Lectio Prima SERPENS IN HORTO!

Marcus et Cornelia in horto ambulant. Cornelia subito serpentem videt et clamat: Marce! Marce! Marcus rogat: quid est, Cornelia? cur clamas?
5

puella clamat: serpentem video! Marcus rogat: ubi serpentem vides? Cornelia serpentem indicat. tum puer et puella clamant: pater! pater! serpentem in horto videmus! pater Marcum et Corneliam audit et cito in hortum venit. rogat: ubi serpentem videtis, Marce et Cornelia? sed puer et puella serpentem non iam vident serpens iam procul est.

10

Lectio !ecunda AVUS VENIT

pater cum matre in villa est. subito avus villam intrat. salve, ave, salve! pater materque e"clamant ut vales? ego bene valeo avus respondet ut vos valetis?
5

nos quoque valemus pater materque respondent. tum avus rogat: ubi Marcus est? ubi Cornelia? pater respondet: #ortasse ambo in horto sunt nam ubi Marcus est, ibi $t Cornelia esse solet. deinde mater clamat: Marce! Cornelia! ubi estis? Marcus, qui cum Cornelia in horto est, matrem audit et clamat: sumus in horto, mater sed ubi tu es? mater respondet: ego cum patre in villa sum et avus quoque in villa est! tum cito puer et puella e" horto in villam veniunt et avum in villa salutant.

10

15

Lectio &ertia DE FRATRE AULO

Marcus et Cornelia #ratrem habent, qui in 'rbe habitat. 'rbs procul non est, et saepe (ulus #rater e" 'rbe in villam venit et aliquamdiu apud patrem matremque manere solet. Marcus et Cornelia (ulum
5

valde amant, nec minus (ulus #ratrem et sororem amat. dum pater materque cum avo in villa sedent, subito clamorem e" horto audiunt. quis clamat? avus rogat. Marcus et Cornelia clamant mater respondet. iterum clamor est: (ulum, (ulum videmus! statim mater e villa in hortum venit et rogat: ubi (ulum videtis, Marce et Cornelia? Marcus respondet: non procul est iam hortum intrat. tum mater quoque (ulum videt et salve, (ule! e"clamat. (ulus matrem, sororem #ratremque salutat, et cum matre, puero puellaque domum intrat, ubi pater avusque eum salutant. omnes deinde ad noctem in villa sedent, ubi (ulus de Caesare et Pompeio narrat. iam no" est. avus, pater, mater, (ulus, Marcus, Cornelia, omnes dormiunt. Marcus de Caesare, Cornelia de serpente somniat.

10

15

Lectio *uarta DE SERPENTE AVUS AUDIT

+avus, Marcus, Cornelia in horto sunt., (''!: C-./:
5

bene dormivistis, Marce et Cornelia? non bene dormivi, nam de serpente somniavi. de serpente somniavisti? eam terruit.

(''!:

M(.C: heri in horto eramus et ibi Cornelia serpentem vidit, quae C-./: ambo in horto ambulabamus subito serpentem vidi. clamavi: Marce, Marce! serpens in herba me terret.
10

M(.C: ego serpentem non videbam, sed Cornelia bestiam indicavit. C-./: tunc $t Marcus serpentem vidit, atque statim patrem in hortum vocavimus, nam bestia nos valde terrebat.

+ dum Marcus et Cornelia narrant, pater in hortum venit.,

15

P(&0.: quid narratis, Marce et Cornelia? C-./: C-./: (''!: de serpente narramus, pater. ita est. +ad patrem, ubi tu tunc eras, cum Marcus et Cornelia in horto erant et serpentem videbant? P(&0.: ego in villa eram. subito clamorem e" horto audivi: pater! pater! Marcus et Cornelia clamaverunt. itaque cito in hortum veni, sed serpentem non iam vidimus. (''!: ubi tunc bestia erat? et postea bestiam non iam vidistis? P(&0.: #ortasse non iam in horto erat. (''!: M(.C: non iam vidimus. P(&0.: de serpente, quam videbatis, cum heri in horto eratis?

20

25

Lectio *uinta VIR IN HORTO

mater cum Marco in villa est. subito mater in horto virum videt et puerum rogat: Marce, quis est homo iste, quem in horto video? Marcus, qui hominem non statim videt, rogat: ubi virum vides,
5

mater? mater virum indicat. tum Marcus: heri quoque aliquis in horto erat. ambulabam in horto atque ibi aliquem vidi. hominem salutavi et rogavi: quis tu? cur es in horto? sed vir nihil respondit et cito e" horto evolavit. #ortasse nunc idem est. dum Marcus narrat, pater intrat et rogat: quid narras, Marce? puer respondet: narro de viro, quem heri in horto vidi. et nunc rursus idem in horto est. #ortasse #ur est. statim pater canem vocat. canis adcurrit pater cum cane e villa in hortum evolat, sed #urem non iam videt iam procul est.

10

15

Lectio !e"ta FABULA PUERILIS

videtis hic homunculum, qui verrit suum stabulum. quid ibi homo invenit?
5

pulchrum nummum aureum! quid homo nummo nunc emit? pinguem emit porculum. sed... porculus ire nolebat, nisi homo eum portabat. ad canem homo currit, et: canis, visne inquit porculum mordere? porculus ire recusat. sed 3 canis mordere nolebat. ad baculum homo currit, et: baculum, visne inquit canem castigare? canis porculum non mordet, ire porculus recusat. sed 3 baculum nolebat.

10

15

20

ad ignem homo currit, et: ignis, visne inquit baculum in#lammare? baculum canem non castigat,
25

canis porculum non mordet, ire porculus recusat. sed ... ignis in#lammare nolebat. ad aquam homo currit, et: aqua, visne inquit statim restinguere ignem? ignis baculum non in#lammat, baculum canem non castigat, canis porculum non mordet, ire porculus recusat. sed ... aqua quoque nolebat. ad bovem homo currit, et: bos, visne inquit statim potare aquam? aqua ignem non restinguit, ignis baculum non in#lammat, baculum canem non castigat, canis porculum non mordet, ire porculus recusat. sed ...bos potare nolebat.

30

35

40

6
45

ad lanionem homo currit,

et: lanio, visne inquit statim caedere bovem? bos non vult potare aquam, aqua ignem non restinguit,
50

ignis baculum non in#lammat, baculum canem non castigat, canis porculum non mordet, ire porculus recusat. sed ... lanio nolebat.

55

ad patibulum homo currit, et: patibulum visne inquit suspendere lanionem? lanio non caedit bovem, bos non vult potare aquam, aqua ignem non restinguit, ignis baculum non in#lammat, baculum canem non castigat, canis porculum non mordet, ire porculus recusat. et ... patibulum volebat! tunc3 patibulum suspendit lanionem, et bovem caedit lanio, et aquam potat bos

60

65

70

restinguit ignem aqua, in#lammat baculum ignis, castigat canem baculum, mordetque canis porculum, qui currit tunc in stabulum.

Lectio !eptima DE LANIONE ET PORCULO

(ulus narrat: heri cum cane in horto eram, cum subito porculus in hortum irruit. canis ad porculum cucurrit atque eum mordere volebat, sed ego
5

statim post canem cucurri et eum revocavi. tum mater clamavit: quid est, (ule? cur adeo curris? respondi: canis in horto porculum vidit, mater, quem mordere voluit. deinde hortum intravit lanio, portans baculum magnum. lanio porculum baculo castigare volebat, sed porculus cito evolavit nec minus cito lanio e" horto e"currit. postea cum matre in via ambulabam, cum lanionem vidimus, porculum portantem. lanio: pinguem inquit habeo porculum visne emere? tum mater porculum uno nummo aureo emit.

10

Lectio -ctava MARCUS CORNELIAM QUAERIT

Marcus cum Cornelia ludere vult. clamat: Cornelia, visne ludere mecum? sed Cornelia non respondet. iterum puer clamat: Cornelia, ubi es ? at nullum responsum audit. deinde puer in hortum currit,
5

nec ibi sororem invenire potest. mater, quae Marcum quaerentem videt, rogat: quid quaeris, Marce? puer respondet: Corneliam invenire non possum . mater dicit: #ortasse eam invenire possumus, si quaerimus ambo, ego et tu . puer respondet: bene dicis, mater tu quaerere potes in villa, dum ego in horto quaero. deinde et mater et Marcus aliquamdiu quaerunt, nec usquam puellam invenire possunt, neque in villa, neque in horto, neque in stabulo. subito pater advenit qui matrem Marcumque videns rogat: quid quaeritis. Corneliam quaerimus mater respondet, sed nondum invenimus puellam . at pater: non mirum est, inquit, nam eam hic invenire nunc non potestis. in via cum avo ambulantem eam vidi.

10

15

P.-'0.9:'M saepe volumus plus posse quam possumus.

Lectio /ona DE TOGA

homo, quem hic in tabula videtis, togam gerit. itaque homo iste vir romanus est, nam toga romanum erat vestimentum, et gens romana erat gens togata, ut ait 'ergilius, poeta romanus.
5

ut in tabula videtis, sinistrum bracchium toga tegit, sed de"trum bracchium intectum est. sub toga tunica est toga et tunica totum corpus tegunt, sed caput intectum est. in publico vir romanus togam gerere solebat. sed #emina romana non togam, sed stolam habebat, quae bracchia non tegebat. sub stola #emina quoque tunicam habebat, atque in publico super stolam nonnunquam pallam gerebat. palla saepe $t caput tegebat.

10

P.-'0.9:'M ubi bene, ibi patria.

Lectio ;ecima DE MILITE ROMANO

miles romanus, quem hic videmus, non togam habet, sed loricam. sub lorica miles quoque tunicam gerit. galea caput tegit.
5

bracchio sinistro miles scutum gerit. dum pugnat, scuto corpus tegit. de"tra manu miles pilum tenet. pilum longum est saepe miles duo pila habet. praeterea miles gladium habet. gladius nunc in vagina est, sed cum pugnat, miles gladium e vagina educit et hostem gladio necare temptat. galea et lorica et scutum sunt arma gladius et pilum sunt tela. vincere militem romanum res di##icilis erat, nam semper #ortis erat nec unquam eum hostis terrebat.

10

P.-'0.9:( veni, vidi, vici. +Caesar, aut nunc, aut nunquam.

Lectio <ndecima DE TRIUMPHO

consul romanus, qui insigni sua virtute hostem vicit, cum e"ercitu suo per portam triumphalem, quae apud Campum Martium est, 'rbem intrat. populus romanus, qui consulem #ortem cum e"ercitu #orti
5

salutat, clamat: io triumphe! io triumphe! stat triumphator, vestimento triumphali insignis, in curru aureo, quem quattuor equi trahunt super capite eius aurea corona est, quam servus publicus tenet ,qui post consulem in curru stat. ante currum senatus, post currum e"ercitus incedit. vestimentum triumphale, quod consul gerit, corona triumphalis, qua caput eius ornatum est, currus triumphalis, in quo stat, insigne spectaculum praebent. dum tota urbe populus #estum agit, triumphator templum magni#icum intrat ,quod in Capitolio est ibi in aedi#icio sacro, in quo iam omnis senatus adest, coronam deponit, et taurum immolat.

10

15

Lectio ;uodecima QUINTUS NARRAT

heri pater e" senatu in villam rediit. iu"ta domum vidit militem romanum, qui eum salutavit et di"it: miles romanus sum de e"ercitu, qui ante urbem est. valde de#essus sum et aquam bibere cupio. tunc
5

pater cum milite in villam venit. (emiliam, sororem meam, quae est adhuc admodum parva, terrebat miles: puella post matrem se occultavit sed ego statim ad eum adii, et tela armaque spectavi: galeam gravem, quae caput eius tegebat, loricam, quam super tunicam habebat, scutum grave, quod bracchio sinistro tenebat, pilum longum, quod manu de"tra gerebat, gladium acutum, qui in vagina erat. tum ego: gladium di"i manu tenere volo . miles deinde gladium edu"it e vagina, quae eum tegebat, et inquit habes gladium sed cave, puer, nam gravis et acutus est. subito (emilia clamavit: mater! mater! *uintus gladio me terret!, et cito sub mensam #ugit puella. interea miles aquam bibebat, et narrabat de pugna. hostis inquit #ortis erat, et pugna erat periculosa terribilisque sed victoriam magni#icam reportavimus. ut miles abiit ad e"ercitum, omnes clamavimus: vale, miles, vale! (emilia autem sub mensa iam dormiebat #ortasse de milite somniabat. P.-'0.9:( non omnia possumus omnes. sunt pueri, pueri puerilia tractant.

10

15

20

Lectio &ertia ;ecima AENIGMA

quodam die *uintus cum matre domi sedebat (emilia autem parvula in horto ludebat. subito mater (emiliam clamantem audivit et #ilium rogavit: quid
5

(emilia clamat? nescio *uintus respondit, et statim cum matre in hortum cucurrit. mo" ibi (emiliam invenerunt, valde lacrimantem. quid est, #ilia mea? mater rogavit. heu! terribilis serpens me terruit horrens di"it puella. ubi bestiam istam horribilem vidisti? *uintus rogavit. (emilia parvam bestiam manu indicavit at mater ridens: non serpens inquit sed vermiculus est.

10

P.-'0.9:( manus manum lavat. dies diem docet.

Lectio *uarta ;ecima DUO MILITES SERMONEM HABENT

= ubi !e"tus, amicus tuus? = !e"tus mortuus est. = hinc illae lacrimae!
5

ita. revera magnum dolorem #ero, quia, ut bene scis, valde illum amabam. semper in pugna !e"tus me iuvabat, nec minus ego, cum in mea potestate erat, amicum meum iuvabam. hodie e pugna terribili non rediit. = triste est sine amico vitam #erre. at non tu solus morte eius in dolore es nos omnes !e"tum amabamus. qualis miles erat ille! nulla unquam pericula timebat, omnia audebat, saepe hostem aut #ugabat aut ad deditionem cogebat. sed quomodo vitam #inivit? = heri manipulus noster .henum transiit. primo nullum >ermanum videbamus et omnia tuta erant, ut putabamus. postero die autem >ermani in nos irruunt et nos ad #lumen redire cogunt. !e"tus insigni virtute pugnabat subito autem magno in periculo erat: non solum ante eum, sed etiam post eum >ermani multi erant, qui ad eum accurrebant. horrens amicum video periculo circumdatum eum iuvare cupio, sed ad eum adire di##icile erat. tamen tempto iam non procul eram, cum gladium hostilem super caput eius video. magna voce clamo: cave, !e"te! cave! dum clamo, >ermanus eum necavit. = itaque non semper verum est quod proverbium dicit: audentem #ortuna iuvat.

10

15

20

Lectio *uinta ;ecima GERMANICUS TRIUMPHAT

trans #lumen .henum >ermani habitabant, gens #ortis et pugna", qui nondum sub imperio romano erant. itaque >ermanicus Caesar diu in >ermania pugnavit. bellum periculosum atque terribile erat
5

cadebantque multi tamen .omani magna et prospera proelia com= mittebant, terram germanicam vastabant, saepe hostem aut vincebant aut se recipere cogebant. iam nonnullae gentes germanicae in deditio= nem veniebant, cum &iberius >ermanicum revocavit et in :taliam redire coegit. itaque >ermanicus, quamquam bellum nondum #initum erat, anno septimo decimo post Christum e >ermania in 'rbem rediit atque triumphum habuit. multi homines, viri #eminaeque, pueri atque puellae, apud portam triumphalem triumphatorem cum e"ercitu e"spectabant, et viae plenae erant. etiam *uintus et (emilia cum matre ad portam adveniunt. iu"ta portam avum vident, quem salutant. in tempore advenistis avus inquit iam clamorem audio. revera post breve tempus triumphus per portam urbem intrat: primum senatores appropinquant, deinde currus nonnulli, in quibus arma germanica sunt aliaeque res, atque etiam varia simulacra: montes, quales sunt in >ermania, #lumina, urbes tum captivi, taurus albus, quem sacerdos ducit, quattuor equi albi, currum triumphalem trahentes, in quo stat triumphator ipse. insigne spectaculum praebent quinque liberi eius, qui cum patre in curru sunt, tres #ilii, /ero, ;rusus

10

15

20

25

>aiusque, atque duae #iliae, (grippina et ;rusilla, post currum milites incedunt, carmina cantantes in triumphatorem. ubique clamor atque gaudium, ubique vultus laeti. dum omnes gaudent clamantque, mater non procul unam #eminam videt lacrimosam, ad eam adit et rogat: quid est, #emina? cur tristis est vultus tuus? tunc #emina dicit: res #uturae me sollicitant. nunc >ermanicus triumphat et populus omnis gaudet, at non diu vultu laeto ridere solet ?ortuna. ;rusus quoque, pater eius, quem populus romanus valde amabat, mo" vitam #inivit 3 ut #emina haec verba lacrimans di"it, $t mater lacrimavit nec iam potuit clamare io triumphe.

30

35

Lectio !e"ta ;ecima DE REGE PROCA EIUSQUE FILIS

(lba Longa urbs erat magna in :talia antiqua. quondam ibi regnavit re" nomine !ilvio appellatus, quia casu quodam in silvis natus erat urbs enim illa inter magnas silvas sita erat. omnes post !ilvium
5

illum reges qui in urbe regnaverunt cognomen !ilvium habebant, ut (eneas !ilvius, Latinus !ilvius, .omulus !ilvius. post !ilvios nonnullos in terra illa regnabat Proca !ilvius, qui duos #ilios habebat, /umitorem et (mulium. /umitor erat vir bonus et comis, (mulius autem avarus et #alsus erat. Proca erat re" valde potens et divitiae eius erant magnae: non solum aurum et argentum habebat, sed etiam #undos multos multasque villas possidebat, ubi servi multi laborare solebant et stabula eius erant plena. cum #iliis suis habitabat in domo pulchra, pulchris hortis circumdata. quodam die Proca #ilios ad se vocavit et haec verba di"it: iam mors mea propinqua est, o #ilii. tu, /umitor, post mortem meam regnum habere vis, an divitias meas?. tum subito (mulius: ego inquit divitias habere volo. /umitor autem his verbis respondit: si (mulius divitias cupit, ego regnum habere volo. re" deinde,

10

15

20 palmas

ad caelum porrigens, unum di"it verbum: esto.

mo" Proca vitam #inivit. autem /umitor, qui nunc re" erat, revera potestatem non habebat, sed (mulius, qui divitias possidebat. nam sine divitiis potestas non multum valet, ut tum apparebat: post breve tempus (mulius #ratrem e domo regia #ugavit atque ipse re"

%
25

erat. scelus alio scelere au"it: /umitor unum #ilium unamque #iliam habebat alterum (mulius necavit, alteram 'irginem 'estalem esse coegit. et tum re" #alsus @ ut putabat @ tutus erat. praeterea multi milites eum protegebant. /umitor autem in #undo suo cum servis nonnullis vivebat. Miser homo miseram vitam trahebat: #ilius eius mortuus erat et #iliam nunquam iam videbat amici eius eum iuvare non audebant, nam omnes (mulium regem timebant. ita solus dolorem gravem vir miser #erebat.

30

P.-'0.9:( beati possidentes! multos timere debet quem multi timent.

Lectio !eptima ;ecima DE CONGRESSU CUM IGNOTO

dum /umitor in #undo suo tristem agit vitam, .ea !ilvia, #ilia eius, apud 'irgines 'estales erat et cum virginibus ceteris ignem in templo dies noctesque custodiebat. 'irgines quoque 'estales regem
5

(mulium timebant atque ideo congressus cum .ea vitabant. itaque puella misera nullas amicas habebat et semper sola erat. quodam die .ea in silva erat ibique urna aquam e #lumine hauriebat. iam in templum redire volebat, cum subito homo ignotus ad eam adiit. manibus trementibus urnam tenens .ea hominem vidit appropinquantem. qui deinde rogavit: tu, quae virgo regia es, cur tu hic in silva aquam hauris? Cur non servae tuae res istas agunt? .ea respondit: si vis audire casus nostros, narrabo: nullas iam servas habeo, nam pater meus non iam re" est (mulius eum e domo regia #ugavit. praeterea #ratrem meum necavit et me 'estalem esse coegit. itaque virgo sum et semper ero nunquam #ilium habebo, nunquam (mulium pro sceleribus punire poterimus dum .ea verba ea multis cum lacrimis dicit, ignotus manus ad caelum porrigit et e"clamat: attamen mo" #ilios habebis! noli lacrimare: non diu re" crudelis regnabit divitiasque possidebit. certe aliquamdiu in miseria eritis. tu #iliique tui, at ego vos semper iuvabo et postea omnes gaudebitis, nam #ilii tui (mulium #ugabunt et necabunt. tum .ea, tremens atque lacrimas vi" tenens: sed quis tu es? inquit. deinde ignotus: multae inquit erunt urbes in mundo:

10

15

20

%
25

multas urbes urbs una superabit multae gentes erunt in mundo: multas gentes gens una domabit. noli timere homines, nam dei ipsi te iuvabimus! post ea verba ignotus subito in caelum avolavit. tum .ea deus erat! inquit tuti erimus. deinde .ea rursus cum 'estalibus erat et, ut antea, in rebus divinis erat occupata. sed nihil unquam di"it de congressu cum ignoto, qui deus erat.

30

P.-'0.9:'M miserum est semper velle quod nunquam erit.

:/!C.:P&:- !0P'LC.(L:! eram quod es, eris quod sum.

Lectio ;uodevicesima SOMNIUM AMULII

no" erat. in cubiculo regio (mulius dormiebat. multos iam menses regnum habebat, neque ulla pericula timebat. ea autem nocte somnium somniavit quod eum valde terrebat:
5

vir barbatus cubiculum intravit. vultu severo diu ante lectum (mulii stetit, deinde rogavit: ubi est re" (lbae Longae? (mulius respondit: hic vides regem (lbae Longae. tum barbatus: regem non video video (mulium. voce submissa (mulius respondit: attamen regem hic vides, sed barbatus iterum clamavit: regem non video video #ratrem regis. ubi est #rater tuus? ubi est #ilius #ratis tui? (mulius non respondit barbatus autem tertio rogavit, magna voce clamans: ubi est /umitoris #ilia? ubi #ilius? ubi /umitor ipse est? tacitus tremensque (mulius in lecto sedebat, dum barbatus clamat: vae! vae! tu, qui re" non es, mo", nomine regio privatus, non iam in domo regia vives: #inis regni tui appropinquat. venient #ilii .ea !ilviae, qui te punient et poena gravis erit! heu! erit clamor in domo regia! vae! vae!3 clamans e cubiculo regis barbatus evolavit. et ipse clamans re" in lecto sedebat, cum cito e servis unus accurrit, lucernam manu gerens.

10

15

20

Lectio <ndevicesima SERMO INTER REGEM FILIAMQUE EIUS

postero die (mulius in domo regia erat, cum (ntho, #ilia regis, an"io vultu intravit et voce timida patrem salutavit deinde re" #iliaque talem sermonem habuerunt:
5

.0A: quid est, (ntho mea? cur venisti? (/&: sollicitat quiddam animum meum, pater, sed dicere non audeo. .0A: dic quod dicere opus est, mea #ilia iratus non ero. (/&: dicam sed prius responde: si regnum tuum in periculo erit, quid ages? .0A: dei immortales! aliquis regnum meum in periculum vocavit? dic: quis est? !tatim sceleratum istum puniam! (/&: punies ergo non necabis? .0A: #ortasse etiam necabo, si aliter tutus esse non potero. sed nunc statim narra: quis est homo qui regnum meum in periculum vocavit? (/&: #emina est #emina quam ego amo. at me audi, pater: si me amas @ et amas me, certo scio @ non necabis quam #ilia tua amat. praeterea satis tuti vivemus si 3 .0A: quomodo #emina regnum meum in periculum vocare potest? (/&: .ea !ilvia, 'irgo 'estalis, duos #ilios habet. sed noli necare miseram #eminam, nam3

10

15

20

at (mulius, cetera verba vi" audiens, magna voce servum iubet .eam cum #iliis statim in regiam adducere.
25

stabat .ea tremens ante regem iratum, geminos #ilios gerens, qui bracchia parva ad matrem tendebant. quae tacita oculus lacrimosos ad regem intendebat, et quamquam re" eam multa rogabat, nullum responsum dabat. postremo re" servos suos .eam in carcerem abducere iussit #iliosque eius in #lumen mittere. #eminam lacrimantem, pueros clamantes servi abdu"erunt.

30

Lectio 'icesima DE ETRUSCIS

0truscis, quos etiam &uscos vel &Brrhenos appellant. gens parva erat. quae octavo saeculo ante Christum e" (sia, #ortasse e regione LBdia, in :taliam advenit. quam mo" nomine suo implebant. erant enim
5

mercatores qui divitias magnas, #undos magnos habebant #lorebant urbes quas possidebant, in quibus &arquinii, Caere, 'ulci. linguam etruscam intellegere non possumus, sed supersunt etiam nunc sepulcra, quae, sub terra sita, pulchris picturis sunt ornata. quae picturae quaedam de vita etrusca docent: saepe equitabant, amabant musicam, saltationem. 0trusci imperium suum magis atque magis augebant: mo" etiam 'mbriam et Latium in sua potestate tenebant, atque in &ranspadanam colonias mittebant. .oma quoque, qua in urbe enim gens &arquinia regnabat, aliquandiu sub imperio etrusco erat, sed postea .omani &arquinium illum !uperbum #ugaverunt et civitate liberaverunt. tamen .omani multa etiam tunc retinebant quae ab 0truscis accepta habebant a quibus haruspices et augures saepe vocaverunt, cum respublica romana in periculo erat.

10

15

Lectio 'icesima Prima AUXILIUM MARTIS

in carcerem abducta, .ea, timore vehementi ve"ata, voce tristi orabat: tu, qui antea ignotus ad me venisti, nunc au"ilium #er! iuva miseros #ilios meos, si au"ilium #erre potes!
5

Mars, deus belli, #eminam orantem audivit. !tatim de caelo descendit et subito ante .eam stetit. noli lacrimare inquit ego au"ilium #eram, ut tum di"i, cum ignotus ad te veni. audi nunc: (mulius te non necabit id impetravit (ntho, #ilia regis, quae te amat. #ilios tuos ego prote"i et semper protegam noli timere: in tuto sunt. servi enim (mulii pueros in corbe positos, in aquam miserunt, at ego #lumen corbem ad ripam appellere iussi. ad ripam appulsos pueros invenit lupa, quae nunc eos alit. mo" pastor #ilios tuos inveniet et in casam suam portabit, ubi in tuto vivent, postea (mulium regem #ugabunt et patrem tuum in regiam reducent. ipsa #ilios tuos tunc videbis triumphantes , et omnes #elices eritis. tu, .ea, noli desperare, sed #ortis es! dei te #iliosque semper iuvabimus. .ea respondit: #ortis ero: #orti animo #ortunam #eram. Mars deinde rursus in caelum avolavit.

10

15

Lectio 'icesima (ltera IN CASA FAUSTULI

in silva prope #lumen casa parva erat. qua in casa #emina opus suum #aciebat, dum liberi eius circum casam ludunt. (cca Larentia +id erat nomen #eminae, duodecim liberos habebat
5

?austulus, maritus eius, vir bonus erat qui eam valde amabat, et quamquam non divites, #elices tamen et contenti erant coniuges. non enim is quis parum habet in#eli" est. sed qui semper plus cupit. intravit unus e" #iliis, qui rogavit: ubi pater est, mater mea? (cca respondit: nondum domi est. quare hodie tam sero revenit? puer inquit. haud scio, (cca respondit, sed certo mo" veniet. deinde puer rursus abiit ad #rates suos. subito e"tra casam clamores: pater! pater! liberi clamant. (cca ad anuam currit, et ecce! ?austulus iam apprpinquat. sed quid secum portat? liberi iam laeti ad patrem currunt, et cum patre omnes casam intrant clamantes: duos novos #ratres habemus!

10

15

Lectio 'icesima &ertia SERMO NOCTURNUS

no" est.in casa ?austuli pastoris omnes liberi dormiunt. contenti .eae quoque #ilii ambo uno in lectulo iacent. (cca autem ?austulusque ipse nondum dormire possunt. neque
5

mirum est pastorem u"oremque eius dormire non posse. ubi pueros illos invinisti, ?austule? (cca rogat, ?austulos dicit: prope #lumen ambulabam, cum subito in ripa lupam vidi quae duo in#antes custodiebat alebatque. vi" credibile est quod narras (cca ait quis credere potest lupam

10

in#antes custodire atque alere? qui autem sunt et unde venerunt?

?austulus respondet: credo pueros illos esse #ilios .eae !ilviae, /umitoris #iliae. .ea enim duos #ilios habet, quos (mulius, re" noster, servos suos in aquam mittere iussit. quid ais? (cca e"clamat, pueri illi sunt .eae !ilviae #ilii? quomodo seis .eam,
15

'irginem 'estalem, duos #ilioshabere?. id heri audivi e" servo quodam (mulii ?austulus respondet ergo regios in casa nostra habemus pueros! quid agemus?. &um u"or: sunt apud nos manebuntque ! id non sine periculo esse intellego, sed haud di##icile erit eos occultare. quid enim illos inter tot liberos notabit?. haec dicens ad lectulumiit in quo pueri dormiebant et mirum est inquitvos adhunc vivere, pueri. sed nunc apud nos manebitis, et bene vos custodiemus. dei, a quibus a morte servati estis, $t postea vos protegent. ?austulus unum tantum di"it verbum: esto. tali modo .eae #ilii servati sunt.

20

25

P.-'0.9:'M idem velle atque idem nolle, ea demum #irma amicitia est.

Lectio 'icesima *uarta MOYSES A MORTE SERVATUS

certo omnes audivistis historiam illam sacram de rege CgBpti qui iussit servos suos necare omnes #ilios populi Debraeorum. parentes autem MoBsis #ilium suum menses tres occultaverunt. ubi eum non
5

iam occultare potuerunt, pater puerum in corbe posuit et eam ad ripam #luminis /ili locavit, con#idens #ilium suum au"ilio ;ei in tuto esse. timore vehementi ve"ata soror MoBsis procul stabat, eventum e"spectans. ecce autem #ilia Pharaonis et servae eius ad #lumen

10

descendebant et corbem in ripa viderunt. regia virgo unam e servis

misit et eam iussit corbem apportare. in qua parvulumpuerum lacrimantem videns ait: de in#antibus Debraerum est hic. tum soror MoBsis accurrit et visne inquit me #eminam hebraeam vocare quae puerum hunc alere poterit?. respondit #ilia
15

Pharaonis: volo. tunc laeta animo puella ad matrem currit et nuntiat #ratrem suum servatum esse: veni mecum di"it, #ilia regis te vocat. ad quam #ilia Pharaonis: accipe ait atque ale puerum istum ego dabo mercEdem tuam. gaudens eventu mater puerum domum portavit, deum laudans his verbis: magne ;eus, laudamus te quia prote"isti populum tuum.

20

Lectio 'icesima *uinta REX MEDORUM REGNO PRIVATUS

(stBages erat re" Medorum Persarumque. quadam nocte re" iste somnium somniavit de #ilia sua, quod eum valde terrebat. statim servos ad se vocavit timore ve"atus clamavit: cito magos vocate
5

eosque ante me ducite . ubi magi, somniorum interpretes, advenerunt, re" di"it: terribile somnium me ve"at: somniavi enim e" #ilia mea vineam crescEre eamque inumbrare (siam totam. nunc dicite, o magi: quid somnium illud signi#icat? tunc magi responderunt: o re", nostra opinione somnium istud hoc signi#icat: Mandan, #ilia

10

tua, quae inter Persas vivit, mo" #ilium habebit, qui te regno tuo

spoliabit. Post breve tempus ubi e" Mandana #ilius natus est, re" Darpagum, ministrum suum, iubet nepotem suum necare. qui tamen regium necare non audebat puerum itaque (stBagem decepit et vocavit
15

pastorem quendam, servum regis, qui habitabatin regione horribilibus bestiis plena, et cape in#antem istum inquit eumque tecum in montes porta atque ibi eum in silva aliqua depone. pastor autem bonus id #acere noluit et rur Darpagum decepit:sus puerum secum portavit, neque vero in silva deposuit, praedam bestiarum: in casa sua eum occultavit, ubi tutus vi"it et adulescens #actus est, robustus corpore, animo #ortis. suam ipse originem ignorabat, neque quisquam alius, praeter pastorem coniugemque eius, sciebat eum regium esse puerum. .evera CBrus +id enim nomen erat pueri, postea regem scelestum #ugavit et ipse re" Persarum Medorumque #actus est.

20

25

Lectio 'icesima !e"ta DE ROMULO REMOQUE ADULESCENTIBUS

multi iam anni praeterierunt postquam #ratres gemini in casam (ccae et ?austuli venerunt. .omulus et .emus +ea enim sunt nomina #iliorum .eae !ilviae, iam adulescentes #acti sunt. corpore robusti,
5

animo #ortes, omnes qui in ea regione habitant virtute superant. saepe sunt in venationibus et sempes cum onere captarum bestiarum e" silvis redeunt. nemo autem e" amicis scit eos #ilios esse regios #ratres quoque ipsi originem suam ignFrant.

10

quodam die .omulus et .emus cum #ratribus et amicis in venatione

erant, cum .omulus latrFnes qui per silvam transibant vidit, multas res secum portantes. res haud di##icilis erit inquit in latrones istos impetum #acGre atque eos omnibus rebus spoliare. (mici post arbores celeriter se occultant signo dato clamorem
15

tollunt et in latrones impetum #aciunt. qui, re subita valde territi, #ugam capiunt sed res multae quibus onusti sunt eos #ugGre prohibent. itaque necessitate coacti praedam depFnunt et pugnam temptant. .omulus autem cum suis longe superior est: nonnulli latrones venaticis telis necantur aut vulnerantur, alii iam #ugiunt. magna cum praeda iuvenes domum revenerunt. quam .omulus et .emus omnem inter pastores distribuerunt. ob eam rem etiam magis quam antea amabantur.

20

Lectio 'icesima !eptima LATRONES POENAS REPETUNT

non multo post pastores in monte Palatio diem #estum agebant +quod #estum postea apud .omanos Lupercalia vocabantur,. multi homines eF venerunt, in quibus et latrones qui nuper a
5

.omulo .emoque praedH spoliati erant. dum #ratres cum pastoribus ceteris #estum agunt, nullum periculum timentes, subito latrones impetum in eos #aciunt. #it tumultos, certamen nam pastores, ubi .omulum cum latronibus pugnatem vident, omnes accurrunt et, quia gladios non habent, alii corporibus

10

suis adulescentem tegunt, alii tela petunt mo" latrones se

recipere coguntur. ut llatrones abierunt, .omulus rogat: ubinam #rater .emus est?. pastores circumspiciunt, sed nemo iuvenem videt. magna voce .eme, .eme! clamant neque quicquam respondetur. tum intele"erunt
15

.emum in tumultu a latronibus abductum esse. interea latrones iuvenem ad egiam trahunt gaudentes. ut in regiam venerunt, .emum aapud (mulium his verbis accIsant: o re", hic cir scelestus cum amicis scelestis saepe impetIs #acit in #undum /umitoris, #ratris tui. itaque volumus.... at (mulius: quid ad me, si /umitoris in agrum impetIs #iunt? ducite hominem istum ad /umitorem. ita latrones in#ecta re abeunt et .emum ad /umitorem trahunt.

20

Lectio ;uodetricesima REMUS ANTE AVUM SUUM TRAHITUR

stat ante avum suum nepos, ignotum. tunc talis quaestio habetur: /'M.: quid vultis, homines? quare iuvenem istum ante me du"istis?
5

L(&..: hunc hominem ad te addu"imus, quia cum scelestis amicis saepe impetIs #acit in #undum tuum et #ructIs aliasque res e" agris tuis au#ert. /'M.: quis est sceleratus iste? .0M.: mendacia sunt, quae hi viri....

10

/'M.: tace, adulescens te non rogo.

L(&..: #ilius est pastoris qui prope Palatium habitat. multi pastores ibi habitant, inter quos latro hic saepe praedam suam distribuit: ita eorum animos emere vult. mitte servos tuos ad pastores istos et multa invenies, quae....
15

.0M.: +mans ad Numitorem porrigens, noli credere quae isti dicunt, /umitor! non intellegis.... /'M.: +subito magna voce) quid me non intellegere dicis, impIdens? abs te nullum verbum audire volo. .0M.: sed #also accusor ipsi.... /'M.: tace! rem e"plorabo. vos, homines, abite quo vultis. .0M.: noli istos e manibus emittere, /umitor, nam.... /'M.: si non vis tacere, in vincula te coniciam.
.0M.: vincula me non terrent iniuria me terret. hi viri te decipiunt....

20

25

at /umitor servos iuvenem in vincula conicEreiubet. manIs iuvenis post tergum vinciutur, clamantis: quod nunc #acis postea dolebis, /umitor! vinctus adulescens in carcerem conicitur.

) /umitor, ubi solus #uit, omnia reputans, quisnam est adulescens iste? secum di"it #ilius pastoris est, ut volunt at nunquam pastoris
30

#ilius tam liberE verba #acientem audivi! neque vultus eius servilis est.