Istikraz

43- KITBUN F'L-ISTIKRZ 1- dn Isteme, Borlari deme, Hacr, Tefls Haklarinda Bir Takim Bblar 2- Kendisinin Parasi Olmaksizin Yhud Parasi Olup Da Hzirinda Bulunmayarak Borla Bir Mal Satin Alan Kimse Babi 3- Insanlarin Mallarini demek Yhud Telef Etmek Isteyerek Alan Kimse Babi 4- Borlari deme(Nin Vucbu) Babi 5- Devenin dn Istenmesinin Cevazi) Babi 6- Alacaklarin Gzellikle Istenmesi Babi 7- Bb; Alacakliya Kendi Devesinden Daha Byk Olarak Verilir Mi? 8- Bor deyisin Gzel Olmasi Babi 9- Bb: (Alacaklinin Rizsi Ile) Borlunun Borcunun Asagisinda (Bir Mikdr Vererek Borcunun Tammini) dedigi Yhud Alacakli, Alacaginin Hepsini Borluya Hall Ettigi Zaman Bu Caiz Ve Mesr'dur 10- Bb: Borlu, Hurmayi Hurma Ile Yhud Hurmayi Arpa, Bugday Gibi Hububat Ile Takas Ederek Yhud ' Mahsl lp Tartmaksizin Tahmin Eyleyerek : Alacakliya Bor dedigi Zaman (Bu Caizdir) 11- Borca Girmekten Allah'a Siginan'kimse Babi 12- Bor Birakarak len Kimsenin Cenaze Namazi Babi 13- Bb: Zengin Kisinin Borcunu demeyi Uzatmasi Zulmdr 14- Bb: Hakk Sahibinin Sz Syleme Hakki Vardir , 15- Bb; Bir Kimse Satma, dn Verme, Emnet Birakma Suretlerinden Biri Ile Elinden ikardigi Kendi Malini Ifls Etmis Bir Sahsin Yaninda Buldugu Zaman, 0 Kimse Bu Mali Geri Almaya Baska Alacaklilardan Daha Haklidir 16- Alacaklinin, Hakkini Istemesini Yarina Veya Iki Gne Kadar Geri Birakip Da Bu Geri Birakmayi Matl (Yn Bor demeyi Uzatma) Grmeyen Kimse Babi 17- Iflas Etmis Kimsenin Yhud Fakirin Malini Satip Da Bedelini Alacaklilar Arasinda Blstren Yhud 0 Bedeli Kendisine Ve Yakinlarina Harcamasi Iin Mflise Ve Fakire Veren Kimse Babi 18- Bb: Bir Adam, Bir Kimseye Belli Bir Mddete Kadar dn Verdigi Yhud Satis Akdinde Bedel Iin Bir Mddet Ta'yn Ettigi Zaman (Bu Caizdir) 19- Bortan Bir Kisminin Indirilmesi Hususunda : Sefaat Edilmesi Babi 20- Mal Zayi' Etmekten Nehyedilmesi Babi 21- Bb: Hizmeti, Efendisinin Malinda (Koruma Ile Vazifeli) Bir Gdcdr. Hizmeti O Malda Efendisinin Izni Olmadan Tasarruf Yapamaz Rahman ve Rahim olan Allah'in ismiyle 43- KITBUN F'L-ISTIKRZ [1] (dn Isteme Hakkinda Kitb) [2]
http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

1- dn Isteme, Borlari deme, Hacr, Tefls Haklarinda Bir Takim Bblar 2- Kendisinin Parasi Olmaksizin Yhud Parasi Olup Da Hzirinda Bulunmayarak Borla Bir [3] Mal Satin Alan Kimse Babi 1- .......Cbir ibn Abdillah (R) syle demistir: Ben Peygamber (S) ile beraber gaza ettim. (Dnste) Peygamber (bindigim durgun deve iin) bana: "Deven hakkinda nasil dsnyorsun; bunu bana satar misin?" dedi. Ben de: Evet satarim, dedim ve deveyi Peygamber'e sattim. Peygamber Medine'ye gelince kusluk vakti deveyi kendisine getirdim. Bana devenin bedelini [4] (ziyadesiyle) verdi (sonra deveyi de ihsan buyurdu) . 2- .......ise(R)'den: Peygamber (S) -Ebu's-Sahm denilen- bir Yahudi'den (beli) bir mddete kadar va'de ile bir mikdr bugday satin aldi. ye demirden bir zirhi [5] . ona rehin verdi 3- Insanlarin Mallarini demek Yhud Telef Etmek Isteyerek Alan Kimse Babi [6]

3- .......Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S) syle buyurmustur: "Her kim insanlarin mallarini demek isteyerek (bir muamele sebebiyle) alirsa, Allah o kimseye demeyi myesser kilar. Her kim [7] de halkin mallarim telef etmeyi kasdeyleyerek alirsa, Allah da onu telef eyler" . 4- Borlari deme(Nin Vucbu) Babi Ve Yce Allah syle buyurdu: "Sbhesiz ki Allah size emnetleri ehline vermenizi, insanlar arasinda hkmettiginiz zaman adaletle hkmeylemenizi emreder. Allah bununla size, gerek ne [8] . gzel gt veriyor. Sbhe yok ki Allah hakkiyle isitici, hakkiyle grcdr" (en-Nis: 58) 4- .......Eb Zerr (R) syle demistir: Ben (bir seferde) Peygamber'in beraberinde bulundum. (Dnste) Peygamber onu, ynUhud Dagi'ni grnce: "Uhud'un benim iin altin olmasini, ondan bir dinarin gnden fazla yanimda beklemesini arzu etmem. Ancak bir dnr mstesna; O bir dnri da ben yalniz bir bor (demek) iin hazirlarim" buyurdu. Sonra devamla: "(Malca zengin) ok kimseler vardir ki, onlar (sevbca) ok azdirlar; ancak mali (iyilik yolunda) syle syle sar etmis olan ms- ! tesn -Rv Eb Sihb Abdu Rabbih nne, sagina ve soluna isaret j etti-. Bunlar da pek azdir" buyurdu. Sonra Peygamber bana:

http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

'' (Ben yanina gelinceye kadar) yerinde dur!" buyurdu ve uzak ' olmayan bir yere gitti. Bu sirada ben bir ses isittim de Peygamberdin yanina gitmek istedim. Sonra O'nun "Ben gelinceye kadar yerinde bekle!" szn hatirladim (da gitmedim). Gelince: Y Raslallah! O isittigim (ne idi)? Yhud: O isittigim ses (ne idi)? diye sordum. Raslullah: "Sen de (bir ses) isittin mi?" buyurdu. Ben de: Evet (isittim), dedim. Raslullah: "Yanima Cibril aleyhi's-selm geldi de bana: mmetinden her kim Allah 'a hibir seyi ortak kosmayarak lrse cennete girer, szn syledi" dedi. Ben: (Y Raslallah) syle syle (zina ve hirsizlik gibi) bir gnh islerse de mi? diye sordum. Raslullah: [9] . "Evet" diye tasdik buyurdu 5- .......Eb Hureyre (R) syle dedi: Raslullah (S) syle buyurdu: "Benim Uhud dagi gibi altinim olsa, ondan bir mikdr sey yanimda bulundugu hlde zerimden (gece) gemesi beni sevindirmez; ancak bir bor (demek) iin hazir tutmakta oldugum mikdr beni [10] . sevindirir" Bu hadsi Salih ibn Keysn ile Ukayl ibn Hlid de ez-Zuhr'den rivayet ettiler. 5- Devenin dn Istenmesinin Cevazi) Babi 6- .......Selemetu'bnu Kuheyl syle dedi: BenEb Seleme'den isittim; bizim evde Eb Hureyre'den syle tahds ediyordu: Bir adam RaslulIah(S)'tan borcunu demesini istedi. Ve isteyisinde Rashil-lah'a kabalik gsterdi. Sahbleri derhl o kimseye (kavlen ve fiilen ezaya) azmettiler. Fakat Raslullah: "Onu serbest birakiniz. nk hakk sahibinin sz syleme hakki vardir. Bu zt iin bir deve satin alin da onu bu adama verin!" buyurdu. Sahbler: (Aradik;) bunun devesinden daha yasli ve kiymetli olandan baska deve bulamadik, dediler. Raslullah: "O daha kiymetli olan deveyi satin alin da, onu bu zta verin. Sbhesiz sizin hayirliniz, demeyi [11] . en gzel yapamnizdir" buyurdu 6- Alacaklarin Gzellikle Istenmesi Babi 7- ...... Huzeyfe ibnu'l-Yemn (R) syle demistir: Ben Peygamberimden isittim, syle buyuruyordu: "Bir kimse lmst. (Melekler tarafindan) ona: (Dnyda ne hayir isledin? diye) soruldu. O da: Ben
http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

insanlara mal satardim. (Alacaklarimi tahsil ederken) zenginden feragat ve msamaha eder, fakirden [12] alacagimi hafifletirdim, dedi. Bundan dolayi o kimse magfiret olundu" . [13] Eb Mes'd Ukbe ibn Amr (R): Bu hadsi ben de Peygamber'-den isittim, demistir . 7- Bb; Alacakliya Kendi Devesinden Daha Byk Olarak Verilir Mi? [14]

8-.......Eb Hureyre(R)'den (syle demistir): Bir kimse Peygamber'e geldi de, alacagi olan deveyi kendisine demesini istiyordu. Raslullah (S): "Ona deve veriniz" buyurdu. Sahbler: (Aradik; onun devesinden daha fazla yasta (ve kiymette) olan deveden baskasini bulamadik, dediler. Bunun zerine o zt, Peygamber'e: Sen hakkimi bana mkemmel surette verdin, Allah da sana mkfatini mkemmel surette versin! diye du etti. Raslullah: "Ona bu daha kiymetli olan deveyi verin. Sbhesiz sizin bor demeyi en gzel yapanlariniz, [15] . insanlarin hayirlilarindandir*' buyurdu 8- Bor deyisin Gzel Olmasi Babi 9- .......Eb Hureyre (R) syle demistir: Peygamber'in zerinde (bedevi) bir kimsenin gen bir deve alacagi vardi. Bu zt Peygamber'e geldi ve alacaginin denmesini istiyordu. Peygamber (S): "Bu adama devesini veriniz!" buyurdu. Sahbler onun devesi yasinda bir deve aradilar, fakat ona verilecek yasta deve bulamadilar, ancak ondan daha yksek yasta ve degerde deve buldular. Peygamber: "Bu daha yksek kiymetteki deveyi ona veriniz" buyurdu. Bu emir zerine o bedev: Sen benim hakkimi bana mkemmel bir surette verdin; Allah da sana mkfatini eksiltmeden versin! diye du etti. Peygamber: "Sbhesiz sizin hayirliniz, bor deme ynnden en gzel ola-ninizdir (yn borcunu en gzel [16] . deyeninizdir)" buyurdu 10- .......Bize Muhrib ibnu Disr tahds etti ki, Cbir ibn Abdillah (R) syle demistir: Ben (bir sefer dnsnde) Peygamber'e geldim. Kendisi mescidde bulunuyordu. Rv Mis'ar ibnu Kidm: yle zannediyorum ki, Cbir'den bana bu hadsi rivayet eden Muhrib ibnu Disr duh vaktinde demisti, dedi. Peygamber (S) bana: "Haydi iki rek'at namaz kiV buyurdu. Benim Peygamber zerinde (deve bedelinden) bir alacagim vardi. Peygamber bu alacagimi bana dedi ve (bir krt da) ziyde verdi [17]
http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

. 9- Bb: (Alacaklinin Rizsi Ile) Borlunun Borcunun Asagisinda (Bir Mikdr Vererek Borcunun Tammini) dedigi Yhud Alacakli, Alacaginin Hepsini Borluya Hall Ettigi Zaman Bu Caiz Ve Mesr'dur 11- .......Cbir ibn Abdillah (R), Ka'b ibnu Mlik'ebabasi Abdullah ibn Amr'in zerinde bor bulundugu hlde Uhud gn sehd olarak ldrldgn haber verip, syle demistir: Alacaklilar haklarim istemekte siddet gsterdiler. Bunun zerine ben Peygamber(S)'e geldim (durumu anlattim). Peygamber alacaklilara hurmaligimin mahsln kabul etmelerini ve babam zerindeki haklarindan temize ikarmalarini istedi. Fakat alacaklilar bu teklifi kabul etmediler. Peygamber de hurmaligimi vermedi ve bana: "Sana kusluk vakti gelecegim" buyurdu. Ertesi sabah oldugunda kusluk vakti bana geldi. Hurmalikta dolasti. Hurmaligin mahsl hakkinda bereket duasi yapti. Mteakiben ben hurma mahsln kestim. Alacaklilarin haklarini tamamen dedim. Bize de hurma [18] mahslnden (bir mikdr) kaldi 10- Bb: Borlu, Hurmayi Hurma Ile Yhud Hurmayi Arpa, Bugday Gibi Hububat Ile Takas Ederek Yhud ' Mahsl lp Tartmaksizin Tahmin Eyleyerek : Alacakliya Bor dedigi [19] Zaman (Bu Caizdir) 12- .......Cbir ibn Abdillah (R), Vehb ibn Keysn'a syle haber vermistir: Babasi Abdullah, zerinde Yahd bir adama otuz vesk hurma borcu birakarak vefat etmis. Cbir bu borcu demek iin Yahudi'den mhlet istemis, fakat Yahd ona mhlet vermekten ekinmis. Bunun zerine Cbir, Raslullah'm Yahd yaninda kendisine sefaat etmesi iin, Raslullah ile konusmus. Akabinde Raslullah geldi ve Yahudi'nin alacagi otuz veska bedel bir hurmaligin mahsln almasi iin Yahd ile konustu. Fakat Yahd bu teklfi kabul etmedi. Bunun zerine Raslullah (S) hurmaliga girdi, iinde yrd. Sonra Cbir'e: "Hurmayi kes ve Yahudi'nin hakki olan alacagini ona tamamen ver!" buyurdu. Raslullah geri dndkten sonra Cbir mahsl kesip topladi. Ve Yahudi'ye otuz vesk borcu tamamen verdi. Mahsl onyedi vesk de kendisine fazla oldu. Mteakiben Cbir olup biteni haber vermek iin Raslullah'a geldi. Onu ikindi namazi kilarken buldu. Raslullah namazdan ayrilinca, o kalan fazla mahsl kendisine haber verdi. Raslullah: "Sen bu vak'ayi Umer ibnu'l-Hattab'a haber ver" buyurdu. Cbir, Umer'e gitti ve haber verdi. Umer de Cbir'e: Ben esasen senin hurmaliginda Raslullah gezip dolasinca hurma mahslnde elbette bir [20] . bereketlenme olacagim kat' olarak bilmistim, dedi 11- Borca Girmekten Allah'a Siginan'kimse Babi 13- ......ise (R) yegeni Urve'ye syle haber vermistir: Raslul-lah (S) namz(akabin)da du eder
http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

ve: "Allhumme inn ezu bike mine'l-me'semi ve'l-magrami( = Y Allah, ben gnhtan ve bortan sana siginirim)" szlerini syler idi. Bir szc kendisine: Y Raslallah! Bortan Allah'a siginmaniz ne kadar ok oldu, dedi. Raslullah: "Kisi borlandigi zaman konusur, yalan syler; va'deder, akabinde ya3 dinden dner" buyurdu [21] . 12- Bor Birakarak len Kimsenin Cenaze Namazi Babi 14- .......Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S): "Her kim mal birakirsa* o mal lenin mirasilarina [22] . iddir. Her kim de bor ve aile agirligi birakirsa bu da bize id olur" buyurmustur 15- .......Eb Hureyre(R)'den: Peygamber (S) syle buyurmustur: "Her bir m'mine ben muhakkak dny ve hiret islerinde daha yakinimdir. Isterseniz (dell iin) su yeti okuyunuz: O Peygamber, mzminlere z nefislerinden daha yakindir. Zevceleri de (m'minle-rin) analaridir. Hisimlar da Allah *in Kitabi 'nda birbirlerine diger m -minlerden ve muhacirlerden daha yakindirlar.. (eiAhzb: 6).ste bundan byle herhangi bir m'min lr de mal birakirsa, bu mala kim olurlarsa olsunlar onun asabesi mirasi olsun. Herhangi bir m'min de bor yhud (fakir bir) aile birakirsa, o [23] . da bana gelsin; ben onun velsiyim" 13- Bb: Zengin Kisinin Borcunu demeyi Uzatmasi Zulmdr 16- .......Eb Hureyre (R) syle diyordu: Raslullah (S): "Zengin kisinin borcunu demeyi uzatmasi [24] . zulmdr" buyurdu 14- Bb: Hakk Sahibinin Sz Syleme Hakki Vardir [25] ,

Ve Peygamber (S)'den: "deyecek seyi bulan kimsenin bor demeyi gecekirip uzatmasi, ona ceza vermeyi ve irzini hall [26] . : kilar" sz ! zikrolunuyor [27] Sufyn es-Sevr: '7rz"a, "Bana hakkimi demeyi uzattin" der; cezasi da habsetmektir, demistir 17- .......Eb Hureyre(R)'den (syle demistir): Peygamber(S)'e bir adam geldi; Peygamber'in kendisine olan borcunu demesini istiyordu. Peygamber'e karsi kabalik etti. Bunun zerine sahbleri onu ezlandirmayi kasdettiler. Peygamber hemen: "Onu (serbest) birakin. Sbhesiz her [28] . hakk sahibinin (hakkini) sylemek hakki vardir" buyurdu

http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

15- Bb; Bir Kimse Satma, dn Verme, Emnet Birakma Suretlerinden Biri Ile Elinden ikardigi Kendi Malini Ifls Etmis Bir Sahsin Yaninda Buldugu Zaman, 0 Kimse Bu Mali Geri Almaya Baska Alacaklilardan Daha Haklidir Hasen Basr: Ifls ettigi ve iflsi hkim huzurunda meydana iktigi zaman, artik onun kendi [29] . malinda tasarruf hrriyeti caiz olmaz; satim ve alim yapmasi da caiz olmaz, demistir Sad ibnu'l-Mseyyeb de syle demistir: Usmn ibnu Affn: Iflsi meydana ikmadan nce, kendi hakkindan bir sey almis olanin aldigi sey kendisinindir. Kendi malini ayniyle bir sahsin yaninda [30] . taniyan insan da o mali almaya baskalarindan daha haklidir, diye hkmetti 18- .......Bize Yahya ibnu Sad tahds edip syle dedi:Bana Eb Bekr ibn Muhammed ibn Amr ibn Hazm haber verdi. Ona da Umer ibnu Abdilazz haber verdi. Ona da Eb Bekr ibn bdirrahmn ibn Haris ibn Hism haber verdi. O da Eb Hureyre'den syle derken isitmistir: Rasluah (S) syle buyurdu (yhud: Raslullah'tan isittim, syle diyordu): "Her kim (veresiye) satmis oldugu malina, ifls etmis olan kimsenin -yhud insanin- yaninda ayniyle ulasirsa, o kimse o mala shib olmaya [31] . baskalarindan daha haklidir 16- Alacaklinin, Hakkini Istemesini Yarina Veya Iki Gne Kadar Geri Birakip Da Bu [32] Geri Birakmayi Matl (Yn Bor demeyi Uzatma) Grmeyen Kimse Babi Ve Cbir syle dedi: Alacaklilar babamin borcu hususundaki haklarini istemekte siddet gsterdiler. Peygamber, (S) onlardan hurmaligimin mahsln kabul etmelerini istedi. Onlar bu teklifi kabul etmediler. Bunun zerine Peygamber hurmaligi onlara vermedi ve mahsln de onlar iin kestirmedi. Ve bana: "Yarin sana gelecegim" buyurdu. Ve sabah oldugu zaman kusluk vaktinde bize geldi. Hurmaligin mahsl hakkinda bereket duasi yapti. Sonra ben alacaklilara olan borcu [33] . qdedim 17- Iflas Etmis Kimsenin Yhud Fakirin Malini Satip Da Bedelini Alacaklilar Arasinda Blstren Yhud 0 Bedeli Kendisine Ve Yakinlarina Harcamasi Iin Mflise Ve Fakire Veren Kimse Babi 19- .......Cbir ;bn Abdillah (R) syle demistir: Bir sahb kendisine id bir kleyi (ben ldkten sonra hrsn diyerek) mdebber olarak zd etmisti. (Sonra bu zt fakir dst ve klenin bedeline muhta oldu.) Peygamber (S) bu kleyi aldi da: "Bunu benden kim satin almak ister?" deyip artirmaya koydu. Sonunda o kleyi Nuaym ibnu Abdillah satin aldi. Peygamber klenin bedelini aldi da, bu bedeli o [34] . muhtc olan zta verdi

http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

18- Bb: Bir Adam, Bir Kimseye Belli Bir Mddete Kadar dn Verdigi Yhud Satis Akdinde Bedel Iin Bir Mddet Ta'yn Ettigi Zaman (Bu Caizdir) Ibn Umer: Belli bir mddete kadar dn verilen seyde be's yoktur. dn veren kimseye kendi dirhemlerinden daha stn verilse bunu sart kilmadigi mddete bunda da be's yoktur, demistir [35] . At ibn Eb Rebh ile Amr ibn Dnr: dn alan kimse dn verilen seyden (aralarinda [36] . kararlastirilan) mddete kadar faydalanir (vakti uzatamaz), demislerdir el-Leys dedi ki: Bana Ca'fer ibn Raba, Abdurrahmn t ibn Hrmz'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti: Raslullah, Isrl ogullarindan bir kimse zikretti. O kimse IsrI ogullari'nin birinden kendisine dn vermesini istemis. O da istedigi bin dnri, belirlenmis bir mddete kadar dn [37] . olarak ona teslim etmis., Kefalet babinda geen uzunca hads 19- Bortan Bir Kisminin Indirilmesi Hususunda : Sefaat Edilmesi Babi 20- .......Cbir ibn Abdillah (R) syle demistir: Babam Abdullah Uhud'da vuruldu. Arkada ocuklar ve bor birakti. Ben alacaklilara babamin borcundan bir kismini indirmelerini istedigimi ulastirdim. Onlar benim istegimi kabul etmediler. Bunun zerine Pey-gamber'e geldim de kendisinden alacaklilar yaninda bana sefaat etmesini istedim. Peygamber onlardan bu bor indirmeyi istediginde, onlar yine kabul etmediler. Bunun zerine Peygamber (S) bana: "Y Cbir, hurmani (toplayip) herbir nev'i ayri ayri siniflandir: Acve denilen iyi hurmayi bir boy yap; Izku ibn Zeyd denilen nev'-ini ayri bir boy yap; el-Line denilen az degerli olanim da ayri bir boy yap. Sonra ben sana gelinceye kadar alacaklilari hazir et" buyurdu. Ben Peygamber'in bu emirlerini yaptim. Sonra Peygamber (S) geldi ve hurma harmaninin zerine oturdu. Ve bu hurma nev'ilern-den alacaklilardan herbir adamin hakkini lt, nihayet onlarin haklarini tastamam verdi. Ve hurma sanki ona hi el srlmemise-sine oldugu gibi artip kaldi. Ve ben bizim bir saka devemiz zerinde Peygamberin maiyye-tinde gazveye gittim. Deve yoruldu ve beni ordudan geride birakti. Peygamber arkasindan deveye deynekle vurdu. Peygamber: "Medine'ye kadar sirti sana id olarak bu deveyi bana sat" buyurdu. Medine'ye yaklastigimiz zaman ben kendisinden izin isteyip: Y Raslallah, ben yeni gveyi olmus bir kimseyim, dedim. Raslullah: "Ne ile evlendin; kizla mi, yoksa dul ile mi?" dedi. Ben: Dul ile evlendim. Babam Abdullah vuruldu ve arkasinda birok kk kiz ocuklari birakti. Bunun iin ben onlari gretecek ve onlari terbiye edip edeblendirecek dul bir kadinla evlendim, dedim. Bu konusmadan sonra Raslullah: "Ailene git" buyurdu.
http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

Akabinde ben eve geldim. Ve dayima deveyi sattigimi haber verdim. Dayim beni kinadi. Ben kendisine devenin yorulmasini, Peygamber'den olan isi ve Peygamberin deveye deynekle vurusunu haber verdim. Peygamber gelince ben kusluk vakti devemi teslm etmek zere kendisine gtrdm. Peygamber bana hem devenin [38] . bedelini, hem deveyi, hem de cematle beraber olan ganmet payimi verdi 20- Mal Zayi' Etmekten Nehyedilmesi Babi Ve Yce Allah'in su kavilleri: a. "Allah bozgunculugu Sevmez" <el-Bakara: 205). b"Allah elbette fesdcilarin (bozuk) isini dzeltmez "(Ynus: si) c"Medyenliler: Y Suayb, atalarimizin taptigi seylerden yhud mallarimizda dileyecegimiz seyleri yapmamizdan vaz gememizi sana namazin mi emrediyor? nk sen muhakkak yumusak huylu, ok akilli bir kimsesin, dedilerf> (Hd: 84 >. d-"Allah'in sizi basina diktigi mallarinizi beyinsizlere vermeyin. Kendilerine bunlardan yedirin, giydirin, onlara gzel sz syleyin" (en-Nis: 5 >. [39] . Ve beyinsizlikte hacr konulmasi, aldatmaktan da nehyedilmesi (babi) 21- .......Abdullah ibn Umer (R) syle demistir: Bir kimse Peygamber(S)se: Ben alisveris islerinde aldatiliyorum, dedi. Peygamber de ona: "Sen birsey satin almak istedigin zaman: (Islm'da) aldat[40] . mak yoktur, de" buyurdu. Bundan sonra artik o zt bu sz syler oldu 22- .......Mugre ibn Su'be'nin ktibi Verrd'dan: Mugre ibnu Su'be syle demistir: (Muviye'ye istegi zerine sunu yazmistir:) Peygamber (S) syle buyurdu: * 'Allah size analara itaatsizlik etmeyi, kiz ocuklarini diri diri gmmeyi, verilmesi gereken borcunuzu men' etmeyi ve alma hakkiniz olmayan seyi almayi haram kildi. Ve yine Allah sizin iin dedikodu etmeyi, ok soru [41] . sormayi ve mali zayi' etmeyi kerh grd" 21- Bb: Hizmeti, Efendisinin Malinda (Koruma Ile Vazifeli) Bir Gdcdr. Hizmeti O Malda Efendisinin Izni Olmadan Tasarruf Yapamaz 23- ......Abdullah ibn Umer (R), Raslullah(S)'tan syle bu yrrken isitmistir: "Sizler hepiniz birer gdcsnz ve herbirini kendi gttgnden sorumludur: Devlet baskani bir gdcdr ve mi, letin haklarini korumaktan sorumludur. Erkek, ailesi iinde bir gi dcdr; o da gttklerinin haklarindan sorumludur. Kadin d zevcesinin evinde bir disi gdcdr; o da gttklerinden (aile yuv sinm gzel idare ve korunmasindan) sorumludur. Hizmeti de efe) disinin malinda bir gdcdr (yn bir gzeticidir); o da gttg maldan (onu gzel korumaktan) sorumludur". Abdullah ibn Umer devamla syle dedi: Ben bu sorumlularin s< rumluluklanm Raslullah'tan sbhesiz kat' olarak isittim. Bir de j saniyorum ki, Peygamber (S): "Gen bir erkek de babasinin

http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz

mali da bir gdcdr; o da gttklerinden sorumludur. Hepiniz birer g dcsnz ve herbireriniz gttgnden sorumludur" buyurdu
[1] Eb Zerr rivayetinde kitb basligi "Istikraz, Edi'd-Duyn,iHacr, Tefls Hakkinda Kitb" seklinde gelmistir. Buna gre musannif, haklarinda gelen hadslerin az olmasi ve birbirlerine ilgileri bulunmasindan dolayi bu isi de bir yerde toplamis oluyor. Ibn Hacer, Ayn ve Kastalln'nin kendi serhlerindeki nshalarda da byledir, Buhr nshalarinin hepsinde bu bor isteme unvanindan sonra bir de "Borlan deme" vardir. "dn istemeyi" "Borlarin denmesI"nin ta'kb etmesi tabi bir tertbdir. [2] el-!stikraz, dn bir sey istemektir. el-Hacr, lgatte: Mutlak surette men' etmektir ki, vermemek demektir. Fikihta ise yas kklg, delilik, bunaklik gibi bir sebebden dolayi belli bir sahsin kavlen tasarrufunun geerliligini men' etmektir. Hacr edilen sahsa Mahcur denilir. Hacr, h'nin harekesiyle birinci bbdan bir masdrdir. Akim insni irkinliklerden men' etmesi sebebiyle akla da hacr denilmistir. el-Fecr: 5. yetindeki "Z-hicr" da akil ile tefsr edilmistir. e-Teflts: Hkim bir kimsenin mflis olduguna hkmeylemek. et-tfls: Bir adamin mali tkenmek ma'nsmadir ki, mflis olmak ta'br olunur; hemzesi selb Iindir. Gy ki akeleri fuls oldu yhud yaninda bir pulu kalmadi demeye mahal oldu. fls, iki fetha ile Feles'tn isimdir. Feles, mali bitirip pula muhtc olmaga denir. Fels, f'nin fethi ve lm'in sknu Ile pula ve mangira denir. Selefte sik-kelendirilir ve kullanilir idi (Kaams Ter,) [3] Byle borla alisverisin cevazinda Icm' vardir. Bu cevazin en aik delili: "Ey mn edenler, ta'yn edilmis bir vakte kadar birbirinize borlandiginiz zaman onu yazin,..'* (el-Bakara: 282) borlanma yetidir. Buhr bu yetle sabit olan cevaz hkmn iki hads sevkederek te'yd etmistir. [4] Bu hads, borla mal almanin cevazini ifde etmekte pek sarihtir. Peygamber deveyi Cbir'den satin aldiginda bedeli yaninda hazir degildi. Bu sebeble bedeli derhl vermedi de Medine'ye geldiginde verdi [5] Bu ise hadsi de borlanarak alisverisin cevazina dellet etmekte gayet aiktir. [6] Bu baslik, getirilecek olan hadsin kisaltilmis seklidir. Hads, demek maksa-diyle alinan mala Allah'in deme kolayligi ihsan etmesini, dememe ve telef etme maksadiyle alinan malin da feyzi ve bereketini, hayir ve menfaatini gidermesini ifde etmektedir. [7] Bunu aiklar mhiyette bir hads sudur: ise bor aliyordu. Kendisine: Ne cesaretle bor aliyorsun; deyecek malin yoktur, denildi. ise: Ben Raslullah(S)'tan: "Borcunu demek niyeti bulunan her kula muhakkak Allah tarafindan yardim olur" buyururken isittim. Ben de Allah'in bu yardimini dilerim, dedi (Hkim) [8] Buhr basliktaki bor demenin vcibligi hkmn en-Nis: 58. yetle te'yd etmistir. Ibn Abbs'tan yetteki emnetleri ed etme hkmnn umm ve her trl vazifeleri smil oldugu grs rivayet edilmistir. Cemi' sgasiyle gelmesinden dolayi limler, emnet ile maksad namaz, oru, zekt gibi Allah'in kullan ze- * rinde bulunan veda gibi haklaridir, demislerdir, iste btn bu haklarin ve vazifelerin denip yerine getirilmesi, bu yetle emredilmistir. Bu dnyda denmeyen haklar, kiyamet gnnde alinir. [9] Hadsin basliga uygunlugu "Ancak bir bor (demek) iin hazir tutmakta oldugum dnr mstesna" szndedir. nk bu szde bor demeye ehemmiyet vermeye dellet etmekte olan sey vardir. Hadsin orta kisminin ma'nsi syle de sylenmistir: "ok kimseler vardir ki mal cihetiyle zengindirler, fakat sevb cihetiyle fakirdirler. Ancak mali halkin ihtiycina ve esitli hayir yollarina -eliyle nne, sagina, soluna isaret ederek-syle syle harcayan mstesnadir. yleleri hem mal, hem sevb ynnden zengindirler. Fakat bu seciyyede insanlar maalesef pek azdirlar" [10] Bu hadsin de basliga delleti bundan nce geen hadsin delleti gibidir. Bzilari metindeki "Enl yemurre"dtki "l" ziddir demis; bzisi da "Myesurru-r'nin basinda "m" nfIye ise evet, amma bu "m" mevsle ise hayir, zid degildir demistir (Ayn). [11] Hadsin basliga dellligi, hayvana bedel hayvan verilmesidir. Bu hadsin Mslim'deki rivayetinde Raslullah'in o zttan deve dn aldigi bildirildigi iin basliga uygun bulunmustur. [12] Hads, Alisverisler Kitbi'nda daha genis bir metin ile gemisti. Buradaki rivayet daha kisa oldugu iin, oradaki metinden bzi tamamlayici szler parantez ilerinde verildi. Hadsin basliga dellligi, alacaklarin gzellikle istenmesinin magfirete se-beb olusu hususudur. [13] Bu sekilde isnd etmek, rivayet limlerine gre ta'lk suretinde mevslen rivayet etmektir. Mslim'in bir rivayeti bu mevsllugu daha iyi belirtmektedir: Huzeyfe ile Eb Mes'd bir arada otururken, Huzeyfe yukanki hadsi rivayet etmis, Eb Mes'd da Huzeyfe'yi dogrulayarak: Evet, ben de Raslullah'tan bu suretle isittim, demistir. Bylece bu hadsi iki sahb mevsl olarak rivayet etmis bulunuyorlar. [14] Yn dn almis olan kimse, dn verene, dn almis oldugu deveden daha bygn verir mi? Sorunun cevbi hazf edilmistir; takdiri "Evet, verir "dir. [15] Hadsin basliga delIUigi gayet aiktir. [16] Hadsin basliga dellligi aiktir [17] Bu Cbir hadsinin dellligi ise "Peygamber bana olan borcunu dedi ve fazla da verdi" szndedir. nk borcu fazlasiyle demek, gzel demedir. Bu hads, Namaz Kitabi; "Seferden dnste kilman namaz bbi"nda da ayni isnd ile gemisti. "Cbir dedi ki: Ben bu krti.keseme koydum, yanimdan hi ayirmazdim. Sm askerleri Harre gn Medine'ye geldigi ve Medine'de yagmacilik yaptiklari sirada benden de bu bir krti aldilar" (Kastalln) [18] Hadsin basliga dellligi "Peygamber alacaklilardan hurmaligin mahsln kabul etmelerini ve babami bor bagindan zp temize ikarmalarim istedi" s-zndedir. Bunun beyni syledir: Cbir'in hurmaliginin mahsl babasinin borcundan az idi. Peygamber alacaklilardan, Cbir'in onlarin alacaklarinin asagisinda deme yapmasini ve

http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz
onlarin da babasini bortan zp temize ikarmalarini istedi. Onlar bu teklfi kabul etmeyince Peygamber ertesi gnn sabahinda hurmaliga geldi, hurmalari gz ile grd, hurmaligin mahsl hakkinda bereket duasi yapti. Akabinde Cbir mahsl kesip topladi. Alacaklilara olan borcu tamamen dedi. Peygamber'in bereket dusiyle \)u mahslden bir mikdr sey de artip kaldi (Ayn). [19] Buhr'nin bu baslik ile maksadi-sirf ahde vefa ve mutlak surette borcu vdesinde demek iin, diger ivzlasmalarda cevaz verilmeyen tahmin ve takdir keyfiyetinin borlara vefada tecvz buyuruldugunu meydana ikarmaktir. Nitekim ariyyelerde de zaruret ve ihtiy zerine muzbene alisverisi tecvz edilmistir. Ess i'tibriyle muzbene denilen mbadele de cehlve aldatma bulundugu iin nehyedilmis iken, zaruret sevkiyle bir iki agacin mahsl hakkinda Peygamber tarafindan tecvz buyurulmustur. Iste borlan demekteki muczefe de (yn lp tartmadan, tahminle>deme de) sirf vefa olarak tecvz edilmistir. Buhr bu konudaki cevaz hkmn Cbir'in buradaki hadsiyle isbt etmistir. [20] Hadsin basliga dellligi "Raslullah geldi ve Yahudi'nin alacagi otuz veska bedel bir hurmaligin mahsln almasi iin Yahd ile konustu" szndedir. Raslullah'in Yahudi'ye yaptigi bu teklif, basliktaki konunun cevazina dell olmaktadir. Bir vesk = 60 s' ve her s' Iraklilar1 a gre 1040 dirhem olduguna gre, otuz vesk (30 x 60 = 180 x 1040 = 187.200 dirhem) 4.680 eski okka eder ki, 6.002,324 kg'a esittir. Raslullah'm sahbler arasindan bilhassa Umer'e haber vermesini emretmesi, Cbir'in borcu ile Umer'in pek yakindan ilgilenmesi ve belki de bu hdisenin evvellerinde hazir bulunmus olmasindandir. [21] Buradaki baslik bzi Buhr nushalannda "Bortan Allah'a siginma babi" tarzindadir. Hadsin basliga uygunlugu aiktir. Hadste borlunun rh haleti belg bir veczlikle anlatilmistir: Bunalmis sahis birok zrler sayar, yalan syler, va'dler yapar, sznde durmaz. Bor aslinda ferd ve itima bir ihtiy ile basvurulan meden bir muamele oldugu iin kt degildir. Fakat ok defa ktlklere vesile oldugu iin bortan sakindirilmistir. Bu sebeble srih Ibnu Battal: Bu hads seddi zeryi'in (= gnh yollarini kapatmanin) vucbuna delldir, demistir. [22] Hads borlu olmanin borluya karsi gereken dn vazifeleri yapmaya mni' olmayacagini ifde etmektedir. Baslik da bunu aikliga kavusturmak iin ailmistir. Peygamber'in bortan Allah'a siginmasi ise borcun ktlgnden degil, fakat borlanma zerine sabit olup duracak bir sr derdler ve gailelerden dolayidir [23] Peygamber'in.borlu lenlerin cenaze namazini kilmamasi Islm'in evvelinde idi. el-Ahzb: 6 yetinin inmesinden sonra len m'minlerin borlan Peygamber tarafindan hazneden denerek namazlari kilinmistir. Srih bn Battal: Borlu lenlerin Peygamber tarafindan cenaze namazlarinin kihnmamasi yolunda cereyan edip gelen Peygamber fiili, bu hadslerle neshedilmistir, demistir. Esasen, Buhr'nin bu iki hadsi bu baslik altinda getirmesinin gayesi de budur. Hadslerin basliga uygunluk noktasi da budur. [24] Hads, basligin aynidir. Bu, Havale Kitbi'nda "Zengin zerine havale yaptigi zaman bbi"nda geen hadsin bir parasidir. [25] Yn hakk sahibi hakkini istemeyi tekrar ettigi zaman kinanmaz. [26] Buhr evvel muallak hadsi zikretti, sonra da Sufyn'dan bunun tefsirini zikretti. Bunun basliga uygunlugu "Irzahu" kavlinden alinir. nk Sufyn "Irz" lfzini "Sen benim hakkimi geciktirip uzattin" szyle tefsr etmistir. Bu da, gizli olmayacagi zere bir sz sylemedir. Burada muallak getirilen hadsi Ah-med ile Ishk Msned lerinde; Eb Dvd, en-Nes ve Ibnu Mce Snenlerinde, senediyle Peygamber'e ulastirilmis olarak getirmislerdir. [27] Sufyn'in bu tefsirini de el-Beyhak, el-Faryab yolundan senedli olarak getirmistir [28] Hads, pb basligini iine almakta oldugu iin uygunluk pek aiktir. Hads bu kitbda daha genis olarak gemisti [29] nk hkim huzurunda Iflsi meydana ikan sahis ml tasarruflarindan, hacr, yn men' edilmis bir mahcurdu [30] Sad ibnu'l-Mseyyeb'in bu naklini Eb Ubeyd Kitbu'l-Emvl'de; Beyhak de Snen'de Sad'e varan sahh bir isndla getirmislerdir. [31] Hadsin basliga uygunlugu bilhassa "Alisveriste" szndedir. Bu hadsi ayni sened ve metinle Mslim de Muskaat Kitbi'nda getirmis ve farkli rivayetlerini de gstermistir: Mslim, Muskaat; Mslim Tercemesi, V, 77, 22-(1559). [32] Bu bb basligi ve altindaki Cbir hadsi Nesef nshasinda yoktur. Onun Iin sarihlerin ogu ve bn Battal bunu serh etmemislerdir [33] Hadsin basliga dellligi "Yarin sana gelecegim" szndedir. Bu ta'lk tarzindaki Cbir hadsi yakinda mevslen gemisti. [34] Bb basligina delil olmak zere Buyu' Kitbi'nda gemis olan mdebber hadsini kisaca getirdi. Bu hadsle ilgili aiklama insallah Itk Kitbi'nda da gelecektir. Bu hads, Mslim'in rivayetinde daha tafslli olarak gelmistir. [35] ibnu Umer'in bu ta'lkmi Ibnu Eb Seybe senediyle rivayet etmistir. [36] Bu ta'lki da Abdurrazzk, Ibn Cureyc'den senediyle rivayet etti. Bunun ma'nsi, dnten baska her borcun geri birakilmasi sahh olur. dn verilen seyin ise geriye birakilmasi sahh olmaz, demektir. Eb Hanfe'-nin grs de budur [37] Buhr bu Eb Hureyre hadsini dnte de geri birakmanin cevazina hccet olmak zere zikretmistir. Bu cevaz ise "Bizden ncekilerin serati bizim de seratimizdir" kaaidesi zerine kurulmus bir cevazdir. Fakat bu konuda grs ayriliklari vardir [38] Bu hadsin basliga uygunlugu "Peygamber'e geldim ve kendisinden alacaklilar yaninda bana sefaat etmesini istedim" szndedir. Cbir'in bu meshur "Deve Hadsi" Alisveris Kitbi'nda "lp tartmak satici ve verici zerine (dsen bir vazfe)dir bbi"nda da, sened ve lfizda bzi farklarla gemisti. [39] Buhr buradaki baslikta: Mal zayi' etmekten nehyedilmesi, beyinsizlikte hacr konulmasi, ticar ve her trl meden mnsebetlerde aldatmaciligin ve hlekr-ligm nehyedilmesi esslarini ortaya koymus ve bunlari da Kur'n-i Kerm'den arka arkaya siraladigi drt grup yet ile isbt etmek istemistir. Mal zayi' etmek, mali sebebsiz ve gereksiz yerlerde harcamaktir. Bu bir is-raftir; tasarruf kaaideleri disinda zararli bir harekettir. Bzi limler mah zayi' etmek, mali Allah'a tat yollarinin disinda harcamaktir demislerdir ki, bu daha huss bir anlatistir. Hacr, lgatte mutlak olarak men1 etmek demektir. Fikihta ise yas kklg, delilik, bunaklik, beyinsizlik, isrfilik gibi bir sebebden dolayi belli bir sahsin szl tasarruflarinin geerliliginin hkim hkmyle men' edilmesidir. Hacr edilen sahsa Mahcur denilir. Fikihta ve hukukta hacr konusu ile ilgili genis bilgiler vardir. En-Nis: 5. yetin burada getirilmesi, beyinsizlere mal vermek, o mali zayi' ve heba etmek demek oldugunu anlatmak iindir. Bu yete yapilan tefsirlerin ortak medlul, zerinde huss velayeti bulunan aile baskani, ailenin servetini sefhlige meyilli kadinlarin, ocuklarin, hizmetilerin elinde mahvolmaktan men' edilmis bulundugunu ifde etmektedir.

http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]

Istikraz
[40] Drakutn'nin rivayetine gre, sahblerden Habbn Ibn Munkiz (R) alisveriste dima aldanirmis. Bunun sebebi de Uhud harbinde kafasina bir tas isabet etmis ve bu yzden akl melekelerinde bir derece fetlI olmustu. Bu hads Alisveris Kitbi'nda "Aldatmanin irkinligi bbi"nda da gemisti. Hadsin basliga dellligi, bu ztin alisveriste aldanmasidir ki, bu da mali zayi' etmektir. [41] Bu Mugre hadsi, ahlk ve itima ok kiymetli esaslar ihtiva etmektedir. Buradaki basliga bunlarin hepsi uygundur; bilhassa son fikrasi olan "Mal zayi' etmek" sz basliga ayniyle uygun bulunmaktadir

http://www.enfal.de/buhari/istikraz.htm[11/13/2010 6:51:14 AM]