Professional Documents
Culture Documents
Kitab: 11
stanbul, 2005
Vate
Weanxaney Vatey
Adres:
ehit Muhtar Mah. Nane Sok.
Kat: 3, No: 5/5
Beyolu/ stanbul
Tel: 0212-244 94 14
E-posta: butkan@hotmail.com
RASTNUTI
KIRMANCK (ZAZAK)
Grba Xebate ya Vatey
Weanxaney Vatey
TEDEY
FERHENGEK (LGATE)
10
alfabe: alfabe
ante/anta/antye: bknl, ekilmi olan
anti: ekim, ekme
anti kar: fiil ekimi
apostrof: apostrof
bajar: il, vilayet, kent, ehir
bedilyay: deime
bedilnay: deitirme
bestox: bala
beyntar: ara
bveng, -e: sessiz, nsz
herfa bvenge: sessiz harf
chet: yn, cihet
cld: cilt
ekuye: szck, kelime
ekuya anta/ekuya antye: bknl szck
dem: zaman
demo ameyox: gelecek zaman
demo nikayin: imdiki zaman
demo vyarteyo dyar: dili gemi zaman
dilet: ikiz
dimil: 1) Krmanc, Zaza 2) Krmancca, Zazaca
dimilk: Krmancca, Zazaca
diml: b. dimil
edat: ilge, edat
eser: eser
gurenay: altrma, kullanma
herf: harf
herfa bvenge: sessiz harf
herfa girde: byk harf
herfa hurdye: kk harf
herfa vengine: sesli harf
11
12
13
veredat: nedat
vrgul: virgl
vuryay: deime
vurnay: deitirme
xebitnay: altrma, kullanma
xelet, -e: yanl
xoser: bamsz, kendi bana
nameyo xoser: yaln ad, yaln isim
yewheceyin, -e: tek heceli
yewhmar: tekil
zafhmar: oul
zafheceyin, -e: ok heceli
zaza: Krmanc, Zaza
zazak: Krmancca, Zazaca
zemr: adl, zamir
zemr kes: ahs zamiri
zemr nan: iaret zamiri
zerfe: belirte, zarf
ziwan: dil
ziwano nutek: yazl dil
14
VATEYO VERN
15
16
17
18
ALFABE
Alfabeya ma de n 31 herf est:
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTU
VWXYZ
abcdefghijklmnopqrstuvwxyz
Wendi herfan cornan wina yo:
a, be, ce, e, de, e, , fe, ge, he, i, , je, ke, le, me, ne, o,
pe, qe, re, se, e, te, u, , ve, we, xe, ye, ze.
Tay nutox nuteyan xo de herfan sey
nusen yan z herinda herfa eyn a erebk de iaret
apostrof () ronan. Seba ke alfabeya ma de in , gan
(gerek) n herf aret nnusy. Mavaj (mesela), gan
herinda erb de xerb, herinda Hezret El de
Hezret El binusyo.
19
KILMNUTEY (KISALTMALAR)
kirmanck ............ tirk
b .......... biewn (nyade) .......... bak
bs......... bestox ......................... bala
c ........... cld ............................. cilt
c ......... imeyo corn .............. y. a. g. k. (yukarda ad geen kaynak)
ec ......... esero corn ................. y. a. g. e. (yukarda ad geen eser)
ed ........ edat ............................ ilge, edat
env ...... esero ke namey
xo vreno ................... a. g. e. (ad geen eser)
P ........ say ra pey ................ M. S. (Milattan Sonra)
V ........ say ra ver ................ M. . (Milattan nce)
m ......... mak ........................... diil
mat ...... matematk ................. matematik
n .......... nr ............................. eril
nc ........ nuteyo corn ............ y. a. g. y. (yukarda ad geen yaz)
nm ....... name .......................... ad, isim
nnv ...... nuteyo ke namey xo vreno ............... a. g. e. (ad geen yaz)
nr ........ numre ........................ numara
ny ........ nyade (biewn) .......... bak
pd ........ peyedat ...................... artedat
pr......... prefks ........................ nek
r ........... rpel ............................ sayfa
s........... sifet ............................ sfat
sf ......... suffks ........................ sonek
20
21
1) -an
Kirmanckya tay cayan de, herinda -an de -n, on, - yan z -o vajyno. Kombyay ma de nnan
ra -an terch byo, yan nuti de gan ekuy bi form an binusy. end nimney:
meyl
kombyay .... form bn
-an ..................... -n, -on, -, -o
mangan ............ mngn, mongon, mng, mongo
dewan ............... dewn, dewon, dew, dewo
banan ............... bnn, bonon, bn, bono
zanayan ........... znayn, zonayon, znay, zonayo
2) -am
Tay cayan de, herinda -am de -m yan z -om
vajyno. Kombyay ma de nnan ra form -am terch
byo, nuti de gan ekuy bi n form binusy. Nimney:
meyl
kombyay .... form bn ........... tirk
-am .................... -m, -om
kam .................. km, kom ............ kim
lamba ............... lmba, lomba ...... lamba
22
ad, isim
tam
tamam
damat
3) Veng J, C, Z
Kirmanck de tay ekuy est ke tay cayan de bi J,
tay cayan de z bi C yan z Z vajyn. Kombyay de
nnan ra form Jyin terch byo. Yan eke ekuyk (yew
ekuye) wayr n hr forman bibo, nnan ra form Jyin
terch beno. Nimney:
23
4) Veng K
Kirmanck de tay ekuy est ke tay cayan de bi K,
tay cayan de z bi vajyn. Hna zaf gama ke veng
Ky dima veng yan z yeno, no K beno
(K+ = yan z K+ = ). Kombyay ma nnan ra K
terch kerdo (1). end nimney:
24
meyl
form
kombyay .... bn ..................... tirk
kef, kefye ........ ef, efye .............. kefiye, bir eit barts
keya, -ye ........... wa, -ye ............... muhtar, nde gelen,
ynetici
keyayye ........... wayye ............... muhtarlk, yneticilik, liderlik
keyber ............... ber, ver, wer,
kber, kver .......... 1) kap 2) evin n,
ev nndeki bahe
keye .................. , ye, kiye,
kye, kehe, k ....... ev
keyeker, -e ........ kere, ykere ..... evcimen, hamarat
keyf ................... f, kf ................... keyif
keyveaye ......... vesaye, kveaye evi yanasca
kna .................. na, keyna ........... kz
kneke .............. neke, keyneki,
kyneki .................. kz
kran ................ ran ..................... dam direklerinin
zerine sraland
kiri
kse, ksik ......... sik, ksik ........... kese, torba
5) Veng O WE
Kirmanck de tay ekuy est ke esl xo tirk yo bi
O dest pken label Oy vern n ekuyan tay
cayan de se WE vajyno. Mavaj herinda ortax de
wertax vajyno. Kombyay de nnan ra form Oyin
terch byo. Nimney:
25
meyl
form
kombyay .... bn ..................... tirk
O- ...................... WE- .......................
ocax ................... wecax ....................
ocaxkor, -e ........ wecaxkor, -e ..........
oda .................... wade, wede, ode ....
olacax ................ welecax, welcax ....
ordege ............... werdege .................
ortax, -e ............ wertax, -e ..............
orte .................... werte .....................
oyn .................... weyn, wyn ..........
oyniker, -e ......... weyniker, -e; wynkar, -e ..............
26
Oocak
ocuu olmayan
oda
kaza
rdek
ortak
orta
oyun, numara, hile
numarac, hilekar,
kurnaz
HERFA PRAGIRDAY
meyl
kombyay ............ form bn ....... tirki
Gayan byare.............
Koyan ra vewre .........
esta.
Hesen o yo. ................
Roan no yo. ..............
27
meyl
kombyay ............ form bn ....... tirki
aye .............................
biray mi ...................
cya ............................
day ..........................
gayo girs ....................
hryine .....................
koyo nizm ..................
pya ............................
qelema syaye ...........
vejyay ....................
vyaye ........................
waye ..........................
Hra yo. .....................
28
I-NAME
1) Namey Rojan
Namey rojan bi herfa hurd (qije) dest pken wina
(inahawa, nya) y:
2) Namey Mewsiman
kirmanck .. form bn ........................ Tirki
wisar ............ wesar, wusar, wasar,
usar, sar ............................ ilkbahar
hamnan ....... aminan, amna, amnan,
emn, emnn, imnan,
omno, omnon, mn,
mnn ................................. yaz
29
meyl
kombyay .... form bn ................ tirk
ame.................. ami, am, asme ........ ay (gkteki ay)
menge ............... mengi ......................... ay (otuz gn)
ma ..................... - ................................ ay (otuz gn)
Namey diws mengan serre:
30
31
meyl
kombyay ...... form bn ............. tirk
elewyye, elewyn .................. elewyey, elewy .... Alevilik
musluman .......... misilman, misluman, musluman,
muslumon, muslumn, bisilmn ..... Mslmanlk
32
33
meyl
kombyay .... form bn ................ tirk
-ij ....................... -ic, -iz
afrkayij ............ afrkayic, afrkayiz .... Afrikal
ewlgij .............. olgic, ewlgic, ewlgiz ............................ Bingll
drsimij............. drsimic, drsimiz ..... Dersimli
gurcstanij ........ gurcstanic, gurcstaniz ...................... Grcistanl
hezanij .............. hezanic, hezaniz ........ Hezanl
ranij ................. ranic, raniz .............. ranl
pranij ............... pranic, praniz .......... Piranl
swregij ............ soyrekij, swrekic ...... Siverekli
Gedeyya mi de mndya lawure (2) Pran de biqmet
b.
Ma het camrdan di tewir alwar syay xo pay kerdin. Tewiro yew qeremend, o bn z awrpa bi; awrpa
2. ekuya lawure, namey aristan Lahor ra yena.
34
35
36
37
38
meyl
kombyay ........ form bn ............... tirk
-ye ......................... -ey, -
azadye................... azadey, azad ............. zgrlk
birayye .................. birayey, biray ........... kardelik
xoserye.................. xoserey, xoser ........... bamszlk
39
40
meyl
kombyay ....... form bn ............. tirk
Na dar a. ............... Na dare a./Na dari a.Bu aatr.
Na qelem a. .......... Na qeleme a./
Na qelemi a. ............. Bu kalemdir.
Na qelema Sor- .... Na qelema Sor- ........ Bu Sorguln
gul a.
gule a.
kalemidir.
No kitab Br- ..... No kitab Br- ........ Bu Brwann
wan o.
wane o.
kitabdr.
N nimneyan ra dar, qelem, Sorgul Brwan
gama ke xoser , bi -e yan z -i vajyn (dare/dari, qeleme/qelemi, Sorgule/Sorguli, Brwane/Brwani).
Label myan cumle de karo nmcet ke n ekuyan dima ame, di herf vengin (sesli harf) pdim a yen
semedo ke vati xo zor o, n venginan ra vengina verne,
yan -e yan z -i kewena. Mavaj cumleya Na dare a
yan z Na dari a de e yan z iya dare/dari kewta,
cumle bya Na dar a. (Seke ma cor ra z nut, tay
mintiqayan de, gama ke xoser bib z n ekuyan
makyan ra pey -e -i in .)
41
42
43
meyl
kombyay ........ form bn ...... tirk
N vilik /. ............ N vlik y. ......Bunlar ieklerdir./
Bunlar iektir.
N dar /. .............. N dar y./ ......Bunlar aatrlar.
N dar y.
Bunlar aatr.
Ma kurd me//. .... Ma kurd me. ...Biz Krdz.
Her di y/y. ........... Herdiy y/y. ...Her ikisidir.
N kue y/y. ........ N kuey /. ....Bunlar sokaktrlar./
Bunlar sokaklardr.
N mange y/y...... N mangey ....Bunlar inektirler.
/N mangey . Bunlar ineklerdir.
N ga y/y. ............ N gay . ..........Bunlar kzdrler./
Bunlar kzlerdir.
N rind /.............. N rind y. ......Bunlar gzeldirler./
Bunlar gzellerdir.
N dewij /. ........... N dewij y. ....Bunlar kyllerdir./
Bunlar kyldrler.
N merdim wen- .. N merdim .....Bunlar tahsilli
de y/y.
wendey y.
adamlardr.
44
Nr (Eril)
meyl
kombyay ....form bn .................... tirk
a) her mi ......... hr mi, her mi ................. eeim (eril)
b) her mi .......... hr mi, her mi ................. eeim (eril)
a) laj Hesen ... lac Hesen, lac Hesen ..... Hasann olu
b) laj Hesen .... lac Hesn, lac Hesen ...... Hasann olu
Mak (Diil)
meyl
kombyay. form bn ...................... tirk
a) hera mi ...... herey mi, hr mi, her mi ... eeim (diil)
b) her mi ...... herey mi, hr mi, her mi ... eeim (diil)
Zafhmar (oul)
meyl
kombyay ... form bn................. tirk
a) her mi ........ hr mi, her mi ............ eeklerim
b) her mi ......... hr mi, her mi ............ eeklerim
a) laj Hesen .. lac Hesn, lac Hesen .. Hasann oullar
b) laj Hesen ... lac Hesn, lac Hesen .. Hasann oullar
Seke nimneyan cornan ra z fam beno, gorey
terch kombyay, kirmanck de ewro merdim no
(bese keno) bi form a yan z b binuso.
B) zafe de Nuti ekuya Nr ya ke bi -eQedyna
Eke ekuya temambyaya (muzaf, tamlanan) nr bibo
esl aye bi -e biqedyo, zafe de gan no -e binusyo.
Nimney:
45
meyl kom
byay....form bn ...................... tirk
namey to ......... nam to ................... senin adn
meley hgay .. mel hgay/yegay .... tarlann ekirgesi
keyey ma- ....... key mamostay,
mostay ......... mamostay ............ retmenin evi
gedey dewe ..... ged dew .................. kyn ocuu
C) Kirmanck de zafeya sifet z mintiqa ra mintiqa
vuryna. Mavaj manaya yeni bir imkan siyah bir
kalema tirk de, kirmanck de n form cya-cyay est:
ekuya Nr
meyl
kombyay ...........form bn .......... tirk
mkanko newe .... mkank newe, ..... yeni bir imkan
mkanko newe,
mkankew newe
mkande newe .... mkando newe .... yeni bir imkan
mkanndo newe
ekuya Mak
qelemka syaye .. qelemka syay, ... siyah bir kalem
qelemka syay
qelemda syaye .. qelemnda syay .. siyah bir kalem
46
meyl
kombyay .... form bn ........... tirk
dewe (m) ........... dewi, dew, daw,
diwi, dow, do .........
nahye (m) ........ nehye ...................
qeza (m) ............ qeza (n) .................
bajar (n) ............ bacar .....................
47
ky
nahiye
ile, kaza
il, vilayet;
ehir, kent
48
IV) Diyarbakr
1. Bismil
2. ermik
3. nar
4. Ergani
5. Eil
6. Hazro
7. Hani
8. Kocaky
9. Lice
10. Kulp
11. Dicle
12. Silvan
13. ng
V) Erzingan ........
1. Cimin ...............
2. l .....................
3. Kemalye ...........
4. Kemax ...............
5. Mose ..................
6. Refahye ............
V) Erzincan
1. zml
2. li
3. Kemaliye
4. Kemah
5. ayrl
6. Refahiye
49
VI) Erzurum
1. Akale
2. at
3. Karayaz
4. Pasinler
5. spir
6. Narman
7. Oltu
8. Olur
9. enkaya
10. Tekman
11. Hns
12. Horasan
VII) M ..............
1. Gimgim .............
2. Kop ....................
3. Milazgir ............
VII) Mu
1. Varto
2. Bulank
3. Malazgirt
VIII) Urfa
1. Birecik
2. Hilvan
3. Bozova
4. Ceylanpnar
5. Siverek
6. Suru
7. Viranehir
8. Halfeti
50
IX) Adyaman
1. Gerger
2. Besni
3. elikhan
4. Kahta
5. Samsat
6. Glba
X) Srt ..................
1. Berwar .............
2. Dih ....................
3. Hewl ................
4. Misri ................
5. rvan ...............
X) Siirt
1. Pervari
2. Eruh
3. Baykan
4. Kurtalan
5. irvan
XI) Elaz
1. An
2. Baskil
3. Karakoan
4. Keban
5. Maden
6. Arcak
7. Palu
8. Kovanclar
9. Sivrice
10. Alacakaya
51
52
I-AFRKA
53
54
II-AMERKA
55
56
III-ASYA
57
58
59
IV-EWROPA
60
61
62
V-OKYANSYA
meyl
kombyay .....form bn ............... tirk
ez ........................ e ................................. ben
ti ......................... to, t, tu .................... sen
o ......................... ew, aw, we, wi,
ay, yo, y, wo, ........ o (eril)
a ......................... ya .............................. o (diil)
ma ...................... - ................................. biz
ima ................... sima .......................... siz
......................... y, y, ....................... onlar
b) Grba Dyine
meyl
kombyay ..... form bn ........................... tirk
mi ........................ min .......................................... ben
to ......................... t, tu ....................................... sen
ey ........................ yi, y, h, jey, , y, y, ay ..... o (eril)
aye ...................... y, ya, yay, aya, ay, a, ja ........ o (diil)
ma ....................... man ......................................... biz
ima .................... iman, sima ............................ siz
nan ..................... yn, yn, yne, jn, na, ne,
n, n, aynan, eyna, ayno .... onlar
63
meyl
kombyay .....form bn ......................... tirk
xo ....................... xwe, xwi, xwo, xu, ho, hu .... kendi
Nusyay ekuya Xo
Eke ekuya xo se zemr bro xebitnay yan z kar
refleksf (dnl fiil) de ca bigro, ekuyan bnan ra
cya nusyna. Nimney:
64
meyl
kombyay .....form bn ....................... tirk
no....................... n, en, eni, ino, ini, in ..... bu (eril)
na....................... ena, ina, hena .................... bu (diil)
n ....................... n, en, in, en, in ............ bunlar
No vano. (Bu sylyor.) (eril)
Na vana. (Bu sylyor.) (diil)
N van. (Bunlar sylyorlar.)
hal oblk (oblique, bknl) de:
meyl
kombyay .... form bn ........................ tirk
ney ................... n, en, in, en, in ............ bu (eril)
naye ................. nay, ena, enay, en, ina, .... bu (diil)
inay, iney, in, iny, hena
65
meyl
kombyay ...... form bn ........................... tirk
o ........................... aw, ew, ewi, hew, awi, ay, ... o (eril)
a ........................... aya, eya ................................... o (diil)
........................... , ay, ey, hey .......................... onlar
O vano. (O sylyor.) (eril)
A vana. (O sylyor.) (diil)
van. (Onlar sylyorlar.)
hal oblk de:
meyl
kombyay ......... form bn .............. tirk
ey ............................ ay, ay ....................... o (eril)
aye .......................... ay, aya, ayay, eya .... o (diil)
nan ........................ aynan, ayna ............. onlar
Ey ra vaje. (Ona syle.) (eril)
Aye ra vaje. (Ona syle.) (diil)
nan ra vaje. (Onlara syle.)
Rastnuti Zemran aret Ney Ey
Tay nutox herinda zemran aret y ney ey
66
67
68
III-SIFET (SIFAT)
1) Tay Reng
meyl
kombyay ..... form bn ................ tirk
eqer, -e ............. - ................................... sar
hewz, -e ............. sewz ............................ yeil
kesk, -e .............. - ................................... yeil
kewe, -ye (3) ...... kwe, kewye, kewo,
kiho, kuhe, khe ......... mavi
qer, -e ................. - ................................... siyah, kara
qewey, -ye ....... reng qehw, reng
qaw ............................. kahverengi
sip, -ye .............. sipe, sip, sipye ........... beyaz, ak
ss, -e .................. - ................................... beyaz, ak
sya, -ye ............. ya, a ........................ siyah, kara
sr, -e ................. sur, -e .......................... krmz
aln, -e ............. aln, -i ........................ kahverengi
zerd, -e (4) .......... zer, zerk ...................... sar
zergn, -e (5) ..... zergun, -e .................... yeil
2) Sifet Nan
a) Semed Nzd
hal xoser de:
69
meyl
kombyay ......... form bn ...................... tirk
no............................ n, eno, en, eni, ino,
ini, in, na .......................... bu (eril)
na............................ ena, ina, hena .................. bu (diil)
n ............................ n, en, in, en, in, na .... bunlar
No lajek vano. (Bu olan sylyor.)
Na kneke vana. (Bu kz sylyor.)
N lajek van. (Bu olanlar sylyor.)
N knek van. (Bu kzlar sylyorlar.)
hal oblk (oblique) de:
meyl
kombyay ....... form bn ..................... tirk
n .......................... en, en, in, na ................ bu (eril)
na.......................... ena, ina, hena .................. bu (diil)
n .......................... n, en, in, en, in, na .... bunlar
N lajek ra vaje. (Bu olana syle.)
Na kneke ra vaje. (Bu kza syle.)
N lajekan ra vaje. (Bu olanlara syle.)
N knekan ra vaje. (Bu kzlara syle.)
b) Semed Dr
hal xoser de:
meyl
kombyay ...... form bn ........................ tirk
o ........................... ew, ewi, aw, hew, ay, ...... o (eril)
a ........................... haw, eya, aya ...................... o (diil)
........................... , ey, hey, ay ...................... onlar
O lajek vano. (O olan sylyor.)
A kneke vana. (O kz sylyor.)
lajek van. (O olanlar sylyor.)
knek van. (O kzlar sylyorlar.)
70
71
72
73
birinci
ikinci
nc
drdnc
beinci
altnc
yedinci
sekizinci
dokuzuncu
onuncu
onbirinci
onikinci
onnc
ondrdnc
onbeinci
onaltnc
onyedinci
onsekizinci
ondokuzuncu
yirminci
otuzuncu
krknc
ellinci
altmnc
yetmiinci
sekseninci
doksannc
yznc
beyznc
yediyznc
dokuzyznc
bininci
milyonuncu
milyarnc
meyl
kombyay ......... form bn ............... bi tirk
her .......................... hur, wir, wur ............. her
her yew ................. her go, her g, her
gi, her g, wir yew,
wir go, wir g ............ her bir, her biri
her di ..................... hur di, hur d, wir
di, wir d, wir d,
wur di, wur d ........... her iki
her dyan, her
dyine ................ hur dna, hur dimna, hur demna,
hur dimn, hur dimna, hur dimne,
hur demne, hur dn,
74
75
meyl
kombyay ........ form bn ........... tirk
A wendye/wenda/wend ya........ A wenda a./A wenda wa. .................... O tahsillidir.
wende y/y. ...... wendey y./
wend . .............. Onlar tahsillidirler.
Seke aseno, kar nmcet ra ver partspo
zafhmar z bi form yewhmar nusyno; zafmmarya
ey kar ra fam bena. Yan cumleya peyne de seba ke
y/y zafhmar o, merdim fam keno ke partsp (yan
wende) bi form yewhmar yo la zafhmarye fade
keno.
76
1) Veredat (nedat)
a) bi
Edat bi, ca ra ca cya vajyno. Sey bi, be, ve,
ebi, ebe, eve. Kombyay nnan ra bi terch kerdo.
Nimney:
77
b) b
Ma b to nin. (Biz sensiz gitmeyiz.)
O b wendi rankewtn. (O okumadan uyumazd.)
Seke cor ra aseno, bya ke veredat (nedat) o, cya
nusyna. Label seke cr ra aseno, bya ke rol prefks
(nek) vnena pya nusyna. Yan, eke b- ekuyk ra
ver bro sifet virazo, b- ekuya ke dima yena pya
nusyn. Nimney:
78
meyl
kombyay ........ form bn ............... tirk
p ........................... pey
P otobuse ame. .... Pey otobuse ame. ....... Otobsle geldi.
P peran gurey
xo virato. .......... Pey peran gurey
xo virato. .................. Parayla iini
yapm.
To p qalan xo
zerrya ey ikite. ... To pey qalan xo
zerrya ey ikite. ... Szlerinle
onun kalbini
krdn.
d) ver bi
Ez ina ver bi Dyarbekir. (Diyarbekire doru gidiyorum.)
Ez peykan ona la o z ver bi mi yeno. (Beni gerisingeri gidiyorum fakat o da bana doru geliyor.)
2) Peyedat (Artedat)
a) r
Tay cayan de herinda r de r, ri, re yan z r
vajyno. Kombyay n forman ra r terch kerdo.
Nimney:
79
meyl
kombyay ............. form bn .............. tirk
r ................................. r, ri, re, r
kam r ........................ kam r, km ri ....... kime
mi r ............................ mi r, mi re, mi r ..... bana
Wa to r xeyrn bo. .... Wa to r xeyrn bo. .. Sana hayrl olsun.
b) r
Tay vateyan de karo nmcet r pya vajyn
label nuti de gan no r cya binusyo. Nimne:
Lajek uca r o. (Olan ordadr.)
Na cumle de uca zerf a, o karo nmcet, r z peyedat
o. No r esl xo de yew eku ya label kilm byo, tena sey
yew herfe mendo, coka gan cya binusyo. Seke
nimneyan crnan de aseno, gama ke merdim
leheyan bnan kurdk de muqayese keno, esl n ry
hna we fam beno.
end nimney bn:
meyl
kombyay .......... form bn .......... tirk
uca r a................... uca ro, uzaro ....... ordadr
uca r /uca r ......uca r, uzar ....... ordadrlar
dime r o ................ dime ro, dimero ... peindedir, arkasndadr
dime r a ................ dime ra, dimera .. peindedir, arkasndadr
dime r / dime r dime r, dimer ... peindedirler, arkasndadrlar
Muqabil n r ry -ke cor ra qism a b de ma
behs nan kerd- kurmanck (kirdask) de li, kurdkya
80
kirmanck
kurmanck
(zazak) ........... (kirdask) ................ trk
r, re, r, r,
ra, era, ro ...... li
Uca r a.
Uza r a. ........ Li w c ye. .................. Oradadr.
Dime r a. ......... Li d ye. ..................... Peindedir.
Da mi ro./Mi
ro da. ............ Li min da/xist. ............ Bana vurdu.
era dime kotene ............... li d ketin ................... peine dmek
Kure ya? ........... Li ku ye? ..................... Nerededir?
Weyra ya. ......... Li w ye. ..................... Oradadr.
Heywan ko
ra eren. ....... Heywan li iy dirin. ........................... Hayvanlar dada otlanyorlar.
kirmanck
kurdkya bar
(zazak) ............... (sorank) ........... trk
r, re, r, r, ra,
era, ro .................... le
y to ra .................. le h to ................ seninkinden
vr ra n .............. le br ne .......... unutmad
Hewn ra werzn! .. Le xew helsn! ... Uykudan kalknz!
Kure?/Kura? ......... Le kw? .............. Nerede?
Weyre/Weyra ya. .. Le w ye. ............ Oradadr (6).
6. Malmsanij, Di Kurd de Guherna Dengn R L, ira:
kovara kultur, hejmar: 7, 1996, Stokholm, r. 50-55
81
c) de
meyl
kombyay .... form bn ........... tirk
de ...................... di
Lajek tenge
de yo. ............ Lajek tengi d o.
Lajek tengi di wo. . Olan dardadr.
Qeleme antey mi de ya. ... Qelem ntey
mi d a. .................. Kalem antamdadr.
Dewe de i esto, i in o? .... Dow di i esto, i in yo? ..................... Kyde ne var, ne yok?
) der
meyl
kombyay .... form bn ........... tirk
der .................... dir
der o, der a ...... de ro, derro, .......... -dedir (iindedir)
der ro, dir o, diro
Lajek keye der o. ... Lajek keye dero/diro. ..Olan evdedir.
Lajek keye de ro/di ro.
meyl
kombyay .... form bn ...................... tirk
ser o ................. sero, ser, ser , ser ro.... zerinde
Qeleme kitab ser o ya. ... Qeleme kitab sero ya. .......................... Kalem kitabn
zerindedir.
82
e) ra
Mi ra pey ame. (Benden sonra geldi.)
To ra girewt. (Senden ald.)
Ma ra va. (Bana syledi.)
Ez semed ima ra ameya. (Ben sizin iin geldim.)
Lajek lewe kneke ra day. (Olan kz pt.)
) ro
iwan biz xo dete ro ney, ko ro berd. (oban
keilerini ovadan deil, dadan gtrd.)
Mrdek nrdwane ro vejya cor. (Adam merdivenden
yukar kt.)
f) ya
Mrdek di xizmekaran z knaya xo ya aweno. (Adam
iki hizmetiyi de kzyla gnderir.)
Ez semed ima ya ameya. (Ben sizin iin geldim.)
g) a
Lajek lewe knek a day. (Olan kz pt.)
83
84
V-BESTOX (BALALAR)
end Bestox
1) eke
Herinda eke de tay cayan de eki, ek yan z eg
vajyno. Meyl kombyay n forman ra eke ser o yo.
85
3) ke
Herinda ke de tay cayan de ki, ku, ko, g
yan z go vajyno. Meyl kombyay n forman ra ke
ser o yo.
86
87
88
VI-KAR (FL)
89
meyl
kombyay ..... form bn ............................ tirk
-ene ....................
byene ...............
dayene ..............
yene ................
zanayene ..........
olmak
vermek
gitmek
bilmek
-ene -i
Kirmanck de hem -ene/-yene hem z i/-y
suffks mesder y. Tay mintiqayan de hem sey mesder
kar hem z sey namey vajyn. Mavaj ke kerdene/
kerdi (yapmak, yapma) dayene/day (yapmak, yapma). Seba ke ziwan nuti de asan (rehet) bibo, ma
form bi -ene/-yene sey mesder, form i/-y z
sey namey nusen.
Kar prabestey (bileik fiil) de, nnan ra form bi ene/-yene ekuya bne cya nusyn label form bi
i/-y ekuya bne pya nusyn; unke manaya
nan de z ferq esto. Nimney:
-ene ....................................... -i
mesder.................................... name
kerdene (yapmak) .................. kerdi (yapma)
rakewtene (yatmak) ............... rakewti (yatma)
berz kerdene (ykseltmek) .... berzkerdi (ykseltme)
germ kerdene (stmak) ......... germkerdi (stma)
90
91
ima ny
ny
Anti (ekim) n kar ca ra ca ferq keno. Mavaj weya
Drsim de wina yo:
ez ne/ez o/ez /ez a .. Ez kurd ne. .... Ez gird/girs ne.
ti ya ........................... Ti kurd a. ......... Ti pl a.
o wo ........................... O kurd o. .......... O defter o.
a wa ........................... A kurd a. .......... A qelem a.
ma ym .................... Ma kurd me. ... Ma zaf/zof me.
sima y/ima y .... Sima/ima kurd . ... Sima/ima senik .
/ y ...................... / kurd . ............. / wende y.
Negatf n kar weya Drsim de wina yo:
ez nyne
ti nya
o nyo
a nya
ma nme
sima/ima ny
/ ny
Heriqas ke no kar kar byene/byayene maneno
z no byene/ byayene nya, yewna kar o. Muqabil
kar byene/byayene fransk de devenir, ngilizk
de to become o.
Nusyay Cinsyet Kar Nmcet
Nutox ge-ge nuti kar nmcet de zehmet
ancen. Nimne:
a) Kitab ekuyda nr ya.
b) Kitab ekuyda nr yo.
Nnan ra cumleya verne rast, cumleya dyine xelet
(a) a. Cumleya verne de kar ya semed mak yo
92
meyl
kombyay .... form bn ..................... tirk
in ..................... n, ne, ni, in, in, ini, inik .................... yok
93
in a .................. n a, ne ya, ni
ya, in ya, in ya... ........ yoktur (diil)
in o .................. n o, ne yo, ni
y, in yo, inik o... ........ yoktur (eril)
in , in ......... n /, ne y, ni y, in y/y,
in y/y... ....................... yokturlar
ekuya in xoser kar nya label bi byene
kerdene na ekuye ra kar in byene in kerdene
virazyno.
meyl
kombyay .... form bn ................ tirk
in byene......... n byene, n byene, ni byene... ..... yok olmak
in kerdene ...... n kerdene, n kerdene, ni kerdene... .. yok etmek
Nimey:
Kitab ey in bi. (Onun kitab yoktu.)
Eskeran kitab ey venay, in kerd. (Askerler kitaplarn yakmlar, yok etmiler.)
4) Kar Byene/Byay
ez bena/ez beno
ti ben
ti bena
o beno
a bena
ma ben
ima ben
ben
94
meyl
kombyay ........ form bn ........... tirk
O bb. .................... O bv./O bv. ........ O olmutu.
Her di bb ehd. .. Hur di bv ehd. ....kisi ehit olmulard.
Di cayan ra dirbetin bb. ........... Di cayan ra dirvetin bv. .............. ki yerden yaralanmt.
Mi murey kerdb la ra. ........... Mi morek kerdv la ra. .............. Boncuklar ipe
takmtm.
ima xapitb. ....... ima xapitv. ....... Sizi kandrmlard.
Knek b. ........... nek v. ........... Kzlar gitmilerdi.
95
96
rakerd........................ kerd ra
rona ........................... na ro
wekerd ...................... kerd we
Seke nimneyan cornan de z aseno, eke anti
(ekim) kar de preverb kar dim a bro, kar preverb
cya nusyn. Label eke antene de preverb kar ra ver
bro, preverb kar pya nusyn.
b) Preverbo Zafheceyin + Kar
Eke preverb zafheceyin, yan yew hece ra zafr bibo,
preverbo zafheceyin kar cya nusyn. Yan preverbo
zafheceyin sey yew ekuye, kar z sey yew ekuye xoser
nusyn. Bguman n her di ekuy yew kar newey
virazen.
end preverb zafheceyin: bider-/bere-/bede-,
pede-, pra-, pro-, pira-, piro-/pero-, tede-/tedi-, tra-,
tro-, tiro-. Nimney:
pira girewtene, piro dayene, piro ginayene, piro
kerdene, tra arnayene, tra kerdene, tro cinitene.
N kar z gorey mintiqayan di et ancyn. Tay
cayan de kar ke ancno, preverb kar ra ver yeno. Tay
cayan de z kar ke ancno, preverb kar ra pey yeno.
Nimney:
97
Nimney:
aw dayene, pare byene, bawer kerdene, ca ardene,
silay kerdene/dawet kerdene, pars kerdene/parse
kerdene, pers kerdene
) Sifet + Kar
Sifet kar yew kar newey virazen. N et karan
prabesteyan de sifet kar cya nusyn. Nimney:
berz kerdene, derg byene, gird kerdene/girs
kerdene, pak byene, sya kerdene, sr kerdene, wee
kerdene
d) Kar + Kar
Yew kar yewna kar (karo ardimkerdox) yen thet,
kark newey virazen. ekuy n et karan
prabesteyan yewbn ra cya nusyn. Nimney:
ameyene kerdene, ameyene vatene, dayene girewtene,
dayene ktene, dayene vatene, dayene wendene, dayene
zanayene.
meyl
kombyay .... form bn ................... tirk
-me/-yme ....... -mi/-yme/-ymi, -m
ma ameyme .... ma ameyme/ameymi, ma omeymi ......... biz geldik
98
99
meyl
kombyay ........ form bn ........... tirk
ez hawo yena ........ ezhawo yeno .......... ben geliyorum
ez haw yena .......... ezhaw yeno ........... ben geliyorum
ez ha yena ............. ezha yen ................ ben geliyorum
100
meyl
kombyay ...........form bn ....... tirk
ez do br................. ezdo br ........... ben geleceim
ez do bigran ........... ezdo bigran...... ben alacam
ez do bigra ............. ezdo bigra ........ ben alacam
ez do vaja ................ ezdo vaja........... ben syliyeceim
ma do vaj ............... mado vaj ......... biz syliyeceiz
ti d bimir ............. tid bimir ........ sen leceksin
101
ro br ..................
ez ko bra ................
ez ko vaja ................
ez ka vaja ................
ti go br/ti go ........
br
ti yo biim .............
102
1) -n
Suffks -n manayan cya-cyayan dano ekuyan.
Mavaj ke mana -den kalma, -den yaplma -dakiya
tirki dano. Herinda n suffks de tay cayan de -n yan
z -in/-en/-yen vajyno. Meyl kombyay nnan ra
form -n ser o yo. Nimney:
meyl
kombyay .... form bn ............ tirk
-n, -e ............... -n, -in, -en, -yen
asinn, -e ......... asinn, asinyen ...... demirden yaplma
binn, -e .......... binn, binyen ......... alttaki,alt taraftaki
crn, -e .......... crn, cryen ........... aadaki,aa taraftaki
corn, -e .......... corn, cuaryen ........ yukardaki, yukar
taraftaki
parn, -e .......... parn, paryen ......... geen yldan kalma, geen ylki
pemeyn, -e .... pemeyn, pemiyen . pamuktan yaplma
pereyn, -e ...... pereyin, -e; pere- ... nceki gnden kalyn, peryen ........... ma, nceki gnk
peyn, -e .......... pyn, -e, py, peyen sonuncu, sondaki
sern, -e ........... sern ....................... stteki, yukar taraftaki
smn, e .......... smn ..................... gmten yaplma
vern, -e .......... virn, -e; vern,
viryen ..................... nceki, ilk, eski
103
2) -in
Suffks -in manaya -l/-liya tirki dano. Herinda
n suffks de tay cayan de -n vajyno. Meyl
kombyay nnan ra form -in ser o yo.
meyl
kombyay .. form bn ....... tirk
-in, -e .............. -n
asinin, -e ....... asinn .................. demirli (iinde demir
bulunan)
pemeyin, -e ... pemeyn .............. pamuklu (iinde pamuk bulunan)
smin, -e ........ smin, semin, ..... gml (iinde gsmn
m bulunan)
solin, -e .......... sualin, suelin ...... tuzlu (iinde tuz bulunan)
zernin, -e ....... zerrnn, zerdin ... altnl (iinde altn bulunan)
104
meyl
kombyay .... form bn ........... tirk
ge-ge ................ ge ge, gege ............
ge-gane ............ ge gane, gegane ....
gurme-gurm ... gurme gurm, gurmegurm ................
gurr-gurr ........ gurr gurr ...............
gurre-gurre .... gurre gurre ...........
rewa-rew......... rowa-row ...............
rew-rew ........... row-row, ro-ro .......
rey-rey ............. ray-ray, ra-ray, r-r
sera-ser ........... seraser ..................
vit-vit ............... vitvit .....................
vize-vize .......... vize viz, vizeviz .....
viz-viz .............. viz viz, vizviz ........
zirt-zirt ............ zirt zirt ..................
105
ekuy dilet
meyl
kombyay ...... form bn ............. tirk
ar-panc rey .. ar panc rey,
ar pnc ray .......... drt be kez
hal-hewal
hal hewal .............. 1) ahval, hal, durum
2) hlasa, ksacas
mete-bro ...... mete-brro, meste-bro ................... yarn br gn
nohm-ohm .. na hm do hm,
nahm dohm ....... bu taraf o taraf, o
yaka bu yaka
nata-data ..... na ta da ta, nata data ................. tede beride, bu tarafta o tarafta
nata-bota ........ na ta bo ta, nata bota ................... o yana bu yana
nover-bover.... na ver bo ver, ........ te beri, bu yaka
naver bover
kar yaka
nover-wever ... na ver we ver, ....... te beri, bu yaka
naver wever
kar yaka
qj-wj .............. qj wj .................... bar, lk, grlt
rep-tep ............. rep tep, reptep ...... pat kt, grlt patrt
req-teq ............. req teq, reqteq ...... tak tuk, pat kt,
takrt, tkrt, grlt patrt
rey-di rey ..... rey di rey, r
y di ry, ray di ray ............... bir iki kez
106
teq-req ............. teq req, teqreq ...... tak tuk, pat kt,
takrt, tkrt, grlt patrt
rew-erey .......... rew erey ................ er ge
sax-silamet ..... sax silamet ........... sa salim
tek-tuk ............. tek tuk .................. tek tk
teq-tuq ............. teq tuq ................... tak tuk, takr tukur,
pat kt
xeyr-silam ....... xr-silam ............... hayrlsyla, selametle
zar-z ............. zav-z .................. oluk ocuk
107
ha yo ...........
na ya ...........
nara ............
no yo ...........
o yo ..............
pey c .......
ite, odur
ite, budur
bir de
ite, budur
ite, odur
ondan sonra
108
109
110