HORMONLAR Hormonlar; endokrin bezler tarafndan gnlk olarak az miktarlarda sentezlenip kan yoluyla hedef dokulara ulaan ve hedef

dokulardaki metabolik faaliyetleri etkileyen, yn veren kimyasal habercilerdir.[1] Hedef doku, bir hormona kar zgn biyokimyasal veya fizyolojik yant verebilen bir dokudur.rnein tiroid TSHn spesifik hedef bezidir.TSH tiroid asiner hcrelerinin say ve byklklerini arttrr ve tiroid hormon biyosentezi ile ilgili tm enzimatik basamaklar kolaylatrr.*2+ Hedef dokunun hormona verdii yant belirleyen faktrler; Hormon sentez ve salnma hz Hedef ve kaynak yaknl Eer plazmada mevcut iseler, zgn tayc proteinler ile birleme ve ayrma hz Hormonun inaktif formlarnn aktif eklednm hz

Hormonlarn balca fonksiyonlar; Sindirilen gdalardan metabolik enerrjiyi dzenlerler. Srtes ve kt evresel artlara cevap verirler. Byme ve gelimede etkilidirler. remede grevlidirler. Ekstraselller sv hacmini ve osmolaliteyi dzenlerler. Kalsiyum, fosfat ve kemik metabolizmasn dzenlerler. Sindirim fonksiyonlarna yardmc olurlar. Eritrosit yapmnda grevlidirler.

Hormonlarn salglanma ekilleri; Sentezlenen hormonlar endokrin bezler tarafndan kana verilerek, kan vastasyla hedef dokulara ulatrlr. Ancak, baz hormonlar sadece kan yoluyla deil. Komu dokulara difze olarak da etkisini gsterir. [1] Steroid hormonlar ve tiroit hormonlar basit difzyonda hcre dna salnr. Protein yapl hormonlar ile katekolaminler eksositozla salnr.*3+ Hormon salglannn kontrol negatif ve pozitif geriye doru besleme (feedback) mekanizmalar ile salanr.*3+ Negatif geriye doru beslenme; Hormonun kendisi kendi salglanmasn basklar.*3+ rnein hipotalamik salglatc bir hormon bir n hipofiz hormonunun sentez ve aa kn uyarmakta ve bu da sonra hedef dokunun retimini uyarmaktadr. Bu hedef doku hormonunun yksek dzeyleri hipotalamik hormon sentez ve etkisini azaltarak sistemi kstlar.*2+

Metabolitler hormonun salglanmasn basklar.rnek olarak kan glikoz dzeyinin artmas (hiperglisemi) inslin hormonunun salglanmasn uyarr. nslin salnnca da kan glikoz dzeyi normal dzeylere iner. Tersi durumda, yani kan glikoz dzeyi dt zaman (hipoglisemi) glukagon, katekolaminler, byme hormonu, ACTH gibi hormonlar salglanr ve glikoz dzeyi normale dner.[3]

Pozitif geriye doru beslenme; Buna rnek olarak menstrel dng ortasnda LH patlamas iin strojen ve progesteronun ani art verilebilir.Dngnn ortasnda strojen ve progestron ani olarak artar. Bu art hipotalamusta GnRH salglatr. Bu da hipofizden LH salnm salar. Artan strojen hipotalamustan daha fazla GnRH salnmasn, bu da hipofizden daha fazla LH salnmasn uyarr.Bylelikle LH patlamas gereklemi olur.[3]

Hormonlarn depolanmalar; Peptit ve protein yapl hormonlar granll endoplazmik retikulumda sentez edildikten sonra golgi sisteminde membranz vezikler iinde depolanmaktadr.*5+ Katekolaminler, suda znr zellikli proteinler olan kromagraninler ve ATP ile birlikte granllerde depolanmaktadr.*5+ Tirogloblin yapsndaki tiroid hormonlar tiroid foliklleri iinde depolanrlar.*5+ Steroid hormonlar ise sentez sonrasnda genellikle bekletimeden salglanrlar ve depolanmazlar.[5]

Hormonlarn kanda tanmalar; Hormonlar kanda serbest veya proteinlere bal olarak tanmaktadrlar.*3+ Hidrofobik zellikli tiroit hormonlar, steroit hormonlar ve retinoid hormonlar kanda tayc proteinlere balanarak tanrlar.*3+ Kortizol Kortikosteroid balayc globlin (CBH) Tiroit hormonlar (T3 T4) Hidrofilik zellikteki peptit hormonlar ve katekolaminler bir taycya ihtiya hissetmeden kanda serbest halde dolaabilirler.*3+ Proteinlere bal tanan hormonlar dolamda serbest ve bal ekilde bulunur. Serbest ve bal orann, proteinin hormona olan ilgisi belirler.*3+

 1. 2.

Serbest hormon miktar ok dktr.*3+ Total hormon konsantrasyonu; Sentezlenen hormon miktarna, Balayc protein konsantrasyonuna bal olarak deiir. Proteinlere bal olarak tanan hidrofobik hormonlar, dolamda daha uzun sre kalmaktadrlar.*3+ Serbest olarak tanan hormonlarn dolamdaki konsantrasyonlar ksa sre iinde geni snrlar arasnda deiebilir.*3+ Ancak proteinlere bal olarak tanan hormonlar dolamdaki konsantrasyonlar ksa sre iinde byk deiiklik gstermez.*3+ Tayc bir proteine ihtiya duyan hidrofobik hormonlar, tayc proteine bal halde iken fonksiyon gsteremezler. Bir depo grevi grrler.[3] Tayc proteine bal olmayan serbest ekilleri aktiftir.*3+

Hormanlarn ykm; Proteoliz, peptit ve protein yapl hormonlar iin ykm yoludur ve hedef dokuda, karacier ve bbrek de gerekleir. Protein yapl hormonlarn byk bir blm reseptr aracl endositoz ile hcre iine alndktan sonra lizozomlarda hidroliz edilmektedir.*5+ Reseptr saysnn azalmas hormonun dolamdaki yaam sresinin azalmasna neden olmaktadr.*5+ Oksitosin ve angiotensin gibi kk molekl arlkl baz peptit hormonlarnn proteolizi plazmada olur.[5] Glikoprotein yapsndaki hormonlarn ykmnda nce karbonhidrat birimi uzaklatrlr.*3] Katekolaminler, steroidler ve tiroid hormonlar, zgl enzimatik deiiklikler ile inaktive edilmektedirler.[5] Testosteron ve T4 , daha aktif ekilleri olan dihidrotestosteron ile T3 e metabolize edildikten sonra yklrlar.*5+ Hormonlarn hidrofobik olan ykm rnleri enzimatik konjugasyon ile suda znr bileiklere dntrlerek idrar ile atlmaktadr.*5+

Hormonlarn yaplar ve biyosentezleri; Hipotalamus, hipofiz, paratiroid, pankreas ve mide-barsak sistemi hormonlar peptit/protein yapl olup aa says 3-199 arasnda deiir. Bu grupta yer alan tiroit uyarc hormon (TSH, tirotropin), folikl uyarc hormon (FSH) ve lutenizon hormon (LH) glikoprotein yapl hormonlardr. Kovalent olmayan ba ile bal iki alt birimden (-) oluan bu hormonlarn -alt birimleri ayn olup -alt birimleri farkldr.*5+ Paratiroid hormon ve inslin gibi baz protein yapl hormonlar granll endoplazmik retikulumda parathormon veya prohormon olarak sentezlendikten sonra proteoliz ile aktif hormon molekllerine dnr.*5+

285 aa li bir protein olan ve hipofizin n ile orta loblarnda sentezlenen proopiomelanotropin (POMC) proteolizi sonucunda kortikotropin (ACTH), -lipotropin (-LPH), - ve -endorfinler ile ve -melanosit uyarc hormonlar olumaktadr.*5+ Adrenal korteks ve gonadlardan salglanan steroid hormonlar, kolesterolden bir dizi enzimatik tepkime sonucu sentez edilmektedirler.[5] Adrenal medulla hormonlar olan katekolaminler serbest tirozinden, tiroid hormonlar ise tiroglobulin moleklndeki tirozinlerden sentezlenirler.[5] Katekolaaminlerden nrotransmitter olarak grev yapan dopamin ve nroepinefrin beyin ve adrenerjik sinir liflerinde de sentezlenir.[5] Eikozanoidler 20 Clu araidonik asit trevleridir. Depo edilmeyen eikozanoidler gerektiinde fosfolipaz A2 aktivasyonu ile membran fosfolipidlerinden salnan araidonik asitten sentezlenmektedir.[5] Retinoidlerin n maddesi olan A vitamininden balca karacierde sentezlenen retinol, dier dokularda bir hormon olan retinoik aside dnr.*5+ Molekler oksijen ile argininden NO sentaz tarafndan katalizlenen tepkime ile NO sentezlenmektedir.[5] Yaplan almalar NOin hcreler aras haberlemede temel bir grev stlendiini, insan vcudunda doal olarak retilen bir hormon olduunu ortaya karmtr. Bir kimyasal haberci olan NO, sinir, dolam, savunma, solunum ve reme sistemlerinin hayati fonksiyonlarnn dzenlenmesinde rol oynar. ok nemli grevlerinden biri de damarlarmzdadr. NO sayesinde tm vcudun farkl ortamlara gre deien ihtiyalar otomatik olarak salanr. Kann damarlarda daha rahat bir ekilde akmasn ve tm organlarmzda rahat bir ekilde dolamasn salar. Bir ekilde kan akn dzenleyip rahatlatt iin beyin kanamas ve kalp krizi riski der. Endotel hcresinde sentezlenir.*6+

Kimyasal yaplarna gre hormonlarn snflandrlmas; Amino asit trevi olanlar a. Modifiye amino asit hormonlar Tirozin kkenli olanlar: Epinefrin Norepinefrin Dopamin T3 ve T4 hormonlar

Triptofan kkenli olanlar: Serotonin Melatonin

b. Polipeptit hormonlar Kk peptitler: TRH (3aa) ANP (7aa) ADH (8aa) Oksitosin (8aa) -MSH (12aa) Somatostatin (14aa) Orta byklkte peptitler: Gastrin (17aa) -MSH (18aa) Glukagon ACTH (29aa) Kalsitonin (32aa) Byk peptit yapl olanlar: nslin (5aa) Parathormon (84aa) Byme hormonu (191aa) Prolaktin (190-900) Relaksin Glikoprotein hormonlar: TSH Gonadotropinler (FSH, LH) Karyonik gonadotropin (hCG) Eritropoetin nhibin

Lipit trevi olan hormonlar

a. Kolesterol trevi olanlar: Aldosteron Kortizol Testosteron stradiol Kalstriol (D3 vit)

b. Ya asidi trevi olanlar Prostaglandinler Etki ekillerine gre hormonlar; Endokrin hormonlar: Endokrin hcrede sentezlenip, salglanarak kana geer ve uzak mesafelerdeki hcrelere etki eder.rnein; TSHn tiroid bezine etkisi.*5+ Parakrin hormonlar: Endokrin hcrede sentezlenen ve hcreler arasnda salglanarak komu hedef dokuyu etkiler.rnein; pankreas adack hcrelerinden salglanan somatostatinin - hcreleri zerine etkisi. [5] Otokrin hormonlar: Endokrin hcrede sentezlenerek hcreler arasna salglanp salgland hcreyi etkiler. rnein somatostatinin kendi salglanmas zerine etkisi.*5+ Jukstraktin hormonlar: Sentezlendii endokrin hcrenin plazma membranna bal olan hormon, dorudan bitiik hcreyi etkiler. rnein; membrana bal epidermal byme faktrnn bitiik hcre zerine etkisi.[5] Eksokrin hormonlar: Mide-barsak lumenine salglanan hormon farkl uzaklklardaki mukoza hcrelerini etkilemektedir. rnein; mukozal hcrelerden salglanan gastrinin mide asit salglamas zerine etkisi.[5] Nrokrin hormon: Sinir hcresinde sentezlenen ve hcre dna salglanan hormon yaknda bulunan dokuyu etkiler. rnein; kalp sinir ularnda sentezlenen norepinefrinin kalbe etkisi.*5+ Nroendokrin hormon: Sinir ularnda sentezlenen ve kanaa salglanan hormon uzakta bulunan dokuyu etkiler. rnein; splanknik sinir ucunda sentezlenen norepinefrinin kalbe etkisi.*5+

Reseptr: Hcre dndaki bir sinyali hcre iine tayan proteinlerdir. ki tr reseptr vardr. 1. Membran reseptrleri 2. Hcre ii reseptrleri Peptit ve protein yapsndaki hormonlar ile eikozanoidler membran reseptrlerine, tiroit hormonlar, steroit yapdaki hormonlar ve retinoit hormonlar hcre ii reseptrlere balanrlar.*3+ Reseptrler: zgn ve seicidirler. Dier proteinlere gre ok dk konsantrasyonda bulunurlar.

Reseptrlerin iki fonksiyonel blgesi vardr: 1. Tayc blge: Hormonu tanr. 2. Eleme blgesi: Hcre ii bir ilevle eletirilen bir sinyal oluur.*3+

Reseptr miktarnn dzenlenmesi; 1. Reseptre kar antikor olumas; antikor hormon balann engelleyebilir, hormon balann taklit edebilir, reseptr dnmn arttrabilir. 2. Hormon reseptr balants olmamas; reseptrler yoktur ya da reseeptrler vardr ama kusurludur. rnein yeteri kadar PTH sentezlenir. PTH reseptre balanr ancak etki olumaz.[3] 3. Anormal reseptr dzenlenmesi; rnein tip II diyabette inslin hormonu yeteri kadar vardr ancak reseptre balanan miktar yetersizdir.*3+

Hastalk Graves hastal HAIR-AN Sendromu Miyastenia gravis Astma Testikler feminizasyon Obezite TSH

Reseptr

Problem Antikor Tsh reseptrn uyarr Antikor inslinin reseptre balann engeller Antikor asetilkolin reseptr dnmn arttrr

nslin Asetilkolin

-adrenerjik reseptr Antikor -adrenerjik balanmay bloke eder Androjen Reseptr yetmezlii

nslin

Azalm hormon balan vardr