VE

*
Trker
KadirARDI
**
Sanayi devrimini yaratan geleneksel ynetim beraberinde kendi
da Artan refah ve dzeyleri, ve
ile teknolojik yenilikler gibi faktrler, zellikle sendikalar ile daha
bir isteklerini ve seslerini neden
Bu sonucu olarak, sanayi devrimi
temel faktrlerinden olan fiziksel faktrlerin zaman ierisinde nemi
nemi birikimlerinden fazla fayda-
lanmak ve rgt ierisinde etkin ve verimli rgt-
ler iin en nemli konular haline ve bu konuda bir ok teknikler
Gnmz bir retim olmaktan insan
onuruna veren bir disiplin
Bu disiplin sonra, olumsuz ve olumlu disiplin kav-
Daha sonra etkin disiplin sisteminin ko-
nusu incelenecektir. bir olarak disiplin
sonra disiplin Japon modelinin zerinde
Anahtar Szckler: Disiplin, olumlu ve olumsuz disiplin, disiplin sistemi.

Disiplin, rgtsel kural, dzenleme, politika ve normlardan sap-
engelleyen ve dzelten eylemleri kapsar. Disiplin
birlikte, ceza ile Disiplin soruna,
vedurumagre gsterenbirolgudur.
nlenmesi sosyal iin disiplin, toplumsal ya-
herynnde gerekli ve bir 1967: 15). Di-
siplinin temel performans uygun ola-
rak gereklerini yerine getirmede
disiplin eylemi ile Bekleneni yerine getirme-
deki yapmakta ilgili ola-
gibi, kuralvedzenlemelerledeilgiliolabilir .
OL,KaraKuvvetleri
Yrd. Do. Dr.,Tokat niversitesi,iiBF yesi..
Amme Dergisi, Cilt 36 3 Eyll 2003, s. 131-143.
132 Amme Dergisi
Disiplinin ikinci ve gven
ve srdrmektir. disiplin mo-
ral, ve gibi sorunlara yol aar. Bu gibi
durumlarda mrl olacak ve yne-
tici zamanda tekrar disiplin etme Bu nedenle di-
siplin dzeltmekle ynetici ile
ortaya en aza indirmelidir.
Disiplin eylemini yrtmede iki ilkeden hareket edilir. Birincisi, bir btn
olarak rgtn zarar gelmemesi, ikincisi ise, bireylerin
bir gvencesinin
Y netim ncelikle nderlik ve bir disiplin yaratarak,
hangi tr bir ve bunu
na karar vermelidir. Daha sonra rgtn her kademesinde ve her biriminde
bir disiplin iklimi elde edilmeli ve bir disiplin eylemi gereksinimine
verecek belirli bir disiplin sreci (Bingl, 990a: 240).
Ancak ynetilenlerle ynetenler ve-
ya tutum, beklenti ve sahip
bir disiplin iklimi olduka g Bu nedenle a-
en nemli hususlardan birinin "disiplin" sylenebilir
(Bingl, 1990a: 21).

Bir dzenlilik olan "disiplin" kimse
olarak Disiplin iermekle birlikte onunla
(Kelley ve Whatley, 1990: 298). Disiplin iinde; cezalan-
ilk akla gelenler boyun z denetim, da-
rgtsel gibi konular
Disiplin bireysel ve rgtsel boyutta Bireysel anlamda
disiplin, bireyin kendini belirli ihtiya ve isteklere uyarlamak zdene-
timini rgtsel anlamda disiplini bireysel disiplinden
ran temel fark disipline eden ile disipline edilen birbirinden
(Geylan, 1992: 133). Webster rgtsel disiplin te-
mel husus Birincisi; itaati zorunlu deneyim,
kincisi; dzelten, kurallara glendiren veya talim terbiye
ve nc ise ceza ve Birinci ve ikinci di-
siplinin ceza ve dl yoluyla, ve oldu-
sylenebilir (Beach, 1975: 600).
Bir gre disiplin, grenin gnll olarak daha yksek per-
formans ve iin aba bilgi, tutum ve
Verimlilik iin Disiplini ve Etkin Disiplin Sisteminin 133
dzeltilmesini mmkn (Werther ve Davis,
1988: 433).
Disiplin ister olumlu ve harekete geirici olsun, isterse olumsuz veya
olsun her iki durumda da elde edilmesi iin zorunlu kabul edilen
dzenlemeleri ve sreleri, bir birey veya grubun izleme-
sini ya da bunlara ayak zendiren
Disiplin grubun tehlikeye atabilen bireysel
getirmek ve dzeni srdrmektir.
olabilmesi, yelerindeki son derece gveni-
lebilir ve hareket biimleri ok nceden ve politikalara uygun
teknolojiye
uygun olarak dzenli ve ilkelerin
ile mmkn olur.
OLUMSUZ
Olumsuz disiplin verimlilik ve n plana
insan unsuru geleneksel ynetim
Ynetimlerin keyfi ve ve ceza ile disipline etme
zellikle 1930'lardan sonra glenmesi ile bir lde de-
(Beach, 1975: 601). Bununla birlikte olumsuz disiplin
zellikle, biimde tercih eden yneticilerin
halen olarak (Carrel vd., 1992, 633).
Olumsuz Disiplinin
Douglas McGregor'un X insana olumsuz bir anlam yklenmek-
tedir. Bu sonucu olarak kama gsteren bir davra-
sergileyecektir. Bunun iin nlemler disipline nem verilmeli,
cezalarla ve onu harekete geirmek iin zaman za-
man maddi olarak dllendirmeHdir (French, 969: 122).
Bu egemen rgtler ve cezaya tek olarak
getirdikleri kural ve dzenlemelerle bireyin
yn vermeye (Davis ve Newstrom, 1989: 34).
Olumsuz disiplin bireyin sonusal
Skinner'in dzeltme" temel
Bu kurama gre bireyin rgtn tepkisi olumlu ise, birey
bu glendirecek ve Bunun aksine bireyin
rgtn tepkisi olumsuz olursa sz konusu
(Hampton, 1986: 430).
134 Amme Dergisi
Olumsuz Disiplinde Ceza ve Sonulan
Ceza en ok en az ve kt uygulanan
Ceza zndeki neticesi ile ve ok dikkatli
(Luthans, 1995: 205).
Olumsuz disiplinde ceza tehdidi grenin ileride dav-
nlemek, belirlenen kurallar dahilinde hareket etmesini iin
(Werther ve Davis, 1988: 434).
Olumsuz Disiplinin Ynleri
Olumsuz disiplin sistemi bugne kadar uygulama a-
Sz konusu sistemin
ve kaynaklanan sorunlar yneticilerle
kutuplara Sonu olarak, ve ynetime kin,
nefret ve intikam yneticiler ise, bu ve
sevimsiz grevden kamaya Olumsuz disiplinin ynleri
toplanabilir:

sorumluluk,
Olumsuz geri besleme,
Yetersiz
Ge mdahale,
ama,
zaman,



Olumsuz Disiplin Sisteminin ve Yararlan
Olumsuz disiplin ok kural ve dzenlemelerle hareket ala-
kural korkusu Ceza ve tehdit yoluyla
korkutmak ve yneltmek, olumsuz disiplinin temel
Olumsuz disiplin istenmeyen ortadan konulacak
engel ve yasaklar yoluyla almaya
sonucunda olumsuz tekrarlama ihtimalinde bir a-
zalma olsa bile, bu geici nk ceza korkusu
ile bir sinme sz konusu olsa da, ortaya kin, duygusu
nedeniyle daha sonra yinelenebilir (Cascio, 1989: 529).
Verim/ilik iin Disiplini ve Etkin Disiplin Sisteminin 35
bir sonu, olumsuz disiplin cezadan
en az gstermesine yol Bu per-
sonelin cezadan ynetime olumsuz sisteme za-
rar verecek yollar neden (Hodgets vd., 1992: 422).
bu verilen nedeni gerekesi
gsterilmez. ihlal ettiklerinde
bilirler. Bu durum samimi iinde k ve heye-
canla yerine, cezadan sonucunu (Beach, 1975:
601).
zetle olumsuz disiplin istenmeyen
(Flippo, 1985: 473).
Btn bu olumsuz ynlerine disiplinin hibir
role sahip sylenemez. bireyler sosyal protesto etmek a-
gsterebilirler. Bu gereksinmeleri
ne lde giderilirse giderilsin ne kadar ok olumlu gdleyici ara
disipline edilmesi veya grupla uyumlu hale getirilmesi mm-
kn Byle veya atmak daha etkili so-
nular verebilecektir. bir bu tip bireylerin cezaya olan tepkileri
olumsuz disiplin destekler biimdedir. G ve iktidar belirli zaman-
larda belirli sosyal ekonomik belirli astlara tek olabilir.
ve bir sonucu olarak olma po-
gden amirIere tepki verebilirler (Beach, 1975: 601).
OLUMLU
Gnmzde ynetiminden sorumlu olanlar ve evresinde
meydana gelen ve yeni dikkate almak zo-
kendilerini ilgilendiren konularda daha
fazla bilgi edinme, ve daha fazla ilgi gster-
me 1989: 2 I).
zellikle ve olan toplumlarda seviye-
lerinin ykselmesi, fizyolojik gereksinmelerin byk lde doyuma
sonucu beklenti, zevk ve tercihlerin de-
sosyo-ekonomik geleneksel disiplin b-
yk lde yitirmesine yol
Toplumdaki sosyal paralelolarak rgtlerde insan -
nem ynetimin insana Otoriter,
olandan edici, olana bir gzlemlenmektedir.
rgtsel disiplini "havu sopa" yerine zdisiplini
ynelik "olumlu disiplin" ne
36 Amme Dergisi
disiplin olarak da olumlu disiplin rgt iin
gerekli kural ve dzenlemelere istekli olarak ynetim birimi-
nin bir Disiplin olumlu ve
Ceza uygulanabilir. Ancak bu uygulama dzeltici ve destek-
leyici nitelikte Ama bireye zarar vermek olmak-

Ynetici olumlu disiplin iklimini sorumluluk duygusu ve
zdisiplin Olumlu motivasyon ve demokratik nderlik ilke-
leri uygular. bireysel bilincindedir ve buna
uygun olarak zelliklerine gre yntemler Birey ve grup
olarak arzulanan ve des-
tekledikleri iin riayet ederler. Sistem olarak
denetim ortadan kalkacak, disipline konu olan olaylar azalma
gsterecektir (Beach, 1975: 603).
Olumlu disiplin temel zellikleri dikkate olarak olumsuz di-
siplinden olduka grlr. Sz konusu zellikler tek tek ele
dikkati eken nokta, olumlu disiplin sisteminin, olumsuz so-
runlara yol aan temel gidermeye ynelik Olumlu disip-
linin olumsuz disiplinden noktalar
zorlamaz, z disiplin ve sorumluluk duygusu hedef-
ler,
gelecekle ilgilenir,
Tehdit etmez eder,
ve gveni n plana
olarak grr,
zmnde ve yneticiyi birlikte sorumlu tutar,
suskun kalmaz tepki veriL

En anlamda disiplin tutum ve belirtilen
rgt kural ve uygunluk halidir. Herhangi bir nedenle bu uyum
bozulmaya ynetim onu tekrar etkin iin harekete geer.
Bu da genellikle ynetimin gereksinimlerine gre tekrar ve
ile motivasyonu ierir. ceza da ileride olabilecek
su nlemek iin (Hodgetts, 1992: 475).
seimi, etkin bir isteklendirme, gerekli kural ve dzenleme-
lerin ve konusunda bilinlendiril-
mesi etkin disiplin sisteminin n Etkin disiplin
seimidiL
Verimlilik iin Disiplini ve Etkin Disiplin Sisteminin 137
Organizasyonlarda Seimi
ynetimin en nemli grevlerinden biri niteliklerine uygun
ya da niteliklerine uygun bularak ile mmkn
rgtler insanlardan iin, uygun
seimi rgt faaliyetlerindeki uyumun nemlidir.
analizi ve yoluyla grevlerin hangi nitelikte
bu zelliklerin bulunup
testlerle belirlenir vd., 994: 263).
Ancak, testlere dayanan seim, btn ynleriyle tm
yeteneklerini yetersiz bu testler
mlakatlar, daha iyi nemli bir yarar

zetle, duygusalolgunluk, sorumluluk bilinci ve
zelliklerini gznne alarak seen bu nemsiz gren,
teknik zelliklerine dayanarak alan oranlara belirli stnlk-
lere sahip (Hodgetts, 992: 476).
Etkin Motivasyon Sistemi ve
Disiplinin yksek rgtlerde retken ve kuralla-
benimsemeleri iin olumlu ku-

dllendirilirler. Denetimlerin disiplin dzeyi
ise, yneticiler retim ve iin cezaya
(Hodgetts, 992: 477). Moral, personelin ve stlerine kar-
olan duygu ve belirler. Morali yksek olan personel, grevine
ve stlerine uyumlu ve disiplinlidir. Bunun sonucu olarak birey verimli
(Tosun, 1992: 259).
Olumlu disiplinde herhangi bir zorlama gnll olarak
rgtn iin yneltmek Bu ise ama-
larla, rgtsel ile bir
rgtn ve gereksinimleri tam olarak belirlenmeli; bunlar
bir grenlerin iin bu
Byle bir denge kural ve dzenlemelerine tak-
dirde gstermek suretiyle kurulabilir.
gereksinmelerinin ve be-
nimsemesi sonucunda, uygun davranacak cezaya konu olabi-
lecek
gereksinmeleri bunlar bilin itilerek tutum
ve Bu durum yeri disiplinini olumsuz
ynde etkileyerek sorunlara yol aar. Bunlar amirden nemli ge-
138 Amme Dergisi
saklama, ilgisizlik, brokratik sabotaj kendini gste-
gibi, yerine bilinli olarak zarar verme, kavga,
biiminde de ortaya vd., 1992: 629).
gdlenmesinde etkili olan ihtiyalar olduka faz-
Ancak nemli olan analiz edilmesi ve bunlara cevap veri-
lebilmesidir. Bunun iin de en etkili yol taraflar etkin bir
Yneticiler diyalogu ve dinlemesini bilmek zo-
nk sonuta ynetimin sorunu
1994: 49).
Gerekli Kural ve Dzenlemeler
Yasalar toplum iinse kurallar da rgt iindir.
gzel nlenmesi iin gereklidir. za-
manda bu kurallar, ve
ve
ortaya
Etkin ve ynetim disiplin biimlendiren
gereken hareketler ile
gereken hareketleri belirlemelidir. kurallara ve dzenlemelere
beklenecek ise, o zaman neler
ve buna kalma da faaliyet ne bilmek
(Bingl, 1990b: 241)
rgtsel paralelolarak kltrne yapabilir. Bu de-
sonunda yneticiler disiplin daha olumlu
(Mondy ve Noe, 1987: 627). i atmosferinde meydana gelen
gerekli
Kural ve dzenlemelerde gereken zellikleri
lir:
Kurallar gncel
Kurallar
Kurallar ve olacak
olumlu ifadeler
daha ok zen gsterilmelidir,
Kurallar
Kurallar esnek

Kurallar etkileyen tm faktrleri
Kurallar evreye uyumlu olarak
Verimlilik iin Disiplini ve Etkin Disiplin Sisteminin ]39
Disiplin Engeller
Yneticilerin iin disiplin zevksiz bir zellikle ceza-
zamanlarda eylem adeta ekilmez bir hal
lerinde gibi ele olaylara duygusal
ise moralin verimin yol aar.
Yneticilerin disipline ok nedeni Bu ne-
denler
Yneticilerin byk iyi
srekli birlikte ve girmektedir. Disiplin eylemi
nedeniyle tehlikeye atmak istemezler.
Yneticiler st ynetim

yneticiler disiplin zebilecek bilgi ve sahip

Yneticiler zaman zaman disiplin eylemi sinirlerine engel olma-
disiplin ertelerler.
bulunan kabul ederek disiplin
eyleminin gereksiz kendilerini
Disiplinin tek olmak istemezler.
Disiplin eylemi ile zaman harcamak istemeyebilirler.
yneticiler disiplin konumunda olmaktan

Ynetici ceza vermesi gereken grenin hak
lir. '
Bu nedenlerden yneticilerin disiplin almakta tereddt etme-
leri disiplinin yol
Bundan her nce yneticilerin kural ve dzenlemeleri-
ni ok iyi bilmeleri ve benimsemeleri gerekir. Yneticiler i-
in bu mutlaka ynetici-
lerin disiplin teknik ve konusunda
zellikle
Disiplinin ve uygun disiplinin niin nemli
. nleyici ve olumlu disiplin olmak zere disiplin

Disiplini ve iyi niyetli olarak nemi,
yntemlerini iermelidir vd., 992: 642).
140 Amme Dergisi
z Disiplinin
Ynetimin temel personel z disiplini Bu yolla
personeli kurallara iin zorlamak yerine kendi kendini disipline etmesi
(Werther ve Davis, 1988: 434).
disiplin srecinin bir sonra
nemli olan kural ve dzenlemelere istekle uyulan
bir rgt iklimi ynetimi rgt iinde nleyici bir disiplin
sorumludur. Bu ncelikle personelin
birlikte uyum iinde kural ve dzenlernelerin
gerekir. Bu sonra ikinci belirlenen kural ve dzen-
lemelerin personele iletilmesidir.
sorumluluk duygusunu z disiplini belir-
lenen ve emir-komuta ierisinde mmkn
Bunun hareket yete-
neklerinin ynlerinin ortaya engeller. ve
ler ya da pasif zarar yol
aabilir. Ancak, serbestlik de suistimallere zemin
azaltabilir. belirli bir durumda verimlilik ve en st
dzeye nderlik biimi etkisini yitirebilir.
Y netim biimi ve disiplin sistemi; evresel unsurlar ile
olan teknolojinin zellikleri, personelin sosyo-kltrel
zellikleri ve dzeyi, faaliyet toplumun ile birlikte
ele belirlenmelidir.
D
disiplinde
gelmez. Disiplin yerde kurallar yerde de su
Bir disiplin sistemi ne kadar mkemmelolursa olsun bozan birileri ke-
sinlikle disiplin sistemini de ,bundan soyutlamak
disiplinin istenmeyen iin
yntem bellidir. Bu yntem Acaba disiplin cezaya alter-
natif olarak yntem disiplin olaya pozitif
gre bu yntemin onuruna gerekir.
disiplinin cezaya alternatif olarak yntem gren
(Geylan, 990: 144) .
Ynetici ve gren zelolarak
Ynetici kural ihlali ya da istenmeyen
Ynetici grene durumu verir.
Ne ortak karar
Verimlilik iin Disiplini ve Etkin Disiplin Sisteminin 141
Karar (Hodgetts vd., 1992: 424).
disiplin kurallara davranan rehabilite etmek iin aba
gsterir. sorumluluk vermek onu kurallara uyma konusunda
isteklendim1ektedir.
disiplinin uygulamada grlen en byk biri sistemin
ynetici yapmadan tm uygulanabilmesidir.
gibi ynetim sistemini yneticilere uygulamak hibir
mede mmkn olmuyordu. Yneticilerin bilgi birikimi ve kltr dzeyi siste-
min onur ile Oysa disiplin sisteminin olum-
lu bu engeli ortadan (Geylan, 1990: 142).
disiplinin bir ise yneticileri, byk lde
"Verilen ceza sua uygun mu?" sorusundan Bylece, y-
netici salt adaleti abalamak yerine sorunlara zm ge-
tirmeye (Campell vd., 1991: 192-201).
olumlu disiplin da amalanan ynetici
her disiplin eyleminin yoluyla geri
kin, nefret ve intikam iin
yneticilerin disiplinini zevksiz, sevimsiz ve
bir grevolarak bir disiplin ancak disipli-
nin ile mmkn olur. nk ceza her ne kadar
rehabilite etmek da onurunu zedeler, ynetici ve
olumsuz bir neden olabilir.
disiplin olumlu ve sorun zmeye yneliktir. Uygunsuz
yerine yol gstermeye (Werther ve Davis, 1988:
439).
JAPON
Japon ticari en can ortak g-
ven duygusunu gl bir ynetim sistemidir. Japon de her
gibi ilerlemek ister. Japonlar gsterecekleri zverinin ilerde kesinlikle dl-
fikrini veren, gven duygusunu ynetim sistemleri saye-
sinde rgtn toplam kendi bile vazgeebi-
lecek disiplinli (Ouchi, 1987: 10).
Japon modelinin hepimize bir nemli ders de ve zeki
olabilmek daima ve
dir. bir belirleyerek ki-
min kimle iyi ekiplerle disiplin sorunla-
en aza indirebilecektir. Oysa bu gibi brokratik kurallara
dkmeye sendika ya da ynetim dayanarak,
42 Amme Dergisi
dayanan ekiplerin disiplini glk
Sonutaverimsizve huzursuzbir (Ouchi, 1987: ll).
SONU
teknik gznne ve adeta
bilimsel ynetim ilke ve giderek artan toplumsal bi-
linlenmehareketleri ile
zellikle, insan unsurunun beyin gcnden ve
ynetim sayesinde 970'lerdensonra
mamullerini kalite geride ile, daynetim
insan faktrne dahaok ilgi gsterme vetoplumsal insan an-
n plana Biimsel ve tepeden inme dzenleri
tirilmeye, ierikleri konusunda
yntemler ve nlemler
Bu sonucu olarak, sanayi devrimi bir
temel olarak grlen bina, fabrika gibi
gnmzdegidereknemini yitirmekte ve birikim ve kapasi-
tesi daha nemli hale gelmektedir. birikimlerini ynetmek ve o biri-
kimleri gerekli rn ve hizmetlere ynlendirecek daha verimli
en nemli biri haline ve bu konuda
birok yeni teknikler disiplininde bu
tekniklerden biridir. birretim olmaktan amayapan
gnmz insanonuruna verenbirdisiplin an-

onurlubir iin, temel maddi teh-
like ierisinde bir ynetimin gvencesini
her grubunun etkin ve sorumlu bir yesi olma
ve z desteklemesi gerekir. zamanda,
kt hareket edilmeli ve
onlara sahip
KAYNAKA
A Ali,(1967), Mnasebetler,
Beach,Dale,(1975),Personel The Management ofPeople at Work, CollierMacmillian
InternationalEditions,ThirdEdition.
Bingl,Dursun,(1990), Yeri Disiplini ve
Bingl,Dursun,(1990),Personel Ynetimi ve Erzurum.
Campbell,David,R. FlemingandR. Grote.,(1991),"DicipIinewithoutPunismentat
Last",Harvard Business Review, July-August,s.192-201.
Verimlilik iin Disiplini ve Etkin Disiplin Sisteminin 143
Carrel, Michael, F. Kuzmits and N. Elbert, (1992), Personel Human Resource
Management, Max Well, Macmillian International Editions, Fourth Editions.
Cascio, Wayne F., (1989), Managing Human Resources, McGraw Hill International
Editions, Second Edition.
D.Bayar, ve zalp, (1994), Bilgisi,
zrl ocuklar ve
Davis, Keith, and J.Newstrom, (1989), Human Behaviour at Work, McGraw Hill
International Editions, Eigth Edition.
Flippo, Edw.in, B., (1985), Personel Management, Sixth Edition, Mc Graw Hill
International Editions.
French, Wendell, (1969), The Personel Management Process, Hovgton Mifflin
Company 3
rd
Editions.
Geylan Ramazan, (1992), Personel Ynetimi, Met
Geylan Ramazan, (1990), Disiplin Sistemi, Anadolu niversitesi

Hampton, David R., (1986), Management, McGraw Hill, International Editions.
Hodgetts, Richard, K. Galen ve K. Koreeck, (1992), Personel and Human Resource
Management.
Kelley, Richard, ve D. Whatley, (1990), Personel Management in Action Skill Building
Experiences, Second Editions.
Luthans, Fred, (1995), Organizational Behaviour, McGraw Hill, Ine., 7 th Editions.
Mondy, Wayne, R, Noe, (1987), Personel, Ally and Bacon Ine, Third Edition.
Ouchi, William, (1987), Teori Z,
Tosun, Kemal, (1992), Ynetimi, 6.
Werther, William, and K. Davis, (1988), Personel Management and Human Resources,
Second Edition, McGraw Hill, International Editions.
Gltekin, (1989), Ynetimi, Sakarya Mhendislik
Fakltesi
Y Gltekin, (1994), Toplam Kalite Ynetimi: Toplam Kalite Yneti-
mine Stratejik Bir Sakarya niversitesi, No.IO, Sakarya.