T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BAHECLK

HDROPONK SSTEMLER

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. SIVI (AGREGAT OLMAYAN) HDROPONK SSTEMLER.......................................... 3 1.1. Besleyici Film Teknii (NFT)....................................................................................... 4 1.2. Modifiye NFT ............................................................................................................... 6 1.2.1. Sabit Kanallar ........................................................................................................ 6 1.2.2. Hareketli Kanallar.................................................................................................. 6 1.2.3. Borulu Sistemler .................................................................................................... 7 1.2.4. Hareketli Bantlar.................................................................................................... 7 1.3. Aeroponik (Kk Sisleme Teknii) ................................................................................ 7 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 12 2. AGREGAT HDROPONK SSTEMLER ........................................................................ 12 2.1. Ak Sistemler............................................................................................................. 14 2.1.1. Kanal Kltr (Yatak Kltr)............................................................................ 14 2.1.2. Torba Kltr ...................................................................................................... 16 2.1.3. Kaya Yn........................................................................................................... 20 2.1.4. Kum Kltr........................................................................................................ 21 2.1.5. Perlit..................................................................................................................... 21 2.2. Kapal Sistemler.......................................................................................................... 23 2.2.1. akl..................................................................................................................... 23 2.2.2. NFT veya Kaya Yn.......................................................................................... 24 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 28 3. SSTEMLERN BESLENME DURUMLARI................................................................... 28 3.1. Besin zeltileri.......................................................................................................... 28 3.1.1. Kapal Sistemler .................................................................................................. 35 3.1.2. Ak Sistemler ..................................................................................................... 36 3.2. Beslenme Bozukluklar ............................................................................................... 38 3.3. Deiik Hidroponik Sistemlerin Karlatrlmas ...................................................... 39 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 43 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 45 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 46 KAYNAKA ......................................................................................................................... 48

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL / MESLEK MODLN ADI 621EEH081 Bahecilik Sebzecilik Hidroponik Sistemler Sistemin zelliine uygun sv, agregat hidroponik, sistemlerin MODLN TANIMI kurulmas ve besin zeltilerinin hazrlanmas konularnn anlatld renme materyalidir. 40/ 16 SRE n koul yoktur. N KOUL Hidroponik sistemleri kurmak YETERLK Genel Ama Gerekli ortam salandnda hidroponik sistemleri kurabileceksiniz. Amalar 1. Sistemin zelliine uygun sv hidroponik sistemleri kurabileceksiniz. MODLN AMACI 2. Sistemin zelliine uygun agregat hidroponik sistemleri kurabileceksiniz. 3. Tekniine uygun olarak besin zeltilerini hazrlayabileceksiniz. ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI LME VE DEERLENDRME Ortam: Tepegz, yaz tahtas, internet ortam, snf, sera Donanm: Televizyon, VCD, DVD, tepegz, projeksiyon, bilgisayar, mikroskop Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. Modln sonunda ise kazandnz bilgi, beceri, tavrlar lmek amacyla retmen tarafndan hazrlanacak lme aralar ile deerlendirileceksiniz.

ii

GR GR
Sevgili renci, imdiye kadar bitki denince aklmza gelen ilk ey, toprakt; nk bitki toprakta byr, geliir ve hatta toprakta lrd. Ancak son zamanlarda topraksz tarm denen bir terim hayatmza girmitir. Siz, toprak olmadan bir bitkinin yetiebileceini hi dndnz m? Evet, artk imdiye kadar toprakta yetimesine altmz bitkileri topraksz da yetitirebiliyoruz. Topraksz tarm, bitkilerin toprak kullanlmadan gereksinim duyduklar organik ya da inorganik besin maddelerini kontroll sera koullarnda yetitirme ortamna verilerek yaplan retim eklidir. Peki, gnmzde neden topraksz tarma ihtiya duyulmutur dersek, bunun sebebini yle aklayabiliriz: Toprakta retimin yetersiz olduu ya da mmkn olmad, iklim koullarnn uygun olduu ortamlardan yararlanmak amac ile topraksz tarma ihtiya duyulmutur. Bylece tarm alanlarndan daha fazla yararlanma imkn domutur. Topraksz tarm iki ekilde yaplr: Biri su kltr, dieri ise kat ortam kltrdr. Su kltrnde bitkiler su ierisinde geliirken kontroll olarak besin zeltisi ile gbrelenir. Kat ortam kltrnde ise imdiye kadar duyduunuz perlit, torf, kaya yn, pomza, akl, kum, gibi organik ve inorganik materyaller kullanlr. Siz bu modl ile su ve kat ortamda nasl bitki yetitirileceini reneceksiniz. Yetitirdiiniz bitkilerin bakmn toprakl tarma gre daha dikkatli yapacak ve beslenmesini salayacaksnz; bylece imknsz denen yerlerde bile bitki yetitirebileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Sistemin zelliine uygun sv hidroponik sistemleri kurabileceksiniz.

ARATIRMA
Hidroponik sistemde en ok retilen bitkileri tespit ederek neden bu sistemin tercih edildiinin aratrnz.

1. SIVI (AGREGAT OLMAYAN) HDROPONK SSTEMLER

Bitkilerin herhangi kat bir ortam iermeyen yaplarda zel besin zeltilerinde veya bu besin zeltilerinin belli aralklarla bitki kklerine pskrtlmesi ile yetitirilmesi yntemidir. Hidroponik, kelime anlamnda besin zeltisi ierisinde desteksiz olarak bitki yetitiricilii anlamndadr. Bununla birlikte besin zeltisi kullanarak kat ortamda bitki yetitirme de hidroponik sistem iinde yer alr.

Resim 1.1: Hidroponik sistemde bitki retimin genel grnts

Hidroponik sistemler bu snflandrmann dnda ak ve kapal sistemler olarak da adlandrlabilir. Ak sistemde besin zeltisi bitki kklerine bir kez verilir ve yeniden kullanlmaz. Kapal sistemde ise fazla zelti yeniden toplanr ve dolatrlr.

1.1. Besleyici Film Teknii (NFT)

Bu teknikte besin zeltisinin 0,5 mm ince bir film eklinde ve belirli bir debi ile akaca bir kanal bulunmaktadr. Bitki kkleri bu kanaldaki besin zeltisine dorudan temas etmektedir. Sistemin temel bileenleri plastik borular ve tanktaki dalg pompadr. Kanallar genellikle mat plastik film veya plastik borulardan olumaktadr. Yetime kab olarak kullanlan oluklarn iinden bir besin eriyiini ince bir tabaka halinde geer. Kaplarda yerletirilen bitkilerin kklerini besin eriyii ile temas ettirerek beslenmeleri salanr. Bylece kkler hem beslenebilmekte ve su alabilmekte, hem de yeterli havalanma olana bulmaktadr. Oluklardan geen eriyik daha sonra tankta toplanp yeniden kullanlmaktadr. Bylece su ve besin maddesi kayplar da en aza indirgenir. Bu yntem, topraksz kltrn en gelimi tekniidir. Tmyle otomatik alan bir sisteme ve dzenlemeye gerek gsterir.

Resim 1.2: NFTnin ematik olarak gsterilmesi

Btn NFT sistemlerinin ortak zellii kanallarda bulunan zeltinin derinliinin az olmasdr. Ak, genellikle sreklidir; ancak baz sistemlerde her saat ba birka dakika zelti eklenmesi ile aralkl olarak da altrlr. Aralkl akn amac kk sistemlerinin yeteri kadar havalanmasn salamaktr. Ancak hzl byme srasnda ak sresi ok ksa veya ok seyrek aralklarla olursa bitkiler su stresine girebilir; bu nedenle aralkl ak dzenlemesi lman iklim dnemlerinde uygulanmas daha iyi olur.

Fotoraf 1.1: Besleyici film teknii

NFT kanallarnn tabannda kapiler hasr gen kk sisteminin evresindeki zelti akntsnn dalgalanmasn nlemek iin kullanlr. Ak kesildiinde bu hasr suyu ve besinleri tutarak stok grevi de yapar. NFT sistemlerinde tek sral bitki dikiminde 1520 cm, ift sral bitki dikimimde ise 3038 cm veya daha geni kanallar kullanlmaktadr. Kanal uzunluu maksimum 410 m, eimi ise 1/50 veya 1/75tir. Besin zeltisi her kanaln yksek ucundan pompalanarak alttaki uca doru akarak bitkinin kk hasrn slatmaktadr. Kanallardaki ak hz dakikada 12 litre olmaldr. Bu yetitirme ynteminde fideler yetitirme ortamyla birlikte kanal oluturacak levhann ortasna yerletirilir. Levhann her iki ucu fidelerin tabanna doru ekilip buharlamay engellemek iin birbirine tutturulur. Fide yetitirme ortam bitkiler kkken gerekli olan besinleri tutmaktadr. Bitkiler bydnde ise kanal iinde hasr eklinde yaylarak kkleri aracl ile besinleri dorudan alr. Besin zeltisi kanaln alt ucuna toplanarak besin zeltisi tankna dolmaktadr. zelti yeniden sisteme verilmeden nce tuz bakmndan incelenmektedir. NFT yetitiricilikte uzun byyen bitkilerin devrilmemesi iin bitkilere mutlaka gerekli destek salanmaldr.

1.2. Modifiye NFT

Bitki kklerinin, deiik kanallar ierisinden srekli veya aralkl olarak birka mmden 4-5 cme kadar derinlikteki besin eriyikleri ierisinde tutularak beslendii sistemdir. Sistemde bitkilere verilen besin eriyii eimli bir kanaldan geirilerek besin tanklarnda depolanr. Analiz sonularna gre eksiklikleri tamamlandktan sonra tekrar ortama motorlar aracl ile pompalanr.

Resim 1.3: Modifiye NFTnin ematik olarak gsterilmesi

Modifiye NFT farkl ekillerde uygulanr. Bunlar yle aklayabiliriz:

1.2.1. Sabit Kanallar

Sera zeminin NFT kanallarnn yerletirilmesi durumuna gre ekil verilerek kaplanmas yntemidir. lk tesis masraf yksektir; ancak iletme masraflar dier standart yntemlere gre daha dktr. Btn yl marul yetitirilecek bir serada sabit kanallar yle kurulur; 1:50 eiminde, 45 m uzunluunda, 2,5 cm derinliinde ve 10 cm geniliinde birbirine paralel betondan kanallar oluturulur. Beton yzeyleri besin zeltisinden izole etmek amacyla zel bir madde ile kaplanr. Bu ekilde oluturulan NFT sistemleri ile mekanizasyon st seviyede gerekleirken dk maliyette retim yaplmasna imkn salar.

1.2.2. Hareketli Kanallar

lk defa 1981 ylnda Prince ve arkadalar tarafndan marul retimi iim nerilmitir. Bitki byme ve gelimesine bal olarak kanallar birbirinden bamsz olarak sera iinde dalm gsterir. Deiik sra aral bu sistem sera alanndan en st seviyede yararlanmay salar. Ayn zamanda engelleyici etkisini de ortadan kaldrr.

1.2.3. Borulu Sistemler

Bu sistemde 2-3 cm derinliindeki besin zeltisi, 10 cm apndaki plastik borulardan akar. Bu borular zerinde yanlar plastik ve alt delikli saks iinde bitki yetitirilir. Plastik saks boruda akan besin zeltisine dedirilmekte ve bylece bitki besinini almaktadr. PVC borularnn yerletirilmesi yetitirilecek bitkinin eidine gre deiir. Borular dz veya zikzak eklinde yerletirilir. Zikzak eklindeki sistemde ayn alanda daha fazla bitki yetitirilir; ancak bu sistem daha ok yava byyen bitkiler iin uygundur. Dz sistemde ise hem uzun hem de ksa boylu bitkiler yetitirilmektedir.

1.2.4. Hareketli Bantlar

Californiada snrl alanda marul retimini st seviyede gerekletirmek amacyla gelitirilen bir yntemdir. NFT kanallar zerindeki hareketli bantlar zerine dikilen bitkiler gelime dnemleri sonunda mekanik olarak hasat edilir.

1.3. Aeroponik (Kk Sisleme Teknii)

Bitkilerin kklerine besin eriyiklerinin srekli veya aralkl olarak sis veya buhar halinde pskrtlmesi eklinde uygulanan yntemidir. Dier sistemlere gre su ve gbre tasarrufu salayan bu sistemde besin zeltisini atmaya yarayan balklar ve sistemi basnl bir ekilde altran motor dzenei bulunmaktadr.

Fotoraf 1.2: Aeroponik sistem

Aeroponik, bitkilerin kpk panellere yerletirildii ve bitki kklerinin panelin altndaki havada asl kald yetitirme tekniidir. Kullanlan paneller kk oluumunu uyarmak ve alg geliimini nlemek iin k geirgenlii olmayan kapal kutularda oluur. Besin zeltisi kklere ince sis eklinde pskrtlr. Mistleme her 2-3 dakikada bir 1-2 saniye yaplmaktadr. Bu, kklerin nemli tutulmas ve besin zeltisinin havalandrlmas iin yeterlidir. Bitkiler kklere yapan zelti sisinden su ve besini alr. A tipi aeroponik sistemler Arizonada gelitirilmitir. Bu yntemde 1.2 mx2.4 m lde geni plastik paneller, tabanda iki panel arasndaki mesafe 1.2 m ve yandan grnm ikiz kenar gen olacak ekilde monte edilir. A eklindeki panel su geirmez zelliktedir ve 2,5 cm derinliindeki besin zeltisinin topland bir hazneden oluur. Yetitirme ortamnda kk tplerde bulunan gen bitkiler panel merkezinden 18 cm aralklarla alan yerlerine dikilir. Bitki kkleri havada asl kalr ve daha nce anlatlan besin zeltisi ile sisleme yaplr. Bu sistem genellikle seralarda uygulanmaktadr. Daha ok marul, spanak gibi ksa boylu ve yaprakl sebzeler iin uygundur. Dier tekniklerde olduu gibi hava, su, besin maddesi ve k bitkinin drt ana gereksimidir. Kklere en iyi ekilde havalanma salanmas sistemin ana avantajdr. Bu tekniin balca avantaj, alann maksimum kullanlmasdr. Dier sistemlerle karlatrldnda birim alanda yetitirilen bitki says iki kat daha fazladr; ancak tek olumsuz taraf ise eimli yzeyde yetien bitkilerin farkl younlukta k almasyla dzensiz gelimeleridir.

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler
Marul fidesi elde ediniz. 10 cm apnda plastik boru kullannz. Borulu sistemi kurmak iin borular Bidonlarn hacmi 10 litre civarn da temin ediniz. olsun.(Bidonlarn yer deimesi esnasnda zorlanmamak iin) ki tane plastik bidon temin ediniz. Marul bitkisinin hangi gbrelere ihtiya Marul bitkisi yetitirmek iin gbre duyduunu ve miktarn temin ediniz. retmeninizden reniniz. Borular uzunlamasna fide sakslarn Gbreleri 10 litre suya orantl olarak yerletirmek iin kesiniz. kartrnz. Borular serada uygun ykseklikte bir Plastik borular fide sakslarnn yere yerletiriniz. yerleebilecei gibi uygun byklkte kesiniz. Fide sakslarn Bidonlardan birisini borulardan gelen bu borularn iine yerletiriniz. suyu toplamak iin uygun yere Bidonlardan birisini plastik borulardan yerletiriniz. gelen suyun tutulmas iin uygun yere yerletiriniz. Dier bidonu borulara su verecek ine gbreli su koyduunuz bidonu ekilde ykseke bir yere plastik boruya su damlatacak ekilde yerletiriniz. ykseke bir yere sabitleyiniz. Bidondaki suyun damlamas iin Yksekteki bidonun iine su ve bidona hava girmesini salayan bir gbreleri orantl olarak doldurunuz. delik amay unutmaynz. Sistemi kurdunuz. Yukardaki Fideleri alt delinmi sakslara bidondan su vermeye balaynz. yerletiriniz. Yukardaki bidonda gbreli su bitince aadaki bidonda biriken suyu dier Sakslar plastik borularn iine uygun bidona aktarnz. aralklarla yerletiriniz. Bylece gbre ve su azami lde kullanlm olacaktr. Yksekteki bidonu su damlatacak ekilde ayarlaynz. Plastik borulardan suyun yava akmasn salaynz. Akan suyun dier bidonda toplanmasn salaynz.

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak faaliyete ilikin bilgilerinizi lnz.

LME SORULARI
1. Hidroponik, kelime anlamnda .. ierisinde desteksiz olarak bitki yetitiricilii anlamndadr. 2. Ak sistemde besin zeltisi bitki kklerine ve yeniden kullanlmaz. 3. Besin zeltisinin 0,5 mm ince bir film eklinde ve belirli bir debi ile akaca bir kanal bulunan sistem .sistemidir. 4. NFT kanallarnn tabannda . gen kk sisteminin evresindeki zelti akntsnn dalgalanmasn nlemek iin kullanlr. 5. NFT yetitiricilikte uzun byyen bitkilerin .. iin bitkilere mutlaka gerekli salanmaldr. 6. Bitki kklerinin, deiik kanallar ierisinden srekli veya aralkl olarak besin eriyikleri ierinde tutularak beslenmesi eklindeki .sistemdir. 7. Sera zeminin NFT kanallarnn yerletirilmesi durumuna gre ekil verilerek kaplanmas yntemine denir. 8. Hareketli de ortadan kaldrr.

9. Borulu sistemde .. cm derinliindeki besin zeltisi, 10 cm apndaki .. akar. 10. Aeroponik, bitkilerin . yerletirildii ve bitki kklerinin panelin altndaki .. kald yetitirme tekniidir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ediniz. Hatal yantlarnz iin konuyu tekrar ediniz. Tamamen doru ise deerlendirme leine geiniz.

10

UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda Aeroponik sistemde marul yetitiricilii uygulamas yapnz. Yapm olduunuz almay aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Marul fidesi temin ettiniz mi? 2. Sisteme karar verdiniz mi? 3. Aeroponik sistem kurmak iin kpk temin ettiniz mi? 4. Kpk zerinde uygun aralklarla delikler atnz m? 5. Fidelerin kklerini deliklerden geirdiniz mi? 6. Kkler karanlk ortamda kalacak ekilde kpkleri uygun bir yere yerletirdiniz mi? 7. Su ve gbreyi uygun miktarda kartrdnz m? 8. Gbreli suyu pskrtmek iin spreyli kap temin ettiniz mi? 9. Uygun aralklarla gbreli suyu kklere pskrttnz m? 10. Pskrtme ilemi dnda kklerin karanlkta kalmasna dikkat ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saysn belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Hatal yantlar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm yantlar doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

11

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Sistemin zelliine uygun agregat hidroponik sistemleri kurabileceksiniz.

ARATIRMA
Agregat sistemde en ok retilen bitkileri tespit ederek neden bu sistemin tercih edildiini aratrnz.

2. AGREGAT HDROPONK SSTEMLER

Topraksz yetitiriciliin bu sisteminde gerekli olan kat veya sert ortam, lokal olarak elde edilen materyallerden oluur. Seilen ortam materyallerinin esnek, gevrek, su ve hava tutma kapasitesi iyi ve kolaylkla drene edilen zellikleri olmaldr. Bu zelliklere ek olarak toksin maddelerden, hastalk ve zararllardan oluan mikroorganizmalardan arndrlm olmaldr. Bu yntemde ise bitkiler; torba, tekne, saks, viol ve benzer biimlerde kaplara doldurulan organik veya inorganik yapl substratlara ekilerek veya dikilerek yerletirilir. Besin zeltisi belli aralklarla damlama sulama veya yamurlama sulama ile bu ortama verilir ve bitkiler su/besin maddelerini substratlardan alr.

Fotoraf 2.1: Agregat hidroponik sistemde yetitirilen bitki

12

Bu tekniklerin tmnde temel prensip, toprak kullanmadan yetitirilen bitkilerin kk sistemlerine yeterli oranda besin maddesi ieren zeltilerin ulamasdr. Besin maddesi dzeyleri bitki trlerine gre ayr ayr hazrlanr. Bitkilerin gelime devrelerindeki istekleri gz nne alnarak ierikleri deitirilerek uygulanr. Besin zeltilerinin pH ve elektriksel iletkenlikleri (EC) bitkilerin optimum isteklerine gre dzenlenmelidir. Tm bunlar salamak iin zeltiler zel tanklarda hazrlanr, daha sonra sisteme balanarak bitkilere verilir.

Fotoraf 2.2: Yetitirme ortamndan genel grn

Yntemin avantajlarn yle sralayabiliriz: Bitkinin kk blgesine yeteri kadar nem ve hava salar. Toprakl yetitiricilikte olduu gibi bir skma sz konusu deildir. Dolaysyla toprak ileme ve apalama sorunu ortadan kalkar. Toprakta bulunan ve toprakla tanan yabanc ot tohumlar bu yntemde sorun oluturmaz. Rzgrla tanan ot tohumlarnn ise kontrol mmkndr. Yabanc ot mcadelesine byk lde gerek kalmaz. Bitkilerin besin maddesi gereksinimi su ile birlikte karlanr. Ayrca gbrelemeye gerek kalmaz, besin maddesi ve gbre kayplar en aza iner. Btn bitkilere eit miktarda ve dengeli su-besin verilir. Bylece daha homojen ve niform rn elde edilebilir. Su ekonomisi salar. Dengeli sulama ve beslemeyle verimde ve kalitede art salanr. Sterilizasyonu daha kolaydr. Bitkisel retimi, bitki yetitirmeye uygun olmayan, tuzlu, tal, l ve s alanlara da kaydrma imkn vardr. Besin maddelerinin dozlar ayarlanarak bitkilerin vegetatif veya generatif devrede tutulmalar salanabilir. Bitkiler iin su stresi problemi yoktur. Topraksz kltr yetitiricilii otomasyona uygundur. Sulama ve gbreleme otomatize edilerek i gcnden ekonomi salanr.

13

Topraksz kltr yetitiriciliinde, kk ortamnn pH, tuzluluk, besin maddesi ve hava/su oran dengeli bir ekilde ayarlanabilir. Yntemin dezavantajlarn ise yle sralayabiliriz: Sistemi altrmak iin gerekli malzemelerin satn alnmas ve kurulmas pahal olduundan ilk maliyeti yksektir. Zaman zaman bitki beslenme sorunlar ile kar karya kalnabilir. Yntemin salkl altrlabilmesi iin bilgi birikimine sahip kalifiye elemana gerek gsterir. Dzenli ve kesintisiz elektrik sistemine gerek gsterir. Elektrik sistemindeki kesintilerde zellikle NFT sisteminde ok nemli sorunlar ortaya kabilir. Sonbahar ve ilkbahar devrelerinde scak mevsimlerde kk blgesi scakl ykselebilir. Bunu engelleyecek nlemler almak gerekir. Temiz bir alma gerektirir. zen gsterilmezse baz kk hastalklarnn ortaya kmas durumunda bunlar besin zeltisi ile hzla dier bitkilere de yaylabilir.

2.1. Ak Sistemler
Bu yntemde besin zeltisi bitki kk sistemine pompalanr. Fazla zelti toplama tanklarnda tekrar biriktirilir. Besin maddesi ierii, pH ve EC deeri incelendikten sonra tekrar kullanlr. Ak hidroponik sistemlerin ounda besin zeltisinin fazlas tekrar deerlendirilir; ancak deerlendirilme ekli, tekrar bitkilere uygulanmas deildir. Fazla besin zeltisinin buharlatrma havuzlarnda buharlatrma ve evredeki bitkilere uygulanmas eklinde yaplr. Bu sistemler ortamn kompozisyonu ve tuzlulua daha az hassas olmas nedeniyle besin zeltisi tekrar sisteme verilmez. Bu durum yetitirme ortamlar zerinde daha yaygn almalar yaplmasna neden olmutur. Gbreler, sulama suyuna bir enjeksiyon cihazyla ya da sulama suyu ile byk bir tankla kartrlr. Sulama, zaman saati ile programlanr. ok byk seralarda ise farkl blmlerin sulanmas iin selonoid vanalardan yararlanlr.

2.1.1. Kanal Kltr (Yatak Kltr)

Yetitirilecek bitki trne gre kanal kltr hazrlanr. Kanallar 1520 cm derinlik, 30120 cm genilik, % 11,5 eiminde ve sera boyuna gre deien uzunluktadr. Genellikle tek sra bitki dikimi yaplr; ancak yatak genilii uzun olursa ift sra halinde bitki dikimi yaplmaldr. Yere yatay veya tavana asl dikey olarak yerletirilmi yaplardr.

14

Fotoraf 2.3: Kanal (yatak) kltr

Yataklar, sera topranda derince alm oyuklarn plastikle kaplanmas ile oluturulur. Bunun yannda beton, tahta veya metal kontrksiyon yap zerine yerletirilmi ve deiik (en fazla plastik) malzemeler kullanlarak oluturulabilir. Yetitirme ortamn yer yzeyinden ayrmak iin yatak veya kanallar su geirmez materyal ile kaplanmaldr.

Fotoraf 2.4: Deiik kanal (yatak) kltr uygulamalar

Bu yetitiricilik sisteminde yetitirme ortam olarak torf, tala, Hindistan cevizi tozu, kum veya akl, peat, perlit gibi materyaller ve karmlar kullanr. Bitkiler bu yaplar ierisine doldurulmu kat ortamlarn kullanlarak damla sulama ile su ve gbre verilmesi ile retilir. Atk su ise yataklara verilen eimden faydalanlarak sistemden uzaklatrlr. Fazla besin zeltisinin drene olmas iin yatan alt ksmna 2,5 cm apl delikli borular yerletirilir. Uzun byyen sarlc bitkilerden domates, hyar ve vb. bitkiler meyve arln tayabilmek iin desteklenmelidir.

15

Fotoraf 2.5: Bitkilerin desteklenmesi

2.1.2. Torba Kltr

Bu sistemde bitkiler herhangi bir agregat ile doldurulmu torbalara yerletirilir. Torba kltrnde kullanlan torbalar deiik byklk ve renklerde olabilir; ancak daha ok i ksm siyah, d ksm beyaz torbalar tavsiye edilir. Torba kltrnde en ok kullanlan ortamlar %60 torf, %20 vermiklit ve %20 perlitten oluur. Bu karmlarnn pH deeri 5,2-5,6 arasndadr. Bu kat ortamlar kartrldktan sonra pH ve EC deerleri kontrolleri yaplarak bitkiler dikilir.

Resim 2.1: Torba kltrnn ematik grnm

Bu yntemde bitkilere besin zeltisi damla sulama yntemi ile verilir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, torbalarn yan ksmlarna mutlaka drenaj delikleri almaldr.

16

Fotoraf 2.6: Torba kltrnde damlama sulama sistemi

Torba kltr, yatay ve dikey torba kltr olmak zere kendi arasnda ikiye ayrlr: Dikey (Asl) torba kltr: Bu teknikte yaklak 1 m uzunluunda, silindir eklinde, d ksm beyaz, i ksm siyah, UV katkl, kaln PE torbalar kullanlr. Bu torbalarn alt ksm kapatlarak st ksm balanr. Torbann alt ksmna besin zeltisinin drene olmas iin delikler alr. Daha sonra torba, hazrlanm kat ortamla doldurulur. Hazrlanan torbalar, besin zeltisi toplayan kanallar zerindeki desteklere dikey olarak aslr; bu nedenle de bu teknie dikey torba teknii ad verilmitir.

Resim 2.2: Dikey torba tekniinin ematik grnm

17

Torbalar dikey olarak asldktan sonra her bitkinin dikilecei yer + eklinde kesilir. Eer fideler al sakslarda yetitirilmise sakslar ile birlikte ya da sakslarndan karlarak asl torbalar zerinde alan deliklere yerletirilir. Dikilen bitkiler kklerin geliinceye kadar dmemesi iin alan deliklerin iki kenar birletirilerek bir tel yardm ile sktrlr.

Fotoraf 2.7: Dikey torba teknii

Besin zeltisi, asl torbann st tarafnda i ksma tutturulmu mikro datclara pompalanarak torbann iine datlr. Besin zeltisi damlalar kat ortam ve bitki kklerini slatr. Fazla zelti, asl torbann alt ksmnda alan delikler yoluyla alt ksmdaki kanallarda toplanr ve besin zeltisi stok tankna geri aktarlr. Bu sistem aklarda ve seralarda kurulabilir; ancak seralarda torbalar birbirine glge yapmayacak ekilde yerletirilmelidir. Dikey torba tekniinde torbalar hafif materyallerle doldurulduklar iin ar deildir ve yaklak 2 yl sre ile kullanlabilir. Her torbadaki bitki says, yetitirilecek bitki saysna gre deiir. rnein marul bitkisinde her torbaya 20 marul dikilebilmektedir. Bu sistem; daha ok yaprakl sebzeler, ilek ve kk iekli bitkiler iin uygundur. Besin zeltisinin datlmas iin siyah renkli borular kullanmaktadr. Yatay torba kltr: Bu teknikte 11,5 m uzunluunda, d ksm beyaz, i ksm siyah UV katkl, polietilen torbalar kullanlr. Torbalar 6 cm ykseklikte ve 18 cm geniliindedir. Torbalara hazrlanan karmlar doldurulduktan sonra zemin zerinde yatay olarak u uca yerletirilir. Torbalar, arasnda yrme boluklar olmas iin aralkl dizilir.

18

Torbalar, dikilen rne gre ift sral olarak da yerletirilebilir. Torbalarn st yzeylerine + eklinde kk delikler alr. Saksda yetitirilmi bitkiler bu deliklere dikilir. Her torbaya 2-3 bitki dikilir. Drenaj salamak iin torbalarn her bir alt kenarlarna delikler almaldr.

Fotoraf 2.8: Yatay torba teknii

Her bitki iin ana besin kaynandan ayrlan siyak kapiler boru ile besin zeltisi uygulanr. Besin zeltisi ve su torbalara el ile de verilebilir. Bitkinin byme aamas ve hava artlarna bal olarak deiik miktarlarda besin zeltisi uygulanr. Yetitirme ortam su veya besin zeltisi ile tamamen doymu olmamaldr; nk byle bir durumda bitki kklerinin oksijen alm engellenmi olunur.

Fotoraf 2.9: Deiik yatay torba teknii uygulama alanlar

Yatay torbalar yerletirilmeden nce UVye dayankl beyaz polietilen ile tm zemin kaplanmaldr. Polietilenin beyaz kullanlmasndaki ama gne nn bitkiye yanstlmas iindir. Bu ayrca fungal hastalklara neden olan nispi nemi de azaltr. Bu sistemde genellikle uzun boylu bitkiler yetitirildiinden desteklenmesi gerekir.

19

2.1.3. Kaya Yn
Kaya yn bazaltik kayalarn eritilmesi, eriin liflere dntrlmesi ile retilir. Lifler eritildikten sonra ortama yaptrc eklenerek sktrlarak geni bloklar halinde kurutulur. Geni bloklar, kk bloklara kesilerek oaltma bloklarn oluturur. Kaya ynlerinin hepsinin yaps ayn deildir. En iyisi saf bazaltik kayadan elde edilmi rndr. Kaya ynlerinin eritme ileminden arta kalanlarla da lifler retilmektedir. Bu kaya ynlerinin metal ierii fazladr. Yksek kaliteli kaya ynlerinin lif ap iindeki yaptrc dalm ile bir rnek olmaldr. Kaya yn, kolaylkla slatlmal ancak sulu olarak kalmamal ve kolayca drene olmaldr. Kaya ynnn slanma zellikleri birbirlerinden farkllk gsterir. Kaya yn lifleri mineral ya iermeleri nedeniyle doal olarak hidrofobiktir. Yksek kaliteli kaya ynlerinde mineral yalar, imalat srasnda uzaklatrlr ve eriyik iine mineral slatc maddeler katlr. Tarmsal kaya ynnn bu formu, doal olarak su eker ve kolaylkla slanr. Kaya yn zerinde gelien bitkiler kaya ynnden zeltiyi ekerek havann zeltiye orannn artmasna neden olur. Bu nedenle eer kk blgesinde yksek oranda havaya gereksinim varsa sulamalar arasndaki zamann fazla olmas, hava yzdesinin artmasn salar. Kaya ynnden zeltiye ulatrmak iin gerekli tansiyon, sadece kaya yn kuruduunda artar. Bunun anlam doymu kaya ynnden bitkinin zeltiyi almasdr. Bu srada kaya yn kendi neminin %50-70ini bitkiye verir. Bu nedenle kaya ynnden gelien bitki kaya yn tamamen kuruyuncaya kadar su stresine girmez.

Fotoraf 2.10: Kaya yn ile retim

20

Kaya yn bloklarnn serada dzenlenmesi bitkiye baldr. Genellikle zemin beyaz veya tercihe gre siyah-beyaz polietilen ile kaplanr. Kaya yn bloklar sralara yerletirilir ve bitkiler iin bloklar zerinde plastik delikler alarak su damlatclar deliklere yerletirilir. Sulama sistemi alr ve bloklar zelti ile doldurulur. Fideler bloklar zerine yerletirilir. Plastik zemin ile bloklarda drenaj delikleri alr. Kaya yn sisteminin kuruluu olduka basit ve ucuzdur. Bu sistemde her bitkiye bir damlatc ve kapasitesi 2 litre/saat olan damla sulama sistemi kullanlr. Besinler 2 bal enjektr ve besin konsantresi tank kullanlarak verilir. Sistemin dzenlenmesinde en nemli faktr bloktaki pH ve ECnin llmesidir. rnekler mmkn olduunca sabah saatlerinde alnmaldr. Substrat nemli lde tamponlamaya sahip olsa da EC ve pH gn ierisinde deiiklik gsterebilir. Bunun iinde bloktaki tuzlarn konsantrasyonu dzenlenmelidir.

2.1.4. Kum Kltr

Kum kltr ile yaplan almalar 1960l yllarda Arizona niversitesinde balamtr. Kum kltr, saf su yerine temiz dere kumu kullanlarak ayn ekilde makro ve mikro elementlerin solsyon eklinde verilmesi ile yaplan yetitirme tekniidir. Saf kum kanal veya hendek kltrnde kullanlr. l blgelerinde serann tabannn polietilen bir rt ile kaplanmas uygun ve ucuz bir yntemdir. Bu ilemden sonra delikli borular yerletirilir ve zerine 30 cm yksekliinde kum ilave edilir eer kum, yzeysel uygulanlacaksa ortamdaki nem niform dalamayacandan bitki kkleri drenaj borularna doru geliir. Bitki yetitiriciliinde kullanlan blgeler dzeltilerek hafife eim verilmelidir. Bundan sonra besin zeltisini datan borular uygun ekilde yerletirilmelidir. Hidroponik sistemlerin uygulanaca blgelerde sulama suyunun uygun kalitede olmas olduka nemlidir. Suyun kalitesi iin tuzluluk, pH ve zararl elementlerin bulunup bulunmad kontrol edilmelidir. Bitkilerin gnde 8 kere suland yaz aylarnda sulama uygulamas hassaslk gsterir. Amacna uygun sulamada yetitiricilii yaplan alann tamamndan uygulanan suyun % 4-7sinin drene olaca dnlerek sulama yaplmaldr.

2.1.5. Perlit
Perlit volkanik kkenli alminyum silikattr. Fiziksel olarak stabil ve biyolojik olarak sterildir; bu yzden de mkemmel bir bitki yetitirme ortamdr. Hafif olmas iilikte kolaylk salar. Bitkiler tarafndan kolaylkla yararlanabilir su kapasitesi yksektir. Serbest drenaj zellii hava kapasitesinin iyi olmasn salar. Ntr pHa sahiptir. pH 5,0n altna dtnde alminyum, zehir etkisi gsterir. Perlit, fiziksel ve kimyasal zellikleri nedeniyle kklendirme ve topraksz yetitiricilikte tek bana yetitirme ortam olarak kullanlr. Ayn zamanda dier materyallerle de kartrlarak baar ile kullanlr.

21

Perlitin kullanld topraksz yetitiricilik sistemleri yatak sistemi, torba kltr, kanal rezervuar yntemi ve dikey yatay torba kltrdr. Kanal rezervuar yntemi: skoyada gelitirilen bir yntemdir. Yntemin esas, perlitin kuvvetli bir kapiler ekim gcne sahip olmasna dayanr. Yntemde perlit torbalar siyah-beyaz plastik rt zerine sra halinde dizilir. Torbalarn alt ksmnda besin zeltisi rezervuar oluturmak iin 3-4 cmlik yarklar alr. Daha sonra polietilen rt ile sarlan torbalar st taraftan zmbalanr. Besin zeltisi rezervuarnn seviyesi ile torbalar arasndaki farklla engel olmak gerekir. Ayrca kanal boyunca rezervuar seviyesinin de srekli sabit tutulmas lazmdr. Bunun iin de torbalar arasna 4cm x 4 cm x 45 cm boyutlarnda polisitiren takozlar yerletirilir.

Resim 2.3: Kanal rezervuar yntemi

Bu yntemde besin zeltisi kapilarite ile kk blgesine ykselir. Perlitin sahip olduu fiziksel zelikler nedeniyle torba profili boyunca rezervuarn serbest su seviyesinden itibaren ideal hava su dengesi salanr. Rezervuarda torbann profili boyunca perlitin nem ierii deiiminin fazla olmamas ve srekli korunabilmesi bu yntemin en avantajl tarafdr. Kanal rezervuar yntemi, sulama ynnden reticilere byk kolaylk salayan bir yntemdir. Sulama solar radyasyona bal olarak gnde 2 veya 3 kez rezervuar seviyesinin ykseltmek iin yaplr. Ar sulamalarn bitkiler iin zarar sistem iinde giderilmektedir. Kapal sistem olduu iin su ve gbre kullanmnda tasarruf salar. Topraksz yetitiricilik yntemleri iinde topraktan bu ynteme gei ok daha kolay ve ekonomiktir. Dier yntemlerde olduu gibi sulama ve gbreleme nitelerin kullanmna gerek yoktur.

22

Perlit torba kltr: 1m veya daha fazla uzunluktaki plastik perlit torbalar siyah-beyaz plastik rt serilen sera zemini zerine iki sra halinde dizilir. Torbalarn zerinde alan deliklere fideler dikilir. Damla sulama borular her bitkiye gelecek ekilde yerletirilir. Torbann alt ksmnda drenaj salamak iin 34 cm yukardan yatay delikler alr. Su kalitesinin iyi olduu ve damlatclarn alt artlarda drenaj suyu miktar minimum dzeyde tutulmaldr.

2.2. Kapal Sistemler

Bu sistemde kullanlan besin zeltisi yalnz bir kez kullanldktan sonra dolatrlmaz ve yenisi ile deitirilir. Kullanlan besin zeltisi yenilendikten sonra pH veya EC deitiinde yeni zelti ile deitirilir.

2.2.1. akl
Agregat olarak akln kapal sistemlerde kullanlmas uzun yllar ncesine dayanr. Bugn hala kullanlmasna ramen yerini byk oranda NFT sistemleri ve ak agregat sistemleri almtr. Dier kapal sistemlerde olduu gibi zehir etkili tuzlarn oluumu engellenmelidir. Sistem iinde topraktan kaynaklanan hastalklar ve nematodlar bulunmamaldr. Hastalk bir defa sisteme bularsa besin zeltisi ile tm bitkilere bular.

Resim 2.4: Kapal sistemlerde akl

Kapal sistemlerde alttan sulamal ve agregat olarak akln kullanld sistem Resim 2.1de gsterilmitir. Sistemin temel blmleri unlardr: Ar iri kum Besin zeltisinin topland toplama tank Pompa Pompann almasn kontrol eden zaman ayarlayc mekanizma

23

Bu sistemlerde besin zeltisi yataklar yetitirme ortamnn yzeyinde 2 cm yksekliinde gllendirilir. Daha sonra tekrar kullanlmas iin toplama tanknda biriktirilir. Bu sistemde yetitirme ortam olarak kum kullanld iin damla sulama sisteminin agregat yeterince slatm olmasna zen gsterilmelidir.

2.2.2. NFT veya Kaya Yn

NFT ve kaya ynnn birlikte kulland bu sistem Avrupada gelitirilmitir. Uygulama- da zerinde bitki bulunan kk kaya yn yastklar besin zeltisinin resirkle edildii kanallar ierisine konur. ki sistemin bir arada kullanld bu sistemde pompalarn arzalanmas durumunda bitkilerin gelimesinde olumsuzluklar grlebilir. Kaya yn hem ak hem de kapal sistemlerde kullanlabilir. Ak sistemde besin zeltisi toplanarak tekrar kullanlr. Kat ortam yetitiriciliinde en ok kullanlan sulama sistemi kapal sulamadr. Ak sistemde zeltinin besin ierii srekli deiir. Domates gibi hzl gelien bitkiler gn iinde ok fazla miktarda besin alabilir. Kapal sistemde retici besin verme skln artrabilir; bylece bitkiye ulaan zeltinin dengesinden emin olur. Kapal sulama sisteminin kullanlmasnn dier bir sebebi de hastalklarn yaylmasn engellemektir. Kat ortam sistemlerinin ounda ayn kk blgesinden yalnzca birka bitki yararlandndan hastalk bu birka bitkiye bular. Ak sulama sistemi kullanldnda bitkilerde hastalklar daha kolay yaylr. Kapal sulama sistemlerinde temel prensip kk blgesindeki besinlerin dzenlenerek salkl gelimelerinin salanmasdr. Bu sistemin tek dezavantaj sulama ile verilen gbrenin bir ksmnn atlmasdr. Genellikle uygulanan besin zeltisinin % 15-20si kaybedilmektedir.

24

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler
Dikey torba kltr ile retim yapmak Seeceiniz torbalarn d beyaz ii iin uygun torba temin ediniz. siyah olmal, UV katkl, kaln PE torbalar kullanlmaldr. Torbalarn iini bu ortamlarda kullanlan materyallerle doldurunuz. Torba kltrnde en ok kullanlan ortamlar %60 torf, %20 vermiklit Ortamn pHn kontrol ediniz. ve %20 perlitten oluur. Torba kltrnde yetitirilecek bitki Bu karmlarnn pH deeri 5,2-5,6 fideleri temin ediniz. arasnda olmaldr. Torbalar uygun bir yere asnz. Sulama sistemini kurunuz. Sulama sisteminde kullanacanz bidonlarn kullanl olmasna dikkat ediniz.

Sulama sistemi iin bir bidon temin Sulama sisteminin balantsn ediniz. salayacak plastik boru olarak serum borularn kullanabilirsiniz. Bidondaki suyun torbaya gemesini salayacak ince borular temin ediniz. Torbalarn altna uygun byklkte plastik kovalar yerletiriniz. Torbalarn altna fazla suyun toplanmas iinde uygun kaplar temin ediniz. Bitkinin ihtiyac olan gbreleri retmeninizden reniniz. Yetitireceiniz bitkinin zelliine gre gbreleri temin ediniz. Gbrenin oran suya gre ayarlanmaldr. Sulama suyuna gbreleri kartrp erimesini salaynz. Torbalara verilecek suyun miktarnn da Karm sulama sistemine veriniz. iyi ayarlanmas gerekir. Torbalarn zerine fidelerin dikilecei Torbann zerindeki delikleri iyi delikler anz. ayarlaynz. Fideleri dikiniz. Fidelerin dmemesi iin torbadaki delikleri uygun Marul fidesi tercih ediniz. Fideleri materyalle sklatrnz. deliklerden geirerek dikim ilemini yapnz. idelerin dmemesi iin deliklerin geni olan ksmn kapatmay unutmaynz.

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak faaliyete ilikin bilgilerinizi lnz.

LME SORULARI
1. Bu sisteminde gerekli olan veya .. ortam lokal olarak elde edilen materyallerden oluur. Ortam materyallerinin , ., su ve hava tutma kapasitesi iyi ve kolaylkla . edilen zellikleri olmaldr. Ak sistemde bitki kk sistemine pompalanr. Gbreler sulama suyuna bir cihazyla ya da .. ile byk bir tankla kartrlr. Kanallar .. cm derinlik, 30-120 cm ., % 1-1,5 eiminde ve sera boyuna gre deien uzunluktadr. Yetitirme ortamn yer yzeyinden ayrmak iin veya ... su geirmez materyal ile kaplanmaldr. Torba kltrnde en ok kullanlan ortamlar %60 ., %20 ve %20 oluur. 8. Yatay torba kltrnde 1-1,5 m uzunluunda, d ksm , i ksm . polietilen torbalar kullanlr. Kaya yn lifleri .. iermeleri nedeniyle doal olarak hidrofobiktir. Perlit fiziksel olarak . ve olarak sterildir.

2.

3. 4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ediniz. Hatal yantlarnz iin konuyu tekrar ediniz. Tamamen doru ise deerlendirme leine geiniz.

26

UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda yatay torba kltr uygulamas yapnz. Yapm olduunuz almay aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

DEERLENDRME LTLER
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Torba temin ettiniz mi? Torbalarn iini uygun materyalle doldurdunuz mu? Torbalar uygun aralklarla yetitirme ortamna yerletirdiniz mi? Torbalarn zerinde + eklinde delikler atnz m? Bitki fidesi temin ettiniz mi? Fideleri deliklerden ieri sokarak dikim yaptnz m? Damlama sulama sistemi hazrladnz m? Torbalarn altna drenaj iin delikler atnz m? Bakm ilemlerini yaptnz m? Bitkiniz byd m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saysn belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Hatal yantlar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm yantlar doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

27

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
Tekniine uygun olarak besin zeltilerini hazrlayabileceksiniz.

ARATIRMA
Bitkiye zel hazrlanan besin zeltileri var mdr, aratrnz. Gelime dnemlerine gre bitkiye verilen besin zeltileri nasldr, aratrnz.

3. SSTEMLERN BESLENME DURUMLARI

3.1. Besin zeltileri
Topraksz tarmda en fazla dikkat edilmesi gereken iki ana konu; besin zeltisinin hazrlanmas ve sulamann dzenlenmesidir. Besin zeltisinin hazrlanmas: Besin zeltisi hazrlnda yaplmas gereken ilk ilem sulama suyunun tahlil edilmesidir. Suyun EC(tuz) ve pH deeri ile sodyum, kalsiyum, magnezyum, slfat, bikarbonat ve bor ieriinin bilinmesi gerekir. Baz durumlarda suyun kalsiyum, magnezyum ierii yksek olabilir. Besin zeltisi hazrlanrken bu oranlara dikkat edilmeli, eksik kalan miktar karlayacak kadar gbre ilave edilmelidir.

yi bir bitki geliimi iin besin zeltisinin EC ve pH deerinin belirli snrlarda tutulmas gerekir. Bu deerler EC metre ve pH metre ad verilen aletlerle llr. EC deeri istenilen deerin zerinde ise su, altnda ise gbre ilave edilir. zeltinin ph deerini drmek iin nitrik asit veya fosforik asit kullanlr.

28

Fotoraf 3.1: EC metre

pH deeri 5,0-7,0 olan sular besin zeltisi hazrlamada rahatlkla kullanlabilir. Besin zeltilerinin EC deerleri ise yledir: EC deeri (0.5 mS/cm) Sodyum 35 mg/litre Klor 50 mg/litre Bikarbonat 250 mg/litre Bor 0.5 mg/litre

Tablo 3.1: Baz besin maddelerinin EC deeri

Besin zeltisinin hazrlanmas iki farkl ekilde olur: a. Gerekli gbreler ayr ayr eritildikten sonra dorudan bitkiye verilecek suya kartrlr. b. Fazla miktarda gbre eritilip tank dnda stok zelti hazrlanr. Daha sonra belli miktarda alnarak sulama suyuna kartrlr. Stok zelti hazrlanacak ise kalsiyumlu gbrenin fosfat ve slfatl gbrelerle kartrlmamasna dikkat edilmelidir; aksi halde kalsiyum, fosfat ve slfat ile kelti oluturarak sulama sisteminin tkanmasna neden olur. Bitkilerin beslenmesinde kullanlacak gbreler ok eitlidir. Besin zeltisi hazrlanmasnda kullanlan makro elementler unlardr:

29

Makro Elementler Nitrik asit (%100) Fosforik asit (%100) Kalsiyum nitrat Potasyum nitrat Amonyum slfat Amonyum nitrat Magnezyum nitrat Mono potasyum fosfat (MKP) Mono amonyum fosfat (MKP) Potasyum slfat Magnezyum slfat

% 22 N % 32 P % 16.9 Ca- % 11.9 N % 38 K - % 13 N % 21 N % 33 N % 9 Mg - % 11 N % 28 K - % 23 P % 27 P - % 12 N % 42 K - % 18 S % 10 Mg - % 13 S

Tablo 3.2: Makro elementler

Besin solsyonunda kullanlan makro elementlerin yaygn kaynaklar ise aada ki tablo da verilmitir. Makro Element Azot yonik Simgesi Formu Kimyasal Kayna N NO3- Amonyum nitrat Kalsiyum nitrat Nitrik asit Potasyum nitrat NH4+ Amonyum nitrat Amonyum fosfat (di) Amonyum slfat Fosfor P Amonyum fosfat (di) Potasyum fosfat (di) Fosforik asit Potasyum K K+ Potasyum klorr Potasyum nitrat Potasyum fosfat (di) Potasyum slfat Kalsiyum Ca Ca+2 Kalsiyum klorr NH4NO3 Ca(NO3)2 HNO3 KNO3 NH4NO3 Makro Element erii (%) N: 16 N: 15, CaO: 19 N: 20, 21 N: 13, K2O: 46 N: 33 N: 11, P2O5: 21 N: 21, S: 24 P2O5: 27, N:12 P2O5: 52, K2O: 34 P2O5: 18, K20:22 P2O5: 85 K20: 60 K20: 36, N: 13 K20: 30, P2O5: 23 K20: 22, P2O5: 18 K20: 50, S: 18 CaO: 36

Amonyum fosfat (mono) NH4H2PO4 (NH4)2SO4

(NH4)2HPO4 N: 18, P2O5: 46

PO4-3 Amonyum fosfat (mono) NH4H2PO4 Potasyum fosfat (mono) KH2PO4 K2HPO4 H3PO4 KCl KNO3 K2HPO4 K2SO4 CaCl2

(NH4)2HPO4 P2O5: 22, N:20

Potasyum fosfat (mono) KH2PO4

30

Kalsiyum nitrat Kalsiyum slfat Magnezyum Mg Kkrt S Mg+2 Magnezyum slfat SO4-2 Amonyum slfat Potasyum slfat Kalsiyum slfat Magnezyum slfat

Ca(NO3)2 CaSO4 (NH4)2SO4 K2SO4 CaSO4

CaO: 19, N: 15 CaO: 29, S: 23 N: 21, S: 24 K20: 50, S: 18 CaO: 29, S: 23

MgSO4.7H2O MgO: 16.5, S: 13

MgSO4.7H2O MgO: 16.5, S: 13

Tablo 3.3: Makro elementlerin yaygn kaynaklar

Makro besin elementlerinin besin eriyiindeki optimum ve snr konsantrasyonlar (mg/l) ise yledir: N 300 150-1000 P 80 50-100 K 250 100-400 Ca 400 300-500 Mg 75 50-100 S 400 200-1000

Tablo 3.4: Makro besin elementlerinin optimum ve snr konsantrasyonlar

Besin zeltisi hazrlanmasnda kullanlan makro ve mikro elementler unlardr; Mikro Elementler Mangan slfat inko slfat Boraks Bakr slfat Sodyum molibdat Demir EDTA Demir DTPA Demir EDDHA

% 32 Mn % 23 Zn % 11 B % 25 Cu % 40 Mo % 13 Fe % 6 Fe % 5 Fe
Tablo 3.5: Mikro elementler

Besin solsyonunda kullanlan mikro elementlerin yaygn kaynaklar ise aada ki tablo da verilmitir.

31

Mikro Element Simgesi yonik Formu Kimyasal Kayna Bor Klor Bakr Demir Mangan inko B Cl Cu Fe Mn Zn BO3-3 ClCu+2 Fe+2, Fe+3 Mn+2 MoO Zn+2 Borik asit Potasyum klorr Bakr slfat H3BO3 KCl CuSO4.5H2O

Mikro Element erii (%) B: 16 Cl: 40 Cu: 25 Fe: 6-12 Mn: 23 Mo: 8 Zn: 22

[CH2.N(CH2COO)2]2 Demir elat fe EDTA FeNa+ Mangan slfat Amonyum molibdat inko slfat MnSO4.H2O (NH4)6Mo7O23.4H2O ZnSO4.7H2O

Molibden Mo

Tablo 3.6: Makro elementlerin yaygn kaynaklar

Mikro besin elementlerinin besin eriyiindeki optimum ve snr konsantrasyonlar (mg/l) ise yledir: B 1.0 0.5-5.0 Cl 5.0 deiik Cu 0.5 0.1-0.5 Fe 5.0 2-10 Mn 2.0 0.5-5.0 Mo 0.0 0.001-0.002 Zn 0.5 0.5-1.0

Tablo 3.7: Makro besin elementlerinin optimum ve snr konsantrasyonlar

Bitkilerin su tketiminin artt dnemlerde gbrelerin gnlk kullanlacak miktarnn su tankna konulmas zaman ald iin stok zeltisi hazrlanmas daha uygun olur. Stok zelti gbrelerin daha kk kaplarda eritilerek hazrlanan gbre karmdr. Stok zelti yle hazrlanr: 100 litrelik bidonlar yarya kadar su ile doldurulur. Belirlenen gbreler birer birer konularak kartrlr. Gbrelerin eritme ilemi bitince bidonlar su ile 100 litreye tamamlanr.

32

Fotoraf 3.2: Stok zelti kaplar

Bitkilere verilecek sulama suyunun 1 tonuna, 5 litre A, 5 litre B stok zeltisinden konur. Sulamaya balamadan nce zeltinin pH deeri llr. Eer pH deeri 6 deilse bunu ayarlamak iin nitrik asit ilave edilir. Besin zeltisi scakl 20-30 0C arasnda olmaldr. 35 0C zerinde olmas istenmez. Bu nedenle yaz aylarnda besin zelti scaklna dikkat edilmelidir. Deponun ukurda olmas bu adan avantaj salar. Besin zeltisinin uygulanmas (sulanmas): Bitkilerin sulanmas toprakta yaplan yetitiricilie gre farkllk gsterir. Bitkilere sk sulama yaplaca iin verilecek su miktarnn da az olmas gerekir. Bitkilerin daha az suya ihtiya duyduklar sabah ve akamzeri sulama aralklar daha uzun olur. Ancak len scaklarnda sulamalar daha ksa sre ile yaplmaldr. Ortamda su birikimi olmamas iin verilen suyun yaklak % 20si geri dndrlmelidir. Ak sistemde bu gerekleir; ancak gbre ve su kaybna neden olur.

Fotoraf 3.3: Besin zelti nitesi

33

zellikle scak aylarda sulama saysnn ok olmas nedeniyle gece de 1-2 sulama yaplmas gerekir. Bu da srekli i gcn ortaya karr. Bu nedenle sulamann otomatik olarak yaplmas en doru yoldur. Piyasada bu amaca uygun basit zaman ayarlayclar bulunmaktadr.

Resim 3.1:Sera iinde sistemik ematik olarak yerletirilmesi

Anlatlan bu sulama ekillerine gre en uygun sulama ekli, damla sulama sistemidir. Topraksz tarmda kullanlacak damlama sulama borularnn bir deliinden bir saatte damlayan su miktar yaklak 13 litre olmaldr.

34

3.1.1. Kapal Sistemler

Kapal sistemlerde su bitkiye verildikten sonra tekrar bir tankta toplanr. Tuzluluk (EC) ve pH kontrolleri yapldktan sonra tekrar sisteme verilir; bu nedenle kapal sulama sistemlerinde besin zeltisinin topland tank sisteme ilave edilmitir. Tankn bykl yetitiricilik yaplacak alann byklne baldr. Genellikle 1 dekar alan iin 23 ton kapasiteli tank yeterli olmaktadr. Kapal sistemlerde dolatrlan besin zeltisi balangta 3 haftada bir, daha sonraki dnemlerde ise 2 haftada bir, verim dneminde ise haftada bir deitirilmesi nerilir. Besleyici film teknii (NFT) gibi kapal sistemlerde besin elementlerinin kullanm ekonomiktir; ancak besin zeltisinin ok yakndan ve srekli izlenmesi gerekir. Uygulanan mikro besin elementlerinin periyodik olarak 23 haftada bir analizlerinin yaplmas gerekir. Besin zeltisinde bulunan besin elementlerinin konsantrasyonu bitkiler tarafndan alnan besin elementlerine yakn olmaldr. Kapal sitemlerin uyguland ok saydaki kk iletmelerde besin zeltisinin kimyasal ieriinin izlenmesi yaplmaz. Bunun yerine yeni besin zeltisi ile balanr. Bir hafta sonra ise orijinal besin zeltisinin yarm formlasyonu ilave edilir. kinci hafta sonunda ise besin zeltisinin tamam yenilenir. Bu ekilde uygulamaya devam edilir.

Resim 3.2: Kapal sistemin ematik olarak gsterilmesi

35

3.1.2. Ak Sistemler
Ak sistem toprakl yetitiricilikteki sulamalarla ayn olduu iin uygulamas kolaydr. Yalnz topraksz yetitiricilikte sulama gbreli su eklinde yaplr. Bunun dezavantaj ise dikkat edilmedii zaman fazla besin zeltisi toprak ve yeralt sular iin kirlilik oluturur. Bununla birlikte ak sistem eklindeki sulamalardan sonra fazla su bir yerde toplanp yeniden kullanld takdirde bu kirlilik engellenmi olur.

Fotoraf 3.4: Ak sistemde yetitirilen domatesler

Ak sistemlerde besin zeltisinin izlenmesine gerek grlmez. Sulama suyunun ar tuzlu olduu, scak ve yksek k intensitesi alan blgelerde tuz ieriinin mutlaka izlenmesi gerekir. Ortamda tuz birikimi olmamas iin kk ortamnda yeterli drenaj salayacak kadar su bitkilere verilmelidir. Drenaj suyu dzenli olarak toplanmal ve tuz ieriinin belirlenmesi iin analiz yaplmaldr. Drenaj suyunun tuzluluu 3000 ppm veya zerinde ise yetitirme ortam hi tuz iermeyen su ile sulanmaldr. Gbre enjeksiyon niteleri: Otomatik kontroll ak sistemlerde kullanlan gbre enjektrleri belirli miktardaki gbreyi sulama suyuna kartrr. Bu tip kullanmlarda zelti yksek konsantrasyonda iki farkl tankta hazrlanr. Tanklardan biri kalsiyum nitrat ve demir, ikincisi ise znm dier kimyasallar ierir. Enjeksiyon nitesinin oran ayar besin zeltisinden gerekli olan miktar belirler. rnein enjeksiyon nitesi sistemden geen 200 litre suya 1:1 stok zeltisi kartryor ise stok zeltisi 200 defa konsantre olmaldr.

36

Toplam znm besin elementleri ierii ile enjeksiyon nitesi besin zeltisinin sulama suyuna belirlenen oranda karp karmad kontrol edilmelidir. ki enjeksiyon nitesinin kullanld sistemlerde tuzluluk enjektrlerden birinin dk dierinin yksek oranda enjeksiyon yapmas nedeniyle her zaman gerek durumu gstermeyebilir.

Fotoraf 3.5: Gbre enjeksiyon niteleri

Besin zeltisinin uygulan aada ematik olarak verilmitir.

Resim 3.3: Besin zeltisinin uygulan

37

3.2. Beslenme Bozukluklar

Hidroponik sistemde nemli besinlerin hepsi besin zeltisi yoluyla bitkiye verilir. Eer zelti iersinde herhangi bir besin maddesi az veya fazla olursa bitkiler beslenme bozukluu belirtileri gsterir. Ayrca zeltinin pH ve ECsi de nerilen snrlarn dnda ise de bu belirtiler grlr. Bu belirtiler bitkinin bykl, byme hz, yaprak ekli ve kalnl, gvde rengi, boum aras uzakl ve kk sisteminin yapsndaki deiimleri ierir. Bu dsal belirtiler rn ve eide gre deiiklik gsterir. Tablo 3.1ve tablo 3.2de besin elementine gre eksiklik ve fazlalk belirtileri verilmitir. Besin Elementi Eksiklik Belirtisi Arlk/toksite Belirtileri

Byme snrlanmaktadr. Bitkilerin Bitkiler genellikle bol yaprakl ve zellikle yal yapraklar klorofil koyu yeil renklidir; ancak kk Azot olmad iin sardr. sistemi zayftr. ieklenme ve tohum oluumu gecikir. Bitkiler bodur ve ounlukla koyu nemli bir belirtisi ye il renklidir. Eksiklik belirtileri gzlenmemi tir. Baz durumlarda Fosfor nce olgun yapraklarda meydana ar fosfor varlnda inko ve gelir. ounlukla bitki olgunlamas bakr eksiklii meydana gelir. gecikir. Belirtiler nce yal yapraklarda Genellikle bitkiler tarafndan ar grlr. Monokotiledonlarn miktarda alnmaz. Ar potasyum, Potasyum ounda ncelikle yapraklarn ular magnezyum eksiklii ile mangan, ve kenarlar lr. inko ve demir eksikliine neden olabilir. Pek rastlanmaz. Genellikle Byme ve yaprak byklnde Slfr yapraklarn sararmas eklindedir. azalma meydana gelir. Yapraktaki ncelikle daha gen yapraklarda belirtileri ounlukla yoktur. grlr. Yal yapraklar zerinde ncelikle Grlebilir belirtileri zerinde ok Magnezyum kloroz oluur. Kloroz yaprak az bilgi edinilmitir. kenarlarnda veya ularnda balar, ieriye doru ilerler. Tomurcuk gelimesi engellenir, Srekli grlr bir belirtisi yoktur. ounlukla kk ular lr. Gen Genellikle ar karbonat ile Kalsiyum yapraklar yal yapraklardan nce ilikilidir. etkilenir. ekilleri bozularak kk kalrlar.
Tablo 3.1: Bitkilerde makro element eksikliinde grlen belirtiler

38

Besin Elementi

Eksiklik Belirtisi

Arlk/toksite Belirtileri

Demir

Klor

Mangan

Bor

inko

Bakr

Molibden

Daha gen yapraklarda magnezyum Doal artlarda belli deildir. eksikliinin belirtilerini gsterir. Sprey uygulamasndan sonra nekrotik lekeler eklinde grlr. Solmu yapraklar klorotik ve Yaprak kenarlar veya ular yanar. nekrotik hal alr. Kkler rozet Bronzlama, sararma, yaprak eklinde ve u ksmlar kalndr. dkm bazen de kloroz grlr. Yaprak bykl azalrken byme hz de der. Trlere bal olarak balang Bazen kloroz ve dzensiz klorofil belirtileri gen ve yal yapraklarda dalm grlr. Bymede kloroz eklindedir. yavalama olurken daha sonra yaralar ve yaprak dkm meydana gelir. Belirtiler trlere gre deiir. Gvde Yaprak ularnn sararmasn ve apikal kk meristemi ounlukla yaprak ularnda veya kenarlarnda lr. Kk ular ier ve rengi balayan nekrozlar izler. Bunlar bozulur. Yapraklarda kalnlama, daha sonra orta damara kadar kvrlma, solma ve klorotik lekeler ilerler. grlr. Boum aras uzunluunda ve yaprak Ar inko bitkilerde demir byklnde azalma grlr. klorozu meydana getirir. Yaprak kenarlar genellikle kvrlarak buruur. Eksiklii doal olarak nadir grlr. Byme azalr ve ardndan demir Gen yapraklar ounlukla koyu klorozu belirtileri grlr. yeildir. Bklm veya eklileri Rozetleme, az dallanma ve bozulmutur. kkklerin anormal kararmas ile meydana gelir. ounlukla ilk olarak yal Nadiren gzlenir. yapraklar veya orta gvde zerinde kloroz oluur. Daha sonra gen yapraklara kadar ilerler.
Tablo 3.2: Bitkilerde mikro element eksikliinde grlen belirtiler

3.3. Deiik Hidroponik Sistemlerin Karlatrlmas

Her hidroponik sistem kendine gre avantajlara sahiptir. Her hidroponik sistemden maksimum dzeyde faydalanabilmek iin birbirlerinden farkl ekilde altrlmaldr. Bununla birlikte en uygun yntemin belirlenmesinde u zelliklere dikkat edilmelidir:

39


Yntem

lk yatrm masraflar Kullanlacak materyalin temini Analitik yntemlere yatknlk reticilerin bilgi dzeyi Kullanlacak suyun kalitesi ve gbreleme zellikleri Yetitirilecek bitki tr Sera zemininin eimi Drenaj Mevcut sulama olanaklar Dier faktrler
Tesis Edebilme Durumu Suyun Kalitesi Sulama ve Gbreleme rnekle me Kk hastalklar nn yaylma riski Drenajn etkili olduu durumlarda tehlike yoktur. Vardr. Tekrar Kullan m Artk Olarak Deerlendiri lmesi Pahal olabilir.

Kaya yn

NFT

Sera zemini eimi % 1den az olmaldr. yi drenaj gereklidir. lk yl pahaldr. Sera zemini dz olmaldr.

Seici zellik gsterme z.

Her sulamada verilenin % 15den fazlas drene edilmelidir.

Basittir.

Evet

Perlit (Kanal rezervuar )

Yksek olmaldr . Yksek olmaldr .

Gbre ve su kullanm ekonomiktir. Drenaj minimum seviyede tutulmaldr.

Evet

Evet

Art yoktur. Artk materyal deiik kullanclar tarafndan talep edilebilir. Artk materyal deiik kullanclar tarafndan talep edilebilir.

Basittir.

Sadece ayn sra boyunca vardr.

Evet

Perlit (Torba kltr)

Kaya yn gibidir.

Sulama az ve sk yaplmaldr.

Basittir.

Drenajn etkili olduu durumlarda tehlike yoktur.

Evet

Tablo 3.3: Hidroponik sistemlerin karlatrlmas

Yaplan bir almada 5 yl sre ile NFT ve kaya ynnde yaplan yetitiriciliin tesis masraflar ve maliyet ynnden incelemesi yaplmtr. Buna gre NFTnin ilk yatrm masraflar kaya ynnden daha fazladr. Ancak 5 yl sre ile iletme masraflarnn daha az olmas nedeniyle NFT yetitiriciliinin kaya ynnden daha ekonomik olduu belirlenmitir. Hidroponik sistemlerin seiminde nemli konulardan biri de yetitirme ortamnda kullanlacak materyalin uygun fiyat ve kalitede olmasdr.

40

NFTye gre daha basit olan kaya yn ve perlit kltr uygulamada salad kolaylklar nedeniyle NFTden daha stn sistemlerdir; ancak hidroponik sistemler ne kadar basit olursa olsun farkl uygulamalar gerektirdiinden reticilerin eitimine ayr bir nem verilmesi gerekir. Topraksz yetitiricilik sistemlerinde suyun kalitesi de nemlidir. NFT ve perlit sistemlerdeki yetitiricilikte yksek kalite de su kayna gereklidir. Ancak kaya yn ve perlit sistemleri dk kaliteli sulama suyuna tolerans gsterir. NFT ynteminde sera zeminin eimi %1, kaya yn ve perlit sistemlerinin eimi ise % 1den az olmas gerekir. Bu eimin fazla olmamas sera zeminin dzenlenmesi iin gerekli olan maliyeti ortadan kaldrr. Resirkle olmayan kaya yn ve perlit sisteminde torbalarda drene olacak ar besin zeltisini uzaklatrmaya olanak salayacak ekilde drenaj sistemi kurulmaldr. Toprakta yaplan yetitiricilikte damla sulama kullanlyorsa kaya yn veya perlit yntemlerinin kullanmna geilmesi daha ekonomik olur. Uygun seiminde dikkat edilmesi gereken dier nemli bir konuda yetitiricinin teknik bilgi dzeyidir. Hangi sistem zerinde bilgi ve tecrbe birikimi varsa o sistemin seilmesinde yarar vardr.

41

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Bitki besin zeltisi hazrlaynz (Stok zelti). zelti hazrlamak iin 100 litrelik bidonlar temin ediniz.

neriler
Setiiniz bitkinin gbre isteklerini iyi belirleyiniz. Bidonlarn temiz ve steril olmasna dikkat ediniz.

Bitki isteine gre gbreleri seiniz. Bitkiler iin gerekli olan gbreleri temin ediniz. Fazla gbreden kannz. Birbiri ile etkileen (kelti Etkileen gbreleri ayr veren)gbreleri ayr kaplara koyunuz. koymay unutmaynz. Bidonlara yarya kadar su doldurunuz. Gbreleri birer koyunuz. birer suyun Dikkatli olunuz. kaplara

iine Bidonlar fazla su ile doldurmaynz. Gbreleri koyarken etrafa dkmemeye dikkat ediniz.

Gbreler znene kadar kartrnz.

Gbreler tamamen znnce Srekli ve dikkatli olarak gbreleri bidonlarn iindeki suyu 100 litreye kartrnz. tamamlaynz. Gbrelerin kesinlikle zndnden Sulama suyuna iki bidondan aldnz emin olunuz. gbreli suyu katarak sulama ilemi yapnz. Gbreler znmeden su ilavesi yapmaynz. Bidonu doldururken dikkat ediniz. tamamasna

Sulama ilemini yerinde ve zamannda yapnz.

42

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada verilen deerlendirme sorularn cevaplandrarak faaliyete ilikin bilgilerinizi lnz.

LME SORULARI
1. Besin zeltisi hazrlnda yaplmas gereken ilk ilem ... tahlil edilmesidir. 2. yi bir bitki geliimi iin besin zeltisinin tutulmas gerekir. 3. . ve . deerinin

EC deeri istenilen deerin zerinde ise , altnda ise ilave edilir. .. ve

4. Stok zelti hazrlanacak ise kalsiyumlu gbrenin .... gbrelerle kartrlmamasna dikkat edilmelidir. 5. Gbrelerin daha kk kaplarda eritilerek hazrlanan .denir. 6. Besin zeltisi scakl . 0C arasnda olmaldr.

gbre

karmna

7. Bitkilere yaplaca iin verilecek su miktarnn da ... olmas gerekir. 8. Ak sistemlerde .. izlenmesine gerek grlmez.

9. Drenaj suyunun tuzluluu .. veya zerinde ise yetitirme ortam hi ..................... su ile sulanmaldr. 10. NFTnin ilk . kaya ynnden daha fazladr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz kontrol ediniz. Hatal yantlarnz iin konuyu tekrar ediniz. Tamamen doru ise deerlendirme leine geiniz.

43

UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde kazandnz bilgi ve beceriler dorultusunda stok zelti hazrlama uygulamas yapnz. Yapm olduunuz almay aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. zelti hazrlamak iin 10 litrelik bidonlar temin ettiniz mi? 2. Bitkiler iin gerekli olan gbreleri tespit ettiniz mi? 3. Gbreleri temin ettiniz mi? 4. Birbirleri ile etkileen gbreleri ayr kaplara koydunuz mu? 5. Bidonlar yarya kadar su ile doldurdunuz mu? 6. Gbreleri suyun iine koydunuz mu? 7. znene kadar gbreleri kartrdnz m? 8. Gbrelerin tamamen zndne karar verdiniz mi? 9. Bidonlar 10 litreye tamamladnz m? 10. zeltiyi sulamaya hazr hale getirdiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saysn belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Hatal yantlar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm yantlar doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

44

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Deerlendirme sorularn cevaplayarak modle ilikin bilgilerinizi lnz. 1. Btn NFT sistemlerinin ortak olarak korunmasdr. zellii kanallarda bulunan zeltinin

2. NFT sistemlerinde tek sral bitki dikiminde cm, ift sral bitki dikimimde ise cm veya daha geni kanallar kullanlmaktadr. 3. Zig zag eklindeki sistemde ayn alanda .. yetitirilir.

4. Aeroponik, daha ok , .. gibi ksa boylu ve sebzeler iin uygundur. 5. Yataklar, sera topranda derince alm oyuklarn ile oluturulur. 6. Torba kltrnde bitkiler herhangi bir . torbalara yerletirilir. 7. 8. Kaya yn ., eriin liflere dntrlmesi ile retilir. Suyun ve .. deerinin bilinmesi gerekir.

9. zeltinin pH deerini drmek iin .. veya .. kullanlr. 10. Kapal sistemlerde . bitkiye verildikten sonra tekrar . toplanr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Hatal yantlar iin bilgi konularn tekrar ediniz. Tm yantlarnz doru ise bir sonraki modle geiniz. Modl tamamladnz. retmeninizle iletiime geiniz.

45

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Besin zeltisi Bir kez verilir Besleyici film teknii Kapiler hasr Devrilmemesi, destek Modifiye NFT Sabit kanallar I engelleyici etkisini 2-3, plastik borulardan Kpk panellere, havada asl

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kat, sert ortam Esnek, gevrek, drene Besin zeltisi Enjeksiyon, sulama suyu 15-20, genilik Yatak, kanallar Torf, perlit, vermiklit Beyaz, siyah UV katkl Mineral ya Stabil, biyolojik

46

RENME FAALYET-3 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Sulama suyunun EC, pH, belirli snrlarda Su, gbre Fosfat, slfatl Stok zeltisi 20-30 Sk sulama, az Besin zeltisinin 3000 ppm, tuz iermeyen Yatrm masraflar

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Derinliin az 15-20, 30-38 Daha fazla bitki Marul, spanak, yaprakl Plastiklerle kaplanmas Agregat ile doldurulmu Bazaltik kayalarn eritilmesi EC, pH Nitrik asit, fosforik asit Su, bir tankta

47

KAYNAKA KAYNAKA
BAAR Prof. Dr. H. Bitki Yetitirme Ortamlar ve Hidroponik Ders Notlar, Uluda nv. Ziraat Fakltesi Toprak Blm, Bursa, 2006. Kocaeli niversitesi Arslanbey Meslek Yksek Okulu Ders Notlar. KASIM Yrd. Do. Dr. R. Yrd. Do. Dr. M.U. KASIM, Topraksz Yetitiricilik, Kocaeli niversitesi Yaynlar, Yayn No:130, Kocaeli, 2004. YAYEP Sebzecilik 2, Ankara, 2004. www.alata.gov.tr www.ciftci.ksu.edu.tr www.aib.gov.tr w.w.w.gazi.edu.tr www.alternatiftarim.com www.tartes.com.tr www.ksu.edu.tr

www.drt.com.tr

48