BASAMAKLI RETM PROGRAMININ SRE VE RN AISINDAN DEERLENDRLMES*

zcan DEMREL** Hasan H. AHAN*** Necla EKNC*** Alev ZBAY**** A. Murat BEGMGL***

zet Basamakl retim Program erevesinde dzenlenen renme-retme srecinin etkiliine ilikin yordamalarda bulunmak zere yaplan bu almada, Basamakl retim Programnn sre ve rn asndan deerlendirilmesi amalanmtr. lkretim 6. snf Fen Bilgisi dersi Uzay Kefediyoruz nitesinde gerekletirilen ve deneysel zellik gsteren aratrmada, alt problemlere bal olarak hem nitel hem de nicel aratrma yntemleri kullanlmtr. Aratrmann nicel boyutuna ynelik son test kontrol gruplu desen, nitel boyutuna ynelik ise durum almas yntemi benimsenmitir. Aratrma sonunda, deney grubu rencileri ile kontrol grubu rencilerinin baar testi sonular ve tutum puanlar arasnda anlaml bir fark bulunmamtr. Deney grubu rencileri ve retmeninin bu sreci olumlu deerlendirdikleri, uygulama boyunca olumlu etkileim iinde olduklar belirlenmitir. Anahtar Szckler: Basamakl retim program, renme rnleri, geliim dosyas, puanlama ynergesi

Giri Gnmzde bilgi miktar ve eitliliindeki art bireyleri edilgen bilgi alc durumundan, belli ltler erevesinde seimler yapan, bilgiyi ayklayan, sorgulayan ve yaplandran etkin alclar durumuna getirmektedir. ada birey, kendisine aktarlan bilgileri aynen kabul eden deil, bilgiyi yorumlayarak anlamn yaratlmas srecine etkin olarak katlandr (Yldrm ve imek, 1999, 9). Bireylerin farkl biimlerde rendiine ilikin bulgular, eitimde ilgi odann retmekten ok renmeye kaymasna yol amtr. Bugn, renmeye ilikin bulgular renmenin parmak izi kadar kiiye zg olduunu ortaya koymaktadr (zden, 1999, 101). amzda eitimin asl ilevi, belirlenen hedefler dorultusunda tek dze insan yetitirmek deil; bireylerin gizil glerini ortaya kararak her bireyin sahip olduu zellikleri en st noktasnda kullanmasn ve gelitirmesini salamaktr. Bu ne-

Sabanc niversitesi tarafndan dzenlenen Eitimde yi rnekler Konferans 2004 te bildiri olarak sunulmutur. ** Prof. Dr. Hacettepe n. Eitim Bil. Bl. *** Ar. Gr. Hacettepe n. Eitim Bil. Bl. **** Okt. Hacettepe n. Yabanc Diller Yk. Ok.

u
72

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

denle, renme srelerinin, rencilerin farkl renme biimlerine cevap verecek ekilde ve bireysellii n plana alarak dzenlenmesi gerei ortaya kmaktadr. Temeline bu anlay alan program gelitirme alanndaki yeni ynelimlerin, gnden gne artan bir hzla kuramdan uygulamaya getii grlmektedir. Eitimde program gelitirmeye ynelik en son gelimeler ve dnceler, daha nce dnlm, gndeme getirilmeye allm eski dncelerin ada bir yorumu ya da yeniden yaplanmas olarak karmza kmaktadr (Demirel, 2000, 200). Bu almaya konu olan ve renenin etkinlikler yoluyla renme srecine katlmn temele alan Basamakl retim Program (BP); renen merkezli yaklam benimseyen beyin temelli renme, oklu zeka kuram, etkin renme, ibirliine dayal renme, eletirel dnme ve yaplandrmaclk gibi yaklamlardan oluan eklektik bir yapya sahiptir. Bu yaklamlarn BPn temeli kabul edilebilecek zellikleri aada zetlenmitir. Okul ortamnda gereklemesi hedeflenen renmeler renen merkezlidir. renme bireyin zihninde oluan bir sretir. Birey uyaranlarn edilgen bir alcs deil, onlarn zmleyicisi ve davranlarn etkin oluturucusudur. renenler renme srecinde daha fazla sorumluluk alr ve etkindir. renme ortamnda renen-retmen etkileiminin yansra renen-renen etkileimi de renmeleri olumlu etkiler. renenlere bilgi paylam, etkileimde bulunmalar ve ortak bilgi retimi iin frsat sunulur. retmen disiplin salayc ya da bilgi datc deil, danman rolndedir. Oluturduu renme ortamnda reneni o ortamn etkin bir yesi haline getirir. retmen, bireysel farkllklara uygun seenekler sunar, renenin bireysel geliimi dorultusunda renimini yaplandrmasna yardm eder. retmen renen baarsn deerlendirmede rnn yansra sre deerlendirmeyi de benimser. renen de deerlendirme srecine katlarak grubun yelerini ve kendisini deerlendirir. renme srecinde zengin yaantlar sunulduunda renenlere; karar verme, sorumluluk alma ve renmeyi renme olana salanr (Demirel, 2000, 202-236; Yaar, 1998, 695-698; zden, 1999, 88-103; Fidan, 1985, 65; Akgz, 1998). Yukarda ortak zelikleri sralanan program gelitirmedeki son ynelimler incelendiinde, retimimin bireyselletirilmesinin n plana kt grlmektedir. Yeni ynelimlerden biri olan BP de retimin bireyselletirilmesi temelinde yaplandrlmtr. retimin Bireyselletirilmesi Bireyselletirilmi retim en genel anlamda bireysel farkllklara yant verecek ekilde retimin eitlendirilmesi olarak tanmlanabilir. Bireyselletirilmi retim, renciler arasndaki bireysel farkllklardan yola karak, tm rencilerden ayn zaman srecinde, ayn etkinlikler ya da materyal yoluyla ayn renmeleri gerekletirebilmelerinin beklenemeyeceine iaret eder. Tomlinson (2001) retimin bireyselletirilmesine dair genel bir yanl anlamann olduuna iaret etmekte ve bireyselletirilmi retimin byk lde renme etkinliklerini eitlendirmek olarak alglandn vurgulamaktadr,

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
73

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

Bower (2000) ise retimi bireyselletirmede sistematik bir hareket planna gereksinim olduunu vurgulamakta ve bireyselletirilmi retimin programn boyutuna yansdn ileri srmektedir; erik; renene bilgiyi edinmesi iin oklu seeneklerin sunulmas. Sre; renene bilgiyi anlamlandrabilmesi iin oklu seeneklerin sunulmas. rn; renene rendiklerini ortaya koymada oklu seeneklerin sunulmas. Bowera (2000) gre tm rencilere renme frsat salamak ve retimde yksek standartlara ulamak ancak bireyselletirilmi retim olanaklar sunmakla mmkn olabilir. Bu balamda, heterojen yapya sahip renme ortamlarnda retimi bireysel ihtiyalara cevap verir hale getirebilmek iin, belirlenmi standartlara ulamada her rencinin kendi kapasitesinin snrlarn zorlayabilecei bir program yaklam ve renme ortamn yaratma bir gereklilik olarak grlmektedir. Bireyselletirilmi retimde, renen renme yaantlar sonucunda allan konu ile ilgili kendine gre anlamlar karabilmeli, bilgiyi n renmeleri dorultusunda kendince yaplandrabilmeli, renme sreci boyunca aktif olmal, etkinlikler yoluyla yaparak ve yaayarak renmelidir (Bower, 2000). BP bu koullarn yerine gelmesi iin gerekli dzenlemeleri iinde barndrmaktadr. renciler seim yaparak kendi renmelerinin sorumluluunu almakta, yaptklar seimler dorultusunda almalar gerekletirerek ve bireysel renme rnleri ortaya koyarak bilgiyi kendilerince yaplandrmakta, dolaysyla da etkin katlm ilkesi yerine getirilmektedir. Dahas, konuyu hazrbulunuluk dzeylerinin yan sra ilgileri ve beklentileri dorultusunda ekillendirme frsat tannan renciler iin, anlamlandrma st dzeyde gereklemektedir. rencilerin farkl ilgi, beklenti ve gereksinimlerini karlayacak hedefler belirleme ve rencilere hedefleri gerekletirecek ok eitli etkinlikler sunma, son olarak da renme rnlerini ortaya koymada rencileri ynlendirecek ltler gelitirme yolu ile bireyselletirilmi retimi sistemli bir hale getirmek gerekmektedir. BP ise bunlar gerekletirmede ve retimi bireysel ihtiyalara cevap verebilir hale getirmede sistemli bir hareket plan ortaya koymaktadr. Basamakl retim Program (BP) Nedir? Bu programn temelinde, rencilerin farkllklarn dikkate alarak, renme ortamlarnn dzenlenmesi gerektii gr yatmaktadr. Nunley (2000) tarafndan gelitirilen BP, renme biimleri zerine odaklanmakta, rencileri kendi renmelerinin src koltuuna oturtmaktadr. BP etkinlikler yoluyla renme-retme srecinin n plana kt bir program yaklam ortaya koymaktadr. Ancak renme-retme srecinin vurgulanmas hedeflerin gz ard edilebilecei anlamna gelmemelidir. Aksine, BP anlayna gre hedef belirleme, hedef belirleme renenin renme srecinin hangi aamasnda olduunun saptanmasn, renenin snrlarn zorlayabilmesi iin frsatlar yaratlmasn, renenin kapasitesi orannda ilgi ve gereksinimleri dorultusunda maksimum renmeye karlk gelen genel hedeflerin belirlenmesini gerektirir. BP, bu genel hedeflerin etkinliklere dayal olarak ve belli renme birimleri erevesinde eitlendirilmesini ve aamal bir hale getirilmesini gerektirir. BPde hedefler A, B ve C olarak tanmlanan farkl basamaa dayandrlr ve Bloom taksonomisinde ngrld zere bilisel sreler erevesinde hiyerarik bir dzende yaplandrlr. Tanmlanm olan bu hedeflere, oluturulan etkinlikler yoluyla ayn snf iinde bu-

u
74

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

lunan ancak n renmeleri, renme dzeyleri, ilgileri, beklentileri, renme stilleri ve gereksinimleri farkllk gsteren tm rencilerin ulamas iin olanak yaratlr. BP, nite kapsamndaki renmelerin basamaa ayrlmas, basamaklara gre etkinliklerinin belirlenmesi, seilmesi ve deerlendirme admlarndan oluur. renmelerin Basamaa Ayrlmas: Basamakl retim program A, B ve C dzeylerinden oluan gen ekilli renme modeline dayaldr.

A B C

En alt dzey olan C basama, temel bilgi ve anlama becerilerini kapsar. Bu dzey rencinin konuya ilikin genel bir anlay kazanmasna frsat salar. Snftaki her renciden bu dzeyi baarmas beklenir. En fazla etkinlik seenei sunulan dzeydir. Etkinlikler, nite kapsamndaki konular hakknda bilgi toplamay salayacak ekilde tasarlanr. Her bir etkinlik glk dzeyine ve gerektirdii zamana dayal olarak belirli bir puan deerindedir. rencilerden btn etkinlikleri yapmalar beklenmez. renciler 65-70 puan karl olarak setikleri etkinlikleri tamamlayarak bir sonraki basamaa geebilirler. kinci dzey B basama olarak adlandrlr. B basama rencilerin C basamanda kazandklar bilgi ve becerileri uygulayabilmek iin tamamlayabilecekleri etkinlikleri ierir. B basama C basamandan daha st dzeyde dnme becerilerini gerektirir. Bu dzeyde renci edindii temel bilgiye dayal uygulamalar yapar, kefeder, hipotez kurar ya da problem zer. renenler ilgileri dorultusunda her biri 15 puan olan etkinliklerden birini seer ve gerekletirir. Bu dzey etkinlikleri, rencileri C basamandan yukar tayacak nitelikte olmaldr. Bu amala seilecek etkinlikler renci ilgisini uyandracak ve yeni renmelere yneltecek ekilde yaplandrlmaldr. Bylece rencinin C basamanda kalmas nlenebilir. En yksek dzey A basamadr. A basamanda rencilerden konuyu sorgulamalar, ayrntl ekilde analiz yapmalar ve senteze ulamalar beklenir. Bu dzey, rencinin zgn bir renme rn ortaya koymasn gerektirir. Seilen konuya gre B basamanda renilen bilginin yaratc biimde ortaya konmas esastr. Final basama olarak da adlandrlan en karmak dzeydir ve alma nitesi ile ilgili gerek gncel bir sorunun eletirel biimde analiz edilmesini gerektirir. A basamanda bir renciden bir konuyu zmlemesi, bulgular aratrmas ve orijinal bir fikir oluturmas istenmektedir. rencilere eletirel zmleme yapma srecinin retilmesi A basamann amalar arasndadr. Bu dzeyde etkinliklerinin her biri 15 puandr.

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
75

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

Etkinlikler ve Seimi: Snfn tamam iin tek bir etkinlik belirlemek yerine seenekler sunulur. rencilerin farkl biimlerde rendikleri ve farkl ilgi alanlarnn olabilecei gereinden hareketle aralarndan seebilmeleri iin etkinlikler listesi hazrlama, rencilerin farkl ihtiyalarna cevap verebilmek iin gerekli grlmektedir. Etkinlikler disiplinler aras bir yaklamla hazrlanr. Merkezdeki ana konu, tema ya da kavram farkl derslerde ilenebilecek nitelikte yaplandrlr. Aralarndan semeleri iin oluturulan etkinlikler uzunluk, tamamlanmas iin ngrlen zaman ve puan deeri balamnda eitlilik gsterir. Etkinlikler planlanp hazrlanrken, sunu, bilgisayar programlar, bir oyunun yaplandrlmas, kitap zetleri, poster hazrlama, iir-yk yazma, video ekimleri, oyun hamuru kullanm gibi ara-gere ya da tekniklerden yararlanlabilir. renciler istedikleri etkinlii semekte zgrdrler. rencilerden gereksinimleri ve hazrbulunuluklar lsnde renmeleri beklenir. renciler belirlenen konu bal ile balantl olmak kouluyla, kendi renme grevlerini yaplandrmada serbest braklrlar. rencilerin konuyla balantl olarak bir baka alma yapmak istemeleri halinde bu teklifleri deerlendirilir. rencilere renmeleriyle ilgili ynlendirme ve rehberlik etmede eitliliin anahtar bir kavram olduu unutulmamaldr. rencilerden nitenin hedeflerini gerekletirmek amacyla belirlenmi etkinliklerden kendi ilgi ve kapasiteleri dorultusunda seimler yaparak, bir geliim dosyas oluturmalar istenir. renciler etkinlikleri seip zerinde almaya balamadan, her biriyle grme yapmak yoluyla seimlerini etkileyen sebepleri aklamalar iin bir frsat yaratmak BPn gereklerinden birisi olarak grlmektedir. Bylece retmen rencilerin konuya ne derece hakim olduklarn anlama frsat bulabilir. renciler de dncelerini aklama ve savunma srecinde konu hakkndaki bilgilerini ve dncelerini netletirebilme frsat yakalayabilirler. Snfn Dzenlenmesi: Ders srasnda retmenin zamannn byk ounluu rencilere rehberlik etmekle geer. retmen nite kapsamnda yer alan kavramlara ilikin ksa bir sunu yapar ve rencilere etkinlik semek iin zaman tanr. Snfn iinde her bir renciyi izleyerek, tevik ederek, ynlendirerek, bitmi etkinlikleri notlandrarak zaman kullanr. retmen almalar deerlendirirken herkes kendi etkinlii zerinde almaya devam eder. BPn gerei olarak snfta deiik renme ortamlar dzenlemek gerekmektedir. Bunu geekletirmek iin farkl ara gerelerin snf ortamnda ie koulmas gerekmektedir. retmen merkezli snflardan uzaklamann nemli gereklerinden birisi de, farkl kaynak ve ara-gerelerin renmenin bir paras haline getirilmesidir. Farkl kaynaklarn renme ortamna sunulmas ve dolaysyla rencilerin kullanmak isteyecekleri kaynaklar kendilerinin semesi nemlidir. Deerlendirme: BPn en nemli aamalarndan birisi de, rencilerin deerlendirilmesidir. Deerlendirmede esas olan, etkinliklerin tamamlanmas deil, renmenin gereklemesidir. Deerlendirme temelde geliim dosyasna (portfolio) dayal olarak yaplr. Sreci etkin klmada, szl savunmadan ve puanlama ynergelerinden (rubrics) yararlanlr. En genel haliyle geliim dosyas, rencinin renme srecine ilikin tutulan bir kayt olarak tanmlanabilir. renenin bireysel geliim dosyasnda yer alan ve renme rnlerini yanstan almalarn incelemek yoluyla renenin renme sreci boyunca nasl bir gelime gsterdii, neler dnm olduu, neleri sorgulad, nasl analiz yapt ve nasl bir senteze ulat, neler yaratt ne gibi duygusal ve sosyal etkileimler gerekletirdii konusunda bir yargya varlabilir. renene bi-

u
76

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

reysel seim olana sunmas, renme srecinin deerlendirmeye dahil edilebilmesi, hedeflere dayal deerlendirme anlaynn benimsenebilmesi, deerlendirmeyi retimin bir paras haline getirebilmesi ve rencilerin kendilerini deerlendirmede etkin rol alabilmeleri asndan geliim dosyas BP iin uygun bir deerlendirme ekli olarak karmza kmaktadr. Szl savunma etkinlik seiminde ve etkinlik deerlendirme aamalarnda kullanlmaktadr. renci bir etkinlii tamamladnda ne rendiine ilikin birka soru sorulur. renmenin ne derece gerekletiini belirlemek amacyla; almalarn nasl organize ettin? Sonuta ne rendin? gibi sorular yneltilebilir. rencinin konu hakkndaki bilgilerini tartmasna olanak veren szl savunma, rencinin konuya ne derece hakim olduunu ortaya koymada bir aratr. Szl savunma srasnda rencinin eksiklerini ya da ihtiyalarn saptamak ve almalarn bu dorultuda ynlendirmek olanakldr. Puanlama ynergeleri ise renci alma dosyas yoluyla deerlendirmenin nemli bir boyutunu oluturmaktadr. Puanlama ynergeleri tanmlanm, belli bir renme rnnn nitelii ve renci performans hakknda bir yargya varlabilmesi iin detayl ltlerin ortaya konduu bir belge olarak tanmlanabilir. Puanlama ynergeleri, farkl renme seimlerini gerekletirmi renciler iin ayn hedeflere dayal paralel ltlerin gelitirilmesine olanak tanr. Bylece, rencilerin bireysel farkllklar dorultusunda ortaya koymu olduklar renme rnlerini deerlendirmede belli lde bir standart salanm olur. yi hazrlanm puanlama ynergeleriyle renciler sre boyunca gl ynleri ve eksikleri konusunda geri bildirim elde ederler, bu da kendilerini gelitirebilmeleri ve eksiklerinin tamamlayabilmeleri iin gereken frsat yaratr. Puanlama ynergeleri bilgi st renmelerin gerekleip gereklemediini ortaya koymada etkili bir aratr. rencileri aratrmalar yrtmeye, sorgulamaya ve belli bir argman savunmaya ynelten puanlama ynergelerinin st dzey zihinsel becerilerin geliimini destekledii ynnde aratrmalar da bulunmaktadr (Andrade, 2000). Sonuta, puanlama ynergeleri, rencileri kendi renimlerinin sorumluluunu almalar konusunda gdleyen ve dolaysyla da reneni merkeze alan retim anlaynn deerlendirme boyutu iin uygun bir ara olarak karmza kmaktadr. Aratrmann Amac Bu almada, lkretim 6. snf Fen Bilgisi dersi Uzay Kefediyoruz nitesinde Basamakl retim Program erevesinde dzenlenen renme-retme srecine ilikin yordamalarda bulunmak zere, BPn renme rnlerine ve tutumlara olan etkisini ve srece ilikin retmen-renci alglarn ortaya koymak amalanmtr. Bu amac gerekletirmek iin aadaki sorulara cevap aranmtr. 1) BP temele alan renme-retme srecinin uyguland deney grubu rencileri ile geleneksel yntemin kullanld kontrol grubu rencilerinin temel bilgi dzeyindeki renmeleri arasnda anlaml bir fark var mdr? 2) Deney grubunda yer alan rencilerin BP tamamladklar dzeyleri ile temel bilgi testi puan ortalamalar arasnda anlaml bir fark var mdr? 3) Deney grubunda yer alan renciler ile kontrol grubunda bulunan rencilerin son tutum puanlar arasnda anlaml bir fark var mdr? 4) Deney gurubundaki rencilerin BP tamamladklar dzeyleri ile son tutum puan ortalamalar arasnda anlaml bir fark var mdr?

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
77

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

5) Deney grubu rencileri ile retmenin puanlama ynergelerine verdii puanlar arasnda anlaml bir iliki var mdr? 6) BP erevesinde dzenlenen renme-retme srelerine ynelik, retmen ve renci grleri nelerdir? a) BPn farkl bireysel gereksinimleri karlamasna ilikin retmen ve renci grleri nelerdir? b) rencilerin uygulama sonrasnda Fen Bilgisi dersine ilikin grleri nelerdir? c) retmen ve renci rollerindeki deiime ilikin retmen ve renci grleri nelerdir? d) Deerlendirme srecine ilikin retmen ve renci grleri nelerdir? e) BPn olumlu ve olumsuz yanlarna ilikin retmen ve renci grleri nelerdir? 7) BP erevesinde dzenlenen renme-retme srecinde retmen-renci ve renci-renci etkileimi nasl gereklemitir? Yntem BPn renme rnlerine ve tutumlara olan etkisinin btnsel ve ayrntl ortaya konulmas amalanan ve deneysel zellik tayan bu almada, alt problemlere bal olarak hem nitel hem de nicel aratrma yntemleri kullanlmtr. Aratrmann nicel alt problemlerini test etmek iin son test kontrol gruplu desen benimsenmitir. Aratrmann deseni ematik olarak aada verilmitir.

Gruplar G1 G2

Test T1 (Tutum lei) T1 (Tutum lei)

Denel ilem Basamakl retim Program Geleneksel Yntem

Test T2 (Tutum lei+Baar Testi) T2 (Tutum lei+Baar Testi)

Aratrmann nitel alt problemlerine ynelik olarak, programn kendisi bir durum olarak alnm ve nitel aratrma yntemlerinden durum almas yntemi benimsenmitir. rn ve rnn meydana geldii sreci de ortaya koymay amalayan bu alma, srete gerekletirilen ilemlerin ayrntl betimlenmesi, retmen ve rencileri gzleyerek ve onlarla yaplan grmeler yoluyla gerekletirilmitir. Buradaki temel ama, programn nasl ilediine ilikin katlmclarn ve retmenin alglarn saptamak, bu sonulardan yola karak srecin etkililiine ilikin deerlendirme yapabilmektir. Grme yaplacak rencilerin seiminde amal rneklem tekniklerinden maksimum eitlilik rneklemesi (Yldrm ve imek, 2000, 70) benimsenmitir Denel lem Basamaklar Bu almada; 1. Hedefler, bilisel sreler erevesinde hiyerarik bir dzende yaplandrlm ve Bloom taksonomisi ve lkretim Okulu Fen Bilgisi Dersi retim Program temele alnarak, temel bilgi (C), problem zme (B) ve bilimsel yntem srecine dnk beceriler (A) olmak zere dzeyde belirlenmitir (Ek 1). 2. Etkinlikler, belirlenen hedefler ve bireysel farkllklar temele alnarak uzman grleri erevesinde oluturulmutur (Ek 2).

u
78

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

3. Puanlama ynergeleri hazrlanmtr (Ek 3). 4. Deney ve kontrol gruplarnn belirlenmesi srecinde Fen Bilgisi ve Trke dersleri I. dnem karne notlar ve n tutum puanlar kullanlmtr. Aralarnda istatistiksel olarak anlaml bir fark olmayan denk iki gruptan biri deney, dieri de kontrol grubu olmak zere sekisiz olarak atanmtr. Deney ve kontrol gruplarnn I. dnem karne notlar ve n tutum puan ortalamalar arasnda anlaml bir fark olup olmad bamsz gruplar iin t-testi ile yoklanm, Deney grubunun n tutum leinden aldklar puanlarn ortalamas 73.36, kontrol grubunun ise 69.69dur. Elde edilen t deeri 0.01 dzeyinde anlaml bulunmadndan, deney ve kontrol grubunun n tutum puanlar asndan birbirine denk olduu sylenebilir. Deney ve kontrol grubundaki rencilerin I. dnem Fen Bilgisi ve Trke dersleri not ortalamalar arasndaki farkn anlamlln test etmek iin elde edilen veriler deney ve kontrol gruplarnn Fen Bilgisi (t=0,367) ve Trke dersine (t=0,192) ilikin karne not ortalamalarnn 0.01 dzeyinde anlaml olmadn gstermektedir. Bu bulgudan hareketle, deney ve kontrol gruplarnn Fen Bilgisi ve Trke karne notlar asndan birbirine denk olduu sylenebilir. Karne notlar ve n tutum puan ortalamalar asndan denk olan gruplarda sreci ayn retmen yrtmtr. 5. Aratrma ncesinde retmen eitimi yaplm ve uygulanacak program rencilere tantlmtr. renme-retme sreci ncesinde rencilere, etkinlik listesi verilmi ve seecekleri etkinliklere ynelik puanlama ynergeleri konusunda renciler bilgilendirilmitir. 6. Deney grubunda, BP erevesinde dzenlenen renme-retme sreci uygulanrken, kontrol grubunda geleneksel retim sreci devam etmitir. 7. Uygulama bitiminde deney ve kontrol gruplarna baar testi ve tutum lei uygulanmtr. Verilerin Toplanmas Uzay Kefediyoruz nitesi sonunda uygulanmak zere bilgi dzeyindeki renmeleri test etmeye ynelik belirtke tablosu erevesinde baar testi gelitirilmitir (KR-20=0.68). Deney grubunda, bilgi st renmelerinin saptanmas amacyla, aratrma srecinde yaplan etkinliklerin topland geliim dosyalar hazrlanmtr. Etkinliklerin deerlendirilmesinde uzman grleri erevesinde yaplandrlan puanlama ynergeleri kullanlmtr. rencilerin Fen Bilgisi dersine ynelik tutumlarn belirlemek amacyla Ouzun (2002) gelitirdii Fen Bilgisi Dersi Tutum lei kullanlmtr (Cronbach Alfa=0.85). lek her iki gruba da uygulama ncesi ve uygulama sonrasnda olmak zere iki kez verilmitir. Deney grubu rencileri ve retmeninin BP erevesinde dzenlenen renme-retme srecine ilikin dnceleri ve alglarnn belirlenmesi amacyla bran retmeni ve maksimum eitlilik rneklemesi ile her basamaktan 2 renci olmak zere toplam 6 renciyle grme yaplmtr. BP erevesinde dzenlenen renme-retme srecinin snf iindeki uygulamas srasnda ise gzlem teknii kullanlmtr. Verilerin zmlenmesi Deney ve kontrol gruplarnn son test puanlarnn ortalama ve standart sapmalar hesaplanm ve gruplarn baar testi puan ortalamalar arasndaki farkn anlamlln test etmek iin bamsz gruplarda t-testi kullanlmtr. Her iki grubun

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
79

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

son tutum puan ortalamalar arasndaki farkn anlamll bamsz gruplarda t-testi ile snanmtr. rencilerin BP tamamladklar dzeyin, temel bilgi testi puan ortalamalarna ve son tutum puan ortalamalarna olan etkisinin anlaml olup olmad, renci says 30dan az olduu iin, Kruskal-Wallis teknii ile test edilmitir. Deney grubunda yer alan renciler ile retmenin puanlama ynergelerine verdikleri puanlar arasndaki iliki korelasyon teknii ile saptanmtr. Aratrmann nitel boyutuna ilikin grme, szl savunma ve gzlem yoluyla elde edilen veriler ierik analizi yntemiyle analiz edilmitir. erik analizinde temelde yaplan ilem, verileri daha derinlemesine incelemek amacyla, verileri temalar erevesinde bir araya getirmek ve okuyucunun anlayabilecei biimde organize etmektir (Yldrm ve imek, 2000, 162) Bulgular ve Yorum Bu blmde aratrmann alt problemlerine ilikin bulgular nicel ve nitel veri zmleme yntemleriyle analiz edilmi ve yorumlanmtr. A) Nicel Verilere likin Bulgular ve Yorum BP temele alan renme-retme srecinin uyguland deney grubuyla, geleneksel yntemin kullanld kontrol grubu arasnda temel bilgi dzeyindeki renmeler arasndaki farkn anlamllna ilikin veriler Tablo 1de sunulmutur. Tablo 1. Deney ve Kontrol Gruplarnn Temel Bilgi Dzeyi t-Testi Sonular
Grup Deney Kontrol n 33 34

X
47,64 50,00

SS 11,54 11,49

t 0,829

Tablo 1de grld gibi, deney ve kontrol gruplarnn temel bilgi dzeyi testi puan ortalamalar arasnda anlaml bir fark olup olmad t-testi ile yoklanm, gzlenen t deeri 0.01 dzeyinde anlaml bulunmamtr. Buna gre, deney grubunda uygulanan BP yaklam ile kontrol grubunda uygulanan geleneksel retimin temel bilgi dzeyindeki renmelerde ayn etkiye sahip olduu sylenebilir. renmelerin bilgi dzeyinde olmas, farkn olmamasnn en temel nedeni olarak gsterilebilir. rencilerin BP tamamladklar dzeyin temel bilgi testi puan ortalamalarna olan etkisinin anlaml olup olmadna ilikin veriler Tablo 2de sunulmutur. Tablo 2. rencilerin Basamakl retim Programndaki Dzeyleri le Temel Bilgi Testi Puan Ortalamalarnn Karlatrlmas
Dzeyler A B C N 15 7 11 Ortalama 19,77 11,43 13,28 5,221 X2

rencilerin BP tamamladklar dzeylerin temel bilgi dzeyi testinden aldklar puan ortalamalarna olan etkisi Kruskal-Wallis testi ile hesaplanm, Tablo 2de grlen X2 deeri 0.01 dzeyinde anlaml bulunmamtr. Bulgulardan hare-

u
80

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

ketle, rencilerin BP tamamladklar dzeyin, temel bilgi dzeyine ilikin renmelerden etkilenmedii sylenebilir. Btn rencilerin temel bilgi dzeyindeki renmeleri gerekletirmi olmas, farkn olmamasnn en nemli nedeni olarak gsterilebilir. BP temele alan renme-retme srecinin uyguland deney grubuyla, geleneksel yntemin kullanld kontrol grubunun son tutum puanlar arasndaki anlamlla ilikin bulgular Tablo 3te verilmitir. Tablo 3. Deney ve Kontrol Gruplarnn Son Tutum Puanlarna likin t-Testi Sonular
Grup Deney Kontrol n 33 34

X
74,66 69,12

SS 12,59 12,52

t 1,736

Gruplarn son tutum puan ortalamalar arasnda anlaml bir farkn olup olmad t-testi ile yoklanmtr. Tablo 3te hesaplanan t deeri 0.01 dzeyinde anlaml bulunmamtr. Her iki grubun son tutum puanlar ortalamalar arasnda anlaml bir farkn bulunmadndan hareketle, BP yaklamna gre dzenlenen renme-retme srecinin ve geleneksel retim srecinin rencilerin tutumlarnda benzer etkiye sahip olduu sylenebilir. Her iki gruptaki rencilerin de n tutum puanlarnn yksek oluu, son tutum puanlar arasnda farklln olmamasnn nedeni olarak gsterilebilir. renci grmelerinden elde edilen veriler de bu yorumu desteklemektedir. Deney grubundaki rencilerin BP tamamladklar dzeyin son tutum puan ortalamalarna olan etkisinin anlamllna ilikin veriler Tablo 4de grselletirilmitir. Tablo 4. rencilerin Basamakl retim Programndaki Dzeyleri le Son Tutum Puan Ortalamalarnn Karlatrlmas
Dzeyler A B C N 15 7 11 Ortalama 15,36 20,00 13,00 2,393 X2

rencilerin basamakl retim programn tamamladklar dzeyin son tutum puan ortalamalarna olan etkisi Kruskal-Wallis testi ile snanm, gzlenen X2 deeri 0.01 dzeyinde anlaml bulunmamtr. Tablo 4ten elde edilen verilerden hareketle, rencilerin basamakl retim programn tamamladklar dzeyin Fen Bilgisi Dersine ilikin tutumlarn etkilemedii sylenebilir. dzeydeki rencilerin de n tutum puanlarnn yksek oluu, son tutum puanlar arasnda farklln ortaya kmasn engellemi olabilir. . Deney grubundaki renciler ile retmenin puanlama ynergelerine verdikleri puanlar arasndaki iliki kolerasyon teknii ile test edilmitir. Uygulama grubunda yer alan rencilerin ve retmenin puanlama ynergelerine verdikleri puanlar arasnda 0.87 kolerasyon bulunmutur. Bu deer, 0.01 dzeyinde anlaml olduundan, renciler ile retmenin puanlama ynergelerine verdikleri puanlarn tutarl olduu sylenebilir.
Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
81

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

B) Nitel Verilere likin Bulgu ve Yorumlar I) BP erevesinde dzenlenen renme-retme srelerine ynelik, ret men ve renci grleri ile ilgili bulgu ve yorumlar a) BPn farkl bireysel gereksinimleri karlamasna ilikin retmen ve renci grleri: Aratrmaya katlanlarn BPn farkl bireysel gereksinimleri karlamasna ilikin grleri incelendiinde; hazrlanan etkinliklerin eitlilik gsterdii dolaysyla da farkl renme hzlarna ve farkl alma ekline sahip olan rencilere uygun olduu retmen ve renci grlerine dayal olarak ortaya konmutur. Bu konuda retmen grlerini, ...renciler kendi anlama ve kavrama yeteneklerine gre etkinlikleri setiler. Bu durum da rencilerin istedii etkinlikleri semesine bylece de isteyenin istedii ekilde renmesine frsat verdi. eklinde ifade ederken, A seviyesindeki Douhan grlerini ....Herkesinkine uygun bir eyler vard yani. Mesela ite arkadalarmz iin mesela daha dk seviyede arkadalarmz iin ite daha kolay etkinlikler vard. Zor etkinlikler vard. biiminde aklayarak retmenine katlmtr. renme ortamnn rencilerin farkl bireysel gereksinimlerine gre dzenlenmesi sonucunda; renciler derse ilgilerinin arttn, renme srecini zevkli bulduklarn ve kendilerini ortaya koyabildiklerini ifade etmilerdir. Ayrca renci ve retmenin ifadeleri rencilerin bili tesi dnme becerilerini kullandklar ve gelitirdiklerini ortaya koymaktadr. Konuya ilikin B seviyesindeki Yiit, ...Kendime uygun ve yapabileceim etkinlikleri setim. Bunu yapabilirim dedim ve onlar setim... ifadesiyle grlerini aklamtr. rencilerin etkinlikleri neden setikleri ve nasl yaptklarna ilikin szl savunmalardan elde edilen veriler incelendiinde, etkinlikleri seerken rencilerin dzeye uygunluk, aratrma istei, ilgi duyma, merak etme, kolay bulma, yapabileceine inanma ve bilgilerini kullanma gibi farkl nedenlerin ne kt grlmektedir. Etkinlikleri yaparken de internet, kitap, gazete, ansiklopedi ve ktphaneden yararlanma ve bu srete el becerilerini kullanma gibi eitli yollar tercih ettikleri grlmektedir. Bu konuda Pnar grlerini yle aklamtr. lkokulda bu tr bir etkinlik yaptk. Bulmaca hazrlamada iyiyimdir. Bulmaca zmeyi severim. Severek yapacam, ok zorlanmayacam. Test hazrlayanlar ve test hazrlama houma gider. Aratrmay seviyorum. Normalde merak ettiim bir konu, benim iin yararl olacak. Posterlere kar byk bir ilgim var. Dersle ilgili bir poster bile olsa zevkli olabileceini dnyorum. Katlmclarn szl savunmalar ve sre sonunda yaplan grmede ortaya koyduklar dncelerden yola karak, BPn rencilerin farkl bireysel gereksinimlerini karlamada etkili olduu, bili tesi becerilerini kullanma frsat verdii, ilgi ve gereksinimleri dorultusunda etkinlikleri seerek farkl renme hzna sahip rencilerin derse katlmn salad sylenebilir. b) rencilerin Uygulama Sonrasnda Fen Bilgisi Dersine ilikin grleri: Aratrmaya katlanlarn uygulama sonrasnda Fen Bilgisi dersine ilikin grleri incelendiinde, baz renciler derse ynelik ilgi ve motivasyonlarnn arttn, dersi daha fazla sevdiklerini ifade ederken, baz renciler ise derse ynelik olumlu tutumlarnda bir deime olmadn belirtmilerdir. rencilerin uygulama sonrasnda Fen Bilgisi dersine ynelik grlerini retmen u ifadelerle aktarmtr. Daha ok sevdiler. Yani kendilerinin bu iin iinde bizzat olmas onlar heveslendirdi. Hocam baka nitelerde de bunu yapalm diyorlar. Ksaca heveslendiler ve sevdiler. A seviyesindeki Douhan bu konudaki grlerini ...Ben fen bilgisini her zaman severdim zaten. Hala da seviyorum. eklinde ifade etmitir. rencilerin derse ynelik dnceleri ile tutum leinden elde edilen nicel veriler birbirini destekler nitelikte-

u
82

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

dir. Bulgulardan hareketle rencilerin uygulama ncesinde Fen Bilgisi dersine ynelik olumlu tutumlarn uygulama sonrasnda da srdrdkleri sylenebilir. c) retmen ve renci rollerindeki deiime ilikin retmen ve renci grleri: Grme verilerinden; geleneksel snf ortamlarnda retmenin dz anlatm ve soru-cevap tekniklerini benimsedii, genelde deerlendirici ve kontrol edici rol stlendii; rencilerin ise genelde dinleyici olarak derse katldklar anlalmaktadr. Bu konuya ilikin retmen grn ...renciler gzlemci oluyorlard. Genelde konular ben anlatyordum... cmlesiyle ifade ederken, A seviyesindeki Douhan grlerini ...Daha nceki nitelerde ilk bata retmen dersi anlatr biz dinlerdik bazen tartrdk... eklinde belirtmitir. BPnn uyguland srete retmen deien roln ...Bu nitedeki rol daha ok benimsedim. Hep yk zerinize alp lokomotif grevinde olmaktansa, Basamakl retim Programnda olduu gibi rencileri ynlendiren, onlara rehber olmak ok daha gzel zaten istediimiz de rencinin kendisinin faal olmas retmenin ynlendirici olmas.... ifadesiyle aklamtr. Deien renci rollerine ilikin olarak da B dzeyindeki Yiit, ...Bu ileme ekli daha ok aratrma gerektiriyor. Bu nitede konuyu ilemekten ok daha fazla etkinlik yaptk. Dier derslerde daha ok dinlerken burada etkinlik yaptk... eklinde grlerini paylamtr. Uygulama srecinde rencilerin inceleme, aratrma ve gzlem yaparak renme srecine ve deerlendirmeye etkin olarak katldklar, renci merkezli bir snf ortamnn olutuu grlmektedir. d) Deerlendirme srecine ilikin renci ve retmen grleri: retmen ve renciler, bu uygulama iin gelitirilen puanlama ynergelerini almalarn ynlendirmede kullandklarn belirtmilerdir. Bu konuda renciler grlerini u ekilde aklamaktadrlar: ... Ama etkinlii yaparken nasl yapacam anlamak iin ve tam puan alabilmek iin onlara bakmtm. Doru yapm mym diye baknca posteri yanl yaptm grdm sonra posteri deitirdim...(Gzde, C dzeyi) ...Etkinlikleri yaparken yararlandm. Etkinlii puanlar gz nne alarak yaptm. Etkinlikleri yaparken bana yol gsterdi, aklayc oldu. Yaptklarmn puann grmemi salad... (Yiit, B dzeyi) retmen ise bu konuya ilikin dncelerini, ...Yani kendini deerlendirebilme, eletirebilme, z eletiri yapabilme dncesini de gelitirdi. Bunun iin ben rencilerin deerlendirmeye katlmasn olumlu buluyorum... eklinde ifade etmitir. Katlmclarn grlerinden hareketle puanlama ynergelerinin kullanlmasnn rencilerin kendilerini deerlendirmesine, z eletiri yapmalarna, sonu olarak da bili tesi dnme becerilerinin geliimine katk salad sylenebilir. e) BPn olumlu ve olumsuz yanlarna ilikin retmen ve renci grleri: BPn olumlu yanlarna ilikin olarak retmen ve rencilerin grleri aada sralanmtr; Olumlu yn ok fazla. rencide deiiklii grebiliyorsunuz. renci kendini eletirebiliyor, deerlendirebiliyor. zgveni artyor. Yeteneklerini kullanabiliyorlar. Fen bilgisi konularnn aratrlabilirliini daha iyi kavryorlar. Dersi daha fazla seviyorlar. Benim hi tahmin etmediim baz rencilerin ilgiyle ve hevesle altklarn gzlemledim. Kendi istedikleri eyleri renme frsat bulan rencilerin renmeleri daha kalc oldu. (retmen) Etkinlikleri yaparken daha istekli oldum. Daha iyi rendim. stekli olduum iin daha iyi anladm. Normal bir olsayd hatrlayamazdm, ama gnein oluumu ilgimi ektii iin onunla ilgili etkinlik setim ve u anda gnein olumuna ilikin teoriler aklmda. (Yiit, B Dzeyi)

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
83

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

Aratrmaya katlan retmen ve rencilerin grlerinden hareketle, BPn olumlu yanlar olarak; etkinlik zenginlii sunmas, rencileri aratrma yapmaya ve farkl kaynaklar kullanmaya ynlendirmesi, rencilerin renme biimlerine ve hzlarna uygun renmesine olanak tanmas sralanabilir. Ayrca rencilerin kendi renmelerinin sorumluluunu yklenmeleri bir baka olumlu taraf olarak ortaya kmaktadr. Ne reneceini, nasl reneceini ve ne kadar rendiini eletirel bir gzle sorgulayan bireylerin yetitirilmesine ortam hazrlamas bu yaklamn olumlu taraflar olarak retmen ve renciler tarafndan ifade edilmitir. BPn rencilerin renme srecine etkin katlmn salad, ilgi duyduklar konuyu tercih ettikleri biimde almalarna frsat sunduu, sonu olarak da derse katlmn artt grme verilerinden elde edilen bulgular arasndadr. BPn olumsuz yanlarna ilikin retmen ve rencilerin grleri incelendiinde, genel olarak snf iindeki grltnn n plana kt grlmektedir. Bu konuda retmen, ...Kalabalk snflarda biraz grlt oluyor. Ama daha az mevcudun olduu snflarda uygulanrsa bu sknt da ortadan kalkar... eklinde grn ifade ederken, B dzeyindeki Taha ise ...Zaman zaman arkadalarmn grlts beni rahatsz ediyordu... ifadesiyle retmenine katlmtr. Elde edilen grme ve gzlem verilerinin bu noktada birbirini destekledii grlmektedir. Snf iindeki etkileimin yol at hareketlilik beklenen bir durumdur ancak, zaman zaman sreci olumsuz etkileyen grlt, yaklamn ilk kez uygulanmasndan ve snf mevcudunun fazla olmasndan kaynaklanabilir. Katlmclarn uygulamaya ilikin nerileri incelendiinde, retmen; uygulama iin daha fazla zaman ayrlmas, uygulamann daha az mevcutlu snflarda yaplmas ve yaygnlatrlmasn nermektedir. rencilerin uygulamaya ilikin nerileri incelendiinde ise, BP tamamlama dzeylerine gre nerilerinin farkllat grlmektedir. rnein, A dzeyindeki renciler uygulamann yaygnlatrlmasn ve etkinliklerin zorlatrlmasn nerirken, B dzeyindeki renciler ise, etkinliklerin kolaylatrlmasn ve retmenin srete daha ok rol almas gerektiini belirtmilerdir. Uygulamann etkililiinin arttrlmasna ynelik retmen ve renci grlerine ilikin rnekler aada sunulmutur:

Uygulama srecinde bir olumsuzluk grmediim iin, yle yapsaydk daha etkili olurdu diyebileceim bir ey yok. Ama mevcudu daha az olan snflarda yapmak mmkn olsa daha nitelikli bir sre olabilir. Belki uygulama iin daha geni bir zaman olsa idi daha farkl olabilirdi. Bu tr uygulamalarda zaman probleminin olmamas gerekli. Bunlar gerekletirildiinde dier niteler de bu ekilde ilenebilir. (retmen) nerilerim yle. C dzeyindeki etkinlikler daha zor olmal. Bence dier nitelerde de byle etkinlikler yapsak daha gzel olur. Daha ok ey reniriz hem de sklmayz (Douhan, A Dzeyi) Yani her ey ok gzeldi. Ama baz etkinlikler kolaylatrlabilir. retmenin biraz daha ders anlatmasn nerirdim. Ders kitabnn daha ok kullanlmasn nerirdim. (Yiit, B Dzeyi) II) BP erevesinde dzenlenen renme-retme srecinde retmen- renci ve renci-renci etkileimine ilikin bulgu ve yorumlar Snf Ortam: Uygulamann yapld snf genel anlamda klasik bir oturma dzenine sahipti. 33 kiiden oluan snf ara gere ve materyal asndan snrl idi. Ayrca snf mevcudu dnldnde hareket alan snrl idi. Basamakl retim Programnn uygulanabilirlii iin fiziksel ortamn zellikleri gz nne alndnda (etkinlik keleri, eitli kaynaklarn bulunduu bir dolap, geni bir alan, daha az renci...) ve uygulamann yapld ortam karlatrldn-

u
84

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

da var olan fiziksel ortamn elverisiz olduu ve zaman zaman bu uygulamay olumsuz ynde etkiledii sylenebilir. Uygulama sresince snf ortamnn ar hareketli, retmen ve rencilerin srekli konutuu dolaysyla da bazen bir uultunun olutuu gzlenmitir. Snfn byle bir grntye sahip olmasnn nedenleri olarak, BPn retmenin rencilerle bireysel etkileimini gerektirmesi, snf iinde yaplan etkinliklere dayal olmas, deerlendirmelerin szel ekilde yaplmas sralanabilir. retmen Davranlar: retmen nitenin banda konuya genel giri yaparken dz anlatm ve soru cevap tekniklerini kulland. Daha sonraki srete zamann rencilerin szl savunmalarn dinleyerek, etkinlik semeleri ve kaynak bulmalar konusunda rehberlik ederek geirdi. Bu srete snf dzenini salamak iin zaman zaman da rencileri uyard. Bu uygulama sresince retmen davranlar ve sorumluluklar gz nne alndnda, retmen merkezli snf ortamndan ok renci merkezli, retmenin rehber olduu bir renme ortamnn gerekletii sylenebilir. renci Davranlar: Uygulama sresince rencilerin bireysel alma yapma, arkadalaryla fikir ve kaynak alveriinde bulunma, almalar ve tamamlanan etkinliklerle ilgili konuma ve zaman zamanda birbirleriyle rekabet iinde olma gibi davranlar sergiledikleri gzlenmitir. rencilerin arsndaki rekabetle ilgili gzlem kaytlar u ekilde belirtilmitir: ..Erol B basama etkinliini bitirmi, retmenden krmz renkli kartonlar zerine baslm A etkinliklerini almt. Elinde sallayarak srasna oturdu. Muratcan yanna gidip B etkinliini ne zaman bitirdiini sordu. Muratcan C basama etkinliklerini henz bitirmemiti. A basamanda hangi etkinlikler olduunu grmek iin Erolun elinden almak istedi. Erol gstermedi. Murat srasna gidip oturdu ve etkinlikleri ile urat... Yukardaki davranlar dnda baz rencilerin derse ilgilenmeme, ders d sohbet etme, szl savunma sras gelinceye kadar snf dzenini bozucu ekilde hareket etme, etkinlikleri snf yerine evde yapmay tercih etme gibi davranlar sergiledikleri gzlenmitir. Bu durumla ilgili gzlem kaytlar u ekilde belirtilmitir: ...kap tarafnda arka sralarda oturan birka erkek renci birbirleriyle ders d konularda konuuyorlar. Bu rencilerle setikleri etkinlikleri zerine szl savunma almas yapld ama henz etkinlikleri yapmaya ynelmemiler. Neden almaya balamadklar sorulduunda evde yapacaklarn belirttiler... Uygulama sresince rencilerin ounluunun sergiledii davranlar gz nne alndnda olumlu bir etkileimin yaand, rencilerin renme sorumluluklarn kendilerinin stlendikleri, renen merkezli bir snf ortamnn olutuu sylenebilir. Bununla birlikte zaman zaman etkinlikleri evde yapmak istemeleri ve szl savunma sralarn beklerken oluan bolukta ayakta dolama, konuma gibi davranlar sergilemelerinin snf dzenini ara sra bozduu sylenebilir. Bu durum rencilerin kendi renmelerinin sorumluluunu alma, etkinlikleri evde deil okulda yapma gibi almalar ieren bu tr bir uygulamaya yatkn olmadklarndan kaynaklanabilir. BP uygulamalarnda, zellikle uygulamaya yeni baland zamanlarda bu tr sorunlarla karlald Nunley ve dier uygulayclar tarafndan da belirtilmektedir. Sonu ve neriler Elde edilen bulgular btn olarak incelendiinde, deney ve kontrol grubu arasnda temel bilgi dzeyindeki renmeler ve derse ynelik tutumlar asndan anlaml bir fark grlmemitir. Ayrca, deney grubundaki rencilerin uygulamay tamam-

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
85

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

ladklar dzeyin derse ynelik tutumlarn ve temel bilgi dzeyindeki renmelerini etkilemedikleri belirlenmitir. Bunun en temel iki nedeni; snflarn hem renci says hem de dier ortamsal zellikler ve retime ayrlan sre asndan bireysel retim srelerine uygun olmay, renciler ve retmenin uygulamann ilk olmasndan dolay BP srelerine uyum salayamamas olarak gsterilebilir. Buna ramen, aratrmadan elde edilen nitel veriler, BPn renme srecinde rencilerin farkl bireysel gereksinimlerini karlamada etkili olduunu, rencilerin srece ve deerlendirmeye etkin katlmn saladn, rencilere renmelerinin sorumluluunu ykleyerek renen merkezli bir snf ortam yarattn ortaya koymaktadr. Aratrmadan elde edilen bulgulara dayal olarak ileri srlebilecek nerilerden bazlar aada sralanmtr. Snflarn renci saylar BPn uygulanmasna olanak verecek ekilde dzenlenmeli, Snfta BPn uygulanmas iin gerekli kaynak, ara ve gere zenginlii salanmal, nite sreleri BPn ie koulmasna olanak verecek ekilde dzenlenmeli, Trk eitim sisteminde uygulanabilirliine ilikin veriler elde etmek amacyla, rgn eitimin farkl kademelerinde, farkl snflarda ve farkl derslerde BP temele alan uygulamalar yaplmaldr.
Kaynaka Akgz, K. . (1998). Etkili renme ve retme. kinci Bask. zmir: Kanylmaz Mabaas. Andrade, Goodrich H. (2000). Using Rubrics to Promote Thinking and Learning. Educational Leadership. Volume 57 Number 5 February 2000. http://www.ascd.org/readingroom/edlead/0002/andrade.html Bower Carolyn (2000). Teachers Tailor Their Classes to Reach Students of Various Abilities Differentiated Instruction Aims to Let All Children Learn at Their Own Pace Dispatch; St. Louis, Mo.; Jan 11,2000;Of The Post-Dispatch; Demirel, . (2000). Kuramdan Uygulamaya Eitimde Program Gelitirme. nc Bask. Ankara: PegemA Yaynclk. Fidan, N. (1985). Okulda renme ve retme. Ankara: Alkm Kitaplk Yaynclk. Nunley F.K (2000). Layered Curriculum. http://www.help4teachers.com/articles.htm Nunley F.K (2000). Layered Curriculum: The practical solution for teachers with more than one student in their classroom. Ouz, M. (2002). lkretim Fen Bilgisi Dersinde Yaratc Problem zme Ynteminin Baarya ve Tutuma Etkisi Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe n. SBE. zden, Y. (1999). Eitimde Dnm Eitimde Yeni Deerler. kinci Bask. Ankara: PegemA Yaynclk. Tomlinson, Carol Ann (2001). How to Differentiate Instruction in Mixed Ability Classrooms 2nd Ed-(Foreward Chap 10) http://www.yk.psu.edu/~jlg18/450/pdf/DI-pdf/dif_super_mixed_Plan.pdf Yasar, . (1998). Yapsalc Kuram ve renme-retme Sreci VII Ulusal Eitim Bilimleri Kongresi. Cilt: 1 Konya: 9-11 Eyll. Yldrm, A. ve imek H. (2000). Nitel Aratrma Yntemleri. 2. Bask. Ankara: Sekin Yaynclk. http://www.odyssey.on.ca/~elaine.coxon/rubrics.htm (2003) The staff room for Ontarios K12 Teachers, Planning, Teaching and Reporting Online. http://www.ascd.org/pdi/demo/diffinstr/differentiated1.html Which Type of Rubric is Best? Exploring Various Structural Options for Performance Assessment Scale Design

u
86

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

EK 1 RENME HEDEFLERNN BASAMAKLI RETM PROGRAMI MODELNE VE LKRETM FEN BLGS PROGRAMINA GRE AAMALI OLARAK SINIFLANDIRILMASI
Bu basamak rencilerin st dzey zihinsel beceriler kullanmalarn gerektirir. A BASAMAI BLMSEL YNTEM SRECNE DNK BECERLER renci belli bir konu hakknda edindii bilgiden ve yapm olduu almalardan ve aratrmalardan yola karak ... Aratrma problemi belirleyebilir, hipotez nerebilir, nerilen hipotezi test edecek yntemi belirleyebilir, deney kurabilir verileri analiz edebilir ve genellemelere varabilir. Elde etmi olduu verilere dayanarak yordama yapabilir, ilgili baka sonu ve bulgularla ve farkl grlerle karlatrabilir benzerlik ve farkllklar ortaya koyabilir, taraf tutarak tartabilir, belli bir gr savunabilir, onaylayabilir ya da kar gr benimseyerek bir tartma oluturabilir, eletirel gzle inceleyebilir, yargya varabilir ve deerlendirmelerde bulunabilir. Paralardan yeni bir btn-fikir oluturabilir, yaratcln kullanarak zgn bir eser ortaya koyabilir(yaz, drama, ark, iir, oyun, bulu, konuma vs). Bu basamakta renciler belli bir konu hakknda edindii bilgiyi(kavramlar, ilkeler, gerekler, yasalar ve kuramlar) ie koarak ve bilimsel srelere dahil olarak kazanm olduu davranlar ortaya koyacak uygulamalar gerekletirebilir. renci belli bir konu hakknda edindii bilgiden yola karak ... Aratrmalar yrtebilir, incelemelerde bulunabilir, farkl uygulamalar gerekletirebilir, grmeler yapabilir, benzerlikler ve farkllklar ortaya koyabilir ve baz tahminlerde bulunabilir. Bu basamakta renciler belli bir konu hakkndaki kavramlar, ilkeler, gerekler, yasalar ve kuramlardan oluan bilimsel bilgiler edinirler. renci belli bir konu hakknda edindii bilgiyi... TEMEL BLG Gerektii durumlarda hatrlayabildiini farkl yollarla gsterebilir(aklama, ema, izim, sralama, listeleme, seme vs.). Farkl yollar izleyerek yeniden dzenleyebilir(gruplama, gsteri, tanmlama, aklama, genelleme, kendi kelimeleriyle ifade etme, zetleme vs).

B BASAMAI PROBLEM ZME

C BASAMAI

Kaynaklar; Blooms Taxonomy of Educational Objectives lkretim Okulu Fen Bilgisi Dersi retim Program Kathy Nunleys Layered Curriculum Model

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
87

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

EK 2 ETKNLK RNEKLER

C BASAMAI 65-70 puan

Basamakl retim yaklam, tm rencilerin en az C basaman tamamlamalarn ngrmektedir. renciler bu dzeyde etkinlikleri gerekletirmek iin kendilerine sunulan farkl kaynaklardan yararlanrlar. 1. Uzayda bulunan cisimlere ilikin resimler toplayarak bir poster oluturun(10 puan) Poster hazrlama ynergesini inceleyin. 2. nemli olduunu dndnz en az 10 kavram ieren Uzay konulu bir bulmaca hazrlayn(10 puan). Bulmaca hazrlama ynergesini inceleyin. 3. Gne hakknda bir kitapk hazrlayn(15 puan). Kitapk hazrlama ynergesini inceleyin. 4. Gne sistemindeki gezegenlerin benzerliklerini ve farkllklarn ortaya koyan bir bar grafik hazrlayn(15 puan). Karlatrma gerektiren etkinlikler iin hazrlanan ynergeyi inceleyin.

B BASAMAI 15 puan
Bu basamaktan etkinlik seebilmeniz iin C basamandan 70 ya da 65 puana karlk gelen etkinlii baaryla tamamlamanz gerekmektedir. Sadece 1 etkinlik sein. Her etkinlik 15 puandr. 1. Gne ve ay tutulmalarn yaam bir kii ile rportaj yapn/hazrlayn. Rportaj gne ve ay tutulmas olaylar ile ilgili en az 5 gerek yanstmaldr. sterseniz rportaj snfta canlandrabilirsiniz.(iki kiilik bir alma). Rportaj iin hazrlanan ynergeyi inceleyin. 2. Uzay ile ilgili bir kavram haritas oluturun. Kavram Haritas iin hazrlanan ynergeyi inceleyin.

A BASAMAI 15 puan

Sadece 1 etkinlik sein. Her etkinlik 15 puandr.

1. Gne sistemindeki herhangi bir gezegende(dnya hari) yaayan birisi/bir yaync olarak tek sayfalk bir gazete karn. Bror hazrlama iin hazrlanan ynergeyi inceleyin. 2. Gezegenlerden her hangi birine hayali bir yolculuu konu alan bir hikaye yaznz. Hikaye iin hazrlanan ynergeyi inceleyin. 3. Gne sisteminde dnya dndaki her hangi baka bir gezegen iin bir seyahat bror hazrlayn. Brorde grlmesi tavsiye edilenler, yannzda gtrmeniz gerekenler aka belirtilmeli. Ayrca bror bir harita iermelidir. Bror hazrlama iin hazrlanan ynergeyi inceleyin. 4. Gne olsaydnz en ok nereyi stmak ve aydnlatmak isterdiniz neden? Bu konuda 500 kelimelik bir kompozisyon yazn. Kompozisyon yazma ynergesini inceleyin. 5. Uzay Haber-TV(Gne sistemi haber kanal) de alan bir haber spikeri olarak uzayda olas durumlara ilikin ksa bir haber blteni hazrlayn ve sunun. Haber blteni hazrlama iin hazrlanan ynergeyi inceleyin.

u
88

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u zcan Demirel / Hasan H. ahan / Necla Ekinci / Alev zbay / A. Murat Begimgil

EK 3 PUANLAMA YNERGES RNEKLER

r. smi:............................................ LTLER (BULMACA C Dzeyi) 1. Konuya ilikin verilen tm kavramlar bulmacada yer almaktadr. 2. Kavram tanmlar ak ve anlalrdr. 3. Sorularda kavram tanmlaryla ilgili yeteri kadar ipucu vardr. 4. mla ve dilbilgisi hatas yoktur. 5. Bulmacann tasarm uygundur. 6. Bulmaca temiz ve sergilenebilecek durumdadr. TOPLAM PUAN 0-2 0-2 0-2 0-1 0-2 0-1 TOPLAM PUAN KAZANILAN PUAN renci retmen

r. smi:............................................ LTLER (RPORTAJ B Dzeyi) 1. Sorular nceden hazrlanm ve retmen gr alnmtr. 2. Rportajn amac, tarihi, ve cevaplaycnn ksa bir zgemii rportajn banda bulunmaktadr. 3. Rportaj sorular iyi yaplandrlmtr ve eitlilik gstermektedir. 4. nceden hazrlanm olan sorulara, cevaplaycnn vermi olduu cevaplar dorultusunda konuya aklk getirmek amacyla rportaj srasnda yeni sorular eklenmitir. 5. Rportaj sorular rencinin konu(uzay) hakkndaki bilgisini (kavram, ilke, gerek, yasa ve kuram yanstmaktadr. 6. Rportaj sorularnda imla ve dilbilgisi hatas yoktur. 7. Rportaj metni temiz ve sergilenebilecek durumdadr. TOPLAM PUAN

TOPLAM PUAN 0-2 0-2 0-3

KAZANILAN PUAN renci retmen

0-1 0-4 0-2 0-1

r. smi:............................................ LTLER (HABER BLTEN HAZIRLAMA A Dzeyi) 1. En az 3 farkl haber sunulmutur. 2. Haberler rencinin konuyla ilgili kavraylarn ve bilgisini (kavram, ilke, gerek, yasa ve kuram) yanstmaktadr. 3. Haber blteninde dikkat ekici detaylara yer verilmitir. 4. Haberler akc bir dil ile aktarlmtr. 5. mla ve dil bilgisi hatas yoktur. 6. Hazrlanan haber blteni zgn ve yaratcdr. 7. Haber Blteni metni temiz ve sergilenebilecek durumdadr. TOPLAM PUAN

TOPLAM PUAN 0-3 0-4 0-1 0-1 0-1 0-4 0-1

KAZANILAN PUAN renci retmen

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006

u
89

Basamakl retim Programnn Sre ve rn Asndan Deerlendirilmesi u

THE EVALUATION OF LAYERED CURRICULUM IN TERMS OF PROCESS AND OUTCOME

zcan DEMREL** Hasan H. AHAN*** Necla EKNC*** Alev ZBAY**** A. Murat BEGMGL***

Abstract This paper reports on a study that aimed at gaining an insight on applications drawn from the layered curriculum model. The aim of the study was to reveal teacher and student perceptions regarding the model and to specify the effectiveness of Layered Curriculum in terms of learning attainments. The study was carried out with six graders and was limited to the subject area Life Sciences and the chapter entitled Discovering Space. During the study, experimental design procedures were adopted and the research questions required both qualitative and quantitative research techniques to be employed. Besides the post test - only control group - design, a case study methodology was used. At the end of the research, the attitude scale and achievement test scores conveyed no significant difference between the experimental group and control group. The results of the study also revealed that both the teacher and the students perceived certain aspects of the process positively. The Analysis of the qualitative data obtained indicated that the activities employed have led to active student involvement. The paper ends with a discussion centred on suggestions for further development of the process. Key Words: Layered curriculum, learning outcomes, student portfolios, rubrics

* Presented in Eitimde yi rnekler Konferans in Sabanc University ** Prof. Dr.; Hacettepe Un. Department of Educational Science *** Ass.; Hacettepe Un. Department of Educational Science **** Instructor; Hacettepe University School of Foreign Languages

u
90

Mill Eitim u Say 172 u Gz/2006