Oslo 3 TR

Bilimsel ve Teknolojik Faaliyetlerin lm
Oslo Klavuzu
YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLANMASI N LKELER
nc Bask
OECD ve Eurostat ortak yaym
EKONOMK BRL VE KALKINMA RGT AVRUPA BRL STATSTK OFS
EKONOMK BRL VE KALKINMA RGT

14 Aralk 1960'ta Paris'te imzalanan ve 30 Eyll 1961'de uygulamaya konan Anlamann 1. maddesine gre, aadaki konular dorultusundaki politikalar, Ekonomik birlii ve Kalknma rgt (OECD) tarafndan tevik edilmelidir: - ye lkelerde, mali istikrar muhafaza ederek, srdrlebilir en yksek iktisadi byme ve istihdam ile artan bir yaam standardna ulamak ve bu yolla dnya ekonomisinin gelimesine katkda bulunmak; - Ekonomik kalknma srecinde, ye olan ve olmayan lkelerde ekonominin salam olarak genilemesine katkda bulunmak; ve - Uluslararas ykmllklere uygun biimde, dnya ticaretinin ayrmc olmayan ve ok tarafl bir temelde genilemesine katkda bulunmak. OECD'nin ilk ye lkeleri, Avusturya, Belika, Kanada, Danimarka, Fransa, Almanya, Yunanistan, zlanda, rlanda, talya, Lksemburg, Hollanda, Norve, Portekiz, spanya, sve, svire, Trkiye, ngiltere ve Amerika Birleik Devletleri'dir. Aadaki lkeler daha sonra, parantez iinde belirtilen tarihlerde ye olmulardr: Japonya (28 Nisan 1964), Finlandiya (28 Ocak 1969), Avustralya (7 Haziran 1971), Yeni Zelanda (29 Mays 1973), Meksika (18 Mays 1994), ek Cumhuriyeti (21 Aralk 1995), Macaristan (7 Mays 1996), Polonya (22 Kasm 1996), Kore (12 Aralk 1996) ve Slovak Cumhuriyeti (14 Aralk 2000). Avrupa Birlii Komisyonu, OECD'nin almalarna katlr (OECD Anlamasnn 13. maddesi).
Bu klavuz OECD Bilim ve Teknoloji Politikalar Komitesi (BTPK), OECD statistik Komitesi (K) ve Eurostat Bilim, Teknoloji ve Yenilik statistikleri alma Grubu (BTYG) tarafndan onaylanmtr
Bu almann bir ksmnn ticari olmayan bir amala veya snflarda eitim amacyla kullanlmak zere oaltlmas isteniyorsa, Amerika Birleik Devletleri dndaki tm lkeler iin, 20, rue des Grands-Augustins, 75006 Paris, Fransa, tel. (33-1) 44 07 47 70, faks (33-1) 46 34 67 19 adresindeki Centre franais d'exploitation du droit de copie (CFC)'den izin alnmas gerekir. A.B.D.'de izin, Copyright Clearance Center, Customer Service, (508)750-8400, 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923 ABD veya www.copyright.com adresindeki CCC Online'dan alnmaldr. Bu kitabn tamamnn veya bir ksmnn oaltlmas veya tercme edilmesi iin dier tm bavurularn, 2, rue Andr-Pascal, 75775 Paris Cedex 16, Fransa adresindeki OECD Publications'a yaplmas gerekir. Originally published by the OECD in English and in French under the titles: The Measurement of Scientific and Technological Activities. Frascati Manual 2002: Proposed Standard Practice for Surveys on Research and Experimental Development/La mesure des activits scientifiques et technologiques. Manuel de Frascati 2002: Mthode type propose pour les enqutes sur la recherche et le dveloppement exprimental 2002, Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), Paris. 2005, The Scientific and Technical Research Council of Turkey (TBTAK) for this Turkish edition. Published by arrangement with the OECD, Paris. The quality of the Turkish translation and its coherence with the original text is the responsibility of The Scientific and Technical Research Council of Turkey (TBTAK).
Oslo Klavuzu 3. Bask ISBN 975-403-362-5-1.Basm ubat 2006 (3500 adet) OECD/AVRUPA BRL 2005
OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER
Sunu
ilim ve Teknoloji Yksek Kurulu (BTYK) 10 Mart 2005 tarihli 11. toplantsnda Frascati, Oslo ve Canberra Klavuzlarnn, tm kamu kurum ve kurulularnda Ar-Ge istatistiklerinin toplanmas, Ar-Ge ve Ar-Ge destei kapsamna giren konularn belirlenmesi ve ilgili dier hususlarda referans olarak kullanlmasna karar vermitir. Bu ama dorultusunda klavuzlarn toplumun ilgili kesimleri tarafndan benimsenmesi iin yaygnlatrma almalar yapmak zere Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumunu (TBTAK) grevlendirmitir. Bu grevin ilk aamas olarak, Nisan 2005 ylnda Ar-Ge kavramlarn tanmlayan Frascati Klavuzu Trkeye evrilerek yaymlanmtr. Dier taraftan, Oslo Klavuzunun 3. basksnn OECD tarafndan Kasm 2005te yaymlanmasyla, Trkeye evirilmesi almalarna balanm ve Klavuzun basm ubat 2006da gerekletirilmitir. Yenilik (inovasyon), yenilik faaliyetleri, yeniliki firma gibi temel yenilik kavramlarn sistematik bir biimde tanmlayan Oslo Klavuzunun lkemizde yaygn bir dil ve kavram birlii salayarak, btncl ve salkl bir bilim ve teknoloji politikas yrtlebilmesi ve uluslararas karlatrmalarn yaplabilmesi iin bir zemin oluturacana inanmaktaym. Klavuzun Trkeye evrilmesi, yaymlanmas ve yaygnlatrlmas srecine katkda bulunan TBTAK alanlarna teekkr eder, Oslo Klavuzunun benimsenmesinde ve yaygnlatrlmasnda tm paydalarn zerine deni yapaca inancm yineler, sayglar sunarm.
Prof. Dr. Nket Yeti TBTAK Bakan V.
ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005
nsz
ilgi retimi, kullanm ve yaylmasnn, uluslarn refah, kalknmas ve ekonomik bymesinde temel tekil ettii uzun zamandr kabul edilmektedir. Bu kabuln merkezinde, daha baarl yenilik lmlerine ynelik ihtiya bulunmaktadr. Geen zaman zarfnda yeniliin doas ve nitelii deimi ve bununla paralel olarak, bu deiiklikleri benimseme ve politika yapclara doru analiz aralarn salamaya ynelik gstergelere duyulan ihtiya da deiime uramtr. Yenilik aratrmasna ynelik modeller ve analitik ereveler gelitirmek zere 1980 ve 1990l yllar sresince dikkate deer younlukta almalar gerekletirilmitir. Tutarl bir kavramlar ve aralar setine ynelik gereksinim ile birlikte, ilk tarama deneyimleri ve bunlarn sonular, 1992 ylnda, imalatta teknolojik rn ve sre (TS) yenilii zerine odaklanan Oslo Klavuzunun ilk basksnn karlmas sonucunu dourmutur. Bu yaym, gncel olarak drdnc versiyonu tamamlanm olan Avrupa Birlii Yenilik Taramas (ABYT) gibi, ticaret sektrnde yeniliin yaps ve etkilerini inceleyen eitli sayda byk lekli incelemeye referans olmutur. Bu gibi taramalardan elde edilen sonular; kavramlar, tanmlar ve metodoloji baznda Oslo Klavuzu erevesinde daha ileri dzeyde iyiletirmeler yaplmasn tevik etmi ve bunun sonucunda, 1997 ylnda, dier hususlarn yan sra, kapsam hizmet sektrlerini de ierecek ekilde genilemi olan ikinci bask yaymlanmtr. O zamandan bu yana, taramalardan elde edilen sonularn analizi ve deien siyasi gereksinimler, klavuzun, sonular bu nc baskda yer almakta olan yeni bir revizyondan gemesine yol amtr. Hizmet sektrlerindeki yeniliin byk ksmnn TS kavramnca yeterince kapsanlmadna dair gelien bir kannn ortaya km olmasndan tr, bu revizyonda teknolojik olmayan yenilik sorusunun ele alnmasna karar verilmitir. Sonu olarak, neyin bir yenilik olarak deerlendirildii konusu, iki yeni tr de ierecek ekilde geniletilmitir: pazarlama ve organizasyonel yenilik. Bunlar kesinlikle yeni kavramlar olmakla birlikte, eitli OECD lkelerinde daha nceden test edilmi ve umut verici sonular alnmtr. Bu baskda yeni olan dier bir husus da, yenilik balantlarna odaklanan bir blm ayrmak suretiyle, yeniliin sistemik boyutunu ele alma abasdr. Yenilik girdileri ve sonularnn lm ve veri toplama yntemlerinin iyiletirilmesi gibi mevcut kavramlar ve metodolojik hususlar rafine etmek amacyla, nceki taramalarn sonularndan karlm olan dersler de incelemeye dhil edilmitir.
Yenilik, OECD blgesinin dnda da ortaya kmaktadr: Latin Amerika, Dou Avrupa, Asya ve Afrikada gittike artan sayda lke, Oslo Klavuzunu baz alarak taramalar gerekletirmeye balamtr. Bu taramalarn tasarm genellikle bu gibi standartlara uyacak ekilde ngrlmesine ramen bunlarn ou Oslo metodolojisini, birbirinden farkl ekonomik ve sosyal gemie sahip bu lkelerdeki istatistiksel sistemlerin zelliklerini ve spesifik kullanc gereksinimlerini dikkate alacak ekilde uyarlamtr. Her lke tarafndan ulusal uyarlamalar gelitirilmi ve farkl yntemler izlenilmitir. rnein, OECD yesi olmayan lkelerde ortaya kan yeniliin byk bir ksmnn yeniliin yaylmas ve admsal deiikliklerden geldii yaygn ekilde kabul edilmektedir. Bu zengin ve eitli deneyimlerden yararlanlarak, Oslo Klavuzunun bu basksna, renilen derslerden bazlarn kullanan ve OECD yesi olmayan lkelerde gelecekte yaplacak yenilik taramalarna ayr bir klavuz salayan bir ek ilave edilmitir. Eurostat ve OECD tarafndan ortaklaa gelitirilen Oslo Klavuzu; bilim, teknoloji ve yenilie ilikin verilerin lm ve yorumlanmasna adanm srekli olarak gelien klavuzlar ailesinin bir parasdr. Bu aile; Ar-Ge (Frascati Klavuzu), kreselleme indikatrleri, patentler, bilgi toplumu, Bilim ve Teknolojide (B&T) insan kaynaklar (Canberra Klavuzu) ve biyoteknoloji istatistiklerini kapsayan klavuzlar, ilkeleri ve kitapklar iermektedir. OECD ve Avrupa Komisyonu (Eurostat)nun ortak ynetimi altnda hazrlanan Oslo Klavuzunun bu nc basks; OECD Bilim ve Teknoloji Gstergeleri Hakknda Ulusal Uzmanlar (BTGUU) alma Grubu ve Eurostat Bilim, Teknoloji ve Yenilik statistikleri alma Grubu (BTYG) ile birlikte eitli sayda harici uzmann yer ald, ibirlii temeline dayal yllk bir srecin rndr. Bu klavuz, uluslararas bazda karlatrlabilir ekilde, Yenilik Verilerinin Toplanmas ve Yorumlanmas in lkeleri sunmaktadr. Bu sre ierisinde, bir konsensse ulamak, baz zamanlarda karlkl dn vermek ve ortak eilimlere uymak sonucunu dourmutur. Dier benzer klavuzlarda olduu gibi, bu klavuzda da bilinen snrlamalar sz konusu olmakla birlikte, Oslo Klavuzunun her basks, yenilik srecine ilikin anlaymzda bir ileri adm niteliindedir. Bu sregelen, artarak ilerleyen renim sreci nceki aratrmalardan alnan dersleri iselletirirken, Klavuz ayn zamanda, yenilikten ne anlaldnn snrlarn zorlamak zere kullanlan nemli bir deneyim ve test arac konumundadr. Bu almaya yaptklar deerli katklarndan tr teekkr edilmesi gereken ok sayda kii ve kurulu bulunmaktadr. eitli konular
zerinde inceleme yapm ve revizyon iin deerli tavsiyelerini aklam olan alt ayr odak grubunun almalarn ynlendiren Kanadal, Fransz, Alman, talyan, Japon, Hollandal, Norveli ve ngiliz uzmanlara zel teekkrlerimizi sunarz. Revize edilmi Oslo Klavuzunun taslann karlmas, OECD ve Eurostatn rehberliinde, Danimarka Aratrma ve Aratrma Politikalar Merkezinden Dr. Peter Mortensen ve Dr. Carter Bloch tarafndan gerekletirilmitir. Gelimekte olan lkelerde yenilik taramalarn konu alan ekin tasla, Red Iberoamericana de Indicadores de Ciencia y Tecnologia (RICYT) tarafndan hazrlanan bir teklif ve taslak belge baz alnarak ve ok sayda ulusal uzmanla yaplan geni bir danma srecinin ardndan, UNESCO statistik Enstits tarafndan karlmtr. Nobuo Tanaka, Bilim, Teknoloji ve Endstri Mdr, OECD Michel Claude, Mdr, Mdrlk F (Sosyal statistikler ve Bilgi Toplumu), Eurostat Fred Gault, FBTGUU Bakan; Mdr, Bilim, Yenilik ve Elektronik Enformasyon Blm, Statistics Canada
indekiler
1. Blm Klavuzun Amalar ve Kapsam . . . . . . . . . . . . 1. Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Klavuzun kapsamn etkileyen faktrler . . . . . . . . . . . . 2.1. Ne llebilir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2. lmenin salad deer nedir? . . . . . . . . . . . . . . . 3. Klavuzun kapsam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1. Sektrel kapsam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.Firma dzeyinde yenilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.Yenilik trleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.Yenilik derecesi ve yaylmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Anahtar konularda veri salama . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.Yenilik faaliyetleri ve harcamalar . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.Yenilii etkileyen faktrler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.Yenilik yaratan firma ve yeniliin etkisi . . . . . . . . . 4.4.Yenilik srecindeki balantlar . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Baz tarama konular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1. Veri toplama yaklam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Oslo Klavuzu ile dier uluslararas standartlar ve ilgili kavramlar arasndaki iliki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1.Bilim ve teknoloji faaliyetlerinin lmne ilikin klavuzlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2.Dier standart ve snflandrmalar . . . . . . . . . . . . . . 6.3.Dier ilgili kavram ve taramalar . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Son sz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Blm Yenilik Teorisi ve lm Gereksinimleri . . 1. Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Yenilik ekonomisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Bir lm erevesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Yeniliin sektrel ve blgesel boyutlar . . . . . . . . . . . 4.1.Hizmetlerde yenilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.Dk ve orta-teknoloji endstrilerinde yenilik . 4.3.Kk ve orta-byklkteki iletmelerde yenilik 4.4.Blgesel yenilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.Kreselleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. nceleme alanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1.Neler llebilir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.Yenilik girdileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.Balantlar ve yaylmann rol . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.Yeniliin etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5.Yenilie ynelik tevikler ve engeller . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 .14 .18 .19 .19 .19 .20 .20 .20 .21 .22 .22 .23 .23 .24 .24 .24
. . . . . . . .25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 .27 .27 .28 .29 .31 .32 .32 .37 .41 .41 .42 .42 .42 .43 .43 .44 .44 .45 .46 .46
5.6.Talep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 5.7.Dier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 3. Blm Temel Tanmlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Yenilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Ana yenilik tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Yenilik trlerini birbirinden ayrt etmek . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.rn ve sre yeniliklerini birbirinden ayrt etmek . . . 4.2.rn yenilikleri ile pazarlama yeniliklerini birbirinden ayrt etmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3.Hizmet (rn) yenilikleri ile pazarlama yeniliklerini birbirinden ayrt etmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.4.Sre ve pazarlama yeniliklerini birbirinden ayrt etmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.5.Sre yenilikleri ile organizasyonel yenilikleri bir birinden ayrt etmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.6.Pazarlama yenilikleri ile organizasyonel yenilikleri birbirinden ayrt etmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Yenilik olarak deerlendirilmeyen deiiklikler. . . . . . . . . . 5.1.Bir srecin, bir pazarlama ynteminin veya bir organizasyon ynteminin kullanmnn veya bir rn pazarlamasnn durdurulmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2.Basit sermaye yenileme veya artrm . . . . . . . . . . . . . . 5.3.Yalnzca faktr fiyatlarndaki deiimlerden kaynaklanan deiiklikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4.Kiiselletirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5.Dzenli, mevsimsel ve dier dngsel deiiklikler . . . 5.6.Yeni veya nemli derecede iyiletirilmi rnlerin ticareti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Yenilik ve yaylma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7. Yeniliki firma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. Yenilik verilerinin toplanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Blm Kurumsal Snflandrmalar . . . . . . . 1. Yaklam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Birimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.Birincil istatistiksel birim . . . . . . . . . . . 2.2.kincil istatistiksel birim . . . . . . . . . . . 3. Ana ekonomik faaliyete gre snflandrma 4. Bykle gre snflandrma . . . . . . . . . . 5. Dier snflandrmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 .50 .50 .51 .57 .57
. . . . .57 . . . . .58 . . . . .58 . . . . .59 . . . . .60 . . . . .60
. . . . .60 . . . . .60 . . . . .60 . . . . .60 . . . . .61 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 .61 .62 .63 .65 .67 .68 .68 .69 .71 .72 .75 .75
10
5.1.Kurum tipi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75 5.2.Dier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 5. Blm Yenilik Srecindeki Balantlar . . . . . . . . . . 1. Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. e ynelik yaylma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.Balant trleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.Yenilik srecindeki balantlar hakknda veri toplama 2.3.Dier balant gstergeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Da ynelik yaylma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. Bilgi ynetimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 . . . . . . . . . . .80 . . . . . . . . . . .82 . . . . . . . . . . .82 . . . . . . . . . . . . .86 . . . . . . . . . . .89 . . . . . . . . . . .90 . . . . . . . . . . .91 . . . . . . . . . . .92
6. Blm Yenilik Faaliyetlerinin lm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93 1. Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94 2. Yenilik faaliyetlerinin kapsam ve bileenleri . . . . . . . . . . . . . . . .95 2.1.Aratrma ve deneysel gelitirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96 2.2.rn ve sre yeniliklerine ilikin faaliyetler . . . . . . . . . . . . .96 2.3.Pazarlama ve organizasyonel yeniliklere ilikin faaliyetler . . .99 2.4.Tasarm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 2.5.Ar-Ge faaliyetleri ve Ar-Ge olmayan faaliyetler arasndaki snr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 2.6.Yenilik faaliyetlerinde yazlm gelitirme ve kullanm . . . . . . . . . .101 3. Yenilik faaliyetleri hakknda veri toplama . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 3.1.Yenilik faaliyeti hakknda nitel veriler . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 3.2.Yenilik faaliyeti hakknda nicel veriler . . . . . . . . . . . . . . . . .103 3.3.Dier lm konular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104 3.4.Harcama trne gre dkm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 3.5.Fon kaynaklarna gre dkm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106 3.6.Konu yaklam ve hedef yaklam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106 Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107 7. Blm Yeniliin Amalar, Engelleri ve Sonular . . . . . . . 1. Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Yeniliin ama ve etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Teebbs performans zerindeki dier etki lmleri . . . . . 3.1.Ciro zerindeki etki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.2.Sre yeniliklerinin maliyetler ve istihdam zerindeki etkisi 3.3.Yeniliin retkenlik zerindeki etkisi . . . . . . . . . . . . . . . 4. Yenilik faaliyetlerini engelleyici faktrler . . . . . . . . . . . . . . . 5. Yeniliklerin tahsisi konusundaki sorular . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109 . . .110 . . .110 . . .113 . . .113 . . .115 . . .115 . . .116 . . .118
11
8. Blm Tarama Usulleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Giri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Nfus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1.Hedef nfus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.ereve nfus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Tarama yntemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.1.Zorunlu veya gnll tarama . . . . . . . . . . . . . . 3.2.Tam saym veya rneklemeye dayanan tarama 3.3.Tarama blgeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4.rnekleme teknikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.Panel veri taramalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.6.Tarama yntemleri ve uygun cevaplayclar . . 3.7.Anket formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.8.Yenilik ve Ar-Ge taramalar . . . . . . . . . . . . . . . 4. Sonularn tahmini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1.Arlklandrma yntemleri . . . . . . . . . . . . . . . 4.2.Yantsz kalma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5. Sonularn sunumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6. Veri toplama skl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Notlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.121 .122 .122 .122 .123 .123 .123 .124 .124 .125 .126 .126 .128 .129 .130 .130 .131 .132 .133 .134 .135 .138 .152 .158
Kaynaka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ek A. Gelimekte Olan lkelerde Yenilik Taramalar . . . Ek B. Yenilik rnekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ksaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kutucuk Listesi 1.1Klavuzun yaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2Bilimsel ve teknolojik faaliyetlerin lmne ilikin klavuz ve dier rehberler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A.I n bro ve arka bro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .18 . . . . . . . .27 . . . . . . .146
ekil Listesi 2.1 Yenilik lm erevesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Tablo Listesi 4.1 USSS Rev. 3.1 ve EFAT Rev. 1.1 baz alnarak, ticari teebbs sektrnde yenilik taramalar iin nerilen endstriyel snflandrma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73 5.1 Bilgi ve teknoloji transferlerine ilikin kaynaklar . . . . . . . . .85 7.1Yeniliin amalarna ve etkilerine ilikin faktrler . . . . . . . . .112 7.2Yenilik faaliyetlerini engelleyici faktrler . . . . . . . . . . . . . . . .117
12
1. Blm
Klavuzun Amalar ve Kapsam
13
1. Giri
1. Yeniliin, retkenliin ve retimin bymesinde merkezi rol oynad geni kabul grmektedir. Ancak, yenilik faaliyetleri ve bunlarn ekonomik etkisi hakkndaki anlay dzeyimiz, Klavuzun ilk basksndan bu yana byk oranda art gstermi olmakla birlikte, hala eksiklikler iermektedir. rnein, dnya ekonomisi gelitike, yenilik sreci de gelime gstermektedir. Kreselleme, firmalarn bilgiye ve yeni pazarlara eriiminde dramatik artlar salamtr. Kreselleme ayn zamanda daha fazla uluslararas rekabet ile global arz zincirlerini ynetmek iin yeni organizasyon biimlerinin oluturulmas sonucunu da dourmutur. Daha hzl bilgi ak ve teknolojik ilerlemeler sayesinde, bilgi, ekonomik byme ve yeniliin ana itici gc olarak gittike artan bir kabul grmektedir. Dier yandan, bu faktrlerin yenilii nasl etkiledii konusunu tam olarak anlam deiliz. 2. Yenilii uygun ekilde destekleyen politikalar gelitirmek iin, yenilik srecinin, Ar-Ge dndaki yenilik faaliyetleri, aktrler arasndaki etkileimler ve ilgili bilgi aklar gibi eitli kritik boyutlarn daha iyi ekilde anlamak gerekmektedir. Politika gelitirme ayn zamanda yenilik analizinde daha ileri dzeyde ilerlemeler ve buna bal olarak, daha iyi bilgi elde edilmesini gerektirmektedir. 3. Klavuzun 1992 ylnda dzenlenen ilk basks ve AB tarafndan organize edilen Birlik Yenilik Taramas (BYT) ile Avustralya ve Kanadada gerekletirilen karlatrlabilir taramalar dhil, onu kullanarak gerekletirilen taramalar, karmak ve farkllaan yenilik sreci hakknda veri toplama ve gelitirmenin mmkn olduunu gstermitir. 4. 1997 ylnda dzenlenen ikinci bask ise, kavramlar, tanmlar ve metodoloji erevesini, tarama tecrbelerini ve daha ileri dzeyde bir yenilik sreci anlayn ierecek ve daha geni bir endstri yelpazesini kapsayacak ekilde gncellemitir. Bu bask, OECD lkeleri iin uluslararas alanda karlatrlabilir yenilik gstergeleri gelitirilmesine ynelik ilkeleri glendirmi ve gstergelerin ilikili olduu analitik ve politik problemleri ele almtr. 5. Hem birinci hem de ikinci bask, yeniliin teknolojik rn ve sre (TS) tanmn kullanmtr. Bu, firmalarn yeni rnler ve yeni retim teknikleri konusundaki teknolojik geliimleri ve bu geliimlerin dier firma-
14
lara yaylmas zerine odaklanmay yanstmtr. Organizasyonel yenilik ve teknolojik olmayan yenilik konular ise bir Ekte ele alnmtr. 6. 1992den bu yana, yenilik taramalar yrten lke says nemli lde bir art gstermitir: AB lkeleri, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ve Japonya gibi dier OECD lkeleri ve aralarnda eitli Latin Amerika lkeleri, Rusya ve Gney Afrikann yer ald ok sayda OECD yesi olmayan ekonomiler. 7. Klavuzun bu nc basks, bu taramalardan elde edilen byk miktardaki verilerden ve tecrbelerden yararlanmaktadr. Bu bask, yenilik lm erevesini nemli ekilde geniletmektedir. Bunlardan ilki, yenilik srecindeki dier firmalar ve kurumlarla olan balantlarn rolnn daha fazla vurgulanmasdr. kincisi, hizmetler ve dk-teknolojili retim gibi daha az Ar-Ge-younluklu endstrilerde yeniliin neminin dikkate alnmasdr. Bu bask, hizmet sektrn daha baarl ekilde kapsamak zere erevenin belli baz boyutlarn (tanmlar ve ilgili faaliyetler gibi) deiime uratmaktadr. ncs ise, yenilik tanmnn, organizasyonel yenilik ve pazarlama yenilii olmak zere iki ilave yenilik trn de ierecek ekilde geniletilmesidir. Bunlarn yannda, Klavuzda yaplan dier bir yenilik de, OECD yesi olmayan lkelerdeki yenilik taramalar konusunda bir Ek verilmesi ve gittike artan sayda lkenin yenilik taramalar yrtmekte olduu gereinin yanstlmasdr. 8. Yeniliin gelitirilmesi ve yaylmas amacyla firmalar ve dier organizasyonlar arasnda bilgi aknn neminden tr, balantlarn deerlendirilmesine daha geni yer verilmitir. Bu sayede, dier firmalar ve kamu aratrma kurumlar ile etkileimin, bilgi paylam ve kullanmn tevik eden organizasyonel yaplar ve uygulamalarn rolnn vurgulanmasna yardmc olunmaktadr. Bu ayrca, tedarikilerle daha yakn ilikiler kurulmas ve mterilere daha baarl eriim salanmas amacyla pazarlama uygulamalarnn srekli olarak gelitirilmesini kapsamaktadr. Balantlar, bu baskda, bilginin muvazaadan ari ekilde alveriinden, ortak yenilik projelerine aktif katlma kadar deien eitli etkileim biimlerini kapsayan ayr bir blm altnda ele alnmaktadr. 9. Klavuzun ikinci basks, hizmetleri kapsamakla birlikte, esas olarak imalat sanayileri zerine odaklanmaktadr. Ancak, hizmet-odakl sektrlerde yenilik, birok imalat-odakl sektrdeki yenilikten byk farkllklar gsterebilmektedir. Bu tr yenilik, daha az resmi ekilde organize edilmi olup, yapsal adan daha admsal ve daha dk teknolojik zelliktedir. Bu daha geni endstri yelpazesini daha baarl ekilde barndran bir ereve oluturmak iin bu baskda, bir dizi tanm, terim ve kavramlarda deiiklie gidilmitir. 10. Firmalarn, ekonomik sonularn iyiletirmedeki performanslarn ve baarlarn artrmak amacyla yaptklar tm deiiklikleri tehis etmek, teknolojik rn ve sre yeniliinden daha geni bir ereve oluturulmasn gerektirmektedir. Pazarlama ve organizasyonel yeniliklerin kap-
15
sama dhil edilmesi, daha eksiksiz bir ereve yaratmakta ve bu sayede firma performansn etkileyen deiiklikleri yakalamada ve bilgi birikimine katkda bulunmada daha baarl olunmaktadr. 11. Organizasyonel yeniliin rol Lam (2005) tarafndan vurgulanmtr: Ekonomistler organizasyonel deiimin teknik deiime verilen bir tepki olduunu varsaymaktadr, aslnda organizasyonel yenilik teknik yeniliin gerekli bir nkoulu olabilir. Organizasyonel yenilikler, rn ve sre yenilikleri iin yalnzca destekleyici bir faktr olmayp, kendi balarna firmann performans zerinde nemli bir etkiye sahip olabilirler. Organizasyonel yenilikler, iin kalitesini ve verimliliini iyiletirebilmekte, bilgi al veriini artrabilmekte ve firmalarn yeni bilgi ve teknolojileri renme ve kullanma kapasitelerini glendirebilmektedir. 12. Firmalar ayn zamanda, yeni pazarlar veya pazar paylar hedeflemek ve yeni rn tantm yollar kefetmek gibi yeni pazarlama uygulamalarnn gelitirilmesine ve pazar aratrmasna byk miktarlarda kaynak ayrabilmektedir. Yeni pazarlama uygulamalar, firmann performansnda merkezi rol oynayabilir. Pazarlama uygulamalar yeni rnlerin baars iin de nem tamakta olup, pazar aratrmas ve mterilerle irtibat kurma, talep-kaynakl yenilik yoluyla rn ve sre gelitirilmesinde ok nemli bir rol oynayabilir. Organizasyonel yenilik ve pazarlama yeniliinin dhil edilmesi ayn zamanda, farkl yenilik trleri arasndaki etkileimlerin, ve zellikle dier yenilik trlerinden faydalanmak amacyla organizasyonel deiiklikler yrtmenin neminin daha kapsaml bir analizini mmkn klmaktadr. 13. Organizasyonel yenilikler Klavuzun ikinci basksnda ele alnmt. Bu baskda ise organizasyonel deiiklikler hakknda veri toplanmas konusundaki baz pratik deneyimler yer almaktadr. Bu deneyimler; organizasyonel yenilik zerine uzmanlam taramalar (Wengel ve dierleri, 2000) ve organizasyonel yeniliin yenilik taramalarna (rnek, Avustralya Yenilik Taramas 2003) ya da organizasyonel deiiklikler hakkndaki sorulara (dierlerinin yannda, CIS3 taramas, Japon Ulusal Yenilik Taramas 2003) dhil edilmesi hususunu iermektedir. Bu tr veriler ayn zamanda, rnein, organizasyonel yenilik ile BT (Bilgi ve letiim Teknolojisi) yatrm ve retkenlik arasndaki ilikinin ampirik analizinde de kullanlmtr (rnek, Brynjolfsson ve Hitt, 2000; OECD, 2004). 14. Pazarlama yenilikleri Klavuza ilk kez girmektedir. Pazarlama yenilikleri hakknda, organizasyonel yeniliklere oranla daha az deneyim bulunmakla birlikte, pazarlama deiiklikleri konusundaki sorular bir dizi yenilik taramasna1 dhil edilmi olup, eitli lkelerde pazarlama kavramlar zerine yaplm byk miktarda alan testleri bulunmaktadr. 15. Yenilik faaliyetlerinin tam resmini elde etmek iin, ereveye pazarlama yntemlerinin de dhil edilmesi gerekmektedir. Bunlarn, organizasyonel yenilikler veya sre yenilikleri ile entegre edilmek yerine ayr bir kategori olarak dhil edilmesinin en az iki sebebi sz konusudur. Bunlar-
16
dan birincisi, pazarlama yeniliklerinin firma performans ve toplam yenilik sreci iin nemli olabilmesidir. Pazarlama yeniliklerinin ayrt edilmesi, bunlarn etkilerinin ve dier yenilik trleri ile olan etkileiminin analizini mmkn klmaktadr. kinci sebep, pazarlama yeniliklerinin tanmlayc bir zelliinin de, mterilere ve pazarlara, satlar ve pazar payn artrma bak asyla yaklalmas olduudur. Bu ekonomik amalar, retim kalitesi ve verimliliine odaklanma eilimindeki sre yeniliklerinden byk lde farkllk gsterebilmektedir. Pazarlama yeniliklerinin organizasyonel yenikliklerle bir arada gruplandrlmas; baz pazarlama uygulamalarnn organizasyonel deiiklik kavramlarna uymamasndan tr ve bu tr bir gruplandrmann organizasyonel yenilikler hakkndaki verileri byk oranda sulandraca ve sonularn yorumlanmasn zorlatracandan tr de problem yaratmaktadr. 16. Bu sebeple, Klavuzun tanm ve kavramlar, Avustralya ve dier lkelerdeki tarama deneyimleri baz alnarak, yenilik taramalarna organizasyonel yenilikler ve pazarlama yenilikleri dhil edilecek ekilde uyarlanmtr. Bu yenilik trlerinin tanmlar halen gelitirilme aamasnda olup, rn ve sre yenilii tanmlarndan daha az yerlemi durumdadr. 17. Yenilik taramalarnn hedefleri ve kapsam, ele alnacak yeniliin boyutlar ve detay dzeyi asndan farkllk gsterebilir. Bunun tesinde, kapsamn, rn ve sre yeniliinden, pazarlama yenilii ve organizasyonel yenilii de ierecek ekilde geniletilmesinde, taramalar eitli yaklamlardan birini dikkate alabilir. rnein, taramalar, bir yandan rn ve sre yeniliklerini ana yenilik trleri olarak korurken, dier yandan tm yenilik trlerine eit yer ayrp, pazarlama yeniliini ve organizasyonel yenilii bir miktar ele alabilir, ya da zel olarak rn ve sre yenilii zerine odaklanabilir. Klavuzda, tm yaklam trlerinin kullanabilecei ilkeler sunulmaktadr. Ek olarak, uzmanlam taramalar yoluyla bir veya daha fazla yenilik tr daha ayrntl olarak ele alnabilir. 18. Yenilikleri gelitirme ve benimsemeye ynelik faaliyetleri ieren geni bir yenilik tanmnn kullanm ile birlikte, organizasyonel yenilik ve pazarlama yeniliinin kapsama ilave edilmesi, artan sayda firmann, temel yeniliki olma koullarn muhtemelen yerine getirecei anlamna gelmektedir. Bu sebeple, uygulam olduklar yenilik trleri ve yeniliki yetenek ve faaliyetleri baz alnarak, birbirinden farkl yeniliki firma trlerinin tehis edilebilmesi iin yntemlere ihtiya duyulmaktadr. Firmalarn yeniliki olup olmadklarn bilmek yeterli deildir; firmalarn nasl yenilik yarattklar ve ne tr yenilikler gerekletirdiklerini bilmek gerekmektedir. 19. Bu blmn amac, bu hususlar aklda tutularak Klavuzun kapsam ve ieriine ynelik bir genel bak sunmaktr. (bkz Kutu 1.1).
17
Kutu 1.1. Klavuzun Yaps Klavuz, gstergelerin seiminde baz etkileri olmas muhtemel hususlarn genel bir tartmas ile balamakta (Blm2): Yenilik srecinin yaps ve zellikleri ile politika yapmna ilikin etkilerinin kavramsal adan doru anlalmas. Daha ileri dzeyde verilerin netletirebilecei zmlenmemi anahtar problemler. Yenilik taramalarna ilikin bir ereve ile devam etmekte: Yenilik, yenilik faaliyetleri ve yeniliki firma temel tanmlar (Blm 3). Kurumsal snflandrmalar (Blm 4). Bunun ardndan, ulusal ve uluslararas yenilik taramalarnda dhil edilecek konu trlerine ilikin olarak neriler ve tavsiyeler yaplmaktadr: Yenilik srecindeki balantlarn llmesi; bilgi trleri ve kaynaklar (Blm 5). Yenilik faaliyetleri ve bunlarn lm (Blm 6). Yeniliin amalar, etkileri ve nndeki engeller (Blm 7). Klavuz ayrca iki Ek iermektedir: Gelimekte olan lkelerde yenilik taramalar (Ek A). Ayrntl bir yenilik rnekleri listesi (Ek B).
2. Klavuzun kapsamn etkileyen faktrler

20. Klavuzun amac, yenilik verilerinin toplanmas ve yorumlanmas iin lkeler sunmaktr. Yenilik verileri birok amala kullanlabilmekte olup, Klavuz, bu eitli kullanm amalarna uyumlu olacak ekilde tasarlanmtr. Yenilik verilerinin toplanmasnn bir amac, yenilii ve yeniliin ekonomik byme ile ilikisini daha iyi anlamaktr. Bu, hem firma performans zerinde dorudan etkisi olan (rnein, daha fazla talep veya daha dk maliyet yoluyla) yenilik faaliyetleri, hem de firmalarn yenilik yaratma kapasitelerini etkileyen faktrler hakknda bilgi gerektirmektedir. Dier bir ama ise, ulusal performansn karlatrlmasna ynelik gstergeler elde etmektir. Bu hem politika yapclar bilgilendirmekte hem de uluslararas karlatrmaya olanak tanmaktadr. Yeni gstergeler toplamaya ynelik bir gereksinim bulunmakla birlikte, geen zaman srecinde karlatrma yaplmas amacyla mevcut gstergeleri koruma ynnde bir istek de sz konusudur. Klavuz, bu iki farkl gereksinim arasnda bir denge salanacak ekilde tasarlanmtr. 21. Uluslararas alanda karlatrlabilir veri toplamaya ilikin uygun kapsam, yap, terminoloji, vs. konusunda nasl karar alnabilir? Hem uzmanlam hem de genel yenilik taramalarnca kapsanlan eitli konular, potansiyel olarak mevcut ok sayda veri tr bulunduunun kantdr. Aktr ki, olas tm konular kapsayan bir tarama yapmak son derece gtr. Bu nedenle, ncelikler tehis edilmeli ve zerinde odaklanlacak konular, endstriler ve tarama yaklamlar seilmelidir. Bu noktada iki ana hu-
18
sus bulunmaktadr: Ne llebilir ve lmenin salad deer nedir? 2.1. Ne llebilir? 22. Yenilik, srekli bir sretir. Firmalar, rnler ve srelerinde srekli olarak deiiklikler yapmakta ve yeni bilgiler toplamakta olup, dinamik bir sreci lmek, statik srece kyasla daha zordur. Bu sreci kavrama amacyla, Klavuz; genel yenilik sreleri hakknda veri toplanmas (rnein, yenilik faaliyetleri, harcamalar ve balantlar), firmada nemli deiikliklerin (yani, yenilikler) gerekletirilmesi, yenilik faaliyetlerini etkileyen faktrler ve yeniliin sonularna ynelik ilkeleri sunmaktadr.
2.2. lmenin salad deer nedir? 23. Yenilik gstergelerinin yaplandrlmasnda, politika yapclar ve analistlerin bilgi gereksinimleri en nemli husustur. 2. Blmde, politika yapmndaki belirsizliklerin azaltlmasnda yardmc olan geni bilgi sisteminin bir paras olan ve Klavuzun ilk basksndan bu yana yenilik ekonomisindeki gelimelerden etkilenmi bulunan bu ihtiyalar incelenmektedir. 24. Yenilik politikas, bilim ve teknoloji politikas ile endstriyel politikann bir karm olarak gelimi olup, tm biimlerdeki bilginin ekonomik ilerlemede ok nemli bir rol oynadn ve yeniliin karmak ve sistemik bir olgu olduunu kabul etmektedir. Yenilie ynelik sistem yaklamlar, politika odan, bilgi yaratm ve bilginin yaylmas ile uygulanmasnda, ite gerekletirilen interaktif sreler ile kurumlarn karlkl etkileimi zerine odaklanmaya doru kaydrmaktadr. Ulusal yenilik sistemi terimi, bu kurumlar kmesini ve bu bilgi aklarn temsil etmek zere oluturulmutur. Bu teorik perspektif, bir yenilik taramasna dhil edilecek sorular tercihini ve, rnein, balantlarn ve bilgi kaynaklarnn kapsaml olarak ele alnma ihtiyacn etkilemektedir. 25. Sistem yaklamlar yeniliki firmaya, yenilik yaratma sebeplerine ve firmalar tarafndan gerekletirilen faaliyetlere odaklanan teorileri tamamlamaktadr. Firma dzeyinde yenilii harekete geiren kuvvetler ile firma performansnn iyiletirilmesinde baarl olan yenilikler, politika yapclar iin merkezi nem arz etmektedir. Yeniliklerin gerekletirilmesi, farkl yenilik trlerinin birbirleriyle etkileimi ve yeniliin amalar ile nndeki engeller hakkndaki sorular, konuyla ilgili verilerin kaynan oluturmaktr.
3. Klavuzun Kapsam
26. Aada zetlenen sebeplerden tr: Klavuz, yalnzca ticari teebbs sektrnde yenilii kap samaktadr. Klavuzda firma dzeyinde yenilik incelenmektedir. Klavuz, drt yenilik trn kapsamaktadr: rn, sre, organizasyonel yenilik ve pazarlama yenilii. Klavuz, firma iin yeni olana kadar yaylmay kapsamaktadr.
19
3.1.
Sektrel kapsam
27. Yenilik, salk ve eitim gibi devlet hizmetleri dhil ekonominin her sektrnde ortaya kabilir. Bununla birlikte, Klavuzun ilkeleri esas olarak tek bana ticari teebbs sektrndeki yenilikleri ele almak zere tasarlanmtr. Bu, imalat, birincil (ana) sanayiler ve hizmet sektrn iermektedir. 28. Yenilik ayn zamanda kamu sektr iin de nem tamaktadr. Ancak, pazar-odakl olmayan sektrlerde yenilik sreleri hakknda daha az ey bilinmektedir. Kamu sektrnde yenilik verileri toplanmasna ynelik bir ereve gelitirmek ve bu sektrlerde yenilii aratrmak iin yaplmas gereken daha fazla alma sz konusudur.2 Bu tr almalar, ayr bir klavuza temel oluturabilir.
3.2.
Firma dzeyinde yenilik
29. Klavuz, firma dzeyindeki yenilik verilerinin toplanmas ile ilgilenmektedir. Klavuzda, yeni bir pazarn ortaya kmas, yeni bir hammadde veya yar-mamul rn kayna gelitirilmesi ya da bir endstrinin reorganizasyonu gibi sanayi veya ekonomi-genelindeki deiiklikler ele alnmamaktadr. Yine de, baz vakalarda, birbirinden bamsz firmalara ilikin verilerin bir arada toplanmas yoluyla, yeni bir pazarn ortaya kmas veya endstri reorganizasyonu gibi sanayi -veya ekonomi-genelindeki deiiklikleri tahmin etmek mmkndr. 30. Klavuzun ilk Blmnde firma jenerik terimi kullanlmaktadr. Bu terime, Blm 4te, snflandrmalar ele alan zel bir istatistiki tanm yaplmaktadr. ok uluslu kurumlarn itiraklerinin farkl ekillerde organize edilmi olabilmesinden ya da ok uluslu bir kurumun belli bir yenilii lke lke, pazar pazar veya ezamanl olarak btn grup genelinde uygulamaya sokabilmesinden tr, bir aratrma veya taramada kullanlan kesin tanm, sonular da etkileyebilir.
3.3.
Yenilik trleri
31. Bir firma; alma yntemleri, retim faktrlerinin kullanm ve kt trleri zerinde, retkenliini ve/veya ticari performansn iyiletiren ok eitli deiiklikler yapabilir. Klavuz, firmalarn faaliyetlerinde gerekleen ok eitli deiiklikler yelpazesini kapsayan drt yenilik tr tanmlamaktadr: rn yenilikleri, sre yenilikleri, organizasyonel yenilikler ve pazarlama yenilikleri. 32. Drt yenilik trnn tam tanmlar 3. Blmde yer almaktadr. rn yenilikleri, mal ve hizmet kapasitelerinde nemli deiiklikleri kapsar. Hem tamamyla yeni mal ve hizmetler hem de mevcut rnlere yaplan nemli deiiklikler kapsama dhildir. Sre yenilikleri ise retim ve teslim yntemlerinde nemli deiiklikleri temsil etmektedir.
20
33. Organizasyonel yenilikler, yeni organizasyonel yntemlerin yrtlmesini ifade etmektedir. Bunlar, ticari uygulamalardaki, iyeri organizasyonundaki veya firmann d ilikilerindeki deiiklikler olabilir. Pazarlama yenilikleri ise yeni pazarlama yntemlerinin gerekletirilmesini kapsamaktadr. Bunlar, rn tasarm ve ambalajlamasndaki, rn promosyon ve konumlandrmasndaki ve mal ve hizmetlerin fiyatlama yntemlerindeki deiiklikleri ierebilir. 34. Yenilik tanm geniletilirken nemli bir husus, nceki teknolojik rn ve sre (TS) yenilii tanm ile devamll korumaktr.3 Ancak, hizmet sektrn dhil etme karar, hizmet sektrndeki yenilik faaliyetlerini daha uygun ekilde yanstmak ve imalat eilimini azaltmak amacyla rn ve sre yenilii tanmlarnda birka kk apl deiiklik yaplmasn gerektirmektedir. Revize edilmi tanmlar (bkz. 3. Blm) bir ncekiler (TS) ile olduka karlatrlabilir kalmtr. 35. Bir deiiklik; birok hizmet sektr firmasnn teknolojik kelimesini ileri teknolojili tesis ve ekipman kullanmak anlamnda ve dolaysyla kendi rn ve sre yenilikleri iin kullanlamaz bir terim olarak yorumlayabilecek olmasndan tr tanmlardan teknolojik kelimesinin karlmasdr.
3.4. Yenilik derecesi ve yaylmas 36. Klavuz, firma iin nemli derecede yenilik ieren deiiklikleri ele almaktadr. Buna kk apl yenilik getiren veya yeterli derecede yenilik getirmeyen deiiklikler dhil deildir. Bununla birlikte, bir yeniliin her zaman firmann kendisi tarafndan gelitirilmi olmas gerekmemektedir, yenilik, yaylma sreci araclyla dier firma veya kurumlardan da edinilebilir. 37. Yaylma; yeniliklerin, piyasa veya piyasa-d kanallar yoluyla, ilk uygulanan halinden, eitli tketicilere, lkelere, blgelere, sektrlere, pazarlara ve firmalara dalma eklidir. Yaylma olmadan, bir yenilik hibir ekonomik etkiye sahip deildir. Bir firmann rn veya fonksiyonlarndaki bir deiikliin yenilik olarak deerlendirilebilmesi iin minimum koul, firma iin yeni (veya nemli derecede iyiletirilmi) olmasdr. 3. Blmde yenilie ilikin dier kavram ele alnmaktadr: Pazar iin yeni olmak, dnya iin yeni olmak ve ykc yenilikler. 38. Firma iin yeni kavramnn bir yenilik iin minimum koul olarak kullanlmasnn iki ana sebebi bulunmaktadr. Birincisi, yeniliklerin benimsenmesi, bir btn olarak yenilik sistemi iin nemlidir. Bu, benimseyen firmalara bir bilgi akn kapsar. Bunun tesinde, bir yeniliin benimsenmesindeki renme sreci, yenilikte mteakip gelimelere ve yeni rnlerin, srelerin ve baka yeniliklerin gelitirilmesine yol aabilmektedir. kinci olarak, yeniliin ekonomik faaliyet zerindeki ana etkisi, balangtaki yeniliklerin dier firmalara yaylmasndan kaynaklanmaktadr. Yaylma, firma iin yeni olan yeniliklerin kapsanmasyla salanmaktadr.
21
39. Not olarak, Klavuz, yeni teknolojinin, ilk olarak benimsenmesinden veya ticariletirilmesinden sonra bir firmann ksmlarna veya dier blmlerine yaylmasn kapsamamaktadr.4 rnein, ayn firma tarafndan sahip olunan be fabrikadan birinde yeni retim teknolojisinin ilk defa uygulanmas bir yenilik olarak saylrken, ayn teknolojinin geri kalan drt fabrikada uygulanmas yenilik olarak kabul edilmemektedir.
4. Anahtar konularda veri salama

4.1. Yenilik faaliyetleri ve harcamalar 40. Yenilik faaliyetleri; yeniliklerin gerekletirilmesine fiilen yol aan veya yol amas ngrlen tm bilimsel, teknolojik, organizasyonel, finansal ve ticari admlar kapsamaktadr. Bu faaliyetlerin bazlar kendi balarna yeniliki iken, dierleri yeni deil fakat gerekletirilmesi gerekli zelliktedir. 41. Yenilik; retim ncesi, retim ve datma ilikin gelitirmenin sonraki safhalar, daha dk yenilik derecesine sahip gelitirme faaliyetleri, eitim ve pazar hazrl gibi destek faaliyetleri ve rn ve sre yenilikleri olmayan yeni pazarlama yntemleri veya yeni organizasyonel yntemler gibi yeniliklere ilikin uygulama faaliyetleri gibi Ar-Geye dhil edilmeyen eitli faaliyetlerden meydana gelmektedir. Yenilik faaliyetleri ayn zamanda Ar-Genin bir paras olmayan harici bilgi veya sermaye mallar edinimini de ierebilir. lm konular ile birlikte, yenilik faaliyetlerinin ve bunlarn tanmlarnn ayrntl bir dkm 6. Blmde bulunabilir. 42. Bir firmann belirli bir sre zarfndaki yenilik faaliyetleri eit olabilir: Baarl: Yeni bir yeniliin gerekletirilmesi baaryla sonulandrlmtr (mutlaka ticari adan baarl olmas gerekmez). Sryor: alma sreci devam ediyor, ancak henz bir yeniliin gerekletirilmesi sreci sonulandrlmamtr. Vazgeilmi: Bir yenilik gerekletirilmeden nce faaliyetten vazgeilmitir. 43. Harcamalar, bu tr faaliyetin belli bir zaman periyodu btnnde toplanmas baznda llmektedir (bkz. 6. Blm). Birbirinden bamsz yeniliklere ilikin faaliyetlere yaplan toplam harcamalar konusunda bilgi toplamak bir seenek olabilir. Firmalar, hangi yaklam kullanlrsa kullanlsn, eksiksiz bir veri takm raporlamay g bulmutur, halbuki bu, ekonomi ve politika analizi amalar iin esas veri takm konumundadr. Umut edilmektedir ki, birbirini izleyen uygulamalar ile, firmalar kendi yenilik faaliyetlerini maliyetlendirmenin kendi karlarna olduunu greceklerdir.
22
4.2.
Yenilii etkileyen faktrler
44. Teebbsler eitli sebeplerle yenilie giriebilmektedir. Amalar; deiiklikleri renme ve gerekletirme kapasiteleri, kalite, verimlilik, pazarlar veya rnleri kapsayabilir. Teebbslerin yenilie ynelik drtlerinin ve bunlarn neminin tehis edilmesi, yeni pazarlara girme frsatlar ve rekabet gibi yenilik faaliyetlerini harekete geiren kuvvetlerin incelenmesinde yardmcdr. 45. Yenilik faaliyetleri bir dizi faktrden tr engellenebilir. Yenilik faaliyetlerine hi balamamak iin sebepler bulunabilir ya da bu tr faaliyetleri yavalatan veya negatif ynde etkileyen faktrler sz konusu olabilir. Bunlar; yksek maliyetler veya talep eksiklii gibi ekonomik faktrler, vasfl personel veya bilgi eksiklii gibi teebbse zg faktrler ve dzenlemeler veya vergi kurallar gibi yasal faktrleri kapsamaktadr. 46. Teebbslerin, kendi yenilik faaliyetlerinden gelen kazanlardan yararlanabilme yetenei de yenilii etkilemektedir. rnein, teebbsler kendi yeniliklerini rakiplerin taklit etmesinden koruyamyor ise, yenilik yaratmaya ynelik daha az tevik sz konusu olacaktr. Dier yandan, bir endstrinin resmi bir koruma olmakszn baaryla ilev grmesi durumunda, bu trden bir korumann tevik edilmesi teknoloji ve bilgi akn yavalatabilmekte; mal ve hizmetlerin fiyatlarnda ykselmeye sebep olabilmektedir.
4.3.
Yenilik yaratan firma ve yeniliin etkisi
47. Yeniliki firma (3. Blmde tanmlanmaktadr) inceleme altndaki dnem zarfnda bir yenilii uygulamaya koymu olan firmadr. Bu tr yeniliklerin ticari bir baar salam olmalar gerekmez: birok yenilik baarsz olur. Yeniliki firmalar; yenilikleri esas olarak, kendi balarna veya dier firmalar veya kamu aratrma organizasyonlar ile ibirlii ierisinde gelitirmi olanlar ile dier firmalar tarafndan gelitirilen yenilikleri (rnein yeni tehizat) benimsemek suretiyle yenilik yaratm olanlar eklinde ayrlabilir. Yeniliki firmalar ayrca, gerekletirmi olduklar yeniliklerin trlerine gre de ayrt edilebilir; bu firmalar yeni bir rn veya sre gerekletirmi veya yeni bir pazarlama yntemi ya da organizasyonel deiim gerekletirmi olabilir. 48. Yeniliklerin firma performans zerindeki etkileri, sat ve pazar pay zerindeki etkilerden, retkenlik ve verimlilikteki deiikliklere kadar geni bir yelpazeyi kapsar. Endstri dzeyinde ve ulusal dzeydeki nemli etkiler; uluslararas rekabetilik ile toplam faktr retkenliindeki deiiklikler, firma-dzeyindeki yeniliklerden bilgi dalmalar ve ebekeler yoluyla bilgi aknn miktarndaki arttr. 49. rn yeniliklerinin sonular, yeni veya iyiletirilmi rnlerden elde edilen sat yzdesi ile llebilir (bkz. 7. Blm). Dier yenilik trleri-
23
nin sonularn lmek iin de benzer yaklamlar kullanlabilir. Yenilik sonularna ynelik ilave gstergeler, yeniliklerin etkileri hakknda nitel sorular yoluyla elde edilebilir.
4.4. Yenilik srecindeki balantlar 50. Bir firmann yeniliki faaliyetleri ksmen o firmann enformasyon, bilgi, teknolojiler, uygulamalar, insan kaynaklar ve mali kaynaklara olan balantlarnn eitlilii ve yapsna dayanmaktadr. Her bir balant, yeniliki firmay, yenilik sistemindeki dier aktrlere; devlet laboratuarlar, niversiteler, politika departmanlar, dzenleyiciler, rakipler, tedarikiler ve mterilere balamaktadr. Yenilik taramalar, farkl balant trlerinin hakimiyeti ve nemi ile spesifik balantlarn kullanmn etkileyen faktrler hakknda bilgi elde edebilmektedir. 51. farkl d balant tr tehis edilmitir. Ak bilgi kaynaklar, teknoloji veya entelektel mlkiyet haklar satn alnmasn veya kaynak ile etkileimi gerektirmeyen herkese ak bilgiler salamaktadr. Bilgi ve teknoloji edinimi, kaynak ile etkileimi iermeyen, yeni bilgi veya teknoloji ile ekillendirilmi hizmetler, d bilgi ve sermaye mallar (makine, tehizat, yazlm) satn almlarndan kaynaklanmaktadr. Yenilik ibirlii ise, yenilik faaliyetleri hakknda dier firmalar veya kamu aratrma kurumlar ile aktif ibirlii gerektirmektedir (ve bilgi ve teknoloji satn almn ierebilir).
5. Baz tarama konular

5.1. Veri toplama yaklam 5.2.1. Tarama yntemi tercihi 52. Yenilik hakknda veri toplanmasna ynelik iki ana yaklam bulunmaktadr: i) Konu yaklam, firmann bir btn olarak yeniliki davran ve faaliyetlerinden balamaktadr. Buradaki fikir, firmann yeniliki davrann etkileyen faktrleri (stratejiler, tevikler ve yeniliin nndeki engeller) ve eitli yenilik faaliyetlerinin kapsamn ortaya karmak; yeniliin ktlarn ve etkilerini incelemektir. Bu taramalar, sonularn detaylandrlabilmesi ve endstriler arasnda karlatrmalar yaplabilmesi amacyla tm endstrileri temsil edecek ekilde tasarlanmaktadr. ii) hedef yaklam, belirli yenilikler hakknda veri toplanmasn kapsamaktadr (genellikle belli bir trdeki nemli bir yenilik veya bir firmann temel yenilii). Bu yaklam, belli bir yenilik hakknda birtakm tanmlayc, nicel ve nitel veri toplanmasn ve ayn zamanda firma hakknda veri aranmasn iermektedir.
24
53. Gncel ekonomik kalknma bak asndan, ekonomik sonular ekillendiren ve politik nem tayan ey, firmalarn fark yaratan baarlardr. Bu, yenilik taramalarnn firma hakknda genel sorular ile tek bir yenilik hakknda spesifik sorular iermek suretiyle her iki yaklam da birletirebilmelerine ramen konu-bazl yaklam desteklemektedir. nemli olan konu, yani firmadr ve bu ilkeler iin temel olarak seilen yaklam da budur.
5.2.2. Tarama yntemleri 54. Konu-bazl yenilik taramalarnn uluslararas karlatrlabilirliini salamak iin, tarama yntemlerini birbirleriyle uyumlu hale getirmek nemlidir. lgili ilkeler 8. Blmde verilmektedir. 55. Yenilik taramalar iin hedef kitle, hem mal-retim hem de hizmet sektrlerini ieren, ticari teebbs sektrndeki istatistiksel birimlerle ilgilidir (yenilikiler ve yeniliki olmayanlar, Ar-Ge yapanlar ve yapmayanlar). Yeniliki faaliyetler, byk birimlerde olduu gibi, kk ve orta lekli birimlerde de gerekletirilmektedir. Bu daha kk birimlerdeki yenilik faaliyetlerini yakalayabilmek iin, hedef kitle, minimum olarak, en az on alan bulunan tm istatistiksel birimleri iermelidir. rnekleme usulyle yaplan taramalar durumunda, rnek ereveleri, hedef kitleye olabildiince yakn olmaldr. 56. Tatmin edici bir yant oran salamak iin, soru formu olabildiince ksa olmal; sorular ve talimatlar ak ekilde ifade edilmi olmaldr. Bu, 3. Blmde yer alan resmi tanmlarn, ilgili endstrideki yantlayclar asndan daha uygun ve anlaml olacak ekilde ifade edilmesini kapsayabilir. 57. Veri toplama safhasnda, verilerin gvenilirlii ve tutarllnn kontrolne ve prosedrlerin takibi veya hatrlanmasna zel dikkat edilmelidir. Sonu verilerinin uluslararas karlatrlabilirlii, eksik deerleri yaklak olarak belirlemek, arlklandrma faktrleri ve sonularn sunulma biimi vb. gibi konularda tekdze yntemler benimsemek suretiyle daha ileri dzeyde iyiletirilebilir.
6. Oslo Klavuzu ile dier uluslararas standartlar ve ilgili kavramlar arasndaki iliki
6.1. Bilim ve teknoloji faaliyetlerinin lmne ilikin klavuzlar 58. ki temel bilim ve teknoloji (BT) gstergeleri ailesi, yeniliin lmyle dorudan ilikilidir: Patent istatistikleri ve Ar-Geye tahsis edilen kaynaklar. Ek olarak, bibliyometri ve dier eitli gsterge trleri de, her zaman firma dzeyinde bilgi mevcut olmamasna ramen, tamamlayc bilgiler salamaktadr.
25
59. Ar-Ge verileri, Frascati Klavuzunda (OECD, 2002) ortaya konulan ilkelere uygun olarak ulusal taramalar yoluyla toplanmaktadr. Bu veriler birok aratrmada deerli kaynak olmutur: rnein, Ar-Genin retkenlik zerindeki etkileri, lke, sektr ve firma dzeylerinde ekonometrik tekniklerle tahmin edilmitir. Bu veriler iki ana kstlamaya sahiptir. Bunlardan ilki, Ar-Genin bir girdi olmasdr. Ak olarak teknik deiiklik ile ilgili olmasna ramen, Ar-Ge teknik deiiklii lmez. kincisi ise, bu dar tanmla kapsanlmayan yaparak renme gibi dier teknik deiiklik kaynaklarnn da bulunmasndan tr, Ar-Genin bu alanda firmalarn ve devletlerin gsterdikleri abalarn tmn kapsamamasdr. 60. Patent, ulusal patent ofisleri tarafndan bir icat iin verilen yasal mlkiyet hakkdr. Patent, sahibine, patentli icadn sadece kendisi tarafndan kullanlmas hakkn (belli bir sre iin) tanr ve ayn zamanda kefin daha geni sosyal kullanmna olanak tanyacak biimde patentin detaylarn ifa eder. Patent istatistikleri, aratrma faaliyetlerinin kt gstergeleri olarak, eitli yollarla gittike artan oranda kullanlmaktadr. Belli bir firma veya lkeye verilen patent says o firma veya lkenin teknolojik dinamizmasn yanstabilir; patent snflarnn geliiminin incelenmesi ise teknolojik deiimin dorultusu hakknda birtakm gstergeler verebilir. Patentlerin yenilik gstergeleri olarak sakncalar iyi bilinmektedir. ou yenilik iin patent alnmamaktadr ve baz yenilikler ise birden fazla patent tarafndan kapsanmaktadr; birok patent teknolojik veya ekonomik deer tamazken, dierleri ise ok yksek deere sahip olabilmektedir (bkz. Patent Klavuzu, OECD, 1994). 61. Bu iki temel istatistik ailesi dier eitli istatistiklerle btnlenmektedir: Bilimsel yaynlar (bibliyometri), ticari ve teknik gazete yaymlar (LBYG Literatr Bazl Yenilik kts Gstergeleri), vasfl insan kaynaklar, teknoloji demeler dengesi, kreselleme gstergeleri ve ileri teknolojili sektrlerde faaliyet (yatrm, istihdam, d ticaret) konularndaki istatistikler. Bunun tesinde, yenilik ve yeniliki faaliyetler hakkndaki baz bilgiler, i taramalar veya eitim istatistikleri gibi dier birok kaynaktan dolayl olarak elde edilebilir. Kreselleme sreci yenilii, uluslararas rekabetteki, ulusal snrlar tesinde mal, hizmet ve bilgi akndaki ve uluslar aras etkileimlerdeki art gibi eitli yollarla etkilemektedir. ok uluslu teebbsler (UTlar) bu srete anahtar rol oynamaktadr. Ekonomik Kreselleme Gstergeleri Rehberi (OECD, 2005), kresellemeye ilikin konular ele almakta ve ilgili kreselleme gstergelerinin bir kmesini sunmaktadr. 63. Mmkn olduu yerlerde, Klavuz; zellikle Ar-Geye tahsis edilen kaynaklar konusundaki Frascati Klavuzu (OECD, 2002) olmak zere, bilimsel ve teknolojik faaliyetlerin lmne (bkz. Kutu 1.2) ilikin OECD klavuzlar setindeki dier ciltlerde konulan kavram ve snflandrmalardan yararlanmaktadr. Bu zellikle, 6. ve 7. Blmlerdeki yenilik taramalarna dhil edilmeleri tavsiye edilen Ar-Ge ve dier BT konulu bir dizi soru iin geerlidir.
26
6.2. Dier standartlar ve snflandrmalar Yenilii, hem kavramsal olarak hem de veritaban baznda daha geni bir balama oturtma gereksiniminden tr, mmkn olduu mddete Birlemi Milletler ilkeleri ve snflandrmalar, zellikle Milli Muhasebe Sistemi MMS (CEC ve dierleri, 1994) ve Uluslararas Standart Snai Snflandrma USSS Rev. 3.1 (BM, 2002) ve bu belgenin bir OECD/Eurostat ortak Klavuzu olmasndan tr, karlk gelen Avrupa standartlar, zellikle Avrupa Birlii ierisindeki Ekonomik Faaliyetlerin statistiksel Snflandrmas EFAT Rev. 1.1-seri 2E kullanlmaktadr. Kutu 1.2. Bilimsel ve teknolojik faaliyetlerin lmne ilikin klavuzlar ve dier rehberler Deneysel Gelitirme ve Aratrma Taramalar in nerilen Standart Uygulama Frascati Klavuzu, altnc bask (OECD, 2002). Teknolojik Yenilik Verilerinin Toplanmas ve Yorumlanmas in nerilen lkeler Oslo Klavuzu, nc bask (OECD/EU/Eurostat, 2005). Patent Verilerinin Bilim ve Teknoloji Gstergeleri olarak Kullanm - Patent Klavuzu (OECD, GD 1994). BT ye Tahsis Edilmi nsan Kaynaklarnn lm - Canberra Klavuzu (OECD/ EU/Eurostat, GD 1995). Teknoloji demeler Dengesi Verilerinin Derlenmesi ve Yorumlanmas iin nerilen Standart Yntem - TD Klavuzu (OECD, GD 1992). Ekonomik Kreselleme Gstergeleri Rehberi (OECD, 2005). retkenlik lm Klavuzu (OECD, 2001). Bilgi Toplumu lmleri ve Analizi Klavuzu (OECD, 2005) Biyoteknoloji statistikleri erevesi (OECD, 2005). 6.3. Dier ilgili kavram ve taramalar 64. Yukarda not edildii gibi, firmalarda retkenlik ve performans iyiletiren deiikliklerin incelenmesine ynelik baka yollar da bulunmaktadr. Konuyla en ilgili gayri maddi yatrmlardan birka incelenmektedir: Bilgi ve iletiim teknolojisi (BT), biyoteknoloji ve bilgi ynetiminin retilmesi ve benimsenmesi. 65. Bilgi ve iletiim teknolojisi hem donanm hem de yazlm kapsamaktadr. Bunlarn gelitirilmesi ve yaylmasnn, geni bir endstri yelpazesi genelinde retim ve istihdam yaps zerinde nemli bir etkiye sahip olduuna inanlmaktadr. Donanm rneinde, yalnzca bir firmann teknolojik olarak yeni veya iyiletirilmi bir BT tehizatn ilk olarak ne zaman uygulamaya koyduunun deil ayn zamanda, ayn modelde makinelerin ilave satnalmlar da dhil edilecek ekilde BTnin toplam tehizat stouna orannn da bilinmesi ilgi ekici olabilir. Yazlm gelitirme, retim, uyarlama ve kullanmnn haritalanmas, bu faaliyetlerin tm ekonomi btnnde gerekletirilmekte olmasndan tr daha karmak bir konudur. BT rn-
27
leri gelitiren firmalardaki Ar-Ge ve BT kullanm konularnda taramalar gerekletirilmi durumdadr. 66. BTden daha az kapsayc olmakla birlikte, rn ve srelerin oluturulmasnda artan biyoteknoloji kullanm yoluyla, biyoteknolojinin de byk bir ekonomik etkisinin olmas gittike artan ekilde beklenmektedir. Esas olarak biyoteknoloji gelitiricileri hakknda, eitli sayda biyoteknoloji taramas yrtlmtr. Bununla birlikte, baz taramalar ayn zamanda biyoteknoloji kullanclarn da incelemitir (rnek, Kanada statistik, 1999) 67. Bilgi ynetimi, organizasyon tarafndan bilgi elde edilmesi, kullanm ve paylamn kapsamaktadr. Bu, yenilik srecinin nemli bir parasdr. Geen yllarda bilgi ynetimi uygulamalar konusunda bir dizi taramalar yrtlmtr.5 Bu taramalar; politikalar ve stratejiler, liderlik, bilgi edinimi, eitim ve iletiim ile birlikte bilgi ynetim uygulamalarnn kullanm sebeplerini ve bu tr uygulamalar gelitirmenin ardndaki nedenleri kapsamaktadr. Ek olarak, yenilik taramalarna bilgi ynetimi hakkndaki sorular da dhil edilmitir.6 68. Gayri maddi yatrm, Ar-Geye yaplan cari harcamalara ek olarak rutin olmayan pazarlama, eitim, yazlm ve dier benzer baz hususlar kapsamaktadr. Bu, yenilie yaplan cari harcamay da kapsamakla birlikte, cari yenilik harcamasnn bir paras olmayan geleri de iermektedir (rnein, yalnzca yeniliklerin gerekletirilmesi ile balantl eitim ve pazarlama deil, bir firmann genel olarak tm eitim ve pazarlama harcamalar). Bu tanma, Ar-Geye yaplan sermaye harcamalar, yeniliklere ilikin dier makine ve tehizat edinimlerini ieren sermaye yenilik harcamalar gibi maddi yatrm girmemektedir.
7. Son sz
69. Klavuz; yenilik gstergelerine ynelik talep ve temel politika gereksinimleri, yeniliin tanmlar ve kapsam ile nceki taramalardan renilecek dersler hakkndaki grlerin bir konsenssne dayanmaktadr. OECD ve Eurostat tarafndan ortaklaa ynetilen bu Klavuz, yenilik verileri toplayan ve analiz eden 30 farkl lke uzmanlarnca kaleme alnmtr. Bir konsensse ulamak, bazen uzlamaya varmak ve ortak grlere uymak anlamna gelmitir. Bunun tesinde, yenilik srecinin karmakl, mutlak kesin ilkeler tesis edilmesini kendi bana zorlatrmaktadr. Yine de, Klavuzun hedefi, anlaml yenilik gstergeleri retmek amacyla kullanlabilecek salam bir ilkeler btn salamaktr.
28
Notlar
1. Deneyim, yenilik taramalarna pazarlama deiiklikleri hakknda sorular dhil edilmesini kapsamaktadr (CIS3 taramas, Japon Ulusal Yenilik Taramas 2003 ve dierleri). Ek olarak, Fransadaki Gayri Maddi Varlklar Taramas 2004, tm drt yenilik tr (yani, pazarlama, organizasyonel, rn ve sre) ile birlikte pazarlama uygulamalar hakkndaki bir dizi dier soruyu da iermitir. Klavuzun yaym zamannda halen devam etmekte olan CIS4 taramas da tm drt yenilik trn kapsamtr. 2. Earl (2003) bu alandaki erken almalarn bir rneidir. 3. Teknolojik rn ve sre. (TS) yenilikleri, teknolojik olarak yeni rn ve sreler ile rn ve srelerdeki nemli teknolojik iyiletirmeleri iermektedir. Bir TS yenilii, pazarda uygulamaya konulmu (rn yenilii) veya bir retim srecinde kullanlm ise (sre yenilii) gerekletirilmi kabul edilir. (OECD/Eurostat, 1997, 130.) 4. Bir yeniliin ilk uygulanmas hakkndaki verileri her bir tesisinde toplayan tesis-dzeyinde tarama buna bir istisna olurdu. 5. Bkz. Foray ve Gault (2003). Ek olarak, 2006 ylnda, bilgi ynetimi konulu bir Eurostat pilot tarama gerekletirilecektir. 6. rnein, Fransadaki CIS3 taramas, Japonyadaki J-NIS 2003 taramas ve Avustralyadaki 2003 Yenilik Taramas.
29
30
2. Blm
Yenilik Teorisi ve lm Gereksinimleri
31
1. Giri
71. Bilgi temelli ekonomi, gelimi ekonomilerde, bilgiye, enformasyona ve yksek vasf dzeyine ynelik eilimleri ve ticaret ve kamu sektrlerince tm bunlara hazr eriime ynelik artan gereksinimi tanmlamak amacyla oluturulmu bir ifadedir. Bilgi ve teknoloji gittike artan ekilde karmak hale gelmi ve firmalar ve dier organizasyonlar arasndaki balantlarn, uzmanlam bilgi edinim yolu olarak nemini ykseltmitir. Buna paralel bir ekonomik gelime de, gelimi ekonomilerde hizmetlerdeki yeniliin art olmutur. 72. Hem yenilik aratrma hem de politika tartmalar, yenilik konusunda geni bir perspektiften baklmasnn nemini vurgulamaktadr. Bilgi temelli bir bak, bilginin yaratld ve firmalar ve dier organizasyonlarn hem iinde hem de dnda al veri grd interaktif srelere odaklanmaktadr. leri teknolojili imalat ve ticaret sanayileri gibi ou bilgi-youn endstri, birok gelimi lkede gl ekilde bymtr. Bunun tesinde, geni bir imalat ve hizmet endstrisi yelpazesi, retim sreleri ve hizmet tedariine ynelik bilgi-youn teknolojilerin kullanmn artrmtr. Ar-Ge yenilik srecinde hayati bir rol oynamakla birlikte, ou yenilik faaliyeti Ar-Ge bazl deildir ve yksek vasfl iilere, dier firma ve kamu aratrma kurumlaryla etkileimlere ve bilgi renimi ve kullanmn mmkn klan bir organizasyonel yapya dayanmaktadr. 73. Bu blmn amac, yenilik hakkndaki aratrma ve teorileri ve bu teorilerden etkilenen politika konularn incelemek ve yenilik taramalarnn nasl ve ne derecede bu konular hakknda veri salayabildiklerini tartmaktr. Yenilik teorisi, politika ve lm tasarmn bilgilendirmekte ve verilerin ampirik analizi, yeni politika inisiyatiflerinin oluumu, politika deerlendirme ve yenilik anlaymza katkda bulunmaktadr.
2. Yenilik ekonomisi
74. Yenilik aratrmas bir dizi farkl disiplini kapsamakta olup, ekonomik yaklamlar tek bana, her biri nemli boyutlar sunan eitli farkl teorik perspektifleri benimsemektedir. Bunlar alternatif olarak sunulabilmekle birlikte, ayn zamanda birbirilerini tamamlayc olarak da grlebilir. Bu ksmda, yenilie ilikin eitli teorik yaklamlar deerlendirilmekte ve bunlarn politika ve veri toplamaya ynelik sonular llmektedir.
32
Hedef, yenilik taramalarnn tasarmnn, hem teori hem de politika iin anlaml veriler elde edilmesi sonucunu salamasdr. 75. Bu teoriler, firmalarn neden yenilik yaptklar, hangi glerin yenilii harekete geirdii ve hangi faktrlerin yenilii engelledii gibi bir dizi yenilik politikas ve lm konularn ele almaktadr. lgili konular, firmalarn dhili ileyii ve yenilii tevik etmek zere kullanlan ticari uygulama trleridir. Dier nemli bir konu da, bilginin yaps, nasl biriktii ve aktrler arasnda nasl aktdr. Son bir husus da, yenilik srelerinin endstri, blgesel ve ulusal dzeylerde nasl gelitiidir. 76. Joseph Schumpeterin almas, yenilik teorilerini byk lde etkilemitir. Schumpeter, ekonomik gelimenin yenilik tarafndan; kendisinin yaratc ykm olarak adlandrd yeni teknolojilerin eskisinin yerini ald dinamik bir sre yoluyla harekete geirildiini savunmutur. Schumpeterin grne gre, radikal yenilikler nemli ykc deiiklikler yaratrken, admsal yenilikler ise deiim srecini srekli olarak ileriye gtrmektedir. Schumpeter (1934) be yenilik trnden oluan bir liste nermitir: i) Yeni rnlerin girii. ii) Yeni retim yntemlerinin girii iii) Yeni pazarlarn almas iv) Hammaddeler ve dier girdiler iin yeni tedarik kaynaklarnn gelitirilmesi. v) Bir endstride yeni pazar yaplarnn yaratlmas. 77. Firmalarn neden yenilik yaptklarn anlamak ok nemlidir. Nihai sebep, rnein talebi artrmak veya maliyetleri drmek suretiyle firma performansn iyiletirmektir. Yeni bir rn veya sre, yeniliki iin bir pazar avantaj kayna olabilir. retkenlik-artran sre yenilikleri durumunda, firma rakipleri karsnda bir maliyet avantaj kazanmakta ve bu sayede piyasadaki fiyat zerinden daha fazla kazan elde etmekte veya talebin esnekliine bal olarak, pazar pay kazanmak ve kar artrmak zere rakiplerine kyasla daha dk fiyat daha yksek sat kombinasyonu kullanabilmektedir. rn yenilii durumunda ise, firma, yeni bir rn girii yapmak yoluyla bir rekabeti avantaj kazanabilmekte ve bu sayede talebi ve fiyatlandrma esnekliini artrabilmektedir. 78. Firmalar ayn zamanda, rn farkllatrmas yoluyla, yeni pazarlar hedefleyerek ve mevcut rnlere ynelik talebi etkileyerek de talebi artrabilirler. Organizasyonel yntemlerdeki deiiklikler, firmalarn operasyonlarnn verimlilii ve kalitesini iyiletirebilir ve dolaysyla talebin artmasn veya maliyetlerin dmesini salayabilir. 79. Yenilik, firmann yenilik yapma kapasitesini artrmak suretiyle de performans gelitirebilir. rnein, retim srelerinin kapasitelerini iyiletirmek, yeni rnler yelpazesi gelitirmeyi mmkn klabilir ve yeni organizasyonel uygulamalar firmann dier yeniliklerin gelitirilmesinde kullanlabilecek yeni bilgiler kazanma ve yaratma yeteneini gelitirebilir.
33
80. Schumpeterci perspektif, yenilii, pazar deneyleri olarak vurgulamak ve endstrileri ve pazarlar temelden yeniden yaplandran ykc/sprc zellikteki byk deiiklikleri aramak eilimindedir. Klasik veya neo-klasik ekonomi, yenilii, pazar deneyimleri yannda varlk yaratm temelinde grmektedir. Bu grte, yenilik, ticaret stratejisinin bir boyutu ya da rn gelitirme yetenei yaratmak veya verimlilii iyiletirmek amal yatrm kararlar btnnn bir parasdr. Yakn gemiteki gelimeler batk maliyetler, yeni pazarlara girmek veya deer zincirindeki kt veya retimi yeniden konumlandrmak suretiyle rekabeti avantaj yaratmak zere kaynaklarn geri dnlemez ekilde taahht edilmesi fikri zerinde toplanmaktadr (Sutton, 1992,1998). 81. Aratrma sonular ve yeni teknolojilerin ok sayda kullancya sunulma maliyeti bunlarn gelitirme maliyetlerine kyasla daha dk olmasndan tr bunlarn sklkla kamu yarar boyutuna sahip olmalar gereinden hareketle, yararlanma konusu yenilikte nemli bir faktr konumundadr. Bunlar bir kez yayldktan sonra, kullanclarn bu tr bir yenilie erimeleri artk engellenemez. Bu tr durumlarda, firma, kendisinin yaratm olduu yenilikten kaynaklanan faydalarn tmn elde edemeyebilmekte ve bu da yenilik faaliyetlerine yatrm yapmaya ynelik itah azaltmaktadr. Bundan tr, yenilikleri koruma yetenei, yenilik faaliyeti zerinde nemli bir etkiye sahip olacaktr. 82. zellikle endstriyel organizasyon teorisi konusundakiler (rnek, Tirole, 1995) olmak zere, dier almalar, rekabeti konumlandrmann nemi zerinde durmutur. Firmalar, yeni rekabeti avantajlar aramak olduu kadar mevcut rekabeti konumlarn savunmak iin de yenilik yapar. Bir firma, yeniliki bir rakip karsnda pazar pay kaybndan saknmak amacyla tepkisel bir yaklam alabilir ve yenilik yapabilir. Ya da, rnein rettii rnlere ilikin daha yksek teknik standartlar gelitirmek ve ardndan bunlarn uygulanmasna almak yoluyla rakiplerine kyasla stratejik bir pazar konumu kazanmak amacyla proaktif yaklam benimseyebilir. 83. Yenilik yapma karar sklkla byk bir belirsizlik altnda gerekleir (Rosenberg, 1994). Bilgi ve teknoloji, pazarlar, rn talebi ve teknolojilerin potansiyel kullanmlarnda gelecekteki gelimeler, belirsizliin dzeyi sektre, bir rnn yaam dngsne ve dier birok faktre gre deiecek olmasna ramen, olduka ngrlemez olabilir. Yeni rn veya srelerin benimsenmesi ya da yeni pazarlama yntemleri veya organizasyonel yntemlerin uygulanmas da belirsizlikle doludur. Bunun tesinde, ilgili bilgilerin aratrlmas ve toplanmas da son derece zaman alc ve maliyetli olabilir. 84. Belirsizlik, firmalar piyasaya yeni rnler sokmak, yeni pazarlar aramak ve retim srelerine yeni teknolojiler, uygulamalar ve organizasyonel yntemler eklemek konusundaki basklar artran deiken bir ortamla kar karya olmalarna ramen, nemli deiiklikler gerekletirmekte tereddte itebilmektedir.
34
85. Organizasyonel yenilik literatr (rnek, Lam, 2005), teknoloji ve evredeki (evre, kurumsal ereveyi ve pazarlar iermektedir) deiikliklere uyum, renme sreleri ve organizasyonel yaplarn rol zerine odaklanmaktadr. 86. Bir firmann organizasyonel yaps yenilik faaliyetlerinin verimliliini etkileyebilmekte olup, baz yaplar belli evrelere daha baarl uyum gstermektedir. rnein, daha yksek derecede organizasyonel entegrasyon, yenilik stratejilerinin koordinasyonunu, planlamasn ve yrtlmesini iyiletirebilir. Organizasyonel entegrasyon, bilgi ve teknolojilerde admsal deiikliklerle karakterize edilen endstrilerde zel olarak baarl ilev grmektedir. alanlara karar alma ve kendi sorumluluklarn tanmlamada daha fazla zerklik tanyan daha gevek, daha esnek bir organizasyon biimi, daha radikal yenilikler yaratlmasnda daha etkili olabilecektir. 87. Organizasyonel renim; uygulama ve rutinlere, hem firma ii hem de firma d etkileim yaplarna ve zmni bireysel bilgilerin harekete geirilmesi ve etkileimi tevik etme yeteneine baldr. Bu tr renim; uygulamalar, rutinler ve ilikilerin dikkatli ekilde tasarm yoluyla veya ierisinde bireylerin ileri yapmann yeni yollarn ve yeni fikirleri gelitirmek zere cesaretlendirildii daha esnek ve akc bir organizasyon yoluyla tevik edilebilir. 88. Pazarlama teorileri (rnek, Hunt, 1983), tketici davran, alclar ve satclar arasndaki pazar al verileri ve normatif yaklamlara odaklanmaktadr. Hem alclar hem de satclarn heterojen olmalarndan tr, firmalar, rnlerini talebe gre eletirmede yldrc zorluklarla karlamaktadr. Tketicilerin heterojenlii ayn zamanda, rn farkllatrmasnn sklkla, talebi yakalamada yeni rnler gelitirmek kadar nemli olmas anlamna gelmektedir. Talep yalnzca rnlerin objektif zelliklerine gre deil ayn zamanda bu rnlerin sosyal zellikleri ve imajna gre de deiebilir ve firmalar rnlerine ynelik talebi etkilemek iin bu iki zellii de kullanabilir. Normatif pazarlama teorileri, pazarlama uygulamalarnn gerekletirilmesine odaklanmaktadr. Buna bir rnek, pazarlamann 4 P si denilen rn (product), fiyat (price), promosyon (promotion) ve konumlandrma (placement) zerine odaklanan Pazarlama Karmas Modelidir (rnek, Perreault ve McCarthy, 2005). 89. rn, rn tasarm veya ambalajlamasnda, rnn cazibesini artrmak veya deitirmek ya da yeni bir pazar veya pazar payn hedeflemek amacyla ngrlen deiiklikleri kapsamaktadr. Fiyat, mal ve hizmetleri pazarlamak iin fiyatlandrma yntemleri kullanmn kapsar. Promosyon, firmalar tarafndan, rnlerinin imajn iyiletirmek veya rnlerine ilikin farkndal artrmak amacyla gsterilen tantm abalarn kapsamaktadr. Son P olan konumlandrma (placement) ise, hem firmalarn rnlerini satmak amacyla setikleri sat kanal trlerini hem de rnlerinin en iyi ekilde pazarlanmas amacyla bu sat kanallarnn nasl tasarlandn kapsamaktadr.
35
90. Yeni bilgi ve teknoloji yaylmas, yeniliin merkezini oluturmaktadr. Firmalarn yeni bilgi ve teknolojilerden ders karmas ve bunlar baz almasndan tr, yaylma sreci sklkla sadece bilgi ve teknolojinin benimsenmesinden fazlasn iermektedir. Yaylma teorileri (rnek, Hall, 2005), firmalarn yeni teknolojileri benimseme kararlarn, yeni bilgiye eriimlerini ve iselletirme yeteneklerini etkileyen faktrler zerine odaklanmaktadr. 91. Yeni teknolojilerin yaylmas konusundaki sosyolojik grler (rnek Rogers, 1995), firmalarn; yeni teknolojinin nisbi avantaj, ilerin mevcut yapm ekillerine uygunluu, karmakl ve firmann yeni teknolojiyi deerlendirebilme kolayl gibi, yeni bilgi ve teknolojileri benimseme kararlarn etkileyen zelliklerini vurgulamaktadr. Yaylma konusundaki ekonomik grler, yeni teknolojileri benimsemenin maliyetleri ve faydalar zerine odaklanma eilimindedir. Bu potansiyel faydalar sklkla, rakiplere ayak uydurma veya onlara kar avantaj kazanma amacyla stratejik olabilmektedir. 92. Bilgi ve teknolojiye eriim byk derecede firmalar ve organizasyonlar arasndaki balantlara dayanmaktadr. Bu zellikle, insanlarn zihinlerinde zmni olarak tutulan bilgi ya da organizasyonlarn rutinleri ierisinde tutulan bilgiler iin geerlidir. Bu bilgi trlerine eriim salamak iin, zmni bilgisi olan ya da rutinlere eriimi bulunan kiilerle dorudan etkileim gereklidir. 93. ou bilgi dzenlenmi olup, kaynakla dorudan etkileim olmakszn eriilebilir ve kullanlabilir durumdadr. Dzenlenmi bilgi aktarm teknoloji yaylmasnn byk bir ksmn oluturmakta olup, bilginin dzenlenmesinin tevik edilmesine ynelik abalar, retkenlik, byme ve yenilik zerinde nemli etkilere sahip olabilir. Buna bir rnek, teknoloji standartlarnn tesisi konusundaki almadr. 94. Ak olarak kullanmna sunulmu bilgiler iin bile, sz konusu bilgiye eriim, yeni bilgi aramann ok maliyetli olabilmesinden tr ok zorlu olabilir. Bu sebeple, organizasyonlar ierisinde ve arasnda iletiimin kolayl ve etkin bilgi ve beceri iletim kanallar yaylma iin byk nem tamaktadr. 95. Geliimci yaklamlar (Nelson ve Winter, 1982), bilgi ve teknoloji eitli aktrler arasndaki etkileim ve dier faktrler yoluyla gelitirilirken, yenilii yola-baml bir sre olarak grmektedir. Bu trden bir etkileimin yaps, ekonomik deiimin gelecekteki yolunu etkilemektedir. Bir rnek olarak, pazar talebi ve ticariletirme frsatlar, hangi rnlerin gelitirildiini ve hangi teknolojilerin baarl olduunu etkilemektedir. 96. Geliimci yaklamla yakndan balantl dier bir gr, yenilii bir sistem olarak dnmektir. Yenilik sistemleri yaklam (Lundvall, 1992; Nelson, 1993), geni tanmyla, d kurumlarn, firmalarn ve dier aktrlerin yeniliki faaliyetleri zerindeki etkisini aratrmaktadr. Bu yaklam, ok eitli sinyaller, fikirler, beceriler, bilgi ve enformasyonun transferi ve
36
yaylmasnn nemini vurgulamaktadr. Bu bilgilerin dolama girdii kanallar alar, yenilik faaliyetleri ve yeteneklerini ynlendiren ve kstlayan bir sosyal, politik ve kltrel temele gmldr. Yenilik, bilginin renim ve etkileim yoluyla topland dinamik bir sre olarak grlmektedir. Bu kavramlar balangta ulusal yenilik sistemleri temelinde tanmlanm olmakla birlikte, blgesel ve uluslararas sistemler iin de geerlidir. 97. Yenilie ilikin sistem yaklamlar, politika odan, kurumlar aras karlkl etkileime kaydrmakta ve bilgi yaratm, yaylmas ve uygulamasndaki interaktif srelere bakmaktadr. Bu yaklamlar, piyasalarn alt koullar, dzenlemeler ve politikalarn ve dolaysyla devletlerin bu genel ereveyi izleme ve ince ayar araynn rolnn nemini vurgulamaktadr.
3. Bir lm erevesi
98. Bu birbirinden farkl teoriler, Klavuzda kullanlan yenilik lm erevesine temel oluturmaktadr. Bunlar, dier hususlarn yannda, yeniliin arkasndaki itici gleri, yalnzca rn ve srelerin deil ayn zamanda pazarlama ve organizasyonel uygulamalarn nemini, balantlarn ve yaylman roln ve yenilie bir sistem olarak bak vurgulamaktadr. 99. Yenilik ile ekonomik deiim arasndaki balant ana ilgi konusudur. Yenilik araclyla, yeni bilgi yaratlmakta , yaylmakta ve ekonominin yeni rnler ve daha retken operasyon yntemleri gelitirme potansiyeli geniletilmektedir. Bu tr iyilemeler, yalnzca teknolojik bilgiye deil ayn zamanda rn, sre, pazarlama ve organizasyonel yenilikler gelitirmek zere kullanlan dier bilgi formlarna da baldr. Spesifik yenilik trleri, firma performans ve ekonomik deiim zerindeki etkileri asndan byk farkllklar gsterebilmektedir. Bu sebeple, farkl yenilik trlerinin uygulanmas ve etkilerini tehis edebilmek nemlidir. 100. ekil 2.1de bu ereve, yenilik taramalarnn hedefi olan firma perspektifinden izilmektedir. Kline ve Rosenbergin zincirleme-balant modeli (Kline ve Rosenberg, 1986) veya yenilik dinamosu (OECD/Eurostat, 1997) gibi yenilik srecine ilikin dier modeller de yenilik sreleri hakknda yararl bir teorik bak salamakla birlikte, klavuz niteliindeki tarama tasarmna daha az uyumlu zelliktedir. Bu yzden, Klavuzda kullanlan ereve, eitli firma-temelli yenilik teorilerinden gelen bak alarnn yenilii bir sistem olarak gren yaklamn bak alarnn bir entegrasyonunu temsil etmektedir. erevenin ana zellikleri aada tanmlanmaktadr: Firmada yenilik Dier firmalar ve kamu aratrma kurumlar ile balantlar. Firmalarn faaliyet gsterdii kurumsal ereve. Talebin rol
37
ekil 2.1. Yenilik lm erevesi
101. Firmalarda yenilik, firma performansn iyiletirme bak asyla, bir firmann faaliyetlerindeki planlanm deiiklikleri ifade etmektedir. Yukarda bahsedilen yenilik teorisi tartmasndan yararlanlarak, Klavuzda kullanlan yenilik kavram, aadaki niteliklerle karakterize edilen deiiklikleri gstermektedir: a) Yenilik, yenilik faaliyetlerinin sonucu zerindeki belirsizlikle balantldr. Yenilik faaliyetlerinin sonucunun ne olaca nceden bilinmemektedir, rnein, Ar-Genin pazarlanabilir bir rnn baaryla ortaya kmasn salayaca veya yeni bir retim srecinin, pazarlama veya organizasyonel yntemin uygulanmas iin ne kadar zaman ve kaynak gerekecei ve bunlarn ne derece baarl olaca nceden bilinemez. b) Yenilik yatrm ierir. lgili yatrm, sabit ve maddi olmayan varlklarn edinimi olduu kadar, gelecekte potansiyel getiri salayabilecek dier faaliyetleri de (cretler, malzeme veya hizmet satnalmlar gibi) ierebilir. c) Yenilik yaylma gsterir. Yaratc yeniliin faydalar nadiren tmyle yenilii icat eden firma tarafndan kullanlr. Yenilii benimsemek suretiyle yenilik yapan firmalar, bilgi dalmlarndan veya orijinal yeniliin kullanmndan fayda salayabilir. Baz yenilik faaliyetleri iin, taklit maliyetleri gelitirme maliyetlerinden ok daha dk olabilir, dolaysyla yenilik yapmaya ynelik bir
38
tevik salamak zere etkin bir tahsisat mekanizmas gerekebilir. d) Yenilik yeni bir bilgiden yararlanmay veya mevcut bir bilginin yeni kullanmn ya da bunlarn bir birleimini ierir. Yeni bilgi, yenilik yaratan firma tarafndan yenilik faaliyetleri srasnda retilebilir (yani, firma ii Ar-Ge yoluyla) veya eitli kanallar yoluyla dardan kazanlabilir (rnek, yeni teknoloji satnalm). Yeni bilgi kullanm veya mevcut bilginin kombinasyonu, standart rutinlerden ayrt edilebilen yeniliki abalar gerektirir. e) Yenilik, firma rnlerinin talep erisini (rnein, rn kalitesini artrma, yeni rnler sunma, yeni pazarlar veya mteri gruplar ama) veya firmann maliyet erisini (rnein, birim retim, satnalma, datm veya ilem maliyetini drme) kaydrmak veya firmann yenilik yapma kapasitesini iyiletirmek (rnein, yeni bilgi edinmek ve yaratmak amacyla yeni rnler ve sreler gelitirme kapasitesinin artrlmas) suretiyle rekabeti bir avantaj yakalamak (ya da basit ekilde rekabetilii korumak) yoluyla bir firmann performansnn iyiletirilmesini amalar. 102. rnlerini, kapasitelerini veya retimini, pazarlama ve organizasyonel sistemlerini deitirmek isteyen bir firmann nnede iki ana seenek bulunmaktadr. Firma, ya tek bana ya da d ortaklar ile birlikte firma iinde yenilikler gelitirmek zere yaratc faaliyetler yrtmeye yatrm yapabilir veya yaylma srecinin bir paras olarak dier firmalar veya kurumlar tarafndan gelitirilmi yenilikleri benimseyebilir. Bu iki seenek; firma baka bir firma tarafndan gelitirilmi bir organizasyonel yenilii benimseyip bunu kendi alma rutinleri ile birlikte ilev grecek ekilde dzeltmeye tabi tuttuunda ya da kendi retim hattnda yeni bir imalat teknolojisini benimsediinde veya bir tedarikiden elde edilmi yeni bir paray bir tketici rnne dhil ettiinde karlalaca zere saysz kombinasyon sunmaktadr. Yeniliklerin hem yaratlmas hem de benimsenmesi ya dier aktrlerle youn etkileim ve renmeyi ya da asgari dzeyde d balantlar kapsayabilir. 103. Firmalarn yenilikleri gelitirebilecekleri veya edinebilecekleri bu zel yenilik faaliyetleri Ar-Ge ve/veya aada zetlenen dier birok faaliyeti iermektedir. Ar-Ge: Ar-Ge Frascati Klavuzunda (OECD, 2002) tanmlanm olup aadakileri iermektedir: i) Firma, yeni bilgi edinmek iin temel ve uygulamal aratrmaya, zel icatlar veya mevcut tekniklerin deitirilmesine ynelik olarak dorudan aratrmaya giriebilir. ii) Firma, yaplabilir ve uygulanabilir olup olmadn deerlendirmek amacyla yeni rn veya sre kavramlar ya da baka yeni yntemler gelitirebilir. Bir aama unlar kapsayabilir: a) gelitirme ve test etme ve b) tasarmlar veya teknik fonksiyonlar deitirmek zere ilave aratrma.
39
Dier yeniliki faaliyetler: Firma, yeniliin bir paras olabilen birok Ar-Ge d faaliyetler de gerekletirebilir. Bu faaliyetler, yeniliklerin gelitirilmesini mmkn klan kapasiteleri veya dier firmalar ya da kurumlar tarafndan gelitirilen yenilikleri baaryla benimseme yeteneini glendirebilir: iii) Firma; rnler, sreler, pazarlama yntemleri veya organizasyonel deiiklikler iin: a) kullanclarla ilikiler ve kendi pazarlama taraf yoluyla; b) kendi yapt veya dier taraflarca yaplan temel veya stratejik aratrmalardan kaynaklanan ticariletirme frsatlarnn tehisi yoluyla; c) kendi tasarm ve gelitirme kapasiteleri yoluyla; d) rakipleri izlemek yoluyla ve e) danmanlardan yararlanmak yoluyla yeni kavramlar belirleyebilir. iv) Firma, patentli icatlara cret veya telif creti deyerek teknik bilgi alabilir (genellikle, icadn kendi gereksinimlerine gre uyarlanmas ve dzenlenmesi amacyla aratrma ve gelitirme almas gerekir) veya mhendislik, tasarm ya da dier danmanlk hizmetleri yoluyla uzmanlk ve beceri alabilir. v) nsan becerileri gelitirilebilir (firma ii eitim yoluyla) ya da satn alnabilir (becerili kiileri tutarak); zmni ve gayriresmi renme de yaparak renme gerekletirilebilir. vi) Firma, dierlerinin yeniliki almalarn iinde barndran tehizat, yazlm veya ara girdilere yatrm yapabilir. vii) Firma, ynetim sistemlerini ve genel ticari faaliyetlerini reorganize edebilir. viii)Firma, mal ve hizmetlerini satmann ve pazarlamann yeni yntemlerini gelitirebilir. 104. Tm bu yenilik faaliyetlerinin nihai amac firma performansnn iyiletirilmesidir. Bunlar, yeni rn ve sreler, firma rnlerinin promosyonu ve satlmasna ynelik yeni yntemler ve/veya firmann organizasyonel uygulamalar ve yapsnda deiiklikler gelitirmek ve uygulamak zere ngrlebilir. 105. Genel kurumsal evre, ierisinde firmalarn faaliyet gsterdikleri geni parametreleri belirlemektedir. Bunun bileenleri aadakileri ierir: Yurtii tketici pazar ve igcndeki asgari eitim standartlarn belirleyen, genel nfus iin temel eitim sistemi. niversite sistemi. Uzmanlam teknik eitim sistemi. Bilim ve aratrma zemini. Yaynlar, teknik, evre ve ynetim standartlar gibi, ortak dzenlenmi bilgi havuzlar. Firmalar tarafndan yaplan yenilikleri etkileyen yenilik politikalar ve dier devlet politikalar.
40
Patent yasas, vergilendirme, faiz ve kur oranlarna ilikin kurumsal ynetiim kurallar ve politikalar, tarifeler ve rekabet gibi mevzuata ilikin ve makroekonomik dzenlemeler. Yollar ve telekomnikasyon ebekeleri dhil iletiim altyaps. rnein, giriim sermayesine eriim kolayl gibi faktrleri belirleyen finansal kurumlar. Eriim kolayl ve boyutu gibi hususlarla birlikte mterilerle yakn ilikiler kurulmasna ynelik frsatlar dhil, pazar eriilebilirlii. Tamamlayc sektrlerde tedariki firmalarn varl dhil, rekabeti evre ve endstri yaps.
4. Yeniliin sektrel ve blgesel boyutlar

106. Yenilik sreleri; gelitirme, teknolojik deiim hz, balantlar ve bilgiye eriim ile birlikte organizasyonel yaplar ve kurumsal faktrler baznda sektrden sektre byk farkllama gstermektedir (rnek, Malerba, 2005) Baz sektrler, hzl deiim ve radikal yeniliklerle karakterize edilirken, dierleri admsal deiikliklerle tanmlanmaktadr. 107. leri-teknoloji sektrlerinde Ar-Ge yenilik faaliyetlerinde merkezi rol oynarken, dier sektrler daha byk oranda bilgi ve teknoloji uyarlamasna gvenmektedir. Sektrler genelinde yenilik faktrlerindeki farkllklar da (esas olarak admsal veya radikal yenilikler gibi) firmalarn organizasyonel yaps konusunda farkl talepler getirmekte olup, dzenlemeler ve entelektel mlkiyet haklar gibi kurumsal faktrler, rolleri ve nemleri asndan byk deikenlik gsterebilmektedir. Politika tasarm yaparken bu farkllklar dikkate almak nemlidir. Bunlar ayn zamanda hem sektrler ve blgeler genelinde analizi salayan verilerin toplanmasnda hem de lm erevesinin geni bir endstri yelpazesi iin uygulanabilir olmasnn salanmasnda lmsel bir nem tamaktadr.
4.1.
Hizmetlerde yenilik
108. Hizmet sektrnde yeniliin nemi ile hizmet sektrnn ekonomik bymedeki rol gittike artan ekilde kabul edilmekte olup,bu husus, hizmetlerde yenilik konulu eitli aratrmalara yol amtr (de Jong ve dierleri, 2003; Hauknes, 1998; Howells ve Tether, 2004; ayrca Miles, 2005). 109. Hizmet sektr eitlilik ierir. Howells ve Tether (2004) hizmetleri drt grupta snflandrmaktadr: Esas olarak mallarla ilgili hizmetler (ulatrma ve lojistik gibi), bilgi ile ilgili hizmetler (ar merkezleri gibi), bilgi temelli hizmetler ve insanlarla ilgili hizmetler (salk hizmetleri gibi). Bu eitlilii aklmzda tutmakla birlikte, ou hizmet iin eitli genel zellikler sz konusudur. 110. Hizmetlerin anahtar bir gesi, retim ve tketimin ezamanl gereklemesi ile birlikte rnler ve sreler arasndaki ayrmn sklkla bulank ol-
41
masdr. Srelerin gelitirilmesi, hizmetler iin, aratrma, fikir toplama ve ticari deerlendirmeden oluan bir balang safhas ve ardndan uygulama aamas ile mallara oranla daha gayriresmi nitelikte olabilir 111. Hizmetlerde yenilik faaliyetleri ayn zamanda, rnler ve srelerde bir dizi admsal deiiklikten oluan srekli bir sre olma eilimindedir. Bu zaman zaman, belli olaylar baznda hizmetlerdeki yeniliklerin, yani rnler, sreler ve dier yntemlerde nemli bir deiiklik gerekletirilmesinin, tehis edilmesini gletirebilir.
4.2.
Dk ve orta-teknoloji endstrilerinde yenilik
112. Dk ve orta-teknoloji endstrilerinde (DOTE) yenilik sklkla, ileri teknoloji endstrilerindeki yenilikten daha az dikkat ekmektedir. Bununla birlikte, DOTElerde yenilik, bu sektrlerin ekonomideki arl nedeniyle, ekonomik byme zerinde gl bir etkiye sahip olabilir. 113. DOTEler genellikle admsal yenilik ve benimseme ile karakterize edilir. Bu sebeple, yenilik faaliyetleri sklkla retim verimlilii, rn farkllatrmas ve pazarlama zerine odaklanmaktadr (Von Tunzelmann ve Acha, 2005). Bu endstrilerde yeniliin nemli bir boyutu, yeni teknolojilerin basite benimsenmesinden daha karmak olmasdr. ou durumda, DOTElerdeki yenilik faaliyetleri, ileri teknolojili rnler ve teknolojilerin btnletirilmesini kapsamaktadr. Bunun nde gelen rnekleri, yeni rnler ve retim sreleri gelitirilmesinde BT (Bilgi ve letiim Teknolojisi) ve biyoteknoloji (rnein, gda ileme) kullanmdr. DOTElerin ileri teknoloji kullanm ve uygulamas, sahip olduklar igcnn becerileri konusunda yeni talepler ortaya karabilir ve organizasyonel yaplar ile dier firmalar ve kamu aratrma kurumlar ile olan etkileimlerini etkileyebilir.
4.3.
Kk ve orta-byklkteki iletmelerde yenilik
114. Kk ve orta byklkteki iletmeler (KOBler) gereklilikten tr kendi faaliyetlerinde daha uzmanlam zelliktedir. Bu, Ar-Ge, bilgi al verii ve, potansiyel olarak, ticariletirme ve pazarlama faaliyetleri iin dier firmalar ve kamu aratrma kurumlar ile verimli etkileimin nemini artrmaktadr. 115. Finans, sklkla yenilik projeleri yrtmek iin i kaynaklar bulunmayan ve byk firmalara gre d fonlama bulmas ok daha zor olan KOBlerde yenilik iin belirleyici bir faktr olabilir. Taramalar, hangi finansal kstlarn KOBlerin yenilik yapma yeteneini ne derecede etkiledii hakkndaki verileri salayabilir.
4.4.
Blgesel yenilik
116. Blgesel faaliyetlerin firmalarn yeniliki kapasitelerini etkileyebilecei kans, blgesel dzeyde yeniliin analiz edilmesine artan bir ilgi do-
42
mas sonucunu ortaya karmtr. Yenilik faaliyeti dzeylerinde blgesel farkllklar byk oranda olabilir; yenilik faaliyetini tevik eden ana zellikler ve faktrlerin tehis edilmesi ile blgesel dzeyde zel sektrlerin gelitirilmesi yenilik srecinin anlalmasnda yardm salayabilir ve politikann detaylandrlmasnda deer tayabilir. 117. Ulusal yenilik sistemlerine paralel olarak, blgesel yenilik sistemleri de geliebilir. rnein, yerel kamu aratrma kurumlarnn, byk dinamik firmalarn, endstri gruplarnn, giriim sermayesinin ve gl giriimci bir ortamn varl, blgelerin yeniliki performansn etkileyebilir. Bunlar, tedarikiler, mteriler, rakipler ve kamu aratrma kurumlar ile temas kurulmasna ynelik potansiyel yaratmaktadr. Bunun yannda, altyap da nemli bir rol oynamaktadr.
4.5.
Kreselleme
117. Ulusal yenilik sistemleri, yenilii etkileyen faktrlerin ounun, kurumsal faktrler, kltr ve deerler gibi, ulusal olduu fikrini temel almaktadr. Ayn zamanda, yenilik srelerinin, birok ynden, uluslararas olduu da aktr. Teknoloji ve bilgi snrlar tesine akar. Firmalar, yabanc firmalar ve niversiteler ile etkileime girer. Firmalar ve rakipleri anlamnda, birok pazar kreseldir. nternet, dier lkelerdeki firmalar ile iletiim kurma ve i yapma frsatlarn byk lde geniletmitir. 117. okuluslu teebbsler kresellemenin merkezindeki faktrdr. Bunlarn faaliyetleri, uluslararas sermaye, bilgi ve teknoloji transferleri gerekletirdikleri iin ulusal snrlarn tesine gemektedir. 118. Kreselleme sreci yenilik iin de salam bir itici gtr. Uluslararas rekabet, firmalar verimliliklerini artrmaya ve yeni rnler gelitirmeye zorlamaktadr. Kreselleme ayn zamanda ekonomileri yeni endstriler benimseme ve bu yeni endstrilerin kurumsal erevelerine uyum salama ynnde zorlayarak, ekonomilerin endstriyel yapsn deitirebilir.
5. nceleme alanlar
121. Politika tartmasn konuyla ilgili bilgiler ve yeniliin birok boyutunun analizi ile beslemek esastr. deal olarak, yenilik politikas ve aratrmasna ilikin her trl faktr kapsayan kapsaml bir bilgi sistemi kurulmaldr. Bu, devletleri, ortaya kabilecek zel politika konularn uygun ekilde ele almak zere gl bir konuma getirecektir. Uygulamada, bu tr bir sistemin yalnzca baz ksmlar gstergeler tarafndan kapsanabilirken, dier ksmlar nitel bilgiler gerektirir. Bunun tesinde, politika ve gsterge analistlerinin tamamen farknda olduu zere, gstergeler yalnzca zaman zaman belli bir faktr veya konuya dzgn ekilde ilikilendirilebilir; ounlukla bir dizi konuya ilikilendirilirken her konu yalnzca ksmen kapsanr. Herhangi bir genel bilgi veya izleme sisteminin, zel, derinlemesine analiz gerektiinde, vaka aratrmalar veya uzmanlam taramalar ile takviye edilmesi gerekecektir.
43
5.1. Neler llebilir? 122. Yenilik taramalar, firma dzeyinde yenilik sreci hakknda bir dizi bilgi salayabilmektedir. Bunlar, yenilie ynelik drtler ile yeniliin nndeki engelleri, firmalarn faaliyet gsterme biimlerindeki deimeleri, firmalarn giriimde bulunduu yenilik faaliyetlerini ve uyguladklar yenilik trlerini tehis edebilmektedir. Yenilik sreci bir sistem olarak ele alndnda, yenilik taramalar, firmann ekonomideki dier aktrler ile balantlar ve yeniliklerini korumak amacyla kullandklar yntemler hakknda bilgi salayabilmektedir. Bu alanlar aada daha ayrntl olarak ele alnmaktadr. 123. Yenilik taramalar tarafndan elde edilebilen verilerin trleri konusunda da kstlamalar sz konusudur. lk olarak, analiz sklkla, yenilik taramalarndan elde edilen verilerin genellikle dier bilgi kaynaklar ile birletirilmesi gerekeceinden tr, firma hakknda ek ekonomik veriler gerektirmektedir. 124. kinci olarak, yenilik devam eden bir sretir ve bundan tr zellikle yenilik faaliyetleri, nemli deiiklikler gerekletirme amal tek bana ve iyi-tanmlanm projelerin aksine genel olarak kk, admsal deiikliklerle karakterize edilen firmalar iin llmesi zordur. Yenilikler Klavuzda, nemli deiiklikleri rutin ve kk apl deiikliklerden ayrt etme niyetiyle, nemli deiiklikler olarak tanmlanmaktr. Bununla birlikte, bir yeniliin ayn zamanda bir dizi kk admsal deiiklikten meydana gelebileceini de unutmamak nemlidir. 125. nc olarak, yenilik harcamalar hakknda bilgi normal olarak firmalarn mali hesaplarnda belirtilmemekte olup dolaysyla firmalarn bunlar hesaplamas zorlamaktadr. Bu durum yenilik harcamalarnn llmesini engellememekle birlikte, sz konusu zorluklar hem tarama tasarmnda hem de sonraki analizde dikkate alnmaldr. 126. Drdnc olarak, taramalarn, yenilik faaliyetlerinin zamanlamasn, bunlarn uygulanmasn ve etkilerini yakalamas zordur. Yenilik faaliyetlerine yaplan harcamalarn gelecekte potansiyel getiriler salamas ngrlmektedir. Yeniliklerin gelitirilmesi ve uygulanmasndan, yeniliki kapasitedeki iyilemelere ve performans zerindeki etkilere kadar bu faaliyetlerin ktlar sklkla inceleme dnemi sresince gzlemlenebilir deildir. 127. Son olarak, yenilik taramalar; sz konusu kurumsal faktrlerin yantlayc firmalar tarafndan nasl tecrbe edildii konusu istisna olmakla birlikte, eitim sistemi, emek piyasas ve finansal sistemler gibi genel kurumsal evre hakknda bilgi salayacak ekilde tasarlanmamaktadr.
5.2.Yenilik girdileri 128. Yenilik faaliyetlerinin endstriler genelinde dalm hakknda geni bir anlayn yenilik politikas asndan nemi aikardr. nemli bir ama,
44
Ar-Ge ve Ar-Ge d girdilerin yenilik srecindeki roln ve Ar-Genin dier yenilik girdileri ile nasl bir karlkl iliki ierisinde olduunu anlamaktr. 129. Yenilik faaliyetleri, hem yeniliklerin ksa vadede gelitirilmesi ve gerekletirilmesine, hem de firmann yeniliki kapasitesinde iyilemelere yol aabilir. Firma, yenilikler gelitirmek ve uygulamak, etkileimlerden ve pazarlama faaliyetlerinden deerli girdiler kazanarak ve organizasyonel deiiklikler yoluyla yeniliki kapasitesini iyiletirerek renir. 130. Yenilik taramalar, firmalarn yenilik girdileri hakknda hem nitel hem de nicel veriler salayabilmektedir. Nicel veri toplanmas, zellikle firmalar ok sayda blmlere sahip olduunda, pratik zorluklar iermekle birlikte, yenilik girdileri hakkndaki bu veriler, yenilik taramalarnn en kullanl ktlarndan biri konumundadr.
5.3.Balantlar ve yaylmann rol 131. Yenilik taramalar; bir endstriden dierine yeni bilgi ve teknoloji aknn izlenmesine dayanlarak, teknolojik deiim ve retkenlik bymesinin analizinde kullanlmak zere veriler salayabilmektedir. Buna bir rnek, ok eitli rnlerde BTlerin kullanmdr. Firmalar, baka yerde gelitirilmi yeni bilgi ve yenilikleri nasl bnyelerine katar? Bunun yannda, yaratc yenilie kyasla yaylmann greceli arl nedir? 131. Bamsz fakat konuyla ilgili bir husus, organizasyonlarn kendi arasndaki ve organizasyonlar ile evreleri arasndaki etkileimlerle ilgilidir. Sistem yaklam sklkla balantlar, yenilik faaliyetlerinin tevik edilmesinde en hayati alan olarak vurgulamaktadr. Hem etkileimin trlerini hem de d bilginin ana kaynaklarn belirlemek nem tamaktadr. 133. Bu etkileimler, gayriresmi temaslar ve bilgi aklarndan veya yenilik projeleri konusunda daha resmi ibirliinden meydana gelebilir. Bunlar; teknolojilerin potansiyel kullanmlar veya pazar talebi zerine aratrma veya tedarikiler ya da kullanclar ile daha yakn ilikiler gibi, deer zincirinde yaplan ayarlamalar iermektedir. Firmalar, bir endstri grubu ierisinde dier firmalar ile yakn ilikilere sahip olabilir ya da daha gevek alarn bir paras olabilirler. Bunlar, kamu aratrma kurumlarndan elde edilen yaymlanm almalardan yararlanabilecekleri gibi, ibirliine dayal projelerde bu kurumlarla dorudan alabilirler. 134. Yenilik taramalar, yenilie ynelik kullanlabilir zel bilgi trlerini ve firmalarn kullanabilecekleri iletim mekanizmalar ile kurum trlerini vurgulayabilir. Bunlar, bilgi kaynaklar, bilgi ve teknoloji aklar ve ibirlii yapan ortaklar hakknda olduu kadar, rnein teknolojiler veya pazarlar hakknda bilgi eksikliinden tr yeniliin nndeki engeller hakkndaki verileri de iermektedir.
45
5.4.Yeniliin etkisi 135. Yenilik politikasnn nemli ilgi alanlarndan biri de, yeniliin hem ulusal dzeyde hem de zel sektrler ve blgeler iin, kt, retkenlik ve istihdam zerindeki etkisidir. Baar koullar hakknda daha iyi bilgi, yeniliin ekonomik ve sosyal faydalarn elde etmeyi amalayan politikalarn iyiletirilmesinde yardmc olabilir. 136. Yenilik taramalar, yeniliin sonular hakknda hem nicel hem de nitel verileri salayabilir. Ek olarak, tarama verileri, yeniliin etkileri hakknda yaplacak sonraki ampirik analizlere yararl bir girdi olabilir.
5.5.Yenilie ynelik tevikler ve engeller 137. Yeniliin desteklenmesine ilikin ou politikalar, firmalarn yenilik faaliyetlerini harekete geiren ana glerin ortaya karlmasndan fayda salayacaktr. Bu gler, pazarla-ilikili olabilir, kalite veya verimlilii artrma amal olabilir veya firma organizasyonunun firmann gereksinimlerine daha uygun ekilde uyarlanmasn kapsayabilir. Yeniliin amalar hakknda bilgi, yenilik taramalar araclyla kolaylkla elde edilebilir. 138. Yeniliin nndeki engeller, devlet tedbirlerinin nemli bir ksmnn, bir ekilde, bu engelleri amaya ynelik olmasndan tr, politika asndan nem tamaktadr. ou engel beceri eksiklii, uzmanlk, finans ve tahsis problemleri tarama yntemleri ile deerlendirilebilir zelliktedir.
5.6.Talep 139. Talep faktrleri, yenilik faaliyetlerini eitli yollarla ekillendirmektedir. Talep; firmalarn satlarn ve pazar paylarn artrmak amacyla rnlerini deitirmelerinden ve farkllatrmalarndan tr, yeni rnlerin gelitirilmesini etkilemektedir. Talep faktrleri, firmalar, maliyetleri drmek ve fiyatlar indirmek amacyla kendi retim ve arz srelerini iyiletirmeye zorlayabilir. ou durumda, bunlar ayn zamanda yeniliin ana itici gc durumundadr. Firmalar sklkla talebi aratrma konusunda nemli kaynaklar harcamakta olup, rnlerine ynelik talep yaratmak veya talebi etkilemek zere pazarlama tedbirleri benimseyebilirler. Pazar faktrleri, zel teknolojiler veya rnlerin ticari baarsn belirlemekte ve teknolojik deiimin yolunu etkilemektedir. Bunlar ayn zamanda firmalarn yenilik yapp yapmayacaklarn da belirleyebilir. Firmalar, kendi pazarlarnda yeni rnlere ynelik yeterli talep olduuna inanmyor ise, yenilik yapmama veya yenilik faaliyetlerini erteleme karar alabilir. 140. Talebin yenilik zerindeki rolnn hem lm hem de analizi problemlidir. Talep etkilerini arzdan izole etmek ok g olup, taramalarda talep etkilerinin nasl llecei konusunda da ok az ey bilinmektedir. Yine de, bir taramada, rn ve hizmetlerdeki ve bunlarn salanma ekillerindeki yeniliklerin ne derecede ak mteri gereksinimlerince harekete geirildii veya arz-merkezli olduu gibi talebin baz boyutlar kapsa-
46
nabilir. Mteri ve kullanclarn yaps da yeniliki firmann hesaba katmas gereken bir talep faktrdr. Baz bilgiler, pazarla-ilikili faktrlerin (hem olumlu hem olumsuz) yenilik faaliyetleri zerindeki nemi baznda, yenilik taramalar yoluyla elde edilebilir.
5.7. Dier 5.7.1. nsan kaynaklar 141. ou yenilik bilgisi kiilerde ve onlarn becerilerinde ortaya kmakta olup, d kaynaklarn veya dzenlenmi bilgilerin akll ekilde kullanm iin uygun becerilere ihtiya duyulmaktadr. nsan sermayesinin yenilikteki rol hem firma hem de genel dzeyde nemlidir. Bu noktada baz ilgi konular; eitim sisteminin kalitesi ve yeniliki firmalar ve dier organizasyonlarn ihtiyalarna ne derecede iyi cevap verebildii, firmalarn kendi alanlarnn insan sermayesine yatrm yapmak iin hangi abalar gsterdii, yenilik faaliyetlerinin vasfl personel azlndan tr engellenip engellenmedii, ii eitimi iin yeterli frsatn bulunup bulunmad ve igcnn emek piyasasnn yaps ve blgeler ve sektrler aras mobilite anlamnda ne derecede uyarlanabilir olduudur. Bununla birlikte, insan sermayesinin yenilikteki rolnn llmesine ynelik yntemler tam olarak gelitirilmemi olup, yenilik taramalarndan snrl bilgi elde edilebilmektedir.
5.7.2. Yasalar ve dzenlemeler 142. Yasalar ve dzenlemeler, ierisinde firmalarn faaliyet gsterdikleri erevenin bir parasdr. yi-tasarlanm dzenlemeler ve standartlar, yeniliki faaliyetleri desteklemek ve klavuzluk etmek zere gl bir iaret verebilir. Bunlar, bilgiye eriimi, mlkiyet haklarn, veri ve idari ykmllkleri (zellikle kk firmalar iin) ve evresel standartlar etkilemektedir. Bunlarn tm yenilik politikas iin nemli olmakla birlikte, politika gereksinimleri sektrden sektre byk lde deiebilmektedir. 143. rnein, KOBlere ilikin idari engelleri azaltan politikalar, daha kk firmalardaki yenilik faaliyetleri zerinde nemli bir etkiye sahip olabilir. Net entelektel mlkiyet haklar da baz endstrilerde yenilik yapmaya ynelik teviklerin iyiletirilmesinde hayati neme sahiptir. Yenilik taramalar, yeniliin nndeki engeller ile yeniliki firmalar tarafndan kullanlan tahsis yntemleri hakkndaki sorular yoluyla bu konularda veri salayabilmektedir.
47
48
3. Blm
Temel Tanmlar
49
1. Giri
144. 2. Blmde sunulan kavramlar esas alnarak, bu blmde, yenilik trleri, yenilik faaliyetleri ve yeniliki firmalar iin net tanmlar verilmesi amalanmaktadr.1 Yenilik srecinin karmakl ve yeniliin firmalarda ortaya k biimindeki deiiklikler dikkate alndnda, standartlatrlm firma taramalarnda kullanlabilecek ilevsel tanmlar salamak amacyla ortak mutabakatlar benimsenmelidir. 145. Klavuz, yenilii drt alanda ayrd etmektedir: rn, sre, pazarlama ve organizasyonel. rn ve sre yenilikleri ticaret sektrnde tandk kavramlar olup, organizasyonel deiikliklerin bir ekte ele alnd, pazarlama yeniliklerinin ise dikkate alnmad Klavuzun nceki basklarnn tek oda olmutur. Hem organizasyonel yenilikler hem de pazarlama yenilikleri Klavuzun bu basksnda kapsaml ekilde ele alnmaktadr. Pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yenilikler, baz lkelerdeki firmalar iin tandk kavramlar olup, tanmlar genel olarak rn ve sre yeniliklerinin tanmlar kadar yerleik olmasa da, baz yenilik taramalarna dhil edilmitir. Bu yeni yenilik trlerinin taramalarda kullanm amacna ynelik tanmlar halen gelitirme aamasnda olup, sz konusu aama, Oslo Klavuzunun ilk basksnda rn ve sre yeniliklerinin tanmlama aamalar gibi ilerlemektedir.
2. Yenilik
146. Bir yenilik, iletme ii uygulamalarda, iyeri organizasyonunda veya d ilikilerde yeni veya nemli derecede iyiletirilmi bir rn (mal veya hizmet), veya sre, yeni bir pazarlama yntemi ya da yeni bir organizasyonel yntemin gerekletirilmesidir. 147. Yeniliin bu geni tanm, ok geni bir olas yenilikler yelpazesini kuatmaktadr. Bir yenilik, rnein rn ve sre yenilikleri gibi, bir veya daha fazla yenilik trnn gerekletirilmesi eklinde daha dar kategorize edilebilir. rn ve sre yeniliklerinin bu daha dar tanm, Oslo Klavuzunun ikinci basksnda kullanlan teknolojik rn ve sre yenilii tanm ile ilikilendirilebilir. 148. Bir yenilik iin asgari koul, rn, sre, pazarlama yntemi veya organizasyonel yntemin firma iin yeni (veya nemli derecede iyiletirilmi) olmasdr. Bu, firmalarn ilk defa gelitirdikleri ve dier firma veya organi-
50
zasyonlardan uyarlam olduklar rnler, sreler ve yntemleri kapsar. 149. Yenilik faaliyetleri, yeniliklerin uygulanmasna yol aan veya yol amas ngrlen tm bilimsel, teknolojik, organizasyonel, finansal ve ticari admlardr. Baz yenilik faaliyetleri kendi balarna yeniliki iken, dierleri yeni faaliyetler olmamakla birlikte yeniliklerin gerekletirilmesi iin gereklidir. Yenilik faaliyetleri ayn zamanda, zel bir yeniliin gelitirilmesi ile dorudan ilikili olmayan Ar-Geyi de iermektedir. 150. Yeniliin genel bir zellii, gerekletirilmi olmas gerektiidir. Yeni veya iyiletirilmi bir rn, piyasaya srldnde gerekletirilmi olur Yeni sreler, pazarlama yntemleri ya da organizasyonel yntemler firmann faaliyetlerinde gerek kullanma girdikleri zaman gerekletirimi olurlar. 151. Yenilik faaliyetleri yapsal adan firmadan firmaya byk deiiklikler arzetmektedir. Baz firmalar, yeni bir rn gelitirme ve piyasaya srme gibi iyi-tanmlanm yenilik projelerine girimekte iken, dierleri esas olarak rnleri, sreleri ve faaliyetlerinde srekli iyiletirmeler gerekletirmektedir. Her iki tr firma da yeniliki olabilir: bir yenilik, tek ve nemli bir deiimin uygulanmasndan veya bir arada nemli bir deiiklik oluturan bir dizi kk admsal deiikliklerden meydana gelebilir. 152. Yeniliki firma, inceleme dnemi sresince bir yenilik gerekletirmi olan firmadr. 153. Yeniliki firmaya ilikin geni bir tanm, tm politika ve aratrma gereksinimleri iin uygun olmayabilir. zelikle yeniliin sektrler, firma bykl kategorileri ve lkeler arasnda karlatrlmas durumu olmak zere, birok durumda (bkz bu Blmn 7. ve 8. ksmlar) daha dar tanmlar yaplmas yararl olabilir. Daha dar tanma bir rnek, bir rn veya sre yenilikisidir. 154. Bir rn/sre yenilikisi firma inceleme dnemi sresince yeni veya nemli derecede iyiletirilmi bir rn veya sre gerekletirmi olan firmadr. Bir rn veya sre yenilii gerekletirmi olan tm firmalar kapsayan bu tanm, Klavuzun bir nceki basksndaki TS yeniliki firma tanmna benzerdir.
3. Ana yenilik tr
155. Drt tr yenilik ayrm yaplmaktadr: rn yenilikleri, sre yenilikleri, pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yenilikler. Bu snflandrma, Klavuzun ikinci basksnda kullanlan nceki teknolojik rn ve sre yenilii tanm ile mmkn olan en yksek derecede sreklilik salamaktadr. rn ve sre yenilikleri, teknolojik rn yenilii ve teknolojik sre yenilii kavramlar ile yakndan ilikilidir. Pazarlama yenilikleri ile organizasyonel yenilikler, nceki tanmlara kyasla Klavuz tarafndan kapsanlan yenilik yelpazesini geniletmektedir.
51
156. Bir rn yenilii, mevcut zellikleri veya ngrlen kullanmlarna gre yeni ya da nemli derecede iyiletirilmi bir mal veya hizmetin ortaya konulmasdr. Bu; teknik zelliklerde, bileenler ve malzemelerde, birletirilmi yazlmda, kullancya kolaylnda ve dier ilevsel zelliklerinde nemli derecede iyiletirmeleri iermektedir. 157. rn yenilikleri, yeni bilgi veya teknolojilerden yararlanabilir ya da mevcut bilgi ve teknolojilerin yeni kullanmlarna veya bunlarn bir kombinasyonuna dayanabilir. rn terimi hem mal hem de hizmetleri kapsayacak ekilde kullanlmaktadr. rn yenilikleri, hem yeni mal ve hizmetlerin tantmn hem de mevcut mal ve hizmetlerin ilevsel veya kullanc zelliklerinde yaplan nemli iyiletirmeleri iermektedir. 158. Yeni rnler, zellikleri veya ngrlen kullanmlar asndan, firma tarafndan daha nce retilmi rnlerden nemli derecede farkllaan mal ve hizmetlerdir. lk mikroilemciler ve dijital kameralar, yeni teknolojiler kullanlarak retilen yeni rnlerin rnekleri olmutur. Mevcut yazlm standartlar ile minyatrletirilmi hard src teknolojisini bir araya getiren ilk tanabilir MP3 oynatc, mevcut teknolojileri birletiren yeni bir rn olmutur. 159. Bir rnn teknik zelliklerinde yalnzca kk apl deiiklikler yaparak o rn iin yeni bir kullanm gelitirmek, bir rn yeniliidir. Buna bir rnek, daha nceden yalnzca astar retiminde bir arac madde olarak kullanlm olan mevcut bir kimyasal kompozisyonu kullanarak yeni bir deterjann piyasaya srlmesidir. 160. Mevcut rnlere yaplan nemli derecede iyiletirmeler, malzemelerde, bileenlerde ve performans artran dier zeliklerdeki deiiklikler yoluyla ortaya kmaktadr. Otomobillerde ABS frenleme, GPS (Kresel Konumlandrma Sistemi) dolam sistemleri ve dier alt-sistem iyiletirmeleri, bir dizi entegre teknik alt-sistemden birine yaplan ksmi deiiklikler veya ilavelerden oluan bir rn yeniliine rnektir. Giyim eyalarnda nefes alabilir kumalarn kullanm da, rn performansn iyiletiren yeni malzemeler kullanmn kapsayan bir rn yeniliine rnektir. 161. Hizmetlerde rn yenilikleri; salanma biimlerinde yaplan nemli iyiletirmeleri (rnein, verimlilik veya hz asndan), mevcut hizmetlere yeni fonksiyonlar veya zellikler ilave edilmesini veya tmyle yeni hizmetlerin piyasaya srlmesini ierebilir. Buna rnek olarak, yksek derecede iyiletirilmi hz ve kullanm kolayl getiren internet bankacl hizmetlerindeki veya mterilerin kiralk aralara eriimini kolaylatran eve teslim evden alm hizmetlerinin ilavesi gibi nemli yenilikler verilebilir. Dardan salanan hizmetlere ilikin olarak uzaktaki bir irtibat noktas yerine yerinde temas hizmeti salanmas da hizmet kalitesinde bir iyileme rneidir. 162. Tasarm, rn yeniliklerinin gelitirilmesi ve uygulanmasnn tamamlayc bir parasdr. Ancak, bir rnn ilevsel zelliklerinde ya da ngrlen kullanmlarnda nemli bir deiiklik getirmeyen tasarm dei-
52
iklikleri rn yenilii deildir. Bununla birlikte, bunlar aada ele alnd zere pazarlama yenilikleri olabilir. Rutin sistem ykseltmeleri2 veya dzenli mevsimsel deiiklikler de rn yenilikleri deildir. 163. Bir sre yenilii yeni veya nemli derecede iyiletirilmi bir retim veya teslimat ynteminin gerekletirilmesidir. Bu yenilik, teknikler, tehizat ve/veya yazlmlarda nemli deiiklikleri iermektedir. 164. Sre yenilikleri, birim retim veya teslimat maliyetlerinin azaltmak, kaliteyi artrmak veya yeni ya da nemli derecede iyiletirilmi rnler retmek veya teslim etmek zere ngrlebilir. 165. retim yntemleri, mal ve hizmet retmek amacyla kullanlan teknikleri, tehizat ve yazlmlar kapsamaktadr. Yeni retim yntemlerine rnekler; bir retim hattnda yeni otomasyon tehizatnn uygulanmas ya da rn gelitirmek iin bilgisayar destekli tasarm gerekletirilmesidir. 166. Teslimat yntemleri, firmann lojistii ile ilgili olup, girdilerin bulunmas, ara gerelerin firma iinde tahsisi veya nihai rnlerin teslimi amacna ynelik tehizat, yazlm ve teknikleri kapsamaktadr. Yeni bir teslimat yntemine rnek, barkodlu veya aktif RDT (Radyo Frekans Tehisi) ile mal-izleme sisteminin tantmdr. 167. Sre yenilikleri, hizmet yaratlmas ve tedariine ilikin yeni veya nemli derecede iyiletirilmi yntemleri iermektedir. Bunlar, hizmetodakl firmalarda kullanlan tehizat ve yazlmdaki veya hizmet sunmak zere yararlanlan usul ve tekniklerdeki nemli deiiklikleri kapsayabilir. Buna rnekler; ulatrma hizmetlerinde GPS (kresel konumlandrma sistemi) izleme cihazlarnn kullanm, bir seyahat acentesinde yeni bir rezervasyon sisteminin uygulanmas ve bir danmanlk firmasnda projelerin ynetimi iin yeni tekniklerin gelitirilmesidir. 168. Sre yenilikleri, satnalma, muhasebe, hesaplama ve bakm gibi yardmc destek faaliyetlerindeki yeni veya nemli derecede iyiletirilmi yazlm, tehizat ve teknikleri de kapsamaktadr. Yeni ya da nemli derecede iyiletirilmi bilgi ve iletiim teknolojisi (BT) uygulanmas da, bir yardmc destek faaliyetinin verimliliini ve/veya kalitesini iyiletirmeyi ngrmesi durumunda bir sre yeniliidir. 169. Bir pazarlama yenilii, rn tasarm veya ambalajlamas, rn konumlandrmas, rn tantm (promosyonu) veya fiyatlandrmasnda nemli deiiklikleri kapsayan yeni bir pazarlama yntemidir. 170. Pazarlama yenilikleri, firmann satlarn artrmak amacyla, mteri ihtiyalarna daha baarl ekilde cevap vermeyi, yeni pazarlar amay veya bir firma rnn pazarda yeni bir ekilde konumlandrmay hedeflemektedir. 171. Pazarlama yeniliinin, bir firmann pazarlama aralarndaki dier deiikliklere kyasla ayrt edici zellii, firma tarafndan daha nce kullanlmam bir pazarlama ynteminin uygulanmasdr. Bu, firmann mevcut pazarlama yntemlerinden nemli bir ayrl temsil eden yeni bir pazar-
53
lama kavramnn (konseptinin) veya stratejisinin paras olmaldr. Yeni pazarlama yntemi, yeniliki firma tarafndan gelitirilebilir ya da dier firma veya organizasyonlardan uyarlanabilir. Yeni pazarlama yntemleri hem yeni hem de mevcut rnler iin gerekletirilebilir. 172. Pazarlama yenilikleri, yeni bir pazarlama kavramnn paras olan rn tasarmndaki nemli deiiklikleri ierir. Burada kullanlan rn tasarm deiiklikleri, rnn ilevsel veya kullanc zelliklerini deitirmeyen, rn biimindeki ve grnndeki deiiklikleri ifade etmektedir. Bunlar ayn zamanda, ambalajn rnn grnndeki ana belirleyici faktr olduu, gda, iecek ve deterjanlar gibi rnlerin ambalajlamasndaki deiiklikleri de kapsamaktadr. rn tasarmnda pazarlama yeniliine bir rnek, yeni bir grnm kazandrmak ve cazibesini artrmak amacyla bir mobilya serisinin tasarmnda nemli bir deiiklik gerekletirilmesidir. rn tasarmndaki yenilikler; yeni bir mteri kesimi hedeflemek amacyla bir gda rn iin yeni lezzetler tantmak gibi, gda veya iecek rnlerinin tad, grn ya da biiminde nemli deiiklikler yaplmasn da ierebilir. Ambalajlamada pazarlama yeniliine bir rnek, bir vcut losyonuna ilikin olarak, yeni bir pazar kesimi iin rne farkllatrc bir grn ve cazibe katmas ngrlen tmyle yeni bir ie tasarmnn kullanlmasdr. 173. rn konumlandrmasnda yeni pazarlama yntemleri, yeni sat kanallarnn tantmn kapsamaktadr. Burada sat kanallar, esas olarak verimlilikle ilgilenen lojistik yntemler (rnlerin tanmas, depolamas ve idaresi) deil, mterilere mal ve hizmet satmak amacyla kullanlan yntemleri ifade etmektedir. rn konumlandrmasnda pazarlama yeniliklerine rnekler; ilk kez bir franchising (imtiyaz verme) sisteminin, dorudan sat veya mnhasr perakendecilik ve rn lisanslamasnn ortaya konulmasdr. rn konumlandrmasnda yenilikler, rnlerin sunumuna ilikin yeni kavramlarn kullanmn da kapsayabilir. Buna bir rnek, mterilerin rnleri tmyle dekore edilmi odalarda grmelerini mmkn klan, temalara gre yeniden tasarlanm mobilya sat odalarnn oluturulmasdr. 174. rn promosyonunda yeni pazarlama yntemleri, bir firmann mal ve hizmetlerinin tantmna ilikin yeni konseptlerin kullanmn kapsar. rnein, sinema veya televizyon programlarnda rn konumlandrmas ya da nl kiilerin tavsiyelerinin kullanm gibi nemli derecede farkl medya veya tekniin ilk kez kullanm bir pazarlama yeniliidir. Dier bir rnek ise, firmann rnn yeni bir pazarda konumlandrmak ya da rne yeni bir imaj kazandrmak zere ngrlen tmyle yeni bir marka sembolnn (markann grnnde dzenli olarak yaplan gncellemelerden ayrt edilebilir zellikte) gelitirilmesi ve tantm gibi markalama ilemidir. rn sunumunu her bir mterinin kendi zel ihtiyalarna gre dzenlemek amacyla rnein irkete ballk kartlarndan elde edilen kiiselletirilmi bilgi sisteminin gerekletirilmesi de bir pazarlama yenilii olarak deerlendirilebilir.
54
175. Fiyatlamadaki yenilikler, firmann mal ve hizmetlerini pazarlamak amacyla yeni fiyatlama stratejilerinin kullanmn kapsar. Buna rnekler; bir mal veya hizmetin fiyatnn talebe gre (rnein, talep dk iken, fiyat dk) deitirilmesine ilikin yeni bir yntemin ilk kez kullanm ya da mterilere firmann web sitesi zerinde istenilen rn zelliklerini semeleri ve ardndan belirlenmi rne ilikin fiyat grmeleri imknn tanyan yeni bir yntemin uygulamaya geirilmesidir. Tek amac fiyatlar mteri kesimlerine gre farkllatrmak olan yeni fiyatlama politikalar yenilik olarak deerlendirilmemektedir. 176. Pazarlama aralarndaki mevsimsel, dzenli veya dier rutin deiiklikler genel olarak pazarlama yenilikleri deildir. Bu tr deiiklikler, pazarlama yenilikleri olmas iin, firma tarafndan daha nce kullanlmam pazarlama yntemlerini kapsamaldr. rnein, rnn tasarm veya ambalajlanmasnda, firma tarafndan dier rnler iin zaten kullanlm olan bir pazarlama konseptine dayanan nemli bir deiiklik bir pazarlama yenilii deilken, mevcut pazarlama yntemlerinin yeni bir corafik pazar veya yeni bir pazar kesimi (rnek, sosyo-demografik mteri grubu) hedeflemek zere kullanm da pazarlama yenilii deildir. 177. Bir organizasyonel yenilik, firmann ticari uygulamalarnda, iyeri organizasyonunda veya d ilikilerinde yeni bir organizasyonel yntem uygulanmasdr. 178. Organizasyonel yeniliklerin, idari maliyetlerini ve ilem maliyetlerini drmek, iyeri memnuniyetini (ve dolaysyla iilik retkenliini) iyiletirmek, ticari olmayan varlklara (dzenlenmemi d bilgiler gibi) eriim kazanmak ya da ara gere maliyetlerini drmek suretiyle firma performansn artrmas ngrlebilir. 179. Bir firmadaki dier organizasyonel deiikliklere kyasla bir organizasyonel yeniliin ayrt edici zellikleri, firmada daha nce kullanlmam ve ynetim tarafndan alnan stratejik kararlarn bir sonucu olan bir organizasyonel yntem (ticari uygulamalar, iyeri organizasyonu veya d ilikilerde) olmasdr. 180. Ticari uygulamalardaki organizasyonel yenilikler, almann yrtlmesi iin rutinler ve usullerin organize edilmesine ilikin yeni yntemlerin gerekletirilmesini kapsar. Bunlar, rnein, firma ierisinde bilgi paylam ve renimi iyiletirmek amacyla yeni uygulamalarn gerekletirilmesini ierir. Bilginin dzenlenmesi faaliyetlerinde, bakalar iin daha kolaylkla eriilebilir olmasn salamak zere, , sz gelimi, en iyi uygulamalar, dersler ve dier bilgilere dair veritabanlarnn kurulmas, gibi uygulamalarn ilk kez gerekletirilmesi buna bir rnektir. Dier bir rnek de, eitim ve retim sistemleri gibi, ii ayrlmalarn azaltmaya ve alanlarn gelitirilmesine ilikin uygulamalarn ilk kez gerekletirilmesidir. Dier rnekler ise, arz zinciri ynetim sistemleri, ticari yeniden-yaplandrma, gvenilir retim ve kalite ynetim sistemleri gibi, genel retim veya arz faaliyetlerine ynelik ynetim sistemlerinin ilk kez yrrle girmesidir.
55
181. yeri organizasyonundaki yenilikler, iin firma faaliyetleri (ve organizasyonel birimler) ierisinde ve arasnda blnmesi iin sorumluluklarn ve karar almann alanlar arasnda dalmna ynelik yeni yntemlerin ve farkl ticari faaliyetlerin entegrasyonu gibi faaliyetlerin yaplandrlmasna ynelik yeni konseptlerin gerekletirilmesini kapsamaktadr. yeri organizasyonundaki organizasyonel yenilie bir rnek, firma alanlarna karar almada daha fazla zerklik veren ve onlar fikirleriyle katkda bulunmaya cesaretlendiren bir organizasyonel modelin ilk kez gerekletirilmesidir. Bu, grup faaliyetlerinin ve ynetim kontrolnn merkezilikten uzaklatrlmas ya da iilerin birey olarak daha esnek i sorumluluklarna sahip olduu resmi veya gayriresmi alma ekipleri kurulmas yoluyla baarlabilir. Ancak, organizasyonel yenilikler ayn zamanda faaliyetlerin merkeziletirilmesini ve karar almaya ilikin daha yksek sorumluluu kapsayabilir. Ticari faaliyetlerin yaplandrlmasnda organizasyonel yenilie bir rnek, siparie gre retim usul retim sistemlerinin (satlar ve retimin entegrasyonu) ya da mhendislik ve gelitirmenin retim ile entegrasyonunun ilk kez gerekletirilmesidir. 182. Bir firmann d ilikilerinde yeni organizasyonel yntemler; aratrma organizasyonlar ya da mteriler ile yeni ibirlii trlerinin tesis edilmesi; tedarikilerle yeni entegrasyon yntemleri ve retim, tedarik, datm, ie alm ve yardmc hizmetlerdeki ticari faaliyetlerin ilk kez dardan salanmas veya taerona verilmesi gibi, dier firmalar ya da kamu kurumlar ile ilikilerin yeniden organize edilme yollarnn gerekletirilmesini kapsamaktadr. 183. Ticari uygulamalar, iyeri organizasyonu veya d ilikilerdeki, firmada zaten kullanmda olan organizasyonel yntemlere dayal deiiklikler organizasyonel yenilik deildir. Bunun yannda, ynetimsel stratejilerin formulasyonu da kendi bana bir yenilik deildir. Ancak, yeni bir ynetimsel stratejiye cevap olarak gerekletirilen organizasyonel deiiklikler, ticari uygulamalarda, iyeri organizasyonunda veya d ilikilerde yeni bir organizasyonel yntemin ilk kez gerekletirilmesini temsil ediyorsa, bir yeniliktir. rnein, firma bilgilerinin verimli kullanmn iyiletirmek amacyla yazl bir strateji dkmannn ortaya konulmas, kendi bana bir yenilik deildir. Farkl blmler arasnda bilgi paylamn cesaretlendirmek amacyla bilginin dkmante edilmesine ynelik yeni yazlm ve uygulamalarn kullanm yoluyla bir strateji gerekletirildiinde yenilik ortaya kmaktadr. 184. Dier firmalarla birlemek veya bunlar satn almak, firma baka firmalarla ilk kez birlemekte veya ilk kez baka firmalar satnalmakta olsa bile, organizasyonel yenilik olarak deerlendirilmez. Bununla birlikte, firmann birleme veya satn alma srecinde yeni organizasyon yntemleri gelitirmesi veya benimsemesi halinde, birleme ve satn almalar da organizasyonel yenilikleri ierebilir.
56
4. Yenilik trlerinin birbirinden ayrt edilmesi

185. Belirsiz (snrdaki) durumlarda yenilik trleri arasnda ayrm yapabilmek, tarama amalar asndan nemlidir. Ancak, birok yenilik, birden fazla yenilik trne uzanan zelliklere sahip olabilir. Bu yenilikleri tek bir trde snflandrmak, firmalar tarafndan giriilen yenilik faaliyetlerinin trleri anlamnda, hem zor hem de yanltc olabilmektedir. Bu ksmda farkl yenilik trlerinin birbirinden ayrt edilmesine ynelik ilkeler sunulmaktadr. 186. Birden fazla yenilik trne uzanan bir yeniliin farkl zellikleri hakknda veri toplanmas, nadiren yorumlama problemleri yaratacak olup, aslnda, genelde sonularn kalitesini iyiletirecektir. rnein, ayn zamanda yeni bir sre gelitirilmesini gerektiren yeni bir rn tantan bir firma, ak ekilde hem bir rn hem de bir sre yenilikisidir. Ayn durum, yeni bir rn pazarlamak amacyla yeni bir pazarlama yntemi tantan bir firma ya da yeni bir sre teknolojisi tantm sreci ierisinde yeni bir organizasyonel yntemi ilk kez benimseyen bir firma iin de geerlidir.
4.1. rn ve sre yeniliklerini birbirinden ayrt etmek 187. Mallara ilikin olarak, rnler ve sreler arasndaki farkllk nettir. Ancak, hizmetlere ilikin olarak, ou hizmetin retimi, teslimi ve tketiminin ayn anda meydana gelebilmesinden tr, sz konusu farkllk daha az nettir. Ayrt edici ilkelerden bazlar aadaki gibidir: Yenilik, mterilere sunulan hizmetin yeni veya nemli derecede iyiletirilmi zelliklerini kapsyor ise bu bir rn yeniliidir. Yenilik, hizmeti gerekletirmek iin kullanlan yeni veya nemli derecede iyiletirilmi yntemleri, tehizat ve/veya becerileri kapsyor ise bu bir sre yeniliidir. Yenilik, hem sunulan hizmetin zelliklerinde hem de hizmeti gerekletirmek iin kullanlan yntemler, tehizat ve/veya becerilerde nemli iyiletirmeleri kapsyor ise bu hem bir rn hem de bir sre yeniliidir. Birok durumda, bir hizmet yenilii sadece bir trde olabilir. rnein, firmalar, hizmetin salanma yntemini nemli derecede deitirmeksizin, bir hizmete ilikin yeni zellikler ya da yeni bir hizmet sunabilir. Benzer ekilde, rnein, teslimat maliyetlerini drmek gibi nemli sre iyiletirmeleri, mterilere satlan hizmetin zelliklerinde hibir farkllk yaratmayabilir.
4.2. rn yenilikleri ile pazarlama yeniliklerini birbirinden ayrt etmek 188. rn ve pazarlama yeniliklerine ilikin ana ayrt edici faktr, rnn ilevleri veya kullanmlarndaki nemli derecede bir deiikliktir. Mevcut
57
rnlere kyasla nemli derecede iyiletirilmi ilevsel zelliklere veya kullanc zelliklerine sahip mal veya hizmetler, rn yenilikleridir. Dier yandan, mevcut bir rnn tasarmnda nemli bir deiiklii kapsayan yeni bir pazarlama konseptinin benimsenmesi, bir pazarlama yenilii olup, rnn ilevsel zellikleri ya da kullanc zellikleri nemli derecede deitirilmedii mddete, bir rn yenilii deildir. Bir rnek olarak, iyiletirilmi performansl (nefes alabilir, su szdrmaz, vb.) yeni kumalar kullanlarak retilen giysiler, rn yenilikleri olmakla birlikte, yeni bir mteri grubuna ynelik olarak ngrlen giysiler iin ya da rne daha yksek derecede kiiye zellik kazandrmak (dolaysyla rnn bir nceki versiyonuna kyasla daha yksek kar marj salamak) amacyla yeni bir eklin ilk kez piyasaya srlmesi, bir pazarlama yeniliidir. 189. Baz durumlarda, firmann mevcut rnlerde, hem rnn ilevlerinde ve kullanmlarnda hem de rnn yeni bir pazarlama konseptinin paras olan biimi ve grn ya da ambalajlamasnda nemli derecede deiiklikleri kapsayan deiiklikler gerekletirmesi durumunda, yenilikler hem rn hem de pazarlama yenilikleri olarak deerlendirilebilir.
4.3. Hizmet (rn) yenilikleri ile pazarlama yeniliklerini birbirinden ayrt etmek 190. Hizmet yenilikleri ile pazarlama yenilikleri arasndaki ana ayrt edici faktr, yeniliin bir pazarlama yntemi ya da bir hizmet (yani, rn) ierip iermediidir. Firmalar genellikle sat/pazarlama yntemleri ile rnleri arasnda ayrm yapabilecektir. 191. Buradaki ayrm, firmann i konusunun yapsna gre deiebilir. Buna bir rnek, Internet satlarn kapsayan bir yeniliktir. Mal reten ve satan bir firma iin, elektronik ticaretin ilk kez uygulamaya konulmas, rn konumlandrmasnda bir pazarlama yeniliidir. Elektronik ticaret i alanndaki firmalar (rnek, mzayede firmalar, dier firmalarn kendi rnlerini satmasna ve reklamn yapmasna olanak tanyan web sitesi salayclar, seyahat biletleri dzenleyen firmalar, vb.) sat hizmetleri sunmaktadr. Bu firmalar iin, sahip olduklar web sitesinin zellikleri veya kapasitelerinde nemli bir deiiklik bir rn (hizmet) yeniliidir. 192. Baz yenilikler, hem rn hem de pazarlama yenilikleridir; rnein, bir firma, hem rnlerinin pazarlamasnn yeni bir yolunu tantan (dorudan sat) hem de mterilerine ilave hizmetler (rnek, onarm) ile rn bilgilerini sunan yeni bir sat ve mteri hizmet operasyonu gerekletirebilir.
4.4.
Sre ve pazarlama yeniliklerini birbirinden ayrt etmek
193. Hem sre hem de pazarlama yenilikleri, bilgi veya mal tamann yeni yntemlerini kapsayabilmekle birlikte, amalar farkldr. Sre yenilikleri, birim maliyetleri drmeyi ya da rn kalitesini artrmay amala-
58
yan retim ve teslimat yntemleri ile dier yardmc destek faaliyetlerini kapsarken, pazarlama yenilikleri, rn konumlandrma veya itibar kazanmada deiiklikler yoluyla, sat hacmini veya pazar payn artrmay amalamaktadr. 194. Belirsiz durumlar, yeni sat kanallarnn tantmn kapsayan pazarlama yeniliklerinde ortaya kabilir. rnein, yeni bir sat kanalnn (yani, mal ve rnlerin mterilere satlmasnn yeni bir yolu) tantmn kapsayan yenilikler ayn zamanda yeni lojistik yntemlerinin (yani, rnlerin tanmas, depolanmas ve idaresi) gerekletirilmesini de ierebilir. Bu yeniliklerin hem satlar artrmas hem de birim datm maliyetlerini azaltmas amalanyorsa, bunlar hem sre hem de pazarlama yenilikleri olarak dnlmelidir.
4.5. Sre yenilikleri ile organizasyonel yenilikleri birbirinden ayrt etmek 195. Sre yenilikleri ile organizasyonel yenilikleri birbirinden ayrt etmek , her iki yenilik trnn de dier hususlarn yannda yeni ve daha verimli retim, teslimat ve dhili organizasyon konseptleri yoluyla maliyetleri drme giriiminde bulunmasndandan tr, yenilik taramalar iin muhtemelen en sk karlalan belirsizlik durumu rneidir . Bu sebeple birok yenilik her iki yenilik trnden de boyutlar iermektedir. rnein, yeni srelerin ortaya konmas ayn zamanda, grup almas gibi yeni organizasyonel yntemlerin ilk defa kullanmn da kapsayabilir. Bir toplam kalite ynetim sisteminin ilk kez uygulanmas gibi organizasyonel yenilikler; belli trdeki kusurlardan saknmak amacyla yeni retim lojistik sistemleri gibi retim yntemlerinde nemli iyilemeleri ve yeni yazlm ile yeni BT tehizatna dayal daha verimli bilgi sistemleri de ierebilir. 196. Sre ve/veya organizasyonel yeniliklerin birbirinden ayrt edilmesine ilikin bir balang noktas faaliyetin trdr: Sre yenilikleri esas olarak yeni tehizat, yazlm ve zel teknikler ya da usullerin gerekletirilmesi ile ilgilenirken; organizasyonel yenilikler esas olarak insanlar ve iin organizasyonu ile ilgilenmektedir. Belirsiz durumlarda bu iki yenilii birbirinden ayrt etmeye ynelik ilkeler aadaki gibidir: Yeniliin, birim maliyetleri drmesi ya da rn kalitesini artrmas ngrlen yeni ya da nemli derecede iyiletirilmi retim veya arz yntemlerini kapsamas durumunda, bu bir sre yeniliidir. Yeniliin, firmann ticari uygulamalar, iyeri organizasyonu ya da d ilikilerinde yeni organizasyonel yntemlerin ilk kez kullanmn kapsamas durumunda, bu bir organizasyonel yeniliktir. Yeniliin, hem yeni ya da nemli derecede iyiletirilmi retim veya tedarik yntemlerini hem de organizasyonel yntemlerin ilk kez kullanmn kapsamas durumunda, bu hem bir sre yenilii hem de bir organizasyonel yeniliktir.
59
4.6. Pazarlama yenilikleri ile organizasyonel yenilikleri birbirinden ayrt etmek 197. Belirsiz durumlar, ilk kez hem pazarlama hem de organizasyonel yntemlerin tantmn kapsayan yenilikler durumunda ortaya kabilir. Yukarda belirtildii zere, bir yenilik her iki yenilik trnn de zelliklerine sahip ise, bu durumda sz konusu yenilik hem bir pazarlama yenilii hem de bir organizasyonel yeniliktir. Ancak, sat faaliyetlerini (rnein, satlarn dier departmanlarla entegrasyonunu) kapsayan fakat yeni pazarlama yntemlerinin ortaya konulmasn kapsamayan organizasyonel yenilikler, pazarlama yenilikleri deildir.
5. Yenilik olarak deerlendirilmeyen deiiklikler

5.1. Bir srecin, bir pazarlama ynteminin veya bir organizasyon ynteminin kullanmnn veya bir rn pazarlamasnn durdurulmas 198. Birey yapmay durdurmak, bu ekilde davranmak firma performansn iyiletirse dahi, bir yenilik deildir. rnein, bir televizyon imalats, bir kombine televizyon ve DVD oynatc retmeyi ve satmay durdurduunda ya da bir emlak gelitirme acentas veya inaat irketi emekli kyleri inasn durdurduunda bu bir yenilik deildir. Benzer ekilde, belli pazarlama yntemlerini veya organizasyonel yntemleri kullanmay durdurmak da bir yenilik deildir. 5.2. Basit sermaye yenileme veya artrm
199. Tesis edilmi tehizata zde modellerin satn alnmas ya da mevcut tehizat veya yazlmlara kk apl ilaveler ve gncellemeler yaplmas, sre yenilii deildir. Yeni tehizat ve ilaveler hem firma iin yeni olmal hem de spesifikasyonlarda nemli bir iyilemeyi kapsamaldr.
5.3. Yalnzca faktr fiyatlarndaki deiimlerden kaynaklanan deiiklikler 200. Yalnzca retim faktrlerinin fiyatndaki deiikliklerden tr bir rnn fiyatnda ya da bir srecin retkenliinde meydana gelen bir deiiklik, yenilik deildir. rnein, ayn model bilgisayarn, srf bilgisayar iplerinin fiyatnn dmesi nedeniyle daha dk bir fiyata imal edilmesi ve satlmas durumunda bir yenilik ortaya kmaz.
5.4.
Kiiselletirme
201. zel retim firmalar, mterilerin siparilerine gre tek ve sklkla karmak maddeler retmektedir. Bir kerelik retilen bu rn, firmann daha nceden retmi olduu rnlerden nemli derecede farkl zellikler sergilemedike, bu bir rn yenilii deildir.
60
202. Yukarda verilenlerin, kiiselletirilmi retimin gerekletirilmesinden deil, kiiselletirmenin kendisinden kaynaklanan rn deiiklikleri ile ilgili olduu not edilmelidir. rnein, retim, sat ve teslim faaliyetlerinin entegrasyonu bir organizasyonel yeniliktir.
5.5.
Dzenli, mevsimsel ve dier dngsel deiiklikler
203. Konfeksiyon ve ayakkab endstrisi gibi belli endstrilerde, mal ve hizmetlerin trnde, ilgili rnlerin grnndeki deiikliklerin de elik edebildii, mevsimsel deiiklikler sz konusudur. Tasarmdaki bu rutin deiiklik trleri genellikle ne rn ne de pazarlama yeniliidir. rnein, bir konfeksiyon imalats tarafndan yeni sezon anoraklarn tantm, sz konusu anoraklar, rnein, nemli derecede iyiletirilmi zellikleri olan bir astara sahip olmadka, bir rn yenilii deildir. Ancak, mevsimsel deiiklik frsat, firma tarafndan ilk kez kullanlan yeni bir pazarlama yaklamnn paras olan temel bir rn tasarm deiimi amacyla kullanlmakta ise, bu bir pazarlama yenilii olarak dnlmelidir.
5.6.
Yeni veya nemli derecede iyiletirilmi rnlerin ticareti
204. Yeni rne ilikin durum, mal-nakliye hizmetleri ve datm ticaretinde (toptan ve perakende datm, tama ve depolama) karmaklamaktadr. Yeni veya iyiletirilmi rnlerin ticareti genel olarak, toptanc, perakende sat yeri ya da tama ve depolama firmas iin bir rn yenilii deildir. Ancak, bu tr bir firmann, yeni bir mal hatt (yani, firmann daha nce satmam olduu mal trleri) ile i yapmaya balamas durumunda, bu faaliyet, firmann yeni bir hizmet sunuyor olmasndan tr, bir rn yenilii olarak deerlendirilecektir.
6. Yenilik derecesi ve yaylma

205. Tanm gerei, tm yenilikler belli bir derece yeni olma durumu iermelidir. Yeniliklerin yeni olmalarna ilikin kavram aada ele alnmaktadr: firma iin yeni, Pazar iin yeni ve dnya iin yeni. 206. 5. Blmde ele alnd zere yenilik gelitiricisi ayn zamanda ilk olma ve yaylma ile ilikili olup, yeniliklerin esas olarak teebbslerin kendi iinde mi yoksa dier teebbsler ve kamu aratrma kurumlar ile ibirlii iinde mi gelitirildiklerini, ya da yeniliklerin esas olarak teebbs dnda m gelitirildiklerini ortaya koyar. 207. Yukarda belirtildii zere, bir yenilik iin minimum giri dzeyi, firma iin yeni olmasdr. Bir rn, sre, pazarlama yntemi veya organizasyonel yntem zaten dier firmalar tarafndan gerekletirilmi olabilir, fakat sz konusu yntem firma iin yeni ise (ya da rn ve sreler durumunda: nemli derecede iyiletirilmi ise) bu o firma iin bir yeniliktir.3 208. Pazar iin yeni ve dnya iin yeni kavramlar, belli bir yeniliin za-
61
ten dier firmalar tarafndan gerekletirilmi olup olmad ya da firmann sz konusu yenilii pazarda veya endstride ya da dnya genelinde ilk defa gerekletiren firma olup olmad ile ilgilidir. Yenilikleri ilk defa gelitiren firmalar, yenilik srecinin itici gleri olarak deerlendirilebilir. Birok yeni fikir ve bilgi bu firmalardan kaynaklanmakla birlikte, yeniliklerin ekonomik etkisi ise sz konusu yeniliklerin dier firmalar tarafndan benimsenmesine bal olacaktr. Yeniliin derecesi hakknda bilgi; yenilik gelitiricileri ve benimseyicilerini (uyarlayclarn) tehis etmek, yaylma modellerini incelemek ve pazar liderleri ile takipilerini ortaya karmak zere kullanlabilir. 209. Yenilikler, firma yenilii kendi pazarnda piyasaya srecek ilk firma olduunda, pazar iin yenidir. Pazar basit anlamda firma ve rakipleri olarak tanmlanmakta olup, bir corafik blgeyi ya da bir rn hattn ierebilir. Pazar iin yeni kavramnn corafik kapsam bu sebeple firmann kendi faaliyet pazarna bakna baldr ve bundan tr hem yurtii hem de uluslararas firmalar ierebilir. 210. Bir yenilik, firma yenilii yurtii ve uluslararas tm pazarlar ve endstrilerde ortaya koyan ilk firma olduunda, dnya iin yenidir. Dnya iin yeni kavram bu nedenle pazar iin yeni kavramndan nitel olarak daha fazla yenilik derecesini ifade etmektedir. Birok taramann, pazar iin yeni kavram hakkndaki sorularn, yenilikler iin yeni olma derecesinin lmnde yeterli olduunu ortaya koyabilmesine ramen, dnya iin yeni kavram, yenilik derecesini daha ayrntl olarak incelemek isteyen taramalar iin bir seenek sunmaktadr. 211. Konuyla ilgili bir kavram, radikal veya ykc yeniliktir. Bu, bir pazar zerinde ya da o pazar iindeki firmalarn ekonomik faaliyetleri zerinde nemli bir etkiye sahip bir yenilik olarak tanmlanabilir. Bu kavram, yeniliklerin, yenilik derecesi yerine etkisi zerine odaklanmaktadr. Etki, rnein, pazarn yapsn deitirebilir, yeni pazarlar oluturabilir ya da mevcut rnleri eskimi hale getirebilir (Christensen, 1997). Bununla birlikte, bir yeniliin, piyasaya srlmesinden ok sonralarna kadar, ykc olup olmad konusu net olmayabilir. Bu, bir yenilik taramasnda incelenen dnem ierisinde ykc yenilikler hakknda veri toplamay zorlatrmaktadr.
7. Yeniliki firma
212. Bir firmann yeniliki stats eitli ekillerde tanmlanabilir. Bir yeniliki firmann temel tanm (bkz. 2. Ksm), en az bir yenilik gerekletirmi olan firma iken, bir rn veya sre yenilikisi, bir rn veya sre yenilii gerekletirmi bir firma olarak tanmlanr. 213. Politika veya aratrma gereksinimlerine bal olarak, yeniliki bir firmay snflandrmann baka yollar da mmkndr. Bunlar, drt yenilik trnn her birini ortaya koyan firmalarn yzdesini (byklk snfna, sektre, lkeye veya dier faktrlere gre) veya rn ve pazarlama yeni-
62
likleri veya sre yenilikleri ve organizasyonel yenilikler gibi, yenilik kombinasyonlar gerekletirmi firmalarn payn belirtmek zere kullanlabilir. Yeniliki statye gre snflandrma ayrca, sadece dier firmalar tarafndan gelitirilen rn ve sre yeniliklerini benimseyen (uyarlayan)firmalar tehis etmek amacyla kullanlabilecek, yeniliin gelitiricisi hakkndaki bilgiler gibi dier bilgileri de ierebilir. 214. Firmalar, gerekte bir yenilik gerekletirmemi olmalarna ramen inceleme dneminde yenilik faaliyetlerinde bulunmu olabilirler. Gelecekte gerekletirilmesi planlananlar dhil, yeniliklerin gelitirilmesi veya gerekletirilmesine dhil olan tm faaliyetler birer yenilik faaliyetidir (bkz 2. Ksm). Belli bir dnem sresince, yenilik faaliyetleri eit olabilir: Baarl: Yeni bir yeniliin gerekletirilmesi baaryla sonulandrlmtr (mutlaka ticari adan baarl olmas gerekmez). Sryor: alma sreci devam ediyor, ancak henz bir yeniliin gerekletirilmesi sreci sonulandrlmamtr. Vazgeilmi: Bir yenilik gerekletirilmeden nce faaliyetten vazgeilmitir Yenilik faaliyetleri 6. Blmde ayrntl olarak aklanmaktadr. 215. Bir yenilik-faili firma, devam eden ve vazgeilen faaliyetler dhil, inceleme dnemi sresince yenilik faaliyetlerinde bulunmu olan firmadr. Dier bir deyile, sz konusu faaliyetin bir yenilik gerekletirilmesi sonucunu dourmu olup olmadna baklmakszn, inceleme dnemi sresince yenilik faaliyetlerinde bulunmu olan firmalar yenilik-failidir. 216. Firmalar, inceleme dnemi sresince ortaya km olabilir. Bunlar, hem yeni kurulmu firmalar hem de birlemeler, ayrlmalar ya da dier tr reorganizasyonlar sonucunda ortaya kan firmalar kapsar. Bu firmalarn, yeniliki ya da yenilik-faili olmalar gibi, yenilik statleri dier tm firmalar ile ayn ekilde tanmlanr.
8. Yenilik verilerinin toplanmas

217. Tarama amalarna ve kapsamna bal olarak, yenilikler hakknda veri toplanmas eitli yaklamlar gerektirebilir. Kapsaml bir yaklam, drt yenilik trn de eit ekilde kapsayacaktr. Buna alternatif olarak, rn ve sre yenilikleri ana yenilik trleri olarak korunurken, pazarlama yenilikleri ile organizasyonel yenilikler ksmen kapsanabilir ya da rn ve sre yenilikleri zel odak konusu olabilir. Ek olarak, uzmanlam taramalar yoluyla bir veya daha fazla yenilik tr daha ayrntl bir ekilde ele alnabilir. 218. Burada ve ileriki Blmlerde sunulmakta olan ilkeler, veri toplanmasna ynelik bir dizi seenein altn izmektedir. Ak olarak, tm konu ve alt konular tek bir yenilik taramasnda kapsamak mmkn deildir. ve taramalar konuyla en ilgili olduu kabul edilen sorular semelidir. Yenilik
63
taramalar iin zel nem tadklar dnlen snrl bir konu kmesi koyu renkle tavsiye edilmitir. 219. Her bir yenilik tr hakkndaki veriler, tek bir soru yoluyla veya her yenilik trnn birbirinden ayr alt-gruplar hakkndaki bir dizi alt-soru yoluyla toplanabilir. kinci seenek, her firmann yapt yenilikler hakknda daha ayrntl bilgiler elde edilmesi sonucunu douracaktr. Firmalarn gerekletirmi olduklar yenilik trleri hakknda daha fazla detay elde edilmesi, veri analizi ve yorumlanmasnda ok yararl olabilecektir. 220. Balantlar, yenilik amalar ve yeniliin nndeki engeller gibi btnleyici faktrler hakkndaki bilgiler, her yenilik tr iin ayr ayr toplanabilecei gibi, rn ve sre yeniliinin bir kombinasyonu gibi, drt trn yakndan ilikili alt-kmeleri iin de toplanabilir. Baz btnleyici sorulara ilikin olarak, drt yenilik trnn tm iin birlikte veri toplanmas, verilerin yorumlanmasn daha zorlatrabilir. rnein, balantlar hakkndaki sorularda drt yenilik trnn tmnn birletirilmesi, bir rn, sre, pazarlama yenilii veya organizasyonel yenilik gelitirilmesinde zel bir balantnn kullanlm olup olmadnn belirlenmesini ok zorlatracaktr. 221. Uzunluk konusundaki kstlar, her bir yenilik tr iin ilave her faktr hakknda ayr soru sorulmasn problemli hale getirmektedir. Bu durum dikkate alnarak, 6. ve 7. Blmlerde ilave sorulara ilikin seeneklerin alt izilmektedir: tm drt yenilik trne birlikte atfta bulunma, rn ve sre yeniliklerine odaklanma ya da sorular her bir yenilik trne ynlendirme. 5. Blmde, sorularn tm drt tre (birlikte veya ayr ayr) ya da rn ve sre yenilikleri gibi, trlerin alt-gruplarna ynelik balantlara ynlendirmeye ilikin ilkeler sunulmaktadr. 6. Blmde, rn ve sre yenilii faaliyetleri, pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yeniliklere ilikin faaliyetlerden ayrlmaktadr. 7. Blmde, her bir yenilik tr iin, amalar, engelleyici faktrler ve dier gstergeler listelenmektedir. Bu listeler, yalnzca yeniliklerin bir alt-kmesine odaklanan, ya da tm yenilik trlerini kapsayan veya yenilik trlerini tek olarak ele alan tm sorular iin eit derecede yararl olabilir. 222. Hem bir sre hem de bir organizasyonel bileen ierenler gibi, birden fazla tre uzanan yenilikler, firma rekabetiliinde ve retkenlik kazanmnda gittike artan nemde bir rol oynayabilmektedir. rnein, retim faliyetlerinin yeniden yaplandrlmas, sre ve pazarlama yenilii ile organizasyonel yenilii kapsayabilir, ya da bir rn yeniliinden daha yksek kar elde etmek amacyla bir pazarlama yenilii ve organizasyonel yenilik gerekletirilebilir. 223. Bir seenek te, farkl yenilik trleri arasndaki balantlar hakknda sorular dhil etmektir. rn ve pazarlama yenilikleri ya da rn ve sre yenilikleri gibi dier yenilik trleri arasndaki balantlar da ilgi ekmekle birlikte, organizasyonel yenilikler ile sre yenilikleri arasndaki balantlar ayr bir nem arzetmektedir.
64
224. Karlatrlabilirlii salamak iin, taramalar, yenilik hakkndaki sorulara ilikin olarak bir gzlem dnemi belirlemelidir. Yenilik taramalar iin gzlem dneminin uzunluunun yl amamas ya da bir yldan ksa olmamas tavsiye edilmektedir. Gzlem dnemi uzunluunun tercihini etkileyen faktrler, tarama yntemleri konulu 8. Blmde ele alnmaktadr. Toplanmas zor olan ve dolaysyla gzlem dneminin en son yl olan referans yla ait olmas gereken birka nicel gsterge istisna olmak kaydyla, bir yenilik taramasndaki tm sorular iin ayn gzlem dnemi kullanlmaldr. 225. Yenilik derecesi kavram, prensipte, muhtemelen farkllaan derecelerde, tm drt yenilik tr iin de geerlidir. Yenilik derecesi hakkndaki sorular, byk olaslkla rn yenilikleri iin cevaplamas en kolay sorular olacaktr. Firmalar, dier firmalarn retim ve teslim yntemleri hakknda tm bilgilere sahip olamayabilmelerinden tr, sre yeniliklerinin yenilik derecesi hakkndaki sorular zor bulabilir. Yenilik derecesi kavram, yeni rn tasarm konseptleri iin daha az anlaml olmasna ramen, ou pazarlama yenilii iin (szleme yapmnda, rn konumlandrmasnda ve rn promosyonunda yeni yntemler gibi) uygulanabilir. Organizasyonel yenilik iin, baz yeni organizasyonel yntemler belli bir firmaya zg olabilir ve bu sebeple dier firmalarla karlatrma yaplmas zorlaabilir ve firmalar belli organizasyonel yntemlerin dier firmalarca daha nce uygulanm olup olmad konusunda bilgi eksiklii yaayabilir. 226. Yenilik taramalarnn, gzlem dnemi sresince meydana getirilmi olan herhangi bir rn yeniliinin pazar iin yeni olup olmadn sormas tavsiye edilmektedir. Yenilik taramalar ayrca pazar iin yeni sre yenilikleri hakknda da veriler toplayabilir. Ek bir seenek de, bu yenilik trlerinin dnya iin yeni olup olmadn sormaktr.
Notlar
1. Bu Blmde, firma genel terimi kullanlmaktadr. Genel olarak teebbs olan, veri toplanmasna ilikin birincil istatistiksel birim 4. Blmde ele alnmaktadr. zellikle, byk teebbs gruplar ya da okuluslu teebbsler deerlendirilirken neyin firma iin yeni olduu sorusu daha karmak hale gelmektedir. Bu konular 4. Blmde ele alnacaktr. 2. Bir rutin sistem ykseltmesi (upgradei), bir mal veya hizmete, nceden planlanm veya beklenen kk apl deiiklikler yaplmasn kapsar. Sistem ykseltmesinin gelitirilmesi de, rutin, yerlemi faaliyetlere dayanr. rnein, anti-virs yazlm, yeni virslerin ortaya kmas durumunu da kapsayacak sk ykseltmeler yaplacann beklentisiyle satn alnr. Bir oteller zinciri, 10 ya da 20 yllk dnglerle gerekleebilecek olmasna ramen, mobilyalarn, lambalarn ve banyo demirbalarnn dzenli olarak ykseltilecei beklentisiyle yeni oteller ina edecektir. 3. Firma, genel olarak teebbs olan, kendisi iin verilerin derlendii istatistiksel birim anlamndadr. Bu sebeple, firma iin yeni ifadesi istatistiksel birim iin yeni olduunu kastetmektedir.
65
66
4. Blm
Kurumsal Snflandrmalar
67
1. Yaklam
227. Kurumsal yaklam, yeniliki firmann karakteristik zellikleri zerine odaklanmaktadr. Yenilik faaliyetlerinin tm zellikleri ile bunlarn girdi ve ktlar, birimin esas faaliyetine gre tek bir snfa ya da alt-snfa konulmaktadr.
2. Birimler
228. Raporlama birimi, gzlem birimi ve istatistiksel birim arasnda net bir ayrm yaplmaldr. Raporlama birimi, tavsiye edilen veri paralarnn kendisinden alnd nitedir. Bunlar; kurumsal yaplara, veri toplamann yasal statsne, gelenee, ulusal nceliklere ve tarama kaynaklarna bal olarak, sektrden sektre ve lkeden lkeye deiebilir. Bu sebeple, yenilik taramalarna ilikin raporlama birimi hakknda uluslararas tavsiyelerde bulunmak gtr. Ancak, lkeler uluslararas karlatrmalara ynelik istatistikler saladnda, raporlama birimleri aka belirtilmelidir. 229. Gzlem birimi, alnan verilen belirttii nitedir. Alnan verilerin raporlama birimi ile ayn birimi belirtmesi halinde gzlem birimi ile raporlama birimi zdetir.1 statistik birimi, bilgilerin alnd ve istatistiklerin derlendii bir gzlem birimi ya da istatistikilerin, olabileceinden daha ayrntl ve/veya homojen veriler sunmak amacyla, tahminler veya varsaymlar yardmyla gzlem birimlerini ayrtrmas ya da birletirmesi yoluyla yarattklar bir analitik birim olabilir. 230. Mmkn olabildiince, istatistiksel birim tm lkelerde bir rnek olmaldr. Bununla birlikte, bu hedefin uygulamada baarlmas zor olabilir. Buna bir sebep, hukuki yaplarn lkeden lkeye farkllk gstermesidir. Teebbs gibi, birim tanmlar da lkeler arasnda deiiklik gsterebilir. Dier bir sebep ise, istatistiksel birimin, gzlem ya da raporlama birimi ile etkileimidir. Raporlama veya gzlem birimi istatistiksel birimden daha byk ise, verilerin uygun istatistiksel birimlere datlmasnda problemler olabilir. 231. deal olarak, yenilik verileri, kendisi iin yenilik faaliyetleri hakknda kararlarn verildii organizasyonel dzeyde derlenmelidir (ve toplanmaldr). Yenilik faaliyetlerinin genelde nasl organize edildii dikkate alndnda, teebbs genel olarak en uygun istatistiksel birimdir. Ancak, tm lkelerde tek bir teebbs tanm kulla-
68
nlmamaktadr. ki ana tanm, USSS (Uluslararas Standart Snai Snflandrma) ve AB tarafndan yaplan tanmlardr. USSS Rev. 3.1 54-55e gre bir teebbs, mali karar ve yatrm karar alma zerklii ile kaynaklar mal ve hizmet retimine tahsis etme otoritesi ve sorumluluuna sahiptir. Bir veya birok retim faaliyetine giriebilir. Teebbs, mali hesaplarn ve bilano hesaplarnn korunduu ve kendisinden uluslararas ilemler, uluslararas yatrm pozisyonu (uygulanabilir ise) ve konsolide mali pozisyon elde edilebilen dzeydir. ABnin teebbs tanm bir miktar daha dardr: Teebbs; zellikle cari kaynaklarnn tahsisine ilikin olarak, belli bir derecede karar alma zerkliinden faydalanan, mal veya hizmet reten bir organizasyonel birim olan, tzel birimlerin en kk birleimidir. Bir teebbs bir veya daha ok yerde bir veya daha fazla faaliyet gerekletirir.2 232. ki tanm birbirine ok benzer olmakla birlikte, temel bir fark , bir teebbsler grubunun, AB tanmna gre bir teebbs olmamas (bir organizasyonel birim olan, en kk tzel birimler birleiminden olumamasndan tr), dier yandan, bir teebbs grubunun USSSnin teebbs tanm ierisinde kalmasdr. Ortak zellikler, teebbslerin, karar almada belli bir derecede zerklik uygulamalar ve tam mali hesaplara sahip olmalardr.
2.1. Birincil istatistiksel birim 233. Teebbs birimi, ou durumda, yenilik taramalarnda uygun birincil istatistiksel birimdir. Bununla birlikte, teebbs birimi, tzel birim ile kartrlmamaldr. Tzel birimler yasal adan bamsz olmakla birlikte, mutlaka kendi retim faaliyetlerine ilikin karar alma zerkliine sahip bamsz ekonomik birimler oluturmayabilirler. Bu nokta, USSS Rev. 3.1, 49 ve AB teebbs tanmn izlemektedir.3 Bu; karar alma zerkliine sahip olmayan tzel birimlerden alnan verilerin teebbslerden elde edilen verilerle karlatrlabilir olmayabilmesinden tr, tzel birimler bazl ticaret kaytlarndan alnan rnekler iin nem tamaktadr. Verilerin tzel birimler iin toplanmas halinde, sz konusu verilerin, teebbs dzeyinde istatistiksel kullanm iin derlenmesi arzu edilir. 234. Teebbs genel olarak en uygun istatistiksel birimdir. Teebbs, aadakileri ierir: Esas olarak tek bir tr ekonomik faaliyet gsteren tek bir tzel birimden oluan teebbsler. Aadakiler dhil, her bir tzel birimin ayr ekonomik birimler olarak deerlendirilemeyecei, tzel birimler grubu olan teebbsler: Teebbste dikey ya da yatay olarak entegre edilmi tzel birimler. Ar-Ge dhil, yardmc ilevler gerekletiren ayr tzel birimler. 235. Baz durumlarn daha fazla akla kavuturulmas gerekmektedir. Bunlar: i) teebbs gruplarn; ii) eitli faaliyet alanlarna sahip olabilen byk teebbsleri ve iii) okuluslu teebbsleri ve gruplar ierir.
69
236. Bir teebbs grubu, birbirine hukuki ve/veya mali balarla balanm teebbsler birliidir. Bu tr gruplar iin, yenilik verilerinin grup dzeyinde mi yoksa her bir teebbs dzeyinde mi derlenmesi gerektii sorusu, yenilik faaliyeti hakknda kararlarn verildii dzeye gre deimektedir. Her bir teebbs, yenilie ilikin karar alma zerkliine sahip ise, verileri teebbs dzeyinde toplamak ve derlemek tercih edilirken, aksi durumda grup dzeyinde toplama ve derleme yaplmaldr. 237. Byk teebbsler bir dizi farkl retken faaliyete sahip olabilir. En byk teebbsler iin, yenilik faaliyeti hakknda karar alma muhtemelen organizasyonun en st seviyesinde gerekletirilmeyecek, her bir retken faaliyet ya da blm iin stlenilecektir. Bu durumda, mmkn olduunda, sz konusu faaliyeti gerekletirdii corafik alanla kstl olmakszn bir tr ekonomik faaliyet yrten bir teebbs ya da teebbsn bir ksm4 olarak tanmlanan faaliyet birimi tr (FBT) dzeyinde verilerin toplanmas ve derlenmesi tercih edilebilir. Bunun anlam, FBTnn bir veya daha fazla tzel birimden ya da tzel birim parasndan meydana gelebileceidir. 238. okuluslu teebbsler (UTler), birok faaliyetin ulusal snrlar tesinde gerekleebilmesinden tr bir dizi zorluk sergilemektedir. rnein, UTlerde yenilik faaliyetleri, birden fazla lkedeki birimler tarafndan ortak ekilde stlenilebilir ve birok faaliyet, gelitirme faaliyetleri bir lkede, retim ve sat baka bir lkede olacak ekilde, segmentlere ayrlabilir. Yenilik taramalarnn ulusal taramalar olduu dikkate alndnda, veriler, UTlerin yurtii birimleri ile snrl olacaktr. Ancak, yurtii birimin yenilik faaliyetleri ile yurtdndaki birimlerin faaliyetleri arasndaki balantlar hakknda olabildiince fazla bilgi elde etmek ok faydal olabilir. UTler ele alnrken, aadaki ilkelerin takibi nerilmektedir: okuluslu teebbsn yurtii paras tek bana, teebbsn genel merkezinin lokasyonuna baklmakszn, dhil edilecek istatistiksel birimi temsil etmektedir. Gzlem birimlerinin UTlerin bir paras olup olmad hakknda veriler toplanabilir (aadaki ksma baknz). Bir UTn yurtd birimleri, ayr birimler olarak dnlmelidir (ayn teebbs grubuna ait olsalar bile, istatistiksel birimin paras deil): UTn yurtii ve yurtd birimleri arasndaki ortak yenilik faaliyetleri, ayn teebbs grubu ierisindeki iki teebbs arasnda yenilik ibirlii olarak dnlmelidir. Bilgi al verileri ya da bilgi ve teknoloji satn almlar da, iki ayr teebbs arasndaki transferler olarak deerlendirilmelidir. Yurtdnda yrtlen Ar-Ge faaliyeti ya da yurtdnda edinilen (ve UTn yurtii biriminin hesaplarna dhil edilen) dier yeni bilgiler ve teknolojiler, srasyla Yurtd Ar-Ge ve D bilgi edinimi altna dhil edilmelidir (bkz. 6. Blm).
70
Bir yeniliin gelitiricisi hakkndaki sorular iin, dier teebbsler, bir UT ya da teebbs grubunun paras olanlar ve dier tm teebbsler eklinde ayrlmaldr. Bir okuluslu teebbsn yurtd birimlerince gelitirilen ve yurtii birim tarafndan benimsenen yenilikler, firma iin yeni yeniliklerdir. Bir ok uluslu teebbsn yurtd birimlerince gelitirilen fakat yurtii birim tarafndan benimsenmeyen yenilikler dhil edilmemelidir. Aadakiler dhil olmak zere, en uygun birincil istatistiksel birim teebbstr: Tek bir esas ekonomik faaliyeti olan tek tzel birimler eklindeki teebbsler. Ayr ekonomik birimler olarak dnlemeyen tzel birimler grubu olan teebbsler. Yenilik hakknda karar almann teebbs dzeyinde gerekletii bir teebbs grubunun paras olan teebbsler: Birden fazla ekonomik faaliyeti bulunan ok byk teebbslere ilikin baz durumlarda, uygun birincil istatistiksel birim; bir veya daha fazla tzel birimden oluan ya da bir tzel birimin paras olan faaliyet birimi tr (FBT) olabilir. UTlere ilikin olarak, okuluslu teebbslerin yurtii birimleri, uygun istatistiksel birimler olup, bir teebbs ya da bir teebbsn paras (rnek, tzel birim) olabilirler. 239. Birincil istatistiksel birime ilikin ilkeler aada zetlenmektedir: 240. Yukarda ele alnan aklamalara dayanlarak, verilerin gzlem biriminin kurumsal stats hakknda toplanmas tavsiye edilmektedir. Gzlem biriminin bir teebbsn ya da teebbs grubunun paras olup olmad ve eer byleyse ilevinin ne olduu: rnein, genel merkez, aratrma merkezi, idari merkez, pazarlama, dier, Gzlem biriminin okuluslu bir teebbsn paras olup olmad ve eer byleyse ilevinin ve genel merkezinin bulunduu yerin neresi olduu.
2.2. kincil istatistiksel birim 241. Baz rneklerde, teebbsten daha dk bir organizasyonel dzeyde veri toplanmasnda fayda olabilir. Bu, rnein, blgesel istatistiklerin derlenmesine ya da veri toplamaya ynelik iki-katmanl yaklam kullanlmasna ilikin durumlar olabilir.
71
242. Bu tr durumlarda, ikincil istatistiksel birim, tek bir lokasyonda yerleik ve ierisinde yalnzca tek bir (yardmc deil) retken faaliyet gerekletirilen ya da ierisindeki ana retken faaliyetin yaratlan katma deerin byk ksmn salad bir teebbs veya teebbs paras olarak tanmlanabilen (USSS Rev. 3.1e gre) kurulu birimidir. Buna bir alternatif, AB tarafndan tanmlanan yerel birimdir.5 kincil istatistiksel birim, birden fazla blgede faaliyetleri bulunan daha byk teebbsler iin yararl olabilir. 243. Blgesel analiz iin, kurulu birimi ya da benzer birimler, yenilik verilerinin toplanmas iin yararl6 olabilir. Ancak, baz deikenler hakkndaki bilgiler, dorudan teebbse ilikin olduklarnda, kurulu (ya da benzer) birimleri dzeyinde toplanmamaldr. Buna bir rnek, kurulu birimleri tarafndan nadiren alnan, teebbs dzeyindeki stratejik kararlar belirten yenilik amalar hakkndaki bilgilerdir. 244. zellikle byk teebbsler iin, yenilik faaliyetleri hakkndaki kararlar merkezilikten uzaklatrlm ve bir kiinin teebbsteki tm yenilik faaliyetleri hakkndaki verileri salamas zor olabilir. Bu durumda bir seenek, veri toplamasna ynelik iki-katmanl yaklam kullanmaktr. Birden fazla yntem kullanlabilir. Bunlardan biri, kurulu dzeyinde veriler toplamak ve ardndan bu verileri teebbs dzeyinde derlemektir. Blgesel dzeyde veya kurulu dzeyinde analiz, kurulu dzeyinde toplanm verilere dayanabilir. Buradaki bir saknca, yukarda sz edildii zere, kurulularn, yenilik hakkndaki tm sorulara cevap verebilecek bir konumda olmayabilmesidir. kinci yntem, teebbs dzeyinde bir miktar, kurulu dzeyinde bir miktar yenilik verisi toplamaktr. Bu yntemin uygulamada kullanlma biimi, her bir teebbs ynetiminin tercihlerine gre deiebilir. 245. Kurulu sonularnn teebbs sonularna ynelik olarak bir araya getirilmesinde dikkatli davranlmaldr. rnein, yeni bir teknolojinin tantm, bir kurulu iin bir yenilik olabilir fakat sz konusu teknoloji daha ncesinde teebbste herhangibir yerde kullanlm olmas durumunda teebbs iin bir yenilik deildir.
3. Ana ekonomik faaliyete gre snflandrma

246. Yenilik taramalarnn istatistiksel birimleri, farkl snflandrmalara gre ayrtrlabilir. En nemli snflandrma, istatistiksel birimin ana ekonomik faaliyetidir (endstri). Uluslararas Standart Snai Snflandrma (USSS Rev. 3.1) ile Avrupa Birliindeki ekonomik faaliyetlerin istatistiksel snflandrmas (EFAT Rev. 1.1)7 bu amaca ynelik uygun uluslararas snflandrmalardr. 247. statistiksel birimlerin esas faaliyete gre snflandrlma kriterleri, ierisinde birimin esas faaliyetinin ya da faaliyetler yelpazesinin, dhil edildii USSS (EFAT) snf (BM, 2002, USSS Rev. 3.1, 79) tarafndan belirlenmelidir. Esas faaliyet, teebbsn mal ve hizmetlerinden salad katma deerin ounluunu tekil eden USSS snfdr. Bu mmkn deilse, esas faaliyet, her bir USSS snfnda verilen hizmetlerin ya da satlan mallarn, brt kts baznda sat deerlerine gre ya da istihdama gre belirlenebilir (BM, 2002, USSS Rev. 3.1, 80).
72
Tablo 4.1. USSS Rev. 3.1 ve EFAT Rev. 1.1 e gre ticari teebbs sektrnde yenilik taramalar iin nerilen snai snflandrma
ISIC Rev. 3.1 EFAT Rev. 1.1 Blm/Grup/Snf Blm/Grup/Snf MADENCLK VE TA OCAKILII 10ila14 10ila14 MALAT 15 ila 37 15 ila 37 Gda rnleri ve iecekler 15 15 Ttn rnleri 16 16 Tekstil rnler 17 17 Giyim eyas ve krk 18 18 Deri rnleri ve ayakkab 19 19 Ahap ve mantar (mobilya deil) 20 20 Kat hamuru, kat ve kat rnleri 21 21 Yayn, bask ve kaytl medyann oaltlmas 22 22 Kok kmr, rafine petrol rnleri ve nkleer yakt 23 23 Kimyasallar ve kimyasal rnler 24 24 lalar hari kimyasal rnler 24 (2423 hari) 24 (24.4 hari) lalar 2423 24.4 Kauuk ve plastik rnleri 25 25 Metal olmayan mineral rnler 26 26 Temel metaller 27 27 Temel metaller, demirli 271 + 2731 27.1 ila 27.3 + 27.51/52 Temel metaller, demirsiz 272 + 2732 27.4 + 27.53/54 lenmi metal rnleri (makine ve tehizat hari) 28 28 Makineler b.y.s. 29 29 Ofis, muhasebe ve hesaplama makineleri 30 30 Elektrik makineleri 31 31 Elektronik tehizat (radyo, TV ve iletiim aralar) 32 32 Elektronik paralar (yar iletkenler dhil) 321 32.1 Televizyon, radyo ve iletiim tehizat 32 (321hari) 32 (32.1 hari) Tbbi, hassas ve optik cihazlar, kol saatleri, saatler (aletler) 33 33 Motorlu tatlar 34 34 Dier tamaclk tehizat 35 35 Gemiler 351 35.1 Uzay gemileri 353 35.3 Dier tamaclk tehizat b.y.s. 352 + 359 35.2 + 35.4 + 35.5 Mobilya, dier imalatlar b.y.s. 36 36 Mobilya 361 36.1 Dier imalatlar b.y.s. 369 36.2 ila 36.6 Geri dntrme 37 37 Elektrik, gaz ve su temini 40 + 41 40 + 41
73
Tablo 4.1. USSS Rev. 3.1 ve EFAT Rev. 1.1 e gre ticari teebbs sektrnde yenilik taramalar iin nerilen snai snflandrma
Balk ISIC Rev. 3.1 Blm/Grup/Snf naat 45 Pazarlana hizmetler 50 ila 74 Motorlu tatlar ve mortosikletlerin bakm ve onarm, 50 sat, perakendecilii Dier toptan ticaret 51 Dier perakende ticaret 52 Oteller ve restoranlar 55 Kara tamacl ve boru hatlaryla iletim 60 Su tamacl 61 Hava tamacl 62 Destekleyici ve yardmc tamaclk faaliyetleri, 63 seyahat acenteleri Posta ve telekomnikasyon 64 Posta 641 Telekomnikasyon 642 Finansal araclk 65 ila 67 Gayrimenkul, kiralama 70 + 71 Bilgisayar ve ilgili faaliyetler 72 Yazlm danmanl ve temini 722 Dier bilgisayar hizmetleri b.y.s. 72 (722 hari) Aratrma ve gelitirme1 73 Dier ticari faaliyetler Mimari, mhendislik ve dier teknik faaliyetler Dier ticari faaliyetler b.y.s. EFAT Rev. 1.1 Blm/Grup/Snf 45 50 ila 74 50 51 52 55 60 61 62 63 64 64.1 64.2 65 ila 67 70 + 71 72 72.2 72 (72.2 hari)
73 74 74 742 74.2 + 74.3 74 (742 + 743 hari)74 (74.2 + 74.3 hari)
1. Frascati Klavuzu, || 163-168e gre, yalnzca ticaret sektrndeki teebbsler dhil edilmelidir. Bu EFAT/USSS-Grubu (73) iin, Frascati Klavuzu, | 272e gre, rn alan hakkndaki verilerin de toplanmas gerekmektedir.
USSS Rev. 3.1 yerine ulusal bir snai snflandrma sistemi kullanan lkeler, kendi snai snflandrlm verilerini USSS Rev. 3.1e dntrmek iin uyum tablolarn kullanmaldr. 248. nerilen snflandrma listesi, yenilik istatistikleri amacyla USSS
Rev. 3.1/EFAT Rev. 1.1 blmleri, gruplar ve snflarnn temel dzenlemesini ieren Tablo 4.1de sunulmaktadr.
74
4. Bykle gre snflandrma

249. Yenilik taramalar iin, byklk, dier bir temel istatistiksel birim snflandrmasdr. Yenilik taramalarnda bir istatistiksel birimin bykln tanmlamak amacyla farkl deikenler kullanlabilmesine ramen, bykln alan says temel alnarak llmesi gerektii tavsiye edilmektedir. Bu tavsiye, Frascati ailesindeki dier klavuzlardaki benzer neriler ile ayn dorultudadr. rnekleme taramalarndaki katman koullar (bkz 8. Blm) ile Ar-Ge dndaki yenilik faaliyetlerinin kk ve orta-byklkteki birimler tarafndan yaygn ekilde gerekletirildii biliniyorsa, byklk snflarnn daha kk firmalar da iermesi tavsiye edilir. Bir yandan byklk snf saysnda esneklie imkan tanrken dier yandan uluslararas karlatrlabilirlii korumak iin, minimum olarak aadaki byklk snflar tavsiye edilmektedir: Yenilik taramalar iin istatistiksel birimlerin bykle gre snflandrlmas: alan says: 10 - 49 50 - 249 250 ve st On alandan az istihdam bulunan firmalar iin bir byklk snf gibi, bykle gre daha detayl ayrtrma da kullanlabilir. Daha detayl byklk snflarnn yukardaki gruplarla tutarl olmalar nem tamaktadr. Bu ynde bir neri aadaki gibi olabilir: Yenilik taramalar iin istatistiksel birimlerin bykle gre snflandrlmas ayrntl: alan says: 0 1-9 10 - 49 50 - 99 100 - 249 250 - 499 500 - 999 1000 - 4999 5000 ve st.
5. Dier snflandrmalar
5.1. Kurum tipi 250. Yenilik taramalar iin ilave bir faydal istatistiksel birim snflandrmas, kurum trne gre snflandrma olabilir. Bu ayrtrma, istatistik-
75
sel birim genel olarak teebbs olduunda ve yenilik faaliyetlerinin gittike artan ekilde uluslararaslama durumu nda zel nem tar grnmektedir. Bu deerlendirmeler ile Frascati Klavuzu ve Ekonomik Kreselleme Gstergeleri Rehberindeki benzer neriler dikkate alnarak, yenilik taramalarnda istatistiksel birimler teebbs olduunda, aadaki gibi snflandrlmalar tavsiye edilmektedir: Yenilik taramalar iin istatistiksel birimlerin kurum trne gre snflandrlmas: zel teebbs: a) Ulusal (kontrol edilen yurtd itirak yok8 (K)). b) okuluslu, tr olabilir: Yurtd-kontrol edilen9 itirakler (KEler) (itirak yurtdnda baka herhangi bir itiraki kontrol etmiyor). KEleri bulunan yurtd-kontrol edilen itirakler (ana ortaklk irketleri yurtd kontrol altnda) Yurtdnda KEleri bulunan ana ortaklk irketler (ana ortaklk irket yurtd kontrol altnda deil) Kamu teebbsleri (Frascati Klavuzu, 180), bir kurum zerindeki kontroln, gerektiinde uygun yneticileri semek yoluyla genel kurumsal politikay belirleme yetenei olarak tanmlanmas kaydyla, devlet birimleri tarafndan kontrole tabi mali-olmayan yerleik kurumlar ve kurum benzeri irketlerdir.
5.2. Dier 251. statistiksel birimlerin dier tm snflandrma trleri, analitik amalar iin yenilik taramalarnda kullanlabilir. Bunlar aadakileri iermektedir: Genel teebbs zellikleri: Faaliyet biimi, kategoriler: sermayeyoun/emekyoun/bilgi- youn. retilen mallarn tr, kategoriler: tketici mallar/ara mallar/yatrm mallar. hracat younluu, sat geliri/ciro oran eklinde teebbsn ihracat hacmi.10 Corafi konum Yenilik gstergeleri: Yenilik veya Ar-Ge younluu, yenilik harcamas (ya da Ar-Ge harcamas) ile ciro arasndaki oran. Dier teebbsler/kamu kurumlar ile ibirlii.
76
Notlar
1. rnein, bir teebbse (raporlama birimi) bir soru anketi gnderilmesi fakat verilerin teebbsn her bir blmnden (gzlem birimleri) ayr ayr raporlanmas durumunda, bunlar ayn deildir. 2. Avrupa Birliinde retim sisteminin gzlem ve analizine ilikin istatistiksel birimler konulu 15 Mart 1993 tarihli 696/93 Nolu Konsey Dzenlemesi (AE), OJ No L 76, Ek syf. 1, Ksm III/A 3. yani, bir organizasyonel birim olan tzel birimlerin en kk birleimi. USSS Rev. 3.1 49: Bu tr durumlarda, istatistiksel amalar iin, her bir tzel birimi ayr bir kurumsal birim gibi dnmek yanl ve gereksizdir. 4. 15 Mart 1993 tarihli 696/93 Nolu Konsey Dzenlemesi (AE), 3 Mart OJ No L 76 ve USSS Rev. 3 91. 5. AB tarafndan tanmlanan yerel birim: Yerel birim, corafik olarak tanmlanm bir yerde yerleik bir teebbs veya teebbs parasdr (rnek, atelye, fabrika, depo, ofis, maden veya ambar). Bu yerde veya bu yerden, bir veya daha fazla kiinin tek ve ayn teebbs iin baz istisnalar sakl kalmak kaydyla- alt (yar-zamanl olsa bile) ekonomik faaliyet gerekletirilmektedir. (15 Mart 1993 tarihli 696/93 Nolu Konsey Dzenlemesi (AE), 3 Mart 1993 OJ No L 76) 6. Yerel birimin yenilik taramalarnda istatistiksel birim olmasna ilikin problemin detayl bir incelemesi iin, bkz Eurostat (1996), zellikle ksm B. 7. Uluslararas Standart Snai Snflandrma (USSS Rev. 4) ve Avrupa Birlii indeki Ekonomik Faaliyetlerin statistiksel Snflandrmas (EFAT Rev. 2) revizyonlarnn 2007 ylnda tamamlanmas beklenmektedir. Snai snflandrmalar, bu revizyonlarn gerekletirilmesini mteakip uygun ekilde dzeltilmelidir. 8. Kontrol edilen bir itirak, bir ana ortaklk irket tarafndan dorudan veya dolayl olarak kontrol edilen bir teebbstr. Bkz. OECD (2005). 9. Kontrol OECDde (2005), %50den fazla mlkiyete sahip olma ya da oy hakkna sahip hisselerin %50sinden fazlasna sahip olma eklinde tanmlanmaktadr. 10. Ciro veya sat geliri, firmann belli bir dnem sresince tm rnlerinin satndan kazand toplam para miktardr.
77
78
5. Blm
Yenilik Srecindeki Balantlar
79
1. Giri
252. Bir teebbsn1 yeniliki faaliyetleri ksmen bilgi kaynaklarna, bilgiye, teknolojilere, uygulamalara, insan kaynaklarna ve mali kaynaklara olan balantlarnn eitlilii ve yapsna baldr. Balantlar bir teebbsn yenilik faaliyetleri iin, pasif bilgi kaynaklarndan ierilmi ya da ierilmemi bilgi ve teknoloji sahibi tedarikilere ve ibirlii ortaklklarna kadar deien, bilgi ve teknoloji kaynaklar olarak ilev grmektedir. Bu blm, hem birbirinden ayr yenilik trlerine ve yenilik trlerinden oluan alt-kmelere (rn ve sre yenilikleri gibi) hem de bir arada tm yenilik trlerine ilikin balantlarn lmne ynelik ilkeler salamak zere tasarlanmtr. 253. Her balant, yeniliki teebbs, yenilik sistemindeki dier aktrlere balar: Devlet laboratuarlar, niversiteler, politika departmanlar, dzenleyiciler, rakipler, tedarikiler ve mteriler. Yenilik taramalar, farkl balant trlerinin hkimiyeti ve nemi hakknda ve zel balantlarn kullanmn etkileyen faktrler hakknda bilgiler elde edebilir. Yenilik faaliyetlerindeki balantlarn tehisi, faaliyetin karmakl hakknda kant salamakla birlikte, pozitif ve negatif geri besleme dngleri ile deiimden kaynaklanan lineer-olmayan sonular ieren dinamik bir model iin gerekli bilgileri salamada eksik kalmaktadr. Ancak, bu tr bilgiler, yenilik sistemlerinin anlalmasna deerli katklarda bulunabilir ve daha fazla bilgi paylamn veya teknoloji yaylmasn cesaretlendirme amal devlet programlarnn etkisinin belirlenmesinde yardm salayabilir. 254. Balantlar, teebbsn yapsna ya da iinde bulunduu pazara gre deiebilir. (Dierkes, 2003). rnein, istikrarl, olgun bir sektrde faaliyet gsteren bir teebbsn yeniliki faaliyetleri, girdilerinin maliyeti ve cirosunun deeri ile harekete geirilecektir. Bu koullar altnda, teebbs admsal yenilie odaklanabilir ve ana balantlar, tedarikilere ve mterilerin pazar sinyallerine ynelik olabilir. Daha deiken bir ortamda ise, teebbs, hzl ekilde yeni rnler tantma, yeni pazarlar arama ve yeni teknolojiler, retim yntemleri ve organizasyonel yntemler uygulama ihtiyac duyabilir. Teebbs, yeni bilgiler, teknolojiler, retim uygulamalar ve insan kaynaklar ile mali kaynaklar elde etmek amacyla ok sayda balant gelitirebilir. Her durumda, balantlar hakkndaki bilgiler, teebbsn kendi ticari ortamna nasl tepki verdiini gstermektedir.
80
255. Balantlar kaynaa (balantnn kimle veya neyle olduu), maliyete (gerekli yatrm miktar) ve etkileim dzeyine (bilgi aklarnn yn ve kiileraras irtibatn dzeyi) gre deiiklik gstermektedir. Patent aklamalar veya yaymlar gibi baz d kaynaklar srekli olarak dk maliyette bilgi salamakta iken, danmanlar gibi dier d kaynaklar ise genellikle yksek maliyetlidir. Bir balantnn etkileim dzeyi, elde edilebilecek enformasyon ya da bilginin zelliklerini etkilemektedir. Yazl yaymlar ya da patent veritabanlarnn aratrlmas gibi, kiileraras irtibat gerektirmeyen ve tek-ynelik bilgi aklarna dayanan daha dk derecede interaktif balantlar yalnzca dzenlenmi bilgi salayabilmektedir. Aksine, rnein bir tedarikiyle, yakn alma ilikilerini kapsayan yksek derecede interaktif balantlar hem dzenlenmi bilgiler hem de sakl bilgiler ve gerekzamanl problem-zme destei salayabilmektedir. Bununla birlikte, teebbsler, entelektel mlkiyet kayb konusunda kayglar bulunmas halinde, yksek derecede karmak balantlarn baz trlerinden kanabilir. 256. Bir balant, birimin nasl tanmlandna bal olarak (bkz. 4. Blm), bir birimin iinde ya da dnda olabilir. Ticari birimler resmi olarak ayr teebbsler eklinde organize edilmi olsalar bile, ayn teebbs grubuna ait olabilirler. Birimler, teebbs-ii balantlarn ulusal snrlar amas iin, okuluslu teebbslerin paras da olabilir. Pazarlama zincirlerine (rnein, konfeksiyon) ya da yksek derecede entegre deer zincirlerine ait teebbsler, zincir ierisindeki dier teebbslerle olan balantlar d yerine daha ok i balantlar olarak grebilir. 257. Teebbse doru bilgi ve teknoloji ak, sklkla yaylma olarak adlandrlan kavramn bir yandr. Yaylma ayn zamanda, yeniliki teebbsten dar aklar da kapsar. Da ynelik yaylma hem yeniliin ekonomik etkilerinin tehisi iin hem de bir teebbsn kurmu olduu an eklinin belirlenmesi iin nemlidir. Yksek derecede interaktif balantlarda olduu gibi, da ynelik yaylma, bilgi szmalar konusundaki kayglar ve teebbslerin kendi entelektel mlkiyetlerini korumak iin kullandklar yntemler tarafndan etkilenmektedir. 258. Balantlarla ilintili dier bir konu da, yeniliklerin gelitiricisi hakkndaki sorulardr. Bu sorular, yeniliklerin esas olarak teebbslerin kendileri tarafndan m yoksa dier teebbsler veya kamu aratrma kurumlar ile ibirlii ierisinde mi gelitirildiini ya da yeniliklerin esas olarak teebbsn dnda m gelitirildiini ortaya koyar. 259. Balantlarn faydalar, bilginin ne derece iyi ekilde teebbs btnnde paylald ve yeni rnler, sreler ve dier yeniliklerin gelitirilmesine nasl kanalize edildiine gre deiecektir. Bilgi ynetimi; d bilgi edinimine, dier organizasyonlarla etkileim kurmaya ve bilginin teebbs ierisinde paylam ve kullanmna ilikin uygulamalar kapsar. 260. Gven, deerler ve normlar, d ilikilerin ileyii ve teebbs ierisinde bilgi al verii zerinde nemli bir etkiye sahip olabilir. Bu dikkate alndnda, sosyal sermaye tesis edilmesi, bir teebbsn yenilik stratejilerinin
81
hayati nemdeki bir paras olabilir. Sosyal sermaye terimi, ekonomik analizin dnda birok anlam tamakta olup, bu durum, karkla yol aabilir. Bir alternatif olarak a sermayesi terimi kullanlmtr. 261. 4. Blmde, balantlarla ilgisi bulunan ilave konu ele alnmtr. Yenilik faaliyetlerini engelleyen eitli aktrler, bilgiye eriim ve ibirlii frsatlar gibi balantlar kapsamaktadr. Yeniliin amalar ve etkileri konulu ksm, bilgi elde edilmesi ve kullanmnn iyiletirilmesini ele almaktadr. Firmalar, dier firmalara giden bilgi akn kontrol etmek zere farkl koruma yntemleri kullanabilirler. Bunlar, yksek derecede interaktif balantlarn baz trleri ile ilgilidir.
2. e ynelik yaylma
262. Yaylma, yeniliklerin, dnyada herhangi bir yerde ilk kez gerekletirilmesinden, dier lke ve blgelere ve dier pazarlar ve firmalara, pazar veya pazar-d kanallarla dalmasdr. Yaylma sreci sklkla, benimseyen firmalarn yeni bilgi ve teknolojilerden ders karmalar ve bunlar temel almalarndan tr, yalnzca bilgi ve teknolojinin benimsenmesi deildir. Yaylma sreci yoluyla, yenilikler deiebilir ve orijinal yenilikiye geribesleme salayabilir. 263. Bilgi ve teknoloji transferlerinin nasl gerekletirildiinin, teebbsler iin ana bilgi ve teknoloji ak kaynaklarnn neler olduunun ve bunlarn hangilerinin en byk nem tadklarnn tehis edilmesi, yenilik srecindeki balantlarn anlalmasnda temel tekil etmektedir. Bunlar, yaylma srelerinin daha iyi anlalmas sonucunu dourmakta ve balantlar ve bilgi aklarnn haritasnn karlmasn mmkn klmakta olup, yenilik politikalar ile de dorudan ilikilidir. rnein, politikalar aktif ibirliinin tevik edilmesine mi odaklanmaldr, eer yleyse, hangi tr ortaklar en byk nem tamaktadr? Ya da, aktif ibirliini iermeyen alar ve dier gayriresmi dzenlemeler durumunda, bilgi ve teknoloji aklar daha nemli hale mi gelmektedir? 264. Bu ksmda, teebbslere ynelik tr balant veya bilgi ve teknoloji ak ele alnmaktadr: Kaynak ile etkileim ya da bilgi ve teknoloji satn alm gerektirmeyen ak bilgi kaynaklar; satn almalar ya da bilgi ve teknoloji edinimi; ve yenilik ibirlii.
2.1. Balant trleri 265. Ak bilgi kaynaklar, ok dk eriim cretleri sz konusu olabilmesine ramen (ticari birliklere yelik, konferanslara katlm, gazete abonelikleri) bilginin kendisi iin para demeye gerek olmakszn bilgiye eriim salamaktadr. Ak bilgi kaynaklar, makineler ve tehizatda ierilmi bilgilere ya da, patentin arkasndaki bilgilere patent veritabanlar yoluyla eriilebilmesine ramen, patentler veya dier entellektel mlkiyet biimleriyle korunmu
82
bilgilerin kullanmna ynelik haklara eriim salamaz. Fuar ve sergilere katlm gibi baz ak kaynaklar, dier katlmclarla kiisel etkileim yoluyla bir miktar sakl bilgiye eriim salayabilir. 266. Dzenlenmi bilgiler; yaymlanm makaleler, standartlar, metroloji (sv veya gaz ak, zaman, kimyasal kirleticiler, vb. gibi hususlar lme yntemleri) ya da ticaret fuarlarnda, tedarikilerle muvazaadan ari irtibatlarla ya da alardan kazanlan bilgiler gibi eitli biimlerde olabilir. 267. Mteri veya tedarikilerden geribesleme alnmas gibi baz bilgilerin kullanm ok kolay olabilir. rnein niversitelerden alnanlar gibi, dier baz bilgilerin kullanm ise, alanlarn kapasitelerine bal olarak, daha zor olabilir. Bilgi kaynaklarnn kullanmna ilikin ek bir glk de, bunlarn konumlandrlmasdr. Teebbsler, potansiyel bilgi kaynaklar hakknda snrl bilgi sahibi olabilirler. Bilgi kaynaklar hakkndaki veriler, eitime ilikin politika inisiyatiflerinin tasarlanmasnda, BT kapasitelerinin iyiletirilmesinde ve alar ve destek hizmetleri tesis edilmesinde destek salayabilir. 268. Bilgi alar, teknoloji ve ticari bilgi al veriini kolaylatrmaktadr. Gayriresmi alar, kiisel irtibatlar ya da uygulama topluluklarn temel olma eiliminde ya da normal i ak srasnda ortaya kmaktadr. Resmi veya ynetilen alar ise, ticaret odalar, aratrma birlikleri, teknoloji hizmet irketleri, danmanlar, niversiteler veya kamu aratrma kurulular gibi ticari organizasyonlarca organize edilebilmekte ya da yerel, blgesel veya merkezi ynetimlerce sponsor olunabilmektedir. 269. Teknoloji ve bilgi edinimi, kaynak ile aktif etkileime girmeksizin d bilgi ve teknoloji satnalmn kapsamaktadr. Bu d bilgiler, kendilerini kapsayan makineler veya tehizatda ierilmi olabilir. Ayn zamanda, yeni bilgilere sahip olan alanlarn tutulmas ya da szleme aratrma ve danmanlk hizmetlerinin kullanmn da kapsayabilir. erilmemi teknoloji veya bilgi de, dier bilgi birikimlerini, patentleri, lisanslar, ticari markalar ve yazlmlar ierir. 270. Edinim kaynaklar hakkndaki veriler, bilgi ve teknoloji aklar ile bu kazanmlarn en ok nerede (blgeler, endstriler anlamnda) hakim olduu hakknda bilgiler salamaktadr. Bilgi ve teknoloji satn almnn neminin ortaya konulmas, ayn zamanda bilgi ve teknoloji ticaretinin ne derecede baarl ilediinin analizine ynelik motivasyon verilmesinde de yarar salamaktadr. 271. Yenilik ibirlii, dier organizasyonlar ortak yenilik projelerinde aktif katlm kapsar. Bunlar, dier organizasyonlar veya ticari olmayan kurumlar olabilir. Ortaklarn, sz konusu giriimden ok ksa srede ticari fayda elde etmeleri gerekmez. Ortada aktif bir ibirliinin sz konusu olmad, sadece ii bakasna szlemeyle verme bir ibirlii olarak deerlendirilmez. birlii, tm taraflarn almada aktif bir rol almasndan tr, ak bilgi kaynaklarndan ve bilgi ve teknoloji ediniminden farkldr.
83
272. Yenilik ibirlii, teebbslere, kendi balarna kullanamayacaklar bilgi ve teknolojilere eriim olana tanmaktadr. Ortaklarn birbirlerinden yeni eyler renmelerinden tr, ibirliinde byk oranda sinerji potansiyeli de mevcuttur. 273. Yenilik ibirlii, arz zincirleri boyunca gerekleebilir ve yeni rnlerin, srelerin ya da dier yeniliklerin ortaklaa gelitirilmesinde mterileri ve tedarikileri kapsayabilir. Arz zincirleri boyunca etkileim dzeyi (yani, balantlarn, ibirliini, ya da muvazaadan ari bilgi al verilerini veya teknoloji satn almlarn kapsamas), bilgi ve teknoloji trne gre deiebilir. rnein, rn gelitirmeye ilikin olarak, teknolojinin modler olmamas halinde, arz zinciri boyunca yenilik, bir rnn bir parasnn teknolojik konfigrasyonundaki deiikliklerin, dier herhangi birinde oluan deiiklikleri de dikkate almas gerektiinden tr, yakn ekilde koordine olmaldr. Kapsanlan teknolojilerin tmyle modler olmas halinde ise, nihai rn montajclar, paralarn, malzemelerin, vb. tedarikileri ile muvazaadan ari temelde ilikiye girebilir ve bu durumda etkileim esas olarak yeni bilgiler ieren tehizat ve hizmet satn almlarndan oluur. Teknolojik ve ticari bilgi al veriine doal olarak mal ve hizmet ticareti elik eder. Mteri ihtiyalar ve mterilerin bir tedarikinin rnleri hakkndaki deneyimlerine ilikin bilgiler, yenilikte anahtar rol oynamaktadr. 274. Yenilik ibirlii, dier teebbsler veya kamu aratrma kurumlar ile ortaklaa alan teebbsler ile yatay ibirliini de kapsamaktadr. Buna rnek, ayn tip rn satan fakat birbirini tamamlayc varlklara sahip bulunan, rnein, farkl corafik alanlarda ya da farkl pazar blmlerinde sat yapan, teebbsler tarafndan yeni teknolojiler, rnler ya da srelerin ortaklaa gelitirilmesidir. Yenilie ynelik yatay ibirlii ayn zamanda yeni pazarlama konseptleri gelitirmek ve gerekletirmek amacyla stratejik pazarlama ittifaklarn da ierir. Bu, rnein, yeni bir bilgisayar kontroll makine aleti ile onu izlemek ve kontrol etmek iin gerek duyulan yazlm paketi gibi, farkl fakat yksek derecede birbirini tamamlayc rnler reten teebbsler arasnda gerekleebilir. 275. Bu Blmn odak konusu d balantlar olmakla birlikte, bilginin i kaynaklardan salanmas da nemlidir. Teebbsn hangi ksmlarnn (rnein, Ar-Ge, pazarlama, retim, datm) yenilik faaliyetleri iin nemli bilgi kaynaklar olduunun tehisi, teebbs ierisindeki bilgi ak hakknda bilgi salamaktadr. 276. balant trne ilikin potansiyel kaynaklar, bazlarnn yalnzca ak ekilde eriilebilir bilgi ve teknoloji kaynaklar olarak anlam tamalarna ramen, birbirine benzemektedir. Tablo 5.1de, tm balant tr kaynaklar gsterilmekte ve her kaynan hangi tr iin anlam tad belirtilmektedir. Tablo, i kaynaklar, dier teebbsleri, kamu ve kar amac gtmeyen aratrma kurumlarn ve bir dizi genel bilgi kaynan iermektedir.
84
Tablo 5.1. Bilgi ve teknoloji transferleri iin kaynaklar

Ak bilgi Bilgi ve teknoloji kaynaklar satnalm iin kaynaklar Teebbs ierisindeki i kaynaklar: * Ar-Ge * retim * Pazarlama * Datm * Teebbs grubu ierisindeki dier teebbsler * D pazar ve ticari kaynaklar: Rakipler * Endstrideki dier teebbsler * Mteriler ve hizmet verilenler * Danmanlar/danmanlk firmalar * Tehizat, malzeme, para, yazlm ve hizmet tedarikileri * Ticari laboratuarlar * Kamu sektr kaynaklar: niversiteler ve dier yksek eitim kurumlar * Devlet/kamu aratrma kurumlar * Kr amac gtmeyen zel aratrma enstitleri * Uzmanlam kamu/yar-kamu yenilik destek hizmetleri * Genel bilgi kaynaklar: Patent aklamalar * Mesleki konferanslar, toplantlar, bran literatr ve gazeteler * Fuar ve sergiler * Mesleki birlikler, ticari birlikler * Dier yerel birlikler * Gayriresmi irtibat ve alar * Standartlar veya standardizasyon rgtleri * Kamu dzenlemeleri (yani, evre, gvenlik) * birlii ortaklar
* * * * * * * * * * *
* * *
* * * * * *
eitli kaynaklar, tanm, ticari laboratuarlar, devlet aratrma kurumlar ve kr amac gtmeyen zel aratrma kurumlar arasnda net bir ayrm yapmak amacyla lkeye-zg terminolojiye gre uyarlanmaldr. 277. okuluslu teebbsler (UTler) zel bir durumdur. UT ierisinde etkileim, lkelerden lkelere gerekleebilir. Yenilik taramalarna ilikin istatistiksel birimlerin yalnzca UTn yurtii ksmn ierdii dikkate alndnda (bkz. 4. Blm), UTn yurtd birimleri ile etkileimler, bir teebbs grubu ierisindeki dier teebbsler ile, d balantlar olarak dnlmelidir.
85
2.2. Yenilik srecindeki balantlar hakknda veri toplama 278. Yukarda verilen kaynak listesinden yararlanlarak, balant trnn tm hakknda veri toplanmas tavsiye edilmektedir. Yenilik taramalarnda kullanm iin, bu balant trleri aadaki ekilde tanmlanabilir: Ak bilgi kaynaklar: Teknoloji veya entelektel mlkiyet haklar satnalnmasn ya da kaynak ile etkileimi gerektirmeyen ak ekilde kullanlabilir bilgilerdir. Bilgi ve teknoloji edinimi: Kaynakla etkileim gerektirmeyen, sermaye mallar (makineler, tehizat, yazlm) ve hizmetlerde ierilmi bilgi ve teknoloji ve/veya d bilgilerin satn almdr. Yenilik ibirlii: Yenilik faaliyetleri iin, dier teebbsler veya kamu aratrma kurumlar ile aktif ibirliidir (bilgi ve teknoloji satnalmlarn ierebilir). 279. Yenilik taramalarnda, balant trleri hakknda sorularn tasarlanmas bir dizi zorluk sergilemektedir. balant trnn her biri de ilgi alanna girmekle birlikte, her tr hakknda ayr soru bulunmas byk cevaplama ykleri sonucunu dourabilecek ve, sorularn benzerlii de dikkate alndnda, teebbslerin cevaplamas olduka yorucu olacaktr. Aadaki paragraflarda bir dizi konuyla ilgili husus ele alnmakta ve yenilik taramalarnda bu konularn kapsanmasna ilikin baz seenekler sunulmaktadr. 280. Balantlar, drt yenilik trnn (yani, rn, sre, pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yenilikler) her biri iin bilgi ve teknoloji retebilir. Etkileimlerin byk bir yzdesi, yeni rnler ve srelerin gelitirilmesini kapsayacak olmakla birlikte, balantlar, birok durumda, rn tasarmn, yeni pazarlama tekniklerinin gelitirilmesini veya teebbslerin mteriler, tedarikiler veya perakendeciler ile entegrasyonu gibi organizasyonel yenilikleri de kapsamaktadr. 281. Balantlar hakkndaki sorular, bir arada tm yenilik trlerine, ayr ayr trlere, ya da rn ve sre yenilikleri gibi drt trn yakndan ilikili alt-kmelerine ilikin olabilir. Bir balantnn esas olarak hangi yenilik tr ile ilikili olduunu (rnein, ayr ayr yenilik trleri zerinde ya da rn ve sre yenilikleri gibi trlerin alt-kmeleri zerinde alma) tehis edebilme yetenei, verilerin yorumlanmasnda byk destek salayabilir. rnein, yeni bir mal veya hizmetin gelitirilmesini kapsayan balantlar, yeni pazarlama yntemlerinin gelitirilmesini kapsayan balantlardan byk farkllk gsterebilir. 282. Balantlar hakkndaki sorular, ikili lek (yani evet/hayr) ya da kademeli lek kullanabilir ve teebbslere kayna kullanm olup olmadklarn ve eer kullanmlarsa, nemini sorabilir. Bir sral lek, en nemli kaynaklarn tehis edilmesinde faydaldr (bkz. 8. Blmdeki ikili ve kademeli lekler hakkndaki tartma). Ancak, bir kade-
86
meli lek kullanm, balantlar hakknda sorularn tasarm iin seenekleri snrlandrabilir. 283. Bilgi ve teknoloji edinimi hakknda baz bilgiler, satnalm kayna hakknda soru yer almamasna ramen, yenilik faaliyetleri hakkndaki sorulardan elde edilebilir (bkz. 6. Blm). 284. Yenilik alannda, kmeletirme ya da a oluturma srecini tehis etmek ve daha iyi anlamak iin, ibirlii ortaklarnn corafi konumuna (yerel, ulusal, lke veya blgeye gre yabanc) ilikin sorular sormak suretiyle ilave bilgiler elde edilebilir. Kaynaklarn corafi konumu (yurtii veya yurtd) hakknda bilgiler ayn zamanda, ak bilgi kaynaklar ve bilgi ve teknoloji edinimleri iin de yararl olabilir. 285. Balantlar hakkndaki sonular daha iyi yorumlamak iin, teebbsn, bir teebbs grubunun paras olarak stats ve bir deer zinciri ierisindeki konumu hakknda sorular sorulabilir.
2.2.1. Yenilik taramalar iin balant sorular tasarmna ilikin seenekler 286. Balant trleri, yenilik trlerine referans, ikili veya kademeli lek kullanm ve balantlarn corafi yeri, balantlar hakknda sorularn tasarlanmasnda yenilik taramalarnn dikkate alabilecei drt ana faktr olarak ortaya konulmutur. Konuyla ilgili ilave ilkeler salamak amacyla, aada seenein alt izilmektedir. 287. Yenilik taramalar iin balant sorularnn tasarlanmasnda bir seenek, kaynaklarn, bilgi kaynaklar olarak, bilgi ve teknoloji satnalm kaynaklar olarak veya ibirlii ortaklar olarak m anlaml olduklarn soran bir birleik soruyu dhil etmektir. Bu, tm balant trnn de dhil edilmesini mmkn klacak ve tekrarlar ortadan kaldracaktr. Bu seenek iin, yalnzca ikili (evet/hayr) lek kullanmak mmkndr. Soru, rn ve sre yeniliine ya da tm yenilik trlerine ynelik olabilir. Ancak, soruyu rn ve sre yenilikleri (bir arada tm yenilik trlerinin aksine) ile kstlamak, verilerin yorumlanmasnda destek salayacaktr. lave sorular, teebbslerin her bir yenilik trne ynelik balantlar olup olmadn sorabilir (rnein, zel trleri belirtmeksizin, ibirliki ortaklar veya bilgi kaynaklar). Teebbsn balantlarnn corafi yeri hakknda ek bir soru da sorulabilir. 288. Bir dizi yenilik taramasnda kullanlm olan ikinci bir seenek; biri bilgi kaynaklar ve bunlarn greceli nemi ve dieri ibirlii ortaklar ve bunlarn greceli nemi ile lokasyonlar olmak zere balantlar hakknda iki ayr soruyu dhil etmektir. Bu seenein kullanmnda, bilgi kaynaklar ve ibirlii ortaklarn birbirinden ayrmak nemlidir (rnek, hibir ilke belirlenmez ise, herhangibir ibirlii orta da bir ak bilgi kayna olarak deerlendirilecektir). Bu yaklamn avantaj, her kaynan greceli nemi ile ibirlii ortaklarnn corafi yeri hakknda soru sorma imknn ierme-
87
sidir. Dezavantajlar ise, bilgi ve teknoloji ediniminin kapsanmad gerei (yenilik faaliyetleri hakkndaki sorulardan elde edilen bilgiler dnda) ile iki sorudaki birbirini tekrarlama problemidir. Yukardaki seenekte olduu gibi, bu sorular, rn veya sre yeniliine ya da tm yenilik trlerine ynelik olabilir ve ayn ilave sorular sorulabilir. 289. nc bir seenek, yukardaki gibi, biri bilgi kaynaklar, dieri ibirlii ortaklar hakknda olmak zere balantlar hakknda iki ayr soruyu dhil etmektir. Ancak, balantlarn greceli nemi hakknda soru sormak yerine, her balantnn hangi tr yenilikleri (yani, rn, sre, pazarlama ve organizasyonel) kapsad hakknda sorular sorulabilir (ikili lek kullanlarak). Bu seenein ana avantaj, her bir balantnn ilgili olduu yenilik tr hakknda daha detayl bilgi elde edilebilmesidir.
2.2.2. Yeniliin gelitiricisi 290. Teebbslerin yeniliklerinin gelitiricisi hakknda veriler toplamak suretiyle yaylma hakknda ilave bilgiler elde edilebilir. Bu tr sorular, bir dizi yenilik taramasna dhil edilmi olup, teebbsn, kendi yeniliklerini gelitirmede ne derece aktif olmu olduunun ve bunlar gelitirirken dier teebbslerle mi etkileime girmi olduunun yoksa yenilik gelitirilmesinin esas olarak teebbs dnda m yrtldnn bir gstergesini verebilmektedir. 291. Salanan bilgiler, teebbslerin zaten baka teebbsler tarafndan gerekletirilmi bulunan yenilikleri gelitiriyor olabilmelerinden tr, yenilik derecesi (bkz. 3. Blm) hakkndaki sorulardan elde edilen bilgilerden farkldr. Bu sebeple, bu sorular her zaman teebbslerin yeniliklerinin ne derece yeni olduunu belirtmemekle birlikte, teebbslerin ne derece yeniliki olduklarn gstermektedir. 292. Teebbslerin yeniliklerinin gelitiricisi hakknda sorular sorulmas tavsiye edilmektedir. Teebbslere, rnein, her bir yenilik tryle ilgili aadaki sorular sorulabilir: Yeniliklerin esas olarak teebbsn kendisi tarafndan gelitirilip gelitirilmedii. Yeniliklerin teebbs tarafndan, dier teebbsler veya kurumlar ile ibirlii ierisinde gelitirilip gelitirilmedii. Yeniliklerin esas olarak dier teebbsler veya kurumlar tarafndan gelitirilip gelitirilmedii. Son iki kategori de rnein, dier firmalarla ibirlii ierisinde ve kamu aratrma kurumlar ile ibirlii ierisinde gelitirilen yenilikler ya da dier teebbslerin ayn okuluslu teebbsn veya teebbs grubunun paras olup olmadklar gibi ayrmlar yapmak suretiyle alt-kategorilere ayrtrlabilir.Yenilik derecesi hakkndaki sorularda olduu gibi, yeniliklerin gelitiricisi hakkndaki sorular da, drt yenilik trnn tm iin ya da bir alt-kmesi iin sorulabilir.
88
2.3. Dier balant gstergeleri 293. Bu alt-ksmda, balantlar hakknda, esas olarak uzmanlam taramalar iin anlam tayan ilave verilere ilikin seenekler ele alnmaktadr.
2.3.1. Bilgi trleri ve transfer yntemleri 294. Balant trleri ve kaynaklarnn tehis edilmesine ek olarak, transfer edilen bilgi trleri ve transfer yntemleri gibi balantlarn nemli zellikleri hakknda daha ayrntl bilgi toplamak yararl olabilir. Bu tr sorular muhtemelen, genel yenilik taramalarnn sonularyla balantlandrlmas mmkn olabilen uzmanlam bir tarama gerektirmektedir. Buna alternatif olarak, rnein en nemli d balant hakkndakiler gibi, genel yenilik taramalarna ilave sorular da dhil edilebilir.2 295. Bir balant yoluyla elde edilen bilgi trleri hakknda sorular, bilginin, ierilmi veya ierilmemi mi: zmni veya dzenlenmi mi; kamu veya zel mi; Ar-Ge temelli mi; zel veya genel mi olup olmadn ve yenilik derecesinin ne olduunu sorabilir. Uygulamada transferin nasl gerekletii hakkndaki sorularda, yazl raporlarn, ayrntl planlarn, makine, para ve yazlm satn almlarnn, gayriresmi irtibatlarn, birlikte almalarn, eitim ve sunumlarn kullanm hakknda sorular yer alabilir.
2.3.2. Sosyal sermaye veya a sermayesi 296. Sosyal sermaye veya a sermayesi, teebbslerin sosyal gveni, deerleri ve normlar btnne karlk gelmektedir. Bunlar, bir teebbs ierisindeki bilgi dolam ve dier organizasyonlar ile ibirlii faaliyetlerinde bilgi paylam zerinde nemli etkilere sahiptir. Teebbsler, yenilik yapma kapasitelerini iyiletirmek amacyla, yeni bir ticari kltr, normlar ve deerler tantmak zere yeni organizasyonel yaplar veya yeni uygulamalar gerekletirebilir. Gven tesis edilmesi de, hem teebbs iinde hem de dnda, ilikilerin srdrlmesi ve iyiletirilmesinde anahtar bir faktrdr. Karlkl gven tesis edebilen uzun-vadeli ilikiler muhtemelen tm katlmclarn yararna olacaktr. 297. rnein, teebbslerin, yeni ticari kltr ve deerler tantmak amacyla yeni uygulamalar ve rutinler gerekletirmi olmalar halinde, organizasyonel yenilik hakknda sorular yoluyla, sosyal sermayeyi iyiletirmek zere teebbslerin gerekletirdikleri faaliyetler hakknda bilgiler elde edilebilir. Uzmanlam taramalardan ilave bilgiler de salanabilir. rnein, bir d balantnn sresi hakknda sorular, ilikideki karlkl gven dzeyinin bir gstergesinin elde edilmesini salayabilir. Bir seenek de, rnein son be yl ierisinde ya da be yldan daha fazla bir sre nce gibi, ortaklklarn veya stratejik ittifaklarn kurulu tarihi hakknda sorular dhil etmektir. Resmi szlemelerin kullanm hakkndakiler gibi, bir ilikinin resmiletirilme derecesi hakknda sorular, kapsanlan sosyal ve kltrel deerler ile gven derecesi hakknda bilgiler salar. Gvenin rol
89
hakknda daha fazla detay, nceki bilgiler, tavsiyeler veya reklm gibi yollarla muvazaadan ari ekilde olmas gibi, ortan nasl bulunduu hakknda sorular sorularak elde edilebilir.
2.3.3 Yenilik ibirlii hakknda ilave bilgiler 298. birliini dzenleyen formaliteler, ibirlii szlemesi alannda sunulan zel bilgiler ve her ortak hakknda daha genel ekonomik bilgiler (sektr, byklk ve ya gibi) hakknda ilave bilgiler toplanabilir. 299. Ek bir seenek de, her kategori iin farkl ortak saysn sormaktr. Bu, byk ve kk a kurucularnn birbirinden ayrt edilmesini mmkn klacaktr. likilerin says ve sresi de ilgi kaynadr. deal olarak, bu, firmalar kuatan alar kuran farkl ilikilerin nemlerinin ayrt edilmesine katkda bulunabilir.
3. Da ynelik yaylma
300. Yeniliklerin deeri, firmann kendisini gelitirmesinin ok daha tesine uzanr. Bu sebeple, yeniliklerin dier firmalar, tketiciler ve kamuoyu iin etki ve faydalarnn incelenmesi ilgi ekicidir. Da ynelik yaylma, yeni bir mal veya hizmetin tketicilere sat ya da yeni bir rn veya srecin baka bir firmaya sat yoluyla gerekleebilir. Ancak, da ynelik yaylma bundan ok daha geni bir kavram olup, bilgi paylamn ve organizasyonel yenilikler ve pazarlama yeniliklerinin yaylmasn da kapsayabilir. Bu srecin ksmlar, tanm gerei tm ortaklar iin aktif katlm ve bilgi veya teknoloji transferini kapsayan ibirlii ile balantl olarak ele alnmtr. 301. Teebbsler iin, kendi yeniliklerinin kendi teebbsleri dndaki etkisini lmek ya da her trl yeni bilginin kullanmn izlemek zor olabilmekle birlikte, bir firmann yeniliklerini kullananlar hakknda bilgi kazanmak mmkndr. Bu, kendi yeniliklerinin ana kullanclarn aadaki snflandrmalara gre tehis etmekle zmlenebilir: Tketici pazarlar: Yurtii. Yurtd. Dier firmalara girdiler: Yurtii (grup ii/d). Yurtd (grup ii/d). Bu bilgi ayrca, firmann yeniliklerine ynelik talebin yapsnn da tehis edilmesi iin yararldr. Dier firmalar gibi ara kullanclara sat yapan firmalarn yeniliki faaliyetleri, stratejileri ve problemleri, nihai mterilere sat yapan firmalarnkinden farkllk gsterebilir.
90
4. Bilgi ynetimi
302. Temel sreler, rnler ve pazarlar hakknda bilgiler, bir firmay oluturan geler olarak dnlebilir. Mevcut bilgilerin kullanm ve al verii ile yeni bilgilerin elde edilme biimleri hakkndaki kararlar, teebbslerin faaliyetlerinde esas tekil etmektedir. Bu sebeple, bilgi ynetimine ynelik uygun sistemler, rekabetilii ve yenilikilik yeteneini iyiletirmektedir. 303. Bilgi ynetimi, organizasyon tarafndan bilgi elde edilmesi, kullanm ve paylamna ilikin faaliyetleri kapsamaktadr. Bu, d bilgi aramaya ve dier teebbsler (tedarikiler, rakipler), mteriler ya da aratrma kurumlar ile daha yakn ilikiler kurulmasna ilikin yntem ve usuller dhil, hem d balantlarn hem de teebbs ierisinde bilgi aklarnn ynetimini kapsar. Yeni bilgi edinimine ilikin uygulamalara ek olarak, bilgi ynetimi; rutinlerin dzenlenmesine ynelik uygulamalar ve bilgi paylamna ynelik deer sistemleri kurulmas dhil, bilgi paylam ve kullanmna ynelik yntemleri kapsamaktadr. 304. bilgi ak ve kullanmnn iyiletirilmesini amalayan bilgi ynetimi uygulamalarna rnekler aadaki gibidir: alanlar veritaban en iyi uygulamalar. Dzenli eitim ve retim programlar. alanlarn iletiimi ve etkileimini tevik eden gayriresmi ve resmi alma ekipleri. Mhendisler ve retim iileri gibi, farkl alanlardaki alanlar arasnda etkileimi tevik eden faaliyetlerin entegrasyonu. 305. OECD ve uluslararas uzmanlar ile balantl olarak, en dikkate deeri Kanadada olmak zere (bkz. Foray ve Gault, 2003; Earl, 2003) bilgi ynetimi uygulamalar hakknda yakn gemite bir dizi aratrma yrtlmtr. Bu taramalar; politika ve stratejiler, liderlik, bilgi elde etme, eitim ve iletiim ile bilgi ynetim uygulamalarnn kullanm sebepleri ve bu uygulamalarnn gelitirilmesini tevik etmi olan kaynaklar gibi bilgi ynetimi uygulamalarnn eitli boyutlarn kapsamtr. Ek olarak, yenilik taramalarna, bilgi ynetimi hakknda sorular dhil edilmitir.3 Her iki yaklam da, bilgi ynetimi uygulamalar hakknda bilgi kazanlmasnda bir derece baar salamtr. 306. 3. Blmde ele alnd zere, organizasyonel yenilikler, bilgi ynetimine ilikin uygulamalarda nemli deiikliklerin gerekletirilmesini ierebilir ve bilgi ynetimi hakkndaki baz bilgiler organizasyonel yenilik hakkndaki sorulardan elde edilebilir. Ancak, bilgi ynetimi faaliyetlerinin ayrntl incelenmesi, uzmanlam taramalar gerektirmektedir. Bu durumda, bu bilgiler genel yenilik taramalarndan elde edilen bilgiler ile balantlandrlabilir.
91
Notlar
1. Klavuzun geri kalan ksm boyunca, teebbs teriminin kullanm, birincil istatistiksel birimi ifade ettii eklinde anlalmaldr. 2. Bkz., rnein, Danimarka ve Norvete yenilik hakknda DISKO-taramalar, ve OECD (2001). 3. rnein, Fransadaki CIS3 taramas, Japonyadaki J-NIS 2003 taramas ve Avustralya Yenilik Taramas 2003.
92
6. Blm
Yenilik Faaliyetlerinin lm
93
1. Giri
307. Yenilik faaliyetleri hakknda bilgiler, eitli sebeplerden tr faydaldr. Bu bilgiler, teebbslerin gerekletirdikleri yenilik faaliyetlerinin trleri hakknda rnein, yeniliki teebbslerin Ar-Ge faaliyetleri mi gerekletirdikleri yoksa harici Ar-Ge eklinde bilgi ve teknoloji, makine ve tehizat veya dier d bilgiler mi satnaldklar, ya da yeniliklerin gelitirilmesi ve gerekletirilmesinin alanlarn eitimini de kapsayp kapsamad ve teebbslerin kendi organizasyonlarnn ksmlarn deitirmek zere faaliyetlere giriip girimedikleri.gibi malumat salayabilmektedir 308. Sermaye satnalmlar, Ar-Ge ve yeniliklere ilikin dier cari harcamalar dhil, yenilik faaliyetleri, gelecekte getiri salayabilecek olmalarndan tr yatrm olarak nitelendirilebilir. Bu getiriler sklkla, faaliyetin ynlendirildii zel yeniliin tesine gemektedir. rnein, Ar-Geye ve yenilikle-ilikili eitime yaplan yatrmlar sklkla ak ulu yapdadr ve dier grevlere de uygulanmalar mmkndr. 309. Her bir yenilik faaliyetine yaplan harcamalarn nicel lmleri, teebbs, endstri ve ulusal dzeylerde yenilik faaliyetlerinin seviyesinin nemli bir ltdr. Bu ltler ayn zamanda, kt lmleri ile birlikte, yenilik faaliyetlerinin getirilerini hesaplamak iin de kullanlabilir. 310. Frascati Klavuzunun belirttii zere, Ar-Ge, yenilik srecinde sadece bir admdr. Yenilik; n-retimin sonraki safhalar, retim ve datm, dk yenilik derecesine sahip gelitirme faaliyetleri, eitim ve rn yenilikleri iin pazar hazrl gibi destek faaliyetleri ve yeni pazarlama yntemleri ve yeni organizasyonel yntemler iin gelitirme ve uygulama faaliyetleri gibi Ar-Geye dhil olmayan bir dizi faaliyeti de kapsar. Ek olarak, birok firma, herhangi bir Ar-Ge iermeyen yenilik faaliyetlerine de sahip olabilir. 311. Yenilik faaliyetlerine ek olarak, yenilik yapma ve yeni bilgi ve teknolojiyi benimseme yeteneini dier eitli faktrler de etkileyebilir. Bu faktrler arasnda, firmalarn bilgi tabanlar, iilerin yetenekleri ve akademik gemileri, BTlerin gerekletirilmesi ve yksek younlukta yeniliki firmalarn bulunduu blgelere ve kamu aratrma kurumlarna yaknlk yer almaktadr. Firmalarn yenilik yapmalarn mmkn klan ana faktrlerin ve onlarn yenilik yapma yeteneklerini gelitiren faktrlerin tehis edilmesi, politika iin byk nem tamaktadr.
94
312. 2. Blmde zetlendii zere, yenilik karmak bir sretir ve yenilik iin gereken faaliyetlerin lei dikkate deer ekilde deiiklik gsterebilir. rnein, kitlesel pazara ynelik radikal derecede farkl ve sofistike bir elektronik rnn teebbs ierisinde gelitirilmesi; bu amala satn alnm nceden-programlanm bir makinede bulunan teknolojiden kaynaklanan iyiletirilmi bir srecin tantmndan ok daha fazla adm kapsayacaktr. 313. Yenilik faaliyetleri, firma ierisinde gerekletirilebilir ya da danmanlk hizmetleri dhil, d kaynaklardan mal, hizmet ve bilgi edinimini kapsayabilir. Bir firma, d bilgi ve teknolojiyi, ierilmi ya da ierilmemi biimde edinebilir.
2. Yenilik faaliyetlerinin kapsam ve bileenleri

314. 3. Blmde tanmland zere, yenilik faaliyetleri; yeniliklerin gerekletirilmesine yol aan ya da yol amas ngrlen, yeni bilgi yatrmlar dhil, tm bilimsel, teknolojik, organizasyonel, mali ve ticari admlardr. Bu faaliyetler kendi balarna yeniliki olabilir ya da yeniliklerin gerekletirilmesi iin gerekebilirler. Ayn zamanda, (tanm gerei) zel bir yeniliin gelitirilmesi ile dorudan ilikili olmayan temel aratrma faaliyetleri de bu tanma dhildir. 315. Oslo Klavuzunun ikinci basksna dayanan yenilik taramalarnn sonular ile karlatrlabilirlik salamak amacyla, Ar-Ge dndaki tm yenilik faaliyetleri; bir tarafta rn ve sre yenilikleri ile dier tarafta pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yenilikler olarak ikiye blnmtr. 316. Hem yenilik ve sre yenilii faaliyetlerinin nceki lmleri ile devamll korumak hem de kapsam, tm yenilik trlerine ilikin faaliyetleri ierecek ekilde geniletmek amacyla, aadaki eilimler benimsenmitir: ou Ar-Ge rn ve sre yeniliklerine ilikin olmakla birlikte, bazlar pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yeniliklerle ilintili olabilir. Temel aratrmalar, tanm gerei, herhangi bir zel yenilie ilikin deildir. Tm Ar-Ge faaliyetleri yenilik faaliyetleri olarak dhil edilmektedir. Bunun tesinde, Ar-Ge, temel aratrmalarla birlikte, rn, sre ve pazarlama yenilikleri ile organizasyonel yenilikler iin ilgili faaliyetleri kapsayan ayr bir kategori olarak tanmlanmaktadr. zel olarak pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yeniliklerle ilikili olan ve bir rn veya sre yenilii ile ilintili olmayan Ar-Ge dndaki tm yenilik faaliyetleri, srasyla, pazarlama yeniliklerine hazrlk ve organizasyonel yeniliklere hazrlk kategorileri altna dhil edilmitir. Bu, zel olarak pazarlama yeniliklerine ya da organizasyonel yeniliklere ilikin dier d bilgiler veya sermaye mallar ve eitim edinimini iermektedir.
95
2.1. Aratrma ve deneysel gelitirme 317. Aratrma ve deneysel gelitirme (Ar-Ge), insan, kltr ve toplumun bilgisinden oluan bilgi daarcnn artrlmas ve bu daarcn yeni uygulamalar tasarlamak zere kullanlmas iin sistematik bir temelde yrtlen yaratc almalardr (Frascati Klavuzunda tanmland zere). 318. Teebbsler tarafndan finanse edilen veya gerekletirilen tm ArGe faaliyetleri, yenilik faaliyetleri olarak dhil edilir. Bu, Frascati Klavuzunda tanmland ekilde, dhili ve harici Ar-Geyi ierir. Ayn zamanda, yenilik taramalarnda Ar-Ge hakknda veri toplanmasnda, Frascati Klavuzunun Ar-Geye ilikin tanm ve ilkelerinin kullanlmasnn nemini vurgulamak gerekir. Bu sebeple, taramalar, Ar-Genin tanmnn, Ar-Ge taramalarnda kullanlan tanm ile ayn olduunu belirtmelidir. Bu, Ar-Ge taramalar ile karlatrma yaplmasna destek salayacak ve Ar-Ge verilerinin ayr ayr kullanmn kolaylatracaktr. 319. Yazlm gelitirme, sistematik bazda bir bilimsel veya teknolojik ilerleme yaplmasn ve/veya bilimsel/teknolojik belirsizliin zme kavuturulmasn kapsamas halinde, Ar-Ge olarak snflandrlr. Hizmet gelitirme ise, yeni bilgiler sonucunu dourmas veya yeni uygulamalar gelitirmek zere yeni bilgi kullanmn kapsamas halinde Ar-Ge olarak snflandrlmaktadr. 320. Bir prototip oluturulmas ve denenmesi, esas amacn daha ileri dzeyde iyiletirmeler yapmak olmas halinde, Ar-Ge olarak snflandrlr. Bu sklkla bir yeniliin deneysel gelitirmesinin en nemli safhasdr. Bir prototip, yeni rn veya srecin tm teknik zelliklerini ve performanslarn ieren orijinal bir modeldir (ya da test durumu). Bir prototipin kabul genellikle deneysel gelitirme safhasnn sona erdii ve yenilik srecinin bir sonraki safhasnn balad anlamna gelir (konuyla ilgili ilave bilgiler aadaki ksmlarda ve Frascati Klavuzunda bulunabilir). 321. Dhili Ar-Ge, Frascati Klavuzunda tanmland zere ve Ar-Ge taramalarnda raporland gibi, teebbs ierisinde gerekletirilen tm Ar-Ge faaliyetlerinden meydana gelir. Bu, hem rn, sre, pazarlama yenilikleri veya organizasyonel yenilikler gelitirilme ve gerekletirilmesine katk salamas ngrlen Ar-Ge faaliyetlerini hem de zel bir yeniliin gelitirilmesi ile dorudan ilikili olmayan temel aratrmalar iermektedir. Frascati tanmna gre, dhili Ar-Genin ayn zamanda Ar-Ge ile dorudan ilikili sermaye mallar edinimini de ierdii not edilmelidir. 322. Harici Ar-Ge, Ar-Ge hizmetlerinin ediniminden olumaktadr. Bu ayn zamanda okuluslu teebbslerin (UTler) yurtdnda yerleik birimlerinden1 Ar-Ge hizmetleri almn da iermektedir.
2.2. rn ve sre yeniliklerine ilikin faaliyetler 2.2.1. Dier d bilgilerin edinimi 323. Ar-Geye ek olarak, teebbsler, yeniliklerin gelitirilmesi ve gerek-
96
letirilmesi ile balantl olarak teknoloji ve bilgi birikimini eitli biimlerde ve eitli kaynaklardan edinebilir. Bu ayn zamanda UTlerin yurtd birimlerinden almlar da ierir. 324. D bilgi ve teknoloji edinimi; patentler, patentsiz icatlar, lisanslar, bilgi birikimi aklamalar, ticari markalar, tasarmlar ve modeller biiminde olabilir. 325. D bilgi edinimi ayn zamanda rn ve sre yenilii faaliyetlerine ilikin dier bilimsel ve teknik hizmetler ile bilgisayar hizmetlerini de ierebilir.
2.2.2. Makine, tehizat ve dier sermaye mallarnn edinimi 326. Yenilik faaliyetleri ayrca, hem iyiletirilmi teknolojik performansl hem de yeni veya iyiletirilmi rn ya da srelerin gerekletirilmesi iin gereken teknolojik performans iyiletirmeleri tamayan sermaye mallarnn edinimini de kapsamaktadr. Bu kategori yalnzca, Ar-Ge faaliyetlerine dhil edilmeyen yenilikler iin sermaye mallarnn edinimini iermektedir. Bu kategorinin ayn zamanda UTlerin (Ar-Gede dhil edilmeyen) yurtd birimlerinden sermaye mallarnn elde edilmesini de ierdii not edilmelidir. 327. Yeniliklere ilikin sermaye mallar; arsa ve binalarn, makinelerin, aralarn ve tehizatn ve Milli Muhasebe Sistemi (MMS) ile ayn dorultuda, sermaye tekili olarak deerlendirilen ve gayri maddi yatrmlarn bir paras olan bilgisayar yazlmlarnn almndan meydana gelmektedir.2 328. Arsa ve binalar, byk apl iyiletirmeler, dzenlemeler ve onarmlar dhil olmak zere, rn ve sre yeniliine ynelik arsa ve bina almlarn iermektedir. 329. Makine, ara ve tehizat, firmann rn ve sre yenilii faaliyetlerinde kullanm amacyla edinilen byk apl aralar ve tehizat iermektedir. 330. Revize MMS ile ayn dorultuda, bilgisayar yazlm; firmann rn ve sre yenilii faaliyetlerinde kullanm iin hem yazlm sistemlerine hem de uygulamalarna ilikin destek materyallerini, bilgisayar yazlmlarn ve program tanmlarn iermektedir. Firmann rn ve sre yenilii faaliyetlerinde bir yldan daha fazla bir sre iin kullanlmas beklenen bilgisayar veritabanlarnn edinimi, gelitirmesi veya geniletilmesi de dhil edilmektedir.
2.2.3. rn ve sre yenilikleri iin dier hazrlklar 331. Teebbslerin yenilik gelitirmeleri, Frascati Klavuzu tarafndan tanmland gibi Ar-Geye dhil olmayan bir dizi teebbs-ii faaliyeti ierebilir. Bunlar, hem gelitirme faaliyetlerinin sonraki safhalarn hem de, daha nemlisi, firma iin yeni olan fakat pazar iin yeni olmayan (ya da, ArGe tanm baznda, bilgi birikimini artrmayan ya da nemli lde bir ye-
97
nilik unsuru bulundurmayan) rn ve sre yeniliklerinin tantmn kapsamaktadr. Yeni mallar, hizmetler ve srelerin benimsenmesine ynelik gelitirme ve gerekletirme faaliyetleri, yenilik faaliyetlerinin nemli bir yzdesini temsil edebilir. 332. rn ve sre yenilikleri iin dier hazrlklar, Ar-Geye dhil olmayan rn ve sre yeniliklerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesinde kapsanlan dhili faaliyetleri iermektedir. Bunlar, ksmen Ar-Ge olarak istisna edilmi (endstriyel tasarm, mhendislik, sistem kurma ve deneme retimi gibi) ya da tmyle istisna edilmi (patent ve lisans almalar, retime balama ve test etme gibi) gelitirme faaliyetleri ile Ar-Ge iin yenilik derecesi koullarn salamayan (yani, firma iin yeni fakat pazar iin yeni olmayan) rn ve sre yeniliklerine ilikin gelitirme faaliyetlerini iermektedir Bu kategorinin elemanlarndan bazlar aada daha ayrntl olarak tanmlanmaktadr. 333. Hizmetler iin dier gelitirme faaliyetleri, Ar-Gede dhil edilmeyen yeni veya nemli derecede iyiletirilmi hizmetlerin planlamas ve gelitirilmesinde kapsanlan dhili faaliyetleri iermektedir (ayrca bkz. Frascati Klavuzu, 145-151). 334. Tasarm, yeni rn ve sreler iin usuller, teknik artnameler ve dier kullanc zellikleri ve ilevsel zellikler planlanmas ve tasarlanmasnda amalanan geni bir faaliyet yelpazesini de ierebilir. Bunlarn arasnda, yeni rn ve srelerin planlanmasna ynelik balang hazrlklar ve dzeltmeler ve ilave deiiklikler dhil, bunlarn tasarm ve gerekletirilmesi konularndaki almalar da yer almaktadr. Bunun yannda, Frascati Klavuzunda tanmland zere, yeni rn ve sreler iin teknik artnamelerin planlamasn kapsayan, endstriyel tasarm da dhildir. Endstriyel tasarmn baz geleri, Ar-Ge iin gerek duyulmalar halinde, ArGe olarak dhil edilmelidir (bkz. Frascati Klavuzu, 124-125). 335. Test etme ve deerlendirme, yeni veya nemli derecede iyiletirilmi rn veya srelerin test edilmesinden olumakta olup, prototipin test edilmesi Ar-Genin bir parasdr ve buraya dhil edilmemektedir. malat iin, deneme retimi ve pilot tesisler, Ar-Geye dhil edilmemi olmalar halinde buraya dhil edilir. Deneme retimi, retimin tam-lekli test etme ve ardndan ileri dzeyde tasarm ve mhendislik anlamna gelmesi halinde Ar-Geye dhil edilirken; pilot tesisler, esas amacn Ar-Ge olmas durumunda Ar-Geye dhil edilir. Ayrca, hizmetlerin tedariinin yeni teknolojilerin kullanm ile birlikte nasl ilediine ynelik testler veya mevcut hizmetlerdeki nemli iyiletirmelerin performansn incelemek amal denemeler gibi, hizmetlerin tedariine ynelik denemeler ve test faaliyetleri de buraya dhil edilmitir. 336. Sistem ve mhendislik; yeni veya iyiletirilmi rnler retmek ya da yeni veya iyiletirilmi sreler kullanmak amacyla gereken retim ve kalite kontrol usulleri, yntemler, standartlar ve ilgili yazlmlardaki deiikliklerle ilgilidir. Ayrca, yeni hizmetler salamak ya da yeni teslim yntemleri kullanmak iin gerekli usul ve yazlmlardaki deiikliklerde buna dhildir.
98
2.2.4. rn yenilikleri iin pazar hazrl 337. rn yenilikleri iin pazar hazrl, yeni veya nemli derecede iyiletirilmi mal ve hizmetler iin al reklmlar, pazar testleri ve n pazar aratrmalarn ierebilir.
2.2.5. Eitim 338. Eitim, rnein, retim iilerinin bir gda fabrikasnda yeni bir yourt trnn istenilen kvamn tehis edebilmeleri amacyla ya da bir pazarlama mdrnn pazar al hazrlamak iin yeni bir otomobil trndeki iyiletirilmi bir frenleme sisteminin zelliklerini anlamas amacyla veya personelin firmada Linux-tabanl bir bilgisayar ann tantlmasnn ardndan farkl Linux programlarn kullanabilmeleri amacyla, bir rn veya sre yeniliinin gerekletirilmesi iin gereken bir rn veya sre yenilii faaliyetidir. 339. Eitim, firmada zel bir rn veya sre yeniliine ynelik olmadnda, bir rn veya sre yenilii deildir. rnein, unlar yenilik faaliyetleri deildir: Yeni alanlara mevcut retim yntemleri hakknda eitim verilmesi, bireyler (denetiler, mdrler, vb.) iin genel bilgi yenileme eitimleri, srekli bilgisayar eitimi ve dil dersleri. Yeni pazarlama yntemleri veya yeni organizasyonel yntemlerin ilk kez tantmna ilikin eitimler ise pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yeniliklere ilikin faaliyetlerin bir parasdr.
2.3. Pazarlama ve organizasyonel yeniliklere ilikin faaliyetler 2.3.1. Pazarlama yenilikleri iin hazrlklar 340. Pazarlama yenilikleri iin hazrlk, firma tarafndan daha nce kullanlmam yeni pazarlama yntemlerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesine ilikin faaliyetlerden olumaktadr. Bu, yeni pazarlama yntemlerinin gelitirilmesi ve planlanmasn ve bunlarn uygulamasndaki almalar iermektedir. Pazarlama yeniliklerine ilikin faaliyetler yalnzca yeni pazarlama yntemlerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesine ynelik olanlar iermekte olup, bu yntemlerin gnlk i aknda kullanmna ilikin harcamalar (reklm yrtme harcamalar, etkinlik pazarlamas harcamalar ya da yeni tantlan pazarlama yntemi srecinde sponsorluk gibi) kapsamamaktadr. Bu kategorinin ayn zamanda, zel olarak pazarlama yenilikleri ile ilikili eitim faaliyetleri, makine ve tehizat, dier d bilgiler ve dier sermaye mallarnn edinimini de kapsad not edilmelidir. 341. Pazarlama yenilikleri iin hazrlklar, i dnyasnda tipik olarak ayrt edilen drt tr pazarlama aracnn gelitirilmesi ve gerekletirilmesi ile ilikili olabilir: rn tasarm ve ambalajlamasnda, fiyatlandrma yntemlerinde, rn konumlandrmada ve rn promosyonunda yeni pazarlama yntemlerinin ortaya konulmasna ilikin hazrlklar.
99
2.3.2. Organizasyonel yenilikler iin hazrlklar 342. Organizasyonel yenilikler iin hazrlk, yeni organizasyonel yntemlerin gelitirilmesi ve planlamas ile bunlarn gerekletirilmesinde uygulanacak almalar iermektedir. Bu kategorinin ayn zamanda, zel olarak organizasyonel yenilikler ile ilikili eitim faaliyetleri, makine ve tehizat, dier d bilgiler ve dier sermaye mallarnn edinimini de kapsad not edilmelidir 343. Organizasyonel yeniliklere hazrlk, ticari uygulamalardaki, iyeri organizasyonundaki ve d ilikilerin organizasyonundaki yeni yntemler yoluyla ayrt edilebilir.
2.4. Tasarm 344. rn tasarm terimi,,pazarlama yenilikleri tanmnda kullanld zere, rnlerin teknik artnameleri ya da dier kullanc zellikleri ve ilevsel zellikleri deil, rnlerin biimi ve grnn ifade etmektedir. Ancak, tasarm faaliyetleri teebbsler tarafndan, bu Blmn 2.2.3 nolu Ksmnda tanmland gibi, rn ve sre yeniliklerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesinin tamamlayc bir paras olarak daha genel anlamda anlalabilmektedir. Bu sebeple, tasarm faaliyetlerinin snflandrmas, ilikili olduklar yeniliin trne gre deiecektir. 345. rn yenilikleri (biim ve grn zerindeki almalar dhil) ve sre yeniliklerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesine ilikin tm tasarm faaliyetleri, ya Ar-Geye ya da rn ve sre yenilikleri iin dier hazrlklar ksmna dhil edilmelidir. 346. Pazarlama yenilikleri olan (ve rn yenilikleri olmayan, yani, sz konusu rnn ilevsel zelliklerinin veya ngrlen kullanmlarnn nemli derecede iyiletirilmedii) rn tasarmndaki deiikliklere ilikin almalar, pazarlama yenilikleri iin hazrlklar ksmna dhil edilmelidir.
2.5. Ar-Ge faaliyetleri ve Ar-Ge olmayan faaliyetler arasndaki snr 347. Teebbsler, zellikle Ar-Ge ve Ar-Ge d faaliyetlerin snr izgisinde (belirsizlik durumunda), Ar-Ge harcamalar ile dier yenilik faaliyetleri arasnda ayrm yapmakta zorlanabilir. Yenilik srecinin bir paras olan fakat nadiren Ar-Geyi kapsayan tm faaliyetlerin (rnein, patent almalar, lisanslama, pazar aratrmas, imalata balama, sre yeniden yaplandrmas, ara gelitirme) Ar-Geden istisna tutulmasna dikkat edilmelidir. Ayn zamanda, baz faaliyetler en azndan ksmen Ar-Ge saylmaktadr (rnek, pilot tesisler, prototipler, endstriyel tasarm, sre gelitirme). 348. Ar-Ge ve dier yenilik faaliyetlerinin birbirinden ayrt edilmesi, ksmen hizmetlerdeki yenilik faaliyetlerinin daha az resmi ekilde organize edilme eiliminde olmalarndan ve Ar-Genin hizmetlerde, imalata kyasla daha az iyi tanmlanm olmasndan tr, zellikle hizmetler iin daha da zorlamaktadr (bkz. Frascati Klavuzu, 145-151).
100
349. Ar-Ge faaliyetlerini, Ar-Ge d yenilik faaliyetlerinden ayrt etmeye ynelik temel kriter, Ar-Gede dikkate deer bir yenilik unsurunun bulunmas ve bilimsel ve/veya teknolojik belirsizliin zlmesinin sz konusu olmas ya da bu faaliyetlerin yeni uygulamalar tasarlamak zere yeni bilgiler ve bilgi kullanm sonucuna yol amalardr (bkz. Frascati Klavuzu, 84 ve 146). Bu kriterler, zel bir projenin, baka bir sebeple deil de, tek bir sebeple giriilmesi halinde Ar-Ge olabileceini kastetmektedir (Frascati Klavuzu, 85). Frascati Klavuzu syf 110-130 ve syf 145-151de yer alan ilkelerin, yenilik taramalarnda uygulanmas tavsiye edilmektedir.
2.6. Yenilik faaliyetlerinde yazlm gelitirme ve kullanm 350. Yazlm gelitirme, elde etme, uyarlama ve kullanm yenilik faaliyetlerinin byk bir ksmn kapsamaktadr. Ticari bir rn olarak ya da teebbs-ii bir sre eklinde (kendi bana bir yenilik) kullanm amacyla yeni veya nemli derecede iyiletirilmi yazlm gelitirilmesi, aratrma ve deneysel gelitirme ile bir dizi Ar-Ge sonras faaliyeti kapsar. Ek olarak, tm yenilik trleri, yazlm edinimi ve uyarlamasn kapsayabilir; yazlm kendi bana bir yenilik olmamakla birlikte, yeniliklerin gelitirilmesi ve gerekletirilmesinde gerek duyulmaktadr.
3. Yenilik faaliyetleri hakknda veri toplama

351. Yukardaki ksm zetlenecek olursa, yenilik faaliyetleri aadaki ekilde ayrtrlabilir: Aratrma ve deneysel gelitirme Dhili (teebbs ii) Ar-Ge: Bilgi birikimini artrmak ve bu birikimi yeni uygulamalar tasarlamak amacyla kullanmak iin teebbs ierisinde sistematik temelde giriilen yaratc almalar. Bu, temel aratrma dhil, teebbs tarafndan yrtlen tm Ar-Ge faaliyetlerini kapsamaktadr. Harici Ar-Ge edinimi: Dhili Ar-Ge ile ayn faaliyetler olmakla birlikte, kamu veya zel aratrma kurumlarndan ya da dier teebbslerden (grup ierisindeki dier teebbsler dhil) satn alnmaktadr. rn ve sre yenilikleri iin faaliyetler Dier d bilgi edinimi: Ar-Ge dnda, niversiteler ve kamu aratrma kurumlar gibi kurumlar ve dier teebbslerden patent kullanm haklar, patentsiz icatlar, ticari markalar, yapabilme bilgisi (know-how) ve dier bilgi trlerinin edinimi. Makine, tehizat ve dier sermaye mallar edinimi: rn ve sre yeniliklerinin gerekletirilmesi iin gerekli gelimi makineler, tehizat, bilgisayar donanm veya yazlm ve arsa ve bina (nemli iyiletirmeler, dzenlemeler ve onarmlar dhil) edinimi. Dhili Ar-Ge faaliyetlerine dhil edilen sermaye mallar edinimi haritir.
101
rn ve sre yenilikleri iin dier hazrlklar: Ar-Geye dhil edilmemi bulunan yeni rnler (mal ve hizmetler), retim sreleri ve teslim yntemlerine ilikin tasarm, planlama ve test etme gibi, rn ve sre yeniliklerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesine ilikin dier faaliyetler. rn yenilikleri iin pazar hazrlklar: Yeni veya nemli derecede iyiletirilmi mal veya hizmetlerin pazara sunulmasn amalayan faaliyetler. Eitim: rn veya sre yeniliklerinin gelitirilmesine ve bunlarn gerekletirilmesine balantl eitim (harici eitim dhil). Pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yenilikler iin faaliyetler Pazarlama yenilikleri iin hazrlklar: Yeni pazarlama yntemlerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesine ilikin faaliyetler. Bunlar, zel olarak pazarlama yenilikleri ile ilikili d bilgi ve dier sermaye mallarnn almn iermektedir. Organizasyonel yenilikler iin hazrlklar: Yeni organizasyon yntemlerinin planlanmas ve gerekletirilmesi iin stlenilen faaliyetler. Bunlar, zel olarak organizasyonel yenilikler ile ilikili d bilgi ve dier sermaye mallarnn almn iermektedir. 352. Yenilik faaliyetlerine ilikin toplam harcamalar, yukarda tanmlanan yenilik faaliyetlerine ilikin olarak yaplan cari harcamalar ile sermaye harcamalarndan meydana gelmektedir. Cari yenilik harcamalar, igc maliyetleri ile dier cari maliyetlerden olumaktadr. Yenilikler iin yaplan sermaye harcamalar ise, arsa ve binalar, ara ve tehizat ve bilgisayar yazlmlarna yaplan brt harcamalardan olumaktadr. Ar-Genin bir paras olan sermaye harcamalar, dhili Ar-Geye dhil edilirken, rn ve sre yeniliklerine balantl Ar-Ge d sermaye harcamalar, makine, tehizat ve dier sermaye mallar edinimine dhil edilmektedir. zel olarak pazarlama yeniliklerine veya organizasyonel yeniliklere balantl Ar-Ge d sermaye harcamalar, srasyla, pazarlama yeniliklerine hazrlk ve organizasyonel yeniliklere hazrla dhil edilmektedir. Yenilik faaliyetlerinin geriye kalan kategorileri ise yalnzca cari harcamalardan olumaktadr. 353. Yenilik taramalar, yenilik faaliyetleri hakknda hem nicel hem de nitel veriler toplayabilir. Nitel veriler, teebbslerin bir yenilik faaliyetine giriip girimedikleri hakknda sorular kapsar. Nicel veriler ise, bir yenilik faaliyetine ilikin harcamalar hakknda sorular ierir. 354. Yenilik harcamalar verileri en nemli veriler arasnda yer almakta olup, hem aratrma hem de politika iin talep grmektedir. Bununla birlikte, yenilik harcamalar sorular da, cevaplanmas en zor ve en zaman alan sorular arasndadr. Yenilik taramalar, nicel sorular iin yenilik faaliyetlerinin kategori saysn snrlandrmay dnebilir. 355. Yenilik harcamalarnn raporlanmasndaki zorluk, yenilik taramalarnn, yenilik faaliyetleri hakknda nicel sorular tasarlarken dikkate alabilecei iki husus ortaya karmaktadr. Bunlardan ilki, yantlama ykdr. Ar-Ge gibi faaliyetler tek bir departmanla snrlandrlabilirken, yenilik fa-
102
aliyetleri teebbs btnnde gerekletirilebilir. Ek olarak, eitli faaliyetler iin yaplan harcamalar, teebbslerin muhasebe sistemlerinden dorudan elde edilemeyebilir. Harcama sorular bu sebeple muhtemelen cevaplanmas en ok zaman alan sorulardr ve harcamalar hakkndaki detayl sorular, birim ve madde yantlama oranlar zerinde etkiye sahip olabilir. Bu, zorunlu olmayan taramalarda zel nem arzeden bir konudur. 356. kinci husus ise, verilerin kalitesi ile ilgilidir. Veri kalitesi muhtemelen muhasebe bilgilerinden karlabilen harcamalar iin en yksek dzeydedir; dier harcamalar ise, bilgiler verilse bile, kaba tahminler olabilir. Soru anketi tasarm, harcama kategorilerinin says ve sorularn ifade biimi, yenilik harcamalar hakknda toplanan verilerin kalitesi iin ok nemli olabilir.
3.1. Yenilik faaliyeti hakknda nitel veriler 357. Yenilik faaliyetleri hakknda nitel veriler toplanmas tavsiye edilmektedir. Firmalarn yukardaki faaliyetleri gerekletirip gerekletirmedikleri hakknda sorular, tek bir yla ya da tm gzlem dnemine ynelik olabilir. Taramalar, tm yenilik kategorileri ya da bunlarn bir alt-kmesi hakknda nitel veriler toplamay isteyebilir. Birden fazla yl yaklam, dzenli temelde yenilik faaliyetleri gerekletirmeyen teebbsler iin yenilik faaliyetlerin yakalanmas avantajn tamaktadr. 358. Yenilik faaliyetlerinin her ayr tr hakknda ek bilgiler de toplanabilir. Buna rnek olarak, Ar-Ge faaliyetinin srekli mi yoksa kesintili mi olduu, teebbsn hangi tr d bilgiler edinmi olduu ya da yazlm harcamalar hakknda ayr bir soru verilebilir.
3.1.1. Yenilik faaliyetinin dier nitel gstergeleri 359. Eitim dzeyi ve teknik personel says gibi personel zellikleri hakknda bilgiler de yenilik taramalarnda toplanabilir. rnein, yksek eitim sertifikal veya dereceli (ISCED 5-6) alanlarn yzdesi, ve yenilie ya da Ar-Geye dhil olan personel yzdesi, firmann bilgi birikiminin ve alanlarnn yenilik kapasitesinin ilave ltleri olarak kullanlabilir. Bunun tesinde, ou teebbs muhtemelen alanlarnn eitim dzeyi hakknda bilgiye sahiptir. Ek bir nitel gsterge ise, teebbslerin, alanlarn eitimi/retimine ya da aratrma personeli istihdamna mali destek salayan ulusal ve uluslararas programlara katlp katlmadklardr.
3.2. Yenilik faaliyeti hakknda nicel veriler 360. Yenilik harcamalar hakknda nicel veriler toplanmas iin, faaliyet trne gre dalm kullanlmas tavsiye edilmektedir (Bu Blmn 3. Ksmna baknz). Taramalar, tm yenilik faaliyeti kategorileri
103
hakknda nicel veriler toplamay isteyebilir ya da, yenilik harcamalarnn lm zor olmasndan tr, taramalar, bunlarn bir alt-kmesi hakknda veri toplamay tercih edebilir. 361. Yenilik harcamalar, ayrca harcama trne (yenilik iin cari yenilik harcamalar sermaye harcamalar) ve fon kaynana gre de ayrtrlabilir. Bunlar, Ksm 3.4 ve 3.5te ele alnmaktadr. 362. Birden fazla yl kapsayan bir dnem iin yenilik faaliyetleri hakknda verilerin toplanmas, yenilik faaliyetleri hakknda nitel sorular iin uygulanabilir olabilmekle birlikte, firmalar ierisinde verilerin kstl olmas, nicel veriler iin birden fazla yl kapsayan yaklamn nnde ciddi bir engel oluturmaktadr. Bu sebeple, yenilik harcamalar hakkndaki nicel sorularn yalnzca referans yl olan, gzlem ylnn en son ylna ynelik olmas tavsiye edilmektedir. 363. Sermaye satn almlarna ilikin olarak, kategoriye ilikin harcamalar, makine, tehizat ve dier sermaye mallar edinimi, zaten dhili Ar-Geye dhil edilmi bulunan sermaye mal satnalmlarn iermemelidir. Sermaye mal satnalmlar, gerekletikleri dnem iin tmyle dhil edilmelidir. Bina, tesis ve tehizata ilikin gerek veya hesaplanm olsun tm amortisman karlklar, dhili harcamalarn lmnden karlmaldr. 364. Teebbsler sklkla, yenilik faaliyetleri iin yaplan sermaye harcamalarnn gvenilir tahminlerini salamada ciddi problemlerle karlamaktadr. Onlara bu konuda yardmc olmak iin, toplam sermaye harcamalar (yenilik faaliyetleriyle ilikili olmayan sermaye harcamalar dhil) hakkndaki veriler de toplanabilir. Bu, yenilik harcamalar verilerinin gvenilirliinin kontrolnde yardmc olacaktr. 365. Baz yenilikler, birden fazla yenilik trn kapsamaktadr. Buna bir rnek, bir rn yeniliine balantl bir pazarlama yeniliinin gerekletirilmesidir. ifte saymdan kanmak iin, yenilik taramalar, yenilik harcamalarnn birden fazla yenilik faaliyeti trne dhil edilmemesini salamaldr.
3.3.
Dier lm konular
3.3.1. Dhili ve harici harcamalar 366. ou yenilik faaliyeti, dhili ve harici harcamalara gre ayrlmakla birlikte, tam ayrm birok teebbs iin uygulanabilir olmayabilmekte olup, tavsiye edilmemektedir. 367. Harici harcamalarn dhil edilmesi, her teebbsn kendi harcamalarnn lm iin mikro dzeyde nemlidir. Ancak, her bir teebbs tutarnn, endstri rakamlarna veya ulusal rakamlara ulamak iin bir araya getirilmesinde, ifte saymdan tr zel dikkat gsterilmelidir. ifte saymn en ok harici Ar-Ge ve dier d bilgilerin edinimi durumunda ortaya kmas muhtemeldir.
104
3.4.
Harcama trne gre dkm
368. Yenilik faaliyetlerine ilikin harcamalar, cari harcamalar ve sermaye harcamalar eklinde de ayrtrlabilir. Bu, verilerin, bazen yenilik harcamalar ile kartrlan gayri maddi yatrmlara yaplan harcamalar (bkz. Aadaki Ksm 3.4.1) ile karlatrlacak olmas halinde fayda salayabilmektedir. Yenilik faaliyetleri kategorileri arasnda, yenilie ilikin sermaye harcamalar, dhili Ar-Ge, makine, tehizat ve dier sermaye mallarna dhil edilmekte olup, potansiyel olarak, pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yenilikler iin hazrlklar altnda da dhil edilebilir. Dier tm kategoriler yalnzca cari harcamalardan meydana gelmektedir. Bu sebeple, teebbslerden, Ar-Geyi, pazarlama yenilikleri iin hazrlklar ve organizasyonel yenilikler iin hazrlklar cari harcamalar ve sermaye harcamalarna gre belirtmelerini istemek suretiyle, harcama trne gre yenilik harcamalarnn bir dkmn elde etmek mmkndr. Ancak, bunun yantlama ykn artraca ve Ar-Ge harcamalarnn ou lkede dier taramalar yoluyla nemli detayda topland dikkate alndnda, bu dkm genel yenilik taramalar iin tavsiye edilmemektedir. 369. Cari yenilik harcamalar igc maliyetleri ve dier cari maliyetlerden meydana gelmektedir. gc maliyetleri, yllk cretler ve maalar ile ikramiye demeleri, tatil denei, emeklilik fonlarna katklar ve dier sosyal gvenlik demeleri ve bordro vergileri gibi yan haklar ve kesintilerin tm dier maliyetlerinden oluur. Yenilik faaliyetine dhil olmam kiilerin (gvenlik personeli ve bakm ekibi gibi) igc maliyetleri buraya dhil edilmemeli ve dier cari maliyetlere eklenmelidir. Dier cari maliyetler, belli bir ylda, firma tarafndan gerekletirilen yenilik faaliyetlerini desteklemek zere sermaye-d malzeme, ara gere, hizmet ve tehizat satnalmlarndan olumaktadr. 370. Yeniliklere ilikin sermaye harcamalar yukarda tanmlanmtr.
3.4.1. Gayri maddi yatrm ve yenilik harcamas arasndaki iliki 371. Gayri maddi yatrm, firmann geliimi amacyla yaplan ve uranld yldan daha uzun bir sre zarfnda bir getiri salamas umulan tm sermaye-d harcamalar kapsamaktadr. Bu genellikle, Ar-Geye yaplan cari harcamalara ilave olarak, rutin-olmayan pazarlama, eitim, yazlm ve dier baz benzer unsurlara yaplan harcamalar kapsayacak ekilde kullanlr. 372. Yenilik hakkndaki cari harcamalar ak ekilde gayri maddi yatrmlarn bir paras olmakla birlikte, gayri maddi yatrmlar, cari yenilik harcamalarnn bir paras olmayan unsurlardan meydana gelmektedir. rnein, yalnzca yeniliklerin tantm ile balantl eitim yenilik harcamas olarak snflandrlmakta iken, gayri maddi yatrm, firmann tm eitim harcamalarn kapsamaktadr. Yeni rnlerin tantm ile balantl pazar-
105
lama ya da yeni pazarlama yntemlerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesi, yenilik harcamalar olarak snflandrlr. Dier yandan, gayri maddi yatrmlar, genel olarak tm pazarlama harcamalarn ierir. 373. Ayn zamanda, yenilik harcamalar, Ar-Ge iin yaplan sermaye harcamalar ve yeniliklere ilikin yeni makineler ve tehizat edinimleri gibi maddi yatrmlar da ierir.
3.5. Fon kaynaklarna gre dkm 374. rnein, kamu politikalarnn ve ululararaslamann yenilik srecindeki roln deerlendirmek amacyla, yenilik harcamalarnn nasl finanse edildiini bilmek nemlidir. Bu amala, aada verilen fon kaynaklarna gre snflandrma kullanlabilir: Sahip olunan fonlar: likili irketlerden fonlar (itirakler veya bal irketler). Dier teebbslerden (mali olmayan) fonlar. Mali irketlerden fonlar (banka kredileri, giriim sermayesi, vb.). Devlet fonlar (krediler, yardmlar, vb.). Uluslarst ve uluslararas organizasyonlardan fonlar (AB, vb.). Dier kaynaklar. Ek olarak, d fon kaynaklar, yurtii ve uluslararas fon kaynaklar eklinde ayrtrlabilir. 375. Tarama tasarmclarnn bu konular kapsamak istedikleri durumlarda; her kaynak tarafndan salanan tutarn (parasal ya da yzdesel olarak), muhtemelen tam doru olmayan, bir tahminini aratrmak yerine, her kaynan kullanlm olup olmad konusunda bilgi toplamak, eitli politika ve aratrma hususlar asndan yeterli olabilir. Bu, firmalar zerindeki yantlama ykn nemli derecede azaltacak ve dolaysyla toplam tarama yant orann artracak ve bu sorunun yantsz kalma yzdesini drecektir. Genel yenilik taramalar iin yantlama yklerine ilikin kayglardan tr, Klavuz, fon kaynaklarnn kapsanma derecesi hakknda herhangi bir tavsiyede bulunmamaktadr. 376. Devlet almlarnn yenilik srelerindeki roln deerlendirmek iin, bir firmann, blgesel, ulusal veya uluslararas dzeylerde devletin yeniliki rnler ve sreler almna katlp katlmadn bilmek faydaldr.
3.6. Konu yaklam ve hedef yaklam 377. Yenilik harcamalar hakkndaki tarama sorular iki ekilde formle edilebilir: Belli bir yl veya dnem iin yenilik faaliyetlerine yaplan toplam harcamalar (= konu yaklam).
106
Harcamann meydana geldii yla baklmakszn, belli bir ylda veya belli bir dnem sresince gerekletirilmi zel yeniliklere ilikin toplam harcamalar (= hedef yaklam). 378. ki yaklam arasnda temel bir fark bulunmakta olup, bunlar farkl sonulara yol amaktadr. Yenilik taramalarnda her ikisinin de kullanlm olmasndan tr, bunlar arasndaki ilikiyi netletirmek yararl grnmektedir. 379. Konu yaklam, yukarda tanmland zere, gerekletirilmi, potansiyel ve vazgeilmi yenilik faaliyetlerine ilikin harcamalar kapsar. Bu balamda, geleneksel Ar-Ge lmnn net bir uzantsdr. 380. Hedef yaklamnda, raporlanan toplam, belli bir dnem sresince gerekletirilmi, ana yenilik(lere) veya tanmlanan yeniliklere yaplan toplam harcamalardan meydana gelmektedir. Bu; vazgeilmi ya da sryor olan yenilik projelerine ve zel bir uygulama ile balantl olmayan genel Ar-Geye yaplan harcamalar iermez. Bu yaklam zellikle, tanmlanm yenilikler kmesinden yola kan yenilik taramalar iin uygun grnmekle birlikte, genel olarak teebbslerin yenilik faaliyetlerinin taramalarnda da kullanlabilir. 381. Her iki yaklamn avantajlar ve dezavantajlar nda, yenilik harcamalar hakknda raporlama iin konu yaklam tavsiye edilmektedir. Bu sebeple, Klavuzun ilkeleri, konu yaklam odakldr.
Notlar
1. UTlerin yurtd birimleri, yenilik taramalar iin ayr istatistiksel birimler olarak dnlmektedir. Bkz. 4. Blm. 2. 1993 MMSnin gncel revizyonunun, Ar-Ge harcamalarnn ele alnn, tketimden sermaye formasyonuna doru deitirecei ngrlmektedir.
107
108
7. Blm
Yeniliin Amalar, Engelleri ve Sonular
109
1. Giri
382. Bu Blmde, yenilik faaliyetlerine girimeye ynelik tevikler ve nndeki engeller ile yeniliin etkisi tartlmaktadr. Yenilii harekete geiren ve onu engelleyen faktrlerin tehisi, yenilik srecinin anlalmas ve yenilik politikasnn belirlenmesinde byk deer tamaktadr. Yeniliin lmne gsterilen ilgi; onun, teebbslerin, endstrilerin ve bir btn olarak ekonominin performans ile olan ilikisinden kaynaklanmaktadr. Bu sebeple, yeniliin teebbs performans zerindeki etkisine dair ltler, en nemli yenilik gstergeleri olmakla birlikte, ayn zamanda elde edilmesi en zor olan gstergeler durumundadr. 383. Yeniliklerin teebbs performans zerindeki etkisi; ciro ve pazar pay zerindeki etkilerden retkenlik ve verimlilikteki deiikliklere kadar eitlilik gsterir. Endstri dzeyinde ve ulusal dzeyde nemli etkiler arasnda, uluslararas rekabetilikteki ve toplam faktr retkenliindeki deiiklikler, firma-dzeyindeki yeniliklerin bilgi dalmlar ve alar yoluyla akan bilgi miktarndaki art yer almaktadr. 384. Amalar ve engeller, yeniliin trne gre deiiklik gsterir. rnein, rn veya pazarlama yeniliklerinin amalar esas olarak talep ile ilikili olacakken (rnek, rn kalitesinin iyiletirilmesi, pazar paynn artrlmas, yeni pazarlara giri), sre yenilikleri veya organizasyonel yenilikler arz ile ilikili olma eilimi gsterecektir (rnek, maliyetlerin drlmesi, retim kapasitelerinin iyiletirilmesi). Baz engeller tm yenilik trleri ile ilikili iken (rnek, maliyet faktrleri), dierleri yenilik trlerinin bir altkmesi ile ilikilidir. 385. Bu Blmde, yenilik taramalarna ilikin bir dizi gsterge tanmlanmakta ve ilikili olmakla birlikte, genel yenilik taramalarna dhil edilmeleri g olabilen fakat uzmanlam taramalarda dhil edilebilen dier lmler ele alnmaktadr. Taramalarda, tm yenilik trleri iin ya da rn ve sre yenilikleri gibi yenilik trlerinin alt-kmeleri iin veya her bir yenilik tr iin amalar, engeller ve dier gstergeler hakknda sorular tercih edilebilir. Bu Blm, bu yaklamlarn tm iin ilkeler salayacak ekilde tasarlanmtr.
2. Yeniliin ama ve etkileri

386. Teebbsler, eitli sebeplerle yenilik faaliyetlerine giriebilirler. Bunlarn amalar; rnler, pazarlar, verimlilik, kalite veya deiiklikleri renme ve gerekletirme yetenei ile ilikili olabilir. Teebbsleri yeni-
110
lik yapmaya iten glerin ve bunlarn neminin tehis edilmesi, yeni pazarlara girmeye ilikin frsatlar ve rekabet gibi, yenilik faaliyetlerini harekete geiren glerin incelenmesinde yararldr. Amalar hakkndaki veriler ayn zamanda, yenilik trlerinin zellikleri hakknda ilave bilgiler salamaktadr. 387. Teebbsler, yenilikler gerekletirmek suretiyle amalarna ulamay baarabilir veya baaramayabilirler ya da yenilikler, balangta gerekletirilmelerini tevik eden etkilerden baka veya ilave etkilere sahip olabilir. Amalar, teebbsleri yenilie tevik eden gler ile ilgiliyken, etkiler ise yeniliklerin uygulamada gzlemlenen sonular ile ilgilidir. Ayn faktrler, farkl ekilde yorumlanacak olmalarna ramen, yeniliklerin amalar ve etkilerinde rol oynayabilir. Tablo 7.1de, tm drt yenilik tr iin amalar ve etkiler ile ilikili faktrler listelenmektedir. Bir dizi faktr, birden fazla yenilik tryle ilintili olabilir. zellikle, rn ve pazarlama yenilikleri ya da sre yenilikleri ve organizasyonel yenilikler, bir dizi ortak faktre sahip olabilir. 388. Sralanan faktrler, teebbslerin yenilik faaliyetlerini harekete geiren bir dizi g zerine k tutmay amalamaktadr. Rekabet, talep ve pazarlar, rn yenilikleri iin ve baz durumlarda pazarlama yenilikleri iin ana tevik faktrleri ile ilgilidir. Bu faktrler hakkndaki sorularn niyeti; yeni rnlerin gelitirilmesini gerektiren ksa mrl rnler, rn portfylerini eitlendirme ihtiyac veya pazar payn artrmak veya dmesini nlemek amacyla gsterilen abalar gibi, rn yeniliklerine ilikin itici glerin nemini saptamaktr. 389. Ek olarak, bir dizi faktr, retim ve teslimattaki deiiklikler iin ana itici gleri tehis etmeyi, yani, esas niyetin kaliteyi veya esneklii mi yoksa verimlilii/maliyet drmeyi mi iyiletirmek olduunun tehis edilmesini, amalamaktadr. zellikle, maliyet drmeye ilikin faktrler, sonularn daha iyi yorumlanmasn salamak zere zel hale getirilir. yeri organizasyonuna ilikin faktrler, organizasyonel deiimin arkasndaki ana gleri ortaya karmaktadr: sz konusu glerin, mteri ilikileri ve operasyonel verimlilie mi yoksa bilgi elde edilmesi ve paylamnn iyiletirilmesine mi ynelik olduu. 390. nceleme altndaki dnem sresince, teebbsler tarafndan gerekletirilen yeniliklerin amalar veya etkileri hakknda veri toplanmas tavsiye edilmektedir. Teebbslere faktrn ilikisinin olup olmad ve, eer varsa, greceli nemini sormak zere bir srasal lek kullanlmas tavsite edilir. Hem yeniliklerin amalar hem de bunlarn uygulamadaki etkileri hakkndaki sorular, teebbslerin yenilik faaliyetleri hakknda deerli bilgiler salayabilir. Ancak, her iki tr soruyu da yenilik taramalarna dhil etmek mmkn olmayabilir. ki soru arasnda seim, politika iin en faydal olduu deerlendirilene gre deiebilir. Bununla birlikte, etki hakkndaki sorularn bir sakncas, yeni yaplm yeniliklerin etkisinin, tarama dnemi ierisinde hissedilemeyebilmesidir. Ama hakkndaki sorularn dezavantaj ise, uygulamadaki etkilerin beklentilerden byk lde farkllk gsterebilmesidir.
111
Tablo 7.1. Yeniliin amalar ve etkilerine ilikin faktrler

rn Sre Organizasyonel Pazarlama yenilikleri yenilikleri yenilikleri yenilikleri Rekabet, talep ve pazarlar retimden kaldrlan rnlerin deitirilmesi Mal ve hizmet yelpazesinin geniletilmesi evre dostu rnlerin gelitirilmesi Pazar paynn korunmas veya artrlmas Yeni pazarlara giri rnlerin grselliinin veya tehirinin artrlmas Mteri ihtiyalarna yant verme sresinin azaltlmas retim ve teslimat Mal ve hizmet kalitesinin iyiletirilmesi retim veya hizmet tedariinin esnekliinin iyiletirilmesi retim veya hizmet tedariinin kapasitesinin artrlmas Birim igc maliyetlerinin drlmesi Malzeme ve enerji tketiminin drlmesi rn tasarm maliyetlerinin drlmesi retim bekleme srelerinin drlmesi Endstri teknik standartlarna ulalmas Hizmet tedariine ilikin faaliyet maliyetlerinin drlmesi Mal ve hizmet tedarii ve/veya teslimat hznn veya verimliliinin artrlmas BT kapasitelerinin iyiletirilmesi yeri organizasyonu Farkl ticari faaliyetler arasnda etkileim ve iletiimin iyiletirilmesi Dier organizasyonlar ile bilgi paylam ve transferinin artrlmas Farkl mteri taleplerine uyum salama yeteneinin artrlmas Mterilerle daha gl ilikiler gelitirme alma koullarnn iyiletirilmesi Dier evresel etkileri azaltmak veya salk ve gvenlii iyiletirmek Dzenleyici koullar salamak * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * * * * * * * * * * * * * *
* * * * * * * *
* *
* *
* *
391. Amalar veya etkiler hakknda sorular, tm yenilik trlerine ya da rn ve sre yenilikleri gibi, bunlarn alt-kmelerine ynelik olabilir. Bu sorularn yneltildii yenilik trlerinin snrlandrlmas, verilerin yorumlanmasn kolaylatrabilir (ou faktrn, rnein rn ve pazarlama yenilikleri ya da sre yenilikleri ve organizasyonel yenilikler gibi, en az iki tr iin anlaml olduu dikkate alndnda). lave bir seenek de, her yenilik tr (ya da trlerin alt-kmeleri) iin ayr sorular dhil etmektir.
112
3. Teebbs performans zerindeki dier etki lmleri 392. Bu ksmda, 2. Ksmda ele alnanlara ek olarak, kt gstergeleri ve zellikle yenilik performansnn nicel gstergeleri ele alnmaktadr. 393. Bir yeniliin baars, bir dizi faktre bal olabilir. Bu, ak ekilde yeniliin kalitesine gre deiecektir. Yeniliklerin etkileri de sektrden sektre veya blgeden blgeye byk deiiklikler gsterebilir. Ek olarak, bu, teebbs ierisinde yenilikleri destekleyen dier deiikliklere de bal olabilir. rnein, rn yeniliklerinin baars byk oranda rn piyasaya srmeye ynelik pazarlama inisiyatiflerine gre deiebilir. Benzer ekilde, sre yeniliklerinin etkisi de, bu yeni srelerden yararlanma amal organizasyonel deiikliklere bal olabilir. yi-dkmante edilmi bir rnek, organizasyonel deiikliklerin, bilgi ve iletiim teknolojine (BT) yatrmlarn retkenlik zerindeki etkisine ilikin nemidir (Brynjolfsson ve Hitt, 2000; OECD, 2004). 394. Hesaplamalarn sklkla teebbs asndan nemli boyutta analiz gerektirmesinden tr, olduka kaba tahminler bile olsa, taramalarda, yeniliklerin etkilerinin nicel lmlerini istemek genellikle gtr. Bu ksmda, yenilik taramalarnda kullanlabilecek baz kt gstergeleri ele alnmaktadr. 395. Yeniliklerin etkilerine ilikin tm analizler iin nemli bir husus, bir yenilik ile bu yeniliin etkisi arasnda geen zaman farkdr. Baz etkiler, gzlem dnemi zarfnda somutlaabilirken, dier etkilerin somutlamas daha uzun zaman alabilir. Geni bir zaman kesiti boyunca yenilik verilerinin varl (yani, panel veriler) bu tr analizler iin byk nem tamaktadr. Panel taramalar, yeniliin sonularnn analizi iin ilgin frsatlar yaratabilmektedir. 396. Yeniliin toplam performans nasl etkilediine dair bir gr oluturulmasna yardmc olmak amacyla, gzlem dneminin balangc ve sonu iin, teebbs hakknda, ciro, ihracat, alanlar ve faaliyet marjlar hakknda veriler gibi baz genel veriler toplanabilir. Bu veriler, eitli gstergelerin bu deikenler zerindeki etkisinin incelenmesi amacyla sonraki analizlerde kullanlabilir. Veriler, yenilik taramalar yoluyla toplanabilecei gibi, dier mevcut kaynaklardan da alnabilir.
3.1. Ciro zerindeki etki 3.1.1. Yeni veya nemli derecede iyiletirilmi rnlerden gelen cironun oran 397. Yeni veya nemli derecede iyiletirilmi rnlerden gelen cironun oran hakknda bir gsterge, rn yeniliklerinin genel ciro yaps zerindeki (yani, yeni rnlerden kaynaklanan cironun oran) ve teebbsn yenilikilik derecesi zerindeki etkisi hakknda nemli bilgiler salamaktadr. 398. rn yeniliklerinden gelen cironun oran hakknda sorular, rn yeniliinin, gzlem dnemi zarfnda, referans yldaki (yani, gzlem dneminin son yl) ciro zerindeki etkisine ynelik olmaldr. Teebbslerden,
113
referans ylda, aadakilerden kaynaklanan toplam cironun yzdesel orannn sorulmas tavsiye edilmektedir: Gzlem dnemi sresince tantlan ve pazar iin yeni (3. Blmde tanmland gibi) olan yeni veya nemli derecede iyiletirilmi mal ve hizmetler. Gzlem sresince tantlan ve pazar iin yeni olmasa da firma iin yeni olan, yeni veya nemli derecede iyiletirilmi mal ve hizmetler. Gzlem dnemi sresince deimemi ya da sadece ok kk oranda deiime uram rnler. 399. nceleme altndaki dnem sresince bir dizi firma ortaya km olabilir. Bu, hem yeni kurulmu firmalar hem de birlemeler, ayrlmalar ve dier reorganizasyon trleri sonucunda ortaya kan firmalar ierir. Bu gsterge oluturulurken, bu firmalar da dier firmalar gibi dnlmelidir. 400. Yant verenler, gerek yzdeler hakknda kendilerinin en iyi tahminlerini vermelidir. Sonular, endstri, firma bykl, blge veya lke baznda sunulurken, yzdesel deerler, yeni rnlerden kaynaklanan toplam cironun, endstri iin toplam ciroya oran, vb. olarak hesaplanmaldr. rn mrleri 401. Sonu gstergeleri, rn mrlerinin uzunluu tarafndan dorudan etkilenir. Bunlar muhtemelen, ksa mr olan rn gruplarnda daha yksek olacak olup, bu durumda, yeniliin daha sk ekilde ortaya kmas beklenir. 402. rn mrlerinin etkilerini hesaba katmak amacyla, bir seenek, teebbslerden, kendi rnlerinin mrlerinin ortalama uzunluunu tahmin etmelerini istemektir. Bu bilgi, ciro oranlarna ilikin sonu gstergelerini arlklandrmak amacyla kullanlabilir. Bu soruyu dzenlemenin alternatif bir yolu da, teebbslerin genellikle ne sklkla yenilikler tanttklarn sormaktr.
3.1.2. Sre yenilikleri 403. Yenilik taramalar, teebbslerden, sre yenilikleri tarafndan etkilenen ciro yzdesini tahmin etmelerini de isteyebilir. Bu, sre yeniliklerinin teebbsn toplam faaliyetleri baznda ne kadar kapsaml olduunun bir gstergesini salar.
3.1.3. Pazarlama yenilikleri 404. Pazarlama yeniliklerinin gelitirilmesi ve gerekletirilmesi, performans zerindeki etki bakmndan, birok teebbs iin nemli bir yenilik faaliyeti oluturmaktadr. Pazarlama yeniliklerinin kapsam hakknda bir fikir edinmek iin, teebbslerden, pazarlama yenilikleri tarafndan etkilenen toplam ciro yzdesini tahmin etmeleri istenebilir. Yenilik taramalar, pazarlama yenilikleri ile ilgili iki ayr soru sorabilir. Bunlardan biri, rn tasarm veya ambalajlamasnda nemli derecede iyiletirmeler ieren mal
114
ve hizmetlerden gelen ciro yzdesinin bir tahminini sormaktadr. kinci soru ise, fiyatlandrma, promosyon veya konumlandrmada yeni pazarlama yntemleri tarafndan etkilenen ciro orannn bir tahminini istemektedir. Baz yeni veya iyiletirilmi rnlerin hem rn hem de pazarlama yenilii olabilecek olmasndan tr, rn tasarmndaki deiikliklerden gelen ciro yzdesi hakkndaki sorularn, rn yeniliklerinden kaynaklanan ciro oran hakkndaki sorularla birletirilmemesi gerektii (yani, bu sorular birbirinden ayr olmaldr) not edilmelidir. rn tasarmndaki yeni pazarlama yntemleri hakknda sorular da, dier yeni pazarlama yntemlerinden gelen ciro oran hakkndaki sorularla birletirilmemelidir. Ciro zerindeki etkilere ilikin dier sorularda olduu gibi, teebbsler muhtemelen yalnzca kaba tahminler salayabileceklerdir.
3.2.
Sre yeniliklerinin maliyetler ve istihdam zerindeki etkisi
405. Ksm 2de akland zere, yenilik taramalar, yeniliklerin etkileri ve bunlarn greceli nemi hakknda sorular ierebilir. Sre yenilikleri hakknda ilave bilgiler elde etmeye ilikin bir seenek, bunlarn maliyetler ve istihdam zerindeki etkileri hakknda sorular sormaktr. 406. Sre yeniliklerinin maliyetler zerindeki etkisi hakknda sorular sorulmasna ilikin bir dizi seenek mevcuttur. Teebbslere ilk olarak, gzlem dnemi sresince gerekletirilen sre yeniliklerinin maliyetlerde herhangibir arta veya azala sebep olup olmad sorulabilir. Bir art veya azala evet yant verilmesi durumunda, bu yant, deiim miktarn lmek amacyla ek sorular takip edebilir. 407. Bu sorular, rnein, malzeme, enerji veya iilik girdi maliyetlerindeki deiiklikler gibi zel maliyetlere veya ortalama maliyetlere ilikin olarak sorulabilir. Nicel sorular, maliyetlerdeki yzdesel deiim aralnn tahminini sorabilir ya da teebbslerden nceden tanmlanm kategoriler kmesinden seim yapmasn isteyebilir (rnek, %5 ten az, %5 ila %25 aras ve %25in st bir art veya azal). nceki taramalardan edinilen deneyimler, teebbslerin bu ikinci yntemin yantlanmasn daha kolay bulduklarn ve bu sebeple bu yntemde yant oranlarnn ok daha yksek ktn gstermektedir. Ayn teknikler, sre yeniliklerinin istihdam zerindeki etkisi hakknda, yani, istihdamn artt ya da azald ve ne oranda artp azald konusunda, sorular sormak iin de kullanlabilir. 408. Bu yaklam ayn zamanda organizasyonel yenilikler iin de kullanlabilir. Bu durumda, zel maliyetlerin aksine ortalama maliyetlere ilikin sorular sorulmaldr.
3.3.
Yeniliin retkenlik zerindeki etkisi
409. retkenlik zerindeki etkilere ilikin olarak, rnein, sre yeniliklerinin mi yoksa organizasyonel yeniliklerin mi verimlilii artrd gibi eitli sorular byk nem tamaktadr. Bu konularn detayl bir inceleme-
115
si, firma performans zerinde, hem yenilik verileri hem de dier ekonomik veriler kullanlarak ayr analizler yaplmasn gerektirecektir. ou durumda, baz analizlerin, bir yldan daha fazla bir dneme ilikin ekonomik veriler ile birlikte tek bir taramadan elde edilen yenilik verileri kullanlarak gerekletirilebilmesine ramen, yenilik hakkndaki panel veriler gerekli olacaktr. Buna bir rnek, genel olarak BT yatrmlarnn retkenlik zerindeki etkilerinin byk lde organizasyonel yeniliklere bal olduunu ortaya koymu olan, organizasyonel yenilikler ve BT yatrmlarnn ampirik analizidir (Brynjolfsson ve Hitt, 2000).
4. Yenilik faaliyetlerini engelleyici faktrler

410. Yenilik faaliyetleri eitli faktrler tarafndan engellenebilir. Yenilik faaliyetlerine hi balamamak iin ortada sebepler bulunabilir ya da yenilik faaliyetlerini yavalatan veya beklenen sonular zerinde olumsuz bir etkisi bulunan faktrler sz konusu olabilir. Bunlar, yksek maliyetler ve talep yetersizlii gibi ekonomik sebepleri, vasfl personel ve bilgi eksiklii gibi teebbs faktrlerini ve dzenlemeler ve vergi kurallar gibi yasal faktrleri ierir. 411. Yeniliin nndeki engeller hakkndaki sorular, yenilik politikas ile ilgili eitli konular hakknda bilgiler salayabilmektedir. Kk ve orta byklkteki iletmeler (KOB), yeterli finansman eksikliini, yenilie yaplan yatrmlarn nndeki nemli bir engel olarak ortaya koyabilir. Teebbsler, yenilii anlaml hale getirebilmek amacyla belirlemeleri gereken fiyatlarda yeni rnlere ynelik talep eksikliiyle ilgilenebilirler. Teebbsler, yenilik faaliyetlerine girimek iin ihtiya duyulan vasfl personele sahip olamayabilirler ya da yenilik faaliyetleri, emek piyasasnda gerekli personeli bulamamalarndan tr yavalayabilir. Altyap eksiklii de, zellikle byk ehirlerin dnda, yeniliin nndeki nemli bir engel olabilir. Dier sebepler, teebbsn, bir yenilik gelitirmek iin ihtiya duyulabilecek teknolojiler veya pazarlara ilikin bilgi eksiklii iinde olmas ya da teebbsn ortak yenilik projeleri iin uygun ortaklar bulamamas olabilir. Tablo 7.2de yeniliin nnde engel olarak durabilecek faktrler sralanmaktadr. 412. Bu engeller, zel bir yenilik tryle ya da tm trler ile ilikili olabilir. rnein, maliyet faktrleri tm yenilik trleri ile ilikili olabilirken, pazar faktrleri hem rn yeniliklerinin gelitirilmesini hem de rn tasarm zerindeki almalar (yani, pazarlama yenilikleri) etkileyebilir. Tablo ayn zamanda her engel ile ilikili yenilik trlerini de gstermektedir. 413. nceleme altndaki dnem iin, yenilik faaliyetlerinin nndeki engeller ve bunlarn greceli nemi hakknda verilerin toplanmas tavsiye edilmektedir. Yenilik faaliyetlerinin nndeki engeller hakkndaki sorular hem yeniliki hem de yeniliki olmayan teebbsler iin sorulmaldr. Engeller hakkndaki sorular tm yenilik trlerine ya da rn ve sre yenilikleri gibi bunlarn alt-kmelerine ilikin olabilir.
116
Tablo 7.2. Yenilik faaliyetlerini engelleyici faktrler

rn Sre Organizasyonel Pazarlama yenilikleri yenilikleri yenilikleri yenilikleri Maliyet faktrleri: Ar risk alglamas ok yksek maliyet Teebbs ii fonlarn eksiklii Teebbs d kaynaklardan Finansman eksiklii: Giriim sermayesi Kamu fonlama kaynaklar Bilgi faktrleri: Yenilik potansiyeli (Ar-Ge, tasarm, vb.) yetersizlii Vasfl personel eksiklii: Teebbs iinde Emek piyasasnda Teknoloji bilgisi eksiklii Pazar bilgisi eksiklii D hizmetlerin kullanlabilirliindeki kusurlar Aadakiler iin ibirlii ortaklarnn bulunmasnda zorluklar: rn ve sre gelitirme Pazarlama ortaklklar Teebbs ii organizasyonel katlklar: Personelin deiime ynelik tavr Yneticilerin deiime ynelik tavr Teebbsn ynetimsel yaps retim koullarndan tr personelin yenilik faaliyetlerine ynlendirilme imkanszl Pazar faktrleri: Yeniliki mal veya hizmetler iin belirsiz talep Yerleik teebbsler tarafndan domine edilen potansiyel pazar Kurumsal faktrler: Altyap eksiklii Mlkiyet haklarnn zayfl Mevzuat, dzenlemeler, standartlar, vergilendirme Yenilik yapmamaya ilikin dier sebepler: nceki yeniliklerden tr yenilik yapma ihtiyacnn duyulmamas Yeniliklere ynelik talep eksikliinden tr ihtiya duyulmamas * * * * * * * * * * * *
* *
* *
* *
* *
* * * * * * * * * * * *
* * * * * * *
* * *
* * * *
* * *
* * *
* * * * * * * * *
* *
* *
* *
117
5. Yeniliklerin tahsisi konusundaki sorular

414. Teebbslerin kendi yenilik faaliyetlerinden kaynaklanan kazanlar kendilerine tahsis edebilme yetenei, yenilii etkileyen nemli bir faktrdr. rnein, teebbsler, kendi yeniliklerini rakipleri tarafndan taklit edilmekten koruyamaz ise, yenilik yapmak iin daha az tevie sahip olacaktr. Dier yandan, bir endstrinin resmi koruma yntemleri olmakszn iyi ilemesi halinde, bu koruma yntemlerinin tevik edilmesi, bilgi ve teknoloji akn yavalatabilir ve mal ve hizmetler iin daha yksek fiyatlar belirlenmesine yol aabilir. 415. Politika, yeniliklerin korunmasna ynelik yasal yntemlerin tasarmnda merkezi bir rol oynamaktadr. Hangi tr yntemlerin kullanld ve bunlarn greceli nemi hakknda veriler, entelektel mlkiyet haklarndan ekonomik ve sosyal faydalar salamann maksimize edilmesi amacyla politikalarn bilgilendirilmesinde yardmc olabilir. 416. Aada yer alan koruma yntemleri listesi nerilmektedir: Resmi yntemler: Patentler. Tasarm sicil kayd. Ticari markalar. Telif haklar. Gizlilik anlamalar ve ticari sr saklama. Gayrirresmi yntemler: Yasal anlamalar altna alnmam gizlilik. rn tasarmnn karmakl. Rakiplere gre retim bekleme zaman avantaj. Baz lkelerde kullanlan ilave bir resmi yntem de, herhangi bir resmi inceleme olmakszn verilen, icatlarn korunmasna ilikin haklar olan kk patentler veya yardmc patentlerdir. 417. Hem bavuruyla alnan hem de verilen patent verileri, yenilik faaliyetlerine ilikin bir ara kt gstergesi gibi ilev grmekte olup, teebbsn yeniliki kapasitesi hakknda da bilgiler salamaktadr. rnein, patent iin bavurmu olan bir firmann, dnya iin yeni (dier firmalarn patent stratejilerine bal olarak, bazen yalnzca pazar iin yeni de olabilir) nitelikte yenilikler gelitirme kapasitesinde olduu varsaylabilir. Bu sebeple, teebbslerin bir patent iin bavurup bavurmadklar ya da kendilerine patent verilip verilmedii konusunda veriler, yenilik taramalar iin faydal bilgiler salayabilir ve entelektel mlkiyet haklar (EMH) hakknda uzmanlam taramalarda kullanlabilir. Patent verilerinin, patent bavurusunun yapld lkeye deil patentin gelitirildii lkeye ilikin olduu not edilmelidir. Patent verileri, Patent Klavuzunda (OECD, 1994) daha ayrntl olarak ele alnmaktadr.
118
418. Tasarmn sicil kaydna alnmas, dier teebbslerin kullanmn nlemek amacyla, rnlerin estetik tasarmnn korunmasna ynelik bir yntemdir. Teebbsler, bir btn olarak teebbse veya bir rn hattna ilikin ticari markalara sicil kayd da yaptrabilir ve bu sayede, teebbsn imajn ve rnlerin teebbs ile armn koruyabilirler. Telif haklar, baz rn trlerinin nihai kullanm ile ilikili olup, telif hakkyla korunan rnlerin kullanm iin deme talep etme haklarn tesis eder. 419. Patentler, aratrma ve gelitirme sonularnn korunmasna ilikin yntemlerdir. Teebbsler ve dier organizasyonlar arasnda Ar-Ge almalarn korumak amacyla da gizlilik anlamalar tasarlanmakta ve ayn zamanda teebbslere bu alma zerinde dier organizasyonlarla etkileim kurma imkn salanmaktadr. 420. Teebbslerin gzlem dnemi sresince yenilikleri iin eitli koruma yntemleri kullanp kullanmadklar hakknda veri toplanmas tavsiye edilmektedir. Sorularda, ikili veya kademeli lek kullanlabilir. Koruma yntemleri, tm yenilik trleri iin uygun olabilmekle birlikte, bir arada tm yenilik trlerine ilikin soru sorulmas, verilerin yorumlanmasn (yani, koruma yntemlerinin zel yenilik trleri ile balantlandrlmas) daha da zorlatrmaktadr. 421. Koruma yntemleri hakkndaki sorulara ilikin seenekler arasnda aadakiler saylabilir: Yalnzca rn ve sre yenilii ile ilgilenmek. Pazarlama yenilikleri ve organizasyonel yenilikler hakknda ilave bir soru sorulabilir (rnek, bu yenilikler iin herhangibir resmi koruma ynteminin kullanlm olup olmad). Farkl yntemlerin greceli nemi hakknda soru sormak amacyla kademeli lek de kullanlabilir. Bir arada tm yenilik trleriyle ilgilenmek. Bir kademeli lek kullanlabilir. Her bir yenilik tryle ilgilenmek, teebbslere her bir koruma yntemi ile ilikili yenilik trlerini semeleri olanan tanr. Bu; pazarlama yntemleri iin hangi resmi yntemlerin kullanld, hangi yenilik patentlerinin kullanld ve organizasyonel yenilikler veya dier yenilikler iin gizlilik ya da dier yntemlerin kullanlp kullanlmad gibi, koruma yntemlerinin kullanm hakknda en yksek dzeyde detay salayacaktr.
119
120
8. Blm
Tarama Usulleri
121
1. Giri
422. statistiksel metodolojinin doru uygulanmas, yenilik verilerinin toplanmas ve analizi iin kritik nemdedir. Ulusal ve uluslararas dzeylerde yakn zamanda yaplm yenilik taramalarnda elde edilen pratik tecrbeler ile teorik bilgiler temel alnarak, bu Blmde yenilik verilerinin toplanmas ve analizinin merkezi unsurlar ele alnmakta ve bu unsurlar hakknda ilkeler sunulmaktadr. 423. Bu ilkelerin takip edilmesi genel olarak, zaman zarfnda ve lkeler arasnda karlatrlabilir sonular elde edilmesini salayacaktr. zel durumlar, bir lkenin baka bir metodoloji kullanmasn gerektirebilir. Bu tr durumlarda, kullanlan yntemler, sonularn karlatrlabilir kalmasnn salanmas amacyla dikkatli ekilde deerlendirilmelidir. Bu ilkelerden sapmalar, dier lkelerden elde edilen veriler ile karlatrlabilirlik konularn aklamak zere yeterli detayda dkmante edilmelidir.
2. Nfus
2.1. Hedef nfus 424. Yenilik faaliyetleri bir ekonominin tm ksmlarnda gereklemektedir: imalat, hizmet endstrileri, kamu idareleri, salk sektr ve hatta zel hane halk. Gerekte, eitli teorik ve pratik sebeplerden tr, bir tarama olas tm birimleri kapsamayacaktr. Yenilik kavram, zellikle pazar-odakl faaliyetler iin, ekonominin baz ksmlarnda daha bulank olabilir. 425. 1. Blmde tartld zere, bu sebeplerden tr, yenilik taramalarnn ticari teebbs sektrndeki yenilik faaliyetlerine ynelik olmas tavsiye edilmektedir. Bundan tr, yenilik taramalar iin hedef nfus, ticari teebbs sektrndeki istatistiksel birimler (yenilikiler ve yeniliki olmayanlar, Ar-Ge gerekletiriciler ve Ar-Geye dhil olmayanlar) ile ilgilidir. Bu sektr hem mal-retim hem de hizmet endstrilerini iermektedir. Yenilik taramalar iin hedef kitleye dhil edilecek snai snflandrmalarn nerilen bir listesi 4. Blmde gsterilmektedir. 426. Yeniliki faaliyetler, byk birimlerde olduu kadar kk ve ortabyklkteki birimlerde de gerekleebilir. Bu kk birimlerdeki yenilik faaliyetlerini yakalamak amacyla, hedef nfusun, minimum olarak, en
122
az on alan bulunan tm istatistiksel birimleri iermesi tavsiye edilmektedir. Bu eik deer, naat ve Perakende ticaret gibi zel endstrilerde daha yksek olabilir. Taramalar ayn zamanda, on alandan az istihdam bulunan birimleri dhil etmeyi yararl grebilir. Bu kk birimlerdeki yenilik faaliyetleri, ileri teknolojili imalat ve bilgi-youn hizmetler gibi bir dizi sektr iin politika asndan dikkate deer nem tamaktadr.
2.2. ereve nfus 427. ersinden bir tarama numunesi alnan veya saym yaplan birimler ereve nfusu oluturmaktadr. Bir tarama hazrlarken, hedef ve ereve nfus olabildiince birbirine yakn olmaldr. Uygulamada, rneklem ya da tam saym yaplan nfus, hedef nfus ile ayn olmayabilir. rnein, taramann temelini oluturan ereve nfus (sicil kayd gibi), artk var olmayan birimleri ya da artk hedef nfusa ait olmayan birimleri ierebilir. Ayn zamanda, aslnda hedef nfusa ait olan birimleri de iermeyebilir. 428. ereve nfus, taramalar iin gzlem dneminin son ylna dayanmaktadr. Birimler zerinde gzlem dneminde gereklemi olabilen bir dizi deiiklie zel dikkat edilmelidir. Bu deiiklikler arasnda; snai snflandrmadaki deiiklikler, dnem sresince yaratlan yeni birimler, birimlerin ayrlmalar, birlemeleri ve dnemin son yl sresince faaliyetlerini durduran birimler yer almaktadr. 429. Bir ideal ereve, istatistiksel amalarla oluturulan gncel bir ticari sicil kayddr. Ulusal istatistik ofisleri genellikle bu tr siciller tutmaktadr. Kaliteleri resmi sicil kaytlar ile kyaslanabilir dzeyde olmalar kaydyla, dier sicil kaytlar da kullanlabilir. Sicil kaydnda yer alan birimler, birok lkede, tzel birimler olacaktr ve dolaysyla, birimlerin tm, 4. Blmde tanmland zere, yenilik taramas anlamnda istatistiksel birimler olmayabilir. Soru anketinde, yant veren istatistiksel birimin geerliliinin kontrolne ynelik ilkeler verilmelidir. 430. Sicil kayt formlarnn, yenilik taramas, Ar-Ge taramas ve genel ticari istatistik taramas gibi eitli taramalara temel tekil etmesi halinde, yenilik taramasnda toplanan bilgiler, yenilie zg konularla kstlandrlabilir. rnein Ar-Ge veya istihdam, ciro, ihracat veya yatrm gibi dier genel ekonomik deikenler hakkndaki dier bilgiler, dorudan sicil kaydn baz alan dier taramalardan alnabilir. Buna bal olarak, farkl trlerdeki taramalarn, istatistiksel amalarla derlenen tek bir ticaret sicil kaydn temel almalar istenilen bir durumdur.
3. Tarama yntemleri
3.1. Zorunlu veya gnll tarama 431. Yenilik taramalar, zorunlu ya da gnll olabilir. Gnll olmalar
123
durumunda, daha yksek yantszlk oranlar beklenmelidir. Dk yant oranlar, beklenenden daha kk rnekleme ve dolaysyla daha yksek sapma anlamna gelmektedir. Bu, rneklemeye dayanan taramalar durumunda, daha yksek rnekleme oranlar ile telafi edilebilir. Ancak, artan rnekleme oranlar, yksek yantszlk oranndan tr hedef nfusa ynelik tahminlerde temel sapma problemini zmez ve bu durum daha ileri dzeyde yaplacak analizlerinin temsil etme zelliini azaltr.
3.2.
Tam saym veya rnekleme dayanan tarama
432. Yenilik verileri, tam saym ya da rnekleme dayanan taramalar yoluyla toplanabilir. ou durumda, kaynak snrlandrmalar ve yantlama ykleri, tm nfusa ynelik bir (tam saym) taramay imknsz klmaktadr. rnekleme dayanan taramalarn kullanlmas halinde, birimler, rastgele seim usul temelinde seilmelidir (bilinen seim olaslklar ieren rastgele rnekleme dayanan taramalar). rnekleme dayanan taramalar, endstri, byklk ve blge gibi hedef nfusun temel zelliklerini temsil etmelidir, dolaysyla tabakalandrlm bir rnek gereklidir. 433. ou durumda tam saym kanlmazdr. Tm ticari taramalarn tam saym olmas yasal bir koul da olabilir. Ek olarak, ereve nfus olduka kk olduunda (rnek, kk lkelerde), uygun rneklem, baz tabakalar iin, tabakalarn ereve nfusuna byklk olarak nispeten daha yakn rnek boyutlar retebilir. Bu tr durumlarda, tam saymlarn deerlendirilmesi yararl olabilir. Son olarak, belli bir alan saysndan fazlasna sahip ereve iindeki tm birimlerin dhil edilmesine de karar verilebilir. 434. rnekleme dayanan taramalar iin, teebbs rneklemleri; hedef nfus ierisindeki birimler iin ve zel sektrler gibi, hedef nfus ierisinde ilgi alanna giren zellikler iin gvenilir sonular verecek byklkte olmaldr. Gvenilir sonular iin gerek duyulan yant saysn tahmin etmek zere, kabul edilebilir sapma katsaylarnn tahminleri kullanlabilir. Toplam rnekleme kesiri, toplam ereve nfusun byklne bal olarak deiiklik gsterecek olup, her bir tabakann rnekleme kesirleri ise, birimlerin saysna, birimlerin byklne ve ana gstergelerin deikenliine bal olacaktr. Genelde, gerekli rnekleme oran, nfus ierisindeki birim says artka azalacak, birimlerin bykl ve rnein deikenlii arttka ykselecektir.
3.3. Tarama blgeleri 435. Hedef nfusun zel alt-kmeleri, kullanclar iin zel ilgi kayna olabilir ya da kullanclar, sektrel ya da blgesel dzeylerde ayrntl bilgilere ihtiya duyabilir. Bu alt-kmeler, tarama blgeleri (veya alt-nfuslar) olarak adlandrlmaktadr. Tarama blgeleri iin temsil edici sonular elde etmek amacyla, tarama blgelerinin, rneklem tabakalarnn altkmeleri olmalar gerekmektedir. Tarama blgeleri iin gvenilir sonular retmek
124
amacyla en sk kullanlan yaklam st-paylamdr. Ek olarak, tarama blgelerinin tesis edilmesi, farkl ticari teebbs taramalarnn koordinasyonunu ve benzer zellikler tayan teebbsler arasnda zaman zarfnda karlatrmalar mmkn klmaktadr. Deerlendirilebilecek baz potansiyel alt-nfuslar yledir: endstri gruplandrmalar, byklk snflar, blgeler, Ar-Geye girien birimler ve yenilik-faili birimler. 436. Tarama blgelerinin kullanmna ilikin baz ilkeler aadaki gibidir: statistiksel birimler ve snflandrmalar, tarama blgeleri dhil, rnelemin tm ksmlarnda ayn olmaldr. Alt-kmeler iin sonularn hesaplanmas amacyla kullanlan yntemler (rneklem, arlklandrma yntemleri), ana rneklemden elde edilen sonular iin kullanlanlarla tutarl olmaldr. Verilerin ilenmesindeki sapmalar ya da tarama blgelerinden elde edilen sonularn kalitesindeki farkllklar dkmante edilmelidir.
3.4. rnekleme teknikleri 437. Yenilik taramalar genel olarak, rastgele rnekleme dayanan taramalardr. Konuyla ilgili literatr; basit rastgele rnekleme teknii, tabakalandrma teknikleri, kmesel rnekleme teknikleri ve boo-rnekleme1 teknikleri gibi eitli rnekleme teknikleri sunmaktadr. Teknikler birletirilmi bile olabilmektedir. Gemite, tabakal rneklemeye dayanan taramalarn gvenilir sonular salad kantlanmtr. 438. Tabakalandrma tekniklerinin kullanlmas durumunda, tabakalandrma deikenlerinin seimine ilikin baz genel kurallar izlenmelidir. Prensipte, nfusun tabakalara ayrlmas, yenilik ve yenilik-d faaliyetleri asndan olabildiince homojen tabakalarn oluturulmasn salamaldr. Farkl endstrilerdeki ve farkl byklk snflarndaki birimlerin yenilik faaliyetlerinin nemli derecede farkllk gsterebildikleri dikkate alndnda, rastgele rnekleme dayanan yenilik taramalarnn tabakalandrlmasnn, birimlerin bykl ve esas faaliyetini temel almas tavsiye edilmektedir. 439. Birimlerin bykl, alan says ile llmelidir. Tavsiye edilen byklk snflar 4. Blmde verilmektedir. Tabakalandrma iin ayrca kullanlabilecek, analitik amalara ynelik baz tavsiyeler de aada verilmektedir. 440. Birimlerin, esas faaliyetlerine gre tabakalandrlmas, USSS Rev. 3.1/EFAT Rev. 1.1 snflandrmalarna dayandrlmaldr. Snflandrma dzeyi byk oranda ulusal koullara baldr. Bir rnek olarak, aa rnleri retiminde uzmanlam bir ekonomiyi ele alabiliriz (USSS Rev. 3.1/EFAT Rev. 1.1 20. Blm) Bu lke iin, grup ierisinde ya da hatta snf dzeyinde ilave alt-snflandrmalar yaplmas yararl olabilir, fakat bu, aa rnleri retiminin nemsiz olduu baka bir ekonomi de fayda salamayacaktr. Ancak, rnekleme tabakalar, blm dzeyinin zerinde (USSS Rev.
125
3.1/EFAT Rev. 1.1 ikinci-basamak dzeyi) bir araya getirilmemelidir. 441. Blgesel hususlarn nem tamas halinde, tabakalandrma ayrca bir blgesel boyut da iermelidir. Uygun bir blgesel snflandrma kullanlmaldr. 4. Blmdeki blgesel analizler tartmasna baknz. 442. rnekleme kesirleri tm tabakalar iin ayn olmamaldr. Bir tabakann rnekleme kesirinin, daha heterojen tabakalar iin daha yksek (optimal paylatrma) ve daha kk tabakalar iin de daha yksek olmas tavsiye edilmektedir. rnekleme kesirleri, rnein belli endstrilerdeki (veya belli blgelerdeki) geni birimlerden oluan tabakalardaki durum gibi, yalnzca birka birim ieren tabakalarda %100e kadar ykseltilmelidir. Boornekleme yaklamn ve dolaysyla daha kk birimler ieren tabakalarda daha dk rnekleme kesirleri kullanarak, birimlerin bykl de ayrca dikkate alnmaldr. Ayrca, her bir tabakadaki birimler bykle veya ciroya gre sralanabilir ve ardndan sistematik ekilde rneklenebilir. Her rnekleme kesiri sabitlenirken hesaba katlmas gereken dier bir faktr de, her tabakadaki beklenen yant orandr.
3.5.
Panel veri taramalar
443. Yenilik taramalar iin standart yaklam, her yenilik taramas iin belli bir nfus ierisinden yeni bir rastgele rnek ekildii tekrarl kesitler yntemidir. Buna alternatif veya ilave bir yaklam da, ak bir panel veri yaps empoze etmek olup, bu sayede belli bir birimler rnei hem daha sk hem de ayn soru seti kullanlarak sonraki her taramada incelenmektedir. 444. Panel verileri, yenilik srecinin zaman zarfnda mikro ekonomik dzeyde geliimini takip edebilme frsat salamaktadr. zellikle, eitli yenilik gstergelerinin zaman zarfnda, sat, retkenlik, ihracat ve alanlar gibi ekonomik deikenler zerindeki etkilerinin analizini mmkn klmaktadr. 445. Panel veri taramalar, daha geni kesitsel yenilik taramalarna paralel olarak yrtlebilir. Ancak, bu konuda bir dizi ilke takip edilmelidir: Birimler, birimler zerindeki yklerin azaltlmas ve iki taramadan elde edilen sonular arasnda kabul edilebilir bir tutarllk dzeyinin salanmas amacyla, her iki taramann yrtld yllardaki tam-lekli kesitsel taramalar ile btnletirilmelidir. Paneller, ana kesitsel taramay etkilemeyecek ekilde yaplandrlmaldr. Mmkn ise, istihdam, sat, katma deer ve yatrm hakkndaki dier taramalardan elde edilen bilgiler, panel taramasna ve ampirik analizler iin daha geni kesitsel yenilik taramasna balantlandrlmaldr.
3.6.
Tarama yntemleri ve uygun cevaplayclar
446. Postayla yaplan taramalar ve kiisel mlkatlar dhil olmak zere,
126
yenilik taramalar yrtmek amacyla eitli yntemler kullanlabilir. Bu yntemlerin her birinin farkl gl ve zayf ynleri sz konusudur. Postayla yaplan taramalar iyi yaplandrlm ve dierlerine kyasla daha ucuz olmakla birlikte sorunlar ortaya karabilir. Yant oranlarn kabul edilebilir bir dzeye kartmak iin genellikle, telefon notlar dhil eitli anmsatclara ihtiya duyulur. Yant oranlarn daha ileri dzeyde artrmaya ynelik olarak yaplacak ilemler unlar ierir: tarama gerekletirilmeden nce yant verenlerle temas kurmak, bakanlktan bir kapak yazs gnderilmesi, nceki yenilik taramalarnn temel sonularnn gnderilmesi, Internet yoluyla akll bir soru anketine raporlama yapabilme imkannn salanmas ya da yant verenlere yaplmakta olan taramadan elde edilen ana bulgularn gnderileceine dair sz verilmesi.2 447. Verilerin, rnein BDTM ya da BDKM teknikleri kullanlarak kiisel mlakatlar yoluyla toplanmas durumunda, postayla yaplan taramalara ilikin problemlerin tmnn nne geilebilir. Grmeciler, anket formunun cevaplanmas hakknda ilkeleri verebilirler. BDKM (bilgisayar destekli kiisel mlakatlar) teknikleri iin sonularn kalitesinin genel olarak daha yksek olmas ve yantsz kalan madde oranlarnn da daha dk olmas beklenir. Ancak, BDKM yntemleri zellikle postayla yaplan taramalara gre daha maliyetlidir. 448. BDTM (bilgisayar destekli telefon mlakatlar)nin bir sakncas, yenilik faaliyetleri hakknda nicel veri toplama sorunudur. Bu, yant verenlerin tm anket formunu tek bir konumada cevaplayamayabilecek olmalarndan tr, genellikle hesaplamas zaman alan bir husustur. Ek olarak, byk birimlerde, anket soru formlar farkl ofisler veya ubeler tarafndan ortak ekilde cevaplanmakta ve dolaysyla tek bir anket formunun doldurulmas iin eitli sayda konumaya ihtiya duyulabilmektedir. 449. Alternatif bir yaklam, on-line veya otomatik veri al verii toplama teknolojilerinin kullanmdr. Bu, szc sorularn kullanm anlamnda bir farkll iaret etmektedir. Kat zerindeki bir anket formunda, yant verenler tm sorular grebilmekte ve szc bir soruya ilikin yantlarn dzeltebilmektedir. Elektronik bir anket formu, yant verenlerin tm sorular gremeyecek ve dolaysyla ilave bilgiler nda cevaplarn deitiremeyecekleri ekilde tasarlanabilir (ayn ey BDKM ve BDTM formatlar iin de geerli olabilir). Bir baka seenek, yant verenlerin, cevaplamalar gerekmeyebilen sorular dhil, tm anket formunu grmelerinin mmkn klnmas olabilir. Bu yaklam da, gizlilik ve devamllk (rnek, anket formuna bitirilmeden nce eitli defalar geri dnmek) konularnda soru iaretleri yaratmaktadr. 450. Birimin en uygun yant verenini semek, sorularn son derece uzmanlam olmas ve birim ierisinde, sklkla dier istatistiksel anket soru formlarn dolduran kiiler olmayan yalnzca birka kii tarafndan cevaplanabilecek olmasndan tr zel nem tamaktadr. Kk birimlerde, genel direktrler sklkla iyi yant vericilerdir. Daha byk birimlerde
127
ise, sklkla birka kii dhil edilmekle birlikte, yantlarn koordinasyonundan bir kii sorumlu olmaldr. Veri toplama balamadan nce, cevap verenleri isimleriyle tehis etmek zere zel bir aba gsterilmesi nemle tavsiye edilmektedir.
3.7. Anket formu 451. Bir yenilik taramas iin anket formu tasarlanrken baz temel kurallar izlenmelidir. Her anket formu, alanda kullanmdan nce test edilmelidir (n-test). n-test yaplmas, taslak anket formu hakknda ne anladklarna ilikin olarak yneticiler veya uzmanlarla mlakatlar ve anket formunun birimlerin kk bir rneine gnderilmesini ierebilir. Her iki adm da, anket formunun kalitesinin iyiletirilmesinde deer salayabilir. 452. Anket formu, mmkn olduunca basit ve ksa, mantksal ekilde yaplandrlm olmal ve ak tanmlar ve talimatlar iermelidir. Genel olarak, anket formu uzadka, birim ve madde yantlama oranlar decektir. Bu etki, tasarm ve dzene zel dikkat gstermek ve net ve yeterli aklayc notlar ve rnekler vermek suretiyle minimize edilebilir. Anket formunu, hibir yenilik faaliyeti olmayan birimlerin bile kendileri iin anlaml olan sorular cevaplayacaklar ve geri dnecekleri ekilde tasarlamak zel nem tamaktadr. 453. Yant verenlerin anket formu hakknda anlay dzeyleri, sorudan soruya ilerledike artabilir. Bunun anlam, verecekleri cevaplarn, sorularn srasna bal olabileceidir. Bir soru eklemek ya da silmek, ardndan gelecek cevaplar etkileyebilir. 454. Bir dizi nitel gsterge hakkndaki sorular, rnein teebbslere faktrn ilgili olup olmadnn ve eer ilgiliyse neminin sorulduu durumlarda, bir kademeli lek veya ikili lek (evet/hayr) kullanabilir. kili lek, basit ve gvenilir olma avantajna sahip olmakla birlikte, ele alnan faktrler hakknda sadece snrl bilgiler salamaktadr. Ancak, sorunun yorumlanmasndaki farkllklardan tr, cevabn gereklere dayandrlamamas halinde yksek bir subjektiflie neden olabilir. Bir kademeli lek, bunun da bir derecede subjektiflie neden olmasna ramen, faktrlerin nemlerine gre derecelendirilmesine olanak tanmaktadr. Bununla birlikte, kademeli yant leklerindeki bu tr problemleri minimize etmek zere analitik yntemler mevcuttur. 455. Uluslararas yenilik taramalar durumunda, anket formunun tercmesi ve tasarmna zel dikkat gsterilmelidir. Ulusal anket soru formlar arasndaki en kk farkllklar bile, sonularn karlatrlabilirliini kstlayabilir. Bu tr farkllklar, rnein, tercmeden, sorularn srasndaki deiikliklerden ya da kategorilerin eklenmesi veya silinmesinden kaynaklanabilir. zel yerel koullar (bir lkenin yasal sistemi gibi) dikkate alan salam bir tercme, kavram ve tanmlarn yanl anlalmasnn nne geilmesinde yardmc olacaktr.
128
3.7.1. Ksa anket formlar 456. Birok kk birim ve az sayda yenilik faaliyetlerinin sz konusu olduu sektrlerdeki birimler iin, eksiksiz bir yenilik soru anketine ilikin yant yk, kendi yenilik faaliyetlerine kyasla olduka byk olabilir. Birim yantszlk oranlar bu birimler iin daha yksek de olabilir. Bu tr durumlarda, bir temel sorular kmesine odaklanan daha ksa tarama anketleri faydal olabilir. Ksa anket formlar ayn zamanda nceki yenilik taramalarnda yenilik faaliyeti raporlamam olan tarama birimlerinde de kullanlabilir. Bunun aksine, nceden nemli yenilik faaliyetleri raporlam olan yukarda ifade edilen gruplardaki her birim iin (kk birimler ya da daha az yeniliki sektrler), eksiksiz anket formlar kullanlabilir.
3.8. Yenilik ve Ar-Ge taramalar 457. Ar-Ge ve yenilik, birbirleriyle ilikili olgular olmalarndan tr, baz lkeler, Ar-Ge ve yenilik taramalarnn bir birleimini deerlendirebilirler. Bunu destekleyen ve buna kar olan eitli argmanlar bulunmaktadr: Birleik bir tarama ile raporlama birimlerinin toplam yant yk azaltlacaktr (baz ayn sorular soran iki ayr tarama yerine, tek bir anket formu). Birleik taramalar iin hazrlanan anket formunun uzunluu, ayr bir taramadan ok daha uzun ise, yantlama oranlar debilir. Birleik bir tarama, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin birim dzeyinde ilikilerinin analizi iin bir frsat sunmaktadr. zellikle farkl kurumlar tarafndan gerekletirildiinde, birbirinden ayr taramalar iin bu konuda daha az frsat sz konusudur. Ar-Ge ve yenilik kavramlar ile tank olmayan birimlerin bunlar birleik bir taramada birbirine kartrma riski sz konusudur. Birleik taramalar, yenilik taramalarnn skln artrmaya ynelik verimli bir yntem sunmaktadr. lkelerin elde ettikleri tecrbeler (rnein, Danimarka, Finlandiya, Hollanda, Norve ve spanya), birleik taramalarda Ar-Ge harcamalar iin gvenilir sonular elde etmenin mmkn olduunu gstermektedir. ki taramaya ilikin ereveler genel olarak birbirinden farkldr. rnein, yenilik taramalar iin ereve nfus, Ar-Ge taramalarnda dhil edilmeyen snai snflandrmalar da (ve kk birimler) kapsayabilir. Bunlarn birletirilmesi, yenilik taramalarna ilikin ereve nfusa dhil edilen ok sayda Ar-Ge yapmayan birimlere Ar-Ge hakknda sorular gnderilmesine sebep olabilir. Bu ise, ortak bir taramann maliyetini artracaktr. 458. Prensipte, Ar-Ge dndaki ticari taramalar da yenilik taramalar ile birletirilebilir. Yenilik taramalarnn, yapsal ticari taramalar ile birletiril-
129
mesine dair eitli tecrbeler edinilmitir (rnein, Bulgaristan, talya ve Hollanda). Ek olarak, BTlerinin yaylmas ve bilgi ynetim uygulamalarnn benimsenmesi hakknda ticari taramalar da, yenilik taramalar ile entegrasyon iin dnlebilir. 459. Klavuz, birleik taramalarn kullanmn tavsiye etmemekle birlikte, lkelerden elde edilen tecrbeler, bunlarn veri toplama sklnn artrlmas iin uygulanabilir bir seenek saladn gstermektedir. Birleik taramalarn yrtlmesine dair baz ilkeler aada verilmektedir: Ar-Ge ve yenilik arasnda kavramsal kargaa riskini azaltmak amacyla, anket formu birbirinden ayr iki ksma sahip olmaldr. Yenilik, dier tarama trleri ile birletirilirken de ayr ksmlar kullanlmaldr. Yant oranlarnda dten kanmak iin, Ar-Ge ve yenilik iin ayrlan bamsz ksmlar, birleik taramann toplam uzunluunun ayr bir taramann uzunluu ile karlatrlabilir olmas asndan, ayr taramalardakinden daha kk olmaldr. Birleik taramalardan elde edilen sonularn, ayr taramalardan elde edilenler ile karlatrlmas dikkatle yaplmal ve tarama yntemleri raporlanmaldr. Bu tr taramalar gerekletirmek iin kullanlan rnekler, ereve nfus ierisinde tutarszlklardan kanmak amacyla, ortak bir ticaret kaydndan alnmaldr.
4. Sonularn tahmini
4.1. Arlklandrma yntemleri
460. rnekleme dayanan taramalarn sonularnn, hedef nfusu temsil eden bilgiler elde etmek amacyla arlklandrlmalar gerekmektedir. rnekleme sonularnn arlklandrlmasna ilikin eitli yntemler sz konusudur. Bunlarn en basiti, birimin yantszlk oranlar ile dzeltilmi, rnekleme birimlerinin rnekleme kesirlerinin tersi ile arlklandrmadr. Farkl rnekleme kesirleri olan tabakal bir rneklem teknii kullanlmas durumunda, arlklar, her bir tabaka iin ayr ayr hesaplanmaldr. 461. Arlklar; ereve nfusun, alan says, ciro, yasal stat veya blge gibi tm birimler hakknda baz nitel veya nicel bilgiler iermesi halinde, ayarlama yoluyla daha ileri dzeyde iyiletirilebilir. Ayarlama, arlklandrlm rnein toplam nfusa ya da dalma denk gelecek ekilde toplanmasn salayacak ve bu ekilde hassasl artrrken, sapmay da azaltacaktr. zellikle Statistics Swedenin CLAN, INSEE (Fransa)nin CALMAR ve Statistics Canadann CALJACK gibi etkin ayarlama yazlmlar, dier lkeler tarafndan kullanma aktr. 462. Arlklar, en yaygn olarak bir tabaka ierisindeki teebbs saysn baz almaktadr. Ancak, sonular, alan saysna ya da ciroya gre ar-
130
lklandrmak, nicel deikenler iin faydal olabilir. Uluslararas ve dier karlatrmalarda, ayn arlklandrma ynteminin kullanlmasnn salanmas nemlidir.
4.2.
Yantsz kalma
463. Uygulamada, yenilik taramalarna verilen yantlar, kullanlan tarama yntemine baklmakszn, her zaman eksiktir. ki tr eksik deer tanmlanabilir: madde ve birim yantszl. Birim yantszlnn anlam, bir raporlama biriminin yant vermemesidir. Bunun olas sebepleri, rnein, tarama yapan kurumun raporlama birimine ulaamamas ya da raporlama yapan birimin cevap vermeyi reddetmesidir. Bunun aksine, madde yantszl, zel bir soruya ilikin yant orann belirtmekte olup, raporlama birimleri arasndaki bo veya eksik cevaplarn yzdesine eittir. Madde yantszlk oranlar sklkla, ikili veya kademeli yant kategorileri kullanan sorulara kyasla nicel sorular iin daha yksektir. 464. Madde ve birim yantszlklar, eksik deerlerin tm rnekleme birimleri ve tm sorular genelinde rastgele dalm olmas halinde daha az sorun oluturacaktr. Ancak gerekte, her iki eksik deer tr de, nfusun ve anket formunun belli baz zelliklerine bal olma eilimindedir. 465. Eksik deerlerin gz ard edilmesi ve yalnzca alnm yantlara dayanlarak basit arlklandrma usullerinin uygulanmas, dolayl olarak, yant vermeyenlerin yant verenler ile ayn ekilde daldn varsayar. Yant vermeyenlerin ayn dalm takip etmemesi durumunda, rnein, yant vermeyen birimlerin yenilie daha dk eilimli olmalar halinde, bu uygulama objektif olmayan sonular verecektir. 466. Yantszlk problemlerini minimize etmek zere bir dizi yntem kullanlabilir. Farkl yntemlerin farkl sonulara yol amasndan tr, baz genel ilkeler takip edilmelidir. Eksik deerleri ele almada uygun ilk adm, eksik bilgileri toplamak amacyla yant veren ile temas kurmaktr. 467. Teorik olduu kadar pratik sebeplerden tr, yantsz kalma problemini minimize etmenin bir yolu, ilave bilgiler baz alnarak eksik deerleri tahmin etmek amacyla deer tayin etme yntemlerinin kullanlmasdr. Buradaki fikir, ilave bilgilerin kullanmnn, basit ekilde ortalama gzlemlenen deer kullanmndan daha doru ekilde eksik deerlerin tahmin edilmesini salayacak ve cevap vermemeden kaynaklanan sapmay minimize edecek olmasdr. 468. Deer tayin etme yntemleri arasnda, eksik bilgilerin, dier istatistiksel taramalardan (nceki taramalar dhil) veya dier ilikili kaynaklardan alnan veriler kullanlarak tahmin edildii souk-kmeleme teknikleri ilk olarak kullanlabilir. Geriye kalan tm eksik deerler iin, taramalar, scak-kmeleme yntemlerini kullanmay deerlendirebilir. Scak kmeleme yntemleri, her deikene ilikin eksik deerlerin, tabaka ortalamas ile, regresyon teknikleri kullanlarak veya eksik deerlerin, dier ilikili dei-
131
kenlere gre en benzer olan birim deerleri ile deitirildii en yakn komu deer teknikleri kullanlarak yerine konulmas gibi, ok eitli seenekleri kapsamaktadr. En uygun scak-kmeleme yntemi hakkndaki karar ayn zamanda deiken trne de (nicel veya nitel) dayandrlmaldr. 469. Birim yantszlk problemini ele almaya ynelik yntem tercihi, yantsz kalma dzeyine gre deiecektir. Yantszlk oran olduka dk ise,3 arlklandrma, yant veren birimler temel alnarak hesaplanmaldr. Bu, usul, yant veren ve vermeyen birimlerin yeniliki davranlarnn zde olduunu varsayar. Bu varsaym, bir yantszlk analizi yoluyla test edilebilir. Varsaym yanl olsa dahi, yant vermeyen birimlerin orannn olduka kk olmas halinde, ortaya kan sapma gz ard edilebilir. 470. Aksine, birim yantszlk orannn ok yksek olmas halinde, problemi zmek amacyla hibir yntem tavsiye edilemez. Byle bir durumda, yenilik taramasnn sonular yalnzca vaka aratrmalar olarak kullanlabilir. Sapmann ok byk olabilmesinden tr, genel olarak hedef nfus hakknda hibir sonu karlmamaldr. 471. Dier tm durumlarda, yani, birim yantszlk orannn bir alt eik deerden yksek olmas fakat st eik deerden dk olmas halinde, baz daha karmak ve ksmen daha pahal teknikler kullanlabilir. Bunlardan biri, yant oran %100 olana dek, yant vermi olan raporlama birimlerini rastgele semek, yani rastgele seilen birimlerin yantlarn iki ya da daha fazla kez kullanmaktr. 472. Dier yntemler, bir yantszlk analizinin sonularn temel almaktadr. Yantszlk analizinin amac, raporlama birimlerinin neden cevap vermemi olduklar hakknda bilgi elde etmektir. Yant vermeyen birimler ile telefon veya posta yoluyla temasa geilmeli (bir sayfay gemeyen ok basit bir anket formu kullanlarak) ve faaliyet sektrleri ve byklkleri (dier kaynaklardan elde edilememi ise) ile cevap vermemelerinin nedeni sorulmaldr. Sonularn sapm olup olmadn grmek zere, bu birimlerden, orijinal taramadaki birka anahtar soruyu cevaplamalar istenmelidir. Daha sonra bu bilgiler, arlklar ayarlamak zere kullanlabilir. Yantszlk analizinin sonular yalnzca yant verme orannn ok yksek olmas halinde kullanlmaldr.
5. Sonularn sunumu
473. Yenilik taramalarnn sonular, tanmlayc veya sonusal analiz iin kullanlabilir. Tanmlayc analizin amac, temel alnan tarama veya hedef nfus (tam saym deil ise) hakknda herhangi bir sonu karmakszn, istatistiksel birimleri, yeniliki veya yeniliki olmayan faaliyetleri asndan tanmlamaktr. Bu analiz trnde, sonular, daha ileri dzeyde arlklandrma yaplmakszn, birbirinden ayr birimler iin gzlemlendii gibi alnmaktadr. Rakamlarn yalnzca katlmc birimlere ilikin olmasndan tr, hedef nfus veya tarama dzeyinde sonularn genelletirilmesi mmkn deildir. Bu tr analiz iin, birimin yant vermeme oran az nem tamaktadr.
132
474. Bunun aksine, sonusal analizin amac, hedef nfus hakknda sonular karmaktr. Bu analizde sonular, bir arada gzlemlenmi ve gzlemlenmemi istatistiksel birimlere ilikin durumun temsili bir tahminini vermelidir. Sonusal analiz arlklandrlm sonular gerektirir. Bu analiz tr iin, birimin yant vermeme oran ok nemlidir: birimin yant vermeme orannn belli bir eik deeri amas halinde, potansiyel sapma, sonusal analizi yararsz hale drecek kadar byk olabilir.
475. Yukarda ifade edildii zere, ou yenilik taramas, tesadfi rnekleme dayanan taramalar eklinde gerekletirilmektedir. Bu taramalarn sonular, iki tr hata ierecektir: birimleri semek amacyla kullanlan tesadfi seim srecinden kaynaklanan rastgele hatalar; ve tesadfi olmayan tm hatalar (sapmalar) ieren sistematik hatalar. Sonulara ilikin sapma hakknda en azndan bir fikir edinmek iin, hem yenilik gstergelerinin deerlerinin hem de bunlarn deime katsaylarnn ve/veya gvenlik aralklarnn hesaplanmas tavsiye edilmektedir. Bu tr gvenlik aralklar, hibir sapma olmadn varsayarak, ok yksek olaslkla, tarama nfusu ierisindeki gerek fakat bilinmeyen deerleri iermektedir. Standart hatalar, deerlendirme altndaki gstergelerin bilinmeyen toplam hatas iin daha dk bir eik deer vermektedir. 476. Sonularn sunumu; verilerin toplanmas amacyla kullanlan usul, rnekleme yntemleri, yantszln ele alnmasna ilikin usuller ile kalite gstergeleri hakknda bilgiler dhil olmak zere, meta verileri iermelidir. Bu, kullanclarn verileri daha iyi yorumlamasn ve verilerin kalitesini daha iyi deerlendirmesini mmkn klacaktr.
6. Veri toplama skl

477. Uluslararas, ulusal ve blgesel dzeyde kullanc ihtiyalar ile birlikte, teorik ve pratik faktrler, yenilik taramalarnn skln belirlemektedir. Yeniliin ekonomilerin bymesinde artan nemi, daha sk ve daha gncel veriler gerektirmektedir. Bu bak asndan, yenilik faaliyetleri hakknda bilgiler ideal olarak her yl toplanmaldr. Bunun tesinde, teorik faktrler, yenilik faaliyetlerinin dalgalar halinde ortaya ktn ve dolaysyla daha dzensiz yaplan taramalarn sonularnn taramann yapld zamana ok yksek derecede balantl olduunu belirtmektedir. Bununla birlikte, yalnzca birka lke her yl yenilik taramalar yrtebilecek veya buna istekli durumdadr. 478. Hem pratik faktrler hem de kullanc ihtiyalar dikkate alnarak, yenilik taramalarnn her iki ylda bir yrtlmesi tavsiye edilmektedir. Ancak, bunun ekonomik adan makul olmamas halinde, veya drt yllk aralklar tercih edilebilir. 479. Yant verenler arasnda karlatrlabilirlii salamak iin, taramalar, yenilik hakkndaki sorular iin bir gzlem dnemi belirlemelidir.
133
Gzlem dneminin uzunluuna ilikin tercih, farkl koullar arasnda uzlamaya baldr. Uzun bir gzlem dnemi, aralkl yenilik faaliyetleri ve yenilikler zerindeki etkileri hakknda veri toplanmasna olanak tanmaktadr. rnein, daha uzun mrl rnler reten firmalar daha az sklkta yenilik yapabilir. Bunun aksine, ksa bir gzlem dnemi, yant verenlerin geri dnme orann ve sonularn doruluunu iyiletirmektedir. Daha uzun sreli gzlem dnemleri iin, personel giri klar veya daha az gvenilir yantlayc dnleri sebebiyle, organizasyonel hafza zayf olabilir. Dier hususlar, toplama skl ve gzlem dnemi arasndaki ilikiyle balantldr. Toplama sklndan daha uzun bir gzlem dnemi (yenilik taramalarnn kapsamnda rtmelere sebep olur) baz sakncalar tamaktadr. Kapsamdaki rtme, yenilii tmyle, bir nceki taramadan bu yana geen zaman dnemine balamay gletirebilir. Bu ayn zamanda, sonulardaki deiikliin esas olarak son taramadan bu yana geen dnem ierisindeki yenilik faaliyetleri yznden mi yoksa ayn zamanda bir nceki taramada kapsanlan yl ierisindeki yenilik faaliyetlerinden mi kaynakland konusunun belirsiz olabilmesinden tr, zaman zarfnda sonularn karlatrlmasn da etkileyebilir. 3. Blm, Ksm 8de belirtildii gibi, yenilik taramalar iin gzlem dnemi uzunluunun yl gememesi ve bir yldan az olmamas tavsiye edilmektedir.
Notlar
1. boo-rnekleme = Birimler, sklkla ticaret sektrnde alan says olarak llen, Byklklerine Orantl Olaslklarla dhil edilmektedir. 2. Posta yoluyla yaplan taramalarda yantlama oranlarnn iyiletirilmesine ilikin ilave ilkeler Dillman (1978)da ve Moore ve Baxter (1993)da bulunabilir. 3. Bir birimin yantlamama orannn ne zaman yksek veya dk saylacan saptamak imknsz olmasa bile gtr. Ancak, birimin yantlamama oran ykseldike, yenilik taramalarnn sonularnn karlatrlabilirliinin dt genel kabul grmektedir.
134
Kaynaka
Biynjolfsson, E. and L.M. Hitt (2000), Beyond Computation: Information Technology, Organizational Transformation and Business Performance, Journal of Economic Perspectives 14 (4), pp. 23-48 Commission of the European Communities (CEC), International Monetary Fund (IMF), Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), United Nations (UN) and World Bank, (1994), System of National Accounts 1993, New York. Christensen, C.M. (1997), The Innovators Dilemma: When New Technologies Cause Great Firms to Fail, Harvard Business School Press, Boston. Dierkes, M. (2003), Visions, Technology, and Organizational Knowledge: An Analysis of the Interplay between Enabling Factors and Triggers of Knowledge Generation, in John de la Mothe and Dominique Foray (eds.), Knowledge Management in the Innovation Process, Kluwer Academic Publishers, Boston. Dillman, D. (1978), The Total Design Method, Wiley, New York. Earl, L. (2003), Innovation and Change in the Public Sector: A Seeming Oxymoron, Statistics Canada SIEID Working Paper Series No. 2002-01. Earl, L. (2003), Knowledge management in practice in Canada, 2001, Statistics Canada, Ottawa. Eurostat (1996), The Regional Dimension of R&D and Innovation Statistics, Brussels. Foray, D. and F. Gault (eds.) (2003), Measuring Knowledge Management in the Business Sector: First Steps, OECD/Statistics Canada, OECD, Paris. Hall, B. (2005), Innovation and Diffusion, Blm 17 in J. Fagerberg, D. Mowery and R.R. Nelson (eds.), The Oxford Handbook of Innovation, Oxford University Press, Oxford. Hauknes, J. (1998) Services in Innovation, Innovation in Services, SI4S Final Report, STEP Grup, Oslo. Howells, J.R.L. and B.S Tether (2004), Innovation in Services: Issues at Stake and Trends - A Report for the European Commission, INNO-Studies 2001: Lot 3 (ENTR-C/2001), Brussels. Hunt, S.D. (1983), Marketing Theory: the Philosophy of Marketing Science, Richard D. Irwin, Inc., New York.
135
de Jong, J.P.J., A. Bruins, W Dolfsma and J. Meijaard (2003), Innovation in Services Firms Explored: What, How and Why?, EIM Report, Zoetermeer. Kline, S.J. ve N. Rosenberg (1986), An Overview of Innovation, in R. Landau and N. Rosenberg (eds.), The Positive Sum Strategy: Harnessing Technology for Economic Growth, National Academies Press, Washington D.C. Lam, A. (2005), Organizational Innovation, Chapter 5 in J. Fagerberg, D. Mowery and R.R. Nelson (eds.), The Oxford Handbook of Innovation, Oxford University Press, Oxford. Lugones, G. and F. Peirano (2004), Proposal for an Annex to the Oslo Manual as a Guide for Innovation Surveys in Less Developed Countries NonMembers of the OECD, Centro REDES/RICYT, Buenos Aires. Lundvall, B.-A. (ed.) (1992), National Systems of Innovation: Towards a Theory of Innovation and Interactive Learning, Pinter Publishers, London. Malerba, F. (2005), Sectoral Systems: How and Why Innovation Differs Across Sectors, Chapter 14 in J. Fagerberg, D. Mowery ve R.R. Nelson (eds.), The Oxford Handbook of Innovation, Oxford University Press, Oxford. Miles, I. (2005), Innovation in Services, Chapter 16 in J. Fagerberg, D. Mowery and R.R. Nelson (eds.), The Oxford Handbook of Innovation, Oxford University Press, Oxford. Moore, D. ve R. Baxter (1993), Increasing Mail Questionnaire Completion for Business Populations: The Effects of Personalization and a Telephone Follow-up Procedure as Elements of the Total Design Method, Proceedings of the International Conference on Establishment Surveys, American Statistical Association, Alexandria, Virginia. Nelson R. ve S. Winter (1982), An Evolutionary Theory of Economic Change, Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts. Nelson R. (1993), National Innovation Systems, Oxford UP, Oxford. OECD (1994), Using Patent Data as Science and Technology Indicators - Patent Manual, OECD GD. OECD (2001), Innovative Networks: Co-operation in National Innovation Systems, OECD, Paris. OECD (2002), Proposed Standard Practice for Surveys for Research and Experimental Development, Frascati Manual 2002, OECD, Paris. OECD (2004), The Economic Impact of ICT: Measurement, Evidence and Implications, OECD, Paris. OECD (2005), Handbook on Economic Globalisation Indicators, OECD, Paris. OECD/Eurostat (1997), OECD Proposed Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data - Oslo Manual, OECD, Paris. Perreault, W.D and E.J. McCarthy (2005), Basic Marketing: A Global Managerial Approach, McGraiw-Hill, New York. Rogers, E.M. (1995), Diffusion of Innovations, Fourth edition. The Free Press, New York.
136
Rosenberg, N. (1994), Exploring the Black Box: Technology, Economics, and History, Cambridge University Press, Cambridge. Salazar, M. and A. Holbrook (2004), A Debate on Innovation Surveys, Science and Public Policy, 31, 4. Schumpeter, J. (1934), The Theory of Economic Development, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts. Statistics Canada (1999), The Biotechnology Use and Development Survey 1999, Statistics Canada, Ottawa. Sutton, J. (1992), Sunk Costs and Market Structure, MIT Press, Cambridge, Massachusetts. Sutton, J. (1998), Technology and Market Structure, MIT Press, Cambridge, Massachusetts. Tirole, J. (1995), The Theory of Industrial Organization, MIT Press. United Nations (2002), International Standard Industrial Classification of All Economic Activities, Rev. 3.1, United Nations, New York. Von Tunzelmann, N. and V. Acha (2005), Innovation in Low Tech Industries, Chapter 15 in J. Fagerberg, D. Mowery ve R.R. Nelson (eds), The Oxford Handbook of Innovation, Oxford University Press, Oxford. Wengel, J. et al. (2000), Analysis of Empirical Surveys on Organisational Innovation and Lessons for Future Community Innovation Surveys, Scientific Follow-up of the Community Innovation Survey (CIS) Project CIS 98/191.
137
EK A Gelimekte Olan lkelerde Yenilik Taramalar
1. Giri
480. Bu ekte, gelimekte olan lkelerde yenilik taramalarnn gerekletirilmesine ilikin ilkeler sunulmaktadr. Burada, gelimekte olan lkeler terimi; homojen bir lkeler kmesini ifade etmedii ve bu ekin, hzla deimekte olan gelien dnyadaki toplumlarn ve ekonomilerin farkl zelliklerini yanstmas gerektii varsaym ile kullanlmaktadr. 481. Oslo Klavuzunun ikinci basksnn yaym sonrasnda, dnyann eitli blgelerinde birok gelimekte olan lke yenilik taramalar yrtmtr. Bu taramalarn tasarm genellikle Oslo Klavuzu standartlarna uyacak ekilde ngrlmtr. Bununla birlikte, bu yenilik lm incelemelerinin hemen hemen tm, kendilerine oranla daha gelimi OECD lkelerinden farkl ekonomik ve sosyal yaplar olan lkelerdeki yenilik srelerinin kendine has zelliklerini dikkate alabilmek amacyla, nerilen metodolojilerin uyarlanmas sonucuna yol amtr. Bu uyarlamalar her lke tarafndan ayr hazrlanm ve farkl yaklamlar benimsenmitir. OECD ve AB dnda, bu zellikleri derlemek ve uluslararas karlatrlabilir yenilik taramalarnn tasarmna rehberlik etmek amal ilk aba, ABTGA (beroAmerikan Bilim ve Teknoloji Gstergeleri A Red Iberoamericana de Indicadores de Ciencia y Tecnologia) tarafndan yrtlm ve daha sonralar Latin Amerikada yrtlen yenilik taramalarnn ounda kullanlm ve dier blgelere de yaylm olan Bogota Klavuzunun yaym sonucunu dourmutur. Bu standart-koyucu almann nemi ve etkisi, bu ekin oluturulmasna ilham tekil etmitir. 482. Ekin hazrlanmas, UNESCO statistik Enstits (UE) ile koordinasyon ierisinde gerekletirilmitir. ABTGA tarafndan salanan bir temel dkman1, gelimekte olan lkelerde yenilik taramalar konusunda deneyim sahibi aratrmaclar ve pratisyenlerden oluan bir panele sunulmutur.2 Bu ek, bu incelemenin sonularn temel almaktadr. neriler ve tavsiyeler, ilgili blge ve lkelerin kendi zelliklerine bal olarak daha ok veya az geerlilik tayabilir. 483. Bu ekte yer alan tavsiyeler esas olarak, birou gelimekte olan dn-
138
yann yeniliin nceden beri bir politika konusu olduu yksek ve orta-gelir dzeyindeki lkeleri arasnda yer alan ve daha ncesinde yenilik taramalar yrtm bulunan lkelerin deneyimlerine dayanmaktadr. Yine de, bu lkeler tarafndan kazanlan bilgiler, dier gelimekte olan lkelere, sadece gelimi lkelerde gerekletirilmi yenilik lm incelemelerini baz almak zorunda kalmakszn kendi deneyimlerini kazanma konusunda yardmc olmaldr.
2. Gelimekte olan lkelerde yenilik zellikleri

484. Yaylma mekanizmalar ile admsal deiikliin, gelimekte olan lkelerin biroundaki yenilik srelerini eitli yollarla etkileyen sosyal ve ekonomik zellikleri sebebiyle, bu lkelerde ortaya kan yeniliklerin ounu tekil ettii geni kabul grmektedir.3
2.1.
Pazarlar ve firmalarn byklk ve yaps
485. Gelimekte olan lkelerin yenilik srelerini anlamak amacyla firmalar ve pazarlarn byklk ve yapsn bilmek nemlidir. Kk ve ortabyklkteki iletmeler (KOB) sektr ok nemli olmakla birlikte (ok sayda mikro ve kk firmalar ile baz lkelerde sklkla kaytd orta-byklkteki iletmeler dhil), ou gelimekte olan lkede byk olarak deerlendirilen teebbsler dahi genellikle yksek birim maliyetlerle ve optimal verimliliin ok uzanda, optimalden dk retim leklerinde faaliyet gstermektedir. Rekabetilik ounlukla, verimlilik veya farkllatrlm rnlerden ok, ucuz emek veya doal kaynaklarn kullanlmasna dayanmaktadr. Bu ise, gayriresmi bir yenilik organizasyonu ile daha az sayda Ar-Ge projesi sonucuna yol amaktadr. 486. Dal etkiler ile lek ekonomisine ilikin nemli pazar baarszlklar, yeniliin nne yksek engeller koymaktadr. rnein, retken sreler ve daha zel olarak, yenilik faaliyetleri, blnmezlik ve lek ekonomisine uygunsuzluk iermekte olup, bu da Ar-Ge projelerinin uygulanabilirliini etkilemektedir.
2.2.
Gelimekte olan lkelerde yeniliin grnm
487. Bir dizi d sistemik faktr, gelimekte olan lkelerde yeniliin grnmn ekillendirmektedir. Bu faktrlere rnek olarak, makroekonomik belirsizlik, istikrarszlk, fiziki altyap (elektrik gibi temel hizmetlerin yetersizlii ya da eski iletiim teknolojileri), kurumsal krlganlk, yenilik hakknda sosyal farkndalk yetersizlii, teebbslerin riskten kanr yaplar, giriimci eksiklii, iletme kurmann nndeki engeller, ynetim eitimi ve ticari destee ynelik kamu politika aralarnn yetersizlii saylabilir.
139
2.2.1. stikrarszlk 488. Mikro ve kk lekli iletmelerde istikrarszlk, baz iletmelerin ulusal yeniliki performans ykseltme ve yenilikilerin beii gibi ilev grme potansiyeline sahip olduklar, dier yandan bazlarnn da herhangi bir yenilik iin yetersiz destek ve kaynaa sahip olduklar anlamna gelebilir.
2.2.2. Kaytdlk 489. Gelimekte olan lkelerin ekonomileri nemli derecede kaytd uygulamalara dayanmaktadr. Kaytdlk, yenilik iin olumlu bir balam deildir. Bazen, kaytd ekonomideki problemlerin zmne harcanan byk yaratclk, sistematik bir uygulamaya yol amamakta ve dolaysyla ne kapasiteleri artran ne de yenilik-bazl bir geliim yolu tesis eden, izole eylemler ortaya karma eilimi gstermektedir.
2.2.3. zel ekonomi ve yenilik ortamlar 490. Gelimekte olan lkelerdeki birok teebbs; kamu teebbslerinin (in) ya da devletst teebbslerin (baz Arap devletleri) varl ve baz durumlarda hkimiyeti sebebiyle, byk kamu teebbslerinin (rnein, petrol, uzay veya telekomnikasyon gibi sektrlerdeki) bazen deneysel gelitirme almalarna nemli yatrmlar yapmak suretiyle (baz Latin Amerika lkeleri) teknoloji liderleri haline gelebilmelerine ramen, rekabet eksikliinin bazen yenilie engel oluturduu veya yerel pazarn yeniliki potansiyelini kuruttuu, allmadk ekonomi ve yenilik ortamlarnda faaliyet gstermektedir. Bunun tesinde, daha az gelimi ekonomik sistemleri bulunan lkelerde nemli devlet Bilim ve Teknoloji politikalar ve programlar yenilik zerinde, zel teebbslerin faaliyetleri ve stratejilerine kyasla daha fazla etkiye sahip olabilmektedir. 491. Gemiteki tekno-ekonomik paradigmalar, baz durumlarda sregelen ekonomik neme sahip iken, dier durumlarda da, yksek maliyetler, yetersiz yerel sermaye arzlar ve byk teknolojik yatrmlar iin kredi yetersizliinden tr bir paradigma deiimi ertelenmektedir. 492. Gelimekte olan lkelerdeki yerel pazarlar, bazen az gelimi altyapnn bir sonucu olarak, kk olma eilimi gstermekte olup, bu durum, teebbslerin eylemlerinin kapsamn ve uygulamada gerekletirilen yeniliklerin nemini azaltmaktadr (pazar iin yeni kavram bu gibi ortamlarda farkl bir anlam tayabilir). 493. Tarm sektrndeki yenilikler, sektrn toplam ekonomik arlnn byklnden tr, yksek bir ekonomik etkiye sahiptir.
2.2.4. Yenilik karar almaya ilikin azaltlm yetkiler 494. Dardan kontrol edilen ya da okuluslu kurumlarn hkimiyeti, esas olarak bu organizasyonlarda ilevlerin blmnden tr, yerel teebbs-
140
ler veya itiraklerin karar-alma glerinin azalmasna yol amaktadr (zellikle yenilik alannda). Geen birka yl zarfnda, bu ilev blm uygulamas, uluslararas imalat alar erevesinde, bamsz yerel teebbslere kadar genilemitir. Bu sebeple, okuluslu kurumlardab ve yurtdndan teknoloji transferi temel bir yenilik kaynadr.
2.2.5. Zayf yenilik sistemleri 495. Sistem-genelinde yenilik faaliyetleri iin az sayda kaynak ayrlmakta olup, dolaysyla teebbslerin yenilik potansiyeli dmektedir. Devlet, esas olarak iletmeler tarafndan Ar-Geye dk dzeyde kaynak ayrlmasndan tr, Ar-Ge uygulamalar ve fonlamasnda nemli bir oyuncudur. 496. Ulusal yenilik sistemleri ierisinde bilgi aklar paralanm zellikte olup, baz durumlarda bilim ve teebbsler arasnda balant eksiklii sz konusudur. Zayf balantlar veya balant olmamas, firmalarn (teknolojiyle ilikili) problemlerin stesinden gelme kapasitelerini zorlamakta ve firmalar daha ok ierilmi teknoloji satnalmna dayanan zmlere doru ekmektedir. 497. Teebbsler tarafndan kapasite biriktirilmesinin nndeki engeller, zellikle yksek vasfl insan sermayesi, yerel ve uluslararas balantlar ve organizasyonel rutinlerde ierilen sakl bilgiler durumunda, yksek ve almas g zelliktedir.
2.2.6. Yeniliin karakteristik zellikleri 498. Hem rn hem de sre yenilii iin ierilmi teknoloji (tehizat) edinimi, yeniliin nemli bir bileenidir. 499. Kk apl ya da admsal deiiklikler, mevcut rnler veya srelerin yeniliki uygulamalar ile birlikte, baz gelimekte olan lkelerde en sk grlen yenilik faaliyeti trleridir. 500. Organizasyonel deiim, yenilik srecinin son derece nemli bir boyutudur. Teebbs performans zerindeki dorudan etkisi yannda, ayn zamanda teebbsn makineler ve dier tehizatta ierilmi olan yeni teknolojileri benimseme (en sk grlen yenilik tr) yeteneine katkda bulunmaktadr.Resmi bir organizasyonel yaps bulunmayan teebbsler, kaytd teebbslerle ayn ortamda bulunan ileri teknoloji firmalar ile firmalarn teknolojik, organizasyonel ve ynetimsel yaplarna ilikin olarak sklkla heterojenlik hakimdir.
3. Gelimekte olan lkelerde yenilik lm

501. Gelimekte olan lkelerde yenilik lm; kyaslamann mmkn klnmas ve yenilik gstergeleri iin tutarl bir uluslararas sistem tesis edilmesi amacyla, Oslo Klavuzunu kullanan gelimi lkelerde elde edilenler ile karlatrlabilir sonular retmek zorundadr. Ayn zamanda, yenilik taramalarnn, Ksm 2de sunulan gelimekte olan lkelerde
141
yenilik zelliklerini dikkate almas ve bunlar bir araya getirebilmesi gerekmektedir. Bundan tr, 3. Blmde sunulduu gibi, yeniliin, onun alt trlerinin (rn, sre, pazarlama yenilii ve organizasyonel yenilik), yenilik faaliyetlerinin ve yeniliki firmann tanmlar, gelimekte olan lkelerdeki yenilik taramalar iin de geerli olmaldr. 502. 2. Ksmda sunulan konularn ou aada ele alnmakla birlikte, bu konulardan bazlar, lm asndan problemler oluturmaya devam etmektedir. Bu esas olarak, mevcut tanmlarn uygulanmasndaki zorluktan kaynaklanmaktadr. 5. Ksmda da ifade edilmi olan ana konulardan biri, yeni veya nemli derecede iyiletirilmi rnler ya da sreler sonucunu dourmayabilen, admsal deiikliklerin lm problemidir. Askda kalan dier bir konu da, pazar iin yeni gibi kavramlarn daha az gelimi altyaplara sahip ortamlarda farkl yorumlar tayabilmesinden tr, yeniliklerin kapsam ile ilintilidir.
3.1. Kamu politikas ve zel stratejiler iin zel ihtiyalar: potansiyel olarak yeniliki firmalar 503. Gelimekte olan lkelerde yenilik taramalarnn, kamu ve zel kararalma mekanizmalar iin yararl aralar haline gelmesi iin, 1. Ksmda ifade edilen boyutlar hesaba katan yntemler ve usullere dayandrlmas gerekmektedir. Gelimekte olan lkelerde yenilik taramalar yrtlmesinin ana sebebi; iletmelerde yeni bilgi retimi, yaylmas, tahsisi ve kullanm ana odak konusu olarak, iletme stratejilerinin tasarm ve kamu politikas oluturulmasn bilgilendirmektir. lkeler aras karlatrmalar ve kyaslama uygulamalarna daha dk ncelik verilmektedir. 504. Bu sebeple lm uygulamalar; yenilik srecinin ktlar yerine yenilik srecinin kendisi zerine odaklanmal ve kapasitelerin, abalarn ve sonularn nasl ele alndn vurgulamaldr. Bu sebeple, firmalar ve organizasyonlar tarafndan gsterilen abalar (yenilik faaliyetleri) ve kapasitelerin (birikimler ve aklar) belirlenmesi ve analizi, en az sonular (yenilikler) kadar, hatta sonulardan daha fazla nem tamaktadr. Yenilii engelleyen veya kolaylatran faktrler, bu balamda anahtar gstergeler olarak grlmektedir. 505. Gelimekte olan lkelerde zel bir ilgi konusu da, potansiyel olarak yeniliki firmalardr. Yenilik-faili firmalar, sregelen ve terkedilmi faaliyetler dhil, inceleme altndaki dnem sresince yenilik faaliyetleri yrtm olan firmalardr. Potansiyel olarak yeniliki firmalar ise bunlarn bir alt-kmesi olup, yenilik abalar gstermi (yani, yenilik faaliyetleri yrtm) fakat analiz dnemi sresince sonularn elde etmemi olan firmalardr. 506. Bu grup ierisinde, gemite yenilik yapm olan ya da yakn gelecekte yenilik yapabilecek iletmeler bulunabilir. Yine de, rnler ve srelerin hzla eskimi hale geldikleri dnlerek, ok sayda potansiyel olarak
142
yeniliki teebbsn varl, yeniliin nnde gl engellerin bulunduunu ya da gerekli kaynaklarn yokluunda, olgunlamam yenilik giriimleri sz konusu olduunu ortaya koyabilir. Gelimekte olan lkelerde yenilik politikalarnda anahtar bir unsur, potansiyel olarak yeniliki firmalara, onlar yeniliki olmaktan alkoyan engelleri yenmelerinde ve gsterdikleri abalar yenilie dntrmelerinde destek salamaktr.
3.2. lm ncelikleri 507. Gelimekte olan lkelerde lm ncelikleri, bir yenilik taramas tasarlanrken farkl nceliklere yol aan ortak sorulara (neden yenilii lyoruz, neleri lmeliyiz ve nasl lmeliyiz) verilen farkl yantlar dikkate almaldr. lk soru, bu taramalarn amalar veya ana ilevleri ile ilikilidir. kinci ve nc ise, llecek nesneyi ve en uygun yntem ve usulleri akla kavuturmada yardmc olmaktadr. nc soru, ilk soru ile yakndan ilikili, hatta ilk sorudan tretilmi durumdadr. 508. Gelimekte olan lkelerde, yenilik taramalarnda aranan yantlar; kamu ve zel kar evrelerinin, inceleme altndaki yenilik sisteminde mevcut eitli yenilik stratejilerini analiz etmelerini ve bu modellerin, zel teebbslerin rekabetiliinin glendirilmesine ve daha genel olarak ekonomik ve sosyal kalknmaya nasl katk yaptn deerlendirmelerini ve anlamalarn mmkn klacak bilgilerden ziyade, daha az yeniliki teebbs says ve hatta daha az yenilik saymdr. 509. Bu yaklam, mikro, mezo ve makro ekonomik dzeylerin analizinin birbirleriyle balantlandrlmasn; yenilik verilerinin ihracatn teknolojik ierii ile ilikilendirilmesini; zel endstrilerin ya da genel olarak yenilik sistemlerinin gl ve zayf yanlarnn aratrlmasn; yenilik sistemlerinin benimseme kapasitesinin llmesini; alarn tehis edilmesini; resmi eitim sistemi ile istihdam arasndaki ilikinin ortaya karlmasn ve farkl kamu aralarnn yenilii destekleme ve tevik etmedeki etkinlii hakknda gstergeler elde edilmesini gerektirmektedir. 510. Potansiyel olarak yeniliki firmalar iin gstergeler oluturmak amacyla, lm aralarnn, zellikle yenilik faaliyetleri, engeller, kapasiteler, balantlar ve sonular gibi yenilik stratejileri ile ilikili ana konular ele alnrken, tm teebbsleri (yani, yeniliki ve yeniliki olmayan) hesaba katmas gerekmektedir.
3.2.1. Yenilik kapasiteleri 511. Yenilik kapasiteleri, gelimekte olan lkelerde firmalarn ve snai sektrlerin snflandrlmas iin son derecede faydaldr. Bir firmann kapasiteleri; esas olarak o firmann pazar frsatlarndan yararlanmasn salayan tm unsurlardr. En nemli yenilik kapasitesi, esas olarak insan kaynaklarnda sakl bulunan fakat ayn zamanda firmann prosedrlerinde,
143
rutinlerinde ve dier zelliklerinde de mevcut olan, frma tarafndan biriktirilen bilgilerdir. Yenilik kapasiteleri, teknolojik kapasitelerde olduu gibi, bilinli ve amal, maliyetli ve zaman alc, dorusal olmayan, yolabaml ve kmlatif olan renme srelerinin bir sonucudur. Takip edilen yollarn etkileimsel, teknoloji-zel ve kltrel adan etkilenmi yapsndan tr, zellikle yenilikilik ile giriimciliin sk olmayabildii ve kendine zg zellikler tayabildii gelimekte olan lkelerde, bir dizi olas geliim yolu seenekleri mevcuttur. 512. Yenilik kapasiteleri ile firmann bunlar artrmaya ynelik abalar hakknda bilgiler, firmann gncel ve gelecekteki performansnn anlalmasnda anahtar nem tamaktadr. Yenilik kapasiteleri, stratejilerin tasarmn, deiiklikler, iyiletirmeler ve/veya yenilikler tantmak zere ekillendirmektedir (yenilik stratejileri). Yenilik stratejilerinin politika ilgisinin odanda olmas halinde, yenilik kapasiteleri, gelimekte olan lkelerde bir yenilik taramasnn tasarm iin en nemli konu durumundadr. 513. Dzenlenmemi fakat bireylerin zihinlerinde ya da organizasyonel rutinlerde depolanm bilgilerin llmesinin gerekmesinden tr, yenilik kapasitelerinin lmnde birok zorluk sz konusudur. Ayn zamanda, firmalardan, dier rgtler veya organizasyonlar ile bilgi alverii hakknda gvenilir veriler elde etmek de kolay deildir. 514. Gelimekte olan lkelerde yenilik kapasitelerinin lmne verilen ncelik, taramalarn belli baz boyutlarnn ayrca vurgulanmasn tevik etmektedir: nsan kaynaklar. Balantlar. Bilgi ve iletiim teknolojileri (BT), bunlarn dhil edilmesi ve kullanm.
515. Firmann bilgi hazmetmeye ynelik gerek potansiyeli ile birlikte firmann ynetimi tarafndan uygulamaya konulan karar-alma destekleme sistemlerinin trleri gibi daha karmak konular incelemeye ynelik artan bir ihtiya da sz konusudur.
3.2.2. Yenilik faaliyetlerine yaplan harcamalar 516. Firmann yenilik abalarnn uygun ekilde llmesi amacyla, gerekletirilen yenilik faaliyetlerinin younluunun anlalmas esastr. Bu sebeple, referans dnem ierisinde firma tarafndan hangi yenilik faaliyetlerine giriilmi olduu ve 6. Blmde belirtildii zere, yenilik faaliyetlerine gre harcamalar hakknda veri toplamann nerede uygulanabilir olduu hakknda daha fazla detay elde edilmesi tavsiye edilmektedir. Bu gsterge, firmann davranlar ve stratejileri arasnda gl bir ayrtrc olarak hizmet grmektedir. Firma geliimini aklamak iin, yenilik harcamalarnn, ierisinde firmann aktif olduu ekonomik faaliyet
144
sektrnn geliimi hakknda daha genel bilgiler ile tamamlanmas gerekmektedir. Bu bilgiler, ulusal istatistik ofislerindeki dier kaynaklar yoluyla kolayca ulalamamas halinde, yenilik taramalar araclyla elde edilebilir.
3.2.3. Organizyonel yenilik 517. ounlukla makineler ve tehizatda ierilen yeni teknolojilerin benimsenmesi, gelimekte olan lkelerdeki birok teebbs iin nemli organizasyonel deiiklikler gerektirebilir. Gelimekte olan lkelerde yeniliin, sanayilemi lkelerde retilen teknolojilerin benimsenmesi gibi gl bir bileene sahip olmasndan tr, organizasyonel deiiklik ciddi bir anlam kazanmaktadr. Bu sebeple, teebbsn bu alandaki davran, performans ve rekabetilikteki farkllklarn aklanmasnda nemli hale gelmektedir.4 518. Gelimekte olan lkelerdeki teebbslerin yeniliki kapasiteleri hakknda ilave bilgiler elde edebilmek iin, organizasyonel yeniliklerin gerekletirilmesi konusundaki sorular, insan kaynaklar ve eitim ve BTlerinin dhil edilmesi hakknda sorularla takviye edilmelidir. Bu soru trleri, teebbsn yeniliki kapasitelerinin bir gstergesinin elde edilmesinde yardm salayacaktr.
4. Temel uyarlamalar
519. Yenilik taramalarnn, gelimekte olan lkelere gre uyarlanmasnda, temel konu dikkate alnabilir: Bilgi ve iletiim teknolojileri, balantlar ve yenilik faaliyetleri.
4.1. Yenilik taramalarnda bilgi ve iletiim teknolojileri 520. BTin yenilikteki rol, hem n bro hem de arka bro uygulamalar ile ilikilidir (bkz. Kutu A.I). Gelimekte olan lkelerde, BTlerin teebbslerde hayata geirilmesi sklkla sofistike n bro uygulamalar (Web sayfas, ar merkezi, e-posta veya dijital brorler ya da kataloglar gibi) ile snrl kalmtr. Ancak, teebbsn performans zerindeki ana etkinin, BTlerinin, kritik faaliyetleri veya sreleri (arka bro) desteklemek veya otomatikletirmek amacyla uygulanmas ile elde edilebildii dnlmektedir. 521. Firmalarda BT gerekletirilmesinin daha derin boyutlarnn bu analizi; zellikle yalnzca yzeysel BTlerin analizi ile bu farkn aka ortaya konulamayabilecei orta gelir dzeyindeki gelimekte olan lkelerde olmak zere, sanayilemi lkelerdeki ile gelimekte olan lkelerdeki teebbs zellikleri arasndaki farklarn aa karlmasnda yardmc olacaktr. Ancak, elde edilen ksmi kantlar ile vaka aratrmalar, zellikle yenilik taramalar yoluyla, daha ileri dzeyde aratrma iin potansiyel
145
Kutu A.I. n bro - arka bro n bro uygulamalar, sat ve pazarlamaya, mteri self-servise, web portallarna ve ar merkezlerine odaklananlar ierir. Ortak ba, yksek dzeyde alan ve mteri etkileimidir. Bir arka-bro, ou kurumun bir paras olup, irketin kendisinin altrlmas iin ihtiya duyulan grevleri gerekletirir. Arka-bro faaliyetleri, bir organizasyonun, temel sreleri destekleyen ve kamuoyu tarafndan eriilemeyen ya da grlemeyen dhili operasyonlardr. Arka-bro uygulamalar, kritik faaliyetleri veya sreleri desteklemekte ya da otomatikletirmektedir. Bu sebeple, gelimekte olan lkelerde yenilik taramalar; eksiklii, ticaretin eitli alanlarnda daha iyi performans elde edilmesi nnde ciddi bir engel oluturan konsolide bir ynetim sistemine orta ve byk lekli firmalarn bile sklkla sahip olmamalarndan tr, durumlarn birbirinden ayrtrlmas iin gl bir ara olan BTlerin kullanmna odaklanmaldr. bulunduunu gstermitir. Daha ileri dzeyde kantlar, BT ve yenilik arasndaki ilikinin akla kavuturulmasnda yardmc olacak ve BT ve retkenlik hakknda daha kolayca eriilebilir olan literatr tamamlayacaktr. 522. Anket formlarnn mmkn olabildiince ksa ve basit olmalar gerektii gerei dikkate alnarak, iletmelerdeki BT hakknda zel taramalarn mevcut olmad durumlarda, yenilik taramalar; mevcut altyap, BTlerinin kullanm (n-bro ve arka-bro faaliyetleri ayrlarak) ve BT kullanmnn nihai amac, dhili BT ynetim ve gelitirme kapasitelerinin varl, BT harcamalar ve BTnin organizasyonel yenilik ile ilikisi hakknda sorular sormaldr.
4.2. Balantlar 523. 5. Blmde verilen tavsiyeler izlenerek, balantlarn llmesi zerinde durulmaldr. Firmann eitli balantlarnn arlklandrlmasn mmkn klmak iin, balantlarn tr ve amac arplarak bir karmaklk lt gelitirilebilir. Bu, balant etmenleri (yani, niversiteler, teknik ve mesleki eitim kurumlar, teknoloji merkezleri, test laboratuarlar, tedarikiler, mteriler, genel merkez, ayn gruba ait teebbsler, dier firmalar, danmanlar, Ar-Ge firmalar, kamu bilim ve teknoloji rgtleri) ile balant trlerinden (zellikle yeni finansman kaynaklarna ve ticari bilgilere eriim olmak zere, tamamlayc faaliyetlerle desteklenen yenilik ibirlii, bilgi ve teknoloji edinimleri ve ak bilgi kaynaklar dhil) oluan bir matris kurma yoluyla gerekletirilebilir. 524. Gelimi lkelerin yenilik baars; ierisinde firmalarn ihtiya duyduklar bilgilere ulaabildikleri ve nde gelen global bilgi slerine geni eriim imkan ile btnletirilmi blgesel ortamlar sunmalar gerei ile
146
ilikilidir. Gelimekte olan lkelerdeki firmalar sklkla st utaki bilgilere eriime sahip olmamakta ve dolaysyla yerel ortam onlar iin ok nemli hale gelmektedir. Sonu olarak, balantlarn corafik konumu hakknda sorularn dhil edilmesi tavsiye edilmektedir. Olas bir dalm; yerel, blgesel, ulusal ve uluslararas lokasyonlar eklindedir.
4.3.
Yenilik faaliyetleri
525. Firmalarn faaliyetleri ve kapasitelerine odaklanma ihtiyac, 6. Blmde snflandrld gibi, baz zel yenilik faaliyetlerine daha fazla dikkat gsterilmesine yol amaktadr. Sunulan ncelik kriterlerine uymak amacyla, aadaki gibi faaliyetlerin dhil edilmesi tavsiye edilmektedir: 4.4. Donanm satnalm ve Yazlm satnalm (makine, tehizat ve dier sermaye mallar edinimine dhil edildii gibi deil; ayr ayr). Snai tasarm ve Mhendislik faaliyetleri (Dier rn ve sre gelitirmeye dhil edildii gibi deil; ayr ayr). Makine, tehizat ve dier sermaye mallarnn kiralanmas ya da kiralama yoluyla edinilmesi. Teebbs-ii yazlm sistem gelitirme. Tersine mhendislik.
lave uyarlamalar
526. Hem bileimi (vasflara, meslek trlerine bkz. 6. Blm ve cinsiyete gre) hem de ynetimi perspektifinden, insan kaynaklar hakknda veri toplanmas tavsiye edilmektedir. nsan kaynaklar ynetimi bak asndan, firmalar tarafndan, kapsanlan kaynaklar dhil olmak zere, eitime ilikin olarak gerekletirilen eylemler hakknda bilgi toplanmas zel nem tamaktadr. Teebbslerin yeniliki kapasiteleri hakknda bilgiler elde etmek iin, yalnzca yenilikle balantl olan eitim faaliyetleri deil, ayn zamanda, ynetim ve idari eitim, BT, snai gvenlik ve kalite kontrol gibi genel eitim alanlar hakknda da veriler toplanabilir.
5. Gelimekte olan lke balam iin metodolojik konular

5.1. Bilgi sistemi zellikleri
527. Gelimekte olan lkelerde yenilik taramalarnn tasarm ve planlamas, istatistiksel sistemlerin greceli zayflklarn dikkate almaldr. Taramalar ile veri setleri arasndaki balantlar, zayf veya mevcut olmama eiliminde olup, hem incelemenin tasarmnda hem de sonularn analizinde dier taramalardan elde edilmi bilgilerin kullanmn engellemektedir. Normalde rnekleme ereveleri olarak kullanlan resmi ticaret sicil kaytlarnn zayfl hatta bazen mevcut olmamas, bu tr probleme baka bir rnek tekil etmektedir. 528. Bu tr taramalar, baz gelimekte olan lkelerin ulusal istatistiksel
147
programlarnda yksek bir ncelik oluturmasalar dahi, yenilik taramalarna ulusal istatistik brolarn (UB) dhil etmek zel nem tamaktadr. UBnn dhil edilmesi, bazen eitli kurulular arasnda (sklkla devlet idarelerini ve niversitelerini kapsayan) resmi anlamalarn imzalanmasn ierebilir. UBnn yenilik taramalarna katlm, taramalarn tasarm ve uygulamasna tecrbeyi getirmekte ve sicil kaytlar ve dier arka plan bilgilerinde karlalan sorunlarn zlmesini mmkn klmaktadr. Bu ayn zamanda, daha yksek yant oranlar elde edilmesinde yardm salamakta ve taramay zorunlu hale getirme imkann ykseltmektedir. Bunun tesinde, kullanlan rnein dier ekonomik taramalardakilerle ayn olmas halinde, daha geni kapsaml bir analiz imkan sunmaktadr. 529. Gelimekte olan lkelerdeki istatistiksel sistemler, sklkla, firma performans hakknda gerekli bilgileri (satlar, yatrmlar, ihracat verileri gibi) salamamakta, yalnzca gnmz artlarna uymayan veriler iermekte ve istatistiksel analiz iin uygun formda veriler sunamamaktadr. Bu durumlarda, firmalar tarafndan yenilik iin gerekletirilen eylemler ile pazar performans (rekabetilik) arasndaki ilikinin analizini mmkn klmak amacyla, yenilik taramasna bir dizi temel deiken dhil edilebilir. Ancak, ilave sorulara olan ihtiya ile yantlama yk arasnda bir gerilim mevcuttur. Yantlama oranlarn maksimuma ekerken kapsam da iyiletirmek iin, operasyonel basitlik ve akcln incelemenin analitik potansiyeline zarar verebilecei dikkate alnarak, bir denge aranmaldr.
5.2.
Genel metodolojik deerlendirmeler
5.2.1. Taramann uygulanmas 530. Uygun ekilde eitilmi personel (rnein, lisans veya lisansst rencileri) tarafndan yzyze (posta veya telefon yoluyla yaplan taramalar yerine) yaplan mlakatlar, yant oran ve elde edilen sonularn kalitesi zerinde olumlu bir etkiye sahip olduklarnn kantlanm olmasndan tr, tavsiye edilmektedir.5 Bu, posta hizmetlerinin gvenilir olmayabildii gelimekte olan lkeler balamnda zel nem tamaktadr. Bunun tesinde, vasfl personel tarafndan yrtlen mlakatlar, yant veren kiiye, anket formunun doldurulmasnda hemen ve yerinde destek salamakta ve dolaysyla sonularn kalitesini iyiletirmektedir.
5.2.2. Anket formu tasarm 531. Anket formu, firmadaki farkl kiilerin farkl ksmlar cevaplayabilmesini mmkn klmak zere ksmlara ayrlabilecek ekilde tasarlanabilir. Bu zellikle; finans blm tarafndan salanabilecek, firmann genel ekonomik verilerine ilikin sorular iin ya da rn veya tesis yneticisi tarafndan doldurulabilecek, yenilik sreci hakkndaki zel sorular iin geerlidir. Bu, daha gvenilir bilgiler elde edilmesini salayabilir.6
148
Yine de, bu stratejiden tr taramann gecikmesinden ya da ksmen doldurulmu bir anket formunun kaybndan kanmak nemlidir. 532. Yant veren kiiye, talimatlar anlamasnda ve bunlar kaybetmekten kanmasnda yardmc olmak amacyla, ana anket formuna klavuz bilgiler ilave etmek de tavsiye edilmektedir. Baz gelimekte olan lkelerde, yant verenlerin, yenilik kavramn, hatta kelimesini anlamayabildiklerini not etmek nemlidir. Bu durumun geerli olmas halinde, sorular, tanmlar da iermelidir. 533. Anket formunun yazld dile de zel dikkat gsterilmelidir. Kullanlan kelime diziliinin, ortalama bir katlmcnn bilgi ve deneyimini karlayacak ekilde uyarlanmas gerekmektedir. Baz durumlarda, katlmclara yardmc olmak zere, soru anket formlarn birden fazla dilde sunmak gerekli olabilir.7
5.2.3. Sklk ve dier tavsiyeler 534. Klavuzun 8. Blmnde yenilik taramalarnn her iki ylda bir yrtlmesi tavsiye edilmekle birlikte, gelimekte olan lkeler balamnda periyodikliin her veya drt ylda bir olmas gerektii kabul edilmektedir. Mmkn ise, yenilik taramalar; benzer zaman dnemleri iin karlatrlabilir veriler elde etmek amacyla, Avrupadaki Birlik Yenilik Taramas (BYT) gibi nemli uluslararas yenilik taramalar ile akacak ekilde zamanlandrlmaldr. Kaynaklarn izin vermesi halinde, bir minimum deikenler kmesinin (rnein ana nicel deikenler gibi) her yl gncellenmesi de uygundur. Daha dk maliyetli bir strateji ise, mevcut bir ticari taramaya, nemli derecede azaltlm bir anket formu eklemektir. 535. Yenilik taramalarnn sonular; iletmelerin gelecekteki taramalara katlmlarn tevik etmek ve aratrmaclar ve politika yapclarnn farkndaln ve kullanmn artrmak amacyla, yaymlanmas ve geni ekilde datlmaldr. 536. Daha az gelimi istatistiksel gelenei olan lkelerde yenilik hakknda gvenilir bilgi elde etmede sk karlalan bir glk de, iletmelerin, yeniliin nemine ve ilgili kamu politika aralarna deer vermemesidir. Yneticiler sklkla finans hakknda bilgi vermemekte ve nitel bilgiler bazen nicel bilgilerden daha gvenilir olmaktadr. Taramalarn amac ak ekilde belirtilmeli ve sorular net ekilde dzenlenmelidir. Bu koullar altnda, yenilik istatistiklerinin toplanmasna ynelik uygun bir mevzuat altyaps, bu tr bir incelemenin baarya ulamasnda yardmc olabilir. Baz durumlarda, yenilik taramalarna katlmlarn tevik etmek amacyla, kk firmalar kapsamak zere basitletirilmi anket soru formlar tasarlanabilir.
149
6. leriyi dnme
537. Gelimekte olan lkelerde yenilik lmne ilikin bir dizi nemli soru yantsz kalmaktadr. Bununla birlikte, eitli lkelerde eitli yaklamlar denenmi olup, bu yaklamlar, aadaki gibi konular kapsayan ileri dzeyde aratrmalar gerektirmektedir: Giriimcilerin ve bunlarn yenilie kar tavrlarnn rol. Pazar glerinden farkl faktrler tarafndan harekete geirilen yenilikleri ve zellikle kamu sektr tarafndan yrtlen yenilikleri yakalama niyeti (Salazar ve Holbrook, 2004). Temel sektrdeki (zellikle tarm) yenilii lmek zere metodoloji uyarlamas. Ulusal dzey alt (blgesel) yenilik sistemlerini yanstan gstergelerin gelitirilmesi. 538. Burada verilmekte olan nerilerin uygulanmas, gelimekte olan lkelerdeki yenilik taramalar gakknda daha geni bir deneyim elde edilmesini salayabilir. Daha iyi Bilim ve Teknik istatistikleri deneyimi bulunan baz lkelerin, yakn zamanda, Ar-Ge yrtmenin tesine gemeleri ve istatistiksel programlarna yenilik taramalarn dhil etmeleri beklenmektedir. Bu ekte nerilenler gibi, gelimekte olan lkelere daha uygun standartlar, kavramlar, formatlar ve dier konularn birletirilmesi, farkndaln ve kapasitesinin oluturulmasna yardmc olmaldr. Yenilik taramalar iin dorudan kapasite kurma ynnde daha ileri dzeydeki abalar, bu amacn baarsnda anahtar rol oynayacaktr.
Notlar
1. Lugones ve Peirano (2004). Bu belge, ABTGA faaliyetlerinin bir paras olarak, M. B. Baptista (DINACYT-Uruguay), J. E. Cassiolato (lE/UFRJ-Brezilya), M. Mainieri (SENACYT-Panama), F. Malaver Rodriguez ve M. Vargas Perez (Comcyt/OCyT-Kolombiya), A. Martinez Echeverria (INE-ili); M. Salazar Acosta (Simon Fraser niversitesi, Kanada)dan oluan bir Latin Amerikal uzmanlar grubu tarafndan yaplan katklara dayandrlmtr. 2. UIS paneli Simon Ellis ve Ernesto Fernandez Polcuch tarafndan koordine edilmi olup, katk salayanlar olarak baz dkmann yazarlarn iermitir (Gustavo Lugones ve Fernando Peirano, ABTGA); Pierre Tremblay, IDRC, Kanada; Gao Changlin, ve Jiancheng Guan, in; Javier Revilla Diez, Almanya (Tayland, Singapur ve Penang State ve Malezyadaki deneyimler ile birlikte); Annamaria Inzelt, Macaristan; Laxman Prasad, Hindistan; Antoine Zahlan, Lbnan; Fadzilah Ahmad Din (Anita Bahari ve Dr. Cassey ile), MASTIC, Malezya; Anna Ong, Penang State, Malezya; Michael Kahn (William Blankley ve Simon Mpele ile) ve Tinus Pretorius (Andre Buys ile), Gney Afrika; Bitrina Diyamett, Tanzanya; ve Patarapong Intarakumnerd, Tayland). OECD Sekreteryas ile birlikte NESTI yelerinden (zellikle Carter Bloch ve
150
Frank Foyn) deerli yorumlar elde edilmitir. Bununla birlikte, bu ekin ierii yalnzca UNESCO statistik Enstits ve Oslo Klavuzu yaymclarnn sorumluluundadr. 3. rnein, ilk Gney Afrika yenilik taramas, rnek olarak, Gney Afrika endstrisindeki yeniliklerin %86snn admsal yapda olduunu ortaya karmtr. 4. Birok Latin Amerika lkesinin zel durumunda, firmalarn kalc ekilde uyarlama ve ekonomi koullarda yinelenen deiikliklere gre ayarlama yapma ihtiyac, organizasyonel deiimin, firmalarn rekabetiliinde temel bir boyut olduu fikrini glendirmektedir. 5. Bunun, tecrbelerin, postayla gnderilen anket soru formlarna verilen yant orannn son derece dk olduunu gsterdii Latin Amerika ve Afrikada zel nem tad ortaya konulmutur. 6. ok sayda bilgi veren kii yaklam, inde yenilik taramalarnn gvenilirliini ve geerliliini artrd kantlanmtr. 7. Taylanddaki taramalar rneinde, bazen kiilerin teknik terimleri kendi ana dillerine kyasla ngilizce dilinde daha kolay anlayabildikleri dnldnden, sorular hem ngilizce hem de Tayland dilinde sunulmutur.
151
EK B
Yenilik rnekleri
1. Giri
539. Bu ekte, her yenilik tr iin bir rnekler listesi sunulmaktadr. Bu listeler betimleme amacna ynelik olup, hibir ekilde eksiksiz olarak deerlendirilmemelidir. Bunlar, tarama pratisyenlerine her bir yenilik tr hakknda daha iyi bir anlay sunmay amalamakta olup, teebbslere, yenilik rnekleri olarak gsterilmek zere tasarlanmamtr. Bunun iki sebebi sz konusudur. Birincisi, bunlarn dhil edilmesi, firmalarda listede bulunmayan yenilikleri darda tutma eilimine yol aabilir. kincisi, liste belli bir tarih itibariyle hazrlanmtr ve dolaysyla ngrlmesi imkansz birok yenilik mevcuttur. Yenilikler iin iki ana kriterin, yeniliklerin nemli deiiklikleri temsil ettikleri ve firma iin yeni olduklar olduunun vurgulanmas da nemlidir. Bu sebeple, bir deiiklik, bir firma iin yenilik olabilirken dieri iin olmayabilir. Sklkla, bir deiikliin, bir yenilik olarak snflandrlp snflandrlmayacann ve yenilik ise hangi tr yenilik olarak snflandrlacann belirlenmesi amacyla daha detayl tanmlamalara ihtiya duyulmaktadr.
2. Yenilik rnekleri
540. Bir rn yenilii, zellikleri ya da ngrlen kullanm amalar asndan nemli derecede iyiletirilmi ya da yeni bir mal veya hizmetin tantmdr. Bu, teknik zelliklerde, paralar ve malzemelerde, ierilen yazlmda, kullanc kolaylnda veya dier ilevsel zelliklerde nemli derecede iyiletirmeleri ierir. 541. rn yenilikleri aadakileri iermez: Kk apl deiiklikler veya iyiletirmeler Rutin ykseltmeler.(upgrade) Dzenli mevsimsel deiiklikler (konfeksiyon modelleri gibi).
Dier mteriler iin retilen rnlere kyasla nemli derecede farkl zellikler iermeyen, tek bir mteri iin yaplan uyarlamalar.
152
Bir mal veya hizmetin ilevini, ngrlen kullanmn ya da teknik zelliklerini deitirmeyen tasarm deiiklikleri. Dier teebbslerden satn alnan mal ve hizmetlerin yeniden sata sunumu. 542. rn yeniliklerine rnekler: Mallar Girdilerin, iyiletirilmi zellikler tayan malzemelerle (nefes alabilen tekstil rnleri, hafif fakat gl kompozitler, evreyle dost plastikler, vb.) deitirilmesi. Ulatrma tehizatnda kresel konumlandrma sistemleri (GPS). Cep telefonlarnda kameralar. Konfeksiyonda balama sistemleri. Ekmek tost haline geldiinde otomatik olarak kapanan tost makinelar gibi, kullancya kolaylk ve rahatl iyiletiren yazlmlar ieren ev cihazlar. Bireysel finansal ilemleri tanmlayan ve izleyen hile-nleyici yazlmlar. Dizst bilgisayarlarda ierilmi kablosuz a kurma sistemleri. Yeni ilevsel zellikleri olan gda rnleri (kandaki kolesterol dzeyini dren margarin, yeni kltr trleri kullanlarak retilen yourtlar, vb.). Enerji tketimini nemli derecede azaltan rnler (enerji verimli buzdolaplar, vb.) evresel standartlar salamak amacyla rnlerde yaplan nemli deiiklikler. Programlanabilir radyatrler veya termostatlar. IP (nternet protokol) telefonlar. nemli derecede iyiletirilmi etkileri bulunan yeni ilalar Hizmetler Kiralk aralar iin eve teslim evden iade sistemi gibi, mterilerin mal ve hizmetlere eriimini nemli derecede iyiletiren yeni hizmetler. Belli bir aylk cret karlnda mterilerin nceden belirlenmi sayda DVDyi Internet zerinden sipari edebildikleri, posta yoluyla eve teslim ve nceden adreslenmi bir zarf ile iade eklinde ileyen DVD abonelik hizmeti. Genibant nternet yoluyla video siparii. Bankaclk veya fatura deme sistemleri gibi internet hizmetleri. Yeni veya kullanlm mallar zerinde geniletilmi garanti gibi yeni garanti formlar ya da garantilerin, kredi kartlar, banka hesaplar ya da mteri abonelik kartlar gibi, dier hizmetlerle birlikte paketlenmesi.
153
Sabit bir oran tavan olan deiken faizli krediler gibi yeni kredi trleri. Internet zerinde, rn bilgileri ve eitli destek ilevleri gibi yeni hizmetlerin cretsiz olarak mterilere sunulabildii web sitelerinin yaratlmas. Akll kartlar ve ok amal plastik kartlarn tantm. Yeni bir self-servis banka ubesi. Mterilerin, mteahhitlerden yaplan teslimatlarn gerekli artlar salayp salamadn kontrol etmelerini mmkn klan yeni bir arz kontrol sisteminin mterilere sunumu. 543. Bir sre yenilii yeni veya nemli derecede iyiletirilmi bir retim vea teslimat ynteminin gerekletirilmesidir. Bu, teknikler, tehizat ve/veya yazlmlarda nemli deiiklikleri ierir. 544. Sre yenilikleri aadakileri iermez: Kk apl deiiklikler veya iyiletirmeler. Zaten kullanmda bulunanlara ok benzer imalat veya lojistik sistemleri ilavesi araclyla retim veya hizmet kapasitelerinde bir art. 545. retim Otomasyon tehizat veya sreleri ayarlayabilen gerek-zamanl sensrler gibi yeni veya iyiletirilmi imalat teknolojisi tesisat. Yeni veya iyiletirilmi rnler iin gereken yeni tehizat. Lazer kesim aralar. Otomatik ambalajlama. Bilgisayar destekli rn gelitirme. Bask srelerinin dijitalletirilmesi. retim kalite kontrol iin bilgisayarl tehizat. retim izleme iin iyiletirilmi test etme tehizat. Teslimat ve operasyonlar Mal ve envanter kayd iin tanabilir tarayclar/bilgisayarlar. Malzemeleri arz zinciri boyunca izlemek amacyla barkodlama veya pasif radyo frekans tehis (RFID) iplerinin tantm. Ulatrma tehizat iin GPS (Kresel Konumlandrma Sistemi) izleme sistemleri. Optimal teslimat gzerghlarn tehis etmek amal yazlm tantm. Satnalma, muhasebe veya bakm sistemleri iin yeni veya iyiletirilmi yazlm veya rutinler. Elektronik takas sistemlerinin tantm. Otomatik sesli-yant sisteminin tantm. Sre yeniliklerine rnekler:
154
Elektronik bilet kesme sisteminin tantm. Arz aklarn iyiletirmek zere tasarlanm yeni yazlm aralar. Yeni veya nemli derecede iyiletirilmi bilgisayar alar. 546. Bir pazarlama yenilii, rn tasarm veya ambalajlamas, rn konumlandrmas, rn promosyonu veya fiyatlandrmasnda nemli deiiklikleri ieren yeni bir pazarlama ynteminin gerekletirilmesidir. 547. Pazarlama yenilikleri aadakileri iermez: rn tasarm veya ambalajlamasnda, rn konumlandrmasnda, rn promosyonunda veya fiyatlamasnda, teebs tarafndan nceden kullanlm olan pazarlama yntemlerine dayanan deiiklikler. Pazarlama aralarnda dnemsel, dzenli veya dier rutin deiiklikler. Yeni bir corafik pazar ya da yeni bir pazar kesimini (rnek, sosyodemografik mteri grubu) hedeflemek amacyla nceden uygulanm pazarlama yntemlerinin kullanm. 548. Pazarlama yeniliklerine rnekler: Pazarlama yenilikleri, firma tarafndan ilk defa kullanlmas kaydyla her trl pazarlama yntemini ifade edebilir (rn tasarm/ambalajlama, konumlandrma, fiyatlama, promosyon). Tasarm ve ambalajlama Yeni bir grnm kazandrmak ve cazibesini artrmak amacyla bir mobilya hattnn tasarmnda nemli bir deiiklik gerekletirilmesi. rne ayrt edici zel bir grnm kazandrmak amacyla bir vcut losyonu iesi zerinde temelden yeni bir tasarm gerekletirilmesi. Konumlandrma (sat kanallar) rn-lisanslamann ilk kez tantlmas. Dorudan sat veya mnhasr pazarlamann ilk kez tantm. rnein, mterilerin rnleri tamamen dekore edilmi odalarda grmelerini salayan, temalara gre tasarlanm mobilya sat odalar gibi yeni rn sunum konseptlerinin gerekletirilmesi. rnlerin sunumunu her mterinin kendi zel ihtiyalarna gre dzenlenmesini salamak zere, rnein mteri abone kartlarndan, kiiselletirilmi bilgi sisteminin gerekletirilmesi. Fiyatlama Mterilerin firmann web sitesinde arzu ettikleri rn zelliklerini semelerini ve ardndan belirttikleri rnn fiyatn grmelerini salayan yeni bir yntemin tantm. Bir mal veya hizmetin fiyatnn o mal veya hizmete ynelik talebe gre deitirilmesine ilikin bir yntemin ilk kez kullanlmas.
155
Yalnzca maazann kredi kart ya da dl kart sahiplerinin yararlanabilecei zel maaza-ii indirimlerin ilk kez kullanlmas. Promosyon Ticari markalarn ilk kez kullanm. Filmlerde veya televizyon programlarnda rn konumlandrmasnn ilk kez kullanm Firmann rnnn yeni bir pazarda konumlandrlmas amacyla temelden yeni bir marka sembolnn tantm. Fikir ncleri, nller ya da moda veya rn trendi belirleyen zel gruplar araclyla rn beslemenin ilk kez kullanlmas. 549. Bir organizasyonel yenilik, firmann ticari uygulamalarnda, iyeri organizasyonunda veya d ilikilerinde yeni bir organizasyonel yntemin gerekletirilmesidir. 550. Organizasyonel yenilikler aadakileri iermez: Ticari uygulamalarda, iyeri organizasyonunda ya da d ilikilerde, firmada zaten kullanmda olan organizasyonel yntemlere dayal deiiklikler Yeni bir organizasyonel yntem elik etmedii mddete, ynetim stratejisindeki deiiklikler Dier firmalarla birleme veya dier firmalar satn alma 551. Organizasyonel yeniliklere rnekler: Organizasyonel yenilikler, firma tarafndan ilk defa kullanlmas kaydyla, bir firmann ticari uygulamalar, iyeri organizasyonu veya d ilikilerindeki her trl organizasyonel yntemi ifade edebilir. Ticari uygulamalar Dierleri tarafndan daha kolaylkla eriilebilir olmas amacyla yeni bir en iyi uygulamalar, dersler ve dier bilgiler veritabannn oluturulmas. Firma faaliyetleri (retim, finans, strateji ve pazarlama) iin entegre bir izleme sisteminin ilk kez tantm. Arz zinciri ynetimi, ticari yeniden yaplandrma, retim dzenleme ve kalite ynetim sistemi gibi genel retim veya arz operasyonlar iin ynetim sistemlerinin ilk kez tantm. Farkl gemilerden veya sorumluluk alanlarndan gelen personeli bir araya getiren verimli ve ilevsel ekipleri yaratmak amal eitim programlarnn ilk kez tantm. yeri organizasyonu rnein retim, datm ve sat personeline, i sreleri zerinde nemli derecede daha fazla kontrol ve sorumluluk vermek gibi, firma iileri iin datlm i sorumluluklarnn ilk kez gerekletirilmesi.
156
Pazarlama, aratrma ve retim gibi farkl departmanlar tarafndan bilgiye eriim ve bilgi paylamnn iyiletirilmesi amacyla resmi ve gayriresmi alma ekiplerinin ilk kez oluturulmas. Hatalarn sebeplerini tehis etmek ve hata skln azaltmak amacyla hata ve tehlikelerin raporlanmasn tevik etmek zere anonim olay raporlama sisteminin ilk kez gerekletirilmesi. D ilikiler Tedarikiler ve taeronlar iin kalite kontrol standartlarnn ilk kez tantm. Aratrma veya retimin ilk kez d kaynaklardan salanmas. lk kez niversiteler veya dier aratrma organizasyonlar ile aratrma ibirliine girmek.
157
Ksaltmalar
ABK AET Ar-Ge BT BDKM BDTM BT Boo BYT UT DOTE EFAT Avrupa Birlii Komisyonu Avrupa Ekonomik Topluluu Aratrma ve gelitirme Bilim ve Teknoloji Bilgisayar destekli kiisel mlakat Bilgisayar destekli telefon mlakat Bilgi ve iletiim teknolojisi Byklkle orantl olaslklar Birlik Yenilik Taramas okuluslu teebbs Dk ve orta-teknoloji endstrileri Nomenclature statistique des Actiuites economiques de la Communaute Europeenne (Avrupa Birlii indeki Ekonomik Faaliyetlerin Genel Sanayi Snflandrmas) Entelektel mlkiyet haklar Faaliyet birimi tr Kresel Konumlandrma Sistemi Institut National de la Statistique et des Etudes Economiques Red Iberoamericana de Indicadores de Cienca y Tecnologia (bero-Amerikan Bilim ve Teknoloji Gstergeleri A) P K LBYG MMS RFT TS UB UE USES USSS nternet protokol Kontrol edilen itirak Literatr bazl yenilik kt gstergeleri Milli Muhasebe Sistemi Radyo frekans tehis Teknolojik rn ve sre Ulusal istatistiksel bro UNESCO statistik Enstits Uluslararas Standart Eitim Snflandrmas Ekonomik Faaliyetlerin Uluslar aras Standart Snai Snflandrmas
EMH FBT GPS INSEE ABTGA
158
Dizin
Anahtar kelime
ak bilgi kaynaklar arlklandrma yntemleri alar anket formu Ar-Ge balantlar gstergeleri trleri belirsiz durumlar (snr izgileri) Ar-Ge ve Ar-Ge olmayan yenilik faaliyetleri arasnda yenilik trleri arasnda yenilikler ve dier deiiklikler arasnda belirsizlik bilgi kaynaklar bilgi temelli ekonomi (BBE) bilgi ve iletiim teknolojisi (BT) bilgi ynetimi (BY) Birlik Yenilik Taramas (BYT) biyoteknoloji ereve nfus okuluslu teebbsler (UT) dalmlar deer tayin yntemleri d ilikiler dzenlenmi bilgi ciro 251, 254, 383, 396, 397-404, 430, 442, 185-186, 194-197, 347-349 198-204 23, 83-84,101, 319, 349, 487-488, 51, 264-268, Tablo 5.1, 278, 284, 287-289 71 65-66,113,131,168,195, 311, 393, 409, 519-522 68, 259, 302-306, 458 3, 13, 534 67, 113 427-430, 457, 461 62, 119, 235, 238-239, 256, 277, 322-323, 326 48,101, 383 467-469 33, 146, 177, 179, 182-183, 196, 260, 343, 549-551 93,105, 266 461, 462, 479 347-349
Paragraf numaralar
51, 264-267, 271, Tablo 5.1, 278, 284 402, 436, 460-462, 465, 469, 472-474, 523 48, 98, 133, 257, 260, 263, 266-268, Tablo 5.1, 284, 296-299 472, 522, 530, 531-533, 534, 536, 58-59, 103,107, 128, 149, 234, 238, 251, 310, 316-322, 334-335, 345, 347-349, 351-352, 457-459 50-51,131-134, Blm 5, 523-524 278-299 265-277
159
Anahtar kelime
edinim bilgi ve teknoloji edinimi d bilgi edinimi makine, tehizat ve dier sermaye mallar edinimi eitim engelleyici faktrler EFAT etki ciro zerinde maliyetler ve istihdam zerinde retkenlik zerinde faaliyet birimi tr (FBT) firma bykl fiyatlandrma Frascati Klavuzu gelimekte olan lkelerde metodolojik konular lm ncelikleri yeniliin zellikleri yenilik taramalarnn uyarlanmas gzlem birimi gzlem dnemi harcama cari fon kaynana gre sermaye hazrlklar organizasyonel yenilikler iin pazarlama yenilikleri iin rn ve sre yenilikleri iin rn yenilikleri iin pazar hazrlklar hedef nfus hedef yaklam hizmetler ISCED insan kaynaklar istatistiksel birim birincil faaliyet birimi tr (FBT) ikincil
Paragraf numaralar
51, 238, 264, 269, 278, 283, 313, 323-325 41, 238, 269, 313, 316, 323-325, 340, 342, 351, 367 313, 316, 326-330, 340, 342, 351-352, 363, 368 41, 68-69,103, 105, 141, 180, 304, 316, 338-339, 340, 342, 351, 359, 487, 526, 551 45-46, 138,141, 261, 410-413, Tablo 7.2 64, 246-248, Tablo 4.1, 440, 48-49, 52-53, 101, 135-136, 300-301, 382-383, 387-409, Tablo 7.1 397-404 405-408 409 237-239 55, 249, 426, 438-439, 442, 485 33, 88-89,169, 175, 200, 341, 404, 546-548 59, 63,103, Tablo 4.1, 250, 310, 317-322, 331, 333-335, 348-349 Ek A 527-536 507-518 484-500 481-483, 519-526 228-230, 238, 240 24, 357, 362, 395-396, 398, 428, 479 43, 69,125, 308-309, 352-356, 360-373, 377-381, 516 69, 308, 352, 368, 371-372 374-376 69, 352, 364, 368, 373 342-343, 351-352, 368 340-341, 346, 351-352, 368 331-336, 345, 351 41, 310, 337, 351 55, 424-427, 431-435, 460, 473-474 377-381 9, 27, 34-35, 55, 71-72, 108-111, 161, 187,190-192, Tablo 4.1, 333, 335-336, 348, 425, 542, 359 141, 511, 514, 518, 526 227-251, 426-429, 436, 473-474 233-240 237-239 241-245
160
Anahtar kelime
teebbs birimi tesis birimi ibirlii igc maliyetleri iyeri organizasyonu Kontrol edilen itirak (KE) konu yaklam konumlandrma koruma yntemleri kk ve orta byklkteki iletmeler (KOBler) kreselleme maddi olmayanlar maliyetler
Paragraf numaralar
233-240 241-243 47, 51, 206, 258, 263-264, 271-274,278, 284, 287-289, 292, 298-299, 352, 369 33,177,179,181,183,196, 343, Tablo 7.1, 389, 551, 549-551 250 52, 54, 377-381 33, 88-89, 169, 173-174, 191, 225, 341, 404, 546-548 56, 356, 429, 446-456, 457, 459, 464, 55, 114-115,143, 249, 411, 426, 485 62, 118-120 65, 69,101, 327, 368, 371-372 20, 43, 45, 77-78, 80-81, 91, 101,139, 164, 178, 187, 193-196, 352, 369, 384, Tablo 7.1, 405-408, 410, 485, 491
nfus ereve hedef rnek panel patent promosyon raporlama birimi referans yl sakl (zmni) bilgi sat kanallar Schumpeter, Joseph sektrel kapsam sermaye mallar snai snflandrma snflandrma bykle gre endstriyel kurum trne gre sosyal sermaye standartlar stratejiler
55, 424-438, 443, 460-462, 464 427-430, 457, 459, 461 55, 424-427, 431-435, 460, 473-474 55, 427, 431, 432-442, 443, 451, 459-461, 475, 528 395, 409, 443-445 58, 60, Kutu 1.2,103, 255, 265, 269, 324, 332, 347, 351, 416-419, 421 46, 261, 414-421 228-230, 457, 463, 471-472 224, 362, 398 87, 92, 103, 255, 265, 295, 497 89,173,194, 548 76,80 27-28, 106-113, 246-248, Tablo 4.1, 425 41, 51, 278, 316, 321, 326-330, 342, 351, 352, 363, 368, 525 bkz. snflandrma / snai 63, 64, Kutu 1.2, 213, 4. Blm, 301, 374, 440-441 153, 249 64, 246-248, Tablo 4.1, 425, 440 250 260, 296-297 58-64, Kutu 1.2, 93, 142, 266, 336, 481, 528 52, 68, 86, 175,183, 260, 301, 305, 417, 490, 503-506, 508, 510, 512, 516
161
Anahtar kelime
talep tahsis edilebilirlik tanmlar da ynl ie ynl organizasyonel yenilik pazarlama yenilii sre yenilii teknolojik rn veya sre yenilii (TS) rn yenilii yenilik yenilik faaliyetleri yeniliki firma taramalar arlklandrma yntemleri anket formu gnll rnekleme panel verileri raporlama birimi sklk tam saym yant veren yantszlk zorunlu tasarm teknolojik teknolojik rn ve sre (TS) tesis teslimat ticari uygulamalar tzel birim Ulusal yenilik sistemi (UYS) retkenlik rn mr rn tasarm
Paragraf numaralar
12, 45, 77-78, 83, 88, 95, 100, 101,133, 139-140, 175, 301, 384, Tablo 7.1, 388,410-411, 548 81, 414-421 257, 300-301 262-299 177-184 169-176, 346 163-168 5, 34, 154 156-162 7, 18, 31-35,144-148, 205-211 149-151 152-154, 212-216 3-4, 6-7,17, 21, 52-57, 65-70, 8. Blm, Ek A yenilik 436, 460-462, 465, 469, 523 451-456, 530, 531-533 431 432-442, 459-461 395, 409, 443-445 28-230, 457, 463, 471-472 459, 477-479, 534-356 432-434 56, 446-450, 453, 465-466, 479, 530, 532-533 431, 447, 456, 463-474 431 162, 169,172,176, 188, 203, 334, 344-346, 418, 548 5, 9-10, 34-35, 40, 63, 66, 99,106,131, 149, 155, 273, 319, 326, 349 5, 34, 154 241-245 32, 163-164, 166, 187, 193, 195, 202, 336, 351, Tablo 7.1, 389, 543, 545 33, 75, 146, 180, 551 231-234, 237, 239, 429 24, 117 135, 178, 200, 222, 383, 393, 409, 444, 33, 88-89, 169, 174, 225, 341, 546-548 1, 31, 48, 59, Box 1.2, 65, 77, 93,131, 33, 89,103, 162, 165, 169, 172,176, 188, 203, 225, 280, 324, 334, 344-346, 404, 412, 416, 418, 525, 541, 546-548, 83, 401-402
USSS uyarlama
64, 231-233, 242, 246-248, Tablo 4.1, 440 201-202, 541
162
Anahtar kelime
yantszlk yaylma yazlm yenilik admsal amalar balantlar blgesel dk ve orta teknolojili endstrilerde ekonomisi engeller engelleri etkileri etkileri faaliyetleri harcamalar hizmetlerde ibirlikleri kapasiteleri Kk ve orta byklkteki iletmelerde (KOBler) lm erevesi organizasyonel
Paragraf numaralar
431, 447, 456, 463-474 36-39, 90-97,131-134, 205-208 66, 156,163, 319, 327, 330, 336, 350-351, 336, 525, 545 9, 76, 86,106-107, 111, 113,124,151, 254, 484, 499, 502 44, 77, 137, 386-391 bkz. balantlar 106-107 112-113 74-97 bkz. engelleyici faktrler bkz. engelleyici faktrler 47-49, 52, 135-136,140, 257, 300-301, 383, 386-409, Tablo 7.1 Bkz. yenilik / etkileri 40-43,103-104,126,149,151, 214-215, Blm 6, 410-413 bkz. harcamalar 9, 27, 34, 108-111, 161, 167,187, 190-192, 333, 348, 542 bkz. ibirlii 511-515 bkz. kk ve orta byklkteki teebbsler (KOBler) 7, 98-105, 107 7,11,13,17, 33, 85,145, 177-184, 195-197, 225, 306, 316, 342-343, 351, Tablo 7.1, 408, Tablo 7.2, 517-518, 549-551
rnekleri pazarlama
Ek B 14-18, 33,145, 155, 169-176, 188-194, 197, 340-341, 346, 351, Tablo 7.1, 404, Tablo 7.2, 546-548
radikal sonular sre
76, 86, 106-107, 211, 312 Bkz. yenilik / etkiler 15, 17, 31-32, 77, 145-147, 154-155, 163-168, 187, 193-196, 212-213, 217, 225, 315-316, 331-332, 338-339, 351, Tablo 7.1, 403, 405-408, Tablo 7.2, 543-545,
tanmlar trleri TS
5, 7, 18, 31-35, 144-148 31-35, 76, 99, 144-145, 147, 155-197 bkz. teknolojik rn ve sre (TS) yenilii
163
Anahtar kelime
rn
Paragraf numaralar
31-32, 49, 77, 155-162, 187-192, 204, 225-226, 337-339, 345-346, 351, Tablo 7.1, 388, 393, 397-398, 404, 412, Tablo 7.2, 540-542
yenilik derecesi dnya iin yeni firma iin yeni pazar iin yeni yenilik faaliyetleri nicel veriler nitel veriler pazarlama ve organizasyonel yenilikleri tanmlar rn ve sre yenilikleri yenilik gelitiricisi yeniliki firma potansiyel olarak yeniliki firma rn-sre yenilikisi firma yenilik-faili firma teebbs veri toplama skl
36-39, 205-211, 225, 291, 349, 37-38, 205, 208, 210, 226, 417 37-38, 207, 238, 331-332, 398, 539 37-38, 205, 208-210, 226, 398,417,492, 502 360-365 357-359 340-343 40, 103,149, 214-215, 310, 314-318, 347-349 323-339 206, 208, 213, 238, 258, 290-292 18, 25, 47-49, 141, 152-154, 212-216, 227, 503-506, 510 490, 495, 503-506 47, 154, 212-213 215-216, 505 44-49, 114-115, 118-119, 230-240, 244-245, 386-390 477-479, 534
164

Oslo 3 TR

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Oslo 3 TR

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bilimsel ve Teknolojik Faaliyetlerin lm

OECD ve Eurostat ortak yaym

EKONOMK BRL VE KALKINMA RGT AVRUPA BRL STATSTK OFS

EKONOMK BRL VE KALKINMA RGT

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

Prof. Dr. Nket Yeti TBTAK Bakan V.

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

. . . . .57 . . . . .58 . . . . .58 . . . . .59 . . . . .60 . . . . .60

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

. . . . . . . .18 . . . . . . . .27 . . . . . . .146

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

2. Klavuzun kapsamn etkileyen faktrler

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

Firma dzeyinde yenilik

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

4. Anahtar konularda veri salama

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

Yenilii etkileyen faktrler

Yenilik yaratan firma ve yeniliin etkisi

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

5. Baz tarama konular

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER

ISBN 975-403-362-5 - OECD/AVRUPA BRL 2005

OSLO KILAVUZU: YENLK VERLERNN TOPLANMASI VE YORUMLAMASI N LKELER