Professional Documents
Culture Documents
PRESENTACIN Eto pjoka 'motnaeko taetekpogne te awupe tkijare Vechjigia to Vechjiriiwo, tyomo tamutu to tatiwgiene naetkogneyre eno tkarawo'onore no timitkora'ono, wo takaejra to tajiira, tkoy'e to aajuaveto vechaemchiiyore to wjiirayre to vechjiriiwo, to vokariono ompacho, vokariono tyupi ene to vokariono tyupemono. Pjoka ajuraeko naechosi no timitkora'ono, nayeeruwo te naemtone puejchu naetka oo nakoyaemyore, oo najichyore to naemit'sirayore eno mitrekono, o no 'pomriono 'chaonono nawoo'ognena naetka to naechjiriiwo eno tmojoroonano trinranoo, tyomo to takoyaemrayre, tamutu to takaemra, to jonetika, to vokariono ompcho, to vokariono tyupiono ene etopo vokariono tyupemono. Tawoo'otse to akarawo'gienenajicha naemnaksariono timitkora'ono ene wo
akaemtisko te tamutu vit'sira tatiwo tnekchowo vemoti to taye'e aajuaveto tomuire vitka to vokariono ene tapuemmawo titekpu'ochovi to vechaemchirayore to vit'sirayore wechogieneyore, eto mmetoko'e nchamriono akarawo'gienenajicha mraka pjoka ajuraeko te vechjiriiwo tmojoroonano Trinranono, tyuri to itekpira tae'to iyow'ompoo'i tow'o to akarawo'iiyore.
To vitrerepyono tmojoroonano trinranono. P - Pjichrokwoo'i Juanu. J Nuurichu Peru. Eto vyowsaampoo'i tamutu tkijariono vim'a: Nuurichu Peru. Taa taejare to pyowsa Juanu. Aa eto taejare San Myere. Aa tyuunanaji. Entako'e Pedro.
J _wo'i Peru nwoo'o naemoti, pimitkanu. Tyuri Juan vim'okkarine. Vim'okkarine Peru.
TO JAMIIPIONO
Pejamikpo nochko
Nejamikpo namri
Tuprigioopo tata
Tuprigioopo nchicha
Kopereoopo meme
kopereoopo nchicha
Yotyoopo napyaru
Yotyoopo nchera
WAKAEMTONE Eto jmani nakojamiipyono no tmojoroonano trinranono eto 'ponano to nakojamirisra, tomuire te 'tuppri'o yoti taechjikkonrii etotse tyomowo tae'to tmikurikono no asanturano tomuire tae'to nejaraem'iyono. Vyajcha api'e jmani jamiipiono. 1. Pejamikpo Venino.Nejamikpo Mariya ... 2. Tuprigioopo. Tuprigioopo..
WAKAEMTONE 'Po'ewore vyajcha to jamiipyono te pjoka kuararu TECHJISRAWO. P. T. K. Y. T. TAJIKPOROPI. N. T K.. Y.. T..
VEMOTI TO VYE'E AAJUAVETO Eto pjoka vye'e aajuaveto taekmuna taye'e tae'to vechjiriiwo ene Vyajchoyre tamutu to iypomrerono viti tmojoroonano trinranono.
A E K OO T UU
AA EE KY P TY V
AE GI M PY T'Y VY
AEE I N R TS W
AEI II S T'S Y
CH J O SY U 'GLOTAL
TO VOKARIONO
WAKAEMTONE Vyajcha to vechjiriiwo tae'to vokariono ompacho, Tyupi ene tyupemono. Vokariono ompacho /a/ achu /e/ etona /i/ ichi /o/ ompacho /u/ uchu Vokariono tyupyono /aa/ ku /ee/ Eeterio /ii/ Iimuigia /oo/ Ooyo /uu/ Uupe Vakariono tyupemono . . . . .
/ae/ Eako . /aee/ Aeesaka . /aei/ Aeiyma . Escribe ms palabras con las letras del cuadro /P/ /Ch/ /R/ /S/ /T/ Africadas /ky/ kyara /py/ pyana /Sy sye'e /Ty/ tyamo /ts tsatsaji /vy/ vyana Glotalizadas /Ty/ /Ts/ t'yono t'siso paturi Chukrate rata sponi tata
Ma Eeterio makochane su mati.
. .
VYAJCHA JMANI TAKAJUGIEONO TE ORASIONE Iypona to tapiku jmani takajugieono te pjoka kuararu ene vyajcha api'e. Raetrano Vyapaecha vyajcha jmani takajugieono te pjoka kuararu A AA AE AEE AEI CH E EE GI I II J K KY M N O OO P PY achu Aamutu Aeko Aeesaka Kaeicha Cheruji Etona Eeye Giyo Iti Iimuigia Juiti Kope kyara Moto Natturaji ug'a O'e Ooyo Peti Pyowku'a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ........................ .. .. ..
R S SY T TY T'Y TS T'S U UU V VY W Y
Rosario Seti Syowno Tata Tyuunisi T'yakaeru Tsatsagi T'siso Une Uupe Vite Vyana Wariku Yona
. . . . . . . . . . . . . . .
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
'GLOTAL 'Moyo
M-Jose pemoti to vimeruchrawono? J -WoI wo naemoti Mariya. M Tyuri Jose juiti pimot'yoraepo. JTyuri Mariya naetyoko to juiti nitkoyrepo. M Entako'e Jose, nwoo'o to pitkognaenajicha mraka. JMariya wtanka vjicha to naet'sirena no vjaonono nomuire.
M -Jose tyurigienejicha to 'pomraeru? J Entako'e Mariya. M Jose pimkatakanu iykumutka no wjaonono te sawaru. J Ene wjicha Mariya waamutu piti 'ponkore. M Tyuri Jose, vim'okkarine. J-Vim'okkarine Mariya.
10
Takajusi te vechjiriiwo Nuti Piti Ema Ei Esu Eto Viti Eti Eno Muena Naeno/a
Takajusi te kasterianu Yo Tu El El Ella El, La, Los Nosotros Ustedes Ellos Aquel Aquellos/ llas
Nuti nuusamre
Piti pimokopo
Ema muemooroko
TKOWSA TE PETI
11
Nochko
Notse
Meme
Tata 'Moyo
'Moperuna
'Moperuna
Pnoni 'chaono tnikono te tuprigi sache ene tyuumutono te nanisra, jae'chu tyuri to naetorisra.
12
WAKAEMTONE Iyapecha iyajcha api'e jmani takajugieono te pjoka kuararu naejare no tkowsano te peti. Tata Meme Nchicha Mporape Ati Nochko Notse Namri Nchina Nchineno Nimchuko Nimse Napyaru Napemru Nchera Nacherakokono Nkuaru Nkuara Nchicharape Niyara'o . . . . . . . . . . . . . . . . .. .. .. .. .. .. .. . . . . . . . .. .. . .
- Su meme esu 'seno 'chope to suriwogne taetsrareknu ene tkunenu. - Ma nochko ema tyurigienejicha 'chane tkojruknu. - Su notse sunako tamutu naemotgiene eno tae'to naetorisra.
13
Ano'o'oji
T'yokko
Mraru
Naraasa
Asuru
Asuururuji
Tjopu
T'siso
Kajve
Vjira jmani orasione: 1. To masukkre ma Peru eto anoo. To anumo eto tjopumo. Ma Risi tkoye Etna paku tsiso. To mayee peti ma Jose eto tyokko. To sache eto titsi.
2. To sache te tavimeko to ukoji eto tmopkumo. To muiji te wom'i eto tamutu ano'owoko. To une te kogiure eto tkaechra asuromo. To smeno te ewire eto tkaechra tmojoro. Te yoti te wo toonamo to anumo eto t'sisomo.
14
P -Juanu pimoti to taejariono to sachono. J - 'Puesa nimoti Peru P Tyuri Juanu juiti pimot'yore mrakagienejicha. J Tyuri, nimot'yore to taejariono to sachono.
P - Te runesi enepo te vyeenesi wakaemtone, te sawaru wtanuchapo. J - Ene te rominko wakaemtone, wo'i vyana vyujroka ene wnaraka.
J - Tyuri naechopo Peru etotse vimot'yore to taejariono to sachono. P - Tyuri Juanu eto to nwoo'o pitka ene tomuire pyunaka to taejariono.
P - Tyuri Juanu naetyoko tatiwina wim'a ene wakarawo'u. J - Eto to nwoo'o nitka ene nakarawo'u.
15
JUEVESI ROMINKO
SAWARU
VYEENESI
Vjira jmani orasione takajugiene te pjoka kuararu: 1. Te runesi tnaekchowo to sachono. Te maatesi eto apinapo sache. Te mieekuresi moponapo sache. Te jueves puesapo to takaemtonera. Te vieenesi titowoyrepo to semana.
Te sawaru namutu chaono tnaekchowono tnarakono. Te rominko namutu no chaono tnarakono. WAKAEMTONE
16
WAKAEMTONE
17
Enero
Jewrero
Maaso
Awrii
Mayo
Juo
Jurio
Awosto
Sejtyemre
Ojtuwre
Noemre
Risyemre
Tyuri te waamutwore iypomrerigia to takoyaemra to tapuisra to aono ene tomuire tae'to wkaemtonerano te vitorisra.
18
WAKAEMTONE VJIRA ENE VYAJCHA TE ORASIONE JMANI TAKAJUGIEONO ENE VECHA TO TAKOYAEMGIEONO TE WO WKUUTO'O IYMETAKA MA TIMITKORA'I MUEMKATAKAVI MATIWINA MAJIRA.
Juanu to nmetokowgieneri'i, te noemre, risyem're enero tgiiwojpo. . . Tomuire te jewrero, mmrakapo Titekpopo to 'chope une. Entako'e Juanu, ene to pye'ono waka ooyo tovriko te unemu'i. . . Te ne'e wom'i, te nowsa Peru, nkoy'e Etna kji'isi 'chope. Ene, ene tow'o ene towriko tae'to une'i to wakano. . . Tyuri Peru naechopo to 'pomraeru to pjamsamre ne'e. . . Peru te tajpuka pakmunu jmetakanu ene nijrokapi to pkomnugnaena.
19
WAKAEMTONE PJOKA 'PNONA TATUPA Maata pechoripo te viti tmojoroonano trinranono to wkoy'eraripo to vtuparagiono, wo'i Mariya najinaro to tmetakanonri'i tae'to nowsa, wo'i Maata tyuri te vtupacha to vitotigono o pomriono wkomnugne o meriokore, pi'a vima. Entako'e te vitorisra viti no tmojoroonano trinranono tae'to vyowsampoo'i 'muirijinve wtanuchwo iymonnaraekwo wewtseknonwe te venko. Eto jmani vye'ono wom'i tow'o to vye'ono waka tyurikokkre te vitorisra wkochkoyo to tyuunagne tjooveko ene vitotijiyo tamutu sachono, echa nchamriono.
20
TO VTUPAROGIONO Vjira jmani vtuparogiono te pjoka kuararu ene tomuire to Takajusi, vyosioka ma timitkora'i majiinawokovi.
1 'Etona
2 apina
3 mopona
4 'pona
5 u'e
6 nive
7 Sipi
8 egie
9 pesi
10 sovera
11 sovere'e
12 sovera'a
13 Soveramo
14 soverapo
15 soverau
16 soverani
17 soverasi
18 soverae
19 soverape
20 aposovera
21 aposovera' e
22 apisovera'a
23 apisoveram o
24 apisoverap o
25 apisovera u
26 apisovera ni
27 28 Apisoveras apisoverae i
29 apisoverap e
30 moposover a
50 uvera
60 nivera
70 sivera
80 evera
90 pevera
101 movera'e
200 Apimovera
400 'pomovera
500 umovera
600 Nimovera
700 simovera
800 emovera
1000 T'simtu
1001 t'simtu'e
21
WAKAEMTONE
Su Ravyera titekpo kope sawaru pesi te juo. Ma Peru tkaemtone apisache ene tkanaraeko mover merione. .. .. Juanu oyna to p'aura, nuti nkoy'e 'poverau au. .. .. Ma pyochko Anresi oyna to ma 'aura, ema tkoy'e sivera'a au. .. . Peru, pkochane eno pjaono, oyna'e enko te koje, api'e. .. Juanu oyna'e pkoptiriko te semana, nkoptiriko mopo'e te semana. Ma Juanu, taenko mave'o etope spuire, muemuecho ma Peru. .. .. Taa sache taepyestara to pye'e estasio Juanu, te u'e sejtyim're. ..
22
WAKAEMTONE PJOKA 'PONA TATUPA Vechjirigiapo vim'a jmani taem'iyono to sorariono perokono:
TAEJARIONO
23
VIM'A JMANI TAEM'I ETO VYE'ONO PEROKO, ENE VECHA TAA TIMKATAKOVI TAE'TO VEMTONE ENE TAA TIJROKOVI TO TAECHE VNIKSARIONO TE SACHE.
WAKA
KWOYU
SMORU
Paku
MURA
VESA
24
WAKAEMTONE
VYAJCHA TO TAEJARIONO JMANI SORARIONO TE JMANI KUARARU, TE WO WKITRUUSNO, IYMETAKA MA TIMITKORA'I MUEMKATAVI, TOMUIRE IYVE'A TE 'NUG'E.
..
..
..
. ..
...
..
25
WAKAEMTONE PJOKA 'PONA TATUPA VECHJIRIGIAPOWRE VECHA PJOKA 'PONA TATUPA ETOTSE TAECHJIS'O TO TAKOY'EGNE TO UNE ETO TO JIMONO. No natiwgieono 'chaonono takerich'o to naensira, taenkono te naenrigi tomuire tyukririkono, vima jmaka 'chane. .
Vim'a pjoka 'pona 'rajru taensirawo, wipo taengiano te naenrigi o te naenripi, etopo to naenkoromo.
Vim'a pjoka 'pona takoyaemgiene naemsirawo, juiti 'ponapo to navira to jimono nakojpakpo te posokuriono nakune ene naejroko to tanikgiene.
26
TO JIMONO
SPUIRE
YONA
VGIERU
SETI
TJOP'O
'CHUGIESI
KTUPORU
SMOPI
'NERE
27
'MU'I
WAKAEMTONE
Vechjirigiapowre vim'a ene vemoti to taejariono to sorariono simarune, vemoti to taejariono ene vitka to takajusiono te vechjiriiwo, etotse tatiwo wjira jmani taem'i. Eto pjoka 'pog'e vyoopueru tkoy'ee'ini tamutu to sorariono simarune, ene juiti taa wkoy'e etotse vemoti jmani sorariono.
Jmani sorariono smoru te tropa kopeni tyurijonrich'o, juiti titowompo, wakune wakune tamutu eto.
Pjoka sorare tkijare tsviyu, kopeni etjorich'oo'ini moveramuri tae'to viowsa trinra, juiti tajinapo naemnaksare wakune!.
29
VEMOTI JMANI SORARIONO SIMARUNE Vyosioka ma timitkora'i majira ene vyapaecha vyira vyomuire.
'CHINI
TYORE
KJOWO
PAKKRARA
YOPO
'ROPO
SAMO
TSVIYU
'TIKKRE
'SOORE
30
WAKAEMTONE
Vyapecha vyajcha api'e te orasione jmani taejariono to sorariono simarune. To tyore eto teyara'o to 'pomriono sorariono te smeno. . .
31
Naemnaksariono, ewrogio, mariya, eti imoti to tayeeruwono to vyog'e, wo'i, tyuri juiti imot'yorepo te pjoka vyarawo'u.
32
VEMOTI TO VYOG'E
NTSUTSU
NPUEGIE NTSANOGI
NPUYUSI
NJEVEJI NIYPE
NCHOKA
NIWGI
NCHUkSIPEWO
33
WAKAEMTONE
Iyajcha te jmani tchoyoro, to taejariono to vyog'e anoka to awoo'ogne ametaka ma eye'e timtkora'i muenkataka'e. o tomuire ave'a te 'nug'e.
..
..
34
YU'I
SIPA
PITSE
MATIKU
YUSA
KOYRE
MOCHE
SIVI
35
WAKAEMTONE
Naemnaksariono mitrekono iyapaecha iyajcha to taejariono jmani koyriono taye'epa'i 'chopepa'i vyoopueru, wchepyano.
..
.. 36
Naemnaksariono mitrekono eto pjoka 'pona tatupa taechjis'o to wkugiono, eto taye'e to iyviyo to komnugne to vyeeruwono.
Dialogo Eto pjoka wkugi tkijare tswoogi ene eto 'mrakajicha, tyuri to iyve'a taye'ena te iypenorogi.('sigi)
Pjoka wkugi tyuunanaji ene toriko takavi to vye'ono peroko, tomuire 'ponriono koyriono.
37
WAKAEMTONE Vemoti jmani wkugiono ene tomuire vim'a to oo takoyaemgieono to taem'i vnekchapo:
GIJOGI
MANKAGI
TORONJAGI
TSWOOGI
MITUGI
MPUUNO
WAJERENOGI
RIMOGI
PINOGI
WAJERENOGI
RIMOGI
PINOGI
38
WAKAEMTONE
39