Kapitalist Düşüncenin Temel İsimleri

ADAM SMITH (1723 - 1790) Bir ahlak felsefesi olan İskoçyalı A. Smith Fizyokratların Doğal Kanun
felsefesinden etkilenmişir. Liberal ıktisadi Düşüncenin ve kla-sik iktisadın "Babası" addedilmektedir. Doğa
kanunlarına uyulduğu zaman toplumun kendiliğinden ve en uygun biçimde işleyeceğine inanmıştı. Daha
sonraları hakim görüş haline gelen "Özgür Girişimci-lik" A. Smith'in fikirleri ve çıkarlarını savunmak adına
kullanılmıştır. A. Smith 1751 yılında Glasgow Üniversitesi'nde Mantık hocalığı yapmış aynı üniversitede
felsefe dersleri vermiştir. 1759 yılında ilk eseri olan "Ahlaki Duygular Teorisi" şöhret kazandığı eseri
olmuştur. Ancak asıl ünlü olan eseri "Ulusların Servet ve Zenginliklerinin Nedenle-ri Üzerine Araştırma"
1776'da yayımlanmıştır. 1778 yılında Edinburg Gümrük Komiserliği'ne tayin olmuş ölene kadar bu görevini
sürdürmüştür.

A. Smith'in "'Ulusların Serveti" adlı eseri şu cümle ile başlar. "Bir milletin şenelik emeği o ,millete sene
içinde yaşamak için gerekli zo-runlu malları sağlar. Du mallar ya o milletin senelik emeğinin ürünü-dür, veya
senelik emekürünü karşılığında başka milletlerden alın-mıştır ve A. Smith'e göre servetin asıl nedeni
emektir. Her meslekte harcanan zihni, bedeni ve her türlü emektir. Madem emek serveti ya-ratmaktadır, o
halde yalnız bir sınıfın emeği emeği değil toplumun bütün sınıflarının emeği verimlidir. Aslında milletlerin
servetleri ara-sında ki fark emek verimidir. Aslında milletlerin servetleri arasında ki fark emek farkından ileri
gelir. Emek olmaz ise doğal ve doğal kaynaklar kendiliğinden servet yaratmaz. Serveti yaratan emeğin
ve-rimidir.

A. Smith'e göre, emeğin veriminin asıl kaynağı işbölümüdür. İleri topluluklarda her alanda işbölümü
uygulanmaktadır. İlkel topluluk-larda her insan her işi bizzat kendisi yapar. Oysa ileri toplumlarda her insan
bütün hayatı boyunca kendisini işe verir, veya işinin bir bö-lümünü yapar. İşbölümü ile her insanın ihtiyaçları
tatmin edilmeye ve toplumda yaşam diğer insanların katılımı sağlanır. Bu katılım sayesinde toplumun
genelinde servet artar.

A. Smith işbölümü sayesinde üretimin artışını üç nedene dayan-dırmaktadır. Bir işçi öncelikle aynı işi
yaptığı için ustalık kazanmak-tadır. İşi ve aletini değiştirmediği için zamandan tasarruf sağlanır. Ve nihayet
iş işçinin yeni yöntemleri bulmasına ve uygulamasına yar-dımcı olur. Ancak Smith işbölümünün
sakıncalarına da işaret etmek-tedir. Örnek olarak işçinin zamanını tamamen o işe ve faaliyete
da-yandırması sonucu zekasını ve icat etme yeteneğini geriletir. Günümüzden yaklaşık iki yüzyıl önce
çalışanın işten duyduğu tatmi-nin azalacağına işaret etmesi ilginç bir gelişme olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu sıkıntıların çözümü için Devlet tarafından ilkokulların açılmasını ve halka asgari bir eğitim verilmesini
hatta bu eğitimin zo-runlu olmasına da ilk işaret eden A. Smith olmuştur.

Her birey kendi çıkarını azami hale çıkarmak için çalıştı nda do-ğal yasalar gereği toplum yararını da
sağladığına göre devletin eko-nomik hayata karışmaması gerekir. Doğal düzende devletin üç göre-vi vardır.
1 Ulusal savunma 2- Adalet ve yönetim 3- Karlı olmadığı için birey tarafından yapılmayacak olan, fakat
toplum ihtiyaçlarını karşılanması için gerekli olan işlerin yapılması: Eğitim, yollar, liman-lar ve köprüler.
Kısaca bu yatırımların dışsal bir fayda sa ması ge-rekmektedir.

A. Smith'e göre iktisadi gelişmenin en temel koşulu sermaye biri- kimidir. Sermaye tasarruf sayesinde
ortaya çıkar. Tasarruf olunan pa-raların mutlaka bir işe yatırılması gerekir. Bu sayede tüketimden ay-rılan
fonların üretime katması sağlanır. Sonuç olarak sermaye olmadan işin verimi arttırılamaz ve işbölümü
yapılamaz.

A. Smith'e göre iktisadi denge yani arz ve talep arasında kurulan denge kendiliğinden ortaya çıkar.

Sayfa: 1 Toplam Sayfa: 4

 TÜRKİYE BİLİM SİTESİ

insanların faaliyetlerinde serbest bırakılması bu dengenin sağlanması için yeterlidir. Gerek ulusal ge-rekse
uluslararası bağlamda ticaretin serbest bırakılması ve koruma-cılığın kaldırılmasını önermiştir. Kısaca A.
Smith ekonomik analizini toplumsal bir felsefe ile bağ-daştırmak istemiştir. Kurmuş olduğu iktisat teorisi
bireysel çıkarla toplumsal yarar arasında çok büyük çatışma olmayacağı esasına da-yanmaktaydı.

ROBERT MALTHUS (1766 - 1834)

Londra civarında doğan Malthus din eğitimi alarak ruhban sınıfı-na katılmıştır. 1798 yılında yayımladığı
"Nüfusun Artışı Hakkında Araştırma" çok ciddi tartışmalara yol açmıştır. 1803 yılında eserini bir kez daha
gözden geçirip yayımlamıştır. Rahip olması nedeni ile mev-cut sefalet koşullarının düzelmesi konusunda
adalet esaslarına dayalı politikahir önermiştir. Sefaletin kaynağı olarak insanların doğal eğilimlerini
bulmaktadır. Ona göre sefaletin kaynağı nüfusun gıda mad-deleri artışından daha fazla artmasıdır. Nüfusla
gıda maddeleri ara-sında mevcut oransızlığın insanlığın ilerlemesine neden olduğunu düşünmekteydi.

R. Malthus'a göre nüfus bir engelolmadığı taktirde 2 4 8 16 32 64 biçiminde geometrik dizi biçiminde
artarken gıda maddeleri 1 2 3 4 5 6 7 8 gibi aritmetik dizi biçiminde artmaktaydı. Doğa gıda ile nüfus
arasındaki ilişkiyi fazla nüfusu bertaraf ederek kurmaktadır. Ona gö-re bu dengenin kurulabilmesi için
insanlar iradelerine hakim olarak çoğalmamaları gerekmektedir.

Malthus toplumsal açıdan her çeşit yardım ve müdehalenin aley-hinderdir. Toplumun refahı için alınacak
nüfus politikaları önlemleri-ni sadece yoksul kesimlerle sınırlı tutmuştur. Fakirlere yapılan yar-dım
programlarına karşı çıkmış ve liberal bir anlayışın hakim olmasına gayret etmiştir.

DAVID RICARDO (1772 - 1823)

Aslen Hollandalı musevi bir ailenin çocuğu olarak 1772'de Lond-ra'da doğmuştur. Borsa simsarı olan
babasından banka ve kambiyo işlerinin inceliklerini öğrendikten sonra borsayı terkedip, ekonomi ve
siyasetle uğraşmıştır. 1817 yılında kendisine en fazla ün kazandıran eseri olan "Ekonomi Politik ve Vergi
Prensipleri "ni yayınlamıştır. Ün kazandıran kitabına Değer'in açıklaması ile başlar. Ona göre malların
değişim değeri üretim masraflarına ve malların miktarına bağlıdır. Değer açısından mallar ikiye ayrılır.

1) Istenildiği kadar arttırılamayan malların değeri onların miktarı-na göre değişir.

2) Istenildiği kadar arttırılabilen malların değeri ise üretimde har-canan emeğe bağlıdır. Ona göre üç tür
gelir vardır:

1- Arazi sahibinin geliri: Rant, 2- Işçinin geliri: Ücret, 3- Sermaye sahibinin geliri: Kar.

Ricardo'ya göre arazi sahibinin gelirinin doğaya ve nüfusa göre yeteri kadar verimli arazi bulunmamasından
ortaya çıktığını açıklar. Rant geliri topraktan elde edilen bir gelirdir. Nüfus ve ihtiyaçlar art-tıkça ürün fiyatları
yükselir. Fiyat yükselişinden ileri gelen farkı arazi sahibi üreticiden kira bedeli olarak alır. Kısaca rant arazi
sahibinin çalışmadan aldığı bir gelirdir. Bu gelir maliyete ve malların fiyatları-na dahil değildir. Rantlar ise
fiyat yükselmelerine neden olmamakta, aksine fiyatların yükselmesi sonucu rantlar yükselmektedir. Arazi
sa-hiplerine rant verildiği için değil, buğday fiyatları yükseldiği için rantlar yükselmektedir.

Ricardo ünlü eserinde malların fiyatı olduğu gibi emeğin de bir fiyatı olduğunu açıklamaktadır. Emeğin
fiyatına ücret denmektedir. Ricardo'da emeğin maliyetine karşılık gelen bir doğal fiyatı bir de emeğin
piyasada oluşan arz ve talebine göre cari ücreti bulunmakta-dır.

Doğal ücret işçinin yaşamını sürdürmesi için gerekli olan mal ve hizmetleri almasını sağlayacak ücreti
içermektedir. Doğal ücret dai-ma asgari geçim seviyesinde oluşur. Gıda mallarının fiyatlarının yükelmesi
geçim seviyesini düşürür, doğal ücret düşer, sefalet nedeni ile işçilerin nüfusu artmaz ve yeniden ücret
yükselir. Piyasada oluşan cari ücret ise emek arz talebine göre oluşur. Arz ve talepteki değişme cari ücrete
yansır. Piyasada oluşan ücret genel olarak doğal ücret , yaklaşma eğilimindedir.

Ricardo diğer klasik iktisatçılar gibi uluslararası ticarette her türlü müdahaleyi reddedir.

Sayfa: 2 Toplam Sayfa: 4

 TÜRKİYE BİLİM SİTESİ

Ona göre ülkelerarası değişim her iki ülkede de üretilen maIların maliyetinin birbirleri ile kıyaslanmasına ve
bu mallardan birinin her iki ülkede diğer mal ile değişim oranına bağlıdır. Bu teoriye göre bir ülkedeki
maliyetler diğer ülkeye göre yüksek olsa bile, ticaret devam eder. Ticaret yapan taraflar en uygun
koşullarda ürettikleri mallarda uzmanlaşmadan yararlanırlar. Bu teoriye "Mukayeseli Maliyetler Teo-risi"
denilmektedir. Ticaretin taraflara temin ettiği fayda talebe bağlıolarak artmaktadır. Ticaret devam ettikçe
malları talep edilen taraf daha fazla kazanmaktadır.

Kısaca D. Ricardo'nun teorisinin gerisinde Doğal Kanun Felsefesi-nin mülkiyet teorisi yatar. Buna göre
mülkiyetin doğal kaynağı bir mala harcanan emektir. Bireyin emeğin ürününe sahip çıkması en do-ğal
hakkıdır. Ricardo'da emeği "değerin ilk kaynağı" olarak görmesi daha sonra gelen sosyalist düşünürlere ve
Marx'a kaynaklık etmiştir.

JOHN STUART MILL (1806 - 1873)

İngiliz Filozofu James Mill'in oğludur. S.Mill Malthus ve Ricardo gibi sefaleti doğal yasalarıİi gereği olarak
kabul etmez. Liberal olm.1-sına rağmen devletin ekonomiye müdehalesini kabul etmektedir. Refah
seviyesinin artabilmesi için nüfus artışının sınırlanmasını istemek-tedir.

S. Mill'in düşüncesine göre ücretli işçilik kaldırılmalıdır. Ona göre ücretli işçilikişçiyi emeğinin ürününden
yoksun bırakır. Bunun yeri-ne işçilerin birleşmek yolu ile kooperatifler kurmalıdırlar. S. Mill'in rantın
pluşumuna da karşı düşünceleri bulunmaktadır. Rant bir gelir, türü olarak mutlaka vergilendirilerek topluma
aktanlmalıdır. Öte yandan, miras hakkının da sınırlandırılmasını isteyen Mill mirası bireyler arasındaki
eşitsizliğin temeli olarak görmektedir.

A. Smith'den itibaren bütün klasik iktisatçılar ücretlerin her yıl üc-ret fonu olara ayrılan, büyüklüğü
ekonominin kapital stokuna bağlı bir fondan ödendiği görüşünü benimsemişlerdir. Fakat bu teorinin kesin
hal alması S. Mill'den sonra olmuştur. Teori ana hatları ile şöy-ledir: Üretim süreci esnasında kapitalistlerin
sabit bir sermaye stoku bulunmaktadır. Yani bunlar makinalar, demirbaşlar ve işyeri binalarıdır. Ancak
işçilere tüketeceği gıdalar, giyim harcamaları, için yapılan nakti ücretler mal karşılığıdır. Kısaca yapılan
harcam,alar ücret olarak kapital stokundan ödenen avans niteliğindedir. İşçilerin üretim döne-mi süresince
elde ettikleri gelir ekonominin kapital stokunun büyük-lüğü ile ilişkilidir. ışte bu stok "ücret fonu" olarak
adlandırılır.

S; Mill'inen önemli yanı karamsar ve iyimser görüşleri birleştir-mesinden kaynaklanmaktadır. Ricardo'ya

göre gelirin tamamı rant çıktıktan sonra sermaye sahibi ve işçi arasında bölüşülmektedir. Buğ-day
fiyatlarındaki artış nedeni ile nominal ücretler arttığı zaman kar-lar azalır. Bu azalma o seviyeye gelir ki
yatırım ve üretim durur.

Sonuç olarak Milli ilk klasik iktisatçılardan bazı noktalarda ayrıl-maktadır. Buna rağmen bazı reform ve
düzeltmelerle sistemin işleye-ceğine inancı sürdürmektedir.

JEAN BAPTlSTE SAY (1762 -1832)

Lyon da doğmuş ekonomi biliminin sınırları ile siyaset bilimi ara-sındaki çizgileri belirlemiş ve 1803'de
Ekonomi Politik adlı kitabını ya-yınlamıştır.

J.B. Say'e göre ekonomi doğal bilimler gibi ele alınmalıdır. Fizik kanunları gibi ekonominin de kanunları
vardır. Ona göre doğa hertürlü faaliyet içinde insanlarla ortak çalışır. Üretim'madde değil fay-da yaratmaktır.
Ona göre toplumda verimsiz fakir sınıf yoktur. An-cak çalışmayan işsiz insanlar mevcuttur.

J.B. Say ilk kez faiz ile kar arasındakilarkı ortaya koymuş ve karı girişimcinin hizmetinin bir karşılığı olarak
ele almıştır.

J .B. Say'in asıl ünlü teorisi "Mahreçler Yasası" olarak bilinmekte-dir. Bu teoriye göre maııar maııarla
değiştirilir. Üretilen her mal baş-ka bir mal alma imkanı verir. Kısaca bir malın arzı, bir malın talebi demektir.
Üretici ürettiği malın elinde kalmasını istemez ve elinden çıkarmaya çalışır. Satıştan elde edilen para da atıl

Sayfa: 3 Toplam Sayfa: 4

 TÜRKİYE BİLİM SİTESİ

tutulmaz ve hemen başka bir mal almak gerekmektedir. Kısaca mallar mallarla değiştiri-lir. Para sadece bir
araçtır. Bu noktada J.B. Say Mahreçler Yasası ile ka-pitalist ekonominin kendiliğinden ve hiçbir müdehaleye
yer verme-den' gerçekleşen tam istihdam ve tam kullanım dengesine varılacağını söylemektedir.

Sayfa: 4 Toplam Sayfa: 4