Bu kitap, Fabrika Organizasyonu, retim Sistemi Yaplandrma ve Performans

lmeye Ynelik Simlasyon Yazlm Gelitirilmesi (Faborg-Sim) balkl 104M377

nolu ararma projesi kapsamnda 26 Mays 2008 tarihinde dzenlenen
Fabrika/retim Organizasyonlarnn Yeniden Yaplandrlmas ve Verimliliin
Arttrlmas Yoluyla Byme temal I.Endstri Mhendislii altaynda sunulan
bildilere ait makaleleri kapsamaktadr.

Dzenleme ve Tasarm:
Ar. Gr. Erdal AYDEMR
Sleyman Demirel niversitesi
Mhendislik Mimarlk Fakltesi
Endstri Mhendislii Blm, Isparta.

Copyright 2009, NODEL YAYIN DAITIM

Bu kitabn btn haklar Nobel Yayn Datm Ltd. tine aittir.
Yaynevinin izni olmakszn kitabn tmnn veya bir ksmnn elektronik, mekanik ya
da fotokopi yoluyla basm, yaym, oaltlmas ve datm yaplamaz.

NSZ VE TEEKKR
Gnmzde insann yaam biimini ve kalitesini teknolojik gelimelerin
ortaya kard rnler ve hizmetler ekillendirmektedir. Teknolojik
rnlerin retimi, tketimi ve endstriyel faaliyetlere baml olarak
yaplan dzenlemeler, ekonominin motoru olmakla beraber, dier yandan
insanolunun yaam biimini belirleyici rol stlenmektedir. Endstriyel
rnlerin tketicisi/ kullancs olarak bizler, yksek kaliteli ve gvenilir
rnleri dk fiyatlara satn alabilmeyi beklemekteyiz.
Teknolojik rnler, sistematik gelitirme ve ekonomik fiyatlarla retimi
sayesinde ortaya karlabilir, retilebilir ve satlabilir hale dntrlr.
Organizasyon ve teknolojik gelimelerin ortak etkisi, geen yzyln
balarnda endstriyel anlamda kitlesel retimin balamasna neden
olmutur. Fabrikalarnn ynetimi ve organizasyon yaplarn, F. W.
Taylorun 19. yzylda ortaya koyduu ilkeler geerliliini korumaktadr.
Bilimsel ynetim ve
yntemlerin uygulanmas ile retimin
gerekletirilmesi ve retim kaynaklarnn verimli kullanlmas sayesinde
devlet ekonomisinin gelimesi ve bymesi mmkndr.
Avrupadaki yksek iilik cretlerine karlk inde dk iilik ve
enerji maliyetleri birok sektrn Bat Avrupadan ine ve Dou Avrupa
lkelerine kaymasna neden olmutur. Bunun sonucunda artan isizlik ve
sosyal sorunlar ile birlikte, Amerikada geri denemeyen ev kredileri
dnya ekonomisini kresel lekte krize sokmutur. lkemizde 2002den
beri devam eden ekonomik byme 2008in son eyreinde
duraanlamaya balam ve son aylarda ise kendisini gerilemeye
brakm, yatrmlar durma noktasna gelmitir. Zaten ithalata dayal
ihracat, bir anlamda katma deer retemeyen, daha ok igc
pazarlamaya dayal ihracatta, indeki retimin artmasyla rekabet
edemez duruma gelmektedir. Tm bu artlar altnda, nasl daha ucuz,
daha kaliteli, daha fonksiyonel rn gelitirilebilir, retilebilir sorularyla
yzlememiz gerekmektedir.
retim kaynaklarnn verimli kullanlmas ve tketilmesi iin fabrika/
retim organizasyon yaplarnn ve i ak proseslerinin iyiletirilmesinde
ve tedarik zincirleri dzenlenmesinde ynetim veya karar verme
enstrman olarak simlasyon aratrmalar ve sonular, iletmelerin
verimliliinin arttrlmasnda nemli rol oynayabilir. Mterinin istedii
maliyet ve kalitedeki rnler ancak teknik ve organizasyon bilgisi ile
gerekletirilebilecei, bunun sonucunda irketlerin bymesinin ve
dolaysyla ekonomik bymenin salanabilecei bilinen bir gerektir.
letmelerin baars iin verimlilik anahtar kelimedir. Verimlilik ynetimi
birok stratejileri ve enstrmanlar kapsar. Bu stratejiler ve enstrmanlar
i

eitli biimlerde iletmelerin verimliliini etkiler. Verimliliin artna ksa

ve uzun vadede nasl ulalabilir ve iletmelerin rekabet edebilirlii nasl
gven altna alnabilir? Verimlilik ynetiminde hangi enstrmanlar ve
metotlar pratik olarak iletmelerde uygulanabilir? Kobi lerin verimlilik ile
ilgili sorunlar ve zm yollar hakknda neler yaplabilir? Bu ve benzer
sorularn cevaplar Fabrika/retim Organizasyonlarnda Yeniden
Yaplanma- Verimliliin Arttrlmas Yoluyla Byme konulu 1.Endstri
Mhendislii altaynda tartlarak katlmclarnn dikkatine
sunulmutur. Farkl bak alarndan daha verimli retim iin yntem ve
teknolojik gelimeler ve eitli almalar rnek olarak bu kitapta yer
almaktadr. Bu balamda fabrika/ retim organizasyon yaplar ve
verimlilik ilikileri, retim sistemlerinde simlasyon uygulamalar ve
simlasyon destekli performans lme, retim maliyet hesaplama
yntemleri, retim yntemleri, deer ak haritalandrma ve israflarn yok
edilmesi, hcre imalat sistemleri, verimlilik ve optimizasyon yntemleri
konularn kapsayan almalar yer almkatadr.
Endstri Mhendislii Blm tarafndan gerekletirilen 1.Endstri
Mhendislii altayna katkda bulunan Sleyman Demirel niversitesi
Rektr Sayn Prof. Dr. Metin Ltfi Baydara, Rektr Yardmcs Sayn
Prof. Dr. Vecihi Krdemire, Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dekan Sayn
Prof. Dr. Nilay Keskine, Isparta Sanayi ve Ticaret Odas Bakan Sayn
Hasan Hseyin Kakoa ve ayrca kitabn basmn destekleyen
TBTAK- BDEBe, altaya katlmak suretiyle destek veren ve kitabn
olumasn salayan tm yazarlara ayr ayr teekkr ederim.

Isparta, ubat 2009

Yrd. Do. Dr. Halil brahim KORUCA

ii

NDEKLER
NSZ VE TEEKKR ............................................................................................... i
NDEKLER ............................................................................................................. iii
Halil brahim KORUCA
RETM LETMELERNDE ORGANIZASYON YAPILANDIRMA, VERMLLK
LKS VE PARAMETRELER ................................................................................. 1
1. GR ...................................................................................................................... 1
1.1. Trkiyede Ekonomik Byme ve Geliim ............................................................ 1
1.2. letmelerde Verimlilik ve Byme likisi ............................................................ 2
1.3. Verimlilii Etkileyen Faktrler ve Etkileimi .......................................................... 3
2. RETM ORGANZASYON YAPILARININ DEM VE GELM ..................... 3
2.1. retim Organizasyon Yaplandrmay Etkileyen Faktrler ve Verimlilik likisi ..... 4
2.2. Organizasyon Deiiklikleri .................................................................................. 8
2.3. malat ve Montaj Organizasyon Yaplar ............................................................ 10
2.4. retim Ynetimi Amalar ve Verimlilik likisi ................................................... 13
3.RETM ORGANZASYONLARINDA PERFORMANS LME VE
DEERLENDRME .................................................................................................. 18
3.1. retim Organizasyon Yaplarnda Performans le ve Deerlendirme ............. 20
4. KAYNAKLAR ........................................................................................................ 22
Servet HASGL
RETM LETMELERNDE SMLASYON YNTEMNN VERMLLE ETKS VE
UYGULAMALI RNEKLER ...................................................................................... 26
1.GR ..................................................................................................................... 26
2.RETM LETMELERNDE SMLASYON......................................................... 27
Simlasyonun Tanm ve Kullanm .................................................................... 27
retim Sistemlerinin Bileenleri ve Simlasyonu ................................................ 29
Malzeme Aktarma Sistemlerinde Simlasyon ..................................................... 30
3.SMLASYON UYGULAMA RNEKLER ............................................................ 32
Buzdolab letmesinde Vakum syasyonu Simlasyonu .................................... 32
Kopresr retiminde Montaj Hatt Simlasyonu ................................................. 35
Sreleri Ynetimi ve Simlasyonu................................................................. 37
4.SONU.................................................................................................................. 40
5.KAYNAKLAR ......................................................................................................... 41
Halil brahim KORUCA
FABRKA
ORGANZASYONU,
RETM
SSTEM
YAPILANDIRMA
VE
PERFORMANS LMEYE YNELK SMLASYON YAZILIMI GELTRLMES
(FABORG-SIM) ........................................................................................................ 42
1.GR ..................................................................................................................... 42
2.SMLASYON YNTEMNN RETM SSTEMLERNE UYGULANMASI ........... 45
3.FABORG-SM YAZILIMI ........................................................................................ 49
3.1. Faborg-Sim Modelleme Modl ......................................................................... 50
3.2. Faborg-Sim Simlatr Modl ........................................................................... 55
3.3. Faborg-Sim Deerlendirme Modl ................................................................... 56
4.SONU.................................................................................................................. 58
5.SONRAK ARATIRMA......................................................................................... 58

iii

6.TEEKKR ........................................................................................................... 58
7.KAYNAKLAR ......................................................................................................... 59
Durmu ACAR
DREKT VE ENDREKT RETM ALANLARINDA MALYETLERN DRLMES
YOLUYLA VERMLLN ARTTIRILMASI:UYGULAMALI RNEK ......................... 62
1.GR ..................................................................................................................... 62
2.MALYET BLGS VE YNETM .......................................................................... 63
3.DREKT VE ENDREKT RETM ALANLARINDA OLUAN MALYET UNSURLARI
VE SINIFLANDIRILMASI .......................................................................................... 65
3.1. Gider Yerleri ...................................................................................................... 65
3.2. Mamul retiminde ortaya kan maliyet unsurlar .............................................. 66
3.3. Gider eitleri .................................................................................................... 67
3.4. Direkt ve Endirekt retim Alanlarnda Oluan Maliyetler ve Mamulle likisi ..... 69
4.DREKT VE ENDREKT RETM ALANLARINDA MALYET DRME
YNTEMLER .......................................................................................................... 69
5. MALYET GDERLERNN DRLMES ....................................................... 72
5.1. DMM Giderlerinin Drlmesi ......................................................................... 72
5.2. ilik Maliyetlerinin Drlmesi ....................................................................... 73
5.3. Genel retim Giderlerinin Drlmesi ............................................................. 74
6.SONU.................................................................................................................. 76
7.KAYNAKLAR ......................................................................................................... 76
Osman KULAK, Olcay POLAT, Yusuf AHN
BR RETM SSTEMNN SMLASYON VE DEER AKII HARTALANDIRMA
YNTEMLER LE ANALZ ..................................................................................... 78
1.GR ..................................................................................................................... 78
2.YNTEM ............................................................................................................... 79
2.1.Deer Ak Haritalandrma ................................................................................ 79
2.2 Mevcut Durum Haritas ....................................................................................... 80
2.3 Gelecek Durum Haritas ..................................................................................... 82
3.SMLASYON ALIMASI ................................................................................... 83
3.1 Simlasyon verilerinin oluturulmas .................................................................. 85
3.2 Modelin kts..................................................................................................... 85
3.3 Mevcut Durum Haritas ile Simlasyon Sonularnn Karlatrlmas ............... 86
4.SONU.................................................................................................................. 87
5. KAYNAKLAR ........................................................................................................ 87
M. Blent DURMUOLU
GEREK ORTAMDA HCRESEL RETM UYGULAMALARI ............................... 90
1. GR .................................................................................................................... 90
2. HCRE YAPISI .................................................................................................... 90
3. ENDSTRYEL UYGULAMALAR ........................................................................ 91
3.1.Bir Kesici Takm Endstrisinde Uygulama .......................................................... 91
3.2.Bir Cam Kalb retim Sisteminde GT Hcrelerinin Tasarm ve Uygulanmas ... 93
3.3.Ofis Hcrelerinin Planlanmas ve Uygulanmas ................................................ 104
4. KAYNAKLAR ...................................................................................................... 108

iv

Gltekin ZDEMR
LETMELERDE VERMLLK ARTTIRMADA OPTMZASYON YNTEMLERNN
UYGULANMASI ..................................................................................................... 110
1. GR .................................................................................................................. 110
2. VERMLLK NEDR? ......................................................................................... 111
3. OPTMZASYON VE ZELLKLER ................................................................... 112
4. VERMLLK VE OPTMZASYON ARASINDAK LK ..................................... 115
5. SONU............................................................................................................... 116
6. KAYNAKLAR ...................................................................................................... 116
Adem GLE, mer ZTRKOLU
MALAT STRATEJLER, REKABET NCELKLER VE LEM PLANLAMA
ARASINDAK BAINTI VE PERFORMANS ZERNE ETKLER ......................... 118
1. GR .................................................................................................................. 119
2. LTERATR TARAMASI .................................................................................... 119
3. STRATEJK MALAT: KAVRAMSAL MODEL ..................................................... 122
3.1. malat Stratejileri .............................................................................................. 122
3.1.1. Sipari Kazanma .......................................................................................... 123
3.1.2. Sipari Niteliklendirme .................................................................................. 124
3.2.malat Yeteneini Oluturan Oyuncular ............................................................ 124
3.3.Rekabet ncelikleri .......................................................................................... 125
3.3.1 Maliyet .......................................................................................................... 125
3.3.2. Esneklik ........................................................................................................ 125
3.3.3 Kalite............................................................................................................. 126
3.3.4. Hz/Zaman .................................................................................................... 126
3.4. lm Gstergeleri .......................................................................................... 128
3.5. lem Planlama Ynetim Gayretleri............................................................... 128
3.5.1. Kapasite Kararlar ......................................................................................... 129
3.5.2. Tesis Kararlar .............................................................................................. 129
3.5.3. Sre ve Teknoloji Kararlar ......................................................................... 130
3.5.4. malat Altyap Kararlar ................................................................................. 132
3.5.5. nsan Kaynaklar Kararlar ............................................................................ 132
3.5.6. Yeni rn Sunma ......................................................................................... 133
3.5.7. Tedarik Zinciri Ynetimi ................................................................................ 133
3.5.8. Mteri likileri Ynetimi .............................................................................. 133
4.TARTIMA VE SONULAR ................................................................................ 136
5.TEEKKR ......................................................................................................... 137
6. KAYNAKLAR ...................................................................................................... 137
Remzi VAROL
METAL MALAT SANAYSNDE MODERN YNTEMLER ve MEKANK YZEY
LEMLER UYGULAMASI .................................................................................... 140
1.GR ................................................................................................................... 141
2.MODERN MALAT SSTEMLERNN GELTRLMESNDE POTANSYEL
ALANLAR ............................................................................................................... 143
3.YZEY LEMLER ............................................................................................. 145
3.1. Bilyal Dvme ................................................................................................... 145
3.1.1. Bilyal Dvme lem Byklkleri .................................................................. 147
3.1.2. Bilyal Dvme leminin Kullanm Alanlar ..................................................... 151
3.1.3. Bilyal dvme ile ekillendirme ...................................................................... 152

3.2. Lazerle Dvme ................................................................................................ 152

3.2.1. Laserle Dvmenin Uygulama Alanlar........................................................... 154
4.BLYALI DVME LE LAZERLE DVMENN KARILATIRILMASI .................. 156
5.SONU................................................................................................................ 158
6.KAYNAKLAR ....................................................................................................... 158
Erdal AYDEMR
BR MALAT ATLYESNDE SMLASYON DESTEKL ORGANZASYON
YAPILANDIRMA: UYGULAMALI RNEK .............................................................. 162
1.GR ................................................................................................................... 162
2.SSTEM ANALZ VE ETD ......................................................................... 163
3.BALANGI DURUMU SMLASYONU ............................................................ 166
4.ALTERNATF YAPI SMLASYONLARI ............................................................. 170
4.1. Alternatif-I Simlasyonu ................................................................................... 170
4.2. Alternatif- II Simlasyonu ................................................................................. 174
4.3. Alternatif-III Simlasyonu ................................................................................. 177
5.SONU................................................................................................................ 180
6.TEEKKR ......................................................................................................... 180
7.KAYNAKLAR ....................................................................................................... 180
YAZARLARIN KISA ZGEMLER .................................................................... 182

vi

BR RETM SSTEMNN SMLASYON VE

DEER AKII HARTALANDIRMA YNTEMLER
LE ANALZ
Osman Kulak, Olcay Polat, Yusuf ahin
Pamukkale niversitesi
Endstri Mhendislii Blm,
Knkl Yerlekesi, Denizli
okulak@pau.edu.tr

zet
Yaln retim, katma deer oluturan faaliyetlerin belirlenerek israflarn
elimine edildii, srekli iyilemeye ak sistemlerin oluturulmas iin
kullanlan sistematik bir yaklamdr. Yaln dnce israflarn ortadan
kaldrlarak retim temin sresini drd iin gnmz rekabet
artlarnda firmalara nemli bir ayrcalk salamaktadr. Yaln dnmn
salanmasna yardmc olan ve iletmelerin faaliyetlerine bir btn olarak
bakmalarn salayan aralardan birisi de deer ak haritalandrma
yntemidir. Deer ak haritalandrma, sistemin mevcut durumunu analiz
eden ve hangi israf kaynaklarnn ortadan kaldrlmas gerektiini
grmemize frsat salayan etkin bir yntemdir. Bu alma ile, deer ak
haritalandrma yntemi ile simlasyon yntemi belirli kriterler dikkate
alnarak karlatrlmtr. Yntemlerin karlatrlmas iin mermer
retimi gerekletiren bir retim sistemi seilmitir.
Anahtar Kelimeler: Deer ak haritalandrma, Simlasyon

1.

GR

Tam zamannda retim felsefesinin balang noktas olan deer;

mterinin zaman, fiyat ve kalite olarak ihtiyalarn karlayan bir rnn
ve/veya hizmetin oluturulmasdr. Deer ak; her rn iin esas olan
ve tm aklar boyunca bir rn meydana getirmek iin ihtiya duyulan
faaliyetler btndr. Bu faaliyetlerin katma deer salamayan
blmnn ortadan kaldrlmas Deer ak haritalandrma yntemi ile
daha sistematik gerekletirilmektedir.

78

Osman Kulak, Olcay Polat, Yusuf ahin

Deer ak haritalandrma, tam zamannda retim felsefesinin nemli

konularndan ve aralarndan biridir. Ohno (1998) ve Shingo (1985)
tarafndan temelleri atlm, daha sonra Womack ve di. (2002)
tarafndan gelitirilmitir.
Bu alma ile Deer ak haritalandrma yntemi ile simlasyon
yntemi karlatrlm ve sonular mermer retimi gerekletiren bir
sistemin analizi ile deerlendirilmitir.

2.

YNTEM

2.1. Deer Ak Haritalandrma

Deer ak haritalandrma yntemi, alanlarn mteri talebini daha
kolay karlamak iin yaplacak iyiletirmeleri nasl ve ne zaman
gerekletireceklerini planlamalar iin frsat sunan sistematik bir
yaklamdr. Bu yntem mteri talebini esas alarak malzemenin retim
sistemi boyunca akmasn salayan bir sistemi kurmak iin mevcut
sistemi ksa bir zamanda analiz etmek isteyen tasarmclara nemli
avantajlar salamaktadr.
Deer Ak Ynetimi, ilk olarak sistematik veri toplama ve sistematik
veri analizi dorultusunda yalnlk ile balant kurmaktadr. Deer Ak
Ynetimi sekiz admdan olumaktadr (Durmuolu, 2003). Bu admlar;
1. Yaln hale getirmek,
2. Deer akn semek,
3. Yaln renmek,
4. Mevcut durumu haritalandrmak,
5. Yaln metrikleri belirlemek,
6. Gelecek durumu haritalandrmak,
7. Kaizen planlar yaratmak,
8. Kaizen planlarn uygulamak.
Deer Ak Haritalandrma, sadece ynetim arac deil, iletmelerin
yaln hale gelmesini salayan planlama ve uygulama srecidir. Connera
(2001) gre ise; yaln retimin nemli bir arac olan deer ak
haritalama, rn gelitirme, proses tasarm, hazrlk ve planlama olmak
zere drt admdan olumaktadr.
Yaln,
rne/hizmete
deer
eklemeyen
israflarn
ortadan
kaldrlmasyla ilgilenmektedir. Gnmzde yaln retim sistemi;
isletmelerin rekabet gcnn korunmasnda ve artrlmasnda
kullandklar en temel dinamik aralardan birisi haline gelmitir (Zerenler
ve raz, 2002). Toyota ile ortaya kan yaln retim sisteminde, hcresel
79

Bir retim Sisteminin Simlasyon Ve Deer Ak Haritalandrma Yntemleri le Analizi

retim, hazrlk srelerinin drlmesi, toplam retken bakm ve ekme

esasl kontrol sistemi gibi pek ok yaln retim ara ve yntemi
kullanlmaktadr. Yaln retim uygulamalar, otomotiv, elektronik, beyaz
esya gibi sektrlere yaylmstr (Abdulmalek ve Rajgopal, 2006).
Deer, mterilerin para demeye istekli olduklar rn dnmlerini
ieren faaliyetlerdir. Tipik olarak mteriler; fazla retim, beklemeler,
skarta, yeniden ileme, envanter, fazla ilem ya da kontrol iin deme
yapmak istemezler. Bunlarn hepsi israftr ve israflar yok etmeden nce
bu israflar grmeyi renmek gerekir. sraf ancak tanmlanabildii
durumlar iin ortadan kaldrlabilir. Mteriler tarafndan alglanan deer
belirlendikten sonra mevcut durumun haritas hazrlanr. Deer ak
haritalandrldktan sonra iyiletirme frsatlar tespit edilerek gelecek
durum haritas oluturulur. Daha sonra mteri ekmesine bal olarak
retim yapan bir sistem iin iyiletirmeler yaplr. Dngnn
tamamlanmas iin, tekrar yeni gelecek durum haritalar oluturulmakta
ve srdrlebilir mkemmellik iin srekli bir geliim salanmaktadr
(Duggan, 2002).
Yaln retim uygulamalarnda deer ak haritalandrma yntemini
kullanan literatrdeki baz almalar unlardr: Kulak ve dierleri, 2000,
Scullin, 2005, Donatelli ve Harris, 2001, Czarnecki ve Loyd, 2001,
Venkat ve Wakeland, 2006, Lian ve Van Landeghem, 2002, Ahmetolu,
2007, zgrler, 2007.
2.2 Mevcut Durum Haritas
Mermer sektrnde faaliyet gsteren bir iletme iin Deer Ak
haritalandrma yntemi kapsamnda ilk olarak mevcut durum haritas
hazrlanmtr. rn grubu olarak 61x61x1,5 cm ebatlarndaki rnleri
ieren grup seilmitir. Seilen rn ailesi srasyla; ham kesim, yarma,
kalibre ve dolgu blmlerinden gemektedir. Yar mamul nitesine
gemeden nce btn rnler bir gn boyunca kurutma blmnde
bekletilmektedir. Kurutma blmnn ardndan yar mamul nitesine
alnan rnlere silim, ebatlama ve seleksiyon ilemleri uygulandktan
sonra sevkiyat yaplmaktadr.
Gnlk alma sresi;
860 (210) 30 = 430 dak. 60 3 vardiya = 77400 sn./gn
olarak hesaplanmtr.
eitli faaliyetler iin ngrlen sreler Tablo 1de zetlenmektedir.
Yarma, kalibre - honlama ve dolgu makineleri iin gvenilirlik oran
%84, silim ebatlama makineleri iin %81 ve seleksiyon iin de %84
olarak hesaplanmtr.

80

Osman Kulak, Olcay Polat, Yusuf ahin

Tablo 1. Yrtlen faaliyetler iin ngrlen sreler

Sre (dakika)

Faaliyet
Takm deitirme

15

Temizlik

10

Bakm

Proses parametrelerinin lm ve ayar

10

Kalp ve aparat deiimi

Takm deitirme ve dnm

15

Operatr yokluu

Tama

15

Her prosese gre evrim zaman, hazrlk sreleri, gvenilirlik oranlar

hesaplanmtr. Makinelere ait hesaplamalar Tablo 2de belirtilmektedir.
Tablo 2. Sre tablosu
Ham
Kalibre
Yarma
Dolgu Kazma Silim
Kesim
Honlama
evrim
19.3
13,2
Sresi (sn)
Hazrlk
Sresi
30.0 10-15
(dak)
Gvenilirlik
84
84
Oran (%)
Vardiya
alma
25800 25800
Sresi

Ebatlama Seleksiyon Tamir

Kee

12.7

13.1

10.0

10.0

10.0

3.0

30.7

10.0

3.0

15-20

5-10

20-25

5-10

5.0

84

84

81

81

81

84

84

25800

25800

25800

25800

25800

25800

25800 25800

Mevcut durum haritas incelendiinde temin sresinin 114,8 saat

olarak belirlenmitir. Ham kesim, yarma, kurutma, seleksiyon ve
kasalama ncesinde fazla stok bulunduu grlmektedir. Yine ham
kesim basta olmak zere baz operasyonlar iin hazrlk srelerinin fazla
olduu grlmektedir.

81

Bir retim Sisteminin Simlasyon Ve Deer Ak Haritalandrma Yntemleri le Analizi

1 konteynr = 24 palet
1 palet = 66 ta
1 konteynr = 1584 ta

Aylk Tahminler
Yllk/Aylk Tahminler

Gnlk/Haftalk Sipariler

retim Mdrl
Gnlk Sipariler

STOK ALANI

Mermer Ocaklar

Gnlk

RETM
EF

61x61x1,5
(310 adet)
%87,41 Normal

Gnlk

10x Gnlk

Gnlk

Ham
Kesim-ST
3 gn
C/T:38,75 sn

KalibreHonlama

Yarma
63x63x4,1
(200 adet)

C/O: 30 dak

C/T:13,25 sn

63x63x1,7
(396 adet)

C/O: 10~15 dak

%1 Alt Ebat

3 Shifts

3 Shifts

63x63x1,5
(388 adet)
C/T:12,7 sn

%0,5 Tamir
%1,51Alt Ebat

25800 sn

25800 sn

%12,58 Tamir

Gnlk

Dolgu

C/O: 3 dak

Uptime:%84

Uptime:%84

3 gn

Gnlk

C/T:13,1 sn
C/O: 15~20 dak

Uptime:%84

Uptime:%84

3 Shifts

3 Shifts

25800 sn

25800 sn

Kurutma

Kazma

KURUTMA

C/T:10 sn

63x63x1,5
(388 adet)

3 Shifts
Uptime:%81
25800 sn

7,75 sa

Yan
Kesma

Silim

C/T:10 sn

Kafa
Kesme

63x63x1,5
(352 adet)

61x61x1,5
(299 adet)

61x61x1,5
(271 adet)

%9,27 alt ebat C/T: 10 sn

%9,09 Alt ebat

%5,96 Tamir

%1,33 Alt ebat

%9,36 Tamir

C/O:5~10 dak

C/O: 10~15 dak

Uptime:%81

Uptime:%81

3 Shifts

3 Shifts

25800 sn

25800 sn

C/T: 10 sn
C/O: 10~15 dak
Uptime:%81
3 Shifts

C/T: 3 sn

C/T:5 sn

Uptime:%81

3 Shifts

3 Shifts

Uptime:%84

25800 sn

25800 sn

25800 sn

1 gn

5,8 saat

13,25 sn

19,375

Kasalama

Seleksiyon

10 sn

Temin Sresi: 114,8 saat

5,25 saat
3 sn

5 sn

Katma Deer Sresi:50,625 sn

ekil 1. Mevcut durum haritas

Aylk Tahminler

1 konteynr = 24 palet
1 palet = 66 ta
1 konteynr = 1584 ta

Yllk/Aylk Tahminler

retim Mdrl

Gnlk/Haftalk Sipariler
Gnlk Sipariler

STOK ALANI
Mermer Ocaklar
Kanban
Projesi

Gnlk

3xGnlk

Dolgu
malzemesi

40 talk palet
Blok
Kesimi

FIFO

40 talk palet

YarmaKalibreDolgu

Silim
Ebatlama

C/T:13,25 sn

C/T:10 sn

C/O: 10~15 dak

C/O:5~15dak

Uptime:%84

Uptime:%84

3 Shifts

3 Shifts

3 Shifts

Uptime:%81

25800 sn

25800 sn

25800 sn

C/T:19,375 sn
C/O: 30 dak

1 gn

Hazrlk
sreleri

1 gn

0,78 saat
19,375

13,25 sn

ekil 2. Gelecek durum haritas

82

Hazrlk
sreleri

FIFO

C/T: 3 sn

C/T:5 sn

Uptime:%81

3 Shifts

3 Shifts

Uptime:%84

25800 sn

25800 sn

0,78 saat
10 sn

Kasalama

Seleksiyon
FIFO

Temin Sresi: 50,34 saat

0,78 saat
3 sn

5 sn

Katma Deer Sresi : 50,625sn

Osman Kulak, Olcay Polat, Yusuf ahin

Gelecek Durum Haritas

Mevcut durum haritas ile deerin retim sreci ierisinde nasl akt,
israf ve israf kaynaklarnn neler olduu tespit edilmitir. Daha sonra
yaln ak prensipleri dikkate alnarak gelecek durum haritas
oluturulmutur. Mevcut durum haritasna gre, malzemelerin makineler
arasnda ok bekledikleri grlmtr. Takt sresine gre retim ve
ekme esasl retim kontrol sistemi nedeniyle mevcut durum haritasnda
temin sresini artran operasyonlarn nndeki bekleme sreleri
azaltlmtr. Takt sresi, rn grubuna ynelik gnlk retim talebi 1238
adet alnarak hesaplanmtr. Bu durumda;
Takt sresi= Net alma sresi/Gnlk Talep
Net alma sresi= 77400 sn.
Gnlk Talep Hedefi = 1238 rn/gn
Takt sresi= 77400/1238= 62,5 sn
Yine mevcut durum haritasnda ham kesme ncesinde oluan hazrlk
sresinin drlmesi iin hazrlk sresi isel ve dsal sreler olarak
ayrtrlmtr. Sreler analiz edildiinde hazrlk sresinin byk bir
ksmn dsal hazrlk sreleri oluturmaktadr. Kesim makinesi bir
nceki ii tamamlayp beklerken, bir sonraki i iin gerekli olan ta stok
alannda aratrlmaktadr. Bu sre hazrlk sresini artrmaktadr.
Gelecek durum haritasnda nerilen iyiletirmelerin gereklemesi
durumunda sistemdeki gelime durumu Tablo 3de gstermektedir.
Tablo 3. Operasyonlara ynelik geliim dzeyleri

3.

Ham
Kesim
(gn)

Yarma
(saat)

Kurutma
(gn)

Toplam
Sre
(saat)

Toplam
evrim
Zaman (sn

Mevcut Durum

7,75

5.8

5.25

42.81

26.25

Gelecek Durum

0,78

0.78

0.78

26.34

26.25

Geliim (%)

66,67

89,94

86,55

86.55

38.47

Seleksiyon Kasalama
(saat)
(saat)

SMLASYON ALIMASI

Simlasyon, gerek hayatta mevcut olan veya yaplmas tasarlanan

sistemlerin modellerinin oluturulmas ve bu modeller yardmyla sistemin
olas davranlar hakknda bilgi sahibi olunmasdr. Bu ekilde gerek
sistemin almas maliyetleri model maliyetlerine indirgenmi olacaktr.
letmenin retim ortamndaki simlasyon almas iin ARENA 10.0
simlasyon programndan faydalanlmtr.

83

Bir retim Sisteminin Simlasyon Ve Deer Ak Haritalandrma Yntemleri le Analizi

Deer ak haritasnda 400 talk bir deer ak oluturulmutur.

Normalde paralar paletlerde belirli saylara ulatktan sonra dier
proses, alt ebat ya da tamire gitmek zere tanrlar. Bu nedenle,
simlasyon almasnda prosesler aras tamalar paletlerle yaplmtr.
Yarma blmnden nce 20 adet olan rn palet kapasitesi, dier
blmler arasnda 40 adet/palet kapasite ile tama yaplmaktadr.
Simlasyon almasnda mevcut durumda bulunan deerlerin
karlatrlmas iin ortak bir noktann bulunmas gerekmektedir.
Karlatrma iin kt miktar referans noktas olarak belirlenmitir. 400
paralk partilerin giriinden sonra, kan 310 paralk ta baz alnarak
simlasyonda 310 adet tan kts iin model altrlmtr. Bylece
ayn sayda kt elde etmek iin girmesi gereken ta adedinin ka olduu
belirlenmitir. Ancak her prosesten sonra oluabilecek olan tamir ya da
alt ebat hatalar iletmenin bir aylk verileri incelenerek oluturulmutur.
Elde edilen hata yzdeleri Arena programnn Input Analyzer ksmnda
forml edilerek sisteme yerletirilmitir. Hata yzdelerinin incelenmesi
sonucu Tablo 4te elde edilmitir.
Mevcut durum haritasnda proseslerden geen talarn alt ebata,
tamire ya da normal srece gidi yzdeleri aadaki Tablo 5te
gsterilmitir. Tabloda da grld gibi balangta giren rnn
%57,48i kasalara yerletirilebilmekte. Bunun yannda lm yaplan
400 paralk partinin 39 adedi yani yaklak %10u da tamir blmnden
kasaya yerletirilmitir. Bunun yannda, hurdaya ayrlacak olan
malzemeler 400 paralk bir grup iinde fazla bir yzdeye de sahip
olmadklar iin simlasyonda daha ayrntl olarak gsterilmitir.
Tablo 4. Makinelerden hatal kma yzdeleri
Ortalama %
lem
Yarma
Kalibre
Silim
Ebatlama
Seleksiyon

Alt
ebat
1,17
0,29
7,9
19,6
4,7

Tamir
0,23
9,2
10,6

Hurda
0,09
1
-

Tablo 5. Temiz rn kma yzdesi

Giren(%) Altebat(%) Tamir(%) Hurda(%) kan(%)
Yarma
100,00
1,00
99,00
Kalibre
99,00
1,51
5,00
92,49
Silim
92,9
9,27
83,22
Ebatlama
83,22
9,09
5,96
68,17
Seleksiyon 68,17
1,33
9,36
57,48

84

Osman Kulak, Olcay Polat, Yusuf ahin

3.1 Simlasyon verilerinin oluturulmas

Simlasyon iin veri oluturma aamasnda iletmenin bir aylk retiminin
gnlk verileri incelenmitir. 61x61 llerindeki btn proseslerdeki
ilem sreleri, tama srleri, alt ebata dm oranlar, tamir blm iin
ayrlan rnlerin oranlar ve hurdaya ayrlan rnlerin oranlar detayl
olarak aratrlp belirlenmitir.
3.2 Modelin kts
Toplamda 67.2701 saatlik almadan sonra 310 adet rn kts elde
edilmitir. 61x61 ve 63x63 ebatlarndaki talar iin sreler arasndaki
mamul geilerine ait bilgiler Tablo 7de zetlenmektedir.
61x61
ebatlarndaki rnler iin sistemde deer katlan ve katlmayan sreler
Tablo 8de sunulmutur.
Tablo 7. Sreler aras mamul geileri
rn Ad
Giren
61x61
381
63x63
3265
Kazma_alt ebat
51
Tamir_Seleksiyon
77
Seleksiyon_Tamir
34
Yarma_Alt ebat
2

kan
400
1840
80
40
40
0

Tablo 8. Deer katlan ve katlmayan sreler

VA
NVA Toplam Sre
(sn)
(saat)
(saat)
Ortalama 82,154 21,343
33,838
23,858
Simlasyon Minimum 41,04 21,29
310 kt Maksimum 108
21,4
64,264

Deer katlmayan srelerden bekleme ve tama sreleri rnler

baznda detayl olarak Tablo 9da gsterilmitir.
Tablo 9. Bekleme ve tama sreleri
rn Ad

Bekleme Sresi
(saat)

Tama Sresi
(saat)

61x61
63x63
Kazma_alt ebat
Tamir_Seleksiyon

12.27
5.34
21.53
22.22

0.196
0.17
0.19
21.69

Tablo 10da ise ortalama bekleme sreleri gsterilmitir. Ayrca 61x61

llerindeki
rnlerin
sistemde
geirdikleri
ortalama
sre
hesaplanmtr. Bu sre 21,7 saat ile 47,6 saat arasnda deimekte olup
29,375 saat ortalama olarak hesaplanmtr. 61x61 lsndeki rnler
85

Bir retim Sisteminin Simlasyon Ve Deer Ak Haritalandrma Yntemleri le Analizi

iin proses ii rn says 415 ile 519 arasnda deimekte olup ortalama
438 adet olarak gzlemlenmitir.
Tablo 10. Kuyrukta Bekleme Sreleri
Ortalama
Ortalama
Minimum
Maksimum

Ham
Yarma,
Kesim K&H, Dolgu
2.6
0
5.79

3.3 Mevcut Durum

Karlatrlmas

Kazma,
Silim
Ebatlama

1.11
0
15.5

Haritas

1.21
0
15.8

ile

Seleksiyon Kasalama Tamir

1.79
1.73
15.8

Simlasyon

3.72
0
16.7

0.17
0
0.34

Sonularnn

Bu blmde deer ak haritalandrma ynteminin mevcut durum

haritasnda
elde edilen
sonular
ile
simulasyon
sonular
karlatrlmtr. Karlatrma iin girdi ve kt olarak rn says, ve
katma deer salamayan faaliyetlere ait veriler kullanlacaktr.
Girdiler ve ktlar asndan karlatrma Tablo 11de gsterilmitir.
Bu veriler incelendiinde iki sistem de hemen hemen ayn sayda girdi ve
kt ile deerlendirilmitir.
Tablo 11. Mevcut Durum ile Simlasyonun Girdi-kt Tablosu
Mevcut Durum
Yarma, Kazma,
K&H,
Silim,
Dolgu Ebatlama Seleksiyon Tamir Toplam
Giren
400
388
299
49
400
Temiz
388
299
271
39
310
Alt
Ebat
2
68
4
6
80
Tamir
4
21
24
49
Hurda
6
0
0
4
10
Simlasyon
Yarma, Kazma,
K&H,
Silim,
Dolgu Ebatlama Seleksiyon Tamir Toplam
Giren
381
440
320
80
381
Temiz
400
320
320
40
310
Alt
Ebat
0
80
0
0
80
Tamir
0
40
40
0
80
Hurda
0
0
0
0
0

86

Osman Kulak, Olcay Polat, Yusuf ahin

Katma deer salayan ve salamayan srelerle ilgili sonular Tablo

12de sunulmutur. Tablo incelendiinde simlasyon sonucunda elde
edilen katma deer salamayan sre daha dk gzlemlenmitir. Bu
durum simlasyonun daha dengeli sonu vermesi ile yorumlanabilir.
Deer ak haritalandrmada 3 farkl ve anlk deerin ortalamas alnd
iin daha yksek deer edilmi olabilir.
Tablo 12. Deer katan ve katmayan srelerin karlatrlmas

VA (sn)
NVA (saat)

Mevcut
Durum
H.
50,625
42,78

Simlasyon
Ortalama Minimum Maksimum
82,15
41,04
108
21,34
21,29
21,4

Sonu olarak deer ak haritalandrma almasnda oluturulmu

olan mevcut durumun verileri, simlasyon modeli verileri ile
karlatrlmtr. Katma deer salamayan faaliyet sreleri ile ilgili
veriler incelendiinde Simlasyon sonucu elde edilen sonularn Der
ak haritanlandrma ile elde edilen sonulardan daha dk olduu
tespit edilmitir. Bu srelerden en fazla etkiye sahip bekleme sreleri de
karlatrldnda simlasyonda deikenliin fazla olduu ancak
ortalamalara gre mevcut durum haritas ynteminden daha dk
bekleme srelerinin olutuu gzlenmitir.

4.

SONU

Bu alma ile bir sistemdeki israflar analiz etmek iin kullanlan deer
ak haritalandrma yntemi ile simlasyon yntemi mermer reten bir
sistemin analizinde karlatrlmtr.
Sonular karlatrldnda simlasyon sonularnn daha gvenilir
sonular salad tespit edilmitir. Deer ak haritalandrma
ynteminde deiik 3 farkl zamanda elde edilen sonularn ortalamas
alnarak harita hazrland iin sonular olmas gerekenden yksek veya
dk olabilmektedir. Bunun yannda bu yntemin uygulamas asndan
simlasyon modelinin hazrlanmas ile karlatrldnda daha ksa
srede gerekletirilebilir.

5. KAYNAKLAR
ABDULMALEK F.A., RAJGOPAL J.,
Analyzing the benefits of lean manufacturing and value stream mapping via
simulation: A process sector case study,
Int. J. Production Economics, Article in Press, 2006.

87

Bir retim Sisteminin Simlasyon Ve Deer Ak Haritalandrma Yntemleri le Analizi

AHMETOLU, F.
Deer ak haritalandrma ve geleneksel kanban sisteminin kurulmas,
Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits,
Yksek Lisans Tezi, stanbul, 2007.
CONNER, G.
Lean Manufacturing For The Small Shop,
Society Of Manufacturing Engineers Press, Dearborn, Michigan,2001.
CZARNECK, H., LOYD, N.
Simulation of Lean Assembly Line for High Volume Manufacturing,
Proceedings of the Huntsville Simulation Conference, 2001
DONATELLI, A., HARRS, G.
Combining Value Stream Mapping and Discrete Event Simulation,
Proceedings of the Huntsville Simulation Conference, 2001
DURMUOLU, M. B.
Just In Time Production,
stanbul Teknik niversitesi, stanbul, 1998.
DURMUOLU B., KULAK O., VE ERDOAN N.,
Teknik Plastik Para reten Bir Sistemde Deer Ak Haritalandrma ve
Kanban Sistemi Uygulamas,
YA/EM Yneylem Aratrmas ve Endstri Mhendislii 21. Ulusal Kongresi,
370-373, Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti. 12-14 Haziran 2000.
DUGGAN, K. J.
Creating Mixed Model n Value Streams,
Productivity Press, New York, 2002.
LIAN, Y-H., VAN LANDEGHEM, H.
An Application of Simulation and Value Stream Mapping in Lean Manufacturing,
Proceedings of the 14th European Simulation Symposium, 2002.
OHNO T.,
Toyota Production System: Beyond Large-Scale,
Production Productivity Press Oregon, 1988
ZGRLER, .
Deer ak haritalandrma ve conwip sistemine ynelik bir tasarm,
Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits,
Yksek Lisans Tezi, stanbul, 2007.
SCULLIN, M. E.
Integrating value stream mapping and simulation,
Brigham Young University, School of Technology, Master of Science, 2005

88

Osman Kulak, Olcay Polat, Yusuf ahin

SHINGO, S.,
A Revolution in Manufacturing: The Smed System,
Productivity Press, Cambridge, MA, 1985
VENKAT, K., WAKELAND, W.W.
Using Simulation to Understand and Optimize a Lean Sevice Process,
Business and Industry Symposium, 2006
WOMACK, P., J.JONES, T. D. ROOS, D.,
Dnyay Deitiren Makine,
Otomotiv Sanayicileri Dernei Yaynlar, stanbul, 2002.
ZERENLER M., RAZ R.,
Japon Ynetim Anlay Ve irket Alar (Keiretsu) Analizi,
Seluk niversitesi ktisadi ve dari Birimler Fakltesi, 2002

89

Osman KULAK, Do. Dr.

Pamukkale niversitesi Endstri Mhendislii Blmnde retim
yesi olarak almaktadr. stanbul Teknik niversitesi Endstri
Mhendislii Blmnde doktorasn 2003 ylnda tamamlamtr.
Hcresel retim, yaln retim, aksiyomlarla tasarm ilkeleri ve retimde
simlasyon uygulamalar ile ilgili aratrma ve yaynlar mevcuttur.

Olcay POLAT, Ar. Gr.

Pamukkale niversitesi Endstri Mhendislii Blmnde aratrma
grevlisi olarak almaktadr. 2008 ylnda Pamukkale niversitesi
Endstri Mhendislii A.B.D.da Yksek Lisans eitimini tamamlamtr.
Montaj hatt dengeleme ve retim sistemlerinin simlasyonu konusunda
almalar bulunmaktadr.

mer ZTRKOLU, Ar. Gr.

Kayseri, 1980 doumlu. Dokuz Eyll niversitesi Endstri
Mhendisliinden 2003 ylnda mezun oldu. Sonrasnda, 2006 ylnda
Erciyes niversitesi Endstri Mhendisliinden Yksek Lisans derecesini
ald. u an Auburn niversitesi Endstri ve Sistem Mhendislii
blmnde doktora eitimine devam etmektedir.

185