1

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ, MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ- İNŞAAT MÜHENDİSLİĞ BÖLÜMÜ

BETONARME–2 YILİÇİ - SINAV SORULARI SÜRE NET 75 dakika ( 25 / 12 / 2006 )

SORULAR (toplam 3 soru )

SORU-1
Açıklık ve kesiti şekilde verilen kirişin malzeme değerleri f c = 25 Mpa , f y = 400 MPa Beton elastisite
'

modülü 23.500 MPa ve donatı elastisite modülü 200.000 MPa dır..

Ölüyük = D

850 mm
2@14

900 mm
9.5 m Kesit

5@28

300 mm

Düzgün yayılı yük sıfırdan itibaren kademeli olarak yükseltilmiş ve açıklık ortasında eğilme momenti
değeri 140 kN.m değerine ulaştığında çekme taraf yüzeyinde ilk çatlak oluştuğu görülmüştür.
a. Çekme tarafında ilk çatlak oluşumuna sebep olan yük değeri nedir belirleyiniz.
b. İlk çatlak meydana gelmeden hemen önce kiriş açıklık ortasında ki sehim miktarı ne kadardır
hesaplayınız.
Kirişe etkiyen servis ölü yük momenti 420 kNm dir. Taşıma gücüne göre hesaplanan eğilme momentinin
nihai değeri Mu = 968 kNm dir. (hesaplarda 2@14 montaj donatısını ihmal ediniz)

c. Kiriş ölü yük momentinin 430 kNm değerine göre kiriş açıklık ortasındaki sehim ne kadardır
d. Şekilde belirtilen çekme donatısına göre kirişin çatlak genişliği ne kadardır hesaplayınız..

SORU-2 400 mm
Kesiti ve donatı durumu şekilde verilen etriyeli kısa kolonda
f c' = 25 Mpa , f y = 420 MPa olarak bilinmektedir.
Boyuna donatı
400 mm

340 mm

a. Kolonun momentsiz ve etriyeli kısa kolon olarak emniyetle 4@30

taşıyabileceği eksenel yük değerini belirleyiniz. Etriye @10
b. Kolona moment ile birlikte eksenel kuvvet etkimesi halinde t=200 mm
denge durumunda tarafsız eksenin yeri cb, basınç bloğu
derinliği ab, eksenel kuvvet Pb , moment Mb , eksantrisite
eb değerlerini belirleyiniz.
c. Kolon net boyu 6 m, mesnet rijitlik katsayısı k=0.87, 340 mm
3 2
Kolon etkili rijitliği EI =35 x 10 kNm olsaydı , Kolonun eksenel yük altında burkulma yük
değerini ne olurdu hesaplayınız.
 2

SORU-3
Temele etkiyen zemin gerilme hesap değeri qu =400 kN/m2
3600 kN
malzeme f c' = 25 Mpa , f y = 420 MPa kolon yükü Pu =3600 kN
kolon kesiti 600/600 mm olarak bilinmektedir. Seçilen temel
boyutları şekilde verilmiştir. Hesap yüksekliği ilk deneme olarak
d =800 mm ve pas payı 100 mm olarak seçilmiştir. ( Kolon
konumu iç kolondur)

a. Temelin zımbalama gücü yeterlimidir hesaplayınız.

b. Kesitin kesme gücü yeterli midir belirleyiniz
c. Temele etkiyen eğilme momenti emniyetle taşınmakta
mıdır kontrol ediniz. Eğilme momenti için minimum 600mm
donatı koşullarını da dikkate alarak moment kesitine

3m
etkiyen eğilme momenti için gerekli donatıyı belirleyiniz 600 mm
d. Kolondan temele transfer edilecek 3600 kN yük için kolon
- temel ara yüzeyinde ezilme sınırının aşılıp aşılmadığını
kontrol ediniz. Kolondan temele sadece düşey yük transfer
edileceği durumunu dikkate alarak filiz donatısı alanını
belirleyiniz. 3m
e. Kullanılan her bir tip donatı çubuğunun büküme kadar
uzunluğu, bükümden sonra uzunluğu, toplam boyu gibi
detayları da yazarak imalat için gerekli olan adet, boy, çap,
büküm, kesim, toplam boy gibi detayları yazarak belirtiniz.
f. Hesaplarla belirlenen donatılara ilaveten çember donatısı ve diğer konulması gereken kosrüktif
donatılarla birlikte tekil temelin bir kafes oluşturacak tarzda donatı tertibini planda ve kesitte
çizerek gösteriniz.

Tüm dokümanlar kapalıdır, dokümanları yakınında bulundurmak yasaktır.

Puan, kesin sonuçlara verilir. Birimleri yanlış olan veya birimi yazılmamış cevaplara puan verilmez.
İşlem ayrıntıları düzenli yazılmayan şıklara puan verilmez.

Seyit Ali Kaplan

 3

CEVAPLAR
SORU-1
Açıklık ve kesiti şekilde verilen kirişin malzeme değerleri
f c' = 25Mpa, f y = 400 MPa Beton elastisite modülü 23.500 MPa ve donatı
elastisite modülü 200.000 MPa dır..

Ölüyük = D

850 mm
2@14

900 mm
9.5 m Kesit

5@28

300 mm

Düzgün yayılı yük sıfırdan itibaren kademeli olarak yükseltilmiş ve açıklık ortasında
eğilme momenti değeri 140 kN.m değerine ulaştığında çekme taraf yüzeyinde ilk çatlak
oluştuğu görülmüştür.
a. Çekme tarafında ilk çatlak oluşumuna sebep olan yük değeri nedir belirleyiniz.
b. İlk çatlak meydana gelmeden hemen önce kiriş açıklık ortasında ki sehim miktarı
ne kadardır hesaplayınız.
Kirişe etkiyen servis ölü yük momenti 420 kNm dir. Taşıma gücüne göre hesaplanan
eğilme momentinin nihai değeri Mu = 968 kNm dir. (hesaplarda 2@14 montaj donatısını
ihmal ediniz)

c. Kiriş ölü yük momentinin 430 kNm değerine göre kiriş açıklık ortasındaki sehim
ne kadardır
d. Şekilde belirtilen çekme donatısına göre kirişin çatlak genişliği ne kadardır
hesaplayınız..
 4

CEVAP-1

a) İlk çatlak oluşturan gerilme,

Önce hesapla belirleyelim: İlk çatlak oluşturan gerilme

f r = 0,7 ⋅ f c′
denkleminden belirlenir.

f r = 0,7 ⋅ 25 = 3,5 N / mm 2
Atalet momenti brüt kesit üzerinden hesaplanır.

b⋅h 300 ⋅ 900

3 3
Ig = = = 1,8225 ⋅ 1010 mm 4
12 12

M h Dl 2 / 8 ⎛ h ⎞
f r = 3,5 = ⋅ = ⎜ ⎟
I 2 I ⎝2⎠

⇒ D=
(3,5) ⋅ I g ⋅ (8) ⋅ (2)
=
( )
3,5 ⋅ 1,8225 ⋅ 1010 (8) ⋅ (2)
l2 ⋅ h (9500)2 (900)
102,06 ⋅ 1010
= = 12,57 N mm = 12,57 kN m
8,1225 ⋅ 1010

Deney sonuçlarına göre hesaplanırsa

D ⋅l2 M ⋅8
M= ⇒D = 2
8 l
=
(140) ⋅ 8 ≅ 12,4 kN / m
(9,5)2
D = 12,4 kN / m olarak elde edilir.
 5

b) Yayılı yük altında çatlaksız kirişin açıklık ortası sehimi;

Mukavemetten hatırlanacağı gibi yayılı yük altında tek açıklıklı basit kirişin açıklık
ortasındaki sehimi aşağıdaki denklemlerden belirlenir :
5 D ⋅l4 5 M ⋅l2
Δ1 = ⋅ veya Δ1 = ⋅
384 EI 48 EI

5 140 (kNm) ⋅ 9,52 (m 2 )

Δ1 = ⋅
48 E ⋅ I g kNm 2 ( )
E = 23500 N / mm 2 = 23,5 ⋅ 10 6 kN / m 2

I g = 1,8225 ⋅1010 mm4 = 1,8225 ⋅10−2 m4

EI g = 23,5 ⋅106 (
kN
m2
) ⋅ 1,8225 ⋅ 10 −2
( m 4
) = 42,83 ⋅( )
10 4
kNm 2

5 140 (kNm) ⋅ 9,52 (m 2 ) −3

Δ1 = ⋅ = 3,073 ⋅ 10 m = 3 mm
4
48 42,83 10 (kNm ) ( )
2

Δ1 = 3 mm olarak belirlenir.

c) Çatlak kesitin atalet momenti hesabı

Statik moment alınarak tarafsı eksenin yeri (x) belirlenir:

( 5 @ 28 ) Donatı çubuklarının toplam alanı

π ⋅ D2 3,14 ⋅ 282
As = 5 ⋅ = 5⋅ ≅ 3077 mm 2
4 4
 6

E s 200000
n= = ≅ 8,5
Ec 23500
Tarafsız eksene göre statik moment: Basınç altındaki
kısım

850 mm

x
x
300 ⋅ x ⋅ = 3077 ⋅ 8,5 ⋅ (850 − x) Tarafsız eksen
2

(850-x)
⇒ 150 ⋅ x 2 = 22231325 − 26155 ⋅ x
Dönüştürülmüş donatı alanı

300 mm
x + 174 ⋅ x − 148209 = 0
2

− b ± b2 − 4 ⋅ a ⋅ c
x1, 2 =
2⋅a
denklemi kullanılarak kökler hesaplanırsa :

− 174 ± 174 2 − 4 ⋅ 1 ⋅ (−148209) − 174 ± 789

x1, 2 = =
2 ⋅1 2

− 174 + 789 615

x1 = = = 308 mm
2 2
olarak tarafsız eksenin yeri belirlenmiş olur.

Tarafsız eksene göre beton tarafının ve çekme donatısının atalet momenti

yazılırsa,
1
I cr = ⋅ b ⋅ x 3 + As ⋅ n ⋅ (d − x) 2
3
1
= ⋅ 300 ⋅ 3083 + 3077 ⋅ 8,5 ⋅ (850 − 308) 2
3
 7

I cr = ( 2922 ⋅ 10 6 ) mm 4 + (7683 ⋅ 10 6 ) mm 4
= (10605 ⋅ 10 6 ) mm 4

I cr = (1,061 ⋅ 10 −2 ) m 4 = 0,011 m 4

⎛ M cr ⎞
3
⎡ ⎛ M cr ⎞ ⎤
3

I e = ⎜⎜ ⎟⎟ ⋅ I g + ⎢1 − ⎜⎜ ⎟⎟ ⎥ ⋅ I cr ≤ I g = 0,018 m 4
⎝ Ma ⎠ ⎢⎣ ⎝ M a ⎠ ⎥⎦

⎛ 140 ⎞
3
⎡ ⎛ 140 ⎞ ⎤
3

Ie = ⎜ ⎟ ⋅ 0,018 + ⎢1 − ⎜ ⎟ ⎥ ⋅ 0,011
⎝ 430 ⎠ ⎣⎢ ⎝ 430 ⎠ ⎦⎥
= 0,000629 + 0,01024 ≅ 0,011 m 4 < 0,018m 4 o.k .

5 M ⋅l2 5 430 ⋅ 9,52 kNm ⋅ m 2

Δ2 = ⋅ = ⋅ ≅ 0,016 m = 16 mm
48 EI e 48 23,5 ⋅10 6 ⋅ 0,011 kN ⋅ m 4
m2
Kirişin ölü (servis) yük momenti 430 kNm değerinde oluşan ani sehimi = 0,016 m
(16mm) dir.

d) Çatlak genişliği

w = 11 ⋅ β ⋅ f s ⋅ d c ⋅ A ⋅ 10 −6 mm denkleminden hesaplanır

β = 1,2 , f s = 0,6 ⋅ f y N / mm 2 d c = 50 mm , 2 ⋅ (50 ) ⋅ 300

A= = 6000 mm 2 ,
5
sayısal değerler denklemde yazılırsa :

[
w = 11 ⋅ (1,2 ) ⋅ 0,6 ⋅ (400 ) ⋅ (50 ) ⋅ 6000 ]⋅10− 6 mm = 0.21 mm
 8

SORU-2 400 mm
Kesiti ve donatı durumu şekilde verilen etriyeli
kısa kolonda f c = 25Mpa, f y = 420 MPa
'

olarak bilinmektedir. Boyuna donatı

400 mm

340 mm
4@30
d. Kolonun momentsiz ve etriyeli kısa kolon
olarak emniyetle taşıyabileceği eksenel yük
Etriye @10
değerini belirleyiniz. t=200 mm
e. Kolona moment ile birlikte eksenel kuvvet
etkimesi halinde denge durumunda tarafsız
eksenin yeri cb, basınç bloğu derinliği ab,
340 mm
eksenel kuvvet Pb , moment Mb ,
eksantrisite eb değerlerini belirleyiniz.
f. Kolon net boyu 6 m, mesnet rijitlik katsayısı k=0.87,
Kolon etkili rijitliği EI =35 x 103 kNm2 olsaydı , Kolonun eksenel yük altında
burkulma yük değerini ne olurdu hesaplayınız.

CEVAP 2

a. Etriyeli kısa bir kolonun eksenel yük için taşıyabileceği nominal yük
aşağıdaki denklemden hesaplanır.

[
Pn = 0,80 ⋅ φ ⋅ 0,85 ⋅ f c′ ⋅ (Ag − Ast ) + f y ⋅ Ast ]
4 adet 30 mm çapında boyuna donatı alanı,
π ⋅ D2 3,14 ⋅ 30 2
Ast = n ⋅ = 4⋅ = 2826 mm 2
4 4

Kolon brüt alanı, Ag = 400 ⋅ 400 = 160000 mm 2 dir.

Sayısal değerler denklemde yazılarak gerekli işlemler yapılırsa :

Pn = 0,80 ⋅ 0,70 ⋅ [0,85 ⋅ 25 ⋅ (160000 − 2826 ) + 420 ⋅ 2826]

Pn = 0,56 ⋅ [3339948 + 1186920] = 2535046 N = 2535 kN

 9

b. Denge durumunda; basınç tarafında beton 0,003 deformasyon yapar ve

çekme tarafında donatı akma limiti değerine ulaşır.
200 mm 200 mm
Donatının akması durumundaki maksimum
deformasyon,
fy 420
εy = = = 0,0021
Es 200000

400 mm
Denge durumunda tarafsız eksen mesafesinin
(cb nin) hesabı üçgen benzerliği yazılarak
bulunabilir. ABE üçgeni DEF üçgenine 30 340 30
benzerdir.
30 170 170 30

0,003 0,003 + 0,0021

= 370

cb 370 H E
A
0,003 ⋅ 370 ε s′
→ cb = = 218 mm D
0,003 + 0,0021 εy G
F

B
Benzer şekilde basınç donatısının yaptığı cb
deformasyon hesaplanabilir. iç ab
kuvvetler
0,85 ⋅ f c′
DEF üçgeni DGH üçgeni benzer üçgenlerdir.
As′ ⋅ f s
'
As′ ⋅ f s
'

EF DF
= yazılabilir. Yani,
GH DG
0,003 cb 218 (218 − 30)
= = ⇒ ε s′ = ⋅ 0,003 = 0,0026
ε s′ (cb − d ′) (218 − 30) 218

Donatı deformasyonu 0,0021 değerine ulaştığında akma başlangıcı itibara

alındığında basınç donatısı deformasyonu daha büyük olduğunda akma
gerilmesine ulaşmıştır, yani , f s′ = f y = 420 MPa dir.

Beton basınç bloğu derinliği : ab = β1cb = 0.85 ⋅ (218) = 185 mm

Basınç bloğunun oluşturduğu toplan basınç kuvveti :

( )
C = 0,85 f c' (ab )(b ) = 0.85( 25) ⋅ (185) ⋅ ( 400) = 1572500 N ≅ 1573 kN
 10

Çekme tarafında donatıda oluşan toplam kuvvet h/2 h/2

As f y = (1413 ) ⋅ (420 ) = 593460 N = 593 kN

Basınç tafındaki donatıda oluşan toplam kuvvet

As f s' = (1413 ) ⋅ (420 ) = 593460 N ≅ 593 kN

'

Kolon orta eksenine göre denge denklemi yazılırsa: 200 200

107 a/2

∑M = 0
C=1573 kN
⎛h a⎞ ⎛h ⎞ ⎛ h⎞
M n = C ⋅ ⎜ − ⎟ + T '⎜ − d ' ⎟ + T ⎜ d − ⎟
⎝2 2⎠ ⎝2 ⎠ ⎝ 2⎠ T=593 T ’= 593
kN kN

M n = C ⋅ (107 ) + T ′ ⋅ (170 ) + T ⋅ (170 )

170 170

M n = 1573 ⋅ (107) + 593 ⋅ (170) + 593 ⋅ (170)

M n = 168311 + 100810 + 100810 kN ⋅ mm
M n = (168 + 101 + 101) kN ⋅ m = 370 kNm
Denklemler Denge Koşulu için yazılarak hesaplar yapıldığı için hesaplanan
moment denge durumundaki moment ve eksenel kuvvettir. Buna göre :
M b = 370 kNm olarak belirlenmiş olur .

M b 370
Eksantrisite, eb = = = 0,235 m = 235 mm
Pb 1573
eb 235
Eksantrisitesinin yüksekliğe oranı = = 0,59
h 400

c) Kolon burkulma yükü,

π2 ⋅E⋅I
Pc =
(k ⋅ lu ) 2 denklemi ile belirlenir.
 11
(3,14) 2 ⋅ 35 ⋅ 10 3 9,86 ⋅ (35000)
Pc = =
(0,87 ⋅ 6) 2 27,25

Pc = 12664 kN elde edilir.

Buradan anlaşılıyor ki, detayı verilen kolon için (ezilme kapasitesi 2535 kN )
olduğundan burkulma oluşmadan ezilerek kolon göçer.

SORU-3 3600 kN
Temele etkiyen zemin gerilme hesap değeri
qu=400kN/m2 malzeme f c' = 25 Mpa , f y = 420 MPa kolon
yükü Pu =3600 kN kolon kesiti 600/600 mm olarak
bilinmektedir. Seçilen temel boyutları şekilde verilmiştir.
Hesap yüksekliği ilk deneme olarak d =800 mm ve
pas payı 100 mm olarak seçilmiştir. ( Kolon konumu iç
kolondur)

a. Temelin zımbalama gücü yeterlimidir hesaplayınız.

600mm
b. Kesitin kesme gücü yeterli midir belirleyiniz
3m

c. Temele etkiyen eğilme momenti emniyetle 600 mm

taşınmakta mıdır kontrol ediniz. Eğilme momenti
için minimum donatı koşullarını da dikkate alarak
moment kesitine etkiyen eğilme momenti için
gerekli donatıyı belirleyiniz
d. Kolondan temele transfer edilecek 3600 kN yük için 3m
kolon - temel ara yüzeyinde ezilme sınırının aşılıp
aşılmadığını kontrol ediniz. Kolondan temele sadece
düşey yük transfer edileceği durumunu dikkate alarak filiz donatısı alanını
belirleyiniz.
e. Kullanılan her bir tip donatı çubuğunun büküme kadar uzunluğu, bükümden sonra
uzunluğu, toplam boyu gibi detayları da yazarak imalat için gerekli olan adet, boy,
çap, büküm, kesim, toplam boy gibi detayları yazarak belirtiniz.
f. Hesaplarla belirlenen donatılara ilaveten çember donatısı ve diğer konulması
gereken kosrüktif donatılarla birlikte tekil temelin bir kafes oluşturacak tarzda
donatı tertibini planda ve kesitte çizerek gösteriniz.
 12
CEVAP – 3

Bilindiği gibi simetrik yük durumunda zeminden tekil temel altına etkiyen gerilme
yani, birim alana gelen kuvvet şekilde görüldüğü gibi düzgün yayılı olduğu kabul
edilmiştir.

Tekil temelin altından etkiyen düzgün yayılı gerilmeler itibara alınarak kısmi alana
gelen kuvvet miktarları belirlenmektedir. Örneğin hemen aşağıda verilen
zımbalama etkisi belirlenirken zımbalama alanının kritik kesiti belirlenerek temel
alanı iki kısım halinde hayal edilir ve her bir alana gelen kuvvet belirlenir. Her iki
alandaki kuvvetler toplamı toplam yüke eşit olmak zorundadır.

a) Temel Zımbalama Kontrolü

Zımbalama yüzeyinin içinde kalan kuvvet ile sınır dışında kalan kuvvet
zımbalama yüzeyi sayesinde birlikte çalışması sağlanır. Zımbalama yüzeyinin
kapasitesini aşmadığı sürece bu birliktelik devam eder. Ancak kapasiteden fazla
 13
yük etkisi gelirse temel parçalanır. Mühendisin görevi temelin emniyetle görevini
yapmasını sağlayacak boyut ve donatıyı tertiplemesidir. Zımbalama, Kesme,
Eğilme ve temele gelebilecek tüm etkileri dikkate alarak tasarımı yapmak
mühendisin insiyatif ve sorumluluğundadır.

Zımbalama etkisi aşağıdaki gibi hesaplanır:

Zımbalama çevresi = 4 ⋅ (600 + 800) = 5600 mm

3000 mm

1400

600
Zımbalama Alanı= 3 ⋅ 3 − (1,4 ⋅ 1,4) = 7,04 m
2
600

Zımbalama Kuvveti, 7,04 ⋅ 400 = 2816 kN 1400

3000 mm
Temelin Zımbalama Gücünü Belirleyen Denklemler

Zımbalamaya karşı zorlanan kesitin kapasitesi, aşağıdaki denklemlerden elde

edilen değerlerin en küçük olanıdır.

⎛ 2 ⎞ f′ ⎛ 2 ⎞ 25
1- Vcz = ⎜⎜1 + ⎟⎟ ⋅ c ⋅ b0 ⋅ d = ⎜1 + ⎟ ⋅ ⋅ 5600 ⋅ 800 = 11200 kN
⎝ βc ⎠ 6 ⎝ 1 ⎠ 6

⎛α ⋅d ⎞ f′ ⎛ 0,40 ⋅ 800 ⎞ 25
2- Vcz = ⎜⎜ + 2 ⎟⎟ ⋅ c ⋅ b0 ⋅ d = ⎜ + 2⎟ ⋅ ⋅ 5600 ⋅ 800 = 3840 kN
s

⎝ b0 ⎠ 12 ⎝ 5600 ⎠ 12

f c′ 25
3- Vcz = ⋅ b0 ⋅ d = ⋅ 5600 ⋅ 800 = 7467 kN
3 3
Burada 2 nolu denklemin verdiği değer diger denklemlere göre en küçük değerdir
ve denklemin verdiği değer = 3840 kN dir.
Zımbalamaya karşı koyan kesitin gücü = 0,85 ⋅ 3840 = 3264 kN
Kesiti zorlayan dış zımbalama kuvveti = 2816 kN

Kesitin kapasitesi daha büyük olduğundan temel kalınlığı uygundur.

Yani: 2816 kN < 3264 kN olduğundan Zımbalama dayanımı yeterlidir.

 14

b) Kesme Kuvveti etkisi Kontrolü

Kesme kuvveti için etki, kolon yüzeyinden (d) kadar ötedeki bir kesit itibara
alınarak hesaplanır.

800 400

3000 mm

3000 mm

Kesme Alanı, 0,4 ⋅ 3 = 1,2 m

2

Kesme yüzeyine etkiyen kuvvet, Vu = 1,2 ⋅ 400 = 480 kN

Vu
Vn = = 565 kN
0,85
Kesme yüzeyindeki betonun bu (Vn ) etkisini karşılayabilmesi gerekir.

f c′ 25
Vc = ⋅ bw ⋅ d = ⋅ 3000 ⋅ 800 = 2000 kN
6 6

Görüleceği gibi, 2000 kN > 565 kN olduğundan kesme kuvvetine göre

temel emniyeti sağlanmış bulunmaktadır.
 15

c) Eğilme Momenti Etkisi Kontrolü

1200 mm
900 mm

Plan

Kesit

3000 mm
800 mm
800 mm

900 mm
Kesit

3000 mm

Eğilme momenti için zorlanan kesit , kolon yüzeyinden geçen kesittir.

Moment alanı, 1, 2 ⋅ 3 = 3, 6 m 2

kN
Kuvvet, 3,6 m ⋅ 400 = 1440 kN
2
2
m

1,2
Moment Alanı, 1440 ⋅ = 864 kNm Kesit
2
900 mm
800 mm

dir Momentin zorlamasını durduracak

kesitin genişliği 3000 mm ve faydalı
yüksekliği, d = 800 mm dir.
3000 mm

864
M u = 864 kN ⇒ Mn = = 960 kNm
0,9
Moment belirlendikten sonra donatı hesabı için genişliği bilinen malzeme
değerleri bilinen bir kesitin yani, b = 3000 mm, d = 800 mm, M n = 960 ⋅10 Nmm .
6

f c' = 235MPa , Fy = 420 MPa durumuna göre donatının belirlenmesidir. Gerekli

donatı aşağıdaki gibi hesaplanabilir :
 16
a
M n = As ⋅ f y ⋅ (d − )
2
C = T ⇒ 0,85 ⋅ f c′ ⋅ b ⋅ a = As ⋅ f y olmak üzere,
Gerilme bloğu derinliği, a değerini seçerek adım adım sonuca yaklaşılır.

Mn
As =
a
f y ⋅ (d − ) ,
2
a=100 mm seçilirse

960 ⋅ 10 6
As = = 3048 mm 2
100
420 ⋅ (800 − )
2
donatı alanı (a) denkleminde yerine yazarak kontrol edelim.

As ⋅ f y 3048 ⋅ 420
a= = = 20 mm
0,85 ⋅ f c′ ⋅ b 0,85 ⋅ 25 ⋅ 3000
Görüldüğü gibi çok farklı bir değer bulundu.

a=20 mm seçilerek hesaba devam edilirse,

960 ⋅ 10 6
As = = 2893 mm 2
20
420 ⋅ (800 − )
2
As ⋅ f y 2893 ⋅ 420
a= = ≅ 19 mm
0,85 ⋅ f c′ ⋅ b 0,85 ⋅ 25 ⋅ 3000

Yaklaşım yeterlidir ve kesite 2893 mm 2 eğilme donatısı gerekmektedir.

 17

Minimum Donatı Kontrolü

1,4 1,4
As min = ⋅ bw ⋅ d = ⋅ 3000 ⋅ 800 = 8000 mm 2
fy 420
f c′ 25 c
As min = ⋅ bw ⋅ d = ⋅ 3000 ⋅ 800 = 7142 mm 2
4⋅ fy 4 ⋅ 420
Görüldüğü gibi minimum donatı miktarı hesapla belirlenen donatı miktarından çok
daha fazladır. Bu gibi durumlarda hesap sonucu belirlenen donatı alanı üçte bir
oranında artırılarak (minimum donatı miktarının fazla olmasına bakılmaksızın)
kullanılır.

Yani, As = 1,3 ⋅ 2893 = 3761 mm 2

Sonuç olarak, tekil temelde eğilme momentine karşı kullanılması gereken donatı
alanı 3761 mm 2 olarak sonuçlanır.

Diğer önemli bir husus, hesap yüksekliği x yönünde donatı için d=800 mm ise y
yönündeki donatı diğer yöndeki donatının üzerine konulacağından hesap
yüksekliği donatı çubuk çapı kadar az olarak hesaplarda kullanılmalıdır. Ancak
d=800 mm hesap yüksekliği her iki yön için aynı kabul edilebilir. Yani, ortalama bir
değer gibi düşünülebilir.

Önemli bir ayrıntıda, çubukların seçiminin dikkatle yapılmasıdır. Örneğin gerekli

olan donatı alanı, As = 3761 mm
2
kaç adet donatı kullanılması gerekir.
Örneğin, aralıklar 200 mm olsa toplam 3000 mm için 15 adet gibi çubuk sayısı
seçilebilir.
3761
Her bir çubuk için alan, = 251 mm 2 olmaktadır.
15
4 ⋅ 251
Buna göre çubuk çapı, @= ≅ 18 mm donatı çapı olarak uygundur.
π
Her bir yön için 15 adet 18 mm çaplı donatı kullanılırsa,

As = 3815 mm 2 > 3761 mm 2 olduğundan koşul sağlanmış olur.

Donatının aderans boyu, yani kolon yüzeyinden itibaren olması gereken çubuk
uzunluğu kontrol edilir.
 18

Kolon yüzeyinden temel ucuna kadar mesafe 1200 mm dir. Paspayı 100 mm
düşünülse 1100 mm kalır. Yukarı doğru 90° bükülür. Büküm sonrası uzunluğu,
temel yüksekliğine yakın olabilir.

Şekilde görüldüğü gibi U biçimli toplam boyu 4000

mm çubuk kullanılabilir. Donatı çubuklarının
fabrikadan çıkış uzunluğunun 12 metre olduğu
düşünülürse, her tam boydan 3 adet 4 m
uzunlukta donatı kesilerek hazırlanır. Bu ölçüye
göre demir parçaları artımları da önlenmiş olur.

d) Ezilme Kontrolü

Kolon ile temel betonlarının değdiği ara yüzeyde ezilme kontrolü yapılmalıdır.
Ezilme için ara yüzey alanı başlık kullanılmadığı için kolon alanıdır.

Transfer yükü ≤ Φ ⋅ (0,85 ⋅ f c′) ⋅ A1 olmalıdır. f c′ olarak kolon veya temelin

beton dayanımının küçük olanı alınır.

Temel için f c′ = 25 MPa olarak verilmiştir. Φ = 0,7 ve A1 = 600 ⋅ 600

dir. Maksimum Transfer yükü, 0,7 ⋅ (0,85 ⋅ 25) ⋅ 600 ⋅ 600 = 5355 kN

Kolon tarafından temele transfer edilen yük, 3960 kN olduğundan transfer edilen
yük ezilme sınırından küçüktür. Yani, koşul, 3960 < 5355 kN olarak
sağlanmaktadır.

Filiz Donatısı Kontrolü

Temel tekil temeldir. Kolonun yatay yük etkisinde kalması halinde yatay yük
momentini alacak miktarda filiz donatısı konulmalıdır. Sadece düşey yük olması
durumunda filiz donatısı olarak kolon kesit alanının 0,005 katı donatı konulması
gerekir.
 19

Filiz donatısı
Üst konstrüktif donatı Çember donatısı

Buna göre, ( As ) filiz = 0,005 ⋅ 600 ⋅ 600 = 1800 mm 2

Filiz donatı çapı kolon donatı çapı ile aynı seçilmesi veya kolon donatı çubuk
sayısına eşit sayıda seçilmesi uygun olur. Filiz donatısının boyu temel içine
gömülü kısmı aderans boyundan az olmamak koşuluyla temel kısmında yine
aderans boyu dikkate alınarak belirlenmelidir.

Temelde, hesapla belirlenen donatıya ek olarak konstrüktif donatı kullanılır. Bu

donatılar,

Çember donatısı : Yatayda çepe çevre temel çevresine alt ve üst yüzeye 2 adet
16 mm çapında donatı (2Φ16 ) kullanılabilir.

2 adet çember donatı kuşak gibi çevresine yapılış işçilik için (U) şeklinde
yapılabilir. Alttan ve üstten gelecek donatıları için adeta etriye gibi saracaktır.

Üst tarafa konulacak donatı, çekme donatısı sayısına eşit olursa, alttan ve üstten
gelen çubuklar bağlanarak kafes oluşturulur.
 20
Filiz donatısı
Filiz donatısı

1700 mm
Üst konstrüktif donatı Çember donatısı

L=2 m

300 mm

15@12 üst

600mm

600mm
çekme donatısı
2800 mm
30 @18,L=4 m
15@12 üst

30 @12,L=4 m
15@18

600mm

600mm
550mm üst konst. donatı

550mm
çember donatısı
15@18 2900 mm
8 @16,L=4 m

Cevaplar sonu