TRK!YEN!N GL EKONOM!YE GE!

" PROGRAMI

I.

#990-#999 DNEM!NDE EKONOM!DE OLU"AN TEMEL SORUNLAR

1. Trk ekonomisi 1990l yllardan itibaren skla!an aralklarla ekonomik krizlerle kar! kar!ya kalmaktadr. Ya!anan bu krizlerde d!sal etkenlerin de rol olmakla beraber krizlerin ba!lca nedenleri: (i) srdrlemez bir i bor dinami"inin olu!mas ve (ii) ba!ta kamu bankalar olmak zere mali sistemdeki sa"lksz yapnn ve di"er yapsal sorunlarn kalc bir zme kavu!turulamam! olmasdr. A. Srdrlemez ! Bor Dinami$i 2. Kamu kesimi toplam bor stokunun (net) GSMHya oran 1990 ylnda yzde 29 iken, bu oran 1999 yl sonunda yzde 61e ula!m!tr. # bor stokundaki art! ise daha arpcdr. 1990 ylnda yzde 6 olan net i bor stokunun GSMHya oran 1999 ylnda (kamu bankalarnn grev zararlar dahil) yzde 42ye km!tr. 3. Bor stokundaki bu art!, dnemin ilk yarsnda yksek faiz d! kamu aklarndan kaynaklanm!, ikinci yarda ise yksek reel faizlerin etkisi belirgin hale gelmi!tir. Nitekim 1990-1994 dneminde yllk ortalama olarak faiz d! denge GSMHnn yzde 4,5i orannda ak verirken, enflasyondan arndrlm! faiz demelerini de ieren operasyonel kamu a" yzde 8,3 olmu!tur. 1995-2000 dneminde faiz d! denge GSMHnn yzde 0,1i orannda fazla verirken, operasyonel denge yzde 5,8 ak vermi!tir.

Kamu Net Bor Sto$unun GSMHya Oran

70 60 50 40 % 30 20 10 0 1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

! Bor Stoku

D" Bor Stoku

YKSEK REEL FA!Z-OPERASYONEL DENGE-FA!Z DI"I FAZLA

4

-2

-4

-6

-8

-10

-12

-14 1990

1991

1992

1993

1994 Faiz D" Denge

1995

1996 Operasyonel Denge

1997

1998

1999

2000

4. Yksek kamu aklarnn yansra 1994 ylndan sonra kamu kesiminin net d! bor deyici durumunda olmas, yeterince derin olmayan yurtii mali piyasalar zerinde bask olu!turmu! ve reel faiz oranlarnn yksek seviyede kalmasna yol am!tr. Bu dnemde yksek ve de"i!ken enflasyon ortam risk primini artrmak suretiyle reel faiz oranlarnn yksek seyretmesinde etken olan bir di"er unsurdur. 1992-1999 dneminde yllk ortalama GSMH byme hz yzde drdn altnda kalrken, i borlanma reel faiz oran yzde 32 olmu!tur. Yksek reel faizler kamu kesiminin borlanma ihtiyacn daha da artrm! ve hergn Trkiyeyi daha zor bir duruma gtren bir bor-faiz ksr dngsn ortaya karm!tr. Bor stokundaki art!la birlikte bu durumun srdrlemez oldu"u aktr. ! Borlanma Reel Faiz Oran ve GSMH Byme Hz (%)
90

80

70

60

50

40

30

20

10

-10 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

G S M H B y m e O ra n

R e e l F a iz O ra n

5. 1990l yllarn ikinci yarsnda bor stokundaki art!ta reel faizlerdeki art! belirleyici olmakla birlikte, bor-faiz ksr dngsnn
3

zlmesinde kamu gelir ve harcamalarnda kalc bir iyile!menin sa"lanmasnn !art oldu"u aktr. Bu ereveden bakld"nda, son on yllk dnemde kamu aklarndaki art!ta harcamalara ili!kin olarak a!a"da sralanan faktrler etkili olmu!tur: i) Bte d! fonlar, dner sermayeler ve mahalli idarelerin kontrol d! harcamalarndaki art! ve zellikle grev zararlar ba!ta olmak zere baz harcamalarn kamu bankalar kanalyla !effaf olmayan bir !ekilde kar!lanmas ve bu suretle kamu maliyesinde btnlk ve disiplinin bozulmas, Kamu sektrndeki a!r istihdam politikas ve verimlilikle uyumlu olmayan maa! ve cret art!lar, Kamu yatrm proje stokundaki a!r art!, yksek maliyet ve verimsizlik, Sosyal Gvenlik Kurumlar akteryal dengelerinin bozulmas nedeniyle aklarnn hzla ykselmesi, Gerek ihtiyac kar!lamayan tarmsal destekleme politikalar, Ekonomik etkinli"e ters d!en mdahalelerle ynlendirilen, yksek maliyetle ve verimsiz olarak al!an byk bir K#T sisteminin varl",

ii) iii) iv) v) vi)

6. Kamu gelirlerinde ise temel sorun, vergi oranlarnn yksek olmasna ra"men vergi tabannn dar olmas nedeniyle, toplam vergi tahsilatnn yetersiz kalmas ve vergi yknn adaletsiz bir biimde da"lmasdr. 7. Yksek maliyetli i borlanma ile kar!lanmas, faiz giderlerinin bte ierisindeki payn hzla artrm!tr. Nitekim, 1990 ylnda toplanan her 100 liralk vergi gelirinin 32 liras faiz demek iin kullanlrken, 1999 ylnda bu rakam 72 liraya ykselmi!tir. Bu geli!melerin sonucunda devlet e"itim, sa"lk, adalet gibi asli fonksiyonlarna yeterli kaynak ayramaz hale gelmi!tir.

Konsolide Bte Faiz demelerinin Vergi Gelirlerine Oran

80 70 60 50 40 30 20 10 0 1990 31

72

1999

B. Mali Sistemdeki Sorunlar 8. Kamu bankalarna devlet tarafndan verilen tarm kesimi ile kk ve orta boy i!letmeleri destekleme grevi sonucunda olu!an zararlarn zamannda denmemesinin yansra uzun yllardr devam eden ve ekonomik etkinli"e ters d!en mdahaleler, kamu bankalarnn iyi ynetilememesi ve asli fonksiyonlarn d!nda grev verilmesi bu bankalarn mali bnyelerini nemli lde bozmu!tur. Kamu bankalarnn finansman ihtiyalarn ksa vade ve yksek maliyetle piyasadan kar!lamalar bir yandan zararlarnn gittike artmasna, di"er yandan da mali sektrde istikrarszlk unsuru olmalarna yol am!tr. Bu durum, piyasalarda faiz oranlarnn yksek seviyelerde seyretmesine neden olmu!tur. Sonu olarak, kamu bankalar bankaclk i!levini yerine getiremez hale gelmi! ve bu bankalar Trkiyedeki toplam mevduatn yzde 40n toplarken krediler iindeki paylar yzde 26da kalm!tr.

Kamu Bankalar Grev Zararlar Stoku (GSMH'ye Oran)

0,18 0,16 0,14 0,12 0,10 0,08 0,06 0,04 0,02 0,00 1990

Yzde

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Senede Ba # lanmam "

Senede Ba # lanm "

9. Son yllarda yksek reel faizlere de ba"l olarak kamu kesimi borlanma ihtiyacndaki art! zel bankalarn reel ekonomiye kaynak sa"lamaktan uzakla!arak kamu aklarn finanse etmeye ynelmelerine yol am!tr. Devlet i borlanma senetlerinin mevduat bankalarnn toplam aktifleri iindeki pay 1990 ylnda yzde 10dan 1999 ylnda yzde 23e km!tr. Ayn dnemde zel sektre alan kredilerin toplam aktifler iindeki pay ise yzde 36dan yzde 24e inmi!tir. Bylece bankalar reticiyi ve reel ekonomiyi yeterli lde destekleyememi!tir. 10.Yksek enflasyon ortam ve belirsizlikler tasarruf sahiplerinin ksa vadeye ynelmesine yol am!, bankalarn varlk ve ykmllkleri arasndaki vade uyumsuzlu"u artm!tr.

Menkul De$erler Czdan ve zel Sektre Alan Krediler (Toplam Aktifler !erisindeki Pay,%)
45 40 35 30
yzde

25 20 #5 #0 5
#9 9# #9 90 #9 92 #9 93 #9 94 #9 95 #9 96 #9 97 #9 98 #9 99 00 /# #

Toplam D!BS Stoku/Toplam Aktifler

zel Sektre Alan Krediler/Toplam Aktifler

11.Yksek ve de"i!ken enflasyon ile sratle artan bor stoklar neticesinde TLye olan gvenin zayflamas para ikamesini de hzlandrm!tr. Dviz Tevdiat Hesaplarnn repo dahil toplam mevduatlar iindeki pay 1990 ylnda yzde 25den 1999 ylnda yzde 42ye ykselmi!tir.

20

Dviz Tevdiat Hesaplar / (Toplam Mevduat+Repo)

50

45

40

yzde (%)

35

30

25

20

#5
9# 90 92 93 94 95 96 97 98 99 #9 #9 #9 #9 #9 #9 #9 #9 #9 #9 00 20 /# #

12.Toplam mevduatn yarsna yakn bir ksmnn dviz tevdiat hesaplarna ynelmesinin yansra, bankalarn yurtd!ndan borlanmalarndaki art! dviz ykmllklerini nemli lde ykseltmi!tir. Di"er yandan bankalar ba!ta kamu ka"tlar olmak zere getirisi yksek Trk Liras cinsinden aralara ynelmi!lerdir. Bu durum bankaclk sisteminin yabanc para ak pozisyonunu ykseltmi! ve bankalar kur riskine kar! nemli lde krlgan hale gelmi!tir. 13.Mali sektrn sa"lkl bir yapya kavu!turulmas iin zkaynaklarnn artrlmas, yasal dzenlemelerin uluslararas standartlara uyumundaki eksikliklerin giderilmesi ve !effafl"n sa"lanmas ynnde al!malarn hzla srdrlmesi ihtiyac devam etmektedir.

II.

2000 YILI ENFLASYONLA MCADELE PROGRAMI VE GEL!"MELER

14. Bu ortamda, 2000 yl ba!nda enflasyonu d!rmek ve ekonomide byme ortamn yeniden sa"lamak amacyla kapsaml bir ekonomik program uygulamaya konulmu!tur. Program kapsamnda sk maliye politikas uygulanmas ve kapsaml yapsal reformlarn hayata geirilmesinin yansra, enflasyonist bekleyi!leri hzla a!a"ya ekmek iin dviz kurlar hedeflenen enflasyona gre belirlenerek nceden aklanm! ve para politikas likidite geni!lemesini yabanc kaynak giri!ine ba"layan bir ereveye oturtulmu!tur. 15.Programn uygulanmasnda kamu aklarn daraltma ve yapsal reformlar alannda nemli admlar atlm!tr. Yapsal reformlar kapsamnda, uzun yllardr ak veren sosyal gvenlik sistemi yeniden dzenlenmi! ve sistemin aktif ve pasifleri arasndaki dengenin sa"lanmas ynnde nemli admlar atlm!tr. Tarmda do"rudan gelir deste"i sistemine gei!in ilk admlar atlm!, pilot blgelerdeki uygulamalarda olumlu sonular alnm!, kredi faizleri kaynak maliyetlerine gre belirlenmi!tir. Mali sektr reformu sonucunda kurulan Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu ile bankaclk sektrnn dzenlenmesi, gzetimi ve denetimi i!levlerinin tek bir otorite altnda toplanmas hedeflenmi!tir. zelle!tirmeye ili!kin olarak 2001 yl ierisinde Petrol Ofisinin yzde 51inin blok sat!, TPRA$n halka arz yolu ile yzde 31.5nun satlmas mmkn olmu!tur. Bunun yansra, cep telefonu lisans sat!nda beklenenin zerinde gelir elde edilmi!tir. 16.Programn uygulanmaya konulmasyla birlikte faiz oranlar beklentilerin zerinde hzla gerilemi!, enflasyon nemli lde yava!lam!, retim ve i talep canlanmaya ba!lam!tr. 17.Ancak, enflasyonun programda ngrld" hzla d!memesi sonucunda Trk Lirasnn beklenenin zerinde reel de"er kazanmas, i talepte grlen hzl canlanma, ham petrol, do"al gaz gibi enerji fiyatlarndaki art! ve Euro/$ paritesindeki geli!meler sonucunda 2000 ylnda cari i!lemler a" ngrlen dzeyin nemli lde zerine km!tr. Bu geli!me i ve d! piyasalarda mevcut kur sisteminin srdrlebilirli"i ve cari i!lemler a"nn finansman konusundaki endi!eleri artrm!tr.

18.Baz nemli kamu i!letmeleriyle ilgili al!malarn hedefe ula!mamas, kamu bankalarna ili!kin dzenlemelerde ya!anan sorunlar, baz politik belirsizlikler, kur apasna benzer bir Para Kuruluna dayal Arjantin ekonomisindeki geli!melerin de etkisiyle uluslararas sermayenin geli!en piyasalara daha ihtiyatla yakla!mas, 2000 ylnn ikinci yarsnda Trkiyeye d! kaynak giri!inin azalmasna yol am!tr. 19.Uygulanmakta olan kur pasna dayal para politikas gere"i likidite yaratm mekanizmasnn dviz giri!ine dayandrlm! oldu"u bir yapda d! kaynak imkanlarndaki bu daralma likiditedeki art!n da yava!lamasna yol am!tr. Artan likidite sk!kl"nn bir yansmas olarak Temmuz-A"ustos dneminde yzde 30 civarna gerilemi! olan ksa vadeli faiz oranlar Eyll ayndan itibaren yeniden ykselmeye ba!lam!tr. Bankaclk kesiminin likidite, faiz ve kur risklerine kar! duyarll"nn daha da artt" bir dnemde ortaya kan faizlerdeki bu ykselme e"ilimi zellikle yabanc yatrmclarn izlenmekte olan programn srdrlebilirli"i zerindeki endi!elerini artrm!tr. 20.Kasm aynn ikinci yarsnda ksa vadeli faizlerde ya!anan srama ile e!anl olarak tahvil-bono ve hisse senedi fiyatlar keskin bir biimde d!m! ve portfynde nemli lde devlet i borlanma senedi bulunduran orta lekli bir bankann TMSFye alnmas mecburiyetiyle kar!la!lm!tr. Yabanc yatrmclarn lkeyi terketme abalar sonucunda Merkez Bankas 6 milyar dolar civarnda dviz sat!nda bulunmu! ve rezervler azalm!tr. 21.Krizin daha da derinle!mesini nlemek amacyla Kasm ve Aralk aylarnda bir dizi nlem alnm!, yapsal reformlarn hzlandrlmas kararla!trlm! ve yrtlmekte olan Stand By Dzenlemesinin 7,5 milyar dolar tutarnda Ek Rezerv Kolayl" ile desteklenmesi ynnde Uluslararas Para Fonu ile anla!ma sa"lanm!tr. 22.Kasm krizi sonrasnda alnan nlemler ve IMF ile varlan anla!ma sonucunda mali piyasalardaki dalgalanmalar ksmen giderilmi!, Merkez Bankasnn dviz rezervleri artm! ve faiz oranlar kriz ortamna gre nemli lde gerilemi!tir. Ancak faiz oranlarnn kriz ncesi dneme gre yksek seviyelerde kalmas zellikle a!r gecelik borlanma ihtiyacnda olan kamu bankalaryla portfynde yo"un olarak Devlet # Borlanma senetleri bulunduran TMSF kapsamndaki bankalarn mali yaplarn daha da bozmu!tur.
10

23.$ubat aynda Hazine ihalesi ncesindeki olumsuz geli!meler uygulanan programa olan gvenin tamamen kaybolmasna neden olmu! ve Trk Lirasna kar! ciddi bir atak meydana gelmi!tir. Nitekim, 19 $ubatta bir gn valrl 7.6 milyar dolarlk dviz talebi olmu!tur. Merkez Bankas yksek seviyedeki bu dviz talebine kar! likiditeyi kontrol etmeye al!m!, likidite sk!kl" zellikle kamu bankalarnn a!r dzeyde gnlk likidite ihtiyalar nedeniyle demeler sisteminin kilitlenmesine neden olmu!tur. Bu ortamda uygulanmakta olan dviz kuru sistemi terkedilerek Trk Liras dalgalanmaya braklm!tr. 24.Merkez Bankas kurlarn dalgalanmaya braklmasnn ardndan, demeler sistemine i!lerlik kazandrmak amacyla piyasalarn TL ihtiyacn kar!lamaya ba!lam! ve bunun sonucunda ksa vadeli faiz oranlar yzde 80 civarna gerilemi!tir. 25.Ancak, Kasm 2000 ve $ubat 2001 krizleri bankaclk sektrnn iinde bulundu"u sorunlar daha da a"rla!trm! ve yeni sorunlar ortaya karm!tr. Bankaclk sektr Kasm krizi sonrasnda faiz riski, $ubat krizi sonrasnda ise hem faiz hem de kur riski sonucu nemli kayplarla kar! kar!ya kalm!tr. Ba!ta kamu bankalar olmak zere, bankaclk sisteminin yeniden yaplandrlmas iin ihtiya duyulan kaynaklar kamu maliyesi zerine nemli bir yk getirmi! bulunmaktadr. 26.Ya!anan krizler; faizlerde ve enflasyonda art!, dviz kurlarndaki dalgalanmayla birlikte tm ekonomide bir belirsizlik ortamna yol am!tr. Bu durum, reel sektr de ok olumsuz etkilemi!tir. Mali sektrde ya!anan skntlar reel kesime yeni kredi imkann ortadan kaldrrken, reel kesimin kredi geri demelerinde de nemli sorunlara yol amaktadr.

11

III. GL EKONOM!YE GE!" PROGRAMI A- Programn Temel Ama ve Aralar Ekonominin Yeniden Yaplandrlmas ve !stikrarn Kalc Klnmas 27.Yeni programn temel amac kur rejiminin terkedilmesi nedeniyle ortaya kan gven bunalm ve istikrarszl" sratle ortadan kaldrmak ve e!anl olarak bu duruma bir daha geri dnlmeyecek !ekilde kamu ynetiminin ve ekonominin yeniden yaplandrlmasna ynelik altyapy olu!turmaktr. Eski dzene dnmek artk gerekten mmkn de"ildir. 28.Bu do"rultuda; (i) Programmz ngrlen hedeflere ula!lmas ve ekonominin yeniden yaplandrlmas konusunda kesin bir siyasi taahhd ve deste"i iermektedir. Kamuda kaynak tahsisi srecinde !effaflk ve hesap verilebilirli"in sa"lanmas, rasyonel olmayan mdahelelerin bir daha geri dn! olmayacak !ekilde nlenmesi, iyi yneti!imin ve yolsuzlukla mcadelenin glendirilmesi hedeflenmektedir. Btn bunlarla, katlanlan fedakarlklarn bo!a gitmesinin nlenmesi ve piyasalarda gven ortamnn yeniden sa"lanmas amalanmaktadr.

(ii)

(iii)

29.Yeni program bu temel ilkeler erevesinde; (i) (ii) Dalgal kur sistemi iinde enflasyonla mcadeleyi kesintisiz ve kararl biri biimde srdrmeyi, Bankaclk sektrnde kamu ve TMSF bnyesindeki bankalar ba!ta olmak zere hzl ve kapsaml bir yeniden yaplandrlmay, bylece bankaclk kesimi ile reel sektr arasnda sa"lklkl bir ili!ki kurmay,

12

(iii) (iv)

Kamu finansman dengesini bir daha bozulmayacak bir biimde glendirmeyi, Toplumsal uzla!maya dayal, fedakarl"n tm kesimlerce adil bir biimde payla!lmasn ngren ve enflasyon hedefleri ile uyumlu bir gelirler politikas srdrmeyi ve, Btn bunlar etkinlik, esneklik ve !effaflk ile sa"layacak yapsal unsurlarn yasal altyapsn olu!turmay;

(v)

kendisine alt hedefler olarak semi!tir. 30.Nihai amacmz, ekonomide srdrlebilir bir geli!me ortamn sa"layarak kaynak kullanma srecindeki verimlili"i artrmak, d!a ak bir yakla!mla piyasa ko!ullarnda rekabet gcmz geli!tirmek ve bylece ekonomide bymeyi, yatrm ve istihdam artrarak halkmzn gelece"e umutla bakmasn ve refah dzeyini kalc bir biimde ykseltmek olacaktr. B. Yapsal Yenilenme ve Yasal Dzenlemeler 31.Program erevesinde a!a"da sralanan drt ana alanda 15 yasal dzenleme yaplmaktadr: (i) (ii) (iii) (iv) Mali Sektrn Yeniden Yaplandrlmas Devlette $effafl"n Glendirilmesi Artrlmas ve Kamu Finansmannn

Ekonomide Rekabetin ve Etkinli"in Artrlmas Sosyal Dayan!mann Glendirilmesi

(#) Mali Sektrn Yeniden Yaplandrlmas 32.Bankalarn mali bnyelerinin sa"lkl bir yapya kavu!turulmas mali piyasalarn ve reel sektrn istikrar bakmndan byk nem ta!maktadr. Bu kapsamda ncelikli olarak Bankalar Kanununda de"i!iklikler ngren yasal sre ba!latlm!tr.

13

33.Bankalardaki mevduat ve bankalarn di"er ykmllklerine ynelik olarak ilan edilen garanti uygulamasna devam edilecektir.

Yasal Dzenlemeler
1. BTE KANUNUNDAK! DE$!%!KL!KLER 2. GREV ZARARLARINI KALDIRAN KARARNAME VE KANUN 3. BORLANMA YASASI 4. KAMULA%TIRMA YASASI 5. 15 BTE VE 2 BTE DI%I FONUN KAPATILMASI !LE !LG!L! YASA 6. KAMU !HALE YASASI 7. MERKEZ BANKASI YASASI TBMM Genel Kurulunca kabul edilmi"tir. Kararname Ba"bakanl#a sunulmu"tur. Kanun hazrlk al"malar devam etmektedir. nmzdeki Hafta Ba"bakanl#a sunulacaktr. TBMMne sunulmu"tur. Hazine Mste"arl# tarafndan hazrlanmakta olup, ksa bir sre ierisinde Ba"bakanl#a sunulacaktr. Yasa hazrlk a"amasndadr. Ba"bakanl#a sunulmu"tur.

8. BANKALAR KANUNUNDAK! DE$!%!KL!KLER Bankalar Kanununda de#i"iklik ngren taslak Ba"bakanl#a sunulmak zeredir. Ayrca kamu bankalar ile ilgili kararname kartlm" ve ortak ynetim kurulu atanm"tr. 9. !% GVENCES! YASASI AB Ulusal Programnda ksa vadeli ncelikler arasna alnm" olup yasa hazrl# iin sosyal taraflarla gr"meler yrtlmektedir. TBMM Genel Kurulunca kabul edilmi"tir. TBMMye sunulmu"tur. Kanun Teklifi Ba"bakanl#a sunulmu"tur. Cumhurba"kanl#na sunulmu"tur. Yasa hazrlk a"amasnda olup, ksa bir sre ierisinde Ba"bakanl#a sunulacaktr. TBMM Plan ve Bte Komisyonunda kabul edilmi"tir.

10. EKONOM!K VE SOSYAL KONSEY YASASI 11. S!V!L HAVACILIK YASASINDA DE$!%!KL!K 12. TELEKOM YASASI 13. %EKER KANUNU 14. TTN KANUNU 15. DO$ALGAZ KANUNU

14

34.Kamu ve TMSF bnyesindeki bankalarn yksek tutarl nakit aklarn gidermek amacyla gnlk olarak piyasalara fon ihtiyac iin ba!vurmalar, hem piyasalarn dengesini hem de mali bnyelerini bozmaktadr. Bu olumsuzlu"un giderilmesi iin kamu bankalarna Hazineden alacaklarna kar!lk olarak piyasa ko!ullarna uygun faizli Hazine ka"d verilerek, grev zarar alacaklarnn tm en ksa srede ortadan kaldrlacaktr. Kamu ve fon bankalar, belirli bir program dahilinde, bu ka"tlar kar!l"nda Merkez Bankasndan repo veya sat! kar!l" temin edecekleri likidite ile di"er bankalara ve banka d! kesime olan gecelik ykmllklerini azaltacaklardr. Merkez Bankas likidite fazlasn ters repo ve interbank i!lemleri yoluyla piyasadan ekecektir. 2001 yl iinde Hazine, kamu ve fon bankalarna mali durumlarn glendirmek amacyla 10.3 katrilyon lira tutarnda ka"t vermi!tir. 35.Bankaclk sektrnn yeniden yaplandrlmasna ynelik di"er al!malar (i)Kamu bankalar, (ii) TMSF bnyesindeki bankalar ve (iii) zel bankalar olmak zere ana grupta ele alnmaktadr. Kamu Bankalar 36.Kamu bankalarnda ya!anan sorunlarn tekrar olu!mamas iin likidite sorunlarnn giderilmesi ile e!anl olarak gerekli olan di"er nlemler de alnmaktadr. Bu erevede; (i) Kamu bankalarna zarar olu!turacak grev verilmeyecektir. Mevcut grev zararlarna ili!kin kararnameler iptaline ili!kin kararname Ba!bakanl"a sevkedilmi!tir. Kanunlarla verilen grevlerin tasfiyesine ili!kin al!malar devam etmektedir. Gerekli grld" hallerde kamu bankalar kanalyla verilecek destek, bteye konulacak deneklerden kar!lanacaktr. Mevcut ko!ullarda yetersiz dzeyde bulunan kamu bankalarnn sermayeleri ksa sre iinde yeterli seviyeye getirilecektir. Artrlan sermaye tutarlar hemen denecektir. Kamu bankalarnn faaliyetlerinin etkinlik ve verimlilik ilkeleri erevesinde srdrmeleri do"rultusunda, her bankann ihtisas alanndaki kredilerini kaynak maliyetlerini dikkate alarak srdrmeleri sa"lanacaktr.

(ii)

(iii)

15

(iv) (v)

Emlak Bankasnn Ziraat Bankas ile birle!tirilmesi al!malar devam etmektedir. Kamu bankalarnn ynetiminin profesyonel bankaclardan olu!an bir ortak ynetim kuruluna devredilmesi sreci ba!latlm!tr. Bu kurula kamu bankalarn yeniden yaplandrma ve zelle!tirmeye hazrlama yetkisi verilmi!tir. Kamu bankalarnn verimsiz !ubeleri kapatlacak ve personel saysn azaltmak iin emeklilik te!vik edilecektir

(vi)

37.Kamu bankalar ile ilgili bu dzen de"i!ikli"i Trkiye iin kkl bir de"i!imdir. Uzun yllardr sren bozuk dzenin sonudur. TMSF Bnyesindeki Bankalar 38.TMSF bnyesindeki bankalarn sorunlarnn en ksa srede zme kavu!turulmas mali sistemin istikrar ve kamu maliyesine getirdikleri ykn azaltlmas bakmndan nem ta!maktadr. 39.TMSF bnyesindeki 13 bankadan 5i Smerbank bnyesinde birle!tirilmi!tir. Smerbank bnyesinde birle!tirilen bankalarn Fona devir tarihinde 9141 olan al!an says Mart 2001 itibariyle 4596ya, 396 olan !ube says ise 213e indirilmi!tir. Haziran 2001 itibariyle !ube says 134e indirilecektir. 40.TMSF bnyesinde bulunan Demirbankn sat! sreci devam etmekte olup, tekliflerin de"erlendirilmesi Nisan ay sonuna kadar bitirilecektir. 6 Nisan 2001 tarihine kadar teklif alnamam! olan bankalar Smerbank veya bir di"er gei! bankas bnyesinde birle!tirilecektir. Bu bankalarn !ube ve al!an says rasyonel dzeye indirilecektir. 41.Bankalar Kanununda yaplacak de"i!iklikle TMSF bnyesindeki bankalarn alacaklarnn tahsil kabiliyetinin artrlmas ve tahsil srecinin hzlandrlmas sa"lanm! olacaktr. Ayrca, olu!turulan Aktif Ynetim Birimi ile Fon bnyesindeki bankalarn kt aktifleri tek elden ve etkin bir biimde ynetilecektir.

16

zel Bankalar 42.Ya!anan krizlerden olumsuz ynde etkilenen baz zel bankalarn bir an nce sa"lkl bir yapya kavu!malarn sa"layacak dzenlemeler ba!latlm!tr. Bu kapsamda; (i) BDDK sermaye yeterlili"i kriterini de dikkate alarak, zel bankalar ile sermaye artrm ve yeniden yaplanma planlar zerinde belirli bir takvime dayal anla!malar yapmaktadr. Bu al!malar hzlanacaktr. Bankalarn dnem karlarn sermayeye ilave etmeleri sa"lanm!tr. Hem bankalarn hem de !irketlerin devir ve birle!melerini kolayla!tracak ilave tedbirlerle ilgili al!malar srdrlmektedir. Makul bir gei! dnemi tannarak bankalarn mali olmayan i!tiraklerinin zkaynaklara oran daraltlmaktadr. Bankalar Kanununda yaplacak de"i!iklikle zel kar!lklarn kurumlar vergisi matrahnn tespitinde gider saylmas konusundaki yasal dzenlemelere aklk kazandrlmaktadr. Bankaclk sistemindeki geli!meler erevesinde uzun vadeli yatrmlar zendirmek ve tasarruf aralar arasndaki farkllklar gidermek amacyla vergi ve munzam kar!lklar gzden geirilecektir. ve Kamu Finansmann

(ii) (iii) (iv) (v)

(vi)

(2) Devlette "effafl$ Artracak Glendirecek Dzenlemeler Grev Zararlar ile !lgili Dzenlemeler

43.K#Tlerin faaliyetlerinde zarar olu!turacak grevlerin en aza indirilmesi ynnde dzenlemeler yaplmaya devam edilecektir. Byk bir o"unlu"u kamu bankalarnda bulunan grev zararlarnn kaldrlmasna ynelik Bakanlar Kurulu karar tasla" Ba!bakanl"a sunulmu!, Kanun tasla"nn hazrl" ise tamamlanmak zeredir. Bundan byle kamu bankalarna grev verilmesi halinde bununla ilgili giderlerin kar!l" ilgili yl btesine konularak kurulu!lara pe!in deme yaplacaktr.
17

44.Bilindi"i zere ilgili yasalarn hkmleri gere"ince bilanolarn ibra edilmesi yasal ve idari takibi ortadan kaldrmamaktadr. Bu erevede, Kamu Bankalarnn grev zararlarnn denmesi idari ve yasal takibi ortadan kaldrmas mmkn de"ildir 45.Kamu bankalarnn $ubat sonu itibariyle mevcut gecelik ykmllklerinin te ikisi kar!l"nda piyasa ko!ullarna uygun Hazine ka"tlar verilmi!tir. Kalan ksm iin Mays sonuna kadar Hazine ka"d verilecektir. Hazine ve Merkez Bankas koordineli bir !ekilde hareket ederek piyasalarda olumsuz etki yaratmayacak !ekilde ka"tlarn nakde dn!trlmesini sa"layacaktr. Borlanma Yasas 46.Bu kanun ile devlette !effafl"n ve hesap verilebilirli"in sa"lanmas hedeflenmektedir. Bugne kadar ba!ta bte kanunlar olmak zere de"i!ik yasal metinlerle dzenlenen i ve d! borlanma ile devletin garanti verme sistemi tek bir kanunla dzenlenerek kamu bor ynetiminin snrlar belirlenmi! ak ve saydam kurallara ba"lanacaktr. Ayrca, borlanma ve bor ynetimi politikas esnek, abuk karar verebilen ve kararlarn abuk uygulayabilen bir alt yapya kavu!turulacaktr. Yaplan borlanmalarla ve verilen garantilerle ilgili olarak her 3 ayda bir TBMM bilgilendirilecek ve bor ynetim raporu Meclise sunulacaktr. Kamula%trma Yasas 47.Anayasamzda ve Kanunda ngrlen bedelin nakden ve pe!in olarak denmesi ilkesi, uygulamada amacndan saptrlmaktadr. #dareler, kamula!trma kararlarnn alnmasnda ve kymet takdirlerinde mali disiplin anlay!ndan uzakla!maktadr. Bu kanunla yeterli dene"i temin edilmeden kamula!trma i!lemine ba!lanlmayacaktr. ncelikle satnalma ve trampa usulnn uygulanmas yoluna gidilecektir. Anla!ma sa"lanamamas halinde kamula!trma bedeli mahkemece tespit edilecektir.

18

Kamu !hale Yasas 48.Devlet #hale Kanununun de"i!tirilmesi ile daha rekabeti ve etkin bir ihale sisteminin olu!turulmas ve uluslararas standartlara uyum sa"lanmas amalanmaktadr. Bu yasa ile devlet ihalelerinde, uygulama projesine dayal anahtar teslimi ihale yaplarak hem daha etkin ve rekabete ak bir ihale yntemi izlenecek, hem de ihale edilen projelerde maliyet art! nlenecektir. Bte ve Bte D% Fonlarn Kapatlmas 49.Halen kapatlm! bulunan 46 bte ve 6 bte d! fona ek olarak 15 bte ve 2 bte d! fonun daha kapatlarak fon sisteminde nihai bir konsolidasyon sa"lanmas ve bylelikle mali disiplin ve !effafl"n temini amalanmaktadr. (3) Ekonomide Rekabeti ve Etkinli$i Artracak Dzenlemeler "eker Kanunu 50.$eker retiminde, fiyatlandrmasnda ve pazarlamasnda usul ve esaslar getirerek piyasadaki istikrarn sa"lanmas amalanmaktadr. 2002-03 retim dneminden itibaren Devlet tarafndan fiyat aklanmayacaktr. $eker piyasas, $eker Kurulu tarafndan dzenlenecektir. #htiya fazlas !eker retimine son verilerek devletin zarara u"ramas engellenecektir. retici ekim ncesinde fiyat bilerek ekim karar verecektir. Trk insan daha ucuza !eker tketecektir. Tm iftilere do"rudan gelir deste"i verilerek gelir kayb giderilecektir. $eker fabrikalarnn zelle!tirilmesinin n alacaktr. Ttn Kanunu 51. Ttn mamlleri ve alkoll ikilerin fiyatlandrlmas, da"tm, sat! ve kontrol ile ilgili usul ve esaslar Ttn Mamlleri ve Alkoll #kiler Piyasas Dzenleme Kurulu tarafndan dzenlenecektir. 2002 retim dneminden itibaren devlet nam ve hesabna alm yaplmayacaktr. Tekelin retim ve pazarlama birimlerinin zelle!tirmesinin altyaps hazrlanm! olacaktr. Fazla retilen ttnn rmesi ve yaklmas uygulamasna son verilecektir. Szle!me ve ak artrma sistemiyle reticinin nndeki belirsizlikler kalkacaktr. Ttn reticisinin de
19

alternatif rn projesi ve do"rudan gelir deste"i ile desteklenmesi gerekle!tirilecektir. Do$algaz Kanunu 52. Do"algazn kaliteli, srekli, ucuz, rekabete dayal esaslar erevesinde ve evreye zarar vermeyecek !ekilde tketicilerin kullanmna sunulmas iin do"algaz piyasasnn serbestle!tirilmesi kanunun ana amacdr. Yeni Kanun ile BOTA$n do"al gazn ithalat, iletimi ve da"tmndaki tekel hakk kaldrlacak tm a!amalarda zel sektrn katlm sa"lanacaktr. Bu !ekilde olu!acak piyasa mali adan gl, istikrarl ve !effaf bir yapya oturtulacaktr. Do"algaz piyasas, elektrik piyasas iin olu!turulan Kurul ile birle!tirilerek ba"msz bir kurul tarafndan dzenlenecektir. Trk Telekomun zelle%tirilmesi 53. Trk Telekomun zelle!tirilmesini hzlandrmak iin : (i) (ii) (iii) (iv) (v) Kamu yarar ve ulusal gvenlik amacyla tutulan Altn Hisse d!ndaki hisselerin stratejik orta"a blok sat!, halka arz ve al!anlara sat! yollaryla zelle!tirilmesine, Sabit telefon hizmetlerinde kamu tekelinin zelle!tirme sonras kaldrlmasna, Lisans verme yetkisinin Telekominikasyon Kurumuna verilmesine, sektrn ynetiminde etkinli"i artracak ve bu ilkeler do"rultusunda zelle!tirmeyi hzla gerekle!tirecek icraatn ba!lamasna, Yabancya blok sat! orannn %50nin altnda olmasna,

imkan sa"layan yasal sre ba!latlm!tr. Bylece tm sektrlerin teknolojik yar!taki yerini belirleyecek olan Telekomnikasyon altyapsnn hzl bir !ekilde geli!mesi sa"lanacaktr. Sektrn nndeki engeller kaldrlarak yerli ve yabanc yatrmclarn katlm sa"lanacaktr.

20

Sivil Havaclk Kanunu 54.Hava yollarnn i hat uu! fiyatlarnn serbeste belirlenmesine imkan sa"lanacaktr. Trk Havayollarnn ve di"er havayolu !irktelerinin cret tarifelerini serbeste tesbit edebilmeleri, bu cretleri gn ve saat itibariyle farklla!trmak suretiyle mevcut uak kapasitesini etkin bir biimde kullanmalarn sa"layacaktr. Ayrca, bu dzenleme sektrde rekabeti artraca"ndan orta ve uzun vadede istihdam art!na katkda bulunacaktr. Sektrn daha da geli!mesi hem turizm iin yararl olacak hem de yurtd!ndaki vatanda!larmz da dahil bu sektre kaynak yatrlmas zendirilecektir. (4) Sosyal Dayan%may Glendiren Dzenlemeler !% Gvencesi Yasas 55.Avrupa Birli"i Ulusal Programnda ksa vadeli ncelikler arasna alnm! olup yasa hazrl" iin sosyal taraflarla gr!meler yrtlmektedir. Ekonomik ve Sosyal Konsey Yasas 56.Ekonomik ve sosyal politikalarn olu!turulmasnda toplum kesimleri arasnda uzla!ma ve i!birli"inin geli!tirilmesi amalanmaktadr. Kamu kesimi, i!i, i!veren ve di"er sivil toplum rgtlerini biraraya getiren konseyle ilgili yasa karlm!tr. (5) Reel Ekonomiye Ynelik nlemler 57.#hracatn artrlmasna ynelik ilave tedbirler alnacaktr. Bu kapsamda; i) ii)
iii)

Bteden ve di"er kaynaklardan sa"lanacak finansmanlar erevesinde Eximbankn kredi imkanlar artrlacak, #hracatta KDV demeleri hzlandrlacak, Desteklerle ilgili uygulamalarda brokratik i!lemler azaltlacaktr.

Bu kapsamda bugne kadar bte denekleri ne ekilerek Eximbanka 128 trilyon lira aktarlm!tr. Bu tutarn 103 trilyon liras son hafta iinde gerekle!tirilmi!tir.

21

58.Do"rudan yabanc sermayenin Trkiyeye giri!ini hzlandrmak amacyla daha nce Anayasada yaplan de"i!iklikle getirilen uluslararas tahkim imkan ile ilgili gereken kanun karlacaktr. Bunun yansra do"rudan yatrmn nndeki idari ve brokratik engelleri ortadan kaldracak bir eylem plan al!malar ba!latlm!tr 59.Esnaf, sanatkar, KOB#ler ve tarm kesiminin krizden asgari seviyede etkilenmelerini temin etmek amacyla Ziraat ve Halk Bankasndan kullanm! olduklar kredilerin faizlerine maliyetlerin yanstlmasn snrlamak amacyla bteye 400 trilyon lira tutarnda denek konmu!tur.

C. Makroekonomik Hedefler 60.Ya!anan krizler bankaclk kesimi zerinde ciddi bir tahribata yol am! ve kamu maliyesi zerine byk bir yk getirmi!tir. Faiz oranlarndaki ykselme ve kurlardaki belirsizlik ekonomik birimlerin gelece"e ili!kin gvenlerini sarsm!, reel ekonomiyi de olumsuz ynde etkilemi! ve ekonomi daralma srecine girmi!tir. Trk Lirasnn de"er kaybyla birlikte enflasyonda da bir srama gzlenmi!tir. 61.Ancak, rekabet gcnde kazanlan iyile!me, gl maliye politikasnn srdrlmesi, aktif para politikas ve uzla!maya dayal gelirler politikas ile byme hz ve enflasyon zerindeki bu olumsuz etkilerin giderilmesi mmkn grlmektedir. Yln ikinci yarsnda ekonomideki bu daralma e"ilimi tersine dnecektir. zellikle turizm gelirleri ile ihracatta beklenen art! ekonomide beklenen canlanmaya nemli katk sa"layacaktr. Yln tamamnda GSMHnn yzde 3 dolaynda gerilemesi beklenmektedir. Ancak, mevsimsel etkilerden arndrlm! bazda byme hz yln ikinci yarsnda pozitif olacaktr.

22

200# Yl GSMH Byme Hz

(Mevsimsellikten Arndrlm%) (Bir nceki Dneme Gre Yzde De$i%me)
4,0 3,0 2,0 #,0 0,0 -#,0 -2,0 -3,0 -4,0 -5,0

I. Ay

II. Ay

III. Ay

IV. Ay

62.Trk Lirasnn dalgalanmaya braklmasyla birlikte enflasyonun hzlanmas kanlmazdr. Yl sonunda TEFEdeki art!n yzde 57.6, TFEdeki art!n ise yzde 52.5 olmas beklenmektedir. Ancak, programn kararllkla uygulanmas sonucunda yln ikinci yarsnda fiyat art!lar yeniden yava!lama e"ilimine girecektir. Mevsimsel etkilerden arndrlm! bazda aylk fiyat art! hz yln son dneminde yzde 2 civarna gerilemesi hedeflenmektedir.

200# Yl Fiyat Art% Hzlar

(Mevsimsellikten Arndrlm%) (Aylk Ortalama Yzde De$i%me)
7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 #,0 0,0

I. Ay

II. Ay TEFE

III. Ay TFE

IV. Ay

23

63.Byme hzndaki d!! ve i talebin daralmas sonucunda ithalatn gerilemesi, rekabet gcnde sa"lanan iyile!menin ise ihracat ve turizm gelirlerini olumlu etkilemesi beklenmektedir. Bylece, 2001 ylnda cari i!lemler hesab dengeye yakn olacaktr. Temel Makroekonomik Hedefler
#999 -6,1 62,9 68,8 2000 6,1 32,7 39,0 200# -3,0 57,6 52,5 2002 5,0 16,6 20,0

GSMH Bymesi % TEFE(Yl sonu) % TFE(Yl sonu) % Faiz D" Denge/GSMH (%) Toplam Kamu Konsolide Bte K!T'ler Di#er Kamu

-1,9 1,5 -1,5 -1,9

2,8 4,6 -1,5 -0,3

5,5 5,1 0,1 0,3

6,5 5,6 0,5 0,4

D. Makroekonomik Politikalar Maliye Politikas 64.Kriz sonrasnda bankaclk sektrnn yeniden yaplandrlmasna ili!kin dzenlemeler kamu finansman zerine nemli bir yk getirmi!tir. Di"er yandan, TLnin de"er kayb ve faiz oranlarndaki ykselme bor servis ykn a"rla!trmaktadr. Kamu bor stokundaki art!n kontrol altnda tutulabilmesi iin faiz d! harcamalarda azami tasarrufun ve disiplinin sa"lanmas byk nem ta!maktadr. Programn faiz d! bte fazlasna ve kamu finansmanna ili!kin hedefleri bu erevede belirlenmi!tir. 65.2000 ylnda yzde 3 civarnda olan toplam kamu kesimi faiz d! fazlasnn GSMH oran 2001 ylnda yzde 5,5e ykseltilecektir. Bu erevede;

24

Faiz D% Kamu Dengesi/GSMH

7 6 5 4 3 2 1 0 -1 -2 -3 1999 2000 2001 2002

(i)

Konsolide bte faiz d! fazlasnn GSMHya orannn 2000 ylndaki yzde 4,6lk seviyesinden 2001 ylnda yzde 5,1 seviyesine ykseltilmesi, Ba!ta K#T olmak zere di"er kamu hesaplarnda 2000 ylnda yzde 1,8 olan faiz d! a"n, 2001 ylnda yzde 0,4 fazlaya dn!trlmesi hedeflenmi!tir.

(ii)

25

K O N SO L ! D E B T E # 999 23.9 # 8.9 8.6 10.3 5.0 2 # .8 8.8 2.8 # .8 8.4 0.7 0.0 0.3 # .3 3.5 # .5 # .# 2. # # .5

% G SM H 2000 25.9 2 # .0 8.6 12.4 4.8 20.5 7.9 2.8 # .8 7.9 0.9 0. # 0.3 # .6 2.6 # .3 # .# 5.4 4.6 200 # 25.5 20.5 7.3 13.3 5.0 # 9.7 7.8 2.6 2. # 7.4 0.5 0.2 0.6 0.5 2.8 # .# # .6 5.6 5. #

G E L !R L E R V ergi G elirleri - D olays z V ergiler - D olayl V ergiler V ergi D % G elirler FA ! Z D I " I H A R C A M A L A R P ersonel D i $ er C ari Y at r m T ransferler -K ! T 'lere T ransfer -K amu B ankalar F aiz Fark dem eleri -T ar m sal D esteklem e -F onlara T ransfer -Sosyal G venlik -V ergi ! adeleri -D i $ er FA ! Z D I " I D EN G E FA ! Z D I " I D EN G E ( zelle ! tirm e, faiz geliri ve T C M B kar hari)

Harcama Tedbirleri 66.Kamu finansmanna ili!kin hedeflere ula!mak iin her!eyden nce devlet tasarruf edecektir. ngrlen tedbirler a!a"da sralanmaktadr: (i) Faiz d! harcamalarndaki nominal art!n GSMHnn nominal art!nn altnda tutulmasna zen gsterilecektir. Bu erevede 2001 ylnda 2000 ylna kyasla harcamalarda yzde 9 orannda reel bir azalma hedeflenmektedir. Kamu harcamalar disiplin altna alnarak azami tasarruf sa"lanacaktr. Bu amala, Kamu Tasarruf Genelgesi titizlikle uygulanacaktr. Maliye Bakanl"nn uygun grd" denek kalemlerinde blokaj uygulanacaktr. Di"er cari, yatrm ve baz transfer harcamalarndaki art! kur ve fiyat art!larnn altnda tutularak GSMHnn yzde 1,5i kadar tasarruf sa"lanacaktr
26

(ii)

(iii)

(iv)

Bu nlemlerin yansra btenin di"er cari transferler kaleminde yaplacak kesintiler ile GSMHnn yzde 0,3 orannda tasarruf sa"lanacaktr. Kamu bankalarnn faiz fark demelerini kar!lamak zere bteye GSMH nn yzde 0,2si orannda denek konmu!tur. denek a!mna yol aacak ykmllkler verilmeyecektir. Sa"lk, e"itim ve gvenlik hizmetleri hari kamuda yeni personel alm ancak ok ola"anst ve kurulu!larn etkinli"i asndan mutlaka gerekli durumlarda yaplacaktr. Toplam memur saysnda art! olmayacaktr.

(v)

(vi)

(vii) Tm kesimleri ilgilendirmeyen ve cret adaletini hedeflemeyen mnferit maa! ve cret art! talepleri kesinlikle dikkate alnmayacaktr. (viii) ok zorunlu haller d!nda yatrm programna yeni proje alnmayacak ve yllara sari ihalelere gidilmeyecektir. (ix) Gider art!na yol aacak te!kilat geni!lemesi ve yeni kadro ihdas dahil, kayna" olmayan harcama artrc hi bir neri gndeme getirilmeyecektir. K#Tlerin etkin al!malarn sa"layacak dzenlemeler yaplmaktadr. Bu erevede personel says artrlmayacak, fazla mesai, ikramiye ve prim gibi demelerde ksntya gidilecek, cari harcamalar kontrol altna alnacak ve yatrm harcamalar rasyonalize edilecektir. Tarmsal destekleme fiyatlar ngrlen enflasyonu a!mayacak !ekilde artrlacak ve kurulu!larn finansman imkanlar dikkate alnarak miktar kstlamasna gidilecektir.

(x)

(xi)

(xii) Sosyal gvenlik kurumlarnn sa"lk harcamalar disiplin altna alnacaktr. (xiii) Kamuda ta!t kullanm snrlandrlacak ve Ta!t Kanunu etkin bir biimde uygulanacaktr.
27

Gelir Artrc Dzenlemeler 67.Gelir hedeflerine ngrlm!tr: (i) (ii) ula!mak iin a!a"daki ba!lca dzenlemeler

Vergi gelirlerinin artrlmasna ynelik olarak 2000 yl sonunda alnan tedbirlerin titizlikle uygulanmasna devam edilecektir. Akaryakttaki otomatik fiyatlandrma mekanizmasna devam edilecek ve Akaryakt Tketim Vergisi (ATV) en az hedeflenen enflasyon lsnde ayarlanacak ve ATV tahsilatnn GSMH iindeki pay yzde 2,8 olacaktr. Ba!ta enerji ve petrol sektr olmak zere ithale dayal rnlerin fiyatlar kurdaki de"i!iklikleri, artan maliyetleri ve ekonomik gerekleri yanstacak !ekilde geciktirilmeden uygulanacaktr. Vergi tabannn yaygnla!trlmas amacyla numaralarnn kullanm geni!letilecektir. vergi kimlik

(iii)

(iv) (v) (vi)

Vergi kayp ve kaa"nn en aza indirilmesi amacyla vergi denetimleri artrlacaktr. Vergi tahsilatnn artrlmas iin vergi gecikme faiz ve cezalar enflasyonla uyumlu bir biimde artrlm!tr

(vii) Bireysel yatrmclarn kamu ka"tlarndan elde ettikleri gelirlerin beyanname d! tutulmas suretiyle kamu ka"tlarna olan bireysel talep artrlacaktr.

D! Finansman 68.Faiz d! dengede 10 milyar dolar civarnda fazla verilmesine ra"men, 2001 ylnda kamu kesiminin finansman ihtiyac yksek seviyede bulunmaktadr. Bu finansman ihtiyacnn tamamen i piyasalarda kar!lanmas mevcut makroekonomik ngrlerle tutarl olmayacaktr. Bu nedenle ek d! finansmann sa"lanmas gerekmektedir. Bu erevede, uluslararas kurulu!lar ve geli!mi! lkeler nezdinde d! finansmann sa"lanmas ynnde yo"un mzakereler srdrlmektedir. Bu mzakerelerin tamamlanmasn mteakiben programn finansman ve
28

buna ba"l olarak para politikas ile ilgili belirlenen byklkler detayl olarak kamuoyuna aklanacaktr. Gelirler Politikas 69.Hedeflenen enflasyonla uyumlu gelirler politikas uygulanmas esastr. Memur maa!lar enflasyonla uyumlu olarak artrlacaktr. Kamu i!ilerinin cretleri, 1999-2000 dnemini kapsayan toplu i! szle!meleriyle sa"lanm! olan reel art!lar, kamu dengesi ve kamu kesimi al!anlar arasnda cret adaleti gzetecek !ekilde ayarlanacaktr. Her kesimin bugn gsterece"i fedakarlk byme ve istihdam asndan krizin maliyetini d!recek ve yln ikinci yarsnda byme ortamna giri!i hzlandracaktr. 70.D!k gelirli iftilerin do"rudan gelir deste"i sistemi ile glendirilmesi temel ilkedir. Bu politikann lke genelinde uygulanabilmesi iin Tarm ve Kyi!leri Bakanl"nca yrtlen ifti kayt projesinin tamamlanmas gerekmektedir. Ksa dnemde, devletin destekleme alm fiyatlarnn kurulu!larn finansman imkanlar dikkate alnarak ve hedeflenen enflasyonu a!mayacak !ekilde artrlmas ngrlmektedir.

29

IV. UZUN DNEML! PERSPEKT!F 71.Son 25 ylda ya!ad"mz kronik yksek enflasyon ve kamu aklar Trkiyenin potansiyelini tam olarak kullanmasn ve atlm yapmasnn nnde nemli bir engel olu!turmu!tur. Avrupa Birli"ine tam yelik perspektifinden bakld"nda Trkiyenin en ksa srede enflasyon sorununu kalc bir biimde zmesi, kamu dengesini sa"lkl bir yapya kavu!turmas ve istikrarl bir byme ortamna girmesi zarureti vardr. Gl Ekonomiye Gei! Programnn nihai hedefi ekonomide byle bir yapsal dn!m gerekle!tirmektir. 72.Programda ngrlen yapsal reformlarn uygulamaya geirilmesi ekonomide etkinli"i artracak, bunun sonucunda mevcut kaynaklarla srdrlebilir bir byme performans yakalanabilecektir. Yapsal reformlarn sonucunda devletin i!leyi!i kkl bir !ekilde de"i!tirilecektir. Bylece, devletin kamu maliyesini bozan ve kaynak kullanmnda etkinli"i azaltan eski al!kanlklarna geri dnmesi engellenmi! olacaktr. 73.Kamu finansman dengesinin kalc bir biimde iyile!tirilmesi neticesinde devletin e"itim, sa"lk, teknoloji ve sosyal harcamalara yeterli kaynaklar tahsis etmesi mmkn hale gelecektir. Bylelikle, Uzun Vadeli Stratejide hedeflenen toplam faktr verimlili"i art! gerekle!tirilebilecek, dnya haslasndan daha yksek pay alnmas, toplumun ya!am kalitesinin ykseltilmesi, gelir da"lmnn dzeltilmesi, yoksullukla mcadele ve blgesel geli!mi!lik farknn azaltlmas sa"lanabilecektir. 74.Trkiye, yapsal reformlar gerekle!tirerek enflasyonu tek haneli rakamlara kalc olarak indirecek, kamu aklarn srdrlebir dzeyde tutacak ve ilgili di"er kriterleri sa"layarak hem Avrupa Birli"ine hem de Avrupa Para Birli"ine yelik iin gereken ykmllkleri yerine getirmi! olacaktr. 75. 21. Yzylda gl ve saygn bir devlet olabilmek iin retken ve gl bir zel sektrn, sa"lkl bir piyasa ekonomisi iin de sosyal destek ve yasal denetleme grevini yapan bir devletin nemi ok iyi anla!lm!tr. Gl ekonomiyi gven iinde al!an bir zel sektr, etkin bir devlet ve geni! bir toplumsal dayan!ma yaratacaktr. zlemimiz, hedefimiz ve Trkiyenin hak etti"i de budur.

30