U.

Erman EYMEN
Bilimsel Bir
Ararma Nasl
Hazrlanr?
www.istatistikmerkezi.com 4
PROFESYONEL YARDIM
Anket Tasarimi,
Veri Anal izi,
Tezlerinizin Aralirma Blmlerinin Hazirlanmasi,
Tez nerisinin Hazirlanmasi
konularinda U.Erman EYMEN
1
den profesyonel yardim
almak ii n;
(216) 5504560, (505) 4087123 ve (533) 4210028 numarali
telefonlar ya da
www.istatistikmerkezi.com adresi Bize Ulain mensn
kullanarak bizimle irtibat kurabil irsi niz.
SPSS Kullanma Kilavuzu
U. Erman Eymen
Kalite Ofisi Yayin No: 6
Mart 2003
Tm haklari yazarina aittir. Kitap tm sayfalari elektronik ortamda
tescillenmitir. Kitabin ierigi, resimleri/logolari, yazar ve yayin
bilgilerinde zerinde degiiklik yapilamaz.
Kitap sayfa sinirlamasi olmaksizin ogaltilabilir. Kiisel web sitelerine
ziyaretilerin indirebilmeleri amaciyla yklenebilir. Ancak hibir ekilde
ticari amalarla kullanilamaz.
Kitabi yukarida aiklanan kapsamin diinda kullananlar hakkinda 5846
sayiIi Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun hkmleri dogrultusunda ilem
balatilacaktir.
1
U. Erman EYMEN statistik Merkezi direktrdr.
www.istatistikmerkezi.com 5
statistik Merkezi Hakknda
Istatistik Merkezi; akademisyen ve grencilere yapacaklari
bilimsel al imalara destek olmak, bi limsel al imalari sirasinda
karilaliklari problemlere zm geti rmek ve bilgi al iveri i ni
kolaylalirmak ii n ol uturulmu bi r iletiim portal idir.
Bu kapsamda Istatistik Merkezi tarafindan yapilan alimalar
aagida zetlenmi tir;
Bilimsel aralirmalarin alt yapisinin ol uturulmasi (Tez /
aralirma nerilerinin hazirlanmasi),
Bilgi toplama aracinin (anket, grme formu) hazirlanmasi,
Aralirma planinin ol uturulmasi,
Verilerin analizi ve yorumlanmasi,
Aralirma raporunun hazirlanmasi (tezler/makalelerin
aralirma blmleri)
Veri analizi ve anket tasarimi egitimleri.
Misyonumuz
Bilgi ve birikimleri bir araya getirmek, beraber retmeni n ve
paylamanin hazzini yaamaktir.
Vizyonumuz
Istatistigin bil imsel al imalarda dogru kullanimina
uzmanligimiz ve etki nligimiz ile l iderl i k etmektir.
Ilkelerimiz
Bilgi ve deneyimi n paylail dika ogaldigina inanir,
sagladigimiz hizmeti n kalitesi nden dn vermeyiz. Her bir
talebi proje anlayii ile alarak hizmette btnsellik saglariz.
www.istatistikmerkezi.com 6
nsz
Bu kitap, bilimsel aratrmalarla yeni tanan niversite
grencilerinin ihtiyalarn karlamaya ynelik hazrlanmtr.
Kitap, bir bavuru eserinden ziyade, aratrma devi
hazrlayacak grencilere onlarn halinden anlayan birinin
tavsiyeleri olarak dnlmelidir. Doktora tezi gibi daha ileri
dzeydeki akademik almalar iin kaynaka blmnde
verilen referanslardan yararlanlmaldr. Bunun iin zellikle
Karasar ve Sencann eserlerini tavsiye edebilirim.
Kitap, iinde anlatlanlarn ok dnda bir formatta
sunulmutur. Bu seimin altnda pek ok kii tarafndan skc
olarak nitelendirilen aratrma yntembilimi konusunu, akc
belki de srkleyici olarak verme istegi yatmaktadr.
Kitapla ilgili yaplacak tm eletiri ve katklar memnuniyetle
karlayacagm belirtmek isterim.
www.istatistikmerkezi.com 7
indekiler
nsz.............................................................................................. 5
indekiler..................................................................................... 7
Ararma devinin Tanmlanmas............................................ 9
Ararma Yntemi............................................................. 10
Ararma Prosesi................................................................11
Zaman Planlamas ve Konu Seimi ............................................ 13
Basamak 1 Zamann Planlanmas.................................... 13
Basamak 2 Ararma Konusunun Seimi.................... 14
Basamak 3 Problemin Belirlenmesi............................... 16
Basamak 4 Ararma Amacn Netletirilmesi....... 18
Basamak 5 Ararma eriinin Belirlenmesi.............. 19
kincil Kaynaklarn Bulunmas.................................................... 21
Basamak 6 Kaynaka Havuzunun Oluturulmas........... 21
Basamak 7 Plann Hazrlanmas........................................ 24
kincil Kaynaklarn Kullanlmas ............................................... 29
Basamak 8 Notlarn Alnmas......................................... 29
Basamak 9 kincil Verilerin lenmesi........................ 33
Birincil Kaynaklarn Kullanlmas................................................ 37
Basamak 10 Ararma Tekniinin Seilmesi............. 37
Basamak 11 Birincil Verilerin Toplanmas................... 40
Taslak devin Hazrlanmas....................................................... 45
Basamak 12 Plann Gzden Geirilmesi........................ 45
Basamak 13 Taslak devin Hazrlanmas.................... 47
Ararma Raporunun Yazlmas................................................ 57
www.istatistikmerkezi.com 8
Basamak 14 Organizasyonun Tamamlanmas............. 57
Basamak 15 devin Yazm Kurallarna Uygun Olarak
Kaleme Alnmas........................................ 58
Basamak 16 izelge ve izimlerin Hazrlanmas........ 60
Basamak 17 Atflarn Gsterilmesi.............................. 64
Basamak 18 eriin Gzden Geirilmesi....................67
rt bize brakn,
Siz kelebekle ilgilenin
www.istatistikmerkezi.com 9
Ararma devinin Tanmlanmas
Aratrma, problemlere gvenilir zmler aramak,
bilinmeyen ya da tartmal olan bir konuya aklk getirmek
ksacas karanlga k tutmak amacyla yaplan sistematik bir
veri toplama ve degerlendirme srecidir.
Dnem devi ya da bitirme devi gibi isimlerle de anlan
aratrma devleri ise bir tr aratrma raporu olarak
dnlebilir. yi bir aratrma devi aagda belirtilen
zellikleri tamaldr (Karasar, 1995):
1. Anlalrlk
2. Amaca uygunluk
3. Etkililik
Aratrma devinizin baars problemin ve elde edilen
sonularn anlalrlgna bagldr. Amacnz okuyucunun
kafasn kartrmak degil, ona elde ettiginiz sonular
ulatrmaktr. Bu nedenle devi sslemeye kamadan basit
bir dille kaleme aln. Ancak bunu yaparken kullanacagnz
kelimeleri zenle sein (Day, 1997). zellikle Trkeyi dogru
kullanmaya zen gsterin.
www.istatistikmerkezi.com 10
Aratrma devinizi ncelikle danmannz ya da
niversitenizin belirledigi biim kurallarna uygun olarak
hazrlamalsnz. devin ierigi ise iyi bir literatr
aratrmasna dayanmal ve aratrma konusu tm boyutlar
ile ele alnmaldr.
Aratrma devinizin amacna ulaabilmesi iin okuyucunun
zihninde aydnlatc bir iz brakmas gerekir. Bu da ancak
etkili bir anlatmla mmkn olabilir.
Ararma Yntemi
Aratrma devinin hazrlanmasnda ise yaygn olarak iki
yntem kullanlmaktadr. Bu yntemler ikincil kaynak
aratrmas ve birincil kaynak aratrmasdr.
kincil kaynak aratrmas kincil kaynak aratrmasnda,
genellikle baka amalarla toplanm veri ve bilgiler
aratrma sorusunu cevaplamak iin bir araya getirilir,
zetlenir, analiz edilir ve degerlendirilir (Day, 1997). Bu veri
ve bilgiler, kitaplar, sreli yaynlar, tezler, bavuru eserleri,
resmi yaynlar ve zel belgelerden elde edilebilir.
Birincil kaynak aratrmas Birincil kaynak aratrmasnda
veri ve bilgiler bizzat aratrmac tarafndan gzlem, deney,
anket ve grme teknikleri yardm ile toplanr
(Kurtulu,1989). Fakat bu yntem ikincil kaynak
aratrmasna gre olduka maliyetli ve zaman alcdr.
Dolaysyla birincil kaynak aratrmasna gemeden nce
daha nce yaplm aratrmalarn incelenmesi gerektigi
sylenebilir. Ancak ikincil kaynak aratrmasnn yeterli
olmadg durumlarda birincil kaynaklara bavurulmaldr.
www.istatistikmerkezi.com 11
Ararma Prosesi
Bu kitapta aratrma devinin hazrlan basamak basamak
aklanmtr. Fakat gerekte aratrma prosesi bir yoyo
yaklamn gerekli klar.
Yoyo yaklam Uygulamada genellikle bir basamag
tamamlayarak diger basamaga sorunuz olarak gemek
mmkn olmaz. Karlan problemler bir nceki basamaga
dnmenizi ya da faaliyetlerinizi bir sonraki basamag
dnerek yapmanz gerektirebilir.
rnegin literatr aratrmasn tamamladktan sonra da belli
bir alandaki ag kapatmak ya da iddianz desteklemek iin
yeni verilere ihtiya duyabilirsiniz. Benzer ekilde
aratrmann plann oluturduktan sonraki aamalarda
konunun akc olarak ifade edilemedigini fark ederek en baa
dnmek zorunda kalabilirsiniz. Dolaysyla aratrma devini
hazrlarken pek ok durumda geri dnmeniz, tekrar
dnmeniz, tekrar okumanz ya da tekrar yazmanz
gerekebilecegi sylenebilir. Bu yoyo yaklam, aratrma
devinin son ktsn alana kadar srecektir (Madsen, 1991).
www.istatistikmerkezi.com 12
www.istatistikmerkezi.com 13
Zaman Planlamas ve Konu Seimi
Simdi belirli bir srede hazrlamanz gereken bir aratrma
devi aldgnz varsayalm. Belki de aratrmanz gereken
konu size genel hatlar ile verildi. Bu durumda konuyu
daraltmal, derinlemesine aratrmal ve bulgularnz bir rapor
haline getirmelisiniz.
Basamak 1 Zamann Planlanmas
Aratrma devinin hazrlanmasndaki en nemli
basamaklardan bir eldeki zamann planlanmasdr. Saglkl bir
plan yaplmas, devin teslim edilecegi gnler yaklatgnda
sizin ktphanede sabahlamanz nler. Aslnda grencilerin
pek ogu literatr aratrmasnn ne kadar zaman alacagn,
okuma ve not almann ne kadar srecegini, taslak devinin ne
kadar zamanda oluturulacagn ve dzeltmelerin ne kadar
zamanda tamlanacagn bilmezler. Bu nedenle danmanlara,
aratrma devlerinin ilk taslan teslim edilmesi ok sk
rastlanan bir durumdur. Ancak gzden geirme ve dzeltme
basamagnn uygulanamamas, iyi bir aratrma devi
hazrlama olaslgn ortadan kaldrmaktadr (Bolker, 1998;
www.istatistikmerkezi.com 14
Cone ve Foster, 1993; Madsen, 1991).
Aagda 10 haftalk hazrlk sresi iin haftann be gn
allacag varsaylarak oluturulan program rnek olarak
verilmitir.
Toplam sreniz 10 hafta ise;
3 gn konunun seilmesi (2nci Basamak)
2 gn aratirmanin ama ve ieriginin belirlenmesi (35nci
Basamaklar)
6 gn ikincil kaynaklarin bulunmasi (6nci Basamak)
1 gn aratirma planinin ikarilmasi (7nci Basamak)
20 gn verilerin toplanmasi ve ilenmesi (811nci Basamaklar)
10 gn taslak devin hazirlanmasi (12-13nc Basamaklar)
8 gn aratirma raporunun yazilmasi (14-18nci Basamaklar)
Basamak 2 Ararma Konusunun Seimi
Zaman planlamas yaptktan sonra yapmanz gereken uygun
bir aratrma konusu semektir. Buradaki uygunluk kavram
be faktre bagldr:
1. Aratrmacnn ilgi alan.
Aratrmay sevdiginiz bir konu hakknda m yapyorsunuz?
2. Aratrma iin sahip olunan srenin uzunlugu.
Sreniz iki haftam yoksa iki ay m?
3. devin uzunlugu.
dev 1500 2000 kelimeden mi oluacak yoksa daha m
uzun olmas isteniyor?
4. kincil kaynaklarn bulunabilirligi.
www.istatistikmerkezi.com 15
Okulunuzun ya da civardaki okullarn ktphanelerinde
istediginiz yaynlar bulabilir misiniz? Kaynaklara annda
ulamanz saglayacak veri tabanlar mevcut mu?
5. n aratrma ihtiyac.
Grmeler, anketler, deneyler ya da veri analizleri gerekli
olacak m?
Konu seimi aratrma devinin baarsndaki en nemli
faktrdr. Eger ilgi alannzn dndaki bir konuyu seerseniz,
deve konsantre olmakta zorlanabilirsiniz. Eger ok kapsaml
ve geni bir konuyu aratrmaya karar verirseniz, bir tez
oluturmanz ve bu tezi desteklemeniz mmkn olmaz.
Konunun ok dar olmas halinde ise aratrma devini
dolduracak kadar malzeme bulamayabilirsiniz (Gordon ve
Parker, 1997).
Baz durumlarda size geni bir alan verilerek konunuzu bu
alan iersinden semeniz istenebilir. rnegin danmannz o
yl ilenen ynetim teorilerinden birinin gerek hayattaki
uygulamasn aratrlmasn dev konusu olarak verebilir.
Baz durumlarda ise aratrma konusunda daha serbest seim
yapma ansna sahip olabilirsiniz. Ancak en dogru uygulama
danman ile grencinin konu seiminde ibirligi yapmasdr.
Danmann verecegi fikirler grencinin konu seimini
kolaylatracaktr.
Danmannzn sizin istemediginiz bir konuyu semesini
nlemek iin ona en az drt konu ile gitmelisiniz. Ayrca bu
drt konudan sizin iin ncelikli olann sonuna (*) iareti
koyarak belirtiniz (Sencan, 1995).
www.istatistikmerkezi.com 16
- Kamu alianlarinin I Tatmin Dzeyleri (*)
- Kamu Ynetiminde Modern Ynetim Tekniklerinin
Uygulanabilirligi
- Toplam Kalite Ynetimin irket Performansina Etkileri
- I Gvencesi Endeksi ve I Gvencesi Memnuniyet legi
Basamak 3 Problemin Belirlenmesi
Konuyu setikten sonra yaplmas gereken aratrma
probleminin belirlenmesidir. Yapacagnz almada bu
problemin nedenlerini aratracak ve zm nerileri
sunacaksnz. Bunun iin aratrmay planladgnz konuda,
sizi rahatsz eden ve ayn zamanda zm getirebileceginize
inandgnz bir problemi sein. Ancak bunu yaparken konudan
uzaklamamaya ve konunun btnlg bozmamaya zen
gsterin. Bu noktada, ansiklopediler, dergiler ve referans
kaynaklardan yararlanabilirsiniz. Elinizdeki kaynaklar hzl bir
ekilde gzden geirin ve aklnzda soru iareti brakan
hususlar not edin. Daha sonra bunlardan ilginizi ekmeyenleri
karn ancak bunu yaparken daha nce de belirtildigi gibi
konunun btnlgn bozmamaya dikkat edin. Bu ekilde ilgi
alann daraltarak aratrlabilecek forma sokabilirsiniz
(Madsen, 1991).
lkemizdeki kamu niversitelerinde grev yapan gretim
yelerinin i tatmin dzeylerinin ok dk olmasi.
Potansi yel Tuzakl ar
Uygun bir problem seimi aratrmann baars iin byk
nem tadgndan aagda seim prosesine ilikin bir takm
www.istatistikmerkezi.com 17
uyarlar sralanmtr. Belirlediginiz problemi bu uyarlar gz
nne alarak degerlendiriniz (Gordon ve Parker, 1997;
Madsen 1991, Sternberg, 1981).
Problem ok geni olabilir Aratrma devlerinin ortalama
1500 kelimeden olumas beklenir. Ancak ilk kelimeyi
yazmadan nce 1500 kelimenin ne anlama geldigini
bilmelisiniz. rnegin be paragraflk bir yaz aag yukar 700
kelimeden oluur ve dergilerde yer alan makaleler genellikle
3000 kelimeyi gemez. Dolaysyla ancak bir kitap ile ele
alnabilecek bir problemi yarm makaleye sgdrmaya almak
dogru bir seim degildir.
Problem aratrma iin ok dar olabilir ki tr problemin
aratrma iin ok dar oldugu sylenebilir. Birinci durumda
aratrma malzemesi ya ok azdr ya da hi yoktur. Aratrma
yapmak mmkn olmaz. Bu durum problemin ok yeni
olmasndan da kaynaklanabilir. kinci durumda ise problem
baarl bir dev hazrlanamayacak kadar yzeyseldir.
Problem ok teknik olabilir rnegin, eger bilgisayar
teknolojisi hakknda bir altyapnz bulunmuyorsa, donanm ya
da yazlm problemlerini konu alan bir dev hazrlamaya
kalkmamalsnz. Ayrca teknik bir dersin grevi olmadg
srece, sadece danmannz etkileyebilmek iin devinizde
teknik terimler kullanmamalsnz.
Problem ok sradan olabilir Aratrma ya yeni bir bilgi
saglamal ya da en azndan eski bilgiyi yeni bir bak as ile
ele almaldr. rnegin gne nlarnn cilde fayda ve
zararlarn anlatan bir dev konu ile ilgili yeni bulgular
iermedigi srece pek bir anlam tamayacaktr.
Problem tartmal olabilir Aratrma devi, kapsam itibari ile
zerinde ok farkl grlerin bulundugu bir problemin
www.istatistikmerkezi.com 18
incelenmesinde yetersiz kalabilir. Aratrmalarn amacnn bir
aydnlanma saglamak oldugunu hatrlayn ve bunu
baarabileceginiz problemleri sein.
Yukarda saylan tehlikelerden kanmanz zerinde
allabilir bir problem semenize yardmc olacaktr.
Basmak 4 Ararma Amacn
Netletirilmesi
Simdi konuyu daralttnz, problemi belirlediniz ve aratrmann
amacn ifade etmeye hazrsnz. Bu noktada amacn problem
ifadesi iinde yer aldgn dnebilirsiniz. Dogru! Ancak
saglkl bir aratrma iin bu sakl tanm yeterli degildir.
Amacnz aratrdgnz konuya bagl olarak soru cmlesi ya
da hipotez eklinde ifade etmelisiniz.
Soru cmlesi: Pek ok aratrmada ama soru cmlesi
yardm ile ifade edilmektedir. Bu ekilde aratrma konunuzla
ilgili aydnlatmak istediginiz noktalarn bir listesini
yapabilirsiniz. rnegin:
X niversitesinde grev yapan gretim yelerinin yillik ortalama
akademik yayin sayisi katir?
Trkiyede gretim yelerinin gelir dzeyleri son on yilda nasil bir
degiim gstermitir?
Hipotez: Eger aratrma ile dogru olduguna inandgnz bir
tezi desteklemeyi planlyorsanz, amac hipotez yardm ile
ifade edin. Aslnda hipotez aratrma probleminin cevabna
ilikin beklentilerinizden baka bir ey degildir.
www.istatistikmerkezi.com 19
Hipotez aratrma sonunda vereceginiz kararlar iin veri
toplayacak ve size rehberlik edecektir. Bu nedenle nceden
belirlenmeli, veri toplama ileminize yn vermeli, fikirlerinizi
snamanz ve test etmenizi saglamaldr. (Karasar, 1999;
Tavukuoglu, 2002).
Vakif niversitelerinde grev yapan gretim yelerinin i tatmin
dzeyleri, kamu niversitelerinde grev yapan gretim yelerinin
i tatmin dzeylerinden yksektir.
Ceza, verimi drr
Sigara akciger kanserine yol aar
Polis akademisine, sivil kaynaktan alinan grencilerin baari
orani, polis kolejleri mezunlarindan daha yksektir.
Basamak 5 Ararmann eriinin
Belirlenmesi
Hipotezi belirledikten sonra aratrma devinin neleri
ierecegini saptamak iin mantk ve hayal gcnz kullann.
Ele alacagnz potansiyel hususlarn bir listesini yapn. Listeyi
daha iyi degerlendirebilmek iin kendinizi okuyucunun yerini
koyun. Bu konu hakknda neleri bilmek istersiniz? Hangi
cevaplar problemin zldgne sizi eder?
Muhtemel alt konular:
kalitenin tanimi
muayene
kalite kontrol
kalite gvencesi
toplama kalite
www.istatistikmerkezi.com 20
hizmet kavrami
hizmetin zellikleri
hizmetin siniflandirilmasi
hizmet sektr ve zellikleri
hizmet sektr ile imalat sektr arasindaki farklar
hizmet kalitesi
hizmet kalitesinin llmesi
Bu listenin ok uzun oldugunu dnebilirsiniz. Ancak
balangta bu tr bir liste oluturmanz size byk kaynak ve
zaman tasarrufu saglar. rnegin yukardaki liste
aratrmacnn i tatmini ile ilgi ilgili ilgisiz pek
kaynak/dokman toplaman ve incelmesini nleyecektir.
Bununla birlikte taslak liste taslaktr ve aratrma ilerledike
degiir.
www.istatistikmerkezi.com 21
kincil Kaynaklarn Bulunmas
Aratrmann ynn belirledikten ve tez cmlesini ifade
ettikten sonra ciddi bir literatr aratrmasna hazr oldugunuz
sylenebilir. Bunun iin ncelikle bir kaynaka havuzu
oluturmalsnz.
Basamak 6 Kaynaka Havuzunun
Oluturulmas
Simdi bir nceki basamakta belirlediginiz tez ve alt konularla
ilgili bilgiler ieren kitap, dergi, bror ve diger yazl ve yazl
olmayan kaynaklara ulamalsnz. Ktphaneye gidin kart
kataloglar, bilgisayar kataloglar, veri tabanlar ve eitli
referans kaynaklar tarayn. Taramanz birden fazla balk
kullanarak yapn. Aradgnz konu balg ile e anlaml
kelimeleri, daha geni ya da daha dar kategorileri ve ilgili
kelimeleri gz nne almalsnz.
Belirlediginiz kaynaklar not etmenin en iyi yolu her bir
kaynak iin bir kaynaka fileri hazrlamaktr. Bu filer sizin
kaynaka havuzunuzu oluturacaktr. Kaynaka fileri
mmknse ilerleyen basamaklarda deginecegimiz bilgi
www.istatistikmerkezi.com 22
filerinden farkl renklerde seilmelidir. Bu ama iin
hazrlanm filerin bulunamamas durumunda A4
byklgndeki bir karton ya da dosya kagd drde
blnerek fi elde edilebilir. Kolay tannmas iin, kaynaka
filerinin yazmnda farkl renkte bir kalem kullanlabilir
(Sencan, 1995).
Balangta ok yararl gzken fakat ilerleyen aamalarda
kullanmaktan vazgeebileceginiz kaynaklar olabilir. Fi
kullanm bu kaynaklar elemenizi kolaylatrr.
Aagda kaynaka fii hazrlanmas ile ilgili genel belgiler
verilmitir (Maden, 1991).
Kitaplar iin:
Kitabn ktphane kart numarasn fiin sol st kesine
yazn.
Tek yazarl eserlerde yazarn adn soyad-adsras ile yazn.
Eger yazar yerine editr ad mevcutsa editrn adn ed.
ksaltmas ile birlikte yazn.
Eger iki yazar varsa birincisini soyad ad, ikincisini ad-
soyad sras ile yazn.
Eger ikiden fazla yazar varsa birincisini sayad ad sras ile
yazn, digerleri iin ve digerleri ifadesini kullann.
Kitabn balgn yazn ve altn izin.
Basm bilgilerini; basm yeri, yaynevi ve basm yl verin.
Kart ya da bilgisayar katalogunda yer alan ve aratrmann
ilerleyen safhalarnda yararl olabilecek notlar kaydedin.
Eger birden fazla ktphaneden yararlanyorsanz
ktphanenin ismini fiin altna yazn.
www.istatistikmerkezi.com 23
Fiin sag st kesine bir fi numarasn verin.
Numaralandrmaya 1den balayn. Daha sonra bu numaralar
kaynaklar kolayca tanmlamanz saglayacaktr.
Bir kitap iin kaynaka fii aagdakine benzer olacaktr.
623.89 C 4
Ba, Trker
Anket: Nasil Hazirlanir? Nasil Uygulanir? Nasil Degerlendirilir?
Ankara: Sistem Yayincilik, 2000.
Kaynaka
320 sayfa KHO Ktphanesi
Dergi, gazete ya da ansiklopedi iin:
Yazarlarn adlarn kitap fiini hazrlamada verilen kurallara
uygun olarak yazn.
Makalenin ismini yazn ve trnak iine aln.
Dergi, gazete ya da ansiklopedinin ismini yazn ve altn izin.
Dergilerin say, sayfa ve tarihini ekleyin.
Ansiklopedilerin basm yln ekleyin.
Kaynag bulurken ya da kullanrken yararl olabilecek notlar
ekleyin.
Fiin sag st kesine fi numarasn yazn.
Bir dergi iin kaynaka fii aagdakine benzer olacaktr:
www.istatistikmerkezi.com 24
Ba, Trker ve Kadir Ardi 16
Yksek gretimde I Tatmini ve Tatminsizligi
Iktisat Iletme ve Finans Dergisi
41: 97-103 Kasim Ek Sayisi 2002
Kaynaka havuzunu oluturmaya baladktan sonra hangi
kitaplarn yararl olacag hangilerinin olmayacag konusunda
karar verebilirsiniz. Kitap ve dergileri eve gtrmeden nce
onlarn kullanllk asndan gzden geirin. Bunun iin
kitabn iindekiler blmne ve kaynakasna gz
atabilirsiniz. Eger bir kitapta konunuzla dogrudan ilgili hibir
bilgiye rastlamazsanz onu ktphanede brakmalsnz.
Ayrca aratrmada kullandgnz kitaplar ktphane rafnda
konularna gre dizilmilerdir. Dolaysyla katalogdan
setiginiz bir kitabn yanndaki kitaplar inceleyerek de ok
yararl bilgilere ulaabilirsiniz.
Basamak 7 Plann Hazrlanmas
Simdi kaynaka havuzunu hazrlanma iinin bir sonucu
olarak ek bir gzden geirme yapm durumdasnz.
Dolaysyla aratrma plannn karlmas iin hazr
oldugunuz sylenebilir. Bu plan ortaya koydugunuz tezi ve
iddiay ileyen gelitiren bir nitelige sahip olmaldr. Genel
ereveyi bozmama art ile diger yazarlarn planlarndan da
yararlanabilirsiniz (Sencan, 1995).
Sizde, pek ok aratrmac gibi bu basamag atlamay
dnebilirsiniz. Ancak bu dnce dogru degildir. Burada
ileri srlen temel gereke Konu hakkndaki tm yaynlar
www.istatistikmerkezi.com 25
okumadan nasl bir plan oluturabilirim? eklindedir. Bu
sorunun cevabn baka bir soru ile verebiliriz. Eger
aratrma devini ana hatlar ile belirlemezseniz hangi
kaynaklar okuyacagnza nasl karar vereceksiniz? Diger bir
ifade ile taslak bir plann oluturulmas, yapacagnz literatr
aratrmasna rehberlik edecek ve ilgisiz kitaplar okuyarak
harcayacagnz zamandan tasarruf etmenizi saglayacaktr.
Aratrma plann hazrlarken dikkat edilmesi geren hususlar
aagda zetlenmitir:
- Bir blm oluturan altblmler, ilgili blm balgn tm
ynleri ile aklamaldr.
- Planda yer alan her bir seviye en az iki blmden
olumaldr. rnek I, A; II, A, B, C uygun degildir ve Iin
altnda en az iki alt blm bulunmaldr.
- Plann her bir blm zel ierikli olmaldr. rnegin
niversite grencilerini erkek, kz ve burslu olarak ayrrsanz
zel olma artn saglayamazsnz. Burslu grencilerin bir
ksm erkek bir ksm da kz grencilerden olutugu iin
akma kanlmazdr. Bu problem grenciler burslu ve
burssuz olarak ayrlarak zlebilir. Her bir grubu daha sonra
erkek ve kz alt gruplarna ayrabilirsiniz. Bu durumda tm
gruplar zel olacaktr.
- Son olarak plan, aratrmay snrlamak iin degil
ynlendirmek iin hazrlanmaldr. Dolaysyla plana sk sk
bagl kalnmamal ve plan, balangta bahsettigimiz yo-yo
yaklam gnda srekli olarak gelitirilmelidir.
www.istatistikmerkezi.com 26
SPERMARKETLERDE HIZMET KALITESI
GIRI
Problem
Ama
nem
Varsayimlar
Sinirliliklar
YNTEM
Aratirma Modeli
Evren ve rneklem
Veriler ve Toplanmasi
Verilerin zm ve Yorumlanmasi
BULGULAR
Hizmet Sektrnde Kalite
Kalite Kavrami ve Boyutlari
Hizmet Kavrami ve zellikleri
Hizmet Kalitesi
Spermarketlerde Hizmet Kalitesi
SONU ve NERILER
EKLER
KAYNAKA
Aratrma plan incelendiginde Spermarketlerde Hizmet
Kalitesi Blmnn alt balklarnn olmadgn grrsnz.
Aratrmac bu noktada spermarketlerde hizmet kalitesi
konusunda pek az bilgiye sahiptir. Bununla birlikte bu taslak
plan onun aratrma ihtiyalarn belirlemesine yardmc
olabilecek niteliktedir.
www.istatistikmerkezi.com 27
Notlar:
(1) Yukarda verilen plan, bitirme devlerinde kullanlabilecek
ayrnty iermektedir. Bu nedenle devinizin tr ve
danmannzn istedigi ayrnt dzeyenine bagl olarak daha
basit bir plan oluturabilirsiniz.
(2) Bu rnek planda yer alan balklarn her biri ilerleyen
blmlerde aklanmtr.
www.istatistikmerkezi.com 28
www.istatistikmerkezi.com 29
kincil Kaynaklarn Kullanlmas
Ktphanedeki kitap, ansiklopedi, dergi, bror ve veri
tabanlarn taradnz. Gerekli kaynaka havuzunu
oluturdunuz. Simdi aratrma deviniz iin gerekli tm
bilgiler topladgnz dokmanlarn iinde gizli. Sizi den
grev bu bilgileri aga karmak.
Basamak 8 Notlarn Alnmas
Elinizde kaynaka havuzu ve taslak aratrma plan
bulunuyor. Artk kaynaklar daha ayrntl olarak inceleyebilir
ve notlar alabilirisiniz. A4 kagdnn n kaynaka fii iin
kullanldgndan, not almak amacyla genellikle daha byk
rnegin 7.5 12.5 cm lik filer tercih edilir. Bilimsel almalar
iin hazrlanm matbu filer krtasiye dkkanlarnda
satlmaktadr. Ancak bu tr filerin bulunamamas ya da
maliyetinin aratrmac iin yksek olmas durumunda, A4
dosya kagtlar ortadan ikiye kesilerek fi yaplabilir (Sencan,
1995). Byk filere daha fazla bilgi yazabileceginiz gibi
yazlan bilgilerin okunmas da kolaylaacaktr. Ayrca bu
filerin farkl boyutta olmalar kaynaka fileri ile kazara
karmalarn nleyecektir.
www.istatistikmerkezi.com 30
Not Al mak in Kurallar
Kaynaka filerinin numarasn bilgi filerinin sol st kesine
yazn. Bu bilgiye daha sonra devinizi dokmante ederken
ihtiya duyacaksnz. Hatal ve eksik dokmantasyonun ok
ciddi bir eksiklik oldugunu hatrlayn.
Kaynaka fii numarasnn yan sra, notlar aldgnz sayfa
numaralarn da bilgi fiine yazn. Bu bilgi de dokmantasyon
iin son derece nemlidir. Bilgi filerinin eksiksiz ve dogru
olmas iin gereken zaman ayrn. Bu aba sizin ileride hata
yapma olaslgnz azaltacaktr.
Bilgi fiinin en st satrna kartn balgn yazn. leride
planda yer alan her bir blm ayn balkl fileri bir araya
getirerek yazacak ve yazdklarnz fi balklarn kullanarak
organize edeceksiniz. Bu nedenle balg plandan
almalsnz. Eger plann dnda yeni bir balk oluturursanz
bu sefer balg plana dahil etmelisiniz. Fi balklar ile
plann uyumlu olmas ileride ortaya kabilecek karklklar
nleyecektir.
Balk olarak isim yerine planda bu isimlerin bandaki
rakamlar kullanmaktan kann. Bu fikir ilk bata pratik gelse
de, planda yapacagnz degiiklikler referanslarnzn
karmasna yol aabilir.
Fileri tamamyla doldurmaya almayn. Her bir fie sadece
tek bir kaynaktan tek bir fikir not edin. nk devi kaleme
alamaya hazr oldugunuzda bu fileri ierdikleri bilgilere gre
sralayacaksnz. Eger filerde birden fazla fikir bulunursa bu
fikirleri dzenlemede kullanlamazlar.
Notlarnz kendi cmleleriniz kullanarak aln.
www.istatistikmerkezi.com 31
ok etkili bir blm bulursanz ve bunu kendi cmlelerinizle
ifade etmenizin etkinligini azaltacagn dnyorsanz ilgili
blm bu en fazla bir paragraf uzunlugunda olabilir
trnak iaretleri kullanarak oldugu gibi alabilirsiniz.
Bu blm aratrma devi ierisinde kullanrken de trnak
iaretleri arasnda vermeyi unutmayn.
Not alrken gerekli grdgnz durumlarda taslak planda
gerekli degiiklikleri yapn. Bu baglamda alt balklar hatta
ana balklar eklemekte tereddt etmeyin. Plann
organizasyonunu degitirmeyi ve konular arasndaki ilikileri
yeniden belirlemeyi dnebilirsiniz.
Bir kaynaga gereginden fazla yer vermeyin. Her bir
kaynaktan mmkn oldugunca eit sayda not aln. Eger
birka kaynaga bagl kalrsanz deviniz bilimsel bir
aratrmadan ok kitap zetine benzeyebilir.
Eger konunuz izin verirse kitap ve dergileri eit olarak
yararlanmaya aln. Kitaplara ok fazla yer vermeniz
devinizi sradanlatrr. Tamamen dergilere bagl kalmanz
ise zellikle konunun kitap uzunlugundaki kaynaklarda ele
alndg durumlarda devinizin zayf olmasna yol aar.
Kullanmanz gereken kaynaklar byk lde aratrmann
balg belirleyecektir (Madsen, 1991).
Ek bak alar saglayabilecek basl olmayan kaynaklar da
kontrol ettiginizden emin olun. Televizyon belgeselleri,
tartma programlar, filmler, konferanslar bu ama iin
kullanlabilecek kaynaklardr.
Eger tartmal bir konuyu ele aldysanz, her iki taraf
destekleyen kaynaklara eit derecede yer verin.
Her bir fie notun alndg sayfann yazmay unutmayn.
www.istatistikmerkezi.com 32
Eger belirli bir konu iin bilgi fii oluturamadysanz ya da
planda bir takm boluklar sz konusu ise ek kaynaklar
bulmaya ihtiya duyabilirsiniz.
Genel olarak tr bilgi fii bulunmaktadr (Sencan, 1995).
1. Sadece tamlamalar, listeler ve tamamlanmam
cmlelerden oluan kartlar.
5 / 16 8
I Tatmini Etkileyen Faktrler
irket politikalari, yneticilerin tutumlari, alima artlari,
cret, i arkadalari, iin niteligi.
2. Fikrin amlamas ile dogrudan alntlarn bir arada oldugu
kartlar.
1 / 59 18
Yeni Bir Dnce Dzeyi
Karilatigimiz sorunlar onlari yarattigimiz dnce dzeyinde
zlemez. Hem evremize hem de kendimize baktigimizda
ve Kiilik Etigi ile yaayip hareket ederken yaratilan sorunlari
grdgmzde bunlarin yaratildiklari dzeyde zlemeyecek
kadar esasli ve derin sorunlar oldugunu anlariz. Bu derin
kavramlari zmlemek iin yeni daha derin bir dnce
dzeyine: temelinde etkili insani ve etkileim alanini dogru
bir biimde tanimlayan ilkeler olan bir paradigmaya ihtiya var.
3. Sadece zl dogrudan alntlarn bulundugu kartlar.
www.istatistikmerkezi.com 33
23 / 123-126 27
Paradigma Degiiminin Gc
Ktlgn yapraklarini kesen her bin kiiye karilik sadece
birisi kkne saldirir.
tatminini etkileyen faktrler balg tayan 8 numaral ilk
rnek fi 5nci Kaynagn, 16nc sayfasnda yer alan nemli
kavramlarn bir listesini iermektedir.
18 numaral ikinci rnek fi ise birinci kaynagn 59ncu
sayfasndan yaplan dogrudan alnt ile buna ilikin
amlamalar iermektedir. Buradaki trnak iaretlerinin
kullanmna dikkat edin.
nc fi ise sadece dogrudan alnt iermektedir.
Basmak 9 kincil Verilerin lenmesi
Aratrma planna gre toplanan veriler, amlama ve
indirgeme yntemleri ile ilenerek yazm aamasna geilir
(Bplker, 1998). devin bu ilk nshas, ayn balg tayan bir
dosyada muhafaza edilir ve dev artk bu dosyadan takip
edilir. Eger yazma ilemi bilgisayarda yaplyorsa taslak
dosya yedeklenmeli ve eski taslaklar muhafaza edilmelidir.
Bu uygulama, herhangi bir donanm ya da yazlm arzas
durumunda ie batan balamak zorunda kalmanz
nleyecektir. Ek olarak aratrmadan kardgnz bir fikir ya
da sildiginiz bir paragraf ilerleyen aamalarda tekrar
aratrmaya dahil etmek isteyebilirsiniz. Taslak kopyalarn
www.istatistikmerkezi.com 34
muhafaza etmeniz halinde byle bir durumda hayal
krklgna ugramazsnz.
Aslnda aldgnz tm notlar amlama ve indirgemelerden
oluur. ndirgemeler amlamalardan daha ksadr. Simdi her
birini ayr ayr inceleyelim.
Amlama Amlama ilgilenilen blmn, aratrmacnn
kendi cmleleri ile ifade edilmesidir. Amlamann bir tr
zet olarak nitelendirilip nitelendirilemeyecegi ise
tartmaldr. Teknik ya da karmak terimlerden oluan bir
malzemeyi okuyucunun anlayacag dilde ifade etmeyi
iermesi, amlamann bir tr zet oldugu grn
desteklerken, orijinal metinle hemen hemen ayn uzunlukta
olmas bu bak asn zayflatmaktadr.
yi bir amlama;
- aratrmacnn kendi kelimelerinden oluur ve anlatm
tarzn yanstr,
- orijinal metinin ortalama orannda ksalm halidir,
- orijinal metnin ok iyi incelendigini gstermelidir,
orijinal fikirleri, kiisel n yarglardan uzak bir ekilde temsil
etmelidir,
- net, etkili ve dil bilgisi kurallarna uygun cmlelerden
olumaldr.
ndirgeme ndirgeme, bir ifadeyi daha ksa, daha yaln bir
ekle sokma (Psklloglu, 1999) eklinde tanmlanabilir.
Amlamadan daha ksadr. Orijinal metindeki ilgili blmn
temel noktalarnn bir araya getirilmi hali oldugu sylenebilir.
Bir sayfalk bir indirgeme ile yirmi be sayfalk bir metinde
anlatlan temel noktalar zetlenebilir. Benzer ekilde bir ya
www.istatistikmerkezi.com 35
da iki paragraftaki temel noktalar bir cmlelik bir indirgeme ile
verilebilir.
yi bir indirgeme;
- detaylar, yardmc ve tamamlayc fikirleri iermez,
- orijinal metnin ortalama orannda ksalm halidir,
- orijinal metnin ok iyi incelendigini gstermelidir,
- istatistik ve kaynaklar anahtar kelime olarak ele alnrlar ve
indirgemede de orijinal metindeki haliyle verilirler,
- orijinal fikirleri, kiisel n yarglardan uzak bir ekilde temsil
etmelidir
- net, etkili ve dil bilgisi kurallarna uygun cmlelerden
olumaldr.
Potansi yel Tuzakl ar
Not alrken zetleme tekniklerini kullann. zellikle diger
yazarlarn cmlelerini kendi ifadelerinizmi gibi
kullanmamaya dikkat edin. Eger diger yazarlarn cmlelerini
aynen kullanmanz gerekiyorsa bunlar trnak ierisinde
gsterin.
www.istatistikmerkezi.com 36
www.istatistikmerkezi.com 37
Birincil Kaynaklarn Kullanlmas
Su ana kadar hep daha nce baslm bulgularn incelendigi
ikincil kaynaklardan bahsettik. Simdi farkl bir aratrma
trne, birincil kaynaklarn kullanmna ksaca gz atalm.
Birincil kaynak aratrmas bizzat sizin yapacagnz bir
aratrma trdr.
Basamak 10 Ararma Tekniinin
Seilmesi
Her konuda birincil kaynak aratrmas yapmam mmkn
olmayabilir. Bununla birlikte baz konularda birincil kaynaklar
grmeler, deneyler, izleyicilerin tecrbeleri, istatistik
analizler ve anketler ok yararl bilgiler saglayabilir.
Eger, rnegin belirli bir fabrikann atklarnn evreye verdigi
zarar aratryorsanz, fabrika yetkilileri ve evre sakinleri ile
yapacagnz grmeler aratrmanza farkl bir bak as
kazandrabilir. Benzer ekilde eger konunuz niversitenizdeki
gretim yelerinin i tatmini ile ilgili ise yapacagnz kapsaml
bir anketin sonular devinizin gvenilirligini arttracaktr.
www.istatistikmerkezi.com 38
Aagda birincil kaynak aratrmasnda kullanlan balca
teknikler ile bunlarn gl ve zayf taraflar verilmitir.
Yapacagnz aratrma iin bu tekniklerden birini
seebileceginiz gibi birden fazla teknigi de bir arada
kullanabilirisiniz.
Gzlem
Gzlem bir eyi anlamak iin onun zelliklerini dogal
ortamnda gzden geirilmesidir.
Gerekte btn bilimlerin gzleme dayanmaktadr. Ayrca
bilimsel yollarla varlan sonularn geerliligi yine gzlem ile
snanr. rnegin, astronomi, fizik, kimya, biyoloji gibi doga
bilimleri yzyllar sren sistemli gzlemler zerine
kurulmutur.
Gzlem baz yanl inanlarn aksine sadece gz ile degil,
tm duyu organlar ile yaplabilir. Duyu organlarnn yetersiz
olmas halinde onlarn gcn arttrc aralardan (rnek:
teleskop, radar, mikroskop vb.) kullanlabilir.
Gzlem srekli ya da aralkl olarak yaplabilir. Srekli
gzlemde aratrmac ilgilendigi olguyu batan sona izler.
rnegin bir spor msabakas hakknda yorum yapacak kii
bu msabakay batan sona izleyecektir. Benzer ekilde bir
kimyager yaptg deney sonularn pek ok durumda srekli
gzlem teknigi ile inceler. rneklerden de anlalacag gibi
srekli gzlem, az rastlanan ve belli bir zaman dilimi
ierisinde sonulanacak olgular iin kullanlr. Aralkl
gzlemde ise gzlem belirli zaman aralklar ile yaplr.
rnegin i grenlerin alma alkanlklar gnn belirli
saatlerinde yaplan gzlemlerle incelenebilir.
www.istatistikmerkezi.com 39
Gzlem tekniginin en gl yn toplanan verilerin
tarafszlgnn diger tekniklere gre daha yksek olmasdr.
nk pek ok insan kendileri ile ilgili sorulara oldugu gibi
degil grnmek istedigi gibi cevap verir. Gzlem teknigi ise
olan ortaya koyar. Maliyet, zaman ve nitelikli personel
ihtiyac ise bu teknigin en zayf taraflardr. Ayrca pek ok
olgunun gzlem ile incelenemeyecek zellikte olmas
teknigin kullanmn kstlamaktadr.
Grme
Grme tekniginde veriler szl iletiim yardm ile toplanr.
Karlkl grmenin yan sra telefonla yaplan grmeler
de bu kapsamda dnlmelidir.
Grme bireysel ya da grupa yaplabilir. Grmelerin
byk bir ksm bireysel niteliktedir. nsanlar zel bilgileri
sadece bireysel grme srasnda ifade ederler. Grupa
grmelerde ise kiiler kendi grlerini belirtirken
bakalarnn grlerini de dinlerler ve yeni fikirler ortaya
kar. Diger bir ifade ile grup grmesinden elde edilecek
sonu bu bireylerle tek tek yaplan grmelerin toplamndan
fazlasdr.
Grme tekniginin en kuvvetli ynleri arasnda; okuma
yazma bilmeyenlerde dahil olmak zere herkese
uygulanabilirligi, cevaplanma orannn yksek olmas ve geri
besleme imkannn bulunmas saylabilir. Teknigin en byk
dezavantaj ise maliyetli ve zaman alc oluudur. Bununla
birlikte eger aratrmanz niversiteniz ya da belirli bir firma
ile snrl ise bu teknigi rahatlkla kullanabilirsiniz.
www.istatistikmerkezi.com 40
Yazma
Yazma tekniginde veriler mektup, anket, test gibi yazl
iletiim aralar ile toplanr. Anketi grmeden ayran temel
fark aratrmacnn cevaplayclarla iletiimin sadece yazma
ile olmasdr.
Bu teknigde en yaygn kullanlan yazma arac ise ankettir.
Anketler aratrmacya posta ya da e-posta araclg ile
ulatrlr. Ancak siz yine belli bir kurumda yapacagnz
anketleri elden dagtabilirisiniz. Anketin hazrlanmas ise son
derece teknik bir konu olup bu kitabn kapsam dndadr.
Anket konusunda daha ayrntl bilgi iin yine Kaliteofisi
yaynlarndan bir olan Anket hazrlama klavuzuna
bavurabilirsiniz.
Yazma teknigin en gl yn ekonomik oluu ve kolaylkla
uygulanabilmesidir. Bu teknikle ok byk ve cografi olarak
dagnk kitlelerde ksa zamanda bilgi toplamak mmkndr.
Ayrca sorular tm cevaplayclara ayn ekilde iletildiginden
sonularn gvenilirligi yksektir. Son olarak yazma
cevaplaycya bir gizlilik hissi verdiginden sonularn
grmeye gre daha tarafsz oldugu sylenebilir (Karasar,
1999).
Basmak 11 Birincil Verilerin Toplanmas
Her bir teknigi avantajlar ve dezavantajlar gnda
degerlendirdiniz ve sizin iin en uygun olan teknigi/teknikleri
belirlediniz. Simdi yapmanz gereken bu teknigi kullanarak
verileri toplamak. Aagda bu konuda size yardmc olacak
bilgiler verilmitir.
www.istatistikmerkezi.com 41
Gzlem Tekniginin Uygulanmas
Gzlemde en nemli husus gzlenen ortamn dogallgnn
bozulmamas ve gzlenenlerin eksiksiz kaydedilmesidir.
Dogallk gzlenen olgunun normal davranlarn gzlem
srasnda da srdrmesidir. Ancak bu her zaman mmkn
olmayabilir. Davranlarnn gzlendigini fark eden bir kii her
zamanki gibi olmas gerektigi gibi hareket edebilir.
Verilerin eksiksiz kaydedilmesi iinse gzlemcinin hazrlkl
olmas konu ile ilgili olarak yeterince bilgilendirilmesi gerekir.
Bu bilgilendirmede hangi olaylarn annda kaydedilmesi
gerektigi, hangilerinin gzlem sona erdikten sonra
kaydedilebilecegi gretilmelidir. Ayrca teyp ya da video
kamera gibi fiziki kayt aletleri de da bu ama iin
kullanlabilir.
Grme Tekniginin Uygulanmas
Grme tekniginin baars, cevaplayclarn gerekleri
sylemeye hazr olmalarna bagldr. nk pek ok kii
kendini grmeciye daha iyi gsterebilmek iin gerek
cevaplardan ziyade toplum tarafndan kabul grm cevaplar
verme egilimindedir. Baba ogul ilikilerinin aratrldg bir
aratrmada pek az baba ogluna kt davrandgn, babalk
sorumluluklarn yerine getirmedigini syleyebilir.
Grme tekniginde veriler grmeci tarafndan kaydedilir.
Bunun iin en saglkl teknik nceden hazrlanm formlarn
kullanlmasdr. zellikle devinizin ierigi asndan birden
fazla gzlemci kullanmanz halinde bu formlar nem kazanr.
Baz durumda annda tutulacak notlar grmenin akclgn
nleyebilir. Bu gibi durumlarda fiziki kayt cihazlarnn
kullanm byk yarar saglar. Byle bir imkann olmamas ya
www.istatistikmerkezi.com 42
da cevaplaycnn kayt cihazlarnn kullanmna msaade
etmemesi halinde ise iki grmeci grevlendirerek birinin
grmeyi yaparken digerinin not almas saglanabilir
(Karasar, 1999).
Yazma Tekniginin Uygulanmas
Yazma tekniginde veri toplama arac cevaplaycya
gnderildikten, yani dgmeye basldktan sonra dzeltici bir
nlem almak mmkn olmaz. Bu nedenle yazmann n
hazrlklar ok iyi yaplmal ve titizlikle kontrol edilmelidir.
Yazma tekniginin en nemli riski cevaplanma orannn belli
bir dzeye ulamamasdr. Bu riski en aza indirebilmek iin
alabileceginiz baz tedbirler aagda sralanmtr:
1. Uygulama cevaplayclarn ok yogun olmadklar bir
zaman diliminde yaplmaldr. rnegin gretmenlere snav
dneminde anket uygulanmas cevaplanma orann drr.
2. Posta ile gnderilen anketlere dn adresi yazl pullu bir
zarf eklenmelidir.
3. Cevaplanma orannn istenen dzeye ulamamas
durumunda hatrlatc notlar gnderilebilir.
izelge 1de farkl byklklerdeki hedef kitleler iin gerekli
olan geerli anket miktarlar verilmitir.
rnegin 5000 yetikin yaadg bir yerleim birimine anket
uygulamay planlyorsunuz ve cevaplayclarn anket konusu
hakknda ok farkl gr/zelliklere sahip oldugu
inancndasnz. Bu durumda a =0.05 anlamllk dzeyinde,
%3 lk rnekleme hatas ile yaplacak bir anket uygulamas
iin 880 kii ile grmeniz gerektigini izelgeden
grebilirsiniz. Eger bteniz 880 kii iin yeterli degilse kabul
edilen rnekleme hatas %10 a kartlarak bu rakam 94 e
www.istatistikmerkezi.com 43
indirilebilir. Fakat bu durumda elde edilecek sonularn
dogrulugunun azalmas kanlmazdr.
izelge 1
Fakl Hedef Kitle Byklkleri ve Hata Dzeyleri in htiya
Duyulan rneklem Byklkleri
= 0.05 iin rneklem byklkleri
%3 rnekleme hatas
(d)
%5 rnekleme hatas
(d)
%10 rnekleme
hatas
(d)
Hedef Kitle
Bykl
(N)
p = 0.5
q = 0.5
p = 0.8
q = 0.2
p = 0.5
q = 0.5
p = 0.8
q = 0.2
p = 0.5
q = 0.5
p = 0.8
q = 0.2
100 92 87 80 71 49 38
250 203 183 152 124 70 49
500 341 289 217 165 81 55
750 441 358 254 185 85 57
1.000 516 406 278 198 88 58
2.500 748 537 333 224 93 60
5.000 880 601 357 234 94 61
10.000 964 639 370 240 95 61
25.000 1023 665 378 244 96 61
50.000 1045 674 381 245 96 61
100.000 1056 678 383 245 96 61
1.000.000 1066 682 384 246 96 61
100.000.000 1067 683 384 246 96 61
Kaynak: T. Ba, Anket Nasl Hazrlanr, Nasl Uygulanr, Nasl
Degerlendirilir. Sekin Yaynclk. Ankara: 2002.
Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu rakamlarn
geerli anket saylarn gsterdigidir. Bu nedenle
uygulayacagnz bir posta anketinin cevaplanma orann %60
www.istatistikmerkezi.com 44
olarak tahmin ediyorsanz, 880 doldurulmu anket formu iin
1466 kiiye anket gndermeniz gerekecektir (Ba, 2001).
www.istatistikmerkezi.com 45
Taslak devin Hazrlanmas
Tamam! kincil ve birincil kaynaklardan gerekli bilgileri
topladnz. Bunlar bilgi filerine kaydettiniz. Simdi yapmanz
gereken, elde ettiginiz bilgiler gnda son plan oluturmak.
Basamak 12 Plann Gzden Geirilmesi
e bilgi fileri ile balayn. Fi balklarn fileri
gruplandrmak iin kullann. Daha sonra her bir gruptaki
fileri konunun akn gz nne alarak sralayn ve bu
sralamay planla karlatrn (Madsen, 1991).
Kronolojik sralama uygun mu? Eger konunuz ierisinde bir
tr zaman ilikisi mevcutsa bu ilikiyi devinizde
gstermelisiniz. rnegin bir hastalgn geliim sreci, bir
ynetim yaklamnn belli bir alanda uygulanmas, kltrel
degiim zerine yaplan bir aratrma vb. kronolojik sralama
ile gsterebilir.
Durumsal sralama daha m iyi? Eger aratrdgnz konu
verilen alanda bir tr iliki ieriyorsa (yukardan aagya,
soldan saga, nden arkaya), bu modeli devinizin bir
www.istatistikmerkezi.com 46
blmnde kullanma ihtiyac duyabilirsiniz. rnegin,
anakkale Savalar hakknda bir dev hazrlyorsanz,
okuyucularn her iki tarafn silah gc arasndaki ilikiyi
kurmalarna yardmc olmalsnz.
Bir tr nem sralamas yapmak daha m mantkl? Bazen bir
dizi detay dzene koymann tek yolu onlar nem
derecelerine gre sralamaktr. Eger bir ey iin drt neden
sunuyorsanz, en nemlisini en sona brakn: Okuyucunun
zihninde daha uzun sre kalacaktr. kinci neme sahip
nedeni ilk nce verin: Aklamaya gl balayn. Diger
nedenleri nemliden nemsize dogru araya yerletirin.
Problem zme devlerinde zmler genellikle nem sras
kullanarak dzenlenir.
Dzenlerin birletirilmesi gerekli mi? Aratrma devi belli bir
plan takip ederken, alt paragraf/blmlerde farkl planlar
uygulanabilir. rnegin devinizi nem srasna uygun olarak
organize etmi olsanz dahi, devinizde kronolojik ya da
durumsal dzenine uygun olarak organize edilmi blmler
bulunabilir. Kombinasyonlar gerektigi yerde kullann.
Gerekli oldugunu dndgnzde tereddt etmeden plana
geri dnn. Plannz bilgi filerindeki bilgiler gnda
degitirin/geniletin. Eger henz yapmadysanz, balklarn
gerektirdigi alt blmleri plana ekleyin.
Potansi yel Tuzakl ar
Bir aratrma devi drt ya da be temel husustan fazlasn
iermemelidir. Bu plannzda drt ya da beten daha fazla
Roma rakam bulunmamas anlamndadr. ok fazla ana
balgn bulunmas belirsiz dncenin gstergesidir.
www.istatistikmerkezi.com 47
Basamak 13 Taslak devin Hazrlanmas
Bu basamakta yapmanz geren toplam oldugunuz bilgileri
bir plan dahilinde yazya dkmek. Bu aamada ekilden
ziyade ierige nem vermelisiniz. nk her ikisini bir arada
yapmaya almak baz nemli noktalar atlamanza ve
konunun zn karmanza yol aabilir. Aratrma raporunu,
taslak devi tamamladktan sonra hazrlayabilirsiniz. Bu
uygulama ayrca devi ierik asndan tekrar gzden
geirmenizi saglayacaktr.
BaIk
deviniz eline alan kii ilk nce balgn okuyacaktr. Bu
nedenle balktaki kelimeleri ok dikkatli semelisiniz.
Aagda iyi bir balgn tamas gereken zellikler verilmitir
(Day, 1997: 17).
- Balk devin ierigini en az kelime ile anlatacak nitelikte
olmaldr. Uzunluk hakknda net bir rakam verilemese de
genelde elli harften fazla olmamaldr (Karasar, 1995).
rnegin Trkiyede Toplam Kalite Ynetimi balg
okuyucuya aratrmann ierigi hakknda pek az bilgi
vermektedir. Burada hi degilse Toplam Kalite Ynetimin
hangi zelliginin aratrldg belirtilmelidir.
Bununla birlikte balgn uzun olmas onun iyi olmasn
garantilemez. rnegin: ISO 9001 Kalite Gvence Sistemine
Sahip letmeler ile Herhangi Bir Kalite Belgesine Sahip
Olmayan letmelerin Kalite Yaklamlar zerine Bir
alma.
Balk aratrmay aklayc nitelikte olmaldr. rnegin
Toplam Kalite Ynetimin Egitim Kurumlarnn Performansna
Etkileri balg eger aratrmac bu aratrmay tm egitim
www.istatistikmerkezi.com 48
kurumlarnda yapt ise uygun olabilir. Ancak byle bir durum
sz konusu degilse balkta aratrmann yapldg kurumlar
belirtilmelidir.
Balkta ksaltma, jargon, forml ve benzerleri yer
almamaldr.
devin balg bir cmle degil bir etikettir. Bu nedenle balk
iin uygun etiketleri bulmanz byk nem tar. Diger bir
ifade ile devinizin balg devin ieriginin ksmn
anlalabilir terimlerle vurgulayan ifadelerden olumaldr. yi
bir balga rnek olarak, zenin (2002: 47) Baglam, Aktr,
Sylem ve Kurumsal Degiim: Trkiyede Toplam Kalite
Ynetimin Yaylm Sreci verilebilir.
zet
zet aratrmann belki de tam olarak okunan tek yeridir. Bu
nedenle devinizi degerlendirecek kiinin dikkatini bu
blmde ekmelisiniz. nk genel kan iyi bir zeti iyi bir
almann takip edecegi ynndedir. Ayrca zeti etkisiz
bulan bir degerlendirici aratrmann kalan ksmn daha
eletirisel inceleyeceginden devin begenilmeme olaslg
artacaktr.
zeti devinizin minyatrize edilmi hali olarak grebilirsiniz.
zette; (i) devinizin amacn ve kapsamn belirtmeli, (ii)
kullandgnz metodolojiyi tanmlamal, (iii) bulgular
zetlemeli ve (iv) ulalan temel sonular vermelisiniz.
Hazrlayacagnz zet degerlendirici ve okuyucunun
devinizin ierigini ksa zamanda ve dogru olarak
belirlemesini saglamaldr. Bunun iin zetin dili tm
okuyucularn anlayabilecegi kadar basit olmal, teknik terim
ve ifadeler mmkn oldugunca kullanlmamaldr. Uzun bir
www.istatistikmerkezi.com 49
terim zette defalarca yer almadg srece ksaltlmamal ve
ksaltama giri blmnde yaplmaldr. Ayrca zeti
yaparken her kelime dikkatlice incelenmeli 50 kelime ile
anlatlacak bir hikaye iin 150 kelime kullanlmamaldr.
nemli olann fazla kelime kullanm degil degerlendirici ve
okuyucularn dikkatini ekecek kelimelerin seimi oldugu
unutulmamaldr. zette yer alan ifadeler, genellikle yaplm
olan almaya atflar ierdiginden, gemi zamanda
yazlmaldr. zette devde yer almayan hi bir bilgi ya da
sonu verilmemelidir. zette biyografi, izim ya da izelge
bulunmamal, eserlere kaynak gsterme yaplmamaldr
(Day, 1997).
Giri
Aratrma devi, pek ok raporda oldugu gibi giri paragraf
ile balar. Burada okuyucuya aratrma ile ilgili aklayc bilgi
verilir.
Giri blmnn amac aratrmanz tantmaktr. Bunun iin:
(i) Aratrma problemini tanmlayn
(ii) Aratrmay yapmadaki amacnz ksa ve net olarak
belirtin.
(iii) Aratrmann nemini ve byle bir almaya neden
ihtiya duyuldugunu aklayn.
(iv) Aratrmada kullandgnz varsaymlar sralayn.
(v) Aratrmann snrllklarn belirtin.
Problem: Aratrma problemini nc basamakta
belirlemitiniz. Raporun bu blmne bu problem tanmn
yazn.
www.istatistikmerkezi.com 50
Ama: Aratrma amac ikinci blmde ayrntl olarak
aklanan soru cmlesi ya da hipotez ile ifade edilir. Ancak
ayn verilerin hem hipotez, hem de soru cmlesi iin
kullanm uygun degildir.
nem: Bu blmde toplayacagnz verilerin nasl
kullanlabilecegini ve ne tr yararlar saglayabilecegini belirtin.
rnegin:
Aratirma ile toplanan verilerin:
1. Kamu niversitelerinde grev yapan gretim yelerinin i
tatmin dzeyleri hakkinda fikir verecegi,
2. Mevcut ynetim politikalarinin degerlendirilmesine yardimci
olacagi,
3. Kamu niversitelerinin ynetim kademelerinde yer alan
kiilere ok degerli bilgiler saglayacagi umulmaktadir.
Varsaymlar: Varsaym dogrulugu tartmal olmakla birlikte,
sizin dogru olarak kabul ettiginiz ilke, kuram ve
uygulamalardr. Ancak varsaymlar belirlerken
aratrmanzn geerliliginin bu varsaymlarn geerliligine
bagl oldugunu unutmayn. Dayanaksz varsaymlardan
hareketle saglkl sonular elde etmek mmkn degildir.
Ynetim i tatminini nemli lde etkileyen bir degikendir.
I tatmini ile performans arasinda dogrusal bir iliki
bulunmaktadir.
www.istatistikmerkezi.com 51
SnrlIklar: Snrllklar sizin yapmak istediginiz ancak
yetersizlikler nedeni ile gerekletiremediginiz
uygulamalardr. rnegin aratrmac internet zerinden
yapacag bir anketi tm niversitelere uygulamak istemekte
fakat, internet eriimi olmayan niversitelerde bunu
yapamamaktadr.
Bu aratirma internet eriimi olan niversitelerle sinirlidir.
Yntem
Aratrma sonularnzn bilimsel bir deger tayabilmesi iin
tekrar retilebilir olmalar gerekmektedir. Bunun iin de
okuyuculara aratrmann tekrar iin gerekli olan ayrntlar
vermelisiniz. Bu ayrntlar en azndan kullanlan deney
tasarmnn tarifini iermeli ve konuyu bilen bir kii bu tarifi
kullanarak deneyi tekrarlayabilmelidir.
Danmannz devinizi degerlendirirken bu blm dikkatlice
okuyacaktr. Eger danmannz aratrmanzn tekrarlanabilir
oldugundan phe duyarsa, elde ettiginiz sonulara
bakmakszn devinizi reddedecektir.
Yntem blmn bir yemek tarifi gibi dnn. Ne, Nasl,
Ne kadar gibi sorular danman ya da okuyucunun
zihninde kuku brakmayacak ekilde cevaplamalsnz. Eger
ynteminiz yeni ise tm ayrntlar vermelisiniz.
Yntemler blmn yeterliligini lmek iin devin kopyasn
bir snf arkadanza verin ve yntemi izleyip izleyemedigini
sorun. Eger arkadanz sadece sizin yazdklarnza dayal
olarak aratrmay tekrarlayabilecegini ifade ederse
www.istatistikmerkezi.com 52
yaptgnz aklamann yeterli oldugunu dnebilirsiniz (Day,
1997).
Bu blmde yer alacak bilgiler aratrmann tr ve
kapsamna gre farkllk gsterebilir. Aagda bunlardan en
yaygn olarak kullanlanlar aklanmtr.
Aratrma Modeli: Tarama Modeli ve Deneme Modeli
olmak zere iki tr aratrma modelinden bahsedilebilir.
Tarama modelinde ama varolan ancak grlemeyen bilgiyi
ortaya karmaktr. Yapacagnz ikincil ve birincil kaynak
aratrmalar hep bu amaca yneliktir. rnegin yaptg anket
almas ile bir niversitedeki gretim yelerinin tatmin
dzeylerini tespit eden bir aratrmac aslnda varolan bir
bilgiyi bulup karmtr.
Deneme modelinde ise aratrmac olaya mdahale eder.
Daha ak bir ifade ile bir deney ortam oluturur ve
degikenleri etkileyerek sonular not eder. Deneme
modelleri ileri modeller olmalar itibar ile aratrma
devlerinde kullanlamayacaklarndan, bu kitabn kapsam
dnda tutulmutur.
Evren ve rneklem: Evren aratrmay, hakknda bilgi
toplamay planladgnz insan toplulugudur. Ancak pek ok
durumda bu insanlarn hepsini aratrmaya dahil etmek
mmkn olmaz. Bunun iin evreni temsil edebilecek nitelikte
onlarn zelliklerini tayan daha kk bir topluluk yani
rneklem belirlemelisiniz. Ancak rneklemin belirlenmesi ok
teknik bir konudur. Burada kullandgnz rnekleme teknigi,
rneklemin byklg, hata ve anlamllk oranlar hakknda
bilgi vermelisiniz. izelge 1de verilen bilgiler bu konuda size
yardmc olacaktr.
www.istatistikmerkezi.com 53
Veriler ve Toplanmas: Aratrmada kullandgnz verilerin
kimler tarafndan, hangi kaynaklardan, hangi teknikler ile
nasl ve ne zaman toplandgn bu blmde belirtmelisiniz.
Veri lerin zm ve Yorumlanmas: Bu blmde verilerin
zm iin kullanlan istatistik teknikleri belirtmelisiniz.
Ancak regrasyon, korelasyon gibi bilinen istatistik tekniklerin
ayrntlarna girmeyin. Bunun yerine sadece seim
gerekeleri verin. Yaygn olarak kullanlmayan, ileri istatistik
teknikler ise kaynak gstererek ksaca aklayabilirsiniz.
Bulgular
Bilim dnyasna katk sagladgnz blm burasdr. Bundan
nceki ksmlar ise bulgular nasl elde ettiginizi aklamak
iin tasarlanmtr. Bir sonraki blm olan tartmann amac
ise bulgularn ne anlama geldigini anlatmaktr. Dolaysyla
bulgularn devin dayanak noktas oldugu sylenebilir. Bu
nedenle bulgular herkesin anlayabilecegi ve sklmadan
okuyabilecegi bir anlatmla ele alnmal ve mmkn
oldugunca ksa olmaldr. Zaten yntem ve tartma
blmlerini iyi yazabilirseniz bulgular blm olduka
ksalacaktr.
Bulgular sunarken iyi bir seim yapmanz nemlidir. rnegin
bir deneyi elli kere tekrarladysanz her bir tekrarn
ayrntlarn devinizde belirtemezsiniz. Her eyi sunmak
sizin ok ey bildiginizi degil iyi bir ayrm yapamadgnz
gsterir.
Eger bir ya da bir ka bulgu sunacaksanz bunu metin
ierisinde verebilirsiniz. Ancak bulgunuz tekrar ediyorsa bunu
izelge ya da izim yardm ile sunmanz gerekir.
www.istatistikmerkezi.com 54
Bulgular blmn gereginden fazla uzatan en yaygn
uygulama ise gereksiz tekrarlardr. Pek ok aratrmac,
izim ve izelgelerde aka grlen eyleri metin iinde de
aklama egilimindedir. Bu uygulama devin bir laf
kalabalgna dnmesine ve okuyucunun konudan
uzaklamasna yol aar.
Burada sundugunuz tm bulgular sizin tarafnzdan elde
edilmi olmaldr. Eger bakalarnn bulgularn sizinkilerle
karlatrma ihtiyac duyuyorsanz bunu tartma blmnde
yapnz. Aksi taktirde bir karmaa ortaya kar, hatta diger
aratrmalar kopyalamakla sulanabilirsiniz (Day, 1997).
Tartma ve Yorum
Tartmann temel amac elde edilen bulgular arasndaki
ilikileri ortaya koymaktr. Buras konu ile ilgili yorumlarnz
sunacagnz yerdir. Su ana kadar elde ettiginiz bulgular ne
kadar ilgin olursa olsun, eger bu blmde onlara anlam
veremezseniz, almanz da pek bir anlam tamayacaktr.
Bununla birlikte pek ok aratrma devinin tartma blm
yetersizdir. Aratrmaclar belki almann verdigi yorgunluk
nedeni ile bu blme gereken nemi vermezler. Eger
aratrmanz okuyan birisinin zihninde Peki sonra? sorusu
canlanyorsa tartma blmn tekrar ele almanz
gerektigini dnebilirsiniz.
yi bir tartma blm hazrlamak iin yapmanz gerekenler
aagda zetlenmitir (Day, 1997).
1. Bulgular tekrarlamaktan kann. Bunun yerine bulgularn
gnda ulatgnz sonular genelletirin, tespit ettiginiz
ilikileri yorumlayn.
www.istatistikmerkezi.com 55
2. Aklayamadgnz, ilgi kuramadgnz noktalar rtbas
etmeyin. Bu noktalar zellikle belirtin.
3. Bulgularnz daha nce yaplm aratrmalarn bulgular
ile karlatrn. Sizin bulgularnzla uyumlu olan ve ayrlan
noktalar iaret edin.
4. Her bir bulguyu destekleyen kantlar zetleyin.
5. Bulgularnzn tesinde sonulara ulamaya almayn.
6. Tartmay aratrmann nemini belirten ksa bir sonu ile
bitirin.
Sonu ve neriler
Artk son sz sylemek durumundasnz. Tartma
blmnn aksine bu blmde tek bir yorum tek bir yarg
bulunmanz gerekir. Bu amala geerliligine gvendiginiz bir
yorumu sonu olarak seebilirsiniz.
Ayrca elde ettiginiz bulgularn kullanl ve bundan sonra
yaplabilecek aratrmalarla ilgili kiisel nerilerinizi de bu
blmde vermelisiniz. neri yaparken dikkat etmeniz
gereken en nemli husus bunlarn bulgularnza dayal
olmasdr. Yoksa aklnza gelen her eyi burada
sralayamazsnz.
Ekler
devin iersinde yer almas halinde anlam btnlgn,
akclg bozacagna inandgnz bilgileri ekler blmnde
vermelisiniz.
www.istatistikmerkezi.com 56
www.istatistikmerkezi.com 57
Ararma Raporunun Yazlmas
Aratrma raporu, devin danmana teslim edilecek halidir.
Su ana kadar elde ettiginiz verileri eger etkili bir ekilde
sunmay baarmazsanz tm abalarnz boa gidebilir.
Bu blmde aratrma devinizi hazrlarken uymanz
gereken temel kurallar verilmitir.
Basmak 14 Organizasyonunun Tamamlanmas
devde kullanlacak blmler devin trne gre
degiecektir. rnegin drt sayfalk bir matematik devinde
aagda saylan baz blmler olmayabilir. Bununla birlikte
aagdaki format zellikle sosyal bilimlerde hazrlanacak pek
ok dev iin geerlidir.
Buna gre dev:
- Kapak
- zet Sayfas
- nsz Sayfas
- indekiler Sayfas
www.istatistikmerkezi.com 58
- izelgeler, izimler ve Ksaltmalar Sayfas (Gerektiginde
ayr sayfalarda sunulabilir)
- Metin (Metin blm, Basamak 12 verilen balklardan
oluacaktr)
- Ekler
- Yaralanlan Kaynaklar
eklinde organize edilebilir.
Basamak 15 devin Yazm Kurallarna
Uygun Olarak Kaleme Alnmas
devi hazrlarken kullanabileceginiz farkl yazm kurallar
vardr. Ancak hangi kural seerseniz sein nemli olan
bunun aratrma boyunca tutarl olarak kullanlmasdr.
Bu basamakta devi hazrlarken kullanabileceginiz kurallar
Sencann (1995) Rapor Yazm adl kitabna dayal olarak
zetlenmitir. Bu kurallar egitim kurumunun dev hazrlama
ynetmeligi ya da danmann istekleri dogrultusunda
degitirilebilir.
Hizalama: devler genel kural olarak sola dayal olarak
yazlmaldr. ki yana dayal hizalama sistemi pek ok
durumda kelimelerin arasn normalin zerinde atgndan
tercih edilmemelidir.
Satr Aralg: dev metninde bir buuk ya da iki satr aralg
kullanlabilir. devin iindeki dogrudan alntlar, kaynaklar ve
dipnotlar bir satr aralgnda yazlmaldr. Paragraflar
arasnda bir satr aralg boluk braklmaldr.
Karakter Byklg: devin kapak balg 14, metin
blm ve dipnotlar 12 punto byklgnde yazlmaldr.
www.istatistikmerkezi.com 59
Yaz Tipi: Times New Roman devler iin kullanlabilecek
okunmas kolay bir yaz tipidir.
Sayfa Numaralar: devin tm sayfalarna numara verin.
Ancak balk sayfasndaki numara gizli olsun. devin sayfa
saysna gre metin blmnden nceki sayfalar iin kk
romen rakam kullanabilirsiniz.
Blm ve Ksm BaIklar: Eger devinizin uzunlugu yirmi
be sayfadan az ise balklara numara vermeniz gerekmez.
Daha uzun devlerde ise Rakam Harf Sistemi ya da Arap
Rakamlar Harf Sisteminden birini seebilirsiniz. devi fazla
kark bir hal almasn nlemek iin ve daha yksek
derece balklara mmkn oldugunca inmemeniz gerekir.
Rakam Harf Sistemi
BLM BASLIGI
KISIM BASLIGI
I. Birinci Dereceden Balk
A. kinci Dereceden Balk
1. nc Derece
a) Drdnc Derece
(1) Beinci derece. Paragraf balg.....
Arap Rakamlar Sistemi
BLM BASLIGI
KISIM BASLIGI
1 Birinci Dereceden Balk
1.1 kinci Dereceden Balk
1.1.1 nc Derece
1.1.1.1 Drdnc Derece
1.1.1.1.1 Beinci derece. Paragraf balg.....
www.istatistikmerkezi.com 60
Paragraf BaIklar: Her bir paragraf be vuru ierden
balamaldr. Drt satr aan alntlar be vuru ieriden blok
olarak yazlmaldr.
Dzeltme: devin son eklini yazcdan alndktan sonra bir
arkadanza okutmanz tavsiye ediyoruz. Konuya aina
olmanz baz eksiklikleri grmenizi engelleyebilir.
Basamak 16 izelge ve izimlerin
Hazrlanmas
izelge ve izimleri hazrlarken aklnzdan karmamanz
gereken altn kural; bunlarn metninde anlatlanlarn
tekrarlanmas iin degil desteklenmesi iin kullanlmas
gerektigidir (yad.baskent.edu.tr, 2002). Aagda hazrlama
srecinde dikkat etmeniz gereken diger kurallar zetlenmitir.
izelgeler
Eger aratrmanzda yer alan veriler tekrarl degilse izelge
kullanmndan kann. Sadece bir iki saptama yaptysanz
bunlar metin iinde sunmanz daha dogru olacaktr. Ayrca
seyrek ya da monoton bir ekilde tekrar eden verilerin izelge
ile gsterilmesi gereksizdir. Ancak pek ok yeni aratrmac
izelge ve izelgelerin devi daha etkili yapacagn
dnmektedir. Bu dncenin dogal sonucu olarak da her
veriyi izelge ya da izelgeye dntrme egilimi sz konusu
olmaktadr. rnegin izelge 2 de verilen ayrntlar deve
katk saglamayacaktr.
Saylar sunarken sadece sonular etkileyebilecek
ondalklar verin. Gereksiz ondalklar verilerin okunmasn ve
karlatrlmasn gletirir.
www.istatistikmerkezi.com 61
Veriler izelgelere benzer elemanlar aagya dogru okunacak
ekilde yerletirilmelidir. izelgenin balg z olmal, birden
fazla cmleden olumamaldr (Day, 1997:63-71). Dar
izelgeler, sayfann ortasna gelecek ekilde dzenlenmeli,
geni izelgeler ise sayfa marjlarn tam dolduracak ekilde
yerletirilmelidir. izelgeyi sayfann sonunda kalan yetersiz
bir alana sktrmak yerine, metne devam ederek bir sonraki
sayfada vermek daha uygundur. Ancak ilgili metin ile izelge
arasndaki uzaklk sayfay gememelidir.
izelge 2
Tatmininin Devamszlga Etkisi
letme Gnler Devamsz gren Says
A 1 0
A 2 0
A 3 1
A 4 0
A 5 0
A 6 1
A 7 1
A 8 0
A 9 0
A 10 0
A 11 0
A 12 0
izelgeler tek yada bir buuk satr aralgnda dzenlenebilir.
Ancak metinden ayrlmas asndan bir buuk satr aralg
tercih edilmelidir.
www.istatistikmerkezi.com 62
izelgelerde bir rakam karmaasna yer verilmemelidir.
Okuyucular daha ok zet verilerle ilgilendiginden,
ayrntlarn izelge halinde sunumu uygun degildir. Zorunlu
durumlarda bu tr izelgeler devin ekinde verilmelidir.
Her izelgeye bir balk verilmeli ve izelge balklar Arap
rakamlar kullanlarak numaralandrlmaldr. izelge balg
izelgenin iindeki bilgilerin bir tekrar olmamal, ierigi zl
bir ekilde ifade etmelidir. Balklar byk harfle ya da
normal tmce dzeninde yazlabilir. Ancak byk harfle
yazm seilse dahi ve, veya, ile gibi baglalar kk harfle
yazlmaldr.
Balklarn farkl ekilde yazlabilir. Bunlardan herhangi
birini seebilirsiniz. Burada nemli olan seilen yntemin
dev boyunca kullanmdr (Sencan, 1995).
Bloklama Yntemi
izelge 1
Ya Faktrne Gre I Tatmin Puanlari
I Tatmin
Puani 30 dan az 31-40 41-50 51-60 61 +
APA Yntemi
izelge 1
Ya Faktrne Gre I Tatmin Puanlari
I Tatmin
Puani 30 dan az 31-40 41-50 51-60 61 +
www.istatistikmerkezi.com 63
Ters Piramit
izelge 1
Sakarya niversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakltesi
gretim yelerinin Ya Faktrne Gre
I Tatmin Puanlari
I Tatmin
Puani 30 dan az 31-40 41-50 51-60 61 +
iziml erin Hazrlanmas
izimleri de izelgeler gibi sadece gerekli oldugu durumlarda
kullanmalsnz. Bununla birlikte yine pek ok deneyimsiz
aratrmac izimleri devlerini sslemek iin kullanma
egilimindedir. rnegin izim 1 de yer alan veriler 55 gretim
yesinin katldg oylamada 25 gretim yesi evet, 20
gretim yesi hayr oyu kulland. eklinde ifade edilebilir.
Ayrca verileri izelge mu yoksa izimle mi sunacagnza
karar vermelisiniz. Bunun iin kriter verilerin etkileyici ya da
duragan olmalardr. Eger verilerin etkileyici bir resme
dnecegini dnyorsanz izim kullann. Fakat veriler bu
tr bir egilim yaratmaktan uzaksa izelge kullanm yeterli
olacaktr (Day, 1997).
Her izime bir balk verilmelidir. izimlerde balklar izimin
alt ksmna yazlr. izim balgnn ak ve anlalr olmas
nemlidir. izim balgnda izelge balgnn yazm kurallar
geerlidir. Kaynak ve notlar sayfann sol hizasndan balar ve
tek satr aralg ile yazlr (Sencan, 1995).
www.istatistikmerkezi.com 64
izim 1
Sakarya niversitesi gretim yelerinin Ders Mfredatinin
Yeniden Dzenlenmesi Anketine Verdikleri
Oylarin Dagilimi
Kaynak: M. Kurt, niversitelerde Demokratikleme Araylar, lgi
Yaynclk, Sakarya: 1996.
Basmak 15 Atflarn Gsterilmesi
Baka kaynaklardan yaplan yararlanmalar, parantez not,
dipnot ya da sonnot sistemlerinden biri ile gsterilir. Parantez
not sistemi pratik olmas nedeniyle aratrma devlerinde en
ok tercih edilen sistemdir. Literatrde farkl not sistemleri
bulunmaktadr. Bu basamakta lkemizde bilimsel saygnlg
yksek dergilerden biri olan Ynetim Aratrmalar Dergisinin
izledigi Chicago not sistemi verilmitir (yad.baskent.edu.tr,
2002).
Buna gre atflar metinde, parantez iinde yazar ad ve
yaym yl biiminde verilmelidir. rnegin;
Bazi alimalar (Blau, 1993; Blumer 1968, 1969; DiMaggio,
1982; Peterson ve Berger, 1975) ynetim modasi konusunda
0
5
10
15
20
25
30
Evet Hayr
www.istatistikmerkezi.com 65
Atflarda noktalama iaretlerine ve alfabetik sraya dikkat
edilmelidir. Dogrudan alnt oldugu durumlarda, yayn yl ve
(:) iaretinden sonra sayfa numaras verilmelidir. rnegin;
Abrahamson, ynetim modasini ynetim modasi oluum
srecinin bir rn olarak degerlendirmektedir (1996: 256).
Yazarn ad, cmle iinde gemiyorsa, parantez iinde, yl ve
sayfa numarasyla birlikte belirtilmelidir. satrdan fazla yer
tutan dogrudan alntlar, sagdan ve soldan ieri alnarak ana
metinden ayr verilmelidir. kiden fazla yazar olan kaynaklara
atflarda ilk yazarn soyad ve ve digerleri ibaresi
kullanlmaldr. rnegin,
(Lebeck ve digerleri, 1984).
Metnin iinde atfta bulunulan kaynaklar, makalenin sonunda
KAYNAKA balg altnda toplanr. Kaynakadaki
kaynaklar, yazarn (ya da derleyenin) soyad, ok yazarlysa
ilk yazarn soyad, kaynak bir kuruma (rnegin, Merkez
Bankas) ya da sreli yayna aitse (rnegin, Business Week),
kurum ya da sreli yaynn adnn ba harfi dikkate alnarak
alfabetik sraya gre dzenlenir. Bir yazarn ya da yazar
grubunun birden fazla yaynna atfta bulunulmusa, bu
kaynaklar yaym tarihi temel alnarak srayla verilir (yaym yl
nce olan nce verilir). Bu kaynaklar ayn ylda
yaymlanmsa, yaym ylnn yanna a, b, c gibi harfler
konarak sralanr. Yazar adlar her kaynak iin
tekrarlanmaldr (izgi ya da boluk konmamaldr).
www.istatistikmerkezi.com 66
Kaynakada, iki veya yazarl ya da editrl kitaplar,
aagdaki formatlara uyularak verilmelidir.
Clegg, S., Hardy, C., ve Nord, W. 1997. (Der.). Handbook of
organization studies. London: Sage.
Hassard, J., ve Parker, M. 1994. Postmodernism and
organizations. London: Sage.
Morgan, G. 1994. I mages of organization. Thousand Oaks,
CA: Sage.
Makaleler ise aagdaki rneklere uygun olarak verilmelidir.
Lee, A. S. 1991. Integrating pozitivist and interpretive
approaches to organizational research. Organization
Science, 2: 342-365.
Robinson, D. E. 1958. Fashion theory and product design.
Harvard Business Review, 36(6): 126-138.
Muray, T. J. 1987. Bitter survivors. Business Month, May: 28-
31.
Yazar ad olmayan sreli yaynlardaki makalelere ya da
kurum yaynlarna yaplan atflarda, kurum ya da sreli yayn
ad yazar ad gibi kullanlmaldr. rnegin, metnin iinde:
lkemizde ynetim modasi pazari kurumsallamaktadir (Human
Resources, 1997).
Kaynakada ise:
Human Resources. 1997. Ynetim Danimanlari Dernegi.
Nisan 6: 24-27.
Derleme bir kitaptaki makale iin aagdaki biime
uyulmaldr:
Alvarez,J.L. 1996. The international popularization of
entrepreneurial ideas. S.R.Clegg ve G. Palmer (Der.), The
politics of management knowledge: 80-98. London:
Sage.
www.istatistikmerkezi.com 67
18nci Basamak eriin Gzden Geirilmesi
devi tamamladktan sonra son kopyay bundan nceki
basamaklarda anlatlanlar gnda, yazm, kullanm ve
dilbilgisi kurallarna uygunluk asndan gzden
geirmelisiniz. Bu gzden geirme devi bir btn olarak ele
almanz ve blmler aras ilikilerin uygun kurulup
kurulmadgn grmenizi saglayacaktr.
rt bize brakn,
Siz kelebekle ilgilenin
www.istatistikmerkezi.com 68
Kaynaka
Ba, T. 2001. Anket, Nasl Hazrlanr, Nasl Uygulanr,
Nasl Deerlendirilir? Ankara: Sekin Yaynevi.
Bolker, J . 1998. Writing Your Dissertation in Fifteen
Minutes a Day: A Guide to Starting, Revising, and
Finishing Your Doctoral Thesis. Bellingham:Owl
Books.
Cone, J ., D. ve Foster, S., L. 1993. Dissertations and
Theses from Start to Finish: Psychology and
Related Fields. New York: American Psychological
Association.
Day, R., A. 1996. Bilimsel Bir Makale Nasl Yazr ve
Yaymlanr? ev. G.Akar Altay. Ankara: TBTAK.
Gordon, B., D. ve Parker, C., A. 1997. Writing the Doctoral
Dissertation: A Systematic Approach. London:
Barrons.
Karasar, N. 1999. Bilimsel Ararma Yntemi Ankara :
Nobel Yayn Dagtm.
Karasar, N.1995. Ararmal arda Rapor Hazrlama.
Ankara : 3A Danmanlk.
Kurtulu, K. 1989. letmelerde Ararma Yntembilimi.
stanbul: .. letme Fakltesi Yayn.
Madsen, D. 1991. Successful Dissertations and Theses:
A Guide to Graduate Student Research from
Proposal to Completion. New York: J ossey-Bass.
www.istatistikmerkezi.com 69
zen, S. 2002. Baglam, Aktr, Sylem ve Kurumsal
Degiim: Trkiyede Toplam Kalite Ynetimin Yaylm
Sreci. Ynetim Ararmal ar Dergisi, 2/1: 47-90.
Psklloglu A. 2002. z Trke Szlk. Ankara: Bilgi
Kitabevi.
Sternberg, D. 1981. How to Complete and Survive a
Doctoral Dissertation. New York: St. Martin's Press.
Sencan, H. 1995. Rapor Yaz. stanbul: .. letme
Fakltesi Yayn.
Tavukuoglu, C. 2002. Bilimsel Ararma Yntemleri ve
Proje Hazrlama ve Deerlendirme Klavuzu. Ankara:
KHO Basmevi.
http://www.yad.baskent.edu.tr Yazarlara Not Ynetim
Ararmalar Dergisi Bilgi Sayfas (10.11.2002).
www.istatistikmerkezi.com 70