1.

GİRİŞ

1.1.ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPLERİ

Isı değiştiricileri, farklı sıcaklıklardaki iki veya daha fazla akışkan arasında
ısıl enerjinin değişimini sağlayan cihazlardır. Isı değiştiricileri; transfer prosesine,
yüzey kompaktlığına, konstrüksiyon geometrisine, akış düzenlemesine, akışkan
sayısına, ısı transfer mekanizmalarına ve uygulama alanlarına göre sınıflandırılırlar.
Isı değiştiricileri, konstrüksiyon geometrisine göre 4 temel sınıfa ayrılır:
a- Borusal ısı değiştiricileri
b- Plakalı ısı değiştiricileri
c- Genişletilmiş yüzeyli ısı değiştiricileri
d- Rejeneratif ısı değiştiricileri
Borusal ısı değiştiricileri, esas olarak borulardan yapılırlar. Bir akışkan
borunun içerisinden akarken, diğer akışkan borunun dışından akar. Boru çapı, boru
sayısı, boru uzunluğu, boru adımı ve boru düzenlemesi değiştirilebilir. Bu nedenle
borusal ısı değiştiricilerin dizaynlarında oldukça esneklik vardır. Borusal ısı
değiştiricileri; çift borulu, gövde borulu ve spiral borulu ısı değiştiricilerinden
oluşmaktadır.
Plakalı ısı değiştiricileri, akış kanallarını oluşturan ince plakalardan
yapılırlar. Bunlar, gaz, sıvı veya iki-fazlı akımların herhangi bir kombinasyonu için
ısı transfer etmek amacıyla kullanılırlar. Contalı-plakalı, spiral plakalı ve lamelli
tiplerinden oluşmaktadır.
Genişletilmiş yüzeyli ısı değiştiricileri, ısı transfer alanını artırmak amacıyla
esas ısı transfer yüzeyi (borusal veya plakalı) üzerinde kanatçıklar veya ilaveler
bulunan ısı değiştiricileridir. Gaz tarafındaki ısı tasınım katsayısı, sıvı tarafındaki ısı
tasınım katsayısından çok düşük olduğundan, kanatçıklar gaz tarafında
kullanılır. En yaygın tipleri plakalı-kanatlı ve borulu-kanatlı ısı değiştiricileridir.
Rejeneratif ısı değiştiricileri, periyodik akışlı ısı değiştiricileridir. Bu ısı
değiştiricilerine “Rejeneratorler” de denilmektedir. Rejeneratorlerde, ısı önce
sıcak akışkan tarafından bir ortamda depo edilir, daha sonra soğuk akışkana
verilir. Isı geçişi dolaylıdır.

1
 1.2.Çift borulu ısı değiştiricileri
Çift borulu ısı değiştiricileri en basit ısı değiştirici tipidir. Bir borunun daha
büyük çaplı bir boru içerisine eşmerkezli olarak yerleştirilmesi ile elde edilir.
Akışkanlardan biri içteki borudan akarken, diğeri dışarıdaki borudan akar. Bu ısı
değiştiriciler, istenen basınç düşümü ve sıcaklık farkı gereksinimlerini karşılamak
için çeşitli seri ve paralel konfigürasyonlar seklinde düzenlenebilir. İçteki boru tek
veya çok borulu olabilir. Eğer halkadaki ısı tasınım katsayısı düşükse eksenel
kanatçıklara sahip iç boru (veya borular) kullanılabilir.
Avantajları:
-Isıl kapasiteyi ve ısı geçiş yüzey alanını artırmak için seri halde montajları
yapılabilir.
-Karşıt akış elde etmek kolaydır.
-Yüksek basınçlara dayanabilir.
-Standart modüler konstrüksiyona sahiptir.
-Bakımı ve tamiri kolaydır.
-Temizlenmesi kolay olduğundan, özellikle kirletici akışkanlar için uygundur.
-Piyasadan kolay şekilde bulunabilir.
-Bir çok metal ile imal edilebildiğinden akışkan sınırlaması çok azdır.
Dezavantajları:
-Özellikle küçük kapasiteler için uygundur.
-Yüksek ısıl kapasiteler (1 MW’dan daha fazla) için pahalıdır.

2
 2.MATERYAL ve METOT

2.1.Materyal
Deneyde Armfield marka çift-borulu ısı değiştirici düzeneği kullanılmıştır.
Sıcak ve soğuk akışkan olarak ise su kullanılmıştır.

2.2Metot
Deney düzeneği ilk olarak vanalar ile paralel akış konumuna getirilir. Sıcak
su 60°C’ ye ayarlanır ve soğuk su musluğu açılarak soğuk suyun ısı değiştiricide
akışı başlatılır. Önceden belirlenen hacimsel akış hızlarına göre akışkanın hızları
ayarlanır. Daha sonra düzeneğin üzerindeki vanalar yardımı ile zıt akış konumuna
getirilir ve aynı işlemler tekrarlanır. Çizelge halinde kaydederek akış rejimlerine
göre ısı transfer katsayısı, ısı transferi, verim hesaplanır.

3
 3.BULGULAR ve TARTIŞMA

Paralel Akış İçin:

Sıcak Akışkan 1. veriler:

Thg, = 60,5 º C
Thç, = 50,5 º C

Ortalama Sıcaklık:

Th , g +Th ,ç 60 ,5 + 50 ,5
Th,ort= = = 55 ,5 º C
2 2

T = 55,5 º C ’deki suyun özellikleri:

ρ = 985,655 kg /m3
μ = 5,025 × 10-4 kg /ms
k = 0,6503 W /mK
Pr = 3,37

Di = 13,6 mm = 13,6 × 10-3 m

Q = 1,5 lt / dk = 1,5 × 10-3 m3 / dk = 2,5 × 10-5 m3 / s

2
 13, 6 × 10−3 
Ai = π .r = π . 
2 −4
 = 1, 45*10 m
2

 2 
Q
V = = 0,172m / s
A

ρVD 985 ,655 × 0,172 × 0,0136

Re = = = 4591
µ 5,025 ×10 −4

Re=4591 > 4000 Kargaşalı Akış

Kargaşalı Akış için Isı Transfer Katsayısı:

h.D i
= 0,023.N [ ⋅Re
. ]N [ ]
0,8 n
N Nu = Pr
k
Akışkan Soğuduğu için n = 0,3 olur

4
 h × 0,0136
= 0,023 × ( 4591 ) × ( 3,37 )
0 ,8 0,3
NNu = 0,6503  h =1346 W/m2K

Soğuk Akışkan 1. veriler:

Tc g, = 21 º C
Tcç, = 36 º C

T = 28,5 º C ’deki suyun özellikleri:

ρ = 996,12 kg / m3
μ = 8,31 × 10-4 kg / m.s
k = 0,6137 W / m.K
Pr= 5,67

Hidrolik Çap:

4 × Islat ıslat lan

DH = Islat ıslat evre = D0 − Di

DH = (22 - 2 x 0,9) - 15 = 5,2mm = 0,0052 m

2
 0,0052 
A = π × r 2 = π × −5
 = 2,12 ×10 m2
 2 

Q = 1 lt / dk = 1 × 10-3 m3 / dk = 1,67 × 10-5 m3 / s

Q 1,67 ×10 −5
V= = = 0,78 m/s
A 2,12 ×10 −5

ρVD 996 ,12 × 0,78 × 0,0052

Re = = = 4891
µ 8,31 ×10 −4

Re=4591 > 4000 Kargaşalı Akış

Kargaşalı Akış için Isı Transfer Katsayısı:

hD H
= 0,023 × ( N Re ) × ( N Pr )
0 ,8 n
N Nu =
k

Akışkan ısıtıldığı için n = 0,4 olur.

h × 0,0052
= 0,023 × ( 4891 ) × ( 5,67 )
0 ,8 0, 4
N Nu = 0,6137  h = 1857 W/ m2K

5
 RT = Ri + Rduvar + Rd

1 ln ( Dd / Di ) 1
RT = + +
hi Ai 2 × π × k × L hd Ad

L = 1,5 m k = 0,651 W/ mK Ai = 1,45x10-4 m2 Ad= 2,12x10-5 m2

1 ln ( 0,0075 / 0,0068 ) 1
RT = + + =30,53
1346 ×1,45 ×10 −4
2 × π × 0,651 ×1,5 1858 × 2,12 ×10 −5

K/W

Logaritmik Ortalama Alan:

Ad − Ai
ALM=
ln ( Ad / Ai )

π (0, 015) 2
π (0, 013, 6) 2
Ad = − = 3,14 ×10−5 m 2
4 4

π (0,0136) 2 −4
Ai = = × 10
1, 452 m2
4

3,14 ×10 −5 −1,452 ×10 −4

ALM =  3,14 ×10 −5  = 7,45 x 10-5 m2
ln  
1,452 ×10 −4 
 

1 1 1
R = UA  U = RA = = 440 W/m2K
LM LM 30 ,53 × 7,45 ×10 −5

Paralel ve zıt akışlı ısı değiştiricilerinde toplam ısı transfer katsayısı değeri
birbirine çok yakın çıktı. Buradan da görüyoruz ki akışın paralel ya da zıt olması
toplam ısı transfer katsayısında önemli bir değişiklik yaratmıyor. Zıt yönlü ısı
değiştiriciler paralel yönlü ısı değiştiricilere göre daha verimlidir.

4.SONUÇLAR

6
Paralel akış konumunda sıcak ve soğuk akışkanlar için hesaplanan değerler;

Qh , (L/dk) Qc , (L/dk) hi , (W/m2-K) hd , (W/m2-K) U , (W/m2-K)

1,5 1 1346 1857 440
1,5 2 1338 2427 458
3 1 2364 1914 439
3 2 2355 2368 507

Zıt akış konumunda sıcak ve soğuk akışkanlar için hesaplanan değerler;

Qh , (L/dk) Qc , (L/dk) hi , (W/m2-K) hd , (W/m2-K) U , (W/m2-K)

1,5 1 1325 1878 450
1,5 2 2302 2396 471
3 0,8 2364 1847 432
3 2,1 2324 2489 514

5. DENEYİN ELEŞTİRİSİ VE ÖNERİLER

Soğuk akışkan için musluk suyu kullanılmıştır. Musluk suyunun akışı sabit
tutulamamasından dolayı debiyi sabit tutmak zorunda kaldık. Bu sonucumuzu
etkilemektedir. Deney düzeneğinde musluk suyunun akış rejimi sabit tutulan bir
sistem olması gerekiyordu.
Deneyde su sıcaklıklarının ölçümleri analog olarak gerçekleştirilmiştir. Bu
nedenle kişisel hatalar ön plana çıkabilmektedir. Bunun yerine deney düzeneğinde

7
dijital termometreler kullanılsaydı kişisel ölçümlerden doğacak hataların önüne
geçilebilirdi.

6.KAYNAKLAR

1.www.mmo.org.tr/resimler/ekler/7e62166fc8586df_ek.pdf?dergi=23
ERİŞİM TARİHİ : 20/04/2009

8
 7.EKLER

T ρ µ k Pr
54,25 987,1259 0,000534 0,648774 3,450809
57,25 985,7446 0,000507 0,652508 3,257644
55,75 986,4353 0,000521 0,650641 3,354227
54 987,241 0,000536 0,648463 3,466906
53,75 987,3561 0,000539 0,648151 3,483004

9
57 985,8597 0,000509 0,652196 3,273741
55,75 986,4353 0,000521 0,650641 3,354227

T ρ µ k Pr
27 996,3541 0,000855 0,61137 5,852703
31,5 995,6649 0,000783 0,618424 5,293243
28 996,2009 0,000839 0,612938 5,728378
29,5 995,9712 0,000815 0,615289 5,541892
26,75 996,3923 0,000859 0,610978 5,883784
33,5 995,3586 0,000751 0,621559 5,044595
28,75 996,086 0,000827 0,614114 5,635135

Deneyde Kullanılan eşitlikler:

• Reynolds Sayısı:

D.V .ρ
Re =
µ

• Katmanlı Akış İçin Isı Transfer Katsayısı:

1/ 3 0 ,14
h.D  D µ 
Nu = = 1,86.Re . Pr .  ⋅ b 
k  L  µw 

• Kargaşalı Akış İçin Isı Transfer Katsayısı:

h.D i
= 0,023.N [ ⋅Re
. ]N [ ]
0,8 n
N Nu = Pr
k

• Geçiş Bölgesi İçin Isı Transfer Katsayısı:

2/3 0 ,14
 hi   Cp.µ  µ 
Jh =   ⋅   ⋅  w 
 Cp ⋅ ρ ⋅ V   k   µb 

10
 • Isı Değiştiricide Toplam Isıl Direnç:

Rtop = Ri + Rdu var + Rd

Dd
ln( )
1 Di 1
Rtoplam = + +
hi . Ai 2.π .kb .L h0 . A0

1
Rtop =
U ×A LM

• Logaritmik Sıcaklık Farkı:

∆T1 − ∆T2
∆TLM =
∆T
ln( 1 )
∆T2

Q = Ui. ALM .∆TLM

• Verim:

QAlınan − Qverilen
% Qverim = × 100
Qverilen

Tablo 1. Paralel akış konumunda okunan sıcaklık değerleri

Qh, (L/dk) Qc, (L/dk) T h,g (°C) T h,ç (°C) T c,g (°C) T c,ç (°C)

1,5 1 60,5 50,5 21 36

1,5 2 60,5 54 21 42

3 1 60,5 51 21 35

3 2 60,5 48 21 33

11
Tablo 2. Zıt akış konumunda okunan sıcaklık değerleri

Qh, (L/dk) Qc, (L/dk) T h,g (°C) T h,ç (°C) T c,g (°C) T c,ç (°C)
1,5 1 60 48 22 37
1,5 2 60,5 53,5 22 45
3 0,8 60,5 51 21,5 36
3 2,1 60,5 47 21,5 32

12