TRK STANDARDI

TURKISH STANDARD

TS 1258
Ekim 1983

1.Bask.Bask

ICS 91.140.60

TEMZ SU TESSATI HESAP KURALLARI Rules for Calculation for Installation Water Supply on Building

TRK STANDARDLARI ENSTTS Necatibey Caddesi No.112 Bakanlklar/ANKARA

Bugnk teknik ve uygulamaya dayanlarak hazrlanm olan bu standardn, zamanla ortaya kacak gelime ve deiikliklere uydurulmas mmkn olduundan ilgililerin yaynlar izlemelerini ve standardn uygulanmasnda karlatklar aksaklklar Enstitmze iletmelerini rica ederiz. Bu standard oluturan Hazrlk Grubu yesi deerli uzmanlarn emeklerini; tasarlar zerinde grlerini bildirmek suretiyle yardmc olan bilim, kamu ve zel sektr kurulular ile kiilerin deerli katklarn kranla anarz.

Kalite Sistem Belgesi malt ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren kurulularn sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarna uygun olarak kurmalar durumunda TSE tarafndan verilen belgedir.

Trk Standardlarna Uygunluk Markas (TSE Markas) TSE Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin ilgili Trk Standardna uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markas (TSEK Markas) TSEK Markas, zerine veya ambaljna konulduu mallarn veya hizmetin henz Trk Standard olmadndan ilgili milletleraras veya dier lkelerin standardlarna veya Enstit tarafndan kabul edilen teknik zelliklere uygun olduunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ktnda Trk Standardlar Enstitsnn garantisi altnda olduunu ifade eder. DKKAT! TS iareti ve yannda yer alan say tek bana iken (TS 4600 gibi), mamuln Trk Standardna uygun retildiine dair reticinin beyann ifade eder. Trk Standardlar Enstits tarafndan herhangi bir garanti sz konusu deildir. Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geni bilgi Enstitmzden salanabilir. TRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

NDEKLER 0 - KONU, TANIM, KAPSAM................................................................................................................... 5 0.1 - KONU.......................................................................................................................................... 6 0.2 - TANIMLAR .................................................................................................................................. 8 0.2.1 -Temiz su Tesisatnn Hesaplanmas .................................................................................... 9 0.2.2 - Toplam Su ihtiyac ............................................................................................................. 11 0.2.3 - En ok Kullanma Miktar ................................................................................................... 13 0.2.4 - Kullanma ezaman Etkeni ................................................................................................. 15 0.2.5 - Yk Birimi (YB) .................................................................................................................. 19 0.2.6- Akma Basnc ..................................................................................................................... 21 0.2.7 - Temiz su ebekesi Basnc ............................................................................................... 23 0.2.8 - En Elverisiz Kullanma Yeri (Noktas)............................................................................... 25 0.2.9 - En Elverisiz Kullanma Yeri Ykseklii ............................................................................. 27 0.2.10 - En Elverisiz Hat (Kritik Hat) ........................................................................................... 32 0.2.11 - Boru Toplam Basn Kayb (Pa)...................................................................................... 34 0.2.12 - zel Donat Basn Kayplar .......................................................................................... 36 0.2.13 Etkin Basn (Pa)............................................................................................................. 38 0.2.14 - Ortalama Basn Kayb.................................................................................................... 42 0.2.15 - Bamsz Boru Paras .................................................................................................... 44 0.2.16 letme Alt Basnc .......................................................................................................... 46 0.2.17 - letme st Basnc.......................................................................................................... 48 0.3- KAPSAM .................................................................................................................................... 50 1 - HESAPLAMA KURALLARI .............................................................................................................. 52 1.1 - KONUTLARDA SU HTYACI (GEREKSNMES) .................................................................... 53 1.2 - KONUT DII YAPILARDA SU HTYACI.................................................................................. 55 1.3 - TEMZSU DEPOLAMA HTYACI............................................................................................. 57 1.4 - KULLANMA YERLER SAYISININ BULUNMASI ..................................................................... 61 1.4.1 - Konutlarda Kullanma Yer Says ....................................................................................... 62 1.4.2 - Konut D Yaplarda Kullanma Yeri Says ...................................................................... 68 1.5 - TEMZSU TESSATININ HESAPLANMASINA LKN KURALLAR .................................... 107 1.5.1 - Toplam Su ihtiyac ........................................................................................................... 108 1.5.2 - Kullanma Yerleri Su ihtiyac............................................................................................. 110 1.5.3 - En ok Kullanma Miktar ................................................................................................. 112 1.5.4 - Temiz su Kesilmelerine Kar Depolama ........................................................................ 114 2 - KULLANMA YERLERNE TAKILACAK DONATILARIN ANMA APLARI (DN)............................ 117 3 - BORU APLARINI HESAPLAMA ESASLARI ............................................................................... 131 3.1 - SU VERDSNN HESABI ....................................................................................................... 135 3.2 - DEK KULLANMA YERLER N HESAPLAMAYA ESAS AKMA BASINLARI............ 208 3.3 - SU SAY AINDAK BASIN KAYIPLARI .............................................................................. 211 3.4 - EBEKE BASINCI .................................................................................................................. 219 3.5 - BORULARDAK BASIN KAYIPLARININ HESABI ............................................................ 222 3.6 - BORU APLARININ HESABI................................................................................................. 257 4 - DOLAIM TESSATI HESABI........................................................................................................ 317 4.1 - BORU APININ BELRLENMES ........................................................................................... 318 4.2 - DOLAIM BASINCI YETERLLNN KONTROL .............................................................. 338 4.3 - Bamsz Boru Paralarndaki Verdilerin Hesab.................................................................... 343 4.4 - Doal Akm Etkin Basncn Hesab ......................................................................................... 347 4.5 - ZORLAMALI DOLASIMLI TESSATTA HESAPLAMA ........................................................... 385 5 - SICAKSU HAZIRLAYICISI BYKLNN HESABI .............................................................. 397 5.1 - MERKEZ SICAKSU HAZIRLAYICILARI (BOYLERLER) BYKLNN HESABI ......... 399 6 - SICAKSU HAZIRLAYICILARINA AT GVENLK VANASI APININ SEM .............................. 448 7 - BASINLANDIRMA TESSATI HESABI ........................................................................................ 451 7.1 - BASIN YKSELTME- POMPASI TESSATININ DZENLENMES .................................... 454 7.2 - BASINLANDIRMA (HDROFOR) TESSATI (TS 1911) ..................................................... 474 7.3 - BASINLANDIRMA POMPASI .............................................................................................. 550

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

TEMZ SU TESSATI HESAP KURALLARI

( RULLES FOR CALCULATION FOR INSTALLATION WATER SUPPLY ON BUDLDING )

0 - KONU, TANIM, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu standard, yaplardaki temiz su tesisatnn hesaplanma kurallarna dairdir.

0.2 - TANIMLAR
0.2.1 -Temiz su Tesisatnn Hesaplanmas
Temiz su tesisatnn hesaplanmas, sayatan veya bamsz sistemlerde kaynaktan balayarak kullanma yerlerine kadar olan temiz su boru ve donatlarnn l, say ve kullanma suyu verdi, basn vb. belirlenmesidir.

0.2.2 - Toplam Su ihtiyac

Toplam su ihtiyac bir yapda litre olarak 24 saatlik su miktardr.

0.2.3 - En ok Kullanma Miktar

En ok kullanma miktar, yapda su tketiminin en ok olduu anda litre olarak bir saatte kullanlan su miktardr.

0.2.4 - Kullanma ezaman Etkeni

Kullanma ezaman etkeni, temiz su tesisatnn bir noktasnda var olabilecek verdiyi bulmak zere, ayn anda kullanma saysna ve kullanma ekline bal olduu kabul edilen katsaydr. NOT - Temiz su tesisat hesaplarnda, kullanma ezaman etkeninin ayn byklkte veya ayn bykle dntrlm (n) sayda kullanma yerinin beslendii bir boru iin n olduu kabul edilir.

0.2.5 - Yk Birimi (YB)

Yk birimi, temiz su kullanma yerli eitlerinin temiz su tesisatnda oluturduu yk belirtmek zere, birim olarak kabul edilen anma bykl 10 mm lik bir musluun veya bir boaltma vanasnn 0,25 l/s ye eit olan verdisidir.

0.2.6- Akma Basnc

Akma basnc, suyun kullanma yerinden istenilen bir hzla akmasn salamak iin, kullanma yeri ksnda bulunmas gereken basntr (Birimi Pa.dr. 1Pa 1,02 -10-5 kgf/cm2 0.962.10-5 bar)

0.2.7 - Temiz su ebekesi Basnc

Temiz su ebekesi basnc, hesab yaplacak boru tesisatnn balangcndaki su basncdr.

0.2.8 - En Elverisiz Kullanma Yeri (Noktas)

En elverisiz kullanma yeri, tesisat zerinde bulunduu noktadan balayarak tesisat balang noktasna kadar boru hatt zerinde toplam basn kayplarnn en byk olduu kullanma yeridir. En elverisiz kullanma yeri genellikle, tesisat balang noktasna gre dey dorultuda en yksekte ve boru hatt zerinden llmek kouluyla yatay dorultuda en uzakta bulunan, ayn zamanda bu zeliklerdeki kullanma yerlerinden en ok su aktan musluktur. (TS 6)1)

0.2.9 - En Elverisiz Kullanma Yeri Ykseklii

En elverisiz kullanma yeri ykseklii, hesab yaplacak temiz su tesisatnn balang noktas ile en elverisiz kullanma yeri arasndaki ykseklik farkdr (Birimi m dir). 1) Bu standardda atf yaplan Trk Standartlarnn numaralar metnin sonunda verilmitir.

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

0.2.10 - En Elverisiz Hat (Kritik Hat)

En elverisiz hat, en elverisiz kullanma yerini, tesisatn balang noktasna balayan boru hattdr.

0.2.11 - Boru Toplam Basn Kayb (Pa)

Boru toplam basn kayb hesab yaplacak boru hatta zerindeki, boru basn kayplar ile vana, musluk ve balant paralarndaki kayplarn toplamdr (Birimi Pa dr).

0.2.12 - zel Donat Basn Kayplar

zel donat basn kayplar su sayac ve bunun gibi tesisata eklenilebilecek zel donatlarn oluturduu kayplardr. (Birimi m dir.)

0.2.13 Etkin Basn (Pa)

Etkin Basn, ebeke basncndan zel basn kayplar ile akma basnc ve en elverisiz kullanma yeri ykseklii toplamnn karlmas sonucunda elde edilen basntr. NOT - Etkin basn, boru toplam basn kaybndan az olamaz.

0.2.14 - Ortalama Basn Kayb

Ortalama basn kayb, hesab yaplacak bir boru hatta iin, etkili basncn bu hattan toplam boru boyuna blnmesiyle bulunan deerdir. (Birimi Pa/m dir.)

0.2.15 - Bamsz Boru Paras

Bamsz boru paras, boru hattnda artlarda gelen iki "T" balants arasnda kalan boru ksmdr.

0.2.16 letme Alt Basnc

letme alt basnc, basnl tank su pompasnn devreye girdii andaki basntr (bu basnta tanktaki su, kabul edilen en dk dzeydir.)

0.2.17 - letme st Basnc

letme st basnc, basnl tank su pompasnn devreden ka andaki basntr (bu basnta tanktaki su, kabul edilen en st yksekliktedir).

0.3- KAPSAM
Bu Standard, yaplarda temiz su tesisatna yerletirilecek ve kurulacak kullanma yerleri ayiann, boru aplarnn, basnl su ve scak su hazrlayclar byklklerinin hesaplanmas kurallarn kapsar.

1 - HESAPLAMA KURALLARI
1.1 - KONUTLARDA SU HTYACI (GEREKSNMES)
Banyosuz konutlarda bir gnde kii basma su ihtiyac en az 60 l gn; yalnz duu olan konutlarda en az 80 l/gn; kvetli konutlarda en az 100 l/gn olarak alnmaldr. Bu gereksinme, yerel zellikler, konutun bahesine, konutun boyuttan ile kullan ekline , scak su hazrlayclarnn tipine gre zel olarak hesaplanmaldr.

1.2 - KONUT DII YAPILARDA SU HTYACI

Konut d yaplardaki en az su ihtiyac izelge 1 de verilmitir. Bu deerler yangn veya zel endstri gereksinmelerini kapsamazlar. Bunlar iin ek verdiler kullanlmaldr.

1.3 - TEMZSU DEPOLAMA HTYACI

izelge - 2de 24 saatlik temiz su kesilmelerini karlamak iin depolama hacimleri verilmitir. Bunlar en kk deerlerdir. Ancak depo hacmi hi bir zaman 110 l 'den az olmamaldr.

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

1.4 - KULLANMA YERLER SAYISININ BULUNMASI

1.4.1 - Konutlarda Kullanma Yer Says
Btn konutlarda hesaplamaya esas olmak zere en az bir banyo, bir lavabo, bir helata ve bir de evye gz nne alnmaldr. Yalnz bir helata bulunduunda banyo ve helata kullanma saysna ayr ayr girmelidir. ten ok odal konutlarda, kullanma yerlerinin says uygun bir ekilde artrlmaldr.

1.4.2 - Konut D Yaplarda Kullanma Yeri Says

Yaplarn tipine ve kullanlma biimine uygun olarak kullanma yerleri saylarnn bulunmas izelge 3. 10'da verilmitir. ZELGE -1 Konut D Yaplarda Su ihtiyac

ICS 91.140.60 ZELGE - 2 Depolama Hacimleri

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 3 Sanat Galerileri, Ktphaneler ve Mzelerde Kullanma Yerlerinin Says

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 4 Sinema, Konser Salonlar ve Tiyatrolarda Kullanma Yerlerinin Says

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 5 Fabrikalarda Kullanma Yerleri Says

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 6 Hastahanelerde Kullanma Yerleri Says

NOT Hastahanelerin zelliklerine gre kullanma yerleri ve tipleri artrlabilir veya azaltlabilir .

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 7 Otellerde Kullanma Yeri Saylar

10

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 8 Brolarda Kullanma Yeri Saylar

12

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 9 Lokantalarda Kullanma Yeri Saylar

13

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 10 Okullarda Kullanma Yerlerinin Says

14

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 11 Donatlarda istenen En Az Souk Su Verdileri

ZELGE - 12 Donatlarda istenen En Az Scak Su Verdileri

1.5 - TEMZSU TESSATININ HESAPLANMASINA LKN KURALLAR

1.5.1 - Toplam Su ihtiyac
izelge - 1 de verilmitir.

1.5.2 - Kullanma Yerleri Su ihtiyac

izelge - 1 de verilmitir.

1.5.3 - En ok Kullanma Miktar

Konut veya konut d yapnn temiz su tesisata donatmlarnn tipine ve kullanlma biimine gre bulunur. izelge - 11 ve izelge -12 de verilen ve eitli donatlarn verdilerini gsterir deerler en ok kullanma alanlarnn bulunmasnda esastr. Ancak, bu deerler donatlarda hesaplanmas gereken en az verdiler olup zel durumlarda bu deerler uygun ekilde artrlabilir.

1.5.4 - Temiz su Kesilmelerine Kar Depolama

izelge - 2 de verilen deerler esas alnmaldr.

2 - KULLANMA YERLERNE TAKILACAK DONATILARIN ANMA APLARI (DN)

2.1 - Bu standardda zel olarak belirtilen durumlar dnda hibir kullanma yerinde DN 15 mm den kk boru ve donat (Musluk, vana vb.) kullanlmamaldr. 2.2 - Konut ve yap tesisatnda kullanma yerlerine bala nacak donatlarn anma aplan izelge - 13 de verilmitir.

16

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 13 Yaplarda Kullanma Yerleri Balant Azlar Anma Byklkleri (DN)

2.3 izelge 13 de verilenlerin dnda kalan kullanma yerlerine taklacak donatlarn bykl kullanma yerlerindeki ihtiya ve anma byklne gre izelge 14de verilen verdiler esas alnarak hesaplanmaldr . ZELGE - 14 zel Kullanma Yerleri Balant Azlar Anma Byklkleri (DN)

3 - BORU APLARINI HESAPLAMA ESASLARI

Temiz su tesisatnda boru aplarnn hesap esas , suyun izledii yol boyunca oluan basn kayplarnn bulunmasna dayanr . Basn kayplar belli bir boru ap iin , boru i yzeyinin przllne dolayl olarak boru malzemesine , borudaki su verdisine , dirsek , vana gibi balant malzemesinin oluturduu yerel , zel kayplara , saya ve benzeri zel donatm ve malzemelerden ileri gelen basn kayplarna baldr . Su verdisi , borunun besledii kullanma yerlerinin say ; cins ve tm iin dnlecek kullanma e zaman etkenine baldr . Temizsu tesisat kapsamna giren souk su ve scak su tesisat boru ap hesaplar ayn esaslara gre yaplmaldr.

3.1 - SU VERDSNN HESABI

Boru aplarnn hesabnda kullanlacak su verdisi , kullanma e zaman etkeni gznne alnarak anma bykl ( anma ap ) 10 mm lik bir boaltma musluunun 0,25 l/s veya 15 l / min a eit olan verdisi Y.B. ( Yk Birimi ) kabul edilerek Z tane Y.B. iin :

17

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

q = 0,25 . Zl/s amprik bantsyla hesaplanr . Bunun tersi olarak q l/s verdiye karlk olan YB : q Z = ( ------- ) 2 = 16q2 0,25 bantsyla bulunur . Gleri veya byklkleri belirten donat veya cihazlarda verdi bantyla deil deneyle bulunur . Bunun dnda belirli kullanma yerleri iin verdiler izelge 15 den alnmaldr . Hesaplamada kural olarak 0,5 l/s den daha kk verdisi olan kullanma yerleri ve basnl hela ykayclar gibi srekli kullanlma sreleri ksa olan 0,5 l /s den daha byk verdili kullanma yerleri iin YB deerleri , bunlarn dndaki kullanma yerlerinin tersine gerek verdileri alnmaldr . Endstriyel tesisler gibi yap tesisatna benzemeyen tesisat hesabnda , her zel kullanma yerinin verdisi ve bunlar iin gznne alnacak e zaman etkenleri , teknik kurallar iinde de hesap edilmelidir. ZELGE - 15 Belirli Kullanma Yerleri iin Verdi ve Yk Birimleri

HESAPLAMA RNEKLER rnek 1 - Bir yap tesisat kolonundaki u balant borularnn her birinde birer tane anma ap 10 mm lik boaltma musluu, bir rezervuar ve bir lavabo vardr. Buna gre toplam verdinin hesaplanmas: izelge - 15 e gre : Z =3 (1 + 0,25 + 0,5) = 5,25 YB q = 0,25 x V 5,25 = 0,573 l /s dir.

18

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

Burada rezervuar yerine basn hela ykaycs konduunda : Z = 3 (1 + 11 + 0,5) = 37,5 YB q = 0,25 x -V375 = 1,531 l/s bulunur. Ayn tesisata DN 20 mm olan bahe sulama musluu veya amar ykama musluu eklendiinde: = 0,573 + 1,0 = 1,573 l/s rezervuar yerine basnl hela ykaycs bulunmas halinde : = 1,531 + 1,0 = 2,531 l/s olur. rnek 2 - Bir yap tesisatnda 3 tane gazl scak su hazrlaycs (15 / /min) ; 3 tane kmrl scak su hazrlaycs (anma ap-15 mm musluk) vardr. Buna gre toplam verdinin hesaplanmas: Z1 (gazl scak su hazrlaycs) =3x1 = 3 YB Z2 (kmrl scak su hazrlaycs) Z = Z1 + Z2 - 10,5 YB q = 0,25 x 10,5 = 0,25 x 3,25 q = 0,81 l/s rnek 3 - Endstriyel bir tesisin sra halinde bulunan ykama tesisatnda 18 tane tekne vardr. Toplam verdinin bulunmas: 0,5 YB olarak her bir ykama yeri iin : q = 0,25 x 10,5= 0,177 l/s verdi hesaplanr. Toplam verdi q = 18 x 0,77 = 3,18 / Is dir. Oysa, ayn kullanma yerleri bir bina tesisat iin dnldnde toplam verdi; q = 0,25 x 0,5 x 4,25 = 0,75 l/sn olur. Bunlarn kart olan YB leri : Z (endstriyel) = 16q = 16x3,182 = 161.798 YB Z (yap) = 16a2 = 16 x O,752 = 9,00 YB = 3 x 2,5 = 7,5 YB

3.2 - DEK KULLANMA YERLER N HESAPLAMAYA ESAS AKMA BASINLARI

Temiz su tesisat hesabnda kullanlacak akma basnlar deiik kullanma yerleri iin izelge - 15 den alnmaldr.

3.3 - SU SAY AINDAK BASIN KAYIPLARI

Sayacn baland su ebekesinin basnc, sayacn su giri yerinde enok 980,665 -10-5 Pa (100 mSS) olmaldr. Sayalardaki basn kayb, sayacn byklne gre deiir. Sayacn byk seilmesi halinde basn kayb az, kk seilmesinde basn kayb yksek olur. Genel olarak sayalardaki basn kayb hesaplarnda 4900 10-5 Pa (5 mSS) olacak ekilde atanmal, saya seimi de buna gre yaplmaldr.

19

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

Ancak, sayalardaki basn kayb, hi bir zaman 4807 10-5 Pa( 10mSS) den fazla olmamaldr. Su sayalarnda alnacak basn kayptan izelge - 16 da verilmitir.

3.4 - EBEKE BASINCI

Temizsu ebekesi basnc, yerel Belediyeden alnmaldr.

3.5 - BORULARDAK BASIN KAYIPLARININ HESABI

Yap temiz su tesisat iin yaplacak boru hesaplarnda borudaki basn kayplar aadaki bant kullanlmaldr. Bu bant, 1 m boru boyu iin, saya dnda dirsek, balant paras, vana vb. zel direnlerden oluan basn kayplarn da kapsamak zere toplam basn kaybn verir. h = R/= Z.a.d b (mSS) /g h = log 2 +lga blgd (mSS) Burada; h = Toplam basn kayb mSS l = Boru hattnn uzunluu (m) R = Birim basn dm (mSS/m) Z = Toplam yk birimi (YB) d = Boru i ap (cm) a = 3,74 katsays (kurun ve bakr borular iin) a = 7,10 katsays (elik borular iin) a = 10.00 " " (Dikme demir borular iin) b = 5,412 " " (Kurun ve bakr borular iin) b= 5,436 " " (elik ve pik borular iin) dir. elik ve dkme borularda kirelenme nedeniyle oluacak kesit daralmas gz nne alnmaldr; veya hesaplarda etkili basn % 10 daha dk kabul edilmelidir. Basn kayb dnda boru aplarnn, suyun hz bakmndan da uygun olmas gereklidir. Borudaki su hz genellikle 1,0 2,0 m/s arasnda olmal ancak, hibir zaman 3 m/s'i gememelidir. zellikle hastane gibi tam sessizlik istenen yaplarda su hz en ok 1,0 m/s olmaldr. Borularda kirelenmeden ileri gelen kesit klmeleri de gz nne alnm olarak yukardaki bantya gre basn kayplarn bulmak zere kurun ve bakr borular iin Fy 1 , elik ve Dkme Demir Borular iinde Fy - 2 kullanlmaldr. Bu fylerde, 0,5 ~ 1000 YB arasndaki eitli deiik ykler iin belirli i aplardaki borulara ait basn kayplar verilmitir. Koyu saylar 1,0 ~ 2,0 m/s hzlar arasnda elde edilen basn kayplarn, koyu saylarn daha zerinde yer alan saylar daha kk tuzlardaki, daha altnda yer alanlar da daha yksek Kzlardaki basn kayplarn verirler. Alt izilmi saylar ise, sras ile, 0,5 m/s, 1,5 m/s ve 2,5 m/s tuzlardaki basn kayplarna karttrlar. Dier hzlar iin verdi yk birimi ve boru aplar arasndaki balantlar izelge - 25 de verilmitir. Bu fyler dnda boru ap, verdi, hz arasndaki balantlara uygun olarak l m boru boyundaki basn kaybn bulabilmek zere Dkme Demir basnl borular veya dikisiz elik borular iin Fy - 4, galvanizli elik borular iin ekil - 6, sert PVC borular iin ekil - 7, bakr borular iin ekil - 8 verilmitir. Belirli uzunluktaki bir boru hatt iin toplam basn kaybn bulabilmek zere kurun ve bakr borular iin ekil - 9, ve elik borular iin ekil 10, kullanlmaldr.

20

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

3.6 - BORU APLARININ HESABI

Boru aplan, yukarda verilen kurallara dayanlarak her bir ayr boru paras iin tek tek hesaplanmaldr. Her bir ayr boru parasnn ap verilen yk altnda, en elverisiz durumdaki kullanma yerinde istenilen akma verdisini salayacak ve bu kullanma yerine kadar olan boru hattndaki basn kayptan, etkili basnc gemeyecek ancak, olabildii kadar ona yaklaacak ekilde hesaplanmaldr. Bunun iin aadaki hesaplama sras izlenmelidir. a) Temiz su ebeke basnca (mSS) b) En elverisiz kullanma yerinin beslenme borusundan ykseklii (m) c) Kullanma yerlerindeki akma basnc (mSS) d) Etkin basn [ a - (b + c) ], olarak alnacaktr (mSS) e) Su sayac basn kayb (mSS) f) Boru iin kullanlabilir .toplam basn kayb : a- (b + c + e) (mSS) g) Boru boylar (m) h) Ortalama basn kayb (mSS/m) ZELGE - 16 Su Sayalarnn eitli Verdilerdeki Basn Kayplar

Boru ap, (h) de hesaplanan ortalama basn kaybna uygun olarak, ilgili fylerden alnmaldr. Seilen boru aplarna gre elde edilen toplam basn, (f) de hesaplanan boru iin kullanabilir. Toplam basntan deiik olmayacak ekilde gerekirse boru aplan deiilerek yeniden ayarlanmaldr. 3.6.1 - rnek 1 - Fy -10 da boru plan verilen bir ailelik bamsz bir evin souksu tesisatnn hesaplanmas: Boru plan, zerinde kullanma yerleri, kullanma yerlerine ait yk birimleri, ayr boru paralar ve numaralar kolon numaralar, ayr boru paralarnn boylar , en elverisiz durumdaki kullanma yeri ve bunun beslenme borusuna gre ykseklii gsterilir. Kullanma yerleri ve bunlarn yk birimleri : st katta el ykamak iin 1 lavabo (1/2 YB), zemin katta mutfakta su almak iin 1 musluk, DN 10 mm (1 YB), su kartrma donats bulunan 1 termosifon, (5 YB), 1 rezervuar (1/4 YB), bodrum katta: 1 kalorifer kazan doldurma musluu, DN 10 mm (1 YB) ; 1 bulak ykamak iin musluk, DN 15 mm (5 YB); avluda temizlik iin rakorlu musluk DN 15 mm (2/1/2 YB). Toplam olarak (15 1/4 YB) ve buna uygun verdi 0,976 l/s dir. Boru aplar nce belirtilen esaslar iinde su hzlarna gre belirtilmelidir.

21

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

Tesisattaki boru malzemesi bitml veya galvanizli elik boru olduuna gre: Kolon 2 Kolon 1 a) Temizsu ebeke basnc (mSS) 40 40 b) En elverisiz kullanma yerinin ykseklii (m) c) Kullanma yerindeki en kk akma basnc d) Toplam etkili basn = (a - b - c) e) Su sayacndaki (5m3) basn kayb (mSS) f) Boru - iin kullanlabilir. Toplam basn kayb = d - e (mSS) g) Tesisat boru planna gre kolunun boyu (m) h) Ortalama basn kayb = ( f/g) 6 5 29 5 3 5 22 5

24 19,1

27 20,1

1.25

1,34

Ortalama basn kayb en az olan kolondan hesaba balanmaldr.

22

ICS 91.140.60 Salk Tesisat Boru Hesap izelgesi

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

23

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

4 - DOLAIM TESSATI HESABI

4.1 - BORU APININ BELRLENMES
4.1.1 - Dolam tesisat boru ap hesabnn scak su gidi borusu ap gz nne alnarak aadaki izelge - 17 ye gre yaplmaldr. ZELGE - 17 Dolam Tesisat Boru aplan (ller mm) Scak Su Gidi Borusu ap DN 15 20 25 32 40 50 65 Dolam Borusu ap DN 15 15 15 20 25 32 40

4.1.2 - DN 50 mm den daha byk apta scak su gidi borusu bulunan tesisat iin dolam borusu ap, scak su gidi borusu apnn bir basamak altndaki anma ap seilmek suretiyle bulunmaldr. 4.1.3 - Burada verilen hesaplar yalnz merkezi scak su hazrlama tesisata iindir. Bunun dnda gazl, elektrikli veya kmrl yerel (mevzili) scak su hazrlayclarnn bulunduu durum iin ayrca hesap yaplmamal, yalnz scak su hazrlayclarnn balant azlarnn aplar gz nne alnmaldr, 4.1.4 - Tesisat doal dolaml veya zorlamal dolaml tplerden hangi tipte olursa olsun, var olan dolam basmann yalnz en elverisiz kullanma yeri iin Madde 4.1.1 e gre seilen boru aplar ile yeterli olduu Madde 4.2 deki hesapla gsterilmelidir.

4.2 - DOLAIM BASINCI YETERLLNN KONTROL

Dolam basncnn yeterlilii iin: - En elverisiz kullanma yeri belirtilmelidir. - Doal dolaml tesisat iin en elverisiz kullanma yeri, yatay dorultuda boylardan en uzakta, dey dorultuda en altta nokta, - Zorlamal dolaml tesisat iin en elverisiz kullanma yeri, yatay dorultuda boylardan en uzak; dey dorultuda da tesisatn en st noktasnda bulunan kullanma yeri, olarak saptanmaldr.

4.3 - Bamsz Boru Paralarndaki Verdilerin Hesab

Verdi kullanma yerlerinin cinsine gre izelge - 14 de verilen YB deerlerinde kullanma yerlerinin YB deerleri bulunduktan sonra, kullanma yerlerinden hi su alnmad ve suyun tamamnn dolam borularndan getii kabul edilerek, gz nne alnan bamsz boru paras iin YB deeri, kendinden nceki bamsz borunun YB deeri ile balant borularnn YB deerlerinin toplanmasyla bulunmaldr.

24

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

4.4 - Doal Akm Etkin Basncn Hesab

Scak su hazrlaycdan kan su ile scak su hazrlaycsnn dnen suyun scaklklar arasndan fark 15C kabul edilerek, doal dolaml bir tesisat iin doal dolam basna aadaki bantyla hesaplanmaldr. (ekil-1).

EKL 1 DOAL DOLAIM BASINCI EMASI H = h (g - d) x 1000 (mm SS),

Burada; H = Doal dolam basnc (mm SS), h = En elverisiz kullanma yerinin boylar ekseninden ykseklii (m) g = Boylar knda scak su gidi suyunun zgl arl, (kg/m3) d = Dn suyunun scak su hazrlaycs giriindeki zgl arl,(kg/m3) dr. Suyun eitli scaklklardaki zgl arlklar aada verilmitir. Scaklk C 10C 20 30 40 50 60 70 80 90 kg/m3 0,9996 0,9982 0,9956 0,9922 0,9880 0,9832 0,9777 0,9718 0,9653

Ara deerler enterpolasyonla bulunmaldr. 4.4.1 - Toplam Basn Kaybnn Bulunmas Daha nce hesab yaplm olan scak su borularnn ve seilen dolam borularnn aplan, verdileri ve boylan gz nne alnarak ilgili fylerde scak su boru hatt iin toplam basn kayb bulunur. Bu kayplar bir dolam devresinde bamsz boru paralar kayplarnn toplamna eit olmaldr.

25

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

4.4.2 - Basn Kaybnn Snr Deeri Hesaplanan toplam basn kayb, Madde 4.4 de hesaplanan basn kaybn gememelidir.

4.5 - ZORLAMALI DOLASIMLI TESSATTA HESAPLAMA

Zorlamal dolasml tesisat iin toplam basn kayb seilecek pompann basncndan kk olmaldr. 4.5.1 - Dolaan Pompas Verdi ve Basma Yksekliinin Hesab - Zorlamal dolam eklinde olan tesisatta scaksu devresi zerine bir dolam pompas yerletirilmelidir. - Dolam pompasnn basna, en elverisiz durumdaki kullanma yerinin, scaksu ve dolam devresi iin, Madde 4.1 de seilen boru aplan ile oluan toplam boru kayplarn karlayacak kadar olmaldr. -Dolam pompasnn verdisi, gidi ve dn borularnda bulunan toplam su hacmini, saatte en az 5 kez devrettirecek byklkte olmaldr. -Merkezi scaksu hazrlaycs iin kurulmas gereken stma devresi boru ap ve dolam pompas hesab, TS 2164 deki esaslara gre yaplmaldr.

5 - SICAKSU HAZIRLAYICISI BYKLNN HESABI

5.1 - MERKEZ SICAKSU HAZIRLAYICILARI (BOYLERLER) BYKLNN HESABI
5.1.1 - Konutlar iin merkezi scaksu hazrlayclarnn byklkleri izelge -18 den dorudan doruya seilerek bulunmaldr. 5.1.2 - Konutlar dnda kalan hastane, okul, ihan,otel ve endstriyel tesisler iin merkezi scaksu hazrlaycsnn bykl izelge - 19 dan yararlanlarak bulunmaldr. 5.1.3 - Merkezi scaksu hazrlaycs bykln bulmak zere, izelge 19 dan kullanma yerleri cins ve saylarna gre elde edilecek toplam deer, izelgenin son iki satrnda verilen, kullanma e zaman faktr ve depolama arpanlar ile arplmak ve bulunan deere en yakn olan scaksu hazrlaycs standard hacmi seilmelidir.Scaksu hazrlaycs standard hacimleri izelge - 18 in 3 nc kolonunda verilmitir. 5.1.3.1 - rnek : 20 daireli bir apartmann dairelerinin her birinde scaksu da kullanmak zere, 1 lavabo, l banyo, amar makinesi iin 1 musluk, 1 eviye bulunmaktadr. Merkezi scaksu hazrlaycsnn kapasitesi aadaki gibi hesaplanmaldr: izelge -19 dan yararlanarak : Lavabo : 9 x 20 = 180 l Banyo : 90 x 20 = 1800 l

26

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 18 Konutlar iin Scaksu Hazrlayclar Byklnn Hesab

Parantez iindeki deer standard olmadndan uygulamada bunlar , zorunlu olmadka seilmemelidir.

27

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 19 Kullanma Amatan Deiik Yaplar iin Scaksu Gereksemeleri 60C Litre Scaksu/saat Kullanma Yeri

amar makinesi : 90 x 20 = 1800 l Eviye Saatlik toplam su Gereksemesi Depolama arpan : 45 x 20 = 900 l ----------------------= 4680 l = 1,25

Kullanma Ezaman arpan = 0,4 ( izelge 18 den ) Scak su hazrlycnn kapasitesi = 4680x1,25x0,4 = 2340 l Seilen Su Hazrlaycs = 2500 l 5.1.4 - Ev ve apartmanlar iin, merkezi scak su hazrlaycsnn stma devresi kapasitesi Madde 5.1.3 e gre seilen hacimdeki souk suyun 2 saatte stlaca gz-nne alnarak bulunmaldr. Ev ve apartman dnda kalan yerler iin bu stma sresi tesisat proje mhendisinin tarafndan belirtilmelidir. Ev ve apartmanlarda kullanlacak merkezi scaksu hazrlayclarnn stma devresi kapasiteleri izelge - 18 in son kolonunda standard hacimlere uygun olarak verilmitir. 5.1.5 - Gaz yaktl (havagaz, LPG gaz vb.) veya elektrikli scaksu hazrlayclar (ofbenler) ve kmr yaktl scak su hazrlayclarnn kapasiteleri, tesisat proje mhendisi tarafndan belirtilmelidir.

28

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE-20 Merkezi Su aksu Hazrlayclar Gvenlik Vanas aplar

6 - SICAKSU HAZIRLAYICILARINA AT GVENLK VANASI APININ SEM

- Merkezi scaksu hazrlayclar gvenlik vanas aplarnn seimi, aada verilen izelge - 20 ye gre yaplmaldr.

7 - BASINLANDIRMA TESSATI HESABI

ebeke suyunun verdi bakmndan yeterli ancak, basn bakmndan yetersiz olduu durumlarda, tesisata bir basn ykseltme tesisatnn eklenmesi gereklidir. ehir suyu kesintili baka bir ifadeyle verdi bakmndan yetersiz olduu hallerde, dier abonelerinin ebekeden eit koullarda yararlanmalarna engel olmamak iin, basn ykseltme tesisatnn ebekeye dorudan doruya balanmayp bir basnsz su deposu anal ile balanman zorunludur.

7.1 - BASIN YKSELTME- POMPASI TESSATININ DZENLENMES

ebeke suyunun basncn ykseltmek zere tesisata eklenecek basn ykseltme pompasnn balant emas ekil - 2 de verilmitir.

7.1.1

- ekil - 2 de grld gibi birbirine yedek olmak zere iki pompa paralel balanmaldr.

7.1.2 - Pompalar devreye paralel balanarak, elektrik akmnn kesildii pompalarn her ikisinin arzaland veya ebeke su basncnn yeterli olduu hallerde dorudan doruya 3 ve 4 hattnn kullanlman salanmaldr.

29

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

7.1.3 - Pompalar devreye sokmak veya devre dna almak iin 1, 2, 3 ve 4 nolu srgl vanalar bulunmaldr. Ayrca 1 nolu vanalar pompa verdisini ayarlamak iin kullanlabilir. 7.1.4 - Basn ykseltme pompasnn basnc en elverisiz kullanma yerinde izelge - 15 de verilen akma basnlarn salayacak kadar olmaldr. ZELGE - 21 Saatlik En Fazla Su Gereksemesini Bulmak zere Kullanlacak Katsaylar

7.1.5 - Basn ykseltme pompasnn verdisi, hesaba esas alnan temiz su tesisatnn bir saatlik en ok su gereksemesini karlayacak kadar olmaldr. Bir saatlik en ok su gereksemesi, hesaplanan gnlk su gereksemesi izelge - 21 deki katsaylarla arplarak bulunur.

7.2 - BASINLANDIRMA (HDROFOR) TESSATI (TS 1911)

ebeke suyunun basncn ykseltmek zere tesisata eklenecek basnl su tank, boyut ve biim bakmndan ncelikle TS 1911'e uygun olmal ve tesise ekil - 3 deki esasa gre yerletirilmelidir. 7.2.1 - ekil - 3 de grld zere birbirine yedek olmak zere paralel iki pompann bal bulunduu basnl su tank devresi, tesisata paralel balanmaldr. 7.2.2 - Basnl su tank hatta tesisata paralel balanarak elektrik akmnn kesildii, pompalarn arzaland, basnl tankta onarm gerektii veya ebeke basncnn yeterli olduu durumlarda, dorudan doruya ebeke suyundan yararlanlmas salanmaldr. 7.2.3 - Basnl tank byklnn hesab tanka dardan bir kompresr veya el pompas araclyla basnl hava salanaca gznne alnarak yaplmaldr. 7.2.4 - Basnl tankta su dzeyinin, su alma az ekseninden en az 10 - 15 cm yksekte olmas gereklidir. Baka bir deyile basnl tankta pompann devreye girdii andaki su dzeyine karlk olan bu ykseltinin altna kalan hacim, l hacim, stte kalan ise etkili hacimdir, Hesaplarda, etkili hacmin basnl tank toplam hacminin % 80 i ve buna uygun olarak da l hacmin de % 20 si olduu kabul edilecektir ekil - 4 de bu husus anlatlmtr.

30

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

EKL - 3

Basnl su tank balant emas

EKL - 4 Basnl tankta su ykseklikleri ve basnlar. Basnl tankn toplam hacmi (Vt), etkin hacmi (Ve) bal olarak u formllerle bulunmaldr. Ve = 0,80 x Vt Vt = 1,25 x Ve Vt = Tankn toplam hacmi l Ve = Tankn etkin hacmi l Basnl tankn toplam hacmi hesaplandktan sonra en yakn olduu standard tank hacmi seilmelidir. 7.2.5 - Basnl tankn etkin hacmi iletme st basncna (Pu), iletme alt basncna (Pa) ve yararl hacime (Vf) bal olarak aadaki gibi bulunmaldr. Ve . Pa = (Ve - Vf) . Po Ve . Pa = Ve . (P - Vf) . P Vf . P = Ve . Po - Ve Pa

31

ICS 91.140.60 Vf .P = Ve (P-Pa) Vf .Po Ve = ------------Pu-Pa Vf = Yararl hacim (l) P = iletme st basn mutlak basn Pa = iletme alt basnc

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

7.2.6 - letme alt basnc, basnl su tanknn besledii tesisatta en elverisiz kullanma yerinde gerekli akma basncn salayacak kadar olmal ve aadaki formle gre hesaplanmaldr. Pa = (H + hab + hk) 1,1 Pa = Basnl tank iletme basnc (mm SS) H = En elverisiz durumdaki kullanma yerinin,tanka suyun alt basn ykseltisine gre ykseklii, (m) ha b = En elverisiz kullanma yerindeki akma basna (m SS) h k = En elverisiz kullanma yerine ait boru hattndaki toplam kayplar (m SS) 1,1 = Emniyet katsays 7.2.7 - letme st basnc, normal tesisatta iletme alt basncndan 1 - 1,5 (ata) zorunlu hallerde 2 - 3 (ata) daha fazla seilmelidir. 7.2.8 - Yararl hacim (Vf), basnl tankta bulunacak en alt ve st su dzeyleri arasndaki hacim olup, aada verilen formlle hesaplanmaldr. Vf = (qp - qmax) Z Vf = Basnl tank yararl hacmi Qp Pompa verdisi l/min qmax = Dakikadakimax.su gereksemesi l/min Z = Pompann devrede kalma zaman min Bu formldeki, dakikalk en ok su gereksemesi Madde 7.1.5 de verilen esaslarla hesaplanmal ve saatlik en ok su gereksemesinin 60 a blnmesi ile elde edilir. 7.2.9 - Pompann devrede kalma zaman, devreye girme says ile belirtilmelidir. Devreye girme says (salt says) normal olarak 6 - 10 arasnda seilmeli ve 15'i gememelidir. Devreye girme saysna bal olarak, devrede kalma zaman aadaki gibi hesaplanmaldr. 60 qmax Z = ------------------- = -------- qp Z = Pompann devrede kalma zaman min = Pompann devreye girme says Qmax = Dakikadaki su gereksemesi (max) l/min qp = Pompa verdisi l/min 7.2.10 - Pompa verdisinin belirtilmesi pompann seilmesi demektir. Yukarda verilen birbirine bal hesap esaslarndan tr, pompa verdisinin belirli snrlar ierisinde olmas gerekir. Pompa verdisi, qmax/qp oran 0,4 ... 0,7 olacak ekilde seilmelidir.

32

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

7.3 - BASINLANDIRMA POMPASI

7.3.1 - Pompann verdisi, Madde 7.2.10 da verilen orana uygun olacak ekilde seilmelidir. 7.3.2 - Pompa basnc, Madde 7.2.11.1 de seilen verdi ile en az aadaki formlle hesaplanacak basn kadar olmaldr. Hp = (Pu + Hc + hebk + hbbk) 1,1 Hp = Pompa basma basnc (ir SS) Pu = letme st basnc (m SS) He = Pompa tepme ykseklii (m SS) heb k = Pompa emme taraf toplam boru kayplar (mSS) hbbk = Pompa basma taraf boru kayplar (mSS) rnek : Gnlk su gereksemesi 75 ton ve iletme alt basnc 54 m SS olarak hesaplanm olan bir hastane iin basnl tank ve pompas kapasitesinin bulunmas: 1 - Dakikadaki en fazla su ihtiyac Madde 7.1.5 e gre : 75000.0,26 qmax= ------------------------------- = 325 l /min 60 2 - Pompann devrede kalma zaman : 60 qmax Z = ------------ . ----------- qp i = 15 olsun. qmax / q p = Piyasadaki pompalardan yaplacak seime gre rnein 0,45 olsun Z = 60/15 x 0,45 = 1,8 dak. 3 - Yararl hacim : Vf = (qp qmax )2 qmax = 325 l/min. qmax / q p = 0,45 q p = qmax / 0,45 = 325/0,45 = 722 V f = (722 325 ) . 1,8 = 716 l 4 - ETKL HACIM : Vf . Pu Ve = ------------Pu - Pa Pa = 5,4 + 1 = 6,4 ata Pu = Pa + 1,6 = 6,4 + 1,6 - 8 ata olsun.

33

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

5 BASINLI TANKIN TOPLAM HACM Vt = 1,25 Ve = 1,25 x 3600 = 4500 l TANK HACMNN SEM Tank hacmi, TS 1911'e uygun olarak ve ncelikle izelge - 22' deki deerlerden seilmelidir. Bunlardan 2 tane 3000 l lik tank seilir veya 2 tane 2000 l lik tank seilerek Vt = 4000 Ve = 4000 / 1,25 = 3200 l P Pa = 5278 / 3200 1,8 ata basn fark ile altrlr . Bu Standard Metninde Atf Yaplan Dier Trk Standardlarnn Numaralar TS 6 TS 14 TS 736 TS 1911 TS 2164 TS 2192

34

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

ZELGE - 23 Kurun ve Bakr Borular

35

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

36

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

37

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

38

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

39

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

40

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

41

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

42

ICS 91.140.60

TRK STANDARDI

TS 1258/Ekim 1983

43