, e, i ve ocuklar ve zel sorunlar i ortamna tanmamal ve stlere ikyet
edilmemelidir. ortamnda ve i dnda amirin ve stlerin veya astlarn aleyhin-
de konuulmamal; onlarn zellikleri, srlar ve sorunlar kimseye aklanmamal-
dr. Kurum iinde ve dnda yneticileri/ivereni ve astlar kk drc sz ve
hareketlerden kanmal; iverenin, amirin ve stlerin ve astlarn iyi ve stn yn-
leri; yararl ve baarl almalar ne karlmaldr. ortamnda yumuak, sayg-
l, doal ve samimi bir ses tonuyla; saygl bir ifade ve slupla konumal; yksek
sesle, el kol hareketleriyle konumaktan kanmaldr. Konuma srasnda argo ke-
limeler kullanmaktan, zellikle kfrl konumaktan kanmaldr.
yaamnda stlere, iverenlere astlara ve vatandalara konuma srasnda
hayr dememeye dikkat edilmelidir. Nitekim diplomatlar, politikaclar, brok-
ratlar hayr yerine gereinizi yaparz, ilgileniriz, dnrz gibi ifadeler
kullanrlar. Batl toplumlar genelde hayr demezler, sadece zgnm derler.
hayatnda yneticiye (amire) itiraz etme ve kar gr belirtme (hayr deme)
daima sayg ve nezaket kurallar iinde, kendisini krmayacak biimde, yumuak
bir tonla, olumlu bir yaklamla, kzmadan ve kimseyi sulamadan, onun izniyle
ve uygun bir dille yaplmaldr. Hibir zaman hakl; yasal veya bilimsel bir gerek-
esi olmadan, keyf ve sbjektif olarak yneticiye itiraz edilmemeli ve hayr
denmemelidir.
ortam ve gnlk yaamda bir ey isterken daima ltfen ya da rica edebi-
lir miyim? gibi ifadeler kullanlmal; sunulan bir hizmetten sonra mutlaka teek-
kr edilmeli; bir kusur ve hatadan sonra affedersiniz denilmeli; bir kiinin krl-
masna veya zlmesine neden olunduunda zr dilenmelidir.
Sosyal yaamda selam vermenin, ltfen demenin, teekkr etmenin ve zr dilemenin ma-
liyeti yoktur ama kazanm oktur.
Kiinin bulunmad ortamda aleyhinde konumamal; dedikodusu yaplma-
mal; olumsuz, zayf ve hatal ynlerinden sz edilmemelidir. Konuma ve sohbet
17
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
srasnda kii hakknda kltc, krc ve zc konumaktan kanmaldr. l-
ke olarak, kiinin yzne sylenmeyecek bir sz arkasndan sylenmemelidir. ki
kii arasnda bir bakas hakknda konuma yapldnda, konuulanlar o kiiye
gtrlmemelidir.
yi ve gzel bir konuma, olumlu ve yapcdr. Bu yzden konumalarda in-
sanlarn iyi ve olumlu ynlerinden, iyi, stn ve baarl ynlerinden sz edilme-
li; tebrik ve takdir edilmeli; ancak yaplan iltifat ve takdir samimi ve inandrc ol-
mal; ar ve abartl olmamaldr. rnein bir hanma kl ve zarafeti nedeniy-
le iltifat etmek normaldir. Fakat bu iltifatta ileriye gitmek, o kiinin inandrcl-
n kaybettirir. Ayrca kiiye gereinden fazla iltifat etmek de onunla alay etmek
anlamna gelir.
Konumada, kii srekli kendinden sz etmemeli; kendini methetmemeli; ba-
ar ve stnlklerini, yaptklarn ve yaadklarn, grdklerini ve duyduklarn
sayp dkmemeli; zel yaamndan, aile ve i sorunlarndan sk sk sz etmemeli;
anne-baba, e ve ocuklarn, ynetici veya astlarn bakalarna ikyet etmemeli;
onlarn zelliklerini, sorunlarn ifa etmemelidir. En nemlisi, bakalarnn yann-
da baka bir insan kk drc sz ve hareketlerden kanmal; bunlarn sa-
dece iyi ve gzel ynleri ne karlmal; fakat fazla da vlmemelidir. Bakalar-
nn yannda sk sk paradan, kazantan, sahip olunan evden, arabadan, maldan
sz edilmemeli; tandklarla, para ve kazanla, ev ve arabayla vnmemeli; alnan
bir eyin fiyat sorulmadka sylenmemelidir. Ayrca kimsenin zellikle hanmla-
rn kilosu ve ya; erkeklerin kazanc, maa ve paras sorulmamaldr. Hi kimse-
ye yanzdan fazla gsteriyorsunuz, kilo almsnz gibi ifadeler kullanlmama-
ldr. zellikle hanmlara yan ve kilosunu sormak saygszlk ve hatta hakaret ka-
bul edilir.
Sosyal yaamda ve i ortamnda grevlilere ve hizmetlilere ver, yap, ge-
tir, gtr eklinde emir kipi kullanlmamal; soru biiminde yapar msnz?,
yapabilir misiniz?, verir misiniz? ya da verebilir misiniz?, rica edebilir mi-
yim? eklinde ifadeler kullanlmaldr. Ayrca bakalarna akl, ders ve t veri-
ci tarzda konuma yapmaktan da kanmal; konuurken anladn m/anladnz
m? diye sorulmamal; anlatabildim mi?, anlalmayan bir ey var m? eklinde
sorulmaldr.
lke olarak sz almadan, sz verilmeden, sorulmadan ve gereinden fazla ko-
numamak gerekir. nk gereinden fazla konumak, azna geleni sylemek
ve szn esirgememek, bazen insann bana dert aar ve kii dilinin cezasn e-
ker. Konuma srasnda tenkit, itiraz ve atma yaratan konulardan da kanmal;
ortak konulardan sz edilmelidir. Sizin gr, dnce ve inancnza aykr bir ey
sylendiinde hemen tepki gsterilmemeli; kar gr ve dnceler sayg ve
hogryle karlanmal; savunmaya veya atmaya gemek yerine konu deiti-
rilmelidir. Biriyle konuurken sz kesilmemeli, sz arasna girilmemeli, szn
bitirmesi beklenmelidir. Konuan iki kiinin yanna gidilmemeli, konuma arasna
girilmemeli; konumalar dinlenmemeli, kulak misafiri olunmamaldr.
Konuma konusu muhatabn veya grubun ortak ilgi alan olmaldr. Dinleyen-
lerin ilgisini ekmeyen bir konu hemen deitirilmelidir. Grup iinde ortak ilgi
alan olmadka politik, etnik, sportif ve dinsel konulara girilmemeli; lm, hasta-
lk, kaza, felaket ve sava gibi zc konulardan da sz edilmemelidir. nk ki-
mi bu tr konulardan incinebilir. Byle bir konu aldnda dinlemede kalmal;
gerektiinde de saygl biimde konumaldr.
18
Biriyle konuurken sz
kesilmemeli, sz arasna
girilmemeli; szn
bitirmesi beklenmelidir.
Konuan iki kiinin yanna
gidilmemeli, konuma
arasna girilmemeli;
konumalar dinlenmemeli,
kulak misafiri
olunmamaldr.
Konuurken kimseyle alay edilmemeli; orada bulunmayan, cevap ve sz hakk
olmayan kii hakknda olumsuz konuulmamal; gevezelik edilmemeli; konuma
srasnda gereksiz ve yerli yersiz glnmemeli; kzgnlk, korku, nefret, kskanlk
ve ar sevin gibi duygular gsterilmemelidir. Kiiyi zmemek ve krmamak iin
yalan sylemek yerine sessiz kalmak tercih edilmelidir. Yalan masum deildir.
Sylenen beyaz yalan da olsa, gerek duyulduunda ve renildiinde gven kay-
bna neden olur.
zel yaam veya resm grevle ilgili olarak rahatsz edici bir soru sorulduun-
da zr dilerim, bu konu yalnzca beni ilgilendiriyor denmelidir. Hakaret ve hak-
szlk sz konusu olduunda, kiinin zerine gitmek yerine konuyu alttan alarak
kendisini yumuatmak; bylece kontrol salamak uygun bir davran yntemidir.
Kii ileri giderse ve srar ederse, en iyi yol terk etmek ve o kiiyle ilikiyi kesmek-
tir. Bir kiinin yanl bir sz veya hareketi yalnz ortamda (tek bana) iken, nazik
bir ekilde sadece kendisine ifade edilmeli; kiinin iyi, gzel, stn ve baarl bir
yn ise bakasnn yannda ve topluluk iinde ak bir ekilde ve takdirle ifade
edilmelidir.
Konumada kullanlan kelimeler anlalr olmal; muhatabn ya da grubun anla-
mayaca teknik terimler ve yabanc kelimeler kullanlmamaldr. Bu tr kelimeler
kullanldnda aklanmaldr. Ayrca konumada farkl anlamlara gelen kelimele-
ri kullanmaktan kanlmaldr. Konumada szler; ses tonu, el kol hareketleri ve
beden diliyle desteklenmelidir.
Konuma srasnda gerekli olmadka ses ykseltilmemeli; ar ve lsz el kol hareket-
leri yaplmamal; ses tonu, mimik ve jestler konuya, konuulan kiiye, gruba, bulunulan
yere (ortama) uygun olmaldr.
Konumak veya soru sormak iin konumacnn sz kesilmemeli, cmlesini
bitirmesi veya nefes almas beklenmelidir. Yanllkla birinin sz kesildiinde he-
men zr dilenmelidir. Grup iinde sohbette hi konumamak veya konumay te-
keline almak ya da bilmedii bir konuda biliyormu gibi konumak saygszlktr.
Kii yalnzca bildii konuda ve az konumaldr.
Resm ve sosyal ortamda sze balama ve ilk konuma hakk kimlere aittir?
Konuurken muhatabn ya da grubun gr ve dncelerine; ahlaki, mill ve
manevi deerlerine saygl olunmaldr. nk herkesin fikri, dncesi, inanc,
alkanlklar ve yaam tarz farkldr ve herkes kendine gre hakldr.
Mesleki, bilimsel ve teknik konular yalnzca meslektalar arasnda konuulma-
ldr; o meslee yabanc biriyle mesleki ve bilimsel konularda konumak o kiiyi
rahatsz eder. rnein bir doktorun mhendisle tp konusunda; bir inaat mhen-
disinin doktorla statik konusunda; bir doktorun mftyle din konusunda konu-
mas doru deildir. Ancak muhatap olunan kii, soru sorarsa detayna girilmeden,
anlayabilecei dzeyde yant verilmelidir.
Konuma ve tartma srasnda, kar tarafn grlerine katlmama durumu sz
konusu olduunda, kiiye yanl dnyorsunuz, doru deil, hatalsn gibi k-
rc szler sylemek yerine, ben bu konuda farkl dnyorum ya da size sayg du-
yuyorum veya haklsnz deyip gr ve dnce belirtmemek daha doru bir yn-
temdir. nk konuma ve tartmann birinci kural, bakalarnn gr ve dnce-
lerine saygl olmaktr. Bu yzden bakalarnn gr ve dncelerini kabul etmek
19
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
6
veya ettirmek, srarc olmak yanltr. Konuma ve tartmada en uygun yntem ortak
konularda, konumak, orta yolda uzlamak, konuyu tatlya balamak ve anlamaktr.
Konuma srasnda, aka ve espri yapmak incelik ve dikkat gerektirir. Bu yz-
den aka ve espri yaparken dikkatli olmak, kimseyi incitmemek; insanlar gldr-
mek isterken kabalk etmemek veya krmamak gereklidir.
Hanmlarn bulunduu ortamda terbiye snrlarn aan konumalardan, baka-
larn incitici ve zc olumsuz szler, argo szckler ve hayvan adlar kulla-
nmaktan kanmal; kullanldnda da affedersiniz veya zr dilerim denilme-
lidir. En nemlisi, konuma srasnda kfr etmekten kanmaktr. nk konu-
mada affedilmeyecek en byk hata, ayp ve hatta su kfr etmektir. Kfr eden
kii ncelikle kendini kltr ve saygnln yitirir. Kfr, eer bir kiiye ynel-
tilmi ise aka hakarettir. nk kfrde hem kiiyi aalama hem de onun onur
ve namusunu karalama sz konusudur. Saygl, kibar ve nazik bir erkek toplum
iinde zellikle hanmlarn yannda kfr etmekten kanmal; azndan kt bir
sz ktnda hemen zr dilemelidir.
Konuma srasnda bir fikri savunmak ve kar taraf ikna etmek iin yemin et-
mek, doru ve uygun olmayan bir davrantr. Konuma esnasnda yemin etmek,
o kiinin inandrc olmadn gsterir. Oysa samimi olarak sylenen sz, yemin
etmekten daha etkili ve inandrcdr.
Konuma srasnda retmenlik, doktorluk gibi meslekler, belli il veya ile sa-
kinleri, etnik gruplar, lke vatandalar vb. hakknda genellemeler yaplmamal;
rnek verirken asla isim verilmemelidir. Yaplan konuma srasnda kar tarafn
gvenerek verdii zel ve gizli bilgiler bakasna anlatlmamal; sr olarak saklan-
maldr. Sr olan zel ve gizli bilgi, gvenilen biri olsa da bakasna sylenmeme-
lidir. nk atalarmz Syleme srrn dostuna, dostun da syler dostuna demi-
lerdir. Ayrca bugn dost denilen kii, yarn hasm olabilir.
Sr, kimseye sylenilmemesi gereken bir bilgidir.
Konuma, grme ve sohbetlerde dinleme yntemi, sz kesmemek ve dinle-
mektir. Etkili dinlemenin yntemi ve gstergesi ise, konuan kiinin gzlerine (gz
blgesine) bakmak; kiiye doru hafif eilmek, zaman zaman tebessm ederek ve
hafif ba eerek onay vermek; sz aralarnda evet, tabii, haklsnz, elbette,
ok gzel gibi szlerle dinlediini belli etmek veya aklayc sorular sormaktr.
Ayrca dinlerken kiinin holanaca sorular sormak ne kadar dinlenildiini, ilgile-
nildiini ve memnun olunduunu gsteren dinleme yntemdir. Buna karn, kii
konuurken baka yere bakmak, arkaya dnmek, ilgisiz davranmak, kt kalem-
le oynamak, yaz yazmak, kitap okumak, baka eyle megul olmak, dinlememek
veya konuan kiiye pasif tepki gstermektir ve saygszlktr.
Sosyal yaamda sayg, grg ve nezaket kurallar ile ilgili deiik bilgilere www.uzmantv.
com/etiket/nezaket%20kurallar adresinden ulaabilirsiniz.
Telefonda Konuma
amzda telefonla iletiim resm ve sosyal yaamda zorunlu bir gereksinimdir.
Ancak telefonda konumak yz yze konumaktan daha zordur. nk yz yze
konumada gz temas, mimik ve jestler vardr. Yz yze konumada bir hata ya-
pldnda onu telafi etme imkn vardr. Telefonda konumada kullanlan yalnz-
ca sestir. Sesi doru kullanmak, konuurken doal ve iten olmak gereklidir.
20
Saygl, kibar ve nazik bir
erkek toplum iinde zellikle
hanmlarn yannda kfr
etmekten kanmal;
azndan kt bir sz
ktnda hemen zr
dilemelidir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Gnmzde resm, zel ve sosyal yaamda grmelerin ou telefon aracl-
yla yaplmaktadr. Bu yzden herkesin i ortamnda, zel ve sosyal yaamda te-
lefon kullanma ve telefonda konuma kurallarn bilmesi ve uygulamas gereklidir.
Resm olsun, zel olsun telefona cevap verirken efendim ya da ube mdr
Ahmet Yldz veya personel efi Ali Akn, buyurun efendim veya Nihal Doan,
buyurun efendim gibi ifadeler kullanlmaldr. yerinde santral telefonunu aan
grevli, nce kurum/kurulu/iletme adn sylemeli, birden fazla grevli varsa
adn da belirtmelidir. rnein ada Otel, iyi gnler, ben Aye, size nasl yar-
dmc olabilirim? demelidir.
Telefon aan kii kendisini tantmamsa kimsiniz? sorusu yerine, kiminle g-
ryorum? veya sizi tanyabilir miyim ltfen? ya da arayan kii tahmin ediliyor-
sa Ali Beyle mi gryorum? ifadeleri kullanlabilir. Arayan kii adn syleme-
mise ve bulunulan yerde baka birisi ile grmek istiyor da ilgili kii yoksa tele-
fona cevap veren kii kim arad diyeyim?, kimin aradn sorabilir miyim? ve-
ya not brakmak ister misiniz? ifadelerinden uygun olann kullanabilir.
Yanl bir numara arandnda zr dilenmeli, yanllkla arand konusunda
emin olmak iin aranlan numara tekrar edilerek kar tarafa teyit ettirilmelidir. r-
nein 321 XX XX veya 0596 XX XXi aramtm veya Nihat Gntrkle mi gr-
yorum? denilerek teyit alnabilir. Eer numara yanlsa zr dilenmeli; yanllk-
la aranlan kii de anlayl olmaldr.
Eit konumdaki kiiler arasndaki telefon konumasnda; telefonla arayan kiinin
telefonu nce kapatmas gerekir. Arayan kiiden nce mazeretsiz ve izinsiz olarak
grmeyi sonlandrmak ve telefonu kapatmak saygszlk olarak nitelendirilir. An-
cak alma yaamnda st veya iveren, sosyal ortamda yaa byk biri veya bir
hanm arandnda telefonu i hayatnda st olan; sosyal hayatta, yaa byk veya
hanm olan nce kapatr. zel ve sosyal ortamda, iki hanm ya da iki erkek telefon-
la konuurken yaa byk olan nce kapatr. hayatnda, st odadayken telefon
gelmesi hlinde, zr dilerim ya da izninizle deyip telefona cevap verilmeli an-
cak grme ksa tutulmal veya arayan kiiye o anda msait olunmad, daha son-
ra aranaca kendisine ifade edilmelidir. Odada misafir varken ortak tandk birisi
aryorsa yanmda kim var, biliyor musun?,grmek ister misin? gibi szler sarf
edilmemelidir. Kii byle bir durumda zorda kalabilir, mahcup duruma debilir.
Telefonla konuulurken birey yemek ve imek karsndakine saygszlktr.
Telefon konumalarnda ses tonu ok nemlidir. Bu nedenle, ses tonuna can-
llk, tatllk ve kibarlk katlmaldr. Konuma esnasnda kar tarafn kulana k-
srmekten veya haprmaktan kanlmal ve byle bir ey olduunda zr dilen-
meli veya mmknse affedersiniz deyip ahize elle kapatlmaldr. Telefon gr-
meleri esnasnda ak olan radyo, mzikalar, TV ve benzeri sesli cihazlar kapatl-
mal veya sesi kslmal; telefonda bararak konuulmamal; aranlan yerin uzakl-
na gre ses tonu ykseltilmemelidir. Ev telefonu hafta iinde sabah 09.00 - 22.00
aras aranmaldr. Hafta sonlarnda zorunluluk dnda 12.00 -22.30 aras ideal ara-
ma saatleridir. Yemek saatlerinde kimse telefonla aranmamaldr.
Ynetici asistan (sekreter) araclyla telefon irtibatlandrrken eitler aras g-
rme, ynetici asistanlarnn ayn anda karlkl telefon aktarmyla gerekletiri-
lir. Ast - st arasnda grmelerde ise, ast daima st ile irtibatlandrlr. st ve ast-
lar arasnda yaplan telefon grmelerinde evet anlamnda h h veya tamam
21
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
gibi ifadeler kullanlmamal, dikkatle dinlediini gstermek iin evet veya evet
efendim ifadeleri kullanlmaldr.
Bakasnn evinde veya i yerinde bir baka yere telefon amak istenildiinde
mutlaka izin istenmeli ve konuma ksa tutulmaldr. Acil ve ok nemli durumlar
dnda misafir olunan ev veya i yerinden telefonla yurt ii ve yurt d grme
yaplmamaldr.
Cep (mobil) telefonunun zil tonu bakalarn rahatsz etmemelidir. Cep telefo-
nunun zil tonu kiilii, zevki ve ilgiyi yanstr. Bakasnn odasndayken veya ya-
nndayken cep telefonu aldnda, cevaplamadan nce zr dilenmeli ve izin
alnmaldr. Yneticinin yannda veya odasnda iken sadece daha st makamlardan
telefon geldiinde, nce makamnda bulunulan yneticiden izin alnmal ve zr
dilerim, genel mdrlkten/valilikten aryorlar, msaadenizle gibi ifadelerle tele-
fon almal ve ksa konuma yaplmaldr.
Resm grmelerde telefonu nce kim kapatmaldr?
Cep telefonuyla mesaj gnderildiinde, kiinin telefonunda gnderen ad kayt-
l olsa da, mesajn altna ad ve soyad mutlaka yazlmaldr. Yeni yl, bayram gibi
zel gnlerde oklu mesaj yerine kiilere zel mesaj gnderilmesi daha doru,
saygl ve nazik bir davrantr.
Konferans, seminer veya ders salonlarnda, sinema, tiyatro ve balolarda, her
trl toplantda, ibadethanelerde, cenaze trenlerinde ve doktor vb. bekleme sa-
lonlarnda telefon kapatlmal veya sessiz konuma alnmaldr. Kapatma unutul-
musa alar almaz kimin aradna bakmakszn telefon hemen kapatlmal ve
evredekilerden zr dilenmeli ve daha sonra durum arayana aklanmaldr.
Sk sk alan mobil telefonlara cevap vererek birlikte olunan kii ikinci plana
atlmamaldr. Bu konuda ncelikler belirlenmelidir. nemli olmayan telefonlara
cevap vermemek birlikte olduunuz kiiye verilen deerin bir gstergesidir. zin
alnmadan hi kimsenin ev ve cep telefon numaras bakasna verilmemelidir.
Sabit telefonlarda olduu gibi mobil telefonlarda da arayan kii kendisini tant-
tktan sonra veya cevaplayan kii telefonunda adn veya numarasn grd iin
arayan kiiye ismiyle hitap ettikten sonra, arayan kii aranan kiiye nce msait
olup olmadn sormaldr. ayet kii msait deilse gerekesini arayan kiiye uy-
gun bir dille sylemeli ancak daha sonra arayan kiiyi kendisi aramaldr.
ok zorunlu olmadka ara kullanrken telefon grmesi yaplmamal; mm-
knse ara kiti kullanlmal ya da ara kenara ekilerek konuulmaldr. Uaklara,
yksek donanml ve zellikli elektronik fren sistemli aralara binerken telefon ka-
patlmaldr. Eer arata zarar nleyici sistem varsa, dier yolcular rahatsz etme-
mek kaydyla telefon grmesi ksa yaplmaldr.
Aranan telefon defa aldrlmal; 10 dakika gemeden ikinci kez aranmama-
ldr. Cep telefonlarnn beyin ve kalp zerindeki zararlar konusundaki uyarlar
dikkate alnarak grmeler uzun tutulmamal, mmknse kulaklk kullanlmal-
dr. Gerek sabit gerekse mobil telefon grmelerinde tekrar dnmek gibi ifade-
ler kullanlmamal; bunun yerine seni tekrar arayacam veya sizi ararm gibi
ifadeler tercih edilmelidir (laan, 2010: 57).
22
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
7
23
Sosyal davran kurallarn tanmlamak.
Sosyal davran, toplum iinde birlikte yaayan
ve birlikte alan insanlarn karlkl sayg ve
nezaket gerei uymak ve uygulamak durumun-
da olduklar toplumca genel kabul gren davra-
nlar btndr. nsanlar zel, sosyal, kurumsal
ve kamusal alanlarda yaar. zel yaamda aile-
nin kurallarna; sosyal yaamda sosyal kurallara,
resm (kamusal) yaamda ve i ortamnda ku-
rumsal kurallarna uyar. Bu yzden herkes top-
lumsal yaamda sosyal davran kurallarna, ku-
rumsal yaamda kurumun/iletmenin kurallar-
na, resm (kamusal) yaamda da resm kurallara
uymak ve uygun davranmak sorumluluu ve y-
kmll tar. nk uygun olmak ve uygun
davranmak toplum iinde birlikte yaamann; bir
kurumda bakalaryla birlikte almann doal
ve yasal gereidir. Ancak bu kurallara uymak ki-
inin kendisi olmamas, maske takmas deildir.
nk bir insann toplumsal, kurumsal ve kamu-
sal kurallara uymas ve uygun davranmas, onun
sosyal bir varlk olmasnn doal ve sosyal gere-
idir. Bu her lkede toplumsal, kurumsal ve ka-
musal yaamn temel ilkesidir.
Sosyal davranlar oluturan ge ve etmenleri
tanmlamak.
Gnlk sosyal yaamda ve i ortamnda sosyal
davran kurallarn oluturan balca geler hu-
kuk kurallar, din ve ahlak kurallar, rf ve det-
ler, sayg ve nezaket kurallardr. Kurumsal ve
sosyal yaamda hergn uygulanan davran ku-
rallar hitap, selamlama, tantma-tantrma; el
skma, el pme, yanaktan pme; teekkr etme,
zr dileme; konuma ve dinleme, sabit ve mo-
bil telefonla konumadr. Kamusal ve kurumsal
yaamda sosyal davranlarn temel ilkesi de say-
g ve nezakettir. Sayg ve nezaket de davranla
gsterilir.
Sosyal davran biimlerini aklamak.
Toplumda sosyal davran biimleri gnlk ya-
amda ska uygulanan selamlama, tantma, ta-
ntrma, tokalama, teekkr etme, zr dileme
gibi iletiim biimlerinden oluur. Sosyal yaam-
da ve i ortamnda selam vermenin, tantmann,
tantrmann, tokalamann, el pmenin, teek-
kr etmenin de kurallar, biim ve yntemleri
vardr. Bu kurallar doru biimde uygulamak
sayg ve nezaketin olduu kadar bakalaryla et-
kili iletiim kurmann da yntemidir.
zet
1
A M A
2
A M A
3
A M A
24
1. Trkiyede sosyal davranlarn yapsn aada ve-
rilen unsurlardan hangisi etkilememitir?
a. Trk-amanlk
b. Bat (Fransa)
c. Arap- slam (Mslmanlk)
d. Trk-slam
e. ran-Zerdtlk
2. Sosyal davran kurallarnn temelinde hangi ge
(unsur) yoktur?
a. Hukuk kurallar
b. Din kurallar
c. Ahlak kurallar
d. Mantk kurallar
e. rf-detler
3. Ynetim ve i hayatnda stlere resm olarak nasl
hitap edilir?
a. Adyla
b. Soyadyla
c. Adna hanm/bey ekleyerek
d. Unvanyla
e. Yaknlk ifadesiyle (abla/abi)
4. Resm makamda, toplantda, trende selamlama han-
gi ifade ile yaplmaldr?
a. Gnaydn
b. yi gnler
c. Sayglar
d. Merhaba
e. Selamnaleykm
5. Cumhurbakan nasl selamlamaldr?
a. Sayglar beyefendi diyerek
b. Merhaba diyerek
c. Ayaa kalkarak, cephe alarak, hafif ba eerek
d. Kalkar gibi yaparak
e. Selam verilmez.
6. Resm ortamda, resm bir kii ste ya da toplulua
nasl tantlr?
a. Adyla
b. Ad ve soyadyla
c. Ad, soyad ve unvanyla
d. Sadece unvanyla
e. Unvan ve ad soyadyla
7. st ya da yal bir kii teekkr edince nasl karlk
verilmelidir?
a. Ben teekkr ederim.
b. Sa olun efendim
c. Rica ederim.
d. Demez, nemli deil.
e. Estafurullah!
8. Aadakilerden hangisi kibar, saygl konuma ve
ifade tarz deildir?
a. Msaadenizle, telefon edebilir miyim?
b. Ltfen! Kalemi uzatabilirmisiniz?
c. Tuzluu rica edebilirmiyim?
d. Sizi biraz bekletebilirmiyim?
e. Ltfen! Susarmsn!
9. Aadakilerden hangisi telefonu kapatma ncelii-
ne sahiptir?
a. Memurlar
b. Eitler
c. Astlar
d. stler
e. Kkler
10. ortamnda telefon nasl almal ve cevaplan-
maldr?
a. Alo?
b. Buyurun, ben Ahmet
c. Kimi aradnz?
d. Alo kimsiniz?
e. 130 60 90
Kendimizi Snayalm
25
Adam Yerine Koymak
Blent Ecevit Babakan iken, TBMMde basn toplant-
s yapar. Bir gazeteci kendisine: Efendim, biz canl ya-
yn yapacaz, birka dakika bekler misiniz? der. Ba-
bakan da dier gazetecilere sorar. Onlar da, bekleriz
derler. 3-4 dakika geer, gazeteciler kzmaya balar.
Bunun zerine gazeteci efine telefon eder: efim, ada-
m 3-4 dakikadr bekletiyoruz, yayna balayalm der.
Babakan Ecevit bunu duyar ve o gazeteciye: Beni
adam yerine koyduunuz iin size teekkr ederim
der. Gazeteci kpkrmz olur. (Aytrk, 2011:31)
Okuma Paras
Selam Vermek ve El ptrmek
XV. Louis ocukken bir gn lalasyla birlikte Versailles
Sarayndan kyordu. Kapda bulunan ayakkab boya-
cs hemen apkasn kard ve gen Kral selamlad.
Lala da apkasn kararak boyacnn selamna karlk
verdi. Kk Kral, Nasl byle bir adama selam verir-
siniz? dedi. Lala da, Majeste, ona selam vermek, ba-
kalarnn arkamzdan, boyacnn bizden daha nazik bir
adam olduunu sylemelerinden daha iyidir dedi.
(DAssailly, 1967:43)
Adamn biri, Hz. mer halife iken elini pmek ister.
Hz. mer de, Ben senin baban deilim, hocan dei-
lim. Sana aile by olarak bir stnlm yok; ilim-
irfan yolunda sana bir ey de retmedim. Sadece dn-
ya by (devlet bakan) olarak stnlm var.
Dnya bynn elini pmek ise, bir insan iin zillet-
tir (alalmaktr). Bu da slamda yoktur. Bu yzden se-
nin kendini alaltmaya, benim de aldanmaya ihtiyacm
yoktur demi, elini ptrmemitir. (Kutay, 2003:161)
1. e Yantnz yanl ise Sosyal Davranlar Olutu-
ran geler ve Etmenler konusunu yeniden
gzden geiriniz.
2. d Yantnz yanl ise Sosyal Davranlar Olutu-
ran geler ve Etmenler konusunu yeniden
gzden geiriniz.
3. d Yantnz yanl ise Hitap konusunu yeniden
gzden geiriniz.
4. c Yantnz yanl ise Selamlama konusunu ye-
niden gzden geiriniz.
5. c Yantnz yanl ise Selamlama konusunu ye-
6. e Yantnz yanl ise Tantma-Tantrma konu-
sunu yeniden gzden geiriniz.
7. b Yantnz yanl ise Teekkr Etme ve zr Di-
leme konusunu yeniden gzden geiriniz.
8. e Yantnz yanl ise Konuma ve Dinleme ko-
nusunu yeniden gzden geiriniz.
9. d Yantnz yanl ise Telefonda Konuma ko-
10. b Yantnz yanl ise Telefonda Konuma ko-
Yaamn inden
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

26
Sra Sizde 1
Davran kurallar nce ailede, sonra okulda renilir.
Sra Sizde 2
Resm ortamda st yneticilere unvanyla hitap edilir.
Sra Sizde 3
Selam hangi ifadeyle verildi ise, ayn ifadeyle hafif ba
eerek ve tebessm ederek alnr: yi gnler diyene,
iyi gnler denir. Merhaba diyene merhaba denir.
Sra Sizde 4
nce ad ve soyad sylenir. Gerekirse, ardndan unva-
n, meslei ya da yaknlk derecesi veya nemli bir zel-
lii belirtilir.
Sra Sizde 5
Sa olun efendim, grevim demelidir.
Sra Sizde 6
Resm ortamda stlere; sosyal ortamda yaa bykle-
re aittir.
Sra Sizde 7
Resm grmede telefonu nce kapatma hakk stle-
re aittir.
Aytrk, N. (2011). nsan Sanat - Nitelikli ve Etkili n-
san Olma Yollar, stanbul: Yediveren Yaynlar.
Aytrk, N. (2007). Davran Bilgisi - Ailede, Toplum-
da ve Hayatnda Sayg, Grg ve Nezaket Ku-
rallar, Ankara: Nobel Yaynevi.
Aytrk, N. (2009). Protokol Ynetimi - Kamusal Ya-
amda Protokol Kurallar, Ankara: TODAE Yay-
n, Gelitirilmi 5. Bask.
Aytrk, N. (2011). Protokol Bilgisi - Sosyal Hayatta
ve Ortamnda Protokol ve Davran Kuralla-
r, Ankara: Nobel Yaynevi.
Kutay, C. (2003). Yazlmam Tarihimiz, stanbul: Mil-
liyet Yaynlar.
Osmay, N. (1985). nsan Mhendislii, Ankara: DKD
Dernei.
zaltn, . D. (2005), Her eyin Bir Adab Var, stan-
bul: ALFA Yaynlar.
nltrk, A. (2002). Sosyal Davran Kurallar ve
Protokol, Ankara: Dost Kitabevi.
Yamakolu, C. (1990). Ailede, Toplumda, ve Dev-
let Hayatnda nsan likileri, Ankara: YK Mat-
baas.
Sra Sizde Yant Anahtar Yararlanlan Kaynaklar
hayatnda ve sosyal yaamda uygulanan ve uyulmas gereken sayg, grg
ve nezaket kurallarn aklayabilecek,
Gnlk yaamda ve zellikle insan ilikilerinde uygulanan ve bakalar tara-
fndan da uygulanmas beklenen sayg, grg ve nezaket kurallarn akla-
yabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.
indekiler
Sayg Kurallar
Grg Kurallar
Nezaket Kurallar
nsan likileri
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
Sosyal Davran ve
Protokol
Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar
SOSYAL YAAMDA SAYGI, GRG
VE NEZAKET KURALLARI
GNLK YAAMDA SAYGI,
GRG VE NEZAKET KURALLARI
2
SOSYAL YAAMDA SAYGI, GRG VE NEZAKET
KURALLARI
Gnlk sosyal yaam her lkede ve toplumda hukuk, din ve ahlak kurallarna, rf
ve detlere dayanan sayg, grg ve nezaket kurallar iinde geer. Bu yzden ki-
inin toplum iinde sevilmesi ve saylmas (itibar) sosyal yaamda sayg, grg ve
nezaket kurallarna uymasyla ortaya kar. Sosyal yaamda uyulmas ve uygulan-
mas gereken sayg, grg ve nezaket kurallar aada eitli balklar altnda ak-
lanmtr (Aytrk, 2007:115).
Trafikte ve Tatlarda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar
Trafikte ve kamusal hizmet tat olan taksilerde, toplu tama aralarnda, otomo-
bili cretli ofrn ya da sahibinin kulland otomobillerde uyulmas gereken dav-
ran kalplar vardr. Trafikte ve tatlarda uygulanmas gereken sosyal davran
kurallar (sayg, grg ve nezaket kurallar) aada aklanmtr.
Sosyal davran kurallarnn temelini sayg ve nezaket oluturur.
Trafikte Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar
Ara kullanan her srcnn, kendini iyi bir src zannetmesi ve daima hakl
hissetmesi; dierlerini de acemi ve haksz olarak dnmesi son derece hataldr.
Trafikte bakalarnn hakkna sayg gstermeyen, kural ve yntem tanmayan s-
rc, kazalara neden olmaktadr. Trafikte uyulmas gereken en nemli kurallar; al-
koll ve sratli araba kullanmamak, hatal sollama yapmamak, yolun ortasndan
gitmemek, sadan gitmek, erit deitirirken sinyal vermek ve yayalara yol ver-
mektir. Trafikte srclerin, arabada bulunan kiilerin ve yayalarn uymalar gere-
ken sayg ve nezaket kurallar unlardr:
Arabada emniyet kemeri mutlaka balanmal; 12 yandan kk ocuklar
arkaya oturtulmal ve emniyet kemerleri balanmaldr. Bekleme srasnda,
motor bo yere altrlmamal, zararl egzoz gaz kartarak evre kirletil-
memelidir. Yamurlu havalarda ehir iinde dikkatli ve yava gidilmeli, kal-
drmda yryen veya bekleyenlerin zerine su sratlmamaldr. Tehlikeli
ve sinyalsiz gei yaplmamal; dier srcler, zellikle hanm srcler ta-
ciz edilmemelidir. Trafikte gei ncelii olan aralara saa yanaarak veya
Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Trafikte uyulmas gereken en
nemli kurallar; alkoll ve
sratli araba kullanmamak;
hatal sollama yapmamak,
yolun ortasndan gitmemek,
sadan gitmek; erit
deitirirken sinyal vermek;
yayalara yol vermektir.
durarak hemen yol verilmelidir. Yeil k yanm olsa bile, karya geen
yayalar beklenmelidir.
Kaza yapm olan bir tat ile karlaldnda hemen durmal; gerektiinde
ilk yardma, polis ya da jandarmaya haber verilmeli; yaralanan, zor durum-
da olan biri varsa kendisine yardm edilmelidir. Park etmi bir arabaya ar-
pan ve hasar veren bir src, kartn ya da adresini ve telefon numarasn
tatn sileceinin altna brakmaldr.
Gereksiz yer ve zamanda (meskn mahalde ve gece vakti) birini armak
veya geldiini haber vermek veya bir tand selamlamak iin klakson a-
lnmamaldr.
Yaya olarak yol veren bir srcye bala veya elle selam vererek tebessm-
le teekkr edilmeli; yolcu olarak arabada srcye mdahale edilmemeli-
dir. Yaya ve src olarak trafik iaret ve iaretilerine uyulmaldr.
Kaldrmlara, park yasa bulunan yerlere, kap nlerine park edilmemeli;
baka aralarn giri-kna engel olunmamaldr.
Arabada radyo veya teybin sesi dardan duyulacak kadar fazla almamal
ve evrede grlt kirlilii yaratlmamaldr. Arabada alkoll iki iilmemeli
ve alkoll ara kullanlmamaldr.
Arabadan darya yiyecek, iecek, kutu, ie, sigara, izmarit vb. p atlma-
mal; kl tablas boaltlmamaldr.
Gereksiz yer ve zamanda (meskn mahalde ve gece vakti) birini armak veya geldiini
haber vermek iin klakson alnmamaldr.
Takside ve Otomobilde Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar
Trafikte dzenin bozulmamas ve kazalarn nne geilmesi iin srclerin, ya-
yalarn ve yolcularn yolda ve arata uymalar gereken sayg, grg ve nezaket ku-
rallar vardr. Bu kurallar aada belirtilmitir:
Ticari taksi ofr, trafiin youn olduu yerlerde durmak ve mteri almak
zorunda deildir. Ancak ald yolcuyu gidecei yere gtrmek zorundadr.
Taksi ofr gerektiinde gidilecek yerin gzerghn yolcuya sormaldr.
Taksi ofr temiz, tral, bakml ve yolcuya saygl olmaldr. ofr taksi-
de sigara imemelidir. Taksi ofr mterinin eyasn, valizini tamak, ba-
gaja koymak ve bagajdan almak zorunda deildir. Ancak yolcu yal, engel-
li (zrl) veya hanm ise, ofrn yardm etmesi sayg ve nezakettir. Taksi
ofr, tatta yolcu varken radyo veya teybi amamaldr. Uzun yolda rad-
yo, teybi veya CDyi yolcunun izniyle amal, dinledii mziin yolcuyu ra-
hatsz edip etmediini kendisine sormaldr.
Hanm ve erkek yolda birlikte iken taksiye binmek iin, erkek arka sa ka-
py aar, nce kendisi biner ve sola geer; hanm sonra biner ve arka sa
koltua oturur. Park yerinde ise erkek arka sa kapy aar, hanmn binme-
sine yardm eder; erkek kapy hafife kapatr, arkadan dolar, sol kapy
aar ve arka sola oturur. Taksiden nce hanm, sonra erkek iner.
Yolda taksi evirmenin en uygun yntemi, el kaldrmaktr. ofre barmak
ve slk almak uygun bir davran deildir. ki kii ayn anda taksiye iaret
ettiinde ya da taksi ardnda gelen taksiye binme hakk nce gelene
aittir. Trafiin youn olduu sokakta, caddede tata kaldrm tarafndan bi-
nilir ve inilir.
30
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Trafiin youn olduu
sokakta, caddede tata
kaldrm tarafndan binilir
ve inilir.
zel bir otomobile binerken erkek, hanma kapy ap binmesine yardmc
olmal; kapy kapattktan sonra kendisi binmelidir. Otomobilden inerken
otomobili kullanan erkek, nce inmeli ve hanmn inmesine yardmc olma-
ldr. Eer kapy dardan biri ayorsa, otomobilden nce hanm iner. Er-
kek araba ya da ofrle megul iken hanm; erkei beklemeli, yryp git-
memelidir. Otomobilden konuklar inerlerken, otomobili kullanan kii de in-
meli; konuklaryla darda vedalamaldr.
Bir erkek taksi ya da kendi otomobili ile bir konuunu evine kadar gtr-
dnde, otomobilden inerek konuu ile vedalamal; konuk (hanm ya da
erkek) kapdan ieriye girinceye kadar beklemeli ve gzetlemelidir.
Bir kii konuk olarak kendi otomobili ile bir yere gittiinde ve orada evsahibi
ile birlikte baka bir yere gidilmesi gerektiinde konuk, evsahibinin otomo-
biline binmelidir. Evsahibinin, konuun otomobiline binmesi doru deil-
dir. Kii, bir arkadan ya da akrabasn kendi otomobiliyle geziye davet et-
tiinde, arabaya ait tm masraflar kendisi karlamaldr. Konuun arabaya
benzin almas, otoyol cretini demesi uygun deildir.
ofr ya da tat srcs yolda cenaze alayna rastladnda, 10 Kasmda saat 09.05te si-
renler aldnda sayg gerei tat ve motorunu hemen durdurmaldr.
Toplu Tama Aralarnda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar
Byk ehirlerde sosyal yaamn bir blm, toplu tama aralarnda gemektedir.
Bu yzden toplu yaanlan her yerde olduu gibi belediye otobs, halk otobs,
vapur, banliy treni, tramvay, metro, minibs gibi toplu tama aralarnda uyulma-
s gereken sayg ve nezaket kurallar vardr. Bu kurallar aada anlatlmtr:
Tramvay, metro, tren veya otobs durmadan binmeye allmamal; tatta-
ki yolcularn tamamen inmesi beklenmelidir. Toplu tama aralarna bin-
mek ve inmek iin sraya girilmelidir. eride yer kapmak iin ndekileri
iteklemek ve/veya srann nne geerek binmek saygsz bir davrantr.
Toplu tama aracna bindikten sonra, oturulan yerdeki yan koltua eya ko-
yarak, o yeri bakas iin rezerve etmek sradan gelenlere hakszlktr. Yer tu-
tulan kiinin oturmas gerekiyorsa, nce oturan kiinin kalkmas ve yerini
gelene vermesi en nazik davrantr.
Hanmlarla birlikte srada beklerken, tata binerken ve tatta ayakta durur-
ken arada mesafe olmasna dikkat etmek ve hanmlar rahatsz etmemek ge-
reklidir. Kii ne kadar iyi niyetli olsa da yanl anlalabilir, taciz olabilir. Bu
yzden erkek ya da hanm tatta elini, kolunu, dizini ve ayan uygun ye-
re koymal; kimseyi rahatsz etmemelidir.
ehir ii toplu tama aralarnda yallar, engelliler, gaziler, hamile ve o-
cuklu hanmlar iin n tarafta ayrlm koltuklara oturmak doru deildir.
Toplu tama aralarnda ocuklarn byklere, genlerin yallara, erkeklerin
hanmlara yer vermeleri sayg ve nezaket gereidir. Elinde byk eyas, kucan-
da ocuu olan ya da yal, hamile veya hasta olan kiiye tatta yer vermek bir zo-
runluluk deil, sayg ve nezaket gereidir. Bu yzden oturan kii de sayg ve ne-
zaket gerei kendisine yer veren kiiye teekkr etmelidir.
Hi kimse, ehir ii toplu tama aralarnda ben de para veriyorum diyerek
yallara, ocuklu ve hamile hanmlara, engellilere ve gazilere saygsz davranma
hakkna sahip deildir. Tatlarda bu kiilere yer vermemek iin uyuyor gibi yap-
31
2. ni t e - Sayg , Gr g ve Nezaket Kur al l ar
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
mak veya darya bakmak saygszlk ve hatta terbiyesizlik kabul edilir. Byle bir
olumsuz davran yapan yal veya zrl deilse, arata bulunanlar tarafndan k-
nanr. Bu yzden her anne-baba ve ilkretim okullarnda retmenler ocuklara
toplu tama aralarnda byklerine yer vermelerini retmelidirler. Ancak dol-
muta yer vermek gerekli deildir. Bunun nedeni, dolmuta koltuk says kara yol-
cu almak yasal bir gerekliliktir.
Yorgun veya rahatszl olan bir erkek, toplu tama aracnda gen bir han-
ma yer vermeyebilir. Buna karn gen bir hanm yal bir erkee ya da ha-
nma yer verebilir. Ancak bir hanm yorgun veya rahatsz olup oturmak iste-
diinde gen bir erkee yaklaarak oturmak istediini nezaketle ifade ettiin-
de, nazik ve saygl bir erkek hanm asla reddetmemeli; hanm da oturduk-
tan sonra bu iyilie karlk olarak o erkee glmseyerek teekkr etmeli-
dir. Buna karn kimi hanmlar yal kabul edilmeyi istemediklerinden kendi-
lerine yer verildiinde oturmak istemeyebilirler.
Toplu tama aralarnda birlikte olunan kiilerle ksk sesle konuulmal,
zel ve gizli konular konuulmamal, bakalar hakknda isim vererek ko-
numaktan kanmaldr. te yandan toplu tama aralarnda yakndaki ki-
ilerin konumalarn dinlemek ve sze karmak da nezakete aykrdr.
Eldeki emsiye, paket, anta gibi eyalar tatta dikkatli tanmal; bakalarnn
giysilerine veya kendilerine zarar verilmemelidir. Kii, inecei duraa gelme-
den kapya yaklamal; son dakikada frlayp herkesi rahatsz ederek hzla in-
meye almamaldr.
ehir iinde toplu tama aracna binen kii, biletini yolculuk sresince sak-
lamal; inince bileti yere deil, p kutusuna atmaldr. Kartl veya biletli
toplu tama aracna kartsz veya biletsiz olarak binip ierideki yolculardan
cret karlnda bilet ya da kart istemek normaldir. Ancak bilet isteyen yol-
cunun gereken paray takdim etmesi gerekir.
ehirler aras otobs yolculuunda yanda ve arkada oturan kiiler rahatsz
edilmemeli; gndz yolculuunda koltuk arkaya yatrlmamaldr. Otobste
cep telefonu ve bilgisayar kullanm yasak olduunda bu tr cihazlar kulla-
nlmamaldr.
Gezi amacyla grup hlinde yaplan yolculuklarda kiiler kendilerini tant-
mal ve tanmal; birbirlerine selam vermeli ve adlaryla hitap etmelidirler.
Otobs ofrne de kaptan diye hitap edilmelidir. Grup gezilerinde reh-
bere, kaptana ve yardmcsna bahi vermek dettir.
Gezi ve Yolculukta Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket
Kurallar
Gezi ve yolculuk; bir ehri veya yreyi ya da yabanc bir lkeyi grmek veya ora-
da eitim almak, tedavi, alveri, spor, tatil, gezme, elenme ya da bir etkinlie
katlma amacyla yaplr. Gnmzde tatil gezileri genellikle tur olarak gruplar h-
linde yaplmaktadr. Bu yzden grup olarak tatile kan herkes tatil sresince grup
iinde uyumlu olmal; kaprislerini evde brakmaldr. Aksi hlde tatil kendine de
gruba da zehir olur.
Yabanc bir lkeye gitmeden nce o lkeyi tantc bir kitap ya da bror aln-
mal; lkenin ve toplumun zellikleri, gezilecek ve grlecek nemli yerleri hak-
knda bilgi edinmeli; lkenin ve kentin haritas temin edilmeli; tatile ve geziye ha-
zrlkl ve bilinli olarak gidilmelidir.
32
Grup gezilerinde en nemli kural, rehbere uymak ve dakik olarak gezi programn aksat-
mamaktr.
Uak, gemi, tren, otobs, metro ve tramvay gibi toplu tama aralarna hanm-
lar nce biner; erkekler bu tatlardan nce inerler. Erkekler bu tatlara bini ve
inilerde hanmlara yardmc olurlar. Tm yolculuklarda, her erkek yaknnda bu-
lunan hanmlarn, engelli ve yallarn tatlara binmeleri ve inmeleri; anta, paket
vb. eyalarn bagaja koymalar ve bagajdan almalarna yardmc olmaldr. Uak,
gemi, tren ve otobste hanmlar pencere kenarna ve tatn gittii yne doru otu-
rurlar. Tata fazla el bagaj alnmamal ve bagaj bakalarn rahatsz etmeyecek bi-
imde yerletirilmelidir. Byk paket, valiz, klfl takm elbise bagaja verilmelidir.
Yolculukta, yanda oturan kiileri selamlamak ve kendilerine iyi yolculuklar
dilemek; ll ve saygl birka kelime konumak gereklidir. Ancak yolculukta
yaknda oturanlarla ok konumak onlar ve dierlerini rahatsz etmektir. Yolcu-
lukta kimse kimseyle sohbet etmek zorunda deildir. Yolculuk sohbet edilerek de-
il; dinlenerek, dary seyrederek, kitap-dergi okuyarak, kulaklktan mzik dinle-
yerek, gece ise uyuyarak geirilir. Yanda oturan kiiler sorulara evet ya da ha-
yr diye cevap verdiinde konumak istemiyor demektir.
Gezilerin amac nedir?
Yolculuk srasnda yanda oturan kiinin okuduu kitap, gazete, dergiyi okuma-
ya almak rahatsz edicidir. Gerektiinde kendisinden izin almak ve okumak
gerekir. Okumak iin dier bir yolcu ile gazeteleri deitirmek de uygundur. An-
cak kitaplar deitirmek doru deildir. Herkes ayn kitaptan holanmayabilir.
Yolculukta pencereyi amak iin dier yolcularn onayn almak gereklidir. Ay-
rca yolculuk esnasnda oturulan koltuu arkada oturan kiiden izin almadan, ha-
bersizce ve aniden arkaya yatrmak sayg ve nezaket ddr. Otobs, uak ve tren-
de bulunan yatar koltuklar gndz seyahati srasnda arkaya yatrlmamaldr. Ya-
tar koltuklar gece uyumak iindir. Gece uyumak ve koltuu yatrmak iin, nce ar-
kada oturan kiiden izin almak gereklidir. te yandan yolculuk esnasnda ayakka-
blar karmak ise ayplanan bir davrantr. Uyurken horlamak da rahatsz edici-
dir. Uykusunda horlayan kii ya gece yolculuu yapmamal ya da yolculukta uyu-
mamal veya horlamayacak biimde durum almaldr.
Yolcu uurlayan kii; havaalannda uak, garda tren, limanda gemi, otogarda
ya da terminalde otobs kalkmadan ve gzden uzaklamadan oradan ayrlmama-
ldr. Yolculuk herhangi bir nedenden iptal olabilir ve yolcu geri dnmek zorunda
kalabilir.
Yurt d veya ehir d geziden dnte aile yaknlarna, samimi dostlara ve
komulara, i yerindeki yakn alma arkadalarna kk birer hediye almak on-
lar sevindirir. Yurt d gezilerden dndkten sonra, konuma ve davranta fark-
llk gstermek, gezilen-grlen yerleri abartl biimde anlatmak (o lkeyi ve top-
lumu ktlemek veya vmek) rahatsz edicidir.
Restoranda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket
Kurallar
Restoran, bar, pastane vb. kamuya ak meknlarda uyulmas gereken sayg ve ne-
zaket kurallarna uymak, bu meknlar ayn anda kullanalarn ald hazz artrr.
33
Uak, gemi, tren, otobs,
metro, tramvay gibi toplu
tama aralarna hanmlar
nce biner; erkekler bu
tatlardan nce inerler.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Lokanta ve restoran gibi yerlerde uyulmas gereken genel kurallar u ekilde zet-
lenebilir (zaltn, 2005: 130):
Bir hanmla birlikte restorana girerken erkek, kapy aar ve tutar; nce ha-
nm ieriye buyur eder, sonra kendisi girer. Erkek, girite refakat ettii ha-
nmn mantosunu ya da pardssn karmasna yardmc olur ve vestiye-
re verir. Restoranda erkek nden giderek oturacak uygun yer arar. Eer, ef
garson ya da baka bir grevli nden giderek oturulacak masaya gtryor-
sa, bu durumda hanm nden, erkek arkadan gider. Birden fazla hanm var-
sa, hanmlar grevliyi takip ederler; erkek arkadan hanmlar takip eder.
Restoranda rezervasyon yaptrldnda da bu yntem uygulanr.
Restoranlarda oturma yerleri ve masalar A, B ve C olarak snflandrlr. A
masalar en iyi yerlerdir. Cam nnde olan veya geni alan grebilen b-
lmdr. C masalar girite, geilerde, mutfaa veya tuvalete yakn yerlerde-
dir. teki masalar Bdir. A masalar genellikle 6-8 kiiliktir. Bu yzden, res-
toran orta derecede dolu olduunda A masalar iki- kiilik mterilere ve-
rilmek istenmez. nk 6 kiinin brakaca kr ve bahi daha fazladr. Bu
nedenle baz restoranlarda bu tr masalarda genellikle Rezerve (Ayrlm-
tr) yazs bulunur. Gerekte rezerve edilmemitir. Bu durumda, ef garsona
tebessm edilerek, cam kenarnda veya iyi bir yerde bir masa istendii ki-
bar ve nazik biimde ifade edildiinde, ef garson iyi bir masa temin edebi-
lir. Bu durumda, ef garsona bahi vermek gerekir.
Bir ift otobs veya trene bindiinde hanm nereye oturmaldr?
nemli bir konuk ya da bir hanm restorana davet edildiinde, iyi bir resto-
randa ve iyi bir yerde nceden rezervasyon yaptrmaldr. Rezerve edilen
masa, yarm saat bo tutulur. Lks bir restoranda, nceden rezervasyon ol-
sun veya olmasn, oturulacak masaya daima ef garsonun veya bir grevli-
nin gtrmesini beklemek gerekir. Kk ve sradan bir restoranda ve lo-
kantada kii bo olan diledii yeri ve masay seebilir.
Bir ift, restorana geldiinde masada karlkl oturur. ki ift olarak restora-
na geldiklerinde erkekler, hanmlar karlarna veya yanlarna alrlar. Grup
olarak restorana gelindiinde hanmlar masann en iyi yerine ya da arzu et-
tikleri yere otururlar. Hanmlar hibir zaman gelip geilen ayakst (tuvale-
te, kapya yakn) yerlere oturtulmazlar. Uygun olan, restoranda oturulacak
yer konusunda hanma danmak, hanmn oturaca yeri kendisine brak-
maktr. Hanmlar, restoranda oturacaklar yeri genellikle kendileri seerler.
Her restoranda en iyi masa ve her masada en iyi yer vardr. Bu yerlerin ba-
k alan genitir; i veya d manzaraya ya da orkestraya dnktr. Masada
en iyi yerlere her zaman hanmlarn veya nemli konuklarn oturtulmas ge-
rekir. Bir hanm restorana yalnz olarak gittiinde hanmn uygun bir masa
isteme ve yer seme hakk vardr. Erkek yalnz olarak restorana gittiinde
yer ve masa semez, C grubu masalardan birine oturur.
lke olarak hanm restorana erkek davet eder. Ancak i ya da dostluk gere-
i hanm da erkei restorana davet edebilir. Hanm, davet sahibi olarak res-
toranda rezervasyonu yaptrr, oturma yerini, mny seer, sipari verir ve
hesab der. Restoranda bir hanm yerine otururken ve yerinden kalkarken
kendisine yardmc olmak, sandalyesini ekmek refakat eden erkein gre-
vidir. Bu grevi servis elemanna brakmak doru deildir.
34
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
2
Rezerve edilen masa, yarm
saat bo tutulur.
Restorana girildiinde, bo bir masa yoksa ve bakasnn masasn payla-
mak zorunlu ise oturmadan nce, masada oturan kiilerden izin almak ve
kendilerine afiyet olsun! demek gereklidir. Restoranda, masaya ilave bir
sandalye temin etmek gerektiinde yan masadan alnmaz, grevlilerden ri-
ca edilir.
Restoranda tandk bir kiiye ya da ifte rastlandnda, yanlarna giderek
onlar selamlamak ve kendilerine afiyet olsun! demek gereklidir. Elini sk-
mak, yanandan pmek, kii nezaket gerei davet etse bile oturmak do-
ru deildir. Tandk kii ya da kiiler kalabalk iseler, onlar ba veya el ile
selamlamak yeterlidir.
Restoranlarda A grubu masalar nerede yer alr?
Restorana elde paket, anta vb. eya ile girildiinde sz konusu eya, masa
stne konmamal; bo bir sandalyeye veya uygun bir yere brakmaldr.
Ayrca yemek masasna cep telefonu, czdan, anahtarlk gibi eya da kon-
mamaldr. Hanmlar gndz davetlerinde antalarn oturulan sandalyenin
koluna veya yanna; akam davetlerinde ise kk aksesuar antalarn diz-
lerinin stne koymaldrlar.
Restoranda sipari verme, servis elemann arma, bir ey isteme, arab
tatma, peeteyi masadan nce alma ve yemek bitiminde peeteyi masaya
koyma ve hesab deme grevleri davet sahibine aittir. ef garson ya da ser-
vis eleman sipari alma, servis ve hesap konusunda daima davet sahibiyle
muhatap olur. Bu yzden restorana davet edilen kii servis elemann ken-
disi armamal, servis elemanndan su dnda dorudan bir ey istememe-
li, isteini davet sahibine iletmelidir.
lke olarak restoranda davetli says alt kiiden az olduunda, herkes yiye-
ceini ve ieceini kendisi mnden seer. Hanm davetliler siparilerini da-
vet sahibine bildirirler. Davet sahibi siparii verir. Davetli says alt kiiden
fazla olduunda, mn nceden davet sahibi tarafndan belirlenir.
Yemekte mny inceleyerek veya bizzat ef garsona danarak ne yenile-
ceine ve iileceine karar vermek, davet sahibine den bir grevdir. Bu-
nu yaparken, davetli konua da sorarak onun zevkine ve isteine uymaldr.
Restoranda, davet sahibi yemek seme hakkn davetliye brakyor ise, nce
kendisine siz neyi tercih ediyorsunuz? diye sormakta yarar vardr. Restora-
na davet edilen kii (hanm veya erkek), mndeki en pahal yemei ve i-
kiyi sememeli; ortast bir yemek ve iki semelidir. Mndeki pahal bir
yemei ve ikiyi ikram etme hakk davet sahibine aittir.
Restoranda verilen eli bir davette evsahibinin (davet sahibinin) ei servis-
ten sorumlu deildir. Bu nedenle, bir hanm davet sahibinin ei de olsa, res-
toranda ef garsona ve servis yapan grevlilere muhatap olmamaldr. Ha-
nm, isteini davet sahibi erkee sylemeli; erkek, grevliye iletmelidir.
Restoranda verilen davette arap ikram edildiinde arab davet sahibi
tatmaldr. Davet sahibi arab onayladktan sonra, o arap nce konua/ko-
nuklara, en son kendisine servis edilir. arap istemeyen konua baka ie-
cek ikram edilir. Davetli kii alkoll iki imiyorsa zr dilemez; kii inanc
ya da sal gerei iki imeyebilir. ki imeyene, imesi iin teklif ve s-
rar etmek yanltr.
35
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
3
Restoranda, davetli says 6dan az olduunda, konuk/konuklar alkoll iki imediinde
sayg ve nezaket gerei davet sahibi de imemeli; davet sahibi alkoll iki imediinde ko-
nuk/konuklar da imemelidir. Ancak davetli says ok ve davet ikili ise, isteyen alkoll i-
ki ier, isteyen meyve suyu ier.
Restoranda tandk bir erkek masaya geldiinde, masada oturan erkek hemen
ayaa kalkmaldr. Bir hanm masaya gelip konumak istediinde, erkek onu tan-
sn veya tanmasn mutlaka ayaa kalkmaldr. Yal bir hanm ya da yksek mev-
ki, rtbe veya stat sahibi bir kii masaya geldiinde hanm ve erkek her ikisi de
ayaa kalkmaldrlar. Ayaa kalkmamak, gelene saygszlktr. Ancak kalabalk ma-
salarda ve ayaa kalklmas zor durumlarda bakalarn rahatsz etmemek iin ya-
rm kalkmak (kalkar gibi yapmak) yeterlidir. Ayrca restoranda yemek esnasnda
refakat edilen hanm ayaa kalktnda, erkek de ayaa kalkmaldr.
Restoranda ef, garson, kardeim, bakar msn? gibi szlerle seslene-
rek ya da atal veya bakla tabaa vurarak servis elemann armak do-
ru deildir. Servis eleman, bo ve uygun durumda iken kendisine bakarak
ba veya el iaretiyle arlmaldr. Servis elemanndan bir ey isterken
yumuak bir sesle konumal; servis elemanna ve hizmet eden tm grev-
lilere, houna gitmeyen bir ey de olsa, daima nazik olunmaldr.
Bir hanmla ya da nemli bir konukla birlikte yemek yerken hanma veya konua uymak
nezaket kuraldr.
Restoranda servisle ilgili aksaklklar davetlilerin yannda deil, daha sonra
restoran yneticisi ile grerek zmlenmelidir. Aksaklklar konusunda
restoranda grevlilerle tartmak ve onlara kt davranmak doru deildir.
Restoranda yemek grg ve nezaket kurallarna uygun olarak yenmelidir.
nk grg kurallarnn tam olarak uyguland yerlerden biri restoran-
lardr.
Restoranda bardak, tabak, atal, kak ve bak peeteyle silinmez. Bar-
dakta, tabakta, kakta veya atal bakta bir kusur varsa, garsondan onun
deitirilmesini istemek doru olandr. Masada tuzluk, ekmek, atal gibi
bir ey eksik olduunda, yandaki masadan almak igzarlktr. Eksik bir
eyi grevliden istemek gereklidir. Ancak masada uzak olan ekmek ve
tuzluu uzanarak almak yerine, yaknda olan kiiden uzatmasn rica et-
mek uygundur.
Restoranda yksek sesle konumaktan, kahkaha ile glmekten, kiilerin adla-
rn zikretmekten, cep telefonuyla konumaktan ve bakalarn rahatsz edici
davranlarda bulunmaktan kanlmaldr. rnein restoranda yemek esnasn-
da esnemek, geirmek, haprmak ho olmayan davranlardr. Esnemek, ge-
irmek ve haprmak nlenemediinde az, el ile kapatlmal ve yanndaki ki-
iden zr dilenmelidir. Yemek esnasnda hkrk tuttuunda, burnu iki taraf-
tan skca kapatarak nefes almadan yava yava bir bardak su imek hkrn
kesilmesini salar. Gemedii takdirde, zr dileyerek masadan kalkp lavabo-
ya gitmek; hkrk getikten sonra masaya dnmek gerekir.
Restoranda yemek sonunda krdanla di kartrmak doru deildir. ok
zorunlu olduunda, ho grlmese de, krdanla di kartrmak iin mutla-
ka dier el ile az kapatlmaldr. Dorusu bu ii lavaboda yapmaktr.
36
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Bir hanm restoranda makyaj tazelemek ve san taramak iin yanndaki
erkekten zr dileyerek ayrlmal, bunlar lavaboda yapmaldr. Erkek, iki-
li bir davette refakat ettii (kalabalk davetlerde ise sanda oturan) han-
mn masadan ayrlnda ve masaya dnnde ayaa kalkarak kendisine
sayg ve nezaket gstermelidir.
Bir hanm yemek esnasnda iki kadehini kaldrdnda, refakat eden erkek
de kadehini kaldrarak hanma erefinize demelidir. Hanm, erkein ere-
fine kadeh kaldrmamaldr. Kadeh, onur konuunun ve hanmn erefine
kaldrlr. kili bir davette iki kadehten fazla iki imek, ikram edilen iki-
den bakasn istemek ve sarho olmak doru ve uygun olmayan davran-
lardr.
Restorandan kalkma zamann; kalabalk davetlerde onur konuu ya da en
yal konuk; davetli says 6 kiiden az olan davetlerde davet sahibi; ikili da-
vetlerde ise, erkee refakat eden hanm belirler. Yemek bitince servis ele-
man iaretle arlr ve hesap istenir. Hesab demek (hanm da olsa) davet
sahibine aittir. Davet sahibi, getirilen faturaya gz atar, gerekli bahii de ek-
leyerek paray kutuya ya da pusulann altna veya arasna koyar. lke olarak
yemekten ve servisten memnun kalan kii bahi brakmaldr. Bahi mik-
tar, ortalama olarak hesabn yzde onudur. Restoranda davet veren kii (er-
kek ya da hanm), servis elemanlarnn ve hizmetlilerin bahilerini kendisi
verir. Konuklarn bahi vermeleri doru deildir. Bir davette btn masraf-
lar davet sahibi karlar. Dostluk yemeinde hesap bllecek ise, eit ola-
rak paylatrmak gerekir. Paylam esnasnda ben tatl almadm veya ben
iki almadm demek nezaket kurallarna aykrdr.
Bahi verme davet sahibine aittir. Davetliler bahi vermezler.
Hesab derken tutar davetlilerin grmemesi grg kuraldr. Yemek masa-
snda hesab titizlikle incelemek doru deildir. Kalabalk davetlerde ve i
yemeklerinde hesap daha sonra denir. zel davetlerde hesap nakit veya
kredi kartyla denebilir; i yemeklerinde ise hesabn fatura edilmesi isten-
melidir. Hesapta bir yanllk varsa bunun masada deil, gidip kasada ko-
nuulmas gereken bir durumdur.
Davetli olarak hesab demeyi denemek veya paylamak istemek doru de-
ildir. Davet sahibi hesab dedikten sonra, davet edilen kii bu ziyafetten
ve sohbetten duyduu memnuniyeti ifade ederek, davet sahibine teekkr
etmelidir.
Bir restoranda servis eleman nasl arlmaldr?
Bir hanm, erkek arkadan zel olarak restorana davet ettiinde, yemek so-
nuna doru erkein msaade isteyerek (biraz kurnazlkla) kasaya veya ser-
vis elemannn yanna giderek hesab gizlice demesi ayp deil, bilakis in-
celiktir. Yemek sonunda refakat edilen hanm kalktnda erkek de hemen
kalkmaldr. Restorandan karken erkek nden gider; kapy tutarak han-
mn gemesini bekler (Sylemez, 2004: 65).
37
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
4
Kadeh, onur konuunun ve
hanmn erefine kaldrlr.
Pastane, Kafe vb. Meknlarda Uyulmas Gereken
Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar
Pastane, kafe ve kahvehaneler gibi sosyal meknlarda uyulmas ve uygulanmas
gereken sayg, grg ve nezaket kurallar aada zetlenmitir:
Pastane, kafe ve kahvehane gibi sosyal meknlarda grlt yapmak, yksek
sesle konumak, kahkaha atmak; ar el kol hareketleri yapmak, bacaklar
ikinci bir sandalye zerine koymak, iki sandalyeyi birden igal etmek, ayak-
kablar karmak, yerlere p atmak, evreyi kirletmek, kz ve erkek arka-
dalara adaba uygun olmayan davranlarda bulunmak sayg ve nezaket d-
davranlardr.
Pastane, kafe ve kahvehanede var olan ve sunulan yiyecek ve ieceklerden
seilir, olmayan bir yiyecei ve/veya iecei istemek, bir ey yiyip imeden
oturmak veya bir bardak ay iip saatlerce oturmak ve masay igal etmek
doru deildir. Pastane, kafe veya kahvehanede bakalarnn oturduu ma-
sadan sandalye almak iin nce o masada oturanlardan izin istemek veya
oturmak iin nce orada bulunanlara selam vermek ve onlardan izin iste-
mek terbiye gereidir.
Opera, Bale, Sinema, Tiyatro, Konser vb. Kltrel
Etkinliklerde Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket
Kurallar
Sinema, tiyatro, opera, bale, konser gibi kltrel etkinliklerde, katlmc program
balamadan on dakika nce yerini almaldr. Bileti bayan alm olsa dahi, biletleri
terifatya erkek gsterir. Yanl yere oturmamak iin terifatdan yardm isten-
melidir. lk yer alta ve aralarda oturan kiileri rahatsz etmemeye aba gsterilme-
li; orta koltuklardakiler, yerlerine biraz erken oturmaldr. Oturulacak yere doru
ilerlerken oturanlardan zr dilenmeli veya affedersiniz, izninizle denmeli; otu-
ranlarn ayaklarna basmadan oturulacak yere doru ilerlenmelidir.
Sra aralarnda yerine geen kiinin yz, oturanlara ynelik olmal; oturanlara
srtn dnerek ilerlememelidir. Bu srada, oturanlar da yerlerinden dorularak diz-
lerini yana almal, kiinin rahata yerine gemesine yardmc olmaldr. Yerine ge-
en bir hanm iin, oturan erkeklerin ayaa kalkmas nazik bir davrantr. Sanat-
sal etkinlikler srasnda veya aralarda refakat edilen hanm dar kacaksa erkein
hanma elik etmesi gereklidir.
Sanatsal bir faaliyet icra edilirken yksek sesle konumak, sakz inemek ve-
ya bir eyler yemek imek evredekilere rahatszlk verir.
Sanatsal bir etkinlik sonunda lobide, kuliste, kokteylde veya galada sanatlar
tebrik etmek son derece nazik bir davrantr. Tebrik iin sanat ya da sanatlar
artmak doru deildir.
Sanatsal faaliyet ok beenildiyse, dllendirmek iin etkinliin sonunda ayak-
ta alklamak gerekir. Sanatsal gsterinin icras srasnda sk sk alklamak, prog-
ramn akn bozar. Bu nedenle gsteri sonunda alklamak gerekir. En kibar al-
klama biimi, sa el parmaklarnn bititirilerek gs hizasnda sol avu iine
normal bir ekilde vurularak yaplandr. Ellerin yukar kaldrlarak veya ne do-
ru uzatlarak alklanmas, slk alnmas veya garip sesler karlmas ho deildir.
Sanatsal (sosyal-kltrel) etkinliklere kii zel olarak katlyorsa, rahat ve ser-
best bir kyafet tercih etmeli, hafta iinde gndz veya akam kurum olarak kat-
lm salanyorsa koyu renk takm elbise giyilmelidir.
38
Tiyatro, bale ve opera gibi sanatsal etkinlikler gece gerekletirildiinde yedi yann al-
tndaki ocuklar gtrlmemelidir.
Konaklama letmelerinde Uyulmas Gereken Sayg,
Grg ve Nezaket Kurallar
Otel, motel, pansiyon, kamp, kamping ve konukevi gibi konaklama iletmelerin-
de veya meknlarnda dikkat edilmesi gereken noktalar; herkese saygl olmak,
grlt yapmamak, kimseyi rahatsz etmemek ve evreyi kirletmemektir. Sz ko-
nusu iletme veya meknlarda kii; odasnda yksek sesle konumamal, radyo ve-
ya televizyonun sesini fazla amamal, alg aleti almamal, ark sylememeli ve
grlt yapmamaldr.
Otel, motel, pansiyon, konukevinde kiralanan oda, kald srece kiinin evi
saylr. Bu yzden odadaki eyalara zarar verilmemeli; hizmetliler olsa da, eyalar
ortada dank braklmamal; odada, lavaboda kullanlan kt, peete, mendil,
pamuk, iplik, jilet, sa kl vb. atklar p kutusuna atlmaldr. Otel, motel, konu-
kevi ve pansiyonda uygunsuz kyafetle dolalmamal; odalarda ve kapal mekn-
larda sigara, puro, pipo iilmemeli; koridorlarda yksek sesle konuulmamal ve
grlt yaplmamaldr. Kk ocuklar bu konuda uyarlmaldr.
Tatilde kahvaltya tral, temiz ve dzgn giyimli olarak gidilmeli; akam
yemeinde uygun kyafet giyilmelidir. Kahvaltya veya akam yemeine gidildiin-
de, nceden restoranda bulunanlarn yanlarndan geerken hafife selamlanmal-
dr. Ayn ekilde, yemek bitiminde ayrlrken de selamlanmaldr. Restoranda se-
lamlama biimi, hafif ba eerek afiyet olsun demektir.
Ak bfeden meyve, tatl veya yemek alp odaya veya darya gtrlmez.
Konaklama iletmesi iinde asansrde, merdivende, koridorda ve restoranda
karlalan kiiler selamlanmal; fakat durup kendileriyle ayakst sohbet edilme-
melidir.
Otobs, otomobil veya taksi ile otele gidildiinde, otelin nnde karlayan,
kapy aan, bavullar alp otelin antresine veya resepsiyona brakan grevliye bah-
i verilmez. Ancak grevli bagajlar konuun odasna kadar gtrr ve eyalar
yerletirir ve gereken aklamalar yaparsa kendisine uygun bir bahi vermek ge-
reklidir. Ayrca otelde hizmet verenlere (oda servisi ve oda temizlii yapanlara) ola-
naklar iinde uygun bir bahi verilmelidir. lk kez kalnan bir otelde, bahii otel-
den ayrlrken vermek yerine, otele girite vermek daha uygundur. Tekrar gelinme-
si sz konusu olan bir otelden ayrlrken bahi brakmak uygun olur.
Cadde, Sokak ve Kaldrmda Uyulmas Gereken Sayg,
Cadde, sokak ve kaldrmlar ortak yaam alanlardr ve bu alanlarda uyulmas ge-
reken sayg, grg ve kurallar aada belirtilmitir:
Cadde, sokak ve kaldrmda dikkat edilmesi gereken kurallarn banda te-
mizlik gelir. evre temizlii ve evre sal asndan cadde, sokak ve kal-
drmlara tkrmek, smkrmek; p, izmarit vb. eyler atarak evreyi kir-
letmek uygar bir insana yakmayan hareketlerdir.
ehir iinde giderken sadan yrmek; yallara, hanmlara, engellilere, ma-
kam ve mevki sahibi stlere yol vermek genel kuraldr. ehir dnda ise
39
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
kardan gelen tatlar grmek iin soldan yrnmelidir. Yolda, kaldrmda
yrrken el ele tutumak gen sevgililere zg bir davrantr. Bir hanm ile
erkein yolda kol kola girmesi normaldir. Ancak kaldrmda yan yana yr-
yenler yolu kapatmamal; geie engel olmamaldr. ki erkein el ele ya da
kol kola yrmesi, hi ho karlanmayan bir davrantr.
Bir hanm ile erkek kaldrmda yrrken, hanm duvar kenarnda (i taraf-
ta); erkek, yol kenarnda yrmelidir. Ama, hanm yolda her tr tehlike-
den korumaktr. Ancak kalabalk ya da tenha bir ortamda (arda, pazarda,
ormanda, ky yolunda) yrrken hanmn sada veya solda olmas nemli
deildir.
Yolda gei hakk daima hanmlara aittir. Ancak yolda kaz, ukur, engel
varsa veya dar bir yerden geiliyor ise erkek nden giderek hanma yol aar
ve ona yardm eder. Bir erkek iki hanma elik ediyorsa kendisi bu hanm-
larn ortasnda yrmeli; gerektiinde her iki hanma da yardm edebilmeli-
dir. Bunun tersine, iki erkek bir hanmla birlikte yryorlarsa hanm ortada
yrmeli; iki erkek, hanm korumaldr. Bu durumda hanm her iki erkekle
kolayca konuabilir.
ehir iinde kaldrmda giderken kiiden fazlas yan yana yrmemelidir.
Hatta yol kalabalk ise en fazla iki kii yan yana yrmelidir. Kalabalk bir
grup olarak yrrken ikier/er kiilik gruplar hlinde gidilmeli, bakalar-
nn yolu kesilmemeli ve arpmalar nlenmelidir.
Yrrken, ar ekilde el kol hareketi yapmak, geenlere arpmak son de-
rece yanltr. Sokakta yrrken ll olmak ve vcudu dik tutmak gere-
kir. Sallanarak veya tembel, dalgn, uyuuk biimde yrmek doru deil-
dir. Yolda, kaldrmda birileriyle sohbet ederek yrrken yksek sesle ko-
numak, kahkaha atmak, el kol hareketleri yapmak doru deildir. Yrr-
ken elleri pantolonun cebine sokmak veya arkada balamak da ho deildir.
te yandan, yolda bu ekilde yrmek kazalara da neden olabilir. Ancak k-
n souk nedeniyle ellerden birini paltonun cebine koymak normaldir.
Tenha veya gece bile olsa sokakta yrrken slk almak, ark sylemek ve
kendi kendine konumak uygun bir davran deildir. Sokakta sakz ine-
mek, azda sigara ile yrmek; meyve, simit, sandvi, kuru yemi vb. ey-
ler yemek ho olmayan davranlardr.
Sokakta emsiye ile oynamak tehlikelidir. emsiye kapal iken elde veya
kolda baston gibi dz; aldnda ba stnde tutulmaldr. Baka bir em-
siyeli ile kar karya gelindiinde emsiye biraz yukarya kaldrlmal veya
yana eilmelidir. emsiye altnda giden ift, emsiyeyi bakalarna zarar ver-
meyecek ekilde tutmaldr. emsiyeyi, boyu uzun olann tutmas uygundur.
Kapal bir yere girerken emsiyeyi kapatlp silkelenmeli; varsa giriteki
emsiyelik iine braklmaldr.
Elde valiz, anta, paket, emsiye vb. eya ile yrrken bakalarna arpma-
maya, bakalarnn ayaklarna basmamaya dikkat edilmelidir. stemeden de
olsa byle bir ey olduunda dnp zr dilemek veya affedersiniz de-
mek nezaket gereidir.
Yolda rastlanlan yal bir kiinin elindeki paket arsa ona yardm etmek in-
saniyet ve nezaket grevidir. Ancak bir erkek ok ar olmadka yabanc
bir hanmn paketini tamak zorunda deildir; yalnzca einin veya refakat
ettii hanmn paketini tamaldr. Bir erkein eli bo iken yanndaki han-
mn paket tamas ho olmayan ve ayplanan bir davrantr.
40
Sokakta sakz inemek,
azda sigara ile yrmek;
meyve, simit, sandvi, kuru
yemi vb. eyler yemek ho
olmayan davranlardr.
Yolda iki kiiyle birlikte yrrken, tand birine rastlayan kii, bala se-
lam verip gemelidir. Kendisiyle durup bir sre konumak ve beraberinizde
kiiyi bekletmek saygszlktr. Byle bir durumda, selamlamann ardndan,
konumaya balamadan nce yannzdaki kiiyle tantrmak gereklidir.
Yolda, caddede, sokakta tandk bir kiiye rastlandnda tebessm edilerek,
ba hafif eilerek, gerektiinde merhaba denilerek selam verilir. Yolda ta-
ndn ilk fark eden kii nce selam verir. Yryen kii duran veya oturan
tandna selam verir, geer. Ancak kar kaldrmdan veya uzaktan geen
tandk el-kol kaldrarak veya bararak selamlanmamaldr. Birlikte yrnen
kiinin selamlad nc kiileri selamlamak nezaket gereidir. Yolda ve
sokakta evli bir ift, tandk gen bir hanmla karlatnda ilk selam ift
verir. Tandk iki kiinin sokakta karlamas durumunda, birbirlerini selam-
layarak gemeleri veya yolu kapatmadan bir kenara ekilerek konumalar
gerekir.
Gece sokakta yalnz yryen bir hanm rahatsz ve tedirgin edecek ekilde
yrmek son derece yanltr. Byle bir durumda ya hzlca hanmn nne
geip yrmek ya da kar kaldrma gemek en uygun olandr.
Bir cadde/sokakta kardan karya geerken dikkat edilmesi gereken en
nemli kurallar; yaya iareti olan veya uygun olan yerden gemek, yolun ser-
best olup olmadn kontrol etmek ve sadan yrmektir. Caddede/sokakta
kardan karya geerken yallara, engellilere, ocuklu hanmlara yardm et-
mek nezakettir.
Bakasyla birlikte yolda yrrken admlar yandakine uydurulmal; elde ta-
nan anta veya paket yandaki kiiyi rahatsz etmeden dta tutulmaldr.
Yolda birine herhangi bir ey sormak gerektiinde, nce affedersiniz den-
meli ya da selam verilmeli sonra kendisine soru yneltilmelidir. Kiinin ce-
vabndan sonrada teekkr edilmelidir. Soru yneltilen kii, bilmiyorsa yan-
l bilgi vermemeli bilmiyorum, zr dilerim demelidir.
Yolda bir hanma; yal, hasta, sakat veya zrl (engelli) bir kiiye srekli
bakmak incitici ve rahatsz edicidir.
Topluluk iinde bir kimseyi el iareti ile armak; bir kiiyi parmakla iaret ederek ba-
kasna gstermek yanl bir davrantr.
Sokakta yrrken, evin penceresinden bakan ya da balkonda oturan birine,
tandk da olsa selam verilmez ve seslenilmez. Kendisini grmezden gelip
gemek uygundur. Ancak o kii sizi tand ve baktysa kendisine selam ver-
mek gerekir. Ayn ekilde pencere veya balkonda olan bir kiinin de yoldan
geen birine seslenmesi doru deildir.
Kap, Asansr ve Merdivende Uyulmas Gereken Sayg,
Genel kural olarak kapdan nce geme hakk, elik edilen veya kapda karla-
lan hanma, yalya, engelliye ve ste aittir. Kapda bir hanmla, bir st ya da ya-
l veya bir engelli ile karlaan erkek kapy tutar; hanmn, stn, yalnn ya da
engellinin gemesini salar, sonra kendisi geer ve kapy kapatr. Ayrca kapdan
geen kii kapy kapatmadan nce arkasna bakmal; gelen biri varsa kapy ak
tutmal, onun gemesini salamal, sonra kapy kapatmaldr. Ayn cinsten olanlar
kapdan geerlerken yaa kk olan byk olana yol vermelidir. Edzeyde ve
41
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Yolda, caddede, sokakta
tandk bir kiiye
rastlandnda tebessm
edilerek, ba hafif eilerek,
gerektiinde merhaba
denilerek selam verilir.
ayn yata olan iki hanm ya da iki erkek birlikte kap nne geldiklerinde birbir-
lerine buyurun; rica ederim, nce siz buyurun diyerek nezaket yar yapmala-
r doru deildir. Kap nnde kim nce kapy ap dierine buyurun derse; di-
eri kendisine teekkr ederim diyerek gemelidir. nk kapy aan, tutan ve-
ya nce buyur eden nazik olandr. Buyur edilen ve kendisine yol verilen kii ka-
py ap tutana ve buyur edene teekkr etmelidir. Bir eve, genel bir binaya ha-
nm nce girer. Fakat bilinmeyen, tehlikeli, kapal, karanlk ve bo bir yere nce
erkek girer.
Yal, ocuklu ya da engelli bir kiiyle veya bir hanmla birlikte asansre biner-
ken ve inerken asansrn kapsn tutmak erkek iin inceliktir. Dar asansrden n-
ce erkein karak asansr kapsn tutmas nezakettir. Asansr nnde bir erkek,
iki hanm binmek iin bekliyorlarsa, asansr kkse veya asansrde az yer varsa,
erkek nce gelmi olsa bile sayg ve nezaket gerei srasn hanmlara vermelidir.
Asansre binen apkasn karmaldr. Asansre bindikten sonra, gelen birini g-
rnce hemen dmeye basp beklemeye almak; sonra gelene hangi katta inecei-
ni sorarak dmeye basmak inceliktir. Oturulan apartmann, allan i yerinin,
kalnan otelin asansrne binince ierdekileri selamlamak nazik bir davrantr.
Asansre binen kiiler, orada yzleri kapya dnk olarak durmal, nlerine bak-
maldrlar. Asansrde bakalarna, zellikle hanmlara dik dik, srekli ve dikkatli
bakmak rahatszlk verir.
Merdivenden inen kanlarla arpmamak ve yol verme zorunluluunda kal-
mamak iin daima sadan klr ve inilir. Merdivende karlamada, geen han-
ma, yalya veya ste yol vermek iin duvar kenarna ekilerek beklenir, gei
salanr. Bir hanmla birlikte merdivenden karken hanm nde erkek arkada -
kar; erkek nden, hanm arkadan iner. Geni merdivenlerde hanm duvar kenarn-
da olmak zere birlikte (yan yana) kar ve inerler.
Tatil Yerlerinde Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar
Tatil ortak bir yaam biimidir ve tatilde i blm yapmak, uyumlu olmak arttr.
Tatilde herkesin amac dinlenmek, gezmek ve elenmektir. Bu nedenle kimse kim-
seyi rahatsz etmemelidir. Bir dost ya da akrabann yazlna tatil iin davetsiz gidil-
memelidir. Davetli olarak kalnan ev, otel gibi kullanlmamal; evde gnden faz-
la misafir kalnmamaldr. Kalnd takdirde ev ileri ve masrafar paylalmaldr.
Tatil yerine ya da yazlk eve davet edilen kii beraberinde arkada veya akraba g-
trmemelidir. Tatil iin eyal ev kiralandnda ev temiz ve dzenli kullanlmaldr.
Tatil ne tr konaklama iletmesinde veya tesisinde geirilecek olursa olsun, o
tesisin kural ve koullarna (yemek saatlerine, denize girme, uyuma, dinlenme ve
elenme saatlerine) uyulmaldr. Tatilde evredeki insanlarla iyi ilikiler kurulmal
ve tm ilikiler ll olmaldr. Tatilde ocuklara gz kulak olunmal; ocuklar
bo ve serbest braklmamaldr.
Konaklama iletmelerinde gerekli bilgiler resepsiyon grevlilerinden alnmal; dier g-
revli ve misafirlere sorulmamaldr.
Tatil yerinde, plaj ya da havuz kyafetiyle (ort, mayo/bikini ile) ortak kullanm
alanlarna gidilmemeli; uygun bir elbise giyilmelidir. Tatil de olsa kapal alanda ve
salonda daima uygun giyinmelidir. Arkada grubu olarak tatile kldnda, para
ileri (tm harcamalar) ortak kese yntemiyle bir kii tarafndan yaplmaldr. Tatil
42
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Yal, ocuklu ya da engelli
bir kiiyle veya bir hanmla
birlikte asansre binerken ve
asansrden inerken
asansrn kapsn tutmak
erkek iin inceliktir.
sonunda, yaplan tm harcamalar ortak ve eit olarak bllmelidir. Tatil yerin-
den ayrlrken otel, motel, pansiyon, konukevi veya sosyal tesis (kamp) personeli-
ne teekkr edilmeli; tatilde edinilen dostlarla da vedalalmaldr.
Plaja hibir hayvan getirilmemeli; plaj havlusu bakalarn rahatsz etmeyecek
biimde yavaa serilmeli ve silkilmelidir. Plajda kum sratc oyunlar oynanma-
mal ve koulmamaldr. Kt, ie, teneke kutu, yiyecek iecek atklar yerde b-
raklmamal ve kuma gmlmemeli, toplanp p kutusuna atlmaldr. Plajda, ha-
nmlara dik dik baklmamal ve onlara bakarak konuulmamaldr. Plajda ve deniz-
de bakalarn rahatsz eden oyunlar oynanmamaldr. Denizde bakalarna deniz
akalar yaplmamal; zellikle yzme bilmeyen kiilere hi aka yaplmamaldr.
Havuzlarda temizlik (salk) kurallarna mutlaka uyulmal; havuza girmeden
nce du alnmaldr. Bulac bir hastal olan kii kesinlikle havuza girmemelidir.
Darda giyilen ort veya bermuda ile havuza girilmemelidir. Havuz kenarnda ko-
ulmamal; kenarda oturan ve ezlongda uzananlara su sratlmamal; havuza at-
lanmamal ve havuzda oyun oynanmamaldr. Havuz kenarnda bir ey yenip iil-
memeli, havuz evresi kirletilmemelidir. Havuza hibir ey atlmamal, havuz kir-
letilmemelidir.
Alveri Meknlarnda Uyulmas Gereken Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar
Alveri, satc ile mteri arasndaki ilikilerden oluur. Alveri sosyal yaamn
bir parasdr; alverite de sayg, grg, nezaket kurallar vardr. Alverie gitme-
nin, alveri yapmann birinci koulu ve kural uygun bteyle, yeterli parayla ve
kredi kartyla gitmek; bteye uygun alveri yapmaktr. Aksi takdirde kii mah-
cup veya piman olabilir.
Alverite, satc ile mteri arasndaki konuma ve davranlar daima dengeli,
ll ve saygl olmaldr. Mteri ve satc kesinlikle senli benli konumamaldr.
Sat eleman btn mterilere ho geldiniz, buyurun diyerek gler yzle kar-
lamal; kadn mterilere hanmefendi, erkek mterilere beyefendi eklinde
hitap etmelidir.
Bir i yerine girildiinde, grevlilere selam vermek nezaket gereidir.
Alveri nerede yaplrsa yaplsn (pazar, maaza, dkkn ve spermarket), iki
kiinin olduu yerde sra esastr. nce gelen, nde olan, orada bulunan mteriye
ncelik hakk verilmeli ve sraya girilmelidir. Bir markette ayn raftan pirin alrken
dahi uyulmas gereken sra nce gelenindir. Kuafr (berber), kasap, market, ma-
nav, terzi, ayakkabc, tuhafiyeci, konfeksiyon gibi i yerlerinde ve byk maaza-
larda deme yerlerinde herkesin geli srasna uymas, nce gelene sayg gster-
mesi ve sraya girmesi; sosyal ve kentsel yaamn temel kuraldr.
Kuafr, muayenehane gibi beklemenin sz konusu olduu yerlerde, mteriler
iin dergi ve gazete bulundurulmas ve/veya bir keye kk bir televizyon ko-
nulmas uygun bir yntemdir. Fazla bekleme sz konusu olduunda mterilere
ay, bitki ay ve neskafe ikram etmek de mmkndr. Bekleme srasnda, zel-
likle kuafrde dedikodu etmek, kiileri ekitirmek, e ve ocuklardan veya aile
sorunlarndan bahsetmek genel bir alkanlk olsa da, doru deildir.
Markete girerken, elde paket varsa girite ayrlan zel yere braklmaldr veya
girite poetin aznn kapatlmas salanmaldr. Markette alveri iin market se-
peti ya da market arabas alnmaldr. Market iinde araba ile dolarken arabann
43
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
nce gelen, nde olan, orada
bulunan mteriye ncelik
hakk verilmeli ve sraya
girilmelidir
Alveri, satc ile mteri
arasndaki ilikilerden
oluur.
dier mterilere arpmamasna dikkat edilmelidir. Byk marketlerde satn alna-
cak eyler raflardan bizzat alnr. Bu yzden raflarda olan her ey ellenmemeli, ka-
rtrlmamal, sra ve dzenleri bozulmamal; ambalajlar alp baklmamal; bir
yerden alnan eya baka yere braklmamaldr.
Alveri yaplacak zaman doru seilmelidir. Alverie, hafta sonu leden
sonralar, arefe gnlerinde, ylba ncesinde gidilmemelidir. Ayrca ucuzluk d-
nemlerinde alveri yaparken dikkat edilmelidir. Ucuz rn bazen pahalya mal
olabilir. Ayrca pahal rnn her zaman kaliteli olmad bilinmelidir. Uygun ve
doru alveri yapmak iin etiketsiz ve markasz rn tercih edilmemelidir.
Satn alnan eya ve malzemenin fii ya da faturas saklanmal; kusurlu bir rn satn aln-
dnda 30 gn iinde iade edilmesi veya kusurun giderilmesinin istenmesi yasal bir haktr.
Kentsel yaamda vitrin dolamak ile alveri yapmak birbirinden farkldr. Vit-
rin dolamak daha ok hanmlarn tercih ettii bir tr gezinti ve hatta elence, din-
lence yntemidir. Alveri yapmayacak kiinin maaza iinde gezinti yapmas; al-
mayaca eyalar alp bakmas, hatta giysileri giyip karmas ve tezghtarlar me-
gul etmesi doru deildir. Ayrca satn almak iin dahi olsa, kapal vitrinde sergile-
nen bir eyay veya giysiyi kartmak iin vitrin bozdurmak yanltr. Vitrinde ok
beenilen bir eya varsa, kapora braklarak ayrtlr; vitrin alnca satn alnr. Bir
maazada denenen giysi, gzlk veya tadna baklan zeytin vb. rnler beenilse
de beenilmese de sat grevlisine teekkr ederek kmak gerekir. Teekkr et-
meden ve bir ey sylemeden kp gitmek yanltr.
Alveri srasnda bir rn satn alma konusunda karar vermek iin maaza-
daki grevlilerinden veya dier mterilerden yardm istemek doru deildir. Kii
nce ne alacan bilmeli; sonra tercih yapmak iin ei, tand ya da yetkili biriy-
le maazaya gitmelidir. Ayrca herhangi bir rn veya hizmet satn alma konusun-
da baka bir mterinin seimine mdahale etmek de hataldr. Byle bir davran
hem mteriyi hem de sat elemann rahatsz eder. Sat elemanlarnn yannda
bir rn iin kt, kalitesiz, gzel deil veya ok pahal gibi olumsuz de-
erlendirme yaplmamaldr. Bir rnde olumsuzluk varsa bu durum grevliyle de-
il, maaza yetkilisiyle grlmelidir.
Trkiyede pazarlk yapmak bir gelenektir ama her yerde pazarlk yaplmaz.
rnein simit tezghlarnda, dolmu cretinde, restoranlarda veya spermarketler-
de pazarlk yaplmaz. Pazarlk yaplan yerde de makul olmak gereklidir. Pazarlk-
ta, nerilen fiyatn ok altnda srar edilmemelidir.
yi bir sat eleman ya da esnaf, alveri yaplsn veya yaplmasn, dkkndan,
maazadan ayrlan mterilerine gle gle, iyi gnler/iyi akamlar, yine bekleriz
diyerek onlar kapdan uurlamal; mteri de kendine hizmet verenlere, zellikle
tezghtara teekkr ederek ayrlmaldr.
Mabetlerde (badet Yerlerinde) Uyulmas Gereken Sayg,
Hangi dinden olursa olsun, mabetlere (cami, kilise, havra) uygun, temiz ve kapal
kyafet ile girmek; mabet iinde vakur ve saygl olmak Tanrya duyulan saygnn
gereidir. Bu yzden mabet iinde grlt yapmak, yksek sesle konumak, gl-
mek, sigara imek; ibadet esnasnda izinsiz film, fotoraf ekmek, ayaklar uzatp
oturmak ve yatmak saygszlktr. Ayrca mabette ibadet edenlere de saygl olmak
gereklidir. Bu yzden ibadet eden kiinin nnden gemek rahatsz edicidir. ba-
det edene sayg gstermek insana ve Tanrya sayg gstermektir.
44
badet edene sayg
gstermek insana ve
Tanrya sayg gstermektir.
Kentsel yaamda vitrin
dolamak ile alveri
yapmak birbirinden farkldr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
slam geleneklerine gre camilere ortla, askl ak kyafetle ve ayakkab ile
girmek doru deildir. Grmek ve gezmek iin dahi olsa hanmlarn balarn
rterek camiye girmeleri sayg ve nezaket gereidir. Bir mabette ibadete ya da ayi-
ne katlan kii din kurallara uymal; din adamna ve toplulua (cemaate) uygun
davranmaldr.
Mzelerde ve ren Yerlerinde Uyulmas Gereken Sayg,
Yurt ii veya d gezilerde en ok ziyaret edilen yerlerden biri mzeler ve ren
yerleridir. Mzelerde ve ren yerlerinde sadece belirlenen yerlerden girilmeli ve
geilmeli; yasak iareti veya yazs olan yerlere girilmemeli; tarih objelere doku-
nulmamal; film ve fotoraf ekilmesinin, fla kullanlmasnn yasak olduu yerler-
de bu yasaklara uyulmaldr. Mzelerde ve ren yerlerinde kesinlikle sigara iilme-
meli, grlt yaplmamal, yksek sesle konuulmamal, evre rahatsz edilmeme-
li ve kirletilmemelidir. Grevlilerin ve rehberlerin uyarlarna mutlaka uyulmal;
bilgi veren grevliler ve rehberler dikkatle ve sknetle dinlenmelidir. Bu kuralla-
ra uymak tarihsel ve ulusal deerlere saygnn bir gereidir.
Pazarlk yapmak, lkemizde bir gelenektir. Ancak tekel bayii, frn, toplu tama aralarn-
da pazarlk yaplmaz.
Bahi Verme
Bahi vermek kiinin mali gcne, mevkisine, evresine ve yaplan hizmete gre
deien sosyal bir davrantr. Bahi vermekte ama, yaplan hizmete teekkr et-
mek ya da yaplacak bir hizmetin daha iyi olmasn salamaktr. Genel olarak
uygulamada, hizmet veren kiiler bahi bekler. Ancak saygl olmayan, nazik dav-
ranmayan ve iyi hizmet yapmayan kiilere bahi verilmez. Bahi sayg ve neza-
ketle iyi bir ekilde yaplan hizmet iin verilmelidir. Bir kiiye bahi verirken mut-
laka yzne bakmal ve kendisine ok teekkr ederim denmelidir. Bahi; ilke
olarak fiilen hizmet edenlere, creti dk olanlara, ayrca fazladan yaplan hizmet
karlnda verilmelidir. Verilecek bahi miktar nceden hazrlanmal; para boz-
durmak ve belli bir miktarn vermek gibi bir davrana bavurulmamaldr. Byle
bir davran hem bahi vereni kk drr hem de bahi verilen kiiyi renci-
de eder. Bahi verme lkeden lkeye deien bir davran biimidir. Bu yzden
baka lkeye gidenler o lkede bahi verme konusunu nceden sorup renme-
lidirler. Trkiyede bahi verme konusunda genel kurallar aada belirtilmitir:
Bahi miktar konusunda genel bir kural yoktur. Her lkenin genel anlay belirler. r-
nein Trkiyede hesabn %10u garsoniye olarak alnrken Amerika Birleik Devletlerin-
de ayr olarak fatura edilir. Ancak iyi hizmet alan ve memnun olan kii bahi brakabilir.
Ancak belli bir hizmeti alan tketicinin bahi vermesi beklenir.
Gezilerde bahi verilmesi yazl olmasa da, tur ekibine bahi brakmak ve-
rilen hizmetten memnun kalndn gsteren bir davrantr. Bahi; kaptan ve
yardmcs iin otobsn nnde bulunan kutuya braklr, rehberin bahii ise zarf
iinde kendisine takdim edilir. Bunun iin gruptan biri, dier yolculardan bahi
parasn toplamal ve zarf iinde rehbere sunmaldr. Restoran gibi yerlerde verile-
cek bahi miktar genel olarak hesabn % 10udur.
45
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Herkese bahi verilmez. Bahi verilmesi uygun olmayan kiiler unlardr:
Kamu grevlileri.
Avukatlar, doktorlar, hemireler, hostesler, postaclar.
Uak, gemi ve yat kaptanlar.
Bir yerin sahibi veya yneticisi olanlar.
Lokanta, bar ve market iletenler.
Kap ap tutanlar, arabann kapsn ap kapatanlar.
Byk maazalarda asansrcler.
Opera, bale ve tiyatrolarda yer gsteren terifatlar.
Bahi yerine hediye verilmesi uygun olan kiiler, hemireler ve postaclardr.
Bahi verilmesi uygun olan kiiler unlardr (Deniz, 1990; 225):
Lokanta ve restoranlarda servis yapanlar.
Otellerde valizleri tayanlar, oday hazrlayanlar, oda servisi yapanlar.
Otel restorannda hizmet veren servis grevlileri.
Byk otellerde taksi bulan grevliler.
Otomobilin park etmesine yardmc olan grevliler.
Vestiyer grevlisi.
Sigara satcs, kapc ve tuvalet grevlisi.
Sinema ve konser salonlarnda yer gsterenler.
Kuafr, berber ve gzellik salonlarnda hizmet verenler.
Hediye ve iek getirenler.
Gemi, yat veya trende hizmet veren personel.
Gezilerde rehberler, otobs ofrleri ve yardmclar.
Apartmanlarda ve mstakil evlerde hizmet veren grevliler.
Dardan veya uzaktan zel ve nemli bir ey alp getirenler.
Sosyal yaamda sayg, grg ve nezaket kurallar ile ilgili bilgilere www.nihatayturk.com
adresinden ulaabilirsiniz.
GNLK YAAMDA SAYGI, GRG VE NEZAKET
KURALLARI
Gnlk yaamda dikkat edilmesi ve uyulmas gereken sayg, grg ve nezaket
kurallar unlardr:
Gnlk sosyal yaamda ve i ortamnda herkese her yerde, her zaman say-
gl, kibar ve nazik olmak temel sayg ve nezaket kuraldr. Ancak gsterilen
sayg ve nezaket, yaplan yardm ve iyilik iten ve karlksz olmal; sayg
gsterilen, yardm edilen kiiden karlk beklenmemelidir.
nsanlar kendilerini niyetlerine gre; bakalarn grnlerine, sz ve hareketlerine g-
re deerlendirilirler.
nc kiinin yannda yabanc dilde konumak; bir eyler fsldamak; ba-
kasna ka gz iaretleri yapmak; kitap, gazete, dergi okuyan kiinin okudu-
u; yaz yazan birinin yazd; imza atan kiinin imzalad eyi merak ede-
rek bakmak ve okumaya almak; bakasnn eyalarn kartrmak veya
izinsiz olarak bir ey almak doru olmayan davranlardr.
Bir hanm herkesin iinde, ak alanda sa taramamal, makyaj yapmamal;
makyajn lavaboda yapmaldr.
46
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Toplum iinde sakz inenmemeli; soan, sarmsak yenmi ise toplum ii-
ne girilmemelidir.
Kapal meknlarda gne gzl taklmamaldr.
Bankalarda, maazalarda, tatlarda, bilet gielerinde birden fazla kii varsa
mutlaka sraya girilmeli; srada bekleyenlerin nne geilmemelidir. Sra
olan bir yerde araya girmeye veya ne gemeye almak akgzllk de-
il, saygszlktr.
Uygar, nazik ve kibar bir erkek yanna biri geldiinde veya yanndan biri ay-
rlrken (odac, kapc, hizmeti hari), herkese ayaa kalkmaldr. Ayaa
kalkmak sayg ve nezakettir.
Bakasnn yannda iken tkrmek ve smkrmek iin mendil kullanlmal
ve elden geldiince belli etmemeye allmaldr. Burundan aknt olduun-
da burun mendille silinmelidir. Bakasnn yannda haprma ihtiyac hisse-
dildiinde az ses kartlmal; mendil veya el ile az ve burun kapatlmal-
dr. ksrme durumunda kii azn eliyle kapatmal; konuurken ksrme-
meye gayret etmeli; yemekte ise arkasn dnerek sorunu halletmelidir. Top-
lant ve konser gibi nemli bir yerde ksrk tuttuunda kii hemen dar-
ya kmaldr.
Esnemek gerektiinde az elle kapatlmaldr. Kii kendini tutamayp elin-
de olmadan esnediinde, geirdiinde veya haprdnda yannda bulunan
kiilerden zr dilemelidir (laan, 2010: 45).
Topluluk iinde, zellikle hanmlarn ve ocuklarn yannda argo konu-
maktan ve kfretmekten kanmaldr.
nceden izin almadan kimsenin fotoraf ekilmemelidir. zellikle bir
hanmn fotorafn izinsiz olarak ekmek sakncaldr.
Evinde hayvan besleyen kiiler hayvanlarn disiplinli, temiz ve al tutmal;
hayvan darda gezdirirken hayvann tasmal olmasna, bakalarna zarar
vermemesine ve evreyi kirletmemesine dikkat etmelidirler. Hayvan olan
kii, hayvan ne kadar temiz, disiplinli ve al olsa da, misafir olarak gittii
eve onu gtrmemelidir. Hayvan seven kii, hayvan olan eve gittiinde
evin hayvann kkrtc, disiplinini bozucu ar ilgiyle sevmekten kanma-
l; hayvana herhangi bir yiyecek veya iecek vermemelidir. Hayvana doku-
nan kii stn temizlemeli ve ellerini ykamaldr. Sokakta ve doada yaa-
yan hayvanlara zarar verilmemelidir.
Parklarda ve bahelerde bulunan iekler, zellikle dikilmi iekler ile
saksdaki iekler koparlmamal; doaya zarar verilmemelidir (Deniz,
1990: 125).
Bir insan, stleri, astlar, bykleri, kkleri veya kar cins ile ilikilerinde sayg ve ne-
zaket d davranta bulunduunda, yapmas gereken ilk ey hatasn kabul etmek ve son-
ra zr dilemektir.
47
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
48
hayatnda ve sosyal yaamda uygulanan ve
uyulmas gereken sayg, grg ve nezaket kural-
larn aklamak.
Trafikte ve tatlarda, gezi ve yolculukta; resto-
randa, kafe ve pastanede; opera, tiyatro ve sine-
mada; tatilde, otel, motel ve pansiyonda; maa-
zalarda alverite; cadde, sokak ve kaldrmda;
kapda, asansrde, merdivende; denizde, plajda,
havuzda; piknikte, dada, ormanda; din mekn-
larda, mzelerde ve ren yerlerinde gnlk ya-
am daima sayg, grg ve nezaket kurallar iin-
de gemektedir. hayatnda ve sosyal yaamda
zellikle insan ilikilerinde sayg, grg ve neza-
ket kurallarna uymak kiinin sevilmesi, saylma-
s, saygnl ve baars asndan son derece
nemlidir. Bu kurallara uyan kiiler sosyal ya-
amlarnda sevilir ve saylrlar; kurumsal yaam-
larnda da olumlu olarak fark edilir, takdir edilir
ve ykseltilirler.
Gnlk yaamda uygulanan ve bakalar tara-
fndan da uygulanmas beklenen grg ve neza-
ket kurallarn aklamak.
Kurumsal yaamda daha ok biimsel (ekle ve
gsterie dayanan) sayg ve nezaket kurallar ge-
erlidir. Gnlk sosyal yaamda ise doalla ve
itenlie dayanan sayg, grg ve nezaket kural-
lar geerlidir. Bu yzden gnlk yaamda uygu-
lanan sosyal davranlarda samimiyet ve doallk
esastr. Zira sosyal yaamda insan ilikilerinde
davranlar biimsel olduunda, yapmack ve
gstermelik olarak uygulandnda kar taraf
bundan rahatsz olur, hatta kiiye tepki gsterir.
Bu yzden yapmack tavr ve davranlarn kii-
ye yarar deil, zarar olur. Sayg, grg ve neza-
ket kurallar zmsenerek doal biimde ve i-
tenlikle uygulandnda kii kibar, nazik, saygl
ve saygn bir kii olur; toplumda ve i hayatnda
sevilir, saylr; baarl ve mutlu olur.
zet
1
A M A
2
A M A
49
1. Ka yandan kk ocuklar arabann arka koltu-
unda oturtulmaldr?
a. 8
b. 9
c. 10
d. 11
e. 12
2. Toplu tama aralarnda n koltuklar kimlere ayrl-
mtr?
a. Turistlere
b. Askerlere
c. rencilere
d. Engellilere, hamile ve ocuklu hanmlara
e. Misafirlere
3. Uak, tren, otobs, metro gibi toplu tama aralar-
na binme ncelii kime aittir?
a. Erkeklere
b. Hanm, yal erkek ve engellilere
c. Byklere
d. ocuklara
e. Yaa kklere
4. Grup gezilerinde uyulmas gereken kii kimdir?
a. Kaptan
b. Rehber
c. Gruptaki en yal kii
d. Bykler
e. ofr yardmcs
5. Restoranda Rezerve ne demektir?
a. Misafire aittir.
b. Kiralanmtr.
c. Sahibi var.
d. Gelecek var.
e. Ayrlmtr.
6. Aadakilerden hangisi mabetlerde ne yaplma-
maldr?
a. zinsiz fotoraf ekilmez.
b. zinsiz ibadet edilmez.
c. Dua edilmez.
d. Sayg gsterilmez.
e. Din adamna uyulmaz.
7. Hastanede hizmet veren hemirelere ne vermek uy-
gundur?
a. Para
b. iek
c. Hediye
d. Bahi
e. Tatl
8. Aadakilerden hangisi bahi verilmesi uygun olma-
yan kiilerdendir?
a. Memurlar
b. Otel ve restoranda hizmet verenler
c. Vestiyer grevlilerin
d. Kapclar
e. Sinema, konser salonlarnda yer gsterenler
9. Adakilerden hangisi kibar, nazik, saygl bir er-
kein zelliklerinden biri deildir?
a. Hanmlara, stlere ve yallara yer verir, buyur
eder.
b. Esneme, ksrme annda azn elle kapatr.
c. eriye bir hanm, st ya da yal biri girince aya-
a kalkar.
d. Yksek sesle, argo kelimeyle, el kol hareketiyle
konumaz.
e. Koullara gre hareket eder.
10. Aadakilerden hangisi bir tatil yerinde yaplma-
mas gereken bir davrantr?
a. Restorana mayo veya bikini ile girmek
b. Restorana tral ve uygun kyafetle gitmek
c. Havuz/plajda meyve vb. yemek
d. Plajda pleri p sepetine atmak
e. Havuz banda yakndakilere selam vermek
Kendimizi Snayalm
50
Affedersiniz Beyefendi!
Evde konuk olan yabanc bir erkek, yanllkla banyo-
nun kapsn aar, karsnda evsahibi hanm grnce
byk bir mahcubiyetle kapy hemen kapatr ve Affe-
dersiniz beyefendi der. Bylece, banyoda hanmefen-
di olduunu fark etmemi gibi hatasn nezaketle rter.
Kaynak: (Osmay: 1985, 151)
Okuma Paras
Bana Souk Bir Bira!
Babakan Mesut Ylmazn, uluslararas bir toplant iin
Fransaya geliinde, Fransa Babakan Alain Jupp ile
ikili grme arzusu, Franszlarca yemekte yan yana
oturtulmalaryla yerine getirildi. Ancak Mesut Ylmaz,
yemee balamadan sigarasn tellendiricince, Baba-
kan Jupp ve masadakiler tedirgin oldular. Birka kii
ksrp rahatszlklarn belli ettiyse de Ylmazn ttn
tketimi devam etti. O srada arap servisi yaplmaya
baland. Yal bir metrdotel (ef garson), nadide bir a-
rab byk bir sayg ile Mesut Ylmazn kadehine tam
koyarken Ylmaz eliyle bardan kapayp Bana souk
bir bira getirin deyince, Babakan Jupp yemek sonu-
na kadar kendisiyle konumad. (Tanu,2000: 261)
1. e Yantnz yanl ise Trafikte ve Tatlarda Sayg,
Grg ve Nezaket Kurallar konusunu yeniden
gzden geiriniz.
2. d Yantnz yanl ise Toplu Tama Aralarnda
Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar konusunu
yeniden gzden geiriniz.
3. b Yantnz yanl ise Gezi ve Yolculukta Uyul-
mas Gereken Kurallar konusunu yeniden gz-
den geiriniz.
4. b Yantnz yanl ise Gezi ve Yolculukta Uyul-
mas Gereken Sayg, Grg ve Nezaket Kural-
lar konusunu yeniden gzden geiriniz.
5. e Yantnz yanl ise Restoranda Uyulmas Gereken
Sayg, Grg ve NezaketKurallar konusunu ye-
6. a Yantnz yanl ise Mabetlerde Uyulmas Gere-
ken Sayg, Grg ve Nezaket Kurallar konusu-
nu yeniden gzden geiriniz.
7. c Yantnz yanl ise Bahi Verme konusunu
8. a Yantnz yanl ise Bahi Verme konusunu
yeniden gzden geiriniz..
9. e Yantnz yanl ise Gnlk Yaamda Sayg,
gzden geiriniz.
10. c Yantnz yanl ise Gnlk Yaamda Sayg,
gzden geiriniz.
Yaamn inden

51
Sra Sizde 1
Bir ehri, yreyi veya lkeyi grmek; eitim almak, te-
davi olmak; alveri, spor tatil yapmak, gezmek-elen-
mek veya bir etkinlie katlmaktr.
Sra Sizde 2
Hanmlar pencere kenarna otururlar.
Sra Sizde 3
A grubu masalar cam nnde olan veya geni alan g-
rebilen blmde yer alr.
Sra Sizde 4
Servis eleman uygun olduunda, kendisine baklarak
ba veya el iareti ile arlmaldr.
Sra Sizde 5
Merdiven ini-klarnda daima sa taraftan yrnme-
lidir.
da ve Hayatnda Sayg, Grg ve Nezaket Ku-
rallar, Ankara: Nobel Yaynevi.
DAssailly, G. (1967). Gnlk Yaantmzda Sayg Ku-
rallar, (ev. M. ney), stanbul: Remzi Kitabevi.
Deniz, H. (1990). En Yeni Grg Kurallar, stanbul:
nklp Yaynevi.
Esirci, . (2002). amzda Grg ve Nezaket Kural-
lar, stanbul: nklp Kitabevi, stanbul.
Kurtolu, A. (2002). Gnlk Hayatmzda Nezaket ve
Grg, stanbul: Tima.
Osmay, N. (1985). nsan Mhendislii, Ankara: DKD
Dernei, 1985
zaltn, . D. (2005). Her eyin Bir Adab Var, stan-
bul: ALFA Yaynlar.
Pacout, N. (1988). Le Savoir-Vivre Aujourdhui,
Alleur-Belgique: Marabout.
Sylemez, Y. (2004). Grgszlk a (Davran
Rehberi), Ankara: ODT.
Tanu B. (2000). Maskeli Balo, Ankarta: Doan Ki-
taplk
Nian, nikh ve dn merasimi, doum ve snnet merasimi gibi sosyal me-
rasim, kutlama ve anmalarda uyulmas gereken kurallar aklayabilecek,
Bayram, kandil gibi din ve sosyal merasim ve kutlamalarda uyulmas gere-
ken kurallar aklayabilecek,
Yeni yl, evlilik yldnm, doum gn, Anneler Gn, Babalar Gn ve
Sevgililer Gn vb. zel gnlerde kutlamalarn nasl yaplandrlmas gerek-
tiini aklayacak bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.
indekiler
Nian Merasimi, Nikh Merasimi,
Dn Merasimi
Cenaze Merasimi, Mevlit Merasimi
Bayram Kutlama,
Kandil Kutlama
Yeni Yl Kutlama
Evlilik Yldnm. Doum Gn
Anneler Gn. Sevgililer Gn
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
Sosyal Davran ve
Protokol
Sosyal Merasim ve
Kutlamalar
SOSYAL MERASMLER
SOSYAL KUTLAMALAR
3
SOSYAL MERASMLER
Her lkede insan yaam doumdan lme kadar sosyal merasim ve kutlamalarla
biimsel olarak dzenlenmitir. nsan yaam doum kutlamasyla balar; ya g-
n, Anneler Gn, Babalar Gn, Sevgililer Gn ve bayram kutlamasyla devam
eder. Nian merasimiyle evlilie adm atlr, nikh merasimiyle evlilik kurumu ku-
rulur, cenaze merasimiyle de biter. Btn bu merasim ve kutlamalar toplumca be-
nimsenen ve sosyal protokol denilen sosyal davran (sayg, grg ve nezaket)
kurallar iinde gerekletirilir.
Doum Merasimi
Evlilik yaamnda ocuk sahibi olmak, anne baba olarak doan ocuun ilk a-
lama sesini duymak hayatta en mutlu olaydr. Doum ncesinde komular, ya-
kn arkadalar ve akrabalar doum yapacak kadna ev ilerinde ve alverite
yardmc olurlar ve onu yalnz brakmazlar. Doum olduunda baba, annenin
yannda kalarak ona destek olur ve hayatn en mutlu duygusal anlarn birlikte
paylarlar.
Bebee isim verme son derece nemlidir. Bebee isim verilirken onun gelecek
hayatnda bu isimle ilgili zorlukla karlamamas dnlmelidir. sim verirken; is-
min ocuklar arasnda alay konusu olmamasna ve olumsuz bir anlam tamamas-
na (Kezban, Satlm, Sanem vb.), moda olan isimlerden, siyasi liderlerin, nl sa-
nat ve sporcularn isimlerinden olmamasna, uzun olmamasna, zor yazlmamas-
na ve zor sylenmemesine, kardeler arasnda karkla meydan vermemesine
dikkat edilmelidir.
Kii ismiyle msemmadr, ismiyle anlr. sim, onun kiilii ve simgesi olur.
Ayrca bykanne ve bykbaba da kendilerinin veya aile byklerinin isimle-
rinin verilmesinde srarc olmamaldr. sim koyma hakk ocuun anne ve babas-
na braklmaldr. Geleneksel olarak kimi muhafazakr ailelerde ocua isim veri-
lirken ocuun kulana ezan okunur.
Doum hemen aile yaknlarna duyurulmaldr. Doum mnasebetiyle anne
hastanede veya evde uygun bir zamanda ziyaret edilmeli veya iekle ya da tele-
fonla tebrik edilmelidir. Aile yaknlar hediye ile doumu kutlamaldr. Hediyenin
ok byk ve pahal olmas gerekmez. Gen baba, eini bir iek demeti ve eko-
Sosyal Merasim ve
Kutlamalar
54
nomik durumuna uygun hediye alarak bebein doumundan minnettar olduunu
belirtmelidir. Bykanne ve byk babalar da gen anneye zellikle, ilk ocukta
mutlaka bir tak takmaldr.
Doum ziyaretine gelenler bebei grmekte srar etmemelidir. Ayrca ziyareti-
ler tarafndan bebek kucaa alnmamal ve plmemeli; bebein aile fertleriyle
benzerlii bulunmaya allmamaldr. Bebee gsterilen sevgide ar ve abartl
davranlmamaldr. Bebee giysi vb. hediye alrken bebee kullanlabilecek hedi-
yeler seilmelidir. Doum yapan anneye de hediye alnabilir.
ocua isim verilirken dikkat edilmesi gereken en nemli nokta nedir?
Snnet Merasimi
ki anlam tamaktadr. Birincisi, snnet, Hz. Muhammedin yaptklarn ve syledik-
lerini uygulamak demektir. kincisi, Trkiyede halk dilinde snnet, Mslman erkek
ocuklarn, ocukluktan erkeklie geii kabul edilen bir opearasyon iin yaplan
sosyal bir merasimdir. Snnet olay, Hz. brahime kadar uzanmaktadr. Eski ve Ye-
ni Ahitte, salkla ilikilendirmeden snnete yaplan ok sayda atf vardr. Tevrata
gre Hz. brahim, Tanrdan ald emir zerine, 80 yanda iken nce kendisini, son-
ra on yandaki olu Hz. smaili ve ikinci olu Hz. shak da doduktan sekiz gn
sonra snnet ettirmitir. Bu nedenle, Museviler gnmzde de erkek ocuklarn
doduktan sekiz gn sonra byk enlik ve elencelerle snnet ettirirler.
slami inana gre, Hz. Muhammed snnetli olarak domutur. Bu yzden, Ms-
lmanlar da erkek ocuklarn, Mslmanln bir gerei olarak (Hz. Muhammed
snnetli olduu iin, ona uymak amacyla) yedi yana kadar snnet ettirirler. Trk-
ler de Mslmanl kabul ettikten sonra snnet olmaya ve erkek ocuklarn snnet
ettirmeye balamlardr. Hatta gnmzde dahi, sonradan slam dinine giren bir er-
kek, ileri yata olmasna karn, bu gelenek gereince snnet ettirilmektedir.
Trkiyede snnet, zengin fakir her Mslman ailenin erkek ocuklar iin
snnet dn olarak dzenlendii sosyal bir merasimdir. Geleneksel uygula-
maya gre snnet dn yapacak olan aile, kendi yaknlarn ve snnet olacak
ocuun arkadalarn davetiye gndererek davet eder. Snnetin yaplaca evin
salonuna snnet karyolas kurulur ve salon sslenir. Snnetten bir gn nce, sn-
net olacak ocuk ykanr, baz yrelerde sa elinin ba ve iaret parmaklar knala-
nr. ocua snnet kyafeti giydirilir, gsne Maallah yazl apraz bir erit ta-
klr, bana da renkli pullu tal bir balk giydirilir ve nazar boncuklar konur.
Snnet gn, ocuk ve yakn arkadalar at, fayton veya otomobil ile gezdirilir. Ba-
z kent ve kasabalarda snnet edilecek ocuk, ssl bir ata bindirilip davul zurna
eliinde enlikle gezdirildikten sonra eve getirilir. Snneti, eskiden bu ite zel
eitimi olan snnetiler yapard. Gnmzde, snnet hastanelerde tbbi olarak ya-
plmaktadr. Snnet esnasnda ocuun ac hissetmemesi iin eitli elenceler ve
oyunlar dzenlenir. Gelen hediyeler ve eitli oyuncaklar karyolaya konulur. Pal-
yao veya animatr getirilir veya kukla, karagz oynatlr. Konuklara yemek veri-
lir. Kimi aileler, snnet merasimini mevlit okutarak dzenler. Davetliler ve aile ya-
knlar ocua para, altn, oyuncak vb. hediyeler verirler.
Nian Merasimi
Nianlanma, evlenmeye niyet etmi ve kendi aralarnda karar vermi olan gen bir
kz ile erkein, bu ciddi arzularnn, ailelerinin ve yakn evrelerinin de haberdar
edilmesi ve dn gnne kadar geecek olan srenin resmletirilmesi iin d-
1
Snnet, Hz. Muhammedin
yapt i demektir.
zenlenen yzk takma merasimidir. Bu merasim, iftin kendi arasnda olabilecei
gibi aileleri arasnda samimi bir ortamda ya da sosyal bir ortamda veya byk bir
salonda mzikli, elenceli byk bir davetle de yaplabilir.
Nianlanma, bir iftin birlikteliinin ve gelecek bir evliliin topluma resmi olarak duyu-
rulmasdr.
Modern yaamda, genel olarak birbirleriyle anlaan gen kz ile erkek evlenme
konusunda kendi aralarnda anlatktan sonra evlenme istek ve arzularn kendi
aile byklerine iletirler. Bu srada gen erkek nianlanmak istedii kz nce ken-
di ailesiyle tantrabilir. Sonra erkein ailesi kzn ailesini ziyaret ederek kz aile-
sinden resmen ister. Kz isteme, geleneksel olarak Allahn emri, Peygamberin
kavliyle kznz olumuza istiyoruz demektir.
Bu ziyarette, nianlanacak erkek de anne ve babasna elik eder. Kz ve erke-
in flrt dnemi ne kadar uzun srerse srsn, erkek tarafnn gen kz ailesinden
istemeye gitmesi lkemizde yerlemi bir gelenektir. Kz isteme ziyareti srasnda
erkek tarafnn kz evine gm bir anak ya da tepsi iinde ikolata ve iek g-
trmesi gelenektir. Aileler arasnda anlama salandnda sz kesilir, nian g-
n ve yeri saptanr.
Erkek kza, kz erkee nian yz olarak alyans (dz altn halka) alr. Y-
zklerin iinde karlkl olarak isimler ve nianlanma tarihi yazldr. Zengin ve
modern evrelerde kzn setii tek ta (prlanta ya da yakut veya zmrt) yzk
erkek eliyle kza taklr. Nian merasiminde yzkleri aile by ya da onur ko-
nuu takar. Yzk nce kza, sonra erkee taklr. (Yzk takma eski Msrda or-
taya km bir gelenek olup kadn erkee balayan bir niane olarak kabul
edilmitir.)
Nian (yzk takma) merasimi yalnzca aile byklerinin katld kz evinde ya
da kz ailesinin uygun grecei bir yerde mzik, yemek ve elence eliinde d-
zenlenerek de yaplabilir. Ancak nian merasimi sade olmal, dn merasimi gibi
atafatl, bol ikraml ve elenceli olmamaldr. Nianlanan kz kutlanmaz (tebrik
edilmez), yalnzca erkek kutlanr. Nianlanan gen kza mutluluklar dilenir. lke-
mizde geleneksel olarak nian masraflar kz ailesince karlanmaktadr.
Yzklerin taklmasndan sonra, nian merasiminde bulunan yakn akraba ve
dostlar nianlanan kza kk hediyeler verirler. Erkek taraf kza altn bilezik, ky-
metli tal yzk, kpe, inci, bro gibi taklar; kz taraf da erkee saat, altn kol
dmesi, kravat inesi gibi hediyeler verirler. Ayrca nianllk dneminde iftlerin
birbirlerine hediyeler vermeleri de nazik bir davrantr. Bu dnemde krk, i a-
mar ve ev ihtiyac olan hediyeler vermek uygun deildir.
Niandan sonra, aileler arasnda ahenk, yaknlk ve dostluk salamak iin n-
ce erkek taraf gen kzn erefine bir le veya akam yemei veya parti verir.
Bundan sonra, gen kzn anne-babas da erkek ailesini davet ederek karlk ver-
melidir.
Herhangi bir nedenle nian bozulduunda, kz ve erkek tarafndan alnan he-
diyeler ile taklan yzk, bilezik vb. taklar karlkl olarak geri verilir. Varsa kz ile
erkein birbirlerine yazm olduklar mektuplar da iade edilir (Deniz, 1990: 120).
Nikh ve Dn Merasimi
Nikh ve dn (evlenme merasimi), eski alardan beri her toplumda dzenle-
nen ve aile kurumunun temelini oluturan sosyal bir merasimdir. Trkiyede evlen-
55
3. ni t e - Sosyal Mer asi m ve Kut l amal ar
Aileler arasnda anlama
salandnda sz kesilir,
nian gn ve yeri saptanr.
Nianlanan kz kutlanmaz
(tebrik edilmez), yalnzca
erkek kutlanr. Nianlanan
gen kza mutluluklar
dilenir.
56
Nikhta ve dnde davetli
hanmlar beyaz giymemee
zen gstermelidirler. nk
nikhta ve dnde beyaz
giyme hakk ve ayrcal
yalnzca geline aittir. Gelin
nikhn ve dnn
yldzdr.
me ve dn merasimi aamada gereklemektedir. Birinci aamada, evliliin
yasal (hukuki) temeli olan resm nikh merasimi, ikinci aamada sosyal bir kutla-
ma olarak dn, nc aamada ve resm nikhtan sonra, isteyen Mslman ai-
lelerde din nikh kylmakta ya da nikh duas yaplmaktadr.
Dn merasimi genellikle nikhla birlikte veya nikhtan sonra byk bir e-
lence ve kutlama olarak salonlarda dzenlenmektedir. Ancak son yllarda yaplan
evlilikler belediye nikh salonunda kylan nikh merasimiyle gereklemekte ya
da nikh ve dn merasimleri birletirilerek yaplmaktadr. Varlkl ve sosyal sta-
t sahibi kiiler, nikh ve dn merasimlerini orkestra eliinde yemekli veya
ak bfe-resepsiyon olarak salonlarda dzenlemektedir. Krsal yerlerde sokak ve-
ya meydanlarda da dzenlenebilmektedir.
Nikh ve dn merasimlerine konuklar davetiye ile arlr. Nikh ve/veya d-
ne telefonla davet etmek doru deildir. Benzer ekilde szl davette bulunmak
da uygun deildir. Davetiye gndermek arttr. Telefonla davet etmek, davetiye
gnderilmeye layk grlmemek hissi dourur. Bununla beraber baz blgelerde
geleneksel olarak uygulanan farkl davet ekilleri de grlebilmektedir.
Nikh merasiminden sonra kokteyl, resepsiyon veya mzikli yemek dzenle-
necek ise kokteyl, resepsiyon ya da yemek yeri ve saati davetiyede yazlmaldr.
Nikh ve dn ayr dzenlendiinde, nikh davetiyesi ile dn davetiyesi ayr
olabilir; bu durumda nikha davet edilen herkes dne davet edilmeyebilir.
Dne; ailenin, gelin ve damadn akrabalar, yakn arkadalar ve komular
davet edilmelidir. Ayrca kapc, hizmetkr ve ofr gibi aileye yakn hizmet veren
kiiler de davet edilebilir.
Btn toplumlarda olduu gibi lkemizde de gelin nikhta ve/veya dnde
temizlik ve masumiyetin ifadesi olarak beyaz gelinlik giymekte ve yzn duvak-
la kapamaktadr. Nikhta ve dnde davetli hanmlar beyaz giymemeye zen
gstermelidir. nk nikhta ve dnde beyaz giyme hakk ve ayrcal yalnz-
ca geline aittir. Gelin nikhn ve dnn yldzdr. Gelin elbisesi giyen gen kz,
beyaz eldiven takar ve beyaz ayakkab giyer. Gelin, nian yznden baka y-
zk ve mcevher takmaz; anta tamaz.
Damat asaletin ve ciddiyetin ifadesi olarak siyah takm elbise ya da smokin gi-
yer. Avrupa lkelerinde dnde smokin giyilmedii hlde, lkemizde zellikle
byk kentlerde yaplan dnlerde damat smokin giyebilmektedir. Genel olarak
ve nikhta/dnde gelin beyaz gelinlik giydiinde, damat koyu renk takm elbi-
se veya smokin giymelidir. Gelin tayyr giyerse damat beyaz gmlek, koyu renk
ve dz kravat ve koyu renk (genelde siyah) takm elbise giymelidir.
Nikhta/dnde damat, renkli ve desenli kravat takmamaldr.
Kapal salonda yaplan nian, nikh ve dne katlan davetlilerden hanmlarn
uzun etek tuvalet ya da tayyr; erkeklerin smokin veya koyu renk takm elbise giy-
meleri uygundur. Ancak resm nikh dairesinde yaplan nikh trenlerinde hanm-
lar ksa elbise veya etek-ceket (tayyr/dpiyes) veya kuma pantolon-ceket; er-
kekler takm elbise giymeyi tercih etmelidir.
Dn merasimlerinde, dne ait ileri yrtecek ve damada her hususta yar-
dm edecek sad bulunur. Ayrca damadn akrabasndan ve yakn arkadalarn-
dan seilen genler de terifat olarak konuklarn karlanmas, misafirlere refa-
kat edilerek masalara yerletirilmesi, gerektiinde arlanmas ve uurlanmas ile-
rinde yardmc olurlar. Geline yardmc olmak zere nedime seilir. Nedimenin,
beyaz elbise giymemesi gerekir.
Trkiyede, kentlerde dzenlenen evlenme merasimleri genellikle Avrupai tarz-
da ve ekilde yaplmaktadr: Birincisi, belediyenin nikh salonunda yalnzca res-
m nikh treni dzenlenmekte; ayrca dn merasimi yaplmamaktadr. kinci
tarz evlenme merasiminde, belediyenin nikh salonunda resm nikh kylmakta ve
daha sonra evde veya salonda elenceli dn merasimi dzenlenmektedir. n-
c tarz evlilik merasiminde nikh ile dn birletirilerek salonda yaplmaktadr.
Bu durumda nikh (evlendirme) memuru dnn olaca salona davet edilmek-
te, nikh burada kylmakta, nikhtan sonra dn elencesi balamaktadr.
Evlendirme memurluu tarafndan belirlenen gn ve saatte nikh veya nikh-
dn merasiminin yaplaca salonda davetliler nikh saatinden 10-15 dakika n-
ce salona gelerek yerlerini alrlar. Gelinle damat, nikh saatine kadar bir sre da-
vetlilerin bulunduu salondan ayr bir odada bekletilir. Burada, nikh memuru ta-
rafndan, nikh esnasnda yapacaklar iler hakknda kendilerine ksa bilgiler veri-
lir. Nikh memuru ile gelin ve damat tarafnn tanklar salondaki nikh masasnda
yerlerini aldktan sonra, gelin ile damat kol kola (gelin damadn sanda) salona
girerler. Salondaki davetliler bu srada ayaa kalkarlar ve gelinle damad alklar-
lar. Masaya vardklarnda, gelin ve damat yzleri konuklara dnk olarak oturur-
lar. Damat, gelini sana alarak nce gelinin oturmasna yardmc olur. Nikh me-
muru ile tanklar masann iki yanlarna otururlar. Nikh ahitleri, onur konuklarn-
dan veya aile byklerinden ya da evlenen genlerin kendi arkadalarndan sei-
lir. Anne baba, karde gibi ifte birinci dereceden yaknl olan kiiler nikh tan-
olmamaldr. Nikh memuru, Medeni Kanunun ilgili maddesine gre, belediye
bakannn kendisine verdii yetkiye dayanarak ahitler huzurunda evlenecek if-
te, hi bir etki altnda kalmakszn kendi arzularyla evlenmeyi kabul edip etme-
diklerini nce geline, sonra damada sorar. Gelin ve damat evet dedikten sonra,
tanklar da onlarn kendi rzalaryla evlendiklerine dair tanklk ettiklerini beyan
ederler. Sonra, nce gelin sonra damat nikh defterine imzalarn atarlar. ahitler
de imzalarn attktan sonra, nikh memuru her ikisini resmen kar koca (e) ilan
ederek iyi dilek ve nerilerini ieren ksa bir konuma yapar.
Nikh kyldktan sonra gelin ve damat nce anne ve babasnn, sonra aile byklerinin,
akrabalarnn ve arkadalarnn kutlamalarn kabul eder.
Evlendirme memurunun nikh kymasndan sonra, gelin ve damat ile anne ve
babalar (anne ve/veya baba yoksa dn stlenen en yakn) nikh salonunun -
knda kutlamalar ve iyi dilekleri kabul ederler. Ayrca, dn merasimi dzenlen-
medii takdirde, aile yaknlar altn veya mcevher olarak hediyelerini gelin veya
damada nikh trenindeki kutlama srasnda sunabilirler. Nikh veya dn mera-
siminde gelin tebrik edilmez; damat tebrik edilir, geline ise mutluluklar dilenir.
Belediye nikah salonunda yaplan nikh merasiminden sonra Avrupai tarzda
oluturulan kabul hatt aadaki biimde sralanr:
1. Gelinin annesi
2. Damadn babas
3. Damadn annesi
4. Gelinin babas
5. Gelin
6. Damat.
Ancak lkemizdeki geleneksel uygulamada kabul hattnda nce gelinin annesi
ve babas, sonra damadn annesi ve babas ift olarak birlikte yer almakta; en son-
da gelin ve damat bulunmaktadr.
57
Nikh veya dn
merasiminde gelin tebrik
edilmez; damat tebrik edilir,
geline ise mutluluklar
dilenir.
58
Belediye nikh salonunda dzenlenen nikh merasiminde, gelin ve damad
kutlayan davetlilere, grevlendirilen kiiler tarafndan nceden hazrlanm olan
nikh ekeri sunulur.
Son yllarda, kentlerde dzenlenen nikh merasimleri ou zaman dn me-
rasimi ile birletirilerek mzikli olarak dn-kokteyl, dn-resepsiyon veya otur-
mal akam yemei eklinde salonda yaplmaktadr. Kokteyl veya resepsiyon ola-
rak dzenlenen dnde ak bfe sunulmaktadr. Mzikli ve elenceli olarak d-
n salonlarnda ya da byk otellerde yaplan dnler ailenin namna ve ekono-
mik durumuna uygun biimde dzenlenmektedir. lkemizde nikh ve dn me-
rasimleri damat ailesi tarafndan dzenlenmekte ve masraflar karlanmaktadr.
Salonda dzenlenen nikh-dn merasiminde, damat ve gelin aileleri salon
giriinde kabul hatt oluturarak davetlileri karlarlar. Kabul ve karlama hatt aa-
daki biimde olur:
1. Damadn babas
2. Damadn annesi
3. Gelinin annesi
4. Gelinin babas.
Kabul hattnda, ksa bir aradan sonra terifatlar yer alr ve gelen davetlilere re-
fakat ederek salonda yer gsterir.
Trkiyede nian, nikh ve dn merasimleri kim tarafndan dzenlenir?
Salonda yaplan dn merasiminde; btn davetliler geldikten sonra, gelin ve
damat, zel olarak hazrlanm ve ieklerle sslenmi nikh masasna geer. Ni-
kh memuru, iki tank huzurunda resm nikh kydktan sonra ift birbirini kutlar.
Sonra gelin, nce kaynvalidesinin ve kaynpederinin, sonra kendi annesinin ve
babasnn ellerini per. Ayn davran damat tarafndan da tekrarlanr. Bundan
sonra dier davetlilerin tebrikleri kabul edilir. Gnmzde yaplan dnlerde,
gelin ve damat, davetlilerin masalarn dolaarak tebrikleri kabul etmektedirler.
Baz yrelerde yaplan dnlerde, tak merasimi dzenlenmektedir. Ancak re-
sepsiyon-bfe, kokteyl-bfe dnde gelin ve damat iin zel olarak tak merasimi
dzenlemek uygun deildir. Gelin ve damat davetlilerin masalarna giderek tebrikle-
ri kabul ederlerken gelin ve damadn aileleri ile akraba ve yakn arkadalar, istedik-
lerinde, taklarn veya hediyelerini gelinin tak eridine takabilir veya tak antasna
koyabilir ya da gelinin veya damadn annesine kk bir kutu iinde verebilirler. Ku-
tu iine, kk bir karta ... Ailesi mutluluklar diler yazs konur.
Davetliler iek gndermek isterlerse evlendirme dairesine veya nikhn kyld-
salona zel olarak hazrlanan iek sepeti veya aranjman vb. gnderebilirler. Ni-
kh ve dnde gelen ieklerin sralanmasnda, gnderenlerin aile ve meslek ili-
kisi, resm veya sosyal statleri dikkate alnr. Resm ve sosyal stat sahibi olanlarn
elenkleri n plana karlr. Sepet zerinde gnderenin ad ve soyadnn bulunma-
s gereklidir. Nikh salonuna elenk gnderilmez, yalnzca iek sepeti gnderilir.
Ancak nikh dn salonunda yaplyor ise elenk de gnderilebilir.
Dnde ilk dans gelin ve damat istedikleri bir para eliinde yaparlar. Gelin
ve damadn ilk dans esnasnda dier iftlerin piste kmamas gerekir. lk danstan
sonra modern toplumlarda, gelinin annesi ile damadn babas; damadn annesi ile
gelinin babas dans ederler. Daha sonra gelin kendi babas, damat da annesi ile
dans eder. nc olarak gelin, kayn pederi; damat da kaynvalidesi ile dans eder-
ler. Gelin ile damadn ilk dansndan sonra dier iftler dans iin piste karlar.
2
Nikh ve dnde gelen
ieklerin sralanmasnda,
gnderenlerin aile ve meslek
ilikisi, resm veya sosyal
statleri dikkate alnr.
Resm ve sosyal stat sahibi
olanlarn elenkleri n plana
karlr.
Dans, kadn ve erkein mzik eliinde bedenen ve ruhen tatt ortak bir e-
lencedir. Dansta erkek, hanm (dam) kendine uydurur; kendisi hanma ayak uy-
durmaz. Dans esnasnda hanma fazla yaklamak veya ondan uzak durmak doru
deildir. Dans sresince erkek, dans ettii hanmla ilgilenmeli; ona ho ve gzel
szler sylemeli fakat rahatsz edici veya taciz edici olmamaldr. te yandan dans
ederken hanma souk ve ilgisiz kalmak da ho deildir. Dans ederken dier ift-
ler rahatsz edilmemeli; dans eden bir ifte rahatszlk verildiinde erkek mutlaka
zr dilemelidir. Mzik bitince dans braklmaldr.
Dn gn, gelin ve damadn en mutlu gndr. Dne gelin ve damadn hayatnda
nem taan kiiler davet edilmelidir. Bu gnn heyecan ile baz eyler atlanabilir: Yemek
yememek bunun en tipik rneidir. Gelin ve damat nceden karnn doyurmal ve konuk-
lar ile ilgilenmelidir.
Dnn sonuna doru, salonda klar sndrlr; ok gzel tasarlanm bir
masa ortasna yerletirilen ok katl eker veya ikolatadan yaplm beyaz bir ge-
lin pastas getirilir. Nedime damadn solunda, sad da gelinin sanda yer alr.
Pasta, gelin tarafndan alt kattan balanarak kesilir. Damat sadece yardmc olur.
Gelin pastas kesilirken herkes ayaa kalkar. Kesilen pastadan bir paray damat
gelinin azna, gelin de damadn azna ikram eder. Daha sonra, pasta grevliler
tarafndan kesilir ve btn konuklara ikram edilir. Pasta ikramndan sonra, dn
ikili ise yeni evlilerin mutluluuna kadeh kaldrlabilir.
Modern dnlerde, an olarak k kaps yaknna davetlilerin izlenim, iyi di-
lek ve tebriklerini yazmalar iin, kapakl ve kaliteli zel bir an defteri konmakta;
yannda mrekkepli bir dolmakalem bulundurulmaktadr. steyen davetliler izle-
nimlerini, iyi dileklerini ve tebriklerini her biri ayr sayfaya yazarak imzalayabilirler.
Uurlamada, damat ve gelin ailelerinin birinci derecede yaknlar salon kapsn-
da bulunur ve davetlilere teekkr ederler. Damat ve gelin ile aileleri salonda da-
vetlilerle ilgilenir. Damat ve/veya gelin aileleri yalnzca onur konuklarn uurlar.
Evlilik (nikh-dn) merasiminde karlama hattnda aileler nasl sralanr?
Dn/nikh srecinin son aamas balaydr. Evlenen iftler mali olanaklar-
na ve bo zamanlarna gre, bir sre iin ( be gn) bulunduklar ehirden ba-
ka bir yere giderek evliliklerinin ilk gnlerini ba baa gre geirirler. Ancak son
yllarda genler ekonomik nedenle balayndan vazgeerek buna harcayacaklar
paralarn ev ihtiyalarna ayrdklar grlmektedir.
Trkiyede dne davet edilenlerin evlenen ifte hediye almalar gelenektir.
Ancak dne davet edilen herkes hediye almak zorunda deildir. zellikle d-
ne onur konuu olarak davet edilen resm sfata sahip kiilerin hediye vermesi
uygun deildir. nk onlarn gelip dn onurlandrmalar aile ve genler iin
bir hediyedir. Dn hediyesi vermek iin evlenecek iftin ya da ailelerinin yakn
arkada veya akrabas olmak gerekir. Gelin ve damada veya ailelerine yakn olan
ve dne davet edilen kiilerin, evlenecek iftin gereksinimlerini renerek uy-
gun bir hediye almalar ve dnden birka gn nce gtrmeleri ya da dnde
geline bir cumhuriyet altn ya da bilezik takmalar zellikle her iki tarafn yakn
akrabalarnn dnde geline mcevher veya altn takmalar bir gelenektir. Baz
yrelerde para takld veya bir zarfn iinde takdim edildii de grlmektedir.
59
Pasta ikramndan sonra,
dn ikili ise, yeni
evlilerin mutluluuna
kadeh kaldrlabilir.
3
60
Nian ve dn merasiminde, uyulmas gereken kurallarn ne kadarna uyulduunu gz-
lemlemek gerekir.
Davet edildikleri hlde dne gidemeyenler, dn izleyen iki hafta iin-
de, evlenen genleri veya onlarn ailelerini evlerinde kutlama ziyaretinde buluna-
rak hediyelerini sunabilirler. Ancak davetiye almayan veya nikha ya da dne
davet edilmeyen kiilerin hediye sunmas gerekmez.
Evlenen iftin, hediye ve iek veren ya da gnderen davetlilere dnden
sonra ilk frsatta teekkr mektubu ya da kart gndermesi gereklidir. Gnderilen
teekkr yazs, gelin ve damat tarafndan birlikte yazlarak imzalanr ve gnderi-
lir. E-posta yoluyla veya matbu olarak teekkr yazs gndermek doru deildir.
Aada iki adet teekkr yazs rnei verilmitir:
Elden sunulan hediyelerde, hediye kiiyi memnun etmemi bile olsa, kii asla
hislerini belli etmemeli; hediyeyi sunana gler yzle memnuniyetini belirterek te-
ekkr etmelidir. nk davet edilen ve hediye alan kii gereksinimi karlamak ve
memnun etmek zorunda deildir ama, hediye almak ve sunmak durumundadr. Bu
yzden hediyeyi kabul eden kii, teekkr etmek zorundadr.
lkemizde yerlemi geleneklere gre; damat taraf gelinlik, yzk, iekler,
nikh ve dn masraflar ve balay harcamalarn karlar; gelin taraf yatak odas
ve mutfak takmlarn, eyiz, davetiye, ilan, fotoraf ve film masraflarn karlar
(Esirci, 2002: 75).
Yeniden Evlenme Merasimi
Evlilikler her zaman mutlu bitmez, boanma veya lm sonucu e kaybedilebilir.
Dul veya boanm bir kadn 300 gn sonra evlenebilir. Ancak kadn tbbi test so-
nucunda hamile olmadn bir rapor ile kantladnda, mahkeme kararyla bu s-
reyi ksaltarak daha nce de evlenebilir. (Ancak bu insan hakk ihlalini ortadan
kaldrmaya ynelik hukuki almalar devam etmektedir.) Eini kaybeden bir erke-
in de eine sayg gerei, ikinci bir evlilik iin en az alt ay beklemesi uygun g-
rlr. iftler ister boanm ister elerini kaybetmi olsunlar, ikinci kez evlenecek-
leri zaman, eer ocuklar varsa onlarn da onaylarn ve gnllerini almalar gere-
kir. Bylece anne ve babann ikinci evlilii daha kolay benimsenir.
Eleri ister lm, ister boanm olsun; ikinci evliliklerini yapmaya karar veren
bir hanm ve erkein nikh veya dn merasimi iin davetiye kart gnderilmez,
yalnzca ee dosta telefonla ya da szl sylenir. kinci evliliini yapan bir hanm
ile erkein nikh trenine yalnzca yakn dost ve akrabalar davet edilir. Nikhtan
sonra katlanlara yemek daveti verilir. kinci evliliini yapan hanm nikhta gelin-
Sayn Aye ve Ahmet GLER,
Gndermi olduunuz harika
gm takm iin sonsuz teekkr
ederiz. Onlara her baktmzda
sizleri hatrlayacaz. Selam ve
sevgilerimizle...
Glay ve Ali AYDIN
Sevgili Teyzeciim,
Bizim iin semi olduunuz hal
evimize o kadar gzel oldu ki, inann
ok teekkr ederiz. Sizleri en ksa
zamanda evimize bekler, Murat ve
ben hasretle ellerinizden periz.
(mza)
lik giymez; koyu renk takm (tayyr) giyer ve ban bir apka ile ssler. lk eler-
den olan ocuklar varsa, trende hazr bulunabilirler. Ancak ikinci evliliini yapan
bir erkein gen bir kzla evlenmesi hlinde ilk evlilikte uygulanan sreler geer-
lidir. Herkese davetiye kart gnderilir ve gen kz nikhta gelinlik giyer (Aytrk,
2007: 199).
Ayrlma - Boanma
Evlilik bir sanattr. Sorumluluk, anlay, sayg, sevgi, hogr ve zveri gerektirir.
Bu yzden, byk umut ve mutlulukla kurulan evliliklerin bazen boanmayla so-
nuland grlmektedir. Ancak evlilik messesesini anlay, huzur ve mutlulukla
yrtemeyen iftlerin boanmadan nce bir sre ayr kalmalarnda; birbirlerini an-
lamalar, hata ve kusurlarn grmeleri, objektif olarak deerlendirmeleri ve karar
vermeleri asndan yarar vardr. Hatta evli iftlerin boanmadan nce bir sre ayr
kalmalar her lkede yerlemi bir kuraldr. Bu yzden yarglar boanma karar
vermeden nce iftlerin bir sre ayr kalmalarna karar verebilmektedir.
Boanma ncesi ayr kalan eler, her eyden nce birbirlerine ve evliliklerine
olan sayglarn devam ettirmelidir. Ayrlk aamasnda eler hibir zaman birbirle-
rini sulayc ve krc beyanlarda bulunmamal ve ayrlk nedenini kimseye akla-
mamaldr. nk ayrlk elerin birbirini daha iyi anlamalarn salar ve bir sre
sonra birleme gerekleebilir. Ancak ayrlk srasnda kadn evlilik yzn tak-
maya devam eder, einin adn kullanabilir. Eine gelen evraklar, mektuplar vb.
kendisine gnderir. Eiyle grmek isteyen kiilere adresini ve telefon numaras-
n verir. Ancak eiyle birlikte yaplan davetlere mazeret beyan eder ve katlmaz.
Boanma hibir zaman merasimle kutlanmaz ve gazetede ilan edilmez. Ancak
boanma ncesi ve sonrasnda kadn ve erkek olarak dikkat edilmesi gereken say-
g ve nezaket kurallar vardr. Taraflar bu kurallara uymaldr. Bu kurallar unlardr:
Boanma, bir evliliin hukuksal olarak sona ermesidir. Boanan kadn nikh
yzn hemen iade eder. Erkein bunu kabul etmemesi ve kendisine ta-
kabileceini sylemesi nazik bir jest olur.
Boanma karlkl anlaarak gereklemi ise birbirlerine vermi olduklar
hediyelerin iade edilmesi gerekli deildir. Ancak evlilik srasnda dost ve ak-
rabalardan gelen hediyelerin paylamnda, taraflara gelen veya verilen he-
diyeleri kendileri alrlar. Evlilik ncesi eyalar esas sahibine aittir.
Boanan kadn ocuklu ise evlilik yzn takmaya devam edebilir. Fakat
kocasnn soyadn kullanamaz.
Boanan iftler sosyal yaamda karlatklarnda konumak zorunda deil-
lerdir; sadece selamlamalar uygundur. ocuklarla ilgili konular da konu-
arak anlamalar gereklidir.
Boanmadan sonra, kadn ve/veya erkek baka biriyle evlenmek istediin-
de bu durum ncelikle ocuklara aklanmaldr.
Sosyal yaamda nian, nikh ve dn merasimleri ile ilgili olarak ayrntl bilgileri, k-
r Esircinin, amzda Grg ve Nezaket Kurallar (stanbul, nklp Kitabevi, 2002)
adl kitabnda bulabilirsiniz.
Cenaze Merasimi
Trkiyede Cumhurbakan, TBMM Bakan ve Babakanlarn cenaze trenleri
Devlet Cenaze Trenleri Ynetmeliinde; asker ahslarn cenaze trenleri Aske-
r Protokol Ynergesinde; vali ve kaymakamlarn ve belediye bakanlarnn cena-
61
Evlilik bir sanattr.
Sorumluluk, anlay, sayg,
sevgi, hogr ve zveri
gerektirir.
62
ze trenleri mlki protokolde belirlenmitir. Grev ehidi grevlilerin ve kurum
amiri yneticilerin cenaze trenleri kurumsal ynetmelik ve ynergelerde dzen-
lenmi ya da kurumsal ve yresel geleneklere gre dzenlenmektedir. Ancak sivil
Mslman vatandalarn din cenaze merasimleriyle ilgili kurallar Diyanet leri
Bakanlnca hazrlanan Cenaze Hizmetleri Rehberi nde belirlenmitir. Vatan-
dalarn cenazeleri bu rehberde belirlenen kurallara, yredeki rf ve detlere gre
dzenlenir ve yrtlr.
lm olay gerekletiinde, lenin yakn dost ve akrabalar telefonla haberdar
edilir. Ayrca yerel ya da genel gazetelerde lm ilan verilebilir. len Mslman
iin, ld ya da cenaze namaznn klnaca semt camisinde cenaze sels ver-
dirilir. Cenaze evde ya da hastanede (morgda) fazla bekletilmeden kaldrlr. Cena-
ze merasimi, kurumlarda trensel olarak dzenlendiinde kurumsal ve sosyal (ya-
rresm) bir merasim; camilerde dzenlendiinde din bir merasimdir. Cenaze me-
rasimlerinde uyulmas gereken kurumsal kurallar aadaki gibidir:
Kurumsal cenaze merasiminde tabut kurumun gvenlik personeli tarafndan
cenaze arabasndan alnr, kurum binas nnde hazrlanan masa zerine
yerletirilir.
Tabutun ba ve ayakucunda gvenlik grevlileri sayg nbeti tutarlar. Ba-
taki grevli gs hizasnda lenin ereveli fotorafn tar. Tabut arkasn-
da, ortada lenin birinci derece yaknlar olmak zere sanda/solunda ku-
rum yneticileri ile kurum alanlar protokol sra dzenine gre yer alrlar.
Tabut zerine kurum amiri tarafndan krmz karanfiller konulur.
Cenaze merasimine katlanlar, tren program sunucusu tarafndan bir daki-
kalk sayg duruuna davet edilir.
lenin z gemii, personel birim amiri tarafndan okunur.
Kurum amiri anma konumas yapar; lenin yaknlarna ve kurum mensup-
larna kurum adna basal diler.
Cenaze namaznn yeri ve saati ile defin yeri duyurulur.
Tabut gvenlik grevlileri tarafndan cenaze arabasna konulur. Cenaze na-
maznn klnaca camiye hareket edilir.
Kurum amiri (ynetici) basal dileklerini kabul eder.
Kurumda yneticinin grevden ayrldktan veya emekli olduktan sonra vefat et-
mesi durumunda, kurum binas nnde cenaze merasimi dzenlenir. ehir dnda
vefat etmesi durumunda kurum yneticisinin yardmcs ya da kurumun o ildeki bi-
riminin yneticisi kurumu adna cenaze merasimine katlr, ailesine basal diler.
Camide dzenlenen cenaze merasimi slam dini asndan bir tren deil, len
iin tabut nnde imamla birlikte yaplan toplu bir duadr. Bu nedenle cenaze me-
rasimleri, cenaze namaz ile birlikte ehir merkezindeki veya vefat edenin mahal-
lesindeki camide le ya da ikindi namazndan sonra yaplr. Cenaze merasimine,
vefat eden kiinin ailesi ve yaknlar ile alma arkadalarnn katlmas; cenazenin
birinci derecedeki yaknlarnn tabutun arkasnda durmas, cenaze namazna kat-
lanlarn bu esnada imamn arkasnda sra dzeninde durarak cenaze namaz klma-
s; vefat eden kii zerindeki haklarn helal etmesi ve merhumun ruhuna dua oku-
mas; bir sre tabutun altna girmesi ve tabutun tanmasna yardm etmesi vefat
edene sayg gereidir. Cenaze merasimine katlanlarn, klnan cenaze namazna
da katlmas cenaze yaknlarn memnun eder. Cenaze merasimi sonunda aile ya-
knlarna banz sa olsun! denilerek taziye sunulur.
Cenaze merasimlerinde dikkat edilmesi gereken en nemli sosyal kural, kat-
lanlarn mmknse koyu renk elbise giymeleri, hanmlarn balarn rtmeleri, ce-
Cenaze merasimi,
kurumlarda trensel olarak
dzenlendiinde kurumsal
ve sosyal (yarresm) bir
merasim; camilerde
dzenlendiinde din bir
merasimdir.
Cenaze merasimi sonunda
aile yaknlarna banz sa
olsun! denilerek taziye
sunulur.
naze merasimi boyunca sknet iinde olmalardr. Bu yzden camide cenaze na-
mazna katlanlarn vefat eden kii iin alk tutmalar, gsteri yapmalar din d ol-
duu kadar sayg ve nezaket d bir davrantr.
Cenaze merasiminde kortej yaplyorsa gsterilen yerdeki kiilerle beraber y-
rmek ve korteje uygun koyu renk kyafet giymek gereklidir. Cenaze merasimine
elenk gndermek iin nceden aile yaknlarna veya kurumun protokol birimine
sorulmaldr. Cenazede iek olarak krmz karanfil kullanlr.
Cenaze namazna katlanlarn defin iin mezarla kadar gitmeleri gerekmez.
Yalnzca aile yaknlar ile kurumda alrken veya emekli olduktan sonra vefat
eden kiinin defnine, kurumdan grevlendirilen personelin mezarla, defin ile-
mine kadar cenazeye elik etmesi beklenir. Definden sonra, merhumun yaknlar-
na Mslman olanlar iin Allah rahmet eylesin!; Mslman olmayanlar iin Top-
ra bol olsun! veya Huzur iinde yatsn! denir.
lmeden nce, kiinin kendisinin veya aile yaknlarnn istei zerine bir vasi-
yetname dzenlemesi, lm olayndan sonra aileyi birok skntdan kurtarr. Kii
vasiyetnamesinde cenaze merasiminin nasl ve nerede yaplmasn, nereye gml-
mesini istediini belirtir. (Vasiyetname dzenleme ilemi Bat lkelerinde yaygn
olarak uygulanmaktadr.)
Mevlit Merasimi
Genel olarak lm izleyen yedi gn iinde evde ya da camide lenin ruhu iin
din grevlilerine Kuran- Kerim okutulur. lkemizde zellikle kimi krsal kesim-
lerde cenaze evinde yedi gn yemek piirilmez; yedi gn boyunca komular ve ya-
kn akrabalar cenaze evine yemek gtrrler. Her ne kadar Mslmanlkta yas tut-
mak yoksa da, lenin yaknlar 40 gn kadar mtevaz bir hayat yaarlar; elence-
li yerlerden ve toplantlardan uzak dururlar.
Trkiyede, slam inancna gre, lmn 7., 40. veya 52. gnleri ve lm yld-
nmlerinde vefat eden kiinin veya yaknnn evinde ya da en yakn camide mev-
lit okutulur.
Bir akrabann, komunun, ayn kurumda alan bir kiinin ya da tandk biri-
nin lmnden sonra dzenlenen mevlit merasimine, davet durumunda katlmak,
vefat eden kiiye ve onun yaknlarna duyulan saygnn bir ifadesidir. Mevlit mera-
simi srasnda kural olarak okunan Kuran- Kerimi ve Mevlid-i erifi oturarak s-
knetle dinlemek ve yaplan duaya katlmak yeterlidir. Ancak mevlide katlan ha-
nmlarn sz konusu Kuran- Kerimi dinlemeleri srasnda balarn rtmeleri din
ve rfi bakmdan sayg gereidir.
SOSYAL KUTLAMALAR
Trkiyede yaplan sosyal kutlamalar; din bayramlar (Ramazan ve Kurban Bay-
ramlar) ile din gn ve geceler (kandiller) ve yeni yl, doum gn, evlilik yld-
nm, Anneler Gn, Babalar Gn ile Sevgililer Gndr.
Din Bayramlar
Ramazan ve Kurban Bayramlar Mslmanlar tarafndan kutlanan din bayramlar-
dr. Din bayramlar, Trkiyede ayn zamanda resm tatil gnleridir. Din bayram-
larda kamusal ve zel i yerlerinde stlerin bayramlar arefe gn ya da bayram
sonras ilk gn leden nce makamlarnda/ofislerinde gidilerek kutlanr. lke ola-
rak ast olanlar stlerinin bayramlarn kutlarlar. Bu kutlama srasnda stlerin eli
plmez. Yalnzca Bayramnz kutlu olsun denir, st el uzattnda eli sklr.
63
64
Din bayramlarda, din ve
sosyal rf ve detler gerei,
anne ve babann ve aile
byklerinin elleri plr.
Din bayramlarda geleneksel olarak anne ve babalar bayramdan nce kk
ocuklarna giysi olarak hediye alrlar. Mslman ailelerde (ounlukla) baba 7 ya-
n stndeki erkek ocuklar ile birlikte bayramlk elbiselerini giyerek mahalle ca-
misine bayram namazna giderler. Bayram namazndan sonra birok yrede, cami-
de mihrap nnde sra oluturularak nce namaz kldran imamn, sonra cemaatin
bayram kutlanr. Sonra eve gidilir. Evde nce hanm (anne) einin bayramn kut-
lar, sonra ocuklar babann ve annenin ellerini perek bayramlarn kutlarlar. Din
bayramlarda, din ve sosyal rf ve detler gerei, anne ve babann ve aile byk-
lerinin elleri plr. Anne, baba dier bykler ocuklara harlk verirler.
Bayram sresince eve gelen ve anne babann ellerini pen akraba ve yakn ar-
kada ocuklarna hediye olarak para verilir ve tatl, eker, ikolata vb. ikram edi-
lir. Bayram kutlamas iin kapya gelen ocuklara ise eker, ikolata vb. verilir. Bir
evde, ziyareti olarak bulunan kiinin bayramn kutlayan ocuklara para vermesi
gerekli deildir.
Cenaze merasimlerinde dikkat edilmesi gereken en nemli kural nedir?
Sosyal davran ve nezaket kurallaryla ilgili olarak www. wikipedia.org/wiki/ Vikipedi:Ne-
zaket adresinden de bilgilere ulaabilirsiniz.
Din Gn ve Geceler
Anadoluda, Orta Asyada ve Balkanlarda yaayan Mslman Trk topluluklarn-
da geleneksel olarak kandil kutlamas yaplmaktadr. Kandil kutlamalar hicri tak-
vime gre yaplr. Kandil gecelerinde camiler ve minareler klandrlr. Bu gece-
leri kutlamak amacyla frnlarda zel olarak kandil simidi yaplr. Evlerde lokma,
helva, erbet yaplr ve komulara datlr. Kandillerde mevlik okutulmas sadece
Trk-slam kltrnde vardr. dier Mslman lkelerde, nemli dini gecelerde
mevlit okunmaz.
Kandil gecelerinde yakn akrabalar ve dostlar, telefonla veya ziyaretle bykle-
rinin kandillerini kutlarlar. l ve ilelerdeki merkez camilerde mftlklerce yats
namazndan sonra kandil gecesi programlar dzenlenir. Mft, vaiz ve hatipler ta-
rafndan vaazlar verilir; topluca dua ve ibadet edilir. Bundan baka devlet ve baz
zel radyo ve televizyonlarda da zel mevlit programlar yaymlanr. Trkiyede
Kandil Gecesi olarak adlandrlan ve kutlanan din gn ve geceler unlardr (Ay-
trk, 2007: 192):
Regaip Kandili
Hicri Recep aynn ilk cuma gecesidir. Regaip, ba ve iyilik demektir. Bu gecede
Tanrnn ba ve yardmnn bolca verildiine inanlr.
Mira Kandili
Hicri Recep aynn yirmiyedinci gecesidir. Mira, merdiven demektir. Hz. Muham-
medin bu gecede Cebrail tarafndan Mekkeden alnp Kudsteki Mescid-i Aksaya
gtrlerek oradan da Tanr katna ykseltildiine inanlr.
Berat Kandili
Hicri aban aynn ondrdnc gnn on beinci gnne balayan gecedir. Be-
rat; temizlik, arlk; hastalktan, bortan, sutan kurtulma; erdemli olma anlamlar-
4
Berat; temizlik, arlk;
hastalktan, bortan, sutan
kurtulma; erdemli ve stn
olma anlamlarna gelir.
na gelir. Bu gecede tvbe ve dua eden Mslmanlarn gnahlarndan kurtulacak-
larna inanlr.
Kadir Gecesi
Hicri Ramazan aynn yirmi altsn yirmi yedisine balayan gecedir. Kuran- Ke-
rim, Hz. Muhammede vahiy yoluyla bu gece inmeye balamtr. Kandil geceleri
iinde en feyizli gece olarak kabul edilir.
Mevlit Kandili
Mevlit, doum vakti demektir. Hz. Muhammedin doum yldnm olarak hicri
Rebulevvel aynn on ikinci gecesi kutlanr.
Yeni yl, bayram, doum gn, evlilik yldnm gibi nemli gnlerde, ilgili kiinin hatr-
lanmas ve koullara gre kutlanmas bir sayg ve nezaket kuraldr.
zel ve Sosyal Gnler
Trkiyede yeni yl, doum gn, evlilik yldnm, Anneler Gn, Babalar Gn
ve Sevgililer Gn zel gn olarak kutlanmaktadr.
Yeni Yl Kutlamas
Yeni yl kutlamasnda anne babann ocuklarna; elerin de birbirlerine hediye
vermesi nazik bir davrantr. Ancak evlerde dzenlenen yeni yl kutlamalarnda
Mslman ailelerin ocuklarna Noel hediyesi almas ve evde Noel Baba ssleme-
si yapmas inansal ve kltrel adan uygun deildir. Trkiyede yaplan yeni yl
kutlamas, aile iinde veya dost ve akrabalarla bir araya gelmenin ve yeni bir yln
balangcnn kutlanmasnn arac olarak kullanlan sosyal bir etkinliktir.
Doum Gn
Doum gn kutlamas evde nce ocuklar iin dzenlenir. Bir ocua doum
(ya) gn kutlamas dzenlenmesindeki ama, onun da nemli bir insan olduu-
nun ve kendisine nem ve deer verildiinin gsterilmesidir.
Kurumda (i hayatnda) stlerin bayram nasl kutlanr?
ocuklarn doum gn kutlamasnda, arkadalar eve veya kutlama yaplacak
mekna davet edilir. (Be yandan kk ocuklarn doum gnleri evde aile ve
akraba, e dost arasnda kutlanr.) Kutlama iin ya gn pastas hazrlanr ve o-
cuun kanc ya gn ise pasta zerine o sayda mum konulur. Ayrca eitli
merubat ve elencelik masa zerine yerletirilir. Vakti gelince, doum gn kut-
lanan ocuk, mumlar fleyerek sndrr. Mumlarn hepsinin bir frte snd-
rlmesi durumunda, her dilein gerekleeceine inanlr. Sonra pasta kesilir ve
btn davetlilere servis edilir ve hediyeler verilir. Okul ana gelmemi olan o-
cuklara doum gn hediyesi olarak oyuncak verilir. Okul andaki ocuklara
daha ok okul malzemesi, kyafet, oyuncak ve cinsiyetire gre kol saati vb. alnr.
Daha sonra, kendi balarna elenmeleri iin ocuklar salonda serbest braklrlar.
Gen kz ve erkekler doum gnlerini leden sonra veya akam evlerde veya
uygun meknlarda parti eklinde kutlarlar. Doum gn olan gen, yakn arka-
dalarn ve yaknlarn davet eder. Ya gn pastas, eitli kekler, kurabiyeler, e-
lencelik, erez vb. ile souk scak merubat ve hafif alkol iecekler nceden ha-
65
Trkiyede yaplan yeni yl
kutlamas, dost ve
akrabalarla bir araya
gelmenin ve yeni bir yln
balangcnn kutlanmasnn
arac olarak kullanlan
sosyal bir etkinliktir.
5
Okul ana gelmemi olan
ocuklara doum gn
hediyesi olarak oyuncak
verilir.
66
zrlanr. Mumlar sndrlp pasta kesildikten sonra kutlama ve ikram yaplr. Do-
um gnnde genler, doum gn kutlanan arkadalarnn yannda olarak hem
onun bu gnn paylarlar hem de kendileri elenirler.
Gen erkekler, kz arkadalarnn doum gnne tercihen tak, parfm, CD, ki-
tap vb. kk bir hediyenin yannda iek gtrrler. Alnan iein tek sayda ve
beyaz olmasna dikkat edilmelidir. iek says, girilen ya saysna eit de olabilir.
Gen kzlar, erkek arkadalarna ihtiya olan kravat, dolmakalem, kol dmesi,
kravat inesi, kitap, CD gibi bir hediye alabilirler.
Doum gn kutlama partisi; on sekiz yandan sonra her yl dzenlenmez, on
ylda bir dzenlenir. Ayrca on sekiz yandan sonra yaplan doum gn kutlama-
larnda da her yl hediye alnmaz. Ancak on ylda bir yaplan doum gn kutla-
ma partilerinde, yakn arkadalar veya akrabalar olarak ortak bir hediye alnabilir.
leri yalarda ise, yetikinlerin ounluu doum gn kutlamas yapmazlar.
Ancak doum ya da ya gnlerinde telefonla, mektupla ya da bizzat kendisini zi-
yaret ederek yaplan kutlamalardan ok holanrlar. Fakat kimi yal kiiler yallk-
larnn neden olduu grntleri veya salk ynnden rahatszlklar nedeniyle
doum gn kutlamasn reddedebilirler.
ou aileler yetikinlerin doum gnlerini bir pastayla kutlar. Otuz ya geen
doum gn kutlamalarnda; her ya iin bir mum dikilmez, her on ya iin bir
mum dikilir.
Aile iinde ya gn kutlamas nemli bir gndr, unutulmamaldr.
Evlilik Yldnm
Evlenme, insan yaamnn en mutlu olaydr. Bu mutluluu her yl evlenme tarihin-
de kutlamak, evlilikte mutluluu ve ball artrr, eleri birbirine daha ok yak-
latrr. Bu yzden evlilik yldnm hibir zaman unutulmamaldr. Evlenme yl-
dnm evde kutland gibi darda da kutlanabilir. Evlilik yldnm kutlama-
sna, yakn akraba ve arkadalar davet edilebilir. Kutlamaya davet edilen kiilerin
hediye vermeleri zorunluluk deildir, ancak verilirse nazik bir jest olur.
Kar koca evlilik yldnmlerini bir restorana veya gazinoya giderek ba baa
da kutlayabilirler. Evlilik yldnmnde kar kocann birbirlerine hediye vermeleri
gzel bir davrantr. Ancak hanma hediye almada en nemli kural, her yl alnan
hediyenin cinsinin, kymetinin ve kalitesinin deiik olmasdr. nk evlilik yaa-
mnda geirilen her yl bir nceki yldan daha kymetlidir.
Evlilik yaamnda yirmibeinci ve ellinci yllar ok nemlidir; nk 25. yl g-
m, 50. yl altndr. Bu nedenle evliliin yirmi beinci yl dostlarla birlikte davet ve-
rilerek kutlanr. Evliliin altn yl olan ellinci yldnm ise aile arasnda kutlanr.
Altn yl kutlama hazrlklarn ocuklar stlenir. Bu zel gne tm aile, ocuklar ve
torunlar katlr ve yakn akrabalar da davet edilir. Kutlamada akam yemei verilir
ve pasta kesilir. Modern toplumlarda, yemein sonunda ailenin en byk ocuu
ebeveyni iin salna kadeh kaldrr. Bu gnn kahramanlar olan anne babaya
altn deerinde (manevi deeri olan) ailece ortak bir hediye alnr.
Evlilik; karlkl sevgi ve saygya, anlay ve hogrye, sorunlar ve sorumluluklar pay-
lamaya dayanan birlikte yaama sanatdr.
Be yandan kk ocuklarn doum gnleri nerede ve nasl kutlanr?
6
Anneler Gn
Dnya genelinde, her yl Mays aynn ikinci pazar gn annelere adanmtr.
Franszlar ise, Anneler Gnn Maysn nc pazar gn kutlar. Anneler G-
nnde ocuklar kkken okulda retmenleriyle hazrladklar eitli resimleri
ve iirleri annelerine hediye ederler. ocuklarn en ok zevk aldklar ey biriktir-
dikleri paralaryla ya da babalarnn yardmyla annelerine bu zel gnde bir bu-
ket iek ya da kk bir hediye almaktr. ocuklar bydnde annelerine,
onun en sevdii veya ihtiyac olduunu dnd eyleri almaya alr. Bir bu-
ket kriei ile de kutlanabilir. Hediyenin maddi deerinden ok manevi deeri
nem arz eder.
Bir ocuk uzakta oturuyorsa, annesine gitme olana yoksa, o gn Dnyann
neresinde olursa olsun, annesini telefonla mutlaka aramak ve Anneler Gnn
kutlamak; kendisine en derin sevgilerini sunmak zorundadr. Anneler Gnnde
bir anne asla unutulmamaldr.
Toplumsal hayatta yaygn olarak uygulanan sosyal merasimleri ve sosyal kutlamalar, din
bayramlar ve sosyal gnleri ayrntl olarak renmek iin Nihat Aytrkn, (Ankara, No-
bel Yaynevi, 2007) Davran Bilgisi - Ailede, Toplumda ve Hayatnda Davran Ku-
rallar adl kitaba bakabilirsiniz.
Babalar Gn
Her yl haziran aynn nc pazar gn Babalar Gndr. Her yataki ocuk-
lar babalarnn bu zel gnn, en az annelerinin gnnde gsterdikleri zenle
kutlamaldrlar.
Sevgililer Gn
Her yl 14 ubat gn, her yataki sevgililer, Sevgililer Gn olarak anlan Sa-
int-Valentin Gn n birbirlerine hediye alarak, mesajlar yollayarak ya da ba ba-
a yemek yiyerek, ho vakit geirerek veya elenerek kutlar. Sevgililer Gnnde
sevgiliye alnacak en gzel anlaml hediye, bir adet krmz gldr. Tek krmz gl
Sen hayatmda teksin. Seni ok seviyorum demektir. Ancak her yl Sevgililer G-
nnde gl almak da doru deildir. Ertesi yl ieksi bir parfm alnr; sonraki yl
gzel bir restorana akam yemeine gtrlr. Sevgililer Gn gzel bir sz, tatl
bir pckle de kutlanr (zaltn, 2005: 165).
67
Anneler Gnnde hibir
Anne asla unutulmamaldr.
68
Toplumsal yaamda nian, nikh, dn vb. sos-
yal merasimleri tanmlamak.
nsan yaam, toplumsal yaamda her lkede ve
yrede doumdan lmne kadar sosyal mera-
simlerle biimsel olarak dzenlenmitir. Trk in-
san tarih boyunca kyde ve kentte tre, rf ve
det denilen sosyal merasimlere byk nem
vermitir. Gnmzde dahi bu gelenek ve gre-
nekleri yaygn biimde uygulamaktadr. Bu yz-
den denilebilir ki Dnyada en protokolc (sos-
yal merasimlere en ok nem ve deer veren)
millet Trk milletidir. Trk kyls kentlere g-
re daha protokolcdr. Zira krsal kesimlerde in-
san ve toplum yaam youn ve ayrntl biimde
rf-detlerle biimlenmi ve dzenlenmitir.
Bayram, kandil gibi dini ve sosyal merasim ve
kutlamalarda uyulmas gereken kurallar ak-
lamak.
Ramazan ve Kurban Bayramlarnda kamusal ve
zel i yerlerinde alanlar arefe gn veya bay-
ram sonras ilk gn leden nce stlerin odala-
rna giderek bayramlarn kutlarlar. Kutlama sra-
snda stlerin elini pmek doru deildir. st el
uzatnca eli sklr.
Sosyal yaamda ise, bayramn birinci gn nce
annenin babann ve aile byklerinin; sonra ya-
kn akrabalarn ve komularn bayramlar ziyaret
edilerek kutlanr. Bayramda aile byklerinin eli-
ni pmek dini ve rfi sayg (adet) gereidir. Kan-
dil gecelerinde, yakn akraba ve dostlarn kandi-
li ziyaret edilerek veya telefon edilerek, elektro-
nik mesaj ekilerek kutlanr. Kandil gecelerinde
komulara hayr olarak simit, helva, lokma vb.
datmak sosyal gelenektir.
Yeni yl, evlilik yldnm, doum gn, Anne-
ler Gn ve Sevgililer Gn vb. zel gnlerde
kutlamalarn nasl yaplacan ve bu gnlerde
nelerin nasl yaplacan aklamak.
Her lkede olduu gibi Trkiyede de insan ya-
am doum kutlamasyla balar; ya gn, An-
neler Gn, Babalar Gn, Sevgililer Gn ve
bayram kutlamas; nian, nikh ve dn mera-
simi; evlilik ziyareti, doum ziyareti, hastalk zi-
yaretiyle devam eder; en sonunda cenaze mera-
simi ve basal ziyaretiyle sona erer. Btn bu
merasimler, anma ve kutlamalar toplum tarafn-
dan benimsenen ve yaygn biimde uygulanan
sosyal protokol ya da sosyal davran (rf ve
det; sayg, grg ve nezaket) kurallardr. Her
lkede ve yrede (kent, kasaba ve kyde), her
ailede bu merasimler, anma ve kutlamalar bu
nitede belirtilen kurallar iinde gerekletirilir.
Bu kurallara uyan ve bunlar uygulayan kiiler
toplum iinde sevilir, saylr, saygnlk kazanr;
uymayan ve uygulamayan kiiler de ayplanr
ve/veya dlanr. nk sosyal davran kuralla-
rnn temeli ve zeti; toplum iinde takdir edil-
mek, beenilmek, sevilmek, saylmak ve saygn
bir insan olmaktr.
zet
1
A M A
2
A M A
3
A M A
69
1. Nian merasiminin sosyal anlam nedir?
a. Evlenme ilan
b. Yzk takma merasimi
c. Flrt etme
d. Arkadalk
e. Tanma
2. Evlenmeyi resmletiren (hukukiletiren) merasim
aadakilerden hangisidir?
a. Nianlanma
b. Din nikh
c. Dn
d. Resm nikh
e. Evlilik ilan
3. Evlilik merasimi Trk toplumunda Mslman aile-
lerde hangi aamalardan geer?
a. Nian ve dn
b. Nian ve din nikh
c. Dn ve din nikh
d. Nian, davetiye ve dn
e. Resm nikh, dn ve din nikh
4. Nedime, nikh ve dn merasiminde hangi kyafe-
ti giymemelidir?
a. Beyaz tuvalet
b. Abiye
c. Takm elbise
d. Tayyr
e. Dpiyes
5. Dne gelen davetlilerin arlanmasndan sorumlu
olana ne ad verilir?
a. Terifat
b. Refakati
c. Nedime
d. ada
e. Grevli
6. Dnde gelin ve damada kimlerin hediye vermesi
gerekli deildir?
a. Onur konuu
b. Akrabalarn
c. Aile byklerinin
d. Davetlilerin
e. Arkadalarn
7. Cenaze merasiminde tabutun zerine hangi iek
konur?
a. Beyaz gl
b. Krizantem
c. Krmz karanfil
d. Krmz gl
e. Mevsim iei
8. Cenaze merasiminde, Mslman olan lenin yakn-
larna taziye olarak ne denmelidir?
a. Banz sa olsun.
b. Topra bol olsun.
c. Huzur iinde yatsn.
d. Allah rahmet eylesin.
e. Emir Allahndr.
9. Aadakilerden hangisi Trkiyede resmi olarak
kutlanan temel dini bayramlardr?
a. Ramazan Bayram-Regaip Kandili
b. Regaip Kandili-Mira Kandili
c. eker Bayram-Mevlid Kandili
d. Kurban Bayram-Kadir Gecesi
e. eker Bayram-Kurban Bayram
10. Aadaki lkelerden hangisinde Anneler Gn
farkl bir gnde kutlanr?
a. Fransa
b. Trkiye
c. Japonya
d. Rusya
e. Kanada
Kendimizi Snayalm
70
Yaamn inden Okuma Paras
Anneannenin Ya Gn
Kzm Bilgen Aytrk Kapadokyada rehber olarak al-
rken spanyol bir gen kzla tanr. spanyol kz Ku-
dse Hacca gitmek iin yaya olarak spanyadan yola
kar. Paras bitince rgpte bir otelde almaya ba-
lar. Bu srada spanyol kzn yal anneannesinin do-
um gn gelir. Bu gen kz, Seneye anneannemi bel-
ki gremem diyerek uakla spanyaya dner. Annean-
nesinin doum gnn kutlar, tekrar rgpe gelir ve
yaya olarak Hac yolculuuna devam eder. Kimi vatan-
dalar yolda bu kz grnce jandarmaya haber verirler.
Jandarma sorguya eker, sonra bir otobse bindirip
gnderir. Fakat kz biraz sonra otobsten iner, yoluna
yaya olarak devam eder. Cilvegz snr kapsna gelin-
ce Suriye vizesi olmad iin otobsle Ankaraya gelir,
bir gece bizde kalr. Kzm evde spanyol arkadan be-
nimle tantrdnda, eve bir anda nur yadn hisset-
tim. spanyol gen kzn glmseyen yznde nurani
bir melek gzellii, olaanst olumlu ve etkileyici bir
iletiimi, insan byleyen pozitif bir izlenimi vard.
Onu tanmakla mutlu oldum. Kzma Bu gen kzn Su-
riyeden Kudse yaya olarak gitmesi riskli olur. Oto-
bsle gitsin dedim. Kzm O bir soeur (rahibe), pozi-
tif enerjisi var. Allah onu korur dedi. Kz ertesi gn vi-
zesini ald, kutsal yolculuuna yaya olarak devam etti.
Kaynak: (Aytrk, 2011: 387)
Evliliin 50. Yldnm
21 Kasm 2003te evliliimizin ellinci yl nedeni ile kz-
larmz ve damatlarmz bir srpriz yaptlar. Dostlara ve
snf arkadalarmza haber vermiler. Bizlere sylen-
memesini istemiler. Anadolu Kulbnde 65 kiilik yer
ayrtmlar. stanbuldan damat Sedat, kzm Tijen ve to-
runumuz Seray Ankaraya hareket etmiler. Biz geldik-
lerini bilmiyoruz. Ankarada kzm Tuba, damat Haluk
ve torunumuz Oul bizi arabalarna aldlar. Nereye gi-
diyoruz? dedik. Anadolu Kulbne yemee dediler.
Biz sadece onlarla beraber olacamz sanyorduk. Ar-
kadalarmzn ve dostlarmzn geleceini hi bilmiyor-
duk. Anadolu Kulbnde en st salona bizi gtrdler.
Kap alnca ardk. ok gzel mzik ekibi ile kar-
landk, alklandk. Bacanaklar, baldzlar ve ailece g-
rtmz eski dostlarmz, stanbuldan gelen kzm
Tijen, ei Sedat ve torunumuz Seray da orada idiler. Bi-
zim gzlerimizi yaarttlar. ok mutlu bir ellinci yl ev-
lilik gn geirdik. (Tortop, 2005: 123)
71
1. b Yantnz yanl ise Nian Merasimi konusunu
2. d Yantnz yanl ise Nikh ve Dn Merasimi
konusunu yeniden gzden geiriniz.
3. e Yantnz yanl ise Nikh ve Dn Merasimi
4. a Yantnz yanl ise Nikh ve Dn Merasimi
7. c Yantnz yanl ise Cenaze Merasimi konusu-
8. a Yantnz yanl ise Cenaze Merasimi konusu-
9. e Yantnz yanl ise Din Bayramlar konusunu
10. b Yantnz yanl ise zel ve Sosyal Gnler ko-
Sra Sizde Yant Anahtar
Sra Sizde 1
Konulacak ismin alay konusu olmamasna, olumsuz an-
lam tamamasna; sylenmesi, yazlmas ve anlalmas
zor olmamasna dikkat edilmelidir.
Sra Sizde 2
Trkiyede nian merasimi kz evi; nikh ve dn me-
rasimi olan evi (erkek ailesi) tarafndan dzenlenir.
Sra Sizde 3
Kabul ve karlama hattnda; damadn babas, damadn
annesi, gelinin annesi ve gelinin babas; ksa bir aradan
sonra terifatlar yer alrlar.
Sra Sizde 4
Cenaze merasimlerinde dikkat edilmesi gereken en
nemli sosyal kural, katlanlarn mmknse koyu renk
elbise giymeleri, hanmlarn balarn rtmeleri, cenaze
merasimi boyunca sknet iinde olmalardr.
Sra Sizde 5
Din bayramlarda kamusal ve zel i yerlerinde stle-
rin bayramlar arefe gn ya da bayram sonras ilk gn
leden nce makamlarna gidilerek kutlanr. Kutlama
srasnda stlerin eli plmez, sadece bayramnz kut-
lu olsun denir. st el uzattnda eli sklr.
Sra Sizde 6
5 yandan kk ocuklarn doum gnleri evde aile
ve akraba, e dost arasnda kutlanr.
Yararlanlan Kaynaklar
da ve Hayatnda Davran Kurallar, Ankara:
Nobel Yaynevi.
amda Protokol Kurallar, Ankara: TODAE.
Aytrk, N. (2011). nsan Sanat - Nitelikli ve Etkili n-
san Olma Yollar, stanbul Yediveren Yaynlar.
nklp Yaynevi.
DAssailly, G. (1967). Gnlk Yaantmzda Sayg Ku-
rallar, (ev. M. ney), stanbul: Remzi Kitabevi.
lar, stanbul: nklp Kitabevi.
bul: ALFA Yaynlar.
Pacout, N. (1988). Le Savoir-Vivre Aujourdhui, Alle-
ur-Belgique: Marabout.
Tortop, N. (2005). te Benim Hayatm ve Anlarm,
Ankara: Yarg Yaynevi.
ht t p: //www. t edavi si nde. com/i ndex. php? opt i -
on=com_content&task=view&id=38&Itemid=38
(Eriim Tarihi 13.12.2011)
Ziyaretlerde uyulmas gereken temel ilke ve kurallar aklayabilecek,
Sosyal yaamda yaplmas gereken zel, sosyal ve resmi ziyaretlerde uyulmas
gereken ilke ve kurallar sralayabilecek,
Bu ilke ve kurarlar en iyi ekilde uygulamak iin gereken sreleri aklaya-
bilecek,
Resm, zel ve sosyal ziyaretlerde ve etkinliklerde sunulmas gereken iek
ve hediyeleri sralayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.
indekiler
Ziyaret Kurallar
Resm Ziyaretler
Sosyal Ziyaretler
iek Alma, Sunma
Hediye Alma, Sunma
icek ve Hediye Kabul Etme
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
Sosyal Davran ve
Protokol
ZYARETLERDE UYULMASI
GEREKEN GENEL LKE VE
KURALLAR
RESM ZYARETLER
ZEL VE SOSYAL ZYARETLER
ZYARETLERDE EK VE HEDYE
SUNUMLARI
Sosyal ve Kurumsal
Yaamda Ziyaretler
ve Hediyeler
4
ZYARETLERDE UYULMASI GEREKEN GENEL
LKE VE KURALLAR
zel, sosyal ve i yaamnda yaplan ziyaretlerde evsahiplerinin ve ziyaretilerin
bilmek, uymak ve uygulamak durumunda olduklar genel ilkeler ve kurallar aa-
da belirtilmitir (Aytrk, 2009: 260):
lke olarak kk by, ast st, kdemsiz kdemliyi ziyaret eder; st
(byk) astn (kn) ziyaretini kabul eder. Ziyaret gn ve saatini, byk
(st) olan belirler. Eit dzeyde olan kiiler arasnda ziyaret gn ve saati bir-
likte belirlenir. Ziyarette verilen randevu saatine titizlikle uyulmaldr. Aksi
davran nezaketsizlik ve saygszlk olarak kabul edilir.
hayatnda leden nceki ziyaretler saat 10.00-11.30; leden sonraki zi-
yaretler 15.00-17.00 arasnda; zel ziyaretler leden sonra 16.00-18.00 ara-
snda; aile ziyaretleri haftasonu ve/veya akamlar, haber verilerek, izin ya
da randevu alnarak yaplmaldr. Habersiz, izinsiz ve randevusuz yaplan
bir ziyaret her iki taraf da zor durumda brakabilir. Bu yzden zellikle
kentsel yaamda kiinin uygun olup olmad telefonla mutlaka sorulmal-
dr. Habersiz yaplan bir ziyaretin sresi mutlaka ksa tutulmaldr.
Ziyaret ncesinde randevu almak ve randevuya uymak, uygar bir insan ola-
rak, zaman etkili ve verimli kullanmann bir yntemi, insana saygnn da bir
gereidir. Bu yzden verilen randevuya mutlaka zamannda gidilmelidir.
zellikle i hayatnda randevuya ge kalan bir kiinin gvenilirlii azalr ve
bu davran saygszlk olarak kabul edilir.
Bir ziyaretin sresi, ziyaretin trne ve amacna, evsahibi ile ziyaret eden
arasndaki samimiyete ve yaknla baldr. rnein az tannan veya
tanlmayan kiilere ve resm stat sahibi kiilere yaplan ziyaretlerin sresi
daima ksa tutulur. Yakn dost ve samimi kiilere ve ailelere yaplan ziyaret-
lerin sresi bir saatten fazla olabilir. Genel olarak, i yerinde yaplan resm
ziyaretlerin sresi be dakika; bayram, tebrik, teekkr, nezaket, hasta ve
basal ziyaretlerin sresi onbe-yirmi dakikadr.
Her ziyaret zamannda yaplmaldr. Zamannda yaplmayan ziyaret, yaplmam gibidir.
Sosyal ve Kurumsal
Yaamda Ziyaretler
ve Hediyeler
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Tm ziyaretlerde, ziyaret zamannn uygun olmasna dikkat edilmelidir.
Bayram, hasta ve basal ziyaretleri n bilgi alnarak izinsiz ve randevu-
suz yaplmal ve bu ziyaretler daima ksa tutulmaldr.
Toplumda genel olarak kabul edilen yemek saatine yakn saatlerde ziyarete
gidilmemeli; ziyarette yemek saatine kadar kalnmamal; evsahibi yemee da-
vet etme zorunda braklmamaldr.
Ziyaret eden kii, ziyarete uygun kyafetle gitmelidir. Ancak hastalara, yok-
sullara, yakn arkadalara yaplan ziyaretlerde k ve atafatl giyinmek do-
ru deildir. Bu tr ziyaretlerde sade giyinmek gereklidir.
Samimi arkada ve akrabalar i yerinde deil, evlerinde ziyaret edilmelidir.
yerinde yaplan ziyaret daima resm nitelikli ve i gerei olmaldr. Evde
yaplan ziyaret zel ve sosyal olmaldr.
Evde ya da i yerinde, davetli veya randevulu olarak yaplan tm ziyaret-
lerde, i yerinde (ofiste) veya evde ziyareti varken baka bir ziyareti da-
vet veya kabul edilmemelidir. Ziyareti stne ziyareti almak, her iki ziya-
retiye de nem vermemek demektir. Ancak akraba ve ortak dost ziyaret-
leriyle tebrik, teekkr, bayram, hastalk ve taziye ziyaretleri bu uygulama-
nn dndadr.
Ziyaret trne ve amacna uygun olarak, iek veya uygun bir hediye gtrmek makbul bir
davrantr.
Ziyaret etmek isteyen kiinin istei mazeret nedeniyle kabul edilmemesi du-
rumunda, mazeretin bitiminden hemen sonra o kii telefonla aranarak davet
edilir. Aksi takdirde ziyaret etmek isteyen kiiyi aramamak ve davet etme-
mek, onu kabul etmemek demektir. Ancak byklerin ve stlerin kkle-
re ya da astlara yapmak istedikleri ziyaretler zorunlu bir neden olmadka
kabul edilmelidir.
Evli kiiler (aileler) evlerinde, kar-koca ift olarak ziyaret edilmelidir. Evli
bir kiinin, geerli bir nedeni olmadan tek bana bir aileyi ziyaret etmesi ya-
drganan bir davrantr. Tek bana yaplan ziyaretin nedeni aklanmaldr.
Dostluk ziyaretleri ile edzey ziyaretler karlkl olarak yaplmaldr. Ziya-
ret edilen kii bu ziyareti iade etmeden kiinin evine veya i yerine tekrar gi-
dilmemelidir. Bu yzden, iadesi gereken bir ziyaret fazla geciktirilmemeli,
bir ay iinde iadei ziyarette bulunulmaldr. Edzey bir ziyarete karlk ver-
memek hem kabalk etmek hem de grmeyi istememek demektir. Buna
karn yallar ile makam ve stat sahibi bykler ve stler iadei ziyarette
bulunmazlar. stlerin veya byklerin, astlar veya kkleri kabul etmele-
ri bir ereftir.
Evde veya i yerinde yaplan ziyaretlerde en nemli noktalardan biri, kar-
lama ve uurlamada uyulmas gereken kurallardr. Evsahibi ziyaretiyi dai-
ma uygun kyafetle karlamaldr. Ziyareti eli geliyorsa, evsahibi de ziya-
retiyi eli karlamaldr.
lke olarak davet edilen st dzey ve nemli ziyaretiler (onur konuklar)
uakla geldiklerinde hava limannda; demiryoluyla geldiklerinde garda; ka-
rayoluyla geldiklerinde otogarda (terminalde); kendi otomobilleriyle geldik-
lerinde evin/i yerinin d kapsnda karlanr ve buradan uurlanrlar. Kar-
lamada, evsahibi gelen ziyaretiye, st (byk) ise eref verdiniz; eit ve-
ya ast ise ho geldiniz demeli ve elini skmaldr.
74
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Ziyaret edilen kii bu ziyareti
iade etmeden kiinin evine
veya iyerine tekrar
gidilmemelidir.
Karlamada ve uurlamada, eit ve samimi olanlarn yanaktan pmesi,
yakn akrabalar arasnda kk olanlarn aile byklerinin elini pmesi sos-
yal gelenek olarak sayg gstergesi kabul edilir.
Sosyal ziyaretlerde, ziyaret sresi genel olarak ne kadardr?
Edzeyde yaplan ziyaretlerde karlama ve uurlamada karlkllk esastr.
Bir kii daha nce ziyaretine gittii kii kendisini nerede ve nasl karlam
ve uurlam ise, o kii ziyarete geldiinde de ayn biimde karlanr ve
uurlanr. Ancak nemli ziyaretiler ile ilk defa gelen ve davet edilen ziya-
retilere karlama, arlama ve uurlamada zel nem verilir.
Evsahibi, ziyaretiyi ieriye buyur ederken yol veya yer gstermek kendisi
bir adm nden gitmeli; uurlarken bir adm gerisinden gitmelidir. Evde ya-
plan uurlamada, evin hanm ziyaretileri evin kapsndan; evsahibi erkek
d kapdan, arabaya binite uurlar.
Kentsel yaamda randevu almadan, haber vermeden bir aileyi ziyarete git-
mek genelde doru karlanmaz. Ancak krsal kesimde Trk misafirperver-
lii gerei, habersiz gelen misafir Tanr misafiri kabul edilir.
Baka bir ehirde oturan kiiye/aileye ziyarete giderken uak, tren ya da
otobsn var saatini evsahibine bildirmek beni karla demektir. Bu du-
rumda evsahibi gelen ziyaretiyi karlamaldr. Ayrca evsahibi davet ettii
misafiri mutlaka karlamaldr.
Ziyareti gittii yerde evsahibinin (davet sahibinin) otomobiline binmeli; ev-
sahibi ziyaretiyi sana almaldr. Evsahibi ziyaretinin (konuun) otomobi-
line binmemelidir. Ancak evsahibinin otomobili yoksa binebilir.
Eve ziyareti geldiinde, ocuklar dhil evde bulunan herkes ziyaretilere
ho geldiniz demelidir. Aksi takdirde ziyaretiler rahatsz etmi olduklar-
n dnrler.
Evsahibi ziyaretilere ay/kahve, merubat gibi iecek ya da ikolata, kek
vb. yiyecek ikram etmeli; kendisi de ikram ettii yiyecek ve iecekleri ziya-
retileriyle birlikte yemeli ve imelidir. Evsahibinin, kendi ikram ettii bir yi-
yecei yememesi; misafirin ikram edilen yiyecei kabul etmemesi ho olma-
yan bir davrantr. Ancak ziyaretilere sunulan ikramlarda fazla srarc olun-
mamaldr. Ziyareti de ikram edilen yiyecek ve iecekleri sevmese veya
karn tok olsa bile kabul etmeli, az da olsa almal ve tatmaldr. Salk, din
vb. durumlar nedeniyle sunulan yiyecek ve ieeklerin reddedilmesi normal
karlanmaldr. Alkol kullanmayan bir kiinin alkoll bir ieei reddetme-
si veya bir Mslmann domuz etinden yaplan bir mezeyi yememesi, bu
durumun en gzel rnekleridir.
Evsahibinin asli grevi ziyaretileriyle ilgilenmektir. Bu yzden gerekli ha-
zrlklar ziyaretiler gelmeden yaplmaldr. Ziyaretiler salonda otururlarken
evsahibinin yiyecek hazrlamak iin mutfakta kalmas ve bulak ykamas
ho deildir.
Evsahibi gelen ziyaretiler (misafirler) arasnda ayrm yapmamal; hepsine
eit davranmal, ilgi ve itenlik gstermelidir.
Evsahipleri kendilerini ilgilendiren konulardan uzun uzun konumamal; zi-
yaretileri ilgilendiren ortak konulardan sz aarak ziyaretilerin sohbete
katlmalarn, birlikte ho sohbet etmelerini salamaldr.
75
4. ni t e - Sosyal ve Kur umsal Yaamda Zi yar et l er ve Hedi yel er
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
Evsahibi, ziyaretiyi ieriye
buyur ederken kendisi bir
adm nden gitmeli; yol veya
yer gstermek, uurlarken
bir adm gerisinden
gitmelidir.
Salk, din vb. durumlar
nedeniyle sunulan yiyecek ve
ieeklerin reddedilmesi
normal karlanmaldr.
Evsahiplerinin ziyaret srasnda televizyon izlemeleri, kitap, gazete okumala-
r, rg rmeleri veya baka bir ile megul olmalar saygszlktr. Sosyal zi-
yaretlerin amac, birlikte gzel sohbet etmek ve ho vakit geirmektir.
Bir evde veya i yerinde baka ziyaretiler varken ayrlmak gerektiinde n-
ce teki ziyaretilerden izin istemek ve onlara Allahasmarladk demek; en
son evsahipleriyle vedalamak gereklidir. eride oturan ziyaretilere veda
etmeden ayrlmak doru deildir.
Akam yaplan ziyaretlerde, otomobili olmayan bir ailenin veya tek olarak
gelen bir hanmn, otomobili olan evsahibi tarafndan evine kadar gtrl-
mesi nezaket gereidir.
yerinde bir yneticiyi ya da grevliyi; evinde bir kiiyi ya da aileyi ziyaret
etmek istenildiinde ve bu talep i ya da evsahibi tarafndan kabul edilme-
diinde veya mazeret beyan edildiinde veya kiinin kabule istekli olmad-
anlaldnda ziyaret etmek iin srar edilmemeli; istenmeyen bir ziyaret
yaplmamaldr.
Ziyarete gidilen evde ya da i yerinde kapy tanmadk biri atnda, kii
nce kendini tantmaldr.
Ziyaretlere kesinlikle evcil hayvan gtrlmemelidir.
Ziyarette hanmlar daima nce ieriye girerler. Varsa onur konuu ile yal
kiiler de nden girerler.
Ev ziyaretlerinde ayakkablar darda karlmamal ve kap nnde brakl-
mamaldr. Ev ziyaretinde hanmlar, yannda gtrdkleri ev ayakkablarn
giyebilirler. Baz kesimlerde, erkekler evsahibi hanmn izniyle ayakkablar-
nn altlar temiz olmak ve paspas zerinde temizlemek kouluyla ayakkab-
laryla girebilirler. Ancak evsahibi hanm antreye terlik koymu ise ayakka-
blar paspas zerinde karlmal, terlikler giyilmelidir.
Bir ziyarette (evde veya i yerinde) evsahibi buyur etmeden ve yer gster-
meden oturulmamaldr. Ancak i yeri ziyaretinde st oturmadan oturulmaz.
Ziyarete gidilen evde veya i yerinde kurallara mdahale etmek doru de-
ildir. Ziyareti, gittii yerin ve evin (evsahiplerinin) kurallarna uymaldr.
Ziyarete ocuklar gtrldnde, ocuklarn evin disiplin ve dzenini boz-
masna izin verilmemeli; ocuklarn evde sorun olmamasna ve yaramazlk
yapmamasna dikkat edilmelidir.
Ziyareti olarak gidilen yerde bir ey krldnda evsahiplerinden zr dile-
mek; mmknse daha sonra o eyin temini yoluna gitmek doru ve nazik
bir davrantr.
Evsahibi teklif etmedike odalar gezmek, eyalar kontrol etmek, kitaplar
incelemek doru deildir. Ziyareti, bulunduu yerde gereksinim duyduu
bir eyi evsahibinden izin isteyerek ve onun araclyla gidermelidir.
Ziyareti, zorunlu olmadka evsahibinin telefonunu kullanmamal; telefonu
kullanmak iin evsahibinden izin almal ve ok az konumaldr. Evsahiple-
ri de ziyareti yannda zorunlu olmadka telefonla konumamal; gerekti-
inde de ksa konumaldrlar.
Eve yeni bir ziyareti geldiinde, ierideki ziyaretiler yeni gelenleri ayakta
karlamal ve hogeldiniz diyerek selamlamaldrlar.
Yeni bir ziyareti geldiinde ziyaret sresi dolmu olsa bile, hemen kalkmak
doru deildir. Evsahibinin yeni gelenleri tantmasndan ve hl hatr sorul-
masndan sonra birka dakika oturmak ve sonra izin isteyerek kalklmaldr.
76
Sosyal ziyaretlerin amac,
birlikte gzel sohbet etmek
ve ho vakit geirmektir.
Ziyareti bitirmek ve ayrlmak iin en uygun zaman, konumann sona erdi-
i boluktur. Bu srada evsahibi hanmn biraz daha otursaydnz teklifi ne-
zaket olarak kabul edilmelidir. Ancak evsahibi hanm srar ettii (iki defa
syledii) takdirde bir sre daha kalnsa da, ziyaret sresi fazla uzatlmama-
ldr.
Ziyaretin sreci, amacna gre belirlenir. Ancak ziyaret mmkn olduu kadar ksa
tutulmal ve insanlarn zaman alnmamaldr.
ehir dndan gelerek yaplacak yatl ziyaretler yalnzca akraba ve yakn
dostlar arasnda ve davet zerine yaplr ve yatl ziyarete giderken mutlaka
iyi ve uygun hediye gtrlr. Bir evde yatl konuk olarak kalan kii, dn-
dkten iki gn sonra, kendisine gsterilen samimi ilgiye ve misafirperverli-
e yazl olarak teekkr etmelidir.
ehir dndan yaplacak yatl ziyaretlerde misafir olarak ne kadar sre ka-
lnaca evsahiplerine nceden bildirilmelidir. Bu bildirim evsahiplerinin ha-
zrlanmas asndan nemlidir. Ancak misafirlik sresi, davet bile olsa,
gnden fazla olmamaldr.
Evsahibinin izni ve bilgisi dnda akraba, arkada veya konuk ile birlikte zi-
yarete gitmek; bir ziyareti veya konuu arl olunan bir baka davete g-
trmek nezaket d bir davrantr.
Yakn dost veya akraba da olsa, zellikle kentsel yaamda hibir eve izinsiz
ve davetsiz yatl misafir olarak gidilmemelidir. Davetsiz ve izinsiz misafir
evsahiplerini rahatsz eder.
Misafir, bulunduu ortamdan, yaplan ikramlardan ve evsahiplerinden mem-
nun kaldn sz ve hareketleriyle mutlaka ifade etmelidir.
Bir konuk evsahiplerini darda yemee gtrmez. Konuk gerekli karl
kendisi de onlar davet ederek vermelidir.
Bir kii, yakn akrabas veya dostu olsa da davet edilmeden asla onun yaz-
lna gitmemelidir. Davet edildiinde de gnden fazla kalmamaldr.
gnden fazla sren misafirlikte, zellikle yazlkta (tatil srasnda) ev ileri
paylalmaldr.
RESM ZYARETLER
Yabanc devlet ve hkmet adamlar ile devlet kurumlarnn yneticilerinin resm
davet veya kabul sonucunda Trkiyede dengi olan devlet ve hkmet adamlar-
na veya kamu kurumu bakanlarna yaptklar her ziyaret; Trk devlet ve hkmet
adamlar ile kamu kurumu yneticilerinin davet veya kabul sonucunda yurt dn-
da yaptklar her ziyaret resmdir. Bu yzden resm ziyaretler, trensel ve biimsel
olarak protokol kurallar iinde yrtlr. Resm ziyaretler; greve balama ziyare-
ti, tebrik ziyareti, i (alma) ziyareti ve veda ziyaretidir (Aytrk, 2009: 262).
Greve Balama Ziyareti
alma hayatnda greve balama ziyareti, resm bir ziyarettir. Bir kurumda gre-
ve balayan kii ilk ziyareti amirine yapmak zorundadr. nk i hayatnda gre-
ve balama amiri ve/veya ivereni/yneticiyi ziyaretle balar. Daha sonra kurum-
daki stler ziyaret edilir.
77
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Bir evde yatl konuk olarak
kalan kii, kendi evine
dndkten iki gn sonra,
kendisine gsterilen samimi
ilgiye ve misafirperverlie
yazl olarak teekkr
etmelidir.
Tebrik (Protokol) Ziyareti
hayatnda bir kiinin yeni bir greve atanmas ve greve balamas nedeniyle
yaplan ziyaret, tebrik ya da protokol ziyaretidir. Tebrik ziyaretinde, ilke olarak ast
ya da kdemsiz olanlar, st ya da kdemli olana giderler.
Tebrik ziyaretleri ilke olarak ilk sekiz (8) gn (byk ehirlerde bir ay) iinde yaplr.
Tebrik ziyareti, randevulu veya randevusuz yaplabilir. Ancak makam sahibi
yneticiler mutlaka randevulu ziyaret edilmelidir. Tebrik ziyaretinde ieride 5 da-
kika kalnmaldr. Ancak evsahibi isterse kalnr. Tebrik edilen kii gelen ziyareti-
ye, bu nezaketinden dolay teekkr eder, kendisine ikramda bulunur.
Tebrik ziyareti kiinin alma yerine, yneticinin makamna gidilerek yaplma-
l, evine gidilerek tebrik ziyareti yaplmamaldr. Tebrik ziyaretinde elden iek g-
trlmez. Ziyaretten nce kart ilitirilmi iek gnderilebilir. Ziyarette baka bir
ey gtrlmez ve gnderilmez. Sadece edzeyde samimi tandk ve dostlara ya-
plan tebrik ziyaretinde ikolata, dolmakalem, kalemlik, isimlik, databank, ajanda,
bloknot vb. hediye gtrlebilir. Tebrik ziyaretinde maddi deeri olan (paraya d-
ntrlen) hediye sunulmamaldr.
Greve balayan kii, edzeyde olup tebrik ziyaretine gelenlere makul bir s-
re iinde (bir ay iinde) iadei ziyarette bulunmaldr. Ancak astlarn ziyaretleri iade
edilmez. Greve balayan kii tebrik ziyaretine gelenleri karlama, ikramda bulun-
ma ve uurlamada; konuma ve davranlarnda saygl, kibar ve nazik olmaya dik-
kat etmelidir. iek veya kutlama mektubu gnderenlere de teekkr mektubu
gndermelidir.
alma () Ziyareti
Kurumlarda/iletmelerde alan kiilerin, zellikle yneticilerin dier birim veya
kurumlarda alan kiilere veya yneticilere i gerei yaptklar alma (resm g-
rme) ziyaretleri resm nitelik tar. alma ziyaretinin en nemli zellii, ziyaret
vesilesiyle taraflar arasnda resm bir ie bal konularn grlmesi; gerektiinde
ortak bir karar alnmasdr.
Veda Ziyareti
alma hayatnda veda ziyareti, yneticiler ve tm grevliler iin resm bir ziyaret-
tir. Bir grev, kurum veya iletmeden ayrlmas sz konusu olan grevli ya da y-
netici stlerinin ve edzeyde olan kiilerin makamlarna giderek kendilerine ve-
da ziyaretinde bulunur. Ynetici ise son olarak birlikte alt personelinin bro-
larna giderek kendilerine veda eder. Bu mmkn olmad takdirde personele
topluca veda etmek de mmkndr.
Bir ynetici, grevden (kurum/iletmeden ya da il/ileden) ayrlrken yardm-
cs; bir grevli ayrlrken yneticisi, ayrlan kii onuruna veda yemei vermeli; ye-
mek sonunda teekkr konumas yapmal ve kendisine an niteliinde bir arma-
an vermelidir.
Nihat Aytrkn, (Ankara, Nobel Yayn, 2011), Protokol Bilgisi - Sosyal Hayatta ve Or-
tamnda Protokol ve Davran Kurallar adl kitabnda resm ve sosyal ziyaretler, ziya-
retlerde iek ve hediye sunumlar ile ilgili ayrntl bilgileri bulabilirsiniz.
78
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
alma hayatnda veda
ziyareti, yneticiler ve tm
grevliler iin resm bir
ziyarettir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
ZEL VE SOSYAL ZYARETLER
Trkiyedeki i ortamnda ve toplumsal yaamda zel ve sosyal ziyaretler; nezaket
ziyareti, aile ziyareti, evlilik ziyareti, doum ziyareti, bayram ziyareti, hasta ziyare-
ti ve basal ziyaretleri olarak sralanabilir. Sz konusu ziyaretler sosyal yaam-
da ve i ortamnda sayg ve nezaket asndan nemlidir.
Nezaket Ziyareti
ortamnda nezaket ziyaretleri genellikle edzeydeki grevliler ve yneticiler
arasnda sayg ve nezaket gerei yaplan ziyaretlerdir. Bu ziyaretler i ilikilerini ve
i birliini gelitiren, yneticiler arasnda sevgi ve saygy pekitiren etkili sosyal
davranlardr. Ayrca yneticilerin il veya ilede bulunan kurulularn gezi ya da
zel bir i nedeniyle bulunmas sonucunda, o ehirdeki kurum alanlarna yap-
tklar ziyaretler de nezaket ziyaretidir. rnein bir kurumun genel mdrnn
zel bir amala gittii bir il ya da ilede, kurumun il/ile yneticisini ve personeli-
ni ziyaret etmesi, o ilde ya da ilede alan personel tarafndan memnuniyetle; zi-
yaret etmemesi zntyle karlanr. nk bir ile ya da ileye zel olarak gelen
bir genel mdrn, orada bulunan birime gitmesi ve alan personeline selam
vermesi; onlara Naslsnz arkadalar! Bir ihtiyacnz var m? demesi, kendilerine
hem g ve eref verir hem de yarresm bir denetim olur. Bu yzden nezaket zi-
yareti ihmal edilmemelidir (Aytrk, 2009: 266).
Ayrca Trk toplumunda sosyal yaamda sayg ve nezaket gerei olarak kiiler,
aileler, komular, arkada, dost ve akrabalar arasnda yaplan nezaket ziyaretleri de
dostluk duygularn gelitiren; sevgi ve saygy pekitiren sosyal davranlardr. Zi-
ra sosyal yaamda dost, arkada ve akrabalar hi ziyaret etmemek onlarn krlma-
larna ve alnmalarna neden olur. Bu yzden nezaket ziyaretleri sk olmamak ko-
uluyla ihmal edilmemelidir.
Kurumsal yaamda resm ziyaret trleri nelerdir?
Sosyal yaamda nezaket ziyareti daima haberli ya da randevulu olarak yaplma-
ldr. zellikle resm grev ve makam sahibi dost, arkada ve akrabalar mutlaka
randevulu olarak ziyaret edilmelidir. Ziyaret sresi normal olarak yirmi dakikadr.
Ancak evsahibi ziyaret sresini uzatmak istediinde, bir saati gememek koluluy-
la kalnmaldr.
Nezaket ziyareti srasnda, evsahibi tarafndan ziyaretilere ay/kahve gibi scak
veya souk iecekler ya da ikolata, pasta, kek, kurabiye gibi yiyecekler ikram
edilmelidir. Yaplan bir ziyarete normal olarak 15-20 gn sonra (bir ay iinde) kar-
lk verilmelidir. adei ziyaret sresini fazla geciktirmek ve ziyareti iade etmemek
nazik bir davran deildir. Bir haftadan nce ziyarete gitmek de doru deildir.
Ancak yksek mevki sahibi kiiler ile bykler astlarn ya da kklerin yapt zi-
yarete karlk vermeyebilirler. Onlarn, astlarn kabul etmesi astlar iin ereftir.
Aile Ziyareti
Eli olarak yaplan zel aile ziyaretleri en nemli dostluk ziyaretleridir. Aile ziya-
retleri mutlaka randevu alnarak veya en az iki gn nceden haber verilerek yapl-
maldr. Aile ziyaretlerinin hafta sonlarnda, leden sonra ya da akam yaplmas-
na dikkat edilmelidir. leden sonra yaplan aile ziyaretlerinde ayrlma zaman sa-
at 18.00; akam ziyaretlerinde ise en ge saat 23.00tr. Bu saatlerden sonraya kal-
mak evsahiplerini rahatsz eder.
79
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
2
Ziyaret sresi normal olarak
yirmi dakikadr. Ancak
evsahibi ziyaret sresini
uzatmak istediinde, bir
saati gememek kouluyla
kalnmaldr.
Aile ziyaretleri mutlaka
randevu alnarak veya en az
iki gn nceden haber
verilerek yaplmaldr.
Aile ziyaretleri iki- ayda bir yaplmal; yaplan ziyarete karlk verilmeli; zi-
yarete karlk vermeyen aileye ikinci kez ziyarete gidilmemelidir. Ziyaretilere
ay/kahve veya souk iecek ile kek, pasta, kurabiye ve meyve vb. ikram edilme-
lidir. Aile ziyaretlerinde normal oturma sresi bir saattir. Bu sre ancak evsahibi
hanmn istei ile uzatlabilir. Ziyaret edilen evden ayrlrken nce hanmn hare-
ket etmesi, erkein onu takip etmesi gerekir. Zorunluluk olmadka ya da ok sa-
mimi olmadka aile ziyaretlerine ocuk gtrlmemelidir.
Evsahibi, misafirlerine kendi yemedii ve imedii ikramlarda bulunmamaldr.
Evlilik Ziyareti
Evlenen yakn dost veya akrabasnn nikh ya da dnne gidemeyen kiiler ni-
khtan/dnden sonra, evlenen kiilerin (iftin) evine veya ailesinin evine uygun
bir hediye ile tebrik ziyaretine gitmelidirler. Evlenen iftler, nikh ve/veya dn-
den bir-iki hafta sonra, nikhlarna/dnlerine gelen ve hediye getiren yakn
dostlarna ve akrabalarna giderek teekkr ziyaretinde bulunmaldrlar.
Doum Ziyareti
Doum yapan kadn yalnzca bayanlar ziyaret etmelidir. Bu ziyaret, doumdan en
az be gn sonra yaplr. Erkekler lohusa (doum) ziyareti yapmazlar. Lohusaya i-
ek; ocua da altn veya giyim eyas gtrlr. Doumdan nce anneye veya o-
cua hediye gtrmek doru deildir. Lohusa ziyareti normal olarak yirmi dakika-
dan fazla srmemeliler.
Sosyal ziyaretler, iek ve hediye sunumlar ile ilgili olarak bilgileri www.belge-
ler.com/blg/2fvl/protokol-ve-nezaket-kurallari adresinde de bulabilirsiniz.
Bayram Ziyareti
alma hayatnda, din bayramlarda ziyaret sosyal ve kltrel geleneklerdendir.
Bu amala, din bayramlarn arefe gn ya da bayram ertesi ilk i gn, astlarn
stlerinin makam odalarna giderek bayramlarn kutlamalar sayg ve nezaket
gereidir. Bir yneticinin arefe gn yardmcsyla birlikte kurumdaki personeli-
nin odalarna giderek bayramlarn kutlamas personel iin onur verici ve motive
edicidir. lke olarak; astlar stlerin, yaa kk olanlar byklerin bayramn
kutlarlar.
Sosyal yaamda komular, akrabalar, dostlar ve zellikle aile byklerini din
bayramlarda ziyaret etmek, bayramlarn kutlamak sosyokltrel geleneklerdendir.
Din bayramlarda yneticiler akraba ya da samimi arkada olmadka evinde ziya-
ret edilmemelidir. Eve bayram ziyaretine giden kii yannda pasta, ikolata, eker ve
iek gtrebilir. Bayram ziyareti sresi normal olarak yirmi dakikadr.
Sosyal yaamda, ayn kentte oturan ve yaa kk olanlarn komu, akraba,
arkada ve aile byklerinin evlerine giderek bayramlarn kutlamalar geleneksel
sayg ve nezaket gereidir. Dier kentlerde oturan dost ve yaknlarn bayramlar,
bayramdan bir hafta nce kart gnderilerek veya bayram gnleri iinde telefon
edilerek kutlanmaldr. Gelien teknoloji sayesinde bayram kutlamalar cep telefo-
nu vastasyla grme ya da mesaj veya e-posta yoluyla mesaj atlarak yaplabil-
mektedir. Ancak herkese ayn kutlama mesaj gnderilmemelidir.
Din bayramlar resm tatil olsa da kimi kii ve aileler bayramda tatile gitmi ol-
salar da, bata aile byklerinin, yaknlarn ve dostlarn bayramlarnn tatile gitme-
80
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
den bir gn nce veya tatil yerinden telefonla arayarak veya iletiim teknolojisi
kullanarak kutlamalar gerekir. Bayram kutlamas ihmal edilmemelidir.
Bayram kutlamalarnda anne, baba, bykanne, bykbaba, teyze, hala, day,
amca gibi aile byklerinin ellerini pmek gelenekseldir. Din bayramlarda, ed-
zeyde eve yaplan bir ziyaretin bayram iinde iade edilmesi; gelen bir tebrik kart-
na yant verilmesi nezaket grevidir (Aytrk, 2007: 210).
ortamnda ve sosyal yaamda, dini bayramlarda kimler ziyaret edilmelidir?
Hasta Ziyareti
alma hayatnda bir st (amir) hastaland ve hastanede yatt zaman ast ve/ve-
ya edzeyde olanlar kendisine gemi olsun ziyaretine gitmeli; bir ast hastaland-
, evde veya hastanede yatt zaman, amiri onunla ilgilenmeli ve kendisine iek
gndererek Gemi olsun. demeli; en azndan telefon ederek gemi olsun di-
leklerini ifade etmeli, kendisine moral vermelidir.
ortamnda veya sosyal yaamda bir arkadan veya dostun ya da aile yakn-
larndan birinin hastalandn duyar duymaz, hastanede veya evinde, kendisine
gemi olsun ziyaretine gitmek insani bir grevdir. Ancak hasta ziyareti hasta ya-
tar yatmaz veya kaca gnlerde yaplmamaldr. Samimi ve yakn olmadnz ki-
ileri, iyiletikten sonra ziyaret etmek daha uygundur. Hasta ziyareti yalnzca le-
den sonra yaplr. leden nce veya gece, hasta ziyareti yaplmaz.
Hastaya hediye olarak kolonya, kitap, dergi, veya iek gtrlebilir. Hastaya
yiyecek gtrmek doru deildir. Ancak hastala gre hediye tercih edilmelidir.
rnein baz hastalklarda, hastaya ar ve keskin kokulu iek gtrmek zararl
olabilir. Bu nedenle, baz hastaneler iek kabul etmemektedir. Hasta ziyaretine
kalabalk gruplar hlinde gidilmemeli; hasta ziyaretine ocuk gtrlmemelidir.
Hasta ziyareti ksa tutulmal; hastann yannda onbe-yirmi dakikadan fazla ka-
lnmamaldr. Hastann yatana oturulmamal, hastayla fazla konuulmamal ve
hastann odasnda sigara iilmemelidir. Hastaya, salkl bir insan gibi davranlma-
l; hastann yannda ask suratl durulmamal ve moral bozucu, olumsuz ve zc
szler sylemekten ve kt rnekler vermekten kanmaldr. Hasta ziyaretinde,
hastann ve yaknlarnn yannda iyi ve gzel eyler sylenmeli; hastaya acil ifalar
dilenmeli, en ksa srede iyilemesi ynnde temennilerde bulunulmaldr. Ziyaret
srasnda hastayla ilgilenmemek, hastann yzne bakmadan darya veya sa-
a/sola bakmak veya srekli hastann yzne bakmak doru deildir.
Hasta ziyaretine gidenin ayrlmadan nce, hastaya bir eye ihtiyac olup olmad-
n sormas ve olanaklar iinde hastann istek ve arzularn yerine getirmesi hem ne-
zaket hem de zevkli bir grevdir. Bu ilgi ve itenlik hastaya byk bir moral verecektir.
Grip, nezle gibi bulac bir hastal olan kii, hasta ziyaretlerine gitmelidir. Ay-
rca youn bakmda olan, ziyaretine izin verilmeyen ve strab olan hastalara da zi-
yarete gidilmemelidir. Ar hastalklarda, ilgili doktor veya hemireden veya hasta
yaknlarndan bilgi almak; hasta yaknlarna Gemi olsun. demek ve ifa dile-
mek gerekir.
Hasta olarak hastanede yatan kiiler, ncelikle hastane kurallarna uymal; var-
sa odadaki teki hastalarn rahatn bozmamal; hemireyi hizmeti olarak grme-
meli; hastaneden ayrlrken hemireye ve kendisine yardmc olan grevlilere bah-
i yerine uygun hediye vermeyi ihmal etmemeli; doktorlara da itenlikle teekkr
etmelidirler. yileen hasta, kendisine ziyarete gelenlere, iek gnderenlere mek-
tupla veya telefonla teekkr etmelidir. Ziyaretine gelen byklerine ise bizzat gi-
derek teekkr etmelidir (Deniz, 1990: 220).
81
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
3
yileen hasta, kendisine
ziyarete gelenlere, iek
gnderenlere mektupla veya
telefonla teekkr etmelidir.
Ziyaretine gelen byklerine
ise bizzat giderek teekkr
etmelidir.
Hasta ziyareti yapmann temel kurallar nelerdir?
Basal Ziyareti
alma yaamnda ast ya da stn; sosyal yaamda bir komu, tandk arkada ve-
ya akrabann vefat durumunda yardma komak ve taziyede bulunmak en nemli
insani grevdir. Bizzat tanyan olmak art deildir. Cenaze trenine ve cenaze kan
eve basal ziyaretine koyu renk giysilerle, bayanlar bartsyle gitmelidirler.
Basal ziyareti hemen veya en ksa zamanda yaplmaldr. Uzakta olan kiiler de
vefat edenin yaknlarna basal mesaj ekmeli veya telefon etmelidirler.
Vefatn ilk gnnde genellikle ailenin yaknlar bir arada olurlar. Bu yzden,
ok yakn dost veya akraba olmayanlar cenazenin defninden bir iki gn sonra
basal ziyaretine gitmelidirler. Basal ziyareti hibir zaman geciktirilmeme-
lidir. Basal ziyareti gereklemediinde mutlaka telefon veya telgrafla ba-
sal dilenmelidir.
Ziyaret srasnda vefat edenin gemiinden sz ap yas tutanlarn acs tazelen-
memeli; yasl evde fazla oturulmamal ve gereksiz konumalar yaplmamaldr.
Basal dileinden sonra, ciddiyet ve sknetle kalnmal ve uzun sre de otu-
rulmamaldr. Vefat edenin yaknlar veya en yakn, basal ziyaretine gelen st-
lere ve edzeydekilere ahsen veya telefonla ya da mektupla teekkr etmelidir.
ZYARETLERDE EK VE HEDYE SUNUMLARI
iek sunmak sosyal ve kurumsal yaamda, kiinin duygularn yanstan asil bir
davrantr. Ancak iek seimine, biimine ve sunumuna dikkat etmek gereklidir.
iekler ayr formda dzenlenir: Buket, sepet ve elenk. Bunlarn kullanm yer-
leri ve biimleri farkldr.
iek Alma ve Sunma
iek alma ve sunma konusunda uyulmas gereken grg ve nezaket kurallar aa-
da zetlenmitir (zaltn, 2004: 155).
elenk, nemli kiilerin lm yldnmlerinde antlara konur veya cenazeye
gnderilir. Sepet; nian, nikh ve dnlerde, sanatsal etkinliklerde, al t-
renlerinde, tayin ve terfilerde gnderilir. Ancak Trkiyede nian, nikh ve d-
n trenlerine; banka ve ticari kurulularn al trenlerine de elenk gn-
derilmektedir. Buket; hanm arkadaa, sevgiliye, szlye, nianlya, ee, anne-
ye, hastaya, lohusaya, evinde akam yemei daveti veren evsahibi hanma;
sahnede sanatya, konferans veren kiiye; havaalannda karlanan ve uur-
lanan kiiye verilir. Buket elden gtrlr ve sunulur; sepet (aranjman) ve
saks iekler vastayla gnderilir.
Ayrca ya gn, evlilik yldnm kutlamalarna ve bayram ziyaretlerine de
buket gtrlebilir.
iek gnderilecek ya da sunulacak kiinin erkek ya da kadn olmas, res-
m ya da sosyal stats iek seiminde nemlidir. rnein; bir erkek sami-
mi olmad bir hanma krmz icek gtrmez; yapay iek ya da kr ie-
ide resm bir kiiye ya da resm bir davete gtrlmez.
zel ve sosyal yaamda ziyaretlerde ve sosyal etkinliklerde iek sunmak
nazik ve asil bir davran olarak kabul edilir. Bu yzden, iek sunan kii ki-
82
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
4
Buket elden gtrlr ve
sunulur; sepet (aranjman)
ve saks iekler vastayla
gnderilir.
bar ve naziktir; kendisine iek sunulan kii de her zaman memnun olur.
nk iek sunmak, karlksz ve karsz bir davrantr. iek sunmak
nezaket, sevgi ve samimiyet ifadesidir.
Nian, nikh, dn, yldnm gibi sosyal etkinliklerde davetten bir saat
nce byk ve zengin grnml sepet ya da elenk hlinde iek gnde-
rilir. Kk bir zarf iindeki karta kutlama ifadesi ve iyi dilekler yazlr, im-
zalanr. Zarf sepete inelenir. Zarfn stne kiinin ad, soyad yazlr. Adres
iekiye not ettirilir. ok sayda iek (elenk ve sepet) gnderilmi ise, ai-
le ve meslek ilikisi, resm ya da sosyal stat bakmndan nde gelenlerin i-
ekleri n plana karlr.
Tebrik, teekkr, doum, gemi olsun vesilesiyle buket olarak ksa sapl i-
ek gtrlr ve kapy aana verilir. Buket sol elde tutulur. Evde verilen ak-
am yemei davetinde de buket olarak ksa sapl iek gtrlr. Buket, er-
kek tarafndan kapda ya da antrede evsahibi hanma sunulur. iekle salo-
na girilmez. Evsahibi hanm iei alr, zerindeki selefon kdn karr,
vazoya yerletirir, salonun grnen bir yerine koyar. iek sunan bir konuk,
davetten sonra evsahibi hanma ayrca teekkr etmez.
Uzun sapl iekler ile byk saksl iekler elden sunulmaz, vastayla gn-
derilir. Vastayla gnderilen iee kart ilitirilir; karta gnderili amacna
uygun bir yaz yazlr ve imza atlr.
Doum veya hastalk nedeniyle hastanede veya evinde bulunan kiiye, k-
k ve ak renkli ieklerden oluan buket gnderilir ve karta gemi ol-
sun! Sevgiler yazlr. Ancak eit dzeydekilere ve stlere iek gnderil-
mez; bizzat sunulur. Bizzat sunulan iee kart veya kartvizit ilitirilmez.
elenk alta, dnde ve cenazede gnderilir. Cenazeye gnderilen e-
lenge siyah kurdele taklr. Ala ve dne gnderilen elenk zerine,
gnderen kii, kurum veya iletmenin ad yazl kurdele taklr. Al mera-
simlerine, dnlere ve zellikle cenaze trenine gnderilen ieklerin
abartl olmamas gerekir. Al ve dn merasimlerine sepet veya porse-
len ya da seramik sakslar iinde hazrlanan arajmanlarn gnderilmesi de
uygundur.
lke olarak ee, bayan arkadaa, ya gn kutlamasna, doum ve hasta zi-
yaretine, yolcu karlama ve uurlamaya, zel akam yemei davetine va-
stayla iek gnderilmez; kii beraberinde buket iek gtrr ve bizzat
sunar.
Hastane ziyaretinde saks iek gtrlmez. Ar kokulu olmayan buket ya
da sepet iek gtrlr. Ancak baz hastanelerde iek kabul edilmemek-
tedir. Bu durumun telefonla renilmesi gerekir.
Her iein ve rengin anlam ve mesaj vardr. iek alrken buna dikkat etmek ve ieki-
ye sormak gerekir.
Sosyal ilikilerde daima doal ve taze iek sunulur, yapay iek verilmez.
iek gnderilecek ya da sunulacak kiinin erkek ya da hanm oluu, sevgi
ve samimiyet durumu, resm ya da sosyal stats iein renginin seimin-
de ve saysnn belirlenmesinde nemlidir. ieklerin de dili vardr. rnein
krmz gl, sevgiyi temsil eder. Bu yzden krmz gln erkekten erkee
83
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
verilmesi, emekli olan bir kiiye gtrlmesi ve samimi olmadnz bir ha-
nma sunulmas doru deildir. zellikle bir adet krmz gl, nezaketen de
olsa, e ve sevgili dnda kimseye sunulmaz.
Hristiyanlara cenaze dnda krizantem gtrlmez. Cenazede ve anma t-
renlerinde krmz karanfil kullanlr. Beyaz iek Batda matem rengidir.
Buketteki ieklerin says da nemlidir. Tek sayl iekler sevgiyi ve sevinci;
ift sayl iekler znty ifade eder. Bu nedenle, ee ve sevgiliye tek say-
l; hastaya ift sayl iek gtrlr. Yaknlk, samimiyet ve sevgiyi ifade eden
gl, karanfil, lale vb. ieklerin 5-7-9-11-15 adet olmas geleneksel bir uygula-
madr. nk sevgiliye, ee ve dosta sunulan iek saysnn tek olmas, be-
nim iin teksin demektir. Gl en makbul iektir. Beyaz gl bir hatadan son-
ra sunulur, beni affet demektir. Sar gl, sana ilgi duyurum fakat karars-
zm; pembe gl gnlm sende; krmz gl seni seviyorum demektir.
Gl renklerinin anlamlarn http://www.gulevi.net/gul/gmanasi.htm adresinde de
bulabilirsiniz.
hayatnda atama, greve balama ve grevde ykselme vesilesiyle sepet
iinde iek gnderilir ve sepete kart ilitirilir. Hangi vesileyle gnderilirse
gnderilsin, vastayla gnderilen ieklerin zerindeki isim yazl kartlar al-
nr; gnderenlere yazl olarak teekkr edilir.
Hangi iekler elden gtrlmez?
Devlet ve hkmet adamlarnn ve st dzey yneticilerin eli konuk olarak
uak veya trenle geli gidilerindeki karlama ve uurlama trenlerinde, ko-
nuun ei hanma yerel giysili kk bir kz ocuu veya karlayan evsahibi
yneticinin ei hanm tarafndan iek buketi sunulmas zarif bir davrantr.
Kurumsal ve sosyal ortamda seminer ve konferans veren kiiye, sahnede sanatya buket
sunmak zarif ve geleneksel bir davrantr.
84
Hanmlar, yal ve hasta
dnda erkeklere iek
sunmazlar.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
5
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
ekil 4.1
Bir Konumacya
ilt ve Buket
Sunumu.
Kaynak: AD Haber,
Aydn, Nisan-
Haziran 2011 s. 44.
Hediye Alma ve Sunma
Hediye zel, sosyal ve kurumsal yaamda hem vereni hem alan mutlu eden asil
ve gzel bir davrantr. Hediye alma ve sunma konusunda sayg, grg ve neza-
ket kurallar aada belirtilmitir (Aytrk, 2007: 29).
Sosyal Yaamda Hediye Alma ve Sunma
Hediye, zel ve sosyal yaamda birine kar duyulan gzel duygularn elisi ve yaln
bir ifadesidir. Bir kiiye hediye almann ve sunmann anlam sana deer veriyorum
ve seni seviyorum demektir. Bu yzden, hediyenin maddi deeri nemli deildir.
nemli olan; o kiiyi dnm, hatrlam, hediyeyi alm ve sunmu olmasdr.
Kukusuz, bir hediyeyi deerli klan, amacna ve hediye verilen kiinin gerek-
sinimine ve beenisine uygunluudur. Bu nedenle, hediye almak hassasiyet, zevk
ve zek iidir. Ancak alnan hediye pahal olmamal; kiinin ya, zevki ve cinsiye-
tine uygun; dostluk ve yaknlk derecesiyle orantl olmaldr. rnein resimden
anlamayan veya holanmayan bir kiiye yal boya tablo almak, o kii iin sevin-
dirici bir hediye olmaz.
Hediye alma ve sunmada uyulmas gereken grg ve nezaket kurallar unlardr:
lke olarak hediye; nian, nikh, dn, doum, snnet, doum gn, ev-
lilik yldnm, mezuniyet, bayram, ev alma ya da yeni eve tanma vesile-
siyle veya yatl olarak bir evde misafir olma durumunda alnr ve sunulur.
Ayrca yardm ve iyilik eden kiilere; bir seyahatten dnte aile ve yakn
dostlara kk birer hediye getirmek uzakta iken onlar hatrladnz gs-
teren gzel bir jesttir. Ayrca uzun bir seyahate gidenlere; uzaktan gelip evi-
nizde kalan konuklara hediye vermek de sevindirici bir davrantr. zel bir
davete giderken iek ya da tatl olarak hediye gtrmek, davet sahiplerini
memnun eder. zellikle evde verilen akam yemei davetine bir buket i-
ek veya ikolata, tatl ya da kaliteli bir arap gtrmek nazik bir davran-
tr. Ancak otelde veya restoranda dzenlenen davetlere hediye gtrlmez.
Hediye vasta ile gnderildiinde hediyeye (paketin zerine, hediye kitap
ise kitabn iine) kart ya da kartvizit konur ve el yazsyla uygun bir iki ke-
lime yazlr ve imzalanr. Kartvizit arkasna yazlan yazlarda nc tekil a-
hs kullanlr ve imza atlr. (Teekkr eder, sayglar sunar.) Elden (bizzat)
sunulan hediyeye kart konulmamaldr.
Hediye, sunulan kiiyle yaknlk ve iliki dzeyine uygun olmaldr. Bu ne-
denle, patrona alnan bir hediye ile arkadaa ve sevgiliye alnan bir hediye
farkl olmaldr. Hediye almak ve vermek iin, o kiiyle belirli dzeyde bir
iliki veya yaknlk bulunmaldr. Bu yzden, tanmadnz veya samimi ol-
madnz bir kiiye hediye alnmamaldr. Ayrca bir kiiye sk sk hediye al-
mak da doru deildir.
Hediye amaca uygun olmaldr: Evlenen bir yakna bilezik, yeni ev alan ar-
kadaa ev eyas, okula balayan ocua kalemlik, evlilik yldnmn kut-
layan anneye parfm, iek almak gibi...
Hediye alrken kiinin gereksinimi, zevki ve beenisi dikkate alnmaldr.
Kristal vazosu olan birine vazo yerine, bir rt almak daha uygun olabilir.
Hediye olarak giysi almak istendiinde, kiinin bedenini tam olarak bilmek
ya da sat yerinden deitirme kart almak ve hediye paketinin iine koy-
mak gereklidir.
85
lke olarak hediye; nian,
nikh, dn, doum,
snnet, doum gn, evlilik
yldnm, mezuniyet,
bayram, ev alma ya da yeni
eve tanma vesilesiyle veya
yatl olarak bir evde misafir
olma durumunda alnr ve
sunulur.
Alnan hediye ok pahal olmamal ve kar taraf zor durumda brakmamaldr.
Hediye karlksz verilmelidir. Hi kimseye bir i, ibkem veya kar
karlnda hediye verilmemelidir.
Hediyenin stndeki fiyat etiketi karlmal ve hediye zarif bir ambalaj iin-
de sunulmaldr.
Hediye; gtrlen kiiye takdim edilmeli, yere veya masaya braklmamaldr.
Hediye verirken amsakz oban armaan ya da size layk deil ama
gibi ifadelerden kanlmaldr. Hediye hatrlanan, saylan ve sevilen kii-
ye alnr. rnein Paristen gelen bir kii hediye verirken, Pariste sizi ha-
trlayp parfm aldm. Kabul ederseniz mutlu olurum gibi nazik ifadeler
kullanmaldr.
Elden getirilen hediye hemen alr ve getirene samimiyetle teekkr edilir.
Baka konuklar varsa ar bir memnuniyet gsterisi yapmadan onlara da
gsterilir. Ancak vastayla gnderilen bir hediye, bakalarnn yannda al-
maz ve bakalarna gsterilmez.
Hediye alan kii, hediyeyi hemen amal ve memnuniyetini belli ederek ki-
iye teekkr etmelidir. Kiinin, hediyeyi beenmese bile, beendiini sy-
leyerek teekkr etmesi nezaket gereidir. Alnan hediye yenilecek/iilecek
bir ey ise nce getirene sunulmal, getiren de mutlaka almaldr.
Ev iin getirilen hediye hemen almal ve grnen bir yere konmaldr. He-
diyeye kar ilgisiz ve souk kalmak, hediye getiren kiiye niye zahmet et-
tiniz, ne gerei vard demek doru deildir. Hediye getirene, ok naziksi-
niz, dndnz iin teekkr ederim denmelidir. Ayrlrken de hediye
iin tekrar teekkr edilmeli, hediye vastayla gnderilmi ise gnderene
mektup veya telefonla teekkr edilmelidir.
Hediye vermenin anlam nedir?
Sunulan hediye; byk bir bor altna sokmadka, bir kar karl olma-
dka ve kabul edilebilir bir nedeni bulunmadka reddedilmemelidir. Red-
detme durumunda ok nazik olunmal, hediye sunan kii rencide edilme-
melidir. Verilen ya da gnderilen hediyenin kabul edilmemesi veya iade
edilmesi, hediyeyi sunan kii tarafndan olumsuz bir tavr ve hakaret olarak
kabul edilebilir. Bu yzden kimseye reddedebilecei bir hediye alnmamal
ve sunulmamaldr.
Verilen bir hediyeyi beenmezsen deitirebilirsin demek doru deildir.
Ayrca verilen bir hediyenin deitirilmesi, bakasna verilmesi veya satlma-
s hi doru deildir. Sadece iinde deitirme kart olan giysi tr hediye
deitirilebilir.
Hediye veren kii; hediyesi ile vnmemeli, ok kymetli ve pahal bir he-
diye aldn sylememelidir.
Hediye edilen bir ey, baka birisine hediye olarak verilmemesi gerekir.
Resm Ortamda Hediye Alma ve Sunma
Sosyal yaamda kiiler arasnda olduu gibi kurumlar ve uluslararas ziyaretlerde
de hediye sunmak, protokol olarak geleneksel bir uygulamadr. Bu yzden, ya-
banc lkedeki bir kurulua yaplan resm bir ziyarette ya da yabanc lke ve ku-
86
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
6
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
rulu temsilcisinin Trkiyedeki ziyaretinde kendisine ve/veya heyete kurum adna
hediye sunmak, uluslararas protokol ve nezaket gereidir.
Uluslararas kurumlar aras ilikilerde, kamusal ve kurumsal yaamda hediye al-
ma ve sunma konusunda protokol, sayg ve nezaket kurallar aada belirtilmitir
(Aytrk, 2009: 385).
Yabanc kii ve heyetlere (konuklara) sunulan hediyeler, ilke olarak ulusal
ve/veya kurumsal nitelikte olmaldr.
Hediye; sunulan kiinin statsne ve dzeyine uygun olmal, zarif bir ekil-
de sunulmaldr.
Hediyeyi kurum yneticisi, ziyaret eden/edilen yetkili kiiye bizzat sunma-
ldr. Kabul edilen hediye mutlaka almal ve teekkr edilmelidir: (Hediye
sunumu iin, ynetici asistan sunulacak hediyeyi getirir, yneticiye verir.
Ynetici hediyeyi alr ve bizzat konua sunar).
Kurumsal olarak birden ok kiiye hediye vermek gerektiinde, ayn d-
zeydeki kiilere, ayn tr hediye verilmelidir. Farkl unvan ve statdeki kii-
lere farkl hediye verilmelidir. (st statdeki kiiye daha byk, ast statde-
ki kiiye daha kk bir hediye verilir.) Heyette yer alan tm yelere hedi-
ye vermek arttr. Heyet bakanmz farkl bir hediye verilmelidir. Ancak he-
yetin dier yelerine ayn tr hediye verilmelidir. Heyetteki iki kiiye hedi-
ye verip, kiiye vermemek doru deildir.
Ziyareti vesilesiyle hediye sunan yabanc lke ve kurum temsilcisine uygun
bir hediye ile karlk verilmelidir.
Uluslararas ilikilerde protokol ve nezaket kurallar gerei kabul edilen ve
parasal deeri asgari cretin on katn geen bir hediye kuruma teslim edil-
meli ve demirbaa kaydedilmelidir. Parasal deeri asgari cretin on katnn
altnda olan hediyeler yazl olarak kuruma beyan edilmeli, mal bildirimin-
de belirtilmelidir. Ancak zel olarak verilen ve kabul edilen hediyeler ile
zerinde isim yazl olan zel hediyeler kiiye kalr; kiiye aittir.
Kurumlar veya iletmeler tarafndan gnderilecek olan ylba ve yldnm
hediyeleri, bu gnlerden nce gnderilmelidir.
Mevki ve stat olarak yksek dzeyde olan bir kiiye hediye ile teekkr et-
mek doru deildir. Makam ve mevki sahibi kiilere (st yneticilere) ziya-
retle veya mektupla teekkr edilir.
alma yaamnda, stlerin astlarna hediye vermeleri doal ve normal ol-
makla birlikte, astlarn stlerine hediye vermeleri her zaman ho karlanma-
yabilir. nk stlere sunulan hediye, bir istek veya kar artrabilir. Bu
yzden amir olan stlere sadece i gezisi ya da izin dnnde (il veya yurt
dndan gelirken) kk bir hediye almak ve sunmak memnun edici olabilir.
Bir kurumda alan, yeni bir greve atanan veya grevde ykselen yakn
bir arkadaa ilgi alanyla ilgili olarak veya broda kullanabilecei trden bir
hediye almak, sevgi ve samimiyet ifadesidir. ( yaamnda alnabilecek he-
diyeler unlardr: Kitap, ikolata, saatli radyo, cep bilgisayar, dolmakalem,
isimlik, kalemlik, bloknot, vazo vb.)
Hediye kabul eden kii hediye aldnda nasl davranmaldr?
Hediye Trleri
Sosyal yaamda doum gn, evlenme yldnm, ocuk sahibi olma, ev satn al-
ma veya terfi vesilesiyle sunulmas nerilen hediyeler aada belirtilmitir:
87
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
7
Doum Gn Hediyeleri: iek, kitap, tablo, kol saati, parfm, deodo-
rant, resim erevesi, fotoraf albm; gitmeyi arzu ettii sinema, tiyatro,
konser bileti veya giyebilecei bir giysi vb. hediyeler verilebilir.
Dn (Evlilik) Hediyeleri: Altn (bilezik, yzk, kpe, isimlik), gerdan-
lk, inci, bro; kol saati, masa saati, duvar saati; gece lambas, abajur, ay ta-
km, kahve takm, kokteyl (kadeh) takm, gm amdan, atal-kak-b-
ak takm, gm tepsi, gm ayna, gm sofra takm, porselen yemek
takm, vazo; buzdolab, amar makinesi, bulak makinesi, frn, elektrik
sprgesi, elektrikli eya; mcevher kutusu, eyiz eyas, hal, battaniye,
masa rts, makyaj takm, kravat inesi ve kol dmesi takm; tatil eki,
para, fotoraf makinesi, fotoraf albm, tablo; radyo, televizyon, mzik se-
ti vb. hediyeler verilebilir.
Ev Hediyeleri: Duvar saati, saks iek veya yapma iek, ss eyas, gm
takmlar, ay veya kahve takm, servis takm, servis tepsisi, porselen sofra
takm, iek vazosu, amdan, hal, kilim, tablo vb. hediyeler verilebilir.
Yolculua kana Hediyeler: Kitap, MP3 alar, fotoraf makinesi, ikola-
ta vb. hediyeler verilebilir (Esirci, 2002: 150).
88
89
Sosyal yaamda yaplmas gereken zel, sosyal ve
resm ziyaretleri sralamak.
ortamnda yaplan greve balama, tebrik, i
grmesi ve veda ziyaretleri resm nitelikli ziya-
retlerdir. Sosyal yaamdaki dost ve akraba ziyaret-
leri ile komuluk, evlilik, doum, hasta, basal
ve bayram ziyaretleri ise zel sosyal ziyaretlerdir.
Ziyaretlerde uyulmas gereken temel ilke ve ku-
rallar tanmlamak.
Ziyaret, bir kiiyi ya da aileyi randevu ya da izin
alarak veya haber vererek grmeye veya gr-
meye gitmektir. Ziyaret, sosyal yaamda ve i or-
tamnda uygar insanlar iin vazgeilmez bir ne-
zaket grevidir. Samimi olarak yaplan bir ziyaret
insana moral ve mutluluk verir. Ancak her ziya-
ret mutlaka zamannda yaplmamaldr. Zama-
nnda yaplmayan ziyaret yaplmam gibidir. Ay-
rca stlerin ve e dzeydekilerin ziyaretleri de
belirli sre iinde iade edilmelidir.
Bu ilke ve kurallar en iyi ekilde uygulamak iin
gereken sreleri aklamak.
Ziyaretlerde temel ilke ve kurallar en iyi ekilde
uygulayabilmek iin ncelikle sevgi, sayg ve sa-
mimiyet esastr. Ayrca, ziyaret zaman zel, sos-
yal ve resm yaamda daima uygun olmak; kar
tarafn iine ve almasna engel olmamal; ziya-
rete ilke olarak randevu alarak ya da haberli (n
bilgi alnarak) ve daima uygun kyafetle gidilme-
li; ziyarette fazla kalmamal; zel ve samimi ziya-
retlerde, zellikle ev ziyaretlerinde, ziyaret ama-
cna uygun bir hediye ya da icek gtrlmeli-
dir. Evsahipleri de, ziyaretlerde konuklara kar-
lama, arlama, ilgi, gleryz ve uurlama
konularnda evsahibi olarak grevlerini en iyi e-
kilde yerine getirmelidir.
Ziyaretlerde ve etkinliklerde sunulmas gereken
iek ve hediyeleri aklamak.
Ziyaretler srasnda uygun nitelikte iek ya da
hediye gtrmek nemli bir grg ve nezaket
kuraldr. ortamnda yeni bir greve balama
ve ykselmede iek veya brotik bir hediye ile
tebrik ziyaretine gitmek; sosyal yaamda doum
gn, ya gn, evlilik yldnm, Anneler G-
n- Babalar Gn, Sevgililer Gn gibi zel gn-
lerde yaknlara; evlenen akraba ve yakn arka-
dalara dnlerde hediye vermek; evde verilen
yemek davetlerine giderken iek veya tatl g-
trmek; yatl misafir olarak gidilen eve mutlaka
uygun bir hediye almak ve sunmak nemli gr-
g ve nezaket kurallardr.
zet
1
A M A
2
A M A
4
A M A
3
A M A
90
1. lke olarak; i yaamnda kim kimi ziyaret eder?
a. Bykler kkleri
b. Hanmlar erkekleri
c. Bekarlar evlileri
d. Evsahipleri misafirleri
e. Kdemsizler kdemliler
2. hayatnda en uygun ziyaret saatleri hangileridir?
a. 09.00-12.00 ve 13.00-14.00 aras
b. 10.00-11.00 ve 15.00-17.00 aras
c. 11.00-13.00 ve 13.00-14.00 aras
d. 09.00-10.00 ve 14.00-17.00 aras
e. 09.00-12.00 ve 17.00-18.00 aras
3. Bayram, tebrik, teekkr, hasta, basal ziyaretle-
rinin sresi ne kadar tutulmaldr?
a. 5 dakika
b. 15-20 dakika
c. Yarm saat
d. 5-10 dakika
e. Bir saat
4. Aadakilerden hangisi resm ziyaret trlerinden biri
deildir?
a. Bayram ziyareti
b. Greve balama ziyareti
c. alma ziyareti
d. Veda ziyareti
e. Tebrik ziyareti
5. Akam evde yaplan aile ziyaretinde ayrlma saati en
ge saat kata olmaldr?
a. 20.00
b. 21.00
c. 22.00
d. 23.00
e. 24.00
6. Edzeyde yaplan nezaket ziyareti normal olarak
ka gn iinde iade edilmelidir?
a. 3 gn iinde
b. Bir hafta iinde
c. ay iinde
d. Bir ay iinde
e. Bir yl iinde
7. hayatnda stlere bayram ziyareti nerede, ne za-
man yaplmaldr?
a. Evde, bayramda
b. yerinde, bayramda
c. yerinde, bayramdan nce veya sonra
d. Evde bayramdan nce veya sonra
e. yerinde bayramdan nce, evde bayramda
8. Hasta ziyaretinde hediye olarak ne gtrlmesi
uygun deildir?
a. Kolonya
b. iek
c. Kitap
d. Dergi
e. Yemek
9. Basal ziyareti ne zaman yaplmaldr?
a. Hemen, en ksa zamanda
b. Bir hafta sonra
c. Bir ay iinde
d. 40 gn iinde
e. 52 gn iinde
10. Aadakilerden hangisi hediye alma ve sunma ku-
rallarndan biri deildir?
a. Hediye kiinin statsne, cinsiyetine, zevkine,
gereksinimine uygun olmaldr.
b. Amaca uygun olmaldr.
c. Elden verilmeli veya vastayla gnderilmelidir
d. Ambalaj alarak sunulmaldr
e. Sunarken, size layk deil ama denmelidir.
Kendimizi Snayalm
91
Hasta Ziyareti
Ahmet Haim ok hastalanmt. Onu ziyarete gelen bir
tand hem uzun sre oturmu hem de ok konuarak
airin cann skmt. Bir de damdan der gibi sordu:
Eee dostum, bir vasiyetin var m? Ahmet Haim: Var
dedi. Eer bir hastann yanna gidersen bu kadar fazla
oturma ve ok konuma!
Kaynak: Aytrk, 2007: 212
Okuma Paras
Sultan Abdlazizin Paris Gezisi
Osmanl Devletinin 32. Padiah olan Sultan Abdlaziz,
Fransa mparatoru III. Napolyonun daveti zerine Fran-
saya gitmeye karar verdi. Yolculuk 21 Haziran 1867de
balad. Padiahn Sultaniye adl muhteem yatna 3
zrhl firkateyn refakat etti. Padiahn beraberinde olu
Yusuf zzettin ile Veliahd Murad ve ehzade Abdlha-
mid; Mabeyn-i Hmayundan 16 kii, 30 yaver, 56 silah-
or, 18 hizmetkr vard. Bab- liyi (Hkmeti) Harici-
ye Nazr Fuad Paa ile Hariciye Terifats (Protokol
sorumlusu) Kmil Bey temsil ediyordu.
Fransz donanmas Sultan Azizi anakkale Boaznda
anna layk biimde karlad. Midilli, Sakz ve Mora
Yarmadasn geerken byk trenler dzenlendi. Ka-
rasularna girince talyan donanmas da kafileye katld.
Sultan Aziz Fransann Tulon limannda 100 gemiyle ih-
tiaml bir ekilde karland. Levent yapl, uzun boylu,
heykel kadar gzel ve hametli vcudu ve stn ahsi-
yeti ile yksek temsil kabiliyeti olan Hanedn- li Os-
mann o vakur ve her grene hrmet telkin eden kk-
l asaleti iinde Trklerin heybetli Padiah Sultan Aziz
Fransay coturmutu. Ayrca tepeden trnaa srma i-
lemeli elbiseleri, priyol saatleri, gm kstekli silahla-
r ve Trablus kuaklar ile Saray grevlileri de, herbiri
birer prens gibi, Trk kadar kuvvetli vecizesinin can-
l ispat idiler.
1 Temmuz 1867de Sultan Aziz ve Heyetini Tulondan
alan mparatorluk Treni, Fransann bakenti Pariste
Gara girince, hametli misafirini bizzat mparator III.
Napolyon, hibir devlet bakanna, Rus ar Aleksandra
ve ngiltere Kraliesi Viktoriaya dahi gsterilmeyen mu-
azzam ve muhteem bir trenle karlad. Saltanat ara-
bas olarak Fransann Gne Kral XIV. Luinin bindii
en tezyinatl araba seilmiti. Sultan Azizin yanna m-
parator III. Napolyon oturdu. Arkalarndaki arabada
Yusuf zzettin, Murad ve Hamid Efendilerle Prens Yu-
vakim Mura bulunuyordu. Onlar takip eden 40 araba-
da Fransann n ahsiyetleri vard. Muhteem alay Lyon,
Rivoli, Louvre Caddelerinden geerek Saint Germaint
ve Louvre Meydanlar yoluyla Tuileries Sarayna vard.
Meydanlar sekin ihtiram ktalaryla evrilmiti. Hkm-
darlar Tuileries Sarayna girince asker ktalar tarafndan
selam treniyle karlandlar. Bandolar Osmanl ve Fran-
sz marlarn aldlar.
III. Napolyon, Sarayn muhteem antresinde Sultan
Azizi, mparatorie jeni ile tantrd. Apolan salo-
nunda da Trk Hakan ehzadeleri bizzat takdim etti.
Buradan, yzbinlerce Parislinin Yaasn Sultan, Yaa-
sn mparator! sesleri arasnda ikametlerine ayrlan,
imdiki cumhurbakanlarnn oturduu Elyse Saray-
na geldiler.
Sultan Azizin geliiyle btn Fransa yerinden oynam-
t. Pariste caddeler insan almyordu. Gei yollarndaki
binalarn pencereleri birer altna kiralanmt. Fransz
halkndan baka Msr, Tunus, Cezayir ve Fas halk ile
Fransann smrgelerinden gelen ou Mslman olan
zenciler an ve hreti tarihe silinmez izler brakm ulu
bir devletin muhteem Padiahn grmeye ve alkla-
maya gelmilerdi. Paris semalar Vive le Sultan! (Yaa-
sn Sultan!) nidalaryla inliyordu. llstrasyon Dergisi
zel saysnda bu gerein ifadesi olarak, Sultan Fran-
sann kalbini fethetti! yazd.
le yemeinde Trk Hakan eref mevkiinde idi. Her-
kesi hayrette brakan bir maharetle hem garp usul ye-
mek yedi hem de sa tarafnda oturan mparatorie je-
ninin kadehine ampanya koydu. Sultan Azizin ve eh-
zadelerin asalet ve kibarlklar btn sekin davetlileri
hayran brakt. Btn gazeteler Osmanl Padiahnn
vakar ve hametini takdirle yazdlar. Sultan Aziz Pariste
11 gn kald. Onuruna tiyatrolar, balolar dzenlendi.
Bir gece locadan operay seyretti. Son gn, iki hkm-
dar drt saat sren bir grme yaptlar.
11 Temmuz 1867de akam saat 7de Osmanl Padiah
yine grlmemi bir trenle Paristen uurland. (Kutay,
2003: 92-106)
Kaynak: Kutay, 2003: 92.103.
Yaamn inden
92
1. e Yantnz yanl ise Ziyaretlerde Genel lke ve
Kurallar konusunu yeniden gzden geiriniz.
2. b Yantnz yanl ise Ziyaretlerde Genel lke ve
3. b Yantnz yanl ise Ziyaretlerde Genel lke ve
4. a Yantnz yanl ise Resm Ziyaretler konusunu
5. d Yantnz yanl ise Aile Ziyaretleri konusunu
6. d Yantnz yanl ise Nezaket Ziyareti konusunu
7. c Yantnz yanl ise Bayram Ziyareti konusunu
8. e Yantnz yanl ise Bayram Ziyareti konusunu
9. a Yantnz yanl ise Basal Ziyareti
10. e Yantnz yanl ise zel ve Sosyal Ziyaretler
Sra Sizde 1
15-20 dakikadr.
Sra Sizde 2
Greve balama ziyareti, tebrik ziyareti, i ziyareti, ve-
da ziyareti.
Sra Sizde 3
hayatnda stler ve birimdeki i arkadalar; zel ve
sosyal hayatta aile bykleri, komular, akrabalar ve
dostlar.
Sra Sizde 4
Hastaya hediye olarak kolonya, kitap, dergi veya iek
gtrlebilir. Hastaya yiyecek gtrmek doru deildir.
Ziyaret ksa tutulmaldr.
Sra Sizde 5
elenk, arajman (sepet) ve uzun sapl iekler elden
gtrlmez.
Sra Sizde 6
Hediye, zel ve sosyal yaamda birine kar duyulan
gzel duygularn elisi ve yaln bir ifadesidir.
Sra Sizde 7
Hediye kabul eden kii hediyeyi hemen aar; yenecek
veya iecek bir ey ise nce getirene sunar; deilse or-
taya (masa/sehpa stne grnecek bir yere koyar.
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar
93
Aytrk, N. (2007). Davran Bilgisi - Ailede,
Toplumda ve Hayatnda Sayg, Grg ve
Nezaket Kurallar, Ankara: Nobel Yaynevi.
Aytrk, N. (2009). Protokol Ynetimi - Kamusal
Yaamda Protokol Kurallar, Ankara: TODAE
Yaynlar.
Aytrk, N. (2011). Protokol Bilgisi-Sosyal Hayatta ve
Ortamnda Protokol ve Davran Kurallar,
Ankara: Nobel Yaynevi.
nklp Yaynevi.
Esirci, . (2002). amzda Grg ve Nezaket
Kurallar, stanbul: nklp Kitabevi.
Kutay, C. (2003). Yazlmam Tarihimiz, stanbul:
Milliyet Yaynlar.
zaltn, . D. (2005). Her eyin Bir Adab Var,
stanbul: ALFA Yaynlar.
Davet ve ziyafetlerde bilinmesi ve uyulmas gereken davranlar grg ve
nezaket kurallarn aklayabilecek,
Davetler iin nasl davetiye hazrlanacan aklayabilecek,
Davet ve ziyafet gibi resm ve sosyal ortamlarda uyulmas gereken kurallar tanm-
layabilecek,
Davet ve ziyafetlerde yiyecek ve ieceklerin hangi srayla sunulacan sra-
layabilecek
bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.
indekiler
Davet
Resm Davet
Kokteyl
Resepsiyon
Yemek Daveti
Masa Dzeni
Oturma Dzeni
Yemek Kurallar
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
Sosyal Davran ve
Protokol
Davetler ve
Ziyafetler
DAVET VE ZYAFETLERDE GENEL
KURALLAR
DAVETYELER
KOKTEYL PARTLER VE
RESEPSYONLAR
YEMEK DAVETLER
5
DAVET VE ZYAFETLERDE GENEL KURALLAR
Kamu kurumlarnda ve zel kurum ve kurulularda zaman zaman davet ve ziyafetler
dzenlenir. Btn yneticiler kurumlarnda, konutlarnda, sosyal tesislerde, restoran
veya otellerde yemek daveti (ziyafet) verir, resepsiyon veya kokteyl dzenler; dier
kurulularda dzenlenen davet ve ziyafetlere giderler. Bu yzden davet ve ziyafetler
kurumsal ve sosyal etkinlik olarak protokoln en nemli blmn oluturur.
Kamusal, kurumsal ve toplumsal yaamda davet ve ziyafetler kokteyl parti, re-
sepsiyon ve oturmal yemek biiminde dzenlenir. Kokteyller daha ok sosyal (ya-
r resm); resepsiyonlar ve oturmal yemekler ise resm davet ve ziyafetlerdir. Kok-
teyl, resepsiyon ve yemek davetlerinde bilinmesi ve uygulanmas gereken genel
kurallar aada belirtilmitir:
Resm davetler; kokteyl parti, resepsiyon ve yemek daveti olarak dzenle-
nir. Kahvalt, bran ve ak bfe olarak resm davet dzenlenmez.
Resm davetler uluslararas veya kurumlararas kongre, konferans veya top-
lantlarda; devlet ve hkmet adamlarnn, kordiplomatik mensuplarnn ve
yabanc konuklarn ziyaretlerinde ya da kurumun kurulu yldnm, nem-
li bir baars veya bir kutlama vesilesiyle dzenlenir. Bir davetin, resm da-
vet olabilmesi iin, resm bir amacnn olmas, resm kiilerin davet edilme-
si, davetin basl davetiye kartyla yaplmas, davet giderinin kurum bte-
sinden karlanmas gereklidir.
Davete gerekli katlmn salanmas, davetin programlanmas iin davet on be
gn ncesinden yaplmal; davet edilen kiiler gelip gelemeyeceklerini en az
gn nceden davet sahibine bildirmelidir.
Bekr olan bir ynetici, ilke olarak esiz davet verir. Ancak onur konuu eli ol-
duunda, eli davet ve ziyafet verilir. Bu durumda bekr olan ynetici, bir ya-
knn ya da yardmcsn refakatine alr.
Resm davetlerde karlama ve kabul hattnda, nde davet eden kurum amiri
sonra ei, birinci yardmcs ve sonra ei bulunurlar. Davete, balang saatinden
itibaren en ge yirmi dakika iinde gitmek gereklidir. En uygun durum, daveti-
yede belirtilen saatten be on dakika sonra ieriye girmektir. Ancak onur konu-
unun bulunduu davette onur konuundan nce gelmek sayg gereidir.
Davetiye kartnda belirtilen kyafeti giymek protokol asndan zorunludur. Kyafet belir-
tilmemise akam davetlerinde koyu renk takm elbise giyilmelidir.
Davetler ve Ziyafetler
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Kii, geleceini bildirdii davete mutlaka gitmeli; nemli mazereti varsa
zr beyan ederek gelemeyeceini bildirmelidir. Kiinin geleceini bildirdi-
i davete gitmemesi saygszlktr. Bir davete, davetsiz gidilmez ve davet
edilmeyen bir kii gtrlmez.
Davetliler, davet edildikleri yere ulatklarnda ceketlerinin n ak, elleri
cebinde olmamal; ellerinde sigara, puro, pipo, cep telefonu, anta, emsi-
ye, anahtarlk vb. bulunmamaldr. Davetliler, karlama hattnda evsahiple-
rinin ellerini skmal; tanmyorlarsa kendilerini tantmal, sayg ve memnu-
niyetlerini sunmal; fakat sz uzatmamaldr.
Resm davet ve kabullerde evli davetliler salona girerlerken davet edilen
makam ve/veya unvan sahibi nden, kendisine refakat eden ei arkasndan
girer. zel ve sosyal davetlerde ise hanm e nden girer. Davetliler salona
girince, tandklar hanmlar ve bykleri ba eerek selamlarlar. Kalabalk
olmayan davetlerde konuklarn, salonda bulunan dier konuklar, kendile-
rini takdim ederek selamlamalar ve el skmalar beklenir.
Davetiyede ayrl saati belirtilmi ise, davetlilerin belirtilen biti saatinden 15-
20 dakika nce ayrlmalar beklenir. Uurlama sadece yemek ve resepsiyon
davetlerinde yaplr. Davetliler ayrlrken nce evsahibi hanm, sonra evsahibi
erkek ile tokalamal ve kendilerine teekkr ederek ayrlmaldrlar. Teekkr
etmeden ayrlmak kabalk ve saygszlk olarak kabul edilen bir davrantr.
-Protokolde evsahibi, mlk olan ev (daire, apartman, bina) sahibi deil; res-
m veya sosyal bir etkinlie (toplantya, trene, ziyafete davet eden ve arla-
yan kiidir. Bu yzden, evsahibi kelimesi bitiik yazlmtr.-
Akam yemeklerinden ayrl zaman, normal olarak saat 23.00tr. Ancak
onur konuu varsa, ayrl zamann onur konuu belirler. nemli bir maze-
reti nedeniyle ayrlmak durumunda olan kii mazeretini beyan ederek ve
zr dileyerek ayrlabilir. Bir grevli, gittii davette kendi amirinden nce
davetten ayrlmamaldr. Ayrlmak zorunda olduunda amirinden ve davet
sahibinden zr beyan ederek izin almaldr.
Yemek davetlerinde, konuklar i kapda uurlanrlar. Ancak onur konuu
evsahibi tarafndan aracna kadar elik edirek uurlanr. Onur konuu eli
ise evsahibi hanm da konuu uurlamada eine refakat edebilir. Evsahibi
olan kurum personeli davet saatinin balangcndan nce gelmeli; bitimin-
den sonra gitmelidir (Aytrk, 2009: 271).
DAVETYELER
Davetiye genellikle kart ya da mektup olarak gnderilir. Davetiye saygl ve nazik
bir dil ve slupla yazlmal; davetiyede, davetin tr ve amac ksa ve ak olarak
belirtilmeli; doru, temiz ve dzgn bir Trke kullanlmal; dilbilgisi, yazm ve
noktalama kurallarna uyulmaldr. Davetiye (ar) kart veya kd zarif gr-
nml ve kaliteli olmaldr. Davetiyeler kurye ya da posta ile gnderilmelidir. Ku-
rumsal resepsiyon, kokteyl ve yemek davetiyelerinin biimsel ve niteliksel zellik
ve ierikleri rneklerle aada verilmitir.
Kurumsal bir davetiyede, kurumun ve davet sahibi yetkilinin ad, soyad (...A..
GENEL MDR AL BALCI); davet eli ise, kurumun ve yetkilinin ad ve soyady-
la birlikte refakat eden ei bay ya da bayan olarak yalnzca soyad yazlr. (...Y-
NETM KURULU BAKANI KEMAL YT VE BAYAN YT.... GENEL MDR
AYE GLEN VE BAY GLEN)
96
Davetiye, yazl bir ar
mektubudur.
Resmi bir davette kurum personeli ne zaman gelmelidir?
Davetiyede, davet edilecek kiinin adnn ve soyadnn yazlaca satr ak b-
raklr. Bu satra, davet edilenlerin resm sfatlar ve/veya ad ve soyadlar siyah m-
rekkepli dolmakalemle gzel bir el yazs ile yazlr. Resm sfat olanlara resm un-
vanyla (Sayn Vali ve Bayan ztrk, Sayn Emniyet Mdr ve Bayan Ylmaz); res-
m unvan olmayan evli kiilere bay ve bayan szckleriyle davetli erkein ya da
bayann ad ve soyad (Sayn Tufan Demir ve Bayan Demir) yazlr ya da davetli ki-
inin ad, soyad ve ei olarak da (Sayn Ahmet Haner ve Ei. Sayn Ayla Gl ve
Ei) yazlabilir.
ok sayda davetliye gnderilecek kartlarda, metin iinde basl olarak ei-
nizle birlikte teriflerinizi demek ve davet edilen kiinin adn, soyadn yalnz-
ca zarf zerine yazmak yeterlidir. Davetiye evli bir ifte gnderildiinde zarfn
zerine yalnzca erkein ad, soyad yazlr; bay ve bayan veya ei szckle-
ri yazlmaz. Ancak bekr olan davetlilere einizle birlikte ifadesi yer alan kart
gnderilmez, ayr kart gnderilir. Bekr davetlilere yalnzca ad ve soyad yazlr.
stenildiinde arkada yazlabilir (Sayn Murat Gne ve Arkada. Sayn Aye
Orel ve Arkada).
Yabanc konuklara verilen resm (diplomatik) ve eli bir davette, davet sahibi-
nin ei davetiyede bay ya da bayan olarak davet sahibinin adndan nce yer
alr (...Genel Mdr ve Bayan Turgut Yldz). Davet edilen evli iftlere de Bay ve
Bayan olarak (Bay ve Bayan Tufan Demir, eklinde yazlmaldr. Burada davet
edilen Tufan Demir olduu iin Bay nce yazlr. Bayan davet edildiinde Ba-
yan nce yazlr: (Bayan ve Bay Glen ztrk). Resm davetlerde e refakatidir.
zel bir davette, davet sahibi hanmn ad nce, erkein ad sonra (Glen ve
Nihat Aydnolu) yazlr. Davet edilenlere de Sayn Nuray ve Ali Koak eklinde
hanmn ad nce yazlr.
Davete ka kiinin katlacan bilmek iin davetiyenin altna L.C.V. (Ltfen
Cevap Veriniz) rumuzu konur ve telefon numaras yazlr. Sadece gelinemeye-
ceinin bildirilmesi istendiinde davetiyeye Mazeret ibaresi yazlr ve telefon
numaras konur. Davetiyede L.C.V. rumuzu varsa, kii davete katlp katlama-
yacan mektupla, faksla, e-postayla veya telefonla bildirmelidir. Davetiyede
Mazeret veya Yalnz Mazeret in ibaresi varsa, davet edilen kii, davete ka-
tlamayacan teekkr ederek ve zr dileyerek mutlaka bildirmelidir. Bu ok
nemli bir nezaket kuraldr. Kii, bildirmedii takdirde davete katlacak de-
mektir. Ancak Mazeret ibaresi yalnzca yemek davetiyelerine konmal; kokteyl
parti ve resepsiyon davetiyelerine Mazeret ibaresi yazlmamal; L.C.V. rumuzu
yer almaldr.
Gnderilen davetiye ahsa mahsustur. Davet edilen kiinin mazereti olsa da,
davetiyeyi bakasna (yardmcsna, akrabasna ve arkadana) vermesi doru de-
ildir. Davet edilen kiinin mazereti olduunda, davet sahibine zr beyan ederek
davete katlamayacan bildirir (nltrk, 2000: 135).
Davetiye rnekleri aada grld gibidir.
97
5. ni t e - Davet l er ve Zi yaf et l er
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
Gnderilen davetiye ahsa
mahsustur.
KOKTEYL PARTLER VE RESEPSYONLAR
Kokteyl ve resepsiyon ayakta verilen bir davettir. Bu yzden kokteyl ve resepsi-
yonda konuklar oturtma zorunluluu yoktur. Yalnzca yal konuklarn oturmas
iin belirli yerlere sandalye konmaldr. Kokteyl ve resepsiyonda alkoll ve alkol-
sz iecekler ikram edilir. ki servisi, konuklar gelmeye baladnda servis grev-
lileri tarafndan yaplr. Ancak onur konuu varsa, iki servisi iin sayg gerei onur
konuunun gelmesi beklenir.
Kokteyl ve resepsiyonda iki kadehi sol elde tutulur. Sa el tokalamak ve ik-
ram edilen yiyecekleri almak iin serbest kalmaldr. Elde iki barda ile gezilebi-
lir; fakat bir elde iki barda dier elde meze taba varken veya yerken gezmek
doru deildir. Meze sabit bir yerde durup yenmelidir. Rak, votka ve meyve suyu
kadehinin snmamas ve ne kadar iildiinin grlmemesi iin kadeh kt pee-
te ile sarlarak tutulmaldr. Alnan iki yava yava iilmeli, boalan kadeh ya da
bardak hemen kenara konmamal, ikinci bir ikram gelinceye kadar elde tutulmal-
dr. Kokteyl ve resepsiyonda davetliler sadece ikram edilen yiyecek ve iecekler
arasndan seim yapabilir.
98
ekil 5.1
Diplomatik
Davetiye rnei
GENEL MDR AHMET AYDIN VE BAYAN AYDIN
Enstitnn kuruluunun 50nci yldnm mnasebetiyle verecekleri resepsiyonu
onurlandrmalarn
Bay ve Bayan Ali Ertem den
sayglaryla dilerler.
Kyafet: Smokin. Koyu renk takm elbise. Uzun etek.
Devlet Konukevi - Ulus
02 Mays 2012, Saat: 18.30-20.30 L.C.V. 230 50 00
A.. BAKANI AL EREN VE BAYAN EREN
letmemizin kuruluunun 50. yldnmn kutlamak amacyla 02 Haziran 2012 Cumartesi
gn saat 20.30da verecekleri yemee
Sayn mer Peker ve Bayan Pekeri;
davet etmekten onur duyarlar.
Kyafet: Koyu renk takm elbise Mazeret:: 231 70 00
A.. GENEL MDR DR. TEMEL ERGN
Genel Mdr Yardmcs Ahmet KORKMAZn emekli olmas dolaysyla 25 Mays 2012 Cuma
Gn saat 20.00de Kristal Otelde verecei yemei onurlandrmalarn
Sayn Ali Baarandan
saygyla diler.
Yalnz Mazeret in: 420 70 60
ekil 5.2
Kurumsal (Resm)
Davetiye rnekleri
Kokteyl ve resepsiyon ayakta
verilen bir davettir.
Kokteyl ve resepsiyonda evsahipleri konuklaryla ilgilenmeli; hi kimsenin bir
kede yalnz bana kalmasna izin vermemeli; bu amala sk sk yer ve grup de-
itirmeli, konuklarn hatrn sormaldr. Ancak nemli konuklarla biraz daha faz-
la ilgilenmelidir. Kurum mensuplar evsahibi olarak konuklarla ilgilenmeli, kendi
aralarnda toplanp sohbet etmemelidirler. Kokteyl ve resepsiyonda grup hlinde
konuurken baka bir konua srt dnmek, bir hanmla konuurken onu yalnz b-
rakp gitmek ho olmayan davranlardr. Konuurken kiisel sorunlardan ve olum-
suz konulardan sz etmek de uygun deildir. Kokteyl ve resepsiyondan ayrlma-
nn en uygun zaman, belirtilen biti saatinden on be yirmi dakika ncedir. Ayr-
lan her davetli davet sahiplerine teekkr etmelidir.
Kokteyl Partiler
Kokteyl parti, kurumsal ve toplumsal yaamda konuklar resm veya sosyal vesi-
lelerle bir araya getiren ve onlarn ayakst grmelerini salayan; bu srada
kendilerine alkoll ve alkolsz iecekler ve hafif erezler (ordvr) ikram edilen;
kn saat 17.00-19.00, yazn saat 18.00-20.00 arasnda konutta, iyerinde, otelde
veya sosyal tesislerde dzenlenen yar resm veya sosyal bir davettir. Ksaca kok-
teyl de denir.
Kokteyl parti, kamusal ve zel kurulularda, kurulu yldnm, anma ve
kutlama gn, al treni, diploma treni, kurumda bir yneticinin greve
balamas veya grevden ayrlmas gibi sosyokltrel nedenlerle dzenlenir.
Ayrca yabanc ve nemli konuklarn onuruna kokteyl parti verilir. Sosyal ya-
amda doum ve evlenme yldnmlerinde, nian ve nikh trenlerinde kokteyl
parti dzenlenebilir.
Resm kokteyle davet, basl davetiye ile yaplr. Gerektiinde kokteylin sebebi
davetiyenin st ksmna yazlr. Kokteyl iin normal olarak yant istenmez. Kurum-
sal kokteylde, davetiyede balang ve biti saatleri belirtilebilir; zel ve sosyal
kokteyllerde sadece balang saati belirtilir, biti saati belirtilmez. Kokteyle onur
konuu davetli ise salonun giriinde karlanr. Onur konuu gelince birlikte salo-
na geilir. Dier davetlileri karlama zorunluluu yoktur.
Kokteyl partiler yar resmdir. Bu yzden kyafet zorunluluu yoktur. Ancak da-
vetiyede kyafet belirtilmemi olsa da yaz veya k mevsimine gre uygun elbise
giyilmeli, spor kyafetle gidilmemelidir.
Kokteyl salonunda kk masalar zerine tuzlu kuru pasta ve biskvi ve/veya
kuruyemi tabaklar (fndk, fstk, leblebi, badem vb.) konur. Ayrca servis ele-
manlar tarafndan scak olarak peynirli brek, sosis, kk kfte, kk sandvi
vb. yiyecekler servis edilir ya da bfe hazrlanr ve self servis uygulanr.
Kokteylde alkoll ve alkolsz iecek ikram servis elemanlar tarafndan yapla-
bilecei gibi, uygun yerlerde bfe amak suretiyle veya her iki ekilde de yapla-
bilir. Davetliler hazrlanan bfeden kendileri ieceklerini alabilirler. alma saat-
leri iinde kurumda dzenlenen kokteyllerde alkoll iki sunulmaz.
Resepsiyonlar
Resepsiyon; mill ve resm vesilelerle kutlamalarda, kurulu gnlerinde, her trl
yldnmde, st dzeydeki atamalarda ve grevden ayrlmalarda, yabanc resm
konuk veya sekin bir ziyareti onuruna dzenlenen kabul trenidir. Resepsiyo-
nun en nemli zellikleri; resm nitelikte olmas, kyafet zorunluluu bulunmas,
kabul ve karlama hatt oluturulmas, konuklarn zengin bir bfe ile arlanmas
ve alkoll iki sunulmasdr.
99
Ayrlan her davetli davet
sahiplerine teekkr
etmelidir.
alma saatleri iinde
dzenlenen kokteylerde
alkoll iki sunulmaz.
Resepsiyon; devlet ve hkmet adamlar, valiler, bykeliler ve kurum yne-
ticileri tarafndan resm amala dzenlenir. Resepsiyonlarn katlm asndan ak-
am zeri (18.30-20.30 saatleri arasnda) dzenlenmesi daha uygundur. Gerekti-
inde, yar resm nitelikte, leyin saat 12.30-14.00 arasnda da dzenlenebilir.
Resepsiyona davet, basl davetiye ile yaplr. Resepsiyon iin davetiye kartnda
belirtilen kyafeti giymek zorunludur. Kyafet belirtilmemi ise, mutlaka koyu renk
takm elbise giymek gereklidir. Hanmlar uzun etek veya tayyr/dpiyes giymelidir.
Resepsiyonlarda, salon giriinde karlama hatt oluturulur. Karlama hattn-
da kurum amiri ve ei ile yardmcs ve ei hazr bulunurlar. Yabanc veya nem-
li bir konuk onuruna verilen resepsiyonda, karlama hattnda evsahibi ve ei,
sonra onur konuu ve ei hazr bulunurlar. Ancak onur konuunun ei hanme-
fendiden sonra 5. kii olarak ynetici yardmcs bir erkek yer almaldr. Karla-
mada nemli davetliler gelinceye kadar yirmi otuz dakika beklenir. Daha sonra
evsahipleri ve varsa onur konuklar gelen davetliler arasna katlarak davetlilerin
hatrlarn sorarlar.
Resepsiyonda karlama ve kabul treninden sonra, davetlilere nce bir kok-
teyl verilir. Bu amala, salonunun eitli yerlerine kk yuvarlak masalara fndk,
fstk, leblebi, badem gibi erezler konur. Ayrca servis elemanlar tarafndan eit-
li kanepeler, kk kfteler, sandviler ve cips gibi yiyecekler de ikram edilir.
Resepsiyonda bfe hazrlanr. Davetliler kokteylden sonra bu bfede arlanr-
lar. Bfede atal, bak, tabak ve peete bulunur; yemekler nceden hazrlanm
olarak bfede yer alr. Self servis esastr. Zaman gelince konuklar evsahibi tarafn-
dan bfeye davet edilirler. nce onur konuklar ile evsahipleri bfeye geerler ve
tabaklarna bfeden yemek alrlar. Dier konuklar protokole bal olmadan bfe-
den srayla yemeklerini alrlar, salonda uygun yere geerek yemeklerini yerler. Re-
sepsiyonda servis elemanlarna hizmet yaptrmak doru deildir. Ancak yksek
mevki sahibi onur konuklaryla evsahiplerine servis eleman tarafndan servis ya-
plabilir. Resepsiyonda st dzey konuklarn oturaca bir masa ayrlmas gelenek-
sel bir kuraldr.
Resepsiyonlardaki bfeler, zengin ve kaliteli olmaldr. Bfede souk etler, b-
rekler, sandviler, scak kfteler, i pilavl kebaplar, ar ve hafif tatllar, pastalar ve
eitli meyveler ikram edilir. ecekler servis elemanlar tarafndan sunulur. Resep-
siyonun sonuna doru evsahibi yneticinin yardmcs ve ei ayrlan davetlileri sa-
lon knda uurlamaldr. Evsahibi sadece onur konuunu uurlar. (Aytrk,
2011:159).
YEMEK DAVETLER
zel olarak evde verilen yemek davet ve ziyafetleri zel (gayriresm); sosyal ya-
amda restoranda veya sosyal tesiste dzenlenen yemek davet ve ziyafetleri sos-
yal; kamusal ve kurumsal yaamda dzenlenen yemek davet ve ziyafetleri de res-
mdir. Resm davet ve ziyafetler protokol kurallarna; zel ve sosyal davet ve ziya-
fetler toplumsal rf ve detlere, grg ve nezaket kurallarna gre dzenlenir. Ay-
rca kurumsal yaamda (i ortamnda) bir yneticinin kurumda ziyaretilerine, i
sahiplerine ve mterilerine verdii le yemekleri ile personelin kurumdan ya da
ilden/ileden ayrlmas dolaysyla personele verdii; personelin de yneticinin ay-
rlmas dolaysyla verdii veda yemekleri de sosyal nitelikli yar resm davet ve zi-
yafetlerdir. Sosyal davetlerde kyafet serbesttir. Ancak akam yemeklerinde genel
100
kural olarak ziyafet zel veya sosyal olsa da koyu renk takm elbise giymek gerek-
lidir. nk akam yemei resm niteliktedir. Alkoll iki sadece akam yemekle-
rinde ve hafta sonu le yemeklerinde ikram edilir.
Resm Yemek Davetleri
Babakan ve bakanlarn, kurum amirleri bakan ve genel mdrlerin; il ve ile-
lerde vali ve kaymakamlarn, mstakil btesi olan blge ve il mdrlerinin;
zel kurulularda ynetim kurulu bakanlarnn ve genel mdrlerin resm (ku-
rumsal) ama ve nedenle verdikleri, cretini kurum btesinden dedikleri ye-
mek davetleri resm davet ve ziyafettir. Resm davet ve ziyafetler kurum adna
basl davetiye kartyla kurumun kurulu yldnm mnasebetiyle, kurumun
elde ettii bir baar ya da ald dl vesilesiyle, kuruma onur veren bir devlet
veya hkmet adamnn ya da yabanc bir konuun gelii nedeniyle verilir. Res-
m davet ve ziyafetler resm konutta, restoranda, otelde, sosyal tesiste veya ku-
rumda verilse de protokol kurallarna uygun olarak dzenlenir. Resm davet ve
ziyafetlere arlan kurum personelinin says, konuk saysndan ok az ya da
ok fazla olmamaldr.
Resm akam yemei davetlerinde masa dzenlemesi ve sslemesine, yemek
takmlarnn kalitesine nem verilmelidir. Resm yemek davetleri ilke olarak akam
dzenlenmeli ve davet davetiye ile yaplmaldr. Balang saati 20.00 ya da
20.30dur. Evsahipleri, konuklar balang saatinden be dakika ncesinden itiba-
ren salon giriinde karlamaldr.
Yemek davetlerinde konuklarn davetiye kartnda belirtilen saatte gelmeleri
sayg gereidir. Davetliler, varsa, onur konuundan nce davet yerinde olmaldr.
Bir davete onur konuundan sonra gelmek doru deildir. Yemek davetinde, da-
vet saatinden en ge otuz dakika sonra sofraya geilir. Bu yzden davete ge kal-
ma sresi en ok yirmi dakikadr. Davet saatinden sonra yirmi dakikadan fazla
gecikme rahatsz edicidir. Ast ve edzey konuklar haber verseler dahi beklen-
mezler. Yalnzca onur konuu beklenir ve onur konuu gelmeden sofraya davet
yaplmaz.
Resm davet, otel gibi bir sosyal tesiste dzenlendiinde konuklar nce kk
salona alnr; btn konuklar gelinceye kadar (yirmi dakika) kendilerine aperitif
ikram yaplr. Bylece, konuklarn bir araya gelmeleri salanr. Bu arada kalabalk
davetlerde oturma yerlerini gsteren yer kartlar da kendilerine verilir. Onur konu-
u gelince topluca yemek salonuna geilir.
Yemek salonuna gei, evsahibinin onur konuuna yapaca davet ile ba-
lar. Yemek salonuna evsahibi ve onur konuundan nce girilmez. Salona,
evsahibi ve onur konuu; davet eli ise evsahibi ve onur konuu ile eleri bir-
likte girerler. Sonra st konuklar ve dier konuklar girerler. Masada oturulacak
yerler bakmndan evsahipleri konuklara yardmc olurlar. Davete gelmeyenin
yeri bo kalr.
Kokteyl parti ile resepsiyon arasndaki fark nedir?
Yemekten ayrl zamann onur konuu belirler. Onur konuu ayrlmadan ye-
mekten ayrlmak onur konuuna saygszlk kabul edilir. Ayrl zaman saat
23.00tr. Erken ayrlmak durumunda olan, izin alarak ayrlabilir. Ayrlan her ko-
nuk davet sahibine teekkr etmelidir.
101
Resm yemek davetleri ilke
olarak akam dzenlenmeli
ve davetler davetiye ile
yaplmaldr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
2
Resm Yemek Davetlerinde Masa ve Oturma Dzenleri
Davet ve ziyafetlerde masa ve oturma dzeni, protokoln en nemli gesidir.
Masann ve oturma dzeninin nasl olaca, davette onur konuu bulunmasna,
davetin eli olmasna, davetlilerin statlerine, yemek salonun ekline gre sapta-
nr. Bakentte verilen resm davetlerde masa ve oturma dzeninde devlet proto-
kol listesi; il ve ilelerde il protokol listesi dikkate alnmaldr. 8-14 kiilik yemek-
ler orta merkezli uzun masada; 18-32 kiilik yemekler U masada; eit dzeydeki
kiiler oval veya yuvarlak masada; kalabalk kark gruplar protokol masasna
bakan yuvarlak masalarda dzenlenir. Resm yemeklerde tek uzun masa, U ma-
sa veya ba merkezli yuvarlk masa dzenleri tercih edilmelidir. Masa ve sandal-
yeler ile masa rtleri ve peeteler uyumlu olmal; masada her konua 60-80 cm
yer ayrlmal; skk oturulmamaldr.
Yemek masas/masalar salonunun biimine uygun olarak kapnn giri istika-
metine ya da orkestraya doru yerletirilmelidir. Yemek salonunda onur yeri, or-
kestraya veya mzie kar olan masadr. Bunlar yoksa kapya kar geni alana
bakan masa; kap yanda ise pencerenin karsndaki masadr. Onur konuu ya da
birinci konuk salonda bamasada srt duvara, nden veya yandan kapya ve/veya
pencereye ve/veya geni alana bakacak biimde oturtulmaldr. Hangi masa ve
oturma dzeni olursa olsun, evsahipleriyle onur konuklarnn oturduu bamasa-
nn (protokol masasnn) n ak olmaldr.
Resm yemekte konuklarn oturacaklar yerler temsil ettikleri kurumlarn devlet
veya il protokol listesindeki ndegelim srasna; kiilerin unvan ve statlerine uy-
gun olarak belirlenmelidir. Protokole aykr oturma dzeni konuun terk etmesine
neden olabilir.
Kurumda alan davetli personel, masalarda unvanlarna gre konuklarla e-
dzeyde bir konuk bir evsahibi olarak dnml oturmal ya da her konuk ma-
sasnda mutlaka evsahibi personel bulunmaldr. Resm davette personelin ayr,
konuklarn ayr masalarda oturmalar ya da hanmlar ile erkeklerin ayr masalarda
oturmalar doru deildir.
Resm yemeklerde davetli says sekizden fazla ise davetlilerin oturma dzeni
salon giriine konan masa plannda gsterilmeli; davetlilerin unvan ve soyadlar
kk kartlara yazlarak servis tabaklar iine dikdrtgen biimde konan peete
stne veya taban ba tarafna konmaldr. Mstear Sn. BRCAN, Tugeneral Sn.
YT, Prof. Dr. Sn. EKER; unvan olmayanlara Bayan BLGN, Bay HANER yaz-
lr. Bir davete, ayn soyad tayan iki kii davet edildiinde adlarnn baharfi ve
soyadlaryla yazlrlar: Bay A. HANER, Bay N. HANER
Protokol masasna oturacak onur konuuna yer kart dzenlenmez; onur konu-
unu oturaca yere evsahibi buyur eder. Davetli says fazla olan yemeklerde pro-
tokol grevlileri salonda davetlilerin yerlerini almalarna yardmc olurlar.
Bir davette evsahiplerinin Burada protokol yok. Herkes istedii yere otursun
demesi, Burada nemli kimse yok anlamna gelir. Protokol yok demek, davet
edilen kiilere nem vermemektir. Oysa her davette evsahibinin/evsahiplerinin ya-
nna (sana ve soluna) veya karsnda aldklar nemli kiiler vardr.
Dikdrtgen masa dzeninde evsahibi konuunu karsna alr; masann orta
merkezinde karlkl otururlar. Masa duvar dibinde ise, evsahibi ve konuk srt du-
vara gelecek, yzleri geni alana bakacak ekilde yan yana otururlar; ancak evsahibi
konuunu sana alr.
102
Bakentte verilen
Resm davetlerde masa ve
oturma dzeninde devlet
protokol listesi; il ve
ilelerde il protokol listesi
dikkate alnmaldr.
Yabanc (diplomat) konuklara verilen eli resm davetlerde, karlkl oturulan
dikdrtgen masada erkekler iin birinci yer evsahibi hanmn sa, ikinci yer
evsahibi erkein sadr. Diplomatik davetlerde kar koca eler, kar karya ve
yan yana olmamak kouluyla hanm ve erkek, konuk ve evsahibi olmak zere ay-
n srada dnml otururlar. Yemekte davet sahibinin ei bulunmuyor ise evsahibi
karsna en yksek derecedeki davetliyi veya baka bir hanm alabilir. Eli yaban-
c konuk bulunan diplomatik davetlerde, U masa dzeninde, evsahibi yabanc ko-
nuu sana alarak yan yana otururlar. Bu durumda, evsahibi hanm yabanc ko-
nuun sana, yabanc konuun ei hanm da evsahibinin soluna oturur.
Kurumsal eli yemek davetinde evli her erkek, eini sana alr.
Evde verilen davetlerde dikdrtgen masa dzeninde nemli konuklar, st y-
neticiler ve aile bykleri masa balarna oturtulurlar.
Dikdrtgen ve U masada hanmlarn masa sonlarna oturtulmamasna dikkat edilmelidir.
Resm yemek davetlerinde uygulanan masa planlar ve oturma dzenleri aa-
daki emalarda gsterilmitir (nltrk, 2000: 147).
Romen rakamlar (I, II) hanmlar gstermektedir:
ES: evsahibi (davet sahibi erkek)
ES: Evsahibesi (davet sahibinin ei hanm)
OKE: Onur konuu erkek
OKH: Onur konuu hanm
HK: Hanm Konuk
EK: Erkek Konuk
K: Konuk
4. K - Ei: Drdnc konuk ve ei.
Tek Uzun Masalar
Tek uzun masa dzeni, orta merkezli olmak zere, 8-14 kiilik yemek davetlerin-
de kullanlr.
103
Diplomatik davetlerde kar-
koca eler, kar karya ve
yan yana olmamak kouluyla
hanm ve erkek, konuk ve
evsahibi olmak zere ayn
srada dnml otururlar.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
ekil 5.3
Evsahibi 1 5 9 7 3 11
Onur Konuu 4 8 6 2 10 12
B
o
P
e
n
c
e
r
e
Onur Konuu Olan
Esiz Resm
Yemekte Uzun
Masada Oturma
Plan
ekil 5.4
Evsahibi I 3 V 4 II VI
2 1 5 6
B
o
P
e
n
c
e
r
e
Evsahibesi IV III
Elerin de Davetli
Olduu Resm
Yemekte Oturma
Plan
U Masalar
U masa dzeni, ortas dolu ve ortas bo olmak zere iki ekilde uygulanr. Masa
ular bo kalr. 24 - 34 kiilik ortas dolu masada evsahibi ve evsahibesiyle I. ha-
nm ve 1. erkek konuklarn kars bo braklr, masann i ve d iki yannda ko-
nuklar otururlar.
Bir davette evsahibinin Burada protokol yok dimisu ne anlama gelmektedir?
Yuvarlak ve Oval Masalar
Yuvarlak ve oval masa dzeni iki ekilde uygulanr: (1) 8-10 kiilik davetlerde tek
oval/yuvarlak masa. (2) Kalabalk davetlerde bamasa ile yeteri sayda yuvarlak
masalar.
a) Bamasa Merkezli Yuvarlak Masalarda Oturma Plan: Hanm ve erkek ko-
nuklarn davetli olduu 40tan fazla konuklu resm yemeklerde uygulanr. Bama-
sa (onur masas, protokol masas) salona hkim yerde olmaldr. Bamasann n
ak olmal, salondaki dier masalarn bamasaya bakan taraflar da ak olmaldr.
104
E
H
E
H
E
H
E
H
E
E
E
S

G
n
.

M
d
.

Y
r
d
.

E
i
E
S
.

G
n
.

M
d
.

Y
r
d
.
K
o
n
.

G
n
.

M
d
.

E
i
K
o
n
u
k

G
e
n
e
l

M
d
.
E
S

G
n
.

M
d
.
E
S

G
n
.

M
d
.

E
i
K
o
n
.

G
n
.

M
d
.

Y
r
d
.

E
i
K
o
n
.

G
n
.

M
d
.

Y
r
d
.
ekil 5.5
18-24 Kiilik Ortas
Bo, Konuklu ve
Eli Resm Yemekte
U Masada Oturma
Plan
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
3
Bo
Bo Bo
2KE OKH ES OKE ES 1KE
ekil 5.6
Bamasa Merkezli
Yuvarlak
Masalarda
Resm/Diplomatik
Eli Oturma Plan
Not: Diplomatik eli davette, evsahibinin ei yabanc konuun yanna; konuun ei evsahibinin yanna oturur.
b) Tek Oval ya da Yuvarlak Masada Oturma Plan: 8-10 kiinin davetli olduu
zel, sosyal ve resm yemek davetlerinde (ziyafetlerde) uygulanr.
Men Hazrlama, Men Sunma ve Men rnekleri
Men, yemek davet ve ziyafetlerinde onur konuunun ve konuklarn yemek ter-
cihleri, zevkleri, din inanlar ve salk durumlar dikkate alnarak hazrlanmal-
dr. nk kimi kiiler vejetaryen ya da perhizli olabilir; yasz veya tuzsuz ter-
cih edebilir; zeytinyal sebzeyi veya bal sevmeyebilir; alkoll iki imeyebi-
lir. Bu yzden men onur konuunu ve konuklar memnun edecek biimde ha-
zrlanmaldr.
Yemek restoranda verildiinde ve davetli says alt kiiden fazla olduunda,
davet sahibi daha nceden restoran sahibi ile grerek sunulacak meny saptar.
Davetli says alt ve daha az kii ise restoranda davetliler yiyecek ve/veya
ieceklerini menden seerler.
Men Hazrlama
Yemek davet ve ziyafetlerinde nemli olan yemek eidinin okluu ve bolluu de-
il; davetlileri gler yzle kabul ve karlama, gzel bir sofra dzeni kurma ve masa
sslemesi yapma; damak zevki veren gzel ve dengeli drt be, en fazla alt eit yi-
yecek ieren bir men hazrlamaktr. Men hazrlamann genel kurallar unlardr:
Mende yabanc konuklara verilen ziyafetlerde ulusal nitelikli yemekler ve ie-
cekler; zel ev davetlerinde yresel yemekler sunulmaldr. (rnein Aydnl
evsahibinin Kayserili konuuna mant ikram etmesi doru deildir. te yandan,
Kayserili bir evsahibinden de mant ikram beklenir.)
Men; lkenin ve yrenin koullar, kurumun veya kiinin maddi gc ve sta-
ts erevesinde hazrlanmaldr. Men seiminde yemek eidinin okluundan
ziyade dengeli olmasna dikkat edilmelidir. Ayn lezzette, ayn baharatlar ieren
ve iinde ayn maddelerin bulunduu yemekler ayn mende yer almamaldr.
Yemekler gze ve damaa hitap etmeli, sunulan yemeklerin sslemesine nem
verilmelidir.
Mende, yerel lezzetlere de yer verilmesine zen gsterilmeli ve men gze hitap edecek
ekilde sunulmaldr.
Men hazrlamasnda mevsim yemekleri ve meyveleri gz nnde bulundurul-
mal; konserve yerine taze sebze, meyve tercih edilmeli; balk mevsimine gre se-
ilmelidir. Resm yemeklerde men listesi hazrlanmal, masaya konmaldr. Ye-
mek servisi mendeki sraya gre yaplmaldr. Serviste hafif lezzetli yemekler
(orba, zeytinyal sebzeler, beyaz etler) nce; azda tat brakan ar yemekler
(krmz scak etler) daha sonra verilmelidir.
105
ekil 5.7
II.HK
I.HK
ES
I.EK
2.EK
ES
Yabanc Konuklu,
Diplomatik, Eli ve
6-10 Kiilik Yuvar-
lak Masada Otur-
ma Plan
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Akam yemei davetinde men ikili ise ordvr (souk yiyecek) taba hazr-
lanmal, ikram edilen ikiler ile yemek uyumlu olmaldr. Beyaz etle beyaz arap,
krmz etle krmz arap servis edilmelidir. Resm davetlerde balk (levrek, lagos,
sinarit, trana, alabalk, somon bal) veya hindi, kuzu, st dana eti ikram edilme-
li; tavuk ikram edilmemelidir.
Yabanc konuklara verilecek yemek davetlerinde men hazrlanrken konukla-
rn hangi lkeye mensup olduu dikkate alnmaldr. rnein; rlanda heyetine so-
mon bal verilmemeli, Arap heyetine alkoll iki ikram edilmemelidir. Yabanc
konuklara birden fazla yemek daveti verildiinde, menlerde ayn yemeklerin yer
almamasna dikkat edilmeli; her mende Trk mutfandan eitli yemeklerin tat-
trlmasna zen gsterilmelidir.
alma gnlerinde verilen le yemeklerinde iki ikram edilmemeli, resm ve
eli akam yemeklerinde sert iki ikram edilmemeli; beyaz ve/veya krmz sofra
arab ikram edilmelidir. Davetlerde alkoll ikiler, iki kadehten fazla ikram edil-
memelidir. Yemek ikili olsun veya olmasn, alkoll iki sevmeyen ve imeyenler
iin mutlaka meyve suyu ikram edilmelidir.
Ziyafetlerde, onur konuu alkoll iki imiyorsa konuklara alkoll iki ikram
edilmemeli ya da onur konuunun izniyle edilmelidir. Alkoll iki ikramnda ku-
ral; davet sahibinin iki iip imemesi deil, onur konuunun alkoll iki iip i-
memesidir. Onur konuu alkol alyorsa davet alkoll iki ile verilir. Onur konuu
yoksa, alkol ikram davet sahibinin takdirine baldr.
Men Servis Sras
Resm yemek davetlerinde servis sras aada belirtilmitir (nltrk, 2002: 159):
1) Antre: Balang yemeidir. Alkoll iki ikram edilen yemeklerde antre ola-
rak zeytinyal enginar, deniz rnleri veya ordvr taba; alkoll iki ikram edil-
meyen yemeklerde ise orba servis edilir. Deniz rnlerinden istiridye, midye,
havyar, fme alabalk, karides kokteyl verilir. Deniz rnleri verildiinde arap da
servis edilir ve arkasndan orba ikram edilir; ordvr servis edilmez.
Ordvr taba, alkoll iki ikram edilen akam yemeklerinde verilir. Ordvr
masaya oturulunca servis edilir. Kalabalk sosyal davetlerde ordvr taba nceden
hazrlanp servis edilebilir. Ordvr tabanda 6-12 eit yiyecek (peynir eitleri,
s domates, salatalk, dolma ve sarma trleri, ezme, Rus salatas, salam, sucuk,
karides) bulunur. Ordvr verilince orba servis edilmez. Ordvrden sonra arascak
servis edilir.
orba, alkoll iki ikram edilmeyen yemeklerde sunulur. orba et sulu veya
kremal olarak scak servis edilir. orba ikram edilince, ordvr (meze) taba ya da
arascak servis edilmez; zeytinyal yemek veya ana yemek verilir.
2) Arascak: Ordvrden sonra, ikier adet sigara veya muska brei ile kaar
pane ya da mantar pane (galeta ununa bulanp kzartlm), yuvarlak kk kfte
veya kzarm karides vb. scak yiyecek ikram edilir.
3) Anayemek: Ana yemek, scak et yemeidir. zel ve sosyal davetlerde balk
esas yemek olarak da sunulabilir. Ayrca, zeytinyal yemek verilmedii zaman
orbadan sonra ikinci yemek olarak balk sunulabilir.
4) Salata: zel ve sosyal yemeklerde itah ac olarak esas yemekten nce,
resm yemeklerde esas yemekten sonra veya scak et yemei ile birlikte verilir.
5) Tatl ve/veya Meyve: le yemeklerinde tatl ve meyveden biri, akam ye-
meklerinde her ikisi de ikram edilebilir. Her ikisi de ikram edildiinde nce tatl,
on veya on be dakika sonra meyve verilir. Hem tatl hem meyve olarak meyveli
106
Ordvr taba, alkoll iki
ikram edilen akam
yemeklerinde verilir.
veya dondurmal tatl ikram etmek daha makbuldr. Meyve olarak armut, eftali,
kays, zm, kiraz ve erikten iki eidi sunulur.
6) Kahve ve/veya Likr: kili yemeklerden sonra kahve arkasndan likr ik-
ram edilir. kisiz yemek davetlerinde sadece kahve servis edilir.
zel davetlerde, konutta ve restoranda verilen ziyafetlerde kahve masada; resm davetler-
de masadan kalktktan sonra salonda iilir.
Men rnekleri
Resm yemek davetlerinde le yemei mens drt veya be, akam yemei
mens be veya alt eitten oluur. Resm yemek davetlerinde mende yedi
eit yemek sunulmaz. Yedi eit yemek sunmak, devlet ziyafeti olarak yalnzca
Cumhurbakanna aittir.
Resm yemek davetlerinde sunulmas nerilen yemek menleri aada verilmitir:
Mantar orbas, tala brei, dana klbast, mevsim salatas, baklava, meyve.
Dn orbas, zeytinyal enginar, dana file (mantar soslu, pilavl), mevsim
salatas, ekerpare, meyve.
Mercimek orbas, zeytinyal fasulye, dana madalyon bademli pilavl, mev-
sim salatas, ikolata soslu dondurma.
Mcver, peynirli su brei, bademli levrek, mevsim salatas, cevizli kabak tatls.
orba, dana madalyon (sebzeli, patates preli), kaymakl kadayf.
stiridye, su brei, pili sultan dolmas, salata, dondurmal revani.
Domates orbas, zeytinyal kereviz, dana fileminyon, salata, meyve.
Karides kokteyl, mercimek orbas, kuzu kapama, salata, kestane tatls.
Zeytinyal enginar, su brei, beendili kebap, salata, kaymakl ayva tatls.
Zeytinyal enginar, hnkrbeendi, mevsim salatas, kekl.
Ordvr (meze) taba, enginarl karides, mantarl fileminyon, mevsim sala-
tas, dondurmal kazandibi.
Nilgn Sevin, Ziyafet ve kram Ynetimi, (2004, Ankara: Detay Yaynclk) adl kitabn-
da, yemek, ikram ve servis kurallar ile ilgili olarak ayrntl bilgileri bulabilirsiniz.
Yemek Servis Kurallar
Resm ve yar resm yemek davetlerinde servis, servis elemanlar tarafndan yap-
lr. Resm yemek davetlerinde servis kurallar aada belirtilmitir:
Masa st sofra ve servis dzeni (kuma masa rts, kuma peete; servis ta-
ba, kak, atal, baklar; ekmek/salata taba, bardak ve kadehler) konuklar gel-
meden nce hazrlanm olmaldr. lke olarak kak ve baklar servis tabann
sana, atallar sola yerletirilir. Bu yerletirme, servis srasna gre dtan ie do-
ru sralanr. Su bardaklar davetliler masaya oturmadan doldurulur. ki ve meyve
sular nceden servis edilmez, arzuya gre yemek srasnda servis edilir.
Ekmek masaya nceden deil, servis balaynca konur. Ekmek resm davet-
lerde dilimlenmi olarak tabakta servis edilir ve yemek tabann soluna konur.
zel ve sosyal davetlerde dilimlenmi veya kk yuvarlak olarak sepetiyle or-
taya konur.
Servis, herkes masaya oturunca balar. Servis, ikili davetlerde ordvr taba
veya zeytinyal yemek; ikisiz davetlerde orba ile balar. stiridye, midye ve hav-
yar orbadan nce; stakoz orbadan sonra servis edilir. Karides orbadan nce
veya sonra servis edilebilir.
107
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Servis, evsahibinin sandaki birinci konuktan balar ve atlamadan sadan de-
vam eder. Yemekte hanmlar varsa, ilk servis evsahibi erkein sanda oturan bi-
rinci konuk hanmdan balar ve sadan atlamadan devam eder. Servisin nce ha-
nmlara, sonra erkeklere yaplmas uygulamasndan vazgeilmitir. Eli olarak onur
konuunun bulunduu yemekte ilk servis onur konuu hanma, ikinci servis onur
konuu erkee yaplr; servise atlamadan devam edilir. Herkese eit servis edilir.
lk servis evsahibinin (davet sahibinin) sandaki birinci konua; son servis evsahibi ha-
nma ve evsahibi erkee yaplr.
Resm yemeklerde nasl bir men hazrlanmaldr? Nelere dikkat edilmelidir?
Masada 12 kiiden fazla davetlinin olduu yemekteki davetlerde iki servis ele-
man grevlendirilir ve servis ayn anda, onur konuu hanm ve erkekten balar.
Kalabalk davetlerde 10 kiiye bir servis eleman grevlendirilir.
Servis, ngiliz yntemiyle (servis eleman veya hizmetkr tarafndan tabaklara
konulmas eklinde) yaplabilecei gibi, Fransz yntemiyle de (servis eleman ve-
ya hizmetkr tarafndan servis taba konuklara yaklatrlmas ve yemein konuk-
larn kendilerinin almasn salamak eklinde) yaplabilir. Trkiyede zel ve sos-
yal yemeklerde birinci yntem; resm yemeklerde ikinci yntem uygulanr. Servis
tabandan yemek alrken iki eli de kullanmak gerekir. Servis tabandaki servis
atal sol elle, servis ka sa elle tutularak yemek tabaa alnr.
orba ksesi dorudan masa stne konmaz, servis taba zerine konur. Ser-
vis taba yoksa, orba kendi alt taba ile sunulur. orba ksesi azna kadar dol-
durulmaz; en fazla 2/3 orannda konur. orba iildikten sonra konuklarn nnde-
ki orba ksesi ile orba altl kak ile birlikte kaldrlr. Masada herkes yemeini
bitirmeden ikinci servise geilmez.
Herhangi bir yemek servis edilmeden iki servisi yaplmaz. arap servisi, ana ye-
mek servisinin hemen sonrasnda yaplr. Davet sahibi (restoranda) nce kendisi ara-
bn tadna bakar, bir-iki kelimeyle memnuniyetini belirterek servis edilmesini ister. Ser-
vis eleman, nce evsahibinin sandaki birinci konuktan, sonra evsahibini atlayarak
solundaki ikinci konuktan itibaren servise devam etmelidir. arap kadehe te ikisi do-
lacak kadar konur. Davetli arap istemediini iaret ederse kadehine arap konmaz.
Salata, ufak salata taba ile herkese ayr servis edilir ve ana yemek tabann
soluna konur. Salata, ana yemekle birlikte yemek tabanda verilmez. Yemek ye-
nen tabaklar herkes yemeini bitirince toplanr. Tatl servisine gemeden nce ma-
sa temizlenir. Kadehler hari, masadaki tuzluk ve biberlikler, ekmek tabaklar ve
kullanlmam atal baklar toplanr. Masada kullanlm tabak konuun sandan
alnr; temiz tabak konuun solundan konur. Tabaklar st ste konarak toplan-
maz, tek tek toplanr. Masa toplandktan ve temizlendikten sonra tatl taba ile tat-
l atal veya ka getirilip servis edilir. zel ve sosyal davetlerde tatl ka, atal
veya ba masaya nceden konulur.
Salona, masaya getirilen ve servis edilen her ey tepsi iinde sunulur. Hibir yi-
yecek ve ieek elden verilmez ve alnmaz. Elle yenen yiyecek ikram edildiinde,
iinde limonlu lk su bulunan parmak ykama ksesi (bol) ile peete ya da kolon-
yal mendil servis edilir. Resm yemeklerde meyve masaya tabak iinde konmaz,
soyulmu olarak sunulmaz. Meyve, her konua ayr tabakta servis edilir. ki, ay,
kahve, st, meyve suyu ve su servisi konuun sandan yaplr. Bo kadeh, bardak
ve fincanlar solundan alnr.
108
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Masada herkes yemeini
bitirmeden ikinci servise
geilmez.
Masada kullanlm tabak
konuun sandan alnr;
temiz tabak konuun
solundan konur.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
4
Davet ve Ziyafetlerde Grg ve Nezaket Kurallar
Protokol kurallarnn byk bir blmn davet ve ziyafetlerde; sofra ve yemek
grg ve nezaket kurallar oluturur. Bu konuda bilgi ve grgs olmayan ya da
az olan kii katld davette bakalarn rahatsz eder ve ayplanr. Bu yzden her-
kesin sofra ve yemek grg ve nezaket kurallarn bilmesi ve uygulamas gerekli-
dir. Yemek grg ve nezaket kurallar aada belirtilmitir (Sylemez, 2004: 168).
Protokol kurallar en ok resepsiyonlarda ve yemek davetlerinde uygulanr.
Yemekte dik ve masaya iki- parmak mesafede oturulmal; bacaklar kapal
olarak yan yana durmal; ayaklar uzatlmamal, sandalyenin evresine dolanmama-
l, arkada apraz yaplmamal; dizler iki yana almamal, bacak bacak stne atl-
mamaldr. Ayakkablar sksa bile kesinlikle karlmamaldr. Dirsekler masaya da-
yanmamal, kollar masaya yaylmamal, yandaki sandalyenin arkasna konmamal-
dr. Otururken sandalye sallanmamal, oturup kalkarken sandalye srnerek ses
karlmamaldr.
Masaya oturunca, evsahibi ya da onur konuu kuma peeteyi aldktan sonra
peete alnmal; sa st kesinden tutularak almal ve ikiye katlanarak kucaa
konmaldr. Kuma peete kesinlikle boaza taklmamal veya tabak altna ilitiril-
memelidir. (Spagetti veya sulu yemek varsa peete boaza taklabilir. Branta pe-
ete tabak altna gen biimde ilitirilebilir.) Masadan kalkmak gerektiinde pe-
ete oturulan sandalyeye braklr, masaya konmaz.
Su itikten veya yal bir yemekten sonra veya yemek srasnda dudaklardaki
olas su ve yemek art peeteyle hafife silinir. Yemek bitince, peete kullanld
belli olacak ekilde katlanmadan masaya taban sana konur. Peeteyi masaya
koymak yemein bittiini belirten bir harekettir. Bu yzden evsahibi veya onur ko-
nuu peetesini masaya brakmadan dier konuklar peetelerini masaya koymama-
ldr. Masadaki tabak, bardak, kak, atal, ba peeteyle silmek evsahibi hanma
veya restoran sahibine hakaret kabul edilir. Peeteyle ter silmek ayptr.
Kt peete pantolon/etek stne serilmez. Sofrada hem kt hem kuma pe-
ete varsa kuma peeteyle dudaklar silinmez, kt peeteyle silinir. Sofrada kul-
lanlan kt peete buruturulup, topa hline getirilip yere atlmaz, tabak iine
konmaz, taban sana braklr.
orbann soumamas iin evsahibi servis yaplanlara balamalarn rica etse bi-
le, orbann evsahibine sunulmas ve evsahibinin buyurun, afiyet olsun! deme-
siyle balamak gerekir. Evde verilen bir davette yemei evsahibi hanm balatr; i-
kili yemeklerde ikiyi evsahibi erkek Ho geldiniz, erefinize! ya da Saln-
za! diyerek ve kadeh kaldrarak balatr. Davetlerde evsahibi, varsa onur konuu
yemee balamadan yemee; evsahibi erkek kadeh kaldrmadan ikiye balanma-
maldr. Yemee herkesle beraber balanr. Ancak kalabalk veya ok masal ye-
meklerde masadaki konuklarn yarsna servis yaplnca yemee balanabilir. Er-
kekler ayn masada oturduklar bayanlarn yemee balamalarn beklemelidir.
Servis beklenirken kesinlikle ekmek alnp yenmemeli; sofrada atal, bak ve-
ya ekmekle oynanmamaldr. kram edilen hibir yemek koklanmamal; mazeret
ileri srerek reddedilmemelidir. Arzu edilmedii takdirde bir-iki lokma alp tabak-
ta braklmaldr. Sofrada azda yemek varken konumamal; lokma nce yutul-
mal sonra konumaldr. Yemek yerken az kapal tutulmal; aza alnan ve i-
nenen lokmay sofrada bulunanlar grmemelidir.
109
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Yemekte suskun oturulmamal; sadaki ve soldaki konuklarla sohbet edilmeli-
dir. Yemekte konuklar rahatsz edebilecek kaza, hastalk, sava ve lm gibi z-
c, moral bozucu, itah karc, kt ve tatsz olaylardan ve konulardan sz edil-
memeli; terr ve savala ilgili konular, siyasi ve din konular konuulmamaldr.
Sofrada herkesi ilgilendiren ve elendiren ortak konular konuulmal; yksek ses-
le veya atal ba ele alarak, el kol hareketleri yaparak konumamaldr. Yemek-
te el kol hareketleri yapmak, yksek sesle konumak, kahkaha atmak rahatsz edi-
cidir. Yemek masasnda otururken ve sohbet ederken bilekler masaya konabilir;
ellerden biri masa altnda tutulabilir veya eller diz stnde olabilir.
Masadakilerin itahn ve huzurunu karc, sesli biimde burun silme, aksrma,
ksrme, geirme, tkrme, parmak yalama, azdan elle meyve veya zeytin e-
kirdei karma, atal ba yalama, orbay fleyerek ve hprdeterek ime, ye-
mei aprdatarak yeme, azda yemek varken konuma gibi olumsuz hareketler-
den kanmal; yemein sonunda krdanla di kartrlmamaldr. Sofrada yemek
devam ederken ani bir rahatszlk veya ihtiya olduunda (burun temizleme, ila
alma, cep telefonuyla konuma, krdan kullanma, makyaj tazeleme vb.) evsahibin-
den; kalabalk davette yanda oturanlardan izin alarak masadan kimseyi rahatsz
etmeden kalkmak, salona veya lavaboya giderek ihtiya gidermek, gelince zr di-
lemek uygun olan davran yntemidir.
Sofrada bardak devrilmesi, yemek dklmesi gibi kk kazalar bytlmeme-
li; hogryle karlanmal ve grmezden gelinmelidir. Yere drlen kak, a-
tal, bak veya peete yerden alnmamal; servis elemanndan yenisi istenmelidir.
Yemek srasnda, servis elemanna yardmc olmak iin tabak uzatmak veya
elinden tabak almak yanltr. Her eyi servis eleman kendisi almal ve koymaldr.
Ancak samimi ev davetinde evsahibi hanma yardm etmek nezakettir.
Resm bir davette szl ve yksek sesli mzik alnmaz, radyo ve televizyon
almaz. Fon mzii olarak yalnzca piyano ve klasik mzik alnabilir. Ancak sos-
yal nitelikli, ikili ve elenceli akam ziyafetlerinde mzik eliinde yemek yemek
normaldir.
Zorunluluk olmadka evsahiplerinin yemekte sofradan kalkmas, konuklar
yalnz brakmas doru deildir. Evsahipleri btn konuklar yemeklerini bitirdik-
ten sonra birlikte, varsa onur konuu ile birlikte sofradan kalkarlar. Sofradan kalk-
tktan sonra, ayakta bir eyler yemeye veya imeye devam etmek ho olmayan
davrantr.
Yemek davetlerinde, evsahibi yemein sonuna doru (tatl ikramndan sonra)
kadehine/bardana ataln kenaryla hafife vurarak konuklarn dikkatini eker ve
ayaa kalkarak konuklarn arlamaktan ve bu davete vesile olan olay birlikte
kutlamaktan dolay eiyle birlikte byk onur ve mutluluk duyduklarn ifade eder.
Davete teekkr konumasn, onur konuu ya da davet sahibinin sanda veya
karsnda oturan birinci konuk erkek yapar. Konumasnda, yaplan ikramlar ve
evsahiplerinin konukseverliklerine, konuklar adna teekkr eder.
Bir davette yemei hep birlikte balamak ve birlikte bitirmek temel grg ve
nezaket kuraldr. Bu yzden, yemei nce bitirip sofradan kalkmak doru deil-
dir. Davetliler, evsahibi ve onur konuu sofradan kalkmadan kalkmamaldr. Sof-
radan kalkarken sandalye hafife kaldrlarak geriye doru ekilmeli; kalktktan
sonra da geii engellememek iin masaya hafife yaklatrlmaldr. nce, hanm-
larn gemelerini beklemek nezakettir.
Yemekli davetlerde tm davetliler yemeini bitirmeden masadan kalkmamaldr. Masada
onur konuu varsa, onur konuu kalkmadan hi bir davetli kalkmamaldr.
110
Davette; teekkr
konumasn onur konuu ya
da davet sahibinin sanda
veya karsnda oturan
birinci konuk erkek yapar.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Yemek Yeme Kurallar
Yemek yeme kurallar toplumsal ve kurumsal yaamda kiinin grg, nezaket ve
temsil dzeyini gsteren en nemli ltlerden biridir. zel, sosyal ve resm or-
tamlarda verilen davet ve ziyafetlerde yemek yeme kurallar protokol, grg ve
nezaket asndan son derece nemlidir. Sosyal ortamda orba imeyi bilmeyen bir
kiinin grg ve terbiyesi zayf; resm ortamda ise temsil nitelii yok demektir. Bu
yzden yemek yemeyi bilmeyen kiinin nce kendisi, sonra ailesi ve kurumu ayp-
lanr. Bu nedenle sosyal ve kurumsal yaamda herkes yemek yeme kurallarn bil-
mek ve uygulamak zorundadr. Yemek yeme kurallar aada ayrntl olarak be-
lirtilmitir (Aytrk, 2007: 274):
orba ekmekle iilmez, orbann iine ekmek doranmaz. orba, kseden ma-
sann ortasna doru olan tarafndan 2/3 orannda doldurularak kaa alnr ve ka-
n yan u ksmndan bir defada flenmeden ve hprdetilmeden iilir; kak ta-
mamen aza sokulmaz. orba ok scak ise soutmak iin kakla biraz kartrlr.
orba ierken hafif eilmek normaldir. orba ierken kak orba ksesinin iinde
braklr, kseye kpr yaplmaz. orba bitince kak ksenin altndaki taban sa
tarafna konur. orba ksesinin altnda tabak yoksa kak orba ksesinin iinde
braklmaldr. Resm davette ksenin dibindeki orbay imek iin kse eilmez.
zel ortamda ksenin dibindeki orbay imek iin kse masann ortasna doru
eilir, kan masann ortasna bakan yanyla alnr.
Ekmek, ister yuvarlak ister dilimlenmi servis edilsin, sepetin iinden atalla al-
nr ve varsa yemek tabann solundaki ekmek tabana konur; ekmek taba yok-
sa alnan ekmek dilimi yemek tabann kenarna konur veya yemek tabann so-
luna kt peete stne konur. Ekmek srlarak yenilmez, bakla kesilmez, lok-
ma lokma elle koparlp yenir. Ekmei yemein suyuna banmak, ekmekle taba
syrmak da doru deildir. Yemek servis edilen kak, atal veya bak kullanla-
rak yenir; kesinlikle ekmek banarak yenmez. Servis tabandaki yiyecek, servis ka-
ile tabaa alnr, servis ka tekrar yerine konur.
Bal, reel, tereya, ketap ve hardal gibi yiyecekler kak ile nce tabaa al-
nr; kk paralar hlinde tabaktan alnarak lokma stne konarak yenir. Sos
dorudan yemein stne dklebilir.
Tabakta servis edilen, kesilmi ve dilimlenmi limon elle alnr. Limon sklrken
suyunun etrafa sramasn nlemek iin sol el ile orba ya da salata tabann s-
tnde, sa elin ba ve iaret parmaklaryla, sol elin avucu iinde sklr. Limon sk-
mak iin, atal veya kak kullanlmaz. Resm davetlerde limon tle sarl olarak
servis edilir. Sirke, ya, limon gibi svlar yavaa ve etrafa sratmadan dklr.
Yemei tatmadan nce tuz kullanmak doru deildir. st ak tuzluk ve biberlik
iindeki ufak kakla alnr. inde ka yoksa temiz bir ban ucuyla alnr. Ye-
mek masasndaki tuzluk, biberlik, ekmek uzakta ise uzanarak veya kalkarak aln-
maz, en yakn kiiden rica edilir. Hibir zaman stlerden ve onur konuundan tuz-
luk, biberlik vb. istenmez. Tuzluk, biberlik gibi baharat ve tatlandrclar kullanl-
dktan sonra ortaya konur, iade edilmez.
Kural olarak yumuak olan kfte, sebze ve salata bakla kesilmez; ataln ke-
nar ile kk paraya blnr. Ancak atal bak servis edilmi ise atal bak kul-
lanlarak yenir. Balk, zel balk ba ve atalyla yenir. Balk, nce bandan kuy-
ruuna kadar bak ile ataln yardmyla orta ksmndan yarlr, iskeletinden ayr-
larak ikiye blnr. stte kalan para bakla klktan ayklanr. Bu ksm yendik-
ten sonra dier para klktan ayrlarak yenir. Balk, et gibi bakla kesilerek yen-
111
Yemek yeme kurallar
toplumsal ve kurumsal
yaamda kiinin grg,
nezaket ve temsil dzeyini
gsteren en nemli
ltlerden biridir.
Balk, nce bandan
kuyruuna kadar bak ile
ataln yardmyla orta
ksmndan yarlr, sonra
iskeletinden ayrlarak ikiye
blnr.
mez, klktan ayrldka atalla para para yenir. Bal temizledike yemek ge-
rekir; batan tamamen temizleyip sonra yemek doru deildir. Balk yenirken is-
kelet ve klklar, ayrca servis edilen tabaa konur; ayr tabak yoksa taban bir
kenarnda biriktirilir. Aza gelen klk parmakla karlp taban kenarna konur.
Yeme ii bitince, klklar taban ortasna itilir. Pili ve tavuk, atal bakla ve bi-
rer lokma kesilerek yenir.
Et yemei (ana yemek) servis eleman tarafndan tepside servis edildiinde se-
im yapmadan, srada ne varsa o alnr.
Balk yeme konusunda grntl yayna http://www.uzmantv.com/hangi-mevsimde-hangi-
balik-yenir adresinden ulaabilirsiniz.
Et, atal bakla lokma lokma kesilerek yenir. Tabakta etin hepsini atal-bak-
la kk paralar hlinde kesmek, kesilen paralar tabakta biriktirip sonra yemek
doru deildir. Her lokma yenecei zaman bakla kesilir, kesilen para atala sap-
lanr ve atal aza gtrlerek yenir.
Yemekli davetlerde ana yemek (et yemei) ikinci kez servis edildiinde alnmasnda
saknca yoktur.
Yemekte atal bak beraber kullanld zaman, atal sol ele, bak sa ele al-
nr. Bir yiyecek kesmek iin, mutlaka atal-bak kullanlr. Ancak sol elle yemek
yiyemeyen kii, iki lokmay (yarsn) kesip ba taban st ksmna masaya
paralel biimde koyarak, atal sa eline alarak yiyebilir. Yemek srasnda atal b-
ak birlikte kullanldnda tabak iine eklinde braklr. Bu pozisyon yemein
devam ettiini gsterir. Yemek srasnda atal ve bak tabakta apraz braklmaz,
tabaa dtan kpr yaplmaz; masann veya peetenin stne konmaz. Yemek
bittiinde atal ve bak tabak iinde saat drd yirmi gee pozisyonunda birbiri-
ne paralel biimde braklr. Ban yz atala (sola), ataln dileri tabaa bakar.
Yemekte sadece atal kullanld zaman, atal sa ele alnr, yemek sa elle yenir.
(Kii solaksa sol elle yer, ancak batan solak olduunu yanndakilere sylemelidir.
Bakla aza yemek alnmaz ve bak aza gtrlmez.
Et yemei yerken atal hangi elde, bak hangi elde tutulmaldr?
Kii, ortadaki servis tabandan dorudan kendi ka ile yiyecek alp yeme-
meli; servis ka ile almaldr.
Yemekte bakasnn barda, ka, atal ve ba izin alnarak dahi kullanl-
maz. Yemek srasnda aza gelen kemik vb. dil ucuyla atala konur veya az pe-
ete ile kapatlarak karlr ve taban kenarna braklr. Yemekten kl, sinek vb.
karsa kimseye belli etmeden st yemekle rtlr ve yemee devam ediliyor iz-
lenimi verilir; yemekte sorun karlmaz. Yemek srasnda parmaklar yemekle te-
mas ederse parmaklar yalanmaz, peeteyle silinir.
Tabakta yemek brakmak kibarlk deildir. Kii yiyecei kadar yemek almal ve
ald yemei bitirmelidir. Taba lokmayla syrmak, taban dibindeki yemei al-
mak iin taba emek doru deildir.
Pilav ve makarna sa elle ve atalla yenir. Spagetti, kak iinde atala dolana-
rak lokma hline getirilip yenmelidir. Sarkan ksm, bakla deil ataln kenar ile
tabakta koparlr. Patates atalla yenir. Kzarm gevrek patates ve cips elle yenir.
Brek bakla kesilir, atalla yenir.
112
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
5
Biskvi, kek, kanepe, kuru pasta ve kk sandvi elle yenir. Tatl olarak ik-
ram edilen kek ve pasta atalla yenir. Ancak pasta, atal bakla servis edilmi ise,
atal bak kullanlarak yenmelidir. Stl tatllar ile dondurma ve yourt, servis
edilen kakla yenir. Yerken kak taban iine konur, yemek bittikten sonra ser-
vis tabann sa tarafna konmaldr.
Bir davette yemek yeme konusunda masada bulunan onur konuuna; yoksa evsahibine ve-
ya refakat edilen hanma uymak gerekir.
Genel kural olarak bir yiyecek ne ile servis edilmi ise onunla yenir. atal b-
ak konmu ise ikram edilen yiyecek atal bakla yenir, yalnzca atal konmu
ise atalla, kak konmu ise kakla yenir. atal, bak ya da kak konmam ise
elle yenir. Nasl yenecei bilinmeyen veya yemesi zor olan yemek, masada onur
konuuna, evsahibine veya refakat edilen hanma baklarak yenir. Ayrca nasl ye-
necei bilinmeyen bir yiyecein nasl yeneceini servis grevlisine sormak ayp
deildir.
Yemek hzl yenmemeli; onur konuuna ve yannda bulunan hanmla veya
toplulua uyularak yava yava yenerek birlikte bitirilmelidir. Azda yemek var-
ken bir ey iilmemeli lokma nce yutulmal sonra iilmelidir. Su, meyve suyu ve-
ya iki gibi ieceklerin bir defada iilip bardan boaltlmas son derece yanltr.
Sofra ve yemekte grg ve nezaket kurallarn Yksel Sylemezin, Grgszlk a (An-
kara: ODT Yayn, 2004), adl kitabnda bulabilirsiniz.
erefe Kadeh Kaldrma Kurallar
Resm, zel ve sosyal ikili davetlerde kadeh kaldrmak yaygn bir gelenek ve me-
rasimdir. ampanya, arap, rak, votka, cin ve viski gibi ikilerde kadeh kaldrlr.
Bira, likr, konyak ve meyve suyu ierken kadeh kaldrlmaz. lke olarak, resm bir
davette onur konuunun ve/veya konuklarn erefine; zel ve sosyal davetlerde
dostlarn salna; nian ve nikh trenlerinde, dnlerde ve evlenme yld-
nmlerinde iftlerin mutluluuna kadeh kaldrlr.
Resm ziyafetlerde davet sahibi, birinci yemein banda iki servisi yaplnca
ayaa kalkarak konuklarn arlamaktan duyduu memnuniyeti belirten ksa, l-
l ve samimi bir konuma yapar ve kadehini eline alp onur konuuna bakarak,
Dostluumuz iin kadehimi erefinize kaldryorum diyerek kadehinden bir yu-
dum ier. Bu srada, erefine kadeh kaldrlan onur konuu yerinde oturur, kade-
hini kaldrmaz. Dier konuklar ayaa kalkarak kadehlerini kaldrp evsahibine e-
lik ederler. erefe kadeh kaldrlnca yaknda ve uzakta oturan herkes, meyve su-
yu ienler dhil, kadehini/bardan kaldrr ve bir yudum ier. erefe kadeh kal-
drrken, kadeh gs hizasnda tutulur; ileriye uzatlmaz ve erefine kaldrlan ko-
nuun kadehiyle tokuturulmaz. Herkes oturduktan sonra, evsahibinin bu nazik
davranna ve konumasna cevaben, erefine kadeh kaldrlan onur konuu aya-
a kalkarak teekkr eder, kendisi de kadehini kaldrarak bir yudum ier. Tm da-
vetliler de ayn ekilde onur konuuna uyarak kadeh kaldrr ve bir yudum ierler.
Resm davette erefe kadeh kaldrma merasiminde davetli says onikinin altnda
ise evsahibi ayaa kalkarak kadehini erefe kaldrrken onur konuu ve davetliler
de ayaa kalkarlar. Evsahibi kadehini gs hizasnda onur konuuna uzatr, onur
konuu da kadehini evsahibine doru uzatarak kadehlerini bo olan st ksmla-
rndan dokundururlar. Davetliler de ayakta kadehlerini kaldrarak bir yudum ier-
113
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Genel kural olarak; bir
yiyecek ne ile servis edilmi
ise onunla yenir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
ler. Ancak kalabalk davetlerde, erefe kadeh kaldrma merasiminde davetliler aya-
a kalkmaz; oturduklar yerde yanndaki ile kadeh tokuturmadan erefe kaldrma-
ya elik ederler. zel ve sosyal ziyafetlerde kadeh kaldrmak ve kadeh tokuturmak
her toplumda sosyal bir gelenektir.
Bir davette ikiyi balatma, erefe ya da sala kadeh kaldrma hakk davet sa-
hibine aittir. kili yemeklerde kadeh kaldrp ikiyi balatmadan iki imeye ba-
lanmaz. Konuk ve hanm ikiyi balatmak iin erefe ya da sala kadeh kaldr-
maz. nk kadeh konuun ve einin erefine kaldrlr. Bir davette evsahibi al-
koll iki imedii hlde, konuklarna iki ikram ettiinde, sofrada kadeh kaldr-
ma merasimi yaplmaz. Bir davette evsahibi ya da onur konuu iki imiyorsa, ko-
nuklarn da imemesi sayg ve nezaket gereidir.
Onur konuu erefe kadeh kaldrmaz. nki erefe kadehi onur konuunun erefine
kaldrlr.
Stl tatllar nasl yenmelidir?
Kurumsal ve sosyal bir davette, erefe/sala kadeh kaldrma srasnda, kadeh
kaldrlan kiiye doru dnlmeli; gz temas kurularak erefinize ya da sal-
nza denmelidir. Bir kutlamada kadehimi Sayn Turgay Bozkurtun baars
iin kaldryorum veya kadehimi Sayn Nihat Yenaln iletmemize yapt deer-
li katklar iin kaldryorum denir. Nikh ve evlenme (dn) trenlerinde ka-
dehlerimizi yeni evlilerin mutluluuna kaldralm; evlilik yldnm kutlamasn-
da kadehlerimizi Aye ve Ahmet naln mutluluuna ve salna kaldralm
denir (Deniz, 1990: 258).
Meyve Servis Etme ve Yeme Kurallar
Davet ve ziyafetlerde meyveleri protokol ve grg kurallarna uygun biimde ye-
mek gerekir. Herkesin meyve yeme kurallarn bilmesi gereklidir.
Resm davetlerde meyve her konuk iin ayr tabakta servis edilir. zel ve sosyal
davetlerde byk ve zel meyve taba iinde masann ortasna konabilir; konuk-
lar sevdikleri meyveleri kendi tabaklarna alrlar. Ancak ortadan meyve alrken se-
meden almak gerekir. Evde veya restoranda verilen zel ve sosyal davetlerde mey-
veler soyulmu ve dilimlenmi olarak sunulabilir. Meyveler ne ile servis edilmi ise
onunla yenir. atal-bakla servis edilen meyveyi ele alp soymak doru deildir.
ekirdekli bir yiyecek aza ne ile gtrlrse ekirdei de onunla karlr. rne-
in zeytin atalla yenir, ekirdei atalla karlr; zm elle yenir, ekirdei elle -
karlr komposto veya hoaf kakla iilir, ekirdek kakla karlr.
ay/Kahve Servis Etme ve me Kurallar
Trkiyede demleme ay ve Trk kahvesi mill iecektir. Konuklara ay ve/veya
kahve ikram etmek zel, sosyal ve resm ortamda mill gelenektir. lke olarak kah-
valt ay ile poet ay ve bitki aylar fincanda; konua ikram edilen demleme ay
ince belli dz cam bardakta ve tepsi iinde servis edilir. ay ve kahve servisinde,
taban iine, bardak ya da fincann kaymamas, ay veya kahve dkldnde d-
arya damlamamas, ay kartrrken ses karmamas iin bardak altna yuvarlak
kt peete koymak inceliktir. ay ve kahve servisinde kak, sap saa gelecek
biimde tabaa konur; fincann veya bardan iine konmaz. eker, kan iine
konur. ay/kahve barda ya da fincan konuun eline verilmez; masada oturann
114
zel ve sosyal ziyafetlerde
kadeh kaldrmak ve kadeh
tokuturmak her toplumda
sosyal bir gelenektir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
ekirdekli bir yiyecek aza
ne ile gtrlrse ekirdei
de onunla karlr. rnein;
zeytin atalla yenir,
ekirdei atala karlr;
zm elle yenir, ekirdei
elle karlr; komposto
kakla iilir, ekirdek
kakla karlr.
Trkiyede demleme ay ve
Trk kahvesi mill iecektir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
6
nne, koltukta oturann sehpasna konur. ay ve kahve oturularak iilir, ayakta
imek doru deildir. ay, kahve imek iin ay barda ya da kahve fincan taba-
ile birlikte ele alnr. Tabak sehpada braklmaz. ay/kahve masada iiliyorsa ta-
bak masada kalabilir. eker, tabakta kan iinde servis edildiinde, kaktaki e-
ker birlikte bardaa konur. ekerin erimesi iin bardak tekrar masaya/sehpaya b-
raklr ve on on be saniye beklenir. Sonra bardak tabayla birlikte tekrar ele al-
nr, ekeri ses kartmadan kartrlr. Kak bardak iinde braklmaz; karlp ta-
ban sana konur. ay sesli olarak kartrmak; ka iinde tutarak, fleyerek
ve hprdeterek imek grgszce bir davrantr. ay ve neskafeyi soutmak
iin hafife kartrmak yeterlidir.
Poet ay, bitki aylar ve neskafe kulplu fincanla servis edilir. Poetin suyu, ka-
k ile fincann kenarna bastrarak ya da poet ipini kak yardmyla poetin etra-
fna dolayarak akttktan sonra, poet taban kenarna konur. Poet fincan iinde
braklmaz. Tabak yoksa poeti koymak iin tabak istenmelidir. ay veya kahve ta-
baa dkldn de tabak alnmas mmkn deilse tabaa kt peete konabi-
lir. ay, kahve, st, meyve suyu ve su servisi konuun sandan yaplr; bo bar-
dak ve fincanlar solundan alnr (zaltn, 2005: 285).
yerinde, konua yaplmak istenen ikramlarda ne alacan sorma biimi konuun stat-
sne gre deiir.
yerinde evsahibi, davet ettii veya randevu vererek kabul ettii konuuna ik-
ram ettii iecekte refakat etmelidir. Konuk ay isterse evsahibi de ay imeli; ko-
nuk kahve istediinde, kahve ierek konua elik etmelidir. Ancak i sahiplerine,
mterilere ve personele elik etmek gerekli deildir. Konuk, nemli bir salk ne-
deni olmadka ikram edilen iecei reddetmemelidir.
lke olarak, ziyaretilere ay/kahve ne arzu edersiniz? diyerek; st ve nem-
li konuklara ay/kahve ne emredersiniz? Kahveyi nasl emredersiniz? diyerek
sorulmaldr. Konuklara ne ieceini evsahibi sorar, servis elemann sormas do-
ru deildir. Hizmetli, hizmetkr veya garson (servis eleman) sadece servis eder.
yerinde ay/kahve ikram eden yneticinin ay/kahve ime sresi, gelen zi-
yaretiye ayrd sreyi gsterir. Bu yzden ay veya kahveyi, ikram eden yneti-
ci ile birlikte imek gerekir. Yneticilerin makamnda/ofisinde ay/kahve ierken
ay barda veya kahve fincan ile taba, yneticinin masasna konmamal; misa-
fir sehpasna konmaldr. kram eden evsahibi ay/kahveyi bitirince ziyareti de
bitirmeli ve teekkr ederek izin istemelidir.
Davet ve ziyafetlerde grg ve nezaket kurallar ile ilgili bilgilere www.ikyworld.com/ki-
taplik/GorguveNezaketKurallari.pdf adresinden ulaabilirsiniz.
115
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
116
Davet ve ziyafetlerde bilinmesi ve uyulmas gere-
ken davranlar (grg ve nezaket kurallarn)
aklamak.
Davet ve ziyafetler (kokteyl parti, resepsiyon, ye-
mek davetleri) zel, sosyal ve kamusal yaamda
protokol, grg ve nezaket kurallarnn uygulan-
d en nemli resm ve sosyal etkinliklerden bi-
ridir. Bu yzden kiinin protokol, grg ve neza-
ket dzeyi en ok davet ve ziyafetlerde giyimi,
yemesi ve imesiyle ortaya kar. rnein bir zi-
yaretiye evde ya da i yerinde ay ikram edildi-
inde, kiinin ay bardan al, tutuu ve ii-
inden onun grgs ve bilgisi belli olur. ay
bardan tek eliyle alan ve tutan, taba sehpa-
da brakan; ayn ekerini akrdatarak kartran,
ay kan bardan iinde brakan, parmayla
kan tepesinden tutarak ve ay hprdeterek
ien kii ay imeyi renmemi demektir. By-
le bir kii gittii davette hem evresini rahatsz
eder hem kendinin ve alt kurumun itibarn
drr. Ayn ekilde; bir davette elma yemeyi
bilmeyen, elmay eline alp srarak yiyen kii de
hem evresini rahatsz eder hem kendinin ve ku-
rumunun itibarn drr. Kurumsal yaamda
yeme ime konusunda grgs ve bilgisi olma-
yan kii kurumunu olumsuz temsil eder. Bu ne-
denle kurumsal ve sosyal yaamda temsil ve iti-
bar asndan herkesin davet ve ziyafetlerde gr-
g ve nezaket kurallarn zellikle yemek ve
meyve yeme kurallarn iyi bilmesi ve uygulama-
s gereklidir.
Davetler iin nasl davetiye hazrlanacan ak-
lamak.
Resm kokteyl, resepsiyon ve ziyafetlere davet,
davetiye kartyla yaplr. Davetiye kart ya da mek-
tup olarak gnderilir. Resm bir davetiyede, ku-
rumun ve davet sahibi yetkilinin ad, soyad; da-
vet eli ise, kurumun ve yetkilinin ad ve soya-
dyla birlikte refakat eden ei bay ya da bayan
olarak yalnzca soyad yazlr. Ortaya davet edi-
lecek kiinin ad ve soyad yazlr. ok sayda da-
vetliye gnderilecek kartlarda, metin iinde bas-
l olarak einizle birlikte teriflerinizi denir. zel
ve sosyal davette, davet sahibi hanmn ad nce,
erkein ad sonra; davet edilen hanmn ad n-
ce erkein ad sonra yazlr. Davete ka kiinin
katlacan bilmek iin davetiyenin altna
L.C.V. (Ltfen Cevap Veriniz) rumuzu konur ve
telefon numaras yazlr. Sadece gelinemeyecei-
nin bildirilmesi istendiinde, zellikle yemek
davetiyelerinde Mazeret ibaresi yazlr ve tele-
fon numaras konur.
Davet ve ziyafetlerde yiyecek ve ieceklerin nasl
servis edileceini sralamak.
Yemek davetlerinde (ziyafetlerde) servis aada
belirtilen srayla yaplr: (1) Antre: Alkoll iki ik-
ram edilen yemeklerde zeytinyal enginar, de-
niz rnleri veya ordvr taba; alkoll iki ik-
ram edilmeyen yemeklerde orba servis edilir.
(2) Arascak: Ordvrden sonra, sigara veya mus-
ka brei, kaar pane, mantar pane, yuvarlak k-
k kfte ikram edilir. (3) Anayemek: Balk
ve/veya scat et yemeidir. (4) Salata: tah ac
olarak esas yemekten nce; resm yemeklerde
esas yemekten sonra veya scak et yemei ile
birlikte verilir. (5) Tatl ve/veya Meyve: Tatl ve
meyveden biri, her ikisi ikram edildiinde, nce
tatl on veya on be dakika sonra meyve verilir.
(6) Kahve ve/veya Likr: kili yemeklerde nce
kahve, arkasndan likr ikram edilir. kisiz ye-
meklerde sadece kahve servis edilir.
Davet ve ziyafet gibi resm ve sosyal ortamlarda
uyulmas gereken kurallar tanmlamak.
Resm ve sosyal davet ve ziyafetlerde; davete dai-
ma ve mutlaka zamannda ve uygun kyafetle,
akam davetlerine koyu renk takm elbiseyle git-
mek; davette, varsa onur konuuna, evsahipleri-
ne ve toplulua uymak; ikram edilenin dnda
birey talep etmemek; alkoll davette kesinlikle
fazla iki imemek ve sarho olmamak; evsahip-
leri ve birlikte olduu dier davetlilerle uyum
iinde ho sohbet etmek; onur konuundan
ve/veya kurum amirinden nce davetten ayrl-
mamak; davet sonunda ayrlrken evsahiplerine
itenlikle teekkr etmek gereklidir.
zet
1
A M A
2
A M A
3
A M A
4
A M A
117
1. Resm davette meyve nasl servis edilir?
a. Ortaya btn konulur.
b. Ortaya soyulmu, dilimlenmi olarak konur.
c. atal bakla ayr tabaklarda btn olarak servis
edilir.
d. Soyulmu, dilimlenmi olarak atalla ayr tabak-
larda konur.
e. Sadece bakla ayr tabakta, btn olarak konur.
2. Resm davette kuma peete nereye ve nasl konur?
a. Tabak iine gen olarak
b. Tabak iine dikdrtgen olarak
c. Taban sana dikdrtgen olarak
d. Taban soluna dikdrtgen olarak
e. Taban dnda konik olarak
3. Resm ve ikili bir davette konuma ne zaman yaplr?
a. Yemek sonunda
b. ki servisi balaynca
c. Tatl servisinden nce
d. Yemein ortasnda
e. Yemekten sonra
4. erefe kadeh kaldrma nasl yaplmaz?
a. Kadehi ba hizasnda kaldrarak
b. arap kadehini erefe kaldrarak
c. Rak bardan erefe kaldrarak
d. ki kadehini erefinize kaldryorum diyerek
e. Kadehi kaldrp erefinize diyerek
5. kisiz bir yemekte uygun yemek mens sras han-
gisidir?
a. Zeytinyal, et yemei, orba
b. Et yemei, zeytinyal, meyve
c. orba, zeytinyal, scak et yemei, tatl
d. orba, beyaz et et, meyve, tatl
e. Scak et yemei, orba, tatl
6. Yemek devam ederken atal bak tabakta nasl b-
raklr?
a. Tabakta apraz olarak
b. Tabakta yan yana
c. Tabakta saat drd yirmi gee eklinde
d. eklinde
e. Tabaa paralel olarak
7. Resepsiyonda karlama ve kabul kimler tarafndan
yaplr?
a. Protokol grevlileri
b. Yneticinin bayardmcs ve ei
c. Ynetici yardmcs ve protokol mdr
d. Yneticinin ei hanm ve kendisi
e. Ynetici ve ei ile 1. yardmcs ve ei
8. Masada atal bak sralamas nasl yaplr?
a. Bak sada, atal solda yemek servis srasna
gre dtan ie doru
b. Yemek servis srasna gre sa ve solda iten d-
a doru
c. Yemek servis srasna gre soldan saa doru
d. Bak ve atallarn boyuna gre
e. Taban sanda atal, solunda bak
9. Kurumsal ve eli yemek davetiye kartnda evsahipleri
nasl yazlrlar?
a. Evsahibinin ve einin ad ve soyadlar yazlr
b. Evsahibi yneticinin ad ve soyad
c. Yneticinin ve einin ad ve soyad yazlmaz
d. Evsahibi yneticinin ad ve soyad, einin soyad
e. Yneticinin einin ve kendisinin ad ve soyad
10. Resm bir davet, hangi tr davet olarak dzenlen-
mez?
a. Resepsiyon
b. Kokteyl
c. Yemek
d. Kokteylli yemek
e. Bran
Kendimizi Snayalm
118
Bir Davette Kurumu Garsonlar Temsil Ederler!
17-18 ubat 2000de TODAEde dzenlenen Protokol
Ynetimi Semineri ne Cumhurbakanlndan, birok
bakanlk ve kurumdan katlm oldu. Bu katlmclara,
TODAEnin VIP yemek salonunda le yemei sun-
duk. Benim oturduum yuvarlak masada Cumhurba-
kanl zel Kalem Mdr (Hanm) ile Sosyal Hizmet-
ler Mdr (Bey) vard. Yemekler gzel bir sohbet iin-
de kurallara uygun olarak servis edildi ve yendi. Sonra
kahve ikramna geildi. Biz, her eyi mkemmel hazr-
ladk ve sunduk sanyorduk. Cumhurbakanl zel
Kalem Mdr Hanmefendi: Dier kurumlar gibi bu-
ras da ataerkilmi dedi. Ben de: TODAE Trkiyenin
ileri ve rnek bir kurumudur dedim. Hanmefendi:
Ben de yle sanyordum. Dier kurumlarda olduu gi-
bi sizin garson da orbay nce Beyefendiye, sonra ba-
na koydu dedi. Olduka zldm ve zr diledim.
Sofrada konuma srasnda bunu fark etmemitim. Ye-
mekten sonra bu garsona gittim: Bizi mahcup ettin.
orbay neden nce Hanmefendiye koymadn? de-
dim. Kdemli garson: Hocam, evde gelin orbay nce
bana sonra annesine koyuyor. Ben de yle yaptm de-
di. Bunu Genel Mdre anlattmda, Genel Mdr T.
E.: Kurumlar yneticilerden ok garsonlar ve hizmet-
liler temsil ederler; iyi ki fark etmemisin dedi.
Kaynak: (Aytrk, 2009:320)
Okuma Paras
ngiliz Centilmenlii
Japon mparatoru ilk Avrupa seyahatinde ngiltere Kra-
lnn konuudur. Sarayda onuruna byk bir ziyafet
verilir. Meyveden sonra ellerin ykanmas iin kristal
kaplarda, iinde bir para limon bulunan su getirilir. Ja-
pon mparatoru farkna varmadan kab alr, suyu ier.
Btn konuklar arr, ne yapacaklarn bilemezler.
Tam o srada, ngiliz Kral da kristal su kabn eline alr
ve suyu ier. Sofradakilerin hepsi de onu taklit ederler.
Bylece, mparator mahcup olmaz.
Kaynak: (Osmay, 1985: 151)
1. c Yantnz yanl ise Meyve Servis Etme Kuralla-
r konusunu yeniden inceleyeniz.
2. b Yantnz yanl ise Resm Yemek Davetlerinde
Masa ve Oturma Dzenleri konusunu yeniden
inceleyeniz.
3. b Yantnz yanl ise Davet ve Ziyafetlerde Gr-
g ve Nezaket Kurallar konusunu yeniden in-
celeyeniz.
4. a Yantnz yanl ise erefe Kadeh Kaldrma Ku-
rallar konusunu yeniden inceleyeniz.
5. c Yantnz yanl ise Men Hazrlama konusu-
nu yeniden inceleyeniz.
6. d Yantnz yanl ise Yemek Yeme Kurallar ko-
nusunu yeniden inceleyeniz.
7. e Yantnz yanl ise Resepsiyonlar konusunu
yeniden inceleyeniz.
8. a Yantnz yanl ise Yemek Servis Kurallar ko-
nusunu yeniden inceleyeniz.
9. d Yantnz yanl ise Davetiyeler konusunu in-
celeyeniz.
10. e Yantnz yanl ise Davet ve Ziyafetlerde Ge-
nel Kurallar konusunu yeniden inceleyeniz.
Yaamn inden Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
119
Sra Sizde 1
Kurum personeli davetlere davetiyede belirtilen saatten
nce gelmelidir.
Sra Sizde 2
Kokteyl parti sosyal ya da yar resmi; resepsiyon ise
daima resm bir davettir.
Sra Sizde 3
Burada nemli kii yok ya da Kimin nemli olduu
nemli deil demektir.
Sra Sizde 4
Konuklarn milliyetleri, din inanlar ve salk durum-
lar dikkate alnarak mill nitelikli yicecek, iecek ve tat-
llardan oluan bir men hazrlanmaldr.
Sra Sizde 5
Bak sa elde, atal sol elde tutulur (salaklar iin).
Sra Sizde 6
Stl tatllar kakla yenir.
Aytrk, N. (2009). Protokol Ynetimi, Ankara: TO-
DAE.
Aytrk, N. (2007). Davran Bilgisi, Ankara: Nobel Ya-
ynevi.
Aytrk, N. (2011). Protokol Bilgisi, Ankara: Nobel Ya-
yn.
Clzolu Erylmaz, L. (1974). Beslenme ve Yemek
Grg Kurallar, Ankara.
ankrl, A. ve Elba, . (1996). Grg ve Nezaket Ku-
rallar, stanbul: Tima.
Deniz, H. (1990), Grg Kurallar, stanbul: nklap ve
Aka Yaynevi.
lar, stanbul: nklap Kitabevi.
Fenmen, . (1990). Protokol ve Sosyal Davran Ku-
rallar, stanbul: Ajans Trk.
nal, K. (1996). Protokol Dersleri, Ankara: Dileri
Bakanl.
Kurtolu, A. (2002). Gnlk Hayatmzda Nezaket ve
Grg, stanbul: Tima Yay.
Osmay, N. (1985), nsan Mhendislii, Ankara, DKD
Yayn.
bul: ALFA Yaynlar.
znal, E. (1998). Protokol Grg - Nezaket Kuralla-
r, Ankara: Genelkurmay Bk.
Pacout, N. (1988). Le Savoir-Vivre Aujourdhui, Alle-
ur-Belgique: Marabout.
Sevin, N. (2004). Ziyafet ve kram Ynetimi, Anka-
ra: Detay Yayn.
Sylemez, Y. (2004). Grgszlk a, Ankara: OD-
T Yaynclk.
Protokoln anlam ve nemini aklayabilecek,
Protokoln uyguland alanlar ve konular sralayabilecek,
Protokolde temel ilke ve esaslar aklayabilecek,
Protokol trlerini aklayabilecek,
Protokolde nemli kiileri (VIP) sralayabilecek bilgi ve becerilere sahip ola-
bileceksiniz.
indekiler
Protokol
Protokol Kurallar
Protokol Trleri
Protokol Listeleri
nemli Kiiler (VIP)
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
Sosyal Davran ve
Protokol
PROTOKOLN ANLAM VE NEM
PROTOKOLN UYGULANDII
ALANLAR VE KONULAR
PROTOKOLDE TEMEL LKE VE
KURALLAR
PROTOKOLDE NEML KLER
(VIP)
PROTOKOL TRLER
Kamusal ve
Kurumsal Yaamda
Protokol
6
PROTOKOLN ANLAM VE NEM
Protokol szc Franszca protocole szcnden Trkeye gemitir. Bu sz-
ck ilk kez Fransada 1330 ylnda resm tutanak anlamnda kullanlm; 18. yz-
yln ilk eyreinden sonra resm ilikilerde ve trenlerde ndegelme hakk ve ay-
n zamanda devlet ve hkmet bakanlar ve nemli ahsiyetler nezdinde, mahke-
melerde, kabullerde ve trenlerde uyulmas gereken biimsel davran kurallar
olarak kullanlmaya balanmtr (Robert, 1992:706, 1555).
Osmanl mparatorluunda resm alanda protokol olarak terifat szc;
sosyal alanda db- mueret terimi kullanlmtr. Gnmzde ise resm alanda
protokol; sosyal alanda sayg, grg ve nezaket kurallar terimi kullanlmakta-
dr. Kamu Ynetimi Szlnde protokol Kimi kurumlarn ve o kurumlarn yne-
ticilerinin - zellikle yabanc kurumlar ve onlarn yneticileriyle - resm ilikilerini
ve trensel etkinliklerini dzenleme; trene katlanlarn ncelik ve sonralk duru-
muna gre yerlerini belirleme; trensel davranlar ve kurallar saptama olarak ta-
nmlanmtr (Bozkurt vd, 1998: 209). TODAE tarafndan yaymlanan Protokol Y-
netimi kitabnda ise Protokol, kamusal ve kurumsal alanda ve yaamda dzenle-
nen btn trenlerde ve trensel etkinliklerde, resm ilikilerde ve grmelerde,
resm yazmalarda ve toplantlarda, kabul ve ziyaretlerde, davet ve ziyafetlerde
yntem ve biim ynnden uyulmas ve uygulanmas gereken kurallar btn ola-
rak tanmlanmtr (Aytrk, 2009: 6).
Devletler, kurumlar ve resm kiiler arasndaki etkinliklerde, i ve ilikilerde
protokol kurallarna uymak ulusal, kurumsal ve kiisel saygnlk asndan zorun-
luluktur. nk protokol kurallar devletin, kurumun ve kiinin saygnlnn ko-
ruyucusudur. Protokol kurallarna uyulmamas; resm ilikilerde devletin, kurumun
ve kiinin saygnln azaltr. Bu yzden protokol kurallarna uymamak devlete,
kuruma ve kiiye zarar verir.
Protokol kurallar her lkede nemlidir. Ancak Trkiye, Fransa, spanya, Rus-
ya, Almanya, ngiltere, talya ve Avusturya gibi baz lkelerde ok daha nemlidir.
zellikle Fransada protokol bir tr din ve Franszlar iin protokol bir tr tanrdr.
Nitekim Fransa Kral 14. Louis protokol, Herkesin stnde bir tr din olarak ka-
bul etmi; Fransz Akademisi yesi Jules Cambron protokol Kurallar ve srlar
ile bir din olarak tanmlamtr (Grel, 1986: 12).
Kamusal ve Kurumsal
Yaamda Protokol
Protokoln amac; kamusal
yaamda devlete, kuruma ve
kiiye hak ettii ve layk
olduu nemi ve deeri
vermek; gereken ilgiyi ve
saygy gstermektir.
Trkiyede protokol kurallar Cumhurbakanlnda, TBMMde, Babakanlkta,
Silahl Kuvvetlerde, Mill Savunma, Dileri ve ileri Bakanlklarnda ve Emniyet
Genel Mdrlnde son derece nemlidir. Bu kurulularda protokol tm al-
anlarn ve zellikle yneticilerin bir tr yaam biimidir.
Protokol kurallarnn amac kiisel, kurumsal ve ulusal onuru ve itibar korumaktr.
Protokol kurallar uluslararas ilikilerde olduu gibi kurumsal ve bireysel
zel ve sosyal btn ilikilerde, grmelerde ve etkinliklerde nemlidir. nk
kamusal ve kurumsal yaamda dzenlenen btn toplant, tren, konferans vb.
etkinlikler; grmeler, kabul, ziyaret ve ziyafetler protokol kurallarna uygun
olarak gerekletirilir. Bu nedenle kamusal ve kurumsal yaamda btn yneti-
cilerin ve her dzeyde alanlarn protokol kurallarn iyi bilmeleri ve uygulama-
lar gereklidir. Protokol kurallarna uymak, ayn zamanda kurumsal temsil niteli-
inin gereidir. nk kurumlarda alanlar da kar kurumlarn temsil eden
kiilerdir. Temsil ilevi de kamusal alanda ve toplumsal yaamda kiinin proto-
kol, sayg, grg ve nezaket kurallarna uymas demektir. Kurumunu iyi ve olum-
lu biimde temsil etmeyen bir kii, ok iyi ve ok alkan olsa da evresinde ve
stlerince yetersiz ve hatta olumsuz olarak deerlendirilir. Bu yzden protokol,
sayg, grg ve nezaket kurallar devlet hayatnda olduu gibi kamu ve zel b-
tn kurumlarda nemlidir; bata yneticiler tarafndan iyi bilinmesi ve uygulan-
mas gereklidir.
Protokoln tarihsel olarak kelime anlam nedir?
PROTOKOLN UYGULANDII ALANLAR VE
KONULAR
Protokol kurallar kurumsal, ulusal ve uluslararas dzeyde biimsel ve trensel
olarak btn kurum ve kurulularda, uluslararas ilikilerde dzenlenen btn et-
kinliklerde uygulanmaktadr. Protokol kurallarnn uyguland balca alanlar ve
konular unlardr:
Ulusal ve kurumsal ndegelim (ncelik-sonralk) dzeni
Mill, resm, asker, mahall ve kurumsal trenler (Trenlerde oturma dzen-
leri, konuma, takdim ve hitap usulleri)
Devlet ve hkmet adamlarn, yabanc konuklar, st yneticileri karlama
ve uurlama
Devlet ve hkmet adamlar, st yneticiler ve yabanc temsilcilerle resm
grmeler ve ilikiler
Toplant ve brifingler (Toplantlarda masa ve oturma dzenleri, toplant y-
netimi, toplantda konuma ve davran kurallar)
Ulusal ve kurumsal (tantc) bayraklar ile yabanc bayraklarn kullanm esas
ve usulleri
Protokol yazlar ve resm yazlarda protokol kurallar
Greve balama, grevden ayrlma ve grev devir teslim trenleri
mza trenleri
Resm tatlarda oturma dzenleri
Resm ziyaretler
Konuklar kabul, karlama, arlama ve uurlama
Davet ve ziyafetler (resepsiyon, kokteyl ve resm yemekler)
122
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
Davet ve ziyafetlerde (yemeklerde) masa ve oturma dzenleri
Resm ve sosyal davet ve ziyafetlerde sofra ve yemek yeme usulleri
Resm ortamda ve resm etkinliklerde giyim
ortamnda ve sosyal yaamda davran kurallar: Hitap, selam, tantma, ta-
ntrma, tokalama, konuma, pme, teekkr etme, zr dileme, yemek
yeme, iki ime, erefe kadeh kaldrma, hediye ve iek sunma.
Alptekin nltrkn, Sosyal Davran Kurallar ve Protokol, (Ankara, Dost Kitabevi,
2000) adl eserinde protokol kurallar ile ilgili daha geni bilgi bulabilirsiniz.
PROTOKOLDE TEMEL LKE VE KURALLAR
Uluslararas ilikilerde ve etkinliklerde uygulanan protokol kurallar uluslararas
anlama ve szlemelerle; ulusal dzeyde ve kurumlar arasnda uygulanan proto-
kol kurallar ulusal yasa, tzk ve ynetmeliklerle; kurumsal i ve etkinlikler de
her kurumda ynetsel dzenlemeler (ynergeler ve genelgeler) ile dzenlenmitir.
Ancak protokol kurallar birtakm temel ilke ve kurallara dayanmaktadr. Bu kural-
lar aada aklanmaktadr.
ndegelim (ncelik - Sonralk) Sralamas
Protokolde en nemli konulardan birincisi, kii ve kurumlarn ndegelim (ncelik-
sonralk) sralamasdr. Trkiyede devlet (bakent) ndegelim sralamas son ola-
rak 08.05.2008 tarihli Cumhurbakanl onay ile; il protokol ndegelim sralama-
s Bakanlar Kurulu karar ile yrrle konulan 01.10.1981 tarihli ve 17475 sayl
Resm Gazetede yaymlanan Trenler Ynetmelii eki Listede belirlenmitir. Ku-
rumlarn ngelim sralamalar ise, kurumsal ynetmelik, yngerge ve onaylarla be-
lirmektedir. rnein Dileri Bakanlnn ndegelim sralamas, 01.03.2011 tarih-
li ve 27861 sayl Resmi Gazetede yaymlanan Dileri Bakanl Personeline li-
kin ndegelim Esaslar Hakknda Ynetmelik te belirlenmitir.
Tarih boyunca uluslararas ilikilerde devletlerin ve devlet adamlarnn ndege-
limi sorun olmu; bu sorun ilk kez 1815 Viyana konferansnda karara balanm-
tr. Buna gre bir lkede bykelilerin (lkelerin) ndegelim sras, o lkeye ata-
nan ve greve balayan bykelilerin, o lkenin devlet bakan tarafndan kabul
tarih ve saatidir (Girgin, 1982: 276).
lke olarak protokolde (kamusal, kurumsal ve toplumsal yaamda) makam, unvan, rtbe
sahibi nde gelir. Ayn unvan veya rtbe sahibi kiiler arasnda kdemli olan nce gelir. Ki-
iler makam, unvan, rtbe sahibi deillerse hanm olan nce gelir, her ikisi de hanm ya
da erkek ise, yal olan nce gelir. Konuklar, evsahibinden nce gelir.
Sayg ve Nezaket
Protokol kurallar davransal olarak sayg ve nezaket kurallarna dayanr. nk
kamusal, kurumsal ve sosyal yaamda uygulanan protokol ve sosyal davran ku-
rallar sayg ve nezaket temeline dayanr. Bu yzden protokol kurallar ile sayg ve
nezaket kurallar temelde i iedir. nk kamusal ve toplumsal yaamda devlet
ve hkmet adamlaryla; yneticiler, stler ve byklerle; hanmlar ve konuklarla;
diplomatlar, komutanlar ve yarglarla; sanatlar ve politikaclarla; yallar, bilim
adamlar ve din adamlaryla; alma yaamnda i arkadalar, i sahipleri ve va-
tandalar (mteriler) ile olan tm i ve ilikiler daima sayg ve nezaket kurallar-
na uygun olarak yrtlr.
123
6. ni t e - Kamusal ve Kur umsal Yaamda Pr ot okol
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Protokol ilke ve kurallar,
uluslararas kurallardr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Sayg ve nezaket kurallarnn
temeli davransal olarak
stleri, bykleri, yallar,
hanmlar ve konuklar
saymak, korumak ve
kollamaktr.
Onur ve tibar
Protokolde kiisel, kurumsal ve ulusal onur ve itibar korumak; devlete, ulusa, ku-
ruma ve kiiye hak ettii, layk olduu nem ve deeri vermek esastr. Bir devle-
te, kuruma ya da kiiye hak ettii ve layk olduu nem ve deeri vermemek; ona
itibar etmemek, gerekli sayg ve nezaketi gstermemek o devletin, milletin, kuru-
mun (iletmenin) ve kiinin ncelikle kendi onur ve itibarn drr.
Temsil
Kamusal ve kurumsal yaamda temsil nitelii ok nemlidir. nk protokolde
kimse kendisi deildir ve kendisini temsil etmez; devletini, ulusunu, kurumunu ve
unvann temsil eder. Bu yzden ynetici atamalarnda, yurt d grevlendirmele-
rinde ve ykselmede personelde aranan en nemli nitelik, temsil niteliidir.
Kiinin temsil nitelii giyim ve grnm, konumas, tutum ve davran, ye-
me ve imesiyle ortaya kar. Bu yzden protokolde daima uygun giyinmek, uy-
gun konumak ve uygun davranmak gereklidir.
Dzey Eitlii ve Denklik
Kamusal ve kurumsal yaamdaki btn i ve ilikilerde, resm grmelerde ve
toplantlarda, davet ve kabullerde, ziyaret ve ziyafetlerde, resm yazmalarda ve
imzalarda dzey eitlii ve denklik esastr. Zira kurumsal ve kamusal yaamda her-
kes dengine muhataptr. rnein kurumlararas ilikilerde mdr mdre, genel
mdr genel mdre, bakan da bakana muhataptr.
Karlkllk
Karlkllk, uluslararas, kurumlar aras ve bireyler aras i ve ilikilerde; eylem
ve davranlarda eitliktir. Aklamak gerekirse, taraflardan biri, bir ilem veya
kural ihlal ederse, kar tarafn da ayn biimde ilemi ihlal etme hakk doar.
rnein bir lke dier bir lkenin yurttalarna seyahat snrlamas, vize uygula-
mas koyarsa dier lke de ayn snrlamay koyar. Bir devlet, lkesinde grev
yapan bir baka devletin grevlisini istenmeyen adam ilan ederse kar devlet
de o devletin bir grevlisini istenmeyen adam ilan eder ve lkeyi terk etmesini
ister. Bu nedenle karlkllk ilkesi hukuki temele dayal bir ilem ve eylem eit-
liidir (Girgin, 1982: 331).
Protokol olarak edzeydeki kii ve kurumlar aras i ve ilikilerde karlkllk
(mtekabiliyet) esastr. rnein edzey bir davete bir kurum hangi dzeyde ka-
tlm ise o kurumun davetine de ayn dzeyde itirak edilir. Bir kurumun yneti-
cisine yaplan davete, o kurumun yneticisi kendisi katlmayp yardmcsn gn-
derdiinde, o yneticinin davetine de yardmc dzeyinde itirak edilir. Davete (t-
rene ya da yemee) katlma olmam, yazl olarak mazeret de beyan edilmemi ise
o kii veya kurumun davetine de katlmamak gerekir. Bir ynetici davetli olarak
edzey bir kuruma gittiinde orada kendisini ynetici asistan karlarsa, o kuru-
mun yneticisi kendisine geldiinde de onu asistan karlar. Gelen konuk, bir he-
diye takdim ederse evsahibi ynetici de ona hediye takdim eder. Genel mdr im-
zas ile gelen bir yazya genel mdr imzasyla, mdr imzas ile gelen yazya m-
dr imzasyla yant verilir.
Protokolde ilke olarak kim kimden nde ve nce gelir?
124
Karlkllk, hukuki olarak
bir devletin ya da kurumun
birbiriyle anlam olduu
belirli bir konuda karlkl
olarak birbirlerine tannm
olan ilem eitliidir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
2
PROTOKOLDE NEML KLER (VIP)
Kamusal yaamda kendilerine nem ve deer verilen zevata (nemli kiilere) pro-
tokol ya da VIP (ok nemli kiiler) denir. Protokolde nemli kiiler unlardr:
Hlen grevde bulunan ve eskiden grev yapm olan devlet ve hkmet
adamlar ve resm makam sahibi kiiler (kamu kurumlarnn yneticileri).
Diplomatlar
Komutanlar
Hkim ve savclar
Politikaclar
Bilim insanlar ve din adamlar
Sivil toplum kurulularnn bakanlar
Uluslararas dzeyde tannm, dl alm sanatlar, yazarlar, gazeteciler,
sporcular
Kamu meslek kurulularnn ve sivil toplum rgtlerinin yneticileri.
En ok vergi veren i adamlar, byk hayr sahibi kiiler.
Ayrca her lkede hava limanlarndaki eref salonlarna alnan lkesel ve ulus-
lararas dzeyde ok nemli kiilere ait VIP protokol listesi vardr.
Trkiyede Babakanlka hazrlanan ve yrrle konulan, (2002/23 numaral
Genelge), devlet hava limanlarnda uygulanan VIP Protokol Listesi (Trk ve ya-
banc rical - nemli kiiler) aada verilmitir:
A. Trk Rical (nemli Kiiler):
1. Cumhurbakan
2. TBMM Bakan
3. Babakan
4. Eski Cumhurbakanlar, Cumhuriyet Senatosu eski Bakanlar, Millet Mec-
lisi ve TBMM eski Bakanlar, eski Babakanlar
5. Genelkurmay Bakan
6. Ana Muhalefet Partisi Bakan
7. Bakanlar Kurulu yeleri ve eski bakanlar
8. Yksek yarg organlarnn bakanlar ve yeleri (Anayasa Mahkemesi, Yar-
gtay, Dantay, Asker Yargtay, Asker Yksek dare Mahkemesi, Uyu-
mazlk Mahkemesi)
9. Saytay Bakan ve yeleri
10. Kuvvet komutanlar, general ve amiraller
11. Yksekretim Kurulu Bakan ve yeleri
12. TBMM Bakanvekilleri, Ktip yeleri, dare Amirleri, TBMMde grubu bulu-
nan siyasi partiler genel bakanlar ve TBMM yeleri, TBMM eski yeleri
13. Cumhurbakanl Genel Sekreteri
14. TBMM Genel Sekreteri
15. Babakanlk Mstear
16. Diyanet leri Bakan
17. Mstearlar, T.C. Merkez Bankas Bakan, Sermaye Piyasas Kurulu Baka-
n, Rekabet Kurulu Bakan, Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu Baka-
n, Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakan, Bankaclk Dzenleme ve
Denetleme Kurulu Bakan, Kamu hale Kurumu Bakan; Ttn ve Alkol
Piyasas Dzenleme Kurumu Bakan
18. Cumhurbakanl Badanmanlar, Babakan Bamavirleri
19. Mstear Yardmclar, Cumhurbakanl ve TBMM Genel Sekreter Yar-
dmclar, Devlet ve Vakf niversiteleri Rektrleri, Bykeliler
20. Valiler, Emniyet Genel Mdr, Bykehir Belediye Bakanlar
125
Her lkede ve her toplumda
kendilerine byk sayg
beslenen, hrmet edilen,
nem ve deer verilen
yksek ahsiyetlere,
uluslararas literatrde
VIP denir.
21. Devlet Denetleme Kurulu Bakan, Babakanlk Tefti Kurulu Bakan, Bakan-
lk Tefti Kurullar Bakanlar, Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu
Bakan, Toplu Konut daresi Bakan, zelletirme daresi Bakan, GAP da-
resi Bakan, Devlet Personel Bakan, Genel Mdrler, Trkiye statistik Ku-
rumu Bakan, Trk Standartlar Enstits Bakan, TBTAK Bakan, TBA
Bakan, Trkiye Atom Enerjisi Kurumu Bakan, TCMB Bakan Yardmclar
22. Devlet Sanatlar
23. 2933 sayl Madalya ve Nianlar Kanununa gre madalya ve nianla taltif
ve tescil edilmi olanlar
24. stiklal Madalyas sahipleri
25. Hkmeti temsilen yurt dna giden heyetler
26. TOBB Bakan; DSK, HAK-, TESK, TSK, TRK- Konfederasyonlar
Genel Bakanlar
27. Yurt dndan gelen sendika bakanlar, konfederasyon yneticileri
28. Yukarda belirtilen grevlerden emekli olanlar.
B. Yabanc Rical (nemli Yabanc Kiiler):
1. Trkiyedeki yabanc diplomatik Misyon efleri
2. Yabanc devlet ve hkmet erkn
3. Uluslararas Kurulularn bakanlar, bakan yardmclar, genel sekreterle-
ri (Birlemi Milletler, UNESCO, NATO, Avrupa Konseyi, Avrupa Birlii,
IMF, RCD ve slam Birlii gibi)
4. NATO Bakomutan, NATO Gney Avrupa Bakomutan, Kuvvet Komu-
tanlar ve Ordu Komutanlar
5. Din liderler
6. Trkiyede resm veya zel temaslar iin gelen nemli i adamlar ile asker
ve sivil heyetler.
VIP Listesinde Trk ricalde (nemli kiilerde) ilk drt srada kimler yer almaktadr?
PROTOKOL TRLER
Uluslararas, ulusal ve kurumsal dzeyde uygulama alan olarak protokol trleri
aada sralanm ve aklanmtr:
Uygulama alan olarak protokol trleri unlardr:
1. Uluslararas Protokol (Diplomatik Protokol)
2. Devlet Protokol (Bakent Protokol)
3. Asker Protokol
4. Mlki Protokol
5. Adli Protokol
6. Akademik Protokol
7. Din Protokol
8. Spor Protokol
9. Sosyal Protokol
10. Kurumsal Protokol (Turizm Protokol)
Uluslararas Protokol (Diplomatik Protokol)
Diplomatik protokol, uluslararas nitelikte olup devletler ve uluslararas ilikilerde
kamu kurulularnn, devlet ve hkmet adamlarnn, zellikle diplomatlarn uy-
mak zorunda olduklar biimsel ve trensel kurallar btndr. Ayrca Birlemi
Milletler, UNESCO, UNICEF; NATO, AGK, Avrupa Birlii, Avrupa Konseyi vb.
126
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
3
uluslararas kurulularda uygulanan biimsel ve trensel kurallar da diplomatik ni-
teliktedir. Uluslararas diplomatik kurallar ilk kez 1815te Viyana Kongresinde bir
Tzk ile belirlenmitir (Girgin, 1982:276).
Devlet Protokol (Bakent Protokol)
Trkiyede, bakentte yaplan mill ve resm bayram trenleri; Cumhurbakannn
greve balama ve tebrik trenleri, Cumhurbakanna sunulan gven mektubu t-
renleri, Cumhurbakannn kabul ya da ziyaret trenleri, Cumhurbakan tarafn-
dan verilen resm davet ve ziyafetler (resepsiyon, kokteyl ve resm yemekler), ve-
fat eden cumhurbakanlarnn cenaze trenleri, Cumhurbakannn yabanc lke-
lere resm ziyaretleri; yabanc devlet bakanlarn karlama ve uurlama trenleri,
devletin yabanc konuklar arlama ileri, uluslararas anlamalar ve imza trenle-
ri, uluslararas resm toplant ve konferans organizasyonlar, Cumhurbakannn
yabanc devlet adamlarna tebrik, teekkr ve taziye mesajlar, yabanc devlet ba-
kanlarna yazd mektuplar ile onaylar ve yetki belgeleri devlet protokol kapsa-
mndadr. Ayrca Cumhurbakannn yurt iinde gittii yerlerde, katld tren ve
etkinliklerde de devlet protokol uygulanr.
Uluslararas diplomatik kurallar, 1815 ylnda Viyana Kongresinde belirlenmitir.
Trkiyede devlet protokoln dzenleme ve yrtme grevi 09.01.1927 tarihin-
de 4511 sayl Bakanlar Kurulu karar ile Dileri Bakanlna verilmitir. Ayrca
24.06.1994 tarihli ve 4009 sayl Dileri Bakanlnn Kurulu ve Grevleri Hakkn-
da Kanunun 1/j maddesi gereince Trkiye Cumhuriyetinin Devlet ve Dileri
Protokoln dzenlemek ve yrtmek grevi Dileri Bakanlna aittir. Bu yz-
den Trkiyede uygulanmakta olan Devlet Protokol Listesi anlan yasa gereince D-
ileri Bakanl Protokol Genel Mdrl tarafndan hazrlanmakta, Cumhurba-
kannn onay ile yrrle konmaktadr. Trkiye Cumhuriyeti Devlet Protokol Lis-
tesi aada verilmitir (T.C. Cumhurbakanl Genel Sekreterlii, 08.05.2008):
1. TBMM Bakan
2. Babakan
3. Genelkurmay Bakan
4. Ana Muhalefet Partisi Genel Bakan
5. Eski Cumhurbakanlar
6. Anayasa Mahkemesi Bakan
7. Yargtay Birinci Bakan
8. Dantay Bakan
9. Bakanlar Kurulu yeleri
10. Kuvvet Komutanlar
11. Orgeneraller ve Oramiraller
12. YK Bakan
13. TBMM Bakan Vekilleri
14. TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Bakanlar
15. TBMM Ktip yeleri ve dare Amirleri
16. TBMMde Temsil Edilen Siyasi Partilerin Genel Bakanlar
17. TBMM Siyasi Partiler Grup Bakanlar ve Bakan Vekilleri
18. TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Bakan Yardmclar
19. TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partilerin Genel Sekreterleri
20. TBMM yeleri
127
Devlet protokol, bakentte
yaplan devlet trenlerinde,
Cumhurbakannn katld
trenlerde, Trkiyeye gelen
yabanc devlet bakanlarna
biimsel ve trensel olarak
uygulanan diplomatik ve
siyasi kurallar btndr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
21. Saytay Bakan
22. Yargtay Cumhuriyet Basavcs, Trkiye Barolar Birlii Bakan
23. Dantay Basavcs
24. Anayasa Mahkemesi Bakan Vekili
25. Uyumazlk Mahkemesi Bakan
26. Anayasa Mahkemesi yeleri
27. Yargtay Birinci Bakan Vekilleri
28. Dantay Bakan Vekilleri
29. Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu Bakan Vekili
30. Yargtay Cumhuriyet Basavc Vekili
31. Yksek Seim Kurulu Bakan
32. Yksek Hakem Kurulu Bakan
33. Cumhurbakanl Genel Sekreteri
34. TBMM Genel Sekreteri
35. Babakanlk Mstear
36. Devlet Denetleme Kurulu Bakan
37. Ankara Valisi
38. Yksekretim Kurulu yeleri
39. Ankaradaki niversitelerin Rektrleri
40. Ankara Garnizon Komutan
41. Ankara Bykehir Belediye Bakan
42. Korgeneraller/Koramiraller
43. MGK Genel Sekreteri, Bakanlk Mstearlar, Babakanla ve Bakanlklara
Bal Mstearlar, Emniyet Genel Mdr (Vali)
44. Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Bakan
45. Radyo ve Televizyon st Kurulu Bakan
46. Trkiye Bilimler Akademisi Bakan
47. Merkez Bankas Bakan
48. Rekabet Kurumu Bakan
49. Babakanlk zelletirme daresi Bakan
50. Sermaye Piyasas Kurulu Bakan
51. Diyanet leri Bakan
52. Cumhurbakanl Genel Sekreter Yardmclar
53. TBMM Genel Sekreter Yardmclar
54. Tmgeneraller/Tmamiraller
55. Babakanlk ve Bakanlklar Mstear Yardmclar
56. Yargtay Daire Bakanlar ve yeler
57. Dantay Daire Bakanlar ve yeler
58. Saytay Daire Bakanlar ve yeler
59. Devlet Personel Bakan
60. Atom Enerjisi Kurumu Bakan
61. TBTAK Bakan
62. Ankaradaki niversitelerin Rektr Yardmclar
63. Yksek Seim Kurulu yeleri
64. Merkezde Grevli Trk Bykelileri
65. Merkezde Grevli Valiler
66. Devlet Denetleme Kurulu yeleri
67. Tugeneraller/Tuamiraller
68. YK Genel Sekreteri
69. Trkiye statistik Kurumu Bakan
128
70. Basn Yayn ve Enformasyon Genel Mdr
71. Anadolu Ajans Genel Mdr
72. TRT Genel Mdr
73. Meteoroloji Genel Mdr
74. Vakflar Genel Mdr
75. Tapu ve Kadastro Genel Mdr
76. Trkiye ve Orta Dou Amme daresi Enstits Genel Mdr
77. Babakanlk ve Bakanlklar Genel Mdrleri
78. Ankaradaki Fakltelerin Dekanlar, Yardmclar
79. Ankaradaki Kamu Kurumu Niteliindeki Meslek Kurulular Bakanlar
80. Sivil ve Asker Dernek Bakanlar.
Devlet protokol nerede ve hangi etkinliklerde uygulanr?
Mlki Protokol (l Protokol)
Mlki protokol, il ve ilelerde resm ve mahalli bayram ve trenlerde, devlet ve
hkmet adamlarn karlama, arlama ve uurlamada, resm davet ve ziyafetler-
de vali ve kaymakamlar tarafndan uygulanr. 14.02.1985 tarihli ve 3152 sayl i-
leri Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 9/d maddesinde Ml-
ki protokol ve merasim hizmetlerini dzenlemek grevi Bakanlk ller daresi Ge-
nel Mdrlne verilmitir.
Mlki protokol, bakent Ankarada Babakan ve bakanlar ile Babakanlk ve ba-
kanlklara bal ve ilgili kurum ve kurulularn temsilcilerinden; il ve ilelerde vali ve
kaymakamlar; general ve amiraller, garnizon komutan ve silahl kuvvetler temsilci-
leri; belediye bakan, il ve belediye meclisi yeleri; yarg organlarnn ve adli ma-
kamlarn temsilcileri hkim ve savclar; rektr ve rektr yardmclar, dekanlar ve de-
kan yardmclar, enstit ve yksek okul mdrleri; baro bakan, noter odas baka-
n; bakanlklar ve kamu kurulularnn il ve ile kurulularndaki blge, il ve ile m-
drleri, okul mdrleri; banka mdrleri, siyasi partilerin il ve ile bakanlar, kamu
meslek kurulularnn ve sivil toplum kurulularnn temsilcilerinden olumaktadr.
Bakent dndaki illerde uygulanan protokol sradzeni, Bakanlar Kurulu ka-
raryla 05.05.2012 tarihli ve 28283 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle
konulan Ulusal ve Resm Bayramlar ile Mahall Kurtulu Gnleri, Atatrk Gnleri
ve Tarih Gnlerde Yaplacak Tren ve Kutlamalar Ynetmelii ekinde yer alan,
Bakent Dndaki llerde Tebrikata Giri Sras nda belirlenmitir. Sz konusu l
Protokol Sradzeni (l Protokol Listesi) aada verilmitir:
Vali
1. TBMM yeleri
2. Mahallin en byk komutan, general ve amiraller, garnizon komutan
3. Bykehir belediye bakan, bakan yardmcs, il belediye bakan
4. Cumhuriyet basavcs, adli yarg adalet komisyonu bakan, blge adliye ve
blge idare mahkemesi bakanlar, blge adliye mahkemesi basavcs, ida-
re ve vergi mahkemeleri bakanlar; niversite rektrleri, baro bakan
5. Vali yardmclar, kaymakamlar; il genel kolluunun en st amirleri; il genel
meclisi bakan, ile belediye bakanlar
6. Rektr yardmclar, faklte dekanlar, enstit ve yksekokul mdrleri
7. Genel ve zel bteli kurulularn st yneticileri
8. Valilike belirlenecek sayda, garnizon komutannca tespit edilecek silahl
kuvvetler mensuplar
9. Hkimler, savclar; noter odas bakan
129
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
4
Mlki protokol, Bakanlar
Kurulu kararyla karlan
ynetmeliklere dayanan; il
ve ilelerde vali ve
kaymakamlar tarafndan
uygulanan biimsel ve
trensel kurallar btndr.
10.ktidar partisi, ana muhalefet partisi ve Trkiye Byk Millet Meclisinde gru-
bu bulunan dier partilerin (alfabetik sraya gre) il bakanlar
11. Dekan yardmclar, enstit ve yksekokul mdr yardmclar
12. Resm Gazetedeki Bakanlar Kurulu listesindeki sraya gre bakanlklarn
blge ve il tekilatndaki amir, bakan ve mdrleri; il mill eitim mdrl-
nce belirlenecek ilkretim ve ortaretim okul mdrleri
13. Kamu bankalarnn mdrleri, KT ve TRT st yneticileri
14. Trkiye Byk Millet Meclisinde grubu bulunmayan siyasi partilerin il ba-
kanlar (alfabetik sraya gre)
15. l genel meclisi ve belediye meclisi yeleri
16. O yerdeki mesleki kurulular ve en fazla yeye sahip basn kuruluunun
temsilcileri
17. zel banka mdrleri
18. Kamu yararna alan dernek bakanlar.
Ayrca aada belirtilen hususlarda dikkate alnmaldr:
1. Bakent dnda TBMM Bakan, Babakan veya Bakanlarn trene katlma-
s durumunda Cumhuriyet Bayram ve Zafer Bayram tebrikatn, mahalli
mlki amir ile birlikte kabul eder ve nde yer alrlar.
2. Bakent protokol listesinde yer alan kiilerin ilde bulunmas halinde bunla-
rn yeri mlki idare amirince Bakent Protokol esas alnarak belirlenir.
3. lelerde tebrikata giri sras ildeki sraya gre belirlenir.
Tebrikatta TBMM Bakan, Babakan, Bakan bulunmas halinde, bu kiiler tebrikat mahal-
l mlki amirle birlikte kabul eder ve nde yer alr. Cumhurbakan bulunduunda tebri-
kat bizzat kabul eder.
Asker Protokol
Asker protokol asker trenlerde, asker i ve ilikilerde uygulanan kurallar bt-
ndr. 30.05.1956 tarihli ve 4/7346 sayl Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile Aske-
r Merasim ve Protokol Talimnamesi yrrle konmutur. Gnmzde uygula-
nan asker protokol kurallar Genelkurmay Bakanlnca 5 ubat 1996 tarihinde
yrrle konulan Trk Silahl Kuvvetleri Protokol Ynergesi ile dzenlenmi-
tir. Ynergede protokol esaslar, devlet byklerini karlama ve uurlama tren-
leri; yerli ve yabanc konuklar karlama, arlama ve uurlama; toplant, tren,
konferans, brifingler ve ziyaretler; ulusal, resm, mahall ve din trenler; kurulu
gnleri, anma gnleri, eref defteri, kortej dzeni ve davetiyeler ile ilgili hususlar
yer almaktadr.
Adli Protokol
Adli protokol; yarg organlarnda ve adli kurulularda dzenlenen trenlerde, top-
lantlarda ve durumalarda uygulanan trensel ve biimsel davran kurallar ile
yarg mensuplarnn kyafetleri, davalar ve adli yazmalar konularnda uygulanan
kurallar btndr. Sz konusu kurallar adli mevzuatta aklanmaktadr.
Akademik Protokol
Akademik protokol; niversitelerde dzenlenen akademik trenlerde ve etkinlik-
lerde (bilimsel toplant, panel, sempozyum, kolokyum ve seminerlerde); akademik
kyafetlerde uygulanan kurallar btndr.
130
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Din Protokol
Din protokol; din kurallarna ve din geleneklere dayanan mabedlerde ve ayinlerde
uygulanan biimsel kurallar btndr. Toplumsal yaamda uygulanan din proto-
kol konular unlardr: Cenaze merasimleri, toplu ibadet olan cuma ve bayram na-
mazlar, bayram ve kandil kutlamalar; kurban kesimi, mevlit, snnet, nikh ve ha-
tim merasimleri; cami, trbe ve kabir ziyaretleri ile hac yolculuunda uurlama ve
karlama merasimleridir. Ancak bu merasimler rf ve detlere gre dzenlenmek-
tedir. Trkiyede, Mslman toplumu ilgilendiren din merasimlerle ilgili olarak
htida (slam Dinine Giri) Merasimi Genelgesi (1987) ve Cenaze Hizmetleri
Rehberi (2008) bulunmaktadr.
Trkiyede camiye girerken ayakkablarn karlmas, camiye uygun ve kapal
kyafetle girilmesi, camide sessiz ve saygl olunmas, ibadet esnasnda imamn ar-
kasnda saf (sra) dzeninde durulmas; yaa byk olanlarn nde, genlerin ve
ocuklarn arkada, hanmlarn da en sonda ya da st katta namaz klmas gerekir.
Cenaze namaznda imamn tabutun arkasnda, cenaze yaknlarnn da imamn
arkasnda ve saf dzeninde ayakta durmas; camide, mevlitte ve duada toplulua
uyulmas; din bayramlarda kklerin aile byklerini ziyaret etmesi ve ellerini
pmesi din protokol kurallardr.
Din protokol, Hristiyanlkta ve Musevilikte ayrntl olarak dzenlenmitir.
Hristiyanlkta protokol dzenlemesi ilk kez 16. yzylda Papalk tarafndan yapl-
mtr. Katolik ve Ortodoks kiliselerinde ve sinagoglarda din protokol (vaftiz, ni-
kh ve cenaze merasimleri ile ayinler) atafatl biimde uygulanmaktadr.
Spor Protokol
Spor protokol; ulusal ve uluslararas spor kurulular tarafndan belirlenen, ulusal ve
uluslararas spor trenlerinde, sportif yarlarda ve karlamalarda hakemler, sporcu-
lar ve spor yneticileri tarafndan uygulanan biimsel ve trensel kurallar btndr.
rnein spor alan ve salonlarnda, eref tribnlerinde protokole dhil kiilerin, spor
yneticileri ile spor adamlarnn oturma hak ve dzenleri; ulusal ve uluslararas spor
karlamalarnda dzenlenen al ve dl trenleri spor protokolnn konulardr.
131
Din protokol, din kurallarna
ve din geleneklere dayanan,
mabedlerde ve ayinlerde
uygulanan biimsel kurallar
btndr.
Resim 6.1
Resm Cenaze Treni.
Kaynak:
www.gaziantep27.net
Eriim Tarihi:(15
Mart 2008)

Sosyal Protokol
Sosyal protokol; toplumsal alanda ve yaamda zel, sosyal i ve etkinliklerde uy-
gulanan ve toplumun byk bir kesimince benimsenmi olan sayg, grg ve ne-
zaket kurallar btndr. Bunlar: Aile ilikileri, doum, snnet, nian, nikh,
dn ve cenaze merasimleri; evre ve komuluk ilikileri; hanmlarla ve byk-
lerle ilikiler; hitap, selamlama, konuma, tokalama, tantrma, el pme, iek
ve hediye sunma; toplu ulamda; otel, restoran, kafe ve barda; opera, tiyatro, si-
nema ve konserde; oyun, spor, gezi, tatil, elence ve alverite; zel ve sosyal
davet, ziyaret ve ziyafetlerde; yemek yeme, iki, puro, pipo ve sigara imede;
mektup, davetiye, taziye, tebrik ve teekkr yazmada; giyimde, doum ve evlen-
me yldnmlerinde, bayram, kandil ve yeni yl kutlamalarnda ve zel gnlerde
uygulanan davran (sayg, grg ve nezaket) kurallardr. Bunlara sosyal dav-
ran kurallar da denir.
Kamusal, kurumsal ve toplumsal yaamda uygulanan sayg, grg ve nezaket kurallarna
sosyal protokol ya da sosyal davran kurallar denir.
Protokol, grg ve nezaket kurallar ile ilgili olarak www.belgeler.com/blg/2fvl/protokol-
ve-nezaket-kurallari adresine bakabilirsiniz.
Trkiyede, sosyal protokol oluturan sayg, grg ve nezaket kurallar gele-
neksel olarak Trk ve slam gelenekleriyle, Bat ve zellikle Fransz geleneklerinin
bir sentezi olarak biimlenmitir. Ancak son yllardaki sosyal davranlarda, ileti-
imsel ve kresel etkileimler nedeniyle, Bat serbestliinin toplumda ve zellikle
genler arasnda yaygnlat gzlenmektedir. Bu nedenledir ki kamusal, kurum-
sal ve toplumsal yaamda protokol ve sosyal davran kurallar son yllarda daha
ok nem kazanmtr.
Bir lkede protokol kurallarn en ok hangi etmenler belirlemektedir?
Sosyal yaamda uygulanan protokolde ncelik hakkn belirleyen ltler res-
m stat sahibi olma, konuk olma, yal olma ve hanm olmadr. Edzeyde olan-
larda konuk evsahibinden, hanm erkekten, yal genten nce gelir.
Buna gre, toplumsal yaamda davet ve ziyafetlerde uygulanan ve gelenek ha-
line gelmi ve genel kabul grm olan sosyal protokol sra dzeninde gayriresm
ncelik sras aada verilmitir (nltrk, 2000: 143):
1. Onur konuu (yabanc/ecnebi konuk, resm bir makam sahibi olan konuk,
evsahibine varlyla onur veren tannm yazar, sanat, sporcu, gazeteci,
politikac, brokrat, bilim insan, i adam, din adam vb. nemli konuk)
2. Varsa yabanc konuun beraberindeki arkada
3. Gemite resm makam igal etmi olan konuk
4. lk kez davet edilen konuk
5. Evsahiplerinin arkadalar ve akrabalar
6. Evsahiplerinin ocuklar.
132
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
5
Kurumsal Protokol (Turizm Protokol)
Kurumsal protokol; kamu ve zel kurum ve kurulularda uygulanan, kurum kl-
trne, kurumsal geleneklere; kurum mevzuatna ve kurum yneticilerinin bilgi,
grg ve deneyimlerine gre dzenlenen trensel, ynetsel ve biimsel davran
kurallar btndr.
Her kurumda ynetim ve temsil gerei protokoler olarak toplant, tren, kabul,
davet ve ziyafet dzenlenmekte; resm ve sosyal ziyaretler yaplmakta, konuklar
kabul edilmekte ve arlanmakta; resm yazmalar yaplmakta; resm ve sosyal et-
kinlikler dzenlenmekte ve bu etkinliklerde resm kyafet giyilmektedir. Sz konu-
su trensel etkinliklerde, resm i ve ilemlerde protokol kurallar uygulanmakta ve
btn yneticiler ve grevliler protokol kurallarna uymaktadrlar.
Kurumsal protokol aamadan olumaktadr: 1) Kurumsal dzeyde A proto-
kol, kurum st yneticilerinden (ynetim kurulu bakan, yeleri ile genel mdr
ve yardmclarndan) olumaktadr. 2) B protokol, st yneticiler ile birim ba-
kanlarndan; 3) C protokol de kurum personelinden olumaktadr. Bir davet, top-
lant ve trende, etkinliin nemine ve dzeyine uygun olan protokol uygulanr.
rnein sadece st konuklarn davet edildii bir toplant, tren ve ziyafette A pro-
tokol; edzey konuklarn katld bir etkinlikte B protokol; ast konuklarn ve
vatandalarn (mterilerin) arl olduu bir etkinlikte ise C protokol uygulanr.
Kurumdan emekli olan veya ayrlan yneticiler her zaman kurum protokolne
dhildir ve protokoler davet ve trenlere davetlidir. Kurumun (iletmenin) eski y-
neticileri, kurumdan/iletmeden ayrldktan sonra, baka kurumlara geseler, daha
st veya alt grevlerde bulunsalar ve/veya bu grevlerden emekli olsalar da, ku-
rum iin o kiiler daima eski genel mdrdr. (1den fazla eski ynetici varsa n-
ce atanan kdemli olur, nce gelir.) Ancak, bir kurumun eski genel mdr,
kurumsal bir davete, trene davet edildiinde grevdeki genel mdrden sonra,
genel mdr yardmclarndan nce gelir.
lke olarak uluslararas i ve ilikilerde diplomatik (uluslararas) protokol ku-
rallar; kurumlararas i ve ilikilerde, davet, ziyafet, toplant ve trenlerde ulusal
protokol kurullar; kurum iinde dzenlenen toplant, davet ve trenlerde, i ve
ilikilerde kurumsal protokol kurallar uygulanr. Kurumsal protokol, kurumsal
mevzuat ve dzenlemelere, kurum kltrne ve kurumsal geleneklere dayal ol-
duundan genelde her kurumda farkllklar gsterir. rnein; maliye protokol,
emniyet protokol, eitim protokol, salk protokol farkldr. Kukusuz turizm
sektrnde ve turizm iletmelerinde de kendine zg turizm protokol vardr ve
kendi iinde farkl zellikler tar. Her byk ve klasik otelin kendine zg, yer-
lemi ve benimsenmi kural ve gelenekleri (tarz) vardr. Buna, kurumsal pro-
tokol denir. Her ynetici ve her dzeydeki grevli kurumun/iletmenin proto-
kolne uymak zorundadr.
Turizmde her grevli, lkesel ve kurumsal bir temsilci olduu iin protokol kurallarn iyi
bilmelidir.
Turizm sektrnde ve turizm mesleinde uygulanan ve uygulanmas gereken
kurumsal protokol ilke ve kurallar unlardr:
Her turist/her mteri konuktur.
Her konuk/her mteri nemlidir.
Her konuk/mteri evsahibinden (kurum yneticilerinden) nce gelir.
133
Her kurumun kendi
kltrne, geleneine; yasa,
tzk ve ynetmeliklerine
dayal biimsel ve
davransal kurallardan
oluan protokol vardr.
Eski yneticiler protokolde,
grevde bulunan kurum
amirinden (bakan veya
genel mdrden) sonra,
yardmclardan nce gelirler.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Her lkeden gelen btn turistler konuk olarak eittir.
Her turiste konuk olarak nem ve deer vermek, sayg ve ilgi gstermek
Trk konukseverliinin temel ilkesidir.
Her turistin kiiliine, etnik kimliine, dinine, dncesine, inancna, giyimi-
ne ve davranna saygl olmak gereklidir.
Turizmde her grevli, zellikle profesyonel turist rehberi, lkesel ve ulusal
olarak turizm elisidir.
Turizmde her grevli ve her rehber sosyal kurumsal ve olarak lkesini ve
milletini temsil eder.
Turizmde alann temsil nitelii d grnm (klk kyafeti), davran,
konumas, bilgisi, yapt iin kalitesi; sayg ve nezaketi ile ortaya kar.
Turizmde her grevli ve rehber kiisel, mesleksel, kurumsal ve ulusal olarak
onur ve itibarn korumak zorundadr.
Turizmde alanlar, baka bir iletme veya kuruma gittiinde, kendisine nasl
davranlmasn istiyorsa misafirlere o ekilde davranmaldr.
134
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
135
Protokoln anlam ve nemini aklamak.
Protokol, ilke olarak resm alanda uygulanan res-
m davran kurallardr. Protokol, esas itibariyle
ekildir ve gsteritir. Protokol resmiyettir, res-
miyet de ekilciliktir. Protokol kurallarna uy-
mak, ekilsel kurallara uymak demektir. Sayg,
grg ve nezaket kurallarnda samimiyet esas-
tr; protokolde ise ekil (biim) esastr.
Protokoln uyguland alanlar ve konular s-
ralamak.
Protokol her gn ve her alanda uygunlanmaz.
Protokol kurallar genellikle yneticilerin makam
odalarnda, resm grmelerde, resm toplant-
larda, resm davetlerde ve trenlerde, resm oto-
mobillerde; resm konumalarda, resm kiilerle
ve zellikle devlet ve hkmet adamlar, subay-
lar, diplomatlar, mlki amirler, st dzey yneti-
ciler, hanmlar ve yabanc konuklarla i ve iliki-
lerde uygulanr. Protokol kurallarnn uyguland-
en nemli alanlar ve konular resm davet ve
ziyafetler ile trenlerdir. Sosyal ve resm btn
trenler, davet ve ziyafetler belirli biimsel kural-
lar iinde yrtlr.
Protokolde temel ilke ve esaslar aklamak.
Uluslararas, ulusal ve kurumsal protokolde uy-
gulanan bir takm ilke ve esaslar vardr. Sz ko-
nusu temel ilke ve esaslar unlardr: (1) ndege-
lim (ncelik - sonralk) sralamas. (2) Sayg ve
nezaket. (3) Onur ve itibar. (4) Temsil. (5) D-
zey eitlii ve denklik. (6) Karlkllk.
Protokol trlerini sralayp aklamak.
Protokol her alanda tek deildir. lke olarak dev-
letleraras i ve ilikilerde uluslararas szlelme-
lere dayal olan diplomatik protokol kurallar; l-
ke iinde ve kurumlararasnda uygulanan i ve
ilikilerde, trenlerde ve trensel etkinliklerde
kanun, tzk ve ynetmeliklere dayal olarak ulu-
sal protokol kurallar; kurumlarda ise kurumsal
protokol kurallar uygulanr. Bu yzden, her ku-
rumun kendi kurum kltrne ve kurumsal gele-
neklerine, mevzuatna ve dzenlemelerine (karar
ve kurallarna) dayanan kurumsal ve mesleksel
protokol vardr. rnein devlet bakanlarnn,
brokratlarn, askerlerin, yarglarn, vali ve kay-
makamlarn, bilim adamlarnn, spor adamlarnn,
din adamlarnn ve i adamlarnn kendilerine z-
g hukuksal, kurumsal ve mesleksel protokolleri
vardr. Bu nedenledir ki her kurum, her iletme
ve her meslek kendi protokol iinde yaar.
Protokolde nemli kiileri sralamak.
Her lkede protokolde nde gelen nemli kii-
ler grevde bulunan devlet ve hkmet adamla-
r ile yasama ve yarg organlarnn bakan ve ye-
leri, silahl kuvvetlerin komutanlar, akademik
kurumlarn bakanlar, diplomatlar, brokratlar;
din liderler, kamu meslek kurulular ile sivil
toplum kurulularnn bakanlardr.
zet
1
A M A
2
A M A
3
A M A
4
A M A
5
A M A
136
1. Osmanl Devletinde protokol hangi kelime ile ifa-
de edilmitir?
a. Adab muaeret
b. Terifat
c. Tutanak
d. Diplomasi
e. Sayg ve nezaket
2. Aadakilerden hangisi protokoln uyguland
alanlardan biri deildir?
a. Toplant
b. Resepsiyon
c. Tren
d. Dn
e. Resm tat
3. Aadakilerden hangisi protokoln uygulanmad-
yerlerden biridir?
a. Resm yazma
b. Resm konuklar karlama
c. Resm ziyaret
d. Resm giyim
e. Mteri ilikileri
4. Aadakilerden hangisi bir protokol ilkesidir?
a. Tokalama
b. Temsil
c. Selamlama
d. Grg kurallar
e. Davetler
5. Aadakilerden hangisi protokole dhil nemli kii
(VIP) deildir?
a. ube mdrleri
b. Generaller
c. Genel mdrler
d. Bakanlar
e. Kamu kurulularnn bakanlar
6. Aadakilerden hangisi uygulama alan olarak resmi
protokol trlerinden biridir?
a. Dn protokol
b. Mlki protokol
c. Yemek protokol
d. Giyim protokol
e. Yazma protokol
7. Aadakilerden hangisi devlet protokol listesinde
yer almaz?
a. Sivil toplum kurulularnn bakanlar
b. Bykeliler
c. Rektrler
d. zel sektr genel mdrleri
e. Yarg organlarnn bakanlar
8. Aadakilerden hangisi, il protokolnde yer almaz?
a. Esnaf ve sanatkrlar
b. Banka mdrleri
c. Kamu yararna alan dermekler
d. Milletvekilleri
e. Siyasi parti bakanlar
9. Turizm protokolnn temel ilkesi nedir?
a. Trk maln tantmak
b. Pazarlk yapmak
c. Her turiste nem ve deer vermek
d. Turiste elik etmek
e. Turistin dilinde konumak
10. Kurumsal protokolde kurumun eski genel mdr
kimden nce gelir?
a. Genel mdrden nce
b. Daire bakanndan nce
c. Mdrden nce
d. Genel mdr yardmcsndan nce
e. Mavirden nce
Kendimizi Snayalm
Devlet Dersi
Cevdet Sunay Cumhurbakan olduunda, Orduevin-
deki bir davete 2. Cumhurbakan smet nn gelince
ayaa kalkar, Paay kapda karlar ve oturmas iin
buyur eder. smet Paa: nce siz oturun der. Sunay:
Olur mu Paam!? diyerek yer gsterir. nn steler,
Sunay yine oturmaz. Bunun zerine nn sert bir ton-
la devlet dersi verir: Siz Cumhurbakansnz. nce siz
oturacaksnz. Biz size gre yerimizi alacaz.
Benzer bir olay da 1960larn ortalarnda Sleyman De-
mirel ile yaanr. Ankara Hukuk Fakltesinden Baba-
kan Demirel ile nn birlikte kapdan karlarken, De-
mirel bekler, nnye yol verir. nn de, Siz Baba-
kansnz. nden buyurun der ve Demirel nden ge-
er. renciler de Paann bu jestini ayakta alklarlar.
Bu renciler arasnda (sonradan cumhurbakan olan)
Ahmet Necdet Sezer de vardr. (Akyol, Milliyet Gazetesi,
27. 12. 2009, Pazar Eki: 4)
Antkabirde yaplan bir trende, gen Babakan Demi-
rel nde yryordu. Demirel, Bat Cephesi Komutan,
Atatrkn silah arkada ve 2. Cumhurbakan n-
nnn nnde yrmekten tedirginlik duydu. Yava-
lad. nn ile yan yana yrmeye balad. nn dedi
ki: Sayn Babakan! Ltfen ne geiniz. Ben sizin arka-
nzdan gelirim. Protokol insan kltmez.
Kaynak: Donat, Sabah Gazetesi, 19 08. 2011: 19.
Tarihte Protokol
Osmanl devletinde Fatih dneminden itibaren proto-
kole byk nem verilmitir. rnein Fatih dneminde
yabanc elilerin Padiahn elini pmesi elilere izinle
tannan bir ayrcalk olmutur. Kanun Sultan Sleyman
dneminde sarayda dzenlenen kabul trenlerinde ya-
banc elilerin getirdikleri armaanlar sunmadan nce
Sadrazam brahim Paann kaftannn eteini pmeleri
protokol bakmndan zorunlu tutulmutur. Bu yzden
16. yzylda ngiliz ve Fransz Krallar Osmanl devlet
protokolne zenmiler; Osmanl devlet protokoln
renmek ve Osmanl saraynda yetitirilmek zere pro-
tokol grevlilerini stanbula gndermilerdir.
Protokol tarih boyunca btn devletlerde nemli ol-
mu, titizlikle uygulanmtr. Ancak devletleraras iliki-
lerde ncelik hakk belirlenmedii iin 19. Yzyla
kadar her devlet kendini en byk kabul etmi; bu yz-
den devletleraras ilikilerde byk sorunlar yaanm-
tr. rnein, 19. yzyln bana kadar eliler, kendi h-
kmdarlarn temsil ettikleri yabanc lkelerdeki saray-
larda, dier elilerin nne gemek, kral ve kralielere
yakn mesafede yer almak iin dier elilerle itiip ka-
kmlar ve ncelik iddiasyla birbirleriyle yumrukla-
maya ve hatta sava ilanna kadar gitmilerdir. En ilgin
protokol olay 1661 ylnda yaanmtr. Londraya ata-
nan yeni sve Elisi Londra Kalesinin bulunduu iske-
leye 30 Eyll 1661 gn inmi; Fransz ve spanyol El-
ileri de yeni meslektalarn karlatmak iin arabalar-
n gndermilerdir. sve Elisi ngiltere Kral tarafndan
gnderilen arabaya binmi ve hareket etmitir. Fransz
Elisinin arabacs, sve Elisinin bindii arabann ard-
na taklmtr. Bu hareket (ne geme) spanyol Elisi-
nin arabacs tarafndan spanya Kralna ar bir haka-
ret olarak yorumlanmtr. Bu olay zerine Fransz ve
spanyol taraflar birbirlerine girmiler; bu kargaada
bir arabac ldrlmtr. Olay Fransa tahtnda bulu-
nan XIV. Louisnin spanya ile diplomatik ilikilerini
kesmesine kadar varmtr. Fransa Kral, Londradaki s-
panyol Elisi bu protokol ihlali yznden cezalandrl-
mad ve Fransadan resmen zr dilenmedii takdir-
de spanyay savala tehdit etmitir. spanya Kralnn,
protokol hatas yznden zr dilemeyi ve tazminat
vermeyi kabul etmesiyle olay kapanmtr. Baka bir
skandal da 1768 ylnda Londrada ngiliz Kralnn sara-
ynda verilen bir baloda yaanmtr. Fransz ve Rus El-
ileri oturmadaki ncelik konusunda tartmaya girip
yumruk yumrua gelmiler ve sorunu delloya kadar
gtrmlerdir. (Aytrk, 2009: 2-3)
Yaamn inden
Okuma Paras
137
138
1. b Yantnz yanl ise Protokoln Anlam ve ne-
mi konusunu yeniden gzden geiriniz.
2. d Yantnz yanl ise Protokoln Uyguland Alan-
lar ve Konular konusunu yeniden igzden gei-
riniz.
3. e Yantnz yanl ise Protokoln Uyguland Alan-
lar ve Konular konusunu yeniden gzden gei-
riniz.
4. b Yantnz yanl ise Protokolde Temel lkel ve
Kurallar konusunu baln yeniden gzden ge-
iriniz.
5. a Yantnz yanl ise Protokolde nemli Kiiler
(VIP) baln yeniden gzden geiriniz.
6. b Yantnz yanl ise Protokol Trleri konusunu
7. d Yantnz yanl ise Devlet Protokol konusu-
8. a Yantnz yanl ise Mlki Protokol konusunu
9. c Yantnz yanl ise Kurumsal Protokol konu-
3sunu yeniden gzden geiriniz.
10. d Yantnz yanl ise Kurumsal protokol (Tu-
rizm Protokol) konusunu yeniden gzden
geiriniz.
Sra Sizde 1
Protokol szc 1330 ylnda ilk kez Fransada res-
m tutanak anlamnda kullanlmtr. 18. yzyldan iti-
baren resm ilikilerde ve trenlerde ndegelme hakk,
devlet ve hkmet adamlar ve nemli ahsiyetler nez-
dinde, mahkemelerde, kabul ve trenlerde uyulmas ge-
reken biimsel davran kurallar olarak kullanlmtr.
Sra Sizde 2
Protokolde ilke olarak makam, unvan, rtbe sahibi n-
de gelir. Ayn unvan veya rtbe sahibi kiiler arasnda
kdemli olan nce gelir. Kiiler makam, unvan, rtbe
sahibi deillerse hanm olan nce gelir, her ikisi de ha-
nm ya da erkek ise yal olan nce gelir. Konuklar
evsahibinden nce gelir.
Sra Sizde 3
Trkiyede hava limanlarnda uygulanan VIP Listesinde
Trk ricalde (nemli kiiler listesinde) ilk drt srada
(1) Cumhurbakan, (2) TBMM Bakan, (3) Babakan,
(4) Eski Cumhurbakanlar, Cumhuriyet Senatosu eski
Bakanlar, Millet Meclisi ve TBMM eski Bakanlar ve
eski Babakanlar gelmektedir.
Sra Sizde 4
Devlet protokol genel olarak mill ve resm bayram t-
renlerinde; Cumhurbakannn greve balama ve teb-
rik trenlerinde; Cumhurbakannn kabul ve ziyaret
trenlerinde; Cumhurbakannn resm davet ve ziyafet-
lerinde; vefat eden cumhurbakanlarnn cenaze tren-
lerinde ve yabanc devlet bakanlarn karlama ve
uurlama trenlerinde uygulanmaktadr.
Sra Sizde 5
Bir lkede protokol ve sosyal davran kurallarn en
ok etkileyen ve belirleyen etmenler dinsel ve kltrel
normlar (deerler) ile hukuksal kurallar, dier bir ifa-
deyle kanun, tzk ve ynetmeliklerdir.
amda Protokol Kurallar, Ankara, TODAE Yayn.
Bozkurt, ., Ergun, T. ve Sezen, S. (1998). Kamu Y-
netimi Szl, Ankara, TODAE Yayn.
Girgin, K. (1982). Politika Szl, stanbul, Hr Yayn.
Grel, K. (1986), Protokol Bilgisi, stanbul, Milliyet
Yayn.
Robert, P. (1992). Le Petit Robert, Dictionnaire Lan-
gue Franaise I, Paris, Robert.
Protokol, Ankara, Dost Kitabevi.
Akyol, M. 27. 12. 2009, Milliyet Gazetesi (Pazar Eki)
Donat, Y. 19.08.2011, Sabah Gazetesi.

Ulusal ve kurumsal bayraklar sralayabilecek,
Resm tatlar ve tatlarda oturma dzenlerini aklayabilecek,
Resm toplantlarda, masa ve oturma dzenlerini aklayabilecek,
Mill ve resm trenlerde uyulmas gereken protokol kurallarn aklaya-
bilecek,
Kurumsal trenlerde uyulmas gereken protokol kurallarn aklayabilecek,
VIP konuklarn karlanmas, arlanmas ve uurlanmas ile ilgili protokol
kurallarn aklayabilecek bilgi ve becerilere sahip olabileceksiniz.
indekiler
Protokol etkinlikleri
Bayraklar
Toplantlar
Tatlar
Trenler
Konuklar
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
Sosyal Davran ve
Protokol
ULUSAL VE KURUMSAL
BAYRAKLAR
RESM - ZEL VE SOSYAL
TAITLAR VE TAITLARDA
OTURMA DZENLER
TOPLANTILAR
MLL VE RESM TRENLER
KURUMSAL TRENLER
VIP KONUK PROTOKOL
Kamusal ve
Kurumsal Yaamda
Protokol Etkinlikleri
7
ULUSAL VE KURUMSAL BAYRAKLAR
Ulusal ve zel tantc (kurumsal) bayraklarla ilgili kurallar Trk Bayra Kanunu
ile Trk Bayra Tznde dzenlenmitir. Bayrak, T.C. Devletinin lkesi ve mil-
letiyle blnmez btnlnn, bamszlnn ve ulusun egemenliinin sembo-
ldr. Bayraa sayg her vatandan ulusal grevidir.
Trk Bayra Tznn, Trk Bayra ve tantc zel (kurumsal) bayrak ile il-
gili hkmleri aadaki maddelerde yer almaktadr.
Ulusal Bayrak (Trk Bayra)
Trk Bayrann eni 50 cm veya katlardr. Bayran bykl, ekilecei binann
bykl ile uyumlu olmaldr. Bayrak direkleri aa veya madenden yaplm
yuvarlak ve beyaz boyal, direk ykseklii yerden en az 3 metre olmaldr. Direk,
binann en yksek yerine veya n yznn tam ortasna ya da binann n giriinde
en uygun yere dikey olarak dikilir. Bayrak; sabah 08.00de veya gn aarrken hz-
l bir ekilde ekilir, gn batmnda yava yava indirilir. Bayrak yrtk, skk, ya-
mal, delik, kirli, soluk, buruuk olarak kullanlmaz; oturulan, ayak baslan yere
konulmaz; yrtlmaz, yaklmaz ve yere atlmaz.
Bayrak Konulacak Makam Odalar ve Salonlar
Cumhurbakan, TBMM Bakan, Babakan; Anayasa Mahkemesi, Yargtay ve Da-
ntay Bakanlar; Bakanlar, Yksekretim Kurulu Bakan, Saytay Bakan, Yar-
gtay Cumhuriyet Basavcs, Dantay Basavcs, Yargtay ve Dantay Bakan ve-
killeri ve daire bakanlar, Uyumazlk Mahkemesi Bakan, Yksek Seim Kurulu
Bakan, Saytay daire bakanlar; Cumhurbakanl Genel Sekreteri, Devlet De-
netleme Kurulu Bakan, Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu Bakan; ni-
versite rektrleri, mstearlar, valiler, bykeliler, mstear yardmclar, genel
mdrler ve bu dzeydeki bakanlklar; blge idare mahkemesi bakanlar, cum-
huriyet savclar, adalet komisyonu bakanlar; faklte dekanlar, kaymakamlar, ba-
konsoloslar, belediye bakanlar; blge mdrleri; bakanlklarn il kurulularnn
banda bulunanlarn, resm hastane batabiplerinin; Polis Akademisi Bakan, il
emniyet mdr, polis koleji ve polis yksek okulu mdrlerinin makam odalar-
na; bakanlklarn, yksek retim kurumlarnn, valiliklerin toplant, bilgilendirme
ve eref salonlarna ve mahkemelerde duruma salonlarna Trk Bayra konur.
Kamusal ve
Kurumsal Yaamda
Protokol Etkinlikleri
Bayran ekilmesi ve
indirilmesi esnasnda ve
tren geilerinde Bayrak
cephe alnarak selamlanr.
Makam odalarnda ve salonlarda Trk Bayra, tepesinde ay yldz bulunan dire-
e ekili bulunur ve makamda oturana gre makam masasnn sa gerisinde uygun
bir yere konur. Trk Bayrann byklnn oda ve/veya salon byklne uy-
gun olmasna, ularnn yerden en az 25 cm yksek olmasna dikkat edilmelidir.
Bayrak ekilecek Makam Tatlar
Cumhurbakann, illerde valilerin, grevli bulunduklar d lkelerde bykelilerin
makam tatlarnn sa n tarafna, tepesinde ay yldz bulunan kromajl kk di-
reklere Trk Bayra ekilir. Ayrca kaymakamlar da makam tatlarna ulusal ve
resm bayram gnlerinde ve hudut grmelerinde Bayrak ekerler. Cumhurbaka-
nnn bulunduu yerde ve kortejde sfat ne olursa olsun kimse makam tatna Bay-
rak veya fors ekemez. Makam sahibi iinde olmadka makam otomobiline Bayrak
ekilmez. Makam sahibi iinde olsa da zel gezilerde tata Bayrak ekilmez. Kamu
kurulularnn yneticileri makam otomobillerine Trk Bayra ekemezler.
Bayrak ekilecek ve Konulacak Yerler
Tren alanlarnda, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnda, siyasal par-
tilerin merkez, il ve ile rgtlerinde; fabrikalarda ve iletmelerde ulusal bayram,
genel tatil ve hafta tatili gnlerinde Bayrak ekilir. Birden ok resm dairenin bu-
lunduu binaya tek Bayrak ekilir. Bina nnde Bayrak direi iki veya drt ya da
daha fazla ise, Trk Bayra bina nyzne (binadan kana) gre sa baa eki-
lir. Ancak bayrak direi adet ise Trk Bayra ortadaki diree ekilir.
Ulusal spor karlamalarnda, ulusal geleneklerin gerektirdii trenlerde ve d-
nlerde Bayrak kullanlabilir. Ulusal ve resm bayramlarda, mahalli kurtulu gnle-
rinde ve Atatrk Anma Gnnde i yeri, konut vb. zel yerlere Bayrak aslabilir.
Resm bir tren, konferans veya toplantda, platforma veya sahneye Trk Bay-
ra konulmas gerektiinde, Bayrak krsdeki konumacnn sa tarafna konur.
Resm ziyaret ve trenlerde, konuk devlet bayra, tren alanndaki eref locasna
veya konuun kald binann ana giriine, yz dnldnde Trk Bayrann so-
lunda yer almaldr.
Uluslararas toplantlarda, konferanslarda, fuarlarda ve yabanc turistlerin konakladkla-
r yerlerde (otellerde), yabanc devlet bayraklar ancak Trk Bayra ile birlikte ekilebi-
lir. Bu durumda Trk Bayra binann n yzne (kapdan kana) gre sadaki ilk diree
ekilir. kiden ok yabanc devlet bayrann Trk Bayra ile birlikte ekilmesi durumun-
da dier devletlerin bayraklar Trk Bayrann soluna Trke alfabetik sraya gre eki-
lir. Ancak uluslararas bir kurulu tarafndan toplant, kongre vb. dzenlendiinde bay-
raklar ngilizce alfabetik olarak sralanr. Otelin zel tantc bayra, ulusal bayraklardan
sonra ekilir.
Yabanc lkelerin devlet ve hkmet adamlar ya da kamu kurumlarnn ba-
kanlaryla yaplan ikili toplant ve trenlerde, bu kiiler onuruna verilen resm ye-
meklerde evsahibi yabanc konuu sana alr, konuk lkenin bayra da sa arka-
da, Trk Bayra sol arkada yer alr. Yabanc lke bayra Trk Bayra ile birlik-
te ift olarak masa stne konulduunda (yabanc konuk evsahibinin sanda ol-
duu iin) yabanc lke bayra sada, evsahibi ve Trk Bayra solda yer alr.
TBMM binas nndeki Bayrak hari 10 Kasm gn Atatrkn ansna lkede, bykeli-
lik ve konsolosluklardaki her Bayrak yarya ekilir.
142
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Srekli Bayrak ekilecek Yerler
Trk Bayrann her gn yirmi drt saat boyunca ekili olmas gereken yerler
unlardr:
Cumhurbakanl
TBMM
Antkabir
Hkmet konaklar
Polis, jandarma, hudut, gmrk muhafaza karakollar ve hudut kaplar
Bamsz takm ve blkler ile daha st asker birlik ve kararghlar
Eitim ve retim kurulular
Ky ve mahalle muhtarlklar
Tm kamu kurum ve kurulular
Kamu kurum ve kurulularna ait fabrika ve iletmeler
Kurum bayra yneticinin makam odasnda nereye konur?
Bayrak rtlecek Yerler
Bayrak, al trenlerinde Atatrk heykellerine, resm yemin trenlerinde masala-
ra rtlebilir. Ayrca Cumhurbakanl yapm kiilerin, ehitlerin, Trk Silahl
Kuvvetlerinin sivil personel dndaki mensuplarnn ve emeklilerinin; makam oda-
larnda Bayrak bulunan kamu grevlilerinin, bu grevleri daha nce yapm olan-
larn ve aada yazl kiilerin cenaze trenlerinde tabutlarna Bayrak rtlebilir:
Milletvekilleri ve milletvekillii yapm olanlar
Gaziler
Yksek yarg organlar, Saytay yeleri ve emeklileri
Hkimler, savclar ve emeklileri
Yksekretim kurumlar retim yeleri ve emeklileri
Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu yelii yapm olanlar
Devlet sanatlar
Devlet madalyas sahipleri
Kzlay ve THK Bakanl yapm olanlar
Emniyet mensuplar ve emeklileri
Dnya, olimpiyat ve Avrupa ampiyonluu kazanm olmalar dolaysyla
kendilerine aylk balanm sporcular
Resm okul mdrleri
Basn eref kart sahipleri
i, iveren konfederasyonlar bakanl yapm olanlar
Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn en st kuruluunun ba-
kanln yapm olanlar
Bilimsel, sanatsal, kltrel, sportif ve sosyal alanlarda stn hizmet verdii
mlki amirlerince kabul edilen dier Trk vatandalar.
Devlet aleyhine veya yz kzartc su ilemekten hkm giymi olanlarn tabutlarna, affe-
dilmi olsalar da Bayrak rtlmez.
143
7. ni t e - Kamusal ve Kur umsal Yaamda Pr ot okol Et ki nl i kl er i
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
zel Tantc (Kurumsal) Bayrak
zel tantc (kurumsal) bayrakla ilgili esaslar Bayrak Tznde, bu bayraklarn
kullanma izni ve tescil ilemleri de Tantc Bayraklarn Kullanlma znine ve Tes-
cil lemlerine Dair Ynetmelikte belirlenmitir.
Kurumsal bayrak, boyu eninin bir buuk kat olan ve zerinde resm ya da zel
kuruluun tescil edilmi yaz, resim, iaret, rumuz ve amblemi bulunan, kurumu tan-
tc zel bayraktr. Kurumsal bayrak kurumun binalar nne ekilir, kurumsal tren
ve toplantlarda kullanlr, makam sahibi yneticilerin odalarnda alma masalarnn
sol gerisine konur. Kurumsal bayrak direklerinin tepesinde ay yldz bulunmaz.
Kurum bayra bina nnde nerede yer almaldr?
Bina nnde kurumsal bayrak ekildiinde en az iki direk bulunur; bina n y-
zne (binadan kana) gre sadaki diree Trk Bayra, soldaki diree kurumun
bayra ekilir. Kurumsal bayran ebad Trk Bayrandan byk, direi de Trk
Bayra direinden yksek olamaz. Kurum bayra, Trk Bayra ve yabanc lke
bayraklaryla birlikte ekildiinde en sonda yer alr. Kurumsal bayrak tescil edil-
medike kullanlamaz. Tescil ilemi, ileri Bakanlnca yaplr.
RESM - ZEL VE SOSYAL TAITLAR VE TAITLARDA
OTURMA DZENLER
Resm tatlar, makama tahsisli makam arabalar ile kurumda hizmet tahsisli ara-
lardr. letmelerin aralar, kurumsal tatlardr. Taksiler, sosyal nitelikte hizmet tat-
lardr. Kiinin sahip olduu ve kulland aralar zel tattr. Makam tatlar ile res-
m, zel ve sosyal tatlarda oturma dzenleri aada aklanm ve gsterilmitir.
Makam Tatlar
Makam otomobillerinde arka sa koltuk onur yeridir ve makam sahibine aittir. Ma-
kam sahibi (ynetici) arka sa koltua oturur. Makam sahibi otomobilde olmad-
nda arka sa koltuk bo kalr; makam sahibinin ei, yardmcs, arkada veya ak-
rabas makam otomobiline bindiinde arka sol koltua oturur. Makam otomobilin-
de arka sa koltua makam sahibi dnda sadece vekili, st ve edzey resm
konuu oturabilir. Makam sahibi stn, resm konuunu veya onur konuunu
makam otomobiline aldnda, onu sana buyur eder; kendisi soluna geer.
Makam otomobiline onur konuu, makam sahibi ve/veya stler binmeden astlar
binmezler. Otomobilden onur konuu, makam sahibi ve/veya stler inmeden astlar
inmezler (koruma grevlisi ve makam grevlileri hari). Otomobile binite ve otomo-
bilden inite makam sahibinin ve onur konuunun ncelii vardr. Makam otomobi-
linde oturma dzenleri ekil 7.1de gsterilmitir.
144
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
2
Makam otomobilinde n sa
koltua koruma grevlisi,
tercman, rehber, ynetici
asistan, memur oturur.
KSMT
2 Makam
Sahibi
KSMT
2 Bo
ekil 7.1
Makam
Otomobilinde
Oturma Dzeni
Bu ekilde kullanlan ksaltmalarn anlamlar: : ofr, K: Koruma, S: Sekreter,
(Asistan), M: Mihmandar ve T: Tercman-Rehber eklindedir.
Resm Tatlarda Oturma Dzeni
ofrn kulland resm ya da kurumsal tatlarda oturma dzeni unvan, rtbe ve-
ya kdem srasna gredir. Resm tatlarda oturma dzeninde protokol sras; birin-
ci yer arka sa, ikinci yer arka sol ve nc yer n sadr. Resm tata drt kii
binildiinde, en st ya da en kdemli olan, tatn arka sa koltuuna; ikinci kdem-
li arka sol koltua; nc kdemli arka ortaya, en kdemsiz n sa koltua oturur.
rnein resm bir tata kii bindiinde; mdr arka saa, mdr yardmcs ar-
ka sola, memur (hanm da olsa) n saa oturur. Resm tatlarda oturma dzenleri
ekil 7.2de gsterilmitir:
Takside Oturma Dzenleri
Ticari takside birinci nemli yer, arka sa koltuk; ikinci yer, arka sol koltuktur.
Taksiye kii binildiinde, birinci kii arka sa, ikinci kii arka sol ve nc ki-
i ne oturur. Taksiye tek hanm ya da erkek bindiinde daima arka saa oturur.
Hanm ve erkek birlikte taksiye binecekse erkek arka sa kapy aar, nce bi-
ner ve sola geer; hanm sonra biner, saa oturur. Taksiye iki hanm bir erkek bin-
diinde erkek n saa, hanmlar arkaya otururlar. Takside oturma dzenleri aa-
daki emalarda gsterilmitir.
cretli ofrn Kulland zel Otomobilde Oturma Dzeni
cretli ofrn kulland zel otomobilde, takside olduu gibi, hanm arka sa
koltua, erkek arka sol koltua oturur. Ancak kamusal ve zel kurulularda ku-
rum, iletme aracnda, ynetici daima arka sa koltua, ei arka sola oturur.
Sahibinin Kulland zel Otomobilde Oturma Dzenleri
Sahibinin kulland zel otomobilde birinci yer, ndeki sa koltuk; ikinci yer, ar-
ka sa; nc yer, arka sol koltuktur. Otomobile tek konuk bindiinde konuk, n
sadaki koltua oturur. Konuk hanm ise otomobili kullanan ister hanm ister er-
kek olsun, ndeki sa koltua oturur. n koltuu bo brakp arka koltua otur-
145
ekil 7.2
Bo
2 1
4
2 3 1
3
2 1
Resm Tatlarda
Oturma Dzeni
ekil 7.3
E H
E
2. H 1. H
Takside Oturma
Dzeni
Bu ekilde kullanlan ksaltmalarn anlamlar: : ofr; H: Hanm, 1.H: 1. Hanm,
2.H: 2.Hanm; eklindedir.
ya da drt hanm, ya
da drt erkek taksiye
bindiinde, evsahibi ya da
paray deyecek kii takside
n sa koltua oturur.
mak, otomobili kullanan sahibine kar saygszlktr. ki veya konuk olduun-
da n koltua hanm, yal, resm veya sosyal stat sahibi kii oturur.
Otomobili sahibi kullanyor, ei refakat ediyor ve bir erkek ya da hanm konuk
varsa ei n sa koltua; konuk arka sa koltua oturur. Otomobili kullanan sahi-
bi ve ei, bir ifti otomobillerine aldklarnda, otomobili kullanan erkek ile konuk
erkek ne; eleri (hanmlar) arkaya otururlar. Ancak evsahibi hanm, konuk han-
m sana alr, kendisi sola geer.
Otomobili sahibinin kulland tatlarda evsahipleri ile konuklarn oturma d-
zenleri aada belirtilmitir:
Bir zel iletme yneticisi ve ei makam aracna bindiklerinde nasl oturmaldr?
TOPLANTILAR
Protokol kurallarnn uyguland nemli yerler ve etkinliklerden biri de kurumsal,
kurumlararas ve uluslararas toplantlardr. Toplantnn baars; toplant salonu-
nun fiziksel olarak uygun olmasna; yani masa ve oturma dzeninin amaca ve pro-
tokol kurallarna uygun olarak hazrlanm olmasna baldr. Bu yzden toplant-
larda uygulanan protokol kurallarn, masa ve oturma dzenlerini ve toplant yn-
temlerini bilmek gereklidir.
Toplant egdm, sorun zme, karar verme ya da bilgilendirme ve yneltme yntemidir.
Toplantlarda Protokol Kurallar
Toplant protokolnde en nemli kural; iki tarafl (kurumlararas ve uluslararas)
toplantlarda heyet bakanlarnn unvan veya stat bakmndan eitlii (denklii),
toplantya katlanlarn (heyet yelerinin) saysal olarak eitliidir. rnein konuk
taraf toplantya genel mdr yardmcsnn bakanlnda katldnda, evsahibi
kurumun heyet bakan da genel mdr yardmcs olmal; toplantda dikdrtgen
masann orta merkezlerine karlkl olarak oturmaldrlar. Kurum amiri (genel m-
dr) bu toplantya katlmak ve iki heyete bakanlk etmek isteinde genel mdr
dikdrtgen masann u merkezine tek olarak oturur; konuk taraf sana, kurum
personelini soluna alr.
Kurumlararas toplantlarda temsil ve ynetim asndan en nemli kural, top-
lantya katlan heyet yelerinin saysal eitliidir. Toplantya konuk taraf be kii-
lik heyet olarak geldiinde, evsahibi kurum da toplantya be kii olarak katlma-
ldr. nk bir toplantda saysal ynden azlk, ynetim ve temsil bakmndan za-
yflk demektir. Ancak evsahibi taraf saysal olarak fazla olduunda, rnein konuk
be kii evsahibi sekiz kii olduunda, kii heyet bakannn arkasna oturmal-
dr. Heyet bakan ortada heyet yeleri bakann sanda ve solunda unvan ve k-
dem srasna gre otururlar.
146
Bo
1
3 2 Bo
1
ekil 7.4
Otomobili
Sahibinin
Kulland zel
Tatlarda Oturma
Dzeni
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
3
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Etkili ve verimli toplant yapabilmek iin, toplant yaplan odann ya da salonun
uygun nitelik ve zellikte olmasna zen gsterilmelidir. nk bir toplantnn ba-
ars, fiziksel ortamn ve koullarn da iyi ve gzel olmasna baldr. Bu nedenle
toplant yeri dikkatle seilmeli; s, k, havalandrma gibi fiziksel etmenler gz
nnde bulundurulmal; en iyi biimde stlmal, aydnlatlmal ve havalandrlma-
ldr. Toplant odas/salonu fiziksel olarak yeterli byklkte, estetik olarak aydn-
lk, ak, ergonomik, ho ve gzel; grltden uzak veya ses ve grltden yaltl-
m olmal; katlanlarn rahat oturmalarna ve konumalarna, birbirlerini rahat gre-
bilmelerine ve iitmelerine olanak salamaldr. Toplant odasnda (salonunda) ma-
sa dzeni uygun; koltuklar rahat, ortopedik, ergonomik ve kuma olmaldr. Top-
lantya katlanlarn nne isimlik, bloknot, kt, kalem, su ve bardak konmal; top-
lant salonunda pipo, puro, sigara ve iki iilmemelidir. Toplantya katlanlarn sa-
ys fazla olduunda herkesin nne mikrofon konmaldr. Yabanclarla yaplan
toplantlarda simltane (ezamanl) evirmen ve eviri cihazlar salanmaldr.
Toplantlarda Masa ve Oturma Dzenleri
Toplantlarda masa ve oturma dzenleri protokol bakmndan olduu kadar top-
lantnn etkinlii asndan da olduka nemlidir. Aada, masa ve oturma dzen-
leri aklanmaktadr.
Masa Dzenleri
Toplant protokolnde masa ve oturma dzeni nemlidir. Dikdrtgen masada ba-
kan olarak en uygun oturma yeri, masann u merkezidir. ki heyet olarak dikdrt-
gen masada edzeyde yaplan toplantda oturma yerleri masann orta merkezleri-
dir. Tek bakanl, ok tarafl toplantda U masada bakan olarak oturma yeri U ma-
sann ak ucunun ortasdr. Eit dzeyde yaplan toplantlarda en uygun masa ve
oturma dzeni yuvarlak masadr. Personel ile yaplan toplantda bakan olarak en
uygun oturma yeri, nde ve tek masada oturmaktr.
Toplantlarda kullanlan U, yuvarlak, kare, dikdrtgen, kegen ve hilal masa
tiplerinin farkl anlamlar, nemleri ve etkileri vardr. nk eit dzeydeki toplan-
tlarda gr alverii ve katlm salamak iin yuvarlak masa; ksa sreli toplant
ve grme yapmak iin kare masa; otorite altnda toplant yapmak iin dikdrt-
gen veya U masa, etkili iletiim ve demokratik katlm salamak iin kegen ve-
ya hilal dzeni tercih edilmelidir. ki tarafl toplantlarda heyet bakan yneticiler
dikdrtgen masann orta merkezlerinde; ynetici kurumda kendi astlaryla yapt
toplantlarda astlar unvan ve/veya kdemlerine gre sanda ve solunda yer alrlar.
Emir verme, ynlendirme, bilgilendirme ve eitme amal toplantlar ise salonda
ve sra dzeninde yaplmaldr.
Toplant salonunda, toplantya katlan temsilcilerin kendilerine ayrlan (unvanlar
yazlan veya gsterilen) yerlere oturmalar; oturma yerleri belirlenmemi ise, kurumla-
rnn veya kendilerinin unvan ve statlerine uygun yerlere oturmalar gereklidir.
Oturma Dzenleri
Bir kurumda, dier kurulularn temsilcileriyle yaplan toplantda kurulularn tem-
silcileri, toplantda, mevzuatta belirtilen sraya gre otururlar. Mevzuatta bir srala-
ma belirlenmemi ise, (1) masadaki isimliklere yalnzca kurum adlar yazldnda
toplantya katlan temsilciler kurumsal protokol srasna gre (Maliye Bakanl,
Hazine Mstearl, Orman Genel Mdrl vb.); (2) masadaki isimliklere top-
lantya katlan temsilcilerin ad, soyad ve unvanlar yazldnda, kendi unvan ve
statlerine uygun olarak otururlar. (smail CAN, ... Mstear Yardmcs. Tugay
BA, ... Genel Mdr. Aye TEMZ, ... Bakanl Eitim Dairesi Bakan.)
147
Dikdrtgen masada u merkezde oturmak, otorite ve egemenlii; orta merkezde karlk-
l oturmak, eitlii ifade eder.
Diktrtgen bir masada yaplan kurumsal toplantda ynetici (bakan) nereye oturmaldr?
Kurumlararas toplantlarda protokol sorunu olmamas iin katlacaklarn unvanla-
r nceden renilmeli, oturacaklar yerler belirlenmeli, isimlikleri masa stne kon-
maldr. Aksi takdirde, toplantda oturma yeri konusunda tartma ve sorun kabilir.
Toplantlarda masa ve oturma dzenleri aada gsterilmektedir. (Aytrk, 2009: 111).
MLL VE RESM TRENLER
Trenler kamusal ve kurumsal yaamda protokol kurallarnn tam olarak uygulan-
d en nemli resm etkinliklerdir. Trenler devletlerin, kamu ve zel btn kuru-
lularn g, byklk ve stnlk gsterisidir.
Devlet hayatnda Cumhurbakannn katld trenlere devlet treni; ba-
kentte, il ve ilelerde dzenlenen Cumhuriyet Bayram trenlerine ulusal tren;
il ve ilelerde resm bayramlarda, mahall kurtulu gnlerinde, Atatrk anma
gnlerinde ve tarih gnlerde yaplan trenlere resm tren; yksek yarg organ-
larnda yaplan trenlere adli tren; asker kurularda yaplan trenlere asker
tren; niversitelerde yaplan trenlere akademik tren; bakanlklarda, kamu
kurumlarnda ve zel sektr kurulularnda dzenlenen tren ve trensel etkinlik-
lere kurumsal tren; toplumsal yaamda kii ve kurulularca yaplan tren ve t-
rensel etkinliklere de sosyal tren (nikh treni vb.) denir.
Trenlerde davet edilecek kiilerin ndegelme sralamas, kyafet biimi, davet-
lilerin karlanmas ve oturma dzeni protokol olarak olduka nemlidir. Trene
katlan btn davetliler protokol kurallarna uygun olarak giyinmek, oturmak, ko-
numak ve davranmak durumunda ve sorumluluundadrlar.
Mill, Resm ve Mahall Trenler
Trkiyede; bakentte, il ve ilelerde kutlanan mill ve resm bayramlar ile mahall kur-
tulu gnleri, Atatrk gnleri ve tarih gnlerde yaplacak trenler 05.05.2012 tarihli
ve 28283 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak Bakanlar Kurulu karar ile yrrle
konulan Ulusal ve Resm Bayramlar ile Mahall Kurtulu Gnleri, Atatrk Gnleri ve
Tarih Gnlerde Yaplacak Tren ve Kutlamalar Ynetmelii ile dzenlenmitir.
148
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Bakan
1
2
3
4
5
1
2
3
4
5
Evsahibi Konuk
ekil 7.6 ekil 7.7
st Bakanl ve ki Tarafl
Toplant Dzeni
Ebakan
5
3
1
2
4
4
2
1
3
5
Ebakan
Ebakanl ve ift Tarafl
Toplant Dzeni
Bakan
1
3
5
7
9
2
4
6
8
10
ekil 7.5
Dikdrtgen Masada Tek
Bakanl, Tek Tarafl
Toplant Dzeni
Bir trenin grkemi ve
dzeni o kurumun gcn,
bykln, stnln,
zenginliini ve saygnln
gsterir. Bu yzden her
lkede ulusal, kamusal,
kurumsal, sosyal ve kltrel
btn trenler protokol
kurallarna uygun olarak
grkemli bir ekilde
dzenlenir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
Ynetmelik hkmleri gereince; Bakent dnda Trkiye Byk Millet Mecli-
si Bakan, Babakan veya Bakanlarn trene katlmas durumunda; Cumhuriyet
Bayram ve Zafer Bayram tebrikatn, mahall mlki amir ile birlikte kabul eder ve
nde yer alrlar. eref tribnnde mahall mlki amirden nce yer alrlar. Tren ge-
iini mahall mlki amir, garnizon komutan ve belediye bakan ile birlikte eref
tribnnde ayakta kabul ederek selamlar; TBMM Bakan ile Babakann katlma-
d, birden fazla Bakann bulunduu durumlarda Resm Gazetedeki Bakanlar
Kurulu listesinde nde olan Bakan selamlamaya katlr.
Bayramn balang ve biti saatleri arasnda resm kurumlar bayraklarla donatlr.
Bakentte; Cumhuriyet Bayram trenleri programnn hazrlanmas ve uygulan-
mas Dileri Bakanl Protokol Genel Mdrlnce, ileri Bakanlyla koor-
dine edilerek yrtlr. Zafer Bayram trenleri, Dileri Bakanl Protokol Genel
Mdrlnce, Genelkurmay Bakanlyla koordine edilerek yrtlr.
l ve ilelerde ulusal bayram, resm bayramlar, mahall kurtulu gnleri, Atatrk
gnleri ve dier tarih gnlerin kutlanmas, vali veya grevlendirecei vali yardm-
cs veya kaymakamn bakanlnda; garnizon komutanl, belediye bakanl,
emniyet mdrl, mill eitim mdrl, genlik hizmetleri ve spor mdrl-
ile mlki idare amirince uygun grlecek dier kamu kurum ve kurulular ile
sivil toplum kurulular temsilcilerinin katlmyla oluan komite tarafndan dzen-
lenir. Tren ve kutlama program illerde valinin, ilelerde kaymakamn onay ile
yrrle girer.
Kamu Personeli Klk-Kyafet Ynetmelii gereince ulusal ve resm bayramlar-
da ve resm trenlerde koyu renk takm elbise giymek zorunludur.
Cumhuriyet Bayram
Cumhuriyetin ilan edildii 29 Ekim gn ulusal bayramdr. Trkiyenin iinde ve
dnda Devlet adna yalnz 29 Ekim gn tren yaplr. Bayram 28 Ekim gn sa-
at 13.00te Bakentte yaplan yirmibir pre top at ile balar ve 29 Ekim gn sa-
at 24.00te son bulur.
Bakentte Cumhuriyet Bayram trenleri; Antkabire Cumhurbakan tarafndan
elenk konulur ve stiklal Mar ile birlikte bayrak gndere ekilir. Cumhurbaka-
n tarafndan Cumhurbakanlnda tebrikat kabul edilir. Cumhurbakan tarafn-
dan trene katlanlarn ve halkn bayram kutlanr. stiklal Mar ile bayran gn-
dere ekilmesini mteakip tren geii ve programda yer alan dier faaliyetler uy-
gulanr. Cumhuriyet Bayram resepsiyonu Cumhurbakan tarafndan verilir.
Bakent dnda Cumhuriyet Bayram trenleri; Atatrk ant veya bstne mlki
idare amiri, garnizon komutan ve belediye bakan tarafndan elenk konulur. Ml-
ki idare amiri tarafndan tebrikat, il protokol listedeki sraya gre makamnda kabul
edilir. Mlki idare amiri tarafndan, beraberinde garnizon komutan ve belediye ba-
kan olduu halde, trene katlanlarn ve halkn bayram kutlanr, stiklal Mar ile
birlikte bayrak gndere ekilir. Mlki idare amiri tarafndan bayramn anlam ve ne-
mini belirten konuma yaplr. Tren geii mlki idare amiri, garnizon komutan ve
belediye bakan tarafndan eref tribnnden selamlanr. Programda yer alan dier
faaliyetler uygulanr. Cumhuriyet Bayram resepsiyonu vali tarafndan verilir.
Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram
Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram 23 Nisan gn saat 08.00de balar ve saat
24.00te son bulur. Mill Eitim Bakan gnn anlam ve nemini belirten mesajn
medya araclyla bildirir. Mill Eitim Bakan bir il trenine katlr. Atatrk ant ve-
ya bstne milli eitim mdrl tarafndan elenk konulur. elenk konulduk-
tan sonra stiklal Mar ile birlikte bayrak gndere ekilir. Kutlama komitelerince
149
Bayramlar sresince resm
kurumlar bayraklarla
donatlr.
hazrlanan programda yer alan dier faaliyetler uygulanr. Programda tren geii
ve tebrikata yer verilmez.
Atatrk Anma, Genlik ve Spor Bayram
Atatrk Anma ve Genlik ve Spor Bayram 19 Mays gn, Atatrkn 19 Mays
1919da Samsunda karaya kt saat olan 07.00de balar ve saat 24.00te son bu-
lur. Genlik ve Spor Bakan gnn anlam ve nemini belirten mesajn medya ara-
clyla bildirir. Genlik ve Spor Bakan bir il trenine katlr. Atatrk ant veya
bstne genlik hizmetleri ve spor mdrl, bulunmamas halinde mlki ami-
rin grevlendirecei bir mdrlk tarafndan elenk konulur. elenk konulduktan
sonra stiklal Mar ile birlikte bayrak gndere ekilir. Kutlama komitelerince ha-
zrlanan programda yer alan dier faaliyetler uygulanr. Programda tren geii ve
tebrikata yer verilmez.
Zafer Bayram
Zafer Bayram, 30 Austos gn saat 07.00de balar ve saat 24.00te son bulur. Sa-
at 12.00de Bakentte yirmibir pre top at yaplr.
Antkabire Cumhurbakan tarafndan elenk konulur ve stiklal Mar ile bir-
likte bayrak gndere ekilir. Cumhurbakan tarafndan Cumhurbakanlnda teb-
rikat kabul edilir. Cumhurbakan tarafndan trene katlanlarn ve halkn bayram
kutlanr. Zafer Bayram resepsiyonu Cumhurbakan tarafndan verilir.
Bakent dnda, Atatrk ant veya bstne mlki idare amiri, garnizon komu-
tan ve belediye bakan tarafndan elenk konulur. Mlki idare amiri beraberinde
garnizon komutan ve belediye bakan olduu halde tebrikat makamnda kabul
eder. Mlki idare amiri tarafndan, beraberinde garnizon komutan ve belediye
bakan olduu halde, trene katlanlarn ve halkn bayram kutlanr. Tren geii
mlki idare amiri, garnizon komutan ve belediye bakan tarafndan eref trib-
nnden selamlanr. Programda yer alan dier faaliyetler uygulanr. Zafer Bayram
resepsiyonu vali tarafndan verilir.
Mahall Kurtulu Gnleri, Atatrk Gnleri, Tarih Gnler ve Trenler
Mahall kurtulu gnleri, Atatrk gnleri ve dier tarih gnlerin kutlama faaliyet-
leri; Bakentte Ankara Valilii, Bakent dnda valilikler ve kaymakamlklarca
oluturulacak kutlama komiteleri tarafndan belirlenir. Programda, gnn anlam
ve nemine uygun olarak yaplacak bilimsel toplant, konferans, sergi, yarma, ti-
yatro, halk oyunlar, gsteriler ve konser gibi faaliyetler yer alr. Programda tren
geii ve tebrikata yer verilmez.
Antlara elenk Sunma Trenleri
Mill ve Resm bayramlarda antlara konulacak elenklerin hazrlanma, tanma ve
sunulmas, 05.05.2012 tarihli ve 28283 sayl Resm Gazetede yaymlanarak Bakan-
lar Kurulu karar ile yrrle konulan Ulusal ve Resm Bayramlar ile Mahall
Kurtulu Gnleri, Atatrk Gnleri ve Tarih Gnlerde Yaplacak Tren ve Kutla-
malar Ynetmelii ile dzenlenmitir.
Bakent dndaki Cumhuriyet Bayram trenlerinde Atatrk ant veya bstne
mlki idare amiri, garnizon komutan ve belediye bakan tarafndan elenk konu-
lur. Mahallin en byk mlki idare amirliine ait elenk antn alt kaidesinin tam
ortasna, Trk Silahl Kuvvetlerine ait elenk onun sana, belediyeye ait elenk ise
soluna konulur. elenk konulduktan sonra stiklal Mar ile birlikte bayrak gnde-
re ekilir.
150
Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayramnda Atatrk ant veya bstne mill eitim
mdrl tarafndan elenk konulur. elenk konulduktan sonra stiklal Mar ile
birlikte bayrak gndere ekilir.
Atatrk Anma ve Genlik ve Spor Bayramnda Atatrk ant veya bstne
genlik hizmetleri ve spor mdrl, bulunmamas halinde mlki amirin grev-
lendirecei bir mdrlk tarafndan elenk konulur. elenk konulduktan sonra s-
tiklal Mar ile birlikte bayrak gndere ekilir.
Zafer Bayramnda bakent dnda Atatrk ant veya bstne mlki idare ami-
ri, garnizon komutan ve belediye bakan tarafndan elenk konulur
Bakent dnda il ve ilelerde kutlanan Cumhuriyet Bayram ve Zafer Bayra-
mnda TBMM Bakan, Babakan veya Bakanlarn trene katlmas durumunda,
tensipleri halinde elenkleri mlki idare amiri, garnizon komutan ve belediye ba-
kan ile dierlerinden nce konulur.
elenkler bayramn bitim saatinde ilgili kurumun mensuplar tarafndan tren
yaplmadan kaldrlr. Aksi halde belediye grevlileri veya kolluk tarafndan tren
yaplmadan kaldrlr.
Bayramlarn dnda antlara elenk koymak isteyen kurulu, kii veya kii top-
luluklar 48 saat nceden mlki idare amirinden izin almak zorundadr. zin aln-
madan konulduu grlen elenkler, kolluk tarafndan kaldrlr.
Anta, gnn anlam ve nemi ile badamayan uygunsuz elenk konamaz.
KURUMSAL TRENLER
Kamusal ve zel kurulularda temel atma, eitime/hizmete ama, anma, kutlama,
sertifika/diploma verme vb. ynetsel, sosyal, kltrel, eitsel, bilimsel, sportif vb.
trenler dzenlenir. Bu trenlerde ve trensel etkinliklerde uygulanan protokol
kurallar aada aklanmtr.
Nihat Aytrk n Protokol Ynetimi-Kamusal Yaamda Protokol Kurallar (Ankara,
TODAE Yayn, 2009) adl eserinde, kurumsal yaamda dzenlenen toplantlar, trenler,
karlama, uurlama vb. konularda protokol dzenlemeleri ile ilgili ayrntl bilgileri
bulabilirsiniz.
Davetiyeler
Tren iin, gerektiinde st makamn veya trene onur konuu olarak katlmas
istenen devlet bynn oluru alnarak yirmi gn nceden tarih belirlenir; uygu-
lanacak program hazrlanr, davetiyeler bastrlr, ilgili kii ve kurululara gnderi-
lir. Davetiye tek veya iki katl kaliteli karton olup n kapan stnde kurumun
amblemi ve ad yer alr. Davetiye kartnn iinde sol i kapakta PROGRAM, sa i
kapakta davet sahibinin unvan, ad, soyad ve altta davet metni yer alr. Davetiye
zerine imza atlmaz. Tren davetiyesine Mazeret ibaresi konmaz; L.C.V. (ltfen
cevap veriniz) rumuzu konabilir. Kurumsal trenlere ilgili kamu kurulularnn y-
neticileri ile kurumun hizmet ve faaliyet alan ile ilgili zel kurulularn yneticile-
ri, kurumda grev yapan eski yneticiler ve protokole dhil kiiler davet edilir. Da-
vetiyeler kurye ya da posta ile gnderilir. Aada kurumsal tren davetiyesi rne-
i verilmitir.
151
Mill ve resm bayramlar d-
nda mlki idare amirinden
izin alnmadan antlara e-
lenk konulmaz.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Tren Organizasyonu
Kamu ve zel kurum ve kurulularda (iletmelerde) tren organizasyonu aada
belirtilen esas ve usuller iinde gerekletirilir:
Tren ncesinde; gvenlik, davetlilerin geliinde karlama, ynlendirme ve
konuklara elik etme; arabalar park etme, yerleme ve oturma dzeni; ba-
snn yeri, ses dzeni, yiyecek ve iecek servisi; sunulacak gsteri ve dinle-
ti repertuar, verilecek dl ve armaanlar ile ilgili hususlar nceden belir-
lenir ve prova edilir.
Tren yaplacak alan veya salon ile platform ve krs iekler, ulusal ve ku-
rumsal bayraklar ile sslenir.
Tren ak alanda yaplyor ise, gsterilerin ve konumalarn yaplaca plat-
form dzenlenir; platforma konuma krss yerletirilir. Tren salonda d-
zenleniyor ise, sahnede ortaya bir krs, sa arka keye tepesi ay yldzl,
kromajl diree ekili Trk Bayra; sol arka keye de tepesi yuvarlak, kro-
majl diree ekili kurumsal bayrak konur. Krsde mikrofon, su, kalem ve
kt bulundurulur. Sahnede ya da platformda uygun bir yere (sa arka k-
eye veya ndeki masa stne) Atatrk bst konabilir.
Alanda ya da salonda, protokole dhil zevat ile konuklar, kurum mensupla-
r, gerektiinde vatandalar/renciler vb. iin uygun oturma yerleri ve otur-
ma dzeni belirlenir.
Tren alan giriinde konuklar karlamak, onlar oturacaklar yerlere gtr-
mek ve kendilerine elik etmek zere, kurumun d ilikiler, protokol, halk-
la ilikiler ve zel kalem (ynetici asistanl) birimlerinden yeteri sayda
personel tren gn grevlendirilirler. Bu grevlilerle tren alannda ve/ve-
ya salonda bir gn nce grev provas yaplr ve uygulanacak program ko-
nusunda kendilerine gerekli bilgiler verilir. Tren gn, en az bir saat nce
bu grevliler tren yerinde hazr bulunurlar.
Trene gelen konuklar d kapda davet sahibi yneticinin yardmcs ile
protokol ya da halkla ilikiler sorumlusu karlar; protokol grevlileri davet-
lilere elik ederek oturacaklar yere gtrrler. Onur konuunu davet sahi-
bi olan kurum amiri bina nnde, otomobilden inite karlar ve kendisine
152
Tren alanna/salonuna
Cumhurbakan girince
program sunucusu Sayn
Cumhurbakan diyerek
anons eder, salonda/alanda
bulunan herkes ayaa
kalkarak ve cephe alarak
(ynelerek)
Cumhurbakann selamlar.
Kurumsal Tren
Davetiyesi rnei
PROGRAM
- Sayg Duruu ve stiklal Mar
- Al Konumas:
Prof. Dr. Eyyup G. SBR
TODAE Genel Mdr
- alma ve Sosyal Gvenlik Bakan
Sayn Faruk ELKin Konumalar
- 2011-2012 retim Yl Al Dersi:
Kamu Personel Rejiminde Reform
Do. Dr. Onur Ender ASLAN
TODAE retim yesi
- Mzik Topluluu Dinletisi
- kram
- Antkabir Ziyareti (Saat: 14.30)
Yer: TODAE Konferans Salonu
85. Cad. No. 8 Ycetepe/Ankara
LCV: 231 73 60
TRKYE VE ORTA DOU
AMME DARES ENSTTS
GENEL MDR
Prof. Dr. Eyyup Gnay SBR
2011-2012 Eitim -retim ylnn
balamas nedeniyle 19 Eyll 2011
Pazartesi Gn saat 10.00da dzenlenen
al trenini onurlandrmanz sayglar
ile diler.
ekil 7.8
elik ederek tren yerine gtrr, oturaca koltua (orta merkeze) buyur
eder ve kendisi de sana oturur.
Onur konuu salona/platforma gelince, protokolde birinci srada oturanlar,
hanmlar dhil, ayaa kalkarak kendisini balaryla selamlarlar.
Onur konuu gelmeden program balamaz. Onur konuu gelip yerine otu-
runca, program sunucusu onur konuuna ve tm konuklara hitaben Ho
geldiniz der ve tren programn sunar.
Ulusal, resm, kurumsal ve trensel etkinliklerde programa sayg duruu ve
stiklal Mar ile balanr. (Sayg duruu, Atatrk ve silah arkadalar ile e-
hitlerin manevi huzurlarnda sknet iinde bir dakika ayakta durmaktr. Bu
srada ceketin n ilikli ve ba ne eik olmaldr.) Uluslararas tren, top-
lant, kongre ve konferanslarda; akademik panel, sempozyum ve seminer-
lerde sayg duruu ve stiklal Mar yer almaz. Ancak sosyal ve kltrel et-
kinliklerde sayg duruu yaplabilir.
Program sunucusu, konumaclar takdim etmek iin krsye gelip anons
edebilecei gibi, salonda ya da platformda uygun bir yerde durarak da
anons edebilir.
Trenlerde verilecek diploma, sertifika, armaan ve dller, onur konuundan
balanarak stten asta doru protokolde yer alan nemli kiiler davet edilerek
kendileri eliyle verdirilir. Diploma, sertifika, armaan ve dller, genel olarak
uygun kyafetli bir gen kz tarafndan gm tepsi iinde tanr.
Kurumsal trenlerde programda sanatsal bir gsteri ya da dinletinin yer al-
mas ve tren sonunda konuklara kokteyl verilmesi veya ay/merubat ve
kuru pasta ikram edilmesi uygun olur.
Program sonunda davet sahibi kurum amiri, onur konuu ile birlikte kokteyl
ya da ikram salonuna/alanna geerler. Davet sahibi burada onur konuuy-
la; yardmclar ve evsahibi yetkililer dier konuklarla ilgilenirler. Kokteyl ya
da ikram srasnda evsahibi kurum mensuplarnn kendi aralarnda kmele-
nerek sohbet etmeleri ve konuklar yalnz brakmalar doru deildir.
Kokteyl ya da ikram sonunda, davet sahibi kurum amiri onur konuuna e-
lik ederek kurum knda otomobile binite kendisini uurlar. Dier ko-
nuklar davet sahibi kurum amirine teekkr ederek veda ederler, ayrca
uurlanmazlar.
Trenlere davet edilen kurum yneticilerinin trenlere katlm temsil nite-
liklerinin gereidir. Davet edilenlerin gelip/gelmedikleri; gelenlerin ne d-
zeyde katldklar protokol ya da halkla ilikiler birimince tespit edilmelidir.
Kurumsal hizmete ama trenlerinde, hizmete alacak yerin (kapnn) giri-
ine uzunlamasna krmz bir kurdele balanr. Protokol konumalarndan
sonra, onur konuu ve st konuklar al yaplacak yere, kurdelenin n-
ne gelirler. Kendilerine, dantelli gm bir tepsi iinde makas sunulur. Onur
konuu ya da st konuklar kurdeleyi birlikte tutarak ve iyi dileklerini belir-
terek ayn anda keserler. Trene katlanlarn alklaryla al ilemi gerek-
leir. Onur konuu ve konuklar evsahibiyle birlikte hizmete alan yeri ge-
zerler. Bu srada evsahibi ya da bir yetkili onur konuuna ve konuklara bil-
gi sunar. Altan sonra, ayn yerde konuklara kokteyl parti veya yemek ve-
rilir. Al treni hizmete al tarihinde yaplmaldr. Bina fiilen aldktan,
hizmet baladktan iki- ay sonra al treni yapmak doru deildir. A-
ln bizzat onur konuu devlet by tarafndan yaplmas istendiinde,
onur konuunun belirledii tarihte al treni yaplmaldr.
Temel atma treninde, protokol konumalarnn sonunda, onur konuu ve
konuklar temel atlacak yere gelirler. Temel atma yerinde yeteri kadar har ve
153
krek nceden hazrlanm olmaldr. Onur konuu krei eline alr, iyi dilek-
lerini belirterek ilk harc temele atar. Sonra, st konuklar da temele iki- k-
rek har atarlar. Temel atma trenlerinde kurban kesmek ve temele kan akt-
mak genelde uygun grlmemektedir.
Trenlerde Oturma Dzenleri
Kurumsal trenlerde alanda veya salonda davetlilerin oturma dzenleri aada
belirtilen ilke ve esaslara gre yaplr:
Kurumlarda dzenlenen trenlerde oturma dzeninde onur konuu esas
alnarak devlet ve/veya il protokol ile kurumsal protokol uygulanr.
Onur konuunun oturaca yeri gstermek zere alanda veya salonda orta
merkezdeki koltuun nne iekli bir sehpa konur. (n sraya konan dier
sehpalar ieksiz olmaldr.) Kurumsal trenlerde onur konuu (1 numara)
orta merkezde, davet sahibi kurum amiri 2 numara olarak onur konuunun
sanda; onur konuundan sonra gelen ikinci konuk onur konuunun solun-
da, nc konuk kurum amiri evsahibinin sanda olmak zere, protokole
dhil kiilerin oturacaklar yerler nceden belirlenir; unvanlar (Sn. Emniyet
Mdr) veya soyadlar (Sn. Hastrk) yazlarak koltuklarn zerine konur.
Protokole katlan kiiler protokol kurallarna uymak zorundadrlar. nk bu kiiler
protokolde uluslararas ilikilerde devleti ve milleti; kurumlar aras ilikilerde, toplant,
davet ve trenlerde kurumlarn temsil ederler. Bu davet, toplant ve trenlerde protokole
uymayan kiiler bireysel, kurumsal ve ulusal onur ve itibarlarn drrler.
Alanda veya salonda Protokole ayrlan yeri belirtmek iin Protokol; teki
davetlilerin oturacaklar yerleri belirtmek iin, Konuklar, retim yele-
ri, Birim Mdrleri, Personel, renciler, Basn vb. yazl tabelalar
konmaldr. Tren alan ve salonunda PROTOKOL olarak ayrlan yer onur
konuklarna (yabanc konuklara, st konuklara), devlet ve/veya il protokol
listesinde yer alan ve davet edilen protokole dhil kiilere aittir.
Trene davet edilen fakat mazereti nedeniyle katlamayan bir ynetici, ken-
disini temsilen yardmcsn ya da bir astn gnderdiinde bu ast yneti-
ci/temsilci, gittii yerde kurum amirinin oturaca yere deil; kendi unvan-
na uygun yere oturur. Bu temsilci, ynetici yardmcs ise, yardmclar sra-
snda; ube mdr ise ube mdrleri srasnda yer alr ve kurumunu o d-
zeyde temsil eder.
Trende eler bulunduu zaman, einin sahip olduu ndegelme hakkn kul-
lanrlar. Ancak makam sahibi ynetici katlmad zaman, ei bu hakkn kay-
beder. Bu durumda e kendi unvan ve statsne uygun yere oturur. (Hanm
eler davetli erkein sanda; erkek eler davetli hanmn solunda otururlar.)
Trenlerde (salonda, alanda, tribnde) oturma dzenleri aada ematik
olarak gsterilmitir:
154
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
9 - 7 - 5 - 3 - 1 - 2 - 4 - 6 - 8
ekil 7.9 ekil 7.10
Tek Sral Alanda/Salonda Oturma Dzeni
11 - 10 - 9 5 - 3 - 1 - 2 - 4 6 - 7 - 8
Sral Alanda/Salonda Oturma Plan
Takdim Kurallar
Kongre, konferans, toplant ve trenlerde takdim konusunda davet sahibi yneti-
cilerin ve sunucularn dikkat etmeleri gereken kurallar aada belirtilmitir:
Sunucu, krsden onur konuuna ve btn konuklara hitaben Ho gel-
diniz der, tren programn okur. rnein: Sayn bakan, deerli konuk-
lar. Al trenine ho geldiniz, eref verdiniz. Tren programn bilgini-
ze sunuyorum.
Sunucu, konumaclar takdim srasnda nce konumacnn kurumunu ve
unvann, varsa akademik titrini ya da rtbesini, sonra sayn szcn
ekleyerek adn ve soyadn syler. Eski kelimesi kurumun deil, kiinin un-
vanndan nce gelir (Mill Eitim Bakanl eski Mstear Prof. Dr. Sayn s-
mail Bircan). Uluslararas trenlerde kiiler lke adlar ve unvanlaryla tak-
dim edilirler: (T.C. Babakan Yardmcs Sayn Veli Atacan, rdn Krall
Maliye Bakan Sayn Muhammed Falih. Fransa Cumhuriyeti Sorbonne ni-
versitesi retim yesi Prof. Dr. Sayn Michelle Gonzales.
Ast dzey konumaclar krsye davet ederken ... davet ediyorum; onur
konuunu davet ederken ... teriflerini arz ediyorum demek uygundur.
Krsye teriflerini demek yanltr. Terif etmek onurlandrmaktr. T-
renlerde takdim rnekleri aada verilmitir:
- Al konumasn yapmak zere Kltr ve Turizm Mdr Sayn Nejat
Ta davet ediyorum.
- Konumalarn yapmak zere X Genel Mdr Prof. Dr. Sayn Ahmet
Ergunu davet ediyorum.
- Konumalarn yapmak zere Maliye Bakan Sayn Mehmet ekiin te-
riflerini arz ediyorum.
- Sayn Glen Aykula plaketini takdim etmek zere Kltr ve Turizm Ba-
kan Sayn Turul Gnee davetimi arz ediyorum.
Konuma, Hitap ve Selamlama Kurallar
Tren, toplant, kongre ve konferanslarda sunucularn ve konumaclarn konuk-
lara ve katlmclara hitap etmeleri ve onlar selamlamalar konusunda uyulmas ge-
reken protokol kurallar aada belirtilmitir:
Trenlerde konuma sras daima asttan ste dorudur. Ancak ilk konuma-
y davet sahibi olan kurum amiri, son konumay onur konuu yapar. Ku-
rumsal trenlerde davet sahibi, evsahibidir. Al konumas, program su-
nucusunun daveti zerine evsahibi ynetici tarafndan yaplr. Kurumii t-
renlerde al konumas ilgili birim amiri tarafndan yaplr.
Sahneye, krsye ya da platforma kanlar, onur konuunu ve topluluu
balaryla selamlarlar.
155
P
K
M
V/
rnek-1
M
M
M
M K
P
P
P
V/
rnek-2
ekil 7.11
Salonlarda
Dzenlenen
Trenlerde Genel
Oturma Plan
P: Protokol
K: Konuklar
KM: Kurum
mensuplar
V/: Vatandalar
renciler
Konumaclar asttan
balamak suretiyle
protokoldeki srasna gre
krsye davet edilirler.
Evsahibi nce, onur konuu
en son konuur.
Onur konuunun, konumalarn yapmak zere kalknda ve yerine dn-
nde n srada oturanlarn nlerinden geerken ayaa kalkarak (hanmlar
kalkar gibi yaparak) kendisini selamlamalar sayg ve nezaket gereidir.
Onur konuu konutuktan sonra, onun izniyle bile olsa, sz istemek ve ko-
numa yapmak sayg ve nezaket ddr. Onur konuunun konumasndan
sonra tren konumalar sona erer. Programda yer alan etkinlie geilir. l
ve ilelerde dzenlenen trenlerde, ilk konumay ilgili kuruluun amiri,
son konumay mahall mlki idare amiri (kaymakam veya vali) yapar. An-
cak trende devlet ve hkmet adam varsa (Bakan, Babakan, TBMM Ba-
kan, Cumhurbakan) son konumay bu kii yapar.
Kurumsal bir trende Cumhurbakan konumalarn yapmak zere krs-
ye davet edilince evsahibi ynetici sayg ve nezaket gerei kendisine solun-
da ve bir adm gerisinde elik eder. Ancak bu kural sempozyum, panel,
konferans gibi akademik toplantlarda ve sosyal etkinliklerde uygulanmaz.
Trenlerde konumac toplulua hitap ederken iki yntemden biri uygulanr:
1) Trene katlan st konuklar, onur konuundan astlara doru (ndegel-
me srasna gre) zikredilirler. rnek: Sayn Bakan, Sayn Milletvekilleri,
Sayn Mstear, Sayn Rektr, Sayn Genel Mdrler, Sayn retim ye-
leri, Sayn Konuklar, Sevgili renciler ve Deerli Basn Mensuplar.
Ulusal ve uluslararas toplant ve trenlerde onur konuklarna hitap eder-
ken unvanlar genelletirilir. Sayn Bakan, Sayn Vali, Sayn Genel Mdr
denir. Ancak kurumsal ve kurumlararas trenlerde onur konuklarnn
unvanlar zelletirilir: Sayn Bakanm, Sayn Valim, Sayn Genel M-
drm denir.
2) Hitapta yalnzca onur konuunun unvan sylenir: Sayn Bakanm, de-
erli konuklar denir. Dier btn davetliler konuk olarak eittir. Onur
konuu sadece Sayn Konuklar diye hitap eder.
Cumhurbakannn terif ettii tren, toplant, kongre ve konferanslarda yal-
nzca Cumhurbakanna hitap edilir: Sayn Cumhurbakanm denir. Salon-
da TBMM Bakan veya Babakan olsa dahi zikredilmez. nk Cumhur-
bakan devleti ve milleti temsil eder.
Telgraf Sunma Kurallar
Trenlere arl olduu hlde katlamayanlarn mazeret ve kutlama mesajlar (tel-
graflar), evsahibinin al konumasndan sonra sunulur. lke olarak trende ha-
zr bulunan onur konuunun stndeki kiilerden gelen telgraflar metinleriyle
(stten asta) okunur. rnein trende bakan varsa bakann stnden gelen tel-
graflar okunur. Mazeret ve kutlama telgraf gnderenlerden, onur konuu ile e-
dzeyde olanlarn yalnzca ad, soyad ve unvanlar zikredilir ve kendilerine teek-
kr edilir. Onur konuunun altnda olup mazeretleri sebebiyle telgraf ekenlere
adlar ve unvanlar zikredilmeksizin yalnzca teekkr edilir.
Cumhurbakannn kutlama telgraf geldiinde hibir telgraf okunmaz; yalnzca Cumhur-
bakannn telgraf okunur. Ayrca Cumhurbakannn hazr bulunduu bir trende TBMM
Bakan ve Babakannki dhil gelen hibir telgraf okunmaz.
156
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
VIP KONUK PROTOKOL
Konuk; kamusal, kurumsal, sosyal ve zel yaamda davet edilen veya ziyareti ka-
bul edilen, kendisine nem ve deer verilen; karlanan, arlanan ve uurlanan
kiidir. Bu yzden her konuk nemlidir ve protokolde evsahibinden nce gelir.
Evsahibi konuu karlar, sana alr, en iyi yere oturtur; en iyi ikramda bulunur,
konuu memnun edecek ekilde davranr. nk konua verilen nem ve deer
karlama, arlama ve uurlama ile ortaya kar.
lke olarak kii denginin konuu, astnn onur konuu, stnn ziyaretisidir.
rnegin genel mdrn konuu genel mdrdr. Bakan, genel mdrn onur
konuudur. Mdr, genel mdrn ziyaretisidir. Devlet ve hkmet adamlar,
makam ve stat sahibi st konuklar, yabanc (ecnebi) edzey konuklar ile evsa-
hibine ziyaretiyle onur veren, ulusal veya uluslararas dzeyde dl alm, tann-
m (sanat, yazar, gazeteci, politikac, brokrat, sporcu, bilim adam, i adam,
din adam vb.) nemli ahsiyetler onur konuudur. Onur konuklar protokolde
VIP denen ok nemli kii lerdir.
Kurumsal yaamda protokol kurallar ile ilgili bilgilere www.nihatayturk.com adresinden
de ulaabilirsiniz.
Konuklar Karlama ve Uurlama
Konuklarn karlanmas ve uurlanmas protokolde en nemli konulardan biridir.
Kamusal ve kurumsal yaamda konuklar karlama ve uurlama konusunda genel
kurallar aada belirtilmitir:
Bir konuun muhatab kendisini davet veya kabul eden ayn mevki ve sta-
tdeki kiidir. Bu yzden konuu, dengi olan evsahibi karlar ve uurlar.
Ancak karlama yeri konuun ast, st, edzey; davetli, haberli ve habersiz
olmasna gre deiir. Ayrca konuun ziyaret amac ve ziyaret biimi ile g-
rme konusunun nemi de karlama ve uurlama biimini etkiler.
lke olarak onur konuu, st dzey konuk ve yabanc konuklar uakla gel-
diklerinde hava limannda; demiryoluyla geldiklerinde garda; otomobille
geldiklerinde kurum binas nnde karlanr ve buradan uurlanrlar.
st dzey kii kendisi gelmek (ziyaret etmek) istediinde ve evsahibi yne-
tici bu ziyareti kabul ettiinde, konuu hava limannda veya bina nnde il-
gili yardmcs ve/veya protokol mdr (yoksa zel kalem mdr, yne-
tici asistan) karlar; evsahibi ynetici makam (ofis) kaps nnde karlar.
Edzey bir konuu karlamada temel ilke karlkllktr. Bir ynetici, daha
nce kendi dzeyindeki bir yneticiye davetli ya da randevulu olarak gitti-
inde, o ynetici kendisini nerede, nasl karlam ise; o ynetici kendisine
157
Resim 7.1
Adnan Medreres
niversitesi
Rktrlk Devir
Teslim Treni
Kaynak: AD
Protokol - Basn ve
Halkla likiler
Mdrl.
(11 Kasm-2010)
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Konua verilen nem ve
deer, kendisine duyulan
saygya ya da ziyaret
amacna veya grme
konusunun nemine
baldr. Uurlama ise
ziyaret ve grme
sonucuna ve memnuniyete
baldr. Yaplan ziyaret ve
grme olumlu ise kurum
amiri konuu d kapdan
uurlar.
ziyarete geldiinde, onu ayn biimde karlar. Ancak, gelen edzey konu-
u ilk kez kendisi davet ediyor veya kabul ediyor ise, bu durumda karla-
ma ve uurlama biimini (grme konusuna, amacna gre) kendisi belir-
ler. rnein; konuu bina nnde yardmcs veya protokol mdr ya da
ynetici asistan karlar; kendisi makam (ofis) kapsnda karlar.
Kurumun bal ya da ilgili olduu st ynetici haber vererek kuruma geldi-
inde evsahibi ynetici, st olan bu kiiyi bina nnde karlar.
st ya da edzey bir ynetici randevu almadan ve haber vermeden ziyare-
te geldiinde ynetici asistan yneticiye haber verir; ynetici bu kiiyi ma-
kam odasnn kaps nnde karlar. Evsahibi yneticinin, gelen st veya
edzey konuunu ya da ziyaretisini yerinde oturarak veya olduu yerde
ayakta bekleyerek karlamas saygszlktr.
Evsahibi ynetici, onur konuunu, st ve edzey konuklarn makam oda-
snda konuk kabul kesine buyur ederek ve sana alarak eit dzeyde (V
veya L eklinde) otururlar. Konuk, odada srt duvara, yz nden ve/veya
yandan kapy veya geni alan grecek ekilde oturtulur.
Konuk, evsahibinin otomobiline biner. Otomobilde onur konuu ve st ko-
nuk arka saa, evsahibi sola oturur. Konuk kendi otomobiline bindiinde
evsahibi de kendi otomobiline biner.
Bir st ynetici bir il ya da ileye tatil, salk, spor gibi zel bir nedenle gel-
diinde, bu arada o il ya da iledeki ilgili yneticiyi nezaketen ziyaret etmek
istediinde ve kendisine haber verdiinde kendisiyle sayg ve nezaket iin-
de zel olarak ilgilenmek gereklidir.
Konua verilen nem ve deer nasl gsterilir?
Yabanc Konuklar Kabul, Karlama, Arlama ve Uurlama
D lkelerden gelen (davet edilen veya kabul edilen) konuklar (kii ve heyetle-
ri) kabul, karlama ve arlama i ve ilemleri belirli bir program iinde yrtlr.
Bu amala evsahibi kurum tarafndan nce taslak olarak konuk program hazr-
lanr, konuun bilgisine sunulur. Konuk, program aynen kabul edebilir, program
zerinde kk deiiklik isteyebilir veya ek istekte bulunabilir. Konuktan gelen
istek ve grler dikkate alnarak evsahibi kurum tarafndan uygulanacak progra-
ma son ekli verilir ve konua gnderilir.
Konuk programnda; karlama, otele yerleme; konuun evsahibi yneticiyi zi-
yareti, resm grme veya toplantlar; resm yemekler; ilgili kii ve/veya kurulu-
lar ziyaretler; gezi, gsteri, dinleti vb. sosyal, kltrel etkinlikler; alveri ve zel
iler iin serbest zaman ve uurlama yer ve saatleriyle belirlenir.
Konuk program hazrlanrken ve uygulanrken ziyarette karlkllk ilkesine
riayet edilir. Yabanc konuk veya heyetin ziyareti, kar ziyaret niteliinde ise o l-
keye ve o kurulua daha nce giden kii ve heyet iin uygulanm olan program
gz nnde bulundurulur. Gelen konuun ya da konuk heyetin Trkiyede kurum
iinde ve dier kurumlarda grecei yetkililer tespit edilirken konuun veya he-
yetin stats ve dzeyi gz nnde bulundurulur.
Aada yabanc konuklarn karlanmas, arlanmas ve uurlanmas konu-
sunda protokol kurallar belirtilmitir:
D lkeden resm olarak davet edilen ya da kendisi resm olarak ziyarete
veya alma ziyaretine gelen yabanc konuklarn karlanmas, arlanmas
ve uurlanmasnda karlkllk esastr. rnein evsahibi ynetici daha nce
158
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
5
Konukseverlik, Trk
Milletinin en gzel sosyal ve
kltrel zelliklerinden
biridir.
bir lkeye davetli olarak gittiinde kendisi nerede, nasl, kim tarafndan kar-
lanm ise o lkeden eiti olan ynetici davetli veya ziyareti olarak Trki-
yeye geldiinde ayn yerde, ayn biimde karlanr. Ynetici, gittii lkede
evsahibi ynetici tarafndan hava limannda karlanm ise, o lkeden ge-
len konuunu da hava limannda kendisi karlar. Ynetici kendisi bir lke-
ye gittiinde, hava limannda kendisini evsahibi yneticinin asistan karla-
m ise, o lkeden eiti olan ynetici geldiinde onu da asistan karlar. An-
cak yabanc konuun bu ziyareti kurum asndan nemli olduunda, bu
konuu ya da konuk heyeti hava limannda yardmcsnn karlamas i ve
ilikiler asndan yararl olur.
Ynetici, yabanc konuun geldii lkeye gitmemi ve karlkllk ilkesi
olumam ise, bu durumda yabanc konuu evsahibi ynetici davet ettiin-
de hava limannda kendisi karlar. Bu ziyareti konuk kendisi talep etmi,
evsahibi ynetici de kabul etmi ise, bu durumda konuu hava limannda
yardmcs veya d ilikiler sorumlusu ya da ynetici asistan karlar.
Yabanc konuk eli olarak geldiinde, karlayan evsahibi ynetici de konu-
u eli olarak karlar. Eli karlamada evsahibi yneticinin ei (kars) ko-
nuun eine iek buketi sunar. Karlama ve uurlamada bulunan dier
grevliler esiz katlrlar.
Yabanc konuu hava limannda karlarken evsahibi ynetici en nde uur-
lamada ise en sonda yer alr. Konuk, karlamada ilk nce evsahibi ynetici
ile tanr ve tokalar, uurlamada en son evsahibi yneticinin elini skarak
kendisine veda eder. Tantrma grevini, evsahibi kurumun protokol ya da
d ilikiler sorumlusu yapar.
Hava limannda karlanan yabanc konuk ya da heyet VIP veya CIP ise
dorudan eref salonuna alnr ve kendilerine ikramda bulunulur.
Uaktan davetli konuk (heyet bakan) nce, heyet yeleri (astlar) sonra inerler. Uaa he-
yet yeleri nce, heyet bakan (st) en son biner.
Yabanc konuk programnda ne tr ayrntlara yer verilir?
Konuk kii ya da heyet, programda belirlenen ara planna gre arabalara
bindirilir. nce heyet yeleri aralara davet edilir. En son evsahibi ynetici,
konuunu kendi makam arabasna davet eder ve sana alr. Hanm eler
birlikte ayr arabaya binerler. Evsahibi hanmefendi, konuk hanmefendiyi
sana alr. Mihmandar (konuklara refakat eden kii) ya da evirmen araba-
nn n sa koltuuna oturur. Konuk, eiyle birlikte kendisine tahsis edilen
arabaya da binebilir. Bu durumda da n sa koltua mihmandar ya da e-
virmen oturur. Arabalar konvoy dzenine gre ayn anda hareket ederler.
Hava limanndan alnan yabanc konuk dorudan kalaca yere (otel, konukevi
vb.) gtrlr. Burada biraz dinlendikten sonra resm ziyaret program uy-
gulanr. Konuk, nce kendisini davet eden ya da kabul eden evsahibi yne-
ticiyi ziyaret eder.
Konuk eli geldiinde, evsahibinin ei konuun eine zel ve sosyal prog-
ramlarda elik eder. (Evsahibi ynetici bekr ise, konuk hanmefendiye y-
neticinin birinci derece bayan yakn veya bayan yardmcs veya yardmc-
snn ei hanm refakat eder.)
159
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
6
Konuk davetli olarak geldiinde ulam, konaklama ve arlama masraflar
evsahibi kurumca karlanr. Konuk kendisi talep ederek geldii takdirde,
evsahibi ynetici, konuun ya da konuk heyetin konaklamasnda ve yurt ii
ulamnda yardmc olur.
Evsahibi ynetici gerektiinde yabanc konuk onuruna, Bykelilik ya da
Bakonsolosluk yetkililerini de davet ederek resm bir yemek verir.
Yabanc konukla yaplan ikili resm grmeler ulusal dil (Trke) ile ve e-
virmen araclyla yaplr. evirmen salama grevi evsahibi yneticiye ait-
tir. Resm grmelerde yabanc konuun yannda yardmcs ve danman
olduu takdirde, evsahibi yneticinin konuyla ilgili yardmcs ve uzmanlar
da hazr bulunmaldr. evirmen her yerde konua ve evsahibi yneticiye
elik etmeli, konukla ilgili programlara katlmaldr. evirmen, evsahibi y-
netici ile konuk arkasnda ortada durmal veya bir sandalyede oturmaldr.
Yabanc dil bilen bir yneticinin yabanc konuu ile konuun diliyle resm
konuma yapmas doru deildir. Trke bilen yabanc konuun resm g-
rmeyi Trke yapmas kendi takdiridir. Ancak yabanc konuk ile zel ve
sosyal ortamda konuun dili veya nc bir ortak yabanc dil ile evirmen-
siz olarak konumak uygun ve yararldr.
Uluslararas toplant, kongre, konferans vb. nedenle birden ok lkeden ge-
len yabanc kii ve heyetlerin karlanmas ve uurlanmasnda davet ya da
organizasyon sahibi kurumun d ilikiler ve/veya protokol birimi ynetici-
si ve grevlileri hava limannda hazr bulunurlar. Evsahibi ynetici, varsa
yalnzca onur konuunu karlar ve uurlar.
160
161
Ulusal ve kurumsal bayraklar sralamak.
Kurum binas nnde iki veya ten fazla direk
varsa ulusal bayrak bina nyzne gre sada,
kurumsal bayrak solda yer alr. direk varsa
ulusal bayrak ortada yer alr.
Resm tatlar ve tatlarda oturma dzenleri
aklamak.
Resm tat kuruma ait tattr. Resm tatlarda
oturma dzeninde arka sa birinci koltuk, arka
sol ikinci koltuk, n sa nc koltuktur. Y-
netici veya kdemli arka sa koltua oturur.
Resm toplantlarda masa ve oturma dzenlerini
aklamak.
Resm toplantlarda dikdrtgen masada bakan
masann u merkezine oturur. ki heyet olarak
dikdrtgen masada yaplan toplantda bakanlar
masann orta merkezine yardmclarna sana,
soluna otururlar. U masada bakan masann orta
merkezine oturur. Eit dzeyde toplant yuvarlak
masada yaplr.
Mill ve resm trenlerde uyulmas gereken proto-
kol kurallarn aklamak.
Mill ve resm bayramlarda yaplan trenlerde uy-
gulanan protokol kurallar 1981 ylnda Bakanlar
Kurulu kararyla yrrle konulan Ulusal ve
Resm Bayramlarda Yaplacak Trenler Ynet-
melii ile dzenlenmitir. l ve ilelerde tren
programlar kutlama komitesi tarafndan hazrlar
ve uygulanr.
Kurumsal trenlerde uyulmas gereken protokol
kurallarn aklamak.
Kurumsal tren organizasyonunda, yirmi gn n-
ceden davetiyeler hazrlanr ve davetlilere gn-
derilir. Tren alan/salonu hazr hle getirilir. Da-
vetliler d kapda grevliler tarafndan karla-
nr. Alanda/salonda nde gelim srasnda gre
oturtulur. Onur konuu davet sahibi kurum ami-
ri tarafndan karlanr ve alanda/salonda orta
merkeze oturur. Onur konuu yerine oturunca
tren balar. Trende yalnzca onur konuuna
hitap edilir. Dier konuklar davetli olarak eittir.
Evsahibi kurum/iletme yneticisinin a konu-
masndan sonra, onur konuunun st ynetici-
likten gelen telgraflar okunur. Onur konuunun
konumasndan sonra trensel etkinlie geilir.
Tren sonunda davetlilere kokteyl verilir veya
ikramda bulunulur. Davet sahibi kurum/iletme
yneticisi onur konuunu d kapdan otomobi-
le binite uurlar.
VIP konuklar karlama, arlama ve uurlama
kurallarn aklamak.
VIP konuklar hava limannda ve/veya kurum bi-
nas nnde karlanr ve uurlanrlar. Ancak,
konuklar karlama ve arlamada karlkllk
esastr. Ayrca konuun yabanc, dzey, ed-
zey; davetli, davetsiz olmas; ziyaret amac, ziya-
ret ve grme konusu da karlama ve uurla-
ma biimini etkiler.
zet
1
A M A
2
A M A
3
A M A
4
A M A
5
A M A
6
A M A
162
1. ki kurumun edzey bakanlar toplantda dikdrt-
gen masada nerede ve ne ekilde otururlar?
a. Bakanlar masann banda birlikte
b. Bakanlar masann iki ucunda karlkl
c. Bakanlar masann ortasnda birlikte
d. Bakanlar masann ortasnda karlkl
e. Bakanlar ve temsilciler dnml
2. zel bir kurumun (iletmenin) zel tantc (kurum-
sal) bayrann tescil ilemi hangi bakanlka yaplr?
a. ileri Bakanl
b. Mill Eitim Bakanl
c. Valilik
d. Babakanlk
e. Kltr ve Turizm Bakanl
3. Cenaze treninde aadakilerden kimlerin tabutu-
na Trk Bayra konmaz?
a. Okul mdrleri
b. Polisler
c. Askerler
d. Devlet aleyhine su ileyip hkm giyenler
e. Devlet sanatlar
4. Bina nnde yabanc lke bayra hangi konumda
yer alr?
a. Tek olarak
b. Kurum bayra ile birlikte
c. Binadan kana gre Trk Bayrann solunda
d. Binaya girene gre Trk Bayrann solunda
e. Binadan kana gre Trk Bayrann sanda
5. Bayan bir memur, mdr ve genel mdr ile bir-
likte resm bir otomobile bindiinde nereye oturmas
gerekir?
a. Arka saa
b. n saa
c. Arka sola
d. Arka ortaya
e. Resm otomobile binmemelidir.
6. Aadakilerden hangisi ynetim toplantlarnn
amalarndan biri deildir?
a. Bilgilendirme
b. Tartma
c. Sorun zme
d. Karar verme
e. Egdm salama
7. Aadakilerden hangisi mill ve resm olmayan bir
trendir?
a. Zafer Bayram
b. 9 Eyll zmirin Kurtuluu
c. Cumhuriyet Bayram
d. 19 Mays Atatrk Anma, Genlik ve Spor Bay-
ram
e. 23 Nisan Mill Egemenlik ve ocuk Bayram
8. Davetiyelerde yer alan LCV rumuzunun alm ve
anlam nedir?
a. Mazeret bildirimi
b. Katlma bildirimi
c. Katlmama bildirimi
d. Ltfen cevap veriniz.
e. zr dilerim.
9. Kurumsal trenlerde evsahibi nerede oturur?
a. Unvanna en uygun yerde
b. Onur konuunun sanda
c. Onur konuunun solunda
d. Onur koltuu ve einin arasnda
e. En uygun yerde
10. Trenlerde en uygun hitap ekli aadakilerden
hangisidir?
a. Btn konuklara
b. Evsahibine
c. Onur konuuna
d. nemli konuklara
e. Onur konuuna ve konuklara
Kendimizi Snayalm
163
Sabanc Konumayacak da Kim Konuacak!?
stanbulda bir kamu kuruluunun hizmet binasnn a-
l treni vard. Trene Sakp Sabanc geldi. Davetliy-
mi: Ben randevularm, toplantlarm iptal edip gel-
dim. 10 dakika konumak istiyorum dedi. Ben de, t-
rende onur konuu olarak bulunan Devlet Bakan K-
zm Oksaya gittim: Sayn Sabanc trende 10 dakika
konuma yapmak istiyorlar, takdirleriniz efendim? de-
dim. Bakan: Tabii. Sabanc konumayacak da kim ko-
nuacak!? dedi. Sabanc trende gzel bir konuma
yapt. Hi sorun olmad.
Kaynak: Aytrk, 2009: 186.
Okuma Paras
Cumhurbakan Cevdet Sunayn Londra Gezisi
1967 ylnda Dileri Bakan idim. Cevdet Sunay da
Cumhurbakan idi. ngiltere Bykelisi ziyaretime gel-
di: Bu yln ekim aynn birinci gn balamak ve be
gn devam etmek zere, Sayn Devlet Bakannz n-
giltereye resm bir ziyaret yapmak iin Hkmetim ad-
na davet ediyorum. 14 kiiyi Hkmetim arlayacaktr.
Kafileniz bu saydan fazla olursa gerisinin masraflar ta-
rafnzdan karlanacaktr. Kabul edilip edilmeyecei-
nin ksa zamanda bildirilmesini rica ederim dedi. Gl-
dm ve kendisine: Bu davetten ziyade ltimatoma ben-
ziyor. Bari tarih tespitini bize braknz dedim. Bu yl,
Sultan Abdlazizin ngiltereye geliinin yznc yl-
dr. Ekim olarak srarmz Kraliemizin yllk programla-
r icabdr. Deitirmek mmkn deildir dedi. Prensip
olarak daveti kabul ettik. ngilizler program olarak, ha-
vaalanndan trenle Victoria Garna gelinmesini; Kralie
II. Elizabetin, yksek dzeyde hanedan mensubu mih-
mandarlarla birlikte heyetimizi orada karlamasn ve
doruca Sultan Azizin kald Buchingham Sarayna
gidileceini bildirdiler. Ancak, protokolleri gereince
yabanc devlet bakan ilk geceyi bu sarayda geirir, er-
tesi gn hkmetin ayrd otele gidermi. Program
tasarsn Cumhurbakan Sunaya arz ettik. Sunay, Lon-
drada saraya yerletikten sonra ertesi gn, kovulmu
gibi ben otele gitmem ya Londradaki ikametimi bir ge-
ceyle snrlarsnz, ertesi gn yurt iine karm ya da
Londradan ayrlncaya kadar sarayda kalrm. Aksi tak-
dirde gitmem dedi. Ortaya protokol sorunu kmt.
ngilizler kabul etmiyor, Sunay da srar ediyordu. i in-
celemeye aldk. Grdk ki, bir Orta Dou devletinin
kral ngiliz saraynda bir geceden fazla kalm. Bunu
emsal gsterdik ve ayn istisnann Trkiye iin de uygu-
lanmasn istedik. Kabul edildi ve ziyaret gerekleti.
(. S. alayangil, 5.7.1988, Gne Gazetesi)
1. d Yantnz yanl ise Toplantlar baln yeni-
den gzden geiriniz.
2. a Yantnz yanl ise zel Tantc (Kurumsal)
Bayrak baln yeniden gzden geiriniz.
3. d Yantnz yanl ise Ulusal Bayrak baln ye-
4. c Yantnz yanl ise Ulusal Bayrak baln ye-
5. b Yantnz yanl ise Resm Tatlar baln ye-
6. b Yantnz yanl ise Toplantlar baln yeni-
den gzden geiriniz.
7. b Yantnz yanl ise Mill, Resm ve Mahall T-
renler baln yeniden gzden geiriniz.
8. d Yantnz yanl ise Davetiyeler baln gz-
den geiriniz.
9. b Yantnz yanl ise Oturma Dzenleri bal-
n yeniden gzden geiriniz.
10. e Yantnz yanl ise Konuma, Hitap ve Selamla-
ma Kurallar baln yeniden gzden geiriniz.
Sra Sizde 1
Kurum bayra yneticinin odasnda, yneticinin arka-
sna ve soluna konulur.
Sra Sizde 2
Kurum bayra bina n yzne gre Trk Bayrann
solunda, yabanc bayraklarla birlikte ekildiinde en
sonda yer alr.
Sra Sizde 3
Ynetici arka sa koltua, ei arka sol koltua otur-
maldr.
Sra Sizde 4
Masann u merkezine oturur.
Yaamn inden
164
Sra Sizde 5
Mill Eitim Bakan yapar.
Sra Sizde 6
Konua verilen nem ve deer karlama, arlama ve
uurlama ile ortaya kar.
Sra Sizde 7
Konuk programnda; karlama, otele yerleme; konu-
un evsahibi yneticiyi ziyareti, resm grme ve top-
lantlar; resmi yemekler; ilgili kii ve/veya kurulular
ziyaretler; gezi, gsteri, dinleti vb. sosyal, kltrel et-
kinlikler; alveri ve zel iler iin serbest zaman ve
uurlama yer ve saatleri belirlenir.
Aytrk, N. (2009). Protokol Ynetimi-Kamusal Ya-
Aytrk, N. (2011). Protokol Bilgisi- Ortamnda ve
Sosyal Hayatta Protokol ve Davran Kurallar,
Ankara: Nobel Yayn.
alayangil, . S. 05.07.1988, Gne Gazetesi.
Fenmen, . (1990). Protokol ve Sosyal Davran Ku-
rallar, Ajans Trk Yayn, stanbul.
nal, K. (1996). Protokol Dersleri, Ankara: Dileri
Bakanl Ders Kitab.
znal, E. (1998). Protokol Grg-Nezaket Kurallar,
Ankara: Genelkurmay Basmevi.
Uygun N., Aldan, M. ve Er, . (1998-1999). Protokol ve
Grg Kurallar, darecinin Sesi Dergisi, C. XII,
S. 68, 69, 71; C. XIII, S. 72, 73, 74, 75, Ankara.
Babakanlk Trk Bayra Tz, Babakanlk T-
zkler Klliyat, C. 3, s. 2865.
Mahall Kurtulu Gnleri, Atatrk Gnleri ve Tarih
Gnlerde Yaplacak Trenler Ynetmelii, Baba-
kanlk Ynetmelikler Klliyat, C. I, s. 1179.
Resm Bayramlar ve Anma Gnlerinde Antlara Konu-
lacak elenklerin Hazrlanma, Tanma ve Sunul-
mas Hakknda Ynetmelik, Babakanlk Ynet-
melikler Klliyat, C. I, s. 749.
Ulusal ve Resm Bayramlarda Yaplacak Trenler Y-
netmelii, Babakanlk Ynetmelikler Klliya-
t, C. I, s. 1099.
Ynetsel yaamda ast-st ilikilerini aklayabilecek,
Turizm iletmelerinde mteri ilikilerini aklayabilecek,
nbro hizmetlerinde mteri - igren ilikilerini aklayabilecek,
Turizmde ilevsel davran yntemlerini aklayabilecek bilgi ve becerilere
sahip olabileceksiniz.
indekiler
Ynetsel Davran
Ast-st likileri
Mteri likileri
nsan likileri
levsel ve Grevsel Davran
Biimleri
Anahtar Kavramlar
Amalarmz
8
Sosyal Davran ve
Protokol
KURUMSAL YAAMDA AST-ST
LKLER
KURUMSAL YAAMDA MTER
LKLER VE DAVRANI
YNTEMLER
KURUMSAL VE SOSYAL YAAMDA
NSAN LKLER VE DAVRANI
BMLER
Kurumsal Davran
Protokol

KURUMSAL YAAMDA AST - ST LKLER
alma yaamnda ast - st ilikilerinde karlkl gven, sevgi, sayg, nezaket, ho-
gr ve samimiyet esastr. nk btn yneticiler astlarn almalar ve iteki
baarlar kadar, davranlar ile de deerlendirirler. Bu nedenle rgtsel yaamda
astlarn ynetsel ve sosyal davranlar, ykselmelerinde nemli bir etkendir. An-
cak ast-st ilikileri; resm ortamda ve nc kiilerin yannda protokol kurallar
iinde, zel ve sosyal ortamda ve birebir ilikilerde sayg ve nezaket kurallar iin-
de yrtlr. Bu yzden astlar, zel ve sosyal yaamlarnda stleriyle ne kadar sa-
mimi arkada ve hatta akraba olsalar da, resm ortamlarda (makamda, toplant ve
trenlerde) ve nc kiilerin yannda protokol kurallarna uygun davranmak,
stlerine saygl olmak zorundadrlar.
rgtsel yaamda stlerle ilikilerde sayg, edzeydekilerle ilikilerde karlkllk, ast-
larla ilikilerde nezaket esastr.
rgtlerde astlarn stleriyle olan ilikilerinde protokol, sayg ve nezaket a-
sndan bilmeleri ve uymalar gereken davran kurallar aada belirtilmitir (Ay-
trk, 2007:130):
Bir yneticinin odasna girmeden nce, kendisi arm olsa bile, asistan-
dan/sekreterden yneticinin msait olup olmad sorulmal; msait ise, ce-
ket ve gmlek yakas iliklenmeli, kravat yakaya ilitirilmeli; kap ak olsa
da, kapya hafife iki kez vurulmaldr. eriye girince yneticiyle gz tema-
s kurulmal, hafif ba eerek tebessmle selam verilmelidir.
rgtsel ve ynetsel yaamda ast-st ilikilerinde yneticilerin en ok rahat-
sz olduklar konulardan biri, astlarn kendilerine resm ortamlarda ve n-
c kiilerin yannda akrabalk sfatlar (aabey, abla vb.), ilk adlar (Ali, Emi-
ne vb.) veya ikisini kombinasyonuyla (Ali Aabey, Emine Abla vb.) zel bi-
imde hitap etmeleridir. Bu tr hitaplar zel ortamda ve birebir ilikilerde
yaknlk ve samimiyet ifadesidir. Ancak resm ortamda ve nc kiilerin
yannda yneticiye saygszlk olarak alglanmaktadr. Ast ile st zel yaam-
larnda ne kadar yakn ve samimi olsalar da resm ortamda, zellikle n-
c (yabanc) kiilerin yannda protokol kurallarna uymak zorundadrlar.
rnein zel ve sosyal yaamnda amiriyle samimi olan ve ona aabey di-
yen bir ast, bir toplantda kendisine unvanyla hitap etmelidir. Bir ynetici-
ye resm ortamda aabey demek ya da adyla hitap etmek, onun unvan-
Kurumsal
Davran Protokol
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
zel ve sosyal hitaplarn
resm ortamda, resm
ilikilerde, zellikle nc
kiilerin yannda
kullanlmas; yneticilerin ve
kurumlarn saygnln
azaltr.
na ve makamna saygszlktr. Ayrca baka kurulularn yneticilerine res-
m ilikilerde ve grmelerde zel ve sosyal biimde hitap etmek de o y-
neticileri rahatsz etmekte, i ve ilikileri olumsuz etkilemektedir. Bu yzden
ast olarak, amirlere ve stlere resm ortamda unvanyla hitap edilmelidir.
Ancak birebir ortamda ast ve st arasnda belirli bir sre altktan, samimi-
yet ve gven olutuktan sonra, arada byk ya fark yoksa yneticinin de
izniyle, adna hanm/bey ekleyerek (Aye Hanm, Ali Bey vb.) hitap etmek-
te saknca yoktur.
Kurumsal ve sosyal yaamda st unvanla hitap edilmekten kimse rahatsz ol-
maz ama alt unvanla hitap edilmekten herkes rahatsz olur. rnein bir m-
dre sayn genel mdrm eklinde hitap edilirse kii ben genel mdr
deilim demez; bilakis memnun olur. Buna karn bir genel mdre md-
rm denirse, kii bundan rahatsz olur ve genel mdr olduunu hatrla-
tr. Bu yzden yardmc pozisyonunda olan veya st makama veklet eden
yneticilere birebir ilikilerde st unvanla hitap etmek; rnein mdr yar-
dmcsna mdrm, mdr bey demek; vali yardmcsna sayn valim;
genel mdr vekiline veya yardmcsna sayn genel mdrm demek yan-
l deildir. Ancak resm ortamda (toplantda, trende) resm unvanyla hitap
etmek gerekir: Sayn genel mdr vekili, Sayn Vali Yardmcs, Vali Yardm-
cs Sayn Ali Haner. Ast, stne hitap ederken unvann birinci tekil ahs
olarak zelletirmeli, sayn bakanm, sayn mdrm, demeli; st ise,
dengine veya astna hitap ederken nc tekil ahs olarak hitap etmelidir:
Sayn bakan, sayn mdr ya da mdr bey demelidir ya da adna bey
ekleyerek hitap etmelidir (Ahmet Bey).
st yneticinin odasna ilk girite verilecek resm selam, kendisine unvanyla hitap ederek
sayg sunmaktr. (Sayglar sayn bakanm!) Daha sonraki girilerde sayglar efendim,
iyi gnler efendim denebilir.
Yneticinin makamna girince ve makamndan karken, ynetici (st) tokala-
mak iin el uzatmadka, hanm da olsa, ast ste el uzatmamaldr. nk y-
netsel yaamda el uzatma hakk stlere aittir. Makamda ve resm ortamda bir
st el uzatnca, hanm ve erkek astlar kendisine el uzatmak zorundadr. Amire
veya ste el uzatmamak saygszlk kabul edilir. (Amir, kiinin bal ve sorum-
lu olduu kii; st, kurumda hiyerarik olarak st mevki veya pozisyonda olan
yneticilerdir.) Her amir ayn zamanda sttr fakat her st amir deildir.
168
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Resim 8.1
Bir Kurumda
Yneticinin
Makamnda Resm
Grme
Kaynak: Aytrk,
(2009: 240)
Ast, yneticinin makamna girdiinde ynetici kendisine buyurun, oturun
demedike oturmamal; ynetici buyurun dediinde, kendisine teekkr
ederek oturmaldr. Oturulacak koltuk, gsterilen koltuktur. Yer gsterilme-
mise, makam masas nndeki ste gre sol koltua ya da stn soluna
oturulur. Birden ok kii makama girdiinde kdeme gre oturmak gerekir.
Ancak bir ast, yneticinin makamna girdiinde, ynetici astn oturmas ge-
rektiini bilemeyebilir. nk bir kelimeyle sonu arz etmek, izin istemek,
imza almak iin oturmak gerekmez. Fakat bir konuyu grmek, bir konu-
yu sunmak iin oturmak gerekir. Bu durumda astn msaadenizle deyip
oturmas gerekir. Ast stn makamnda otururken bacak bacak stne at-
mamaya dikkat etmelidir.
st yneticiye resm olarak nasl selam verilir?
Yneticinin makamnda iken, ynetici astna ay/kahve ikram ettiinde ast
bu ikram kabul etmeli ve itikten sonra teekkr etmelidir. Odada bakala-
r da varsa onlarn tercihi benimsenmelidir. Bardak/fincan yneticinin masa-
snn stne konmamal, sehpa stne konmaldr.
lke olarak stler astlarna hatr sorarlar. Astn stne hatr sormas doru
deildir. Makamda, toplantda veya nc kiilerin yannda st haprd-
nda ona ok yaayn demek de uygun deildir.
Ynetsel yaamda st ynetici, astna teekkr edince ast sa olun efendim
ya da grevim efendim demeli; kesinlikle rica ederim dememelidir.
Rica ederim deme hakk yalnzca stlere ve byklere aittir. Ast stne teekkr ettiin-
de, st kendisine rica ederim eklinde karlk verir.
Ynetsel yaamda bir astn stne baar dilemesi, yaplan resm bir i/g-
rev sonunda stn tebrik etmesi saygl ve doru bir davran deildir. An-
cak st, astn; edzeyde olan kii, dengini tebrik eder ve ona baarlar di-
ler. Astlar sadece ylba, bayram, doum, evlenme gibi zel ve sosyal gn-
lerde stlerine kutlamada bulunurlar; stler de kutlamay kabul ederler.
Ynetici ile konuurken daima saygl ve nazik ifadeler kullanlmal; st
dinlerken yzne ve gz blgesine bakmal, bala hafif onay verilerek ken-
disini saygyla dinlediiniz ifade edilmelidir.
Ast, stnn makamnda ya da yannda bulunan baka bir yetkili veya zi-
yareti ile konumak istediinde, nce stnden izin almaldr.
Ast, bir yneticinin makamnda otururken ieriye bir st geldiinde makam
sahibi ynetici ayaa kalkmadka kendisi ayaa kalkmamaldr. Ynetici
ayaa kalknca ast (hanm da olsa) ayaa kalkmaldr.
st, telefonla konuurken ast onu dinlememeli, baka yere bakmal veya
baka eyle megul olmaldr. st gizli, nemli veya zel bir telefon konu-
mas yaparken ast izninizle efendim diyerek hemen darya kmaldr.
Gerekirse telefon konumas bitince tekrar ieriye girebilir.
ya da ziyaret iin yneticinin makamnda bulunan bir ast; ynetici evrak
imzalarken yazlar okumaya almamal, baka yne bakmal veya baka
eyle megul olmaldr.
Yneticinin, ziyaret veya grme srasnda konumasnn yavalamas, ye-
ni bir konu amamas, baka bir ile megul olmas teekkr ederim de-
169
8. ni t e - Kur umsal Davr an Pr ot okol
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
1
st astna naslsnz? diye
hatr sorduunda, ast sa
olun efendim, teekkr
ederim eklinde
cevaplamal; stne siz
naslsnz? diye
sormamaldr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
mesi, itii ay bitirmesi ya da ayaa kalkmas ziyaretin ya da grmenin
bittiini gsterir. Bu durumda ast ayrlmak iin izin istemelidir. (Ynetici as-
tn ieride kalmasn ve oturmasn isterse bunu szle ifade eder.)
rgtsel yaamda amirler ne anlama gelmektedir?
Makamdan kan bir astn arka arkaya yryerek kapdan kmas yanltr.
Ast, kapdan karken yzn yneticiye dnmeli, onu bayla selamlamal
ve kapy hafife rterek kmaldr. nk ynetici, ast kapdan karken
kendisine son defa bakar. Astn ynetici zerinde brakt son izlenim
nemlidir.
Alt kademede olan bir ast, st yneticilerden dorudan emir aldnda bu
durumu nce kendi amirine iletmelidir. Bir ynetici, alt kademedeki perso-
nele telefon ederek veya onu ararak kendisinden bilgi aldnda, astn
yneticiye bilgi vermesi normaldir. Ancak ast, bu yneticiye bilgi verdiini
kendi amirine bildirmelidir. Astn, kendi amirine haber vermeden stlerine
bilgi vermesi veya stlerin emri zerine verdii bilgiyi amirine bildirmeme-
si doru deildir.
rgtsel yaamda stlerin astlarn kendi odasna armas veya artmas
normaldir. Buna karn bir astn amirini ya da stn telefonla veya sekre-
ter araclyla kendi odasna armas byk saygszlktr.
Ast, kendi amiri ve alma arkadalar hakknda stlere zel ve gizli bilgi
vermemelidir. st, zel bilgi almak iin sorduunda zr dilerim, bu konu-
da bilgim yok demelidir. Bir ynetici; alan personel hakknda gerekli bil-
giyi daima ilgili ve yetkiliden almal, i arkadalarna sormamaldr.
rgtsel yaamda resm ortamda hanm-erkek olarak ast-st ilikilerinde
resm kurallar; sosyal alanda sosyal kurallar uygulanr. rnein hanm astlar
resm ortamlarda (makamda, resm otomobilde, davette, toplantda ve t-
rende) st olan erkeklere (unvan ve makam nedeniyle) saygl olmal;
sosyal alanda ve sosyal ilikilerde de erkek stler, hanm astlarna saygl ve
nazik olmaldrlar.
stlerle grmek iin, nce asistan/sekreteriyle telefonda iletiim kurul-
mal, yneticinin uygun zaman renilmeli, randevu alnmal veya ha-
berli gidilmelidir. Zorunlu ve acil durumlar hari, ynetici sabah ie ge-
lince (ieriye girer girmez) ve darya karken; yneticinin makamnda
nemli konuklar, stleri ya da toplants veya nemli bir almas ve g-
rmesi varken ieriye girilmemeli; ynetici zamansz ve habersiz rahat-
sz edilmemelidir.
Resm ve sosyal ortamda st ile birlikte ayakta dururken veya yrrken ast
daima stnn solunda olmaldr. Bir ast, yksek dereceli bir st ile yrr-
ken onu bir adm sol geriden takip etmelidir. Protokolde stn nne veya
sana gemek onu kltmektir.
Resm ortamda kurum amiri ieriye girince, hanmlar dhil, astlarn ayaa
kalkmalar sayg gereidir. Ancak zel ve sosyal ortamlarda (lokalde, kafe-
de, fuayede vb.) ynetici gelince ayaa kalklmaz; kalkar gibi yaplr, hafif
ba eilerek selamlanr.
Resm yaamda stlere sayg; sosyal yaamda hanmlara sayg esastr.
170
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
2
Kapdan karken yneticiye
srt dnerek kmak
makama saygszlk kabul
edilir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
st, bir astn odasna girince ast, ayaa kalkmaldr. Ancak bir st, broya gi-
rince yalnzca bro amiri (hanm da olsa) ayaa kalkmal ve karlamaldr.
(Broda alan dier personel ayaa kalkmaz.) Yneticinin gn iinde bir-
ka defa personelin alma odasna girip kmas durumunda, ynetici b-
roya ilk geliinde ayaa kalklr, her giriinde ayaa kalklmaz.
Bir yneticinin, astnn odasna giderek kendisini ziyaret etmesi ona g ve
eref verir. Bu yzden odaya (broya) ya da eve gelen ste (yneticiye) e-
ref verdiniz denir. stn bu ziyaretinde kendisini karlama, arlama ve
uurlamada saygda kusur edilmemeli; bu ziyareti onur kabul edilerek ken-
disine gerekli sayg gsterilmelidir. Aksi hlde st ayana gelen adam
olarak grmek ve kendisine saygda kusur etmek astn aleyhinde olabilir.
(Bu ziyaret ast iin bir ans ve frsat olabilecei gibi, aleyhine de olabilir.)
Bir st, asta ziyarete gittiinde astn kendi koltuunda oturup amirini ya da
stn makam masas nndeki koltua oturtmas, stn kendi ast ya da
mterisi durumuna koymas demektir. te yandan bir astn, odasna gelen
stne kendi koltuunu vermesi de onu kltmesi demektir. Bu yzden,
bir astn kendi koltuunu ziyaretisi olan stne sunmas ne kadar yanl ise
gelen stn, ast ya da mterisi yerine koyarak masann nne oturtmas
da o kadar yanltr ve ste saygszlktr. Astn amiri ya da st kendisini zi-
yarete veya kendisiyle bir konuyu grmeye geldiinde ast ve st alma
masas nndeki ziyareti koltuklarnda karlkl olarak oturmaldrlar. An-
cak st srt duvara, yz nden veya yandan kapya dnk oturmaldr.
st konuk ve st yneticilere ikramda bulunurken ne iersiniz? denmeme-
li ay, kahve ne emredersiniz? veya kahveyi nasl emredersiniz? eklinde
sorulmaldr. Ziyareti ve mteriye ay ier misiniz? ya da kahveyi nasl
arzu edersiniz? eklinde sorulmaldr.
Ast, kendisine haber vererek gelen stn, ayn bina iinde ise asansr ka-
psnda ya da kat merdiveni banda karlamal ve buradan uurlamaldr.
st ynetici dardan geliyorsa ast bu yneticiyi onur konuu olarak d ka-
pda karlamal ve uurlamaldr.
Astlar (personel) toplant, davet ve trenlere stlerinden nce gelip; stlerinden sonra ay-
rlmaldrlar. Toplant, davet ve trenlerde ayrlmak durumunda olan bir ast, stnden
izin almaldr.
Kii, bir kurumda greve balaynca nce kendi amirini ve stlerini ziyaret
etmelidir. Kendisini tebrik ziyaretine gelenleri karlamal, kendilerine ik-
ramda bulunmal ve onlar kapdan uurlamaldr. Ayrca kendisini ziyarete
gelen alma arkadalarna bir hafta iinde iadei ziyarette bulunmaldr.
Ast zel, sosyal ve resm ortamlarda samimiyet ile resmiyeti ayrt etmeyi; her
zaman, her yerde mesafeyi korumay ve uygun davranmay bilmelidir. n-
k zel ve sosyal yaamlarnda astlaryla samimi olan yneticiler, astlarnn
alma ve ynetim yaamlarnda kendileriyle resm olmalarndan memnun
olur; samimiyet ile resmiyeti ayrt etmeyi bilen astlarna her zaman gvenir-
ler. Bu yzden ast olarak i yeri dndaki zel ve sosyal ortamlarda stlerle
olan ilikilerde mesafeli olmakta yarar vardr. nk st (amir) her zaman
sttr. zin, ceza ve dl vermeye; grevden almaya ve atmaya yetkilidir.
Bu nedenle zel ve sosyal ortamda (sokakta, maazada, pazarda, kahvede,
gezide, piknikte vb.) style karlaan bir ast; stn tanmak, saymak,
ona selam vermek ve sayg gstermek durumundadr.
171
Bir stn astn ziyareti ayn
zamanda denetimdir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Sosyal ortamda st
grmezden gelmek,
kendisine selam vermemek,
yanndan eli cebinde
gemek, alma yaamnda
resm i ve ilikileri olumsuz
etkileyebilir.
Ast olarak ynetim ve alma hayatnda dikkat edilmesi gereken en nem-
li davran; stlerin gsterdii ilgi, sevgi, sayg ve nezaketi resm i ve iliki-
lerde asla ktye kullanmamaktr. stlerin sevgisi, saygs ve takdiri ast iin
bir byk dldr. Ast bunun kymetini bilmeli; iinde, sayg ve nezaketin-
de kusur etmemelidir. te yandan ast, kendi amirini ve stlerini bakalar-
nn yannda asla tenkit etmemelidir. Amiri ve/veya stleri tenkit etmek, on-
larn dedikodusunu yapmak; zel yaantlarn ve kiisel zelliklerini anlat-
mak kiinin ve kurumun saygnlna zarar verir. Eer amirin/stn bir ha-
tas varsa bunu ilgisiz kiiler yannda tenkit ve dedikodu ederek yaymak ye-
rine kendisine sylemek; bir suu varsa stlerine bildirmek, yaplmas gere-
ken en doru davrantr.
alma yaamnda ast olarak kanlmas gereken davranlardan en nem-
lisi kar cins ile duygusal ilikiye girmektir. Byle bir davran ast ve/veya
stn mesleki kariyerine zarar verir, i yerinden veya iten atlmalarna se-
bep olabilir. Toplum nezdinde de kurumun saygnl azalr.
Nihat Aytrkn, rgtsel ve Ynetsel Davran - rgtlerde nsan likileri ve Ynetsel
Davran Yntemleri (Ankara, Detay Yaynclk, 2010) adl eserinde ynetim ve alma ya-
amnda ast - st ilikileri ve davran yntemleri konusunda ayrntl bilgi bulabilirsiniz.
MTER LKLER VE DAVRANI YNTEMLER
letme ynetiminde mteri, bir kuruluun rettii mal ve/veya hizmetleri satn
alan ya da retilen mal ve/veya hizmetlerden etkilenen ve onu etkileyen kiiler
toplamdr. Her iletme ya da kurulu, hedef kitlesi olan mterilerine rn sun-
mak veya hizmet salamak ve ayn zamanda onlardan kazan elde etmek iin ku-
rulur. Bu nedenle her iletme ve kurulu, ncelikle kurulu nedeni olan hedef kit-
lesi mteriler iin istenilen kalitede mal ve/veya hizmet retmek ve bu rn
mterilerini memnun edecek biimde sunmak zorundadr. nk her iletme ve
kurulu, kazanc karlnda mteriye kaliteli hizmet borludur. Mteri Japon-
yada kraldr, Amerikada ve Avrupada patrondur, Trkiyede ise velinimettir.
Mteri ilikilerinde temel ilke memnuniyettir. Mteri memnuniyetini salamann yolu
mterinin beynine, yreine ve czdanna hitap etmektir.
nbro Hizmetleri ve Mteri likileri
Turizmde ve otel iletmeciliinde mteri ilikilerinde en nemli unsur, hizmet su-
numu srasnda mterilerle iliki ve iletiim iinde olan grevlilerin tutum ve dav-
ranlardr. Mterilerle iliki ve iletiim iinde olan grevlilerin ncelikle d g-
rnmleri, klk-kyafetleri, konumalar, tutum ve davranlar son derece nemli
ve etkilidir. Bu etki, en ok gnlk i ve ilikilerde ortaya kmaktadr. zellikle
turizm iletmelerinde ve otellerde nbro hizmetlerindeki grevliler iletmenin vit-
rinidir. nk mterilerle ilk anda, birebir olarak (yz yze) temas noktasnda
olan bu grevlilerin konuma, tutum ve davranlarnn iyi ve olumlu olmas, m-
terilerin gven ve desteinin salanmasnda, iletmenin olumlu ve baarl olarak
tannmasnda ve kurumsal imajnn olumasnda etkili bir etmendir.
letmelerde ve otellerde alan nbro grevlilerinde aranan en nemli zel-
likler; bata uygun ve olumlu d grn (klk ve kyafet), etkili konuma ve na-
zik davrantr. nk konaklama iletmeleri hakkndaki ilk deerlendirmeler ve
172
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Mteri irket, kurum ve
ynetim iin hedef kitledir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Halka ve mterilere hizmet
sunan ve halkla/mterilerle
temas noktasnda olan
grevliler sosyal davran ve
protokol kurallar asndan
kurumun vitrini ve
temsilcileridir.
izlenimler bata nbro grevlilerinin ve hizmet sunan personelin grn, ko-
numas ve davranyla olumaktadr. Bu yzden mterilerle yz yze iliki iin-
de olan erkek grevliler temiz kyafetli olmal ve alt blmn zelliklerine
gre tralarna dikkat etmelidirler. Kadn grevliler hafif makyajl ve bakml olma-
l; az ve sade aksesuar kullanmal; ceket-etek, kuma pantolon-ceket ya da etek-
bluz, pantolon-gmlek ve alt ksele, orta topuklu, burnu kapal ayakkab giyme-
lidirler. Grevlilerin kyafetleri her zaman temiz, dzgn ve tl; renk olarak sa-
de ve uyumlu; oraplar ayakkabya uygun olmaldr. Salar temiz ve dzenli; di-
ler, eller ve trnaklar temiz ve bakml olmaldr. Mterileri etkileyen ikinci zellik
grevlilerin konuma ve davran tarzlardr. Mterilerle yz yze iliki ve iletiim-
de olan tm grevliler daima uygun ve olumlu konumal; mterilere her zaman
saygl ve nazik davranmaldrlar. Unutmamak gerekir ki her memnun mteri, i-
letme iin en iyi ve etkili bir reklam aracdr.
Mteri nedir ve kimdir?
Mterilerle Yz Yze liki ve letiim
Turizm iletmelerinde, zellikle nbro hizmetlerinde halka/mterilere hizmet ve-
ren grevlilerin konuklarla ilikileri genel olarak yz yze olmaktadr. Turizm alan-
larnn yz yze ilikilerinde dikkat etmeleri gereken hususlar aada belirtilmitir:
Konuk/mteri ile temas noktasnda olan her grevli ncelikle glmsemeyi,
nazik ve saygl davranmay bilmelidir. Grevli, gelen konuu/mteriyi gler
yzle karlamal; sz ve davranlarnda nazik ve saygl olmaldr. Sayg ve
nezaket sosyal yaamda insan ilikilerinin, i yaamnda baarnn anahtardr.
Her grevli, konua/mteriye evsahibi olarak davranmal; nce ho gel-
diniz hanmefendi/beyefendi! Size nasl yardmc olabilirim? gibi ifadeler
kullanmal; sayg ve nezaket iinde, gler yzle, gzel szlerle, yumuak bir
ses tonuyla hitap etmeli; gerekirse konuu/mteriyi oturtmal ve kendisiy-
le oturarak konumaldr.
Grevli, konuurken ve dinlerken konuun yzne bakmal, kendisiyle il-
gilendiini belli etmeli; konuun sorusunu yantlarken veya kendisine bir
aklama yaparken onun anlayaca biimde konumal; yabanc ve teknik
kelime ve terimleri kullanmaktan; uzun cmle kurmaktan kanmaldr.
Grevli, konua tam, ak ve doru bilgi vermeli; eksik, yanl, yanltc bilgi
vermekten kanmaldr. Kendisi konuyu tam olarak bilmiyorsa ilgili veya
yetkiliden bilgi almal ya da konuu ilgili veya yetkili kii ile grtrmelidir.
Grevli, kadnlara daima hanmefendi, erkeklere beyefendi diye hitap
etmeli; kesinlikle abla, yenge, teyze, aabey, amca, day gibi zel aile hitap-
lar kullanmamaldr. Adn bildii kiilere adlaryla (adna hanm/bey ekle-
yerek) hitap etmelidir. Yabanc misafirlere soyisimlerine Mr/Mrs veya Ms.
(ya da madam, matmazel, msy) ekleyerek hitap etmelidir. Konua/m-
teriye hibir zaman sen dememeli, daima siz diye hitap etmelidir.
Konukla iliki iinde olan grevli; i yerinde elinde ay/kahve veya bir ey
yer ierken konumamal, sakz inememeli, elleri cebinde olmamal, ko-
nuk karsnda uygunsuz bir biimde oturmamaldr. zellikle hanmlarla
konuurken imal szlerden, baka anlamlara gelebilecek kelimeleri kullan-
maktan, saygsz sz ve davranlardan kanmaldr.
173
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
3
Grevli, alt lkede ve blgede halkn rf ve detlerine saygl olmal-
dr. Halkn gelenek ve greneklerine saygl olmayan, halkla uyum salama-
yan bir grevli, etkili ve yararl hizmet sunamaz, grevinde baarl olamaz.
Ayrca grevli, deiik lkelerden ve yrelerden gelen konuklarn/mteri-
lerin giyimlerine, inanlarna, davranlarna, gelenek ve greneklerine de
saygl olmaldr.
Grevli, her konua/mteriye eit ve tarafsz davranmal; konuklar/mteri-
ler arasnda siyasal, dinsel, blgesel, etnik, ideolojik vb. ayrm yapmaktan,
grev banda konuk/mteri ile tartmaktan, konua/mteriye olumsuz
davranmaktan kanmaldr. lke olarak bir grevli, kendisi bir ii iin bir ye-
re (bir kuruma ya da bir iletmeye veya otele) gittiinde, orada kendisine na-
sl davranlmasn istiyorsa, kendisi de konua/mteriye yle davranmaldr.
Konuk/mteri iin nemli olan, ihtiyacnn uygun bir maliyetle, hzl ve tat-
min edici bir ekilde giderilmesidir. Bu yzden konuk/mteri, grevliden
ne kadar ilgi grrse, grevli o konuun/mterinin iini ne kadar hzl,
ucuz ve tatmin edici bir ekilde yaparsa, konuk/mteri de o grevliden ve
iletmeden o kadar memnun olacaktr.
Turizm ve otel iletmelerinde alan her grevli emekli, yal, hasta, zrl ve gazilere;
hamile ve ocuklu hanmlara zel ve yakn ilgi gstermeli; bu kiilerin i ve ilemlerini
bekletmeden sratle yapmaldr.
Her konuk/mteri nemlidir. Bu yzden Trk geleneinde mteri velini-
met tir. Bu nedenle grevli konua/mteriye kaba, sert, krc davranma-
mal; konuk/mteri haksz da olsa, istedii aykr da olsa, kendisine ol-
maz, yapmyorum, istediin yere git, bildiin yere ikyet et! gibi olumsuz
szler sarf etmemeli; konuyu aklamal, konuu/mteriyi ikna etmeye a-
lmaldr. Konuk/mteri ikna olmayp srarc olursa grevli, konuu/m-
teriyi bir st yetkili ile grtrerek sorunu zmeye almaldr. nk st
yneticiler yetki ve sorumluluklarna dayanarak astn alamayaca kararlar
vererek sorunu zebilirler.
Olumsuz durumlarda ve sorunlu kiilerle olan ilikilerde en olumlu ve etki-
li davran biimi sakin olmaktr. Konua/mteriye kzmak, barmak ve
onu kovmak grevlinin ve iletmenin aleyhinedir. nk mteri daima
hakldr. Bu nedenle mteri kaba, sert ve saldrgan olmaya yneldiinde,
grevli karlk vermemeli; mteriyi dinlemeye, anlamaya, ikyetini ve
problemini zmeye ve kendisine yardmc olmaya ya da sorunu stleriyle
paylamaya ve bir zm bulmaya almaldr.
Grevli, konua/mteriye kar asla saldrgan tepki gstermemelidir. n-
k iletme ve ynetim nezdinde her mteri grevliden daha nemlidir.
Mteri grevliyi stlere ikyet ettii zaman, mteri hakl, grevli haksz
kar. Bu yzden grevli, mterilerle ilikilerde ortaya kan olumsuz du-
rumlarda ve sorunlarda nce mterinin ikyetini dinlemeli, sorunu z-
mek iin yardmc olacan ifade etmeli; bu ilgisi nedeniyle kendisine te-
ekkr etmelidir.
Konuk iin nemli olan nedir?
174
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Konuk, grevliye tepki
gsterdiinde, grevli
mteriye olumlu tepki
vermeli, varsa hatasn
kabullenmeli ve zr
dilemelidir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
4
Telefonda letiim
Turizm iletmelerinde, zellikle konaklama iletmelerinde mterilerle grevlilerin
telefonla iletiimi son derece yaygn ve nemlidir. nk mteri bir otele ya da
oda servisi, resepsiyon vb. bir departmana telefon ettiinde telefona kan grev-
linin telefonda konuma tarz, mterinin sorusunu cevaplandrmas, isteini kar-
lamas, ona yardmc olmas, mterinin konaklama iletmesi hakknda iyi veya k-
t bir deerlendirme yapmasna neden olur. Bu yzden i yaamnda mterilerle
telefonla iletiim iinde olan grevliler aada belirtilen hususlara dikkat etmeli-
dirler (Aytrk, 2009: 245):
Telefonu aan grevli nce i yerini tantmaldr: ada Otel, iyi gnler!
Aytrk Turizm letmesi buyurun efendim! Garden Seyahat, iyi gnler!
Ben Aye. Size nasl yardmc olabilirim!? eklinde tantc giri yapmaldr.
Telefonda saat, tarih ve rakamlar ile teknik szckler yanl anlalabilir.
Grevli buna dikkat etmeli; telefonda ak, net ve yava konumal; gerek-
tiinde bu tr szckleri tekrarlamal, kodlamal veya kodlattrmal ve teyit
almaldr.
Mterinin istei baka bir kii ya da birimin sorumluluunda ise grevli o
kiinin ya da birimin adn ve telefonunu vermeli ya da kendisi mteriyi te-
lefonla ynlendirmelidir.
Telefonda mteriye ilgi gsterilmeli, olanakl ise iini yapmal ve sonulan-
drlmaldr.
Telefon kapatlrken arayan kiiye arad iin teekkr edilmeli ve iyi
gnler/iyi akamlar veya grmek zere gibi iyi niyet veya temenniler-
le kapatlmaldr.
levsel ve Grevsel Davran Yntemleri
Turizmde her grevli yabanclara kar bir turizm elisidir. Bu sfatla davran ve
imaj olarak lkeyi, ulusu ve alt kurumu veya iletmeyi temsil eder. Turizmde
bir kiinin temsil nitelii d grnm, davran, almas, hitap ekli, sayg ve
nezaketi ile ortaya kar. Bu yzden turizm sektrnde alanlar ncelikle al-
tklar iletmeyi ve lkelerini en iyi ekilde temsil etmeli, grevlerinde baarl ol-
mak iin her turisti/mteriyi konuk olarak kabul etmeli; her turiste/mteriye
konuk olarak nem ve deer vermeli; her turistin/mterinin kiiliine, kimlii-
ne, giyimine, dncesine, inancna ve davranna sayg gstermelidirler.
Turizmde alan her grevlinin ve zellikle turist rehberlerinin mesleksel, l-
kesel, ulusal ve kurumsal onur ve itibarlarn korumalar esastr. nk turizm a-
lan kendini deil, alt iletmeyi ve ayn zamanda lkesini ve milletini temsil
eder.
Turizmde her grevli lkenin bir temsilcisi ve elisi olduunun bilincinde olmaldr.
Her konua nem ve deer vermek, ayn zamanda geleneksel Trk konuksever-
liinin de temel ilke ve zelliidir. Konua nem ve deer vermemek kiinin, al-
t iletmenin ve temsil ettii lke ve milletin nem ve deerini drr. Bu yzden
turizmde her alan mesleksel ve lkesel sorumluluunun bilincinde olmaldr.
Turizm iletmelerinde en nemli zamanlar, konuu ilk karlama, tanma ve
uurlama anlardr. lk karlama giyim, grnm, konuma ve davran biimi ve
imaj asndan son derece nemli ve etkilidir. Bu da ilk drt saniyede gerekleir.
Bu yzden ilk karlama ve tanmada imaj ve izlenime nem verilmelidir. Uurla-
175
Telefon kapatlmadan nce
mteriye iyi gnler
denmeli; ahize yavaa
yerine konmal; telefon
hibir zaman mterinin
yzne serte
kapatlmamal; telefonu
nce mteri, sonra grevli
kapatmaldr.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
lk 4 saniyede braklan
izlenim 4 yl kalcdr.
ma ise, konuun alp gtrd ve hayat boyunca unutamad son izlenimdir. Bu
nedenle karlama ve uurlama daima uygun grnm ve kyafetle, gler yzle, se-
lam vererek, el skarak, tatl szle gereklemelidir. nk turizm iletmelerinde ba-
ar ilk ve son izlenimin toplamdr.
Turizm alanlarnn, konuklar memnun edebilmeleri ve ilerinde baarl olabil-
meleri, ncelikle her konua insan olarak nem ve deer vermelerine baldr. Bu
amala, turizmde her alan konuu/mteriyi dinlemeli, kendisiyle, i ve ilemle-
riyle yakndan ilgilenmeli, gerekli kolayl gstermeli; konuma ve davranlarnda
daima saygl, anlayl, sabrl, alakgnll ve hogrl, kibar ve nazik olmaldr.
Bir grevli mterilere kar hibir zaman nyargyla yaklamamal, daima objektif
ve empatik olmaldr. En nemlisi, herkesle olumlu iliki ve iletiim kurmal, vcut
dilini iyi kullanmaldr. rnein konuklarla daima gz temas kurmal, glmsemeli,
selamlamal, tandklarna adyla hitap etmeli ve tokalamal, ho geldiniz Ali Bey,
naslsnz? Size nasl yardmc olabilirim? gibi gzel, samimi ve olumlu ifadeler kul-
lanmaldr. Konuklara/mterilere her zaman ltfen! demeli, herkese teekkr et-
meli; gerektiinde hatasn kabul etmeyi ve zr dilemeyi bilmelidir.
Turizmde her grevli konuklara kar olumsuz sz ve davranlardan kanmal; daima
olumlu konumal ve davranmal, rnek olmaldr.
KURUMSAL VE SOSYAL YAAMDA NSAN
LKLER VE DAVRANI BMLER
Kamu ve zel tm kurum, kurulu ve iletmeler, insanlardan oluan sosyal varlk-
lardr. Bu yzden rgtlerin varlnn nedeni ve yaamsal gesi insanlardr. Btn
rgtler insanlar iin kurulmutur, insanlar iin vardr ve insanlar iin almakta-
dr. nsanlar olmakszn bir rgtn domas ve yaamas mmkn deildir. Bu
yzden rgtsel yaamda nce insan gelir. Yneticiler alanlara insan olarak ne
kadar nem ve deer verirlerse alanlar da rgte, yneticiye, ie ve mteriye o
kadar nem ve deer verirler ve o kadar etkili ve verimli alrlar.
Bir kurum, kurulu veya iletmede insan ilikilerinin olumlu ve etkili olmas, r-
gtsel ve ynetsel baar asndan son derece nemlidir. nk rgtsel ve y-
netsel baar, baarl insan ilikilerine baldr. Ancak rgtlerde insan ilikileri ast
ve stler arasnda daha ok ynetsel (resm); edzeyde alanlar arasnda kurum-
sal; mteriler arasnda sosyal niteliktedir.
rgtlerde alanlar memnun etmenin, onlardan yksek verim elde etmenin
yntemi, insana ve insan ilikilerine nem vermek; insann beynine, yreine, duy-
gularna, inanlarna ve amalarna hitap etmektir. Nitekim Ko Topluluu dare Ko-
mitesi Bakan Can Kra, bir seminerde sunduu bildiride 39 yllk tecrbe sonun-
da unu samimi olarak gryorum ki, en nemli konu insan ilikisi ve insan
ynetimidir. nsana deer verdiiniz takdirde ondan daha fazla verim alyorsu-
nuz. Arkadalarma bir amir gibi deil, bir aabey gibi davranmay n planda tu-
tuyorum. ilikilerine gven duymay bir baar unsuru kabul ediyorum. arka-
dalarm kendi ilerinin patronu gibi gryorum demektedir (Milliyet, 29.7.1989).
Bir yneticinin rgt iinde ve dnda personeliyle selamlamas, tokalamas, on-
lara adlaryla hitap etmesi, hl hatr sormas ve kendileriyle ilgilenmesi; birlikte yemek
yemesi, ay imesi; onlarn dnne, cenazesine katlmas, alanlar odasnda (i
yerinde) veya evinde ziyaret etmesi alanlara insan olarak nem ve deer vermesi,
onlarn iinde motive etmesi demektir. Ayrca bir yneticinin personelini ziyaret etme-
si, onlar hem denetlemesi hem alma ortamn ve koullarn grmesi, sorunlar ve
176
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Gnmzde bir yneticinin
baars, alanlarn ve o
kurumdan ya da iletmeden
hizmet alanlarn
memnuniyetiyle
llmektedir.
ihtiyalar renmesi, bilmesi demektir. Ancak personelini i yerinde ziyaret eden bir
ynetici orada amir olarak deil, onur konuu olarak bulunmaldr. Personel de
amirini onur konuu olarak kabul etmeli; onu uygun ekilde karlamal, arlamal
ve uurlamaldr. Gnmzde, makam odasnda oturan, masaya vuran, astn ayakta
tutan, ka atan, barp aran, selam alp vermeyen, astyla oturup bir ay imeyen
ynetici iyi bir ynetici deildir. Bu tr otoriter yneticiler astlarna sadece yasal ola-
rak yapmalar gereken ileri yaptrabilirler. Ancak rgtlerin baarsnda personelin
(alanlarn) yasal olarak yaptklar deil, gnll olarak yaptklar daha nemlidir.
Personelin iinde gnll olarak almas, rgt ve iini benimsediini ve sahiplen-
diini gsterir. Bunu takdir edemeyen ynetici, alanlarn motivasyonunu
kaybetmesine neden olur, rgtsel verimlilii drr.
Bir yneticinin baars gnmzde en ok ne ile llmekte ve deerlendirilmektedir?
rgtsel ve ynetsel yaamda ast - st ilikileri ve insan ilikileri ile ilgili bilgileri www.ni-
hatayturk.com adresinde de bulabilirsiniz.
nsan likilerinde Temel lkeler
rgtlerde insan ilikilerinin amac; rgtn kalitesine, etkinliine, verimliliine ve
alanlarn iten doyumuna (i yerinde mutlu ve huzurlu olmalarna) katkda bu-
lunmak, ayn zamanda etkili ve verimli olarak almalarn salamaktr. Ayrca per-
sonel arasnda olas anlamazlk ve atmalar nlemek, ekip almas yapmak,
uyum ve ibirlii salamak, rgt iinde dostlua dayal samimi bir ortam hazrla-
mak da insan ilikilerinde temel amatr. Bu da ynetimin ve yneticilerin grevidir.
Bir ynetici insan ilikilerini etkili biimde gerekletirebilmek iin ncelikle et-
kili iletiim becerilerine, insan sevgisine ve hogrye sahip olmal; insanlar do-
ru tanmal; onlara dost olarak davranmal; ak ve samimi olmal ve zellikle din-
lemeyi bilmelidir. Ast bir hata yaptnda veya hata yaptn dndnde -ki bu
ile ilgili de olabilir rgtteki sosyal ilikilerde de-, veya anlk kiisel bir hata
sonucu da olabilir; bu durumda asta tavr almak, makamn gcn kullanmak ve
tehdit etmek yerine ast armal, onu bir insan olarak karsna almal ve duru-
mu aklamasna olanak vermelidir. Ynetici herkesin hata yapabileceini bilmeli-
dir. nemli olan insan kazanmaktr; kaybetmek ok kolay, kazanmak zordur. Ma-
kamn salad otorite ile ynetici olmak kolaydr ama insanlar gnl ve verim-
li olarak altrmak ve lider olmak zordur. Bilmek gerekir ki; bir yneticinin insan
ilikilerinde etkisi arttka liderlii de artar. nk bir yneticiyi lider yapan zel-
liklerin banda, etkili insan ilikileri ve iletiim becerileri gelir.
Kurumsal ve sosyal yaamda insan ilikilerinde uygulanmas gereken temel il-
keler aada belirtilmi ve aklanmtr (Baaran, 2004: 68; Aytrk, 2010: 9).
nsana nem ve Deer Vermek: Dnyada hibir ey insandan daha nemli
deildir. Bu yzden, bir insana kendisinin nemli ve deerli olduunu sylemek
ve hissettirmek, onun iin nemlidir. nk Dnyada herkes nemsenmeye, se-
vilmeye ve saylmaya, nemli ve deerli bir insan olmaya alr. Kamusal,
kurumsalve sosyal yaamda insana nem ve deer vermenin gstergeleri unlar-
dr: Kiiyi dikkatle dinlemek, sylediklerini anlamaya almak, anlalmadnda
aklamasna olanak vermek, kiiye adyla hitap etmek, kendisiyle ve iiyle ilgilen-
mek, hatrn sormak, bir problemi ve ihtiyac olup olmadn sormak, gerektiin-
de ve/veya talep ettiinde yardm etmek, aclarn ve sevinlerini paylamaktr.
177
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
5
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Gvenmek, Gven Vermek ve Gvenilir Olmak: Gven; sevgi ve saygnn,
balln ve inancn, dostluun ve samimiyetin kaynadr. Gven olmazsa hibir
ey olmaz. Bir rgtte ynetici personeline gvenirse personeli de kendisine gve-
nir. Gven; zor kazanlan ama kolay kaybedilmeyecek kadar nemli bir duygudur.
Ancak ast, stne gvenini kaybederse veya stn davranlarndan dolay kendi-
ne ve rgte gvenini kaybederse i huzuru kalmaz ve verimli olamaz. Gven ver-
menin ve gvenilmenin en nemli lt; sznde durmak, verilen sz tutmaktr.
Drst Olmak: Drstlk, insan olmann temel niteliidir. Bir insann tm
zellikleri drstlk kriteriyle llr. Drstlk, sylemle deil eylemle gz-
lemlenebilen bir meziyettir. yaamnda, drstlk ve adaletin en nemli gster-
gelerinden biri, alan emeine sayg duymak ve emein karln vermektir.
Giyime ve Grnme nem Vermek: nsanlar, d grnmleriyle (klk k-
yafeti, temizlii vb.) llr ve deerlendirilir. Hatta bu deerlendirme ilk bakta,
drt saniyede gerekleir. Bu yzden insan ilikilerinde dikkat edilmesi gereken
en nemli zelliklerden biri; iyi giyinmek, zenli ve bakml olmaktr. nk ken-
dine nem vermeyen ve zen gstermeyen, bakmsz, dzensiz ve dank bir ki-
inin i yaam da dzensiz ve dank demektir.
Sz ve Davranlara Dikkat Etmek: nsan ilikilerinde etkili olmak iin l-
sz, seviyesiz, dengesiz, olumsuz, kaba sz ve hareketlerden kanmak; daima
iyi niyetli, ak kalpli, samimi, saygl ve nazik olmak gereklidir. nk insan iyi
ve kt yapan szleri ve hareketleridir. Ancak sylenen bir szn, krc da olsa ne
anlama geldiini anlamak ve yanl anlamamak iin; bir karara varmadan nce
iyice aratrmak gereklidir. Bilmek gerekir ki, iyi davranlar unutulur ama yaplan
kt davranlar krk yl gese de unutulmaz.
nsanlar giyimiyle karlanr, sz ve davranlarna gre uurlanrlar.
Vcut Dilini yi Kullanmak: nsan ilikilerinde ve iletiimde en nemli ve et-
kili etmen; vcut dilini doru, iyi ve etkili kullanmaktr. Vcut dili, duygu ve d-
ncelerin da yansmasdr. Bu yzden vcut dili (jestler, mimikler ve hareketler)
sz ve davranlarn anlamn pekitirir, ilikileri olumlu ya da olumsuz etkiler.
Olumlu ve Etkili letiim Kurmak: nsan ilikileri, olumlu ve etkili iletiime
dayanr. Kurumsal ve toplumsal yaamda insanlarla olumlu ve etkili iletiim kurma-
nn en kolay yntemi, kiiye adyla (ste unvanyla) hitap etmek; glmsemek, se-
lam vermek, gz temas kurmak, doru ve etkili tokalamak, ilgi alanna ynelik ko-
numak; duygularna, inanlarna ve amalarna hitap etmek; saygl ve kibar davran-
mak; alakgnll ve hogrl olmak; teekkr, tebrik, takdir ve iltifat etmektir.
Dinlememek, anlamaya almamak ve barp armak iletiim deil, iletiimsizliktir.
Empatik ve Objektif Olmak: nsanlarla doru iletiim kurmann, insan doru
anlamann ve ona hak vermenin en etkili yntemi, kiinin kendisini karsndakinin
yerine koymas, konuyu onun asndan deerlendirmesi ve objektif olmasdr. Em-
pati kuran bir kii bakas hakknda objektif olur ve doru karar verir. zellikle y-
neticiler empati kurmal ve astn ne yapmak istediini veya iletmek istedii mesaj
anlamaya almaldr. Btn insanlar kendi dncelerinde, sz ve hareketlerinde
kendilerine gre hakldrlar. nk insanlar kendilerini niyetlerine ve amalarna
gre; bakalarn ise grnlerine, sz ve hareketlerine gre deerlendirirler.
Ynetsel yaamda (alma ortamnda) insan ilikilerini anlayabilmek iin yararl bir kay-
nak olan, Ynetimde nsan likileri adl kitaba bakabilirsiniz. (brahim Ethem Baaran
Ankara, Nobel Yayn, 2004)
178
Drstln en nemli
gstergesi z, sz ve
eylemi bir olmaktr. Sosyal
ve kurumsal yaamda
drst olmak zengin
olmaktan daha nemlidir.
Drstlk en byk servettir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
nsan likilerinde Etkili Davran Biimleri
Her insan, davranlaryla kendine zgdr. Davranlarn znde, o davranlar
oluturan sosyokltrel deerler; zihinsel, dnsel, duygusal ve inansal bir alt-
yap vardr. Davranlar inanlarn, duygu ve dncelerin, bilinli veya bilinsiz
yaplan alkanlklarn sonucudur.
rgtsel yaamda insan ilikileri, insanlar etkili ve verimli olarak ynetme ve
yneltme asndan byk nem tar. Bu yzden insan odakl ada ynetim an-
lay, insana ve insan ilikilerine dayaldr. Ancak insan ilikilerinin temeli, nce
insann kendisiyle olan ilikisine baldr. Kendisiyle tutarl ve drst bir iliki ku-
ramayan kii, kendine gveni olmayan kii stats ne olursa olsun bakalaryla
salkl iliki kuramaz. nk kiinin kendisiyle kurduu iliki, bakalaryla kur-
duu ilikinin temelini oluturur.
Bilmek gerekir ki toplumsal ve kurumsal yaamda (ynetim ve i hayatnda)
baarnn srlarndan biri, etkili iletiim ve iyi insan ilikileridir. nsan ilikileri, ba-
arnn anahtardr. nk hayatta baarl olan insanlar, insanlarla iyi iliki ve ile-
tiim kurabilen, iletiim becerilerine sahip olan insanlardr.
Sosyal yaamda ve i ortamnda uygun olmann ilke ve yntemleri nelerdir?
Her insan, sosyal bir varlk olarak dier insanlarla birlikte iliki ve iletiim iin-
de yaar. Bu yzden, iki insann var olduu her yerde insan ilikileri vardr. Ancak
her insan zel, sosyal ve rgtsel alanda yaar ve bu alanlarn kurallarna uyar. Bu
yzden hi kimse % 100 kendisi deildir. nk her insan zel alanda ailesinin ku-
rallarna; sosyal alanda toplumsal kurallara (rf ve detlere); kamusal ve kurumsal
alanda mevzuata, resm kurallara ve kurumsal normlara uymak zorundadr. Bu
yzden her insan sosyal bir varlk olarak ailesine, iinde yaad topluma ve al-
t kuruma uymak ve uygun davranmak durumundadr. Bu tutum ve davranlar,
toplum iinde ve rgtlerde birlikte yaamann ve birlikte almann ortak kural ve
koullardr.
hayatnda baar, ncelikle alanlarla ve mterilerle baarl insan ilikile-
rine baldr. nk btn rgtlerde yaplan i, ilem ve etkinlikler daima insan
ilikileriyle gerekletirilir. Bu yzden, her iin temelinde insan ve insan ilikisi
vardr. zellikle yneticilerin alma yaamlarnn drtte insanlarla ve insan
ilikileri iinde gemektedir. Ancak yneticilerin byk bir ounluu insan iliki-
lerini emrederek, astlarn davranlarn kontrol edebileceini dnr. rgtsel
yaamda birlikte alan insanlar (stler, astlar ve alma arkadalar) ile olan ili-
kilerin nitelii, baar ya da baarszl byk lde etkiler. nk hibir insan
stleri, astlar ve alma arkadalaryla olumlu ve baarl ilikiler kurmadan gre-
vinde baarl olamaz ve ykselemez. Ykselen de ans ile ykselir ama devam
edemez. Bu nedenle baar daima insana ve insan ilikilerine baldr.
nsan ilikilerinde, her davrann bir anlam vardr. Davran biimi, ilikiyi;
iliki de ii ve kiiyi etkiler. rnein ask surata verilen tepki, gler yze verilen
tepkiden farkldr. Yumruu skl olarak gelen kiiye verilen tepki, elinde iekle
gelen kiiye verilen tepkiden farkldr. Bir davrann nedenini anlamadan karar
verenler, kaybedebileceklerini bilmelidir. Nitekim Woodrow Wilson: Bana yum-
ruklarnz sklm halde gelirseniz, beni karnzda yumruklarm sklm halde
bulursunuz. Bana dosta gelirseniz, beni dost olarak bulursunuz. O zaman, an-
larz demektedir. nsan ilikilerinin temel kural Size nasl davranlmasn isti-
yorsanz bakasna da yle davranmaktr. (Aytrk, 2011: 66)
179
Davranlar, bir insann
kiiliini gsteren
eylemleridir.
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
6
Baki kalan kubbede bir ho
sada imi szn
unutanlar, o makamdan
indikleri gn unutulurlar.
Kii sosyal ve kurumsal yaamda (i ortamnda) baarl, huzurlu ve mutlu olmak iin n-
ce ailesinin, sonra iinde yaad toplumun ve alt kurumun normlarna uymaldr.
Kurumsal ve sosyal yaamda insan ilikilerinde uygulanmas gereken etkili dav-
ran biimleri unlardr (Aytrk, 2010: 15):
Gz temas kurmak
Glmsemek
Selam vermek
Adyla veya unvanyla hitap etmek
Toka etmek (el skmak)
Saygl, hogrl ve alakgnll olmak. Farkllklar, anlay ve hogry-
le karlamak: nan, gr ve dncelere saygl ve hogrl olmak
Kurumsal ve toplumsal deerlere uymak
Herkese insan olarak nem ve deer vermek
nsanlarn iyi, gl ve stn ynlerini ortaya koymak
nsanlarn nemli ve stn yanlarn ve baarlarn vmek ve takdir etmek
nsanlarn hatalarn aratrmamak ve ortaya koymamak: nsanlarn hata ve
kusurlarn hogrmek ve affetmek
nyargl olmamak, objektif olmak
Kimseyi tenkit etmemek ve ktlememek
Randevusuz ziyaret ve grme yapmamak
nsanlara olumlu yaklamak ve olumlu davranmak
nsanlara, kendilerini ilgilendiren konulardan sz etmek
nsanlara seviyelerine, anlay ve bilgi derecelerine gre hitap etmek
Konuan kiiyi ilgi ve dikkatle dinlemek: Dinlemeyi bilmek
Drst ve tutarl olmak; sznde durmak: z, sz ve eylemi bir olmak.
Gvenmek, gven vermek ve gvenilir olmak
Kimseye darlmamak ve kin tutmamak
Herkese yardm ve iyilik etmek
Kibirlenmemek, vnmemek (kendinizden, paranzdan, malnzdan, araba-
nzdan, evinizden ve einizden fazla sz etmemek)
Empatik olmak (kendini kardakinin yerine koymak, duyguda olmak)
Olumsuz sz ve davranlardan kanmak
Ltfen demek, teekkr etmek, hata yapldnda zr dilemek
D grne nem vermek (uygun giyinmek)
Uygun konumak ve uygun davranmak
nsan ilikilerinde en etkili szler: Size nasl yardmc olabilirim? Siz ne dnyorsunuz?
Tebrik ederim. Teekkr ederim. zr dilerim. zninizle. Ltfen. yi gnler. Biz/siz.
Sosyal yaamda ve i ortamnda etkili insan ilikileri ve davran biimleri konusunda ay-
rntl bilgi edinmek iin, nsan Sanat - Nitelikli ve Etkili nsan Olma Yollar adl kitaba
bakabilirsiniz. (Nihat Aytrk, stanbul, Yediveren Yaynlar, 2011).
180
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
S O R U
D K K A T
SI RA S ZDE
DNEL M
SI RA S ZDE
S O R U
DNEL M
D K K A T

K T A P
T E L E V Z Y ON
K T A P
T E L E V Z Y ON
Bencil ve karc olmamak:
i bitince birini kenara
atmamak.
181
Ynetsel yaamda ast-st ilikilerini tanmlamak.
Kamu kurumlarnda ve zel kurulularda (ilet-
melerde) rgtsel ve ynetsel yaamda i ve ili-
kiler ast-st ilikilerinden oluur. Ynetim ve a-
lma yaamnda baar byk lde ast-st ili-
kilerinin sonucudur. Ast-st ilikileri baarl ol-
duu srece ynetim ve i ilikileri de baarldr.
Turizm iletmelerinde mteri ilikilerini ak-
lamak.
Turizmde ve otel iletmeciliinde her grevli n-
celikle iletme (otel) iinde amirleri, stleri ve
patronlaryla; alma arkadalar ve emrinde a-
lan personeli ile ekip olarak bir btndr. Son-
ra, baar ve memnuniyet asndan hizmet sun-
duu mterileri ve zellikle turistlerle ilikileri
gelmektedir. Bilmek gerekir ki alma ve yne-
tim hayatnda mteri asndan nemli olan hiz-
met, kalite ve memnuniyettir. Hizmet, kalite ve
memnuniyetin temel lt olumlu ve etkili in-
san ilikileri ve davran biimleridir. Her i ve i-
lem insan unsuruna ve insan ilikilerine dayanr.
Baarl her iin altnda daima baarl insan ili-
kileri vardr. nsan ilikilerindeki baar i ilikisi-
ne ve i baarsna yansr. Bu nedenle, Batda
btn kurumlarda ve iletmelerde ynetici ve
grevliler iten ok insana ve insan ilikilerine
nem verirler. stenilen ii yapamasalar da, zr
diler, zgn olduklarn belirtirler, vcut diliyle
mteriden daha fazla zldklerini gsterirler.
Bylece mteriyi memnun etmeye alrlar.
nk iinden ve iletmeden memnun olan bir
mteri, bu memnuniyetini evresine olumlu ola-
rak iletir, iletmenin reklmn yapar. Bu yzden
iletmelerde kazan elde etmek ve baarl ol-
mak iin mteri (insan) kazanmak temel ilkedir.
Bunun da temeli iyi insan ilikileridir.
nbro hizmetlerinde mteri - igren ilikileri-
ni aklamak.
nbro hizmetlerinde en nemli unsur mteri-
lerle / misafirlerle iyi iliki ve iletiim iinde ol-
maktr. zellikle turizmde konaklama iletmele-
rinde nbroda grev yapan personel d gr-
nmleri (klk kyafetleri), konumalar, tutum ve
davranlar ile iletmenin vitrini ve temsilcisi ko-
numundadr. nk mterilerle yz yze temas
noktasnda olan bu grevlilerin konuma, tutum
ve davranlarnn iyi ve olumlu olmas, mteri-
lerin gven ve desteinin salanmasnda; ilet-
menin olumlu ve baarl olarak tannmasnda ve
kurumsal imajnn olumlu olarak olumasnda et-
kili bir etmendir. Bu yzden, iletmelerde ve zel-
likle otellerde alan nbro grevlileri her za-
man temiz kyafetli ve tral olmal; bayan g-
revliler hafif makyajl ve bakml olmal; az ve sa-
de aksesuar kullanmal; ceket-etek veya kuma
pantolon-ceket ya da etek-bluz, pantolon-gm-
lek giymelidirler. Grevlilerin kyafetleri temiz,
dzgn ve tl; renk olarak sade ve uyumlu ol-
maldr. Salar temiz ve dzenli; diler, eller ve
trnaklar temiz ve bakml olmaldr. Mterilerle
yz yze iletiimde olan bu grevliler btn m-
terilere saygl ve nazik davranmaldrlar.
Turizmde ilevsel davran yntemlerini ak-
lamak.
Kurumsal ve toplumsal yaamda insan ilikilerin-
de etkili davran yntemleri: Gz temas kur-
mak ve glmsemek, selam vermek, adyla veya
unvanyla hitap etmek, tokalamak; saygl, ho-
grl ve alakgnll olmak, farkllklara sayg-
l olmak ve hogryle karlamak; kurumsal ve
toplumsal deerlere nem vermek; insanlarn iyi,
gl ve stn ynlerini ortaya koymak; insanla-
rn nemli ve stn yanlarn ve baarlarn v-
mek ve takdir etmek; nyargl olmamak, insan-
lara olumlu yaklamak, insanlara seviyelerine g-
re ve kendilerini ilgilendiren konulardan sz et-
mek; drst olmak ve sznde durmak; gveni-
lir olmak; yardmsever olmak, bencil ve karc
olmamak; kin tutmamak, affetmek; kibirlenme-
mek; izin istemek, teekkr etmek, hata yapld-
nda zr dilemek, d grne ve iletieme
nem vermek; herkese insan olarak nem ve
deer vermektir.
zet
1
A M A
2
A M A
3
A M A
4
A M A
182
1. Genel mdre resm ortamda resm olarak nasl hi-
tap edilmelidir?
a. Beyefendi
b. Sayn Ergun (soyadyla)
c. Sayn Genel Mdrm (unvanyla)
d. stadm
e. Efendim
2. Genel mdrn odasna girince resm olarak nasl
selam verilmez?
a. yi gnler efendim.
b. Gnaydn sayn genel mdrm!
c. yi gnler beyefendi.
d. Merhaba sayn mdrm.
e. Sayglar genel mdrm.
3. st teekkr edince ast nasl cevap vermelidir?
a. Rica ederim.
b. Estafullah
c. Sa olun efendim.
d. nemli deil.
e. Ben teekkr ederim.
4. st, astn odasna gelince nasl oturulur?
a. st, astn koltuuna oturur.
b. Ast kendi koltuunda oturur.
c. st oturur ast ayakta durur.
d. Ast ve st birlikte misafir koltuklarnda otururlar.
e Her ikisi de oturmaz, ayakta dururlar.
5. Ast-st ilikileri ve ilgili olarak aada verilen ifade-
lerden hangisi yanltr?
a. Ast, stn asistanndan onay almadan makama
gerekirse girebilir.
b. st, bir giriimde bulunmadka ast tokalamaya
almamaldr.
c. Ast, makama girdiinde, st unvanyla selam-
lamaldr.
d. Ast, st msade edip yer gstermedike oturma-
maldr.
e. Ast, stne hl-hatr sormamaldr.
6. Aadakilerden hangisi i ortamnda, ast-st ilikile-
rinde olmamas gereken durumdur?
a. Resmiyet
b. Ciddiyet
c. Samimiyet
d. Gven
e. Serbestlik
7. Bir mteri, grevlilerden ve kurulutan aadaki-
lerden hangisini beklememelidir?
a. Ucuzluk
b. Memnuniyet
c. Hizmet
d. zgrlk
e. Kalite
8. Telefonda iletiimde aadaki hitap ekillerinden
hangisi yanltr?
a. Kimsiniz?
b. Buyurun efendim
c. ada Otel, gnaydn.
d. yi gnler, ben Aye.
e. Hayat Turizm, size nasl yardmc olabilirim?
9. Bir misafrle olumsuz bir durum yaandnda nasl
davranlmaldr?
a. Terk edip gitmek
b. st ile grmek veya grtrmek
c. Mteriye Olmaz, imkansz. demek
d. Git, istediin yere ikyet et demek
e. Sessiz kalmak.
10. Aadakilerden hangisi bir grevlinin temsil niteli-
ini ortaya koymasnda etkili deildir?
a. nanc
b. Giyimi
b. Konumas
c. ine gsterdii zen
d. Davran
Kendimizi Snayalm
183
Biz Bir Aileyiz
Her yl Mays aynda Ankarada Kzlaya kan veriyo-
rum. 12.05.2006 tarihinde kan verirken, ieriye doktor
(bey) girdi. Hemirelere Naslsnz? dedi. Kan alan
hemire, Sa olun! Allah sizi bamzdan eksik etme-
sin! dedi. Bu gzel szden ve dilekten o kadar etkilen-
dim ki, onlara, Bu ne gzel ast-st ilikisi! Ben 30 yl-
lk ynetim hayatmda astlarmdan byle gzel bir dua
almadm. Sizi tebrik ederim dedim. Doktor: Biz ast-
st deiliz, bir aileyiz: Kzlay Ailesi dedi. Daha ok
mutlu oldum, kendilerini bir kez daha tebrik ettim. te
kurum kltr bu.
Kaynak: Aytrk, 2010:5
Okuma Paras
Byle Bir Amirle Hepimiz alrz
ABDde ii ve memur olarak alan bin kadar perso-
nele, yneticilerinden ne bekledikleri ve nasl bir yne-
tici istedikleri konusunda yaplan bir aratrmada aa-
daki bulgular elde edilmitir.
Bana iimi anlatan, benden beklenenin, yetki ve so-
rumluluklarmn ne olduunu bana bildiren bir amir
isterim.
Beni ilgilendiren konular bana nceden haber ve-
ren; arada srada bana nasl i yaptm syleyen,
iimi daha iyi nasl yapabileceimi gsteren bir amir
isterim.
Benimle, iimle ve problemlerimle ilgilenen; benim
de fikirlerimi soran bir amir isterim.
Beni ve iimi takdir eden; hakl olduum zaman be-
ni destekleyen; eksik ve kusurlarm bana syleyen,
gelimem iim gayret gsteren bir amir isterim.
Bana inanan ve gvenen bir amir isterim.
Yaptm i karlnda gerekli paray veren bir amir
isterim.
Byle bir amirle hepimiz alrz. (Osmay, 1985: 206)
1. c Yantnz yanl ise Ynetsel Yaamda Ast - st
likileri konusunu yeniden gzden geiriniz.
2. d Yantnz yanl ise Ynetsel Yaamda Ast - st
3. c Yantnz yanl ise Ynetsel Yaamda Ast - st
6. e Yantnz yanl ise Ynetsel Yaamda Ast - st
7. d Yantnz yanl ise nbro Hizmetleri ve Mte-
ri likileri konusunu yeniden gzden geiriniz.
8. a Yantnz yanl ise nbro Hizmetleri ve Mte-
9. b Yantnz yanl ise nbro Hizmetleri ve Mte-
10. a Yantnz yanl ise Turizmde levsel Davran
Yntemleri konusunu yeniden gzden geiriniz.
Yaamn inden

184
Sra Sizde 1
st yneticiye unvanyla hitap ederek sayg sunmak
resm selamdr. rnek: Sayglar sayn bakanm!
Sra Sizde 2
Amir; kiinin hiyerarik (ynetimsel) olarak bal oldu-
u, yapt i ve ilemlerden kendisine kar sorumlu
olduu kiidir. st ise unvan, rtbe olarak kendisinin
stnde olan kiidir. Her amir, sttr; fakat her st, amir
deildir. Kiinin bal olduu mdr, amiri ve stdr;
dier mdrler stdr.
Sra Sizde 3
Mteri, bir kuruluun rettii mal ve/veya hizmetleri
satn alan ya da retilen mal ve/veya hizmetlerden etki-
lenen ve onu etkileyen kiiler toplamdr.
Sra Sizde 4
Mteri iin nemli olan memnuniyettir. inin abuk,
kolay ve ucuz yaplmasdr.
Sra Sizde 5
Yneticinin baars gnmzde en ok personelin ve
mterilerin kendisinden memnuniyetiyle llmekte
ve deerlendirilmektedir.
Sra Sizde 6
Sosyal yaamda ve i ortamnda uygun olmann ilke ve
yntemi, sosyal yaamda sosyal normlara; kurumsal ya-
amda (i ortamnda) kurumsal normlara uymak ve
uyumlu olmaktr.
Aytrk, N. (2007). Ynetim Sanat - Etkili Ynetim ve
Yneticilik Becerileri, Ankara: Nobel Yaynevi.
Aytrk, N. (2010). rgtsel ve Ynetsel Davran -
rgtlerde nsan likileri ve Ynetsel Davra-
n Yntemleri, Ankara: Detay Yaynclk.
Aytrk, N. (2011). nsan Sanat- Nitelikli ve Etkili n-
san Olma Yollar, stanbul: Yediveren Yaynlar.
Baaran, . E. (2004). Ynetimde nsan likileri, An-
kara: Nobel Yayn.
Cokuner, A. (2001). yerinde letiim, Ankara: Trk
Harb- Sendikas.
Dereli, T. (1976). Organizasyonlarda Davran,
stanbul . Yayn.
Kim, Sang H. (1997). Kendinizi ve Bakalarn Moti-
ve Etmenin 1001 Yolu, (ev. H. Aydn), Tima Ya-
ynlar, stanbul.
Osmay, N. (1985). nsan Mhendislii, DKD Dernei
Yayn, Ankara: a Matbaas.
Polatolu, A. (1988). Trk Kamu rgtlerinde Ast-st
Arasnda letiim, Amme daresi Dergisi, C. 21, Sa-
y-2, Ankara.

Sosyal Davranis Ve Protokol PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sosyal Davranis Ve Protokol PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2871

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

You might also like