Professional Documents
Culture Documents
GEM YAPIMI
ANKARA 2012
retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR........................................................................................................... iii RENME FAALYET-1............................................................................................. 3 1. YANGIN DEVRE KONTROL VE YARDIMCI EKPMANLARIN SEMBOLLERN ZMEK........................................................................................................................ 3 1.1.Yangn Su Tesisat ................................................................................................ 3 1.1.1.Tanm ........................................................................................................... 3 1.1.2. nemi........................................................................................................... 4 1.1.3.Sembollerinizimi.......................................................................................... 5 1.2. Yangn Tesisat eitleri ....................................................................................... 5 1.2.1 Deniz Suyu Yangn Tesisat ............................................................................ 5 1.2.2 Kimyasal Madde Yangn Tesisat .................................................................... 6 1.2.3 Gazl Yangn Sndrme Tesisat...................................................................... 7 1.3. Yangn Sndrme Maddeleri................................................................................. 9 1.3.1. Su ................................................................................................................. 9 1.3.2. Solid ............................................................................................................. 9 1.3.3. Sprey ............................................................................................................ 9 1.3.4. Sis ................................................................................................................ 9 1.3.5. Sulu Halde Kpk Meydana Getiren Madde .................................................... 9 1.3.6. Kpk ..........................................................................................................10 1.3.7. CO2.............................................................................................................10 1.3.8. Halon...........................................................................................................10 1.3.9. Kuru Kimyasal Maddeler ..............................................................................11 1.4. Yangn Tesisat Borular ......................................................................................11 1.4.1. elik Borular ................................................................................................11 1.4.2. Plastik Borular..............................................................................................12 1.4.3. Sembolleri izimi.........................................................................................12 1.5. Yangn Tesisat Pompalar ...................................................................................13 1.5.1. Tanm .........................................................................................................13 1.5.2. eitleri .......................................................................................................13 1.6. Yangn Tesisat Valfleri ve Vanalar .....................................................................14 1.6.1. Tanm .........................................................................................................14 1.6.2. eitleri .......................................................................................................14 1.6.3. Sembolleri izimi.........................................................................................15 1.7. Yangn Tesisat Fitingsleri ...................................................................................16 1.7.1. Tanm .........................................................................................................16 1.7.2. eitleri .......................................................................................................16 1.8. Yangn Tesisat Tanklar ......................................................................................17 1.9. Yangn Tesisat Dolaplar.....................................................................................17 1.10. Yangn Tesisat Datm Sistemleri .....................................................................19 1.10.1. Kolon Sistemi .............................................................................................19 1.10.2. Braman Sistemi .........................................................................................19 1.11. Yangn Tesisat Sprinksleri ................................................................................19 1.12.Yangn Uyar Sistemleri......................................................................................21 UYGULAMA FAALYET .......................................................................................23 RENME FAALYET-2............................................................................................26
2.YANGIN TESSATI YARDIMCI DEVRELERN VE MONTAJ RESMLERN ZMEK.......................................................................................................................26 2.1. Yangn Tesisat Tanklarnn Balants ..............................................................26 2.2. Yangn Tesisat Springlerinin Balants ...............................................................27 2.3. Yangn Tesisat Pompalar Balants...................................................................28 2.4. Yangn Tesisat Makine Balants .......................................................................29 UYGULAMA FAALYET .......................................................................................32 UYGULAMA FAALYET .......................................................................................32 LME VE DEERLENDRME ..............................................................................33 MODL DEERLENDRME .......................................................................................35 CEVAP ANAHTARLARI .............................................................................................36 KAYNAKA................................................................................................................37
ii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK Yangn tesisatn izmek Genel Ama : Gerekli ortam ve ekipman salandnda teknie uygun olarak istenilen standartlarda yangn tesisat resmini izebileceksiniz. MODLN AMACI Amalar: 1. Yangn devre kontrol ve yardmc ekipmanlarn sembollerini izebileceksiniz. 2. Yangn tesisat yardmc devrelerini ve montajn izebileceksiniz. Ortam:Teknik resim atlyesi, bilgisayar laboratuar Donanm:izim takmlar, bilgisayar donanm, program. 521MMI605 Gemi Yapm Gemi Ressaml Gemi Yangn Tesisat Resmi Yangn tesisat resmi tanmnn, eitleri, sndrme maddeleri, tanklar, dolaplar, datm sistemleri, yardmc devreleri, valf ve fitings ile ilgili bilgilerin ve izim becerilerinin kazandrld renme materyalidir. 40/16
paket
LME VE DEERLENDRME
Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modln sonunda kazandnz yeterlikle ilgili kendinizi deerlendirebileceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir. iii
iv
GR GGR R
Sevgili renci, Yangn tesisat, gemilerin emniyetli bir ekilde sefer yapabilmesi iin vazgeilmez bir boru donanmdr. Yangn tesisat gemi ak denizdeyken ya da kydayken karlalacak yangn tehlikelerine kar gerekli gvenlik nlemlerini almamz salar. Bu modl ile, geminin yangn tesisat izimi iin temel becerileri kazanarak, yangn tesisat detay ve montaj resimlerinin izim yntemlerini reneceksiniz.
ARATIRMA
Okulunuzda ve evrenizde bulunan yangn tesisatlarn inceleyiniz. Deniz aralarndaki yangn tesisatlarn ve malzemelerini inceleyiniz. nternetten aratrma yapnz.
1.1.1.Tanm
Kontrol edilemeyen yanma olaylarna yangn denir.Bu duruma mdahale edebilmek iin oluturulan eitli ekipman ve tesisatlardan meydana gelen sistemlere ise yangn tesisat denir. Yangn sndrmek, yangnla mcadele eden kiiyi yangndan korumak ve yangndan haberdar olabilmek amacyla pek ok cihaz ve donanm kullanlmaktadr. Ar scakta makine dairesinde veya tekne iinde biriken yakt buhar veya devrelerden szan yakt, mar motorundan veya ak balarndan kan bir kvlcmla tutuabilir. Bu tr yangnlara sebebiyet vermemek iin, motor evresi ve sintine temiz tutulmal, yakt devreleri periyodik olarak kaak ihtimaline kar kontrol edilmeli, yakt ikmali yaplrken gerekli gvenlik nlemleri alnmal, tekne ii ve makine dairesinin yeterince havalanmas salanmaldr.
1.1.2. nemi
ok hzl teknolojik gelimelerin yaand, yeni rnlerin deiik makine ve aralarn gnlk yaantmza girdii gnmzde yangn risk ve kaynaklar da artmakta, gereklemesi halinde insana ve evresine ok byk boyutlarda kayp vermektedir. Deniz ortasnda itfaiye tekilatlarndan yardm alma olana olmamas, gemidekilerin oluabilecek yangna mdahale etmelerini salayacak ekipman ve donanmlara ulaabilmelerini zorunlu klar. Bu amala gemilerde ortaya kan bu ihtiyacn karlanmas iin yangn tesisatlar gelitirilmitir. Yangn tesisatlar sadece ortaya kan kontrolsz yanmann sndrlmesini deil, yanmann erken aamasnda uyar sistemlerinin kurulmasn da gerektirir. Gemilerde makine dairesinde yksek s meydana geldii iin yangn kma olasl ok yksektir. Bu nedenle makine dairelerini bu riske gre ina edilmelidir.
1.1.3.Sembollerinizimi
Bu devre ile deniz suyu yangna kar soutucu ve sndrc olarak kullanlr. Gemideki dier sndrclerin snrl olmasndan dolay yangn trne de bal olarak en kullanl sndrme tesisatdr.
Resim 1.1de kuru kimyasal sndrme uygulamas akaryakt istasyonunda grntlenmit ir. Gemilerde de benzer biimde uygulama imkn vardr.
Gazl yangn sndrme devrelerinde CO2 nin yangn bomas, halon gaznn ise kimyasal bir reaksiyona girerek yanmay oluturan elementleri ayrtrmas sz konusudur. Bu sistem, gemilerin kapal blmelerinde daha etkilidir.
Karbondioksit odalarnda tpleri patlatarak kan gaz kolektrle r aracl ile makine dairesine gndermek iin Resim 1.3te grlen kumanda panolarndan yararlanlr.
1.3.1. Su
Yangn sndrclerin en ok kullanlandr. Kolay ve en ucuz madde olmasna kar her trl yangnda kullanlmaz. Soutucu, sis veya sprey eklinde kullanldnda bo ucu zellie sahiptir. Elektrii iletir. Portatif yangn sndrme tpleri iinde etkili kullanm miktar bulundurulamadndan dolay portatif yangn sndrc olarak kullanm yaygn deildir.
1.3.2. Solid
Su, yangna solid veya plverzi ile birlikte skldnda alevin s enerjisinin bir ksmn emerek sy kendine alr ve scakl drr.
1.3.3. Sprey
Su sprey eklinde kullanldnda boucu zellie sahiptir.
1.3.4. Sis
Su, sis eklinde kullanldnda boucu zellie sahiptir (Resim 1.4).
1.3.5. Sulu Halde Kpk Meydana Getiren Madde Hava kp: Kpk maddesi belirli oranlarda basnl suyla kartrlarak elde edilir. Protein kp: Kan ve artk yalardan elde edilir. erisinde yzde 3 orannda kpk yzde 97 orannda su vardr. Flor protein kp: Normal protein kpne flor maddesi ilave edilerek elde edilen kpktr. Normal protein kpne gre daha kullanldr. Sentetik kpk: Yzde 95 su ve yzde 5 sentetik maddeden yaplan kpktr. 9
Sulu film kp: Yzde 6 kpk ve yzde 94 su karm olarak kullanldnda kpn iindeki su ayrarak bir tabaka oluturur.
1.3.6. Kpk
Baz kimyasal solsyonlarn su ile kartrlmasndan elde edilir. Boucu ve ksmen soutucu zellie sahiptir. Elektrii iletir. Genel maksatl olmad iin kk teknelerde portatif yangn sndrc olarak kullanlmazlar.
1.3.7. CO2
Havadan 1.5 kat daha ardr. Alevlerin zerini ker, bu nedenle birincil olarak boucu zellie sahiptir. Yaltkandr, elektrii iletmez, bu nedenle elektrik kaynakl ve motor blmesi yangnlarnda etkili sndrc olarak kullanlmaldr. kincil olarak, soutucu zellii sahip olmas nedeniyle yzey yangnlarnda etkindir. Genel maksatl kullanlabilir (Resim 1.5).
1.3.8. Halon
Basn altnda svlatrlm bcf tipi halon gaz yangn sndrc olarak kullanlr. Yangnn zerinde buharlar. Ksmen soutucu ve boucu zelliklerinin yannda esas olarak alev krc zellie sahiptir. Elektrii iletmez. Genel maksatl kullanlr ( baz lkelerde 2000 ylndan sonra kullanm yasaklanmtr.)
10
Paslanmaz elik boru elik ekme boru Dikili elik boru Spiral kaynakl elik boru Dz kaynakl elik boru Galvanizli elik boru
11
12
1.5.1. Tanm
Sulu sndrme sistemlerine basnl su salayan anma debi ve anma basn deeri ile ifade edilen pompalardr. Bu suretle svnn konumunun ykselmesi, basncnn artmas, yksek bir hz kazanmas ve bilhassa bir yerden dier bir yere giderken boru ve kanallarda meydana gelen srtnme direnlerini yenerek nakil imknnn salanabilmesi mmkn olur.
1.5.2. eitleri
Gemilerde ya ngn pompalar santrifj ve pistonlu olarak kullanlabilirler. Geminin byklne gre yangn pompalar ebatlar seilir. Buna bal olarak pompa g erilerine baklarak hangi tip pompa seileceine karar verilir. Gemilerde yangn pompalar normal pompa ve acil durum pompas olmak zere iki eittir. Normal yangn pompalar enerjisini geminin g kaynandan alr. Acil durum pompalar ise normal pompalardan ve makine dairesinden ayr olarak bamsz g kaynaklarna sahiptirler. Acil durum pompalar genellikle makine dairesi dnda gverte ksmna monte edilirler (Resim 1.7).
13
1.6.1. Tanm
Yangn tesisat valfleri, akkann tamamnn gemesi veya bir ksmnn akmas iin tam ak veya tam kapal konumda tutularak kullanlan mekanik tesisat elemandr. Her sistemde kullanlmasna izin verilen ak kesme eleman, sistemin kuruluuna gre ve hangi artlarda kullanlacana baklarak seilir.
1.6.2. eitleri
Gemilerde 1 ve 2 pusluk (inlik) yangn vanalar kullanlr. (Resim 1.8). Bunlar dili veya trnakl tiplerde olurlar. Gemilerde her mstakil blme iin iki yangn vanas bulunur. Yangn vanalarnn azlar kullanlmadklar zaman zincirle bal bir kapakla kapatlr. Gemilerde karasal yangn tesisatlarndan farkl olarak alminyum valfler kullanlmaz. Bunun yerine dkme demir veya pirin malzemeden retilmi valfler kullanlr. Gemilerin byklklerine gre Solas 74teki ( 1974 Denizde Uluslararas Can Gvenlii Szle mesi ) kurallar geerlidir. Gemi yangn devresine gemi dndan su alabilmek iin kullanlan bir aparat yerletirilir. Bu aparat uluslararas sahil balants olarak adlandrlr. Gemilerde kullanlan valf eitleri genellikle unlardr:
14
Dz Hat Vanas
Basn
ek Valf
Karter
Solenoid Vana
Solenoid Vana
Kondenser
15
1.7.1. Tanm
Gemilerde dizayn edilen yangn devrelerinin montajnda kullanlan balant elemanlarna fitings malzeme denir. Deniz aralarnda kullanlan yangn tesisat fitingsleri deniz suyundan zarar grmeyecek zelliklerde olmaldr. Genellikle galvaniz dkme malzeme tercih edilir.
1.7.2. eitleri
Dirsek, T ve benzeri tek ynl ak elemanlar basn ayarl elemanlar, pislik tutucular, yangn hortumlar, hortum kaplinleri, nozullar, geytler, valf szgeleridir (Resim 1.9).
16
17
18
Yangn dolaplarnn iinde hortum balants ve nozullar bulunur. Yangn dolaplar d hava artlarna ve deniz suyuna kar dayankl malzemelerden retilmelidir. Bu konudaki artnamelere baklr.
19
patlayarak, ortama su pskrtrler. Genellikle kapal meknlarda ve insanlarn bulunduu ortamlarda kullanlr. Gemilerde gverte ksmnda kullanlmaz (Resim 1.12).
20
Duman dedektrleri: Yangn esnasnda ortamda oluan duman alglayan elemanlardr. zellikle, yanma sresinin parlama sresinden daha uzun zaman alaca mahallerde alglamada son derece hzldr. Is dedektrleri: Bu dedektrler, yangn srasnda oluan s etkisini izleyerek belli scaklkta ve snma durumlarnda, alarm bilgisini bal olduklar kontrol elemanlarna
21
bildirirler. Duman detektrlerine gre daha ge alglama yapmakla birlikte, hatal alarm durumu ok daha az grlr ve daha gvenlidir. Alev dedektrleri: Alev Dedektrleri, yangn srasnda meydana gelen alevdeki kzl tesi veya mor tesi nmlar alglayarak, alarm kts veren detektrlerdir. Gaz dedektrleri: Gaz yangnlarn sndrme prensibi, yanc maddeyi ortamdan kaldrmaktr. Bu amala, doal gaz, metan, provan, hidrojen, aseton vb. yanc ve patlayc gazlarn, bulunduklar ortam iin tespit edilen limit deerlerin aslmas durumunda, alarm vererek muhtemel patlama ve yangnlar engelleyen detektrler kullanlr. Her gazn limit patlama deeri farkldr. Bu nedenle, gaz dedektrleri, her gaz iin ayr zelliklerde retilir. Bnyelerinde yar iletken bir gaz alglaycs birimi bulunur. Yangn ihbar butonlar: nsan, ok gelimi bir yangn alglaycsdr. nsan tarafndan alglanan bir yangn ihbar etmek amac ile kullanlan ve ok eitli trleri bulunan ekipmanlarn bir eidi de yangn ihbar butonlardr.
22
Tablo 1.1deki sembolleri bilgisayar destekli Blok oluturmak iin bilgisayar izim program ile iziniz ve blok destekli izim dersi modllerinden oluturunuz. yararlannz. ekil 1.3teki tpleri bilgisayar destekli izim Renk katmanlar program ile iziniz ve blok oluturunuz. alnz. ekil 1.4teki panoyu bilgisayar destekli izim iziminizi program ile iziniz ve blok oluturunuz. unutmaynz ekil 1.5teki CO2 tpn bilgisayar destekli iziminizi izim program ile iziniz ve blok unutmaynz oluturunuz. ekil 1.6daki pompa sembollerini bilgisayar iziminizi destekli izim program ile iziniz ve blok unutmaynz oluturunuz. Tablo 1.2deki fitings ve borularn iziminizi sembollerini bilgisayar destekli izim unutmaynz program ile iziniz ve blok oluturunuz. diske oluturarak
kaydetmeyi
diske
kaydetmeyi
diske
kaydetmeyi
diske
kaydetmeyi
ekil 1.9daki devreyi bilgisayar destekli nceden oluturduunuz bloklardan izim program ile iziniz. sembolleri alnz.
23
KONTROL LSTES
Aada uygulama ile ilgili hazrlanan deerlendirme kriterlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.
Deerlendirme ltleri
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Tablo 1.1deki sembolleri bilgisayar destekli izim program ile izdiniz ve blok oluturunuz mu? ekil 1.3deki tpleri bilgisayar destekli izim program ile izdiniz ve blok oluturunuz mu? ekil 1.4deki panoyu bilgisayar destekli izim program ile izdiniz ve blok oluturunuz mu? ekil 1.5deki CO2 tpn bilgisayar destekli izim program ile izdiniz ve blok oluturunuz mu? ekil 1.6deki pompa sembollerini bilgisayar destekli izim program ile izdiniz ve blok oluturunuz mu? Tablo 1.2deki fitings ve borularn sembollerini bilgisayar destekli izim program ile izdiniz ve blok oluturunuz mu? ekil 1.9deki devreyi bilgisayar destekli izim program ile izdiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliye tini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise lme Deerlendirme sorularna geiniz.
24
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere , cmlelerde verilen bilgiler doru ise D,yanl ise Y yaznz.
.
1. ( ) Gemilerde makine dairesinde yksek s meydana geldii iin yangn kma olasl ok yksektir. Buna gre makine dairelerinin bu riske gre ina edilmelidir. 2. ( ).Gemilerde deniz suyu yangn tertibat yangna kar soutucu ve sndrc olarak kullanlmaz. 3. ( ).Makine dairesi yangnlarnda gazl sndrme sistemleri daha etkili olarak kullanlr. 4. ( ).Sprey ve sis, kpkl yangn sndrc trlerindendir . 5. ( ).Acil durum pompalar ana g kaynandan bamsz olarak alr.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz yada cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnere k tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
25
ARATIRMA
Deniz aralarndaki yangn tesisatlarn ve malzemelerini inceleyiniz. evrenizdeki yangn tesisatlarn inceleyiniz. nternetten aratrma yapnz.
26
27
28
29
30
31
32
SORULAR
1. 2. 3. 4. 5. Yangn valf balantlar kaynakl yaplr. Gemilerdeki yangn tesisat tanklarnda yangn sndrmek iin su bulunur. Yangn tesisat springleri yaam mahallerinde kullanlr. Yangn boru tesisat ile gverte ksmna kpkl su gnderilebilir Makine dairelerinde sadece karbondioksitli sndrme sistemi kullanlr.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Bu teste verdiiniz cevaplar, modl sonunda yer alan cevap anahtar ile karlatrnz. Yanllklarnz varsa, renme -uygulama faaliyetlerine geri dnerek, arkadalarnzla konuyu tartarak ve retmeninize danarak, eksiklerinizi gideriniz. Bu test sonucunda tespit ettiiniz eksikliklerinizi tamamlamadan uygulamal teste gemeyiniz.
33
KONTROL LSTES
Aada uygulama ile ilgili hazrlanan deerlendirme kriterlerine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre evet hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz. 1. ekil 2.1deki tank balantsn bilgisayar destekli izim program ile izdiniz mi? 2. 2.ekil 2.3teki springs balantsn bilgisayar destekli izim program ile izdiniz mi? 3. ekil 2.3teki devre resmini bilgisayar destekli izim program ile izdiniz mi?
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.
34
L DEERLENDRM E
DEERLENDRME LTLER
1. Gemilerde uygulanan yangn tesisat ile ilgili resimleri izebilmek iin kullanlan sembolleri izerek bloklar oluturdunuz mu? Bilgisayar destekli izim programn kullanarak basit devreler izdiniz mi? Tank balantsn bilgisayar destekli izim program ile izdiniz mi? Springs balantsn bilgisayar destekli izim program ile izdiniz mi? Genel devre resmini bilgisayar destekli izim program ile izdiniz mi?
Evet
Hayr
2. 3. 4. 5.
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. renme faaliyetlerini
35
36
KAYNAKA KAYNAKA
KKAHN Fahrettin, Gemi Dizel Motorlar Ders Kitab, Birsen Yaynevi, stanbul, 2008.
37