Derin Kazı Akasya Acıbadem

STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
YKSEK LSANS TEZ

Hseyin EKC
Anabilim Dal : naat Mhendislii
Program : Zemin Mekanii ve Geoteknik Mhendislii

HAZRAN 2011
DERN KAZI SSTEMLER VE
DERN KAZILARA BR RNEK : AKASYA ACIBADEM PROJES

HAZRAN 2011
STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
YKSEK LSANS TEZ
Hseyin EKC
(501091322)
Tezin Enstitye Verildii Tarih : 06 Mays 2011
Tezin Savunulduu Tarih : 09 Haziran 2011

Tez Danman : Prof. Dr. Ahmet SALAMER (T)
Dier Jri yeleri : Prof. Dr. Mete NCECK (T)
Do. Dr. Mehmet BERLGEN (YT)

DERN KAZI SSTEMLER VE
DERN KAZILARA BR RNEK : AKASYA ACIBADEM PROJES

iii

Aileme,

iv

v
NSZ
Bu tez almamda ncelikle kendisiyle alma frsat bulduum, engin bilgi ve
tecrbeleriyle almalarma k tutan, tez danmanm Sn. Prof. Dr. Ahmet
SALAMERe, i tecrbesi ve alma ahlak zerine kendimi gelitirmemde
yardmc olan ENAR Mhendislik Mimarlk ve Danmanlk LTD. T. ailesine,
hayatm boyunca maddi ve manevi desteini benden esirgemeyen aile fertlerime,
beni her zaman eitim ve retim konusunda tevik eden sevgili annem Hamide
EKCye teekkr bir bor bilirim.

Haziran 2011

Hseyin Ekici
(naat Mhendisi)

vi

vii
NDEKLER
Sayfa
NSZ ........................................................................................................................ v
NDEKLER ........................................................................................................ vii
KISALTMALAR ...................................................................................................... ix
ZELGE LSTES .................................................................................................. xi
EKL LSTES ...................................................................................................... xiii
ZET ....................................................................................................................... xvii
SUMMARY ............................................................................................................. xix
1. GR ...................................................................................................................... 1
2. DERN KAZILAR VE KAZI METOTLARI...................................................... 3
2.1 Derin Kazlar ...................................................................................................... 3
2.1.1 Geoteknik aratrmalar ve zemin etd ...................................................... 3
2.1.2 Komu yaplarn zellikleri ......................................................................... 5
2.1.3 Kaz blgesinin toporafik bilgisi ............................................................... 5
2.1.4 Kaz blgesi civarnda yaplm kazlarn bilgisinin toplanmas ................ 5
2.1.5 Zemin iyiletirme yntemleri ...................................................................... 5
2.1.6 Derin kaz hesap kriterleri ........................................................................... 6
2.1.7 Yatay destekleme sisteminin belirlenmesi .................................................. 6
2.1.8 Aletsel gzlemleme ..................................................................................... 6
2.2 Kaz Metodlar .................................................................................................... 7
2.2.1 Ak kaz metodu ........................................................................................ 7
2.2.2 Konsol perdeler ile kaz metodu ................................................................. 7
2.2.3 destekli kaz metodu ............................................................................... 8
2.2.4 Ankrajl kaz metodu ................................................................................. 10
2.2.5 Ada kazs metodu ..................................................................................... 11
2.2.6 Top-Down kaz metodu ............................................................................ 13
2.2.7 Anolar halinde kaz metodu ...................................................................... 14
3. KSA SSTEMNE ETKYEN YKLER ......................................................... 17
3.1 Yanal Toprak Basnc ....................................................................................... 17
3.1.1 Rankine teoremi ........................................................................................ 17
3.1.1.1 Sknetteki toprak basnc 18
3.1.1.2 Aktif toprak basnc 20
3.1.1.3 Pasif toprak basnc 21
3.1.2 Coulomb teoremi ....................................................................................... 22
3.1.2.1 Aktif toprak basnc 22
3.1.2.2 Pasif toprak basnc 23
3.1.3 Destekli iksa sistemine etkiyen toprak basnlar ..................................... 24
3.2 Srarj Ykler .................................................................................................. 25
3.3 Yer Alt Su Seviyesi ......................................................................................... 26
4. KSA SSTEMLER ............................................................................................ 29
4.1 Dey ksa Elemanlar ..................................................................................... 29

viii
4.1.1 Palplan perdeler ....................................................................................... 29
4.1.2 Kazkl perdeler ......................................................................................... 30
4.1.2.1 Aralkl fore kazklar 31
4.1.2.2 Teet fore kazklar 31
4.1.2.3 Kesien fore kazklar 31
4.1.2.4 Fore kazk imalat 32
4.1.3 Mini kazklar ............................................................................................. 33
4.1.4 Kuyu tipi betonarme perdeler .................................................................... 34
4.1.5 Kademeli betonarme perdeler ................................................................... 36
4.1.6 Diyafram duvarlar ..................................................................................... 37
4.1.6.1 Klavuz perdeleri 40
4.1.6.2 Bentonit sspansiyonu 40
4.1.6.3 Donat ve betonlama ilemleri 41
4.1.6.4 Derz oluturma 42
4.2 Yatay ksa Elemanlar ...................................................................................... 43
4.2.1 ngermeli zemin ankrajlar ....................................................................... 43
4.2.1.1 Ankraj kk blgesinin enjeksiyonlanmas 44
4.2.1.2 Ankraj kk ve serbest blgesi 46
4.2.1.3 Ankraj testleri 49
4.2.1.4 Ankraj sistemlerin yenilmeleri 50
4.2.2 Zemin ivileri ............................................................................................ 53
4.2.2.1 Zemin ivisi tipleri 55
4.2.2.2 Zemin ivisinin alma prensibi 56
4.2.2.3 Yzey kaplamalar ve drenaj sistemi 58
4.2.2.4 Zemin ivili duvarlarda yenilme eitleri 59
4.2.3 Boru destekler ........................................................................................... 60
5. AK-ASYA ACIBADEM PROJES ..................................................................... 63
5.1 Giri .................................................................................................................. 63
5.2 nceleme Alanndaki Zemin Profili .................................................................. 66
5.3 Alveri Merkezi ksa Sistemi ......................................................................... 67
5.4 Proje Revizyonlar ............................................................................................ 73
5.5 Projenin Uygulanmas ve Kaz Esnasnda Karlalan Sorunlar ..................... 80
5.6 Aletsel Gzlem ................................................................................................. 90
6. SONULAR ......................................................................................................... 95
KAYNAKLAR ........................................................................................................ 101
EKLER .................................................................................................................... 103

ix
KISALTMALAR
AKO : Ar Konsolidasyon Oran
c : Kohezyon
c
u
: Drenajsz Kayma Mukavemeti
D : Fore Kazk ap
E : Elastisite Modul
FHWA : Federal Highway Administration
H : Kaz Derinlii
K
0
: Skunetteki Toprak Basnc Katsays
K
a
: Aktif Toprak Basnc Katsays
K
p
: Pasif Toprak Basnc Katsays
L
kk
: Kk Boyunun Uzunluu
L
kriko
: Kriko Boyunun Uzunluu
L
serbest
: Serbest Boyun Uzunluu
P
a
: Aktif Toprak Basnc
P
p
: Pasif Toprak Basnc
q : Srarj Yk
s : Fore Kazk Aralklar
SPT : Standart Penetrasyon Testi
Tmax : ngermeli Ankraj Maksimum Tama Gc
TS : Trk Standard
: Duvar Yzeyinin Yatayla Yapt A
: Duvar Arkasndaki Zeminin Yatayla Yapt A
: Deplasman
h
: Yatay Toprak Basnc
v
: Dey Toprak Basnc
v
: Efektif Dey Toprak Basnc
: Efektif Kayma Mukavemeti As
: Kayma Mukavemeti As
: Poisson Oran

x

xi
ZELGE LSTES
Sayfa

izelge 3.1 : Zemin cinsine gore tipik K
0
deerleri (Uzuner, 2005) ......................... 20
izelge 3.2 : Pasif toprak basncnn etkimesi iin deplasman oranlar .................... 22
izelge 4.1 : Bentonit sspansiyonlarn zellikleri (TS EN 1538, 2001). ................ 41
izelge 4.2 : Zemin trlerine gre ankraj kk blgesinin tahmini aderans ykleri. . 46
izelge 4.3 : Kaya trlerine gre ankraj kk blgesinin tahmini aderans ykleri. ... 47
izelge 4.4 : Farkl zemin tipleri iin adezyon gerilmeleri
(FHWA0-IF-03-017,2003). .................................................................. 57
izelge 5.1 : Zemin tabakalarna ait Mhendislik Parametreleri .............................. 67
izelge 5.2 : Maksimum kesit tesirleri ve deplasmanlar ........................................... 80
izelge 5.3 : Jet-Grout test kolonlar ......................................................................... 80
izelge 5.4 : Jet-Grout parametreleri......................................................................... 81
izelge 5.5 : Deplasman ve cephe yksekliklerinin karlatrlmas ....................... 93

xii

xiii
EKL LSTES
Sayfa
ekil 2.1 :Derin kaz projesinde uygulama admlar. .................................................. 4
ekil 2.2 :evli kaz metodu. ...................................................................................... 7
ekil 2.3 :Konsol iksa perdeleri ile kaz metodu. ....................................................... 8
ekil 2.4 : destekli kaz metodu. .............................................................................. 9
ekil 2.5 : Ankrajl kaz metodu. ............................................................................... 10
ekil 2.6 : Ada kazs metodu. ................................................................................... 12
ekil 2.7 : Top-down kaz metodu. ............................................................................ 13
ekil 2.8 : Anolar halinde kaz metodu. .................................................................... 15
ekil 3.1 : ksa perdelerinde etkiyecek yanal toprak basnlar[Das] ........................ 18
ekil 3.2 : ksa perdelerinde oluabilecek deplasmanlar[Das] .................................. 19
ekil 3.3 : Rankine aktif toprak basnc (Das, 2008) ................................................. 20
ekil 3.4 : Rankine pasif toprak basnc (Das, 2008) ................................................ 21
ekil 3.5 : Coulomb aktif toprak basnc(Uzuner, 2005) ........................................... 23
ekil 3.6 : Coulomb pasif toprak basnc(Uzuner, 2005) .......................................... 24
ekil 3.7 : Destekli kazlarda iksaya etkiyen yanal toprak basnlar ........................ 24
ekil 3.8 : Terzaghi & Peck tarafndan nerilen yanal toprak basnc teoremleri ..... 25
ekil 3.9 : Tekil ve izgisel srar yklerinin iksa sistemine etkisi .......................... 25
ekil 3.10 : ksa cephesine etki eden hidrostatik basn ............................................ 27
ekil 4.1 : elik palplan tipleri (Ou, 2006) .............................................................. 29
ekil 4.2 : Fore kazk dizilimleri ............................................................................... 31
ekil 4.3 : Mini kazk ve ankrajl bir iksa sistemi ..................................................... 34
ekil 4.4 : Kuyu tipi betonarme perdeler ile oluturulmu iksa sistemi .................... 35
ekil 4.5 : Yapnn tayc elemanlar olarak kuyu tipi perdelerin kullanlmas ...... 36
ekil 4.6 : Kademeli betonarme perdeler ile oluturulan iksa sistemi ....................... 37
ekil 4.7 : Diyafram duvar imalat aamalar ............................................................. 38
ekil 4.8 : Diyafram duvar freze ekipman ................................................................ 39
ekil 4.9 : Diyafram duvar desender nitesi .............................................................. 39
ekil 4.10 : Diyafram duvar derz eitleri ................................................................. 42
ekil 4.11 : ngermeli zemin ankraj ........................................................................ 43
ekil 4.12 : Ankraj kk blgesi tipleri ....................................................................... 45
ekil 4.13 : Ankraj kk blgesinde gerilme dal .................................................. 48
ekil 4.14 : Ankrajl iksa sistemlerinin yenilme durumlar
(FHWA-IF-99-015, 1999) ....................................................................... 51
ekil 4.15 : Zemin ivisi kesiti .................................................................................. 53
ekil 4.16 : Zemin ivisi imalar aamalar ................................................................ 54
ekil 4.17 : Zemin ivisi yzeyinde oluan gerilmeler (FHWA0-IF-03-017, 2003). 56
ekil 4.18 : Zemin ivili duvarlarn yenilme ekilleri (FHWA0-IF-03-017, 2003) .. 59
ekil 5.1 : Akasya Acbadem projesi. ........................................................................ 64
ekil 5.2 : Akasya Acbadem projesine ait blmleri (Url-1, 2011). ........................ 65
ekil 5.3 : C Parselde yaplan sondajlarn konumlar. ............................................... 66

xiv
ekil 5.4 : C Parsel iksa sistemi plan paftas (Enar, 2010). ....................................... 68
ekil 5.5 : Kesit 1 (Enar, 2010). ................................................................................ 69
ekil 5.6 : Kesit 2 (Enar, 2010). ................................................................................ 70
ekil 5.7 : Kesit 2 (Enar, 2010). ............................................................................... 71
ekil 5.8 : Kesit 7 (Enar, 2010). ................................................................................ 71
ekil 5.9 : Kesit 6 - 1. Aama (Enar, 2010). .............................................................. 72
ekil 5.10 : Kesit 6 - 2. Aama (Enar, 2010). ............................................................ 73
ekil 5.11 : Kesit 8 (Enar, 2010). .............................................................................. 74
ekil 5.12 : Kesit 9 (Enar, 2010). .............................................................................. 75
ekil 5.13 : Kesit 6 Revize - 1. Aama (Enar, 2010). ................................................ 76
ekil 5.14 : Kesit 6 Revize - 2. Aama (Enar, 2010). ................................................ 76
ekil 5.15 : Kesit 10 - 1. Aama (Enar, 2010). .......................................................... 77
ekil 5.16 : Kesit 10 - 2. Aama (Enar,2010). ........................................................... 78
ekil 5.17 : Kesit 10 Revize -1.Aama (Enar, 2010). ................................................ 79
ekil 5.18 : Gney cephesi kaz taban kotuna ulalmas. ......................................... 79
ekil 5.19 : Jet-Grout test sonular. .......................................................................... 81
ekil 5.20 : Delgilerin yapld alvyon zemin tabakas. ......................................... 82
ekil 5.21 : Ani deplasman art yaanan dou cephesi. .......................................... 84
ekil 5.22 : Dou cephesinde bulunan inklinometreler. ............................................ 85
ekil 5.23 : lave ankrajlar. ........................................................................................ 86
ekil 5.24 : n ve arka sra fore kazklarn balant kirileri ile balanmas. ........... 87
ekil 5.25 : Temel inaatnn anolar halinde alarak yaplmas. .............................. 88
ekil 5.26 : Metro cephesinde evli kaznn yaplmas. ............................................. 89
ekil 5.27 : nklinometre tesislerinin plandaki konumlar. ........................................ 91
ekil 5.28 : Deplasman ve cephe ykseklikleri oran. ............................................... 93
ekil 6.1 : Gneybat cephesindeki deplasmanlar ..................................................... 97
ekil A.1 : Sondaj noktalarnn plandaki konumlar ................................................ 106
ekil A.2 : C-YS 01 nolu kuyuya ait sondaj logu - 1. ksm .................................. 107
ekil A.10 : C-YS 05 nolu kuyuya ait sondaj logu - 1. ksm ................................ 115
ekil A.22 : Kesit 1-1 .............................................................................................. 127
ekil A.23 : Kesit 2-2 .............................................................................................. 128
ekil A.24 : Kesit 3-3 .............................................................................................. 129

xv
ekil A.25 : Kesit 4-4 .............................................................................................. 130
ekil A.26 : Kesit 5-5 .............................................................................................. 131
ekil B.1 : nklinometre-1 nolu tesisten alnan okumalar ...................................... 134
ekil B.2 : nklinometre-2 nolu tesisten alnan okumalar - 1 ................................. 135
ekil B.8 : nklinometre-10 nolu tesisten alnan okumalar .................................... 141
ekil B.9 : nklinometre-11 nolu tesisten alnan okumalar .................................... 142
ekil B.10 : nklinometre-12 nolu tesisten alnan okumalar .................................. 143

xvi

xvii
DERN KAZI SSTEMLER VE DERN KAZILARA BR RNEK: AKASYA
ACIBADEM PROJES
ZET
Son yllarda kentlemenin yaygnlat blgelerde arazi maliyet deerlerinin
artmas, insanlar bodrum katlarnn kullanmna yneltmitir. Bodrum katlarn inas
iin yaplacak kazlar, ina evresindeki mevcut yaplamadan dolay eitli
zorluklar da beraberinde getirmitir. Zorluklar dorultusunda kaz yntemleri ve
iksa sistemlerinin nemi artmtr.
Tez almasnn ilk ksmnda derin kazlarn nemine deinilmitir. Sonrasnda
balca kaz metotlar; ak kaz metodu, konsol perdeler ile kaz metodu, i destekli
kaz metodu, ankrajl kaz metodu, ada kazs metodu, top-down kaz metodu ve
anolar halinde kaz metodundan bahsedilmi ve kaz metodlar arasndaki avantaj ve
dezavantajlar irdelenmitir.
kinci ksmda kazlarda uygulanan iksa yntemlerine etki edecek kuvvetler zerine
durulmutur. Sonraki ksmda iksa sistemlerine bahsedilmitir. ksa sistemleri yatay
ve dey destekleyici sistemler olarak iki ana balk altnda toplanmtr.
Destekleyici elemanlar arasnda uygulanacak zemin tipleri ve snrlayc ynler
asndan deerlendirilmeler yaplmtr.
Tez almasnn son ksmnda ise Akasya Acbadem Projesi kapsamnda yaplacak
olan Alveri Merkezinin kazs incelenmitir. Kaz blgesinde yaplan sondajlar
dorultusunda zemin tabakalarnn mhendislik parametreleri belirlenmitir. Kritik
kesit olarak belirlenen kesitler zerine bilgisayar programlar araclyla
hesaplamalar yaplm ve iksa elemanlar boyutlandrlmtr. Projelendirme safhas
sonrasnda derin kaznn uygulamas gzlenmitir. Uygulama esnasnda karlalan
sorunlar dorultusunda projede yaplan revizyonlar aklanmtr. Aletsel
gzlemleme dorultusunda derin kaznn gvenlii irdelenmi ve hesaplamalarda
bulunan deplasmanlar ile karlatrlmtr.
Akasya Acbadem Projesi incelemesinden sonra karlan sonular deerlendirilmi
ve tez almas tamamlanmtr.

xviii

xix
DEEP EXCAVATION SYSTEMS AND A SAMPLE TO DEEP
EXCAVATIONS: AKASYA ACIBADEM PROJECT
SUMMARY
In recent years, increasing the cost value of the urban areas directs humans to use of
basement floors. Construction of this substructure bring about the difficults because
of the adjacent buildings, roads and infrastructure. So that, importance of the
excavation methods and the support systems is increased in civil engineering.
In the first part of this thesis mentions the importance of the deep excavations. Then
the main excavation methods as full open cut methods, excavation with cantilever
wall methods, braced excavation methods, anchored excavation methods, island
excavation methods, top-down excavation methods and zoned excavation methods is
discussed. Afterwards, advantages and disadvantages of this excavation methods is
compared.
In the second part, the lateral forces affected the support systems due to the
excavation is mentioned. The next section describes retaining systems. Retaining
systems are grouped under two main headings; horizantal and vertical support
systems. Then, this systems are compared in applying soil types and limiting aspect
in construction.
After the deep excavation methods and support systems are explained, the earth
retaining system for Akasya Acbadem Project deep foundation excavation is given
as a sample for deep excavation support systems. In this project at first, a
geotechnical model of the soil is formed according to the soil investigations. Second,
by using the engineering parameters of the soil layers, retaining system of excavation
is designed. Then, problems during the excavation and revisions of the project are
explained. Lastly, readings obtained at the end of the excavation from inclinometers
which are used to measure the horizontal displacements are compared with the
displacements predicted during the system analysis made at the design state.
Conclusions of the investigations of Akasya Acbadem Project are evaluated and the
thesis work is complete.

xx

1
1. GR
Kentlemenin her geen gn byd gnmzde nfusun artndan dolay
yaplama alanlarnn azalmas nemli bir sorun tekil etmektedir. Bunun sonucunda
arazi deerlerinde gzlenen artlar, bireyleri mevcut alanlar en iyi ekilde
deerlendirmeye ynlendirmitir.
Mimari olarak bodrum katlarda park alanlar, depo alanlar, kalorifer daireleri vb.
alanlarn yer almas kullanm alannn kazanlmasn salamtr. Alveri merkezleri
gibi insanlarn gnn belirli saatlerinde kalabalk olarak bulunduu yaplarda
zellikle otopark sorununun zlmesi asndan bodrum kat saylar artmaktadr. Bu
artn sonucunda yapnn temel inaat iin yaplacak kaz da derinlemektedir.
Kentsel blgelerde, kaz alanna komu alanlarda mevcut yaplar veya kamu
alanlarnn bulunmas bu denli derin kazlara msaade olanan snrlamtr.
Kaznn komu yaplara zarar vermeyecek derecede gvenli olabilmesi iin kaz
cephelerinde yeterli stabiliteyi salayacak iksa sistemlerinin oluturulmasna ihtiya
duyulmutur.
ksa sistemlerinin oluturulmasnda ncelikle kaz metodunun belirlenmesi
gerekmektedir. Belirlenen kaz metodu dorultusunda oluturulacak iksa sistemine
etkiyecek kuvvetler hesaplanmaldr. Kaz yaplacak blgede zemin zellikleri kaz
cephelerine etkiyecek yklerin hesaplanmasnda en nemli faktrdr. Zeminin
anizotropik yaps dikkate alndnda gerilmeler her noktada farkllk gsterecektir.
Bundan dolay her derin kaz projesi, kaz blgesindeki zemin koullar dikkate
alnarak hazrlanmas gerekmektedir.
Yanal yklerin karlanmas iin iksa sisteminin dey ve yatay tayc
elemanlarnn tipleri belirlenerek kesit ve deformasyon tahkikleri yaplmaldr.
Gnmzde bu ilemlerin yaplmas bilgisayar ortamnda hazrlanm yazlm
programlar sayesinde kolaylamtr.
Kaz ve iksa sistemi projesinin hazrlanmas sonrasnda uygulama safhas
balamaktadr. ou ehir iinde yaplacak olan bu kazlarda, iksa projesi her ne

2
kadar dikkatli ve titiz bir alma ile oluturulmusa da kaz cephelerinde oluacak
deplasmanlar lm cihazlar kullanlarak gzlenmeli ve snr koullarnn
amamasna dikkat edilmelidir.
ksa sistemleri oluturulurken ina maliyeti, zaman kayb, grlt ve kirlilik gibi
olumsuz etkenlerde gz nnde bulundurulmaldr.

3
2. DERN KAZILAR VE KAZI METOTLARI
2.1 Derin Kazlar
Terzaghi (1943) tarafndan kazlarn stabilitesi zerine yaplan almalarda
derinlikleri geniliklerinden kk olan kazlara s kazlar, derinlikleri
geniliklerinden byk olan kazlara da derin kazlar tanmlamas yaplmtr.
Daha sonra bu tanmlamalarda, derinlik limiti 6 metre olarak belirlenmi ve derinlii
6 metreden az olan kazlar, s kazlar olarak tanmlanmtr. S kazlarn iksalama
yntemleri derin kazlara nispeten kolaydr (Ou, 2006).
Derin kazlarn analizi tipik bir yap-zemin etkileimi problemidir. Teorik olarak
derin kazlarn analizi, zeminin elastoplastik davran, zemin ile iksa yapsnn
etkileimi ve kaz yntemini iermektedir.
Derin kazlarda, kazy evreleyen zeminin ie gmesini nleme ve komu yaplarda
inaat sresince olabilecek oturmalar ve yanal hareketlere kar koruma yntemleri
deerlendirilmelidir. Bu durumlarda kaz evresinin ve bitiik blgelerin korunmas
ve alan personelin i gvenliinin salanmas amacyla kaz cephelerinin
desteklenmesi gerekmektedir.
Bir derin kaz projesi, kaz yntemi, yatay ve dey destekleme sistemi, drenaj
sistemi, aletsel gzlemleme sistemlerini iermelidir. Derin kazlarn tasarm ve
hesaplanmasnda izlenecek genel uygulama admlar ekil 2.1de gsterilmektedir..
2.1.1 Geoteknik aratrmalar ve zemin etd
Derin kaz projelerinde, ncelikle kaz alt kotu belirlenmelidir. Bunun dorultusunda,
yaplacak kaz da karlalacak zemin tabakalar hakknda bilgi edinebilmek iin
zemin ettleri yaplmas gerekmektedir. Zemin profili, iksa sistemini belirleme ve
kaz davran asndan nemlidir. Ayrca kaz blgesindeki yer alt suyu da kaz
davrann etkilemektedir.

4

ekil 2.1 : Derin kaz projesinde uygulama admlar.

5
Projelendirme iin kaz blgesinde bulunan zemin tabakalarna laboratuvar
deneylerinin de uygulanmas gerekmektedir. Birim arlk tayini, su muhtevas,
Atterberg limiti vb. deneyleri ile zeminin genel zellikleri, konsolidasyon ve
mukavemet deneyleri ile de zeminin mekanik zelleri belirlenmektedir.
2.1.2 Komu yaplarn zellikleri
Derin kazlar, kaz sahasnn yannda bulunan yaplarda, yollarda veya tesislerde
yatay deplasman ve oturmalara sebep olabilmektedir. Deplasman ve oturmalarn ok
fazla olduu durumlarda, komu alanlarda mevcut bina veya sosyal tesislerin tayc
elemanlar olan kolon ve kirilerinde yapsal hasarlar oluabilecektir. zin verilebilir
oturmalar; komu yaplarn temel sistemi, yapsal malzemesi, yap tipi ve yapnn
ya ile orantldr. Bundan dolay, komu yaplarn bodrum says ve temel taban
derinii hakknda bilgiye sahip olunmas gerekmektedir.
Ayrca kaz blgesi civarnda bulunan yer alt yaplar, tneller, atk su hatt, elektrik
hatt vb. yaplar hakknda bilgilerin toplanmas gerekmektedir. Kaz destekleme
sisteminde ankrajlarn tercih edilebilmesi bu yaplara zararlar verilebilecei gz
nnde bulundurulmaldr (ORouke and Hobelman, 1992).
2.1.3 Kaz blgesinin toporafik bilgisi
Kaz blgesinin ekli, alan, toporafik durumu ve kaz ykseklii iksalama
sisteminin belirlenmesi asndan nemli etkenlerdir. ksa cephelerine etki edecek
yanal toprak basnlar ykseklikle orantl olduu iin blgedeki toporafik
almalarn itinal bir ekilde yaplmas gerekmektedir.
2.1.4 Kaz blgesi civarnda yaplm kazlarn bilgisinin toplanmas
Kaznn yaplaca blgenin yaknlarnda daha nceden yaplm olan kazlar varsa,
blgedeki zemin koullar hakknda nemli bir bilgi kayna olacaktr. Bu bilgiler
sayesinde kaz projesi daha gvenli bir ekilde yaplacaktr.
2.1.5 Zemin iyiletirme yntemleri
Kaz esnasnda karlalan zayf zemin tabakalar, yksek debili ve basnl yer alt
suyu, hasarl komu yaplar vb. sebepler kazy gletirebilir. Kaz esnasnda bu
sorunlarn dzeltilmesi pahal sonulara sebep olacaktr. Bunun iin gerekli grlen
blgelerde kaz ncesinde zemin iyiletirme yntemleri ile tedbirler alnmaldr.

6
2.1.6 Derin kaz hesap kriterleri
Derin kaz hesaplar; stabilite, deformasyon ve gerilme hesaplarndan olumaktadr.
Stabilite hesaplar da; nihai gme analizi, taban kabarmas analizidir. Bu analizler
iksa dey elemannn soket boyunu belirlemektedir.
Deformasyon analizleri olarak iksa sisteminde oluan yanal deformasyon, kaz alan
dnda oluan oturmalar incelenmektedir. ksa sisteminde oluan yanal
deformasyonlar kaz yntemi ve iksa sistemine komu yaplarn gvenlii iin
belirlenmelidir.
Gerilme analizleri, yatay destekleme sisteminin tama kapasitesi ve dey elemann
kesme ve eilme momentine kar mukavemetini iermektedir. Dey elemanda
oluacak gerilmelerin bilinmesi iin yatay desteklemelerden gelecek kuvvetlerin
belirlenmesi gerekmektedir. Hesaplanan gerilmeler dorultusunda tayc
elemanlarn boyutlandrmas yaplacaktr (Ou, 2006).
2.1.7 Yatay destekleme sisteminin belirlenmesi
Yatay destekleme sistemleri, iksa cephelerine etkiyecek olan toprak basnlarn
karlamak iin kullanlmaktadr. Balca kullanlan sistemler boru destekler,
ngermeli ankrajlar veya zemin ivileridir. Yatay tayc elemanlarn yataydaki ve
deydeki aralklar, yatay toprak basnc, deformasyonlar ve seilen destek
elemannn tama gcne gre belirlenmektedir.
2.1.8 Aletsel gzlemleme
Derin kaz projeleri geoteknik aratrmalar, laboratuvar deneyleri, zemin mekanii
teoremlerine dayanan ve titizlikle yaplan analizler sonucu oluturulmaktadr.
Mhendislik bilgi ve tecrbeleri kullanlarak ideal zemin profili oluturulmasna
ramen zemin tabakalarnn anizotropik yapsndan dolay oluacak belirsizlikler gz
nne alnmaldr. Bu belirsizlik kaz esnasnda aletsel gzlemler yaplarak bir nevi
giderilebilmektedir. Gzlemler dorultusunda beklenmedik deformasyon ve gerilme
deiimlerine zamannda mdahale edilebilmektedir. Kaz gvenlii iin
deformasyon ve gerilme gzlemlerinde sreklilik salanmaldr. Kaznn boyutuna
gre gzlem tesislerinin adetleri ve yerleri belirlenmelidir.

7
2.2 Kaz Metodlar
Balca kullanlan kaz metotlar; ak kaz metodu, konsol perdeler ile kaz metodu,
i destekli kaz metodu, ada kazs metodu, ankrajl kaz metodu, top-down kaz
metodu, anolar halinde kaz metodudur (Ou, 2006). Kaz ynteminin seiminde
inaat btesi, i sresi, yap inaa alan, komu yaplar, bu yaplarn temel sistemleri
hakknda bilgilerin olmas nemlidir.
2.2.1 Ak kaz metodu
Ak kaz yntemi; emniyetli evler ile yaplan kaz yntemi olup ekil 2.2de
gsterilmitir.

ekil 2.2 : evli kaz metodu.
Kaz derinliinin az olduu yerlerde evli kazlarn yaplmas ekonomik bir
zmdr. Fakat evli kazlarda, evre alanlar igal edilecei iin bu blgelerde
kazdan dolay zarar grebilecek herhangi bir yapnn bulunmamas gerekmektedir.
Ayrca kaz derinliini fazla olduu durumlarda, kaz hacmine ilave hafriyat miktar
eklenecek ve bu da maliyeti olumsuz etkileyebilecektir. Yapnn tamamlanmas
sonrasnda yap ile ev arasnda doldurulacak geri dolgu miktarlar da gz nne
alnmas gerekmektedir.
2.2.2 Konsol perdeler ile kaz metodu
Kaz derinlii dorultusunda oluacak yanal toprak basnlarnn konsol elemanlar ile
tatlmas sonucunda yaplacak olan kaz yntemidir. Kaz elemanlarnn tama
gc dnda deformasyon snrlar da gz nne bulundurulmaldr. Konsol eleman

8
olarak ekil 2.3te gsterilen fore kazklar, diyafram duvarlar, kuyu tipi betonarme
perdeler ve palplanlar kullanlabilir.

ekil 2.3 : Konsol iksa perdeleri ile kaz metodu.
Konsol perdeler ile yaplacak kaz ynteminde evli kazlarn aksine geri dolgu
sorunu olumamaktadr. Konsol elemanlara etki edecek yanal toprak basnlar ve bu
basnlar dorultusunda konsol ksmda oluacak deplasman miktar gz nne
alnarak boyutlandrmalar yaplr. Kaz derinliinin artmas, etki edecek konsol
kuvvetlerin bymesine ve bunun sonucunda yap elemannda kesit bymesi ve
dey elemann zemin ierisinde kalacak soket boyunun uzamasna sebep olacaktr.
2.2.3 destekli kaz metodu
Kaz esnasnda iksa perdelerine etkiyecek toprak basnlarnn, kaz ierisine
yerletirilen yatay desteklere tatlmasna i destekli kaz metodu denir.
Destekleme sistemini ekil 2.4te gsterildii gibi yatay destekler, gsleme
kirileri olumaktadr. Gsleme kirileri, kaz cephesinden gelen toprak
basnlarn yatay desteklere aktarmada kullanlr. Gerekli grlen durumlarda ke
ve diyagonal destekler de gsleme kirilerinde oluacak momenti azaltmaya
yardmc olmak zere kullanlabilir. Geni aklklarda oluturulan yatay destek
sistemlerinin kendi arlklarndan dolay gme sorunu ortaya kmaktadr. Bu

9
durumlarda yatay destekleme sistemlerinin tatlmas iin dey elemanlar
tasarlanmaldr.
Destekli kazlarda inaa programn belirtecek olursak;
a. Tayc dey elemanlarn (diyafram duvar, fore kazk vb.) oluturulmas
b. lk kademenin kazsnn yaplmas
c. Gsleme kirilerinin oluturulmas ve yatay desteklerin bu kirilerle
balantlarnn yaplmas
d. Alt kademe kazlarnn yaplmas ve ayn ekilde yatay desteklerin yerletirilmesi
e. Yap temelinin inaa edilmesi
f. Yap st kademelere ykseldike yatay destekleme elemanlarnn kaldrlarak yap
demelerinin oluturulmas

ekil 2.4 : destekli kaz metodu.
Destekli kazlar alma alanlarn snrlasa da, her trl kaz alan ve derinliinde
yaplabilecei iin tercih edilmektedir. Desteklerin imalat boylarnn snrl olmas
bir dezavantajdr. Gerekli boyda destein oluturulmas esnasnda istenilen aks
dorultusu salanmad takdirde yatay desteklere ilave ykler etkiyebilecektir.

10
2.2.4 Ankrajl kaz metodu
Ankrajl kaz metodu, iksa cephelerinde etki eden toprak basnlarnn ankrajlar ile
cephe gerisinde yer alan zemin tabakasna tatlmasn prensip edinmektedir.
Ankrajlar pasif ankraj (zemin ivileri) ve aktif ankraj (ngermeli zemin ankrajlar)
olarak ikiye ayrlr.
ekil 2.5.bde gsterilen zemin ivileri kaya bulonlar olarakta bilinmektedir. Kaya
zeminlerde uygulanan zemin ivileri, zeminin kesme dayanmnn artrlmasn
salayarak, yatay ve dey yer deitirmeleri nlemektedir. Kaya yzeylerinde cephe
btnln salamak zere cephe kaplamas yaplmas gerekmektedir. Zemin
ivileri iksa cephesinde oluacak yatay deplasman sonucunda yk tamaya
balamaktadr.
ngermeli ankrajlar, cepheye etki eden yanal toprak basnlarn aktif kayma
kamasnn dnda yer alan zemine ileten elemanlardr. ekil 2.5.ada gsterilen
ngermeli ankrajlar serbest blge ve kk blge olarak iki ana ksmdan olumaktadr.
Aktif kayma kamasnn dnda bulunan ve zemin tabakas ierisinde
enjeksiyonlanan ksm kk blgedir. Aktif kayma kamas ierisinde bulunan
enjeksiyonsuz ksm ise serbest blgedir. Serbest blgeye etki eden eksenel ykler
altnda halatlar deformasyon yapacaktr. Halatlarn yapaca deformasyonlar iksa
cephesinde de ayn ekilde oluacak ve iksa sistemine olumsuz etkiler yaratacaktr.
Bundan dolay ankraj halatlarna ngerme ykler uygulanarak, deformasyonlar
minimize edilmektedir.
Ankrajl sistemlerde, rotari veya darbeli makineler yardmyla istenilen derinlikte
delgiler almakta ve bu delgilerin ierisine ankraj elemanlar yerletirilerek istenilen
blgelere enjeksiyonlama ilemi yaplmaktadr.

ekil 2.5 : Ankrajl kaz metodu.

11
Ankrajl kazlarda uygulama admlar u ekildedir;
a. ksa perdeleri oluturulduktan sonra belirlenen ev ile ilk kademe kazsnn
yaplmas
b. Belirlenen kot ve alar ile ankraj delgilerinin yaplmas
c. Alan delgilere hazrlanm olan ankrajlarn yerletirilmesi
d. Enjeksiyon ileminin yaplmas
e. ngermeli ankraj uygulamasnda prizini tamamlam ankrajlarn belirlenen
yklerde ngermeler yaplarak kilitlenmesi
f. Zemin ivilerinde ise belirlenen tork kuvvetleri ile bulonlarn sklmas
g. Alt kademe kazsnn almas ve ankraj imalatnn tekrarlanmas
h. Temel kaz kotuna ulalarak yap temelinin inaa edilmesi
i. Bina demeleri oluturularak iksa sisteminin grevini tamamlamas
Ankrajl kaz yntemi, derin kazlarda yksek verim, proje sresinin ksalmas ve
geni alanlarda gvenli kaz alan oluturulmasndan dolay tercih edilmektedir.
Fakat zayf zemin tabakalarnda uyguland zaman ankraj yklerinin dk olmas
ve dolaysyla adedindeki art gz nne alnmaldr.
Ankrajlar, iksa alan dndaki blgelerde uygulanaca iin kaz ynteminin
seilmesinde kaz blgesi civarnda bulunan mevcut yer alt yaplar ve komu yap
bodrum katlar dikkate alnmaldr.
2.2.5 Ada kazs metodu
Ada kaz metodu, evli kaz ile kaz alannn ortasnn temel kotuna indirilerek st
yapnn bu ksmnn inaa edilmesi ve iksa sisteminin yatay elemanlarla yapya
mesnetlendirilerek kaznn tamamlanmas ilemidir. ekil 2.6da gsterilen ada
kazs ynteminin uygulama kademelerini listeleyecek olursak;
a. ksa dey elemanlarnn oluturulmas
b. Belirlenen ev ile kaz yaplarak, kaz alannn orta ksmnn kaz alt kotuna
getirilmesi
c. Alan blgede yap temeli ve st yap inaasna balanlmas

12
d. st yap belirlenen kotlara ulatnda, iksa dey elemanlar, yatay destekler ile
st yapya mesnetlendirilmesi
e. ev olarak braklan ksmn kazsnn yaplarak kademe kademe belirlenen yatay
desteklerin konulmas ve kaz alt kotuna ulalmas
f. st yapnn kalan ksmnn temeli inaa edilerek yapnn ykseltilmesi
g. st yapnn yatay destek kademelerine gelmesi durumunda desteklerin kaldrlarak
inaatn tamamlanmas
Ada kazsnn projelendirilmesi esnasnda iksa perdelerine evden dolay etkiyecek
pasif toprak basnc, normal koullarda hesaplanan basntan daha az olacaktr.
zellikle yumuak zeminlerde, dey elemanda oluacak byk miktarda
deplasmanlara kar evre yaplarn hassasiyeti kontrol edilmelidir.
Ada kazs ynteminin tercih nedeni yatay destek elemanlarnn saysnn i destekli
kaz ve ankrajl kaz yntemlerinden daha az olmasdr. Kaz alannn byk olduu
derin kazlarda i destekleme sisteminde ok uzun yatay desteklerin kmasna,
ankrajl kaz sisteminde ise ok sayda ankraj adedine sebep olacaktr.

ekil 2.6 : Ada kazs metodu.
Ada kazs ynteminde yatay desteklerin ana yap ile balant noktalarna dikkat
edilmesi gerekmektedir. Balant noktalarnda oluacak hatalardan dolay dey
elemanlarda beklenmedik deplasmanlar oluabilir.

13
2.2.6 Top-Down kaz metodu
Kaz yntemlerinin ounda projede yer alan kaz derinliine ulamak iin yukardan
aa doru kademe kademe kazlar yaplmakta ve gerekli grld durumlarda
yatay desteklerle iksa cepheleri desteklenmektedir. Daha sonra st yapnn temel
sistemi oluturularak inaas devam etmekte ve yatay destekler kademe kademe
kaldrlarak iksa sistemi grevini tamamlamaktadr. Top-down kaz yntemi
ekil 2.7de gsterilmektedir.
Top-down kaz metodunda ise st yapya ait demeler kaz kademelerinde
oluturularak temel derinliine inilmektedir. Bylelikle i destekli kaz metodunda
yanal toprak basncn karlayan yatay desteklerin grevini yap demeleri
stlenmektedir. Kaz tamamlandnda da yapya ait bodrum katlarn inas da bitmi
olacaktr.

ekil 2.7 : Top-down kaz metodu.
Bu metotta kullanlan kat demeleri, destekli kazlarda bulunan yatay desteklerden
daha ar olaca gz nnde bulundurularak kolon tama kapasiteleri

14
incelenmelidir. Bundan dolay yukardan aa inaa ynteminde genellikle kazkl
temeller tercih edilmektedir. Kaz metodunun uygulama admlarn listelersek;
a. ksa perdelerinin imal edilmesi
b. Fore kazklarn imal edilmesi ve elik kolonlarn bu kazklara mesnetlendirilmesi
c. lk kademe kazsnn yaplmas
d. Birinci bodrum demesinin imal edilmesi
e. st yapnn inaa edilmeye balanmas
f. kinci kademe kazs ve takibinde ikinci bodrum kat demesinin oluturulmas
g. Temel derinliine inilene kadar ayn prosedrn uygulanarak bodrum
demelerinin imal edilmesi
h. Yap temelinin oluturularak kaznn tamamlanmas
Top-down kaz metodu st yap ve kaznn ayn anda yaplmas bakmndan i
sresini ksaltmaktadr. Demelerin yatay desteklerden daha rijit elemanlar olduu
gz nne alnrsa kaz daha gvenli bir ortamda ilerleyecektir. Fakat kaz yaplan
bodrum katlarnda oluacak k ve havalandrma sorunu kaz almalarn olumsuz
etkileyecektir. Ayrca fore kazklarn imal edilmesi kaznn maliyeti artracandan
dolay bir dezavantajdr.
2.2.7 Anolar halinde kaz metodu
Derin kaz esnasnda, cephelerin orta ksmnda oluacak deformasyonlar
kelerdekinden daha fazladr. Cephenin uzunluu bu deformasyonlarla doru
orantl olaca iin uzun cephelerde deformasyon daha fazla olacaktr. Fakat kaz
alannda ekil 2.8de gsterildii gibi blgeler halinde kaz yaplrsa cephe
uzunluklar azaltlm olacandan gvenli bir kaz ortam oluturulabilir.
Anolar halinde kaz yaplrken seilen bir blgenin ilk kademe kazsnn yaplacak ve
yatay destekleme sistemi oluturulacaktr. Seilen blgenin gvenlii saladktan
sonra komu blgenin kazsna balanacak ve yatay destekleme sistemi
tamamlanacaktr. Bylelikle kaz cephesinin uzunluu azaltlarak cephede oluacak
deplasmanlar minimize edilmektedir.
Blgeler halinde kaz metodunu kaz sresini artraca iin i sresinde kayba sebep
olmaktadr.

15

ekil 2.8 : Anolar halinde kaz metodu.

16

17
3. KSA SSTEMNE ETKYEN YKLER
3.1 Yanal Toprak Basnc
ksa sistemine etki edecek olan en nemli yk yanal toprak basncdr. Yanal toprak
basnc zeminin kayma dayanm parametrelerine, zeminin birim hacim arlna,
kaz derinliine, iksa perdesinin deplasman oranna ve yer alt su seviyesine baldr
(Das, 1999).
Belirli bir derinlikteki dey efektif gerilme
v
, bu noktadaki yatay toprak basnc
h

ise;
'
*
v h
K o o =
(3.1)
Burada K yanal toprak basnc katsaysdr. Yanal toprak basnc katsaysnn
belirlenmesi ile ilgili en nemli iki teorem plastisite teorisine uyan Rankine Teoremi
ve kama teorisine uyan Coulomb Teoremidir.
3.1.1 Rankine teoremi
Rankine (1857) teoreminde zemin homojen, izotrop ve istinat duvar ile zemin
arasnda srtnme olmad kabul edilmektedir.
Rankine teorisi; zemin ortamnn plastik denge durumuna ulat andaki gerilmeleri
dikkat almaktadr. Zemin ortamnn her noktasnda krlma varsa, yle bir duruma
plastik denge denilmektedir. Zemin sknetteki durumu ise elastik denge olarak
tanmlanmaktadr (Uzuner, 2005).
ekil 3.1 de belirli bir ykseklikteki bulunan iksa perdesinda oluacak deplasmanlar
gzlenirse;
a.ksa perdesi deplasman oluturmayacak derecede rijit tasarlanm olabilir. ekil
3.1.ada gsterilen bu durumda iksaya etki eden toprak basnc, sknetteki toprak
basnc olarak tanmlanmtr.

18
b.ksa perdesi kaz yaplan blgeye doru deplasman yaparak iksa gerisindeki zemin
geniletmeye ve bir sre sonra gmesine sebep olur. ekil 3.1.bde gsterilen zemin
gmesinin yaanaca noktada iksaya etki eden basn, aktif toprak basncdr.

ekil 3.1 : ksa perdelerinde etkiyecek yanal toprak basnlar (Das, 1999).
c.ksa perdesi kaz yaplan blgenin tersi ynnde hareket ederek iksa arkasndaki
zemini sktrmaya balar. ekil 3.1.cde belirtilen bu durumda zeminin iksaya
etkiledii basn pasif toprak basnc olarak tanmlanmtr.
Yanal toprak basnlarnn aktif ve pasif toprak basnlarna ulaabilmesi iin
cephede oluacak maksimum deplasman miktarlar ekil 3.2de belirtilmektedir.
3.1.1.1 Sknetteki toprak basnc
Zemin ortamnda herhangi bir deformasyon olmad koulda iksa perdesine etki
edecek toprak basncdr. Sknetteki durum iin yanal deformasyonlar olmad
iin;

19

ekil 3.2 : ksa perdelerinde oluabilecek deplasmanlar (Das, 1999).
0 / )] ( [ = + = E
z y x x
o o u o c , z
z
o = ,
y x
o o =
(3.2)
Burada poisson orandr. Eitlikler saland koulda, sukunet durumunda yatay
toprak basnc katsays;
v
v
=
1
0
K
(3.3)
olarak bulunmaktadr (Das, 1999).
Zeminlerde sukunetteki toprak basnc katsays;
u = sin 1
0
K
(3.4)
olarak alnabilecei savunulmaktadr. Burada isel srtnme asdr. Ar
konsolide killerde bu deer;
AKO K ) ' sin 1 (
0
u =
(3.5)
eklinde verilmektedir. izelge 3.1de K
0
iin baz tipik deerler verilmektedir.

20
izelge 3.1 : Zemin cinsine gore tipik K
0
deerleri (Uzuner, 2005).
Zemin Cinsi K
0

Gevek Kum 0,4
Sk Kum 0,6
Yumuak Kil 0,6
Sert Kil 0,5
3.1.1.2 Aktif toprak basnc
ksa duvar deplasman yaptndan zemin tabakas yanal genilemeye tabi tutulmakta
ve aktif durum olumaktadr. Zeminin kesme mukavemeti genileme yznden ters
ynde etkidii iin zemin ktlesi iinde kesme direnci geliir. Sonuta iksaya etkiyen
yanal toprak basnlar azalr ve sukunet basnlarnn altna der. Zeminin
maksimum kesme direncini gelitirmeye yetecek kadar yanal hareket meydana
geldiinde iksaya etkiyen yanal basn tutulan zemin ktlesi iinde en aza inecektir.
Zeminin kesme mukavemetine dayal minimum yanal toprak basnc kouluna aktif
toprak basnc denilmektedir (Mccarthy, 2010).

ekil 3.3 : Rankine aktif toprak basnc (Das, 2008).
Aktif toprak basnc katsays Denklem 3.5te verilmitir.

21
) 2 / 45 ( tan
2
u =
a
K
(3.6)
olarak hesaplanmaktadr. ekil 3.3te gsterilen c0 ve 0 durumu iin aktif toprak
basnc ;
a a a
K c zK ' 2 '
'
= o
(3.7)
olmaktadr.
stinat yapsna aktif toprak basncn etkimesi iin cephede olumas gereken
deplasman oranlar granler zeminler iin 0,001H~0,004H, kohezyonlu zeminler
iinde 0,01H~0,04H olmas gerekmektedir (Salamer, 2002).
3.1.1.3 Pasif toprak basnc
Eer zemin yanal bir skmaya tabi tutulursa pasif etki sz konusudur. Dey
gerilme sabit iken yatay gerilme artarak bir mddet sonra zemin gerek sabit bir
deer alr (ekil 3.4). Bu noktada oluan maksimum basnca pasif toprak basnc
denilmektedir. Pasif toprak basnc katsays;
) 2 / 45 ( tan
2
u + =
p
K
(3.8)

ekil 3.4 : Rankine pasif toprak basnc (Das, 2008).

22
ekil 3.4te gsterildii gibi c0 ve 0 durumu iin pasif toprak basnc;
p p p
K c zK ' 2 '
'
+ = o
(3.9)
olarak hesaplanmaktadr.
stinat yapsna pasif toprak basncn etkimesi iin cephede olumas gereken
deplasman oranlar izelge 3.2de verilmektedir (Salamer, 2002).
izelge 3.2 : Pasif toprak basncnn etkimesi iin deplasman oranlar.
Zemin Cinsi
Deplasman
Oran
Gevek Kum 0,01H
Sk Kum 0,005H
Yumuak Kil 0,05H
Sert Kil 0,01H
3.1.2 Coulomb teoremi
Coulomb (1776) yanal toprak basnc ile ilgili Rankineden farkl olarak kama
teorisini baz alm ve istinat duvar ile zemin arasnda srtnme olduunu kabul
ederek almalar yapmtr. Ayrca almalar esnasnda duvar arkasndaki zeminin
kohezyonsuz olduunu varsaymtr (Das, 2008).
3.1.2.1 Aktif toprak basnc
Coulomb, aktif durumda istinat perdesi gerisinde bulunan kohezyonsuz zeminlerde
oluan gen kamann ekil 3.5te belirtildii gibi aa doru hareket ettiini
varsaymtr.
ABC kamas dengede olup, kamaya etkiyen kuvvetler; ABC kamasnn kendi arl
W, BC kayma dzlemi boyunca etkiyen R bileke kuvveti ve AB dzlemi boyunca
etkiyen P
a
aktif bileke kuvvetidir.
Kama aa doru hareket ettii iin, Pa ve R kuvvetleri, srtnmelerden dolay,
yzey normalleri ile, hareket ynnn tersi tarafta, srayla (duvar ile zemin
arasndaki srtnem as) ve (zeminin isel srtnme as) as yaparlar. 3
kuvvetin dengesi yazlp, Pa aktif bileke kuvvetinin maksimum olmas koulu
kullanlrsa, aktif toprak basnc katsays Denklem 3.9da gsterilmitir (Uzuner,
2005).

23

ekil 3.5 : Coulomb aktif toprak basnc(Uzuner, 2005).
2
2
2
) sin( ). sin(
) sin( ). sin(
1 ) sin( . sin
) ( sin
(
+
u + u
+
u +
=
| o o o
| o
o o o
o
a
K
(3.10)
3.1.2.2 Pasif toprak basnc
Aktif durumun aksine, pasif durumda istinat yapsnn arkasndaki zemin ekil
3.6da gsterildii gibi yukar doru hareket eder.
ABC kamasnn dengesi aktif toprak basncnda belirtildii gibi hesaplanrsa, pasif
toprak basnc katsays Denklem 3.10da gsterilmitir.
2
2
2
) sin( ). sin(
) sin( ). sin(
1 ) sin( . sin
) ( sin
(
+ +
+ u + u
+ +
u
=
| o o o
| o
o o o
o
p
K
(3.11)

24

ekil 3.6 : Coulomb pasif toprak basnc (Uzuner, 2005).
3.1.3 Destekli iksa sistemine etkiyen toprak basnlar
Destekli kazlarda iksa cephesine gelen yanal zemin basnlar, kaplama
esnekliinden dolay, rijit olmaya gore deiiklik gsterir (Uzuner, 2005). Gerek
toprak basnlar incelendiinde ekil 3.7de gsterildii gibi Terzaghi ve Peck
(1969) tarafndan nerilen yanal basnlarn kullanlmas daha uygun olmaktadr.

ekil 3.7 : Destekli kazlarda iksaya etkiyen yanal toprak basnlar.
Terzaghi ve Peckin kumlu ve killi zeminlerde yaplacak kazlarda iksa yzeyine
etkiyeceini kabul ettikleri yanal toprak basnlar ekil 3.8de gsterilmitir.
Kum iin nerilen yntemde belirtilen K
a
, Rankine yanal toprak basnc katsaysdr.
Yumuak ve orta kat kil iin kullanlan c, zeminin kohezyonudur.

25

ekil 3.8 : Terzaghi & Peck tarafndan nerilen yanal toprak basnc
teoremleri.
3.2 Srarj Ykler
ksa sisteminin gerisinde bulunan zeminin zerindeki yaplar, serbest dolgular vb.
gibi izgisel ve noktasal ykler iksa sistemine etkiyen srarj ykler olarak kabul
edilmektedir. ekil 3.9.ada gsterilen bu yklerin iksa zerine etkisini elastisite
teorisine gre incelersek iksa gerisinde bulunan tekil yk iin Denklem 3.12 ve
Denklem 3.13 incelenirse;

ekil 3.9 : Tekil ve izgisel srar yklerinin iksa sistemine etkisi.
2 2 2
2
) (
4
b a
b a
H
q
+
=
t
o (a > 0,4 iin)
(3.12)
ve

26
2 2
) 16 , 0 (
203 , 0
b
b
H
q
+
= o (a 0,4 iin)
(3.12)
olarak hesaplanmaktadr. Burada , srarj ykn z derinliinde oluturduu
gerilmedir.
Rankine teoremine gre iksa cephesinin snrndan balayan (b=0) yayl yklerin
oluturaca yanal kuvvet;
q K. = o
(3.13)
olarak hesaplanmaktadr. Burada K, iksa perdesinin rijitlii gz nne alnarak
kullanlacak yatay toprak basnc katsaysdr.
ekil 3.9.b de belirtildii belirli bir b mesafede bulunan yayl ykn iksann z
derinliinde etki edecei yanal kuvvet;
) 2 cos . sin ( o | |
t
o =
q

(3.14)
olarak hesaplanmaktadr (Das, 1999).
Jarguio (1981) yapt almalarda, iksa sistemine b mesafede bulunan yayl ykn
iksa perdesinde oluturaca toplam yk;
)] ( [
90
1 2
u u = H
q
P
(3.15)
olarak hesaplanmaktadr. Burada;
|
.
|
\
|
=

H
b'
tan
1
2
u ve
|
.
|
\
| +
=

H
b a ' '
tan
1
1
u
(3.16)
olmaktadr.
3.3 Yer Alt Su Seviyesi
Kaz yaplacak olan blgede bulunan yer alt suyu kaz esnasnda iksa cephelerine
hidrostatik su basnc yaratacaktr. ekil 3.10da da gsterildii gibi su basnc
derinlikle bymektedir.

27

ekil 3.10 : ksa cephesine etki eden hidrostatik basn.
ksa perdesine etkiyecek ve yatay desteklerle karlanacak olan hidrostatik kuvvetin
yanal yklerin hesaplanmasnda gz ard edilmemesi gerekmektedir. Ayrca iksaya
etki edecek hidrostatik basncn azaltlmas iin cepheye yaplacak dren veya
barbakanlar sayesinde cephe gerisindeki suyun drenaj salanmaldr.

28

29
4. KSA SSTEMLER
4.1 Dey ksa Elemanlar
4.1.1 Palplan perdeler
elik, ahap ya da betonarme olarak imal edilebilen palplanlar birbirine kilitlenerek
srekli perde zellii gsteren iksa dey elemanlardr. Genellikle elikten imal
edilen palplan perdeleri kolayca kesilebilir veya birbirine kaynaklar ile ilave
yaplarak istenilen boylarda kullanlabilirler. ekil 4.1de gsterilen U tip, Z tip ve
dz kesitler en ok kullanlan elik palplanlardr.

ekil 4.1 : elik palplan tipleri (Ou, 2006).
Palplan perdeler; yamur ve yer alt sularn inaat srasnda temel ukurundan uzak
tutmaya, su kabartan yaplarda yer alt suyunun yap altndan szmasna engel olmaya
ve yaplarn stabilite emniyetlerini ykseltmeye yaradklar gibi bizzat rhtm
duvarlar, dalga kranlar, istinat yaplar ve benzeri yaplarn inaasnda kullanlrlar
(Yksel, 1986).
Palplan perdelerinin geirimsizlik zellikleri yksektir. Bu yzden genellikle
kumlu, bataklk ve gevek zeminlerin bulunduu blgelerde kullanlmaktadr. Ayrca
batardolarn ve ky yaplarn tekilinde de kullanlmaktadr.

30
Kenetlenme blgelerindeki balant detay ve zemin tabakasnn zellikleri
geirimsizlik iin nemli etkenlerdir. Kil tabakasnda uygulanan bir palplan
perdesinin balant detaylar iyi imal edilememise bile kilin geirimsizlik
zelliinden dolay iksa cephesinde szntlar gzlenmeyecektir. Kum tabakasnda
uygulanan palplan perdelerinde geirimsizlik iyi bir ekilde salanamadysa, yer alt
suyu yardmyla iksa gerisindeki kum birimleri boalacak ve oturmalar yaanacaktr
(Ou, 2006).
Palplan perdelerinin boyu belirlenirken iksa gerisindeki suyun szma boyu dikkate
alnmal ve kaz tabannn kuru kalmas iin yeterli derinlikte palplanlar imal
edilmelidir. Gerekli grld durumlarda kuyularla drenaj ile kaz evresinde yer
alt su seviyesi drlmelidir.
Palplan perdeleri zemine darbe, titreim veya basn yardmyla aklmaktadr.
Fakat uygulanabilirlik asndan zemin tabakasnn zellikleri nemlidir. Sert
zeminlerde palplanlarn srlmesinde glkler yaanmakta ve palplan
elemanlarnda yrtlmalar meydana gelebilmektedir. Zemin tabakas ile ilgili kuku
varsa uygun grlen yerlerde akma deneylerinin yaplmas gerekmektedir. akma
deneyi dorultusunda palplanlarn srlme metodu ve uygulanabilirlii
incelenmektedir (TS EN 12063, 2000).
Palplan perdeler belirli derinlikteki kazlarda konsol olarak alabilmektedir. Kaz
derinliinin artt ve sistemin konsol olarak alamayaca koullarda yatay destek
elemanlar ile desteklenebilirler.
Palplanlarn iksa grevi tamamlandktan sonra zeminden karlarak tekrar
kullanlabilir olmas en byk avantajdr. Fakat zemine akma ileminde
oluturduu grlt kirlilii yaratmaktadr.
4.1.2 Kazkl perdeler
ksa perdeleri kazk elemanlar kullanlarak da oluturulabilir. Kazklar, forekazk ve
akma kazk olarak imal edilebilirler. akma kazklar palplanlarda uygulanan
akma yntemleri ile ayn ekilde zemine srlmektedirler.

31

ekil 4.2 : Fore kazk dizilimleri.
Fore kazklar iksa projesi dorultusunda ekil 4.2de gsterildii gibi aralkl, teet
veya kesien kazklar olarak imal edilebilirler.
4.1.2.1 Aralkl fore kazklar
Fore kazklar, iksaya etki eden kuvvetler dorultusunda boyutlandrlarak uygun
grlen aralklarla oluturulmaktadr. Aralk, etki eden kuvvetler dnda zemin
tabakasnn stabilitesi, kazk aralarndan zeminin boalmas ve yer alt su seviyesine
gre deerlendirilmektedir. Zemin stabilitesi ve yer alt suyunun derin olmas
koulunda aralk, kazk apnn 3 katna kadar kabilmektedir (Dumlu, 1988).
Aralkl fore kazk ekil 4.2.ada gsterilmektedir.
4.1.2.2 Teet fore kazklar
ekil 4.2.bde gsterilen teet fore kazklar yer alt su seviyesinin alak olduu
blgelerde kullanlabilirler. Kumlu ve akll zemin tabakalarnda yaplan kazklarda,
kazk arasndan boalmalarn sz konusu olduu durumlarda daha ok tercih
edilirler. Uygulama esnasnda kazklarn dey eksenlerinde yaanan sapmalar
sorunlar yaratabilemektedir. Kazklarn teet olduu blgelerde enjeksiyon veya jet-
grout uygulamalar ie geirimsizlik perdesi oluturulabilir.
4.1.2.3 Kesien fore kazklar
Kesien fore kazklar daha ziyade yer alt su seviyesinin yksek olduu yerlerde
geirimsizlik perdesi olarak kullanlmaktadrlar.

32
ekil 4.2.cde gsterilen kesien fore kazklar, birincil ve ikincil kazklar olarak
gruplandrlmaktadr. Birincil kazklar donatsz, ikincil kazklar donatl olarak imal
edilirler. kincil kazklar iksa ykn tayacak ana dey eleman olup, birincil
kazklar geirimsizlii salayacak dey elemandr. Zemin koullarnn uygun
grld durumlarda birincil kazklar jet-grout kolonlar ile de oluturulabilir.
Kesien kazklarn dzgn bir ekilde imal edilmesi iin klavuz demesi
oluturulmas gerekmektedir. Teet fore kazklarda olduu gibi dey eksende
sapmalar, iksa cephesindeki geirimsizlie engel olacaktr.
4.1.2.4 Fore kazk imalat
Fore kazklar, zemin cinsine gre uygun ekipmanlar kullanlarak alan forajlarn
donatl veya donatsz olarak betonlanmas ile oluturulan dey elemanlardr. Fore
kazklar aplar 60 ila 200 cm arasnda imal edilebilmektedir (Ou, 2010).
Foraj esnasnda kuyu durayllnda phe edildii durumlarda kuyu cephesini
destekleme amal muhafaza borular kullanlabilmektedir. Ayrca kuyu ierisinin
bentonit sspansiyonu ile doldurulmas da kuyu eperinin desteklemesine yardmc
olabilecektir (TS 3168 EN 1536, 2001).
Fore kazklarn dey ve yatay olarak ekseninde imal edilmesine dikkat edilmelidir.
Dey eksenleri kayan fore kazklar, iksa ile yap arasndaki alma payn olumsuz
etkileyecek ve alt kademeler de yatay elemanlarn desteklenecei gsleme
kirilerinin imalatn gletirecektir. zellikle kesien kazklarda geirimsizlik
perdesi oluturulmak isteniyorsa eksen kaymasndan dolay kazk alt kotlarnda
kesimenin olmamasndan dolay kaz gleecek ve alternatif geirimsizlik
yntemlerine bavurulacaktr.
Fore kazklarn betonlanmasnda segregasyonun nlenmesi ve betonun yerlemesi
iin tremi teknii ile dkm yaplmaktadr. Tremi teknii, tremi borular yardmyla
kazn tabann yukar doru tarlarak betonlanmas ilemidir. Tremi borular,
betonun serbest olarak akmas iin dzgn olmaldr. Tremi borusu, en byk agrega
tane byklnn 6 kat veya 150 mm. byk olan alnmak kaydyla dzgn
dalml i apa sahip olmaldr (TS 3168 EN 1536, 2001). Ayrca tremi borularnn
ap, kazk apnn 1/5inden kk olmamaldr (Baeski, 2008).

33
Betonlama srasnda betonun yer alt suyuna karmamas iin tremi borular
minimum 2 metre beton ierisinde kalmas gerekmektedir. Kuyu tabanndaki
terrasbat betona kararak betonun dayanmn drcektir. Betonlanma ilemi sz
konusu dayanmsz betonun kusturularak temiz betonun gzlenmesi sonucunda
bitirilecektir. Kazk st seviyesi, alma platformunun altnda kaldnda, su altnda
yaplan betonlamada ve geici muhafaza borusu kaldrldnda kazk st seviyesi
zerindeki dklen betonun ykseklii artrlmaldr (TS 3168 EN 1536, 2001).
Zemin ve kaya artlarna gre konsol boyu 12 m.yi bulan fore kazkl perdeler
oluturmak mmkndr (Dayolu, 2010). Konsol fore kazklarn birbirlerine balk
kirii ile balanmas sistemin rijit bir perde gibi almasna yardmc olacaktr.
Fore kazk imalatnn tamamlanmas kaznn balamas iin gecikmelere sebep
olacaktr. Fakat dey elemann sreklilii ve kaz esnasnda dey eleman
imalatnn tekrar yaplmayaca gz nne alndnda tercih edilen bir destekleme
sistemidir.
4.1.3 Mini kazklar
Forekazklara nispeten daha kk apta olan mini kazklarn imalat 1970li yllarda
balamtr. ekil 4.3te gsterilen mini kazklar daha ok normal kazk ekipmannn
yaklaamad, tavan ykseklii snrl bodrum katlar ve temel yanlar vb. yerlerde
kullanlrlar. Kaya zeminlerde yaplan derin kazlarda, iksa cephelerinde etkiyecek
yanal toprak basnlar daha az olaca gz nne alnarak mini kazkl perdenin
oluturulmas alternatif bir zm olmutur. Mini kazk aplar genellikle 10 cm ila
30 cm arasnda olmaktadr. (Dumlu, 1988).
Mini kazklarn tayabilecei moment kapasitesi dk olaca gz nne
alndnda nlerine yaplacak betonarme perdeler ile mukavemetleri artrlabilir.
Aksi durumda momenti azaltmak iin yatay destekleyicilerin sra adedinin artrlmas
ekonomik olarak olumsuz sonulara sebep olacaktr.
Mini kazk delgi ilemleri zemin tabakas zellikleri gz nne alnarak auger veya
tabancal ekipmanlarla yaplmaktadr.

34

ekil 4.3 : Mini kazk ve ankrajl bir iksa sistemi.
Mini kazk kuyusu aldktan sonra iine donat kafesi yerletirilerek,
betonlanmaldr. Beton agregalarnn donat kafesi ierisinden geerken yapaca
skmalar sonucunda kazkta sreksizlikler meydana gelebilmektedir. Ayrca yer alt
suyunun olduu blgelerde yaplan mini kazk imalatnda betonlama esnasnda
imento erbeti ile agrega taneleri arasnda ayrmalar gzlenebilmektedir. Bu
durumlarda mcr enjeksiyon yntemi kullanlabilir.
Mcr enjeksiyon yntemi; kuyu ierisinin 2 nolu mcr ile doldurularak kazk
tabanna kadar uzanan borular yardmyla imento sspansiyonun enjekte edilerek
mini kazn oluturulmasdr. Enjeksiyon ilemi birka defa yaplarak istenilen
minikazklar oluturulmaktadr. imento sspansiyonundaki su / imento oran 0.40
ila 0.50 arasnda bir deer olmaldr (Dayolu, 2010).
4.1.4 Kuyu tipi betonarme perdeler
ekil 4.4.te gsterilen kuyu tipi betonarme perdeler, yer alt su seviyesinin derinde
olmas ve zemin tabakasnn belirli derinliklerde kendini tutabilmesi halinde
oluturulan dey iksa elemanlardr.

35
Genellikle 2.0x2.0 m., 2.0x3.0 m. ve 1.5x3.0m. ebatlarda alan kuyular kaz
makineleri kullanlmadan insan gc ile almaktadr. Zemin tabakasnn sertlii
dorultusunda el kompresrleri kullanlabilmektedir. Belirli derinliklere ulaldnda
i destekleme sistemi oluturularak kuyu cephesinin durayll salanmaktadr.
Projede belirlenen perde taban kotuna ulalmas sonrasnda donat imalatlar
yaplmaktadr. Anolar halinde alan kuyularda, yekpare alan bir iksa perdesinin
oluturulmas iin yanal ynde donat filizler braklarak anolar arasnda sreklilik
salanmaktadr. Donatlarn yerletirilmesi sonrasnda perde kalnl dorultusunda
kalp kurularak ve beton dkm ilemi yaplmaktadr.
Konsol olarak tasarlanan kuyu tipi iksa perdelerinin soket boylarnn kaz
derinliinden fazla olduu durumlar gzlenebilmektedir. Derin kuyularn tekil
edilmesi kuyu ii destekleme, uygulanabilirlik ve ekonomik adan sorunlar
yaratabilecektir. Zemin tabakasnn sertlii dorultusunda da kuyularn bu denli
derinlikte kazlmas gleecektir. Bu durumlarda iksa perdeleri yatay iksa sistemleri
ile desteklenebilirek soket boyu azaltlabilmektedir.

ekil 4.4 : Kuyu tipi betonarme perdeler ile oluturulmu iksa sistemi.
Kuyu tipi perdelerle oluturulan iksalarda, yanal toprak basnc dorultusunda gibi
bodrum katlarn perde kalnlklar deiebilmekte ve ekil 4.5te gsterildii
demeler perdeye oturtulabilmektedir. Kuyu tipi perdeler ounlukla binann
tayc perdeleri olarak kullanlabilmektedir (Dumlu, 1988).

36

ekil 4.5 : Yapnn tayc elemanlar olarak kuyu tipi perdelerin kullanlmas.
Kuyu tipi perdelerin ounlukla insan gc kullanlarak kazlmas gz nne
alndnda yer alt su seviyesinin yksek olduu koullarda uygulamas imkansz
olmaktadr. Kuyu ii zeminin durayllnn iyi gzlenmemesi durumunda kuyularda
oluabilecek olas gmeler kazda alan iilerin can gvenliini tehlikeye
sokacaktr. Ayrca ok sert kaya ortamlarnda kaz ilerinin zorlamas uygulamaya
engel olacaktr.
4.1.5 Kademeli betonarme perdeler
Fore kazk ve kuyu perde imalatnn zorlat kaya ortamlarda genellikle kademeli
betonarme perdeler ile kaz yaplmaktadr. Belirli ebatlarla alan kaz cephesinin
kendi duraylln geici olarak salamas durumunda ekil 4.6de gsterilen
betonarme perdeler ile desteklenebilir.
Kaz sonrasnda cepheden gelebilecek sznt sular, betonun yapsn bozmamas iin
drene edilmelidir. Kademeler halinde oluturulacak betonarme perdelerin yatay ve
dey ynde donat filizleri braklarak iksa perdesinin rijitlii salanmaktadr.
Cephe kazsnn kaplanmas iin kurulan tek ynl kalplarn desteklenmesi iin geri
dolgu kullanlabilir. Bu durumda kalba etkiyen toprak basncndan dolay perde
kalnl, perde ierisinde braklacak mesafe koruyucu takozlar ile salanmaktadr.

37

ekil 4.6 : Kademeli betonarme perdeler ile oluturulan iksa sistemi.
Zemin tabakasnn durayll konusunda phe edildii durumlarda mini kazklarla
iksa cephesi desteklenebilir. Kaz esnasnda mini kazklarn yzeyi betonarme
perdelerle kaplanarak kaz gvenlii salanabilmektedir.
4.1.6 Diyafram duvarlar
Dey iksa sistemleri arasnda rijitlii en yksek olan diyafram duvarlar, istinat ve
geirimsizlik duvarlar olarak kullanlrlar. stinat duvarlar; yerinde dkme beton
diyafram duvarlar, n yapml beton diyafram duvarlar ve donatl bentonit amurlu
duvarlardr. Geirimsizlik duvarlar da bentonit amurlu duvarlar ve plastik beton
duvarlardr. Diyafram duvarlar kalnlklarnn fazla olmasndan dolay yapnn
tayc perdeleri olarak da kullanlmaktadr (TS EN 1538, 2001).
Zeminde alan hendee inaa edilmi donatl veya donatsz yerinde dkme
diyafram duvarlarda, bentonit sspansiyonla durayll desteklenen hendeklerde
destekleyici akkann altna veya baz durumlarda kuru artlarda betonlama borusu
yardmyla beton dkm yaplr (TS EN 1538, 2001). ekil 4.7de de belirtildii
gibi diyafram duvarn imalat aamalar; klavuz duvarnn yaplmas, diyafram duvar
kuyusunun kazlmas, kaz esnasnda destekleyici sspansiyonunun kuyuya
doldurulmas, donat kafesinin yerletirilmesi ve diyafram duvarn betonlanmasdr
(Ou, 2006).
Diyafram duvar imalatna balamadan nce kaz yaplacak saha ile ilgili su
seviyeleri, zemin tabakalarn tane boyutlar ve geirimlilikleri hakknda bilgi
edinmek gerekmektedir.

38

ekil 4.7 : Diyafram duvar imalat aamalar.
Diyafram duvarn yapm esnasnda ortaya kabilecek en yksek piezometri
seviyeleri tahmin edebilmek iin arazide bulunan farkl su tablasnn piezometrik
seviyeleri yeterli srede ayr ayr izlenmelidir. Artezyen artlarnn bulunduu
durumlarda zel dikkat gsterilmelidir (TS EN 1538, 2001).
Diyafram duvar iin alacak kuyunun desteklenmesinde bentonit sspansiyonlar
kullanlmaktadr. Zemin tabakasnn iri taneli olmas ve zemin ierisinde boluklarn
olmas, bentonit sspansiyonun kuyu ierisinden uzaklamasna ve kuyu
cephelerinde stabilite sorunlarna sebep olacaktr. Diyafram duvarlar kayada
yaplyorsa, kaya tabakasnn klcal atlaklarnn yaylm ve ayrma derecesi dahil
zellikleri belirlenmelidir (TS EN 1538, 2001).

39
Diyafram duvar yapmnda; foraj iin hidrolik grabber veya ekil 4.8de gsterilen
freze nitesi, bentonit bulamac kartrma ve pompalama tesisleri, kuyudan karlan
bentoniti temizlenmesi iin ekil 4.9da gsterilen desender nitesi, donat kafesinin
indirilmesi iin vinler kullanlmaktadr. Bu tesislerin saha ierisinde kaplayaca
alanlarda gz nne alnmas gereken hususlardandr.

ekil 4.8 : Diyafram duvar freze ekipman.

ekil 4.9 : Diyafram duvar desender nitesi.

40
4.1.6.1 Klavuz perdeleri
Diyafram duvarlar belirli paneller halinde yaplmaktadr. Panel genilikleri mevcut
kaz ekipmanlarnn boyutlar ve kuyu ii durayllk gz nne alnarak
belirlenmektedir. Kaz esnasnda bentonit bulamac seviyesinin deimine bal
olarak meydana gelecek gmeye kar klavuz duvarlar oluturulmaldr. Klavuz
duvarlar ayrca diyafram duvarlarn dorultusunu salamak iin, kaz aletlerine
klavuz olarak hizmet etmek, kaznn iine indirilecek donat kafesi ve stopend
elemanlarn desteklemek iin kullanlmaktadr.
Klavuz duvarlar, zemin artlarna bal olarak normalde 0.7-1.5 metre arasndaki
derinlikte betonarme elemanlar olmaldr (TS EN 1538, 2001).
4.1.6.2 Bentonit sspansiyonu
Diyafram duvar kazs yaplrken kuyu eperlerinde gmelerin engellenmesi iin
bentonit sspansiyonlar kullanlmaktadr. Bentonit kili, kuyu eperlerini kaplayarak
filtre keki oluturacaktr. Filtre keki ince bir film eklinde olup szdrmazl
salayacaktr. Filtre kekinin olumas ile kuyu eperlerinde; yanal toprak basnc,
hidrostatik basn ve sspansiyon basnc etkisi altnda denge denklemleri
zmlenmektedir.
Bentonit sspansiyonun seviyesi, mevcut yer alt su seviyesinin en az 1 metre
stnde olmaldr (TS EN 1538, 2001). Kaz esnasnda bentonit bulamacnn
seviyesine dikkat ederek kuyunun doldurulmas gerekmektedir.
Bentonit sspansiyonu, kazs yaplan zeminle birlikte kuyudan karlarak ayrtrc
nitelerden geirilmekte ve tekrar kullanm iin hazr duruma getirilmektedir.
Bentonit sspansiyonun taze, tekrar kullanm ve betonlama ncesinde testler
yaplmaktadr. Sspansiyonun younluk, akkanlk, pH, kum muhtevas deerleri
llerek izelge 4.1de verilen deerlerin salanmas gerekmektedir.
Kuyu eperlerinde gerekli stabiliteyi salamak iin sspansiyonun younluuna
dikkat edilmelidir. Fakat younluu artrmak sspansiyonun vizkozitesini
azaltacaktr. Bentonit sspansiyonu kuyu ierisinden pompalar yardmyla
karldndan akkanlnn az olmas pompalarn almasn zorlatracaktr.

41
izelge 4.1 : Bentonit sspansiyonlarn zellikleri (TS EN 1538, 2001).
zellik
Kullanm Safhalar
Taze
Tekrar kullanm
iin hazr
Betonlamadan
nce
Birim Hacim Ktlesi (g/ml) <1,10 <1,25 <1,15
Marsh deeri (s) 32-50 32-60 32-50
Akkan kayb (ml) <30 <50 -
pH 7-11 7-12 -
Kum muhtevas (%) - - <4
Filtre keki (mm) <3 <6 -
-Dikkate alnmaz
Sspansiyonun pH deeri ise bentonit tanecikleri arasnda topaklanmalara sebep
olarak betonun dayanmn olumsuz etkilemektedir. Ayrca kuyu ierisindeki kum
orannn fazla olmasna dikkat edilmelidir. Stokes Kanuna gre byk apl
paracklarn kelmeleri kk apl paracklara oranla daha fazla olaca
bilinmektedir. Kuyu ierisinde kum tanecikleri sspansiyon ierisinde kelerek
betona karacak ve beton dayanmn olumsuz etkileyecektir.
4.1.6.3 Donat ve betonlama ilemleri
Diyafram duvarlarn kazs tamamlanmas takibinde nceden oluturulmu donat
kafeslerinin vin yardmyla dey konuma getirilerek yerletirilmesi gerekmektedir.
Donat kafeslerinin arl dolaysyla kaldrlma esnasnda kafeste oluabilecek
deformasyonlar engellemek iin kafes ierisinde gerekli desteklemeler yaplmaldr.
Donat kafesi ile kuyu taban arasnda en az 0.2 metre mesafe olmaldr (TS EN
1538, 2001).
Donat kafesinin indirilmesi sonrasnda tremi sistemi ile diyafram duvarlarn betonu
dklmektedir. Birden fazla donat kafesi betonlanmas bahse konu ise, her donat
kafesi iin en az bir adet betonlama borusu tavsiye edilmektedir. Birok betonlama
borusu kullanldnda, bunlar betonun mmkn mertebe dzgn yukar akn
salayacak ekilde, beton ile birlikte tedarik edilmeli ve dzenlenmelidir (TS EN
1538, 2001).
Tremi borularnda, ek yerlerinin szdrmazlklar kontrol edilerek beton ierisine
bentonit bulamacnn karmas engellenmelidir.

42
4.1.6.4 Derz oluturma
Paneller halinde oluturulan diyafram duvarlarda, derzlerin szdrmazl
salanmaldr. Derzler, ekil 4.10da gsterildii gibi genellikle elik veya beton
durdurucular (stopend) vastasyla veya beton kesme ile veya n yapml komu
panelin beton veya sertlemi malzemesini keserek oluturulur. Baz durumlarda su
tutucu contalar derzler ierisine yerletirilir. Sonlayclar yeterli dayanma sahip
olmal ve tm uzunluu boyunca dzgn olarak yerletirilmelidir (TS EN 1538,
2001).

ekil 4.10 : Diyafram duvar derz eitleri.

43

4.2 Yatay ksa Elemanlar
ksa dey elemanlar, yanal toprak basncndan dolay kaz ynne doru hareket
etmeye alacaktr. Konsol dey elemanlarn yetersiz kald durumlarda iksa
sistemi yatay tayc elemanlarla desteklenmelidir.
Genellikle kullanlan yatay iksa elemanlar; ngermeli zemin ankrajlar, zemin
ivileri ve boru destek sistemleridir (Ergun, 2010).
4.2.1 ngermeli zemin ankrajlar
Zemin ankrajlar, ekil 4.11de gsterildii gibi uygulanan ekme kuvvetini duvar
arkasnda yk tayabilecek bir zemin veya kaya katmanna aktaran yap elemandr.
Zemin ankrajlar yapm teknii ve servis sreleri dikkate alndnda, geici ve kalc
ankrajlar olarak ikiye ayrlmaktadrlar. Geici ankrajn servis mr 1.5 ila 3 yl
arasnda deimektedir. Kalc ankrajlar iin bu sre korozyon nleyici tedbirler ve
zel yapm malzemeleri kullanlarak 75 ila 100 yla uzatlabilmektedir (FHWA-IF-
99-015, 1999).

ekil 4.11 : ngermeli zemin ankraj.
Zemin ankrajlar serbest blge ve kk blgesi olmak zere iki ana ksmdan
olumaktadr (ekil 4.11). Kk blge; ankrajn, zemine enjeksiyon vastasyla
mesnetlendirilmi ve ekme ykn zemine aktaran ksmdr. Serbest blge ise
ekme ykn kayma kamas dnda mesnetlendirilmi kk blgesine ileten
blgedir.

44
Ankraj imalatnda genel olarak; tendon (ekme eleman, sarmal halat veya ubuk
donat), enjeksiyon, ankraj plakas, ankraj kafas, kama ve muhafaza borusu gibi
malzemeler kullanlr. Tendon, ekme yknn kk blgesine aktarlmasnda
kullanmaktadr. Enjeksiyon, kk blgesinin zemine mesnetlendirilmesi iin belirli
oranlarda hazrlanan imento sspansiyonudur. Muhafaza borusu, serbest blgenin
kaplanarak enjeksiyonlanma esnasnda kk blgesinde ayrlmasn salamaktadr.
erisinde tendonun rahatlkla hareket edebilecei apta olmasna dikkat edilmelidir.
Ankraj kafas, ankraj plakas ve kamalar ise tendonlara uygulanan ankraj yknn
aktif olarak iksa cephesine destek olmas iin uygun a ve dorultuda etkimesini
salamaktadr.
4.2.1.1 Ankraj kk blgesinin enjeksiyonlanmas
Ankraja uygulanan ekme yk kk blgesi ile zemine aktarlmaktadr. Kk blgesi
zel durumlar dnda dey a ile derin tabakalara saplanacak ekilde
oluturulmaktadr. Ankraj eksenin bu ekilde olmas enjeksiyonun kk blgesinde
olumasna yardmc olacaktr. Ayrca uygulama esnasnda kuyu ierisine ankraj
halatlarnn yerletirilmesini kolaylatracaktr. Jeolojik formasyonlar
dnldnde de alt tabakalarn genellikle st tabakalara oranla daha dayanml
olmas ankraj tama kapasitesine yarar salayacaktr..
Kk blgesinin oluturulmas iin uygulanan enjeksiyon yntemi nemlidir. ekil
4.12de de gsterildii gibi uygulamada kullanlabilen ankrajlama tipleri; yerekimi
ile enjeksiyonlanma, basnl enjeksiyonlama, ikincil enjeksiyonlama ve ok kkl
ankrajlamadr.
Yerekimi ile enjeksiyonlama genellikle kaya ortamlarda ve rotary elemanlarla
kolayca delgi yaplabilen sert kohezyonlu zeminlerde uygulanmaktadr. Gerekli
elemanlarla delginin yaplmas sonrasnda kuyu eperlerinde gme sorunu
olumad koullarda, ankraj kuyusunun tremi teknii ile alttan yukar doru
tarlarak enjeksiyonlanmasdr (FHWA-IF-99-015, 1999).

45

ekil 4.12 : Ankraj kk blgesi tipleri.
Basnl enjeksiyonlama yntemi iri daneli zeminlerde ve zayf atlakl kayalarda
uygulanmaktadr. Delgisi tamamlanm ankraj kuyusu dk basnla (genellikle <1
MPa) enjeksiyonlanmaktadr. Basnl enjeksiyonlamada, zemin taneleri arasndaki
boluklar yerekimi ile enjeksiyonlamaya oranla daha fazla doldurulmaktadr.
Bylelik kk blgesi etrafndaki zemin tabakas skmakta ve kk blgesinin izafi
ap bymektedir. Kk blgesinin apnn bymeside ankrajn nihai tama
kapasitesini artrmaktadr (Xanthakos, 1991).
kincil enjeksiyonlama yntemi alan ankraj kuyusuna yaplan enjeksiyonlanmadan
birka gn sonra daha yksek basn (>2 MPa) ile tekrar enjeksiyonlanmasdr.
Bylelikle ilk yaplan ve prizini tamamlamam olan enjeksiyon zemine doru
kamalanarak kk blgesinin mukavemeti artrlabilir. Bu enjeksiyonlama ilemi
kohezyonsuz zeminlerde kullanlabildii gibi sert killi dolgularda da
kullanlabilmektedir (Littlejohn, 1980b).

46
ok kkl ankrajlama yntemi sert ve kat kvaml kohezyonlu zeminlerde
uygulanmaktadr. Bu yntemde kk blgesinde yer alan elemanlar ile bir dizi kk
oluturulmaktadr. Bylelikle ankraj kk blgesinin syrlmaya kar direnci
artrlmaktadr (FHWA-IF-99-015, 1999).
Enjeksiyonun su/imento oran iin en iyi oran 0.40~0.50 arasndadr. Su orannn
fazla olmas dk mukavemete ve fazla rtreye neden olur (Nazl, 1990).
4.2.1.2 Ankraj kk ve serbest blgesi
Aktif ekme kuvvetinin kayma kamasnn gerisine aktarlmasn salayan ksm
serbest blge olarak tanmlanmaktadr. Serbest blgenin uzunluu kaz yksekliine
bal olarak belirlenmektedir (Ergun, 2010).
Kaz gvenlii iin serbest blgenin kritik kayma kamasnn belirli bir miktar
gerisine kadar srdrlmesi tavsiye edilmektedir. Bu miktar duvar ykseklii H
olmak zere, H/5 ve 1.5 m deerinden byk olan olarak tarif edilmektedir. Ayrca
serbest blge minimum ubuk elemanlarda 3 m., halat elemanlarda 4.5 m olmaldr
(FHWA-IF-99-015, 1999).
izelge 4.2 : Zemin trlerine gre ankraj kk blgesinin tahmini aderans ykleri.
Zemin Cinsi
Rlatif sklk / Kvam
/ SPT aral
Tahmini Aderans
Yk kN/m
Kum ve akl
Gevek (4-10) 145
Orta Sk (11-30) 220
Sk (31-50) 290
Kum
Gevek (4-10) 100
Orta Sk (11-30) 145
Sk (31-50) 190
Kum ve Silt
Gevek (4-10) 70
Orta Sk (11-30) 100
Sk (31-50) 130
Dk plastisiteli silt-kil
veya ok ince daneli kum-
silt karmlar
Kat (10-20) 30
Sert (21-40) 60
Not: SPT saylarnda jeolojik yk dzeltmesi yaplmtr.

47
Ankraj kk boyu, ankrajn deney yklerini karlayabilecek ve zerindeki yk
servis sreleri boyunca tayabilecek dayanmda olmaldr (Dayolu, 2010). Bu
dayanm kk blgesi ile zemin arasndaki srtnme kuvveti ile orantldr. Aderans
mukavemeti zemin tipine ve enjeksiyon yntemine baldr.
Enjeksiyon ile zemin arasndaki srtnme kuvveti zemin cinsine gre deimektedir.
Zemin tabakasnn sklna, kvamna ve SPT deerlerine gre yaklak aderans
kuvvetleri izelge 4.2de (FHWA-IF-99-015, 1999) verilmektedir.
Ayrca zemin tabakasnn kaya olmas durumunda oluacak yaklak aderans
kuvvetleri izelge 4.3de (FHWA-IF-99-015, 1999) verilmitir.
izelge 4.3 : Kaya trlerine gre ankraj kk blgesinin tahmini aderans ykleri.
Kaya Cinsi
Tahmini Aderans
Yk kN/m
Granit veya Bazalt 730
Dolomotik Kireta 580
Yumuak Kireta 440
Kumta 440
Arduvaz ve Sert eyl 360
Yumuak eyl 150
Ankraj kk blgesinin uzunluu; uygulanacak test yknn, blgedeki zemin
tabakas ile enjeksiyon arasndaki aderans kuvveti dorultusunda karlayaca boy
olarak belirlenmektedir. Bu kapsamda kk blgesinin uzunluunun artmas, ankrajn
tama kapasitesini artraca ngrlmektedir. Fakat yaplan testler ve edinilen
tecrbeler sonucunda kk blgesinin belirli bir uzunluktan sonra tayaca yk
deerinin artmad gzlenmitir. ekil 4.13te gsterildii gibi ankraja yaplan
yklemelerle kk blgesinin ilk ksmnda gerilmeler ylm olumaktadr. Fakat
artrlan yklemeler sonucunda gerilmeler kk blgesinin orta ksmnda, nihai
yklemeye ulaldnda ise gerilmeler kk blgesinin son ksmnda
younlamaktadr. Ankraj kk blgesinin 12 metreden fazla olmas kk blgesinin
mukavemetini artrmad sonucuna varlmtr (FHWA-IF-99-015, 1999).

48

ekil 4.13 : Ankraj kk blgesinde gerilme dal.
Kk blgesinde tendonlar ile enjeksiyon arasndaki aderansta gz nne alnmaldr.
Uygulamada halatlar arasnda da enjeksiyon tabakasnn olumas iin ayrclar
kullanlmaktadr. Bylelikle enjeksiyon, ankraj halatlarn evreleyerek aderans
yzeyini artracaktr.
malat esnasnda kk blgesi ile serbest blgenin oluturulmas kolay olmamaktadr.
Kk blgesinin oluturulmas iin alan delgiler kuyu azna kadar
enjeksiyonlanmaktadr. Serbest blgenin enjeksiyondan etkilenmemesi iin
muhafaza borular ile izole edilmektedir. Serbest ve kk blgesinin birleim
blgesinde yeterli izolasyon yaplmal ve muhafaza borusunun i ksmna enjeksiyon
szmas engellenmelidir.
Zemin tipi, su basnc, duvar ykseklii gibi faktrlere bal olarak ankraj younluu
genellikle zeminlerde 3-8 m
2
/ankraj arasndadr. Daha sklatrlm ankraj kullanm
gerekiyorsa yanyana ankrajlarn yatayla yaptklar alar farkl tasarlanr ve artmal
yerleim kullanlmas tavsiye edilir. Yatay yaplan alar zel bir durum olmadka
5-25 aras deimektedir. Serbest boylar ykseklik boyunca artmakta tavsiye
edilen bir husustur. Dier deinilmeye deer huular ankraj kk boyunun tek tabaka
iinde kalmas, altyap ve temellere 3 m.den daha fazla yaklamamasdr. Konveks
kelerde zel yerletirme gerekmektedir. Bu durumlarda ankrajlara yatay alarda
uygulanmaktadr (Ergun, 2010).

49
4.2.1.3 Ankraj testleri
Ankraj yk deneyleri basit bir gerilme-ekil deitirme deneyidir. Ankraj halatlarna
uygulanan ekme yklerinin serbest alan blgede uzama Denklem 4.1den;
A E
L P
serbest
.
.
= o
(4.1)
balants ile teorik olarak hesaplanmaktadr. Ankrajlarn iksaya etki eden yklerden
dolay serbest boyunda oluacak uzamalar, iksa cephesinde deplasmana neden
olaca gz nne alnarak halatlara ngerme uygulanmaktadr. Testler esnasnda
uzama miktarlar teorik olarak hesaplanm uzamalarla karlatrlarak ankraj
halatlarnda serbest ve kk boylarnn yerinde oluturulmas deerlendirilmektedir.
Ankraj testleri; aratrma, uygunluk ve kant deneyidir. Aratrma deneyi; alan
ankrajlarn tesisinden ve kullanlan malzemeler ve zemin artlarna bal olarak nihai
yk direncinin belirlenmesinden nce yklenicinin uzmanln ve/veya
enjeksiyon/zemin ara yezyinde yenilme oluturarak yeni zemin ankraj tipinin
yeterliliini tespit etmek iin yaplr (TS EN 1537, 2001). Zemin ile ankraj
arasndaki aderans onaylamak iin ankrajn test yknden daha fazla yk altnda
davran gzlenmektedir.
Uygunluk deneyinde ispat yknden ankraj tama yetenei, ispat yk altnda
ankraj sistemindeki snme ve ankraj serbest boyu snanr.
Kabul deneyi; deney metoduna bal olarak ispat yknn ankraj tarafndan
karlandn gstermek, grnr serbest tendon boyunu belirlemek, srtnme hari,
tasarlanm yk seviyesinde kilit ykn salamak, gerektii zaman snr durumunda
kullanm artlarnda snme veya yk kayb karakteristiklerini belirlemek iin
uygulanr. Her ankraj iin kabul deneyi yaplr (TS EN 1537, 2001).
Ankraj imalatnda yerinde oluturulan serbest ve kk boylar iin snr koullar
belirlenmitir (FHWA-IF-99-015, 1999). Maksimum serbest boy koulu Denklem
4.2de belirtildii gibi;
kriko kk serbest Maksimum serbest
L L L L + + = * 50 %
) (

(4.2)
olmaktadr. Kk blgesinin %50sinin ankraj yknn tayabilecei gz nne
alnmaktadr. Minimum serbest boy koulu ise Denklem 4.3te belirtildii ekilde;

50
kriko serbest Minimum serbest
L L L + = * 80 %
) (

(4.3)
olmaktadr. Formlden de anlald gibi imalat esnasnda serbest boyun %80inin
oluturulmas yeterli grlmtr. Uzamalarn ksa olmas durumunda serbest boyun
istenilen uzunlukta olumad ve kk blgesinin kayma kamas ierisinde
oluabilecei varsaylmaktadr. Bu durumda ankrajn yklenmesi kayma kamasnn
aktif ynde hareketlenmesine yardmc olacaktr. Uzamalarn ksa olmas, ankraj
serbest blgesinin yeterli boyda oluturulamamas dnda ankraj kafa ve
kamalarndan tr ykn yeteri kadar halatlara aktarlamad durumlarda da
gzlenmektedir.
Ankraj testlerinde kk blgesinin mukavemeti, snme kapasitesi ve kilitleme
esnasnda kamalar ile halatlar arasnda oluabilecek yk kayplar belirlenmektedir.
Ankrajlarn tadklar ykler altnda yapaca snme miktarlar deerlendirilmelidir.
Bunun iinde nihai yk kapasitesi altnda beklemeler yaplarak uzama miktarlar
gzlenmektedir. lk 10 dakikalk bekleme sresinde 1 mmnin zerinde uzama
gzlenmesi durumunda 60 dakikalk bekleme sresi sonucunda uzamann 6 mm
gemesi koulu incelenir. 6 mmden fazla oluan uzamalar ankraj halatnn istenilen
snme koulunu atn belirler (FHWA-IF-99-015, 1999).
Kilitlemede kamalarn aktif almas esnasnda ankraj halatlarnda bir miktar yk
kaybnn yaand gzlenmektedir. Bunun iin kilitleme yknin ankraj tama
kapasitesinin %15 fazlas (1.15P) artrlamas uygun grlmtr (FHWA-IF-99-015,
1999).
Son yllarda ngermeli ankrajlarda yk hcreleri kullanlarak kilitleme esnasnda
oluan yk kayplar tespit edilmekte ve kilitleme yk daha gvenli bir ekilde
belirlenmektedir.
4.2.1.4 Ankraj sistemlerin yenilmeleri
Ankrajl iksa sistemleri ekil 4.14de gsterildii gibi eitli nedenlerle yenilebilirler.
Ankrajlara yklenen ykler, tendonlarda gerilmeler oluturmaktadr. Gerilmelerin
tendon tama kapasitesini gemesi durumunda kopmalara neden olmaktadr.
Genellikle ankraj testleri esnasnda halatlara eit miktarda yk verilememesi
halatlarn ar yklenmesine sebep olabilmektedir. Gvenlik iin belirli gvenlik
saylar ile halatlara yklenecek maksimum ykler belirlenmektedir.

51
Ankraj tama gc hesaplanmalarnda, kk blgesinde bulunan enjeksiyon ile zemin
tabakas arasndaki aderans dikkate alnmaktadr. Zemin tabakasnn yanl olarak
tespit edilmesi sonucunda ankrajlar, kapasitesinin zerinde yklere test edilmek
istenebilir. Bu durumlarda kk blgesi istenen mukavemeti gsteremeyecektir.
Ankraj ykleri serbest blgeden kk blgeye iletilirken halatlar ile enjeksiyonun
arasndaki aderans mukavemeti gz nne alnmaktadr. Kk blgesinde halat ile
enjeksiyon arasnda yeterli aderans salanmad koulda halatlarn syrld
gzlenmektedir.

ekil 4.14 : Ankrajl iksa sistemlerinin yenilme durumlar (FHWA-IF-99-015, 1999).

52
ksa dey eleman genellikle kesme kuvveti ve eilme momenti dorultusunda
boyutlandrlmaktadr. Dey elemana etkiyen kuvvetlerin tespitinde yanal toprak
basnc, hidrostatik basn, ankraj ykleri vb. dikkate alnmaktadr. Dey elemana
etkiyecek yklerin yanl tespiti ile iksa sisteminde deplasmandan dolay yenilme
oluabilmektedir.
Ankraj kademe kazs yaplrken pasif toprak basncnn iksay desteklemesi
dnlerek iksa dey elemannn derinlii belirlenmektedir. Yeterli pasif itkinin
salanamamas iksa sisteminin yenilmesini sebep olacaktr.
Ankrajl sistemlerde ilk kademe kazsnn yaplmas esnasnda iksa perdesi konsol
eleman olarak alacaktr. Dey elemann konsol kuvvetlere kar mukavemetinin
yetersiz olmas iksa sisteminde beklenmeyen deplasmanlar oluabilmektedir.
ksa perdelerinde eksenel kuvvetlere kar yeterli soket boylarnn salanmamas
durumunda dey eleman oturma yapacaktr. Bu durumda da ankrajlar dey yklere
maruz kalarak kesme kuvvetine kar yeterli direnci gsteremeyecek ve iksa sistemi
yenilecektir. Uygulama esnasnda fore kazk, diyafram duvar vb. iksa perdesinin
yeterli derinlikte imal edilmedii durumlarda da iksa perdesinde oturmalar
oluabilmektedir.
ksa sisteminin rijit bir ekilde topuk noktasndan dnmesi ile stabilite sorunu
oluturmaktadr. Dnme durumunda ankraj kuvvetlerinin yetersiz olmas iksa sistemi
olumsuz etkileyecektir.
ksa sisteminde yer alan pasif diren ve ankraj kuvvetlerinin yetersiz olmas
durumunda, sistemin rijit bir ekilde kaz ynne doru telenebilmektedir.
Ankraj halatlar kayma kamasnn darsnda tekil edilmemesi sonucunda aktif
kayma kamasnn hareketlenmesini salamas, iksa sistemin toptan gmeye sebep
olacaktr.
Ankraj ngerme kuvvetlerinin yklerinin srekli olmasn salayan ankraj kafas ve
kama gibi malzemelerin kalitesiz olmas sonucunda yk boalmalar
gzlenebilmektedir. Ankrajl bir iksa sisteminde belirlenmi kritik blgelere yk
hcreleri konarak halatlardaki yk boalmalar gzlemlenebilir ve olas bir sorun
engellenebilir.

53
4.2.2 Zemin ivileri
Zemin ivisi, kaz takviye uygulamalarnda ve ev stabilitesinin desteklenmesinde
zemine yk aktarmn salayan yap elemandr. Zemin ivileri genellikle elik veya
fiber donatlardan olumaktadr, ancak zemine yk transferini gelitirmek ve
paslanmaya kar korumak amacyla genellikle etraf imento enjeksiyonu ile
kaplanmaktadr. Ayn zamanda, ivi etrafndaki enjeksiyon evre alann byterek
birim boyda mobilize olan evre kuvvetini arttrmaktadr. Ayrca zemin ivili
dayanma yaplarnda yaplan kaplama, aktif blgenin stabil kalmasnda nemli bir rol
oynamaktadr. ekil 4.15te tipik bir zemin ivisi kesiti grlmektedir. Zemin ivisi
ok basit bir tabirle zemine tesis edilmi pasif ankraj olarak da tanmlanabilir
(stnda, 2003).

ekil 4.15 : Zemin ivisi kesiti.
Zemin ivisi, zemin veya ayrm kayacn kesme dayanmnn artrlmasn salayan
dey ve yatay yer deitirmeleri nleyen bir destekleme sistemidir. Genellikle
kazlarda dayanma yaplar olarak, kayma potansiyeli sahip heyelan blgelerinde ve
tnel inaatlarnda sistemin takviye edilmesi iin kullanlmaktadr.
ksa yaplarnda kullanlan zemin ivileri kayma eilimi gsteren aktif zemin
ktlesini bu birim arkasndaki pasif ktleye balayarak kararl bir zemin ktlesi
oluturur. Bu kararl yap arkasndaki zemin iin bir nevi arlk yaps olarak
almaktadr (stnda, 2003).

54
Zemin ivileri residel zeminler, ayrm kayalar, kohezyonlu zeminler, doal
imentolanm veya az kohezyonlu sk kum ve akll zeminlerde
uygulanabilmektedir.
Zemin ivilerinin uygulama aamalar ekil 4.16da gsterildii gibi; belirli
derinlikte kaz yaplmas, gerekli ekipman ile delgi yaplmas, ivinin yerletirilmesi,
enjeksiyon ieminin yaplmas, gerekli drenaj ilemlerinin yaplmas, yzey
kaplamann yaplmasdr.

ekil 4.16 : Zemin ivisi imalat aamalar.

55
4.2.2.1 Zemin ivisi tipleri
Zemin ivileri korozyona kar koruma derecelerine ve tesis edilme yntemlerinin
dayand esasa gre akma iviler, enjeksiyonlu iviler, jet enjeksiyonlu iviler ve
korozyon korumal kapsll iviler olarak drt gruba ayrlmaktadr.
akma iviler, geici iksa yaplar iin uygundurlar. Bu tarz iviler haval darbe-
titreimli veya hidrolik ekilerle zemine aklrlar. Bu tesis teknii hzl ve
ekonomiktir; nk saatte 3-5 adet ivinin zemine tesisini salar. Ancak bloklardan,
kaba danelerden ve anm kayalardan yoksun zemin koullar ivi uzunluunu
snrlamaktadr (FHWA-RD-89-198, 1991).
Enjeksiyonlu iviler, zemine uygun ekipmanlar ile alan delgilere nceden
hazrlanm ivinin yerletirilerek kuyunun aadan yukar doru yerekimi etkisi
veya dk bir basn yardmyla enjeksiyonlanmas ile oluturulmaktadr. Geici ve
kalc iksa sistemlerinde kullanlmaktadrlar.
Jet enjeksiyonlu iviler, elik ivi ile enjeksiyonlanm zeminden oluan ve birlikte
tesis edilen birleik bir yapdr. Geici uygulamalarda kullanlrlar, ancak korozyon
korumas gereklilii dk mertebelerde ise srekli uygulamalarda da
kullanlabilirler. iviler titreimli darbe srcs kullanlarak yksek frekans (70
Hze kadar) ve yksek enjeksiyon basn deeri altnda (>2000 psi) zemine tesis
edilirler. Enjeksiyon ilemi, ivi boyunda uzanan kk apl bir kanal yardmyla ya
da iviye kaynaklanm ince elik bir tp vastasyla yaplmaktadr. Bu ekilde
uygulanan basn evre zeminde hidrolik krlma meydana getirebilecek dzeydedir.
Jet enjeksiyonu ile evre zemine kompaksiyon yaplmaktadr. Bu yntem, zellikle
daneli zeminlerin kesme ve ekme direncini artrmaktadr (FHWA-RD-89-198,
1991).
Kapsll iviler, yksek derecede korozyon korumasna ihtiya duyulan kalc
uygulamalarda kullanlrlar. Bu tr ivilerde elik ubuk, enjeksiyon, plastik veya
elik bir tp araclla suya kar korunmaktadrlar.

56
4.2.2.2 Zemin ivisinin alma prensibi
Zemin ivisi imalat ynnden zemin ankrajlarna benzemesine ramen, alma
prensibi olarak farkllk gsterir. Ankrajl sistemler gibi aktif olarak yklenmedikleri
iin pasif ankraj olarak da isimlendirilirler (Dayolu, 2010).
Ankrajlar; kaymaya alan zemini destekleyen dey elemanlar, n ykleme altnda
salam tabakalara mesnetlemesi sayesinde tutabilmektedir. Youn karelajla zemine
yerletirilen iviler ise kaymaya alan zemini, yani potansiyel kayma kamasn
veya baka bir tabirle aktif blgeyi, kaymayan ve stabil olan kitleye yani diren
blgesine tutturmaya almaktadr. Bu nedenle ankraj ve ivi, zemine yk aktarm
yapabilen yapsal bir eleman grevi yapmaktadr. Ancak; ankraj kafa blgesinde yk
aktarrken ivi, bu ii tm uzunluu boyunca ortaya koymaktadr. Ankraj ie ivi
arasndaki en nemli fark da buradan kaynaklanmaktadr (Tun, 2002).
Zemin ivisi boyunca gelien kayma etkisinin yn ve maksimum ekme kuvveti
ekil 4.16da gsterilmektedir.

ekil 4.17 : Zemin ivisi yzeyinde oluan gerilmeler (FHWA0-IF-03-017, 2003).

57
Zemin ivisinin tama gc enjeksiyonun aderans yzeyine etki eden adezyon
gerilmesi kadardr. Adezyon gerilmeleri zemin tiplerine gre deimektedir. izelge
4.4.de farkl zemin ve kaya tiplerine gre adezyon gerilmeleri verilmitir.
izelge 4.4 : Farkl zemin tipleri iin adezyon gerilmeleri(FHWA0-IF-03-017,2003).
Zemin Cinsi Adezyon gerilmesi (kPa)
K
a
y
a

Marn/Kireta 300-400
Fillit 100-300
Tebeirta 500-600
Yumuak dolomit 400-600
Fisrl dolomit 600-1000
Ayrm kumta 200-300
Ayrm eyl 100-150
Ayrm ist 100-175
Bazalt 500-600
Arduvaz/Kat eyl 300-400
K
o
h
e
z
y
o
n
s
u
z

z
e
m
i
n

Orta-Sk kum 50-80
Siltli kum/Kumlu silt 50-80
Siltli sk kum ve
akl 80-100
Siltli ok sk kum 120-240
Siltli ok sk akl 120-240
K
o
h
e
z
y
o
n
l
u

z
e
m
i
n

Yumuak kil 20-30
Kat kil 40-60
Kat killi silt 40-100
Kumlu kil 90-140
Silt 60-75
izelgedeki deerlerden de anlalaca gibi zemin ivisi uygulamas iin en uygun
ortam kaya zeminlerdir.
Zemin ivili duvar dizayn iin litaratrde; Alman metodu, Fransz metodu, Davis
metodu, Kinematik limit analizi, Limit denge dizayn metdou, Schnabel metodu gibi
deiik yaklamlar mevcuttur.

58
4.2.2.3 Yzey kaplamalar ve drenaj sistemi
Zemin ivisi uygulamalarnda iviler arasndaki lokal zeminin stabilitesini salamak
amacyla mmkn olan en ksa zamanda yzey kaplamas yaplmaldr. Kaplamann
dier nemli ilevleri, kaz sonras ani gelime boalmn dolaysyla ayrmay
nlemek ve mevcut zemini erozyon ve anma etkilerine kar korumaktr (stnda,
2003).
Yzey kaplamalar; pskrtme beton kaplama, kaynakl hasr elik kaplama, yerinde
dkme betonarme kaplama ve prefabrike beton kaplama olarak yaplmaktadr.
Pskrtme beton ile kaz yzeyindeki boluk ve atlaklar doldurularak esnek bir
yzey tabakas oluturulmaktadr. Uygulamalarda pskrtme beton, donat veya hasr
elik ile desteklenmektedir.
Pskrtme beton, kuru ve slak yntem olarak iki tipte uygulanabilmektedir. Islak
yntemde karm suyu tevzi aletinde kontrol edilir. Kuru sistemde ise karm suyu
pskrtme balnda imento ve agrega ile karmaktadr.
Kaynakl hasr elik kaplamalarda, ayrm kaya ve imentolanm bloklu zeminler
iin uygundur. Pozitif ve negatif hareketleri karlamak iin iki tabaka halinde hasr
elik kullanlr.
Yerinde dkme betonarne kaplama, kalp sistemi kurularak iksa perdesinin
dklmesi ilemidir.
Prefabrik beton kaplama, prefabrik olarak retilmi panellerin ivilere eitli
tertiplerle balanmas ile oluturulmaktadr.
Zemin ivisi dier sistemlere oranla zemin suyu durumuna kar daha hassastr.
zellikle borulanma yoluyla zeminin kayb ve kaz yzeyinden akan suyun etkisi ile
yzeyin erozyona uramas gibi durumlara dikkat edilmelidir. Kaz yzeyinin
drenajn salamak iin kaplama elemannn tekilinden nce geokompozit drenaj
eritleri yerletirilir.
Sznt basnc ve sznt hacminin dk olduu durumlarda kaplamann arkasnda
drenaj malzemeleri suyun kontroln salar. Buna karlk sznt basncn yksek ise
sahadaki zemin suyu seviyesi kazdan nce drlerek kontrol altna alnmaldr
(stnda, 2003).

59
4.2.2.4 Zemin ivili duvarlarda yenilme eitleri
Zemin ivili duvarlarn yenilmelerini ekil 4.18te gsterildii gibi; d stabilite
yenilmeleri, i stabilite yenilmeleri ve kaplama yenilmeleri olarak grupta
toplanabilir.

ekil 4.18 : Zemin ivili duvarlarn yenilme ekilleri (FHWA0-IF-03-017, 2003).
D stabilite problemleri, ivilerin yeterli boylarda imal edilmemesi dorultusunda
kayma kamas ierisinde kalan ivilerin sistemimi tayamamasdr. Kayma dzlemi
gz nne alnarak iviler uygun boylarda projelendirilmelidir.
stabilite problemleri ivi-enjeksiyon-zemin arasndaki adezyon kuvveti, ivinin
yapsal dayanm ile ilgili problemlerdir.

60
Zemin ivili duvarn kaplamalarnda, kaplamann yeterli rijitlie sahip olmamas,
ivilerin etkidii zmbalama kuvvetlerine kar yenilmesi ve ivi kafa balant
detaynn yanl uygulanmas sorun tekil edecektir.
4.2.3 Boru destekler
Yanal destek elemanlarn kendi ierisinde, dtan destek salayan ve iten destek
salayan elemanlar olarak ikiye ayrmak mmkndr. Ankrajlar ve zemin ivileri
iksa sistemini, kaz ukuru dndaki salam zemin tabakasndan aldklar kuvvetle
tutmaktadr. Bu nedenle dtan destek elemanlar olarak da anlmaktadr. ten
destekli elemanlar ise reaksiyon kuvvetlerini iksa sisteminin ierisindeki, kar veya
komu dey elemanlarndan alarak birbirlerine aktarrlar. ten destek elemanlar
iin; kafes kirileri, farkl tipte elik profiller ve boru profiller kullanlabilir.
Yerletirebilirlikleri, her iki atalet momentinin eit olmas yani zayf ekseninin
bulunmamas, kaynak iiliinin kolayl ve uygulama tecrbesinin younluu
sebebiyle boru destekler tercih edilirler (Dayolu, 2010).
ten destekli sistemlerde, yatay destek elemanlarna basn ykleri etki etmektedir.
Boru destek elemanlarnn uzunluklar gz nne alnarak, basn ykleri
dorultusunda burkulma tahkikleri yaplarak uygun boyutlarda projelendirilmelidir.
Boru destekler; zayf kayma mukavemetinin ankraj imalatna izin vermedii
zeminlerde, su seviyesinin altndaki kazlarda ve delgi yapmann mmkn olmad
artlarda kaz yaplmas halinde, yatay destek eleman olarak tercih edilirler
(Dayolu, 2010). Yurdumuzda yukardan tek seviye destekli metro iksa
sistemlerinde yaygn olarak kullanlmaktadr (Ergun, 2010).
Boru destekler istenilen uzunluklara gre kaynakl veya bulonlu birleimle imal
edilebilirler. Desteklerin uzunluunun artmas kendi arlklarn artracaktr.
Tasarm esnasnda iksa cephesinden etki eden eksenel basn yk dnda boru
arlndan dolay oluacak kesme kuuveti ve eilme momentleri de dikkate
alnmaldr. Gerekli grlen durumlarda yatay borular, dey kolonlar ile
desteklenmelidir.

61
Boru destek sistemlerinin kuak kirilerinde balant detaylar yk tama asndan
nemlidir. Birleimler, kamal sistem ve kaynakl olarak yaplmaktadr. Borularn
yerletirildikten sonra cephede oluabilecek deplasmanlara mdahale edilecek
ekilde olmaldr. Bu yzden birleim blgelerinde borularn aktif olarak yk
tamasn geciktirecek ve deplasmana msaade edebilecek yapsal boluklarn
bulunmamasna dikkat edilmelidir.
Boru desteklerin yerletirildii karlkl veya komu iki duvarn arkasndaki zeminle
yapt reaksiyonun kaybolmas ve/veya dierine gre daha dk olmas halinde,
sistem gsz tarafa doru kaymak isteyecektir. Bu durumda, bir taraftaki
deplasmanlar kaz iine doru artarken kar taraftaki deplasmanlar aksi istikamette
oluacaktr. Buna ilaveten, boru desteklerin yerletirildii cephelerden birinin
dierine gre farkl davran sergilemesi ile boru desteklerde dnme, burulma ve
burkulma gibi problemler oluabilir (Dayolu, 2010).
Boru desteklerin yerletirilmesi ve kademe kazlarnn uygulama yntemleri dikkatli
bir ekilde yaplmaldr. Boru desteklerin mesfaleri belirlenirken, kaz
ekipmanlarnn alma alanlar dikkat alnmaldr. Kaz cephelerinin kapal olduu
durumlarda kaz ukurundan kaz hafriyatnn karlmas gleecek ve gerekli
durumlarda vinlerle yardm alnmas gerekecektir.

62

63
5. AK-ASYA ACIBADEM PROJES
5.1 Giri
stanbul li, skdar lesi, Bulgurlu Mahallesinde SAF Gayrimenkul Gelitirme
tarafndan yaklak 182000 m
2
yzlmnde bir site alan oluturulacaktr. Site
alan, Eski Ford Otosan Fabrikasnn bulunduu blgeye kurulacaktr. Blgenin dou
cephesinden stanbul evre Yolu, gney cephesinden de D100 Gztepe-Harem
Karayolu yer almaktadr. Blgenin harita zerindeki yeri ekil 5.1de
gsterilmektedir.
Site alan ierisinde; 3 adet 41 katl kuleden oluan toplam 1580 adet konut, 41000
m
2
byklnde bir alveri merkezi, sosyal tesisler, ilkretim okulu, 58000 m
2
yeil alan, 7500 m
2
glet alan, yollar ve tneller mevcuttur. Proje ekil 5.2de
gsterildii gibi, Akasya Gl (A Parsel), Akasya Koru (B Parsel) ve Alveri
merkezi (C Parsel) olmak zere 3 ana blmden olumaktadr.
Alveri merkezinin bulunduu ve boyutlar 150m. x 275m. olan C Parselin mevcut
saha kotlar 17.50m ila 13.00m arasnda deimektedir. Tek para halinde tasarlanan
radye temele tatlmas planlanan yapnn zerinde 41 katl kule yaps ve 14 katl
konut blou ykselecektir.
Alveri merkezinin temel alt kotu -10.00m olarak belirlenmitir. Alveri
merkezine ait temellerin ina edilebilmesi amacyla inceleme alannda yaplacak
kaznn derinlii 28.80 m. ila 24.00 m. arasnda deimektedir. evre yap ve
yollarn durumu gz nne alndnda temel kazsnn iksa sistemi ile desteklenmesi
uygun grlmtr.
nceleme alannn gney cephesine paralel olarak geen taban kotu -8.90m ve ap
6.00m olan Anadolurayn metro tnelleri yer almaktadr. Metro tnelleri ile parsel
snr arasndaki mesafe 8.20mdir. Blgede yaplacak derin kazdan dolay metro
tnellerinde oluabilecek etkiler irdelenerek iksa sistemi projelendirilmitir.

64

ekil 5.1 : Akasya Acbadem projesi.

65

ekil 5.2 : Akasya Acbadem projesine ait blmleri (Url-1, 2011).

66
5.2 nceleme Alanndaki Zemin Profili
Proje kapsamnda, ELC Group M. ve Mh. Ltd. ti. ve Geotem Ltd. ti. adl
irketler tarafndan inceleme alannda ve yakn civarda 23 adet zemin aratrma
sondaj yaplmtr. Zemin aratrma sondajlarna ilave olarak Belirti Ltd. ti. 5 serim
sismik krlma etd yapmtr. SK ve S kodlu sondajlar kaya tabakasnn derinliini
belirlemek iin yaplm olup numune alnmamtr. Sondajlara ait sonular ve sondaj
kuyular arasnda yaplm korelasyonlar EK Ada verilmitir. Sondajlarn konumlar
ekil 5.3te gsterilmitir.

ekil 5.3 : C Parselde yaplan sondajlarn konumlar.
Sondajlar dorultusunda oluturulan zemin modeli uyarnca, saha yzeyinde yer alan
ve kalnl 1.0 m ila 2.0 m arasnda deien dolgu tabakasnn altnda, siltli kil killi
siltli kumdan alvyon tabakas yer almaktadr. Zemin profilinin en altnda ise, st
kotu +2.0 m. ila +7.0 m. arasnda deien ana kaya tabakas yer almaktadr. nceleme
alannda ana kaya ok zayf zayf kaya niteliindeki kilta kumta kireta
ardalanmas olumaktadr. ksa sistemi kesit analizlerinde her bir tabakann snrlar,
iksa kesiti ile ilgili blgede yaplm, sondajlardaki tabaka kalnlklarndan hareketle
belirlenmitir. Zemin tabakasna ait belirlenen mhendislik parametreleri izelge
5.1de verilmitir (zalp, 2010).

67
izelge 5.1 : Zemin tabakalarna ait mhendislik parametreleri.
Zemin Tabakas Dolgu Alvyon Kumta-Siltta
Doal Birim Hacim Arl (
n
) 18 kN/m
3
19 kN/m
3
20 kN/m
3

sel Srtnme As () 30 30 36
Kohezyon (c) 1 kPa 1 kPa 15 kPa
Elastisite Modl (E
s
) 7 MPa 18 MPa 70 MPa
Elastisite Modl (E
ur
=3E
s
) 21 MPa 55 MPa 210 MPa
5.3 Alveri Merkezi ksa Sistemi
Mevcut arazi kotlar ve sondajlarda belirlenen zemin tabakalar dorultusunda iksa
sistemi belirlenen tip kesitler dorultusunda Plaxis program ile zmlenerek
oluacak maksimum gerilmeler hesaplanm ve yapsal elemanlar boyutlandrlmtr.
ksa sistemi dey elemanlar olarak D=65 cm, D=80 cm, ve D=100 cm apnda fore
kazklar ile D=25 cm apnda mini kazklar kullanlmtr. Kazklar cepheden etki
edecek ykler ve zemin tabakasnn stabilitesi gz nnde bulundurularak ekil
5.4te belirtildii gibi aralkl olarak imal edilmitir.
Sondajlar dorultusunda alvyon zemin tabakasnn bulunduu blgelerde kazk
aralklar jet-grout veya pskrtme beton ile kaplanarak sznt sularnn cepheden
kontroll olarak drene edilmi ve alvyon zeminin su ile tanmasna engel
olunmutur.
Fore kazklar belirli cephelerde yatay elemanlarla desteklenmi olup uygun grlen
blgelerde de konsol olarak almasna izin verilmitir. Yatay desteklerin bulunduu
kazkl perdelerde soket boylar 3.0m, konsol alan fore kazklarn soket boylar
iksa sistemi analizlerinden hareketle belirlenen boylardadr.
Fore kazkl perdelerin btnln salamak asndan kazk balklar imal
edilmesi uygun grlmtr. D=100cm apl kazklar iin 120cm x 100cm, D=80cm
apl kazklar iin 100cm x 100cm, D=65cm apl kazklar iin 80cm x 80cm,
D=25cm apnda mini kazklar iin 35cm x 40cm boyutlarnda kazk balklar
seilmitir.

68

ekil 5.4 : C Parsel iksa sistemi plan paftas (Enar, 2010).

69
ngermeli ankrajlar ve boru destekler ile desteklenecek iksa sisteminde, destek
etkisinin tm iksa sistemi dey yapsal elemanlarna yaylabilmesi amacyla kuak
kirilerinin bulunmas gerekmektedir. Kuak kirii donatlar, yatay elemana etkiyen
ykler dorultusunda oluacak aklk ve mesnet momentleri ile zmbalama kuvveti
dikkate alnarak hesaplanmtr.
Kaznn dou ve bat cepheleri D=80cm apnda s=100cm aralkl fore kazklarla
dey perde oluturulmutur. ekil 5.5te gsterilen ve Kesit 1 olarak adlandrlan bu
kesitte yatay destekleme sistemi olarak 8 kademe ankrajl sistem kullanlmtr.
Ankrajlar arasndaki yatay mesafe 2.0m olarak belirlenmitir.

ekil 5.5 : Kesit 1 (Enar, 2010).
Dou cephede alveri merkezinin +4.00 kotunda olan otopark giriinin 8 m.
geniliinde rampas iin iksa sisteminde palyeli bir sistem seilmitir. Palye kotu
rampa eimi dikkate alnarak kademeli olarak drlm ve en kritik kesitte
hesaplamalar yaplmtr.

70
ekil 5.6da gsterilen ve Kesit 2 olarak adlandrlan bu kesitte, palyenin st
ksmnda D=65 cm. apnda s=80 cm. aralkl fore kazkl perde, alt ksmnda ise
D=80 cm apnda, s=100 cm aralkl fore kazkl perde oluturulmutur. ki
kademede de yatay destek olarak ankrajl sistem kullanlmtr. st kademede
bulunan fore kazklar palye kotunun minimum 3 m. altna soketlenmitir.

Palye kotlar dikkate alnarak cephe yksekliklerine gre ekil 5.7de gsterildii
gibi, st ve alt kademedeki cephelerde ankraj sra saylar dzenlenmitir.
Kuzey cephede alveri merkezinin bodrumlarna ait otopark girileri dikkate
alnarak iksa dey elemannn balk kirii st kotu +4.00 ila +2.00 olarak
belirlenmitir. Bu blgedeki mevcut saha kotu +17.50 ile mini kazk bal arasnda
1/1.5 eimli ev oluturulmas uygun grlmtr. ev yzeyi kaz esnasnda
gzlemlenerek gerekli grld koulda kaplanmasna karar klnmtr. ekil 5.8te
belirtildii gibi, iksa dey eleman D=25cm apnda s=100 cm aralkl mini kazkl
perde ve ankrajl iksa sistemi (Kesit 7) kullanlmtr.

71



72
Metro tnellerinin bulunduu gney cephede D=100cm apnda eilme mukavemeti
yksek fore kazklarn iksa perdesi olarak kullanlmaktadr. Yatay destekleme olarak,
tnel koruma alan dikkate alnarak +11.60 ve +9.85 kotunda iki kademeli ankraj
sistemi ile dey elemanlar desteklenecektir. Kaznn +0.60 kotuna ulat noktada
fore kazklar belirli genilikte bir topuk evi ile desteklenecek ve ada kazs yaplarak
kaz taban kotuna ulalacaktr. Topuk evi deiken eimlerde alacak ve
pskrtme beton ve zemin ivileri ile desteklenecektir. ekil 5.9da gsterildii gibi
ivi boylar fore kazk elemanlar dikkate alnarak belirlenecektir.

ekil 5.9 : Kesit 6 - 1. Aama (Enar, 2010).
Kaz taban kotuna ulaldnda st yap inaat bir aks geriden balayarak
ykselecektir. +1.30 kotundaki demenin imal edilmesi ile birlikte D=100cm.
apndaki fore kazklar boru destekler ile binaya desteklenecektir. Boru desteklerin
mobilize olmasndan sonra topuk olarak braklm evin kazsna balanlacaktr.
Belirlenen deme kotlarnda boru destekler yerletirilerek kaz devam edecektir.
Kaz taban kotuna ulaldnda bina gerek aksnda ina edilecektir. Binann
ykselmesi ile boru destekler kaldrlarak iksa sistemi grevini tamamlanacaktr.
ekil 5.10da gsterilen boru desteklerin kaldrlmas esnasnda deplasman
snrlanmas iin bina ile iksa sistemi aras doldurulmaldr.

73

5.4 Proje Revizyonlar
ksa sisteminin dou ve bat cephesinin belirli blgelerinde sondaj sonularnn
aksine kaya tabakasnn yksek kotlarda karlalmasndan dolay D=80 cm. apnda
fore kazklarn imal edilmesinde zorluklarla karlalmtr. Kaya tabakasnn sertlii
ve fore kazk dey elemann boyunun 27.50 m olmas i programnda gecikmeler
yaanmasndan dolay taeron firmann talebi ve iverenin talimat ile fore kazk ve
mini kazklardan oluan iki kademeli bir iksa sistemine geilmesi amacyla proje
zerinde revizyon yaplmtr (zalp, 2010).
ekil 5.11de gsterilen ve Kesit 8 olarak adlandrlan bu kesit +14,50 kotundan
balayan taban kotu +0,00 olan D=65cm apnda, s=100cm aralkl fore kazklar
sra ankraj sistemiyle desteklenmitir.
Fore kazklarn n tarafndan balk kirii st kotu +3,00 olan ve kaz taban kotunun
(-10,00) altnda 3m soketli D=30 cm apnda, s=50cm aralkl mini kazkl sistem
kullanlmtr. Mini kazklar 5 kademe ankraj sras ile desteklenmi olup balk kirii
arka tarafta bulunan fore kazklardan filizler alnarak sistemin rijit bir ekilde
allmas salanmtr. Mini kazklar ile fore kazklar arasndaki mesafe makine
alma paylar gz nne alnarak 1 m. olarak belirlenmitir.

74

ekil 5.11 : Kesit 8 (Enar, 2010).
ksa sistemi gney bat cephesinde zemin tabakasnn mevcut saha kotundan itibaren
kireta olmas ve iksa perdesinin yatay desteklenmesinde ankrajlarn
kullanlmasnn metro tnellerine etkisi deerlendirmitir. Bunun dorultusunda
D=80 cm apnda fore kazktan oluan dey elemanlar D=30 cm apnda mini
kazklar olarak revize edilmitir. Mini kazklara etki edecek eilme momentinin
azaltlmas iin ankraj sistemi 9 kademe olarak projelendirilmitir (ekil 5.12).

75

ekil 5.12 : Kesit 9 (Enar, 2010).
Gney cephede ankrajlarn imal edilemedii kademelerde iksa sisteminde topuk evi
oluturulaca ve ada kazs yaplarak kaz tamamlanaca nceki blmde
belirtilmiti. Blgedeki zemin tabakasnn alvyon olmas dolaysyla topuk evi
zemin ivili duvar yerine ekil 5.13te gsterildii gibi D=100 cm apnda yksek
eilme mukavemetine sahip konsol fore kazklar ile desteklenmesi ngrlmtr.
Konsol fore kazklarn soketleri kaz taban kotunun 9.40m altndadr. Kaz esnasnda
konsol alacak kazklarda oluacak deplasmanlar azaltmak amac ile de konsol
kazklar, birincil iksa kazklarna 50cm x 50cm betonarme kiriler ile balanacaktr.
Bylelikle iksa sistemi bir sehpa eklinde almas salanarak metro tnellerine
oluacak etkilerde azaltlm olacaktr. Kaz taban kotuna ulaldktan sonra bina
inaatna balanlacak ve palye st kotuna eriildiinde boru destekler ile iksa
cephesi binaya desteklenecektir. ekil 5.14te gsterildii gibi boru destekler ile
topuk blgesindeki kaz tamamlanacak ve bina gerek aksnda ina edilecektir.

76

ekil 5.13 : Kesit 6 Revize - 1. Aama (Enar, 2010).

ekil 5.14 : Kesit 6 Revize - 2. Aama (Enar, 2010).

77
Metro balant tnelleri kapsamnda yaplacak olan a kapa istasyonun iksa sistemi
ile etkileimi incelenerek iksa sisteminde revizyonlar yaplmtr. ksa sistemi projesi
uyarnca, ilk aamada a kapa istasyon kazsnn yaplaca blmde kademe fore
kazkl, cephenin kalan blmnde iki kademe fore kazkl ina edilmesi
planlanmaktadr.
Metro balant tnellerinin bulunduu blgede kademe fore kazklardan ilk nce
1. ve 2. sra fore kazklar imal edilecektir. Bu blgede tnel st demesi imal
edildikten sonra C Parsel ve tnel ii kazs ayn anda yaplarak tnel alt kotu +4.00
kotuna ulalacak ve balant tneli alt demesi imal edilecektir. Alt deme imalat
esnasnda C Parsel ierisinde yer alan 3. Sra fore kazk imalatna balanlacaktr. 3.
Sra fore kazklarn tamamlanmas ve 2. Sra fore kazklara 50cmx50cm balant
kirilerinin balanmas ile ekil 5.15te gsterildii gibi C Parselde kaz taban
kotuna inilecektir. Sonrasnda ekil 5.16da gsterildii gibi bina bir aks geriden
imal edilerek yapdan destek alnacak ve 3. Sra fore kazklar krlp kaldrlmas ile
temel kazs tamamlanacaktr (Salamer, 2010).


78

ekil 5.16 : Kesit 10 - 2. Aama (Enar,2010).
ksa sistemi inaatnn balamas sonrasnda balant tneline ait kazy gletirmesi
ve i programn geciktirmesinden dolay balant tneline ait tavan demesi
imalatndan vazgeilmitir. 1. Sra fore kazklarn desteklenmesi iin ekil 5.17de
gsterildii gibi iki sra ankrajl sistem uygulanm ve balant tnelinin kazs ile C
Parsel iksa kazs koordineli bir ekilde devam ettirilmitir.
Kaznn tamamlanmas sonrasnda gney cephesine ait fotoraflar, ekil 5.18 ve
ekil 5.19da gsterilmitir.

79

ekil 5.17 : Kesit 10 Revize -1.Aama (Enar, 2010).

ekil 5.18 : Gney cephesi kaz taban kotuna ulalmas.
Revizyonlar sonrasnda projelendirilen iksa sistemine ait maksimum kesit tesirleri,
ve oluacak maksimum deplasmanlar izelge 5.2de gsterilmitir.

80
izelge 5.2 : Maksimum kesit tesirleri ve deplasmanlar.
Kesit
No Kazk ap ve Aral
Eksenel
Kuvvet
(kN/m)
Kesme
Kuvveti
(kN/m)
Eilme
Momenti
(kNm/m)
Maksimum
Deplasman
(mm)
1 D=80cm s=120cm -1260 -290 307 27,3
2
D=65cm s=80cm ve
D=80cm s=100cm
-636 209 215 10,9
4
D=65cm s=80cm ve
D=80cm s=100cm
-606 -216 216 19,03
5
D=65cm s=80cm ve
D=80cm s=100cm
-492 -230 255 45,8
6 D=100cm s=120cm -789 408 965 54,5
7 D=25cm s=50cm -516 -122 37 10,8
8
D=65cm s=100cm ve
D=30cm s=50cm
-687 -211 143 9,9
9 D=25cm s=50cm -739 -177 52 9,6
5.5 Projenin Uygulanmas ve Kaz Esnasnda Karlalan Sorunlar
Kaz alannda doal bir dere yata olmasndan dolay zellikle gney cephede
alvyon tabakas bulunmaktadr. Daha nceki blmlerde bahsedildii gibi blgede
Metro tnelleri bulunmas cephenin nemini artrmaktadr.
Alvyon tabakas ierisinde bulunan yer alt suyunun kaz esnasnda glk
yaratmamas iin cephede bulunan D=100cm apnda fore kazklarn aralarnda jet-
grout kolonlar oluturulmas ngrlmtr. Mevcut zemin tabakasnda
oluabilecek jet-grout kolonlar hakknda bilgi edinebilmek iin farkl parametrelerde
drt adet deneme kolonu oluturulmutur. Deneme kolonlar ile ilgili parametreler
izelge 5.3te gsterilmektedir.
izelge 5.3 : Jet-Grout test kolonlar.
Jet-Grout Testleri
Test 1 Test 2 Test 3 Test 4
Basn 300 bar 350 bar 300 bar 350 bar
ekme Hz 53 cm/dak 55 cm/dak 56 cm/dak 58 cm/dak
Dnme Hz 20 tur/dak 20 tur/dak 20 tur/dak 20 tur/dak
Nozzle 2,2 mm 2 adet 2,2 mm 2 adet 2,2 mm 2 adet 2,2 mm 2 adet
imento Miktar 125 kg/m 130 kg/m 118 kg/m 123 kg/m
Derinlik 4 m 4 m 4 m 4 m
Jet-Grout kolonlarnn prizlerini almas ile blgede kaz yaplarak ekil 5.19da
gsterildii gibi numune kolonlar aplar hakknda bilgi edinilmitir.

81
Yaplan testler sonrasnda Jet-Grout iin uygun parametreler izelge 5.4te
belirlenmitir.
izelge 5.4 : Jet-Grout parametreleri.
Jet-Grout Uygulama Parametreleri
Basn 350 bar
ekme Hz 50 cm/dak
Dnme Hz 18 tur/dak
Nozzle 2,2 mm 2 adet

ekil 5.19 : Jet-Grout test sonular.

82
Fore kazk ve jet-grout imalatlarnn tamamlanmas sonrasnda ankraj imalatna
balanm ve delgiler esnasnda alvyon zeminde ekil 5.20de gsterildii gibi
zorluklarla karlalmtr. Kuyu delgilerinin tamamlanmas sonrasnda kuyu ii
gmelerle karlalmtr. Delgilerin kolaylamas, kuyularda yklmann
engellenmesi ve enjeksiyondan verim alnmas iin farkl bir delgi ve
enjeksiyonlanma yntemi kullanlmtr. Delgi ekipmannn kafasndan kuyu
ierisine su verilerek balk zemin ierisindeki delgilerde kolaylk salanmtr.
Delgilerin tamamlanmas sonrasnda kafa ekipmanndan enjeksiyon verilerek
kuyunun gmeden enjeksiyonlanmas salanmtr. Delgi ekipmanlar kuyu
ierisinden karlrken enjeksiyonlanma ilemine devam edilmi ve enjeksiyonun
younluuyla kuyu ii stabilite sorunlarnn nne geilmitir. Enjeksiyonlu kuyunun
ierisine ankraj halatlarnn yerletirilmesi sonrasnda ikincil enjeksiyonlanma
yaplmtr.

ekil 5.20 : Delgilerin yapld alvyon zemin tabakas.

83
FHWA-IF-99-015 uyarnca, alvyon birimler iin, enjeksiyon ile zemin birim
arasnda en elverisiz durumda alnabilecek adhezyon deeri 200 kPadr. Bu
deerden yola karak ankraj kk boyunun alvyon ierisinde L
kk
=10.0m seilmesi
durumunda, ankrajlarn tayabilmeleri ngrlen maksimum yk, D=125 mm delgi
ve F.S.=2.0 gvenlik katsays iin ;
ton kN m m T 40 392 2 / ) 200 * * 125 . 0 ( * 0 . 10
max
= = = t
(5.1)
olarak hesaplanmtr. Bu hesaptan da anlalabilecei zere, iksa sisteminin yatay
desteklerini oluturan ngermeli ankrajlardan, kkleri inceleme alanndaki ana kaya
tabakasnn zerindeki alvyonda kalanlarn 30tondan daha yksek yke
altrlmamalar gerekmektedir (zalp, 2010).
Alvyon zemin ierisinde delgi ekipmanlarn kuyudan karlmas esnasnda
kuyunun enjesiyonlanmas ile imal edilen ngermeli ankrajlarda 35 ton yk altnda
kabul testleri yaplm ve olumlu sonular alnmtr.
Kaz alannn gney dou cephelerinde de st kademe kazlarnda alvyon birimlerle
karlalmtr. Blgede yaplan ankrajlarn kk blgelerinin grovak tabakasnda yer
almas iin ankraj as 25 dereceye karlmtr. Fore kazklarn arasndaki
boluklardan alvyon zeminin boalmas cephe zerinde bulunan proje ynetim
binasnda oturmalara sebebiyet verecei iin fore kazk aralar pskrtme beton ile
kaplanmtr. Cephenin kaplanmas durumunda sznt sularnn iksaya hidrostatik
basn oluturmamas iin belirli noktalarda drenler yaplarak sznt sular kontroll
bir ekilde dren edilmitir.
Ankraj destekli sistemlerde kaz kademelerinin ankraj imalat iin uygun kotlara gre
hafriyat edilmesi ve herhangi bir sra ankrajn kilitlemesi tamamlanmadan alt
kademenin kazsnn yaplmamas iksa gvenlii asndan nemli bir husustur.
Dou cephesinde 7. Sra ankraj kademesinin kilitleme ilemlerinin tamamlanmadan
8. sra ankraj imalatnn kazsna balanmtr. Durumun farkedilerek cephenin geri
dolgusu yaplm ve prizleri istenen mukavemete erimemi 7. Sra ankrajlar dk
yklerde kilitlenmitir. ekil 5.21de gzlendii gibi blgede bulunan 2,3 ve 4
numaral inklinometre tesislerinden alnan okumalarda ekil 5.22de de gzlenen ani
bir deplasmanla karlalmtr.

84

ekil 5.21 : Ani deplasman art yaanan dou cephesi.
zellikle 2 nolu inklinometrede yaklak 60 mm. deplasman gzlenmesi sonucunda
st sra ankrajlarn tama kapasitelerini kaybettii gz nnde bulundurulmutur.
Kaz cephesi, 5. sra ile 6. sra ankrajlarn arasna kadar geri doldurularak ilave
ankraj imalatna geilmitir. Geri dolgunun tamamlanmas ile iksa cephesinde yeterli
topuk itkisinin salanmas srasnda geen srede cephede oluan toplam deplasman
107 mm. olarak llmtr.
Deplasman sonrasnda mevcut ankrajlara ar ykleme olaca iin kk blgesinin
rijitliini kaybederek yeni bir kayma kamas oluturaca dnlmtr. Bundan
dolay ilave ankrajlarn kk blgeleri ekil 5.23te gsterildii gibi nceki imal
edilen ankraj kklerinin daha gerisinde bir noktaya mesnetlendirilmitir.
lave ankrajlarn yaplmas sonrasnda 8. Kademe ankrajlar iin cephe kazsna
balanmtr. Ancak iksa sisteminde deplasman artlar devam etmi ve 150 mm.
civarna ulamtr. Bu noktada 7. sra ve 8. sra ankrajlarn arasna ilave bir sra
ankraj daha yaplmtr. Ayrca n sradaki fore kazklar, ekil 5.24te gsterildii
gibi arka sradaki fore kazklara 50cmx50cm kesitinde betonarme kirilerle
balanmtr.

85

ekil 5.22 : Dou cephesinde bulunan inklinometreler.

86

ekil 5.23 : lave ankrajlar.
st sra kazklarn balk kiriinin 1 metre gerisinden geen atk su hattn ksmi
olarak betonarme elemanlarla yaplm olmas deplasmanlar sonrasnda atlaklarn
olumasna sebep olmutur. atlaklardan szan sularn kayma kamasnn
aktiflemesine yardmc olaca iin betonarme borularn yerine HDPE borular
yerletirilerek szntlarn nne geilmitir.
Son sra ankrajlarn imalatlar tamamlanmas takibinde bu blgedeki temel, ekil
5.25te gsterildii gibi anolar halinde alarak inaat yaplmtr. ksa sistemi bina
bodrum perdelerine desteklenerek grevini tamamlamtr. Blgedeki maksimum
deplasman kaz sonrasnda 182 mm. olarak okunmutur.

87

ekil 5.24 : n ve arka sra fore kazklarn balant kirileri ile balanmas.

88

ekil 5.25 : Temel inaatnn anolar halinde alarak yaplmas.
Metro cephesinde iki sra ankraj imalatnn tamamlanmas sonrasnda kaz sahas
+0.60 kotuna getirilerek konsol fore kazklarn imalatna balanmtr. ekil 5.26da
da belirtildii gibi yerinde yaplan gzlem sonucunda cephenin bat yarsnda ok
sert kireta birimlerine rastlanmtr. Bu birim ierisinde 20 m. boyunda fore kazk
yaplmasnn g olmas i sresini uzataca gz nne alnarak bu blgenin evli
olarak almas yeterli grlmtr. Kademeler halinde kaz yaplarak kaya
tabakasnn rijitlii deerlendirilmi ve yatay destek sistemine ihtiya duyulmadan
kaz taban kotuna ulalmasna karar verilmitir. Ancak, kaya atlaklarna girebilecek
yamur sularnn hidrostatik basncn engellemek iin ev ve palye yzeyi
pskrtme beton ile kaplanmtr. Blgede bulunan inklinometre tesislerinden her
kademe iin okuma alnmasna dikkat edilmitir.
Kaznn balamas ile tamamlanmas arasnda blgede bulunan inklinometre-13 ve
14 nolu tesislerden okunan deplasman fark 7.5 mm ve 10 mm olarak llmtr.
Blgedeki kaznn gvenli bir ekilde tamamlanmas ile temel inaatna balanmtr.

89

ekil 5.26 : Metro cephesinde evli kaznn yaplmas.

90
5.6 Aletsel Gzlem
Akasya Projesi C Parsele ait iksa sisteminin boyutlandrlabilmesi amacyla yaplan
sonlu elemanlar analizlerinde sistemin nihai kaz kotunda yapmas beklenen
maksimum deplasman deerleri inceleme alannda karlalan zemin profiline uygun
bulunmutur. Temel kazs sresince iksa sisteminde meydana gelecek yatay
deplasmanlarn hesap edilen veya izin verilebilen deerler dahilinde olup
olmadnn periyodik olarak gzlenmesi gerek iksa sisteminin kendi gvenlii ve
gerekse evre yaplarn ve yollarn gvenlii asndan byk nem arz etmektedir
(zalp, 2010).
Bu dorultuda iksa sisteminde oluacak deplasmanlar, belirlenen noktalarda imal
edilecek olan inklinometre tesislerinden gzlemlenecektir. C Parsel iksa sistemi iin
toplam 18 adet inklinometre tesis edilmesi uygun grlmtr. Fakat 4 adet
inklinometre tesisi projenin ikinci kapsamnda oluturulmas dnlen otopark
giriine ait projenin askya alnmas ile C Parsel iksa sistemi kapsamnda
oluturulmamtr. nklinometre tesislerinin plandaki konumlar ekil 5.27te
gsterilmektedir.
Toptan gme tahkiki iin inklinometrelerin alt kotu, kaz taban kotunun 5 m. altnda
olmas uygun grlmtr. Her bir inklinometreden en az haftalk periyotlarda
okuma alnmas ve iksa sisteminde beklenenden fazla deplasman grlmesi halinde
okuma periyotlarnn sklatrlmasna dikkat edilmitir.
Kaz esnasnda inklinometre tesisleri iin gerekli gvenlik nlemleri alnmas
gerekmektedir. Ankraj delgileri yaplrken cephe boyunca tesisin bulunduu blge
iaretlenmeli ve gerekli durumlarda inklinometre dorultusunda bulunan ankrajlarn
yerleri kaydrlmaldr.
Deplasman okumalar esnasnda tesisin kafa ksmna yerletirilen sabitleyici
sayesinde kuyu ierisinde belirli mesafelerde okumalar alnmaktadr. Her derinlikteki
okumalarda inklinometre borusunun kafa ksm referans alnd iin kafa blgesinin
kapakl hazne vb. yntemlerle gerekli muhafazas salanmaldr.
Her ne kadar dikkat edilse de inaat esnasnda inklinometre tesisleri zarar
grebilmektedir. Bu durumlarda yeni inklinometre kuyusu ivedilikle tesis edilmeli ve
deplasmanlar kontroll bir ekilde gzlenmelidir.

91

ekil 5.27 : nklinometre tesislerinin plandaki konumlar.

92
C Parsel iksa sisteminde 3,4 ve 5 nolu gzlem kuyular ankraj delgileri esnasnda
zarar grmtr. 3 ve 5 nolu kuyularn tekrar tesis edilmesine ramen 4 nolu
gzlem kuyusu bulunduu blgede kstl alan olmas sebebiyle gerekli makine ve
ekipmann mobilize olamamas ve kaz taban kotuna ulalarak temel inaatnn
balamasndan dolay tesis edilmemitir.
Dou cephesinde yaanan deplasmanlarn kabul edilebilir snrlar amasnn
sonrasnda blgedeki 2 ve 3 nolu tesislerin inklinometre borularnda yatay ynde
ezilmeler meydana gelmitir. lm cihaznn kuyu tabanna kadar
indirilememesinden dolay mevcut ulalabilen derinlikte okumalar sfrlanarak
deplasmanlar tekrar gzlenmitir.
ksa sisteminin kritik grlen noktalarda balk kirilerine sabit reflektrler
yerletirilerek olas bir durumda cephelerde oluabilecek hareketler jeodezik olarak
gzlemlenmitir. lmler esnasnda referans olarak alnan noktalarn sabitlii, hava
koullar ve okuma uzaklklar gibi sorunlar reflektr okumalarnn doruluklarn
tartlr konuma getirmektedir. Ayrca yalnzca balk kirilerine yerletirilen
reflektrler ile iksa cephesinde oluacak hareketler hakknda bilgi edinilemeyecektir.
Bundan dolay reflektr okumalar, deplasmanlarnn saysal byklnden ziyade
hareket yn hakknda bilgi edinmek amal kullanlmtr.
C Parsel iksa sisteminde kaz sresince inklinometre tesislerinden alnan okuma
sonular EK Bde verilmitir.
Kaz gvenlii asndan cephe ykseklii ile deplasman miktar arasndaki oran
%0,1 ila %0,4 arasnda olmas uygun grlmektedir (Das, 1999). C Parsel kaz
sisteminde oluan deplasman oranlar izelge 5.5te ve ekil 5.28de
gsterilmektedir.
ksa sisteminde oluan ani deplasmann lld 2,3 ve 4 nolu tesislerin bulunduu
dou cephesi dnda, kaznn dier cephelerinde kaz gvenliini tehlikeye sokacak
bir deplasman oran gzlenmemektedir.

93

izelge 5.5 : Deplasman ve cephe yksekliklerinin karlatrlmas.
nklinometre No Max Deplasman Cephe Ykseklii Oran
nklinometre-1 74,4 mm 24,5 m %0,30

ekil 5.28 : Deplasman ve cephe ykseklikleri oran.

94

95
6. SONULAR
Bu tez almasnda ncelikle; derin kazlarn mhendislik alanndaki nemi
hakknda bilgiler verilmi ve kazlarn desteklenmesi iin kullanlan iksalama
sistemlerine deinilmitir.
ncelikle, balca kaz yntemleri; ak kaz metodu, konsol perdeler ile kaz
metodu, i destekli kaz metodu, ankrajl kaz metodu, ada kazs metodu, top-down
kaz metodu ve anolar halinde kaz metodu aklanm ve yntemler arasnda
avantajlar ve dezavantajlar irdelenmitir. Kaz yntemlerinden sonra kaz esnasnda
cephelerde oluacak toprak basnlar ve bunun dorultusunda kullanlacak iksa
sistemleri incelenmitir. ksa sistemleri, dey ve yatay destek sistemler olarak ikiye
ayrlmtr. Dey ve yatay sistemlerden gnmzde youn bir ekilde kullanlan
destek elemanlar zerinde durulmutur.
Tezin son ksmnda bir iksa sistemi rnei olarak Ak-Asya Acbadem Projesi
incelenmitir. Proje kapsamnda yaplacak olan alveri merkezine ait 24 m. ila
28.80 m. arasnda deiecek temel kazs iin arazi almalar ve blgenin gemii
hakknda bilgiler toplanarak iksa sistemi Enar Mhendislik Mimarlk ve Danmanlk
Ltd. ti.nin geoteknik danmanl eliinde oluturulmutur.
Blgenin eski bir dere yata olmas nedeniyle sondajlarda da kaz alannn st
seviyelerinde alvyon zemin tabakalarna rastlanmtr. Aralkl fore kazk ve mini
kazk elemanlarn dey elemanlar olarak seildii iksa sisteminde yatay destek
elemanlar olarak ankrajl sistemler seilmitir. Kaz alannn vadi taban olmas
nedeniyle kaz cephelerinde ankraj kk blgelerinin salam tabakalara
mesnetlenmesi iin gerekli durumlarda serbest blgeleri uzatlmtr.
Kaz alannn gney cephesinden geen metro hatt bu blgede ankrajl destekleme
sistemini snrlam ve kaznn bir ksmnn ada kazs eklinde tamamlamaya
ynlendirmitir. Ada kazs kapsamnda oluturulacak topuk evinin gerekli grlen
ksmlarda 9 m konsol boyuna sahip fore kazlarla desteklenmitir.

96
Kaz esnasnda yaplan incelemeler sonrasnda aadaki sralanan sonular
karlmtr;
- Alvyon zemin tabakasnn bulunduu metro cephesinde yaplan ankrajlarn
enjeksiyonlanmasnda zel bir yntem kullanlmtr. Delginin
tamamlanmasndan sonra delgi ekipmanlarnn kuyudan karlmas
esnasnda, ekipmann balk ksmndan enjeksiyon verilmitir. Bylece
kuyudan ekipmanlarn karlmas sonrasnda kuyu ierisinde gmeler
engellenmitir. Halatlarn yerletirilmesi sonrasnda ikincil enjeksiyonlama
yaplarak kk blgelerin rijitlii artrlm ve testler sonucunda 350 kN yk
tama kapasitesine sahip ankrajlarn oluturulduu gzlenmitir.
- Topuk evinin oluturulduu metro cephesinde kireta tabakasna
rastlanlmasndan dolay blgenin yatay destekleme sistemi olmadan evli
bir ekilde kazlmas sonucunda kaznn gvenli olduu gzlenmitir. Kaya
atlaklarna suyun giriinin engellemek iin ev ve palye yzeyi pskrtme
beton ile kaplanmas sistemin stabilite sorunlarna engel olmutur.
- Gney bat cephesinin yay eklinde olmas dolaysyla bu cephede
kemerleme etkisi olumutur. Blge iin hesap edilen deplasman ile
inklinometre-14 tesisinden alnan sonular ekil 6.1de karlatrlmtr.
Hesap raporunda gre palye geniliinin 9.0 m. olmas ve palyenin fore
kazk ile desteklenmesi durumunda deplasmann 24.6 mm. beklendii
gzlenmektedir. Palye mesafesinin st yap inaas iin 1 m. altna indii
durumda bile okuma sonularna gre cephe kaz ynne doru hareket
etmedii gzlenmektedir. ksa cephesinde etki eden ykler dolaysyla bir
kemerlenme olutuu ve kaz cephesine hesaplanan yanal toprak
basncndan daha az mertebede bir yk etkidii gzlemlenmitir.

97

ekil 6.1 : Gneybat cephesindeki deplasmanlar.

98
- Ankraj kaz metodu dorultusunda bir kademenin ankraj kilitlemeleri
yaplmadan alt kademenin kazsna geilmemesi gerekmektedir. Dou
cephesinde alt kademe kazsnn yaplmasndan dolay cephede ani
deplasmanlar yaanmtr. nklinometre tesislerinden alnan veriler
dorultusunda da topukta blgesinin dnmesi sonucunda yaanan stabilite
sorunu bu sav desteklemektedir. Deplasmanlar dorultusunda iksa
sisteminin stabilite sorunlar yaand ve yaplan ilave ankrajlarn kaz
taban kotuna inilmesi iin yeterli grlmedii gzlemlenmitir. Bunun
dorultusunda temel kazsnn anolar halinde yaplmas, iksa sisteminde
deplasmanlar azaltm ve kaznn gvenli bir ekilde tamamlanmasn
salamtr.
- ksa sistemine yakn blgelerden geen atk veya temiz su hatlarnn kaz
dolaysyla oluacak deplasmanlardan dolay balant noktalarnn
szdrmazlna dikkat edilmelidir. Balant noktalarndan szan sularn iksa
sistemine olumsuz etkiler yarataca ve kayma kamasna yardmc olaca
gzlemlenmitir. zellikle betonarme elemanlar ile oluturulan hatlarda
sznt riskini arttrd belirlenmitir.
- Fore kazkl iksa sisteminde kazklarn kaya tabakas ierisinde
oluturulmas esnasnda i sresinde gecikmeler yaanmtr. Kaya
tabakasnda fore kazk ve mini kazktan oluan iki kademeli iksa sistemi ile
kaznn yaplmas i sresini ksaltmtr. Dou ve bat cephelerinde
kullanlan bu kesit (Kesit 8) cephelerdeki inklinometre sonular dikkate
alnarak zemin tabakalar iin deerlendirilirse; mini kazklarn kireta
ierisinde oluturulduu bat cephedeki deplasmanlar, grafitik ist
tabakasnn bulunduu dou cephesine nazaran ok daha azdr. Grafitik ist
tabakasnn atmosfer ve su etkisi altnda dayanmn yitirmesi gz nne
alnarak, bu kesitin istli blgede uygulanmas srasnda sznt sular drene
edilmelidir. Ayrca kazk aralarnda boalmalarn gzlendii durumlarda bu
ksmlar kaplanarak atmosfer etkisinden uzak tutulmaldr.

99
- Mini kazk imalat esnasnda tremi sistemi ile yaplacak olan betonlama
ileminde tapalarn olumas ve apn kk olmas dolaysyla beton
erbetinin yer alt suyu ile ykanmas dikkate alnarak mcr enjeksiyon
yntemi kullanlmtr. Mini kazk boyunun 26.00 m. olduu gneybat
cephesinde mcr enjeksiyon ile yaplan mini kazklarn sreklilii kazk
boyunca oluturulmutur. Kuyunun mcr ile doldurulmas esnasnda oluan
tapalarnda imento enjeksiyon ile dolduu gzlemlenmitir.
- nklinometre okumalarnn periyodik olarak yaplmas iksa cephelerinde
oluacabilecek ani deplasmanlara zamannda mdahele etmeye imkan
salamaktadr. Tesislerin korunmasnn nemli bir konu olduu ve olas bir
durumda tekrar inklinometrenin tekrar tesis edilmesi esnasnda yaanan
deplasmanlarn gzlemlenemedii dikkate alnmaldr.
- Dou cephesinde yaanan deplasmanlar sonucunda ankraj kk blgelerinin
syrlmas veya halatlara gelebilecek ar ykleme sonucunda kopmalar
olaca beklenmektedir. Fakat ankraj halatlarnn griplerde yer alan mekanik
dileri syrarak ankrajlarn yk kaybettii gzlenmitir. Bunun
dorultusunda iksa cephelerindeki ankrajlar test edilerek olas yk
boalmalarna kar kamalar deitirilmi ve ankrajlar tekrar gerilmitir.
Ankrajlarn ykn tayan en nemli eleman olan kamalarn kalitesi
kontrol edilmelidir.

100

101
KAYNAKLAR
Baeski, O., 2008. Derin kazlarda iksa sistemi zerine bir inceleme, Yksek Lisans
Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
Das, Braja M., 1999. Principles of Foundation Engineering, Fourth Edition, PWS
Publishing, California.
Das, Braja M., 2008. Fundamentals of Geotechnical Engineering, Third Edition,
Thomson, Toronto.
Dayolu, M., 2010. Derin kazlarn incelenmesi ve derin kaz uygulamas zerine
bir rnek: Harbiye kongre merkezi derin temel kazs, Yksek Lisans
Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
Dumlu, M., 1988. Derin kazlar ve destekleme yntemleri, Yksek Lisans Tezi, T
Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
Enar Mh. Mim. ve Dan. Ltd. ti., 2010. Ak-Asya Evleri C Parsel ve Alveri
Merkezi ksa Sistemi Hesap Raporu, stanbul.
Ergun, U., 2010. Ord. Prof. Dr. Hamdi Peynirciolu Konferanslar: 1994-2008,
Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii Trk Milli Komitesi, T,
stanbul.
FHWA0-IF-03-017, 2003. Geotechnical Engineering Circular No.7: Soil Nail Walls,
U.S. Department of Transportation, Federal Highway Administration,
Washington D.C., USA.
FHWA0-IF-99-015, 1999. Geotechnical Engineering Circular No.4: Ground
Anchors and Anchored Systems, U.S. Department of Transportation,
Federal Highway Administration, Washington D.C., USA.
FHWA-RD-89-198, 2001. Soil Nailing for Stabilization of Highway Slopes and
Excavations, U.S. Department of Transportation, Federal Highway
Administration, Washington D.C., USA.
Kumbasar, V. ve Kip, F., 1999. Zemin Mekanii Problemleri, Altnc Bask,
stanbul.
Littlejohn, G. S., 1980. Design Estimation of the Ultimate Load-Holding Capacity
of Ground Anchors, Ground Eng.,(Nov.), Great Britain.
McCarthy, D. F., 2010: Zemin Mekaniinin Esaslar ve Temeller: Temel Geoteknik,
OYTEV, stanbul.
Nazl, F., 1990. stanbul Grovanda Uygulanmakta Olan Ankraj Yntemleri ve
Ankraj Deneyleri, Yksek Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits,
stanbul.
Ou, C. Y., 2006. Deep Excavation: Theory and Practice, Taylor&Francis, London.

102
ORouke, T.D. and Hobelman, A. G., 1992. Excavation and Support For the Urban
Infrastructure, Geotechnical Special Publication No:33, ASCE, New
York, USA.
zalp, H. K., 2010. Akasya projesi C parsel i ve alveri merkezi iksa sistemi
geoteknik raporu, stanbul.
Salamer, A., 2010. Akasya projesi C parsel i ve alveri merkezi inaat metro
cephesi derin temel kazs hakknda teknik rapor, T, stanbul.
Salamer, A., enol, A. ve Teymur B., 2002. Lateral Earth Pressure and Retaining
Walls, Presentations of Advanced Foundation Engineering Lesson,
stanbul.
TS 3168 EN 1536, 2001. zel jeoteknik uygulamalar: delme (fore) kazklar (yerinde
dkme betonarme kazklar), Trk Standartlarlar Enstits, Ankara
TS EN 12063, 2000. zel jeoteknik uygulamalar: palplan duvarlar, Trk
Standartlarlar Enstits, Ankara.
TS EN 1537, 2001. zel jeoteknik uygulamalar: zemin ankrajlar, Trk
TS EN 1538, 2001. zel jeoteknik uygulamalar: diyafram duvarlar, Trk
Tun, A., 2002. Yol Mhendisliinde Geoteknik Uygulamalar, Atlas Yayn Datm,
stanbul.
Url-1 < http://www.ak-asya.com/tr-TR/>, alnd tarih 11.03.2011.
Uzuner, B. A., 2005. zml Problemlerle Temel Zemin Mekanii, Altnc Bask,
Trabzon.
k, M., 2009. Derin kazlar ve derin kazlara bir rnek: Flame Towers projesi iksa
sistemi, Yksek Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
stnda, ., 2003. Zemin ivisi ile ev stabilitesi ve derin kazlarn desteklenmesi,
Yksek Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
Yksel, . C., 1986. Palplan perdelerin genel bilgisayar program ile hesab, Yksek
Lisans Tezi, T Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
Yksel, F., 1990. Derin kazlarda iksa yntemleri, Yksek Lisans Tezi, T Fen
Bilimleri Enstits, stanbul.
Xanthakos, P. P., 1991. Ground Anchors and Anchored Structures, Wiley Pub.,
New York, USA.

103
EKLER

EK A.1 : Sondaj Loglar
EK A.2 : nklinometre Okumalar

104

105

EK A.1
SONDAJ LOGLARI

106

ekil A.1 : Sondaj noktalarnn plandaki konumlar.

107

ekil A.2 : C-YS 01 nolu kuyuya ait sondaj logu - 1. ksm.

108


109


110


111


112


113


114


115


116


117


118


119


120


121


122


123


124

ekil A.19 : C-YS 10 nolu kuyuya ait sondaj logu - 1. Ksm.

125


126


127

ekil A.22 : Kesit 1-1.

128


129


130


131


132

133

EK B.1
NKLNOMETRE OKUMA SONULARI

134

ekil B.1 :nklinometre-1 nolu tesisten alnan okumalar.

135

ekil B.2 :nklinometre-2 nolu tesisten alnan okumalar1.

136

ekil B.3 :nklinometre-2 nolu tesisten alnan okumalar-2.

137

ekil B.4 :nklinometre-3 nolu tesisten alnan okumalar-1.

138

ekil B.5 :nklinometre-3 nolu tesisten alnan okumalar2.

139


140


141


142


143


144


145


146


147


148


149


150

151

ZGEM

Ad Soyad: Hseyin Ekici
Doum Yeri ve Tarihi: Ankara, 1986
Adres: Cumhuriyet Mah. Libadiye Cad. Canlar Sok. Arifler Sitesi C Blok No:11
skdar STANBUL
Lisans niversite: Seluk niversitesi, Mhendislik Mimarlk Fakltesi, naat
Mhendislii Blm
Yayn Listesi:

152

Derin Kazı Akasya Acıbadem

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Derin Kazı Akasya Acıbadem

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STANBUL TEKNK NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

You might also like