2009 Kasm www.guven-kutay.

ch

NASIL VN YAPARIM?
GENEL ANLATIM ve RNEKLER
40-0

M. Gven KUTAY

40-0-genelanlatim+ornekler.doc

NSZ
Bu bilgileri neden "Nasl Vin Yaparm" diye adlandrdm. Sayn Do. Dr. Serpil Kurt ve sayn Prof. Dr. Remzi Aslan ile yazdmz ve MMO nn yaynlad "Krenlerde elik Konstruksiyonlar" Cilt I, II nin giriinde "Kren ve Vin" deyimlerinin tannmn ve kelime olarak anlamlarn aklamtk. Burada hesap yapmann yannda konstrksiyon ve retim iinde neriler verdiim iin "kaldrma arac" nn adn "kren" deilde, piyasada ve halk arasnda yaygn olarak kullanlan ve hatta Trk Dil Kurumunca kabul edilen "Vin" diye adlandrdm. Hedefimiz tanmlama mnakaas deil, kaldrma arac yapmak. Polemii bir yana brakalm. Bu bilgiler vin retmek isteyen, akl selimi olan ve teknikten anlayan, her eleman iin hazrlanmtr. mkanlar erevesinde derin ve detayl olarak her konu bandan sonuna kadar ilenmitir. Vin retmek isteyen kiinin muhakkak mhendis veya Dr. Mh. olmasna gerek yoktur. Akl selimi olan ve teknikten anlayan her eleman, bilinli olarak alrsa, gayet rahat vin retebilir. lk olarak "Von Roll AG, Bern" de vin retme ksmnda alrken bana byk efim Dipl. Ing. Meldahl

"Vin hesaplarn hatasz yapacak binlerce kii bulunur. Fakat hatasz alacak vinci retip sevk edecek kii ok zor bulunur."
demiti. Bu szleri hayatm boyunca hi unutmadm. Benimde sizlere nerilerim unlardr: Mteriye vinci bilerek hesapladnz ve rettiinizi gsterin. Bakm talimatlar ve kullanlrken dikkat edilecek hususlar ieren el kitab, gerekirse hesaplar ve kaynaklar, v.s. gibi evraklar hazrlayn ve mteriye verin. Alak gnll olun. "Malmz arza yapabilir ama sizin iiniz aksamaz ve durmaz." deyin ve sznzn eri olduunuzu gsterin. - yi ileyen servis ve bakm ekibi kurun, - Yedek para garantisi verin. Yerli piyasa mallar kullann. Paralar mmkn olduu kadar kendi yaptnz konstrksiyon ile i piyasada ya retin veya rettirin. Dier vin retenlere saygl ve toleransl olun. Rekabet hrsnz retiminizi mkemmelletirmede ve memlekete katkda bulunmakta kullann. Bo ve aptalca rekabete heves gstermeyin.

Bu arada bana ve birok mhendise teori ve pratikte k tutan ve makina mhendislerine, bilhassa vin retiminde, rnek olan sayn Dr. Mh. Dndar ARF' rahmetle anmadan geemiyeceim. Sizlere yardmc olabildimse ne mutlu bana. Aada elektronik posta (e-mail) adresimi siteden alabilirsiniz. Herhangi bir teknik sorunuz veya sorununuz varsa hi ekinmeden yaznz. Aklmn erdii bilgimin yettii kadar yardmc olmaya gayret ederim. Baarlar dileklerimle. M. Gven KUTAY www.guven-kutay.ch

Nasl Vin Yaparm

0.3

NDEKLER
0 Giri ..................................................................................................................................... 0.4 0.1 rnek 1, 100kNx20m Gezer kpr vinci ................................................................... 0.5 0.2 rnek 2; 32kN-2/1 Halatl ceraskal............................................................................ 0.8 0.3 rnek 3, 5kN-2/1 Zincirli ceraskal............................................................................. 0.9 0.4 Kaynaklar ................................................................................................................. 0.10 0.4.1 Literatr ............................................................................................................... 0.10 0.4.2 Standartlar ........................................................................................................... 0.11

www.guven-kutay.ch

0.4

Genel

Giri

Vinler sanayinin dev elleridir. Vin yapmak herhangi bir makina yapmaktan farkl deildir, nk vinte bir makinadr. Makina istenilen fonksiyon yapan paralar grubudur. Konstrktr bir makinann "Mekanik" konstruksiyonunu yaptnda cansz bir ceset yaratm olur. Cansz bir cesedin hibir fonksiyonu olmaz. Bu cesede can vermek gerekir. Makinaya can vermek "enerji" vermektir. Makinaya enerji verildiindede ortaya, mant olmayan gl bir yaratk, bir "Frankenstein" ortaya kar. Frankentaynn mant yoktur. Makinada mantk "kumanda" dr. Demek ki; istenilen fonksiyonu yapan bir vinci yapmak iin u bilgere sahip olmak gerekir. 1. Mekanik konstrksiyonu renmek ve bilmek, 2. Enerjiyi, yani tahrikleri (elektrik motoru ve elektrii) renmek ve bilmek, 3. Kumanday renmek ve bilmek, Bu kitapta bu grubuda anlalr ekilde basit olarak rnekleriyle anlatacaz. Sizlerin yapaca i en azndan burada verilenleri iyi niyet ve sabrla renmektir. Baka literatr ve kaynaklarda aratrrsanz bilgi ve dnce ufkunuzu geniletirsiniz. Hareket sistemleri Bir vin ematik olarak ekil 0.1 de grlmektedir. Vin ile yke alt ynde hareket yaptrlr. Yani bir yk buutlu hareket ettirilir. Bu hareketler yle yaplr: 1. Kaldrma indirme hareketi; 2. Yrme hareketi; 3. Dndrme hareketi; "Kaldrma sistemi" ile, "Araba ve kpr yrtme sistemi" ile, "Dndrme sistemi" ile,

Bunun dnda frenleride detayl ele almak gerekir.

kren ray

kren kprs

araba

yk sa a kald rm a indirm e sola ileri

geri

ekil 0.1, Gezer kpr vinci sistem emas www.guven-kutay.ch

Nasl Vin Yaparm

0.5

Btn bu sistemleri tayan elik konstrksiyon. Bu konuyu MMO tarafndan "Krenlerde elik Konstrksiyonlar" diye yaynlanan (bak Lit 5) birka ciltten renebilirsiniz. Bu kitapta elik konstrksiyonun dnda btn konular ilenecek ve pratikte daha rahat alabilmek iin, her konuya ait rnekler hesaplar ve konstrksiyonlar ile verilecektir. Vincin konstrksiyonunu yapabilmek iin sra ile bu hareket sistemlerini grelim. Bu ie kaldrma sistemi ile balamamz dorudur. Btn sistem vin teklifi ile balar. Bir vin teklifini verebilmek iin vinci gayet iyi tanmak ve bilmek gerekir. Bilinmesi gereken bilgiler aada verilmitir. Pratikte bu bilgiler ya artname veya teklif isteme mektubuyla verilir, veya aratrlr, sorulur ve belirlenir. Konuyu daha iyi kavrayabilmek iin, u rnekleri tekliften balayp son parasna kadar hesaplayp konstrksiyonlarn yapalm. 1. rnek 1; Gezer kpr vinci. 2. rnek 2; Halatl ceraskal 3. rnek 3; Zincirli ceraskal

0.1

rnek 1, 100kNx20m Gezer kpr vinci Gezer kpr vinci 100kNx20m (10t kapasiteli 20 m aklnda) Kaldrma ykseklii H = 8 m, Kaldrma hz vKa = 6 m/dak. Araba yrme hz vA = 16 m/dak, Arabann z arl FA = 2'500 kg, Kpr yrme hz vV = 25 m/dak.

Vincin cinsi:

alaca yer: Talal imalat atlyesi. Kapal saha. alma ekli: Tek vardiya. Ortalama gnde 4 ile 6 saat aras alma. 8-10 ton yk ok ender, yalnz makina montaj ve demontajnda gerekli. Max yk tezgahlarda ilenecek para, 4 ton.

evre durumu: 0 ile 40 C aras s, toz yok gibi, %40 ile %65 rutubet. Normal kapal saha hava artlar, kimyevi gaz ve zararl toz yok.

www.guven-kutay.ch

0.6

hA

b LV b Ray ortasindan ray ortasina

ha

L1 L2

h1

Genel

wA

ekil 0.2, Gezer kpr vinci teklif resmi

LVTe

www.guven-kutay.ch

Nasl Vin Yaparm ekil 0.2 de istenilen ana ller unlardr: H LV X b L1 L2 hA g h h1 ha wA LVTe n *)1 *)2 *)3 m mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm mm Kaldrma ykseklii Vin yry raylar orta mesafesi Vin yry ray Bina tavan mesafesi Vin yry ray ortas yan duvar (mania) mesafesi Kancann vin yry rayna sol mesafesi Kancann vin yry rayna sa mesafesi Araba yry ray Araba en st noktas mesafesi Kanca Vin yry ray ykseklik mesafesi Araba en st noktas Tavan mesafesi Kumanda kutusu yer aras (genelde 1 m) Kiri alt yer mesafesi Araba yry raylar aklk mesafesi Vin bal tekerlek mesafesi Vin yry ray Araba yry ray ykseklik mesafesi *)1 *)1 *)1 *)1 *)2 *)2 *)2 *)2 *)3 *)4 *)4 *)4 *)4 *)4

0.7

Bu ller muhakkak mteri tarafndan bildirilecektir. Mmknse bu ller firmamzn bir eleman tarafndan llp kontrol edilmelidir. Bu ller firmamzn konstrksiyonuna gre konstrktr tarafndan belirlenecek llerdir. Bu l ok nemlidir. Bilhassa bakm platformu ve tavan aras mesafesi. Bu mesafe en az 1,80 m, daha iyisi 2 m olmaldr. Bylece feci kaza nlemi alnm olur. Servis elemannn kafasn arparak vinten dp lmesi gibi. Bu ller mteri ile konuularak konstrksiyonu zorlatrmayacak b-yklkte verilmelidir..

*)4

Btn bunlarn yan sra: a) Btn ller msteriye evrak zerinde tastik ettirilmelidir. b) Gerei olmayan hibir l mteriye bildirilmemelidir. Fakat baz durumlarda mterinin dikkati llere ekilmelidir. Dikkat: Mteriye hatalar iin daha sonra bir sr mazeret gstereceimize, onu nceden memnun etmek firmamzn gelecei iin ok nemlidir.

www.guven-kutay.ch

0.8 0.2

Genel

rnek 2; 32kN-2/1 Halatl ceraskal 32 kN ( 3 ton) kaldrma kapasiteli, Kaldrma ykseklii H = 7,5 m, kaldrma hz vKa = 8,2 m/dak. Yry hz vY = 16 m/dak Tek vardiya. Ortalama gnde 3 ile 5 saat aras alma. 32 kN yk ok ender, genelde 10 ile 20 kN aras yk. kiye bir donam. Seri imalat iin prototip. Tahrik grubu 2m.

Vincin cinsi:

alaca yer: Talal imalat atlyesi. Kapal saha. alma ekli:

evre durumu: 0 ile 40 C aras s, toz yok gibi, %40 ile %65 rutubet. Normal kapal saha evre artlar, yani zararl kimyevi gaz gibi etkili ortam yok.
E S T

R B A C U

L H

ekil 0.3, Halatl ceraskal 2/1-donam Ceraskal boyu Ceraskal mitte-Fren taraf Ceraskal mitte-Motor taraf Araba tekerlek mesafesi Kaldrma ykseklii A B C E H Kanca az-Monoray alt Kanca boyuna kayma mesafesi Kanca kaykl Monoray ortas-Elektrik kutusu Monoray ortas-Motor arkas U L R S T

www.guven-kutay.ch

Nasl Vin Yaparm 0.3 rnek 3, 5kN-2/1 Zincirli ceraskal 5 kN ( 500 kg) kaldrma kapasiteli, Kaldrma ykseklii H = 5 m, kaldrma hz vKa = 4,6 m/dak 5 m/dak.

0.9

Vincin cinsi:

alaca yer: Talal imalat atlyesi. Kapal saha. alma ekli: Tek vardiya. Ortalama gnde 2 ile 4 saat aras alma. 5 kN yk ok ender, genelde 0,2 ile 3 kN aras yk

evre durumu: 0 ile 40 C aras s, toz yok gibi, %40 ile %65 rutubet. Normal kapal saha evre artlar, yani zararl kimyevi gaz gibi etkili ortam yok.

"www.hebezone.de" den

"www.hebezone.de" den

ekil 0.4, Zincirli ceraskal Memleketimizde bir ok zincirli ceraskal retilmektedir. Hepside en az yabanc ceraskallar kadar iyidir. Burada yabanc ceraskal resimlerini koymamn nedeni; haksz yere bir iki yerli firmann reklamn yapmamak iindir. www.guven-kutay.ch

0.10 0.4 Kaynaklar Tanm 0.4.1 Literatr No. Yazar Lit 1 DUBBEL

Genel

Taschenbuch fr den Maschinenbau Bemessungsgrundlagen, B, Antriebe 17. Auflage 1990, Springer.Verlag Die Hebezeuge Bemessungsgrundlagen, B, Antriebe 8. Auflage 1973, Friedr. Vieweg+Sohn, Braunschweig Federation Europeenne de la Manutention Sektion I, Krane und schwere Hebezeuge 3. Ausgabe Heft 1 bis Heft 8, 1987.10.01 Die Grundlagen der Ingenieurwissenschaften 29. Auflage 1991, Springer.Verlag Krenlerde elik Konstrksiyonlar Cilt I, Cilt II, (Cilt III) TMMOB, Makina Mhendisleri Odas, 2008 Cvatalar, Detayl rnek ve Tabelalarla. Birsen Yaynevi, stanbul Dili arklar ve Redktrleri, Detayl rnek ve Tablolarla. Birsen Yaynevi, stanbul FMEA ile Konstrksiyon Sistematii , stanbul Makinacnn Rehberi, Hesap rnekleriyle Forml ve Tabelalar Birsen Yaynevi, stanbul Mukavemet Deerleri, Makina Mhendisleri Odas MMO/2004/353, Ankara Frdrtechnik 1, Hebezeuge Krane: Bauteile und Anlagen 4. Auflage 1984, Vogel-Buchverlag

Lit 2

ERNST, H.

Lit 3

FEM

Lit 4 Lit 5

HTTE KURT, S. ASLAN, R. KUTAY, M.G. KUTAY, M.G. KUTAY, M.G. KUTAY, M.G. KUTAY, M.G.

Lit 6 Lit 7 Lit 8 Lit 9

Lit 10

KUTAY, M.G.

Lit 11

ZEBISCH, H-J.

www.guven-kutay.ch

Nasl Vin Yaparm 0.4.2 No. Stan 1 Stan 2 Stan 3 Stan 4 Stan 5 Stan 6 Stan 7 Stan 8 Standartlar DIN No. DIN 3051 B 1 Mrz 1972 DIN 3051 B 2 April 1972 DIN 3051 B 3 Mrz 1972 DIN 3051 B 4 Mrz 1972 DIN 15020 B1 Februar 1974 DIN 15061 T1 August 1977 DIN 15061 T2 August 1977 DIN 15400 November 1978 DIN 15401 B1 Juli 1970 DIN 15401 B2 Juli 1970 DIN 15402 B1 Juli 1970 DIN 15402 B2 Juli 1970 DIN 15403 Dezember 1969 Tanm Drahtseile aus Stahldrhten Grundlagen bersicht Drahtseile aus Stahldrhten Grundlagen Seilarten Begriffe Drahtseile aus Stahldrhten Grundlagen Berechnung Faktoren Drahtseile aus Stahldrhten Grundlagen Technische Lieferbedingungen

0.11

Hebezeuge Grundstze fr Seiltriebe, Berechnung und Ausfhrung Hebezeuge Rillenprofil fr Seilrollen Hebezeuge Rillenprofil fr Seiltrommeln Lasthaken fr Hebezeuge Mechanische Eigenschaften, Tragfhigkeiten, vorhandene Spannungen und Werkstoffe Lasthaken fr Hebezeuge Einfachhaken, Rohlinge Lasthaken fr Hebezeuge Einfachhaken, Fertigteile mit zylindrischem Schaft und Gewindeschaft Lasthaken fr Hebezeuge Doppelhaken, Rohlinge Lasthaken fr Hebezeuge Doppelhaken, Fertigteile mit zylindrischem Schaft und Gewindeschaft Lasthaken fr Hebezeuge Rundgewinde www.guven-kutay.ch

Stan 9 Stan 10

Stan 11 Stan 12

Stan 13

0.12 No. Stan 14 Stan 15 DIN No. DIN 15405 T1 Mrz 1979 DIN 15412 September 1970 DIN 15413 September 1970 DIN 15431 Juni 1967 DIN 15434 Mrz 1963 Tanm

Genel

Lasthaken fr Hebezeuge berwachung im Gebrauch von geschmiedeten Lasthaken Unterflaschen Traversen, fr Krane Unterflaschen Lasthakenmuttern, fr Krane Krane Bremsscheiben fr Doppelbakkenbremsen Hauptmasse Krane; Berechnung von Doppelbackenbremsen; Zuordnung der Bremsenzu blichenDrehstromAsynchronmotoren mit Scleifringluferfr Aussetzbetrieb Krane Doppelbakkenbremsen Anschlussmasse Krane Doppelbakkenbremsen Bremsbacken

Stan 16

Stan 17

Stan 18

Stan 19

DIN 15435 B1 Mrz 1961 DIN 15435 B2 Mrz 1961

Stan 20

www.guven-kutay.ch