BLG TEKNOLOJLER VE LETM KURUMU

BULUT BLM

Ankara, Kasm 2013

NDEKLER
YNETC ZET ................................................................................................................... i 1. 2. GR ................................................................................................................................. 1 BULUT BLME GENEL BAKI .............................................................................. 3
2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 BULUT BLMN TANIMI .......................................................................................................................... 3 BULUT BLMN GELM ....................................................................................................................... 4 BULUT BLME DUYULAN HTYA ......................................................................................................... 7 BULUT BLMN BLEENLER ................................................................................................................. 7 BULUT BLM ZERNDEN SUNULAN HZMETLER ................................................................................... 8 BULUT BLM KULLANIM SENARYOLARI ............................................................................................... 9 BULUT BLMN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI .................................................................................. 10

3.

ABDE BULUT BLM LE LGL GELMELER ............................................ 11

3.1 ABDE BULUT BLM LE LGL EKONOMK BEKLENTLER ................................................................... 11 3.1.1 ABDE BULUT BLM PAZARI .......................................................................................................... 13 3.1.2 BULUT BLMN GELMN ENGELLEYC FAKTRLER .................................................................. 13 3.2 ABNN BULUT BLM STRATEJS ........................................................................................................ 15

3.2.1 STANDARTLAR ................................................................................................................................... 17 3.2.2 SZLEMELER .................................................................................................................................... 18 3.2.3 AVRUPA BULUT BRL PLATFORMU ............................................................................................. 18

4.

TRKYEDE BULUT BLM ................................................................................. 19

4.1 4.2 4.3 KAMUDA BULUT BLM ........................................................................................................................ 19 ZEL SEKTRDE BULUT BLM ............................................................................................................. 20 ANKET ALIMASI................................................................................................................................... 22

5.

DEERLENDRME VE SONU................................................................................. 28

KAYNAKLAR ........................................................................................................................ 30

TABLOLAR LSTES
TABLO 3-1: ABDE BULUT BILIIM ILE ILGILI TEVIKLER ..................................................................................... 18 TABLO 4-1: MTERI SAYISI VE GELIR DAILIMI ................................................................................................. 25 TABLO 4-2: KAPASITE VE KULLANIM ORANI .......................................................................................................... 25

EKLLER LSTES
EKIL 2-1: NIST TANIMINA GRE BULUT BILIIM .................................................................................................. 3 EKIL 2-2: BULUT BILIIMIN GELIIMI .................................................................................................................... 6 EKIL 2-3: BULUT BILIIM BIIMLERI ..................................................................................................................... 6 EKIL 3-1: 2020 YILINDA KI FARKLI SENARYOYA GRE BULUT BILIIM BYKLKLERI ................................... 12 EKIL 3-2: ABDE GENEL BULUT PAZARI BYKL, 2011 VE 2014................................................................. 13 EKIL 3-3: BULUT BILIIM KULLANIMINI ETKILEYEN FAKTRLER (%) ................................................................ 14 EKIL 4-1: GELEN CEVAPLARIN DAILIMI ............................................................................................................. 23 EKIL 4-2: BULUT BILIIM HIZMETI ....................................................................................................................... 23 EKIL 4-3: VERI MERKEZLERININ LKELER ARASINDA DAILIMI ........................................................................ 24 EKIL 4-4: TRKIYEDEKI VERI MERKEZLERININ DAILIMI ................................................................................. 24

YNETC ZET Bilgi a ile birlikte, pek ok kamu ve zel sektr kuruluunda, Bilgi ve letiim Teknolojileri (BT) kullanm hzla ykselmektedir. Ayn zamanda, Kk ve Orta Byklkte letmeler (KOB) bata olmak zere kurum ve kurulularn, bir yandan yrtmekte olduklar faaliyetlerde BT kullanmn arttrd, dier yandan da BT maliyetlerini optimize etmelerini amalayan teknoloji ve hizmetlere ihtiya duyduklar grlmektedir. Bu balamda, son yllarda, sz konusu ihtiyacn giderilmesine ynelik yeni bir hizmet modeli olan bulut biliim kavram gndeme gelmitir. Bulut biliim, yeni ortaya kan bir teknolojiden ziyade, mevcut BT imknlar kullanlarak sunulan yeni bir biliim hizmet modelidir. Sz konusu hizmet modeli, hizmet alan tarafa; yatrm, bakm, enerji ve personel maliyetlerini azaltma, bilgi ilem kapasitesini arttrma ve leklenebilirlik ve esneklik gibi avantajlar sunmaktadr. ABde 2011 ylnda genel bulut ierisinde yazlm hizmetlerinin pay 3,5 milyar Avro iken 2014 ylnda bu rakamn 8,2 milyar Avro olmas beklenilmektedir. Bununla birlikte ABde 2014 ylnda genel bulut pazarnn yaklak 11 milyar Avro bykle ulaaca tahmin edilmektedir. IDC tarafndan yaplan analizlere gre Trkiyede 2011 ylnda bulut biliim hizmetlerinin verilmesine ynelik yaplan toplam pazar harcamalarnn 27,78 milyon ABD Dolarna ulat tahmin edilmekte ve 2012-2016 dneminde yllk % 49,3 artla 200 milyon ABD Dolarn amas beklenilmektedir. AB bulut biliim pazarna ynelik yaplan ekonomik analizler erevesinde bulut biliimin nndeki engellerin kaldrlmasna ynelik mdahaleci bir yaklamn benimsenmesi durumunda, bulut biliim pazarnn daha gl bir ekilde geliebilecei ngrlmektedir. IDC tarafndan gelitirilen modele gre, herhangi bir mdahale olmamas durumunda 2020 ylnda bulut biliimin AB ekonomisine 88 milyar Avro, 2015-2020 dneminde ise toplam 357 milyar Avro seviyesinde bir katkda bulunabilecei ngrlmektedir. Bulut biliim hakknda bir eylem plan erevesinde hareket edilmesi, dier bir ifadeyle mdahaleci olunmas durumunda, 2020 ylndaki ekonomiye katk miktarnn 250 milyar Avro ya kadar olabilecei, 2015-2020 dneminde ise sz konusu katknn 940 milyar Avro seviyesinde gerekleebilecei beklenilmektedir. i

Yaplan bu alma kapsamnda 11. Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme urasnda Haberleme Komisyonu tarafndan hazrlanan Bulut Biliim Raporundan da istifade edilmi olmakla beraber, bu raporda zellikle AB uygulamalar ve dzenleme planlamalar incelenmi, ayrca BTK tarafndan yetkilendirilmi iletmeciler arasnda bulut biliim kullanmna ve yaygnlna ilikin yaplan anket sonular deerlendirilmitir. Bulut biliimin geliimine hz katabilecek unsurlar arasnda hesap verilebilirlik, tketici haklar, verilerin korunmas, tevikler, standardizasyon hususlar yer almaktadr. Bu kapsamda, Trkiye BT pazarnda, birlikte alabilirlik ve veri tanabilirliine ilikin dzenlemelerin yaplmas, abonelik szlemelerinin gelitirilmesi, bulut ibirlii platformunun oluturulmas ile ilgili ilemlerin ABye paralel olarak dzenlenmesinin Trkiyede bulut biliimin geliimine pozitif etkide bulunaca ngrlmektedir.

ii

1. GR Uzakta konumlandrlm bilgisayarlara nternet zerinden eriilerek; verilerin saklanmas, ilenmesi ve kullanlmas bulut biliim olarak tanmlanabilmektedir. Bulut biliim sayesinde, kullanclar daha dk bilgi teknolojileri maliyetleri ile veriler zerinde ilem yapabilmektedirler. Herkesin her yerden istedii bilgiye eriebilmesi nternet ile salanabiliyorken, yksek bilgi ilem gcne bulut biliim ile ulalabilmektedir. nternet gibi bulut biliim de teknolojik bir gelime olmakla birlikte, dnya genelinde halen balang aamasndadr. Konuya ilikin teknik standartlar ve yasal dzenlemelerin yetersizlii; hizmet kalitesi ve gvenilirliine, hizmet sunan tarafa ait veri merkezlerinde saklanan, hizmet alc tarafa ait kiisel verilerin veya ticari srlarn gizliliine ve toplu halde saklanan verilerin gvenliine ynelik ihlallere daha kolay hedef olunabilmesi gibi bir takm glkleri de beraberinde getirmektedir. 11. Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme urasnda Haberleme Komisyonu tarafndan hazrlanan Bulut Biliim Raporunda bulut biliime ilikin genel bilgilendirme salanrken, bu raporda bulut biliime zel olarak bir anket almas gerekletirilmi ve lkemize zg dinamikler dikkate alnarak, sz konusu pazarda muhtemel gelimelerin neler olabilecei ve bu kapsamda AB dzenlemeleri ile paralel ekilde gz nnde bulundurulmas gereken unsurlara yer verilmitir. Trkiye bulut biliim kullanmna ynelik olarak genel eilimi belirleyebilmek iin yaplan anket sonularna gre, iletmeci hviyetine sahip kurulularn bulut biliim imknlarndan yeterli lde yararlanamad grlmektedir. Bu kapsamda, tarife ve veri gvenlii gibi genel dzenleyici kurallarn tketici beklentilerine uygun bir ekilde yaplandrlmas durumunda, bulut biliim pazarna ynelik ciddi bir talebin uzun vadede oluabilecei deerlendirilmektedir. Bu rapor kapsamnda lkemizde bulut biliimin sorun ve darboazlar ile gelecek ngrleri hakknda bilgi verilerek mevcut durum itibariyle takip edilmesinde fayda grlen hususlar belirtilmitir. Bu erevede, raporun ikinci blmnde; bulut biliim hakknda genel ve teknik bilgilere yer verilmitir. Raporun nc blmnde ABde bulut biliim pazarna ilikin 1

stratejiler incelenmitir. Raporun Trkiyede bulut biliim balkl drdnc blmnde; kamu ve zel sektrdeki bulut biliimin mevcut durumu ve gelecek beklentileri ele alnmtr.

2. BULUT BLME GENEL BAKI 2.1 Bulut Biliimin Tanm Biliim sektrnde son dnemin popler konularndan olan bulut biliimin tek bir tanm bulunmamakla birlikte, en ok benimsenen ve ilgili kaynaklarda sklkla atf yaplan bir tanm Amerika Birleik Devletleri Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstits (NIST, 2009) tarafndan yaplmtr. NIST tarafndan oluturulan sz konusu tanma gre; Bulut biliim, yaplandrlabilir biliim kaynaklarndan oluan ortak bir havuza, uygun koullarda ve istee bal olarak her zaman, her yerden eriime imkn veren bir modeldir. Sz konusu kaynaklar (bilgisayar alar, sunucular, veri tabanlar, uygulamalar, hizmetler vb.) asgari dzeyde ynetimsel aba ve hizmet alc-hizmet salayc etkileimi gerektirecek kolaylkta tedarik edilebilmekte ve elden karlabilmektedir. Bu model eriilebilirlii desteklemekte ve ekil 2.1.de gsterilen, be temel unsur, hizmet sunum modeli ve drt konumlandrma (deployment) modelini kapsamaktadr." ekil 2-1: NIST Tanmna Gre Bulut Biliim

Kaynak: NIST, 2009.

ok farkl tanmlar olmakla birlikte, bulut biliimin yeni bir biliim hizmet modeli olmas ve bu modelin hizmet alc tarafa BT yatrmlarn diledii zaman arttrabilme veya azaltabilme ve BT kaynaklarn kulland kadar deme (pay per use) imkan sunmas her tanmn ortak noktasdr.

Bulut biliimin nemli zelliklerine aada yer verilmektedir (EC, 2012): Donanm (bilgisayarlar, saklama niteleri), bulut biliim salaycs tarafndan sunulmaktadr. Bulut biliim hizmeti iin gerekli donanm, bilgisayarlarn oluturduu ebeke tarafndan dinamik olarak optimize edilmektedir. Donanm kullanmnn optimize edilmesi iin bulut biliim salayclar, kullanclarn oluturduu trafii, genellikle veri merkezleri veya bilgisayarlar arasnda datarak dengelemektedirler. Uzaktaki donanm, verileri saklama ve ileme grevlerini yrtrken, e-posta hesaplarnda olduu gibi, farkl uygulamalar zerinde kullanlabilmesini de salamaktadr. Kullanclar PC, dizst ve tablet bilgisayarlar ve akll telefonlar ile yer ve konum fark etmeksizin bilgilerine eriebilmekte ve yazlmlarn kullanabilmektedirler. Bulut biliimin katman; donanm, platform ve uygulama yazlmdr. Kullanclar genellikle kullandklar kadar deme yapmaktadrlar. Kullancnn ihtiya duyduu kapasite art saniyeler mertebesinde salanabilmektedir. 2.2 Bulut Biliimin Geliimi 1960 ve 1970lerde, biliim ihtiyalar sadece byk lekli kurum ve kurulular tarafndan edinilebilen ve kiisel ilemlerden ziyade, byk apl ve youn ilemlerde kullanlan oda byklndeki ana bilgisayarlar (mainframe) kullanlarak karlanmaktayd. stelik sz konusu ilemler gerek zamanl olmamakla birlikte, kullanclar sadece kendileri ile ana bilgisayarlar arasnda arayz grevi gren terminaller aracl ile bu ana bilgisayarlar kullanmaktaydlar (Mirzaolu, 2011). 1980lerde, nceden ilevsiz olan terminaller, bellek ve ilemci kapasiteleri ile performanslarnn artmas ve fiyatlarnn dmesi sonucunda kiisel bilgisayar (PC) olarak kullanlmaya balanmtr. nceleri ana bilgisayarlarn elinde olan kontrol, kullanclarn kendi PCleri zerinde eitli kiisel ilemleri yapabilmeye balamalar ile kullanclarn eline gemitir. Bunun sonucu olarak, biliim hizmetlerinin sunum modeli merkezilikten syrlp, datk bir hale gelmi, PC donanm, iletim sistemi ve kiisel uygulama yazlm alanlarnda ok byk sektrler olumutur. 4

1990larda, PCler kaynaklarn paylamn ve performanslarn artrmn salayan yerel alan alar (LAN) zerinden haberlemeye balamtr. Bunun sonucu olarak kurum ve kurulular kendilerine ait sunucu bilgisayarlardan oluan bir sistem odas bulundurmaya ve iletmeye balamlardr. 1990larn sonunda ise, uzaktaki kaynaklar ve uygulamalar paylamak amacyla birbirlerine balanan LANlar nterneti oluturmulardr. lk balarda haberleme salamak amacyla kullanlan nternet, bant genilii (bandwidth) ve balant hzndaki art ile balant cretlerindeki d sayesinde temelde ierik paylamna dnk olarak kullanlr hale gelmitir. erik, yer ve nternet servis salaycl gibi yeni i alanlar oluturulmasn salayan nternet, mevcut iletmeler iin yeni bir pazarlama kanal ilevi grmeye de balamtr. Kurum ve kurulular kurumsal ilemlere hizmet eden sunucularn yan sra eposta, web, anti-virus vb. sunucular da bulundurmaya balamlardr. eitli gvenlik sorunlarna yol aan yaygn nternet kullanm, kurum ve kurulular asndan LAN gvenlii konusunda da sorumluluklar yklemitir. Bu yllarda, biliim hizmetlerinin sunum modeli daha da datk bir hal almtr. 2000lerde, biliim hizmetlerinde satn alma, bakm, iletim, iklimlendirme, enerji, gvenlik, ilgili personel vb. masraflarn azaltmaya ynelik araylar, biliim hizmetlerinin d kaynak kullanm (outsourcing) yoluyla alnmas fikrini ortaya karm ve bu balamda, datml biliim (grid computing), kamu hizmeti biliimi (utility computing) ve barndrma (hosting) gibi hizmetler gelimitir. Datml biliim, homojen olmayan BT kaynaklarnn (sunucular, depolama sistemleri ve a elemanlar vb.) ortak bir havuzda toplanmas (zgara-grid) ve bu havuzdan oluan sanal sistemin tek bir biliim sistemi eklinde kullanclara sunulmasdr. Bu uygulamalarn, "kullandn kadar de" mantyla, kamuya ak veya bir kurulua zel olarak sunulmas ise kamu hizmeti biliimi (utility computing) olarak tarif edilmektedir. Ancak, belli oranda zm salayabilen datml biliim, kamu hizmeti biliimi, barndrma ve benzeri hizmetler, kendi kendine hizmet (self service) ve ihtiyaca gre kapasite arttrma gibi zellikleri salayamam ve bulut biliimin douuna zemin hazrlamtr. Bilgi teknolojilerindeki geliim sonucu ilemcilerde ve genibant bilgisayar a eriimindeki hzlanma ve fiyatlardaki ucuzlama, sanallatrma teknolojilerinde, ynetim ve sre 5

otomasyonunda hzl gelime ve veri merkezlerinin endstriyel lekli biliim hizmeti fabrikalarna dnmesi bulut biliim modelinin domasna yol amtr. Ana bilgisayarlardan, bulut biliimin douuna kadar olan geliim sreci ekil 2.2'de gsterilmektedir (Mirzaolu, 2011). ekil 2-2: Bulut Biliimin Geliimi

Kaynak: Furth ve Escalante (2010).

Bulut biliim altyap asndan incelendiinde farkl biimde deerlendirilebilir (ekil 2).

ekil 2-3: Bulut Biliim Biimleri

Kaynak: 11. Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme uras, Bulut Biliim Raporu (2013)

2.3 Bulut Biliime Duyulan htiya Son yllarda veri kullanmnda grlen artlar sayesinde verinin elde edilmesi ve zerinde analizler yaplarak genel deerlendirmelerde bulunulmas daha kolay hale gelmitir. Veri art hzna paralel olarak, verilerin depoland donanmlarda da kilobayt (kB) seviyesinden petabayt (PB) seviyesine kan nemli gelimeler yaanmtr. Bilgisayar teknolojisindeki hzl gelime ve artan talebin sonucu olarak bilgisayar fiyatlarnda reel olarak bir azalma meydana gelirken kapasitelerinde de art salanmaktadr. Bilgisayarlar nce masastne, daha sonra da diz st ve tablete dnmtr. Donanm ve yazlm konusunda alan ok sayda firma kurulmutur. Yine ok sayda kamu kurum ve kuruluu bu konulara eilmi ve yazlm, donanm talebi olumasna katk salamtr. Yatrm maliyetini aalara ekmek amacyla kurum ve kurulular bulut biliim teknolojilerine ynelmektedirler. Ayrca uydu verileri ya da dier klasik yntemler kullanlarak elde edilen ok byk boyuttaki verilerin zel yazlmlar kullanlarak analiz edilmesine, sonularn paylalmasna ve gvenli ortamlarda saklanmasna gereksinim duyulmaktadr. Bu nedenle bulut teknolojilerini kullanan kurum ve kurulular ile zel firmalarn says hzla artmaktadr. Bir fabrika elektrik ebekesine balandktan sonra sadece ebekeden gelen elektrik enerjisini nasl harcayaca ile ilgilenmekte, sz konusu enerjinin nasl retildii ile ilgilenmeye ihtiya duymamaktadr. Elektriin retilmesi ve kendisine sunulmas, elektrik ebekesinin bakm ve idamesi baka taraflarn sorumluluundadr. Bulut biliimde de, hizmet alclarn, kullandklar BT kaynaklarnn nerede, ne ekilde altklar ve soutulduklar, almalar iin ne kadar personelin grevli olduu gibi hususlar ile ilgilenmelerine gerek olmayp, sz konusu hususlar hizmet salayc tarafn sorumluluundadr (etin vd, 2013). 2.4 Bulut Biliimin Bileenleri Bulut biliim hizmet modelinde birbirleriyle etkileim halinde bulunan paydalar bulunmaktadr (Yksel, 2012): Tketici: Yazlm, platform ya da altyap servisleri gibi servis salaycnn sunduu hizmetleri kullanan kurum ya da bireylerdir. Genellikle abone olunan servisler 7

kullandka de modeline gre kullanlr. Abonelik, program ierisinde salanan web arayz ya da programlama arayzleri (API) ile gerekletirilir. Tketici, hizmet seviyesi anlamas (SLA) ya da kontrat esasna gre servis salayc ile alabilir ve gerekletirecei fonksiyona ya da role gre farkl kullanc arabirimi ya da programlama arayz kullanabilir. Servis salayc servisin kullanlabilmesi ve kullanrken oluan problemlerin giderilebilmesi iin kullancya gerekli yardm salar. Servis Salayc: Servis salayc, servisi planlayp kurar ve tketiciye ulatrr. Sunulan servisler temel olarak, altyap (IaaS), platform (PaaS) ve yazlm (SaaS) servisleridir. Servis gelitiricilerce gelitirilen uygulama ve servisler bunlarn zerine kuruludur. Servis Gelitirici: Servis gelitirici, servis salayc tarafndan sunulan temel servisleri alr ve yeni uygulama ya da servisler oluturur. Bu hizmet iin servis salayc tarafndan servis oluturma, yaynlama ve izleme fonksiyonlarnn salanmasna gereksinim duyar. Oluturulan servisle ilgili analitik bilgi gelitirici iin nemlidir ve servis salayc tarafndan salanmaldr. 2.5 Bulut Biliim zerinden Sunulan Hizmetler Bulut biliim hizmet datm SaaS, PaaS ve IaaS olmak zere temel hizmet modelinden olumaktadr (NIST, 2011a). Sz konusu hizmet sunum modellerine ilikin aklamalara aada yer verilmektedir: Servis olarak yazlm (SaaS): SaaS, servis salayc tarafndan sunucu zerinde bulundurulan yazlm uygulamasnn birden fazla kii veya kurulua kullanma sunulmasdr. Bu hizmetle kurulular lisanslama ve yazlm maliyetlerinden kurtularak daha ucuza ayn kullanm ekliyle kullandklar kadar cret deyerek bulut biliim hizmetlerine sahip olmaktadrlar. Kullanc kurma, bakm, lisans gibi sorunlarla uramamakta ve bu iler iin kaybedilen zaman ve maliyet de kendiliinden ortadan kalkmaktadr (Ebem, 2013). Servis olarak platform (PaaS): PaaS, servis salayc tarafndan mteriye kendi uygulamasn gelitirip, altrabilecei bir platform ile tamamlayc servislerin ve gerekli teknolojik altyapnn sunulmasdr. Kullancnn kendi kurduu uygulama dnda, platform altyapsn oluturan bileenler zerinde herhangi bir kontrol ve ynetim imkn yoktur (Yksel, 2012). 8

Servis olarak altyap (IaaS): IaaS, mterinin ihtiya duyduu temel biliim kaynaklarn (ilemci, depolama, a kayna vb.) kendisinin yaplandrabilmesi ve bunlarn zerine ihtiyac olan iletim sistemi ve uygulamalar kurabilmesidir. Mterinin alt yap zerinde ynetimi ve kontrol bulunmamakta, iletim sistemi seviyesinde sisteme tam bir hkimiyeti bulunmakta ve firewall gibi baz a bileenlerini ynetebilmektedir (Yksel, 2012).

2.6 Bulut Biliim Kullanm Senaryolar Bulut biliimin kullanmna ynelik bireysel, kurumsal, tekil, oul ve servis olmak zere aada zetlenen 5 farkl kullanm senaryosu bulunmaktadr. Bireysel Kullanm: Bu senaryoda servis salayc tarafndan salanan bulut hizmetini kullanan tketicidir. Tketici, servisin nasl oluturulduu ya da nasl alt ile ilgilenmez. Kullandka de en yaygn kullanlan i modelidir. Kurumsal Kullanm: Kurumsal kullanm; kuruluun son kullanclara (alanlar, i ortaklar, mteriler, vb.) kullandrmak amacyla bulut servislerinden faydalanmas (elektronik posta ya da veri paylam servisleri), kurulu tarafndan veri saklama, yedekleme ve veri taban servisleri gibi baz BT servislerinin bulut servislerine aktarlmas, kurulular tarafndan BT altyapsnn tamamyla Bulut zerine aktarlmas ile verimlilii artrmak ve maliyetleri drmek amacyla servis salayc mimarisinin Kuruluun veri merkezinde hayata geirilmesi gibi senaryolar iermektedir. Hangi senaryolarn kullanlaca ve bulut servislerinden hangi oranda yararlanlaca Kurulularn stratejilerine ve BT altyaplarnn esnekliine baldr. Tekil Salaycl Bulut Servisi: Altyap, uygulama platformu ve yazlm servisleri gibi BT altyaps, servis salayc tarafndan tek elden sunulur. oul Salaycl Bulut Servisi: Hizmet alnan servis salayc servisini bir ya da daha ok servis salaycnn sunduu servisler zerine kurar. Ancak bu servisi kullanan tketici yalnzca kendi servis salaycs ile muhatap olur, dierlerinden haberi olmaz (Yksel, 2012). Servis Gelitirici: Servis gelitirici (kurum veya birey), servis salaycnn sunduu hizmeti gelitirir.

2.7 Bulut Biliimin Avantaj ve Dezavantajlar

Bulut biliim, byk ve kk iletmeler gibi gnlk bilgisayar kullanclarna birok seenek sunmaktadr. Biliim dnyasn daha geni eitlilikte kullanmlara amakta ve herhangi bir internet balants ile eriim vererek kullanm kolayln artrmaktadr. Bu kolaylklarla birlikte zaman zaman baz sorunlar da yaanabilmektedir. Bulut biliimin avantaj ve dezavantajlar aada zetlenmitir.

Bulut biliimin avantajlar Bulut biliim servisleri bireysel ya da kurumsal olabilen kullanclar iin aada baz rnekleri verilen avantajlar sunabilmektedir (Microsoft, 2012): Dk donanm maliyeti, Gelimi performans, Dk yazlm maliyeti, Annda gncelleme, Snrsz depolama kapasitesi, Artrlm veri gvenlii, letim sistemleri arasnda gelitirilmi uyum, Artrlm dosya format uyumu, Grup almas.

Bulut biliimin dezavantajlar Bulut biliim servisleri bireysel ya da kurumsal olabilen kullanclar iin aada baz rnekleri verilen dezavantajlara sahip olabilmektedir (Harris, 2012): Sabit internet balants gerektirmesi, Dk hzlarda dzgn almamas, Uygulamann yava almas, Gvenlik aklar, Sistem gncellemeleri, Deneyimsiz bulut operatr, Kullandnz programn zellikleri. 10

3. ABDE BULUT BLM LE LGL GELMELER Tm sektrlerde BT maliyetlerinde azalma salayacak bulut biliim teknolojisinin, ticari uygulamalarla btnletirilmesi durumunda; byme, verimlilik ve istihdam zerinde nemli katklarnn olmas beklenmektedir (EC, 2012). 3.1 ABde Bulut Biliim ile ilgili Ekonomik Beklentiler Avrupa Komisyonu tarafndan IDC firmasna hazrlatlan bulut biliim hakkndaki raporda, bulut biliimin ekonomik etkileri incelenmitir. Sz konusu almada, bulut biliim iin mdahalede bulunulmas ve bulunulmamas durumlarna gre pazarn muhtemel byklkleri analiz edilmitir. Bununla birlikte bulut biliim kullanclar zerinde saha almas yaplm ve bulut biliim kullanmna engel olarak grlen unsurlar belirlenmitir. IDC raporuna gre, bulut biliimin nndeki engellerin kaldrlmasna ynelik mdahaleci bir yaklamn benimsenmesi durumunda, bulut biliim pazarnn daha gl bir ekilde geliebilecei sonucuna ulalmtr1. IDC tarafndan gelitirilen modele gre, herhangi bir mdahale olmamas durumunda 2020 ylnda bulut biliimin AB ekonomisine 88 milyar Avro, 2015-2020 dneminde ise 357 milyar Avro seviyesinde bir katkda bulunabilecei ngrlmektedir. Bulut biliim2 hakknda bir eylem plan erevesinde dier bir ifadeyle mdahaleci olunmas durumunda, aadaki ekil 3.1.de gsterildii zere, 2020 ylndaki ekonomiye katk miktarnn 250 milyar Avroya kadar olabilecei, 2015-2020 dneminde ise 940 milyar Avro seviyesinde sz konusu katknn gerekleebilecei beklenmektedir (IDC, 2012).

Mdahaleci yaklam ierisinde; ekil 3.3.te yer verilen unsurlardan; hesap verilebilirlik, balant, gvenlik belgesi, hukuki sreler, tanabilirlik ve verilerin korunmasnda gerekli ilemlerin uygulanmas durumu esa s alnmtr.
2

Bulut biliim pazar, genel bulut (public cloud) , zel bulut (private cloud) ve hibrid bulut (hybrid cloud) olmak zere incelenebilmektedir.

11

ekil 3-1: 2020 ylnda ki Farkl Senaryoya Gre Bulut Biliim Byklkleri

Kaynak: IDC, 2012.

stihdam asndan incelendiinde, bulut biliimin AB ierisinde 2020 ylna kadar mdahale edilmeme senaryosuna gre 1,3 milyon tersi senaryoya gre ise 3,8 milyon i imkn yaratmas beklenmektedir3. Bununla birlikte orta vadede, net igc artnda bulut biliimin pozitif etkide bulunaca dnlmektedir (IDC, 2012).

Sz konusu beklentilerde, bulut biliimin neden olaca verimlilik art ve yeniden yaplanma s ebebiyle muhtemel i kayplar dikkate alnmamaktadr.

12

3.1.1

ABde Bulut Biliim Pazar

ABde 2011 ylnda genel bulut pazar, ekil 3.2.de gsterildii zere 4,6 milyar Avroya ulamtr. ekil 3-2: ABde Genel Bulut Pazar Bykl, 2011 ve 2014

Kaynak: IDC, 2012.

ekil 3.2.den grlecei zere, ABde 2011 ylnda genel bulut ierisinde yazlm hizmetlerinin paynn 3,5 milyar Avro iken 2014 ylnda 8,2 milyar Avro olmas, 2014 ylnda genel bulut pazarnn ise yaklak 11 milyar Avro bykle ulamas beklenmektedir. Sektrel bazda incelendiinde ise en fazla bulut biliim yatrmnn finans ve retim sektrlerinde yapld grlmektedir (IDC, 2012). 3.1.2 Bulut Biliimin Geliimini Engelleyici Faktrler

IDC tarafndan yaplan incelemelerde, bulut biliime ynelik engellerin bulut zmlerinin kullanmn snrlandrd sonucuna ulalmakla birlikte, ticari kullanclarn engel olarak deerlendirdikleri hususlarn etkileri llmeye allmtr. Buna gre bulut biliimin nndeki en nemli engellerin; hukuki belirsizlikler, verilerin tutulaca lke, gvenlik ve verilerin korunmasna ynelik dzenlemeler, hizmet salayclarna duyulan gven eksiklii, bulut sistemleri arasnda veri tanabilirlii ve veri eriimindeki hizmet kalitesi konularnda younlat grlmektedir (IDC, 2012). 13

Bulut biliime ynelik engellerin kullanc tipine gre farkl etkileri bulunmaktadr. rnein kamu sektr; gvenlik, verilerin konumlandrld lke, hukuki sreler gibi konulardaki kayglarndan tr, zel sektre gre bulut biliime daha mesafeli durmaktadr. IDC tarafndan bulut biliime ynelik engellerin belirlenmesine ilikin saha aratrmasnn sonularna aadaki ekil 3.3.te yer verilmektedir. ekil 3-3: Bulut Biliim Kullanmn Etkileyen Faktrler (%)

Kaynak: IDC, 2012.

Yukardaki ekil 3.3.te grlecei zere, bulut biliim kullanmnn yaygnlatrlabilmesi iin; hesap verilebilirlik, veri tanabilirlii ve balant kalitesinde gven artrc tedbirlerin alnmas en fazla oylanan ilk maddedir4. ekil 3.3.teki balklara ilikin aklamalara aada yer verilmektedir: Hesap Verilebilirlik: Bulut biliim hizmeti salayclarn, sorumluluklar ve gvenlik ykmllkleri hususunda effaf kurallarn olmas.

Saha incelemesinde 1056 katlmc zerinde anket yaplmtr. Katlmclarn %80i tarafndan ilk drt madde, %96s tarafndan ilk alt madde ncelikli unsur olarak belirtilmitir.

14

Tanabilirlik: Bulut biliim salayclar arasnda veri ve uygulamalarn tanabilir olmas. Balant: Ticari iletmeler iin daha gvenilir ve kaliteli nternet balantsnn salanmas. Gvenlik Belgesi: Bulut biliim hizmeti salayclarna, gvenlik ve verilerin korunmasna ynelik AB genelinde belgenin verilmesi. Tketici Haklar: Bulut biliim kullanclarnn haklarna ynelik olarak AB genelinde standartlarn olmas. Verilerin Hukuki Korunmas: Sreler: Verilerin biliim korunmas kullancsnn standartlarna verilerine uyumlatrlm ynelik hukuki dzenlemelerin olmas. Bulut anlamazlklarda, verilerin sakland AB lkesinden ziyade, kullancnn bulunduu lke kanunlarnn uygulanmasna ynelik AB genelinde bir dzenlemenin yaplmas.

Tevikler: Bulut biliim hizmetlerinin kullanmn artracak teviklerin ve fonlarn oluturulmas. Devlet Belgesi: Kamunun kullanmna uygun olduuna dair bulut biliim hizmeti salayclarna AB genelinde belge verilmesi. Standart Szleme: Szlemelerde kullanlan terim ve ifadelerde standartlamann salanmas. Standardizasyon: Sistemlerin birlikte alabilirliinin iyiletirilmesi ve bulut hizmetlerine standart getirilmesi. AB Snrlamas: Bulut biliim hizmet salayclara, ticari verilerin sadece AB ierisinde saklanmas ve yedeklenmesine ynelik snrlama getirilmesi iin dzenlemelerin yaplmas.

Yerel Yasalarn Kaldrlmas: Bulut biliim kullanmn snrlandran yerel yasalarn ve dzenlemelerin yrrlkten kaldrlmas (IDC, 2012).

3.2

ABnin Bulut Biliim Stratejisi

Avrupa Komisyonu, bulut biliim ile ilgili stratejisini, 27 Eyll 2012 tarihinde Brkselde basn duyurusu ile aklamtr. Sz konusu duyuruda bulut biliimin, ABnin ekonomik bymesini destekleyecek nemli bir bileen olarak grld ifade edilmektedir. Avrupa Komisyonu bulut biliimin imknlarndan yararlanlmas halinde, 2020 ylnda ABnin 15

GSYHnin yaklak %1i seviyesinde, 160 milyar Avro kadar her yl ekonomilerine katk salanacan planlamaktadr (EC, 2013). Uzaktan eriim salanan bilgisayarlarn zerinde resim, video, dosya gibi verilerin ve yazlmlarn depolanmasn kapsayan bulut biliim teknolojisi, geleneksel yntemlere gre hzl, esnek ve ucuzdur. Avrupa Komisyonunun bulut biliim stratejisi, AB ierisinde bulut biliimin kullanmnn yaygnlatrlmas ve srecin en hzl ekilde gerekletirilmesi zerine kurulmutur. Facebook, Spotify ve nternet zerinden e-posta hesaplarna eriim gibi uygulamalarda bulut biliim teknolojisi kullanlmasna karn, Avrupa Komisyonu esas ekonomik faydann, zel sektr ve kamuda bulut biliimin yaygn olarak kullanlmas sonucu elde edileceini ngrmektedir. Avrupa Komisyonu, bulut biliimin ayn zamanda iletmelerin yaklak %80inde, %10-20 orannda biliim giderlerinde tasarruf salamasnn yannda, verimlilik art yoluyla ekonomik katklarnn n plana kacan deerlendirmektedir. Avrupa Komisyonu bulut biliim ve makineler aras haberleme teknolojileri vastasyla, bilhassa bankaclk, otomotiv, lojistik, perakende, salk, enerji ve ulam sektrlerinde verimlilik seviyesinin artacan beklemektedir (EC, 2013b). Avrupadaki bulut salayclar ve kullanclar, hukuki anlamazlklarn zm ve bulut salayclar arasnda, verilerin ve yazlmlarn transfer edilebilmesi gibi hususlar iin daha ak kurallarn belirlenmesini beklemektedir. Bilhassa ticari iletmeler cephesinde, bulut kullanc saysnn artrlmasnda en nemli engelin gvenlik olduu yaplan anketlerden anlalmtr. Bu kapsamda Avrupa Komisyonu, bulut biliim iin AB genelinde ortak standartlarn ve tketici gvenini artrc szlemelerin dzenlenmesinin faydal olacan deerlendirmektedir. Avrupa Komisyonunun bulut biliim stratejisinin drt ana omurgas bulunmaktadr. Bunlar; Birlikte alabilirlik ve veri tanabilirlii konularnda standartlarn en ksa srede belirlenmesi, AB ierisinde hizmet sunan gvenli bulut salayclarn belgelendirilmesinin desteklenmesi, 16

 Hizmet seviyesi taahhd dahil olmak zere, bulut biliim ile ilgili szlemelerin daha adil ve gvenilir olmasn salayacak rnek metinlerin dahil edilerek gelitirilmesi, ye lkelerin ve sanayicilerin bir araya gelerek bulut ibirlii platformunun oluturularak, Avrupa bulut pazarnn ekillendirilmesinde bilgi teknolojileri harcamalarnda %20 paya sahip kamu sektrnn gcnden faydalanlmas, rekabet seviyesinin ykseltilmesi ve e-devlet hizmetlerinin yksek kaliteli ve maliyet etkin bir ekilde sunulmasnn salanmas olarak belirlenmitir. Avrupa Komisyonu, AB mdahalesi olmamas durumunda her bir lkenin kendi snrlarnda bulut biliimi ynlendireceini, bu nedenle Avrupa geneli iin kurallarn belirlenmesinin ve muhtemelen tehditlerin almasnn bulut kullanmn artracan, bulut stratejilerinin yaratc zmler sunacan ve bu hareketin Avrupal bulut kullanclarnn gven ierisinde hizmet alabilecei rekabet seviyesi yksek tek bir saysal pazarn olumasn destekleyeceini dnmektedir (EC, 2013). 3.2.1 Standartlar

Avrupa Komisyonu, dzenleyici kurumlar tarafndan bulut biliime ilikin standartlara uyulduuna dair belgelendirme ilemlerinin yaplmasnn ve sz konusu uygulamann desteklenmesinin bulut biliime ivme katacan deerlendirmektedir. Bulut biliime ilikin standartlarn BT endstrisinden te, zellikle kamu sektrn, kk ve orta lekli iletmeleri ve tketicileri etkileyecei dnlmektedir. ou kullanc, hizmet salaycnn sunduu standartlar ve iletmeciler aras gei konularnda derinlemesine bilgi sahibi olamayacandan, belgelendirme uygulamasnn faydal olabilecei Avrupa Komisyonu tarafndan dnlmektedir. Dnyada bulut biliim ile ilgili standartlar oluturulmakta olup, ABDde NIST (National Institute for Standards and Technology) geni kabul gren tanmlamalarn yaymlamtr. Bununla birlikte ABde ETSI (European Telecommunications Standards Institute) tarafndan birlikte alabilirlik standartlarna uyum ve bulut biliim standardizasyon ihtiyalarnn takip edilmesi amacyla bir grup oluturulmu ve sz konusu grup almalara balamtr (EC, 2012).

17

3.2.2 Szlemeler Avrupa Komisyonu bulut biliim ile ilgili szlemeler zerindeki almalarn 2013 yl sonu itibariyle sonulandrlmasn kararlatrmtr. Bu erevede kresel manada bulut biliimin de geliimini tevik edecek, nc lkelere kiisel veri transferini de ieren bulut biliim ile ilgili szleme maddelerinin gelitirilmesi amalanmaktadr. Szleme maddelerinde yer verilecek unsurlarla, veri gvenliinin salanmasna katkda bulunulaca, kiisel veri gvenlii konusundaki yeni almalarla birlikte AB ve Avrupa Ekonomik Alan dna da yaplacak veri transferinin daha gvenli olaca deerlendirilmektedir (EC, 2012). 3.2.3 Avrupa Bulut birlii Platformu Avrupada bilgi teknolojileri pazarnda, harcamalar kapsamnda nemli bir paya sahip kamu sektrnn; bulut biliim iin performans, gvenlik, birlikte alabilirlik, veri tanabilirlii ve teknik artlara uyum konusunda kat kurallar belirleyebilecei, bulut biliim ile ilgili ilve ykmllkler istenebilecei tahmin edilmektedir. ABde, kamu sektr ve sanayi temsilcilerinin katlmyla Avrupa Bulut birlii Platformu oluturulmutur (EC, 2012). Aadaki Tablo 3.1.de ABde baz lkelerde bulut biliim hakkndaki lke uygulamalarna yer verilmektedir. Tablo 3-1: ABde Bulut Biliim ile ilgili Tevikler lke ngiltere talya Almanya Danimarka Fransa Hollanda spanya Avusturya Tevikler 15.5 milyon Sterlin tutarnda bir bte oluturulmutur. 8 milyon Avro tutarnda bir bte oluturulmutur. 100 milyon Avro tutarnda bir bte oluturulmutur. 44 milyon Avro tutarnda bir tevik paketi oluturulmutur. Bakanlklar aras kullanlacak ve kullandn kadar de tarifesinin geerli olacak bir bulut oluturulacaktr. Bakanlklarn BT btelerinden kaynak tahsisi salanacaktr. Ekonomi Bakanlndan bte tahsis edilecektir. Proje bana 40.000 Avro desteklemede bulunulacaktr.

Kaynak: EC, 2012b.

18

4. TRKYEDE BULUT BLM IDC tarafndan Trkiyede 30 BT irketine yaplan anketin analizlerine gre 2011 ylnda bulut biliim hizmetlerinin verilmesine ynelik yaplan toplam pazar harcamalarnn 27,78 milyon ABD Dolarna ulat tahmin edilmekle birlikte 2012-2016 dneminde ise yllk %49,3 artla 200 milyon ABD dolarn amas beklenilmektedir. Sz konusu byklkte genel bulut pazarnn 2016 ylnda 150 milyon ABD Dolarnn zerinde olmas hedeflenmektedir (IDC, 2013). Trkiyede bulut biliim kamusal ve zel sektr alanlarnda incelenmitir. Bu ayrmn yaplmasnn nedeni Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu (BTYK)nun 25. Toplantsnda alnan kararla kamusal alandaki almalarn kapsam ve ilgili kurumlar belirlenmitir. Bu kapsamda, kamusal alanda yaplan almalarla ilgili zet verilmi olup, zel sektrle ilgili bulut biliimin farkndaln artrmak amacyla yaplan Euro Cloud dl treninden bahsedilmi ve mevcut durum tespiti yapabilmek amacyla BTK tarafndan yetkilendirilmi iletmecilerle yaplan anket almas deerlendirilmitir. Bununla birlikte BTKnn bulut biliimle ilgili yetki snrlarnn grlmesi amacyla 5809 sayl Elektronik Haberleme Kanunun ilgili maddelerine yer verilmitir. 4.1 Kamuda Bulut Biliim Bulut biliimin Kamusal alandaki gelimeleri, 4 Ekim 1983 tarih ve 77 sayl Kanun Hkmnde Kararname (KHK) ile kurulan Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu (BTYK)nun 25. Toplantsnda alnan kararla ivme kazanmaya balamtr. Trkiye Kamu Entegre Veri Merkezinin (TKEVM) kurulmasna ilikin BTYK tarafndan alnan kararn amac; tm kamu kurumlarnn veri merkezlerinin birletirilmesi sonucu tek bir veri merkezi kurulmasdr. Bu kapsamda; lkemizde kurumlarn e-Devlet hizmetlerini verebilmek iin kendi altyaplarn gelitirmekte olmas, Dnyadaki rnekler incelendiinde veri merkezlerinin birletirilmesine dair eilimlerin gzlemlenmesi, Gney Korenin 48 merkezi kamu idaresinin bilgi sistemleri 2 ayr ehre konumlandrlacak ekilde tek bir veri merkezinde birletirilmitir. Bu sayede

19

yedeklilik, felaket kurtarma merkezi, siber gvenlik, i sreklilii, kamu bulutu, etkin iletme maliyeti, kurumlar aras veri paylam gibi hususlarn tamamna zm salanmas, ABD, bulut biliim ve ortak veri merkezi yaklamlaryla 2015 ylna kadar 800den fazla veri merkezini kapatmay planlamaktadr. Bu kapsamda 2015 yl sonunda 3 Milyar ABD Dolar tasarruf edilmesinin ngrlmesi, dari ihtiyalar, tasarruf imkn ve siber gvenlik gereksinimleri dorultusunda, halen her kurumda mstakil olarak iletilmekte olan veri merkezlerinin tek bir at altnda birletirilerek Trkiye Kamu Entegre Veri Merkezinin kurulmas nem arz etmesi nedenleriyle BTYKda Kamu kurumlarnn veri merkezlerinin birletirilmesine ynelik hukuki, teknik ve idari yaplanma modelinin oluturulmasna ve Trkiye Kamu Entegre Veri Merkezinin kurulmas almalarnn yaplmasna karar verilmitir. Sz konusu kararn uygulanmasnda sorumlu kurulu olarak Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl grevlendirilmitir. Kararla ilgili kurulular da; Babakanlk, Kalknma Bakanl, TBTAK ve TRKSAT olarak belirlenmitir. Bu kapsamda, Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl tarafndan yaplan almalar aada zetlenmektedir; Veri merkezi kurulmasna ilikin kararn gerektirdii almalara balanabilmesi iin Bakanln yetkili klnmas gerekmektedir. Buna ynelik olarak Bakanlar Kurulu Karar Tasla hazrlanm ve Babakanla gnderilmitir. Bakanlka hazrlanan Karar Tasla Babakanlk tarafndan ilgili kurumlara gnderilmi ve gelen grler Bakanla iletilmitir. Bakanlka, gelen grler dorultusunda Bakanlar Kurulu Karar Tasla yeniden gncellenmi ve Babakanla gnderilmek zere hazr hale getirilmitir. Gelinen aamada, UDHB tarafndan BTYKnn 104 nolu karar gerei; ncelikle kurulacak veri merkezine ilikin hukuki-teknik ve idari yaplanma hususlarn ieren bir rapor hazrlanmas ve bu rapor erevesinde kurulum almalarna balanmas gerekmektedir. 4.2 zel Sektrde Bulut Biliim Kamusal alanda yaanan gelimelerin yannda zel sektrde de bulut biliimle ilgili yaplan en nemli almalardan biri; bulut biliim konusunda bilinlendirme almalar yapan, bulut biliim endstrisinde standartlar ve prosedrlerin oluumu konusunda aktif rol almay ve bulut

20

biliim zerine bir network oluturmay hedefleyen, tm Avrupa lkelerinin katlmna ak, kar amac gtmeyen ve hlihazrda 21 lkeden yesi bulunan bamsz bir kurulu olan Euro Cloudun dl trenidir. Euro Cloud Kongresi ve dl Treni, 15-16 Ekim 2013 tarihinde Lksemburgda gerekletirilmitir. Euro Cloud dlleri iin Trkiyenin de iinde olduu 12 lke bavurmutur. Bu kapsamda, Euro Cloud Trkiye etkinlii yaplarak hem Trkiye bulut biliim servis salayclarnn dllendirmesi hem de lkemizi Avrupada temsil edilecek adaylarn belirlenmesi amalanmtr. Bulut dlleri 2013 etkinliinde Trkiyenin bulut zm tedarikilerinin baarlar vitrine karlmtr. Bylece, Trkiyede hzla ykselen bulut biliim alannda yaratlan baarl rnekler, hem i dnyasnn nde gelen yelerinin yer ald jri tarafndan deerlendirilmi hem de Avrupada Trkiyeyi temsil etme olanan yakalamtr. dl Kategorileri ve birinci olan iletmeciler: En yi Bulut Hizmet rn- Netsis Yazlm En yi Teknoloji irketi- Cloud Arena En yi Ticari Sektr rnek Vakas- Ko Sistem En yi Kamu Ynetim Vakas- Sampa Bulut Servis Mteri Kategorisi- Logo Yazlm

11.10.2013 tarihinde stanbulda yaplan dl treni ve panele bulut biliim sektrnde nemli rol oynayanlar katlmlardr. Yaplan konumalar ve dzenlenen panelde ne kan hususlar aada zetlenmitir: Vodafone; aratrmalara gre, dnya genelinde irketlerin bulut biliim hizmetlerine 2016da 207 milyar dolar harcama yapacan, buna karn, bu teknolojilerin salad tasarruf avantajyla 2020 itibaryla oluacak gelirlerin 1 trilyon dolar artrlm olacan, Avrupa Birlii lkelerinin de bulut biliimi kullanarak 2020 ylna doru GSYHde %25lik byme, verimlilikte ise %40lk art salamasnn beklenildiini belirtmilerdir. TBSAD; bulut biliim lkemizde yava ilerlemesinin temel sebeplerini gven problemi, standartlama ve belgelendirmenin tam olmayna balamtr. Bu nedenle

21

standartlarn gelitirilmesi ve bu standartlarn da akredite laboratuvarlarda onaynn salanmasnn gerektiini nemle vurgulamlardr. Bulut biliim alannda standardizasyon almalarnn nemli olduunu, ellerinde net bir zm olmadn, BTK veya baka bir kurum tarafndan bu standartlarn netletirilmesi durumunda gven tesisi edilmesi ve bulut biliimin lkede nnn almas konusunda yol alnabileceine inandn belirtmilerdir. BTK; lkemizin bulut biliimle ilgili ataca admlar ve bu admlardaki ncelik sralamasn netletirmesi gerektiini, bulut biliim frsatn iyi deerlendirirsek bilgi ve iletiim sektrne ok byk katklar salanabileceini belirtmitir. EMC Trkiye; lkemiz iin veri merkezi ve bulut teknoloji ss olmann stratejik bir hedef olmas gerektiini ifade ederek veri merkezi maliyetlerinde fiziksel alan giderinin toplam gider kalemleri ierisinde az bir yeri olduunu, asl giderin metrekare bana harcanan iklimlendirme gibi enerji giderlerinin olduunu, bu hususlarda devletin zerine baz sorumluluklar dtn belirtmilerdir. ntel Trkiye; gelecekte telekom irketlerinin ses ve veri gelirlerinin azalaca ama bulut biliime dayal uygulamalar ve verecei hizmetlerin gelirlerinin artacan belirtmitir. Trkiyede veri merkezlerinin giderinin %40 enerji giderlerinden olutuu, ABD gibi yerlerde bu orann % 5 civarnda olduu, bu sebepten dolay enerji maliyetleri hususunda devlet destei gerekmekte olduu vurgulanmtr. 4.3 Anket almas Bulut biliimle ilgili kamuda yaanan gelimelerin ardndan zel sektrde bulut biliimin mevcut durumunun analiz edilmesine ihtiya duyulmutur. Bu kapsamda ncelikle Kurumumuz tarafndan yetkilendirilmi 429 iletmeciye ve Euro Cloud dl trenine katlan firmalara bulut biliimle ilgili hazrlanan form gnderilmitir. letmecilerden 116sndan geri dn olmutur. Anketi cevaplayan 116 iletmeciden 101i bulut biliim hizmeti almadklarn ve sz konusu hizmeti salamadklarn belirtmilerdir (ekil 4.1).

22

ekil 4-1: Gelen cevaplarn dalm

Bulut biliim hizmeti veren ve/veya alan
Bulut biliim hizmeti vermeyen ve almayan

13%

87%

15 iletmeciden 5i bulut biliim hizmeti almakta, 13 bulut biliim hizmeti vermekte ve 3 de hem bulut biliim hizmeti almakta hem de vermektedir (ekil 4.2). ekil 4-2: Bulut biliim hizmeti

Bulut biliim hizmetinden faydalandn belirten 5 iletmeciden; 2 yldr ikisi de 1 yldr bulut biliim hizmeti aldn belirtmitir. Bulut biliim hizmeti alan 5 iletmecinin 2012 yl iinde bulut biliim kullanm miktarlar 316.700 GBdr. Bu kapsamda 2012 yl iindeki bulut biliim giderleri ise 6.972.413 TLdir. Elektronik haberleme sektrnde yetkilendirilmi iletmecilerden 13 bulut biliim hizmeti verdiklerini ifade etmitir. Sz konusu iletmecilerden 11 inin veri merkezi sadece lkemizde

23

olup, geriye kalan iletmecilerden 1inin veri merkezi talyada, dier 1inin de hem lkemizde hem de Amerikada olmak zere 2 yerde veri merkezi bulunmaktadr (ekil 4.3). ekil 4-3: Veri Merkezlerinin lkeler Arasnda Dalm

Trkiye

talya

ABD

7%

7%

Veri merkezlerinin lkemizdeki dalmnn stanbul ve Ankara olduu grlmektedir (ekil 86% 4.4). ekil 4-4: Trkiyedeki Veri Merkezlerinin Dalm

Bulut biliim hizmeti veren iletmecilerin 2012 yl ierisinde bulut biliim iin yaptklar yatrm miktar yaklak 8.6 milyon TLdir. Bulut biliim hizmeti veren iletmecilerin mteri says ve toplam gelirleri Tablo 4.1de yer almaktadr.

24

Tablo 4-1: Mteri Says ve Gelir Dalm Ara.12 Mteri says-BREYSEL Mteri says-TCAR Mteri says-KAMU TOPLAM MTER SAYISI TOPLAM GELR (TL) 86.053 10.877 4.038 93.200 2.019.828 TL Au.13 90.954 42.063 5.620 102.997 3.515.957 TL

Bulut biliim hizmeti veren iletmecilerin mterilerine tahsis ettikleri toplam kapasite ile tahsis edilen kapasitenin kullanm oranlar Tablo 4.2de yer almaktadr. Tablo 4-2: Kapasite ve kullanm oran (2013 Austos) Kapasite ve Kullanm Oran Bireysel Ticari Kamu TOPLAM Mterilere Tahsis Edilen Toplam Kapasite (GB) 1.981.120 448.665 1.666 1.369.971 Toplam tahsis edilen kapasitenin kullanm miktar (%) 9,84% 44,26% 34,00% 58,89%

Bulut biliimle ilgili iletmecilerin ilave gr, neri ve deerlendirmeleri ise aada yer almaktadr: NET; yaplan sunucu ve disk yatrmlar, hem irket ii ihtiyalar hem de mteriler iin ortak kullanlmaktadr. NOVATEL; henz bulut biliim gvenli olmad iin kullanmyoruz. CALLTURK; bulut biliim hizmetleri yeterli olgunlua eritiinde kullanmay planlyoruz. u anda bu hizmeti gerekli profesyonel yaklam ve uygun fiyat erevesinde alamadmzdan dolay kullanmyoruz.

25

MLENNCOM; uygulama (Aaas) ve yazlmlarn (Saas) servis olarak verildii bulut hizmetlerin n plana karlmaldr. Bulut hizmetlerin sadece sanal saklama alan veya sanal sunucu (Iaas) olarak tanmlanmamasnn, hizmetlerin doru alglanmas adna ok faydal olaca inancndayz. Nitekim, irketimiz 2013 ylnda bulut biliim kapsamnda bulut santral hizmetini sunmaya balamtr. Ayrca global olarak rekabetin olduu bulut hizmetlere, bir ok yabanc lkede olduu gibi vergi avantaj salanmas ve kesinlikle zel iletiim vergisi kapsam dnda braklmas, lkemizdeki oyuncularn, global alternatif servis salayclar ile rekabetinde byk nem tamaktadr. Bulut hizmetler genel anlamda transmisyon hizmeti iermemesinden tr lisanslama kapsamna alnmamas, teknolojik geliim adna byk nem tamaktadr.

SKYNET; ileriki dnemlerde bulut biliim alannda firma olarak hizmet vermeyi dnyoruz. FIRAT; ses hizmetini firmamzdan alan mterilerimize bulut biliim kapsamnda cretsiz hizmet vermekteyiz. TEKNOKLAS; bulut biliim zerinden ynetim yazlmlar ve platformlar gelitirme sreci daha detayl incelenmeli. NETGSM; veri merkezlerine ait internet balant cretleri drlmeli. TELETEK; bulut hizmeti cretleri sunucu ilemcisi, sunucu bellei, depolama kapasitesi ve nternet eriim hizmetinin toplamndan olumaktadr. Bu sebep ile gelecek seferki aratrmanzda bu detaylara girerek daha salkl bilgi edinebilirsiniz. Ayrca bulut hizmetini altyap olarak (Iaas) ve uygulama olarak (Saas) vs snflandrmak da yerinde olacaktr.

TELSAN; bulut biliimde bilginin saklanmasndaki gvenlii ile ilgili de kayglarmz vardr.

Kurumumuz tarafndan yetkilendirilmi iletmecilere yaplan anketin deerlendirmesi sonucunda aadaki hususlar grlmektedir; Bulut biliim hizmeti verenlerin hizmet alanlara oranla daha ok olduu, Bulut biliim hizmeti verenlerin veri merkezlerinin genelde lkemizde olduu ve Ankara-stanbulda bulunduu, Bulut biliim hizmeti veren iletmecilerin 2012 yl ierisinde bulut biliim iin yaptklar yatrm miktarnn yaklak 8,6 milyon TL olduu,

26

Bulut biliim hizmeti veren iletmecilerin mteri saylarnn Aralk 2012den Austos 2013e kadar yaklak %10 artt, Bulut biliim hizmeti veren iletmecilerin toplam gelirlerinin Aralk 2012den Austos 2013e kadar yaklak % 75 artt, Bulut biliim hizmeti veren iletmecilerin mterilerine tahsis ettikleri toplam kapasite ile tahsis edilen kapasitenin 2013 ylndaki kullanm orannn % 60 olduu, Bulut biliim talebinin, hizmetin tam olarak bilinmemesi ve gvenilir bulunmamas nedeniyle daha dk seviyede gerekletii.

27

5. DEERLENDRME VE SONU BT sektrnde nmzdeki yllarda daha da nem arz edecek bulut biliimin lke ekonomisine katksnn ciddi boyutlarda olmas beklenilmektedir. Bu kapsamda, bulut biliimin nndeki engellerin kaldrlmasna ynelik dzenlemelerin yaplmasnn bulut biliim pazarnn daha gl bir ekilde gelimesine zemin hazrlayaca deerlendirilmektedir. Konunun nemine binaen 11. Ulatrma Denizcilik ve Haberleme urasnda haberleme ve posta sektrleri iin belirlenen 2023 Bilgi Toplumu Hedeflerinde bulut biliime ilikin olarak; Bulut biliim ile ilgili farkndaln artrlmas, Bulut biliimin geliimi iin bilgi gvenlii mekanizmalarnn iyiletirilmesi, Bulut biliim politika ve strateji belgesinin tanmlanmas ve gelitirilmesi iin ulusal kurulularla, niversitelerle, TSE ile, zel sektrle ve uluslararas kurulularla yakn ibirliinin gelitirilmesi, Bulut biliim iin KOBlerin hedeflerinin tespiti ve teviki gibi hususlarn yer alaca politika ve/veya strateji belgesinin oluturulmas ve bu kapsamda almalarn takip edilerek bulut biliimin yaygnlnn artrlmas hususlar yer almaktadr. Bu erevede, ABnin dzenleme ve dier faaliyetlerinin yakndan takip edilmesi ve paralelinde Trkiyede yaplmas gereken almalarn tamamlanmas gerekli grlmektedir. Buna gre; Birlikte alabilirlik ve veri tanabilirlii konularnda ABde belirlenecek standartlarn takip edilmesi ve bu kapsamda ilgili dzenlemelerin yaplmas, AB ierisinde hizmet sunan gvenli bulut salayclarn belgelendirilmesine ilikinin stratejinin takip edilmesi ve gereken uyumlatrmann yaplmas, Hizmet seviyesi taahhd dahil olmak zere, bulut biliim ile ilgili szlemelerin daha adil ve gvenilir olmasn salayacak rnek metinlerin dahil edilmesine ilikin ABdeki almalarn sonularnn takip edilmesi, ABye ye lkelerin ve sanayicilerin bir araya gelerek oluturduu bulut ibirlii platformuna benzer bir yapnn Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl

28

koordinatrlnde ve ilgili aktrlerin katlm sonucunda niversite, Sanayi ve Kamu ibirliini oluturacak bir bulut biliim platformunun oluturulmas uygun mtala edilmektedir. Bununla birlikte ABDde bulut biliim ve ortak veri merkezi yaklamlaryla 2015 ylna kadar 800den fazla veri merkezinin kapatlmasnn planlanmas, bu kapsamda 2015 yl sonunda 3 milyar ABD Dolar tasarruf edilmesi ngrlmektedir. Buna paralel olarak, lkemizde BTYK tarafndan tm kamu kurumlarnn veri merkezlerinin birletirilmesi sonucu tek bir veri merkezi kurulmas karar alnmtr. Kamuda veri merkezlerinin tek bir noktaya toplanarak, bulut biliim hizmetinin salanmasnn ekonomik adan olumlu katklarnn olaca beklenilmektedir. Benzer ekilde zel sektrde de bulut biliimin geliimine destek olunarak kaynaklarn verimli kullanlmasnn salanaca dnlmektedir. Bulut biliimin geliimine hz katabilecek unsurlar arasnda hesap verilebilirlik, tketici haklar, verilerin korunmas, tevikler, standardizasyon hususlar yer almaktadr. Bu kapsamda, Trkiye BT pazarnda, birlikte alabilirlik ve veri tanabilirliine ilikin dzenlemelerin yaplmas, abonelik szlemelerinin gelitirilmesi, bulut ibirlii platformunun oluturulmas ile ilgili ilemlerin ABye paralel olarak dzenlenmesinin Trkiyede bulut biliimin geliimine pozitif etkide bulunaca ngrlmektedir.

29

KAYNAKLAR 11. Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme uras, 2013, Bulut Biliim Raporu, http://www.ulastirmasurasi.gov.tr/assets/up/pdf/yeni/haberleme.pdf. ETN ala vd, 2013, Alglama ve Bulut Biliim (Cloud Computng) Teknolojisinin Uzaktan Bilgi Sistemlerinde Uygulama Olanaklar, Corafi

http://www.slideshare.net/devlev/bulut-biliim-teknolojisinin-uzaktan-algilama-ve-cbsdeuygulama-olanaklari, (10.08.2013) EBEM eriban, 2013, Kamu Biliim Sistemleri Asndan Bulut Biliimin Teknik, Ynetim ve Hukuki Boyutlaryla ncelenmesi: Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu in neriler, Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu Uzmanlk Tezi, Ankara European Commission, Press Release: Digital Agenda: New strategy to drive European business and government productivity via cloud computing, http://europa.eu/rapid/pressrelease_IP-12-1025_en.htm (07.11.2013). European Commission, 2012, Unleashing the Potential of Cloud Computing in Europe. European Commission, 2012b, Analysis of Cloud Best Practices and Pilots fort he Public Sector. European Commission, 2013b, Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council. FURTH Barko, ESCALANTE Armando, 2010, Handbook of Cloud Computing, Springer, New York, ABD Gartner, 2010, Gartner Says Worldwide Cloud Services Market to Surpass $68 Billion in 2010, Basn Duyurusu, 22 Haziran 2010, http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=1389313 (Son eriim: 15.08.2013) Harris, 2012, What every small business should know about cloud storage. IDC, 2010, Worldwide and Regional Public IT Cloud Services 2010-2014 Forecast, Haziran 2010 IDC, 2012, Quantitative Estimates of the Demand for Cloud Computing in Europe and the Likely Barriers to Up-take. IDC, 2013, Turkey IT Services and Cloud Services Top 10 Predictions. MRZAOLU Aye Gl, 2011, Bulut Biliimin Teknik, Uygulama ve Dzenleme Boyutuyla Deerlendirilmesi, Dnya rnekleri ve lkemize likin neriler, Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu Uzmanlk Tezi, Ankara

30

 Microsoft, 2012 Microsoft private cloud-a comparative look at functionality benefits and economics. OECD, 2010b, Information Technology Outlook, YKSEL Hakan, 2012, Bulut Biliim El Kitab, http://www.slideshare.net/hyuksel/bulutbiliim-el-kitab, (15.08.2013)

31