M..

Fakltesi Dergisi
38 (2010/1), 263-276
Din, Gmenler ve Entegrasyon
Tuomas MARTIKAINEN*
ev. Nebile ZMEN**
toplumlanndaki gmenlerin dini faaliyetleri, son on boyunca, ara-
giderek artan ilgisine mazhar olmutur. belirtilmi
na temel ilgi alanlanndan biri, gmenlerin zellikle yerel ve ulusal
toplurnlara entegrasyonunu etkileyen kltrel, etnik ve dini gemilerinden
kaynaklanan biimleridir. zellikle Avrupa'da ilginin mslman
topluluklara ynelmitir (mesela; Haddad & Smith, 2002; Nielsen, 1995), fakat
dini gelenekler ile ilgili da gstennektedir (mesela,
Baumann, 2000; Knott, 1997; Min & Kim, 2002). Buna mukabil, gmen yerle-
imi ve entegrasyonu sadece nadiren gndeme veya geni mzakere-
lere konu (u iki yazar Baumann, 2000; Rex, 1996).
Dini entegrasyon ile ilgili kuramsal
nemi yoktur, nk gmen alan tm, entegrasyon srecini
etkileyen, kendilerine has kltrel, ve politik niteliklere sahiptir. stelik
gmenlerin, bu olguyu daha da epey g nedenleri ve
eitli gemileri g, bir olgu olarak, toplumla-
da ekillerde etkilemektedir ve bu olgu gittike bir hal almak-
(Castles & Miller, 2003: 1-9). Bundan bu kesin
dnceyi ilk grnenden daha ok dnlebil-
mektedir. Kavramsal dinin lkelerdeki gmen nfus
rol zerine analizlere daha fazla zemin Bu nedenle,
gmenlerin dini aktiviteleri ve entegrasyon konusundaki zel nitelikleri kadar
genel niteliklerine de, zellikle dinin entegrasyon srecini etkileyen temel
bir faktr olarak dikkat edilmelidir. Hatta uzun zaman sonra dil
ve kltrel grnmlerin rol dini kimlik ve cemaatler, gmen
en direnli nitelikleri srdrmektedirler (Baumann, 2002:
95-98; Warner, 1998).
G ve etnik gmen yerleimi, ve entegrasyonu
konusundaki teorik erken dnemlerdeki asimilasyon teorileri,
Tuomas MARTIKAINEN, Religion, and AMID (AMID- Akademiet for
Migrationsstudier i Danmark) Working Paper Series 43/2005, Published by: AMID Aalborg
University s.l-13'ten eviri
** M Sosyal Biiin1ler Enstits Din Sosyolojisi Bilim Doktora
264 Tuomas Martikainen (ev. Nebile zmen)
yerini okkltrclk teorilerine Oysa bundan
nce, hem milli politikalar hem de kuramsal dnceler, asimilasyonu entegras-
yonun son olarak kabul etmekteydiler, son zamanlarda,
birok devlet de gmen yerleimi ve ev sahibi toplum
ilikilerin daha kabul etmektedir. Bu yn byk
lde 1960'lardan itibaren etnik gelimesine yol
aan gn bir sonucu gereklemitir.
(Castles & Miller, 2003; Kivisto, 2002). okkltrc kltr
gerekli postmodern dnrler eletirilmektedir.
(Featherstone & Lash, 1999). Globalleme (mesela; Appadurai,
1996; Hel d ve 1999), (e.g., Hannerz, 1996;
Levitt, 2001) ve diaspora da (e.g. Cohen, 1997; Wahlbeck, 2002) bu
endieye eklenmitir ve gmen global gelimeler ve
birok ynden i ie gsterilmitir.
Bu makale, din, gmenler ve entegrasyon ilikiyi mzakere ede-
cektir. gibi, ilk olarak entegrasyon
olarak, gmenlerin yeni bir ev sahibi topluma yerleimi srecine
cektir, sonra da dinin bu srece kendine zg etkisi ele Bu blmde
zamanda din ve gmen yerleimi zerine nceki bulgularla ilgili da
nc olarak makale entegrasyon srecini daha iyi
zerine bir ile bitirilecektir bylece, gmenlerin dini
faaliyetleri zerine sregelen yeni bir tutulabilecektir. Makale,
globalleme ile ilgili konulardan, rol ve gmen
deneyimlerinden geni bahsetmeyecektir. Bu makalenin
ilerleyen yer verilecektir.
Entegrasyon
.Gmenlerin yeni ev sahibi topluma yerlemeleri sreci ok
teorik model bir temas edilecektir;
fakat bu blmn temel hedefi, entegrasyon sreci ile ilgili eitli odak noktala-
yerini saptamak bir proje Bu konu ile ilgili
literatrnde, burada ele "entegrasyon" (integration) gibi birka kavram
daha En ok bilinen kavramlar "asimilasyon"
(assimilation) ve "akkltrasyon" (acculturaiton) Fakat
"okkltrclk" de gnmzde bir eitli grler olduka
ieriklere sahip olsa da, fakat bunlar, yeni gelenlerin, bir ulus-devlet
gibi mevcut bir sosyo-politik yesi olma srecini
zaman bu grler, sreten beklenen sonu normarif dncele-
ri ifade eder. (genel bir iin Bloch, 2002: 80-98; Casdes &
Miller, 2003: 21-49; Kivisto, 2002: 13-42; Rex, 1996). Bununla beraber,
seik entegrasyon hesaba yle ki
Din, Gmenler ve Entegrasyon 265
toplumun ana grn bir kenara bu, btn gmenlerin ev sahibi
toplumun tam yesi olmak istememeleri veya kabul edilmemeleri
durumudur. Bu tr rnekleri kleler, misafir iiler, gmenler
ve marjinal dindar Bununla birlikte, onlar bile eitli ekillerde top-
lum iinde zgrce rgtlenmilerdir.
ncelikle, etkili olan iki eski teoriye bir gz ve daha sonra
grelim. Chicago Sosyoloji Okulu 1920'lerde, gmen yerle-
imi klasik bir sergiledi. Bu entegrasyon u veya kendi
terimleri ile asimilasyonu, ilikileri dngs" diye drt dereceye
Bunlar, temas, uyum ve asimilasyondur. Bu dng,
faktrler mddete bir surette meydana gelen, evrimsel
bir modeldi. Asimilasyon son merhalede etnik gruplar
yok gerektinnekteydi. zellikle milletler evlilik nemli grlmek-
teydi. Bu model Amerikan Erime (melting pot) dncesinin bir ifadesi
idi. Milton Gordon, Assimilation in American Life (1965) eserinde, asimilas-
yonun yedi evresi ya da dzeyi olarak bilinen bir model nerdi. Bu evreler
kltrel veya asimilasyon, asimilasyon, evlilikle asimilasyon,
kimlik asimilasyon, tutumsal kabullenme ortadan kalkma-
kabullenme asimilasyonu yok ve yurtta
olma yoluyla asimilasyondur. (Kivisto, 2002: 27-29).
Sonraki evrimsel bu teorileri eletirmi-
lerdir. Bu modeller zamanda, veya olarak gmenlerin sonun-
da asimile homojen bir toplum fikrini zellikle
1960'lardan itibaren, bu sorunda tam dikkate etnisitenin,
sosyal ilikilerde ve kelimenin tam asimilasyonda, daimi bir faktr
ortaya Milton Gordon her ne kadar zellikler iinde
gndeme getirse ve her iki durumda da "entegre olmama" ihtimali sz konusu
olsa bile, bu modellerin entegrasyonun konusunda kadar,
ev sahibi toplum da statik bir resim grlmekteydi.
Bugn entegrasyon, gerek muhtemel gerekse de ev sahibi
toplum ok daha bir sre olarak grlmektedir. (Bloch,
2002: 80-82).
gibi, ben entegrasyonu, 'benzer olmak' zerine vurgular
konusunda hem asimilasyon hem de akkltrasyon (kltrel etkileim) olarak,
genel tercih ediyorum. te yandan 'okkltrclk'
(multiculturalism) daha fazla vurgu Bu entegrasyon,
bireysel gmen veya gmen yeni ev sahibi toplumun sosyal
ve blmlerine dahil sreci olarak Entegrasyon
hem gmenlerin hem de ev sahibi toplumun birbirleriyle etkileimlerinin bir
sonucu olarak yeni durumlara yolu ile gerekleen iki ynl bir sretir.
da
266 ... Tuomas Martikainen (ev. Nebile zmen)
G, toplumun tm etkide bulunma potansiyeline sahiptir. Bunlar
burada, entegrasyonun kltrel, ve politik olarak ele
Kltrel entegrasyon, hem gmenlerin ve gmen yerel
lerle, kurallarla ve modelleriyle ilikisi ve uyumu, hem de ev sahibi
toplumun gmenlerin kltrel tezahrlerine ynelik
reaksiyonlarla Kltrel sivil toplumdur ve -
gnmz gitgide artarak ve olumlu kltrel
entegrasyon kendini gl etnik ilikilerde gsterir. entegrasyon
ile gmenler sektr, kurum, kurulu ve organizasyonlara girmeyi
ve kendileri de bu paralel Bu tr
sektrler, kurumlar ve organizasyonlar, ekonomi, siyasi partiler ve dini
topluluklan Yerel igc entegrasyo-
en nemli gstergelerinden biridir. zamanda, etnik- ii rgtlenmelere
bilim (mesela, Baumann, 2002; Casdes & Miller, 2003: 228-229)
nemli bir rol atfedilir. Politik entegrasyon ise devletin gmenlerle
ifade eder. Belli konular, ev sahibi topluma btnyle
gerektiren, elde edebilme ve yasal kapsamakta-
Bylece gmenlerin kendilerinin politik karar vericiler durumuna gelmeleri
de derecede nemlidir. karI yasa yapmak kadar,
elde etme ile ilgili imkanlar veya da politik
(Mesela, Kivisto, 2002).
bu ekilde srecin sonulan taraf-
bir byk gn zerinde
daima her toplumda kargaa ve bu kargaa bir ekilde
olur. Entegrasyon genellikle toplumun genelinin grnn tesinde
dan, zaman zaman gerginlikler ve da ortaya Bunlar en
iyi, iki ynl uyurnun nedenleri eklinde ve ho
mayan sonulara neden mmkn bile zorunlu
Fransa'da barts kullanan mslman lkede byk siyasi bir tehdit
olarak dini bir mektir. Bu ev
sahibi toplumun homojen bir birlik da gerekir. Ev sahibi
toplum daima eitli ekillerde bundan gmenlerin entegre
'ev sahibi toplum' tekil Gerek U ki, daima
yle ya da byle bir ekilde grlmektedir, bunun toplumun geneli-
ne gre da art (Bloch, 2002: 82). Gmenler, etnik gruplar
iinde, belirli soysal iinde veya sosyal refah sistemi iinde statsnde
eit bir ekilde iyi entegre olabilirler. (Ka mali, 997). Gmen
diasporada yaayabilmeleri veya nemli boyutlara sahip olabilmeleri, bu
nedenle de, temel bir sz konusu olan
devletin bulunabilmesi konuyu daha da iinden hale getirmek-
tedir. (W ahlbeck, 999)
Din, Gmenler ve Entegrasyon 267
gmenler hem bireysel olarak, hem de grup halinde, ev sahibi top-
lumla arzu ettikleri dzeyde etkileim tercihi yapabilmektedirler. Casdes ve
Miller (2003: 236-238) genellikle grlen entegrasyon eklini
Birincisi, gmenlerin bir genel nfus ile mesela
Avrupa lkelerindeki ve Amerika Birleik Devletleri'ndeki, Avrupa
kkenliler bu guruba dahildir. Yine bu grup, ev sahibi toplumda, varolan marjinal
bir grup iinde (yani, alkolikler, uyuturucu kullananlar veya bir sulu alt kltr
sosyalleenleri de iermektedir. etnik topluluklar eklindeki
yerleimcilerin Oysaki etnik gruplar, ve
Sz konusu gruplar bugne kadar tam vatanda-
ve eit sahip olagelmilerdir. Kuzey Amerika'daki
Avrupa kkenli gruplar, bu rneklerini yani
yanlar ve ve bir de yani ncs,
gmenlerin etnik oluan blmdr. Bunlar, en
insanlar ve yetersiz yasal stat ve genel toplumdan
turulma deneyimlerini
John Berry gmenlerin akkltrasyonu (kltrel etkileimi) sosyo-
psikolojik bir model olutunnutur. Beryy'ye gre, gmenler drt
akkltrasyon staratejisi benimseyebilirler: asimilasyon, entegrasyon, separation
ve marijinalleme.
1
Asimilasyon, ki inin nceki yerine, yeni
ev sahibi toplumun ikame etmesidir. Entegrasyon ise, kendi etnik
srdrmekle beraber, e olarak hakim kltrn
kazanma kapasitesini gsterir. Separation ile grup hem kendi kltrn kaybet-
memekte, fakat hem de hakim olan kltrle de iletiim kurmak istememektedir.
(Segregation toplumun gsterir.) ise birinin
kltrel gemiini yitirmesini, fakat zamanda hakim kltre girmeyi de
reddetmeyi ifade eder. Berry'nin modeli basitletirilmi zerine
temellenmi olmakla eletirilmektedir, bu model yine de, olarak gmenle-
rin kendi seimlerini konusundaki kapasite ve gstermekte-
dir.(Bioch, 2002: 81-82).
Gmen Y erleimi ve Din
toplurnlara gler birok ortak zellik
Casdes ve Miller'e (2003: 220) gre, tm lkelerde, "g zinciri ve yerleim,
emek blnme, konut yerleiminde (segregation) turulma ve
etnik cemaat oluturma" ile ilgili alanlarda g srecinin bir eit benzer-
lik arzetmektedir. dzeylerde de olsa, ve da
Bu paragrafta, entegrasyon, akkltrasyonun bir yn olmaya indirgenmitir. sorulara
verilecek olumlu veya olumsuz cevaplardan oluacak drt alternatif 1. Gmen
grup ile ev sahibi toplum temas var 2. Grubun olan kltrel sr-
drmesi iin var
268 Tuomas Martikainen (ev. Nebile zmen}
tm lkelerde mevcuttur. ise, "devletin g, yerleim, ve
kltrel (ibid)" grlebilir. Yazarlar,
ulus devletin tarihsel oluum deneyimleri hususuna Alice
Bloch (2002: 80) 'a gre, gmenlerin yerle imi sreci bilimsel litera-
trde, merkezi olarak drt nemli konu

Bu temel
konular ev sahibi toplumun politik sistemi, gmenlerin sosyal gmenle-
rin kiisel nitelikleri ve g ile ilgilidir. Bunlar da, g nedenleri, bireysel
gmenlerin gayeleri, yeni ev sahibi toplumdan kltrel dil becerileri,
gemii, ortak etnik gruptan kaynaklanan ve
elde etme gibi iermektedir. Tablo 1, gmen-
ler ve cemaatlerinin zellikleri o ve ev sahibi toplumun nitelikleri olarak
zetlemektedir. Gmen yerleimi sreci bu nedenle, hem geneldir, hem
de toplumdan niteliktedir. blmde, gmenlerin yerleimi ve
entegrasyonunda dinin zgn rolne bir giri mahiyetinde bu niteliklere daha

Gmenler/ Gmen Ev sahibi toplum
Kltrel Entegrasyon Kltrel Entegrasyon
Kltrel mesafe Yeni kabul
Dil becerileri Etnik ilikiler ve
Sosyal Entegrasyon
Entegrasyon Ekonomik durum
gemii
Ekonomik Politik entegrasyon
Konut yerle iminin
Politik Entegrasyon Yasal haklar
Yasal Statler Birletirme stratejileri
G
veya zorunlu g
Hedefler, beklentiler
Tablo 1: srecini etkileyen konular ve gmen entegrasyonu.
Gmenler: Gmenlikten Y
g sistemi teorileri, ilk dnem neo-klasik teorileri, itme-
ekme faktrleri olarak bilinen gle ilgili ekonomik teorileri, fazla
basit ve faktrlere gereken nemi vermemelerinden
dikkate G sistemi daha bir faktrler
grubu yerine, g hareketlerini bir btn halinde verir. Bu
gelenekte nemli bulgulardan biri, g veren lke ile g alan lke
2
Bloch mlteci ve ifade etmektedir, fakat onun fikirler
gmenler iin de geerli olabilmektedir.
Din, Gmenler ve Entegrasyon 269
tarih! birincil derecede nemli Bu ticaret, kltrel
imparatorluk- smrge ilikisi ve benzeri zerine temellenebilir.
nemli bir bulgu da, glerin geici olma gayesiyle fakat sonun-
da yerleime yol en gmenlerin bir iin durum
byledir. (Castles & Miller, 2003: 26, 253). Bu, gmenlerin daha nce
bir ekilde iletiimde olunan lkelerden gelmekte gelir ve
g hareketleri byk ihtimalle bu hem ge ve hem de etnik
yol yeni bir g kurulmaya
ise, gelecekte bu kuvvetle muhtemeldir.
Gn nedeni, yerleim srecini etkileyen en nemli unsurlardan biridir.
gerekletirilen glerde, sz konusu insanlar kez, ekonomik stat
ve sosyal daha iyiletirmek iin son derece motive Ev
sahibi toplumda hedefledikleri ilerlemeyi takdirde, genellikle
daha iyi hayat iin harekete geerler. g-
menler, sonraki g ailelerini getirse de, ilk bata, genellikle
gen en verimli Zorunlu gte ise
{mlteciler, siyasi kleler), gmenler kkenieri daha
fazla eitlilik arz etmekte olup, her yata ve hayat sahip
Bu gmenlerde, zamanda g etme daha az
dzeydedir. Bu gmenlerin kendi lkelerinden gnll
g daha zorunluluk olsa
g semeyeceklerdir. Gnll ve zorunlu gler farkiara
gerek hayatta daima, keskin bir yapmak sz konusu ancak
yine de bu farklar gmenlerin yeni ev sahibi toplumda yerleimlerinde byk rol
(Bloch, 2002).
Bazen din! konular da ge karar ya da gereke insanlar, din!
zulme olabilmektedir, gn tek yol
Baha'iler gibi. devletler daha liberal politikalara sahiptirler ve dini
ifade etme gmenleri kabul edebilmektedirler. Mesela,
Amerika Birleik Devletleri ilk dnemlerde, zulme birok din!
iin nemli bir olmutur, gnmzde de bir yere kadar durum byledir.
Qoselit, 2001). Yine, yahudiler, prensipte, oturma ve
sahip kitlesel ge srklenmilerdir, mesela eski
Sovyetler Bazen birinin dini fikirleri g iin bir neden ve tetikleyici-
dir, misyonerierin durumu buna uygun bir rnektir. Robert
Montgomery (2003)'ye gre, Kuzey Amerika'dan 400,000 gibi ok misyo-
ner blgelerine gnderilmitir, demek ki nemsiz oldu-
da syleyemeyiz. G uluslar glerin harekete
geiren nedenlerin ekonomik iddia etmesine (Castles &
Miller, 2003), dini istek ve gn nedenlerinin
Bu durumda, dinler gn nedenini gibi, g edilecek lkenin seimini
270 -9- Tuomas Martikainen (ev. Nebile zmen)
de belirlemektedir.
Gmenlerin kltrel ve sosyal nitelikleri ok nemlidir. Dil becerisi,
sosyal ve toplumu ile kltrel mesafe, entegrasyon srecinde
nemli bir rol oynar. (bu faktrler konusunda daha geni bir iin
Bloch, 2002; Casdes & Miller, 2003). Gmenler yle bir
stereotip mevcuttur; gmenlerin ya asimile edilmesi gerekir ya da yeni ev sahibi
toplumda kendi 'geleneksel srdrrler, zellikle bu, bir kltrel
teki sunan bir stereotiptir, gerek ise bir hayli gmen kendi
gemiinin ynlerini korumaya fakat yine de aktif olarak yeni pratik-
leri de denemeye gayret gsterir. ey din ile ilgili konularda da sz konusu-
dur. hakim toplum gmenlerin dini ve kltrel pratiklerini desteklemiyor-
sa, bu durum olarak neden Din ile ilgili
bu kltrel entegrasyon sreci, 'inculturation' (kltr ile btnleme),
contextualisation' (artlara uydurma, 'indigenisation' (yerli-
letirme), 'syncretism' * gibi eitli isimlerle
(Wamer, 1998: 9).
entegrasyon ile gmenler toplumsal bir hali-
ne gelirler. entegrasyonun dine zg ynlerine gelince, dini rgtlenme-
ler phesiz gmen gerekleen en sosyal
birliktelik mslman, budist ve Hindu rgtlenmeler,
hem grnte temsili hem de sz konusu nemli
bir rol Bu rgtlenmeler, giyim, beslenme biimi, cinsiyet rolleri
ve iinde toplum ile ilikiler gibi pratik meseleler enteg-
rasyonun gmen iin en ok dikkat eken top-
lanma yerlerinden olan rgtlenme trleri, zamanda
toplumu ile iletiiminin platformlar olarak ilev Bunlar,
sosyal sermayenin ve ortak bulma yaban-
evrede ilk dnemlerde gmenler iin teselli olan Dini
rgtlenmelerin nemli niteliklerinden biri, din uzman-
memleketlerinden sadece nadiren gelmesidir. Bu durum, insanla-
rolnn, dini otoritenin geleneksel ekillerinin sebep olacak
ekilde yol Gmenler da yerel ortalamadan
daha fazla dindar grnrler. (Park, 1994: 153-154; Wamer, 1998).
Bu kavramlar, zellikle Katalik Kilisesinin II. Vatikan Konsilinden sonra, iinde
toplumun kltrel ile uyumlu hale getirmek ve sz konusu kltrel evreyi de
ile uyumlu stratejileri
lar. Inculturaiton, Kilisenin o blgedeki kltr ile btnletir-
mesi ve bu arada yerel kltrn de kltrne uyum ynnde
contextualism, intibak ettim1e, indigenisation, kltrnn top-
lumun kltr ilc uyumlu hale getirilmesi, syncretism iki kltrn uyumlu bir ekilde sen-
teze (evirenin notu).
Din, Gmenler ve Entegrasyon 271
Gmenlerin din! rgtlenmeleri Tur ku kentinde
mada, ortaya ki, dini rgtlenme sreci, Finlandiya toplumuna
adaptasyonun nemli bir Burada gmenlerin ve yerel
otoritelerin bilinli ile birok dini rgt Gmenler, dini
desteklemek veya kiralamak ile ilgili pratik meseleleri yrtebilecek
yntemlere ihtiya duymakta iken ve otoriteler de kendi okkltrc entegras-
yon projelerini ortaklara ihtiya
lar. (Martikainen, 2004). Bu nedenle, bu makalenin kavramsal erevesi, hem
kltrel hem de entegrasyon yerli
gmenler, rgtlenmeler ile sivil toplum aktrleri
sahip sosyal yaratarak, kltrel entegrasyona dahil olan bir
unsur rnekler, entegrasyonun keskin
ne kadar zor gstern1ektedir.
Stephen Castles, Mark Miller ve John Berry kavramlar
ile kltrel ve entegrasyona bakacak olursak, dini rgdere
yelik ile ilgili sonular bir
(assimilationist) strateji, gmenlerin mevcut olan temel dini rgte bir
durumdur. Mesela, Finlandiya'da Evangelic Lutheran ve Ortodox Kiliseler ok
gmen kkenli yeni ye kabul durumda kendileri
yeterli fakat yine de gmenler
mevcut aktivitelere Bazen kk grup aktiviteleri de, daha
byk kiliselerde ana dillerde Bunlar etnik cemaatlere veya entegrasyona
rnekler olarak grlebilir. (Berry'ye gre). bir seenek, zgn-etnik
dini cemaatlerin Rus Ortodox veya Anglican cemaatleri gibi.
Avrupa'da yeni kiliselerinin etnik topluluklara rnek
olarak Bu dini gruplar, Avrupa'da gmen dinlerinin genel
ilginin merkezinde yer ilgi olmaktan
lar. (Martikainen, 2004). Dini ve etnik {separation/segregation-
kendini yapma) gelince, malzemenin gmenler ve
din zerine din! ile grmekteyiz. Bilhassa
ilginin merkezi
Politik entegrasyona gelince, gmenler ev sahibi toplumun poli-
Yasal haklar, ve yetkisi onlara
tir veya Her halkarda, politik sistemin gmenlerle
gitmesi sreci uzun bir zaman bylece onlar kendi bizzat
kendileri Bu mesela, Avrupa lkelerinde-
ki Avrupa eski kolanilerden gelen' gmenler ve
ikili devletlerin Nardie (Kuzey Avrupa
gstermektedir ki, sadece son :amanlarda olmayan
cemaatlerin daha fazla ilgi Amerika Birleik Devletleri'nde, tam tersi durumlar gelimek-
tedir. (bk. Warner, 1 998)
272 TUl)mas Martikainen (ev. Nebile zmen)
lkeleri) lkelerdeki gibi. Bu durumlarda, ulusal
seimlere izin verilmese bile gmenler, yerel seimlerde oy kulla-
nabilmekte ve bu sayede toplumdaki gelitirmeye
Ev Sahibi Toplum: Yeni Gelenler ve Zorluklar
Devlet lkeye girebilecekler iin tek karar verme sahiptir ve
zamanda kendi lkesindeki etkileyecek ekilde, gmen trleri
iin haklar Devlet, birinin yasal statsnn olup
mesela, yasal bir geici ziyareti, veya mlteci gibi, veya
birinin neyi ve neyi belirler. Nerdeyse kendilerine
hibir gvence veya hakka sahip olmayan gmenler ile ilgili
durum ok Bu nedenle ev sahibi toplum, yeni gelenlerin toplumun eit
yeleri olma imkanlan konusunda nemli rol oynar. Gmenlerin eit
hem tarihi hem de birok rnek-
leri Bu ve insan yok ve
kltrel ve din! pratikterin iermektedir. Bu gibi eylemler, sorunlu
etkili bir biimde marjinalletirir, Gney ve Kuzey Amerika'ya kle
ticareti bunun en gzel hala sonu-
ekmektedirler. (Kivisto, 2002: 62-71). ev sahibi toplum
yeni gelenler iin, ok dahilindeki etnik bir gettonun tesinde
birey gerekletirmelerini hemen hemen (Bloch, 2002; Casdes
& Miller, 2003). Bu ortamda, devlet, politik entegrayon iin
kontrolnde
Castles'e gre (Castles & Miller, 2003: 249-252), modern devletler iin
temel seenek Bunlar, asimilasyoncu ve ok
kltrl modellerdir. modeli, gmenlerin toplumun belirli
girmesine izin verilmesi, (mesela, fakat alanlara
da (mesela, sistemi ve girilerinin durumudur. Bu
tr lkeler, Almanya ve Avusturya gibi geleneksel misafir ii alan lke-
leri kapsar. Asimilasyonist model, gmenlerin toplumuna benzemesi
beklentisi tek entegrasyon olarak
bu modele en iyi rnek Fakat bu
terk edilmektedir. okkltrc model, byk oranda
kltrel benimser, fakat hala devlete sadakat beklentileri de sr-
mektedir. Byk lekte g alan lkelerin en bir dereceye kadar
okkltrc benimsemektedir. Bazen din bu politikalan ynlendiren
bir faktr fakat nadiren etki etmektedir. Resmi devlet politikala-
epey nemli olsa da, faktrleri de hesaba katmak gerekir. bir
ekilde, yasal olarak daha az grlebilir olup
etkili olan eitli engeller de mevcuttur. Etnik kkeninden veya din! aidiyetinden
ve (glass-ceiling') elde etmede
Din, Gmenler ve 273
yaanan zorluklar eklinde ortaya ve bu kapsam-

Dine gelince, daha nce de ifade gibi, entegrasyon, en bata
dini cemaatler ile gerekleir. Yeni gelenlerden, kendi ile dini
yaratma yerel yasa ve cemaatlerine ait gele-
nekleri takip etmeleri beklenir. Stephen Warner (1998), hangi din
Amerika Birleik Devletleri'nde genellikle gmen dinlerinin
gnll olarak kar kurumlar ve
rgtsel ekillerini ifade etmektedir. Ebaugh and
Chafetz (2000) 'in Houston'daki birka inan cemaati
Svanberg and Westerlund (1999: mslman cemaatler ile ilgili
ile benzerlik arzetmektedir. Gmenlerin entegrasyonu ile
din'i cemaatleri, okkltrl politikalarda merkezi neme sahiptir. Yerel
ve devlet otoriteleri gmenlerin kendi rgtlenmelerini gerekletirmelerini,
beklemekte ve desteklemektedirler. Bu nedenle gmenler okkltrc projede
mzakere olabilmektedirler. Dini cemaatlerin, yerel dzeyde inanlar
iletiime ve benzeri giriimlere itirak etmek suretiyle, ulusal konseyler
beklenebilmektedir. okkltrl politikalar, bu nedenle,
toplumu gibi, rgtlenmelerini beklemekte ve
desteklemektedir.
Kltrel entegrasyona gelince, genellikle ev sahibi toplum, kltrel
sistemini ve gelenekleri ekillendiren bir veya iki temel dini
sahiptir. Bunun rnekleri, takvimi ve cinsiyet ilikilerini ve
beslenme ierir. Mesela dinler, iin sosyal
ok nemli bir unsuru olan alkoll ieceklerin tketimini yasaklamakta-
Bu gibi hususlar, gmenlerin toplumu ile
bilmektedir. Kltrel entegrasyonun bir yn de, gmenler ile
toplumu dini veya Helen Rose Ebaugh and
Janet Saltzman Chafetz (2000:325-330) gmenlerin, toplumunun
dininden olup byk oranda nemli ifade etmektedirler.
Kltrel ve din! ne kadar az olursa, gmenler iin, kendi dini aktivitele-
rini srdrmeleri o derece kolay olur. G zamanda, konumundan
konumuna gemeyi de veya aksi ynde tam tersini de
meydana getirebilir. Bu durum ok basittir, fakat zellikle nceki dini
iin byk fark yaratabilmektedir. Bununla beraber,
ortamdan olan dini gemie sahip olabileceklerini
yarar Bu nedenle, mesela, gelen gmenler, Mslman,
yan, Bahal, Mandaist olabilir. Tm bu dinler, yerel olarak gayet yasal
statlere sahip olabilirler, ev sahibi toplumda da olduka
bilmektedir. Ancak sorun, ev sahibi toplumda entegrasyon nemlidir.
birok durumda, toplumunun dininden bir dinin, dini
274 Tuomas Martikainen (ev. Nebile zmen)
yeniden canlanmaya yol de ifade edilmektedir. (Warner, 1998).
zet ve
Bu makale, gmen kkenli nfusun, yeni ev sahibi toplumda entegrasyonu
ve dinin rol bir genel Entegrasyon, 'bireysel veya
grup olarak gmenlerin yeni ev sahibi toplumun sosyal ve
kesitlerine dahil olma sreleri eklinde Entegrasyon, hem
gmenlerin hem de ev sahibi toplumun, kendi etkileimlerinin bir sonucu
olarak, yeni durumlara uyum ile iki ynl bir sretir.
Entegrasyonun da yleyse, bu genel
ma, entegrasyonu kltrel, ve politik biimleri olmak zere alt blmlere
glerin genel nitelikleri de
Bu iinde, entegrasyonu etkileyen bir faktr olarak, dinin yeri
ve kendine zg rolne gz
G ve etnik din faktrlerden biri ola-
rak tasvir edilmektedir. gz nnde tutulursa, grupla-
bireysel gmenler ve ev sahibi toplum dinin birka
ynde rol ortaya Bireysel gmenler ve aileleri iin
din! kltrel entegrasyon merkezi neme sahip olabilmekte-
dir. Mesela, bunlar, sosyal bir olan alkol tketimi gibi ev sahibi
toplumun geleneklerini kabul etmeyebilirler. entegrasyon
konusunda ise, gmen dini rgtleri, genellikle etnisite ile ve
kiliseler, camiler ve sosyal toplanma olup, eylerin
sosyal ve sermaye yaratma, rehberlik talep etme ve arama
yaratabilmektedirler. Bu mekanlar, hem sosyal hem de
toplumunun, toplumu kamusal
Politik entegrasyon, byk oranda devlet kontrolndedir ve
gmenler bu sreci etkilemede ok daha olanaklara sahiptirler.
Bu makalenin temel entegrasyonun bir sre ve do-
tek merkezi yrngesinin Verili bir sosyal evre iinde,
entegrasyon srelerini olarak zgn nemi
bulunan, dikkate gereken, ok
Dinin bireyler ve gruplar pozisyonu da fakat
U alanlarda etkili grlmektedir: grup oluturmada, aile
da ve birey- toplum ilikilerinde, zellikle ve geleneklerde. Bununla
birlikte din, entegrasyon srecinin tm kkl bir rol oynayabilmek-
tedir. Bu gstermektedir ki, kltrel etkileim ve entegrasyon analizlerinde dine
daha merkezi bir yer verilmelidir ve sadece etnisitenin bir yn indir-
Son gmenlerin din! ilginin da
sebepsiz
Din, Gmenler ve Entegrasyon-} 275
KAYNAKLAR
Appadurai, Arjun (1996) Modemity at Large: Cultural Dimensions of Globalization,
Minneapolis: University of Minnesota Press.
Baumann, Martin (2000) Migration, Religion, Integration. Marburg: Diagonal Verlag.
Baumann, Martin (2002) 'Migrant Settlement, Religion and Phases ofDiaspora'.
Migration: A European Journal of International Migratian and Ethnic, Relations,
33/34/35:93-117.
Bloch, Alice (2002) The Migratian and Settlement of Refugees in Britain. New York:
Palgrave.
Castles, Stephen and Mark Miller (2003) The Age ofMigration: International
Population, Movements in the Modem World. Third edition, revised and
updated. New York:Palgrave.
Cohen, Robin (1997) Global Diasporas: An introduction. London: UCL Press.
Ebaugh, H elen and lanet Saltzman Chafetz, eds (2000) Religion and the New
Immigrants: Continuities and Adaptations in lmmigrant Congregations.
Walnut Creek, CA: Altamira.
Ebaugh, Helen and Janet Saltzman Chafetz, eds (2002) Religion across Borders:
Transnational Immigrant Networks. Walnut Creek, CA: Altamira.
Featherstone, M ike & Scott Lash, eds ( 1999) Spaces of City- Nation-
World. London:Sage.
Haddad, Yvonne Yazbeck and Jane I. Smith, eds (2002) Muslim Minorities in the
West: Visible and lnvisible. Walnut Creek, CA: Altamira.
Hannerz, Ulf (1996) Transnational Connections. London: Routledge.
Held, David, Anthony McGrew, David Goldblatt and Jonathan Perraton ( 1999)
Global Politics, Economy and Cambridge: Polity.
Joselit, Jenna Weissman (2001) lmmigration and American Religion. New York:
Oxford University Press.
Kamali, M aso u d ( 1997) Distorted lntegration: Clientization of in Sweden.
Uppsala, Uppsala Multiethnic Papers no. 41/Centre for Multiethnic Research,
Uppsala University.
Kivisto, Peter (2002) Multiculturalism ina Global Society. Oxford: BlackwelL
Knott, Kim (1997) 'The Religions of the South Asian Communities in Britain', in
John Hinnels (ed) The New Penguin Handbook of Living Religions. London:
Penguin, 756-774.
Levitt, Peggy (2001) The Transnational Villagers. Berkeley: University of California
Press.
Martikainen, Tuomas (2004) lmmigrant Religions in Local Society: Histarical and
Contemporary Perspectives in the City of Turku. Abo: Abo Akademi University
Press.
276 Tuomas Martikainen (ev. Nebile zmen)
Min, Pyong Gap &Jung Ha Kim, eds (2002) Religions in Asian America: Building
Faith Communities. Walnut Creek: Altamira.
Montgomery, Robert (2003) The Ultimate Religion Motion: Missionaries. A paper
Presented at the annual meeting of the Society for the Scientific Study of
Religion, Norfolk, Virginia, USA, 24-26 October 2003.
Nielsen, (1995) Muslimsin Westem Europe. Second edition. Edinburgh:
Edinburgh University Press.
Park, Chris (1994) Sacred Worlds: An Introduction to Geography and Religion. London:
Routledge. .
Rex, John (1996) Ethnic Minorities in the Modem Nation State: Working papers in
the theory of multiculturalism and political integration. London: Macmillan.
Religion, Immigrants and Integration 13
Svanberg, Ingvar & David Westerlund (1999) 'Fr11n invandrarreligion till blagul
islam? 50 ar av organiserad muslimsk narvaro', in Ingvar Svanberg & David
Westerlund (eds) Blllgul islam? i Sverige. Nora: Nya Doxa, 9-29.
Wahlbeck, sten (1999) Kurdish Diasporas: A Comparative Study ofKurdish
Refugee Communities. London: Macmillan.
Wahlbeck, sten (2002) 'The Concept ofDiaspora as an Analytical Tool in the
Study of Refugee Communities', Journal for Ethnic and Migratian Studies, 28
(2): 221 238.
Wamer, Stephen R. (1998) 'Immigration and Religious Communities in the United
States', in R. Stephen Wamer and Judith G. Wittner (eds.) Gatherings in Di-
aspora: Religious Communities and the New Immigration. Philadelphia:
Temple University Press, 3-34.