I.APGDjrlAIiI PII.

IIIANiTNTAYA NfiAI,AYSIA
-

ITTVIIJM

REPORT GENENAL OFTHE ELECNAN MALAYSIA

Disediakanoleh:

SuruhanjayaPilihanrayaMalaysia
Prepared by: Election Commissio Mala$ia

LAPORAI\ PILIIIANRAYA UMUM MALAYSIA 1 995

Disediakan oleh Suruha4ieya Pilihanr:aye Malaysia

KANDUNGAN
Muka Surat

tla

bdshuluan Pilihanraya Umum di Malaysia Sepintas Lalu

rla n
huharjaya ITB III Pilihanraya

E dnegotaan Dewan Rakyat datr Dewan-dewanUndangan Negeri

llB
IlGsr

w
Pemilih

Ela v
; Pfrh. anraya Umum Kali Kesembilan Tahun 1995 -. PembubaranDewan Rakyat dan Dewan-dewa[ Uddangan Negeri Tarikh-tarikhPilihanraya
11 L2

ft!'siapan Bagi Menghadapi Pilihanraya UDum Daftar Pemilih aempat-tempatMengundi Pengurus dan Penolong-Penolong Peilantikan Pegawai-Pegawai Pegawai Pengurus PerlantikanKakitanganPilihanraya Anggaran Perblanjaan JawatankuasaPenyelarasanPedngkat PersekutuandaD Negeri t4 t4

12

JADUAL-JADUAL
Jadual Jadual 1 Jadual 2 Tduk Muka Surat 1 7

Taiun-trahun Pilihanraya Umum Dewan Rakyat dan Dewan Undangan Negeri PerbanditrganJumlah Bahagian Pilihanraya Dewan Rakvat dan Dewan-dewanUndangan Neged SemasaPilihanraya Umum Tahun 1990 dan 1995 Jumlah Pemitih Berdaftar Mengikut Neged bagi Pilihanraya Umum Tahun 1995 Pe*ambahan Pemilih-pemilih Berdaftar Dad Tshun 1990 hingga 1994 Tarikh PersidanganPertama Dewan-de{an Undangan Negeri SelepasPilihanraYa Umum 1990 , Bilangan Kakitangan Yaflg Dilantik Ketika Pilihanraya Umum Tahun 1995 Tarikh-tarikh MengenaiMesyuarat Jawatankuasa PenyelarasanPilihanraya Peingkat Persekutuan alan Negeri Jadual Taklimat kpada Pegawai Pengurus dan Penoloig Pegawai Pengurus Ta kh-tadkh Taklimat PngurusanUndi Pos Tarikh-tadkh Taklimat Untuk Jurulatih-jurulatih Politik Bilangan Calon-calonYang Sah Dinamakan Untuk Bertanding Undaflgan Negri Yang Bilangan Calon-calonDewan_dewaB Sah Dinamakan Untuk BertandiEg Calon Yang Menang Tanpa Bertanding Bagi Dewan Rahyat Calon Yang Menang Tanpa Be anding Bagr Dewan-dewan Undangan Neged Bilangan Tbmpat Mengundi Pengiraan Undi Dijalankan SecaraBerkelomPok Parti

Jadual 3 Jadual 4 Jadual 5 Jadual 6 Jadual ?

I 10 11 14 15

Jadual 8 Jadual I Jadual 10 Jadual 11 Jadual 12 Jadual 13 Jadual 14 Jadual 1.5

16 17 19 20 20 2l 21 24

I,AMPIRAN-LAMPIRAN
Muka Surat Kategori Kakitangan Pilihanraya Yang DilantiL Mengikut Negeri-nege Kertas-kertas PenamaanCalon Yang Ditolak den Sebab-sebab Penolakannya Bilangan Pemilih Yang Layak Mengundi Secarapos Mengikut Kategod 7L 72

D E

Jumlah Undi Yang Diperolehi Oleh Calon-calonbagi Dewan Rakyat Jumlah Undi Yang Diperolehi Oleh Calon-calonbasi Dewan-dev,ran Undangan Neged Bilangan Kerusi Yang Dimenangi oleh Calon-calonparti-parti politik dan CalonBebas Bilangan Undi Yang Diperolehi oleh Calon-calonparti-oarti politik dan Calon Bebas, BilatrgaDUndi Sah, Bjtangan Undi iang Ditolak dan Peratusan Undi Jumlah Undi Yang Diperolehi oleh Tiap-tiap parti politik dan Calon Bebas Mengikut Tiap-tiap Bahagian Pilihanraya Dewan Rakyat Jumlah Undi Yang Diperolehi oleh Tiap-tiap palti politik dan Calon Bebas Mengikut Tiap-tiap Bahagian Pilihanraya Dewan-dewan Undangan Negeri Calon-calonPa*i-pa*i Politik dan CaloDBebasyang Telah Hilang Wang Pertaruhan Senarai Petisyen Pilihauaya Yang Tblah Difailkan

76 106

157

159 t75

196

197

vii

Bee I PENDAHULUAN
PILIEANRAYA UMUM DI MALAYSIA SEPINTAS LALU

1.1 Pilihanraya Umum Dewan Rakyat dan Dewan-dewan Undanean Negeri bagi negeri-negeri di Semenanjung yang telah diadakan pada tahun 1995 adalah kali yang kesembilan semenjak negara mencapai kemerdekaan dan kali yang kelapan sejak Malaysia ditubuhkan. Bagi Wilayah Perskutuan Kuala Lumpur dan Wilayah Persekutuan Labuan, pilihanraya yang dijalankan hanya merupakan pilihanraya Umum Dewan Rakyat sahaja. Pilihanraya Umum tahun 1995 bagi Wilayah persekutuan Kuala Lumpur adalah kali yang keenam semenjak ianya ditubuhkan dan kali yarg ktiga bagi Wilayah Persekutuan Labuan sejak penubuhannya. Bagi Negeri Sabah dan Negeri Sarawak pula, ini adalah kali yang ketujuh Pilihanraya Umum diadakan bagi memilih wakil-wakil ke Dewan Rakyat sejak kedua-dua negeri ini menjadi sebahagian da pada Malaysia. Watau bagaimanapun Pilihanraya Umum bagi keduadua Dewan Undangan Negeri itu diadakan secara berasingan dengan pilihanraya Umum Dewan Rakyat. 1.2 Maklumat mengenai tahun-tahun Pilihanraya Umum yang tlah diadakan di Malaysia adalah sepedi di Jadual 1.

PILIIIANR.AYA UMUM Deq/an Rakyat

SmeraDjuDg 1959 L964 1969 4974 1978 t9 a 2 1946 1990 1996 1969 1974 L97a 1942 r9a6 1990 1995 1969 19'74 1974 L9a2 1946 1990 1995

Dewan-dewan
semDlnjuns 1959 1964 1969 1-9'74 197a \9 4 2 1946 1990 1995

UDdangaD Negeri
L96'7 1971 !976 1941 1945 1986 1990 4994 1969 1,9'14 19'79 1943 1987 1991

JADUAL 1

Tahun-tahun Pilihanraya Umum Deq/an Rakyat darl Dewan Undangan Negeri

BAB II
2. SURUHANJAYA PILIHANRAYA 2.1 Di Malaysia, sebagaimanayang telah diperuntukkan oleh perlembagaan Persekutuan,tanggungiawabbagi menjalankanPilihanraya Umum Dewan Rakyat dan Pilihanraya Umum DerpanUndangan Negeri adalah terletak di bawai bidang kuasa SuruhanjayaPilihanraya Malaysia. Di sampingitu Suruhanjayapiliranraya Malaysiajuga diberi kuairauntuk menjalankanpilihanraya bagi DewanNegaradan Kerqiaan-kerajaanTempatan sekiranya dikehendaki oleh undang-undang. Untuk makluman, Suru]ranjaya Pilihanraya Malaysia setakat ini belum pernah menjalankan pemilihan anggotaDewanNegara.Walau bagaimanapun Suruhanjayapilihanraya Malaysia pernah menjalankan pilihanraya bagi memilih ahli-ahli bagi Kerajaan Tbmpatantetapi ianya telah diberhentikan pada tahun 1962.Suruhanjaya pilinanraya Malaysiaadalahsatu badanyangbebasdan dalam menjalankantanggungjawabnya dikehendaki mematuhi peruntukan beberapa undang-undangpersekutuan dan PerlembagaanNege . Pdnsip am yang membolehkanSuruhanjaya pilihanraya Malaysia menjalankan tugas-tugaBadalah termaktub di dalam perkara-perkara 113 hingga 120 Perlembagaan Persekutuan. 2.2 Fungsi dan peranan utama SuruhanjayaPilihanraya Malaysia adalah seperti berikut: (i) Menjalankanurusan persempadanan semulabahagian"bshagian pilihanraya. (ii) Menyediakan daftar pemilih darl menjalankan urusan pendaftaran pemilih dan penyemakandaftar pemilih pada tiap-tiap tahun. (iii) MengendalikanPilihanraya Umum dan pilihanraya kecil. 2.3 Surulanjaya Pilihanraya Malaysia adalah trdiri dari seorangpengerusi, seorang Tirnbalan Pengerusi dan tiga orangAhli. Ahli-ahli Swuhanjaya pilihanraya Malaysii adalahdilantik olehSeri PadukaBagindaYangdi-Per.tuan Agongselepas berunding denganMqilis Raja-qia setelah mengambilkira ped mustahaknya ditubuhkan sebuah SuruhaqjayaPiliharraya yang mendapatkepercayaanawam. Semasapilihanraya Umum tahun 1995,keanggotaan SuruhanjayaPilihanraya Malaysia adalah seperti bedkut: YBhg. Datuk Harun Din Timbalan Pengerusi YBhg. Datuk Haji Omar bin Mohd. Hashim Atli YBhs. Datuk Haji Abang Roseli bin Abang Haji PaIeng YBhg. Dato' Saw Chee Leng YBhg. Datuk T. Puvanarajah
Setiausaha

YBhs. Datuk Haji Abdul Rashid bin Haji Abdul Rahman

2.4 Untuk melicinLanperjalananurusandan aktiviti-aktiviti yangbetkaitan inl 'lengan Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia, satu Urusetia telah diwujudkan Urusetia meoialan adalah tugasnva dan pentadbir untuk Suruhanjava beriindat sebagai semuadasar,fungBidan keputusanvangdibuat oleh Suuhanjava dan melaksanakan illih.o.uy. Malaysia. Urusetia Suiuhanjaya Pilihanraya Malaysia diktuai oleh ini Urusetia yang merupakanKetua Pentadbiruntuk organisasi Setiausana seorang peringkat peja bat juga 13 buah mempunyai Suruha-njayaPilihanraya Malaysia . PegawtiNegeri Pilihanra)a Pegawai seorang negeridan setiapsatunyadiketuaioleh perkhidmatan kak'itangan dari terdiri adalah peiawai dan kalitangan Suruhanjava Suruhanjaya Pilihanrava adalah sePerti di Rajah I' ariam. Carta organis=asi

SURUHANJAYA PILIHANRAYA PENGERUSI

SISTEM APLIKASI

PENTADBIRAN/ PERKHIDMATAN STOR/KEWANGAN

PEGAWAI PILIHANRAYA NEGERI (13)
RAJAX I

Certa Organisasi Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia

Ben III
3. TEANGGOTAAN
UNDANGAI\ DE\trAN R.AKYAT DAN DE\YAN.DEWAN NEGERI

3.1 Bilangan kerusi Dewan Rakyat adalah ditetapkan oleh Perkara 46 Perlmbagaan Persekutuan manakala bilangan ketusi Dewan'dewan Undangan Negeri pula ditetapkan oleh perurtukan yang berkaitan di dalam Perlembagaan Negeri-nege

3.2 Sejak mencapai kemeralekaan pada tahun 1957, kerusi Dewan Rakyat dan Dewan-dewan Undangan Negeri telah bertambah berikutan dengan urusan persempadanan smula bahagian-bahagian pilihanraya. Pada tahun 1958, apabila urusan persempadanan yang pertama dijalankan, kerusi Dewan Rakyat adalah berjumlah 104 manakala kerusi Dwan Undangan Negeri pula be{umlah 282. Jumlah kerusi Dewan Rakyat dan Dewan Undangan Negeri ini bertambah apabila Sabah dan Sarawak menye ai Malaysia dan urusan persempadanan untuk keduadua neged itu dilakukan iaitu pada tahun 1966 untuk negeri Sabah dan pada tahun 1968 untuk negeri Sarawak. Bedkutan dengan ini, jumlah kerusi Dewan Rakyat telah bedambah menjadi 144 dan Dewan-dewan Undangan Negeri menjadi 362. Urusan-urusan persempadanan semula bahagian-bahagian pilihanraya seterusnya telah dijalankan pada tahun 1974 bagi Semenanjung Malaysia dan Negeri Sabah dan tahun 197? bagi Neged Sarawak. Seterusnya urusan pe$empadanan semula bahagian-bahacian pilihanraya telah dijalankan pada tahun 1984 bagi Semenanjung Malaysia dan Negeri Sabah dan tahun 1987 bagi Negeri Sarawak. Urusan persempadanan semula yang terakhir ialah dalam tahun 1994 bagi Semenanjung Malaysia dan Negeri Sabah. Peningkatan jumlah kerusi Dewan Rakyat dan Dewan Undangan Negeri sejak urusan persempadanan semula bahagian-bahagian pilihanraya adalah seperti di Rsjah II dan IlI. 3.3 Bagi Pilihanraya Umum tahun 1995, bahagian-bahagian pilihanraya yang diwujudkan hasil dari urusan prsempadandnsemula bahagian-bahagian pilihanraya bagi Semenanjung dan Sabah yang dijalankan pada tahun 1994 dan berkuatkuasa mulai 30 Jun 1994 telah digunakan. Jadual 2 menunjukkan perbandingan jumlah bahagian-bahagian pilihanraya Dewan Rakyat dan Dewan-dewan Undangan Negeri yang digunakan dalam Pilihanraya Umum tahun 1990 dan 1995.

180

440

120

100

1954

196a

197'/ .fAIIf'N RAJAH II

19a?

1994

;tumlah Kerusi Dewan Rakyst sejak tahun 1968

JLIMI-AE 600 450 400 360 I<ERIJSI

25(l 200

100

1954

196A

L97'7 .fAITI'N RAJAH III

r94',7

1994

atumlah Kerusi Dewan.dewan Undsngan Negeri sejak tahun 1958

Negeri

Dewan Bakyat

Dewan-dewan Undangan Negeri (1990) 14 28 (1995) 15 36 4A 32

(1990)
Perlis Kedah KelantaD rengganu Pulau Pinang Perak Pahang Selangor W.P K.L. Neged Sembilan Melaka Johor ' WP Labuan
Jumlah bagi Negeri-neged Semenanjung Malaysia Sabah Sara\Fak 8 II 23

(1995) 3

2
I4

t4 8 11 23
ll

39 32 33 46

52 38

10 t4 7 7 5 18 1 133

17 10 7 5 20 1 L45

42

48

2a
20 36 25 40

351

394

20 27 180

20

48 56

*48 +56
498

Jumlah bagi seluruh Malaysia

L92

455

* Bahagian Pilihanraya Dewan-Dewan Undangan Negeri Sabah dan Sarawal tidak dipertandingkan dalam Pilihanraya Umum tahun 1995.

JADUAL 2

Perbandingan Jumlah Bahagisn Pilihanraya I)ewan Rakyat dan Dewsn-deqran Undangan Negeri Semasa Pilihanraya Umum Tahun 1990 dan 199d

B,q.n IV 4. DAFTAR PEMILH 4.1 Daftar Pemilih merupakan sumber yang penting datam pengurusan pilihanraya. Ianya mengandungi senarai nama orang-orang yang layak untuk mengundi alalam pilihanraya. 4.2 Bagi memastikan semua warganegara Malaysia yang layak dapat peluang mengundi semasa Pilihanraya Umum tahun 1995, Suruhanjay4 pilihanraya tetah menjalankan Urusan Pendaftaran Pemilih Dan Penyemakan Daftar pemilih tahun 1994 mulai 11 Julai 1994 hingga 31 Julai 1994. Tempoh masa pendaftaran pemilih tahun 1994 yangdiadakan selama 21hari sahaja itu dilaksanakan kerana Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia berpendapat berdasarkan pengalaman yang lalu tempoh masa pendaftaran yang singkat dan publisiti yang berkesan akan menghasilkan jumlah pemilih baru yang besar bilangannya. Pandangan ini mnjadi kenyataan apabita sejumlah 707,,142orang yang telah memohon untuk didaftarkan sebagai pemilih baru dan yang memohon untuk bertukar alamat. Apabila daltar pemilih tahun 1994 disahkan pada 9 Februari 1995 bagi seluruh Malaysia, bilangan pemilih yang terdapat dalam daftar pemilih ialah 9,012,173. Jadual S menunjukkan bilangan pemilih brdaftar mengikut negeri. Negeri Perlis Kedah Kelantan Pulau Pinang Perak Pahans Selangor WP Kuala Lumpur Negeri Sembilan Melaka Johor Sabah WP Labuan Sarawak Jurnlah

Jumlah Pemilih 104,195 724,7 58 608,401 367,676 634,630 1,115,628 494,221 1,099,358 591,806 381,888 292,855 1,108,335 646,719 20,243 817,460 I,O12,173
JADIAL 3

Jumlah Pernilih BerdafrLar Mengikut Negeri bagi Pilihanraya Umum 1995

4.3 Jumlah-pemilih yang laJak mengundi ketika pilihanraya Umum tahun t99b . telah bertambah seramai 1,053,533atau kira_kira 11.697o dibanding dengan pemilih yang layak mengundi ketika pilihanraya Umum tahun 1990. pe;an;inca; peftambahan pemilih mengikut tahun selepaspilihanraya Umum tahun 1990 ajahh seperti Jadual 4.

Tahun 1990 1991 1992 1993 1994

Jumlsh Pemilih 7,958,640 8,058,047 8,203,507 8,652,252 9,012,173

Pertsmbahsn

99,407 145,460 448,745 359,921 1,063,533

!,ADUA],4

Pertambahan Pemilih-pernilih Berdaftar Dari Tahun 1990 hingga 1994

10

BAB V

PILIHANRAYA UMUM KALI KESEMBILAN TAHUN 1995

5. PEMBUBARAN DEWAN RAKYAT UNDANGAN NEGERI DAN DEWAN.DEWAN

5.1 Perlembagaan Prsekutuan memperuntukkan bahawa apabila Dewan Rakyat dibubarkan, Pilihanraya Umum hendaklah diadakan dalam tempoh 60 had daripada tarikh pembubarannya. Peruntukan yang srupa terkandun'g juga di dalam PerlembagaanNeged-neged bagi tujuan Pilihanraya Umum Dewan-dewan Undangan Neged. 5.2 Perlembagaan Persekutuan dan Perlembagaan Negeri-neged juga menetapkan bahawa Dewan Rakyat dan Dewan-dewan Undangan Negri, kecuali dibubarkan lebih awal, adalah terbubar dengan sendirinya setelah tamat tempoh lima tahun dadpada tarikh persidangan pertama Dewan yang berkenaan selepas satu-satu Pilihanraya Umum- Dalam hal ini Dewan Rakyat telah mengadakan pe?sidangan yang pertama pada 4 Disember 1990 iaitu selepas Pilihanraya Umum yang telah diadakan pada 20 dan 21 Oktobr 1990 sementara Dewan-dewan Undangan Negeri (kecuali Sabah dan Sarawak) telah mengadakan persidangan yang peftama pada tadkh-tadkh yang berasingan di antara bulan Oktober 1990 hingga Disember 1990 sebaEaimana di dalam Jadual 5.

Negeri 1. Perlis 2. Kedah 3. Kelantan

z( T 6 r6 n d d a ..

Tarikh Persidangan Pertama 31 Oktober 1990 27 November 1990 18 November 1990 8 Disember1990 3 Disember1990 14 November 1990 19 November 1990 19 November 1990 16 November 1990 3 Disember 1990 6 Disember 1990
JADUAL 5

5. Pulau Pinang 6. Peralr 7. Pahang 8. Selangor 9. Negeri Sembilan 10. Mlaka 11. Johor

Tarikh Pemidangan Pertama Dewan-dewan Undangan Negeri Selepas Pilihanraya Umulr 1990 Ini bermakna bahawa Dewan Rakyat, kecuali dibubarkan lebih awal, akan cbubar dengan sendirinya pada 4 Disember 1995 manakala Dewan-dewan Undangan IgEgeri yang berkenaan akan terbubar dengan sendirinya di antara bulan Oktober Ji:lYt Drnssa DrsemDer 1995.

11

&ecuali T)ewan 5.3 Dewan Rakyat alan semua Dewan-dewanUndangan Negeri' pada Apdl 6 serentak Uoatonutt Nue""i Sabah dan Sarawak' telah dibubarkan sepatutnva' )ang 1995iaitu lebih awal daripadatarik} pembubaran berkenaan UndanganNegeri yan-g 5.4 MskiPunDewanRakvat alanDewan-dewan Suruhanjava namun i"i-n Jitri.'r,."t lebih awal daripada vang dijadualkan lnr' Durunanlaya Pilihanraya Malaysia telah bersedia untuk menghadapi tugas membuatsegala untuk Pilihanraya Malaysiatelah mengambiltindakan sewajarnya berlaku Pilihanrava Umum vang akan p"r"i-p.i t.gr nielnghadapi 5.5 TARIKH.TARIKII PLIIIANRAYA

UndanganNegeridibubarkan' 5.5.1 SebaiksahajaDewanRakyatalanDewan-dewan Pilihanraya telah mengadakansatu Dest'uarat khas,pada I April i"t"ft.":ty. tarikh-tadki pilihanrava SuruhanjavaPiliha ava telah iisi^";;J p""*;"an calonbagi semuaBahasianPilihanrava DwanRakvat dan -"""i"pla; ;;"t;"k;; sementarapngundian a"*tJu"at"gan Negeriiiadakan pada 15Apdl 1995 ii*." Lumpurdanwilavah Kuala WilavahPersekutuan iu.i ll"n."i-noe""idi Semenanjung. Sahghdan Neseri-negeri 2t April l9e5 Basi diadakanp-ada ;;;;k;1;;;;b""' 25 April pada 24 dan iaitu S^r.lr.f, p""s""af"n telah ditetapkan selama 2 hari Pilihanrava suruhanjava ini telah iliumumkan oleh Pengelusi iisi. fu.li.lt-;'iki' dan media cetak pada 8 Ap l 1995' elektronik media menerusi Wit Pilihanrava 5.5.2 Be kutan denganpenetapantadkh-tadkh pilihanraya itu' pada 10 April yang berkenaan i"lut, a*aoutttn l"lada semuaPegawaiPengurus melalui diwartakan telah mengenaitarikh-tar1kh pilihanrava itu i;s5 J'" "oti" PU. (B) 153 Pada 10 APril 1995.

PERSIAPAN BAGI MENGIIADAPI 5.6 DAF'TAB,PEMILIH

PIIIIANRAYA

UMUM

yang telah dinyatakan,Daftat Pemilih merupakansumberyang 5.6.1 Sebagaimana p.durrisan pilihanrava oleb itu tindakan awal vans prlu diambil ;;;Ji;;;* iilihuo".yu ialah menve'liakan Daftar Pemilih semasa iaitu i"t"itt":.i', Pemilih "f"rr ii.ii* p"-itlill v""g telah disahkanpada 9 Februarr 1995 -MengikutDafhar mensundi lavak pemilih berdaftar vang ai"uf't.i itu, terdapat 9,612,173 Umum PilihanraYa """Jt"iur' di dalam

40 salinan Daftar Pmilih 5.6.2 Uniuk tujuan Pilihanraya Umum kali ini, sebanvak pertengahan ieiah dicetak. iencetahan tersebut telah dapat disiapkan menjelang btrlanMaclgg5.semuaDaftarPemilihtelahdihantalkePejabat.pejabatPilihanlaya Negeri unluk kegunaan pilihanrava alanuntuk dijual kepada orang awam'

t2

5.7

TEMPAT.TEMPAT

MENCUNDI

5.7.1 Langkah-langkah untuk mengenalpasti dan menetapkan kesesuaian tempattempat mengundi telah mula diambil pada tahun 1993 lagi. Senarai tempat-tempaf mengundi yang telah disemak semula kemudiannya telah diwartakan melalui PU. (B) 42 bedarikh I Feb?uari 1995. Mskipun begitu, menjelangtadkh pengundian pada 24 dan 25 Ap l 1995, beberapa tmpat mengundi terpaksa dipinda semula bagi keselesaan orang ramai. Sebanyak ?,059 kedudukan tempat mengundi yang mengandungi 15,957 tempat mengundi telah ditetapkan bagi tujuan Pilihanraya Umum tahun 1995. Kebanyakan bangunan yang telah dijadikan tempat mergundi adalah terdi da pada bangunan-bangunan sekolah, dewan-dewan orang ramar dan balairaya-balairaya. Di Sabah dan Sarawak, beberapabangsal sementaraterpaksa juga dididkan dalam beberapa daerah mengundi memandangkan tidak adabangunan yang sesuai untuk dijadikan tempat menglndi di kawasan-kawasan tertentu.

5.8

PERI,ANTIKAN PEGATVAI.PEGAWAI PENGURUS DAN PENOLONG,PENOLONG PEGAWAI PENGURUS

5.8.1 Pada pedengahan tahun 1994, Pegawaipegawai Pilihanraya Nege telah diminta supaya mengambil tindakan untuk menyediakan senarai pegawaipegawai yang sesuai untuk dilantik menjadi Pegawai Pengurus dan Penolong Pegawai Pengurus. Setelah heaeliti senarai yang telah dikemukakan itu, Suruhanjaya Pilihanraya bercetuju melantik seramai 192 orang Pegawai Pengurus dan 749 orang Penolong Pegawai Pengurus untuk menjalankan Pilihanraya Umum 1995. Perlantihan mereka telah diwa*akan melalui PU. (B) 170 bertarikh 13 April 1995. Sebahagian besar dari mereka yang dilantik itu adalah terdiri daripada Pegawai-pegawai Daerah, Penolong-penolong Pegawai Daerah, pegawai'pegawai Jabatan Pendidikan, Juruterajurutera Daerah dan lain-lain yang pada amnya mempunyai pengalaman dalam pengurusan pilihanraya di masa-masa yang lalu. 5.8.2 Perkhidmatan yang tenrrsmener'us oleh mereka yang clilantik sebagai Pegawa! pegawai Pengurus dan Penolong-penolong Pegawai Pengurus sepanjang tempoh Pilihanraya Umum adalah pentingbagi menjamin kelicinan penjalanan pilihanraya tercebut. Oleh itu Suruhanj aya Pilihanraya telah meminta bantuan dad YBhg. Tan Sri Ketua Setiausaha Negara supaya semua pegawai yang terlibat dalam pilihanraya terutama Pegawai Pengurus dan Penolong Pegawai Pengurus tidak akan ditukarkan daripada jawatan masing-masing sehingga tamat Pilihanraya Umum ini, kecuali atas sebab-sebab kenaikan pangkat atau tindakan tatatertib.

13

6.9 PERI.ANTIKAN

KAXITANGAN

PILIIIANRAYA

5.9.1 Untuk Pilihanraya Umum tahun 1995, seramai 100,025orang kakitangan pilihanraya telah dilantik ultuk membantumenjalankanpilihanraya. Merekaydr8 dilantik adalah seperti di dalam Jadual 6 berikut:
(a) (b) Pegawai Pengurus Penolong Pegawai Pengurus

r92 749 750 16,312 59,635 3,506 15,927 554 2,406 100,025
JADUAI 6

(c) PembantuPilihanraya (d) (e) (0 (g) (h) (i) Ketua Tempat Mengundi Kerani PengundianAdengira Undi Kerani Pengundian (Pengundian Melalui Pos) Kerani Penyemak Daftar Pemilih Penyambut Tamu Kakitangan lain (sepelti Buruh) Jumlah

Bilangan Kakitangan Ysng Dilantik Xetika Pilihanraya Umum Tahun 1995

Butir'butir lanjut mengenai kategori kakitangan pilihanraya yang dilantik mengikot negeri-nege dapat dilihat di Lampiran A. 5.9.2- Perlantikan kakitangan pilihanraya. selain darrpacia pegawai pengu.us, PenolongPegawai PenguruBdan Pembantu Pilihanraya, dibuat selepashari pen;maan calon walaupun mereka telah dikenalpasti lebih awal lagi.

5.10 ANGGARAN PERBELAN.'AA]i 5.10.1 Bagitujuan menjalankan PilihanmyaUmumtahun 1995, UrusetiaSuruhanjaJa Pilihanraya telah diluluskan perbelanjaansebanyakRM42,?00,000.

5.11 JAWATANKUASA PENYDLARASAN PERSEKUTUAN DAN NEGERI

PERINGKAT

5.11.1 Untuk mengadakan Pilihanraya Umum dengan jayanya, kerjasama dari semua pihak adalah sangat diperlukan. Oleh itu Suruhanjaya Pilihanraya telah menubuhkan Jawatankllasa Penyelarasan Pilihanraya di peringkat Persekutuan dan Negeri yang dianggotai oleh ketua-ktua jabatan peringkat Percekutuan dan Negeri yang dapat memberi bantuan di dalam menjalankan Piiihanrava Umum. Mesyuarat inijugateiah dihadid oleh Ahliahli Suruhanjaya Pilihanrava. Mesvuaratda\ Negeri te'la\ Pelsek$,\{r\ Pe{\qka\ !e\e\tt\sa\ \N\\Nk\\s\ N\\\l.\\\ diadakan pada tarikh-tarikh seperti Jadual 7' Peringkat Persekutuan W P Kuala Lumpur Selangor Kelantan Terengganu Kedah Pulau Pinang Perak Pahang Johor Melaka Neg Sembilan Sabah Sarar{ak
JADUAI ?

14 Mac 1995 15 Mac 1995 16 Mac 18 Mac 19 Mac 21 Mac

1995 1995 1995 1995 22 Mac 1995 23 Mac 1995 25 Mac 1995 28 Mac 1995 29 Mac 1995 30 Mac 1995 4 Apdl 1995 6 April 1995

Mengenai Mesvuarat Tarikh'tarikh Jawatankuasa Penyelarasan Pilihanrsya Pedngkst Persekutuan alan Negeri 5.11.2 Fungsi jawatankuasa adalah untuk menvelaraskan peranan dan aktiviti jabatan-jabitan dan agensiagensi kerajaan dalam membantu mengendalikan -pititra".uvu Datam mesyuarat tersebut, semua Ktua Jabatan dan agensi U-u-. keraiaan telah dibedkan taklimat dan penerangan mengenai dengan bentukbantuan dan kerjasama yang perlu diberikaD oleh Jabatan dan agensi kerajaan itr' Ini yangberbentuk tenaga manusia, kemudahan'kemudahan, meliputibantua;-ba;t;an dan sebagainyabagi membantu klancaran peraiatan-peralatan, kenderaan_kenderaan pilihanraya. peojalanan

5.12

LATIIIAN

UNTUK

KAKITANGAN

PILIIIANBAYA

betapa perri'v, :X:ff",1ff':il:?;::"#:i:if!ff :li'"'"''n oitekankan "**r, taklimat-taklimat telah vang diadakan
adalahsepertidi daram,"o,jlr-i. "0""t
Saravrak Wilayah PersekutuanKuala Lumpur Selangor Negeri Sembilan Johor Pahadg Melaka Perak Sabah Pulau Pinang Kedah Kelantan Terengganu
JADUAL 8 Jaduat TakliDat Lepada _pegawai Pegewai pengurus dan penolong pengurue 5.12.2 Bersempena dengan l,ahliEai pegawai_pegawai pengurus dan Penolong Pegawai pengurus telah dib.te$ebut.

::-1:lq

betapa pentingnya semuakakitansanpilihanraya,khususnyap"g"*"t_p"gl#ip""e".""Tri"il',i'","""_ penolons Pesawai pensrrus. memaham i a",e"" ;;8,a"il"r:;#r-,e,"'i"*1.u . untulr memastikan kelancaran dan keljcinantr)enjalanan pilihanraya.Unt ik mencapar tujuan ini suruhaqtayapilihanraya telah me-t*i t.r.ri-"i t"pli; Pnguru dan.Penolo.g.pegawai ";;";:;"*r, iengurus.sesi rakr;mat rerah bi[endarr.", oreh uetrausahadan Timbalan SetiausahaSuruhanjaya "i"ai.i flfU""".yu Ir,f"i"y"i" ai setiap buah Degeri.Dalam taklimat tersebut tugas-tugas alanp"rurri rt"., oirourrg_ d,1lt:*.."*n-peraruran

5.12.1 Suruhanjaya Pilihanrava Malaysia sentiasa menyeclad

berkaitan pilihanra]," t.i"il'au""l";,".

s'"I"i"

29 September1994 3 Oktobr 1994 4 Oktober 1994 5 Oktober 1994 10 Oktober 1994 11 Oktober 1994 12 Oktober 1994 18 Oktober 1994 18 Oktober 1994 19 Oktober 1994 22 Oktober 1994 25 Oktober 1994 26 Oktober 1994

pensurus" Panduan Pesawai pundu""r<",r" i"_p?i il",i,,iidan"-e,,k" r""* telahdisediakan pirihanraya. olehSuruhaniaya B;il;;k"';;;;;,ii,i'"orr.l bertujuan unrukmemberi garispanduan yangpatutaiitrii,"irL *piij!,,," pegauai tiodaka!..kerji p"r"r"r* p"gLa -"rl.r" cengtrus:dan 5::",1:tiC* dan rarn-tain petugas pilihanraya
sejajardengarkehendak undani_u"a-"re ;if]hJ*""

ai#;d"ffi;;;"'iXi.:iff I,sJt"r,r, :::l ;:#",:;:t1T-#:irum !I"'"u

5.12.3Selaih daripadabuku-bukupanduanitu. beberapa -checkljsr..yans disediakanoleh rbu pejabatsuruhanjayapjtihanraya ret;i;ie;;;;;;"0,,;';..".tr" tetah PesawaiPensurusdanpenotongpegawaip""s"#;;;;;i;;;;;il;;;T:."n" dalam menjalankan tusas.

16

5.12.4 Di samping itu Pegawai-pegawai Pilihanraya Negedjuga telah membedkan taklimat-taklimat khas kepada semua kakitangan pilihanraya khususnya kepada Ketua Tmpat Mengundi, Krani PengundianiMengira Undi dan Kerani Penyemak Daftar Pemilih. 5.12.5 Semasa taklimat, Pegawaipegawai Pilihanraya Negeri telah menerangkan peranan dan proses kerja yang perlu dijalankan oleh mereka. "Buku Panduan Ketua Tempat Mengtndi", "Buku Panduaa Kexani Pengundian/Mengira Undi" dan 'Checklist'juga telah diedarkan kepada mereka sebagaipanduan semasamenjalankan tugas. Mereka juga telah diberikan latihan amali dengan mengadakan pilihanraya olok-olok (mockelection) bagi menambahkan lagi pengetahuan dan'hecekapanmercka ketika menjalankan tugas. Filem-filem mengenai penjalanan pilihanrayajuga telah ditayangkan Bemasa sesi latihan.

5.13 TAKLIMAT

BERKAITAN

DENGAN PENGURUSAN

UNDI POS

5.13.1 Di dalam Pilihanraya Umum kali ini, sistem baru penghantaran kefias undi pos telah dilakBanakan di mana sampul-sampul kertas undi pos bagi anggota tentera dan polis dihantar oleh Pos Malaysia Berhad. Bagi menentukan pelaksanaan sistem tersebut berjalan dengan baik dan teratur, Suruhanjaya Pilihanraya tlah mengadalan sid taklimat berkenaan pengurusan undi pos dengan menitikberatkan peranan Pos Malaysia Berhad. Turut hadir di dalam taklimat tersebut ialah Pegawai Pengurus, Penolong Pegawai Pengurus (Undi Pos), wakil pihak Polis dan wakil pihak Tentera. Taklimat tersebut telah diberikan oleh Timbalan Setiausaia Suruhanjaya Pilihanraya mengikut zon-zon seperti Jadual 9.

Tarikh 20 Februari 1995 21 Februari 1995 23 Februa 1995 25 Februa 1995 27 Februari 1995 8 Mac 1995

Zort Utara Timor Sarawah Sabah Selatan Tengab

JADUAT, 9

Tbmpat Taklimat Pulau Pinang Kuala Terengganu Kuching Kota Kinabalu Johor Bahru Shah Alam

Tarikh-tsrikh

Taklimat Pengurusan Undi PoE

5.13.2 Bagi melicinkan proses pengeluaran, penedmaan dan pengiraan undi poB, Pegawai-pegawai Pilihanraya Negeri juga telah membed taklimat kepada Pegawai Pngurus, Penolong Pegawai Pengurus (Undi Pos) dan Keranikerani Pengeluaran dan Pengiraan Undi Pos. Sebagai panduan kepada Pegawai Pengurus dan Penolong Pgawai Pengurus (Undi Pos), Suruhanjaya Pilihanraya Malaysiatelah menyediakan buku panduan iaitu buku "Panduan Pengeluaran, Penerimaan dan Pengiraan Undi Pos" dan fiIem taklimatyang menerangkan cara-cara panduan mereka menguruskan undi Dos.

t7

5.14 KEMPEN

KESEDARAN

KEPADA PEMILIH-PEMILIH

5.14.1 Langkahlangkah tertentu telah diambil untuk memastikan ramai pemirih keluar mengundi pada hari pengundian. Kempen yang menyeluruh telah dijalankan dengan kerjasama media-massa milik kerajaan dan Bwasta untuk membangkitkan kesedaran di kalangan pemilih mengenai hak mereka untuk mengundi dan peri mustahaknya mreka menggunakan hak itu. Sebuah filem iklan dan lagu khas yang telah disediakan oleh Suruhaqiaya Pilihanraya Malaysis bagi menimbulkan kesedaran orangramai supaya keluar mengundi telah disiarkan menerusi televisyen dan radio di seluruh negara mulai dari had penamaan calon sehinggalah ke hari pengundian. 5.14.2 Untuk memperluaskan lagi aktiviti publisiti pilihanraya, Pengerusi dan Setiausaha Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia telah mengambil bahagian di dalam rancangan 'Selamat Pagi Malaysia' terbitan Radio dan Televisyen Malaysia (RTM) TV3 di dalam usaha meningkatkan dan rancangan 'Malaysia Ha lni'terbitan kesedaran para pemilih mengenai pilihanraya. 5.14.3 Di samping itu pihak media cetak menyiarkan bedta-bedta dan pengumumanpengumuman mengenai Pilihanraya Umum ini di dalam akhbar masing-masing. 5.15 BANTUAN KEPADA CALON.CAION DAN PARTI"PARTI POLITIK

5.15.1 Sebagai langkah untuk membantu dan memudahkan parti'parti polilik dan calon-calon memahami selok-belok pilihanraya, Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia telah menyediakan buku panduan bedajuk "Buku Panduan Calon". Buku ini telah disediakan untuk memberi penerangan dan pengetahuan yang menyeluruh kepada bakal"bakal calon. Buku ini mengandungi semua aspek yang penting mengenai pilihanraya yang perlu diketahui oleh seseorang calon, ejen dan pekerja-peke4a supaya membolehkan mereka memahami denganjelas langkah-lanekah yang patut diambil sebelum, semasa dan sesudah sesuatu pilihanraya dijalankan. Buku mr telah dijual dengan harga RM10.00 senaskah. 5.15.2 Suruhanjaya Pilihanraya Malaysiajuga telah menerbitkan 2 buah lagi buku panduan untuk calon-calondan ejen-ejenmereka. Buku-buku tercebut ialah "Panduan Memutuskan Undi Ragu" dan "Panduan Uniuk Ejn Tempat Mengundi dan Ejen Mengira". Buku-buku ini diterbitkan bagi membantu ejen-ejen yang mewakili calon memahami tugas dan peranan mereka semasa pengundian dan pengiraan undi. Menerusi buku "Panduan Memutuskan Undi Ragu", mereka dipandu bagi mengenalpasti kertas-kertas undi yang boleh ditedma dan kertas-kertas undi yang patut ditolak semasa pengiraan undi dijalankan. Di samping itujuga, Suruhanjaya Pilihauaya Malaysia telah mengeluarkan frlem tatacara pengundian dan pengiraan undi dalam bentuk pita video dan ianya dijual kepada orang ramai dengan harga RM20.00 bagi setiap salinan. 5.15.3 Sesi taklimat juga telah diadakan untuk jurulatih-jurulatih yang mewakili parti politik. Taklimat ini bertujuan mendedahkan kepada ejen-ejen yans mewakili calon perkara-perkara perundangan dan peratumn yang berkaitan dengan pilihanraya dan peranan mereka semasa pilihanraya. Adalah harapan Suruhanjaya Pilihanraya

18

Malaysia, selepas mensikuti taklimat tersebut, jurulatih-jurulatih ini akan melatih ejen-ejen yang lain dad padi politik masing-masing kerana Suruhanjaya Pilihanraya tidak berkemampuan untuk melatih kesemua ejen-ejen calon disebabkan sambutan yang dibedkan adalah di luar jangkaan. Tadkh tahlimat untuk jurulatih-jurulatih yang mewakili parti politik adalah di dalam Jadual 10.

Tarikh 12 September 1994

Zon Tensah (Selansor Neged Sembilan, Wilayah PersekutudnKuala Lumpur) Selatan (Johor,Melaka) Timor (Pahang,Tbrengganu, Kelantan) Utara (Pulau Pinang, Perak, Kedah,ryerlis) Sabah Sarawak
JADUAL 10

14 September1994

19 September1994
21 September 1994

26 Sepiember 1994 30 eptember 1994

Tarikh-tarikh Taklimat Untuk Pafti Politik alurulatih-jurulatih

5.16 PENAMAAN

CALON

5.16.1 Sebanyak 192 pusat penamaan calon telah dibuka pada 15 April 1995 bagi menerima kertas-kertas penamaan. Sebagaimana yang telah ditetapkan oleh Peraturan-peraturan Pilihanraya (Penjalanan Pilihanraya) 1981, waktu bagi bakalbakal calon mengemukakan kertas penamaan calon ialah daripada jam 9.00 pagi hingga jam 11.00pagi manakala masa untukpameran danbantahan kertas penamaan itu ialah daripada jam 11.00 pagi hingga jam 12.30 tergah hari. 5.16.2 Apabila waktu penamaan ditutup pada jam 11.00 pagi, sebanyak 1,329 kertas penamaanbagi Pilihanraya Umum Dewan Rakyat dan Dewan-dewanUndangan Negeri telah diterima oleh Pegawai-pegawai Pengurus.Selepaskertas-kertas penamaan calon itu dipamerkan, sebanyak 211 bantahan telah diterima oleh Pegawai-pegawar Pengurus di seluruh negara. Setelah menimbangkan bantahan-bantahan tersebut, sejumlah 4 kertas penamaan calon bagi Pilihanraya Umum Dewan Rakyat dan 10 kertas penamaan calon bagi pilihanraya Dewan-dewan Undangan Nege telah ditolakkerana bantahan yang berkaitan didapati mempunyai asas dan telah diterima. Kertas-kedas penamaan calon yang ditolak dan sebab-sebabpenolakannya adalah seDerti di LamDiran B.

19

partr-partipotitik. Pecahan "","*"i calonmengikut parti politik da"n nngAd adafah seperti di dalam Jadual lt "afon
Badsan NaEional(BN) Parti Tindakan Demokratik (DAp) Parti Islam SeMataysia(pAS) Padi Bersatu Sabah (pBS) Parti Rakyat Malaysia (pRM) Parti Melayu Semangat46 (S46) Calon BEBAS Parti Angkatan Ke'adilan Insan Malaysia (AKIM) .Iurnlah
JTDUAL 1l

5.16.3 Bagi. kerusi Dewan Rakyat. sel]amai 427 orang calon telah sah dinamakan oan oanpaoa lumrah rtu seramai orang calon relah menang tanpa bertanding. Daripada bilangan calon-catonyang sah dtnamakan t,r. ii *r"" bertandins sebagai caton ""*i""l BDBAS "*"" manakata 38t;;;;;;;-il"a}.i??*"*ir

180 50 45 2A 3 66 42 2 416

Bilangan Calon.calon yang Sah Dinamakan UntuL Bertanding 5.16.4 Bagi kerusi Dewan-dewan UndanganNegeri pula, seramai 8S2orane calon telah sah dinamakan. Dad jumlai ini 5 o"r"g ;-";;;;tr"p" ""-".**i bertandins. Daripadajumtah calon-calon ""io;;;h yan_s layak iilili;;;;;;i;E ;""e adala}rcalon BEBAS semenrara819 oran; .a"rfuf, o"_"uf o"Tu"ioJ.l"rii]o*a, politik seperti Jadual 12. "rf Barisan Nasional (BN) Barisan Jamaah Islamiah SeMataysia(BERJASA) Parti Tindakan Demokratik (DAp) Parti Islam SeMalaysia(pAS) Parti Bersatu Sabah (PBS) Padi Melayu Semangat46 (S46) Parti Rakyat Malaysia (pRM) Parti Angkatan Ke'adilan Insan Malaysia (AKIM) Calon BEBAS .tumlah
JADUAT 12 Bilengan Calon-cslon Dewan-dewan UndanE n Negeri yang Sah Dinahakan Untuk Bertanding

38? .1 103 171 9 131 2

t*

20

5.16.5 Sebagaimana telah dinyatakan di atas, selepas selesai urusan penamaan calon, sebanyak 11 kerusi Dewan Rakyat dan 9 kerusi Dewan Undangan Negeri telah dimenangi tanpa bertanding. Kesemua calon tersebut adalah terdid dari calon parti Badsan Nasional (BN). Senarai calon-caionyang mnang tanpa bertanding adalah sepedi di Jadual 13 dan 14. Dev/an Rakyat P P P P P. P P. P P P P 053 Larut 094 - PJ Utara 168 - Petra Jaya 171 - Kota Samarahan 1'14 Batang Lupar 176 Lubok Antu 177 Betong 179 Kuala Rajang 180 Sarikei 182 - Kanowit 185 - Mukah ' Nama Calon-calon Mohd Zihim bin Mohd Hassan Lim Kuo Phau Dr. Sulaiman bin Haji Daud Datuk Patinsgi Tan Sri Haji Abdul Taib bin Mahmud Wan Junaidi bin T\ranku Jaafar Jawah Anak Gerang Douglas Uggah Embas Abang Abu Bakar bin Abang Ha.ji MBstapha Datuk Law Heins Dins Leo Moggie ak Irok @ Leo Moggi Lo Francis Michael @ Leo Michael Toyad

JADUAT, 13 Calon Yang Menang Tanpa Bertanding Bagi Dewan Rakyat Narna Calon-cslon Lons @ Mohd Nor bin Md Said Mohd Pauzi bin Abdul Murad Mohd Aini bin Taib Ch'ng Toh Eng Muhammad bin Muhammad Taib Tan See Hang Masiran bin Elias Shafiee bin Daud Aziz @ Ibrahim bin Awang

Des/an-dewen Undangan Negeri N. 02 N. 04 N. 06 N- 08 N. 09 N. 13 N. 15 N. 26 N. 27 - Ramuan China (Meiaka) - Sunsai Panjang (Selangor) - Sunsai Burons (Selansor) - Kuala Kubu Baharu (Selangor) Batang Kali (Selangor) Rawang (Selangor) Bukit Naning (Johor) - Rantau Panjane (Terengganu) - Sura (Terenssanu)

JADUAT, 14 Calon Yang Menang Tanpa Bertanding Bagi Dewan-des/an Undangan Negeri

21

6.17 PERCETAXAN

KERTAS.KERTAS

IJNDI

5.1?.1 Jumlah kertas-kertas undi yang dicetak dalam Pilihanraya Umum tahun 1995 adalah sebanyak 15,793,060helai keftas urdi, selepasmengambil kira bahawa Neged-nege Sarswak dan Sabah hanya mengadakan pilihanraya untuk merebut Kerusi Dewan Rakyat sahaja. Ini merupakan julung-julung kali kertas undi dicetak oleh Percetakan Nasional Malaysia Berhad selepas Jabatan Percetakan Negara diswastakan kecuali kedas-kertas undi bagi neged Sabah. Tugas'tugas mencetak krtas-kertas undi ini telah dilakukan dengan cermat dan teliti dan telah diselenggarakan di bawah kawalan keselamatan yang ketat. Kertas-kertas undi tersebut telah dicetak di lbu Peiabat Percetakan Nasional Malaysia Berhad Kuala Lumpur dan cawangan-cawangannya di Alor Setar, Ipoh, Johor Bharu, Kuala Terengganu dan Kuching, smentara kertas undi bagi negeri Sabah telah dicetak di Jabatan Percetakan Negeri di Kota Kinabalu, Sabah. 5.1?.2 Kedas-kertas undi Parlimen dan Neged telah dicetak dengan kertas dad warna yang berlainan iaitu warna 'old gold' untuk kertas undi Parlimen dan wama putih untuk kertas undi Negeri. Sementara bagi kertas undi ganti pula, warna hijau bagi kertas undi Parlimen dan warna merah jambu (pink) bagi kertas undi ganti Neged. Ini bertujuan untuk membezakan keltas_kertas undi tersebut. 5.17.3 Proses percetakan kertas-kertas undi telah dimulakan sebaik-baik sahaja proses penamaan calon selesai. Kertas undi yang mula-mula dicetak ialah kedas undi pos dan ianya dapat diedarkan ke Negerineged dalam tempoh 2 hingga 3 had bedkutnya. Prcetakan kertas-kertas undi bissa telah dapat disiapkan sepenuhnya pada 20 Apdl 1995. 5.I8 XEMPEN PILIHANRAYA

5.18.1 Di dalam Pilihanraya Umum ini rapat-rapat umum secara terbuka ma8ih diharamkan oleh pihakbrkuasa. Hanya ceramah dad rumah ke rumah dan ceramahceramah tertutup telah dibenarkan. Di samping itu padi-parti politik telah juga dibed peluang oleh Radio Malaysia untuk menerangkan manifesto mereka. 5.18.2 Parti-parti politik dan calon-calon BEBAS telah menggunakan poster, kain pampang, papan tanda bergambar, lencana dan lain-lain sebagai alat berkempen.

PENGUNDIAN 5.19 PENGUNDIAN MELAIUI POS

5.19.1 Sejumlah 552,?64 kertas undi pos bagi Pilihanraya Umum Dewan Rakyat dan Dewan-dewan Undangan Negeri telah dikeluarkan oleh Pegawai-pegawar Pengurus kepada mereka yang layak mengundi melslui pos. 5.19.2 Kertas-kertas undi pos ini telah dikeluarkan beberapa had selepas had penamaan calon dan mengikut undang-undang kertas-kertas undi itu hendaklah dikembalikan kepada Pegawai-pegawai pengurus selewat-lewatnya sebelum jam 5.00 petang pada hari pengundian. Bilangan pemilih yang layak mengundi secara pos mengikut kategori adalah seperti di Larnpiran C.

22

5.20 PENGUNDIAN

BIASA

5.20_.1Sebanyak 7,059 kedudukan tempat mengundi dengan 1b,95?tempat mengundi telah dibuka untuk orang ramai membusng undi. Bagi memberi keselesaan kepada pemilih-pemilih, Suruhanjaya Pilihanraya telah menetapkan setiap tempat mengundi akan mengurusLan tidak lebih daripada ?00 orang pemilih sahaja. ini bertujuan untuk mengelakkan pemilih menunggu lama untuk mengundi dan mempercepatkan proses pengiraan undi. 5.20.2 Pengundian di Negeri,negeri Sernenanjung, Wilayah persekutuan Kuala Lumpur dan Wilayah Persekutuan Labuan telah dijalankan seha.i semenrara pengundian di Negeri-negeri Sabah dan Sarawak diadakan selama dua trari. Ini disebabkan oleh adanya kesulitan perhubungan dan pengangkutan serta taburan pemilih iuar bandar yang berselerak di kedua-dua negeri tercebut. 5.20.3_Bagi negeri Sarawak, pasukan pengundian bergerak telah diwujudkan baei menjalankan pengundian melibatkan beberapa tempat mengunali. Bagi pilihanraya Umum tahun 1995, sebanyak 336 pasukan pengundian bergerak telah diwujudkan di Sarawak untuk menguruskan pengundiaa di kawasan pendalaman. pasuiran rm memulakan tugas mereka daripada tempat mengundi yang telauh sekali dan bergerak ke arah pejabat Pegawai Pengurus bahagian pilihanraya yang berkenaan. Dalam melaksanakan tugas-tugas inj mereka menggunakan berbagailenis kenderaan seperLrkenderaan pacuan empai roda, bot, perahu dan helikopter. Di sampint rLu ada beberapa pasukan pengundian bergerak yang teryaksa be{alan kaki dari satu tempat ke satu tempat yang lain untuk menjalankan pengundian. 5.20.4 Sementara itu di Serrenanjung terdapat juga beberapa tempat mengundi yang berada di kawasan pendalaman yang memerlukan perkhidmatan helikoprer Situasi ini amat ketara di Negeri Kelantan dan pahang_ 5.20.5 Pada kseluruhannya pengundian di semua tempat mengundi telah be{alan dengan licin dan lancar tanpa sebarang kejadian yang tidak diingini. Ot tebanvatan tempat mengundi orang ramai telah mula beratur pada pagi-pagi hari lagi sebelum pengundian dibuka. Ini menunjukkan minat orang ramai terhadap pitit u"."yu yang diadakan itu di samping menunjukkan kesedaran terhadap hak nengundi mereka. Walau bagaimanapun telah berlaku .kejadian yang tidak diingini di ;ana sebuah tempat mengundi di bahagian pilihanraya p 162 Kinabatu"ean. Sub.l, iait,., di Sekolah Kebangsaan Menanam telah tidak dibuka pada hari pengundian pertama. Sebagaimana yang dikhendaki oleh Undang-undang tindakan tetah diamtil untuk me-n-gadakan pengundian semula bagi tempat pengundian tercebut pada 2? Ap l 1995. 5.21 PENGIRAAN UNDI

5.21.1 Semenjak Pilihanraya Umum tahun 1990, Suruhanjaya pilihanraya telah memperknalkan sistem pengiraan undi di tempat mengundi. Bgitu juga semasa Pilihanraya Umum tahun 1995, bagi kebanyakan tempat mengundi, pengiraan undi tlah dijalankan di tempat-tempat mengundi. Walaupun demikian bigi tempattempat mengundi yang tidak terjamin keselamatan atau sukar perhubungan,

23

undi bagi.tem_pat-tempat mensunatiitu atikira secara berkelompok 5::!i::n:"* ctxuatu tempat yang telah ditentukan oleh pegawai fung"."s. SelarryJ temptmensunditelah menjalankanpengira"r,uodi ai t"_plt _"rlg."dil;;"""r"ti,s8a ror rempar men-gundr telah mnjalankan pengiraan undi berkelompok.pecahan tempat mengundi yang menjalankan sistem pengiraan undi seearaberkelompok mengikut neged adalah seperti di dalam Jadual 15.
Perak Pahang Negeri Sembilan Johor Sabah Sarawak .Jumlah

23 11 3 10 239 679 965

JADUAT 15

BilangaD Tk'mpat Menguudi penEiraan Utrdi Dijalankatr Secara Berkelomook

r*rt"*"uft'fu *:*ih#'l:ffl#:*:ni4
Anrlit, or"".s pengiraan undi, sama aila di tempat mensundi atau secara l-111, k*eputusan pensundiandisampaikano-teh Kerua Tempat i""lll..-llil "irj"T "emua

ir;i1i'':;'1i.i1fiiT:Iu# lflT:;':ilil _'"11:,:,:il:ixl"H "ff

sbabkan oleh kegagalan Ketua Tem

ilffit:::ff1x",,1 "#_,ilf ;;iiffi ,i"Ti:lH"d:fl .:",1;*,:; i;":l"f l;:,,ff::l p"g,*"i pi1i,,,,"""ir""g",., ;r,.r"p.J,
l:ll::.ul:-'-11:: .ke_p:1u""" l::y{urkan pitihanraya Negeri *rp,," harr. pesawai:::.]:l akan m"ngarahkan pesawar

i:ift nitTTix,.'.x,-;:llri#;",;;irfl l-"r:

f;i#ii;;.'"J"Sj.'lT"-rti;;'Ji " b".*t.," j]1'; r..p* *,i;,;ff ;"# ;ff; i#,x?liK["-;T"ff [ij,,,'"]ilL N.41Bandar Krang, selangor ait*I-. p,?"-:i"_
io.li p,"e,"o'J. zo

jl"ljj:"t*i :i"';'",ti'E:1"#"""":l;n*:ff if,:fi,'#xT# };Tfi l;yxl ?tr'l pensundian iaitu daripadabahagianpiJihanray"e ise H"i" R"i."*,'3ii".rr. l'li:lT,f Rm: ffi rfflH:.ffilHxffi:"ff.l;ii ;*l,x*..**: tirb:l De'an Rakvat iar"J'; ;;;g"
i""'"{a

l*1iffiti

24

5.21.5 Kelewatan penerimaan keputusan pengundian bagi pilihanraia P 162 Kinabatangan adalah berkaitan dengankegagalan Ketua tempat Mengundi membuka piddaan tempat mengundi di Sekolah KebangsaanMenanam yang menyebabkan ta kh pembukaantempat meneundi te$ebut kepada 27 April 1995 sebagaimana yang dinyatakan sebelumini. 5.21.6 Satu masalahyang berlaku tanpa diduga terdapatnyakesilapandikalangan beberapaorang Pegawai Pengurus menjumlahkan undi yang diterima oleh calon semasa penjumtahan rasmi undi dijalankan. Kesilapan ini telah menyebabkan jumlah undi yang diumurnkan oleh PegawaiPengurustidak sama denganjumlah undi sebenaryang diterima oleh calon. Walau bagainanapun besilapan ini tidak mengubahkeputusanpilihanraya. Kesilapanini dilakukan oleh PegawaiPeng1rrrs ketika memindahkanjumlah undi yang ditedma oleh calon-calondari Boxang14 (PenyataPengundianSelepas PengiraanUndi) dan Borang 15 (PenyataPengundian SelepasPengiraan Kertas Undi Pos) ke dalam borang Helaian Mata. Walaupun kesilapanini tidak mengubahkeputusanpilihanraya ttapi ianya sedikit sebanyak telah menggugatperjalanan Pilihanraya Umum 1995. 5.22 KEPUTUSAN,KEPUTUSAN PILIIIANRAYA

5.22.1 Di dalam Pilihanraya Umum kali ini, sebanyaktujuh (7), parti politik telah bertandinguntuk merebut192kerusi DewanRakyat.Walaubagaimanapun daripada jumlah itu,,hanyacalon-calon dari lima (5) buah parti sahajayangbeiaya memenangi kerusi iaitu Barisan Nasional (BN), Parti Bersatu Sabah (PBS), Parti Tindakan Demokratik (DAP) Parti Melayu Semangat46 (546) dan Padi Islam SeMalayia (PAS).Calon-calonpa i lain termaBuk calon BEBAS gagal memenangisebarang kerusi. Pecahanbilangan kerusi yang dimenangi oleh calon'calonyang mewakili pa*i-parti politik adalah sepe*i Jadual 16.

.ruMI.AE KDRUSI YANG DIMENANGI

Parti BariBan Nasional (BN) Pa?ti Tindakan Demokratik (DAP) Parti Brsatu Sabah (PBS) Parti Islam SeMalaysia(PAS) Parti Mela,'u Semangat46 (546) Parti Angkatan Ke'adilan Insan Malaysia (AKIM) Parti Rakyat Malaysia (PRM) Calon BEBAS Tenpa Bertanding 11 Bertanding 151 ;fumhh 162 9 8 7 6

-7

11
JADUAI 16

181

t92

Jumlah Kerusi Dewan Rakyat Yang Dimenengi oleh Calon Mes/akili Perti Politik

;*:l*1*""';',1 * *;*1ffi ini,::riii:: :Hi, i,?lr':1?;t jPfl"J,i,"l* ;ru:::r;*iii*:1"nffi rr*h-::m,;

JUMLAII
Ngeri Perlis Kedah Kelantan Terengganu Pulau Pinang Perak Pahang Selangor Negeri Sembilan Melaka Johor Jumlah

parti po,itik terah bertandine :"?i f::i*::31 YJ.'#:;XI:';iJ."11'r*n (8)

KERUSI YANG DIMENANGI pAS 546 DAp AJ{IM pBS pRM BEBAS BERJASA

{.".h1 15 36342 43724 32257 33 52 38 48453 32302

BN 1b

12 32 51 37 1 1 1

40
394

22 40 338

12

1l

JADUAT, 17 _-.tumfah Kerusi

Yang Dimenangi oleh Calon fn *"u

Dewan-dewan

Undangan

i F"*i

Negeri

p?iit .

5 2,23- Peratus pengundran bagi Dcu,anR_akl ar,dan Dewan_deu an UndanganNegerr or oaram prlrhanrayJ Umum rahun 1995 adatah sepeni di datam Jrd;;-i;, Bijangall *Bahagian rrtihanraya pemilib rang di. Berdaftar dalarn pertatrdrngkan Bahagian pilihaDrala yang diperranditrgkan 1990 Dewan Rakyat 1995

Bilangan undi yang dibuang

Peratusan \E)

1990

1995

1990 1995

7,g24,17g 8,685,679

5,778,876 6,199,305 72.93 7L.A6

R!;;

u"u""t*

6,767,745 6,a21,440 4,688,b88 4,9s1,21e 26.00 78.i6

JaDUAL 18

Peratusan

Pengundian

Bagi

Tahun

1990 dan

I99E

26

i.22.4 Dari angka-angka di dalam Jadual 18 te$ebut adalah didapati peratusan pneundian di dalam pilihanraya Dewan Rakyat dan Dewan-dewan Undangan \eged tahun 1995 adalah berkurangan jika dibandingkan dengan peratusan pengundian ketika Pilihanraya Umum tahun 1990. Bagi Dwan Rakyat ianya nenunjukkan pengurangan sebanyak kira-kira 1.257.. Sementara bagi Dewan Undangar Negeri pula pengurangannya adalah kira-kira 2.947a.Untuk makluman, peratusan pengtndian bagi Dewan Rakyat bagi Pilihanraya Umum tahun 1990 iaiatr 72.93% sementara bagi Dewan Undangan Negeri pula peratusannya adalah kta-kira 76.007o. Bilangan dan peratusar undi-undi yang ditolak pula adalah Jeperri Jadual 19.

Bahagian Pilihanrsya DewanRakyat

Junlah Undi Dibuang 1990 1995 5,7?8,8?6 6,199,305

.rumlahUndi Ditolak
1990 1995 156,843 196,065 156,195 136,481

Perotusan 9a)

1990 1995 2.71 3.33 3.16 2.77

DewanUndsngan 4,688,588 4,931,219 Negeri

JADUAL 19

ilumlah

dan Peratusan

Kertas Undi Ditolak

5.22.5 Sebanyak 3.197. undi telah ditolak bagi Dewan Rakyat dalam Pilihanraya Lhum tahun 1995, iaitu bertambah sebanyak 0.4670jika dibandinekan dengan peratus undi yang ditolak dalam Pilihanraya Umum tahun 1990 iaitu sebanyak 2.?3%. Sementara bagi Dewan Undangan Nege , peratus kertas undi yang ditolak ialah 2.737, berbanding dengan sejumlah 3.33% di dalam Pilihanraya Umum tahun 1990. Ini bermakna pengurangan sebanyak 0.607o. 5.22.6 Mengenai undi yang sah pula, jumlah undi yang diperolehi oleh parti-palti Dolitik dan calon BEBAS adalah seDerti Jadual 20.

Parti

Dewan Peratus Dewan-dewan Peratus (q.) Rakyet Undangan lEol Negeri 3,894,a77 722,176 12.06 437,022 198,596 3 . 3 1 34,242 0.64 609,644 10.20 4,957 0.08 74,806
JADUAL 20

Barban Nasional (BN) Parti Tindakan Demokratik (DAP) Parti Islam SeMalaysia(PAS) Parti Bmatu Sabah (PBS) Parti Rakyat Malaysia (PRM) Parti Melaj-u Semsngat 46 (546) Parti Angkatan Ke'adilan Insan Malaysia (AKIM) Calon BEBAS

3,206,610 66.98 534,630 11.15 642,420 13.40 4,361 0.09 7,076 0.15 359,002 ?.50 1,404 0.03 26,175 0.55

1.25

.tumlah Undi Yang Diperolehi oleh Parti-parti Politik dan Calon BEBAS

27

5.22.7 ButiFbutir

yang diperolehi oleh tiap-tiap p;rti poli

E..smentara. Lampi*"''r aui i"_i,ri.",id",i""",fri,1*." P,9:1_"11nil." orangan kerusi yans dimenanei. bilflngan undi yang
dibu;ng dan p"r"ir"i," ,ra;

larjut mengenai jumlah undi yang diperolehi oleh calon_caton basiDe\Ean Rakyar danDewqni6pv/en unaungan Neg"?i a-Ii"i airir,"i } "f#p,"."

Dewr-"n*iylt au" o".*"J"*uli U;;;,,s"" Negerradatahseperridi Lampiran H dan Lampiran I. 5.2-2.8_.Keputusan Pilihanraya Umum Dewan Rakyat telah diwadakan melalui PU. {B r 253-268 bertari kh 8 in t995semenrara kepurusan pii ih"rr.rv" tu"ii**un undangan Neseri diwartakan melatui pu. iB, *'r;td-;;;; ;[ri;#;";__ 5.23 CALON-CAION YANG HILANG WANG PERTARUHAN

perarusan dan yang diperorehr .',lf u",'Jfi,#l:l?l;1,'"il5:lli[T'A** .undi mengrkuttiap-tiap bahagianpilihaDraya

5.23.1 Dalam Pilihanraya Umum Dewan Rakyat tahun 199b, Beramai60 orang caloD.telah hilang wangperr,aruban merekakeranagagalmendapat satu perirpun ( l/8) daripadaundi sahyang diperotehi oleh**rr. Ori#i_*, dr mana merekaberrandins. UnLuk pirihanraya ""6,1ir,rn'i,ile,# U*,. D"*;; t;l;;!",'ii"g*i pula, seramai 105 orang calon telah hilang wang pertaruhan ?iu" " yang sama. Butir_butir lanjut mengenainy-a a"prt iift^i "ut"t -"""U ai-i"_pi."i"J 5.24 PERBELANJAAN ,:ns dinJatakan lebih awal, peruntukan sebanyakRM 42,200,000 1r_r;1,,P:.!"q"i*']r? F_rah ctrtutuskan otehPerbendaharaan p;lih;n"ruy" U*,-. i.f,uo uniuL per6elar\jaan

i!u.sebnyak nM+z.sziloei.Edi;ra.r' iiu"["*i"t"". ,,r f "rukan ll3:P:I'I-11:f Dermarna perbetanjaan Flah bertambah sebanyak

RM 22.521.683.59ji U" ailj"a;"gtr" cleagan perbelaqjaankeriLa pitihanrava r;m,,- t"h,,. iq;;;-;:il-:::-:'li-'j. perberanlaa

,ntir.eiril,"^,"j" t;;;;h,;ffdi;jl"'il":*il
perkhidmatan

l?'rlJffi!fl

Perbelaqiaan 1. Percelakatrkenas undj datr dokumen pilihanraya RM 11,428,540.00 2. 6agrihari perugas_petugas pilihanraya RM 9,218,914.63 l:llayTan 3. rengangkutan. sewaan dan perkhidmatan RM 5,218,914.63 rernubuDgan 4. Bayaran Elaun Lebihmasa RM 681,880.93 5. E.la!n..Perjalanan dan EIaun-etaunlain yang RM 3,54?,270.26 berkaitan 6 . Pembekalan Makanan dan Minuman RM 53,179.00 7. l'embekalan.Barang-barangMentah. Sara Hidup RM 366,399.82 8. Pembekalan dan Barang-barang Lain RM 4,898,462.90 9. kecir unruk Sara Hidup RM 246,046.06 fff?:,ff"iT'-..ratrs 10. Layanan RM 6,4r4,293.36 11. Harta Benda Milik RM 447,782.00 Jurnlah
JADUAL21

RM 42,521,683.59

Pecahan Perbela4lean pilihanraya

Umum Tahun lg95

2a

5.24.2 Pertambahan perbelanjaan yang agak besar dalam Pilihanraya Umum ini adalah disebabkan oleh beberapa fsLtor yang di antara lain adalah: (a) Pertambahan bilangan bahagian pilihanraya Dewan Rakyat dan Dewandewan Undangan Nege berikutan dengan urusan persempadanan semula bahagian pilihanraya dan ini mengakibatkan pedambahan tempat-tempat mengundi. (b) Peningkatan kos percetakan yang mendadak. (c) Pertambahan bilangan pemilih yang banyak rnengundi berbanding dengan Pilihanraya Umum tahun 1990 dan ini telah mengakibatkan pertambahan tempat mengundi dan kakitangan pilihanraya. Ini juga menyebabkan pe*ambahan elaun kehormat untuk mercka. (d) Pertambahan kos bahan api dan kadar sewaaDpengangkutan yang digunakan (e) Perlaksanaan sistem baru pengundian ecara pos dalam mana Eampul undi pos dihantar dan dikembalikan oleh Pos Malaysia Berhad.

5,25

PETISYEN-PETISYDN

PILIHANRAYA

5.25.1 Sebanyak dua puluh tiga (23) petisyen pilihanraya telah difailkan di Mahkamah Tinggi oleh pihak yang tidak berpuas hati dengan keputusan pilihanraya. 5.25.2 Di antara asas-asas petisyen yang dikemukakan ialah ketidakpuasan hati cara pengendalian pengundian dan pengiraan undi dan juga perbuatan-perbuatan yang dianggap melanggar undang-undang dan peraturan pilihanlaya. Senarai petisyen pilihanraya yang telah difailkan berikutan dengan Pilihanraya Umum tahun 1995 adalah seperti di Lampiran K. Dari kesemua petisyen-petisyen tersebut, 3 petisyen telah diteima iaitu 2 bagi P 108 Bukit Bintang dan satu bagi P 32 cua Musarrg. Sementara itu 16 petisyen pula telah ditolak oleh Mahkamah dan 4 petisyetr telah ditariL balik.

5.26 ULASAN AM 5.26.1 Pilihanraya Umum tahun 1995 telah diadakan lebih kurang 8 bulan lebih awal dari tempoh yang dijadualkan. Walsupun demikian kebanyakanpa*i-parti politik telah memulakan pe$iapan sejak awal tahu[ 1994 lagi. 5.26.2 Satu perkara yang menarik didalam Pilihanraya Umum kali ini ialah buat pertama kalinya Parti Bersatu Sabah (PBS) yang berpengkalandi Sabah telah mengembangkan sayapnyadenganbertanding di beberapanegeri di Semenanjung iaitu di Pulau Pinang, Johor dan Sarawak.

29

5.26.3 Sebagaimana yang telah diperuntukkan di dalam peraturan pilihanraya, pengiraan semula undi hanya boleh dijalankan semaaa uruaan pengiraan undi ditempat-tempat mengundi dan tidak selepas penjumlahan rasmi undi oleh Pegawai Pengurus. Di dalam Pilihanraya Unum kati ini beberapa pihak yang tidak berpuas hati telah memohon supaya kertas-kertas undi dikira semula di Pusat Penjumlahan Rasmi Undi dan permohonan ini telah ditolak. Pihak-pihak yang tidak berpuashati ini telah membawa kes tersebut ke Mahkamah. Pihak Mahkamah telah membuat keputusan bahawa keputusan Pegawai Pengurus menolak permohonan pengiraan semula undi di Pusat Penjumlahan Rasmi Undi adalah teratur disegi undangundang. 5.26.4 Dart aspek pengurusan pilihanraya pula, di dalam Pilihanraya Umum ini Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia buat pertama kali telah memperkenalkan sistem perghantaran Eampul kertas undi pos kepada anggota tentera dan polis oleh pihak PosMalaysia Bhd. Ini bertujuan untuk menshapuskan prasangka mengenaikerahsraan undi pos dan penyelewengan yang dianggap telah dilakukan oieh pihak tertentu. Langkah inijuga diharap dapat meningkatkan ketelusan Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia dalam mensendalikan pilihanraya.

30

Baa VI PENUTUP DAN PENGHARGAAN

6.1 Pilihanraya Umum tahun 1995 telah dijatankan dengan jeyanya dan dalam suasana yang aman lagi tenteram. Sepanjang pilihanraya Umum itu diadakan tidak berlaku kejadian-kejadian yang menjejaskan keselamatan nesa?a telah berlaku dan para pengundi telah pergi ke tempat-tempat mengundi untuk-menunaikan hak dan tanggungjawab mereka tanpa perasaen takut. 6.2 Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia ingin rnerakamkan peirghargaan di atas kerjasama yang telah diberikan oleh berbagai Jabatan Kerajaan, Badan-badan Berkanun, Penguasa-penguasaTempatanr pertubuhan-pertubuhan swasta danjuga orang-orang perseorangan. Tanpa adanya kerjasama ini adalah sukar pilihanraya Umum itx dilaksanakan delgan j ayanya. Bantuan-bantuan yang telah dibed seperti pengangkutan, peralatan, tenaga manusia dan bangunan telah banyak menyokong, bukan sahaja dad segi menjalankan pitihanraya dengan cekap, tetapi juga mengurangkan perbelanjaan. Di antara pihak-pihak yang tetah menyumbangkan kerjassma kepada Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia ialahJabatan perdana Menteri, Jabatan Perkhidmatan Awam, Pejabat-pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri, Kementerian Penerangan, Kementeria[ Penyiaran, Kementerian Kerja Raya, Kementerian Pendidikan, Kemntedan Luar Neged, Jabatan peguam Negara, Perctakan Nasional Malaysia Berhad (PNMB), Pos Malaysia Berhad, Syaiikat Telekom Malaysia Berhad (STMB), Tenaga Nasional Berhad (TNB), Syadkat Penerbangan Malaysia (MAS), Syadkat Penerbangan Hombil Skyway, Sarawak, Syarikat Penerbangan Sabah, Malaysian Helicopter SelviceE Berhad, pETRONAS, ESSO MALAYSIA SDN. BHD. dan lain-lain asensi. 6.3 Penghargaan juga diberi kepada pihak Polis DiRaja Malaysia dan Angkahn Tentera Malaysia kerana bantuan mereka aemasa pitihanraya dijalankan dan meminjamkn sebuah helikopter kepada Suruhanjaya pilihanraya Malaysia bagi kegunaan Suruhanjaya Pilihanraya Malaysia melawat ke tempat-tempat yarg bermasalah sepanjang tempoh pilihanraya. 6.4 Aldir sekali, Su?uhanjayaPilihanraya Malayisa ingin merakamtan penghargaan dan ucapan terima kasih kepada semua pegawai dan kakitangan yang terlibat dalam pilihanraya terutamanya Pegawai-pegawai pegurus dan penolong-penolong Pegawai Pengurus yang telah membed sumbangan yang besar bagi menjayakan pilihanraya itu. 6-5 Semasamenjalankan Pilihan.aya Umum itu, Suruhanjaya pilihanraya Malaysia sentiasa sedar apajua tindakan yang diambil itu akan menerima kepercayaan para pemilih dan akan benar-benar mencerminkan sifat kesaksamaan ketika memDerr layanan kepada pihak perseorangan dan parti-parti politik.

Muka Surat Latihan UDtuk Kakitangan Pilihanraya Taklimat BerLaitan Dengan PengurusanUndi pos Kempen KesedaranKepada Pemilih-pemilih Bantuan Kepada Calon-calondqn Partipqr:ti politiL PenamaanCalon PercetakanKe*as-ke*as Undi Kempen Pilihanraya Pengundian Pengundian Melalui Pos PengundianBiasa Pengiraan UDdi Keputusan-keputusanPilihaDraya Calon-calon Yang Hilang Wang pertsrulan PerbelaDjaaD Petisyen-petisyenPilihanraya Ulasan Am '2i 22 16

.r7
18 18 19

22 2A 2A 25 28 28 29 29

BAB VI Penutupdan Penghargaan 31

Jadual Jadual 16 Jadual 17 Jadual 18 Jadual 19 Jadual 20 Jadual 21

Tajuk

Muka Surat

ft?f*,Ii:'i?i

yan!DiEenansi Dewan RaLyar oleh caron

2s
26 26 27 27

Jumlah Kerusi D^ewan-de\san Undangan Negeri yang urmenangi oleh Calon Mewakili parti politiir Peratusan PenguDdian Bagi ?ahun 1990 dan 1998 Jumlah dan Peratusan Kertas Undi Ditolak Jurhlah Uidi Yang Diperolehi oleh parlr_parri politik datr Calon BEBAS PecahanPerbelanjaanpilihanraya Umum Tahun 1996

2a