16/12/11

P r nj histori pa heronj | Panorama ONLINE

P r nj histori pa heronj
FATOS LUBONJA E prita me interes nj emision Shqip t Rudina Xhungs t dats 28 nntor, pasi e dija se atje do t transmetohej nj intervist e historianes Nathalie Clayer lidhur me shpalljen e pavarsis dhe figurn e Ismail Qemalit. Isha kureshtar t dgjoja historianen, t ciln e njoh dhe e vlersoj pr kontributin e pamuar q ka dhn n shkrimin e historis son, veanrisht me librin N fillimet e nacionalizmit shqiptar (botime Prpjekja, Tiran 2009). Mirpo u zhgnjeva pasi u ndodha prpara disa befasish t njpasnjshme. Befasia e par ishte titulli i emisionit: Heronjt e Shqipris. Ende nuk e paska msuar gazetarja se termi hero sht tejet romantizues, ideologjizues (heronjt e Lufts Nacional-lirimtare, heronjt e komunizmit, t ndrtimit t socializmit, heronjt e heshtur, heronjt e burgjeve) e se, prandaj, duhet prdorur me kujdes e me kursim n prgjithsi, e jo m kur duam t flasim pr shkenc thash me vete pasi kshtu lehtsisht do ta humbasim njeriun Ismail Qemali dhe historin e tij t vrtet prapa heroit Ismail Qemali. Befasia e dyt ishte se ndrkoh q prisja intervistn e historianes franceze, m doln tre t ftuar shqiptar t Xhungs: Arben Puto, Paskal Milo dhe Artan Lame, q filluan nj avaz t vjetr pr Ismail Qemalin, themeluesin e shtetit t par shqiptar, aktin e tij historik gjra pr t cilat m u duk se s kishte nevoj t ftonte historian n at tryez. Mendova se, pr t mos prishur festn, Xhunga e kishte hequr intervistn e Clayer pasi e merrja me mend q historiania do t ishte larg gjuhs nacionalromantike q po prdorej aty. U bra disa her gati ta kaloja n ndonj stacion tjetr, por ishte e thn t provoja befasit e tjera. Pasi e kishte ngarkuar mir publikun me ndjenja t larta patriotike, Xhunga futi intervistn e Clayer duke e prezantuar me nj lloj mnyre sikur po na paralajmronte se kishim t bnim me nj lloj diversioni ndaj t cilit tre t ftuarit duhet t rrinin n beft q t reagonin n mbarim t intervists dhe t reklamave pas saj. Nse do ta sintetizoja at ka tha Clayer, do t veoja disa ide q, sipas meje, qen t reja e t rndsishme pr publikun e gjer. S pari, se shqiptarizmi nuk sht vepr e disa heronjve, por se pr lindjen e tij (q fillon me arbresht) kan ndikuar shum faktor, ku prve zhvillimit t helenizmit (nacionalizmit grek), ka pasur edhe faktor t tjer, si zhvillimi i shkolls, i leximit t shtypit, politikat e Austro-Hungaris e Italis, por edhe (vini re!) politikat e Perandoris sepse autoritetet osmane n vitet 1860 vendosn t krijojn m shum shkolla dhe n kt mnyr, niveli i edukimit mes shqiptarve mysliman, por edhe t tjer, u zhvillua, u lartsua dhe ideja e nacionalizmit apo kombit bhet kshtu m e pranueshme te t rinjt q shkonin npr shkolla. S dyti, e pyetur nse i duket normale t krkohet rishikimi i historis son me Perandorin, Clayer u prgjigj se patjetr, duket normale, madje se e gjith historia e Shqipris duhet t rishikohet, pasi deri tani kjo histori ka qen shum e ideologjizuar dhe sht shkruar duke mos shfrytzuar teorin e shkencave sociale. S treti, kur u pyet mbi rolin e Ismail Qemalit, Clayer vuri n dukje se ky ka qen nj burr shteti osman dhe se nacionalizmi shqiptar pr t, n fillim, ka pasur m shum qllime osmane, sesa shqiptare dhe se ai zgjodhi pavarsin n nj moment ku nuk kishte zgjedhje tjetr. Po ashtu, Clayer u tregua e kursyer n dhnien e meritave pr themelimin e shtetit shqiptar vetm ktij heroi. Duke vn n dukje se ai ka qen n krye t qeveris pr nj koh t shkurtr (e ktu ajo bri nj lapsus, sepse me shqipen e saj tha disa dit n vend se nj koh t shkurtr), Clayer nnvizoi rolin e Komisionit Ndrkombtar, i cili ka ndikuar m shum se Ismail Qemali pr krijimin e Shqiprin duke vn gjithashtu n dukje se ai ka qeverisur vetm Vlorn dhe rreth Vlors, pasi n Durrs ishte Esad Pasha, i cili mund t kishte qen edhe ai nj hero i pavarsis pr shembull. Pra, ideja e saj n thelb ishte se ka pasur shum aktor n at koh dhe se, ndr ta, Austro-Hungaria dhe Italia ndoshta kan luajtur rolin m t rndsishm nga t gjith. S katrti, e pyetur pr nacionalizmin dhe raportin e tij me shtetin, Clayer tha se ai ka qen dhe sht nj nga mnyrat pr t mobilizuar popullin, por se nuk sht e sigurt nse ai i bn m mir ndrtimit t shtetit apo atyre q e prdorin. Sepse, gjith sipas saj, shoqria n prditshmrin e vet jeton dinamika t ndryshme, q nuk jan vetm kombtare ose shtetrore, por edhe transnacionale, edhe krahinore, familjare etj. Pra, se gjrat (edhe kur bhet fjal pr studimet historike) nuk duhen par vetm n prizmin e nacionalizmit, pasi ky sht nj vizion shum i kufizuar i bots. *** Befasit e tjera jobefasuese pr mua erdhn nga reagimet e historianve tan pasi mbaroi intervista. Arben Puto, pasi tha disa fjal pozitive pr librin e Clayer t botuar n shqip, u kap te lapsusi gjuhsor disa dit dhe tha se, si duket, historiania nuk e njeh mir figurn e Ismail Qemalit, duke ln t kuptohet se s ia vlente t merreshe edhe me ka tha ajo. Pastaj e mori fjaln Paskal Milo dhe tori nj retorik t tr, sipas s cils, ne nuk duhet t i mbivlersojm kta t huajt, nuk duhet t kemi komplekse inferioriteti ndaj tyre, duke shtuar se historin ton e dim ne m mir se ata pasi ne e kemi n gjak at. Shkurt, historiania franceze, e cila ka punuar dhjet vjet pr t shkruar nj libr si Fillimet e nacionalizmit shqiptar, u fut n nj emision ku s kishte as t drejtn e repliks dhe u masakrua n stilin tashm t njohur t shkolls son q merret me denigrimin e personit, dhe jo me analizn e argumenteve t tij. Dhe kjo, sipas meje, jo pr shkak t lapsusit q n fakt i prkiste gazetares q e kishte intervistuar ta sqaronte q gjat intervists, por duke e shfrytzuar kt lapsus q, sipas meje, historiant tan do t duhet t ishin t part q ta kuptonin, duke u nisur vetm nga fakti se nj studiuese q ka punuar dhjet vjet mbi nacionalizmin shqiptar, nuk mund t mos e dinte se pr sa koh ka qndruar n krye t qeveris Ismail Qemali. N fakt, Clayer ka shkruar nj tekst t tr mbi rolin e figurs s Ismail Qemalit, t titulluar: T rimendojm nacionalizmin ballkanik: rasti i figurs s Ismail Qemal beut dhe i nacionalizmit shqiptar, ku trajton gjith aktivitetin e tij para dhe pas shpalljes s pavarsis.1 E vrteta sht se prapa lapsusit dhe keqprdorimit t tij, problemi i emisionit ishte se ai qe nj ballafaqim dydiskursesh: atij t historianit shkenctar dhe atij t historianit ideologjizues q u shfaq qart n nj moment t intervists ku Xhunga e pyeti Clayer: Pra, sipas jush, do t na duhet t lirohemi nga simbolet dhe heronjt n historin ton? Nuk paskemi nevoj pr to?. Dhe www.panorama.com.al/opinion/per-nje-histori-pa-heronj/
1/3