Demir Kkaydn Abdullah calana Mektuplar ( 2004 )

Yaynlar

Abdullah calana Mektuplar (2004) Demir Kkaydn

nc Srm Mart 2013

Dijital Yaynlar ndir Oku Okut - oalt Dat

Bu kitap Kxz sitesinin dijital yayndr. Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak basmak ve datmak serbesttir. Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar

indekiler
NSZ YERNE ....................................................................................................................... 5 CALANA MEKTUPLARI NHAYET YAYINLARKEN ................................................ 18 CALANA VE KONGRA-GELE MEKTUP HAKKINDA ................................................ 19 Abdullah calana Birinci Mektup ......................................................................................... 24 Kongra-Gel Kongresini Hazrlayan Kurula Mektup............................................................ 28 Avukatlara Mektup ............................................................................................................... 29 BRNC MEKTUBA EKLER ............................................................................................... 30 Gelecei ve Gemii Kurtarmak ...................................................................................... 30 Orta Dou in Demokrasi Manifestosu .......................................................................... 43 Ulusuluk Hayaleti ....................................................................................................... 43 Orta Dounun Tarihteki Yeri ...................................................................................... 43 Ulusuluk ve Orta Dou ............................................................................................... 45 Ulusuluk ve Dier Uygarlklar ................................................................................... 46 Ulusuluk ve Dil ........................................................................................................... 48 Ulus ve Ulusuluk Nedir? ............................................................................................ 49 Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar ......................................................................... 49 Ulusuluk ve Din .......................................................................................................... 51 Demokratik ve Gerici Ulusuluk.................................................................................. 52 Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk .................................................. 54 Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii ............................................................................ 55 i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk ....................................................................... 56 Devrimci Marksistler ve Ulusuluk ............................................................................. 58 Tarih ve Ulusuluk ....................................................................................................... 58 Osmanl ve Ulusuluk .................................................................................................. 59 Trk Ulusuluu ........................................................................................................... 60 Blge in Sonu .......................................................................................................... 61 Demokratik Ulusuluun kili Karakteri ...................................................................... 61 Globalleme ve Ulusuluk ........................................................................................... 63 Deien Roller .............................................................................................................. 64 Demokrasinin Koullar ............................................................................................... 65 Seenler ve Seilenler .................................................................................................. 66 Ordu ve Polis ................................................................................................................ 68 Demokrasi ve Refah ..................................................................................................... 69 Demokrasi ve Eitim .................................................................................................... 70
3

Demokrasinin Kayna ........................................................................................... 70 Politik slam ve Demokrasi .......................................................................................... 72 Brokratik Oligari ve Burjuvazi ................................................................................. 72 Gler ........................................................................................................................... 73 iler ............................................................................................................................ 74 Abdullah calana kinci Mektup ............................................................................................ 76 KNC MEKTUBA EKLER ................................................................................................. 83 Smer Rahip Devletinden Demokratik Cumhuriyete Kitabnn Eletirisi ................... 83 calann Savunmas zerine Notlar (01) ................................................................... 83 calann Savunmas zerine Notlar (02) ................................................................... 87 calann Savunmas zerine Notlar (03) ................................................................... 92 Gazetede Yazmama Srecini ve Nedenlerini Aklayan Yazlar ................................... 103 Egemen Ulustan Bir Sosyalist Olmann Zorluklar .................................................... 103 Siz Olsaydnz Ne Yapardnz? .................................................................................. 105 Devam Ama Nasl? .................................................................................................... 109 ki izgi ...................................................................................................................... 113 Iki Cizgi'ye Ekler: Farkli Ozneler Olarak Yazi Ornekleri .................................. 124 Ezilen Siyah Olarak rnek: Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve P.K.K. ......... 124 Bir Trk Olarak rnek: Krt Ulusal Kurtulu Hareketiyle Dayanma Komitesi Kurulu Bildirgesi ................................................................................ 133 Ezen Ulustan Bir Trk Olarak kinci rnek: lk Yaz: "Schachnovelle" ..... 136 Krt Ulusal Hareketinin Sorunlar ve k Yollar zerine Yazlar ............................ 141 PKKda Neler Oluyor? ................................................................................................... 141 Tarihsel ve Sosyolojik Aklamalar ............................................................................... 148 Ezilen ounluun ki Kanad ve Konumlar ................................................................ 148 Snflarn Tarihsel ve Kltrel Konumlan .................................................................. 150 Kk Burjuvazi, Burjuvazi ve Demokrasi ................................................................... 153 Politik Beklentiler ve Kltrel Snrlar .......................................................................... 156 Kadnlar ne .................................................................................................................. 160 HADEP Ne Partisi Olmal? ............................................................................................ 164 Aksayan Ayak ve Kadnlar ............................................................................................ 167 HADEP: Kadnlar Partisi mi Erkekler Partisimi? ................................................... 169 HADEPe Ak Mektup ................................................................................................. 171 KADEKte rgtsel Dnm Projesi zerine Dnceler ......................................... 175

NSZ YERNE
(Abdullah calana Mektuplarn hangi tarihsel balamda yazldnn daha iyi anlalabilmesi iin nsz yerine aadaki yazy koyuyoruz.)

Ge Gelmek ve Ge Kalmak zerine veya calann Yapmaya alt

Ge gelmenin faziletlerinden yararlanamayanlar ge kalmann reziletleri iinde bunalrlar diye bir sz vardr. Ne var ki bu sz ykselen bir ii hareketinin veya ezilenlerin hareketinin srekli bir ykseli eilimi iinde bulunduu bir dnem gz nne alnarak ifade edilmi ve kullanlmtr. Bu nedenle bu sz belli tarihsel koullar erevesinde dorudur. nk belli bir snrdan sonra ge gelmek, sadece reziletler baheder ge gelene. Modern tarih aa yukar on dokuzuncu yzyln bandan, yirminci yzyln sonuna kadar, zaman zaman ksa sreli gerilemeler grlse de ezilenlerin ve ii snf hareketinin srekli bir ykselii olarak grlebilir. On sekizinci yzyln sonunda Fransz devrimi olur. Geri be yl sonra, Thermidor ile bu devrimin gerileyii balar ve Napolyonun imparatorluu ile devrimin tm deer ve kazanmlar tasfiye olur ama onu 1830, onu 1848, onu 1871 devrimleri izler. 1871den sonra belki byk devrimler grlmez ama ii hareketinin dzenli bir ykselii, buna elik eden bir teorik ve entelektel canlanma ve egemenlik vardr. kinci Enternasyonal ve Alman sosyal demokrasisi bu dnemi karakterize eder. Avrupann neredeyse btn ileri lkelerinde ii hareketi modern partileri rgtler. Byle bir ortamda Rus i ve Sosyalist hareketi doar. Ve sadece Avrupa leinde deil, Rusya leinde de ayn gidi eilimi grlr. i hareketi hzla ykselir, buna elik eden mthi bir entelektel canlanma ve egemenlik vardr. En iyi beyinler sosyalizme akar. te bu koullarda, Rus sosyalist hareketi, ge gelmi olmann faziletlerinden yararlanr. Hem de ifte faziletlerden, znel ve nesnel faziletlerden yararlanr. Nedir bu faziletler? Rus iileri, ngiliz ve Fransz iileri gibi, birka yz yl, yar esnaf el iiliine dayanan izbe imalathanelerinde geirmez, en modern fabrikalarda, en yksek konsantrasyon (younlama) iinde doar. Bu nesnel fazilettir. te yandan sadece maddi aralar bakmndan deil, manevi aralar bakmndan da benzer bir ge gelme avantajn yakalar. Leninin dedii gibi, Rus aydnlar, srgnler nedeniyle, Avrupann en gelimi dnce akmlar, en gelimi rgt tecrbeleriyle ilikiye geerler ve

onlar Rusyaya tarlar. Bu da znel fazilettir. znel ve nesnel koullarn bu muazzam denk gelii ve bunun ii hareketinin srekli ykseliiyle bir arada bulunuu ve btn bunlarn Avrupann en Asyal, en antik devletinde gereklemesi, dnya tarihinde bir ei daha gelmemi o muazzam Rus Devrimini ve Devrimci Kuaklarn yaratr. Ne var ki, Rusyadan daha ge gelenler, ge gelmenin bu faziletlerini karm bulunurlar. Yirminci yzyln banda hem artk kapitalizm emperyalizm aamasna girdii iin, hem de 1920lerden sonra Sovyetlerde bir brokratik kar devrim olduu iin bu gidi, bu uygun korelasyon bir daha grlmez. Artk, modern kapitalist ilikilere ge giren lkeler asndan, ge gelmenin faziletleri ilemez olur, ge kalmann reziletleri ii hareketine ve sosyalist harekete damgasn vurur. Bu ne demek? Nasl bir mekanizmayla byle olmutur? Bunu biraz aklayalm. Marks, Kapitalde yapt kapitalist retim ilikilerinin analizinde hep ngiltereyi rnek olarak kullanmasna atf yaparak, o zamanlar Avrupann geri lkesi olan Almanyaya, aldrmyorsun ama bu anlattm senin hikayendir der. Yani yarn br gn sen de aynen burada analiz edilen kapitalizme has ileyi yasalarnn egemenlii altna gireceksin der. Bu u demektir, ileri bir lke geri bir lkeye geleceini gsterir . Gerekten de yirminci yzyl bana kadar, aa yukar bu ilke geerliliini korur. Bu nedenle, kapitalist ilikilere daha ge girmek, ayn zamanda ge gelmenin avantalarna sahip olmak anlamna geliyordu. Ne var ki, yirminci yzyln banda, kapitalizmin emperyalizm aamasna girmesiyle birlikte, artk ileri bir lke geri bir lkeye geleceini gsterme z. Yani az gelimi lkeler ilerde gelimi lkeler olamazlar, Almanyann, Rusyann getii yollar artk tkanmtr. Yani az gelimenin gelimesi sz konusudur. Bu durumda, artk, geri lkelerin ii snflar iin, bir Alman ya da Rus ii snf gibi, sonradan gelmenin avantajlar ilemez. rnein Rus ileri, Putilov fabrikalarnda Fordizm ncesi ar sanayi fabrikalarnda dodu, ama rnein Trkiye ileri, yirmilerden sonra Fordist fabrikalarda domad; hatta ar sanayi bile olmad, birka devlet tekeli haricinde bir tahta perdeciklerle ayrlm kk atlyelerin yar esnaf iisi olarak kald. Btn nc dnya iin bu geerlidir. Yani ge gelmenin de snrlar vardr, belli bir noktadan sonra ge gelmek, artk sadece ge kalmak olabilir. Bylece, belli bir snrdan sonra, ki bu snra kabaca yirminci yzyln ba diyebiliriz, geri lkeler iin, bir Almanya, bir Rusya ii hareketinin yaad, ge gelmenin faziletlerini yaama ans yoktur; onlar artk sadece ge kalmann reziletlerni yaayabilirlerdi. nk, ileri bir lke geri bir lkeye geleceini gstermemektedir artk. Geri lkeler bir gn gelimi lkeler olmayacaklardr artk, onlar sadece daha az gelimi lkeler olabilirler. Artk az gelimenin gelimesi sz konusudur. Bylece geri lkeler iileri, maddi bakmdan en gelimi retim iinde doma ve gelime olanan yitirmilerdir. Yani ge gelmenin faziletlerini yaratan nesnel koul yoktur artk.

Nesnel koul sadece ge kalmann reziletlerini yaratmaktadr. Ge kalmlk srf nesnel koullarla snrl olsayd gene iyiydi, benzeri bir tkanklk ve gerilie mahkum olma, rgtsel ve teorik dzeyde de gerekleir. Alman ve Rus sosyalist hareketi ve aydnlarnn en ileri dnce akmlar ve politik mcadele deneyleriyle ilikiye gemelerinin aksine en geri dnce akmlar egemen olur. Yani znel koul da yok olur. Bu nasl olur ve ne demektir? Rus devriminin bir kyl lkede tecrit olmas ve i savan yaratt ykmlar temelinde brokrasi bir kar devrimle iktidar ele alr ve Fransz devriminden beri gelen ykseliin rn olan Rus aydn ve devrimcileri kuan 1930lara gelindiinde ldrp tasfiye eder. Benzeri, Komnist Enternasyonal ve onun prestiji ve otoritesi araclyla, dnyann dier lkelerinde de yaanr. Bylece geri lkelerde, eitsizliklere tepki ve/veya Ekim devrimi etkisiyle sosyalizme ynelen, toplumsal mcadeleye giren aydnlarn veya srgnlerde yaayanlarn, daha nceki Alman ve Rus devrimcilerinin aksine, an en ileri fikir akmlaryla ve rgt biimleriyle bi r ilikiye geip onlar zmleme ans kalmaz. Marks-Engelsler Adam Smith, Ricardo; Hegel ve Feuerbach; Sen Simon, Owen, Fourierlerin brakt yerden balyorlard; Leninler ve Trokiler Marks -Engelslerin brakt yerden balyorlard. Ama 1920lerden sonra radikalleen aydnlar, SBKP tarihleri, Kuusinen, Politzer, Stalin, Maolarn skolastik kitaplaryla. Artk renilen, burjuva aydnlanmasndan bile geri, Marksizm grnmnde ama znde yntemsel olarak bir skolastik ve eklektik Stalinizmdir. Yani emperyalizme gei nedeniyle ii snfnn retim iliki ve tekniklerinde gerilie mahkum olmas gibi, Sosyalist dnce ve davran da, an en geri dnce ve teorilerine mahkum olur. Sonradan gelenin artk, daha da gelimi fikir akmlar ve rgtse l deneyleri tanmas ve zmlemesinin yolu tkanmtr. Bylece znel olarak ge gelmenin faziletlerini yaama sans da ortadan kalkm, sadece ge gelmenin reziletlerine mahkum olunmutur. Gerek entelijansiyann ve gerek ii snfnn bu gerilie ve az gelimilie; bu az gelimenin gelimesine mahkumluu, birbirini karlkl olarak da beslemitir. Bylece bir tersine seleksiyon dnemi balamtr. i hareketinin yokluu ve gerilii sosyalist teori, rgt ve pratikleri kakrdatm, bu kakrdam rgt, hareket ve dnceler var olan snrl ii hareketini demoralize etmitir. Bunlar karlkl olarak birbirini beslemitir. Bu geriye gidi, o dnemin sosyalist kuaklar arasndaki farklarda bile grlebilir. rnein, henz 1920ler ncesinde, yani brokrasinin zaferi ncesinde sosyalizmle tanm az gelimi lke aydn ve devrimcileri, sonraki btn Stalinist engellemelere ramen, yine de az ok orijinal, yaratc eserler verebilmilerdir. Ama 1920lerin ortalarndan sonra sosyalist olanlarda hibir teorik yaratclk grlmez. Tipik rnek olarak, Meritegiu ve Kvlcml zikredilebilir. Her ikisi de Stalinizmin zaferi ncesinin kuaklarndandrlar. Bu ayarda devrimci ve teorisyenler sonraki kuaklarda

grlmez. Latin Amerika Stalinizmin etkilerine nispeten daha uzak olmasna ramen, benzeri ayarda yeni teoriysen kuaklarn ortaya kabilmesi iin, ta 1960larn ykselilerini, Cheleri beklemek gerekmitir. Che bile, teorik orijinalite ve genelleme yetenei bakmndan Maritegiuya hala uzaktr. Trkiyedeki sosyalist hareket asndan da bu grlebilir. Son durumada bir Osmanl aydn olan ve ekim devrimi rzgaryla radikallemi Kvlcmly gz nne getirelim. Bir de, 1930larn Roosvelti ortaya karan, Amerikan ii hareketinden etkilenmi Mihri Belliyi gz nne getirelim. Mihri Belli, Amerika gibi bir yerde radikallemi, dnyay grm olmann btn znel avantajlarna ramen, aslnda Ekim devrimiyle radikallemi bir Osmanl Aydn olan Kvlcmldan, sadece teorik ap ve derinlik bakmndan deil, politik bakmdan da son derece geridir. Biri nc Enternasyonalin lavnda bir felaket grrken rnein, dieri, kendisine teslim olunacak millet gereini, kendisine yknecek bir durumu grr. Benzeri, sanat alannda da grlebilir. Nazm Hikmet ile daha sonraki krklar ve elliler kuann airleri gz nne getirilsin. Ekim devrimiyle sosyalist olmu Nazm, hepsi iin ulalmaz olmaya devam eder. Ama politik ve ideolojik olarak da Nazma gre ok geridirler, Nazmn iirine bir i snf ve enternasyonalizmin kokusu sinmitir her eye ramen. O sonraki kuaklar ise ok daha milliyetidirler, daha kylcdrler, daha taraldrlar. Hasl ge gelmek her zaman bir avantaj deil, belli bir noktadan sonra, treni karmak, ge kalmann reziletleri iinde bunalmak demektir. Yirminci Yzyln tarihi bir bakma, geri lkelerin sosyalist ve ii hareketi gz nne alndnda, znel ve nesnel olarak ge elmenin reziletleri iinde bunaln bir tarihidir. * imdi bu ge gelme ve ge kalma ilikisini, ulusal hareketler ve Krt Ulusal hareketi bakmndan ele alalm. nk Ulusal Kurtulu Hareketleri aslnda bu ii hareketi ve sosyalist hareket rezileti madalyonun br yzdr ayn zamanda Yirminci yzylla birlikte, ileri bir lkenin artk geriye kendi geleceini gsterememesi yani az gelimen gelimesi ve yirmilerin ortalarndan sonra, brokratik kar devrim, yani Stalinizm felaketi maddi ve manevi olarak; nesnel ve znel olarak, en gelimi retim, teori ve rgt pratiklerine dayanan modern bir sosyalist ve ii hareketinin ortaya k ve ykseli ansn ve koullarn geri lkelerde yok etti. Ama tam da bu tkan, onun yerine, esas olarak kylle dayanan ulusal kurtulu hareketlerini ortaya kard. Bu hareketler kendilerini sosyalist olarak tanmladklar iin, onlarn ykselii, ii ve sosyalist hareketin ykselii gibi grnd. Aslnda, ii ve sosyalist hareketin ykselii gibi grnen, ulusal hareketlerin, kylln ykseliiydi ve bu ykseli de zaten ii ve sosyalist hareketin geri lkelerde olanakszlamas ve yok oluu koullarnda mmkn oluyordu. Bunu sembollerle yle ifade etmek mmkndr. inin bir Lenini, Trokisi olamad iin, (bunun znel ve nesnel koullar yoktu artk) bir Maosu olabiliyordu. Yani, ii ve sosyalist hareketin rezileti, ulusal kurtulu ve kyl hareketlerinin fazileti olarak ortaya kyordu. Geri lkelerde ii ve sosyalist hareket, ge kalmann

reziletleri iinde bulanrken, ulusal hareketler, bu ulusal hareketlerin kendi geliimi bakmndan ge gelmenin faziletlerini yaamaya baladlar. Daha eyrek yzyl nce, Engels zamannda, Ulusal hareketlere, Sudandaki Mehdiler nclk ederken, birden bire i hareketinin Stalinist yozlamaya uram biimiyle bile olsa (ki nc enternasyonalin ilk yllarnda byle bir durum da yoktu) teori, mcadele ve rgt gelenekleri, geri lkelerdeki ulusal hareketlerin manevi aralar haline dnyordu. Aslnda kylln maddi yaamnda da benzer bir dnm ortaya kyordu. Artk modern ordularda mekanik silahlar kullanmay enmi, radyo, gazete bilen, kara saban yerine pulluk kullanabilen baka bir kyllkt bu. Bu in ve Vietnam devrimlerinde ok ak grlr. Her ikisinin nc parti ve kadrolar, Ekim Devrimi ncesinin veya Ekim Devrimi ykseliinin ortaya kard kadro ve nderlerdir. Ulusal hareket, bu kadro ve nderleri devirir, bir zamanlar ii hareketinin burjuvazinin en iyi beyinlerini devirmesi gibi, imdi de ulusal hareket ve kyl hareketi, i ve sosyalist hareketin beyinlerini, rgt deneylerini devirir. Ho hi Mingler, Mao e Tunglar, hep nc Enternasyonal kadrolardrlar. Onlar Kvlcml gibi, Ekim Devrimi rzgarnn sosyalist yapt insanlardr. Bu sosyalistler, kendi znel niyetleri ve kendileri hakkndaki tanmlar ne olursa olsun, nesnel olarak ulusal hareketleri ve kyl hareketlerini rgtlerler. Ancak Stalinizmin olumsuz etkisi bizzat bu hareketler zerinde bile kalite dnde etkisini gsterir. Sosyalist harekettekine benzer, Mihri ve Kvlcml rneklerinde deindiimiz tr den bir kalite d, ulusal hareketlerde de grlr. Bu partilere baklrsa, Ekim devrimi ve ncesi kuaklarn kalitesini sonraki kuaklarn tutturamad grlr. Bayan Maolar veya Lin Piaolar, Mao, Lui, u, kuaklarnn kenarna bile varamaz. Bu geriye gidi dnya leinde de grlr. Cezayir, Kongo Kurtulu hareketlerinin teori ve nderlikleri, Mao ve Holardan ok daha geridir. 1920ler kuann dzeyine ta 1960larn ykseliinden sonra tekrar bir yaklama eilimi grlr, Amilcar Cabral ve Fidel Kastro gibilerde. Yani Ulusal kurtulu veya kyl hareketinin fazileti bile yirminci yzyl iinde bu fazileti yitirme eilimindedir. * Ama sadece 20. Yzyln ulual kurtulu ve kyl hareketleri iinde byle bir faziletten rezilete, Mao ve Hodan Bin Bella ve Lumumbaya kay sz konusu deildir. ok daha geni bir tarihsel perspektif iinde, burjuva devrimlerinin tarihsel evrimi iinde de bir rezilete kay sz konusudur. Yani burjuva devrimlerinde de, belli bir snrdan sonra fazilet olana ortadan kalkmtr. Bu kavranlmadan, PKKnn ne yapt ve ne yapmaya alt kavranamaz. Ulusal Kurtulu Hareketleri znde birer burjuva devrimidirler. Burjuva devriminin kendi idealleri asndan ele aldmzda, bu hareketlerin ve devrimlerin u karakteristii grlr. Bu devrimler az gelimiliin gelimesi nedeniyle ne modern burjuvaziye ne de ii snfna dayanmazlar. Elbette iiler ve en yoksullar her devrimde olduu gibi bu devrimlerde de yer

alr ve esas omurgay olutururlar ama bamsz bir snf olarak var olu deildir bu. Dolaysyla bu devrimlere kyllk ve plebiyen bir karakter damgasn vurur. Burjuvazi henz devrimci olduu ada, ulusu, bir din, dil, soy ile deil, insan haklaryla tanmlyordu ve ucuz devlet diyerek brokratik ve baskc devlet cihazna kar kyor, tm rgtlenme ve fikir zgrlklerini savunuyordu. Burjuvazi Jakoben iktidarnn yenilgisinden, Thermidordan sonra btn bu temel taleplerinin hepsini terk etti. Ulusu insan haklaryla deil, bir dil, etni, soy, tarih veya kltrle tanmlamaya balad, bylece o ulus tanmnn dnda kalanlar yurtta olmadklar gerekesiyle insan haklarndan otomatikman dlanm oluyorlard. Bir kyn bile ayrlabildii, brokatik ve askercil olmayan demokratik cumhuriyetin, Biri nci Paris Komnnn yerini, imparatorluun imparatorsuz biimi olan brokratik, baskc militler devlet cihazlar ald. Burjuvazi bu program terk etti ama, ii snf btn 19. yzyl boyunca, demokratik Cumhuriyet bayrayla bu program savundu. kinci Paris Komn znde buydu. Ve bu 1917ya kadar byle geldi. Ve bu dnem boyunca, burjuva devrimlerine i snf ve sosyalist hareket nclk ettii srece burjuva uygarlnn devrimci dneminin talepleri ve idealleri ayn zamanda iilerin talepleri olarak varln srdrd. Bu en ak biimde Ekim Devriminde grlr Ekim devrimi, burjuva uygarlnn ve devriminin btn taleplerini gerekletirir. (Stalinizm bunlar ortadan kaldrmtr daha sonra. Stalinizm sadece sosyalist devrim asndan bir geri gidi deildir, Burjuva devrimleri ve uygarlnn idealleri asndan da bir geri giditir, burjuva uygarlnn gerici biimine bir dntr.) Ne var ki, burjuvazinin terk ettii, burjuvazinin devrimci dneminin ideallerini; Stalinist kar devrim ile birlikte, fiilen i Hareketi ve sosyalist hareket de terk etmi olur. Sosyalist Hareket devrimci demokratik ulusuluu da, brokratik ve askercil olmayan devlet talebini de terk eder tpk burjuvazi gibi. Bylece gerici burjuvazi ve Stalinist brokrasinn temsil ettii sosyalist hareket arasnda programatik olarak hibir fark kalmad. Var olan sosyalist hareket de aynen burjuvazi gibi artk ulusu dil, kltr, soy vs. ile tanmlyor; brokratik, militer, baskc olmayan; her trl dne ve rgtlenme zgrlnn bulunduu bir demokratik cumhuriyet fiilen terk edilmi bulunuyordu. te, yirminci yzyln ulusal kurtulu hareketleri, belki kyl hareketinin kendi geliimi bakmndan ge gelmenin avantajlarn yaarken, burjuva devriminin idealleri asndan bakldnda, Ulusal Kurtulu Hareketleri bu bakmdan da bir gerilemeyi, dolaysyla ge kalmann reziletini ifade ediyordu. rnek olarak krt Ulusal hareketini ele alalm. eyh Sait veya 60larn Krdistan dalarnda dolaan akilerine gre, (ki bu akiler Sosyal syanclard ve PKK aslnda tam da bu gelenein zerine oturmutur.) dayand teori ve rgt biimleri ile ge gelmenin faziletini yaar. Ama bu fazilet aslnda dnya apnda, burjuva devrimlerinin otantik ideallerinden

10

uzaklamas rezileti iinde bir fazilettir. Bunu anlayabilmek iin Tarihe ok geni bir adan bakmak gerekiyor. Astronomiden yle bir rnek verebiliriz. Dnyamz gnein etrafnda dnyor. Ama bu gne denen yldz da, Vega yldzna doru hareket ediyor. Vega yldz, gne vs. hepsi, Samanyolu galaksisinin kollarndan birinde dnyorlar. Samanyolu galaksisi ise baka galaksilere doru bir hareket iinde. inde bulunduu galaksi yn da daha byk bir galaksi yn iinde hareket ediyor o sper galaksi yn da genileyen bir evrende bulunuyor. Dnyann hareketini ancak bu btn iinde daha derin ve genel olarak kavrayabiliriz. Evrene byle baktmzda, dnyann gne etrafndaki hareketi tm nemini yitirir. Tarihe de byle bakmak gerekir ki gnmzdeki gelimeleri anlayabilelim. rnein Krt Ulusal hareketini yirminci yzyln ulusal hareketleri iinde bir yere yerletirebiliriz. Bu balamda Krt Ulusal Hareketi, 68 ykseliine dayandndan, bu ykselile ortaya km hareketlerle benzer zellikler tar (rnein Tamil Kaplanlar vs.). Bu bakmdan Ellilerin Cezayir ve Kongosundan ideolojik olarak daha soldadr. Bir Bin Bella veya Lumumbadan daha sosyalisttir rnein sylemi. Ama yirminci Yzyl boyunca ulusal hareketleri gz nne aldmzda, Maolarn, Holarn kuandan daha geride oluun damgasn tar. Ekim Devrimi ncesi ve srasnn geleneklerine uzaktr. calan hibir zaman bir Komnist enternasyonal, yani bir dnya partisi militan olmamtr. Ama onu ayn zamanda bir burjuva devrimi olarak ele aldmzda, btn bunlarn aslnda burjuva devriminin ideallerinin burjuvazi ve ii rgtlerince terk edildii, dile dine dayanan bir ulusulua ve brokratik askerci, pahal devlet ortadan kaldrma gibi bir hedefi olmayan, burjuva devriminin ideallerinin terki anlamna gelen bir anlaya dayand grlr. Yani yuvarlak hesap 1848 devrimi ve sonrasndaki btn burjuva devrimlerinin dayand anlaya dayand. Ama Krt Ulusal Hareketi bir yanyla Komnden Uygarla Gei olarak da grlebilir. Bu bakmdan, Ortadoudaki Komnden uygarla geilerin, yani bu geilerin nderleri olan peygamberlerin gelenei iinde de grlebilir. Tpk dnyann gerek hareketinin tm o yldz sistemlerinin, galaksilerin, evrenin hareketinin bir toplam olmas gibi, Krt Ulusal hareketi de, her hareket gibi, tm bunlarn toplamdr. Dar bir bak asndan bir ykseli gibi grlen aslnda ok daha byk lekte bir gerileme iinde kk bir ykselitir. Ama o ok daha byk gerileme de ok daha geni bir tarihsel hareket iinde, rnein insanln uygarla gei serveninde, bambaka bir anlama sahiptir. * Burjuva devrimleri asndan 1848den sonra gelmi olmak; ve hele 1920lerden sonra gelmi olmak, ge kalm olmaktr, ge gelmenin fazileti deil, ge kalmann rezileti sz konusudur. Devrimci ve Demokratik bir ulusuluk ve devlet anlay deil; gerici ve brokratik bir ulusuluk ve devlet anlayna dayanmak demektir.

11

Geri lkelerdeki burjuva devrimleri olan bu ulusal kurtulu hareketleri, otantik burjuva devrimlerin aksine ulusu dile, dine, etniye, soya, tarihe gre tanmlarlar; burjuva uygarln gerici biimiyle damgaldrlar. lericilikleri bu gericilik iindedir. Keza Paris komn tipi devlet ve demokrasi diye bir sorunlar yoktur. Yani batan brokratik bir yozlaman n, bir Bonapartizmin damgasn tarlar. Buna Antik tarihten bir analoji ile rnek verilebilir. rnein Trkler ya da Berberiler slamiyet iinde Rnesas yaptklarnda, bu kurulan devletler, ryen Emevi veya Abbasi devletlerin gre ilerici, demokratik bir karaktere sahiptirler; otantik islama nispeten daha yaknlama eilimni temsil ederler ama bu Emevi ve Abbasilerin kendisi bizzat bir kar Devrimi temsil ettiklerinden; slam uygarlnn gericilemesi olduklarndan Berber ve Trklerinki bu gericilik iinde bir ilericiliktir ve otantik slam devrimine gre bir gericilik olmaya devam eder. Otantik slamda rnein tm Mslmanlar silahldr ve halife seilir. Ne Osmanlda ne de Selukluda, ne de Endlste bu grlmez artk. Fatih dorudan doruya Sultan olur. lk drt halife devrimdeki gibi bir demokratik seim ve herkesin silahll dnemi hi yaanmaz. Bu tasavvurlarn bile tesinde kalmtr. te aa yukar burjuva uygarlnda olan da budur. Trklerin veya Berberilerin gericilemi slam uygarl iinde nispeten demokratik ve ilerici reformlar yapmalar gibidir 1848 sonras burjuva devrimleri. Bunu ister iiler, ister kyller yapsn, bu temel karakter ortadan kalkmaz. * Bu gidiin elbet hem znel hem de nesnel nedenleri bulunuyordu. Nesnel ned en, yine az gelimiliin gelimilii noktasndayd. Az gelimiliin gelimilii gl bir ii snfna olanak tanmyor, bu da burjuva devrimlerinin otantik ve gelimi taleplerini bayrana yazacak bir toplumsal temel yoksunluunu yaratyordu. te yandan, Stalinizm araclyla alnan teori ve rgt znel olarak da bu devrimci ve demokratik ideallere kar bulunuyordu. Bylece kylle ve pleplere dayanan bu ulusal hareketler veya burjuva devrimleri, Jan Jak Rousseaulara, Marks ve Engelslerin bu gelenei srdrleri anlamna gelen programlara deil; bunlar tasfiye eden Stalinizmin programna dayanyorlard. Bu nedenle, bu ulusal kurtulu savalar ve burjuva devrimleri, daha batan bir brokratik yozlamaya uram devrimler olarak ortaya kt lar. Bir yandan, bir burjuva devriminin plebiyen ve kyl karakterini tarlar, jakobendirler; bir yandan bu jakobenlii tasfiye eden brokratik, baskc, militer, hasl Bonapartist zellikler tarlar. Tarih iinde birbirini izleyen bu iki farkl nitelik, bu devrimlerde bir arada bulunur. Bylece geri lkelerdeki burjuva devrimleri, aslnda otantik burjuva devrimlerinden bile daha geri, gerici milliyetilie dayanan; brokratik, militer bir devlet cihazna kar olmak diye bir sorunlar olmayan burjuva devrimleri olarak gerekleirler ve stne stlk bir de bunu sosyalizm bayrayla yaparlar. Bu devrimlerin hepsinde ayn zellikler grlr. Bir dile, dine, tarihe dayanan ulus tanmna

12

dayanrlar Mao, in ulus devletini kurar, Ho, Vietnam kurar. Sovyetler Birlii ya da Amerika Birleik Devletleri gibi, biri burjuvazinin devrimci dneminde, dieri bu devrimci dnemin ideallerini tayan iilerce kurulmu her hangi bir kltr, din, dil, etni, tarih, soy gndermesi olmayan devletler kuran devrimler deildir bunlar. Bir dille, bir dinle, bir tarihle tanmlanm uluslar kurarlar. Gerece bir milliyetilikle damgaldrlar. Ve hepsi de istisnasz, brokratik bir diktatrlktr, demokrasi yoktur. Hibir zaman bir Paris Komnleri ve Sovyet iktidarnn ilk dnemleri gibi bir aama yaamazlar. Dorudan hibir demokratik zgrln olmad brokratik bir devlet olarak ortaya karlar. Partiler deil, hepsinde istisnasz bir tek parti vardr ve o parti devlete egemendir. Hasl, yirminci yzyln geri lkelerdeki burjuva devrimleri olan ulusal kurtulu savalar, sadece Ekim devriminden deil, burjuva devrimlerinden bile daha geri bir program ve ideolojiye sahiptirler. Bu ok byk apl tarihsel gerileyi ve gericileme iinde bir ileri atltrlar. Tekrar ge gelme ve ge kalma balamnda sorun ifade edersek, sadece ii snf ve sosyalist hareket asndan deil; burjuva devrimleri asndan da, belli bir noktadan sonra, ge gelmenin fazileti deil, ge kalmann rezileti geerlidir. Burjuva devrimleri Fransz ve Amerikan devrimlerinden daha ileri gitmez. Daha geri gider. ilerin yapt burjuva devriminde, Ekim devriminde bir tek bu ileriye gidi grlr. Ama 1920lerden sonra bu da kalmaz. Ekim devriminden sonraki devrimler, ki hapsi znde ulusal kurtulu h areketleridir, brakalm sosyalist devrimi bir yana; burjuva devrimi olarak bile, Amerikan ve Fransz devrimlerinden daha geri bir burjuva devrimciliini temsil ederler. Burjuva devrimini ge yapmak, rnein Rusyada olduunun aksine, daha demokratik daha kkl, daha gelimi bir burjuva devrimi deil; daha yozlam, gericilemi, brokratik arplmaya uram bir burjuva devrimi anlamna gelmektedir. Bylece geri lkeler tarihin ifte lanetini zerlerinde tarlar. i ve sosyalist hareket asndan o kadar ge gelmilerdir ki artk bir Alman ve Rus ii ve sosyalist hareketi gibi, ge gelmenin faziletlerini yaama ans yoktur. Burjuva devrimi asndan o kadar ge gelmilerdir ki, artk burjuva devriminin tm devrimci ve demokratik zelliklerini yitirmi, sadece modernleme arac ileviyle snrlanmlardr. te Krt Ulusal Hareketi ve PKK tam tamna byle bir ortamda dodu. Mao, Ho, Tito, Kastronun Krdistandaki paralelidir calan. in Komnist Partisi, Vietnam i Partisi ne ise PKK da odur. Daha batan brokratik bir arpklk iinde ama ayn zamanda yoksullara, kyllere dayanan plebiyen bir harekettir. Lumumba, Bin Bellalara gre bir ilerlemedir. Mao, Holara gre bir gerileme. eyh Sait, Hoybun, KDPlere gre muazzam bir ilerlemedir; Ama Burjuva devrimlerine gre bir gerileme.

13

* Ne var ki, Krdistan Burjuva devriminin veya Krt Komnnn uygarla geiinin veya Krt Ulusal hareketinin nc bir talihsizlii daha vardr: Bu devrim yirminci yzyl devriminin zelliklerine sahiptir ama, yirminci yzyln son gnlerinde domu bir yirmi birinci yzyl burjuva devrimidir ya da ulusal kurtulu savadr. Ortaya kndan, (1984 emdinli ve Eruh baskndr. 1989da Btn dou Avrupa ker ve yirminci yzyl biter. Yirmi birinci yzyl sosyolojik olarak 1990 ylnda balar. Yani yirminci yzylda topu topu drt yl yaamtr. ylesine ge gelmitir ki bu ge geli, baar iin gler ve dengeler bakmndan sadece ve sadece bir ge kaln rezileti olarak ortaya kmaktadr. Tm dnya dengelerinin politik ve askeri bakmndan baarsn neredeyse olanakszlatrd bir dnyada ykselir. Zaten bu nc ge gelmilii ama onu bir burjuva devrimi ve ulusal kurtulu hareketi olarak ge gelmenin sorunlaryla bir yzlemeye ve onu ama abasna zorlar. Eer Krt Ulusal Hareketi, Altml ya da yetmili yllarda ortaya ksayd, o gnn dnyasnda ok geni bir hareket alan olur ve muhtemelen seksenli yllarda baarya ulaabilirdi. Yani baar iin gerekli dnya dengeleri asndan da bir ge kalma sz konusudur. Seksenlerin sonunda tam ykseli iindedir, Trk burjuvazisi uzlamaya eilim gsterirken Sovyetler ker. Bu yaratt moral bozukluklar, dalmalar, milliyetilii glendirmeler ile PKKy btn mttefik ve dayanaca elikilerden yoksun klar., Trk devletine ve gericiliine bir piyango kar adeta. Buna ramen PKK ayakta kalmay, etkisini geniletmeyi baarr. Bunun zerine Trk devleti susurluk dzenlemeleriyle bir uzlamann yollarn oluturma denemelerine giriir. PKK buna atekesle cevap vererek bu eilimi glendirmeye alr. Ama Rakipsiz kalan ABD, Orta Douya egemen olma plann yrrle koymutur. Barzaniye salayaca destek karlnda Trk gericiliine calan sunar. nkar ve baskya dayanan glere bir tr byk ikramiye kar. Buna ramen calan stratejik bir dn yapar ve politik inisiyatifi gene kazanr. Bu srada 11 Eyll olur, dnya dengeleri deiir yine tecrit olur. Buna ramen yine de Trkiyede belli bir politik etki salar ama bu sefer ABD Iraka girer. PKK onun sonular ntralize eder. Her admda u grlmektedir. ABDnin blgedeki planlar iin Trk devletinin desteini garantilemesi karlnda PKKy ezme politikasna byk bir destek. Bu durum PKKnn bir politik ve askeri baar salamasn olaanst gletirmektedir. Bu politik ve askeri ge kalmln sonularndan kurtulabilmek iin PKK teorik, programatik ve sosyolojik ge gelmilikten kurtulmaya almaktadr. calann yapmaya alt znde budur. *

14

PKKnn evrimi, ki calann evrimi demektir, calann ne yapamaya alt, yukarda anlatlan geni tarihsel balamlar iinde anlalabilir. PKK ve calann yapmaya alt, yukarda szn ettiimiz, ona politik bir baary engelleyen nc ge gelmiliinin yaratt amazdan kurtulmak iin, bir ulusal kurtulu hareketi ve bir burjuva devrimi olarak ge gelmiliin reziletlerinden kurtulmaya alma abasdr. Bu aba iki yndedir. Birincisi, burjuva devrimlerinin otantik ideallerine, yani her hangi bir dile, etniye, tarihe dayanmayan bir ulusulua gei abas. Brokratik, baskc bir devlet yaklamndan, brokratik, baskc, militer olmayan, kitlelerin rgtllne dayanan bir devlet yaklamna gei abas. Kesin bir snr izmek mmkn deilse de, kabaca, Smer Rahip Devletinden De mokratik Uygarla balyla yaynlanan savunmas, ulusun dile, tarihe gre tanmlam bir ulusal hareketten ulusun dile ve etniye gre tanmlanmad bir ulusulua gei abas ve bunun teorik alt yapsnn oluturulmas gibidir. Bu Krt ulusuluuna, komnn, peygamberlerin, burjuva devrimlerinin demokratik ve eitliki ideallerinin damgasn vurmas abasdr. rnein Trk ulusuluunda byle bir nitelik hi yoktur. Onun tek vnd, devletler kurmas ve bunlarn mirass olmasdr. Halbuki calann kitab, Budadan Zedte, Burjuva aydnlanmasndan Komne tm eitliki ve insancl bir mirasla kendini tanmlar. Bylece Krtlk kendini tm insanln ortak mirasyla tanmlaynca, politik olann, bir dil, soy, etniyi ifade eden bir Krtlkle tanmlanmas ortadan kalkar; insanlkla ve onun ortak mirasyla tanmlanmas yolu alr. Unutmayalm, calan, ulusu dille, etniyle, tarihle tanmlam bir ulusal hareketi dntrmeye almaktadr. Onu Krtlkle tanmlanm bir ulusal hareket olmaktan karp, demokrasiyle, insan haklaryla, eitlik idealleriyle, insanlarn kardeliiyle tanmlanm bir ulusal harekete dntrmeye almaktadr. Bunu ise ncelikle Krtln ieriini deitirerek yapmaya almaktadr. Orta Dou Demokratik Federasyonu, aslnda politik olann bir dille dinle etniyle deil, bir yer ile belirlenmesidir. Bu anlamda burjuva devriminin otantik ideallerine ger dn abasdr. Gerek Bir Halk Savunmak adl savunma kitabnda ve gerek dier konumalarnda calann zellikle devlete kar, halkn ve kitlelerin rgtllne vurgu yapt grlmektedr. zellikle Demokratik Konfederalizm ve Daha az devlet daha ok toplum vurgular da burjuva devrimlerinin, proleter devrimleri tarafndan da sahiplenilmi militer, baskc brokratik olmayan; dorudan kitlelerin kendi inisiyatif ve rgtlenmelerine dayanan devlet biimine, yani burjuva devrimlerinin otantik ideallerine dn abasdr. Elbette calan Klasik Marksist gelenee ok uzaktr, onun Marksizm diye bildii Stalinizmdir. Bu nedenle calanda Marksizmden uzaklama gibi grnen sylem, aslnda

15

Stalinizmden uzaklama; burjuva devrimlerinin devrimci dneminin ideallerine bir dntr. Ve bu anlamda, Marksizm aydnlanmann mirasnn gelitiricisi olduundan; calan Marksizmden uzaklatka (Ki bu Stalinizmden, gerici bir milliyetilik ve brokratik bir devletilikten uzaklamadr) Marksizme daha yaklar. rnein calan, Marksist Kavramlarin i tutarll olan sistematiini bilmedii iin, brokratik devleti devlet olarak anlamakta; ama hibir brokratik yan olmayan devletin; demokrasinin bizzat kendisinin devlet olduunu anlamamaktadr. Dolaysyla brokrasinin olmamasnz ve tasfiyesini, devletin tasfiyesi ve almas olarak grmektedir. Bu sosyolojik yanl son derece normaldir. calan, Marksizm diye Stalinizmi renmi ge kalmann rezileti iinde domu bir nderdir. te yandan, bu gn dnyada ykselen bir ii hareketi ve Otantik Marksizmin bir canlan da yoktur ona bu devrimci demokrasiye doru evriminde kavramsal aralar ve itilim salayacak. Ortal baya post modern yzeysel demokrasi ve oulculuk sylemlerinin kaplad bir ideolojik iklimde, bu ideolojik ve teorik ortamn sunduu aralara dayanarak Stalinizmden kurtulmaya, burjuva devrimlerinin otantik hedeflerine dnmeye almaktadr. Ve btn bunlar, hapishanede, son derece elverisiz koullarda, adeta el yordamyla yapmaktadr. Kimi keskin solcular, bu grne bakarak, calann sosyalizmi ve Marksizmi terk ettiinden sz ederek, bunda bir saa kayma ve teslimiyet grmektedirler. Halbuki biz eyleri grnmyle deil zyle anlarsak, Marksizmden Uzaklama gibi grnenin Marksizmin kklerindeki burjuva aydnlanmasna, dolaysyla marssizme bir yaknlama olduu grlr. Aslnda calann liberter teorisyenlerle byk bir rezonansa girmesi bir rastlant deildir. Bu tam da Stalinist brokratik devletilikten uzaklamann yansmasdr. Bu anlamda, calan, Liberterlere yaklatka bir anlamda sosyalizme yaklamaktadr. Daha dorusu, burjuva uygarlnn devrimci dneminin ideallerine ve programna yaklamaktadr. Bu ise, bu gnk dnyada ilerin de asgari programdr. ilerin nlerindeki ilk grev bulunduklar devletlerin ulusu bir dil, din etni, soy ile tanmlamalarn ve brokratik, militer ve baskc mekanizmalarn ortadan kaldrmaktr. Yani Engelsin dedii gibi, Demokratik Cumhuriyettir. Somutlarsak, rnein bu gnn Trkiyesinde, Trk devletinin Trkln ortadan kaldrmak, onun her hangi bir dili, dini, etnisi olmamas, tm yurttalarnn istedii dili ana dil seme ve o dilde eitim grme hakk; brokratik, militer cihazn paralanmas ve btn iktidarn halkn rgtl giriim ve rgtlerinde toplanmasdr. Bu programa sahip bir ii hareketi, calann formle ettii programla hibir zorluk duymadan otomatik olarak ittifak kurabilir ve kurmaldr. Elbette, ii hareketi ve Krt ulusal hareketinin ilerdeki hedefleri farkldr. i hareketinin hedefi demokrasiyi yok etmektir. Deer yasasnn egemenliini yok etmektir. Bu gnk dnyada fiilen bir apartheit rejimine varan ulusal snrlar yok etmektir. Ama bu sonraki bir sorundur.

16

Elbette calan bu program ayn zamanda bir Ezop diliyle, politik bir mcadele verdii iin, kar taraf tereddtte brakacak, paralayacak bir dille ifade etmektedir. Bu programn zne kar olanlar onun bu biimsel zelliklerinden hareketle onun egemen devletle ve Kemalizmle bir uzlama olduunu syleyerek, aslnda kendi gerici milliyetiliklerini gizlemeye ve kitleleri yanltmaya almaktadrlar. Nesneleri zyle grme yeteneinde olmayan, sadece grnmlerle hkm veren sol da ayn koroya katlmaktadr. Bu baylara gre suda yzdkleri iin ve bala benzedikleri iin balinalar balk; ylan balklar ylan; yarasalar da kuturlar. Her hangi bir sosyal hareketin, teorinin veya programn, grnn deil, i yapsn, anatomisini anlama abalar yoktur. Aslnda byle davranmak ilerine gelmekte, bizzat kendilerinin de rn olduklar gerici milliyetilii da vurmaktadrlar. 10 Nisan 2006 Pazartesi demiraltona@hotmail.com

17

(Birinci Srme nsz)

CALANA MEKTUPLARI NHAYET YAYINLARKEN
calana Mektuplar, ekleriyle birlikte olduka kaln bir kitap hacmindedir. Krt zgrlk hareketine birok kereler calana mektuplar yaynlamalar iin neride bulundum. Teklifi yaparken, kitabn ilgi greceini, muhtemelen maddi bir yk oluturmayaca gibi ek bir gelir getirebileceini; kitabn btn gelirini Krt zgrlk hareketine ba olarak vereceimi, bana sadece kendim ve baz yaknlarma verebilmem iin bir miktar basl rnek vermelerini de syledim. Ancak hibir ilgi gsterilmedi. Son olarak yeni alan ve kitap da basmak isteyen zgrlk hareketine yakn kiiler tarafndan kurulan bir kitapevi ve matbaaya, al iin davet edildiimde de bu teklifi yaptm. Onlar ilgi gsterir grndler ve yaynlayacaklarn sylediler. Bunun zerine hazr biimde kitab kendilerine teslim ettim. Neredeyse bir yl oldu, onlardan da bir ses kmad. Sorularma arkadalar okuyor gibi cevaplar verildi her zaman. Belki bu yaynevi yaynlar diyerekten imdiye kadar kitab dijital olarak indirilmek zere internete koymadm. Ama artk kitabn baslmayaca bence ak. Kimse basmayacaz da demiyor ama kimse basmak da istemiyor anlalan. Bu durumda bari internete indirmek zere koymaktan baka are kalmad. Ne denebilir ki btn bu ilgisizlie ve adam sendecilie. Ama yine de, zgrlk hareketine, onlarn kendine ramen, destek olmak gerekiyor.

Demir Kkaydn 12 Mart 2007 Pazartesi

18

CALANA VE KONGRA-GELE MEKTUP HAKKINDA

Bundan bir sre nce Abdullah calana ve Kongra -Gel Kongresine (veya Kongreyi Hazrlama Kuruluna) ynelik olarak iki mektup ve bu mektuplarla birlikte yaz yolladk. Ne var ki, bu mektuplar muhataplarna ulatklarna ve okunduklarna emin olmadan yaynlamamaya da zen gsterdik. Bu nedenle varlndan kamuoyunun Grme Notlar araclyla haberdar olduu bu mektuplar imdiye kadar yaynlamadk. Bu durum da mektuplar hakknda bir ok speklasyonun ortaya kmasna yol at. Ortada varl bilinen mektuplar vard ve onlarn ierii hakknda ancak muhataplarn veya araclarn kimi dolayl gndermeleri bulunuyordu. Btn bu speklasyonlara ramen, mektup ve yazlarn muhataplarna ulatklarndan ve en azndan tamamen okunduklarndan emin olmadka bu speklasyonlara katlanp bu mektuplar yaynlamamaya zen gsterdik. imdi ise yaynlanan 09. Haziran.2004 tarihli Grme Notlarndan sonra yaynlamay bekletmek iin neden kalmam bulunuyor. Bu vesileyle bu mektuplar ve speklasyonlar hakknda baz aklamalar yapm ak yerinde olacaktr. Mektuplar 5 Mays 2004 tarihinde yazld ve hemen Asrn Hukuk Brosu avukatlarna mail arclyla mektup ve yazlar mvekkilleri olan Abdullah calana iletmeleri dileiyle iletildi. Ne var ki ilk hafta mektup ve yazlar avukatlarn calana iletmeleri mmkn olmad. Ancak ertesi hafta ise calana verilmesi isteiyle idareye teslim ettiler. 19.05.2004 tarihli Grme notlarnda bu u ekilde bir ifadeyle yer ald: (calan) Ne getirdiniz? (Avukatlar) - Demir Kkaydnn drt tane kapsaml mektubunu, gazeteler ve kitap getirdik. Kitaplar Yaba yaynevinden. Yaynevi sahibinin ayrca size selam var. liikte grlecei gibi aslnda drt kapsaml mektup deil, bir mektup ve yaz sz konusudur. Ama elbette yeri geldiinde konumann ak iinde mektup da denebilir veya yeri geldiinde mektup kavramn geni anlamda kullanarak, birisine zel olarak da yollanm olmalar nedeniyle mektup olarak da tanmlanabilir. Bu bakmdan ifadede bir yanl yoktur ama drt kapsaml mektuptan sz edilmesi ve bu mektuplarn ierii hakknda hi bir ey bilinmemesi bir ok speklasyonun olumasna yol at. Btn buna ramen, mektup ve yazlarn Abdullah calana verilip verilmeyeceini bilmediimiz iin, beklemeye devam ettik. Bundan sonraki 26.05.2004 tarihli Grme Notlarnda, calann mektubu ve yazlar

19

ald ve en azndan mektubu okuduu kesinleti. Grme Notlarnda iki ayr yerde, yollanan Mektuba ilikin olarak calann u ifadeleri ve gndermeleri yer alyordu: Hayr bu doru deil. benim izgimde ben baa geeceim anlay yok. Ben baa geme sistemini yktm. Enkidu rneini baarl verdim. Bir yerde okumutum bir polis mdr Dev solcuya diyor ki sizin btn derdiniz bizi devirip yerimize gemekti. yi zm. Bizdeki k lasik sol iktidar hedefliyor. Klasik solun izgisi bu. Wallersteini incelerseniz onda da grrsnz. Anlamanz gerekiyor. Ataerkil kltr nce yallar meclisi ile balyor daha sonra bu gnk devlet olgusuna geliyor. Devlet Zulm , eitsizlik , despotizm , bask hep iktidar olgusuna bal olarak geliiyor.. Boockhin in bile iktidar konusunda kafas kark. Benim son on onbe yllk ideolojik krizim buydu ben iktidar olgusunu zdm , ideolojik krizi atm, bu konuda netletim. Demir Kkaydnn mektuplarn okudum. Ona da bir selam gndereceim. O da bu konular tartyor. Bu tartmalara devam etsin nk ok geni meselelerdir. kinci olarak Grme notlarnn sonuna doru yle ifadeler var: Demir Kkaydnla grrsnz. Baz nerileri var. Demokratik sosyalizmi ii hareketi ve Krt hareketi ekseninde birlikte kuralm diyor. Demokratik Krt siyaseti onunla iliki gelitirir. Ortak bir rgtlenmede ayr seksiyonlar olabilir. Tartp model bulursunuz. Trkiye iin Trkiye seksiyonu demokratik sosyalizm partisi biiminde olur, iilere dayanr, Krt seksiyonu da iin demokratik Krt hareketi biiminde olur. sim nemli deil anlay byle olabilir. ( Kendisi Avrupa da yayor ) tamam bunlar orada gelitirir. Eskisi yenisi hep birlikte girebilirler. Ama demokrasiyi zmserlerse eskisi yenisi hepsi birlikte girebilir. Grme Notlarnda aktarlan calann bu cevap ve gndermeleri mektup ve yazlarn ierii hakknda yanltc olabilirdi. Ancak Avukatlarn hafzasna dayanarak, kstl bir grme sresinin youn gndemin basks altnda yaplan konumalardan ve ondan hatrda kalanlarla hazrlanan bir grme protokol olmas da gz nne alnmalyd. Ama daha nemlisi, bizim yolladmz yazlar muhtemelen iki yz DIN A 4 sayfasn atndan ( ki 300-400 sayfalk kaln bir kitap demektir. Bunun darenin kontrolnden gemesi ve calana ulamasnn da epey bir zaman alaca dnlebilir) calann bu yazlarn henz hepsini ve tamamn okumam olabilecei ve ama ayn zamanda mektup ve yazlara olumlu yaklat mesajn bir an nce iletme dncesiyle davrandn dnerek, Mektubu yaynlamadan nce, bir hafta sonraki grmeyi de beklemenin yerinde olaca sonucuna vardk. Ne var ki sonraki hafta, hava muhalefeti veya arataki arza nedeniyle, (ki bu hava muhalefeti ve arzalarn politik olduu ve daima Krt hareketine ynelik bir mesaj anlam tad herkesin bildii bir srdr.) Avukatlarn calan ile grmesi mmkn olmad. Bu hafta ise grld. (DEPlilerin serbest braklmasna bal olarak, Grmeye de izin verildi ve Devlet, bakn biz de atm atyoruz, atekese son verme kararnz gzden geirin mesajn verdi anlald kadaryla. Tabii o koca Trk devletidir. Krt hareketini muhatap almadndan konumasn byle yrtr.) Bunun zerine Mektup ve yazlar yaynlamak iin Grme Notlarnn yaynn bekledik. nk normal olarak, grmenin

20

yapldnn ertesi gn, zgr Politikada Grmede ne kan konular hakknda ksa bir deinilmede bulunulur, ertesi gn de daha ayrntl ve dzenlenmi bir biimde, en ge Cuma gn yaynlanm olur. Bu hafta ise, (her halde gndemin youn olmas vesilesiyle) Cumartesiye kayd. Cumartesiye kaynca, biz de en azndan, ortaya kan boluu deerlendirmek ve Mektubu yaynladmzda ekleri olan yazlarn da kolayca ulalr olmasn salamak iin, yollanan yazlardan Orta Dou in Demokrasi Manifestosunu, Cuma gn (dn) yaynladk. imdi (Cumartesi) , biraz nce de, bu haftaki Grme Notlarnn yaynlandn grdk. Bylece daha fazla beklemek iin bir neden kalmad. Bu haftaki notlarda da, yolladmz mektup hakknda yine calann deinme ve gndermeleri bulunuyor. Bunlarn ne olduunu grelim: Grlerim darda, bilim adamlar arasnda tartlyor sanrm. Demir Kkaydnn mektuplarn okudunuz mu? Dnya apnda deerlendirmeler diyor. Orada gzel bir rnek vermi. Kuyudan srt srta dayanarak kacaz diyor. Devlet bile iine girdii durumdan kendini syrmaya alrken, bizimkiler niye byle yapmyorlar? (Ayn metnin zgr Politikada yaynlanan versiyonu yle: Grlerim darda, bilim adamlar arasnda tartlyor sanrm. Demir Kkaydn'n mektuplarn okudum . Bunlar iin dnya apnda deerlendirmeler diyor. Orada gzel bir rnek vermi: "Kuyudan srt srta dayanarak kacaz" diyor. Devlet bile iine girdii durumdan kendini syrmaya alrken, bizimkiler niye byle yapmyorlar?) Bir dier deinme de yle: Demir Kkaydn TVde, gazetede benim demokrasi ve sosyalizm anlaym a klayabilir. alr, kendisi nerdi, ben de evet dedim. Gazeteye yazyor deil mi? (Evet.) Daha aktif katlabilir. Benim demokrasi ve sosyalizm anlaym gelitirebilir. rgtsel eylere girebilir. Avrupada da Trkiyedeki parti gibi demokratik bir yaplanma olacak. Avrupada bu yeni yaplanma giriim komitesine girebilir. Bu ifadeler de, mektubun ve yazlarn ierii hakknda olduka yanl izlenimler yaratmaktadr. Aadaki mektup ve yazlar okuyan, calandan her hangi bir grev istenmediini; zaten kendi demokrasi ve sosyalizm anlaym olduunu ve calan ve Krt Ulusal hareketini bu anlay ynnde etkilemek bir diyalog ve tartma ortam yaratabilmek veya bunun olumasana katkda bulunabilmek iin sz konusu mektup ve yazlar calana ve calann ahsnda Krt Ulusal Hareketine ilettiimi grebilir. Her okuyann grecei gibi mektuplar saygl, mesafeli ve eit dzeyde bir diyalogu hedeflemektedir. Ne var ki, her ilikide yanl anlamlar, her iki taraf iin de, her zaman iin normaldir. Zama nla giderilir. nemli olan bu ynde bir niyetin bulunmasdr. * Sadece calana mektup yazmamtk. Bir Mektup da, Kongra-Gel Kongresine veya
21

Kongreyi Hazrlayan Kurula idi. Bu mektubun muhataplarna ulat ve okunduu da bize iletildi. Ne var ki, Kongre gndemine alnmad gibi her hangi bir ekilde tartma konusu da olmam. u sra i tartmalarn ve ok nemli bir krizin yaand bir dnemde, Ortadoulu bir insan sfatyla yazlm bir metnin gndeme alnmamas ve tartlmamasnda alacak bir durum yoktur. Zaten metin bir Kongre hazrlna smayacak, ok kkl bir bak as deiikliine dayanr. Kongreye sunulmu olmas onun bu ynde tartlmas iin bir vesile olabilir. * Bu vesileyle, ierii bir yana, mektuplarmzn politik anlam zerine de bir ka sz. Belli bir eylemin veya szn, varlnn da politik bir anlam olur. Biz bu mektubu, calana ve Kongra-Gele zellikle politik bir eylem olarak da yolladk. Ve aslnda bir politik eylem olarak, imdiye kadarki izgimizin bir devam ve yeni bir aamas olarak grlmelidir. PKK Orta Douda devrimci ve demokratik bir programa sahip, etniye, dile, soya dayanan milliyetilie uzak biricik ciddi politik harekettir. Tam da bu nitelii nedeniyle, PKKnn ne dnya apndaki ne de blge devletleri arasndaki elikilerden ne de Trkiye egemen snflar arasndaki elikilerden yararlanp hareket ve manevra alann geniletmesi mmkn olmamaktadr. Bu hareket u an tm dnyada, blgede ve bizzat Krtlerin kendi iinde de tam bir kuatlmlk altnda bulunmaktadr ABDnin Irak igalinin, Krt burjuvazisinin etniye, soya dayanan imdiye kadar gsz olduu iin, ban kaldrmayp dolayl biimde ifade eden milliyetiliine muazzam bir g katm bulunmaktadr: Bu savruluun etkileri, en son blnme ve tartmalarda grld gibi, Devrimci Demokratik Krt Hareketini blnmenin ve yok oluun eiine kadar getirmiti. Buna karlk, bugn gerek dnyada gerek blgede, bu hareketin ittifak yapabilecei, desteini umabilecei ne sosyalist bir ii h areketi ve ne de devrimci bir demokratik bir hareket bulunmamaktadr. Trkiyede randa, Arap lkelerinde, brakalm, PKKy destekleyecek bir sosyalist hareket bir yana, devrimci veya demokratik bir hareket bile bulunmamaktadr. Bu bulunmayta, dnya tarihsel ve etkisi daha onlarca yl srecek kler kadar, gemi dnemin milliyetilie ve devletilie teslim olmakla sonulanm sosyalist ideolojik ve teorik mirasnn da nemli etkileri vardr. Dibe vurmuluk teorik sorunlara ilgiyi, genelleme yeteneini sfra indirmekte; bu ise canl bir teorik geliimi dolaysyla da hareketin yeniden canlanmas iin yeni teorik perspektiflerin ve genelleme yeteneinin ortaya kmasn engellemektedir, olumsuzluklar birbirini beslemektedir. Bu da calan ve PKKnn te msil ettii devrimci ve demokratik ulusuluun mttefiklerden yoksun kalmas sonucunu dourmaktadr. te bu koullarda yazdmz mektup, Devrimci Sosyalizmin, yaratc Marksizmin Krt hareketine desteini ifadesinin de bir aracdr. Demokratik Krt Ulus al Hareketi, yani PKK ve calan, Trk ve Dnya sosyalistlerince tecrit edilmekte muhatap alnmamaktadr. Krt Burjuva etnik milliyetileri iinden ve dndan kuatp bir an nce kne abalamakta ve

22

bunu beklemektedirler. Avrupa, yllardr tek tarafl atekes ilen etmi dnyann en byk gerilla rgtlerinden ve ulusal hareketlerinden birini, Kongra -Geli terrist rgt olarak ilan etmekte; ABD, PKKya kendini datp Barzani ve Talabaniye teslim olmas ve katlmas ltimatomunu vermektedir. te bu koullarda, dnyadaki tm glerin kar kt ve bu basklar karsnda hareketin bunald ve yalpalamalarn artt koullarda, Krt Ulusal hareketine, sadece Devrimci Sosyalizm ve Marksizm elini uzatmakta, sembolik da olsa desteini ve moral gcn sunmaktadr. Onlar kimse muhatap almamakta, herkes yokmular gibi davranmakta; yok olmasn istemekte ve beklemekteyken, tam tersi bir davran duru ortaya koyulmaktadr. Mektuplarn nesnel politik anlam budur . Ayn ekilde, sradan, politik veya rgtsel bir gc temsil etmeyen bir tek kiinin bir sosyalist olarak yazd bir mektuba verdii cevaplarla, (torik yanl anlama ve deerlendirme farkllklar bir yana, ki bu farkllklar vardr ve olmasndan daha olaan da bir ey yoktur) calann ahsnda, Devrimci Demokratik Krt Hareketi de, sembolik olarak, sosyalist ve ii hareketiyle bir arada grnmeye bile tahamml edemeyen liberaller veya ABDnin desteini garantilemek iin sosyalizmden olabildiince uzak durmann art olduunu dnen etnik milliyetilerden, ne kadar farkl olduunu bir kez daha kantlam; var olabilecek bir sosyalist ve ii hareketiyle ittifaka ne kadar hazr ve hasret olduunu ifade etmi bulunmaktadr. Yollanan mektubun ve calan tarafndan onlara gsterilen yanklarn somut poli tik ve tarihsel anlam budur. Bu esas ve nemli noktay bir an iin bile gzden yitirmemek, doru bir politikann olmazsa olmaz artdr . Aada calana ve Kongra Gel Kongresine yazlan mektuplar yer alyor. Mektuplarda sz edilen yazlara sayfamzdan kolaylkla ulalabilir. calana yolladm srada Beikinin Eletirisi tamamlanmamt ve o zamana kadar yazlm ksmn yollamtm. Sayfann adresi yledir: http://www.comlink.de/demir/ 12 Haziran 2004 Cumartesi Demir Kkaydn demir@gmx.li

23

Abdullah calana Birinci Mektup

Sayn Abdullah calan, Avukatlarnz araclyla size iletilmek zere yaz yolluyorum. Bu yazlar size verilir mi bilmiyorum? Baka bir arem olmadndan bunu ummaktan baka yapabileceim bir ey bulunmamaktadr. Bundan epey nce tesadfen karlatm bir avukatnza size yazlarm nasl iletebileceimi sorduumda, yaynlanm kitaplarn genellikle size verildiini, eer ortada yaynlanm bir alma olursa sizin okumanzn mmkn olabileceini sylemiti. Ne var ki, bunca abama ramen yazlarm yaynlayacak hibir kimse bulamadmdan, dorudan Avukatlarnz araclyla yazlarmn size iletilmesini denemekten baka arem kalmad. Bu yazlarn neler olduunu ksaca aklayaym. Bunlardan, Orta Dou in Demokrasi Manifestosu baln tayan, belki bu biim altnda yaynlanma olana olur ve size de ylece daha kolaylkla ular diyerekten bir derginin k bildirisi biiminde yazlmt. (Ne var ki bu giriim de gerek etnik milliyetilerin gerek Trk Sosyalistlerinin engelleriyle akim kald.) Bu biimsel zellii sarf nazar edilirse, yaz, gnmz Orta Dousu iin programatik bir belge, bir Manifestodur. Ve Yz elli yl nce Manifestoyu yazanlar, bu gnn Orta Dousunda yayor olsalard, bu yz elli ylda tarih, toplum ve doa hakknda ok daha gelimi ve birikmi bilgilerin nda nasl bir metin ortaya karrlard sorusuna somut bir cevaptr. kinci Metin, Yirmi birinci Yzyl in Bir Manifesto Gelecei ve Gemii Kurtarmak baln tayor. Bu metin de, belki byle bir biim altnda yazlrsa yaynlanma olana bulabilir dncesiyle, bir deneme biiminde, iki binli yllara geile ilgili olarak tertiplenmi, Gelecei Gemiten Kurtarmak; Gemii Gelecekten Kurtarmak balkl bir deneme yarmasna katlmaya uygun bir biim iinde yazlmtr. Ama bu biim sarf nazar edilirse, bu metin de, Manifesto yazarlarnn, yaasalard, iki binli yllara girerken, verili bilgi dzeyinde an problem lerine kar nasl bir Manifesto yazarlard sorusuna cevaptr. Hemen anlalabilecei gibi, bu iki metin aslnda birbirini tamamlamaktadr. Biri Dnya lsndeki problemlere, dier zellikle Orta Dou lsndeki problemlere younlamtr. nc Metin daha farkl karakterde. Aslnda tamamlanm bir metin bile deil, u sralar hala yazmaya devam ettiim bir almann imdiye kadar tamamlanm blm. Ama bu

24

tamamlanm ksmda esas ifade edilmek istenenlerin nemli bir blm yer almaktadr. Metin, smail Beikinin grlerinin eletirisi biiminde, Alevilik, slam, Dinler, Ulus, Ulusuluk, Rasyonalizm gibi konular ele almakta ve yukarda belirtilen iki programatik metnin teorik arka plann oluturmaktadr1. Yaz her ne kadar Beikinin grlerinin eletirisi biiminde yazlmaktaysa da, Beikinin grleri sadece bu konularn almas iin bir vesile ve somut bir rnek ilevi grmektedir ve Beikiye verilen deerin de ifadesidir. Bu eletirinin onun kendisini amas ynnde yararl olabilecei dncesiyle grler Beikinin Eletirisi biiminde sunulmaktad r. Bu metni de yollamamn nedeni: bu metin, dier iki metinde programatik sonular halinde ifade edilen fikirlerin, teorik arka plannn aklanmasdr. Bu metin ile o iki programatik metnin ilikisi, Alman deolojisi ile Manifestonun ilikisine benzetilebilir. Manifestoda programatik sonular halinde ve tarihi aklamakta kullanlan yntem ve kavramsal aralar Alman deolojisinde gelitirilmiti. Beiki Eletirisi biimindeki metin de Alman deolojisi gibidir. Zaten metin znde, Tarihsel Maddecilii, yaanan tarih ve verili bilgi dzeyi nda eletirel olarak yeniden ina etmektedir. Bu inann sonular da programatik metinlerde ortaya kmaktadr. * Okuduunuz takdirde greceiniz gibi, metinler sizin yaklamlarnzla ilgin paralellikler ve akmalar iindedir. Her ne kadar farkl zneler asndan, farkl kavramsal aralarla da olsa, ilgi alanlarnn ve problematiklerinin ortakl en kr gzce bile grlebilir. Ayn ekilde politik ve programatik sonularnn da birbirini destekleyici nitelii kolaylkla grlebilir. En azndan ben byle gryorum ve size bu mektubu ve metinleri yollamamn nedeni de budur. Sizin yazlarnz okuyorum ve gelimenizi yakndan izlemeye alyorum. Sizin ne yaptnz ve yapmaya altnz anlayabilen, onun tarihsel gidi iindeki yerini ve anlamn grebilen ve takdir edebilen, hadi tek kiiyim demeyeyim ama, pek az kiiden biri olduumu rahatlkla syleyebilirim. Yoksullara, ezilenlere dayanan; eitliki ve demokratik idealleri olan ulusal kurtulu hareketlerinin kar karya olduklar tarihsel amaz aabilmek iin gsterdiiniz abalar ve kat ettiiniz yol kanmca ok nemlidir. Bylesine olaanst elverisiz koullarda, son derece snrl kavramsal aralarla, yaplan her eyin yanl anlalmaya uygun olduu ve kastl olarak da yanl yorumlanaca koullarda yaptklarnzn byk tarihsel nemi olduu kansndaym. Tarihin grnen yzyle deil, grnmeyen yzyle, derinden ileyen tarihsel ve toplumsal
1

Kastedilen kitap Beikide Kafa karkl: Tersinden Kemalizm Alevilik, Din, Ulus, Politika ve Bilim zerinedir. Bu kitabn o zaman yazlm ve calana yollanm blmlerini ok kaln olacandan ve ayr bir kitap olanak basldndan bu derlemeye koymadk. Kitap u adreste bulunabilir ve kolaylkla indirilebilir: http://www.koxuz.biz/index.php?option=com_docman&task=doc_details&gid=10n

25

yasalar ve eilimlerle, tarihin derin dip akntlaryla daha ok ilgileniyorsunuz ve bu gerekten az bulunur ve giderek de daha az bulunan bir haslettir. Gnmzn olaylarn anlamak ve o sorunlar zebilmek iin gnmze birka bin yllk perspektiften bakabilen pek kimse bulunmamaktadr. Bu nedenle de yapmaya altklarnz, gnlk politikann ksa vadeli hesaplarnn basit bir teorize edilii olarak grlmektedir dolaysyla da hibir ekilde anlalmamaktadr. Gerek Sosyalistler gerek etnik milliyetiler yaptklarnz, sosyalizmden bir uzaklama, liberalizme bir kayma gibi gryor ve yorumluyorlar. Ben ise, sosyalizmden uzaklama gibi grnenin, brokratik sosyalizmin bukalarndan kurtulma ve devrimci demokratik ideallere bir st dzeyde geri dn, onlarn yeniden kefedilmesi, bu anlamda sosyalizmin zne daha fazla bir yaknlama olarak yorumluyorum. Sizin almalarnz anlayabilen pek az kiiden biri olduunu dndm gibi, benim almalarmn nemini ve anlamn da anlayabilecek, hadi tek demeyeyim ama, pek az kiiden biri olduunuzu dnyorum. En azndan almalarnz okuduumda bende byle bir kan olutu. Ve tam da bu nedenle almalarm dorudan size yollama gerei duyuyorum. Byle bir izlenimimim olmasayd, yazlarm zel olarak size ulatrmak ve bu yazlar okumak iin dikkatinizi ekmek ynnde zel bir abaya girmez, vaktinizi almak istemezdim. Bu bakmdan abam yanl anlamamanz ve imkan olursa, yani yazlar size verilirse, zamannza kyp yolladm yazlar okumanz dilerim. Byle bir imkan olursa sonularn herkes iin ok verimli olabilecei sanyorum. Bu verimli sonu yle zetlenebilir. Kuyunun dibinde iki insan dnn, kuyunun duvarlarnda tutunabilecekleri hibir oyuk ya da knt yok. Tek tek kuyudan kmalar olanaksz. Ama bu iki kii, srt srta vererek, ayaklaryla kuyunun duvarlarna basarak, dz duvara trmanabilir, bir olanaksz gerekletirebilir ve birbirilerine destek olarak, o kuyudan kabilirler. te yaplmas gereken byle bir ey. Dnya i hareketi de, Krt demokratik ulusal hareketi de, tek tek iinde bulunduu kuyudan kamaz. Krt zgrlk hareketinin giderek ikna ediciliini ve ekim merkezi oluunu yitiriinin nedeni, onun politikasn gerekletirecek partnerlerden yoksun olmasdr. Tahrann, stanbulun, Badatn iileri, Demokratik Bir Cumhuriyeti bayraklarna yazmadklar srece, Krt zgrlk hareketinin abalar hep tek ayakl kalmaktadr ve kalacaktr. Ama te yandan, Krt zgrlk hareketi gibi devrimci ve demokratik idealleri benimsemi hareketler olmazsa, demokratik hedefleri ciddiye alan bir ii hareketinin douu ve gelimesi olanakszdr. Kitaplarnzda dile getirdiiniz grlerin iiler iinde, egemen uluslar iinde bir karl olmad iin, grleriniz Krt ulusal hareketince anlalamamakta ve onu belirleyememekt e, grlerinizi tabulatrarak herkes kendi bildii politikalar uygulamakta, yani fiilen ortada,

26

devrimci demokratik bir zgrlk hareketi bulunmamaktadr. Sizin adnza izlenen, bir yanda liberal, dier yanda klasik sekter solcu, politikalar ve bunlarn kr dv vardr. Yani ortada ne devrimci demokratik bir program ve stratejisi olan ve bunu gerekten uygulayan bir ulusal hareket var; ne de devrimci demokratik parolalar bayrana yazm bir ii hareketi. Siz ulusal hareketin, ulusal basklara son vermek iin, Orta Dou apnda devrimci ve demokratik bir projesi olmas gerektiini; ben de ii hareketinin yeniden bamsz bir g olarak ortaya kabilmek; snf bencilliinden, ekonomik mcadelenin tketiciliinden kurtulabilmek iin Orta Dou apnda bir devrimci demokratik bir projeye sahip olmas gerektiini sylyoruz. zgrlk hareketi iinde bunu bilerek, anlayarak syleyen ve savunan sizden bakas yok; sosyalistler ve ii hareketi iinde, bunu syleyen benden bakas yok. Bunlar birbirlerinden habersiz olduu ve srt srta vermedii srece kuyunun dibinden kmalar giderek olanaksz hale gelmektedir. Sz daha fazla uzatarak zamannz almak istemiyorum. Okuma olananz olursa, sylenmesi gerekenlerin metinlerde yeterince aklkla belirtildiini grrsnz. Bunlardan gereken sonular karma ve ortadaki olanaklar grmenin sizin iin bir sorun olacan sanmyorum. * Bu vesileyle en azndan bir konuyu daha bildirmek isterim. Size yolladm Ortadou in Demokrasi Manifestosunu, Ortadoulu sradan bir insan olarak, Kongra-Gel veya baka isimle kurulacak olan rgte program olarak nermek istiyorum. Yani bu metni, ksa bir mektupla Kongra -Gel Kongresine de iletmeyi deneyeceim ve orada tartlmasn ve benimsenmesini delegelere ve kongre hazrlayclarna nereceim. Eer Metni okuma olananz olursa bu adan da deerlendirmenizi dilerim. almalarnzda baarlar dilerim Selam ve sayglarmla Demir Kkaydn 05 Mays 2004 aramba

27

Kongra-Gel Kongresini Hazrlayan Kurula Mektup

Kongra Gel Kongresini Hazrlayan Kurula Deerli Kurul yeleri, Kongra Gel kongresinin yaknda toplanaca biliniyor. Geri, KongraGelin ad ne olacak o da belli deil ve bu kongreyi hazrlayanlarn kuruluun adnn ne olduunu bilmiyorum. Bu nedenle, KongraGel Kongresini Hazrlama Kurulu gibi bir ad tayan bir kurul olup olmadn da bilmiyorum. Buna ramen, muhatab ileviyle tanmlamann en doru ifade olacan dndm. Bu bakmdan, yukardaki hitab bir organn ad gibi deil de ilevi olarak anlamanz ve KongraGel kongresini kimler hazrlyorsa onlarn kendilerini bu mektubun muhatab olarak grmelerini dilerim. KongraGelin tm orta douyu kapsayan, kitlesel ve demokratik bir rgt olmasnn hedeflendiini dnerek, Orta Doudan sradan bir insan, sradan bir Orta Dou yurtta olarak, iliikte yer alan, Orta Dou in Demokrasi Manifestosu balkl metni, Kongra Gelin kongresinde gndeme alnp, grlmesi ve Kongra -Gelin Program olarak benimsenmesi dileiyle sizlere iletiyorum. Umarm en azndan biimsel ya da hukuki olarak, sradan bir Orta Dou yurttann, Kongreye grlerini bildirme hakk ve grevi olduunu var saymakla yanl yapmyorumdur. Elbette her ciddi Kongrede olduu gibi, sunulan karar tasarlar ve metinlerin, Kongreden epey nce, delegelerin ve halk kitlelerinin bilgisine sunulmas, tartlmas ve grlerin olgunlamas gerekir. Sunduum metnin de, Kongreden nce, delege seimlerinde tartlmak ve seilecek delegeleri ve delegelerin grlerini belirlemek zere, Kongra Gel delegelerini seecek kitleye iletilmesini dilerim Bu metin zerine yrtlecek bir tartmann, bir program tartmasnn, zlenen modern ve demokratik bir rgtn olumas iin bir balang olma gibi ilevi d e olabilir Yani metin sadece ieriiyle deil, Kongreden nce kitleler ve delegeler tarafndan tartlma ve delegelerin program anlaylarna gre belirlenme zelliiyle; modern ve demokratik bir almann yerlemesi zelliiyle hareketin geliimine ayrca katkda bulunabilir. * Ayrca calana yolladm daha baka metinleri ve bu metinlere ilikin mektubu da yine ek bir not olarak bilgilerinize sunuyorum. Sayglarmla Demir Kkaydn

28

Avukatlara Mektup
Asrn Hukuk Brosunun Deerli Avukatlar, Bu maili adresine ilettiim arkadanzn sizlere ilettiini dnerek bu mektubu hepinize hitaben yazyorum. liikte Abdullah calana iletilmek zere bin mektup ve mektupla birlikte metin bulunuyor. Eer imkan varsa bunlarn kn alp Abdullah calana iletmenizi dilerim. Ayrca bilmiyorum ama eer imkan varsa, bu mektup ve metinlerin birer kopyasn ve Kongra Gel Kongre hazrlama kuruluna ve PMM Bakanlk divanna iletmenizi dilerim. almalarnzda baarlar dilerim Selam ve Sayglarmla Demir Kkaydn 05 Mays 2004 aramba

29

BRNC MEKTUBA EKLER

Gelecei ve Gemii Kurtarmak

Evreni saylar m ynetiyor yoksa? Bugnk modern bat uygarlnn benimsedii takvime gre ikinci bin yln bitii, sanki ilahi bir sa duyunun nehirleri kentlerin ortasndan geirmesi gibi, tam da bir tarihsel dnemin bitiine denk geliyor. nsanlk tarihinde ei benzeri olmam bir krlma izgisi, bir fay, ayn zamanda, tarihin btn gz nne alndnda pek nemli olmayan on yllk bir hata payyla, iddet ve acyla dolu yirminci yzyln ve ikinci bin yln bitiiyle akyor. Saylarn sihirli gcne inan, btn antik uygarlklarda grlr. Tek tanrl dinler ncesi Mezopotamya, Msr, Anadolu, Akdeniz uygarlklar zincirinin son halkas eski Grek uygarlnda, Pisagorcular deil miydi evrenin hakiminin saylar olduuna inananlar. Btn bu uygarlklarda, dierlerinin yan sra on ve katlarnn daima zel bir anlam olmad m? Uzak Asya'ya giden ticaret yollarnn destan Bin Bir Gece Masallar'nn adnda, bin saysnn bysne bir gnderme yok mudur? Bu gelenek aslnda bir dou dini olan Hristiyanlk araclyla, Avrupa'nn geleneine de gemedi mi? Avrupa Orta anda, dnya tarihi, Yaradl, Sel, brahim'in Dnemi, Davud'un Dnemi, Babil Esareti, sa'nn Doumu gibi her biri bin yl tutan dnemlere ayrlmam myd? Ve ilk bin yln sonunda, Avrupa Orta anda insanlar kyameti beklemiyorlar myd, ayn dnemde dou uygarlklar yeni ieklenmelerini yaarken ve rnein slam uygarl kendi takvimine gre ilk yzyllarndayken. kinci bin yln sonunda, gelecei kendisinden kurtarmann konu olduu, binin bysne inanan gemiin hi mi izi yok bu yarmada. Ve o gemi, kendisinden kurtarlacak gelecekten nce, nc bin yln kapsnda karmza kp, bizlere alayc bir glmsemeyle, kendisinden kalamayacak bir aln yazs olduunu hatrlatmyor mu? *** stelik, bin yl deiimiyle akan a deiimi, rakamlarn bysne inanan mistisizme lmden sonra yeniden bir dirili yaatan koullar besliyor. Btn uygarlklar ve imparatorluklar, kendilerini ciddi olarak tehdit edebilen, bir maddi gce dayanan muhalefetlerle, genliklerini solurken kar karya gelirler. Ve btn bu direnileri ylesine iddetle bastrrlar ki, artk genlikleri bittiinde, yatalak olduklarnda, beyinleri skleroza uradnda, ortada bu can ekimeye, bu srne son verebilecek, ona bir merhamet at yapabilecek hi bir g kalmaz ortada. Silahl ve isyanc partilerin yerini bir eylerin deiebilecei inancnn bittii noktada mistik tarikatlar alr. Mistisizm rmeye bir tepki ve kiisel dzeyde bir direniin ifadesi olduu kadar, bir uygarln ry dneminin de gstergesidir.

30

Spartakist ayaklanmasnda Roma henz genliini yayordu. Spartakistlerin yenilgisinden sonra hi bir g Roma'y ylesine tehdit edemedi. Roma'nn kne, bir tr mistik direni olan Hristiyanlk elik etti. slam uygarlnda da farkl olmad. lk bir ka yz yl boyunca, bu uygarlk genliini yaarken, ayn zamanda en gl halk ayaklanmalar, en gl kitlesel ihtilalci mezhepler ortal kaplamt. Ama sonunda ylesine yenildiler ve ezildiler ki, memnuniyetsizliin kendisini da vurabilecei tek yer mistik tarikatlar oldu. Bundan sonra slam alemini sufi, mistik tarikatlar doldurdu Eer dardan gelen "barbar" halklar olmasayd, yatalak uygarlklara lm vuruu vurabilecek hi bir g kalmamt ortalkta. Modern bat burjuva uygarl da pek farkl bir yol izlememi grnyor. Ona kar da en ciddi deriniler ve tehditler, o tam da genliini yaarken grld. 1848 devrimleri, Paris Komn, Ekim Devrimi, in, Yugoslavya, Kba, 1968. Btn bunlar ona genliini yaad dnemde bir tehdit olarak tarih sahnesine ktlar. Ama imdi, artk tam da stabilize olduu ve genliini yitirdii dnemde, ona direnebilecek, ona bir tehdit oluturabilecek hi bir g yok ortada. Mistisizm bir yeniden dou yayor. Bizzat mistisizmin bu yayl, bir a bitiinin bir sonucu ve ifadesi deil mi? Eski uygarlklar anda, dnyada uygarlklar henz btn yer yzn uygarlatrmamken, o uygarlk alanlarnn dnda "barbar" halklar vard o uygarlklara son verebilecek, tarihin Gordiyos dmlerini kesebilecek skender'ler, Cengiz'ler Attila'lar vard. Ama Coca Cola'nn satlmad bir tek ky bakkalnn bile kalmad bugnk yer yznde, bu ryen bat uygarlna son verebilecek hi bir g kalmam grlyor. Ufo hikayeleri, artk dnyada kalmam, Gordiyos dmn zecek, uzayl "barbarlara" bir davet deil mi? Ama artk "barbarlar" gelmeyecek. Ve bu uygarlk, yeni bir bin ylla birlikte girdii bu ada, kendisine bir lm vuruu yapacak cellad arayacak, bulamayacak; srnmeye ve rmeye devam edecek. *** Bizzat bu yarma sorusu bile, bu uygarln kaderinin bir sezii, ondan kurtulmak iin bir araytr. Gemi ve gelecek zerine bin yl bitiinin bu yarma konusu da, tpk mistisizm gibi, bir a dnnn, yitirilmi bir genliin lanetli damgasn tayor. Antik uygarlklarda, hele dorusal ve gemiten gelecee doru bir ok eklinde bir zaman anlaynn egemen olmad ya da hi olmad gemite, gemi, erdemin, yiitliin, stn ahlaki niteliklerin egemen olduu bir altn a, bir cennettir. Roma hep ilk dneminin zlemiyle yaamad m? slam'da Ergin Halifeler Dnemi hep bir ideal olarak kalmad m? Homeros destanlar, gemie ve gemiin kahramanlarna bir vg deil midir? Antik uygarlklar, gemilerini yceltirken pek de haksz saylmazlar. O kahramanlk ve Erdem dolu dnemler, onlarn henz uygarlamadklar, kandalk ilikilerinin egemen olduu, snf blnmelerinin ve zengin fakir farknn uygarlktaki gibi uurumlarla ayrlmad bir dneme denk der. Antik uygarlklarn gemii yceltilerinde ve imdiyi bir

31

rme olarak grmelerinde gereki ve drst bir yan vardr. Gemiin zlemle anld antika uygarlklarn rme alarnda dahi, gemiten gelecei ve imdiyi kurtarmak diye bir sorun dnlemezdi bile. Modern burjuva uygarl, henz genliini soluduu dnemde, gemii bu erefli yerinden alp, eski Greklerin analk hukukundan babalk hukukuna geerken, kadn tanrlar karanlklar alemine itmesi, kt ve korkun olarak tasvir etmesi ve alt duruma geirmesi gibi, lanet liler lkesine yollad. Gemi bir enkazd, bir harabeydi; gelecek bir hazine. Gemi, karlm frsatlaryd insanln; gelecek olanaklar. Gemi kendisinden kurtulmaya allan bir egemen, ezen; gelecek, gemiin esaretinden bizler tarafndan kurtulmay bekleyen bir kurban. Gemi cehennemdi, gelecek cennet. Gemi bir geceydi, gelecek gn. Gemi, yer altnn, ller lkesinin tanrs Osiris'di , gelecek gnein ve n tanrs Ra. Gemi, masallarn kt kalpli kraliesiydi, her sabah aynasna, benden gzeli var m diye soran ve kendinden gzeli yok eden. Gelecek uyuyan gzel. Modern burjuva uygarl da, gemii lanetlerken pek haksz saylmazd, eski uygarlklarn gemii verken olduklar gibi. Modern uygarlk, ryen antik uygarlklarn humuslandrd topraktan birdenbire kan bir mantar gibiydi. O in'den Atlas okyanusuna kadar bir eridi kaplayan binlerce yllk uygarlklar zinciri artk tam bir rmeyi ifade ediyordu. Bu rme iindeki eski uygarlklar, kendilerinin kahramanlk, yani uygarlk ncesi, uygarlk eii dnemleri kadar olsun, bir ideal ve rnek sunmaktan uzakt modern kapitalist uygarla. Teknik ve bilimdeki gelimeler ise tarihsel bir iyimserlii besliyordu. Byle bir dnemde, gelecek gemiin veya imdinin kendisinden kurtarlaca bir ey olarak tasavvur bile edilemez, byle bir soru akla gelemezdi. Ancak, u "ksa yzyl"da, u "arlklar yzyl"nda (Hobsbawm) insanln yaadklar, geen yzyln gelecee ilikin btn hayallerini gmd. O ok umut balanan teknik , insanlk tarihinde ei grlmemi katliam ve aclarn da arac olabiliyordu. Atom yeryznde canllarn bile var oluunu tehdit ediyordu. Doaya egemen olma onun dengesini bozuyor, canl yaamn artlarn bile tehdit ediyordu. retimdeki onca arta, retkenlikteki mthi ykselilere ramen, insanln byk blm, eskisinden de daha kt koullarda yayor, her gn gemitekinden daha fazla ocuk lyordu. Maddi refah bile, saland yerlerde insanlara binlerce yl boyunca aranm mutluluklar vermekten uzakt. Yalnzlk, izolasyon, zamanszlk, yabanclama, ilikilerin, bo zamanlarn metalamas, iddetin ykselii ok daha almaz sorunlar olarak insann karsna dikiliyordu. Btn bunlar, Aydnlanma dneminin iyimser bir gelecek beklentisine lm vuruu oldular. Gemie anlamn veren gelecek hakkndaki beklentilerdir. Gelecek iin umutlar besleyen bir a, gemiin alglann da deitirir. Gemi, btn olumsuzluklarna ramen, mutlu bir gelecek iin geilmesi zorunlu bir aama, gelecein mutluluu iin bir kefaret, bir diyet, o mutluluk lkesine giden zahmetli bir yol gibi grnr. Devrimler tarihin lokomotifleri olarak grnrler.

32

Ama gelecek umut n yitirdiinde, bir mutluluk lkesi vaat etmez grndnde, gemi, Tarih meleinin grdkleri, hayata dndrmek istedii ller, yeniden birletirmek istedii krk paralar, gelecek ise bu melein bir frtna tarafndan srklendii yn olarak grlr. Ve gelecek sadece yeni ykntlar vaat eder. Devrimler, tarihin lokomotifleri deil, imdat frenleri olarak grnrler. (W. Benjamin) Bylece gelecek yitirildii iin gemi de yitirilmitir artk. Yeni bir aa ve bin yla insanlk ne umut vadeden bir gelecek ne de zlem duyulabilecek bir gemi olmadan giriyor. Tam da bu ruh hali, bin yl dnnn sorusunu belirliyor. Ancak gelecein ve gemiin yitirildii bir an eiinde, gelecei ve gemii birbirinden kurtarmak akla gelebilir ve sorulabilir. Ve o gelecek artk ylesine bir lanetle damgaldr ki, sahneye yalnzca kendisi kamamak ta, kendisine ynelecek iddeti ve laneti biraz olsun azaltabilmek, saptrabilmek iin, kardei gemiin irkinliinin ardna gizlenmektedir. Bu balamda, gelecei ve gemii birbirinden kurtarmak sorusu, felsefi kabuklarndan ve imgelerden soyulduunda, umut vadeden bir gelecek iin, gelecei yeniden kazanabilmek iin ne yapmak gerekir sorusundan baka bir anlama gelmez. Bu anlamda, programatik ve politik bir sorudur. Bizzat kendisi bir programdr. *** Sadece gemi ve gelecei mi yitirdik? Birde o gemi ve gelecek arasnda, insan psikolojisi ve alglamasna gre saniyelik bir dnemi kapsad sylenen incecik bir zar gibi bir de imdi var. ster bu psikolojik boyutuyla, ister eitli kriterlere gre tanmlanabilecek baka tarihsel ve sosyolojik boyutlaryla bir de imdi var. Bir zamanlar sadece imdi vard. Augustinius, sadece imdide yaadmz, ve bu imdinin, "gemi eylerin imdisi, imdiki eylerin imdisi ve gelecek eylerin imdisi" gibi boyutlar olduunu sylyordu. Parisli isyanclar, ebedi olmasn istedikleri an iin saatlere kurun skyorlard. Bugn ise ne saatleri ykmay ve onlara kurun skmay dnebilecek bir hayal gcmz, ne de yle durup ebedi olmasn isteyeceimiz bir an var. Bir bakma gemi ve gelecek yok olmu ortal imdi ele geirmi durumda. Haberleri bir sprinter gibi okuyan spiker, hava raporunu hzla geip giden bir bahar yamuru gibi anlatan metoorolog, son liste ba paray, alaca mzikten daha hzl bir tempoyla tantan Disk Jokey, gazetelerin balklar, geip giderken grlen reklam afileri, her ey, tarihsiz ve geleceksizce bir an iin yayor ve yok oluyor, buhar olup uuyor. Tpk mrleri saniyenin bile ok kk bir blm kadar sren radyoaktif reaksiyonlar sonucu ortaya kan tanecikler gibi. Sanki gelecek ve gemi yok olmu durumda, her ey imdi iin var. Bir imdi diktatrl hkm sryor. Ama imdinin bu toplumsal egemenlii, kii ve alglay asndan, imdinin yitiriliinden baka bir ey deil. Hayat hi bir zaman yaanmam, yaanmayacak, tadna varlmam imdilerden oluuyor. Her imdi sadece bir sonraki randevu iin var. imdi gelecein bir hizmetisi. Ama gelecekteki imdilerde daha tedeki bir gelecein imdileri. Btn imdi ve

33

gelecek, daha hzl, durmayalm deriz prensibine gre alan modern uygarln mihrabnda kurban edilmi durumda. Bu anlamda, gemii ve gelecei birbirinden kurtarmak, imdiyi yeniden kazanabilmek demektir. *** Ne gelecek, ne gemi ne de imdi kald. Her eyi yitirmi bulunuyoruz. Yitirdiklerimiz bu kadarla kalsayd gene iyiydi. Umutsuz bir gelecein glgesinin vurduu bir tarih bile yok artk elimizde, tarihin ykntlar bile alnyor. Modern toplumun tanrs kar ise, dini ulustur. Tarihin grd en etkili, en kanl, en sama illzyon olan, yalan olan ulus ve ulusuluk, sadece ykntlardan oluan bir gemii bile insanla ok gryor, onu gizlice alyor. Uluslarn tarihi yoktur. Uluslar ve ulusuluk, tpk bir vampir gibi, olmayan tarihini yaratmak iin, kendi varln srdrebilmek iin insanlk tarihinin kann emiyor, btn tarihi kendisi gibi tarihsizletiriyor. Btn uluslarda, imdinin tarihi o ulusal devletin ya da o devlete yol aan hareketin tarihiyle balyor. Bylece bir yandan uluslar tarihsizliklerini rtk bir ekilde itiraf ederlerken, dier yandan da geni anlamyla imdiyi de sadece bir ulusal ilkeye tabi klarak ve indirgeyerek, insanln elinden kapyor. Tarihin geri kalan ise, yine ulusal oluumlarn hazrlanlarnn tarihi oluyor. Tarihi olmayan uluslar btn insanlk tarihini igal ediyorlar. Btn uluslarn tarihi yalanlar zerine ina edilmitir. Tarih zerine yazlan her ey o tarihsize, o soysuza bir tarih, bir soy salamaya hizmet etmektedir. Bu en ak biimde, u an ina halindeki ulusun, Avrupa ulusunun tarihinin inasnda grlebilir. sa'dan, Eski Greklere, Hal Seferlerinden otuz yl savalarna, hatta ikinci ve birinci dnya savalarnn boazlamalarna kadar btn tarih, sanki Avrupa ulusunun oluumu yolunda geilmesi zorunlu aamalarm gibi ele alnyor. Tarih, uluslarn ve ulusunun yamasna uruyor ve onun unsurlar ulusal tarihlerin inalarnda kullanlyor. Artk gemi, sadece uluslarn ve ulusularn prizmasndan baknca vardr. Baka bir gemi yoktur, uluslar tarafndan alnmtr. Bu anlamda gelecei gemiten kurtarmak, gemii uluslarn ve ulusuluun elinden kurtarmak demektir. *** Fakat sadece gelecek hi bir umut vaat etmedii iin yitirmedik gelecei ve gemii; sadece dayanlmaz srati, ticarilemesi ve yabanclamas yznden yitirmedik imdiyi; sadece uluslar ve ulusuluk ald iin yitirmedik ykntlardan ibaret bile olsa tm insanln gemiini; ama ayn zamanda, unuttuumuz iin de, unutturulduu iin de yitirdik. Her hatrlama ayn zamanda baka bir eylerin unutulmas, unutulmaya terk edilmesidir; her olayn ne karl, baka bir olayn arda itiliidir; her en ak gibi grnen tartma, tartlmayana kar bir susu komplosudur.

34

Gerek Tarih henz yazlmam olandr. Varolan tarih ezilenlere kar bir susu komplosudur. Tarih, galiplerin, stn gelenlerin veya daha batan stn olanlarn tarihidir. Ve bu tarihte sadece irenlikler kalmaktadr. Uygarlklarn douuyla birlikte, tarihi sadece irenlikler ve k kaplamaktadr. Kahramanlk dnemlerinin tarihi kadar olsun, rnek alnacak bir erdem yoktur ortada. Bylece ezilenlere kar bu komplo yznden insanlk da tarihinde rnek alacak hi bir ey gremez olmakta; eski uygarlklar kadar olsun, gemiiyle bark olamamaktadr. Gemi ezenlerin ve galiplerin tarihi olarak onlar tarafndan yazld iin onurunu da yitirdi. Zafer sarholuu iindeki modern bat uygarl, bu zaferini ebedi klabilmek, baka olas bir dnyann ve hayalin btn anlarn hafzalardan silebilmek iin, onun erdemli yann unutuyor ve unutturuyor. Tarih sadece Konsantrasyon kamplar deildir ona kar direnenlerdir de. Sadece savalar deildir; bar iin savaanlar, asker kaaklardr; sadece uzlaanlar, eyyam efendileri, teslim olanlar deildir; uzlamayanlar, direnenlerdir. Sadece galiplerin zafer arabasna balad ynlarn tarihi deildir, bir inanc srdren marjinal, kk gruplarn da tarihidir; sadece kilisenin deil, Katarlarn da tarihidir; sadece engizitrler yoktur, engizitrlerin yakt atete yanarak k verenler de vardr; sadece ryen Abbasi ve Emevi halifeleri yoktur, Nesimi'ler, Hallac Mansur'lar da vardr. Tarihin btn dikkati ve enerjisi, gemi zerine btn bildiklerimiz hep birinciler zerine odaklanmtr, dierleri unutulmaya ve unutturulmaya terk edilmitir. Ama onlar hep vardlar, varlar ve var olacaklar. Nasl her eylere kadir tanr bir topal eytanla ba edemez, onu yok edemez ise yle. O eytanlarn da bir tarihi var ve yazlmam gerek tarih, bizlerden alnan gemi, o eytanlarn tarihidir. Bu anlamda gelecei gemiten kurtarmak, o unutulan gemii hatrlamak, gemie erdemli ve yiit yann geri vermek, kazandrmak demektir. Tarihle barmak demektir. *** Bir an iin gelecei bir yana brakalm. Unutulmu ve alnm bir gemi ve yaamadmz bir imdi var. Gelecei gemiten kurtarmak iin, unutulmuu hatrlamak, alnm geri almak, yaanamayan yaayabilir olmak gerekiyor. Unutulmuu hatrlamak, alnm geri almak, yaanmayan imdiyi yeniden kazanabilmek iin ne yapmak gerekiyor? imdiyi tekrar kazanmaktan balanabilir. Niin ve nasl yitirildi imdi? Nedir bylesine ne insan biyolojisinin ne de doann ritmini takmadan, saatlerden saniyelere, saniyelerden nano saniyelere doru, mthi bir hzla hayat kyma eden. Zaman alan ve bizleri zamanszla mahkum eden? Eer bir metan deerini iinde younlam emek belirliyorsa, bunun tek ls de zaman ise, ve denmemi emek miktar lsnde art deer ve kar artyorsa, ve ancak daha ok kar ettike ayakta kalabiliyorsa sermaye; sermaye ancak daha hzla devir ettii takdirde, kar oranlarnda bir ykseli salanabiliyorsa; makineler ancak, durmakszn ve en hzl tempoyla altklar takdirde daha verimli oluyorlarsa, yani retim sisteminin mant, kiiler in iradesinden ve isteinden bamsz olarak bunu gerektiriyorsa; bu nedenle bu modern bat

35

uygarl durmayalm deriz, daima daha hzl ve daima daha ok diye yazmsa; zaman ve imdiyi yeniden kazanmak bu kara dayanan anarik retim, deiim ve tketi m sistemini yok etmeden mmkn olabilir mi? Ama bu sistemi yok etmek ise, kar yerine insanlarn ihtiyalarn; daha ok ve daha hzl yerine; daha yava ve daha az yabanclam emekli zaman diyen; kar deil insan merkeze koyan bir sistem kurmak; dokunul maz kutsal, bugnk bat uygarlnn temelini oluturan zel mlkiyete dokunmadan olabilir mi? imdiyi, yeniden kazanmak, sadece srat boyutuyla bile, bat uygarlnn temelini oluturan modern sermayenin temellerini dinamitlemek demektir. imdiyi kazanmak biimindeki bu masum istek, bu son derece insani arzu, bugnk sistemin duvarlarna arpmak zorundadr. Ya o hzla geen zamann, yaanmayan imdinin ieriine gelince; her eyin metalamas yol amyor mu insan ilikilerindeki metalamaya, souklua ve yalnzla; sadece retken igc, art deer reten bir i gc nemli olduu iin deil mi, ocuklarn okul ve kre gettolarnda ocukluklarn yaamadan, eski in'de kadnlarn ayaklarnn daha kk yata kalba vurulmalar gibi, sermayenin ve pazarn isteine ve ihtiyalarna uygun formlara sokulmalar. Ve ayn nedenle kapatlmyor mu, artk art deer retemeyecek olanlar yallar evi denen gettolara. Srf daha yksek kar oranlar deil mi, bylesine akl almaz sratle gerekleen teknik deiikliklerin nedeni. Ve o teknik deiiklikler, sadece henz fiziksel bir ypranmaya uramadan, makineleri moral ypranmaya uratmakla kalmyor, insanlar, zellikle yallar da modeli gemi makineler gibi ple atmyor mu?. Bylece ocukluk, genlik ve yallk, bir stres ya da gereksizlik duygusu iinde yaanmadan yaanyor. Olgunluk ise, yani cretli olarak allan dnem ise, ya mthi bir tempo iinde yabanclam emek olarak, yani yaanmam bir hayat olarak, ya da onun yeniden retimi iin uyumak, yemek gibi ilerle geiyor. Geriye kalan bo zamanlar ise, ticarilemi, souk, yalnz ve sevgisiz olarak uup gidiyor. Bu sefaletin turizmden evlere, aktan seksel ilikilere kadar daha nice yanndan sz edilebilir. in ilginci, btn o "nc dnya"nn sefaletinin, yani bat uygarlnn kasaplar, manavlar, bakkallar, hizmetileri ve bordelleri olmaya mahkum edilmelerinin nedeni, o fiziki yoksulluun nedeni, u bat uygarlnn ocukluunu, genliini, yalln yaayamayan, erginliini ise yabanclam emek ve onun yeniden retimiyle geiren, geri kalan kck bo zaman da ticarilemi, souk ve yalnzla mahkum olmu alanlarnn i gcnn yeniden retiminin fiyatn dk tutmak ve dolaysyla art deer ve kar oranlarnda ykseli salamaktan baka bir ey deildir. Manevi olarak savunmaya bile demeyecek bir hayat iin, insanln drtte nn lme ve acya mahkum edilmesi. Fakir lkelerdeki maddi ve zengin lkelerdeki manevi sefaleti yok etmek isteyen her giriim, biraz olsun sorunun nedenlerine girdii an karsnda, u zel mlkiyete, kara, her eyin metalamasna dayanan bugnk bat uygarlnn temellerini grmek ve onlara ynelmek zorundadr. Bu yneli ise karsnda, amaz bir ekilde sermayenin fiziksel gcn ve bask aralarn bulur. Ama hayal gcn ve umudunu yitirmi bir insanlk, bu durumun nedenini ok iyi bildii ve grd halde bu temellere ynelemiyor. Eletirisinin sonularndan korkuyor, son szn yutuyor ve geriye adm atyor. Btn dnyadaki aydnlar, dnce adamlar, bu maddi ve
36

manevi sefaleti her ynyle, en sanatsal ve arpc ifadeleriyle ele alp anlatyorlar. Ama nedenler konusuna gelince diller tutuluyor. Bu tutuluun ardnda, uygarln bu ryne son verecek bir gcn grlmemesi yatyor. Ortada bu tasvir ve eletirilerin gerektirdii karsamalar yapmak iin cesaretlendirici bir g yok. O zaman da umutsuzluk sonunda teslimiyete yol ayor. Teslimiyet kendine saygnn yitirilmesine yol ayor. O zaman da unutmaya ve unutturmaya alyor ve sistemin su ortaklarna, kapolarna dnyor. Kurbanlar cellatlarnn i birlikiliine soyunuyor. Niye mmkn olmasn, insan ihtiyalarna, doann ve insan biyolojisinin ritmine gre insanlarn zgrce ve demokratik olarak planladklar bir retim, deiim ve dalm sistemi. nsan bu kadar yeteneksiz midir? Bu insana gvensizlik deil midir? Yklm, szm ona planl denen brokratik keyfilik ekonomileri bunun olanakszlnn bir kant olarak gsterilebilir mi? nsanlk bu kadar yeteneksiz deildir. Ama bunun iin nce hayal edebilmek, var olann kader olmadn, baka yollar da olabileceini dnmeye cesaret etmek gerekiyor. Ancak o zaman imdiyi yeniden kazanabiliriz. *** Ya bizden ulusun ve ulusularn ald gemi. Onu nasl kazanabiliriz? Daha iki yz yl kadar nce, kendilerini ulus olarak tanmlayan devletler, Atlas okyanusunun iki kysnda, insanln ok kk bir blmn kapsayan topluluklardan ibaretti. nsanlarn byk ounluu iin, ulusuluun anlad anlamda bir ulustan olmann bir anlam yoktu ve byle bir problem bile bilinmiyordu. Ama bu gn yeryznde, bir tek santimerte kare toprak kalmamtr ki bir ulusal devlete dahil olmasn, bir tek bile insan yoktur ulusu olmayan. Ulusu olmayan bir insan dnmek, ada hayal gcn ar zorlamak olur, nasl glgesiz bir insan olamazsa, ulussuz da olamaz (E. Gellner). Ama daha yakn zamana kadar insanlar iin bir ulustan olmak, kltrel ya da soysal bir yaknl ifade etmekten baka bir anlam tamazd . "Ulusal birimle, siyasal birimin akmas gerektii" (E. Gellner) yolundaki ulusuluun anlay, akla bile gelmezdi, Bugn, u ya da bu soydan, u ya da bu airetten olmann siyasal bir anlam olmad gibi bir anlama sahipti bir ulustan olmak. Belki bu uygarln genliini yaad ada insanln hayrna olmu bu ulus ilkesi ve ulusuluk, modern uygarln dini, globalleen bir dnyada, sadece bir apartheit sisteminin dayana olabilir. Gney Afrika'da klasik aphartheit biterken, dnya lsnde bir apartheit sistemi kurulmu bulunuyor. Yer yznn beyazlar, Amerika, Avrupa, Japonya, Avustralya gibi lkelerin uluslar, yer yznn siyahlarn, "nc dnya" denilen rezervuara hapsediyor. Amerika, in setti benzeri yksek teknolojili duvarlar ryor, Meksika'nn kuzeyine, Benzerini Avrupa baka biimlerde Asya'nn Batsna ve Afrika'nn kuzeyine yapyor. Rezervuara hapsedilenler ve rezervuar yaplan alan ylesine byk ki, bu duvarlarn bir rezervuarn etrafndaki itler olduunu kavramak iin hayal gcn zorlamak, anlaylar da bir Kopernik devrimi yapmak gerekiyor. rlen duvarlar, beyazlarn etrafna deil, siyahlarn etrafna rlmektedir, ama bu siyahlar

37

ylesine byk ve oktur ki, ilk bakta bu grlememektedir. Bu rezervuar koskoca bir hapishanedir ve oradan artk kimsenin kamasna msaade edilmemektedir. Kamaya kalkanlar, ya hapishane yaplm adalardan kamaya kalkanlar gibi, nehirlerde ve denizlerde boulmakta, balklara yem olmakta, ya da dalarda donmakta, ya da duvarlara taklp kalmaktadrlar. Bu hapishanenin sahibi beyazlar ise, turist olarak i gcn daha ucuza yeniden retmek iin,istedikleri zaman oraya girip kabilmekte ya da politikac ve i adam olarak, istedikleri zaman ve biimde bu hapishaneyi kontrol edebilmektedirler. Beyazlarn idare binasna ise sadece hapishanedeki i birlikilerinin kma haklar oluyor. Bazen de idare binasnn baz temizlik gibi baz ihtiyalar iin baz siyah mahkumlarn orada bir parya olarak almasna msaade ediliyor. Bu sistemin bir tek ad vardr: Apartheit. Ama ulu s ilkesinin ve ulusal devletlerin egemenlii, bunun sorgulanmaszca kabul edilmilii, bir rklk olduunun grlmesini engelliyor. Ulus ve ulusulua son verilmeden ise bu apartheit sistemi yok edilemez. Ama bu sistem, ulus ilkesine ve ulusal devletler e dayand ve artk insanlk, ulusun dnda bir varolu tarzn unuttuu ve hayal bile edemedii iin, bu sistemin kurbanlarnca, yani siyahlarca bile, sistemin korkunluu, akl ve insanlk dl grlemiyor ve bir itiraz getirilemiyor. Gerekliin tam bir kavran ancak hayallerin aynasnda olabilir. Bu nedenle, sistemin kurbanlarnn bile nce hayal grmeye bunun iin de hayal gcne ihtiyac var. Bat uygarl, bir yandan globalleir ve globallemeden sz ederken, sermaye ve karlar ve mallar hi bir snr tanmadan dnyann her yerine kolaylkla geebilirken i gcnn ve insanlarn serbest dolamnn nne koyulan ulusal devletin snrlarnn akl ve insanlk dln gizlemek iin, ok kltrllk ya da etniklik diye bir yalan uyduruyor. Ama bu gizleme abas, ulus ilkesine dayanan devletin gereksizliinin de st rtk bir itirafndan baka bir ey deildir. ok kltrllk bir aldatmacadr, daha dorusu, bat uygarlnn kendi kltr anlayn, tanmn, dier kltrlere dayatmasdr. Dier kltrlerin kltr anlaylarnn ve tanmlarnn bask altna alnmasdr. Kltrel olan bu tanmda, siyasi anlam olmayandr. Yemektir rnein, giyimdir, gnlk hayata ilikin kimi alkanlklardr, konutuunuz dildir. Ama biri kp, benim kltrmde devlet yok, benim kltrmde bir ulustan olmak diye bir kavram yok, benim kltrmde saniyeler dakikalar yok, benim kltrmde zel mlkiyet yok, benim kltrmde polis yok, benim kltrmde mahkemeler yok diyemez. Bunlar dedii an, ok kltrllk efsanesi biter, syleyen soluu caza evinde ya da tmarhanede alr. ok kltrllk, ulus ilkesine dayanan devletleri kurtarmak iin karlm, bat uygarlnn kltr anlaynn diktatrldr. Avrupa uygarlnn kltr karsndaki tutumu, dinler karsndaki tutumuna benzer. Bu uygarlkta din, kiinin bir vicdan ve inan sorunu olarak tanmlanm, ve en ideal biimlerinde tmyle politik alann dna itilmitir. Ama bu aslnda, dier dinlerin din anlaylar zerinde bir diktatrlktr. rnein sradan halk slam' deil, politik slam, ya da eriatn tanmlad slam, tpk ulusuluun, siyasal birimle ulusal birimin akmasn n grmesi gibi, siyasal birimle din biriminin akmasn n grr. Bu anlay karsnda bat uygarlnn din anlay bir diktatrlktr, ona izin veremez nk. Bunun tersi de dorudur, politik slam da,
38

dini kiinin vicdan ve inan sorunu olarak, politik alann dnda anlayan yaklam zerinde bir diktatrlktr. Bunlar uzlamazlar. Ayn ekilde baka kltrlerin kltr tanmlar karsnda da ayn durum vardr. Bir kltrn siyasal alan iinde grdn, dier kltr grmyorsa, bunlardan birinin geerlilii dieri zerinde diktatrlktr. oulculuk, ok kltrllk, demokrasi, ok renklilik gibi kavramlar bu diktatrl gizlemeye yarayan ideolojik aralardr. Ceza suun cinsinden olmaldr. Gze gz, die di. Madem ki bat uygarl, dini ve kltr yle tanmlyor ve politik alann dna itiyor, ona da bu uygarln dini olan ulus ilkesine ve ulusulua niye ayn ceza verilmesin? Bat uygarlnn ufkunun tesinde baka bir uygarln hayali, ie, bat uygarlnn dini olan ulus ilkesinden balamak zorunda deil mi? Bugn dnyadaki btn devletler, var olan ve var olmaya alan btn devletler, hepsi, ulusal birimin politik birimle akmas anlayna gre kurulmu bulunuyor. Tpk bir eriat devletinde, dinsel birimle politik birimin akmasnda olduu gibi. Aslnda bugn btn dnya, ulus ilkesi asndan eriat devletleri tarafndan ele geirilmi bulunuyor. nsanlarn dinsiz olma hakk var ama ulussuz olma hakk yok rnein. kii bir araya gelip bir din ya da tarikat kurabilir ama bir ulus kuramaz. nk ulusunun ulus anlay, ulusal birimle siyasal birimin akmasn ngrr. Ulusuluun ulus anlayn kabul etmek iin hi bir neden yok ortada, aksine 80'li yllarn bandan beri, ulus ve ulusuluk alanndaki anlaynda devrim yapm kitaplarn hepsi, ulusuluun ulustan nce geldiinin, varoluu bakmndan snflara deil rnein dinlere benzediinin kantlaryla doludur. Bu anlay reddetmek enternasyonalizmle de olamaz ve enternasyonalizm deildir. Enternasyonalizm, ulusuluun ulus anlayn reddetmez, dlamaz, onu olduu gibi kabul eder ona dayanr ve onu yeniden retir. Onun iindir ki, yeryzndeki uluslarn ounu enternasyonalistler yaratmlardr. Ulusun ne olduunu ulusulardan renemezsiniz derler, enternasyonalistlerden de renemezsiniz. Tpk tanrszlk ya da dinsizlik gibi, ulussuz olma hakkn savunan bir anlay, ki bu anlay otomatik olarak siyasal olanla ulusal olann akmas gerektii anlayn reddetmek zorundadr, uluslarn ve ulusuluun mezar kazcs olabilir. Byle bir anlay, ulusu siyasal alann dna iterek, isteyene istedii ulusu kurma, girme, kma, ulussuz olma hakkn salayabilir. Ulus kiisel bir seim, din gibi bir inan sorunu veya , tpk, bugn kltrn tanmland gibi bir kltr sorunu olur. Elbette byle bir yaklam, ulusal olanla politik olann akmasn reddeden ve ulusal olan, tpk daha iki yz yl nce insanln ounda olduu gibi, politik alann dna iten yaklam, ulusunun yaklam zerinde bir diktatrlktr. Ama bugn btn dnyaya egemen olan ulusuluun anlay da, dieri zerinde bir diktatrlk. *** Uluslarn bir araya gelip ok uluslu birlikler (Avrupa Birlii) ya da uluslar st (Birlemi Milletler) birlikler kurmas, ulusuluu yok etmez, sadece glendirir ve grnmesini gizler,

39

daha byk ve gl olarak baka bir isimle yeniden retir, ulusal olanla politik olan n akmasn sorgulamaz. Uluslarn aralarndaki atmalarn, uluslar arasndaki yaknlamalarla; uluslar aras rgtlenmelerle; ulusunun anlad biimiyle ulus ilkesini ret etmeyen, dlamayan ama yeniden reten mekanizmalarla kaybolaca inanc ocuksudur ve hi bir tarihsel tecrbe bunu desteklemez. Ulusunun ulus anlayn ret eden, onu dlayan, onun zerinde bir diktatrlk oluturan, baka bir ilke ancak bugn insanl apartheit sisteminden kurtarp, ulusal atmalara son verebilir. Bu, bir tarihsel analojiyle daha kolay anlalabilir. slamiyet ncesi dnemde, insanlar Arap yarmadasnda airetlere gre rgtlenmilerdi. Geerli ilke, soy kardelii, kan kardelii idi, tabiri caiz ise, siyasal olan kan ve soyla belirleniyordu. Muhammet, bu a iretleri birletirmeye, birlemi milletler ya da Avrupa birlii gibi, airet birlikleri ya da federasyonlar gibi yollar denemedi, o kandalk ilikisi ve ilkesinin yerine baka bir ilkeyi getirdi, kan kardelii yerine din kardelii. Ancak bylece her airetin iindeki din kardelii ilkesini kabul edenler, kan kardelii ilkesini kabul edenlere kar baka bir ilkeyi dayattlar. Dier bir rnek, modern bat uygarlnn tarihinden verilebilir. Burjuvazi, ilk muhalefetini dinsel biimler iinde rgtledi. Bu biimler iinde kald srece, tm insanl, tm dinleri etkisi altna alabilecek bir uygarlk gelitiremezdi burjuvazi. Hristiyanln hangi yorumunun daha doru olduu, bir Mslman ya da bir Budist iin hi bir ey ifade etmez ve anlalmaz kalrd. Burjuvazi, Muhammet'in airetler kardelii ya da federasyonu denememesi gibi, bir dinler birlii ve kardelii de denemedi. Burjuvazi, btn antik uygarlklarn ve dinlerin dayandklar ilkeleri dlayan, geersiz klan ve onlar zerinde bir diktatrlk oluturan bambaka bir ilke ile, rnein ulus ilkesi ile onlar zerinde kesin bir zafer kazand. Burjuvazi, btn dinleri, antik uygarlklar ve airetleri, tpk Muhammet'in bir zamanlar, din kardelii ilkesiyle yapabildii, yani kardeleri siperlerin kar taraflarna srebilmesi gibi, ulus kardelii ilkesiyle, din ve kan kardelerini birbirine kar srp ekonomik gcne dayanan zaferini ideolojik olarak pekitirebildi. Modern uygarlk, ancak, baka bir ilkeye dayanarak, her din ve kandalk birliinin iinden yn yn gnll savunucular bulabildi. Ulusuluun sonu da byle olabilir. Ulus ilkesini ret eden, bo dren, onu dinlerle ayn kefeye ve gerek yerine koyan bir ilke, bizden tarihi ve gnmz alan; insanl n bir apartheit sistemine mahkum eden ulusal devletlerin sonunu getirebilir. Her ulus iinde, ulusal olanla politik olann akmas gerektiini savunanlarla, bunun kiisel bir tercih sorunu olmas gerektiini savunanlar arasnda bir blnme olmadka ve ikincileri birincilere stn gelmedike, alnm gemii yeniden kazanmak ve gelecei gemiin lanetinden kurtarmak mmkn olamaz. Modern uygarln dini ulusuluk ya da onun heretik kart enternasyonalizm, klasik dinler kadar olsun byle bir eletiri ve bak karsnda dayanacak gte deildir. O insan varlna ilikin temel sorular ne sorar ne de ona bir cevap arar. Sanldndan ok daha gszdr. Burada btn sorun bunun olabileceini dnmek, bunu hayal edebilmekte. Var olann ufku dndan ona bakabilmekte.

40

*** O halde hayal grmeliyiz. Ama hayal grmeyi bile unutmu bulunuyoruz. Hayal grmeyi de unuttuumuza gre, onu yeniden hatrlamak, sanki ar bir ameliyat ve uzun bir yatalaklk dneminden sonra bir hastann yeniden yrmeyi renmesi gibi, hayal grme almalar yapmamz, tembellemi kaslarn itaatsizliine son vermemiz, yol atklar aclara dayanmamz gerekiyor. Tabakhanede alan iiler gibi burnumuz ufunetin kokusunu almaz olmu durumda. O pislik kokusunu tekrar fark edebilir olmak iin, nce temiz bir havaya gerek var. Bu temiz havay ancak hayaller salayabilir. Ancak hayallerin altnda gerekliin akl ve insanlk dl daha iyi grlebilir, onun daha derin bir kavranna ulalabilir. Herkes, kuyuya dmemek iin nne bakyor, kimse yldzlara bakmay aklndan geirmiyor bile. Kafalar yukarya kaldrlsa, kuyunun az grlebilecek ve belki o zaman kuyudan kma abasna girilebilecek. Hayallerin ufku olmakszn gerekliin daha tam bir kavran olamaz. *** Gerekliin hayallerin nda gereki bir deerlendirilii ise unu gsterir: durum umutsuzdur. ylesine umutsuzdur ki artk ciddi bile deildir. Belki oktan insann var oluunu salayan koullar tahrip oldu geri dnszce. Bir gkdelenin tepesinden aa dene yere akld ana kadar bir ey olmaz, belki insanlk bu durumda. Paratn ipini ekecek, ya da uuruma doru hzla giden trenin imdat frenini ekecek bir g de grlmyor ortada. Tarihin tersinden alan yumann yol at Gordiyos dmn kesecek, skenderler de yok artk. Modern uygarlk btn insanl kendi zafer arabasna balam, gemii alm, unutmu ve unutturmu. Yaplacak ilk i, durumun byle olduunu grmektir, durum hakknda sahte umutlar ve hayaller yaymamaktr. Durumun umutsuzluu grlmeli ve gerein gzlerinin iine cesaretle baklabilmeli. Gereklii grebilmek iin hayal grebilmek; umutsuzluu grebilmek iin gereki olmak gerekiyor. Hi bir umudun ve kaybedecek bir eyin olmamas; bunun grlmesi ve kabul ok salam bir hareket noktas salar. ok radikal ve eletirel bir tutumun koullarn salar. Bu radikalizm yine ayn lde radikal; ne umuda, ne baarya bir referans noktas olarak bakmayan bir ahlaki tavr al gerektirir. Ezen var ezilen var, galip var malup var, stteki var, alttaki var, kadn var erkek var, siyah var, beyaz var. Bunlarda hep lanetlilerden yana olmak gerekir, hep yle olmaya almak gerekir; tarihin ve gelecein, basknn ve smrnn olmad bir dnya iin bir olanak vaat edip etmediinin nemi yoktur. Gienin ve barikatn bu tarafnda olmak, ahlaki bir ilke olmal. nsan hayatna anlam veren ey, onun amacdr. Ama ise, smrsz ve basksz bir dnyaya ulaabilmek iir azami olan yapmaktan baka bir ey olamaz. Hayal gcyle gerekliin rezaletinin kavran; gerekilikle umutsuzluun kabul ve umut
41

ve umutsuzlua bir anlam yklemeyen ahlaki bir seimle konumun belirlenii. Gerekesini insanln umutsuz durumundan ve ahlaki bir seimden alan byle bir tavrn, bir zafer beklentisine bile ihtiyac yoktur. Tarihte eer ezilenlerin kurtuluu yolunda zaman zaman bir para ilerlemeler kaydedildiyse, bunlar zafer kazananlar deil, yenilenler sayesinde olmutur. Kurtulua azami katk, ou kez yenilgiyi gerektirmitir, zaferi deil. Zaferi kazanan kilisenin deil, onun yaktklarnn, cadlarn rnein daha ok katks vardr insanln kurtuluuna. Bir zafer bile beklemeyen, umutsuz bur durumdan yola kan ve umudu bile olmayan bir tavr olabilir ancak umudun kendisi. Kaos teorilerinde kullanlan bir metafora gre, in'deki bir kelebein kanat rp, Amerika'da bir kasrgaya yol aabilir. Aar deil aabilir. Bu kk kck de olsa bir olanaktr. O halde yaplacak i bellidir. in'deki bir kelebein kanat rp olmak. *** Yaanan tarih yaanmas zorunlu bir tarih deildir. Bugnk tarih olas tarihlerden sadece biridir. Tarihin bugnk yolunu zorunlu olarak kat ettiine dair hi bir kesin toplumsal yasa yoktur. Sadece toplum deil, doa tarihi iin bile geerlidir bu durum. Daima baka olanaklar vardr. Bugnk evren, muhtemelen olas evrenlerden sadece biridir. Belki o baka olas evrenler bile var evrenimizin dnda. Ama bu fikir yle de ifade edilebilir. Eer Big Bang'tan bu gne, evrenin tarihinin kaseti ya da filmi yeniden oynatlsayd, ayn filmin grleceinin hi bir garantisi yoktur. Bugnknden bambaka zellikleri olan baka yap talarna dayanan bir evren olabilirdi. Doa tarihi iin de geerlidir bu durum. Hayatn douundan beri filmini yeniden oynatmak mmkn olsa, bugnk canl trlerinin ayn ekilde olacana dair hi bir yasa ve garanti yoktur. Aksine, bizlere doal evrimin kanlmaz sonucu gibi grnen insan "bir rastlant"dan (S. J. Gould) baka bir ey deildir. Paleantoloji ve Jeoloji bunun ynla kantn sunuyor. Peki ayn ey toplum iin geerli deil mi? Bugn yaadmz tarih, olas tarihlerden sadece biri deil midir? Kaset bandan alnsa, ayn mziin dinleneceinin bir garantisi ve zorunluluu yoktur. Ve tarihin her an, kasetin yeniden alnabilecei bir balang noktasndan baka nedir ki? 09 Kasm 1998 Pazartesi 19:08:44

42

Orta Dou in Demokrasi Manifestosu

Ulusuluk Hayaleti
Bundan yz elli alt yl nce, Avrupay kas p kavuracak 1848 devrimlerinin arifesindeki gnlerde, Marks ve Engels adl, henz otuzuna varmam iki gen, daha sonra Komnist Manifesto adyla nlenecek bildirilerine Avrupada bir hayalet dolayor, Komnizm hayaleti szleriyle balyorlard. Ama yirminci yzyln ve gnmzn hayaleti, Komnizm deil Milliyetilik oldu. Bu gn yazlacak bir bildirinin ilk szleri: Dnyada bir hayalet dolayor, Milliyetilik Hayaleti olabilir. Bu hayalet, bu gn grnd biimiyle, tam da Komnizm Hayaletinden sz ederek balayan bildirinin yazld gnlerde dodu. Ve bu hayalet, iinde bulunduumuz u gnlerde, yz yldan fazladr fel edip bld Orta Douyu, yeni kan deryalarna sokmaya hazrlanyor. Bu gn, tm Orta Dou, Kafkaslar, yani bu Byk Ortadou ya da, Verimli Hilal de denen blge, tarihindeki en byk yol ayrmlarndan biriyle kar karya bulunmaktadr. Blge, ya etnilerin, dillerin, dinlerin, kltrlerin, uluslarn birbirini boazlad bir mezbahaya dnecektir ya da bu diller, etniler, kltrler, dinler, yepyeni bir atlm iin bir birikim ve zenginlik, blgeyi yzlerce yldr ektii aclardan kurtaran bir zemberek olacaktr. Blge binlerce yldr insanln kaderinde oynad tayin edici olumlu veya olumsuz rolleri bir kez daha oynamaya aday grnmektedir. nsanln geleceinin nasl ekilleneceinde, nmzdeki yllarda Orta Doudaki mcadelelerin sonular byk bir nem tayacaktr.

Orta Dounun Tarihteki Yeri

Bundan on bin yl nce, ancak Sanayi Devriminin keifleriyle ve dnmleriyle kyaslanabilecek, Neolitik Devrim denen, mlekilikten dokumacla; hayvanlarn ve bitkilerin ehliletirilmesinden ilk madenlerin ilenmesine kadar, saylmakla tkenmeyecek bir bulular manzumesi, o muazzam altstlk, kadn eliyle bu blgede gerekletirildi. Bundan be bin yl nce, ilk kez insanlar srekli ktlk tehlikesinden kurtaran dzenli tarma ilk gei ve ilk kentlerin kuruluu da yine burada gerekleti. Tarmn salad zenginlikle ve bollukla birlikte, o artk rn farelerden koruyan kediler, o fazla rn iin topraklar srmeye yarayan kzler ilk kez buralarda birer tanr oldular. Tarm sayesinde ilk kez dzenli art rn burada ortaya ktndan tesadfi artklarn

43

lenleri yerine, dnemsel ve dzenli kutlamalar olan bayramlar ve tatil gnleri ilk kez burada dodu. Tanr alt gnde evreni yarattktan sonra yedinci gnde dinlenmeyi ilk kez burada akl etti. Doann bahardaki uyan burada bayramlatrld. Ktlk ekonomisindeki ocuk kurbanlarndan hayvancln bolluk ekonomisine uygun hayvan kurban etmeye ilk kez burada geildi ve bu devrimler ilk kez burada bayramlatrlarak insanln hafzasna kaznd. Ama tarm ekonomisine gei insanl sadece ktlktan kurtarmakla kalmad, bunun bir de kefareti oldu: bu ayn zamanda uygarln yani snflarn, parann, devletin, yaznn da ortaya kmas demekti. Yaz, yani bilgi aacnn meyvesi, yani uygarla gei ayn zamanda masumiyetin yitirilii, cennetten kovulma idi. nsanolu Cennetten kovulup, yeryz cehennemine burada dt. Yine burada Habil ve Kabil adl kardeler arasndaki ilk cinayetin bir tarlada ilenmesi bir rastlant deil; gerek tarihin drst ve ocuksu bir saflkla anlatmdr. Tarmla birlikte ilk kez ehirler, yaz, rahipler, ticaret, para, tccarlar, snflar, devlet, ordular, siyaset, din, yani zetle uygarlk da ilk kez bu topraklarda ortaya kt. Bu gn Avrupann Avrupa Uygarlnn temeli olarak kendine mal etmeye alt Klasik Yunan Felsefesi bu topraklarn rn ve zirvelerinden biridir. Yunan matematikileri, doa bilimcileri, filozoflar, o zamanlar henz isimleri bile olmayan, yerlerinde bo bataklklar ve ormanlardan baka bir ey bulunmayan, Roma, Paris, Londra, Brksel veya Berlinde deil; skenderiyede, Babilde geziyorlar, alyorlar, tartyorlar ve bilgilerini zenginletiriyor; oralarda birikmi bilgileri snflandryorlar; o bilgilerden hareketle genellemeler yapyorlard. Daha sonra Avrupada doan kapitalizmle birlikte tm dnyaya yaylan, Orta dou ve Akdeniz uygarlk alannn byk tek tanrl dini, Musevilik, Hristiyanlk ve slam bu topraklarda dodu ve geliti. brahim ve Muhammet bu topraklarda kervanclk yapyor, bu topraklarn binlerce yllk geleneklerinden szdkleriyle peygamberleiyorlard. Romann evrensel boyutlarnn yanss ilk evrensel din, sa araclyla bu topraklarda douyordu. Bu topraklar in, Hint ve ran uygarlklarnn yan sra binlerce yl boyunca, en byk uygarlk beiklerinden biri oldu. Dicle Frat ve Nil nehir boylarnda doan uygarlk, binlerce yl boyunca, tpk su yzndeki bir ya damlas gibi yava yava yayld. Tm Akdenizin Dousu, Afrikann kuzeyi ve Avrupann Gneyini kaplad. Bu bakmdan Akdeniz bu uygarln bir yayldr. Akdeniz binlerce yl boyunca, kapitalizmin dou anda Atlantik Okyanusunun ve bu gn giderek artan bir lde Pasifik Okyanusunun dnya ekonomisindeki tayin edici roln oynad. Buna bal olarak blgenin siyasi biimi olan, ticaret yollarnn emniyetini salayan imparatorluklar, nceleri sadece Nil ve Dicle-Frat nehirleri boyunca yaylrken, daha sonra btn dou Akdenizi, yksek yarmadalar (Anadolu, Yunanistan, talya) ve nehir boylarn kaplar hale geldi. Romallar Akdenize Mare Nostrum (bizim deniz) derlerdi; gerekte ise Roma Akdenize aitti. Blgenin iktisadi birlii, imparatorluklar yaratyor; imparatorluklar da blgenin birliine siyasi ve kltrel bir boyut verip onu glendiriyordu. Roma mparatorluunun snrlar, aa yukar, Bizans ve Osmanlnn da snrlar idi. Bu

44

imparatorluklar, iyi kt bu uygarlk beiinde bir dzen salayabiliyor, tarihsel ve corafi olarak bir btn olan blge binlerce yl boyunca, insanln uygarlk beiklerinden ve zirvelerinden biri olma zelliini koruyabiliyordu. Bylece bir zamanlar Babil'in asma bahelerinin olduu yerlerde binlerce yl sonra bile, Abbasiler dneminde Badatta olduu gibi, yeni ykseliler yaanabiliyordu. Fakat blge bu gn, bu gz kamatrc gemiiyle tam bir ztlk iinde yoksulluk, gerilik, atmalar ve perspektifsizlik iindedir. Doann ona bahettii petrol ve su gibi zenginlikler onun en byk felaketi olmutur. Ama sadece doa tarihinin ona bahettikleri deil, insanlk tarihinin ona bahettii zenginlikler de, yani binlerce yllk kkleri olan kltrler, diller, dinler de, yani bizzat kendi tarihi de onun bir felaketi olmutur. Blge, sadece maddi zenginliklerinin soyulmas karsnda deil, tarihinin alnmas karsnda bile tarihini savunamaz durumdadr. Bu zengin tarih uluslar tarafndan yama edilmektedir. Bu topraklarn ocuu olan Hristiyanlk, bu topraklarn binlerce ylk tecrbe ve bilgi birikiminin bir sentezi olan Klasik Yunan Felsefesi ve bilimi ve sanat, Bat ve yeni yaratlan Avrupa ulusu tarafndan Avrupalln bir bileeni olarak blgenin tarihinden ve bilincinden alnmaktadr. Hristiyanl ve Yunan Felsefesini Avrupaya brakarak, blgeyi slam ile tanmlayarak yoksullatranlar; blgenin bu manevi soyuluunun su ortakln yapmaktadrlar. brahim ve Musa Siyonist ulusularca; Muhammet Arap ulusularnca; sa Avrupa ve baka Hristiyan nfuslu ulusularca alnmtr. nsanln tarma geiini sembolize eden bayram olan Newroz, Krt ulusuluunun bayram olmutur. yonyal ya da Atinal veya Egeli Filozoflar Yunan ulusunun mlkiyetine geirilmitir. Saddam Nabukadnezarn Irak, Trkler Smer ve Hitit ve Osmanllarn Trk; Msrdaki yneticiler Neferetit ya da Ramsesin Msr ulusundan olduuna yemin etmektedirler. Blgenin tarihi uluslar ve ulusular tarafndan aln makta, kendilerini dine, dile, etniye gr tanmlayan uluslarn mlkiyetine geirilmektedir. Blge, kendi tarihini mlkiyetine geiren bu gerici ulusuluklar mlkszletirmeden, kendi tarihiyle barmadan; Muhammeti Araplarn, Musa ve brahimi srailli Siyonistlerin; say Avrupallarn; Sokrat, Aristo, Arimet veya Sofoklesi Greklerin ve Avrupallarn; Nabukadnezar Saddam veya Irakllarn; Kavay veya Selahaddini veya Newrozu Krtlerin; Smerleri, Hititleri, Osmanly ya da Krolunu Trklerin mlkiyetinden kurtarmadan tekrar tarihine uygun bir kimlie kavuamaz.

Ulusuluk ve Orta Dou

Nasl oldu da, blge maddi ve manevi zenginliklerinin byle soyulmas karsnda suskun ve aresiz kald ve bu soyguna su orta oldu? Bu srrn anahtar, blgeyi kurt dalam srye eviren, onun tarihini yama eden, yirminci yzyln hayaleti ulusuluktadr. Uluslarn birbirini boazlamasna ve her dil, din veya etninin bir ulusal devlet oluturmasna karlk den Balkanlama kavramnn bu blgedeki bir yarm adann, ayn zamanda da blgenin son imparatorluklar olan Bizans ve Osmanlnn kalbi olan blgenin adn tamas rastlant deildir. Din, dil ve airetlerin birbirleriyle att kaos ortamlarn tanmlamakta

45

kullanlan Lbnanlamann da yine dnn bu uygarlk beiinden bir blgenin adn tamas da rastlant deildir. Ve bu gn Orta Dou, yeniden bir Balkanlama ve Lbnanlama felaketine doru dolu dizgin yol alyor. Bu gidii tersine evirmenin tek yolu, blgeyi byle Balkanlama ve Lbnanlama felaketlerine srkleyen tarihsel mekanizmay anlamaktan geer. Bu blge, in ve Hint gibi dier klasik uygarlk beiklerinin tersine, blgede modern kapitalist ilikilerin gelimesiyle birlikte ortaya kan dile, dine, etniye dayanan ulusuluk karsnda hibir savunma mekanizmas bulamamtr. Bu mekanizmay bulamad srece de para para olmaya ve kanamaya mahkumdur.

Ulusuluk ve Dier Uygarlklar

Dier uygarlk beikleri karsnda blgeye klasik alarda g veren her ey onun gszlnn nedenleri haline gelmitir. Hibir uygarlk beii, Modern kapitalizmin ve ulusuluun saldrs karsnda, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk beii kadar zayf ve savunmasz olmamtr. in uygarl bir kyaslama olana salar. Orada onlarca farkl dilde ve lehede halk bulunmasna ve bu diller ve halklar arasndaki farklar Orta Doudaki dillerin ve halklarn farklarndan hi de az olmamasna ramen, Orta Douyu paralayan, neredeyse her dilin ve her dinin bir ulus oluturmas gibi bir sre inde yaamamtr. indeki diller, halklar ve dinler, dine, dile, soya, etniye gre uluslarn olumasna bak (erbetli) kalmlardr. Ulusuluk mikrobu inde bir hastala yol amam, in uygarlk alannn blnmesini getirmemitir. inde ulusal hareketler sadece Uygurlar ve Tibetliler gibi, farkl alfabe kullanan halklarda grlmektedir. Niin? nk inin seslere deil, ekillere dayanan arkaik yazs, farkl dillerin ayn ekillerle anlamasn mmkn klyordu. Bylece farkl dillerin farkl alfabeler ve yaz dilleri dolaysyla da farkl entelijansiyalar ve uluslar yaratmasnn maddi ve teknik koullar ortaya kmyordu. Bylece, in uygarlk alan, alfabesinin, Akdeniz uygarlk alann n seslere dayanan alfabesinden ok daha ilkel olmas sayesinde, ulusuluun kendisini kurt dalam srye dndrmesinden korunmu oluyordu. Orta Douda ise, hepsi de seslere dayanan, Latin, Yunan ve Arap alfabeleri, tam tersine bir gidi iin olaanst uygun koullar sunmutur. Bu sayede her dil, ayr bir yaz diline ve dolaysyla da bir millet yaratma olanana sahip olmutur. Orta Douya in karsnda kvrakln veren seslere dayanan alfabe, ulusuluk mikrobu karsnda gszlnn koullarndan biri olmutur. Ama sadece in deil, Hint alt ktas da ulusuluk karsnda inden daha az erbetli deildir. Hindistanda da yzlerce halk ve dil bulunmasna ramen, bunlarn hi biri ayr bir ulus oluturmaya kalkmad. Bu ulusuluk, sadece kendini dinle tanmlayan ulusuluk biiminde, Hint alt ktasnn kuzeyinde, Pers ve slam uygarlnn etkisinde kalm blgelerde (Pakistan, Bengalde) bir varlk gsterebildi.

46

Bunun nedeni de yine, Hint alt ktas uygarlnn arkaik karakterinde gizlidir. Tpk ktalarn hareketleri sonucu dier ktalardan izole olan Avustralya ya da Madagaskarn dier trlerin etkilerine kapanmas nedeniyle, oradaki canllarn yaayan fosiller olarak kalmalar gibi, Hindistan da, Himalaya dalarnn oluturduu almaz doal set n edeniyle, benzer bir sosyal izolasyon yaam, bir tr yaayan fosil zellii kazanmtr. D etkilerin ve baka halklarn istilalarnn bin ylda bir kere yaanmas nedeniyle; kapitalizm ncesi uygarlklarn temel eilimi olan kastlama orada en u noktalara varmtr. Byle bir sistemde, her etni, her dil, her halk ayn zamanda bir kast oluturmutur. Bu ise, her biri ayr halklardan oluan kastlarn ayr uluslar olarak ekillenmesinin, ayr bir burjuvazi ve entelijansiya karmalarnn maddi koullarn ortadan kaldrmtr. Buna karlk, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alan ise, tarihin yol geen han gibidir. Srekli barbar halklarn istilalar ve imparatorluklar yklar, kastlama eiliminin gelimesine hibir zaman fazla olanak tanmamtr. Kast yaps, sadece belli ilerde belli blgelerin veya halklarn uzmanlamas eilimi olarak dou halinde kalm, Hindistandaki gibi bir geisizlik, bir dokunulmaz paryalar kast hibir zaman olmamtr. Bizzat kendileri blgenin bu zelliinin bir yansmas olan Hristiyanlk ve slam gibi toplumsal sistemi dzenleyen dinler de, byle bir kastlama eiliminin nnde bir engel olmulardr. Kastlama eilimi sadece Yahudiler ve Romalar biiminde varln toplumun gzeneklerinde srdrebilmitir. Hemen grlecei gibi, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alanna kvraklk veren kastlamama, yani farkl dillerin ve halklarn belli snflar ve meslekler biiminde, jeolojik katmanlar gibi talamamas da ulusuluk karsnda onu savunmasz brakmtr. ran Pers uygarlk alan ise, ulusuluun bu meydan okuyuuna, Pers, Sasani uygarlk birikiminin ve kltrnn slam altnda devam eden biimi olan iilikle; ulusu, yani siyasi olan, iilikle tanmlayarak cevap vermitir. Ulusun, dile, soya, kltre gre tanmlanmas karsnda, dine, ama ran uygarlk alannn dinine gre tanmlanmasnn, bu uygarlk alannn birliini ne kadar srdrebileceinin cevab henz ortada durmaktadr. Orta Dou ve Akdeniz ise bu soruya henz cevab bulabilmi deildir. Akdenizin kuzeyi ve Avrupann Gneyi bu cevab Orta Dou, Akdeniz alanndan Avrupa alanna geerek, yani kaderini blgenin kaderinden ayrarak en azndan kendisi iin ksmi zm bulmaktadr. Afrikann Kuzeyi, Mezopotamya, Anadolu ve Kafkaslar ise kanamaktadr ve byle gide rse daha ok da kanayacaktr. Soyut bir olaslk olarak, blge iinden bir lkenin, yani Trkiyenin de, dier Gney Avrupa yarmadalar gibi yaparak, ulusu Avrupa yurttalyla tanmlayan Avrupa Birlii erevesinde Balkan Halklaryla yeni bir birlie ynelmesi belki, sadece bu lkenin yangndan kamasn salayabilir. Bizans ve Osmanlnn kalbinin Balkan ve Anadolu olmas byle bir olasl artrmaktadr. Ama yangn ve kanama blgeyi tketmeye devam edecektir. Ne var ki, somutta, bu giri, ancak, Krdistann dta kalmas ve bylece Trkiyenin Avrupann en byk ve kalabalk lkesi olmaktan kmasyla ve buna bal olarak Devlet Brokrasisinin iktidarn byk lde yitirmesiyle olabilir. Bu gnk Trkiyenin sahilleri ve

47

bats ve ortasnda yaayan Trkler yanan evden kam olurlar. Yani imdi Kbrsllarn yapmaya altn veya Dou Almanlarn veya Dou Avrupallarn yaptn yapm olurlar. Ama bu da blgeye ilikin sorunu ortadan kaldrmaz. Eski uygarlklarn siyasi biimlerine tekrar dnmek mmkn deildir. Modern uygarln biimi olan etniye, dile dine dayal ulusal devletler ise, blgenin parampara olmasna, ulusal basklara, ulusal ve dinsel katliamlara, srekli atmalara yol amaktadr. Katliamlar ve zorla nfus deiimleri ve asimilasyon ile etnik ve dilsel snrlar ile siyasi snrlarn akmas salandnda bile, bunun yol at dmanlklar ve ortaya kan kk devletler ekonomik gelime iin ok byk bir engel oluturmaktadr. Blge sadece sava ve atma zamanlarnda deil, bar zamanlarnda da yoksulluk iinde kalmaktadr. Bu da, dnyann en byk petrol ve su rezervlerinden birine sahip olan blgenin, byk glerin bask ve oyunlar karsnda tam bir av alanna dnmesine yol amaktadr. Ve byk glerin mdahaleleri de tekrar yoksulluu, blnml ve byk glerin egemenliini pekitirmektedir. Yani kendi kendini besleyen ksr bir dng ortaya kmaktadr. Bu kmazdan nasl klr? Bu kmazdan kn bir yolu var mdr? Evet vardr. Eer bu baarlrsa, sadece blge iin deil, tm insanlk iin de bir atlm salanabilir. Bu are yine bizzat ulus ve ulusuluk denen modern fenomenin srrnda yatmaktadr.

Ulusuluk ve Dil
inin ve Hintin gsterdii gibi, ulusun ve ulusuluun dinle, dille, etniyle, soyla hibir ilikisi bulunmamaktadr. Eer olsayd, bu gn bu eski uygarlk beiklerinde dile, dine, etniye dayanan onlarca devlet olmas gerekirdi. Ama sadece in ve Hint deil, ulusuluun ilk douu ve ilk modern uluslar da, ulusun dille, dinle, etniyle, soyla, tarihle bir ilikisinin olmadn kantlar. Kuzey Amerikada ilk uluslardan biri olan ABDyi kuranlar, gp geldikleri ngiltere'dekilerden baka bir dil ve soy ya da dinden deildiler. Gney Amerikann uluslarn kuran criollolar, kendilerine kar savatklar spanyollarla ayn dili, gemii ve dini paylayorlard. Fransz devriminin ve ulusunun bayra olan renk, dile, etniye, kltre ya da dine ilikin en kk bir arm iermiyordu. lk uluslarn douunda bu ok aktr, ayn dili, dini, kltr paylatklarna kar sava iinde oluan Amerikan uluslarnn kendilerini dile, dine, soya gre tanmlamalar dnlemezdi bile. Ayn dilden ve dinden asillere ve krala kar sava iinde oluan Fransz ulusu kendin i etnik, dilsel veya dinsel olarak tanmlamamt. Balangta, ulusal olan, siyasal olana gre tanmlanyordu. Siyasal olan ise feodal ayrcalklara ve egemenlie veya smrgecilie kar olua ve zgr yurttalara gre. Yurttan haklar ise, dil, din, cins, rktan bamsz nsan Haklarna gre. Bylece, ulus smrgeci ya da feodal ayrcalklara kar tanmlanm siyasal birimin haklar insan haklaryla tanmlanm yurttalarndan oluuyordu.

48

Bu ulus, hem ierii bakmndan devrimci ve demokratikti, hem de dil, soy, kltr tpk din karsnda olduu gibi zel alana, politik alann dna atyor ve ilke olarak devletin onlar karsnda tarafszln savunuyordu. Politik olann, yani devletin, nasl dini olmuyorsa, dili , etnisi, kltr de olmuyordu. Ortak konuma dili ise sonradan dile dayanan ulusuluktakinden ok farkl bir anlama sahipti. Politik olann tanmlamasnn arac deil, teknik bir sorunun zm olarak bir anlam tayordu ve dier dillerin baka uluslar olarak tanmlanmasna yol amyordu. Alsas Lorenin Almanca konuanlar, kendini eitlik, zgrlk, kardelik ile tanmlam Fransz ulusundan ayr bir siyasi tanmlama iinde deildiler. Btn bu rnekler, bizlere ulusun ve ulusuluun znn dil, din, soy, etni, kltr, rk, tarihsel ortaklkta deil baka yerde aranmas gerektiini gsterir. Onun z politik olan tanmlamasndadr.

Ulus ve Ulusuluk Nedir?

Nasl Allaha inananlarn Allah hakknda anlattklarndan Allahn ne olduu anlalamaz ise, Ulusularn Ulus hakknda anlattklarndan da ulusun ne olduu anlalamaz. Nasl insanlar Allah kendileri yaratm olmalarna ramen, Allah tarafndan yaratldklarna inanrlarsa; ulusular da uluslar kendileri yaratmalarna ramen, uluslar var olduu iin kendilerinin var olduuna inanrlar. Ve inananlarn Allah tanmlamas gibi Ulusu tanmlarlar. Bu tanmlama, her ulusta ve ulusulukta, tpk farkl tanr inanlarnda tanrnn tasvirinin deimesi gibi deiir. Ulusular, ulusal olan dnda bir var olu dnemediklerinden, ulusuluu da ulus gibi, tanmlarlar: her hangi bir ulusun karlarn ne almak olarak. Bu tanm ulusuluun ne olduunu deil, ulusularn ulusuluk hakkndaki tanmlarn gsterir. Halbuki yntemsel ve mantki olarak, ulusuluk, ancak, kendi dndakine gre tanmlanabilir. Ulusuluk, ulusal olanla politik olann akmas gerektii anlaydr. Ama bu politik olann rnein zel olandan ayr olarak politik olan diye bir alan olduu anlayn var sayar. Ya ni ulusuluk, rnein politik olann, zel olandan ayr olmayaca gibi bir anlaya gre tanmlanabilir. Ya da rnein politik olann ulusa gre tanmlanamayacan ve zel olana ait olduu, bir inan ve vicdan sorunu olduunu savunan bir anlaya gre. Ulusularn ulusuluk tanmlar, aslnda ne olduu kantlanmas gereken eyi, bir kant ve k noktas olarak ele almakta, kendini reten, iine kapal bir daire oluturmaktadr. nsanlar ulusal karlar ne almamak gerektiine inanabilirler ama ulusal o lan ile politik olann birlii dncesini savunuyorlarsa yine de ulusu olabilirler. Bu anlamda, enternasyonalistlerin hepsi ulusudur. Zaten bu sayede, yirminci yzyl boyunca ulusuluk zafer yryn enternasyonalizm bayrayla gerekletirmitir.

Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar

Ulusuluun iki n koulu vardr. Toplumda, politik, yani devlete ilikin olan olarak tanmlanm ayr bir alann varlnn var saym. Yani, zel, Ticari, Kamusal gibi bir de Politik bir alann varlnn kabul ulusuluun n kouludur. Ama bunun da n koulu,

49

bunlarn ayr alanlar olduunu dnmektir. Yani zel ve Politik gibi kavramlar olmadan ulusuluk olamaz. Ancak bu kavramlar ortaya ktnda, zel olan nedir, politik olan nedir ve neye gre belirlenir gibi sorunlar ortaya kar. Ulusuluun ikinci koulu bu ayrm ortaya ktktan sonra, politik olann tanmnda kar. Politik olan ister yurttalkla, ister dille, ister dinle, ister etniyle, ister belli bir blgede yaayanlarla snrlayan ve onlarla akmas ilkesine dayanan her anlay ulusuluktur. Bunlardan hangisinin geerlik kazanacan tarihsel ve ekonomik durum, snflar, onlarn ilikileri ve gleri belirler. Ulusuluk, ancak, nasl tanmlanrsa tanmlansn,(yani ister bir devletinin yurttalarnn haklaryla, ister etniyle, dille, rkla, dinle tanmlansn) ulusal olann zel, inan alanna, yani ulusuluun dinleri att yere ve kendisinin de gerekte ait olduu yere atlmasyla, yani politik olanla akmas ilkesinin reddedildii yerde biter. Ulusuluu, dine, dile, etniye gre tanmlamaktan vazgemek ulusuluun ve ulusal devletin sonu deil, ulusuluun bir biiminin sonudur. Ulusuluk, nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann belli bir ekilde snrlanmas olduunda daima var olur. Ulusu politik alann dna itmek bile, tpk hak eitlii gibi, hala burjuva toplumunun ufku iindedir. Bu henz, zel, ticari, kamusal ve politik gibi ayrmlarn kabuln var sayar. Henz bu ayrm amamakta, kabul etmekte, ama o ayrm erevesinde politik olan snrlamay reddetmekte ya da ulusal olan zel ve inan alanna koymaktadr. Bu tpk, henz zenginliklerin grl grl akmad, herkesten emeine gre ilkesinin geerli olduu bir toplum gibidir. Ancak zel, politik, kamusal gibi ayrmlarn ortadan kalkmas, bunlarn hepsinin bir tek toplum veya komn iinde kaynamas herkesten yetenei kadar, herkese ihtiyacna gre ilkesinin geerli olduu bir topluma karlk der. Uluslarn douunda politik olan ulusal olan deil, ulusal olan politik olan belirliyordu. Ulus politik olann kapsad yurttalardan oluuyordu. Politik olan ise, balangtaki devrimci ve demokratik ulusulukta, dil, dine, soya, kltre gre deil, btnyle tesadfi denebilecek, krallk ya da smrge idaresinin snrlarna gre belirlenmekteydi. spanyollarn Gney Amerikadaki idari blmlemeleri, Gney Amerika uluslarnn snrlarn oluturmutur. Ayn ekilde Kuzey Amerika uluslar da ngiliz smrge idaresinin izlerini tar. Fransz ulusu Krallnn egemenlik alanndaki yurttalar oluturuyordu. Bunun somut tarihte hibir zaman bu mkemmellikte gereklememi, baz arplmalara uram olmas bu zn deitirmez. Yani balangta ulusal olann snrlar kendini politik olann snrlarna gre belirlerken, sonradan ortaya kan dile, etniye, dine dayanan gerici ulusulukta, bunlara gre tanmlanm ulusun snrlarnn politik olannn snrlarn belirlemesi gerektii gibi bir sonuca ulalm ve bu n yarg bu gn tartlmaz bir yaygnlk kazanmtr. Ve bu gn artk insanlar uluslar olduu iin ulusularn var olduu dncesine, yani tpk insanlarn kabul ve bilinlerinden bamsz snflar gibi uluslar olduu ve nasl snflar olduu iin snf bilinci varsa, uluslar olduu iin de ulusuluun var olduu ve ulusal bilincin olutuu dncesine alm ve bunu hi sorgulamadan kabullenmi bulunuyorlar.

50

Bylece, balangta ve demokratik karakterli dnemde, ulus politik olana gre belirlenirken ve din, dil, soy, rk, tarih vs. onun belirleyenleri deilken, gerici dnemde politik olan ulusa gre belirleniyor gibi grnmeye ve kabul edilmeye balar. Ulusular olduu iin uluslar ortaya karken; uluslar olduu iin ulusular varm gibi grnr. Tpk tanrlar yaratan insann, kendini tanrlarn yarattna inanmas gibidir bu. Uluslar yaratan ulusular; uluslarn kendilerini yarattna inanmaktadrlar.

Ulusuluk ve Din
Ulusuluk modern an dinidir, ulus da modern an tanrs. Eski uygarlklarda politik, toplumsal ve zel gibi ayrmlar yoktu. Politik olan dine veya soya gre belirlenirdi. Ulusuluk, bunlar alr, politik olann dna, inan alanna atar; zel alan dedii gettoya kapatr ve orada zorla tutar. Kendisi onlarn ilevini stlenir. rnein toplumdan yani kamusal olandan ayr bir devleti, siyaseti, zeli tanmayan, komnn kendisinden baka bir ey olmayan Alevilik, ben silahl adamlar tanmyorum, bende yaz yok, ben vergi memuru tanmyorum, ben bir inan deil, toplumun kendisiyim, onun dzeniyim diyemez. Dara kmann yerini mahkemeye kmak alr. Szl kltrn yerini zorla okula gidip yazy renme. Vergisiz ve silahsz bir toplumun yerini, vergiler, askerlik hizmeti alr. Byle davranmay kabul etmeyen imha edilir. Bir inan olmaya zorlanr. Al eviler de Aleviliin bir inan olduun kabullendikleri an artk, politik olann ayr olmasn ve politik olann ulusa gre belirlenmesini kabul etmiler demektir. Yani artk birer milliyetidirler. Sorun artk sadece nasl bir milliyeti olacaklarnda, yani politik olann neye gre tanmlanacandadr. Ayn ey, klasik uygarlklarn toplumsal ve siyasal dzenlerini salayan dinler iin de geerlidir. Mslman, ben eriat mahkemesinde yarglanp onun kararna uymak istiyorum; bu gnk devlete deil, o kadlarn maan karlayacak devlete vergi vermek istiyorum diyemez. Dedii an yok edilir. Bylece Mslmanlk da ayn ekilde, zel olan, inan olarak tanmlanm gettoya tklr. Klasik uygarlkta slam'n stlendiini bu sefer ulus stlenir. Mslmanlar, slamiyet'in bir inan olduunu kabul ettikleri takdirde, politik olann dnda bir inan olarak var olabilirler. Mslmanln bir inan olduunu kabul eden her Mslman, aslnda politik olann ulusa gre tanmlanmasn kabullenmi bir milliyetidir de artk. Bu nedenle slami dzen hedefi, kendi iddiasnn aksine, baka bir uygarlk ve deerler sistemi deil, bu gnk ulusulua dayanan burjuva uygarlnn yaygnlatrlmasdr. Politik slamda dile gelen eriat devleti talepleri, eski uygarla ve onun politik biimine bir dn deil; randa veya dier eriat devletlerinde grld gibi, politik olann, yani ulusun, slamn belli bir yorumuna gre tanmlanmasndan baka bir ey deildir. Yani etnik veya dile dayanan gerici ulusulukla, rnein Trk ulusuluuyla ayrl zden deil, ulusun neye gre tanmlanaca noktasndadr. Etnik milliyetilik veya dile dayanan milliyetilik nasl etniyi veya dili politik alann tanmlamasnda kullanr ve etnik ve dilsel basklarn yolunu aar ve rnein dini zel alana hapsetmeye yararsa; politik slam da dini politik alann

51

tanmlamasnda kullanp dier dinlerin, dinsizlerin ve laiklerin zerinde bir basknn yolunu amaya buna karlk rnein etniyi veya dili zel alana hapsetmeye ve rnein randa olduu gibi, bylece bir ok etniyi ve dili bir arada tutmay denemeye. Bu anlamda dine ve onun belli bir yorumuna dayanan ulusuluk, dile, soya, rka dayanan demokratik olmayan gerici ulusuluun deiik bir versiyonudur. Bu anlamda, Molla oligarisinin veya Trkiyedeki Devlet oligarisinin ayrl modern ve gerici ayrm deil; ulusun hangi ayrmc kritere gre tanmlanaca zerinedir. Trk egemenleri, dile ve soya, ran egemenleri (veya Politik slam) dine dayanarak egemenliklerini srdrebileceklerini dnyorlar. Milliyetiliin ya da ulusuluun zaferi, eski toplumlarn yaamn dzenleyen dinlerin, birer inan, yani zele ait, politika d oluunun kabulyle balar. Bu anlamda, bu gn inan denerek, zel olann gettosuna tklan dinler, kapitalizm nc esinin milletleri ve milliyetilikleri; bu gn onlarn ilevini yklenen milliyetilik de, modern an dinidir. Milliyetiliin cezas suunun cinsinden olmaldr. O nasl eski alarda bu gn ulusuluun yapt ii yapanlar inan gettosuna kapattysa, ona da ayn ceza verilmelidir. Ulusuluun cezas, onun politik alnn dna srmek olmaldr. Ne var ki, milliyetilii, en demokratik veya en gerici biimleriyle, dier dinlerin yanna, inanla tanmlanm zel olan gettosuna atmak henz bu burjuva uygarl ve toplumunun ufku iindedir nk, zel, kamusal, siyasi ayrmlarn kabullenmekte ama henz onlarn ieriini ve neye gre tanmlanacaklarn tartmaktadr. Burjuva uygarlnn ve ufkunun tesi ise, zel, politik, kamusal gibi alanlarn ayrmlar n ald noktada balar. Bir snf mcadelesi arac olarak devlet olduu srece, politik olan ve dolaysyla da zel olan ve dolaysyla bunlarn nasl tanmlanaca sorun olacaktr. Ulusal olan zel olanda tutmak ayn zamanda politik olan ulusal olanla tanmlamak isteyen karsnda bir diktatrlk demek olacaktr. Snf mcadelesi arac olarak devletin ortadan kalkmas, ayn zamanda politik olann da yok olmas anlamna gelir. Ancak politik olan yok olduunda, onun neye gre tanmlanaca sorunu da ortadan kalkar. Ve nasl, snf mcadelesinin bir arac olarak devlet ortadan kalktnda, bir kamu gc olarak, herkesten emeine gre ilkesini yani burjuva hak eitliini salamak bu gnk kamusal olana denk dyorsa ve bu da hala zal ve kamusal gibi bir ayrm var sayyorsa, burada hala burjuva uygarlnn ufku geerlidir. Bu ufkun tesine, yani zel, kamusal ayrmlarnn tesine, ancak zenginliklerin grl grl akt ve toplumun bayraklarna herkesten yetenei kadar herkese ihtiyacna gre diyebildii; demokrasi aleminin, zorunluluklar aleminin tesindeki zgrlkler aleminde geilmi olur.

Demokratik ve Gerici Ulusuluk

Hemen grlebilir ki, soyut bir olanak olarak Amerika ve Fransann devrimci ve d emokratik ulusuluu; rnein Osmanl Topraklar zerinde yaayan tm dinlerden, dillerden halklarn

52

padiahn ve devletin egemenliine kar mcadele iinde, sonraki blnme ve aclara uramadan; dinler, diller etniler karsnda tarafsz; ulusu demokratik devletin yurttalar ve onlarn hak ve grevleriyle tanmlam tpk ABDde olduu gibi bir ulusun ortaya kmasna yol aabilirdi. O zaman, bu orta Dou Uygarlk alan da, tpk in veya Hindistan gibi tarihsel btnln koruyabilir; halklarn boazlamalar ve katliamlarna uramadan yaayabilirdi. Yani, demokratik ve devrimci bir ulusuluk bile, bu uygarlk alannn tpk in veya Hintte olduu gibi btnln korumasn salayabilirdi. Bu olmad. nk, ulusuluun devrimci olduu, politik olann sultanlarn, asillerin veya brokrasinin imtiyazlarna, keyfiliklerine ve ayrmclklarna kar demokratik ve zgrlk taleplere gre tanmlanp, diller, diller, etniler karsnda tarafsz olduu zamanlarda, henz bu topraklarda kapitalizm gelimemi; bir burjuvazi ortaya kmam; ulusuluk henz buralara gelmemiti. Ama daha sonra artk kapitalist ilikilerin yaygnlat ve bir burjuvazinin ortaya kt ada ise, artk dnyada burjuvazi ilerici deildi ve devrimci ve demokratik ulusuluun yerini gerici soya, dile, dine gre tanmlanan ulusuluk almt. rnein ulus artk Padiahn ve devletin yetkilerine, keyfiliine ve dinler karsndaki ayrmclna kar insanlarn haklaryla deil, u veya bu soydan veya dilden veya dinden olmaya gre tanmlanyordu. Peki bu devrimci ve demokratik ulusuluun yerini sonra niin ve nasl oldu da dine, dile, soya, kltre hatta rka dayanan ulusuluk ald. Niin artk hi kimse bu ilk devrimci ve demokratik ulusuluu hayal bile edemez oldu? Burjuvazinin on dokuzuncu yzyl ortasnda, ezilen snflardan korkusundan eskinin egemen snflaryla uzlamaya ynelmesi ve devrimci demokratik karakterini yitirmesine bal olarak, politik olan, feodal ayrcalklara kar yurttalarn haklarna gre deil, soya, kana, dile, dine gre tanmlamaya balad. Bu gerici milliyetiliin hayaleti komnizm hayaletiyle birlikte ayn topraklarda (Almanya ve Orta Avrupada), ayn olaylar iinde ve ona bir cevap olarak ortaya kt. Yani dnyada gerici Ulusuluk Hayaletini ortaya karan Avrupadaki Komnizm Hayaletiydi Bylece burjuvazi hem demokratik grevler hedef olmadan bir modern devlet kurma olana elde ediyor hem de geni emeki kitleler demokratik hedeflerden uzak tutulup aralarnda atma yaratlabiliyordu. Bu bakmdan, etniye, dile, soya dayanan milliyetilik, burjuvazinin ezilenleri kendi ideolojik egemenlii altna almak iin bulduu en etkili silahtr. Dolaysyla bir snf mcadelesi aracdr. Tarihin snflar mcadelesi olduu gerei, kendini tarihin uluslar mcadelesi olduu biiminde gstererek hkmn srdryordu. Yani Tarih tam da snflar mcadelesi olduu iin, uluslar mcadelesi olarak grnmektedir. Uluslar mcadelesi, burjuvazinin ezilen snflara kar mcadelesinin bir biimidir. Devrimci ve demokratik ulusuluk, bundan sonra her yerde gerici ulusuluk karsnda birbiri pei sra yenilgiler almaya balad. Devrimci Demokratik ulusuluun son ykselii ve baars, Amerikada Kuzeyin Gneye kar zaferinde grld. Bu gn hala Amerika modern uygarln modeli ve ideali olmaya devam ediyorsa, bunu, siyahlar ulusun tanmndan dlayan gerici ulusulua kar savamay gze alp bu zaferi kazanmasna

53

borludur. Amerikann ulat refah ve zgrlklere ulamak isteyen her toplum ve blge, ulusu dile, dine, soya, rka gre tanmlayan gerici ulusulukla savamay gze almak ve ona kar zafer kazanmak zorundadr. Bu gn bile Amerikaya meyden okumak isteyen Avrupann yapmak zorunda olduu, bunu Prusya yolundan, yukardan gerekletirmekten baka bir ey deildir.

Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk

Burjuvazinin dnm ve gerici milliyetiliin kesin zaferi Amerikann politikalarnda son derece ak olarak grlebilir. Ulusu, beyaz adamla, yani rkla tanmlayan gneyin gerici ulusuluu ve ulusu byle tanmlayan eyaletlerin ayrlmas karsnda Kuzey, bu uluslarn kendi kaderini tayin hakkdr, ulusu neyle tanmlayacaklarna onlar kendileri karar verirler demedi; (geri Kuzeyin burjuvazisine kalsayd bunu demeye de hazrd) ulusun byle tanmlanmasna kar bir sava balatt. Ama ayn Amerika, yirminci yzyln banda, Wilson Prensipleri ile ulusun sadece dile, etniye, kltre, yani gerici burjuvazinin gerici ulusuluuna gre tanmlanmasn evrensel bir kural haline getiriyordu. Bir zamanlar Gneye kar, topraklar kle sahibine fahielik deil, gmen kyllere karlk yapsn diye savaan Amerika, tm dnyaya, burjuvazinin dine, dile, soya dayanan milliyetiliine fahie olmay dayatyordu. Hibir devletin, dil, din, rk, soy ayrmcl yapamayaca gibi bir ilkenin yerini (nk gneye kar sava bu ilkede gerekesini buluyordu), uluslarn kaderini tayn hakk ilkesi, yani btn devletlerin dine, dile, soya, rka gre tanmlanmasnn meruiyeti almt. zgr kyllerin demokratik ulusuluunun yerini gerici bir emperyalizmin gerici ulusuluu almt. Bu gn de durum deimi deildir. Globalizmin hayranlar; Ulus Devletin sonunun geldiinden sz edenler; ABDnin Iraka zgrlk getirdiinden sz edenler bir eyi unutuyorlar, eer iddia edildii gibi Amerika hala o devrimci demokratik geleneklerini korusayd, askeri ve ekonomik gcn, tpk Gneye kar savanda yapt gibi, ulusun ve politik olann, dile, dine, soya, kltre, dine gre tanmlanmasna ve tanmlayan devletlere ve hareketlere kar kullanmas gerekirdi. Bu ise, nesnel olarak iilerin ve yoksul kyllerin desteklenmesi ve savunulmas anlamna gelir. nk byle bir ulusuluktan kar olan tek toplumsal kesim onlardr. Ama o Afganistanda, Nation Bildungun (Ulus inas) eriata gre yaplmasn onaylamakta ve tevik etmekte; Irak geici hkmetini, tm dinlerden, milliyetlerden dengelere ve etnik, dilsel ve dinsel llere gre kurmakta ve bu tr milliyetilie bir atlm vermekte; Trkiye gibi ulusu etni ve dille hatta dinle tanmlayan, srail gibi din ve soyla tanmlayan rk devletlere en byk destei sunmakta; demokratik bir orta dou projesini ve ulusun tanmndan dili, dini, etniyi dlamay savunan Krt ulusularna kar, Ulusu Krtlkle tanmlayan Barzani ve Talabaniyi desteklemektedir. Bylece yerli egemen snflar ve ABDnin karlar, ulus tanmlar tencereyle kapa gibi birbirine uymaktadr. Aralarndaki sorun, ulusun neye gre tanmlanacanda deil, hangi etniye ve dine veya dile gre tanmlanacandadr. karlar bu noktada atmaktadr.

54

ABD bylece yeni boazlamalarn yolunu amaktadr. Buna ihtiyac vardr, imparatorluk ancak, dinlere, dillere, etnilere gre blnm bir dnyada kurulabilir ve srdrlebilir nk. Dile, dine, etniye dayanan gerici ulusulukla, emperyalizm ve imparatorluk planlar etle trnak gibi birbirini tamamlar. O halde blgedeki mcadele, ister blge gericiliklerine, ister ABDye kar mcadele olsun, bunlar kesinlikle, dine, dile soya dayanan gerici milliyetilikle bir mcadele olmak zorundadr. Daha dorusu, devrimci ve demokratik bir ulusuluk iin mcadele, otomatikman ABDye ve Blge gericiliklerine kar bir mcadele de olur. Onlarn ayrl, ulusun dile, dine, soya gre tanmlanmasnda deil; hangi dine, hangi dile ve soya gre tanmlanacandadr. Elbette ezeni de ezileni de dine, dile, soya dayanan iki ulusuluk karsnda ezileni desteklemek gerekir. Ama bu destek bir politik destek olmaldr. Bu destek ayn zamanda byle bir ulusulua kar ideolojik ve teorik bir eletiri ile ve onun politik alternatifinin yaratlmas abalaryla birlikte yrtlmelidir. Aksi yndeki her dnce ve davran son durumada, gerici ulusuluk anlayna bir teslimiyet, devrimci ve demokratik hedefleri n yitirilmesiyle sonulanr.

Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii

1848 devrimlerinde ilk kez Almanyada kan, soya, dile, etniye dayanan bu gerici ulusuluk, dier lkelerinde burjuvazisi ayn gerici zellikler tadndan hzla yayld. Ama onun kendisini reten bir kendi dinamii de vardr. Bir ulus bir kere kendini byle tanmlad m, dier devletler, halklarla ilikisini de bu kritere gre tanmlamaya balar. Yani bakalarn baka dilden, dinden, olduklar iin bask altna alr veya onlarla o nedenle iliki kurar. O zaman, rnein bu baskya kar ama yine kendini dil ile tanmlayan bir ulusuluu dourur ve retir. Ama bu sefer o yani olan ve kendini ayn kriterlerle tanmlayan ulus da ayn eyi yapar ve bu bylece gider. Bu sre ve dinamik, bir bakma, iinden hayatn doduu var saylan organik orbada ilk kendi kopyasn reten molekln harekete geirdii, canllar yaratan, yeni hareket biiminin ortaya kna benzer. Bu ulusuluk karsnda, Antik tarihten ve tarih ncesinden gelen btn dil, din, kltr, etni bu yeni ulusuluun kendi ablonuna gre kolaylkla dizebildii proteinlerin yap talar olan amino asitler gibidirler. Gerici ulusuluk, biraz da bu kendi harekete geirdii, kendini reten dinamii nedeniyle bi r kere ortaya ktktan sonra, bu dile, soya, etniye, dine dayanan gerici ulusuluk bir saman yangn gibi tm dnyay kaplamtr. Ulusuluk zafer yryn devrimci ve demokratik deil bu gerici ulusuluk zerinden yapmtr ve bu gn artk dnyada bir ulusa ait olmayan bir tek santimetre toprak; bir tek insan kalmamtr. Ama bu gerici ulusuluun ilerleyiine ve tarihsel zaferine en byk katk ayn zamanda ii hareketinden ve sosyalistlerden gelmitir; bu ulusuluk zafer yryn asl enternasyonalistlerin eliyle gtrmtr. Burjuvazinin demokratik ve cumhuriyeti ulusuluu terk etmesinden sonra da, onun devrimci ve demokratik dneminin ideallerini savunan iiler ve sosyalistler bunu demokratik

55

cumhuriyet biiminde bir sre savunmaya devam ettile r.

i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk

Birinci Enternasyonal ve i hareketi Amerikan savanda, Gney karsnda Kuzeyi karsnda en kk bir tereddt duymadan desteklerken, ayn zamanda bu demokratik ulusuluu gerici ulusuluk karsnda savunmu oluyordu. Bu anlay erevesinde daha sonra uluslarn kendi kaderini tayin hakk olarak tanmlanan ey, kendini rnein bir etniye gre tanmlayan bir ulusun kendi kaderini tayn hakk olarak deil; ulusu etniye veya dile g re tanmlamay reddedenlerin bir hakk olarak alglanyordu. Yani eer kendini, gerici ulusuluun kriterleriyle tanmlamyor, btn dillerin, dinlerin, kltrlerin eitliine dayanan, bunlarn politik bir anlamnn olmad bir Demokratik Cumhuriyette, isteyen bir ky bile, bunlar savunduu takdirde ayrlabilirdi. Cumhuriyet zgr komnlerin birlii olarak anlalyordu ve bunu engelliyecek bir mekanizme olmamalyd. Engels, rnein mehur Alman Sosyal Demokrat partinin program taslann eletirisinde syle yazyordu: "O halde, merkezi cumhuriyet. Ama, l798'de kurulmu, imparatorsuz imparatorluktan baka bir ey olmayan bugnk Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. l792'den l798'e kadar, her Fransz ili, her komn (Gemeinde), Amerikan modeline gre, tam idari zerkliine sahipti; bizim de aynen sahip olmamz gereken ey budur. Bu zerkliin nasl rgtlenebileceini ve brokrasiden nasl vazgeilebileceini, Amerika ve Birinci Fransz Cumhuriyeti bize gstermi bulunuyor." Yani Uluslarn kaderini tayin hakk, Demokratik cumhuriyetin otomatik sonucu idi. Daha sonra anlam kaymasna urayaca gibi; kendini etniye, dine, soya gre tanmlayanlarn ayrlmalaryla ortaya kacak bir sonu deildi ve bu sonu da zaten tarihin de gsterdii gibi Demokratik Cumhuriyet olamazd. Ne var ki iki kanaldan bu demokratik ulusuluk ii hareketine egemen ikinci ve nc enternasyonal partilerince terk edildi. Daha Birinci Dnya Sava ncesinde, Bat Avrupann neredeyse bt n sosyalist partileri, burjuvazilerinin emperyalist yaylmaclnn bile destekisi olmulard. Elbette bunun ardnda, o zamanki Sosyalist ve i hareketinin ekirdeini ve esas byk blmn oluturan lkelerin smrgelerden aldklar karlardan krntlarla iileri ve sendikaclar kendi zafer arabalarna balamalar vard. Yani bu dnyadaki ii hareketinin imtiyazl bir zmresi haline gelenlerin kendi zmre ve ksa vadeli karlarn savunmalaryd. Bu temelde, Kapitalist lkelerdeki btn Sosyal Demokrat partiler fiilen, bu gerici milliyetiliin savunucular haline gelmiler ve devrimci ve demokratik program terk etmilerdi. Elbette, bu kolay zaferde, bir ulus teorisinin ve uluslara ilikin bir programn olmamas kadar; sosyalist teorinin iindeki, onun organik bir bileimi olmayan ama iinden kt Aydnlanmann kalnts olan ilerlemeci tarih anlaynn ve Avrupa merkezciliin etkileri buna bal olarak ezilen uluslarn ve smrgelerin bir mcadele znesi olarak grlmemesi de bu gericiliin ii hareketine egemen olmasn kolaylatrmtr.

56

Ne var ki, 1917devrimininden sonraki gelimeler, balangta sava ve devrim dneminde bu milliyetilie kar mcadele iinde ekillenmi nc Enternasyonal partilerine de egemen oldu. Bunun nedeni, geri lkede balayan devrimin, ileri lkelere yaylamamas, bu tecrit ve sava ve i sava sonucu olarak da Rus i snfnn fiili yok oluu koullarnda, bir Brokratik tabakann bu devleti ve bunun prestiji ve rgtsel gcyle de nc Enternasyonali ele geirmesiydi. Bu da bir kere balaynca kendini besleyen bir sre yaratt. Brokrasinin milliyeti, dier lkelerdeki partileri ve ii hareketini Sovyet diplomasi ve d politikasnn bir avadanl olarak deerlendiren stratejileri pe pee kapitalist lkelerde ve geri lkelerde yenilgilere yol ayor, bu yenilgiler de bizzat gericiliin egemenliini glendiriyordu. Bylece rnein 1929 buhran gibi, tarihin grd en byk ve kapsaml buhranlar, hibir baar kazanlmadan ve Almanyada olduu gibi tayin edici yenilgilerle ve moral bozukluklaryla sonulanyordu. Faizm ve kinci Dnya sava bu gnahlarn kefareti ve cezas olarak gerekleebilmiti. ktidarn her trl demokrasiden uzak, brokratik, merkezi devlet aparatna borlu olan bir brokrasi, demokratik bir cumhuriyeti savunamazd. Bylece kapitalist lkelerde burjuvazinin ve Sosyal Demokrat partilerin yaptn bu sefer Sovyetler ve nc Enternasyonal partileri de yapyordu. yle ki en kt durumda bile, her trl dil, din, etni, kltr politik tanmlamadan dlamas ve tm dillere, kltrlere eitlik sunmas gereken Sovyetler Birlii topraklarnda, dillere, soylara dayanan uluslar ve milliyetler yaratlyordu. Sovyetler Birlii adnn ve bayrann her trl dile, etniye, dine ilikin armdan azade; politik olan ulusal olandan dlayan ve snrlar tanmayan gndermeleri bile unutulmu bulunuyordu. Ama bu brokrasinin zarar sadece ii hareketine olmad, smrgelerde ve geri lkelerdeki devrimci demokratik karakterdeki Komnist Par tilerdeki ideolojik etkileri ve idari dayatmalar araclyla, devrimci bir kyl tabanna dayanan devrimci demokrasinin de, devrimci demokratik geleneklere ve programa yabanclamasna, Fransz devriminden bile daha geri bir ulusuluk anlayna ve brokratik devletlere yol ayordu. Nerede bu hareketler baarya ulatysa (Yugoslavya, in, Kba) Sovyet brokrasisine ramen oldu. Sovyet brokrasisinin tek etkisi, kendi gerici ideolojisini ve brokratik devlet ve burjuvazinin devrimci dnemi kadar bile olsun demokratik karakteri kalmam gerici milliyetilik hastaln onlara bulatrmak oldu. Bylece ne ileri lkelerin ii hareketlerinde, ne geri lkelerin kurtulu savalarnda ne de bizzat o Sosyalist denen lkelerde, burjuvazinin devrimci dnemindek i kadar olsun ilerici, yurttala dayanan bir ulusuluk ve demokratik bir program olmad. Hep kendini dile, soya, kltre gre tanmlayan uluslar kuruldu. Ulusal tarihler yazld ve ulusuluk vld. Btn bu nedenlerle, Tarihin garip alay, Ulusuluk hayaletinin dnyaya egemen olmasnn en byk sulusu bizzat Komnistler olmutur. Bylece, devrimci ve demokratik ulusuluu savunacak hibir modern snf kalmyordu. Burjuvazi de, iiler de gerici ulusuluun savunucularna ve yayclarna dnyordu. Hibir ezilen snf kalmyor, Balkanlarn, inin devrimci kyll ayn gerici ulusuluu savunan partilerin nclnde hareket ediyordu. Dnyadaki, kendini dile, soya gre

57

tanmlayan uluslarn ou kendine sosyalist diyenler tarafndan kuruluyordu. Ama sosyalist hareket bu gerici ulusulua dayannca bu sefer burjuvazinin de kendini sosyalist olarak tanmlamamas iin bir neden kalmyor ve gerici milliyetilik kendini sosyalizm olarak ifade ediyordu. Bylece dnn milliyetilerinin kolayca sosyalist olmalar ve sosyalist bir sylem bir gelecek vaat etmediinde de ayn kolaylkla tekrar saf milliyetilere dnmelerinde hi de alacak bir yan kalmyordu. Bu nedenle btn dnyada, dine, dile, soya, kltre dayanan milliyetiliin en militan savunucularnn eski sosyalistler veya sosyalizm yknden kurtulmu eski sosyalistler olmas hi de artc deildir. Bu yle yerlemi bir gerici ulusuluk anlaydr ki, rnein Avrupa Birliinde olduu gibi, ABDnin rekabetine kar ortak bir siyasi irade oluturabilmek iin, Avrupada dine, dile, dayanmayan bir ulusun, yukardan reformlarla kuruluuna veya globallemenin ve post Fordist retim yntemlerinin ve elektronikteki devrimin bir sonucu olarak burjuvazinin btnyle ekonomik kayglarla, ok kltrllkten, ana dilde eitim hakkndan, yani u szde ulus devletin sonundan sz edilmesine ve bu yndeki reformlara bile kar kmaktadrlar. Bylece, kendi sosyal konumlar veya znel istemleri ne olursa olsun, en gerici oligarilerin en militan destekileri haline gelmektedirler.

Devrimci Marksistler ve Ulusuluk

Ama btn bu gerici milliyetilik karsnda milliyeti sosyalizm anlayna kar mcadele edip, sosyalizmin devrimci geleneklerini savunma abasnda olmu kk radikal sosya list akmlar da daha iyi bir durumda deildirler. Onlar bir kere, tarihin bu geri gidiinin nesnel koullar haline geldiini, yani dnya iilerinin yz yl nce kat ettikleri yolu, bu sefer dizlerinin zerinde kat etmesi gerektiini grememekte, demokratik bir cumhuriyet hedefini hor grp, gereklikle ilikisi olmayan, gelimi lkelerde bir buhran dneminde ii hareketinin kendi deneyleriyle bir ikili iktidara varmasnn yolunu amaya ynelik Geisel Talepleri tekrarlamakla yetinmekte, ama gerekte bir karl olmad iin de pratikte tipik sendikal -ekonomik mcadeleye gmlerek, iileri gerici Ulusulua kar devrimci ve demokratik bir mcadeleden uzak tutmakta, fiilen gerici milliyetilie hizmet etmekte ve iileri tecrit etmektedirler. Ama bunlar ayn zamanda, gerici bir ulusuluu da savunmaktadrlar. nk en iyi durumda, yani her ikisi de etniye ve dile gre tanmlanm ulus ve ulusal hareket karsnda, sadece Uluslarn Kaderini Tayin Hakkn savunarak, ulusun neye gre tanmlandn hi problematize etmeyerek ve gerici ulusulua kar bir ideolojik mcadele ve politik program gelitirmeyerek, fiiliyatta ok devrimci bir grnm altnda gerici ulusuluu da savunmu olmaktadrlar

Tarih ve Ulusuluk
Devrimci demokratik bir ulusuluun yani Demokratik bir Cumhuriyetin ulusunun etnisi, dini, dili, soyu olmad gibi, tarihi de olamaz. Hem genel olarak uluslarn tarihi yoktur, hem

58

de etniye, soya, dile, dine dayanan ulusuluun aksine, demokratik bir cumhuriyetin yurttalarndan oluan bir ulusun tarihe de ihtiyac yoktur. Halbuki, an sosyalistlerin yazlarna bakn, hepsi, o etniye, dile, soya gre tanmlanm uluslarn tarihlerinden, onlardaki demokratik geleneklerden sz etmektedirler. Uluslarn demokratik geleneklerinden ve tarihlerinden sz etmenin kendisi gerici bir ulus anlaynn ifadesinden baka bir ey deildir. Ancak soya, dile, dine, kltre dayanan ulusuluklarn bir tarihe ihtiyac vardr. Demokratik ve devrimci bir ulusuluun, hibir dile, dine, soya, kltre dayanmad iin bir tarihe de ihtiyac da yoktur. Devrimci ve Demokratik bir ulusuluk bir tarih yaratmaz ve yaratamaz. Tarihi onun kendisiyle balar. Ve gerekten devrimci ise, onun ilk grevi kendisinin bir an nce sonunu getirmektir. Tpk ezilenlerin iktidar arac olacak bir devletin esas grevinin kendisinin snn hzlandrmas gibi. Byle bir ulusuluk da ilk planda, ulusal olan ile politik olann akmasn, yani snrlar amay, ne kadar demokratik olursa olsun ulusal devletlerin sonunu hedeflemelidir. En eski ulus olan Amerikan ulusunun bir tarihi yoktur. Ama gerici ulusuluun diyalektii yledir ki, gerici ulusulua dayanan btn uluslarn nedense yzlerce ve binlerce yllk tarihleri vardr. Gerekte bu tarih yoktur yaratlmtr. Bu tarih insanln tarihi yama edilerek ina edilmektedir. Ve bunan en byk sulularndan biri de, demokratik, ilerici ve hatta heretik ulusal tarihler yaratan ve yazan sosyalistlerdir. En byk gericilik, en devrimci tarihilik biiminde grnmektedir. Orta Dou, ancak tarihi kendisiyle balayan, tpk, dilsiz, dinsiz, soysuz, kltrsz ve geleneksiz olduu gibi tarihsiz bir ulus veya uluslar olduu takdirde tarihine uygun davranm olur.

Osmanl ve Ulusuluk
te, Roma, Bizansn devam olan, Orta Dou Akdeniz uygarlk alannn imparatorluu olan Osmanlnn ulusuluk karsnda nasl kurt dalam srye dndnn anahtar ulusuluun bu biiminde gizlidir. Ulusuluun henz devrimci olup, ulusu yurttalk haklaryla tanmlayan biiminin rzgarnn estii zamanlar; o topraklarda ne modern kapitalist ilikiler ne de byle bir ulusuluu bayrak edecek burjuvazi vard. Bunlar ortaya ktnda ise, artk ne burjuvazinin byle cesareti kalmt ne de byle bir ulusuluun rzgar. Keza onda byle devrimci ve demokratik bir ulusuluu savunacak gte bir ii snf da yoktu. Byle bir snf ortaya ktnda ise, o snfn btn partileri oktan Stalinizmin ayn gerici ulusuluunun egemenlii altna girmi bulunuyordu. Orta Douya dier uygarlklar karsnda gcn veren, halklarn ve dillerin kastlamamas ve seslere dayanan bir yaz gibi zellikler, onun para para olmasnn ve gszln temelini oluturdu. Bylece blgenin son imparatorluu olan Osmanl hem Mslman devlet snflar hem de ezilen Hristiyan halklarn burjuvazisi tarafndan gerici bir ulusuluun batana ekildi.

59

Demokratik ve Cumhuriyeti ulusuluun sadece ok clz yanklar grlebildi. Uluslar dile, dine, soya gre tanmlayan gerici ulusuluk, ulusu ayn ekilde tanyan egemen ulus veya o dinden ve dilden olanlar bask altnda tutan bir arkaik rejime kar nesnel olarak ilerici ve kurtuluu bir ilev grebilir, ama bu onun gerici zn ortadan kaldrmaz. Bu anlamda Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklarnn ulusuluu nispi bir ilericilik tamsa da, kendi benzeri Osmanl egemen devletiliinin nce dine ve sonra etniye, dile ve rka dayanan ulusuluunun ortaya kmasna ebelik de yapmtr. Kendilerini dile ve etniye gre tanmlam Balkan uluslar Osmanl egemenliine kar mcadeleleriyle nesnel olarak ilerici bir ilev grdlerse de; demokratik ve devrimci bir ulusulua dayanmadklar iin, sadece Osmanl egemenlerini deil, Mslman ahaliyi de Balkanlardan srdler. Eer gerekten demokratik karakterde olsalar ve byle zgrlkler getirselerdi, o Mslman ahali kolayca, keyfi ve baskc Osmanl egemenliine kar kazanlabilir veya tarafszlatrlabilirdi. Yani Balkanlardaki ulusal hareketler, bir Fransz devriminin Alsas Lorendeki Almanlara salad zgrlkleri salama yoluna girmeyerek, o gerici ulusuluun kendisinin benzerlerini yaratmasnn yolunu at. Bylece Balkanlardan atlan Mslman ahalinin ayn gerici ulusuluunu ortaya kard. Anadolunun Hristiyan halklarn katleden ve srenlerin nemli lde Balkanlardan kaan Mslmanlar ve onlara dayanan devlet snflar olmas rastlant deildir. Keza, Balkanlardaki gerici ulusulua dayanan devletler de kurulduklar andan itibaren dayandklar ulusuluun gerici zelliklerini birbirlerine kar da gstermilerdir. Her biri tanmn, etniye, dile, soya, dile gre yaptndan, her devletin topraklarnda yaayan dier din, etni, ve dillerin tasfiyesi ve dolaysyla bunun iin atmalar, katliamlar ve srgnler gndemden dmez olmutur. Bunun en son rnei, Yugoslavyann paralanmasnda grld. Balkanlama gerici ulusuluun bir rndr.

Trk Ulusuluu
Bir yandan gerici ulusuluk rneine gre, dier yandan bizzat Mslman devlet snflarnn egemenliklerini korumak iin kendilerine bir ulus yaratmak zorunda olmalar nedeniyle ekillendiinden, yani bir devlet snflarnn egemenliini korumann arac olduundan,Trk ulusuluu bandan beri en kk bir ilerici ve kurtuluu zellik tamamt r. Balkan ve dier Hristiyan uluslarn ulusal hareketleri kadar olsun nesnel olarak ilerici bir karakteri bile olmad. Trk ulusuluu, Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklara dayanan ulusuluunun aksine, onlar gibi Osmanlnn egemenliinden kurtuluun bir arac deil, Osmanlnn egemen kastnn egemenlii ve imtiyazlarn korumasnn bir aracyd. Bu ulusuluk Alman emperyalizminin Hint yolunu amak ve Rusyay arkadan kuatmak iin gelitirdii Panislamizm ve Pantrkizm ideolojilerinin de etkisiyle h er zaman emperyal ve rk bir karakter de tad. Ama ayn zamanda bu ulusuluun en byk destekileri, Rum ve Ermeni burjuvazisi karsnda Mslman ahaliden bir Trk ulusu yaratarak kendine dayanaca bir ulus yaratma ihtiyac iindeki Yahudi ve Sabetayc liman ehirleri

60

burjuvazisinin de karlarnn da bir ifadesiydi. Kendine Trklerin atas diyen ve kelimenin gerek anlamnda da yle olan (Trklerin atas o ise ondan nce Trkler diye bir ey de olmamas gerekir, ki aslnda yoktur da) Atatrk, Osmanl devlet snflar ile Levantn Yahudi burjuvazisinin karlarnn bu akmasn sembolize ediyordu. O Selanikte Sabetayclarn modern okullarnda eitim grm bir Osmanl generaliydi. Bylece Mslman Osmanl devlet brokrasisi ve liman ehirlerinin Yahudi ve Sabetayc burjuvazisi, tpk Allahn insan kendi suretinde yaratmas gibi Trk ulusunu kendi suretinde yaratt. Ama kendisi, slam zrhyla zrhland iin dil ve din haricinde, bizzat Yunan ve Ermeni uygarlklarnn mirasn srdren Bizans tarafndan kltrel olarak fetih edilmi bir snf ve kastt. Bylece yaratlan Trk ulusu, Kltrel olarak Bizansl, yani Rum ve Ermeni; dil olarak Trke, din olarak slam oluyordu. Hafzasn yitirmi bir Rumluk ve Ermenilik; uydurulmu bir dil (Trk Dil Kurumu), uydurulmu bir Tarih (Trk Tarih Kurumu) ve uydurulmu bir slamiyete (Diyanet leri) gre tanmlanan bu ulus tam anlamyla izofrenik bir varlktr artk. Ama nasl Balkan ulusuluu Trk ulusuluunu kendi rneine gre yarattysa; Trk ulusuluu da Krt ulusuluunu kendi rneinde yaratt. Kendi btn hastalklarn ona da aktard ve ona aktard hastalklarn yaratt zaaflarla egemenliini srdrd.

Blge in Sonu
Ulusu, soya, dine, kana, dile gre tanmlayan gerici ulusuluklarn hi birisinin blgenin sorularna bir zm getiremeyecei ok aktr. Yaplmas gereken, ulusun tanmndan dili, dini, soyu, kltr, dili dlamaktr. Dili, dini, ulusu, soyu, ve tarihi olmayan; ulusu yurttalara; yurttalar haklarna gre tanmlayan bir demokratik ve cumhuriyeti yap bir k sunabilir. Blgede, Devrimci ve Demokratik dnemin kaynaklarna dnerek; tpk Amerikadaki Kuzey eyaletlerinin Gney eyaletlerine kar savat gibi, gerici ulusuluk karsnda demokratik ve cumhuriyetilie dayanan bir ulusuluk gerekmektedir. Bu gn var olan uluslarn ve ulusularn hepsi byle bir ulusuluun karsndadr. Amerika bu gerici ulusuluun en byk tevikisidir. O halde, Trklerin, Krtlerin, Araplarn, iilerin, hasl tm dillerden, kltrlerden, dinlerden ve soylardan insanlarn, ulusu dile,dine, soya, kltre gre tanmlamaya kar kanlarnn bir araya gelmesi gerekmektedir. Trkiyeli iiler ve halk, ulusu Trk soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Trklerle blnmeden, Krdistanl iiler ve halk, ulusu Krt soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Krtlerle blnmeden; Irakl, Suriyeli veya baka lkeli iiler ve halk; ulusu Arap soyu, dili, kltr ve tarihi ile tanmlayan Araplarla blnmeden ; Yahudiler ulusu Yahudi soyu, dini, kltr ve tarihiyle tanmlayan Yahudilerle blnmeden ne her hangi bir lke demokratikleebilir ne de blgenin paralanml ve kanamas durdurulabilir.

Demokratik Ulusuluun kili Karakteri

Bu devrimci ve demokratik ulusuluun genel olarak dnya ekonomisi ve zengin lkeler; zel

61

olarak blge ve geri lkeler bakmndan ok farkl anlamlar vardr. Bu gn amzda, globalleme ylesine gelimitir ve zengin ve fakir lkeler arasndaki fark ylesine almtr ki, ileri lkelerdeki, en demokratik ulusuluk bile, dnya apndaki bir rk ayrmclnn, dnya apndaki bir apartheit sisteminin arac olmaktadr. Amerika ya da Avrupa m, bunlar kendi ilerinde, ulusun tanmndan btn dinsel, dilsel tanmlar dlarlarken, dayandklar ulusuluk, dnyann yoksullarnn bu hudutlarn dnda kalan gettonun duvarlar iinde tutulmasnn arac olmaktadr. Bu, en ilerici tanmlara dayanan, btnyle demokratik karakterdeki ulusuluun ve ulusal snrlarn bile retici glerin bu gnk gelimilik dzeyinde gerici karakterinin bir yansmasdr. Klasik uygarlklar anda, dnya ticareti henz ok kk ve lks mallarla snrlyken bile, ticaret yollar in, Hint, ran ve Orta Dou-Akdeniz alanlarnda imparatorluklar gerektiriyordu. Bu gn ise globalleme akl almayacak boyutlara ulamtr. Mallarn ou dnyann baka lkelerinden gelmekte ve bizzat o mallarn kendileri de baka lkelerde retilmi mallardan olumaktadr. Byle bir dnyada, ne kadar byk olursa olsun ve ne kadar demokratik kriterlere gr tanmlanm olursa olsun, ulusal devlet hibir zaman sorunlara bir zm getiremez. Ulusal devletlerin olduu bir dnyada tek zm, dnya apnda bir imparatorluk olabilir. Kapitalizmin ve emperyalizmin zm nerisi budur. Ama bu zmn kendisi bir elikidir. mparatorluk ancak bakalar paralanm ve blnm, glerini birletiremez durumdaysa mmkndr. Yani dnyay bir imparatorluun egemenlii altnda birletirmek onu olabildiince kk, iradesiz ve gsz paralara blmekle olur. Bu eilim ister Avrupann ABD tarafndan eski ve yeni diye blnmesi giriimlerinde, ister Irakta siyasi olann dinler, diller ve etnilere ve onlarn dengelerine gre tanmlanmasnda aka grlmektedir. Bu hibir zaman bir zm olamayaca gibi, ayn zamanda ok kan ve ac demektir. Buna cevap ise, mrn oktan doldurmu, ve bu imparatorluun stratejisine hizmetten baka bir ie yaramayan, dile, dine gre tanmlanm uluslar hi olamaz. Bunun bir tek cevab vardr: politik olann tanmndan ulusal olan kaldrmak. Tm ulusal snrlar havaya uurmak. nsanlarn hak ve grevlerine gre olumu demokratik bir dnya cumhuriyeti. gcnn serbest dolam. Bu cumhuriyet ancak, burjuva uygarlnn, siyasal, zel, kamusal, ticari ayrmlarn kaldrp, toplumun ve insann birliinin yolunu tekrar aabilir. Bu bakmdan, gerek dnya apndaki sorunlar gerek zengin lkelerin iileri bakmndan, en demokratik bir ulusuluk bile bir gerici programdr . nk, artk o Ulusuluk, tm mallar ve sermaye serbest dolarken, i gcnn serbest dolamnn nnde bir engeldir. Dolaysyla dnya apndaki apartheit sisteminin bir arac olarak, zengin lkelerden olmayan insanlar yoksullarn topland bir rezervatta tutmann arac olarak ilev grmektedir. Dnya apnda ve ileri lkeler asndan program, ulusun tanmndan dili, dini, soyu dlamak deil (ki zengin lkelerde bu byk lde gereklemitir), nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann ulusal olana gre tanmlanmasna son vermek ve ulusuunu, layk olduu yere, dinlerin arasna, inan alanna, zel alana yollamaktr.

62

Bu pratik olarak btn snrlarn kalkmas anlamna gelir. Aslnda dnyann yoksullar imdiden ayaklaryla bu programa oy veriyorlar. Denizlerde, da doruklarnda, nehirlerde; yayan ya da derme atma kayklarla, gemi ambarlarnda, trlarla bin bir yoldan o ulusal snrlar ve duvarlar amaya, hapsedildikleri rezervattan ya da dev Bantustandan kamaya alyorlar. Bu anlamda dnya apnda i gcnn serbest dolam; gittii yerde alan ve vergi verenin tm sosyal ve siyasal haklara sahip olmas, her demokrat ve sosyalistin, her iinin savunmas gereken asgari bir programdr. Ama zaten bu program, fiilen, ulusal devletlerin sonu ve ulusal olann zel ve inan alanna tklmasndan baka bir ey de deildir. Ne var ki, byle bir program, zengin lkelerin emeki ve iilerince savunulmamaktadr. Savunulmamasnn nedeni de udur. Byle bir programn gereklemesi, zengin lkelerin dzeyinde belirli bir dmeye yol aar. Hem zengin lkeler ile yoksul lkeler arasndaki eitsiz mbadeleden doan deer transferi son bulur; hem de i gcnn fiyatnn dmesine yol aar. Kimse daha kt sonular iin mcadele etmeyecei hatta onlara kar direnecei iin, gelimi lkelerin iileri byle bir sosyalist programa kar durma eilimindedirler. Ama zengin lkelerin iileri ve cretlileri istemedike yer yznden kapitalizm kalkmayacandan, bu ayn zamanda insanln kmazn da gstermektedir. Yoksul lkel erin iileri dnya apnda eitliki bir dzeni; ulusal snrlarn kaldrlmasn isteyebilir ama yapamaz; zengin lkelerin iileri ise yapabilir ama istemez. Bu amaz, dnyadaki ezilenlerin karsnda bulunduu en byk amazdr ve bu amaz zlmedike, brakalm sosyalizmi insanln yaamas bile mmkn grlmemektedir. * Ama nc dnyada, yani zengin lkelerin dnda, mparatorluun blme ve gszletirme stratejisine kar, devrimci ve demokratik ulusuluk hala bir savunma mevzii olarak ve birletirme potansiyeliyle, emperyalizmin bl ve hkmet stratejisini bo drmek iin ilerici ve kurtuluu bir ileve sahiptir. rnein, Orta douda, ABD veya Avrupa gibi bir Demokratik Cumhuriyetler birlii, hem blgenin insanlarna daha byk bir refah., da ha kansz bir yaam sunar hem de ABD ve dier emperyalistlerin planlarna kar koymak iin daha byk bir g ve irade birlii salar. Ve o zaman belki Tarih byle daha uzun bir yoldan, bu gnk yaam dzeyleri ve gelirler arasndaki derin blnmle bir son verip, dnyann cretlilerinin ortak bir programda birlemesinin koullarn yaratabilir.

Globalleme ve Ulusuluk
Dnya apnda globallemenin ve i gc glerinin etniye, dile, dine gre tanmlanm uluslar belli bir zorlamas bulunmaktadr. Kendini dile, dine gre tanmlayan devletlerin ve uluslarn giderek ekonomik gelimeyi engelleyici bir ilev grd ortaya kmaktadr. rnein, ana dilde eitimi reddetmek ve zorla asimilasyon, hem toplumsal atmalar kesinletirmekte, hem i gcnn gereken eitimi salanamamakta, burjuvazi rekabet gcn

63

yitirmesi sonucunu vermektedir. Bunun iin iki farkl ulusuluk anlaynn damgasn tayan bir rnek alnabilir. rnein, Franszca bile konuamayan Zidaniyi Fransz milli takmna almakta bir kompleks gstermeyen Fransa, Zidaninin att gollerle dnya ampiyonu olurken; Almanyada doup bym ve Almancaya Trkeden daha hakim Trkiye kkenli futbolcularna, soya, kana, dile dayanan ulusuluunun gelenekleri nedeniyle ykselme ve milli takma girme olanaklar tanmayan Alman futbolu gerilemektedir. Almanyann bu gerici milliyetiliinin kurban olan bu futbolcular ise, yine ayn milliyetilik kanalndan Trkiyeyi dnya ncs yapmaktadr. Ya da ana diline hakim olamayanlarn baka dilleri renemedii bunun ise i gcnn eitimini zorlatrd ve kalitesini drd bilinen bir gerektir. Btn bu gibi nedenlerle, burjuvazi, dnyada genel olarak, milletin tanmndan dili, dini, etniyi dlama eilimine girmi bulunmaktadr. ok kltrllk ya da ulus devletin sonu sylemlerinin yaygnlamas, aslnda burjuvazideki bu deiimin bir ifadesidir. Bunun yan sra Avrupa birlii gibi, bir zamanlar kendini genellikle soya, dile gre tanmlam uluslardan oluan devletlerin, ABDye rekabet edebilmek; kk devletlerin ulusal pazarlarnn bukalarndan kurtulmak iin birleme eilimine girmeleri ve Avrupa ulusu erevesinde bu kimlikleri, ar ekimle, yukardan ve Prusya yoluyla giderek politik alann dna itmek zorunda olmalar gibi eilimler de zellikle, Trkiyede, devlet snflar karsnda burjuvazinin dile, soya, dine dayanmayan bir ulusulua geme eilimi gstermesine yol amaktadr. Bu her ne kadar eski gerici milliyetilie gre bir ilerleme anlamna gelirse de, demokratik ve cumhuriyeti olmaktan ok uzaktr. Demokratik Cumhuriyet sadece ulusun tanmndan dili, dini vs. dlamaktan ibaret deildir. O ayn zamanda pahal, baskc, brokratik olmayan, ulusun ounluunun iradesine kar kullanlamayacak bir cihaz demektir ve bu nedenle bu gnk pahal, baskc, brokratik cihazlarn paralanmasn gerektirir. Burjuvazi ise i buralara gelince son derece korkaktr ve buralara gelir diye korkmakta ve Brokratik oligariye kar tutarl bir tavra girmemekte srekli onunla uzlama yollar aramaktadr. O gl devletten, demokrasiyi engelleyen mekanizmalardan hi de vazgemek niyetinde deildir

Deien Roller
Ama btn bunlara ramen, ister globalizmin yaratt eilimlere ve Avrupa ile entegra syon abalarna; ister siyasi iktidar elinde tutan brokratik oligariye kar bir cevap olarak olsun Trkiye politikasnda, ulusuluk sz konusu olduunda, burjuvazi ulusun tanmndan dili, dini, etniyi karmaya daha eilimliyken, Sosyalistler aksine var olan yapy sorgulamaktan kanmakta ve var olan ulusuluk anlaynn savunuculuunu yapmaktadrlar hem de anti emperyalizm ve anti kapitalizm adna. Bylece, devrimci demokratik hedefler gden sosyalistler ve devrimci demokratlar iin, Burjuvazi ve liberaller en azndan taktik ittifaklar yaplabilecek yol arkadalar haline

64

gelirken, var olan btn sosyalist rgtler ve bunlarn etkisi altndaki ii hareketi; kar cephede yer almakta; gerici ulusuluun bir savunucusu olarak ortaya kmaktadrlar. Bu da onlarn egemen brokratik oligarinin en byk destekisi olmasna yol amaktadr. Pek ok kiinin kafasn allak bullak eden bu fenomenin srr ite yine Stalinizm kanalndan sosyalizme sinmi bu gerici ulusuluk anlayndadr. Bu durumda, var olan sosyalistler artk, devrimci demokrasi mcadelesinin mttefikleri deil, onun karsndadrlar. Onlar sosyalist ve anti emperyalist bir sylem iinde gerici milliyetiliin savunuculuunu yapmaktadrlar. Ve onlar iiler arasndaki almalar ve etkileriyle, ii hareketinin gerici milliyetiliin bir destekisi olarak ilev grmesine yol amakta; demokratik hedefleri bayrak yapm, tm gayr memnunlar birletirecek bir politik ii hareketinin olumasnn nne en byk engel olarak kmaktadrlar. Bylece devrimci demokrasi bakmndan eski ablonlara uymayan bir durum ortaya kmaktadr. rnein Trkiyede kinci Cumhuriyetiler de denen, Liberal ve demokrat burjuvazinin eilimlerini yanstanlar; aznlklar, en azndan birer geici yol arkada olarak; sosyalistler ve onlarn kontrolndeki ii rgtleri ve hareketi kendisine kar mcadele edilecek gerici milliyetiliin birer savunucusu olarak ortaya kmaktadr. likilerin bilinen hibir ablona smayan bu ters yz oluu, aslnda demokratik mcadel enin nemini hi de kk grmeyen; gerici milliyetilikle de ba pek ho olmayan bir ok sosyalistin bile, kendinden ve pozisyonundan korkarak; var olan sosyalist ve ii rgtleriyle bir kopumaya gitmesini ve devrimci ve demokratik bir muhalefetin saflarnda birlemesini engellemektedir. Bu ters yz olular nedeniyle bir rastlant deildir, Krtlerin, ezilenlerin mcadelelerinin en iyi savunucularnn sosyalizme uzak duran liberallerden ve kinci Cumhuriyetilerden kmas; buna karlk sosyalizmi dilinden drmeyenlerin bu mcadeleleri ve sorunlar gndemden uzak tutanlar olmas. Sosyalistlerin byk bir ounluu iin bu tam anlamyla elikili bir durumdur. Onlarn ou bu sistemin kurbanlar, znel olarak milliyetilie zerrece sempati duymayan i nsanlar olmalarna ramen, bu gn iinde bulunduklar nesnel konumlaryla kendi znel niyetlerine kar durmaktadrlar. Onlarn bu elikiyi zebilmeleri iin, ulus teorisinin Marksist bir aklamasnn ve bu ynde ideolojik mcadelenin hayati bir nemi bulunmaktadr.

Demokrasinin Koullar
Ulusun, yurttala gre; gerici milliyetilik karsnda olua gre tanmlanmasndan sz ettik. Peki byle demokratik bir cumhuriyetin yurttalar iradelerini nasl gerekletirebilirler? Bunun temel art snrsz bir dnce ve rgtlenme zgrldr. Yani her trl dnce ve rgtlenme zgrl ortamnda tm farkl grlerin rgtlenmesi ve ounluu kazanmak iin eite, idari veya ekonomik kayrma veya basklara uramadan dierleriyle yarmas. Ama bu yetmez. O farkl fikirler tm topluma kendini nasl duyuracaktr? Fikirlerin, programlarn doruluunun gc sermayenin veya devletin gcn nasl ap da geni

65

kitlelerin bilgisi ve bilincine ulaacaktr? Bunun iin, tm basn ve haberlemenin sermayenin, iktidarlarn ve devletin denetimi ve manplasyonlarndan azade olmas arttr. Yurttalarn tm olgular ve grler hakknda, o grler hukuki, siyasi veya ekonomik bir engellemeye uramadan bilgi sahibi olabilmesi, doru kararlar verebilmesi; doru seimler yapabilmesi ve yanl seim ve kararlarn deitirebilmesi iin olmazsa olmaz bir kouldur. Nasl, hava, su olmadan yaamak mmkn olmaz ise, medya zerinde sermaye ve devletin her trl kontrol ortadan kaldrlmadan demokrasinin gereklemesi mmkn deildir. O halde, var olan btn yayn olanaklarnn; matbaalarn, katlarn, frekanslarn ve kanallarn kesinlikle devlet ve sermayenin kontrol dnda olmas yani bu alanda zel mlkiyetin ve devletin sz hakknn kaldrlmas, demokrasinin gereklemesinin modern toplumda olmazsa olmaz kouludur. Devlet ya da hibir zel mlk sahibi hibir yayn organnn sahibi olmamaldr. Tpk su, toprak ve hava gibi, haberleme olanaklar da tm topluma ait olmaldr. Bunlar, tm nfus arasnda, rgtlerin, cinslerin, snflarn, eilimlerin nfus iindeki oranlarna; aldklar oy oranlarna veya ye saylarna gre bltrlmelidir. Devlet sadece bu datmn teknik yanlarn zmekle grevli ve yetkili olmaldr. Biz medya zerinde devlet ve sermaye kontrolnn olmamasn; hukuki, siyasi ve iktisadi engellerin yok edilmesini demokrasinin gereklemesinin olmazsa olmaz koulu olarak gryoruz. Son yllardaki btn kritik gelimeler, medyann nasl bir manplasyon arac olarak kullanldn gstermitir. Bundan kurtuluun bir tek yolu. Medyann btn toplum kesimleri ve rgtler arasnda paylatrlmasndan geer. Sonsuz bir bolluk olmadndan, nasl herkese emeine gre ise, herkese yesi veya ald oy veya nfus iindeki oran kadar ilkele ri, bu dalm belirleyen ilkeler olabilir.

Seenler ve Seilenler
Ama gerek bir demokrasi iin sadece bu yetmez. Demokrasi, prensip olarak aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden, yani ounluun kararna uyulmad takdirde uymayanlara zor uygulamay kabul eden, usulne uygunsa bunu meru gren bir rejimdir. Ama byle bir demokrasi pek ala gerici bir milliyetiliin de arac olabilir. Nfusun byk ounluu, biz ounluk Mslmanz, o halde madem ki demokrasi aznln ounlua uymasn gerektirir, o halde biz ounluk olarak okullarda slam dini okunmasn kararlatryoruz veya kimsenin ba ak dolamamasn kararlatryoruz diyebilir. Ya da ounluk, ounluk Trke konuuyor, o halde demokrasiye gre aznlk da ounlua uyup Trke konumak zorundadr diyebilir. Genel olarak demokrasi, yani aznln ounlua uymasn ilke olarak benimseyen rejim, kendi bana gericilikle elimez pek ala gericiliin arac olabilir. Bu bakmdan bizlere lazm olan, zel trden, aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasidir. Aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasi olmadan demokrasi ilerici

66

bir ilev gremez. Dil, din, kltr vs.nin eitlii ve siyasi alnn dnda tanmlanmas, yani devletin bu alanlardaki kesin tarafszl ve karar yetkisinin olmamasnn, aznlklarn haklarnn korunmas ve garantiye alnmas bakmndan nemi burada da ortaya kmaktadr. Nfusun ya da bir toplantya katlanlarn ounluu sigara iiyor diye kapal yerlerde sigara iilmesine izin verilmesi gerici bir demokrasidir rnein. lerici, aznlk haklarn gzeten bir demokrasi, bir tek kii bile sigara imiyorsa ve iilmesine raz gelmiyorsa, o bir tek kiinin bakalarnn zehirleriyle zehirlenmeme hakkn savunan demokrasidir; bir tek ocuk iin bile, ana dilde eitimi salayan bir demokrasidir. kiinin anlad bir dil iin bile, dier dillerle eit haklar tanyan; hatta aznlkta olduu iin, her zaman olacak fiili eitsizlii gidermek iin onu kayran, pozitif ayrmclk uygulayan demokrasidir. kiinin inand bir dine bile, milyonlarca insann inand bir dinle ayn eit haklar tanyan bir demokrasidir. Evet, tam bir hukuki zgrlkler ortamnda; medyann devletin ve sermayenin kontrol ve manplasyonlarnn dnda olarak tm bilgilerin edinildii bir ortamda; aznlklarn haklarn garanti altna alm zel bir demokraside bile hala halkn iradesinin nasl gerekleecei sorunu zlm olmaz. nk, demokrasi, temsili olarak uygulanabilir. Bir kyde veya gebe airetindeki dorudan demokraside olduu gibi, milyonlarca insann bir araya gelip bir karar almas ve aldn yine kendilerinin uygulamas fizik olarak mmkn deildir. nsanlar ancak belli temsilciler araclyla bu ilikiyi temsili organlara devrederek demokrasiyi gerekletirebilirler. Ama byk nfus ve alanlarn ortaya kard bu sorunun zm baka sorunlar da beraberinde getirir. rnein temsili organlar belli der blgeler iindeki oranlara gre mi yoksa olabildiince byk birimler seilerek nfus iindeki oranlara gre mi temsil edilmelidirler? Veya bu temsilcilerin kendini seenlerin iradesinden bamszlamas ve kendisini seenlerin deil de rnein bakalarnn veya kendisinin karlarn savunmasnn nne nasl geilebilir? Demokrasi bu sorunlara da ak cevaplar vermelidir. rnein elbette gerek ounluun iradesinin yansmas iin nispi temsil biimleri gerekir. Ama bu takdirde, kimin hangi blgenin temsilcisi olaca, hangi blgeye gre grevini yerine getirmedi diye geri alnabilecei nasl belirlenecektir? Her blgeden bir tek kiinin seilmesine dayanan sistemler ise bu sorunu zer ama, nfus iindeki grlerin gerek oranlarda yansmasn engeller. Btn bu sistemlerin mahzurlarna minimuma indiren, hem nispi temsili salamaya ynelik, hem de seilenlerin srekli denetimini salayan ve geri almasn mmkn klan mekanizmalara ihtiya vardr. Bu mekanizmalardan bazlar unlardr: rnein partisinden istifa edenin ayn zamanda temsilcilikten de ekilmi olmaldr. nk, temsili demokraside, sistemli grleri ve programlar olan siyasi partiler, grlerin ve oranlarnn belirlenmesinin olmazsa olmaz kouludur. Seimler aslnda kiiler deil, grler arasndadr. Bir baka mekanizme, siyasi konularda kesin bir dokunulmazlktr.

67

Bir baka mekanizma, kendisini seenlerin eilimlerine denk davranmad takdirde seenlerin temsilcilerini geri alabilme hakkdr. Bir baka mekanizma, seilenlerin kendilerini seenlerin yaam ve sorunlarndan uzaklamamalar iin, ortalama bir ii cretinden yksek bir cret almamalardr.

Ordu ve Polis
Ama btn bunlar da yetmez. Devlet demek ordu, polis, mahkemeler, hapishaneler, vergi memurlar demektir. Bu cihazn kendisi silahldr ve ok gldr, bu cihaz oluturanlarn , ulusun ve onun temsilcilerinin iradesine hizmet eder durumda kalmasnn, onlardan bamszlamamasnn garanti altna alnmas gerekir. Tm toplumlarn tarihi, devletin siyasi iradeden bamszlama, onu bask altna alma veya onun yerine geme veya onu kendi karlar dorulusunda manple etme eiliminde olduunu gstermektedir. O halde bu mahzurlar giderecek mekanizmalar gerekir. Bunlar neler olabilir? lk elde, ordunun, hele Trkiye gibi Osmanldan kalma politikay belirleme geleneinin olduu bir lkede, batan baa yeniden rgtlenmesi gerekir. Bunun ilk koulu, dzenli ordunun lavdr. Radar, uak, gemi gibi zel ve kendi halkna kar kullanlamayacak gler hari, dzenli ordu kalkmal, onun yerini tpk svirede olduu gibi, tm vatandalardan ve alan insanlardan oluan milis almaldr. Byle bir ordu sadece demokrasinin gereklemesi iin deil, ayn zamanda onun halka kar kullanmann da nnde bir engeldir. Btn deneyler gstermektedir ki, dzenli ordular siyasi iktidarlar tarafndan da ezilenlere kar kullanlmaktadr. Byle silahl alan yurttalardan oluan bir ordu ezilenlere kar kullanlamaz. Ama byle bir ordu ayn zamanda en iyi savunmadr da. Byle btn halkn her zaman birka saat iinde milyonlarca kiilik tm lke sathna yaylm bir ordu haline dnebilecei bir lkeye kimse saldrmaya cesaret edemez. Byle bir ordu, en korkun silahlara, en gl dmanlara kar en etkili cevaptr. Byle bir lke, ancak bir nkleer saldryla tmden yok edilerek ele geirilebilir ama yle ele geirilmi bir lke de ele geirenin de iine yaramaz. Ama byle bir ordu, ayn zamanda, baka lkeleri tehdit potansiyeli de tamaz. Silahl yurttalardan oluan ordular iyi savunma aracdrlar ama ok kt bir saldr aracdrlar. Bu nedenle, lkenin komularyla ilikisinde onlara korku salmaz ve onlar askeri masraflar ykseltme, fakirleme ve demokrasiden uzaklama ynnde deil aksine olumlu ynde etkiler. Ama bunlar kadar nemli olan bir sonucu da udur: byle bir ordu ayn zamanda ucuz bir ordudur. lke savunmas ulusal haslann ok kk bir blmn alacandan, bte aklarna ve enflasyona yol amas sz konusu bile olmaz. Bylece dzenli bir ordunun harcamalarndan yaplan tasarruflar, yatrmlara ve sosyal harcamalara aktarlabilir. ssizlik azalr ve refah ykselir. sizlik azalp refah ykseldike de bir orduya olan ihtiya azalr, demokrasi pekiir, yurttalarn lkelerine ball artar ve saldr tehlikesi azalr.

68

Ama sadece bunlar yetmez. Btn karar alc memurlarn her dzeyde seilmesi gerekir. Tpk, Amerikan filmlerinde olduu gibi, Jrilerin, Polis amirlerinin, yerel idarecilerin de seimle gelmesi gerekir. Osmanl kalnts kaymakamlk valilik gibi makamlarn kaldrlmas gerekir. Ulus topluluklarn zgr iradeleriyle birlemesinden oluur. Her dzeyde otonomi ve zgr iradeyle, ekonominin kendi yasalarnn gerei olarak bir birlik temel olur. Ama bu da yetmez. Ayn zamanda, seilmi memurlarn emri altndaki dier memurlarn da, her zaman ortaya kabilecek keyfi emirlere direnecek gc olmas gerekir. Bunun iin, memurlarn tayin, terfi gibi ilemlerinin, yine bu memurlarn bamsz memur sendikalarnn tuttuu sicillere gre belirlenmesi gerekir. Devlet memurlarnn btn ayrcalklarna son verilmesi gerekir. Onlarn imdi ordu evlerinde veya ayrlm blgelerin yazlk veya lojmanlarnda olduu gibi, toplumun gzlerinden uzak bir kast gibi yaamalarna son verilmesi gerekir. Ancak btn bu gibi koullarn birlii iinde bir demokrasiden ve demokratik cumhuriyetten sz edilebilir.

Demokrasi ve Refah
Trkiyeye egemen brokratik oligari, demokrasiyi bu lkenin insanlarna hibir zaman layk grmemektedir. Onlar demokrasi ile toplumun ilikisini alt st etmektedirler. Bunun iin ne mantken ne de olaylarca kantlanamayacak varsaymlar vardr. Bunlarn birincisi, demokrasinin ancak belli bir refaha ulatktan sonra mmkn olacadr. Bu gerekeyle, batdaki kadar refah olmadna gre o kadar da demokrasi olmayaca sylenmektedir. Bu tarihin en byk yalanlarndan biridir. Bu gn demokrasinin beii olarak grlen Kuzey Avrupa lkelerinin hi biri, bu gnk demokrasinin temeli olan kurallar getirdiklerinde zengin lkeler deillerdi. O zamanlar Osmanl, Hint, in ok daha zengindi. sve, zengin olduu iin demokrasi olmad. Yoksul sve, demokrasi olduu iin zenginledi. Kald ki, sistemin mant ile de bu sonuca ulalabilir. Demokrasinin olmamas daima gl bir devlet cihaz, bu da retici olmayan militer ve brokratik harcamalarn ykseklii, dolaysyla yatrmlarn azalmas; genellikle enflasyon, dolaysyla pahallk ve issizlik demektir. Ve pahallk nedeniyle ortaya kan memnuniyetsizlii ve tepkileri bastrabilmek iin daha az demokrasi ve daha gl ve pahal devlet cihaz gibi bir fasit daire ortaya kar. Demokrasinin olmamas ayrca yoksullarn ve ezilen snflarn aleyhine alr her zaman. Demokratik haklarn olmad yerlerde iiler ve yoksul kesimler rgtlenip haklarn savunamazlar. Bu da toplumda eitsizliklerin artmasna yol aar. Bu eitsizlikler de tekrar bunlarn yol at patlamalar bastracak gl cihazlara ve bunlar da demokrasinin giderek azalmasna doru bir gidi yaratr. Ama sadece bu kadar da deildir. Demokrasinin yokluu burjuvazinin bile aleyhine alr uzun vadede. Demokrasi olmayp ezilenlerin ve iilerin haklarn savunamad yerlerde,

69

sermaye art deeri arttrmak iin modern teknik kullanmak gereini duymaz. Art deeri, daha uzun ve youn alma, daha dk cret zerinden salayarak dier kapitalistlerle rekabet etmenin yolunu bulur. Ama bu da geri teknoloji kullanmn besler ve emek retkenliinin dk kalmasn dolaysyla lkenin geriliini pekitirir. Yani teknik ilerleme ve emek retkenliinde bir art iin de demokrasi olmazsa olmaz koullardan birisidir. Dnyann en gelimi lkelerinin ayn zamanda en demokratik lkeler olmas bu nedenledir. i haklarn savunanlar baya maddecilikle sulayanlarn, demokrasi sz konusu olduunda, demokrasiyi zenginlemenin sonucu olarak grmel eri ve demokrasiyi topluma layk grmemeleri, bizzat kendilerinin baya maddeciliinin kantdr. O halde, gerek teknik ilerleme, gerek toplumsal eitlik ve gerek demokrasinin pekimesi iin demokrasi biricik zm ve balang noktasdr. lkeler zengin olduklar iin demokratik olmaz, demokratik olduklar iin zengin olur; toplumlar sosyal eitsizlik az olduu iin demokratik deildir, demokratik olduklar iin sosyal eitsizlikler azalmtr.

Demokrasi ve Eitim
Brokratik oligarinin bir dier yalan da, demokrasinin ancak eitimle elde edilebileceidir. Bunlar, aslnda ne kadar ilerici olduklarn syleseler de lanetledikleri Abdlhamitin demokrasiye kar argmannn tekrarlamaktadrlar. O da , kullanmasn bilmeyen cahil halka demokratik haklar vermek; ocuun eline bir silah vermek gibidir, tutar babasn vurur diyordu. Suya girmeden nasl yzme renilemez ise, demokrasi iinde yaamadan da demokrasi renilemez. Demokrasinin eitimi yine demokrasidir. Kald ki burada, nemli olan halk demokrasi konusunda eitmekle kendilerini yetkili ve grevli grenlerin kendilerinin demokrasi konusunda eitilmeleri gerektiidir. Eiticileri kim eitecektir? Onlar yine ancak halk kendisi eitebilir. Hasl, halka demokrasi konusunda eitim vermeye kalkanlarn aslnda kendilerinin eitilmeye ihtiyalar vardr. Ve bu demokrasi retmenlerinin ilk renmeleri gereken de, demokrasi eitiminin ancak demokrasi iinde renileceidir.

Demokrasinin Kayna
Bu gn niin Trkiyede demokrasi mcadelesi bylesine zayftr? Trkiyede niin hibir zaman demokrasi gelimemitir? Btn dnyada, demokrasinin kayna vardr. Birincisi kanda toplumun demokratik gelenekleri. kincisi, henz devrimci ve demokratik dneminde bir burjuvazinin varl. ncs ii hareketidir. Dnyann en demokratik lkelerinde bu nn srayla bir bayrak yar gibi demokrasi

70

bayran ele geirdiini grr. rnein ngilterede ilk Magna Karta, krala kafa tutan airet eflerinin iidir. Yani kanda toplumun gelenekleri. Tam bunlar artk Krala kar glerini yitirdiklerinde, bu sefer burjuvazi, demokratik mcadelenin bayran ele alr. Burjuvazi demokratik barutunu tkettiinde ise ii hareketi. Trkiyede bu koul da hibir zaman olmamtr. Binlerce yllk mutlak devletilik, batdaki senyrler gibi krala kafa tutacak bir tabakann ortaya kmasna olanak salamamtr. rnein ilk yllarnda Osmanl sultanlar bir bakma, eitler arasnda birinciydiler. Ama uygarlatka derhal kle kap kullarna dayanmlar ve dier zerk beylere yaama yans vermemilerdir. Bu Dounun binlerce yllk devlet geleneinin en lanetli sonucudur. Kandalk demokrasisi, sadece siyasi bir gc temsil etmeyen muhalif tarikatlar ve devlet gcnn ulaamad yerlerde, rnein da balarndaki Alevi kylerinde komn olarak yaayabilmitir. Burjuvazi, doduunda, oktan devrimci barutunu yitirmiti ve zaten tam bu nedenle de demokrasi bayrayla deil, gerici ulusuluun bayrayla egemenlik mcadelesi vermiti. Kald ki, Ermeni katliamlar ve mbadeleler ile Anadoludaki bu zayf burjuvazi bile tasfiye edildi. Onlarn tasfiyesiyle demokrasinin en byk dman derebeylik ve tefeci bezirganlk glendirildi. i hareketi ise, Sovyet d politikasnn bir arac olarak kald. Sadece altm ve yetmilerin kitlesel kabarnda biraz demokrasiyi gelitirecek eler vard. Ama bu hareketin nesnel demokratik karakterine karlk, ideolojisiyle demokratik deildi ve ilham ald brokratik kastlarn da etkisiyle demokrasiyi burjuva diye kmsyor, anti demokratik yntemleri kutsuyordu. Bylece nesnel olarak demokratik karakterdeki ii ve yoksul tabakalara dayanan hareketler bile bir demokratik etki ve gelenek bile brakmyorlar, demokrasiye kar alyor, kedi iplerini ekiyorlard. Ayn zamanda bu hareketler hepsi de gerici bir milliyetilii desteklediklerinden, devletin yapsn hibir ekilde tartma konusu yapmyorlar, gerici ulus tanmlar karsnda devrimci ve demokratik, yurttala ve haklara dayanan bir ulus tanm iin mcadele etmiyorlard. Ancak 1990larn banda Sovyet brokrasisinin ve onun o muazzam ideolojik arlnn kmesi, eski demokratik hedeflere geri dnn koullarn yaratt. Bu bile, globallemenin ideolojisinin, yani ok kltrllk ve ulus devletin sonu gibi ideolojik kavramlarn egemenlii altnda, yani bir ideolojik gericilik ikliminde; sivil toplum kurulularnn demokrasi mcadelesinden kan rts olduu; yar resmi devlet ya da sermaye destekli arpalklar ilevi grdkleri koullarda batan arpk bir biimde olutu. Bylece, iten demokrasi zlemleri bile Sivil toplum, ok kltrllk, ulus devletin sonu gibi, aslnda dnya apnda bir ideolojik gericiliin sylemleri biiminde ortaya kt bu da sosyalistlerin demokrasi mcadelesinden uzak durmalarn pekitirdi ve bir zeleiri srecine girmelerini engelleyici, onlar talatrc bir etki yapt. Bylece, demokrasi sahipsiz kald. En tutarl demokrasi savunucusu olmas gereken sosyalistler demokrasiye uzak ve bunu kmseyen bir konumda kalyor; demokrasi

71

zlemleri ise globalizmin gerici ideolojik saldrsnn kavramlar iinde kendini ifade edebiliyordu.

Politik slam ve Demokrasi

Politik slamda ifadesini bulan ve yoksul iilerin memnuniyetsizliini kendi yedeine alan Anadolu burjuvazisi ve Mslman burjuvazi demokrasiden korkmaktadr. Dini olan zel olan, inan olan olarak tanmlama ve devletin gerek bir laikliinin deil; Kemalizmin resmi devlet slam karsnda kendi slamn devletin resmi slam yapmann kavgasn vermektedir. rnein Diyanet ilerini kapatmak; btn imam ve mezzinlerin, btn din adamlarnn o cemaatlerin gnll balaryla geinmesi; dinle ilgili btn resmi okullarn kapanmas ve dini eitimin cemaatin kendi olanaklarna braklmas; okullardan din derslerinin kaldrlmas gibi gerek bir demokrasinin olmazsa olmaz koullar iin hibir giriimde bulunmamaktadr. Byle davrandka da modern ehir hayatn yaayan orta snflar ve Alevileri, buna kar tek garanti grdkleri anti demokratik karakterdeki devlet oligarisinin kollarna atmaktadr. Halbuki bir para tutarl demokratik tavr ile yani devleti inanca ilikin olandan tamamen dlayan ve tarafszlatran; inanc politik alann dna atan gerek bir laiklik ile btn ehir orta snflarn ve Alevileri yanna kazanp en azndan tarafszlatrabilir ve iktidar gcnn ordu ve brokrasiden parlamentonun ve seilmi temsilcilerin eline geiini salayabilir. Ama bunu yapmamaktadr. nk gerici zn korumakta, tutarl bir demokrasinin kendisine kar alacan bilmektedir. Politik slam, ayn tutuculuu ve demokrasi korkusunu ulus tanmnda gstermektedir. Ulusun tanmndan, dil, din, etniyi dlayacak ve bylece tm dillere ve kltrlere eitlik salayacak ve bylece rnein Krtlerin ve dier aznlklarn desteini kazanabilecek, bylece Ordu ve brokrasiyi tamamen tecrit edecek yerde; bir zamanlar insanlarn yer ekiminin olmadna inanmalar halinde dmeyeceklerini savunanlarn mantyla Krt sorununu yok sayarsanz yok olur diyerek, Trkiyedeki en byk demokrasi gcn karya itmekte. Dile, etniye dayanan rk milliyetilie destek vermektedir.

Brokratik Oligari ve Burjuvazi

Burjuvazinin bu korkakl sayesinde Brokratik oligari, aslnda her biri demokratik zlemlerin ifadesi olan hareketleri, birbirine kar kullanma olana elde etmektedir. Bu nedenle Trkiyedeki rejimin bu dengelere dayanan ilgin bir Bonapartist karakteri vardr . Brokratik oligarinin egemenliinin ve gcnn devam iin, Anadolu burjuvazisinin slam' bayrak etmesinin ve demokratik zlemlere cevap vermemesinin ve demokrasi konusundaki korkaklnn hayati bir nemi vardr. Eer, Anadolu burjuvazisi olmasa, devlet oligarisi egemenliini byle srdrp hala bu gnk gibi gcn koruyamaz. Ama bu brokratik oligari de olmasa, Anadolu burjuvazisi, geni gayr memnun emeki kesimleri byle kendi politik slam bayra altnda toparlayamaz. Bu burjuvazi, slam', yar resmi devlet dini yapmak istedii ve gerek bir laiklikten kat

72

iin btn ehir orta snflarn ve Alevileri brokratik oligarinin bir yedei haline getirmektedir. Brokratik oligarinin byle glenmesi karsnda, onun dayatmalarndan bezmi emeki kesimler ve hatta byk ehir burjuvazisi bile bu sefer politik slamn ardnda saf tutmaktadr. Kemalist brokratik oligari ile politik slam' bayrak yapm burjuvazisi, birbirinin can dman gibi grnmelerine ramen birbirlerinin en byk i birlikileridir. Gerek bir demokratik hareket kt an onlar, onun karsnda derhal birleeceklerdir ve o zaman onlarn arasndaki zdelik ok daha iyi grlecektir. * Ayn zdelik blgedeki uluslar aras gler bakmndan da geerlidir. Bu gn sanki ABD ile blgenin brokratik ve molla oligarileri; ABD ile iiler kar gler gibiymi gibi grnmektedirler. Halbuki, politik olann tanmndan her trl dini, dili, kltr dlayan gerekten demokratik bir hareket karsnda bunlarn hepsi ayn gerici milliyetiliin savunucusu olarak ortaya karlar. te her eyden nce talar yerli yerine oturtmak iin, blgenin ve Trkiyenin bu gn iinde bulunduu sefalete son vermek iin; eiinde bulunulan kanl gelimelerden kurtulmak veya en azndan bir zm alternatifi karmak iin bir AILIM gerekmektedir. Bu AILIM yukarda ksaca ifade ettiiniz, gerekten demokratik ve cumhuriyeti bir programla olabilir.

Gler
Peki byle bir program ykseltecek hangi gler var bugn? u an byle bir program olan biricik g Krt hareketidir. Krt hareketi de, en ykseldii zamanlarda, demokrasi dman ve ulusu soya, dile kana gre tanmlayan geleneklerin etkisi altndayd. Ne ulusal baskya kar, ulusun tanmndan dili, dini dlayan demokratik ve cumhuriyeti bir programa sahipti ne de kendisinin ve hedeflerinin demokratik bir karakteri vard. Onun demokratik karakteri, gerici bir milliyetilie kar yine ayn milliyetilik anlayna dayanmasna ramen, ezilen bir ulusun hareketi olmasnda n kaynaklanyordu. Kendisinden ve taleplerinden ziyade mcadelesinin nesnel sonular demokratik karakterdeydi. Yine de bu hareket belli zellikler tayordu. Onun sosyalizmden kaynaklanan ideolojik gelenekleri ve yoksullara dayanan yaps, iinde bir demokratik ulusuluun oluup gelimesine de olanak sunuyordu. PKK tm etnilerden, kltrlerden, dillerden ve dinlerden insanlar iinde barndryordu. PKKnn kendisi tam anlamyla laik ve dil, din, kltr ve soyu politik olann tanmndan dlam bir rgtt. Taraftarlar iinde Mslmanlar kadar Ezidiler, Aleviler ve Hristiyanlar; Krtler gibi Trkler bulunuyordu. PKK hibir zaman bir Krt rgt deil, her zaman bir Krdistan rgt olmutu. Bu sadece Trkiyede deil, Orta douda bile pek grlen bir zellik deildir. Yani PKK, politik olandan dili, dini, soyu, kltr dlam; demokratik bir ulusuluun prototipi zellikleri kendi yapsnda tayordu.

73

Hem bu zellikleri, hem yoksullara dayanan plebiyen yaps; hem Sovyetlerin knn onun ideolojik bukalarndan kurtarmas; hem de tm dnya lkelerinin kendilerine kar bir cephe oluturup en kk bir savunma olana bile brakmad koullarda, bu hareket, ilk kez, Ulusuluun ilk ortaya kt an demokratik ve devrimci ulusuluunu el yordam yla yeniden kefetti. Ne var ki bu kefedi ve formlasyon, ar bir darbenin alnd ve byk bir tecridin yaand koullarda, bir imhay engellemek iin yaplan taktik manevralarn ve diplomatik sylemlerin iinde ifade edildiinden onun bu zgl nitelii bizzat kendi taraftarlarnca bile yeterince kavranamad ve onun ifade edildii taktik biimler ve ilk kez el yordamyla kefedilmi olmasnn zorunlu kld kavramsal belirsizlikler; iinde tad gemiin izleri kadar ideolojik iklimin moda kavramlarnn etkileri onun znn ve neminin kavranmasn engelledi. Bylece onun ifade edili biiminin zellikleri bahane edilerek herkes tarafndan dland. Liberaller onu eski stalinist kalntlar nedeniyle anlamad; Stalinistler kulland terminoloji nedeniyle bir ideolojik gericilie teslimiyet olarak grdler; demokratlar diplomasi ve taktik zellikleri nedeniyle Kemalizmle bir uzlama ve teslimiyet olarak grdler; Krt burjuvazisi de byle bir pazarlk veya kandrmaca olarak anlad ve yle uygulamaya kalkt. Btn bunlarn yan sra, zaten demokratik cumhuriyet unutulduu ve Trkiyenin sosyalistleri demokratik olmayan bir milliyetiliin savunucusu olduklarndan, program ve ars hi bir zaman bir yank bulamad ve karlksz kald. Bu karlkszlk srerken, ABDnin Irak igali PKKnn projesinin btn ikna ediciliini ve ekiciliini Krtler arasnda bile yitirmesine yol at. PKKy destekleyen veya zaten mecburen desteklemek zorunda olan Krtlerin hepsi, dile, soya, dayanan milliyetilie doru muazzam bir kay yaad. Bu kay, bizzat PKK ve devamcs rgtlerin bile, calann byk prestijine ramen bu gidiin akntsna kaplmalarna yol at. Projeyi bizzat kendi rgt bile savunamaz ve savunamaz oldu. Bylece devrimci ve demokratik bu ulusulua gre tanmlama denemesi, daha doup ayaklar zerinde durma frsat bile bulamadan yok olma tehlikesiyle kar karya geldi.

iler
Bu koullarda bizler politik olann tanmndan dili, dini, soyu, kltr, tarihi dlayan Demokratik Cumhuriyet hedefiyle ortaya kyoruz. Bu program sadece Trkiyenin deil blgenin sorunlarna biricik zmdr. Programmzda, iiler iin, kyler iin ekonomik veya zel istemleri arayanlar bulamayacaklardr. nk ancak bir demokratik cumhuriyette iiler hedeflerini ve istemlerini en ideal biimde savunma olana elde edebilirler. Bu koullar olmadan, bu koullar varmasna talepler sunmak sadece kafa karklna ve siyasi belirsizlie yol aar. iler bu gnk ekonomik mcadelelerin bitiricilii iinde yok olmak istemiyorlarsa,

74

demokratik cumhuriyet bayran ykseltmelidirler. Ancak, yukarda aklanan Demokratik Cumhuriyet bayran ykselten iiler bamsz bir politik hareket oluturabilir ve tm gayr memnunlar bir cephede toplayp bu gnk gibi tecrit durumlarna son verebilirler. Fabrikasnda, i kolunda veya genel olarak cret dzeyindeki bir dzelme iin sava sadece iileri ilgilendirir ve dier gayr memnunlar kazanamaz: bu da iilerin tecridine ve yenilgilerine yol aar. Ama eer iiler, demokratik bir politik hareketin ban ekerlerse, o Alevilerin, Krtlerin, Kyllerin, ehir orta snflarnn, blge halklarnn ve hatta burjuvazinin belli kesimlerinin bile desteini kazanabilir. Brokratik oligarinin keyfiliinden ve ilkel milliyetiliinden bkm; demokratik bir ulusuluun salayaca geni olanaklar gren hi de kmsenmeyecek bir burjuva kesimi bile bulunmaktadr. Ama ancak bylesine geni kesimler birletirilerek, blge oligarilerinin egemenliine son verilip, Amerikann blgeyi dine, dile, soya dayanan kk devletlere blme ve onlar birbirine kar kullanma planlarna bir cevap verilebilir. Ancak bylece blge iine itildii mezbahadan kurtulabilir. iler ancak demokrasi bayran ykseltirlerse iktisadi durumlarnda bir gelime salayabilirler Ama bunun iin ilk art, iilerin ncelikle kendilerinin politik olan dile, dine, soya, tarihe dayanan ulusulukla blnmesidir. Biz balarsak bakalar bizi izleyecektir. 10 ubat 2004 Sal

75

Abdullah calana kinci Mektup

Sayn Abdullah calan, Size avukatlarnz araclyla yolladm teorik ve programatik yazlar ve bu yazlara ilikin mektup vesilesiyle gsterdiiniz yanklar ve yaptnz nerileri gazetele rde ve internette yaynlanan Grme Notlarndan rendim. ncelikle nazik selamlarnz iin ok teekkr ederim. Bu vesileyle ncelikle, grme notlarndan edindiim izlenime gre, size aktarlan bilgilere ilikin bir dzelteme yapmam gerekiyor. Bu dzeltme basit bir ayrnt gibi grnse de, sizi n de ikayet ettiiniz, gelimelerden tam ve doru olarak haberdar olmamann tipik bir rneidir. Grme Notlarna gre: Avukatlara gazetede yazyor deil mi? diye soruyorsunuz. Ve onlar da Evet diye cevap veriyorlar. Siz de bu bilgiye dayanarak baz neriler yapyorsunuz. Avukatlarn bu cevab yanl deildir ama doru da deildir. Bunu biraz aklamak gerekiyor. Trkiyede kan Gndem gazetesine iki haftada bir, bir buuk sayfay amayan bir yaz yazdm gz nne alnrsa, biimsel olarak gazete yazdm sylenebilir. Ancak, aa yukar alt aydan beri, Avrupadaki zgr Politikaya yazmyorum. Ksaca bunu ve nedenlerini aklama ve bu olgunun bir zmlemesini yapmann her bakmdan yararl olacan dnyorum. Ben milliyetilie kar ve kendini hibir milletten grmeyen sosyalist inanta bir insanm ama, tpk rklarn varlna ve ayrlna inanmayan ama sadece beyaz olduu iin rk bir baskya maruz kalmayan ve istemeden de olsa beyaz olmann imtiyazlarn yaayan bir insan gibi, elinde olmadan Trk, dolaysyla egemen ulustan olmann imtiyazlarn yaayan bir insan olarak, Krtlerin ulusal baskya kar mcadelesini bir Trk sfatyla desteklemenin daha dndrc; PKKnn halklarn kardeliine dayanan politikalarn destekleyici ve tamamlayc olduunu dnerek, Krt organlarnda, ulussuz bir sosyalist olarak ve ulusulua kar deil; egemen ulusun iinden ezilen ulusun ulusal hareketini destekleyen bir insan olarak yazdm. Keza yine bu yaklamla rnein davran alannda calann Yaamn Savunmak in Trk Giriimi gibi giriimlerin kuruluunda ve iinde yer aldm. Dolaysyla hem bu sfatla yazn bizzat kendisi; hem de yazlarmn ierii egemen ulustan bir insann ezen ulusa bir destei olmakla snrlyd. Ne var ki, son yllarda Gney Krdistanda ortaya kan gelimeler, zellikle son be alt

76

aylk dnemde, Krtler arasnda, hatta -son ayrlklarn da gsterdii gibi- PKKnn st dzey yneticileri arasnda bile, Barzani ve Talabaninin temsil ettii izgiye doru muazzam bir kay yaratmt. te bu kaya bal olarak sizin izginize ve politikalarnza kar bir tavr gelitiriliyordu. Ama bu dorudan sizin eletiriniz biiminde size ynelik olarak deil, Gazetede yazmaya hala devam eden ve sembolik olmaktan te bir anlam da olmayan Trk solundan kiilere ve bizlerin apszlndan hareketle solculua ve sosyalizme ynelik olarak yaplyordu. Yani, aslnda gazetede yazan Trk solcularna yaplan saldrlar size ve sizin temsil ettiiniz izgiye yaplan saldrlard. En ileri PKK kadrolarnn nemli bir ksm bile, bunu bildii ve grd; bu defalarca dorudan ve dolayl olarak ifade edildii halde, sanki byle deilmi gibi yaparak, fiilen bu saldrlar tevik ediyorlard. Bu da tm eilimlerin kendini ifade etmesi ve demokrasi olarak tanmlanyordu. Bu durumda Krtleri desteklemek iin Krt basnnda yazan, zaten topu topu birka tane kalm Trk solcusu, PKKnn resmen izlediini syledii politikalar savunduu takdird e, bu politikalar Trklerin kendi egemen snf konumlarn korumaya hizmet ettii iin Trk solcular tarafndan savunulduu ve dolaysyla yanl olduu sylenebiliyordu. Bu zmnen, sizin ve PKKnn politikalarnn Krtle deil, Trk devletine hizmet ettii eklindeki eletirilerin kabul veya dorulanmas anlamna geliyordu. Bu durumda, Krt devrimci, demokrat ve sosyalist arkadalarn, eski an feodal kabadaylar kadar olsun, yiite davranmad grlyordu. Aslnda onlarn bizlere, hele siz yle geriye ekilin deyip, bu eletirilere yapanlara, syleyen bakalm ne demek istiyorsunuz? Ben sosyalistim, demokratm, bu sylediklerin ayn zamanda benim eletirimdir, PKKnn eletirisidir; calann eletirisidir demeleri ve bu saa savruluu kendilerinin gslemeleri gerekirken, byle bir tavr hibir ekilde gstermeyip, onlarla Trk sosyalistlerini srekli kar karya getirerek aslnda, sanki farkl grler arasnda dengeyi ve demokrasiyi savunurmu gibi yaparak, yapmalar gereken bu davrantan kanyorlard. Grnte Trk sosyalistlerini ama aslnda sizin temsil ettiiniz izgiyi daha batan ve yenik, savunulmaz bir duruma dryorlard. Yani sizden yz evirme ve size kar mcadele, Trk sosyalistleri zerinden yaplyordu. Tabii Trk sosyal istlerinin zaten savunulacak bir durumda olmamalar nedeniyle, Trk sosyalistlerinin ahsnda sizin temsil edip savunduunuz izgi yerden yere vurulmu oluyordu. te durum byle olunca, egemen ulusun iinden bir insan olarak Krt organlarnda yazmann devrimci demokrasi mcadelesine yarar deil, zarar verdiini grnce, bundan sonra Krt medyasnda yazmamaya karar verdim. Ve Krt devrimci demokrat ve sosyalistlerine de , ama Krtleri desteklemek iin yazmaya devam edeceimi, eer isterlerse yazlarm alp bana sormadan yaynlayabileceklerini syledim. Yani onlara unu deme imkann da sundum. Evet ite o yazmyor, ama onun dediklerini biz alp yaynlyoruz. Bir hesabn varsa gel benle gr demeleri frsatn onlara sunmu oluyordum. Ben yine dzenli olarak nternetteki sayfamda yazlar yazmaya devam ettim, bunlarn bir kopyasn her zaman Krt basnna da yolladm ama hibir zaman bir tek yazm

77

bile alnp yaynlanmad. Bu kararmdan sonra aslnda Trkiyedeki Gndem gazetesine de yazmamay dnyordum. Ama Trkiyenin ortam farklyd ve buradaki tartmalar orada bilinmiyordu. Bu nedenle, buradaki bir tartmaya bal olarak orada da yazmamann doru olmayacan, yanl anlalabileceini dnerek, zaten iki hatada bir, bir buuk sayfa yazmann semboli k bir destek olmaktan te bir anlam olmadn da dnerek, Trkiyeden bana bir ey sylenmedike normal olarak yazm yollamaya devam ettim. Hatta isterlerse daha sk da yazabileceimi bile belirttim. Trkiyedeki gazeteye yazmaya devam etmemin dolayl bir nedeni de uydu: burada gazetede yazmama kararm aklarken, aslnda kendileri alp yaynladklar takdirde yazlarmn daha bile fazla olarak gazetede yer alabileceini sylemitim. Ama olur da nternet sayfasndan almak istemeyebilirler veya gazeteden ayrlm bir yazarn, baka yerde yaynlanm bir yazsn alp yaynlamay bir gurur sorunu vs. falan yapabilirler diye, Trkiyedeki benzer bir gazetede yaynlanan bir yazy daha kolaylkla, basndan yanklar vs. biiminde, fazla bir komplekse kaplmadan iktibas edebilmenin kapsn da ak tutmak istedim. Ama bu ak kapya ramen, kapdan ieri kimse girmedi ve bir tek yazm bile iktibas edilmedi. Her neyse, ite o Avukatlarnzn size syledii yazyor sz, biimsel olarak doru gibi grnmekle birlikte hibir ekilde sorunun zn ve gerei yanstmyor. Bu balamda Avukatlarnzn kastl olarak size yanl bilgi verdii gibi bir iddia veya imada bulunmak istemiyorum. Gerekten de Trkiyenin ortamnda bu bilinmeyebilir ve muhtemelen bilinmiyordur da. Ama daha geni anlamda bunun bilinmemesi de politik dar grlln, olaylar hakknda ku bak bir bakn bulunmamasnn dolayl bir soncudur. Gazetenin topu topu be tane kalm Trk solu kkenli yazarlarndan biri ayrlyor ve bu sizin avukatlarnzn ufku ve bilgisine bile girmiyor. Bunun yle bir vahameti de var. nk ben yazmayarak, ayn zamanda alarm zili alp sizi uyarmay da hedefliyordum. Gerekten, avukatlarnzdan birinin en azndan size gelimeleri anlatrken, Demir Kkaydn artk Gazetede yazmyor, diye aktarmada bulunacan da beklemedim deil. nk daha nce, yine tesadfen karlatm bir avukatnz araclyla, deien ruh halini anlatmtm ve Avukatnz bunu size iletmiti. Siz de rgtl bir ey var m? diye bir reaksiyon gstermitiniz. Bu arka plana dayanarak, byle bir gelimenin de aktarlabileceini ummu ve byle bir bilgilenmenin durumun ulat kritik boyutlar hakknda sizi belki uyarc olabileceini de dnmtm. (Bu vesileyle, yeri gelmiken burada bir parantez aarak, Avukatlarnzn size aktarmalar hakknda dardan, uzun sredir nternetten izleme olana bulduum "Grme Notlar"ndan edindiim bir izlenimi aktaraym. Avukatlarnz size, sizin hounuza gidecek eyleri sizin hounuza gidecek biimde aktaryorlar. Bunu kastl yaptklarn sanmyorum ama byle. Bu sadece benim de deil bir ok kiinin de izlenimidir. Sanrm onlar hoa gitmeyecek eyleri syleme konusunda sk sk

78

cesaretlendirmeniz ve reaksiyonlarnzla da bu cesareti pekitirmeniz gerekmektedir. Bu konuda ok fazla rnek var ama ben yine kendimle ilgili gibi grnen bir rnek vereyim. Biliyorsunuz, bir tarihte sizin Smer Rahip Devletinden... adl kitabnzla ilgili, hem susua gelen bu kitab susu kumkumasndan kurtarma amacna ynelik olarak; hem de konuyu bilimsel olarak tartmak ve karlkl dnsel geliime katkda bulunmak amacyla bir yaz yazmaya baladm. Elbette yaznn ilk banda kitabn tartlmadndan, tartt konularn neminden, tartlmamasnn nedenlerinden sz ettim. Avukatlarnz sadece bu ilk yazy aktardlar. Ondan sonra yazdklarmdan, ki onlar artk kitabn ieriine giriyorlar, gerek bir bilimsel tartma balatmay amalyorlard, hibir ekilde sz edilmedi. Bunun nedeninin ne olduu zerine epeyce dndm. nk o ksmda artk kitap zerine vg deil, bilimsel ve felsefi deerlendirmeler balamt. Ve bunlar aktarlmyordu. Ama bu sadece Avukatlarn tavr da deil. Kitabnz yaynlamsnz. Bu kitapta tarttnz konularda, Trkiyede bir eyler syleyebilecek insanlardan biri bir tartmaya giriiyor, kitabnz zerine bir yaz, hatta bir kitap yazmaya balyor. Bu durumda normal olarak, kitab susutan kurtarmak, tartlr klmak ve bir yan rn olarak daha iyi anlalmasn ve kadrolarn eitilmesini salamak iin, bunun zerine balklama atlayp, bylece tartmay tevik edip, susu kumkumasna son vermeye almak iin Krt organlarnda yaynlamak gerekirken, hi biri yaynlamad bile. Sadece sizinle ilgili Avukatnzn aktard vgleri yaynladlar. Eh durum byle olunca, ben de baktm bizzat Krt hareketinin organlar bile yaynlama eilimi gstermeyip hatta gzlerden gizlemeye alnca, eh yazdklarmz da Trkler zaten, bunlar Krtlere satlm diye okumadndan, btn motivasyonum kayboldu ve ncsn yazdktan sonra braktm. (Bu vesileyle bu yazdm ilk yazy da iliikte iletiyorum.) zetle, gerek PKK iinde gerek evresinde, sizin her hangi bir grnzn, eletiriye alp tartlmas mmkn deildir. Bu da eletirinin, yukardaki Trk yazarlar rneinde olduu gibi, dolayl biimlerde ifade edilmesine, bu da herkes niyeti ve kayglar bildiinden, ancak erbabnn anlayabilecei ok zel bir dilin konuulmasna, bir ok ifade ve semboln zel bir anlam kazanmasna yol amaktadr. Bu durumda da fikirlerin z tartlmamakta, var olan dengelere gre o zel anlam kazanm sembollere gre tavrlar alnmaktadr. Eserlerinizin anlalmadndan yaknyorsunuz. Bence de anlalmyor. Ama bunun nedeni, onlarn gerekten tartlmamasdr. Ama bunun ortam da yoktur. Bunlar hakknda en kk bir eletirinin ifadesine imkan tannmad bir ortamda, tartma olmaz ve dolaysyla kavrama da gelimez. Bu nedenle, aslnda insanlar hoa gitmeyen eyleri aktarma konusu nda cesaretlendirmek gerektii gibi, ak bir tartma ynnde de fiili davranlarla cesaretlendirmek gerekmektedir. Ancak o takdirde dedikleriniz gerekten kavranp uygulanabilir. Bunu yapabilecek tek kii de sizsiniz. Ancak bu takdirde, demokrasi zerine onlarca kitap yazmaktan daha deerli iler yaplm olur. Son savunmanzda giderek daha da byk nem verdiiniz Demokrasinin z, her eyden nce, zgr bir eletiri ve dn ortam, hibir eyin eletiri d kalmamasdr. Bu

79

olmad srece kitaplarnz Kuran- Kerim gibi tekrarlanacak, ezberlenecek, znden kavranlmayacak dolaysyla da anlalamayacaksnz demektir.) Parantezleri burada kapatarak, Krt basnnda yazmama konusuna geri dnersek. (Bu yazmama srecinde yazdm yazlar da yine iliikte iletiyorum. Bunlar konunun daha iyi anlalmasn salarlar. Bunlarn okunduunu var sayarak bu gnk duruma gelelim.) Krt basnnda yazmama kararm gzden geirmem iin bir neden bulunmuyor. Ama bu Krt basnnda yazlarmla daha fazla katkda bulunmayacam anlamna hi gelmiyor. Bunu ksaca aklayaym. Krt basnnda egemen ulusun iinden ezilen ulusa bir destek olarak yazyorum, dolaysyla gerek teorik ve siyasi grlerimi tm plaklyla yanstmyorum ve zaten yanstamam da. nk burada ortaya srekli yaadm bir paradoks kar: bir ulusal hareketin organnda ulusulua kar yazmak. Ne bunun yeri orasdr ne de oradakiler bunlar yaynlamak isterler. Artk, kendi siyasi ve teorik grlerimi dorudan ifada etmenin ve bu y nde kat edilecek yolun genel olarak demokrasi ve sosyalizm mcadelesine, dolaysyla da ayn hedeflere yneldii iin Krtlerin mcadelesine daha fazl katk yapma olana vereceini dnyorum. Sembolik egemen ulus iinden desteklerin artk eskisi kadar deeri ve nemi bulunmuyor da zaten. Ama dier yandan, Krt basnnda yazmamam, Krt basnnda yazlarmn yer almayaca, hatta daha fazla katk yapmayacam anlamna gelmiyor. Yazlarm her zaman kendilerine de yolluyorum ve eer oradaki fikirlerin yaylmas gerektiini dnyorlarsa, bana sorma gerei duymadan istedikleri yazm istedikleri gibi iktibas edebilirler. Yani, Biimsel olarak Krt basnnda yazmamam, gerekte Krt basnna daha fazla katk yapmam anlamna da gelir aslnda. nk ben haftada en azndan yirmi otuz sayfa, doa bilimlerinden sanata, politik gelimelerden tarihe kadar, o verili durumda politik veya teorik olarak nemli grdm, akla gelebilecek her konuda yazlar yazyorum. zetle, Krt basnna daha fazla katkda bulunup bulunmamam, benim deil Krt basnndaki sorumlularn bir seimi olur. Ayrca bu benim elimi kolumu da serbest brakr. Bir gazetenin yazar olduunuzda, kafasnda sayfann nasl dzenlenecei ve yazlarn ka vurutan oluacandan baka bir kayg bulunmayan bir teknik elemann veya yaznzdaki bir ifadeyi kendi kafasna gre yanl bulup onu sansr etmeye kalkan bir grevlinin snrlamalarna gre hareket etmeye ve onlar krmamaya alarak yazyorsunuz veya yazamyorsunuz. Ama bu biimde, fikirleri zgrce yazma olana vardr bu zgrce yazlm fikirleri beenenler iktibas edebilirler. Ayrca, her ne kadar gerek sizin mdahaleniz, gerek son zamanlarda ABDnin Trk, ran ve Arap lkelerini yle kolay inemeyip Barzani ve Talabani'yi gereinde kendi karlar iin harcayabildii grld; buna karlk Trkiyede Krte yayn ve DEP millet vekillerinin serbest braklmas gibi kk ama sembolik gelimelerin de etkisiyle, o ilkel milliyetilie savrulu bir lde durulmu hatta gerilemi gibi grnyorsa da, ben bunun geici bir durum olduunu, o eilimlerin imdilik sipere yatp rzgara ayak uydurduunu ve dengelerin ilk

80

deiiminde tekrar aynen ortaya kacan dnyorum. Bu Orta Dou hamuru daha ok su gtrr. Yani ortada belki de daha onlarca yl sr ecek alkalanma ve savrulmalar dnemi var. Btn gler ve eilimler ortada aynen durmaya devam ediyor. O zaman ayn filmi bir daha seyretmek; Medya TV veya gazete sayfalarnda, her sylediime egemen ulustan olduun iin byle diyorsun diyerek daha batan yenik durumda ve elleri kollar bal kalmak istemiyorum: yani size yaplacak saldrlar iin Trk solcusu olarak kum torbas olmak ve Trk solcusu olarak sizin konumunuzu zorlatrmak istemiyorum. Bu nedenle yazar olarak yer almadan yazlarmn Krt basnnca gerek grld takdirde alnmas en doru yol olmaya devam etmektedir. Toparlarsak, ben Trkiyedeki Gndeme yazdm yazlar haricinde Krt basnna yazmyorum. Ama ayn zamanda Krt ulusunun mcadelesine destek iin de ok daha fazla yazyorum. Bu yazlarmn Krt bazn tarafndan alnmasyla hem nicelike daha fazla katkda bulunmu olurum hem de bu yazlar nitelike daha iyi olur. Olur da yarn yine durumlar ok ktleir, Krt basnnda ezen ulustan bir yazar olarak yer alma daha fazla katk salayabilirse, elbette tekrar yer almak ve yazmakta tereddt gstermem. Ama verili durumda, bu biimin, gerek Krtlerin mcadelesine, gerek demokrasi ve sosyalizm mcadelesine daha byk katk salayacan dnyorum. Yani paradoksal bir ifadeyle Krt basnnda yer almayarak, Krt basnna gerek nicelik gerek nitelike daha byk katkda bulunabilirim. * Sayn calan, Bu mektuplarla deerli zamanlarnz alyor ve sanki kendi sorunlarmla sizi megul ediyormu gibi grnyorum, ama biraz dnlnce, aslnda genel sorunlar dile getirdiim, bunlar dile getirmek iin kendi bamdan geenleri, gzlemleri konu ettiim grlr. Bylece, ayn zamanda, sizin son grme notlarnda yapmaya altnz gerek durumun daha doru bir fotorafn edinme giriimlerine dolayl bir katk yaptm da dnyorum. Dardan ve aykr bir gzlemcinin dedikleri dolayl da olsa ok daha farkl renkleri ieren bir veri taban sunar. Bu vesileyle, bir noktaya daha aklk getirmek isterim. Yine Grme Notlarnda u ifadeler okunuyor: Demir Kkaydn TVde , gazetede benim demokrasi ve sosyalizm anlaym aklayabilir. (...) Daha aktif katlabilir. Benim demokrasi ve sosyalizm anlaym gelitirebilir . Gveniniz ve tevecchnz iin ok teekkr ederim. Ancak bu szlerinizin sembolik bir anlam olduun dnyorum. Sizin de gayet iyi bildiiniz gibi kimse kimsenin grlerini, gelitirmek bir yana doru drst anlayp aklayamaz bile. Siz bile onlarca yldr birlikte hareket ettiiniz

81

yoldalarnzn sizi anlamadndan yaknyorsunuz. Yani onlarn anladnn sizin kendi anladklarnzla denk dmediini ifade etmi oluyorsunuz. Sizin yaadnza benzer tecrbeleri ben de yaadm. Bir dnem, yetmili yllarn sonlarnda , ben de cezaevindeyken, fiilen kendimi bir rgtn yneticisi durumunda buluvermitim. Yazdklarmn ve sylediklerimin, onlar en iyi anladn dndm arkadalarn elinde ve dilinde nasl deiip hi tannmayacak hale geldiini, kendimi nasl sylediklerimi tanyamaz halde bulduumu ve duyduum aresizlikleri gayet iyi hatrlyorum. Aslnda herkes, bakalarn anlyor ve aklyorum derken kendi anlayn dile getirmi olur. Bu nedenle, eer sembolik deil gerek anlamda anlalrsa benden mmkn olmayan bir eyi istediinizi dnyorum. Ne ben bunu yapabilirim ne de kimse. Kald ki ben bunu yapmaya kalksam bile sizin grlerinizi deil, kendi grlerimi anlatm olurum. Hasl mmkn deildir Kald ki, byle bir eye gerek de yoktur. Grleriniz, biraz okuduunu anlayan insan iin son derece aktrlar. Grlerinizin kavranmas iin gereken ey kanmca, grlerinizi aklayacak ve gelitirecek insanlar ve araclar deil; onlarn zgrce, hibir politik veya rgtsel kayg duyulmadan zgrce tartlmasdr. Bu takdirde onlarn ister kabul e tsinler ister kar ksnlar, herkes tarafndan ok daha iyi ve doru anlald ve daha yaratc ve inisiyatif gsterilerek daha baarl bir ekilde uyguland grlebilecektir. Ama eer geni dnlrse, rnein u an bu mektuplar yazarak, sizin grlerinizi, kendi anladm ekilde, ki dolaysyla bu benim kendi grlerim de demektir, uygulayp gelitirmeye altm, fiilen bunu u an yaptm da dnlebilir. Ve bu da, eer sizin grlerinizi aklamak ve gelitirmek mmkn olsayd, u satrlarn bizzat kendisi, olacak eyin ne olaca hakknda somut bir fikir verir. Bu mektupla birlikte, size ayrca, eitli tarihlerde Krt ulusal hareketinin sorunlar hakknda yazdm, bir ksm da Gazetelerde yaynlanm birka yazm da iletiyorum. almalarnzda baarlar dilerim. Salcakla kaln. Selamlar ve Sayglar Demir Kkaydn 15 Haziran 2004 Sal Ekler: 1) Gazetede yazmama konusunda, o srete yazlm yazlar. 2) Smer Rahip Devletinden ... kitab hakknda yazlm ve sonra devam edilmemi yaz. 3) Krt ulusal hareketinin sorunlar zerine yazlm yazlardan baz semeler.

82

KNC MEKTUBA EKLER

Smer Rahip Devletinden Demokratik Cumhuriyete Kitabnn Eletirisi

calann Savunmas zerine Notlar (01) Abdullah calann Avrupa nsan Haklar Mahkemesine (AHM) verdii savunma, Smer Rahip Devletinden Halk Cumhuriyetine Doru adyla, aa yukar bin sayfa tutan iki ciltlik kitap halinde Trkiyede ve Avrupada yaynland. Kitap Trkiyede hemen toplatld. Bu kitap hukuki bakmdan bir savunma olarak hazrlanm olmakla birlikte, bu hukuki biim iinde bir Tarih Yorumu, bir Toplum Anlay olduu gibi ayn zamanda politik bir Programdr. Kitabn u an Orta Doudaki en dinamik ulus ve ulusal hareketin nderi tarafndan yazlm olmas, gerek bu nderin Krt Ulusal hareketi iindeki belirleyici arl; gerekse bu ulusal hareketin Orta Doudaki dengeleri giderek artan oranda etkileme ve hatta belirleme eilimi gstermesi nedeniyle, ierii ne olursa olsun, bir proje olarak, ister bu hareketin dostu, ister dman olsun, herkesin ciddiyetle okumas ve tartmasn gerektirir. u ana kadar, kitabn yazarnn bu zgl nitelii nedeniyle bile olsun bu kitap pek tartlmad. Bu onun, eitli lkelerin stratejleri, aratrmaclar, istihbarat grevlileri tarafndan okunmad ve bilinmedii anlamna gelmiyor elbette. Bu baylar kitabn tam da neminin farknda olduklar iin, onu unutturma ve gndemden uzak tutmaya almaktadrlar. nk kitap ok nemlidir ve Krtlerin hapsedildii gettonun dna kmay baarp okunabildii ve zerine tartlabildii takdirde, byk bir maddi gce dnme potansiyeli tamaktadr. Bu nedenle kitabn gzlerden ve bilinlerden uzak tutulmas, elbette psikolojik savan ve dezinformasyonun bir parasdr. Bu tavrn anlalmayacak bir yan yoktur. Egemen uluslarn, devletlerin baka trl davranmas dnlemez. Onlar Krt ulusal hareketini bastrmaya ve yok etmeye almaktadrlar. Savan kurallarna uygun olarak da, yapmalar gerekeni yapmaktadrlar. Tpk faili mehuller gibi, tpk ky boaltmalar ve daha bin bir trl sava biimi gibi. Peki ye sosyalistlere ve demokratlara ne demeli? Onlar u Trkiyede cidden biraz polit ika yapmak niyetindeyseler, yukarda belirtilen gerekelerle, bu kitab deerlendirmek, onun zerine tartmak ve onun karsndaki konumlarn belirlemekle ykmldrler. Ciddi politikaclarsa eer, kar dahi olsalar bunu yapmak zorundadrlar. nk Kita pta dile

83

getirilen grler, Krt Ulusal Hareketinin izgisi; bundan sonraki evrimi zerinde belirleyici bir etkiye sahip olacaktr. Yani milyonlarca insann talepleri ve zlemleri bu kitapta dile getirilen fikirlerle yakndan balantldr ve balantl olacaktr. Ciddi bir politikac iseniz, byle nemli bir kitab, ister katln, ister kar olun, tartmanz gerekir. Eer ondaki fikirleri yanl buluyorsanz, o milyonlarca insana o fikirlerin yanlln gstermek diye bir sorununuz olmas gerekir. Dolaysyla o kitapta gelitirilen grleri tartmanz, varsa eletirilerinizi belirtmeniz gerekir. Peki Trkiye veya Krdistan sosyalistlerinde ve ilericilerinde byle bir tavr grlyor mu? Asla. Onlar da soldan ayn susu kumkumasn srdryorlar. Tartmayarak, zerine hi bir ey yazmayarak; yokmu gibi yaparak; susua getirerek o kitapla savayorlar. Fakat bu kitabn nemli yapan, sadece onu yazan kiinin kimlii, Krt hareketindeki arl deildir. Kitap, ieriiyle de ok nemlidir. Kitap, hi kimsenin bilmedii; hi bir toplumsal etkisi olmayan biri tarafndan yazlsayd da ierii bakmndan nemlidir. Bunu yle bir rnekle aklamaya alalm. Trkiyeden gelen tesadfen karlatmz sol eilimli, hatta sosyalist bilinen kiilere, calann savunmasnn ok nemli olduunu syleyip, okuyup okumadklarn sorduumda, yle cevaplarla karlatm. Kitab devletin grevlileri hazrlam ve calana vermiler. O byle bir ey yazamaz . Byle bir cevap elbette, ezen ulusun ezilen ulusu hakir grn yanstr. Yani calann gerek slup, gerek dil, gerek nicelike byle bir kitab yazacak kapasitede olmad ve olamayaca. Bunu ancak egemen ulusun, istihbarat grevlileri veya stratejlerinin yazabilecei. Ama imdilik cevaplarn bu yann bir yana brakalm. nk burada anlatmak istediimiz baka bir ey, kitabnn, yazarnn kiiliinden bamsz olarak nemi. Biz bu kiilere aynen unu dedik: yleyse de bu kitap nemlidir, neminden bir ey yitirmez. Eer Trkiyede byle bir kitap yazabilecek bir devlet grevlisi veya grevliler topluluu varsa, iimiz ok zor demektir ve o zaman Trk devleti hakknda btn bildiklerimizi de gzden geirmemiz gerekir. Nasl oluyor da byle ok nemli, yeni ve ezilenlere gl silahlar sunabilecek fikirler gelitirip yazabiliyorlar; nasl oluyor da Tarihe byle yaklaabiliyorlar; nasl oluyor da byle projeler gelitirebiliyorlar? Trk solcular, kitabn slubu, dili ve hacmi gibi nedenlerle onun calan tarafndan yazlamayaca akl yrtmesini yapmaktadrlar ama kitabn ierii aksine onun bir Trk devleti grevlisi tarafndan yazlamayacann kantdr. Var sayalm ki bu kitab yazan bir Trk devlet grevlisidir, yine kitap deerinden bir ey kaybetmez. nk bu kitaba deerini veren, kimin tarafndan yazld deil, ieriidir. Bu fikri tersinden bir rnekle daha amaya alalm. Dnelim ki, calan b ir muziplik yapmaya karar verdi ve avukatlaryla gizlice anlaarak, bu kitabn kendisiyle ilgisiz baka bir isimle baslmasn salad. Kimse bu kitabn kimin tarafndan yazldn bilmiyor. Bu takdirde de bu kitap deerinden bir ey yitirmezdi. Yine tartlmas gerekirdi. Ama o zaman, gerekten kitabn iindeki fikirlerin nemini bilenler tarafndan, ieriinden dolay tartlrd. Hi bir olumlu veya olumsuz n veya bn yarg olmadan.

84

Ama bu ieriin deerini anlamak iin, anlayabilecek kapasitede olmak gerekir. Mehur kak elmasnn hikayesi bilinir. Bu deerli ta bir balk bulur. Onu sadece gzelce ve parlak bir ta olarak grr ve bir ka kak karlnda satar. Elindeki hazinenin deerini kavrayacak bilgiden yoksundur balk. Cevahirin kymetini kuyumcu bilir. Maalesef bu kitap sz konusu olduunda, ne Trkler ne de Krtler arasnda byle cevahirin deerini anlayacak kuyumcular grlmyor. Egemenler bu kitabn ieriinin neminin farknda olduklarndan dolay susua getiriyor. Solcular ise ieriinin nemini anlayacak kapasitede deiller, srf biimsel zellikleri bakmndan bile onu, ezilen ulustan bir ndere layk grmyorlar. Kitap, egeme n ulus asndan byle bir ifte komploya kurban gidiyor. Krtler asndan ise, durum tam tersi. Onlar kitabn neminin farkndalar, ama calan yazd iin farkndalar. Bu farkndalk calann otoritesinden geliyor. Eer bu kitap, calan tarafndan yazld bilinmeyen bir kitap olsayd, muhtemelen Krtler de bu kitab tartmazlard. Tam da bu durum, kitabn Krt cephesindeki tartmalarnn handikapn oluturuyor. Kitap, yazarnn kimliinden bamsz, dile getirdii fikirler bakmndan tartlamyor . Maalesef bylece anlalmas ve gerekten tartlmas olanakszlayor. Olgular, yntem, kavramlar dzeyinde, bilim d kayglardan arnm olarak deil, politikann bir fonksiyonu olarak tartlyor ve yorumlanyor. Kitap, kutsal kitaplarn akbetine uruyor, yani zerinde yorumlar yaplan bir metin haline dnyor. Yani kitap zerine tartmalar, skolastik bir karakter tayor. Bylece Trk tarafnda kitap Abdullah calan tarafndan yazld iin tartlmaz ve susua getirilirken, Krt tarafnda calan tarafndan yazld iin tartlyor ama tam da bu nedenle bilimsel olarak, olgular ve kavramlar dzeyinde tartlamyor. Biz bu kitab, her eyden nce, calan yazd iin deil, kim yazm olursa olsun, ieriini nemli bulduumuz iin, ieriinin tartlmasnn gerektiine inandmz iin tartmak istiyoruz. Esas olarak yapmaya alacamz budur. Bu onun niteliini, yani onun politik ve somut anlamn tartmayacamz anlamna gelmiyor. Hatta balangta onun niteliine, onu yaratan eilimlere, onun anlamna ilikin yazacaklarmz daha arlkl olacaktr. Giderek onun ayrntlarna ve ieriine girdike, onun kimin tarafndan yazlm olursa olsun, nem tayan ortaya koyduu sorular ve cevaplara gireceiz. * Aslnda calann bu kitab zerine bir kitap hazrlayp, kitab bitirdikten sonra yaynlamay dnyorduk. nk calann kitab, tartt problemler katalogunun zenginlii ve sistematik btnl ile kiinin fikirlerini onunla kyas iinde aklayabilmesi iin az bulunur bir temel sunmaktadr. Ne var ki, olaylarn ve tarihin giderek hzland bir dnemden geiyoruz. Birbiri ardndan

85

sarsc alt st edici gelimeler yaanyor. Bunlar sca scana ele almak gerekiyor. Bu durumda, belli bir konu zerine younlamak, byke bir eser iin olaylara belli bir sre iin mesafe koymak ve onlardan uzaklamak adeta olanaksz hale gelmekte. Araya giren salk sorunlar vs. ise bunu iyice olanakszlatrmakta. Bu durumda, balangtaki savunmalar zerine kitap hazrlama projemizden vazgemek zorunda kaldk. Bunun yerine her biri bamsz ama ayn zamanda birbirini tamamlayan bir sistem iinde, haftada bir veya iki yaz halinde yazmaya karar verdik. 15 ubat 2002 Cuma

86

calann Savunmas zerine Notlar (02) Orijinal bir Teorisyen Olarak calan ve Bunun Kkleri

Sze, Trkleri ve Trkiye sosyalistlerini ileden karacak bir nerme ile girelim: calan AHMye savunma biiminde hazrlad bu kitabyla, sadece ok iyi bir rgt, taktisyen ve stratej deil ayn zamanda nemli bir teorisyen olduunu da gstermi bulunmaktadr. Ya da bu nermeyi yle ifade edelim: calan Trkiye Sosyalist hareketinin kard, orijinal teorik grler gelitiren bir ka teorisyenden biridir. Hatta daha da somut konualm. Bu orijin al teorisyenlerin biri Hikmet Kvlcml dieri de Abdullah calandr. Trkiyede orijinal fikir gelitiren teorisyen hemen hemen hi kmamtr. Bu gerekten incelenmeye deer bir konudur. Ve muhtemelen Ouz boylarnn tarihe giri biimleriyle olduu kadar; modern Trk ulusunun yaratl biimiyle de ilgilidir. Ouzlar, ya da Anadoluda yaayan Trk boylar, byk lde gebedirler. Yani uygarlk ve snfl toplum ncesinin damgasn tarlar. Bu ayn zamanda yazsz kltrdr. En ak biimi Alevililiin kitapszlnda ve iirle szl bilgi aktarmnda ifadesini bulur. Tarihsel bakmdan bu olumlu nitelikler, ayn zamanda yazsz bir kltr demektir. Ama yazsz kltr de, analitik dncenin gelimemilii; tarallk; kynn tesini grememe anlam na gelir. Orijinal fikirler ise, byk medeniyetlerin kltr ve bilim miras bir ekilde zmlenerek, alma sreci iinde ortaya karlar. Bu nedenle, Trklerin ya da daha dorusu Ouzlarn gebelii ve Alevilii ile Trklerden orijinal teorisyen veya sanat kmamas arasnda bir iliki olsa gerektir. Bu gebelerin elbette uygarla adapte olanlar; feth ettikleri uygarlk tarafndan kltrel olarak feth edilenleri de olmutur. Ama bunlar da, retimle ilgisiz bir devlet snflar kast olduklarndan. Byle bir yaratcl besleyecek kklerden yoksundurlar. Belki, insanlar kleletirme; yldrma, bin bir badireden devleti kurtarma alannda orijinal katklar olmutur ama bu da insanlk iin olmaz olsun denecek trden katklar olsa gerektir. Modern Trk ulusunun yaratlnda ise, Anadolunun Hristiyan haklarnn srlmesi ve katli veya mbadelesi orijinal bir fikir gelitiriminin kltrel ve ekonomik temellerini yok etmitir. Hristiyan burjuvazinin tasfiyesi ekonomiyi geriletmekle kalmam bylece bat burjuva kltr ile balar tmyle koparlm; buna karlk, harf devrimleri ve batllama abalaryla da binlerce yllk uygarlklar zincirinin kltrel mirasyla balar koparlmtr. Bylece sradanlk ve tarallk Trkiyenin btn dnsel ve kltrel hayatna da damgasn vurmu, hafzasn yitirmi ve izofrenik olarak doan bu Trk ulusunun, o aalk kompleksinin bir yansmas olarak hor grd Arap lkeleri kadar olsun, bir tek orijinal teorisyen yetitirememesi sonucu ortaya kmtr. Tek orijinal teorisyen Hikmet Kvlcmldr. O da Trkiye Cumhuriyetinin deil, Osmanlnn aydndr. (Nazm Hikmet ve Hikmet kvlcml, bu iki Hikmetler, olaanst

87

Tarihsel koullarn bir araya gelmesiyle mmkn olmu, Osmanlnn, ya da Osmanlyla sonu gelmi uygarlklar zincirinin kuu ldr. Ekim devriminin dnyay sarsan rzgarlarnn ve bir imparatorluun knn rndrler.) Biricik orijinal dnr olan Kvlcml, orijinalliini, Trk ulusunun oluumunun tamamen tersi bir evrim gstermesine borludur. Trklk, batllama nam altnda btn tarihi unutmaya ve unutturmaya alrken, o tamamiyle o unutulan tarihe ynelmi, toplumu oradan hareketle anlamaya almtr. Trkiye Rum ve Ermeni burjuvazisini tasfiye ederek bat Burjuva uygarlyla btn kltrel ve ekonomik balar dinamitlerken, o Ekim Devriminin ilham ve etkisiyle, burjuva kltrnn en ileri yanlarnn mirass Marksizm araclyla bu Kltrn bozulmam zirve ve kaynaklarn tanyabilmitir. Ancak bu temel sayesinde, Tarihsel Maddecilie katk saylabilecek orijinal bir teori gelitirebilmitir. Trkiye sosyalist hareketi de, iinden kt ulusun btn zaaflarn zerinde tamtr, bu da ok normaldir. Elbette rn olduu toplumun damgasn tayacaktr. Ama Kvlcml gibi bir dnrle Trk toplumunun ve onun sosyalist hareketinin oluumlarnn birbirine zt bu nitelii, aradaki giderek alan makas, Kvlcml ile Trkiye Sosyalist hareketi arasnda korkun bir kopukluk ortaya kmasna da neden olmutur. Aslnda Kvlcml ile Sosyalist Hareket arasnda gibi grlen bu kopukluk, teoriyle Trkiye sosyalistleri arasndaki kopukluun zgl bir biimi ve grndr. Trkiyenin orijinal teorisyen yetimesini engelleyen tarihsel ve toplumsal mekanizmalarn bir ifad esidir. * imdi birden bire garip bir olay gerekleiyor. Abdullah calan, AHMye bir savunma hazrlyor ve bu kitap olarak yaynlanyor. Bu kitab okuduunuzda, eer daha nce Kvlcmlnn kitaplarn okumu bir kimseyseniz, birden bire calann Kvlcml gibi binlerce yllk uygarlklar zinciri, hatta onun gibi uygarlklar ncesinin ilkel sosyalizmi ile megul olduunu grrsnz. Ayn konulara kafa yormaktadr. Hatta ilk bakta calann Kvlcmly okuyup da bu kitab yazdn bile dnebilirs iniz. Bu vesileyle yeri gelmiken calann Savunmas ile Kvlcml ilikisine ksaca deinelim. calan bu savunmasndan nce, bir de Urfa Davas ile ilgili savunmalarn yazmt. (Bu savunmalar kitabn sonunda, Dicle-Frat Havzasnda Tarih, Kutsallk ve Lanetin Simgesi URFA ve Hz. brahim Geleneini Gncelletirmek Hangi Anlama Gelir balklaryla yer alyor.) Biz nternette kitap yaynlanmadan aylar nce, tesadfen bu savunmaya rastladk. Zaten Hazreti brahimden sz eden ad, ilgimizi ekmeye yetti. Merakla okuduk. Ortada aknlk verici bir durum vard. calann bu savunmas ile Hikmet Kvlcmlnn son zamanlarda yaynlanm ve nternette u adreste bulunan ( kivilcim/eserler/apkicin.htm ) Allah Peygamber Kitap balkl kitabyla mthi benzerlikler ieriyordu. Bunu evremizdeki insanlara yle ifade ettik. Ya calan bu kitab okumu etkilenmi, ya da okumamsa ok benzer noktalara varm. Keke avukatlar bu kitap ile calann savunmas arasndaki paralellii grp, Kvlcmlnn bu kitabn calana gtrseler anlamnda szler syledik.

88

Daha sonra tesadfen, PKK evrelerine yakn bir tandmz, Kvlcmlnn bu kitabn kendisinin grdn, calann ilgisini ekebilir diyerek, kendisine iletilmek zere calann avukatlarna yolladn; ama kendisine ulap ulamadn bilmediini syledi. calann bu kitab okuyup ondan etkilenerek mi, yoksa kendiliinden byle bir benzerliin ortaya ktnn, savunmann deeri ve burada ele aldmz calann orijinal bir teorisyen olmas bakmndan nemi yok. nemi yok, nk, eer calan, savunmasnda Kvlcmlnn bu kitabndan etkilenerek o fikirleri savunuyorsa, bu orijinal bir teorisyenin deerini bilip onun baln alabilme yeteneinde olduunu gsterir. Kvlcmlnn bu kitab yllardr nternet sayfalarnda duruyor. Epey bir sre nce de Trkiyede yaynlanm. Hi bir Trk sosyalist teorisyeninin, braklm bu ok nemli kitap zerine bir tartma amasn, bir kitap tantmas yazdn gren var m? Yok!.. Yoktur byle bir ey. Tarihsel maddeci din teorisinde bir devrim denebilecek bulular ieren ; dinler tarihine bambaka bir gr getiren bu kitabn, hem de bir Trkiyeli Marksist tarafndan yazlm bu kitabn, layk olduu neme vurgu yapan bir tek yaz kt m sosyalist basnda. Sosyalist Basn bir yana itelim, Trkiyede genel olarak. Yok, yok, yok. imdi Trkiye sosyalistlerinin zerrece ilgilerini ekmeyen bu kitab, eer calan alm, okumu ve onun esinlendirdii fikirlerden savunmasnda yararlanmsa, en azndan, calann onun yaynlarn yakalayacak dalga boyunda olduunu; ayn frekansta olduunu gsterir. Yani Cevahirin kymetini grp, ondan yararlanacak durumdadr; buna karlk Trk Sosyalistleri, ellerinin altndaki hazinenin deerini bilmek bir yana, ona dmanca bir suskunluk iindedirler. nk orada tartlanlar onlarn ufkunun dndadr. Yani, eer Urfa Davas Savunmasndaki fikirlerini Kvlcmlnn bu kitabndan alm olmas halinde, bu yine calann ciddi bir orijinal teorisyen olduunu gsterir. Orijinal fikirleri grmekte ve deerlendirebilmektedir. Yok eer calan, Kvlcmlnn bu kitabn bilmeden ve okumadan bu Urfa Davas Savunmasn yazmsa, bu onun ayn orijinal teorik yaklamlara ve sorulara bamszca ulatn gsterir. zetle, her halkarda, yani Kvlcmlnn tarttklarna bamszca varmak veya o tartlanlardan yararlanabilmek, karmzda orijinal bir teorisyen olduunu gstermektedir. Hukukular bir hukuk nosyonundan sz etmeyi severler. Yani bir hukukunun olaylara nasl yaklamas gerektiine ilikin bir n bilgidir bu. Belki somut sorunlarda yanl zmleriniz olabilir, ama bu sizin bir hukuku nosyonunuz olmad anlamna gelmez. calanda da bir teori nosyonu var. lerde grlecek, elindeki kavramsal aralar son derece yetersizdir; olgulara ilikin bilgileri snrldr ama btn bu eksikliklere ramen kendi iinde bir tutarll olan bir teorik sistem ina edebilmektedir. Teori her eyden nce en ilgisiz gibi grnen olaylar arasndaki grnmez ilikiyi bulmaktr. te calanda bu nosyon var. kard sonucun veya o sonucu karrken dayand bilgilerin doru olup olmamas nemli deildir; olaylar arasnda bu tr grnmez, derin

89

ilikilere kafa yormas; onlar anlamaya almas nemlidir. Trkiye sosyalistlerinde olmayan ve calanda olan tam da bu. Hazreti brahim, Urfann Peygamberler Diyar olmas ve PKK Urfa davas ve bu gnn politik grevleri arasnda bir balant kurmak ve bunu tutarl bir mantk zinciriyle gstermek iin, insanda bir teori nosyonu olmas gerekir. Peki bu teori nosyonu nereden geliyor calana. nk Krt Ulusal Hareketi, Trk gerilii ve gericiliinin basks altnda ortaya ktndan, mcadele ettiinin btn olumsuz niteliklerinin aynadaki aksini retme eilimi de gsterir ou zaman. Geri calan byk lde Trkiye Sosyalist hareketinin rndr, Krdistan Demokrat partisi, Hoybun gibi geleneklerden gelmez. Ama teori sz konusu olduunda, yukarda da gsterildii gibi, Trkiye Sosyalist hareketinin sicili ok ktdr. Hi bir ey gkten zembille inmez, daima bir yerlerden bilinmeyen derinden ileyen bir damar olmas gerekir. Bu damarlardan biri, unutulmu bir tortu halinde Trk sosyalist hareketinin tamamen tersi bir evrimin ifadesi olan Kvlcmldr. calann 70li yllarda Kvlcmlnn eserleriyle tanmam olmas; o zamanlardan kafasnda bir tortu kalmamas dnlemez. 70li yllarn sonunda, htiyat Kuvvetin daha sonra PKK olacak, Apocularca yzlerce alnp okunduunu biz biliyoruz. Sanrz bunlar da yetmez. Bizzat Orta Dounun peygamber gelenei ile bir balants da var gibi. ocukluktan beri edinilen binlerce izlenimin birikiminin, edinilen kltrel mirasn yan sra; halk kitlelerinin derinliinde yatan bu gelenein, bizzat halk tarafndan calana retilmesi, aktarlmas da sz konusudur kanmzca. calan zaman zaman, bu gelenekle, kendi kiilii ve yaam arasnda balantlar kurar. Kimi zaman Musa, kimi zaman sa, kimi zaman brahim ile kendi yaam arasndaki paralelliklere dikkati eker. calann bu tr konumalar, ou kez hafzasn yitirmi, izofrenik, teorik dnme yetenei olmayan Trkler ve Trkiye Sosyalistleri tarafndan, megalomanlk, akln yitirmilik; Acann arlatanlklarnn bir benzeri olarak anlalr ve gsterilmeye allr. Aslnda, bu Peygamberler ile kendi yaam ve mcadelesi arasnda benzerlikler ve ortak yasalar arama ve gsterme bile calann teorik dnme yeteneinin ve orijinalitesinin bir kantdr. Ama daha da nemlisi kanmca, bu yetenek ile o paralellikler kurulan gelenek arasnda da bir ban olduudur. calan, bir yanyla da, Orta Dou Peygamberler geleneinin son mirass gibidir. Hazreti Muhammet kendisinin son peygamber olduunu sylemitir. Evet calan bir peygamber deildir, olmayacaktr ve kendisinin de byle bir iddias yoktur. O modern bir ulusal hareketin rgtsdr. Ama bu ulusal hareketin rgts ve bir ulusun yaratcs, ayn zamanda, birdenbire bu peygamberler diyarnn birlii ve refahn neren bir projeyle ortaya kyor. Bu elbette modern toplumsal srelerle de aklanabilir. Ama baka bir bak asndan, o peygamberler geleneinin bir devam olarak da grlebilir. Krt ulusal hareketi, ayn zamanda, Krt komnnn paralan ve uygarla girii olarak da kavranabilir. Arap komnnn medeniyete geii, Muhammeti karmtr. Muhammet de

90

kendini brahime balamtr. brahim de Mslmandr. Burada ayn zamanda bir kaynaa dn de sz konusudur. Teorinin, yani o zamanki teori olan dinin, yozlamalardan arndrlm z haline bir dntr bu ayn zamanda. (Bu biz sosyalistlerin de ihtiyac olan ve muhakkak yapmamz gereken bir grevdir. Yani biz sosyalistler de Marksizmin brahimlerine, Muhammetlerine dnmeliyiz, Muaviyelerin kirlettii retiden kurtulmalyz.) Krt ulusal hareketi, orta Dounun, bu gne kadar komn geleneklerini yaatm son halknn, yani Krtlerin, uygarla geii olarak da kavranabilir. Bylece bu blgenin uygarla geilerinin peygamberler araclyla gereklemesi gelenei bir yanyla hkmn icra etmektedir. Bu geiin peygamberi olarak da calan ortaya kmaktadr. Ama bu artk modern bir uygarla geitir. Peygamberlerin varlna olanak vermez. Modern an dini olan ulusuluun peygamberleri olan, ulus kurucularn dnemidir. Ama bu modern an da ylesine ge bir dneminde; dil ve etniye dayanan ulusuluun tm olumsuzluklaryla ortaya kt ve baar iin Krt ulusuluunun bu klasik biimi amak zorunda olduu bir dnemde ve u darma dan olmu binlerce yllk peygamberler topranda gerekletii iin; Krt komnn uygarla geiinde, peygamberler geleneinin yeniden canlanmas iin bir uygun olanak ortaya kmaktadr. Bu anlamda, calann kimi peygamberlerin hayat ile kendi hayat; dinler ile bu gnk hareket arasnda kurduu paralellikler bir megalomann sayklamalar deil, aksine calann bile sandndan daha derin ilikilerin sezilii; tam da ondaki teorik orijinallik yeteneinin bir kantdr. 21 ubat 2002 Perembe

91

calann Savunmas zerine Notlar (03) Komnden Uygarla Gei Olarak Krt Ulusal Hareketi

Geen yazda Krt Ulusal hareketinin Krt Komnnn zl olarak da ele alnabileceini yazyorduk. Trkiyede veya Dnyada Krt hareketine byle yaklaanlara pek rastlanmaz. Rastlanmayaca gibi, byle bir yaklam bir orijinalite olarak deerlendirebilecek kimse bulmak da olanakszdr. Zaten bu yaklamn ve byle bir yaklam bir teorik orijinalite olarak deerlendirebileceklerin yokluu, ayn olgunun iki farkl grnmdr. Burada Krt Ulusal Hareketine Krt Komnnn uygarla geii olarak bakmann Marksizmle balants zerine ksaca da olsa deinmek gerekiyor. * Tamamlanmamlk, btn byk yaratclarn eserlerine damgasn vurmu gibidir. Onlar tam gizli hazinenin yerini sylerken len film kahramanlarna benzerler. Mozartn aheseri Requiem tamamlanmam bir eserdir. Marksn Kapitali de gerekte planlanann kk bir blm ve tamamlanmam bir eserdir. Tarihin snflar mcadelesi olduunu syleyen Marks, Snfn ne olduu zerine yazamadan lr. Kvlcml da bu gelenei srdrr. ki bin ylnn balarnda Kvlcmlnn bir eseri yaynland: Komn Gc (Dr. Hikmet Kvlcml, Komn Gc, Tarih bilimi Kitaplar, ubat 2000). Bu kitap da, Mozartn Requiemi veya Marksn Kapitali gibi tamamlanmam bir eserdir. (Biz bu eseri Kvlcml Sempozyumuna katlan bir katlmcnn bize vermesiyle ok yakn zamanda ilk kez grdk.) Bu kitap belli ki, hazrlanmakta olan bir eserin kendisi bile deil, ilk tasla. Fikirlerin ou daha sonra ilenmek zere, ham olarak, dncenin serbest ak iinde, kaynak vs. gsterilmeden, zaman zaman konudan konuya atlaylarla ifade ediliyor. Bir de bu el yazmalarn yayna hazrlayann keyfi olarak kendi yorumlarn yer yer koymas iin tuzu biberi oluyor. Ama btn bunlara ramen, kitap, tpk bir Requiem, bir Kapital gibi, bu henz taslak biiminde bile, arpc, alt st edici, ufuk ac niteliini sergiliyor. Tarihsel Maddecilik doarken, tarihin snflar mcadelesi olduunu sylemiti. Kvlcml, buna tarihin ayn zamanda, ilkel sosyalizm ile uygarlklar; medeniyet ve barbarlar mcadelesi olduunu eklemiti. Bu son tamamlanmam kitabnda, Komn Gcnde ise, insann ortaya kndan bu gne kadar, tm insanlk tarihini, Komnn oluumu ve uygarla geii ve deiimi tarihi olarak ele almaktadr. Kvlcmlnn bu kitabndaki bak asndan, Tarih komnden uygarla gei ve komn elemanlarnn deiimi tarihidir denilebilir. Bu nerme de en azndan Tarihin snflar mcadelesi tarihi olduu kadar doru bir nermedir. Onunla elimez, onun daha derin ve doru olarak anlalmasn salar.

92

Tabii btn bu yaklamlar, Marksizm diye Stalinizmin bitii deli gmleklerinden baka bir ey bilmeyenler veya otantik Marksizm geleneine pek yabanc olmasalar da onu kutsal bir kitap gibi belleyen, Avrupa merkezci bir dnce geleneine hapis olmu dogmatik Marksistler iin anlalmaz kalmaya mahkum veya olsa olsa, retiden sapma olarak grlebilecek bir tarih ve topluma baktr. Gerek Marksizmin, ya da Tarihsel maddeciliin, ya da gerek sosyolojinin gzlerden uzak bu evrimiyle bu gn ulat yer yle bir analojiyle daha iyi anlalabilir. Eskiden biricik bir astronomi vard, grnen n astronomisi, ister plak gzle, ister optik teleskoplarla baklsn, evrenin resmi detaylarda netlemeler gsterse bile esas olarak deimiyordu. Ancak artk sadece insan gznn alglad k alanyla snrl optik teleskoplarla evrene baklmyor, evren baka klar altnda da grlebiliyor. Kzl tesi, mor tesi, rngen, gamma, radyo vs. teleskoplar ve astronomileri de var. Ve bunlarn her birinin verdii evren resmi, grnr n verdiinden ok baka. Grnr kla kapkaranlk birer boluk gibi grnen yerler, birden bire muazzam radyo, rontgen veya gamma nlar yaynlayan alanlar olarak grlmekte, grnr k alan tm nemini yitirmektedir. nsanlk tarihine de, tpk Astronomide evrenin tarihine bakld gibi, baka klar altnda baklabilir. Bu klarn her birinin altnda tarih bize ok baka grnr. Kvlcmlnn yapt tam da byle bir baka kla, baka dalga boyundan bakmadr. Klasik eserlerinde Tarihin snflar mcadelesi olduu anlayn da ieren, ama onu aan ve derinletiren, barbarlklar ve uygarlklar sava altnda baklr tarihe. Ve bu tarih, radyo astronominin grnr n astronomisinden ok farkl bir evren resmi vermesi gibi, insanlk tarihinin ok baka bir resmini sunar. Ama Kvlcml, Komn Gc adl eserinde, bir adm daha atm, bu sefer tarihe, daha baka dalga boylarnn altnda bakmtr. Tarih artk sadece snflar mcadelesi, sadece medeniyetler ve barbarlar grei deil ayn zamanda komnden uygarla geiin tarihidir. Bunu bizzat kendisi bu kitabnda yle belirtiyor: Bu kaba izgileriyle bile anlalabilir ki Medeniyetler Tarihi diye abartarak sansr ettiimiz ey: iinden ktmz komn kabuunu tekmeleyiimizdir: o zaman daima ileriye bak ve ka insanla iine girip kouturduu medeniyetin de ne anlama geldiini anlayamay (bir manyetizmaya tutulu) bnln kazandrmtr. Demek komn ekirdeimizi kanunlaryla bilmek, byk sansrmze e deer bir sosyal psikanalizin yerine de geer. Medeniyetler tarihi denen ey gerekte komnlerin snfl topluma geileri tarihidir: Tarihsel devrimlerin, medeniyetlerle komnlerin grei tarihidir. (s.294) * Kvlcml bu kitapta, Komn deimez bir z olarak deil, aksine srekli deien, medeniyetlerle veya verili uygarlk dzeyiyle iliki iinde farkl elemanlar ne kan, farkllam bu komnlerin farkl biimlerde farkl uygarlklarla iliki iinde uygarlamas ve komnn elemanlarn bu uygarlklar iinde de dnerek varln srdrmesi olarak ele

93

almaktadr. Eer bir benzetme yapmak gerekirse, Komn kavram, olas bir birleik alanlar kuramnda olmas gereken ve kendisi drt temel kuvveti oluturan o henz ne olduu bilinmeyen kavramn ilevine benzer bir ileve sahiptir. Kvlcmlnn bilinen klasik kitaplarnda, Komn nispeten deimez olarak alnmaktadr. Bu, kendisinin deiimi zerinde durulmad Komnn medeniyetle ilikisi zerinde durulur. Bu balamda daha ziyade lkel Sosyalizm veya Barbarlk kavram kullanlr. Bunlar Komnn medeniyet karsndaki niteliklerini tanmlamaya yarayan kavramlardr. Komnn kendisini deil, onun unsurlarn, kimi niteliklerini ne karr ve tanmlarlar ve bu nitelikler aa yukar deimezdir. Ama komndeki deiimi ele aldnzda bu kavramlarn snrlar ortaya kar. Bu noktada, komn kavram, ok st dzeyde bir soyutlama olarak, kendisi de bizzat deien ve dnen bir z olarak ortaya kar. Bu kitapta, uygarlk bile komn olarak, onun elemanlarnn ne kmas ve dnm olarak grnr. Kitabn alt st edici yan tam da bu noktadadr. (lgintir, benzer yaklamlar calann savunmasnda da grlmektedir.) Bu genel ereve iinde, Kvlcml, komnn farkl uygarlklara gei biimlerinde, komnn farkl elemanlarnn ne kmasn ele alr ve bu geileri bir snflama denemesi yaparken Trk-Krt-Kafkas-Mool-in-Afrika Komn Elemanlar bal altnda u deinmelerde bulunuyor: 1- nce komnler vard: Aa ve orta konak aamasn yaayp oalyorlard. 2- Yukar Barbar Kent aamasna, Irak ortamnda geebildi. 3- Medeniyet: Kentlerin paralanmas ve federasyonu oldu. Yine ilkin rak kentlerinde ve arasnda... 4- Hz. Muhammedin slam medeniyetine (750ye dek) be-alt bin yllk tarih, kentlerin medeniyete geii tarihi oldu. 5- Hunlarla 300-400l yllardan balayan ve Babrn Hint Kastlarnda snyle (1525) biten 1000 yl akn tarih, kent tabannn gebe oban komnlerle yeniden canlandrlmalar tarihi oldu. Kabaca Trklerin-Moollarn-Cermenlerin-Hunlarn-Macarlarn-Franklarn-Anglo Saksonlarn-Vizigot-Ostrogot ve Vandallarn-Slav ve Bulgarlarn- Daha kuzeyindeki VikingPolon-Fin komnlerinin tarihi, son 1000 yl iine giren kent tabannn yeniden canlandrl devrimde olup biter. Krtler ve Afrika komnleri, medeniyete bulasalar da, tarih ncesini fazlaca am saylmazlar. Hi deilse bu birbirini tamamlayan iki byk tarihsel devrimler anda rol oynam bulunmazlar. (Dr. Hikmet Kvlcml, Komn Gc, s.289-290) Yine ayn blmn devamnda unlar yazyor: Afrika-Krt Komnleri, medeniyet grelerine bulamadka komncl yaplarn kimi yerde korumu kimi yerde yozlatrp gerilik iinde smrge durumuna dmlerdir. Bu emperyalizm ve sosyalizm arasnda kanamak anlamnda tarihe en ge geliin rneklerini

94

oluturmaktadr. (s. 291) Kvlcml bu satrlar yazdnda henz ortada ne PKK vardr ne de Krt Ulusal Hareketi ve uyan. Bu nedenle Kvlcmlda Krt ulusal hareketini ayn zamanda Krt komnnn uygarla geii olarak bir deerlendirme bulunmaz. Ama Krdistanda Komnn yaadna vurgu ok aktr. Afrika ve Krt komnn birlikte anmaktadr. * Kvlcmlnn bu kitabnn veya benzer yazlarnn varln bilmeden nce, Krtler ve Krdistan zerine 1979 ylnda yazdmz ilk sistematik yazda, Krdistanda Komnn yaad ve Krt Komnnn Krdistann tarihiyle balants zerine unlar yazyorduk: Krdistan tarih boyunca Antika Bezirgan Medeniyetleri arasnda ticaret yollarnn getii bir blge olmutur. Onun dalk yaps Krtlerin ilkel sosyalist retim ilikilerini srdrmelerine olanak salamtr. Bu nedenle Krdistan n Asya medeniyetleri ortamnda ilkel sosyalizm geleneklerini nispeten yaatan bir yiitlik ve hrriyet adas olarak kalmtr. (...) Krdistan'n tarihi kaderini onun evre medeniyetlere gre bu coraf konumu ve ilikileri belirlemi saylabilir. Krdistan'n hayvancla (ve ona tekabl eden gebelie ve ilkel sosyalizme) dayanan geri toplumsal yaps : daima daha st bir ekonomi ve kltr dzeyindeki evre medeniyetlerin etkisi altnda bulunmasna yol amtr. evrede ise, binlerce yl kkleen tefeci -bezirgan sermaye buralarda modern kapitalist ilikilerin domasna olanak salamam; bu lkeler kapitalist geliime kar bir bakma erbetli (bakl) kalmlardr. 20. yzylla birlikte kapitalizm emperyalizm aamasna girmi; eski medeniyetlerin antika tefeci-bezirgan sermayesi ile bat medeniyetinin Finans-Kapitali kader ortaklna ynelmiler; ekonomi ve kltr bakmndan etkisi altnda olduu evre medeniyetlerle birlikte Krdistan da, Bat emperyalizminin smrgesi ya da yar smrgesi durumuna girmitir. Tabii bu geliimle birlikte, Krdistan'da da modern burjuva ilikiler az da olsa filizlenmeye balam dolaysyla burjuva fikirler de grlmeye balamtr. Ancak evre medeniyetlere kapitalizmin ge ve g girmesi; onlarn bir smrgesi haline dnmeye balayan Krdistan'a, daha da ge ve g girmesine yol am; dolaysyla Krdistan'da modern burjuva ulusal kurtuluu uyanlar ve hareketler ok ge doabilmitir. Krdistan'n kapitalist ilikilere ve dolaysyla burjuva demokratik devrimler ana bu son derece ge girii, ona zgl niteliklerini de vermitir. Krdistan'n smrgesi olduu - ve kendileri de modern ilikilere ge giren - evre medeniyetler de birer yeni smrge veya yar smrge olduklar ve onlar kendi burjuva devrimlerini yaparken, Krdistan henz onlara gre geri ilkel sosyalist ya da derebeyi ilikileri egemenlii altnda bulunduu iin; Krdistan derebeylii ya da airetilii Emperyalizm tarafndan, egemen lkelerin burjuva devrimlerine kar da zaman zaman kullanlmaya allmtr.

95

Bu karlkl etkileimler sonucu; Emperyalist metropoller yalnzca evre egemen uluslarn anti-emperyalist eilimlerine kar bir koz olarak kullanabilmek iin, Krt ulusunun Ulusal Kurtulu zlemlerine zaman zaman ilgi gsterir gibi yapm; ancak gerek petrole sahip; gerek sosyalizme hudut olmalar bakmndan bu lkelerin (zaten uluslararas finans-kapitalle uzlamaya hazr olan) egemen snflaryla derhal uzlam ve Krt ulusal kurtulu eilimlerini; hareketlerini satmtr. Sosyalist lkeler ve zellikle Sovyetler Birlii ise arpk Tek lkede sosyalizm formlasyonunun bir sonucu olarak, Krdistan' egemenlii altnda tutan ve Sovyetleri tecride ynelmi emperyalist lkeler karsnda nispeten tarafsz bir tutum taknan lkelerle ittifak stratejisini gtm; bunlarla aray daha fazla bozmamak iin de Krt ulusunun ulusal kurtulu zlemlerine kukuyla yaklam; Krt ulusunun ektiklerine gzlerini kapam; en azndan grse bile sesini karmamtr. Bu zgn durumun sonucu olarak Krtler adeta " Avukatsz Bir Halk" durumunda kalmlardr. Deien dengelere gre, Sosyalist ya da emperyalist kimi lkeler zaman zaman desteklese de, ilk frsatta egemen uluslarn hakim snflaryla uzlamay yeleyip desteklerini ektiklerinden: "Krde Krt'ten baka dost olmaz" sz adeta darb mesellemitir. (Sosyalist, say:83, 24. Temmuz.1979) Burada nemli olan, Krtler zerine yazdmz ilk yazda, Krt Komnnn Krt tarihinin ekillenmesindeki belirleyici rolne dikkattir. Bir daha bu konuya ayrntl olarak dnme olana bulamadk. Ama bu yazda dile getirilen fikirler kafamz srekli megul etti ve Krt ulusal hareketinin ayn zamanda, Krtlerin uygarla geii olarak da, hatta biraz modern ada gerekleen bir barbar as gibi grlebilecei ynndeki dnceler ilk frsatta zerlerinde daha dikkatli durmak zere bir kenarda durmaya devam etti. Sonra birden, hemen hemen ayn gnlerde, Kvlcmlnn Komn Gc ve calann Savunmasnda benzer yaklamlarn bulunduunu grmek bizim iin byk bir srpriz oldu. * imdi, calann savunmasn okuyan, calann tam da yukarda aktarlan yazda dile getirilen ve tartlan noktalar tartt, benzer sorular sorduu, benzer olgular zerinde younlatn grr. calan Krt Olgusunu anlamak iin Tarihin derinliklerine, ilk neolitik devrime kadar gitmek zorunda kalyor. Kendisi bunu bizzat yle yazyor: Krt olgusu zerinde nemli bir tartma yaplrken, phesiz sorunun bu aamaya gelmesinde nemli pay sahibi olarak, kapsaml, bilimsel ve zmleyici bir yaklam savunmann temeli haline getirmek byk nem tamaktadr. Dolaysyla derinliine olmasa da, ana hatlaryla uygarln tarihsel zmlemesini yapacaz ve eldeki sorunun kaynana inmenin yan sra, sorunun zmn de bu zmlemenin yol gstermesine balayacaz. (s.13, cilt:1)

96

Bu yntem tpk, Kvlcmlnn hareket noktasna benzememekte midir? O da, Trkiyeyi anlamak iin onun iinden kt, daha dorusu bir trl kamad Osmanly anlamak gerekiyordu, Osmanly anlamak iin de, ta Smerlerden beri gelen uygarlklar zincirini; onlarn kurulu ve ykllarn anlamak gerekiyordu diyerekten tm bir antik tarihin zmlemesine girimiti. imdi ayn eyi Krtler balamnda calan yapmak zorunda kalmakta, Krt olgusunu zmlemek iin, blgenin tarihine girmekte, bu da onu, ister istemez, blge ayn zamanda uygarln doduu yer olduundan; btn dinlerin doduu yer olduundan, Kvlcmlnn Tarih Tezinin konusu olan Antik Tarih ile megul olmaya, tam da Kvlcmlnn tartt sorunlar tartmaya zorlamaktadr. Ve hayret verici bir biimde, bir ok kon uda, Kvlcmldan habersizce, benzer sonulara ulamakta, benzer gzlemler yapmaktadr. Elbette calan ile Kvlcml arasnda kkten farklar vardr. Kvlcml bir Trk Tarihi yaratma durumunda deildir; o toplumun genel yasalarn aratrmaktadr. Buna karlk calan, Krt ulusal hareketinin nderi olarak, bir Krt tarihi yaratmaktadr. Kvlcmlnn kavramsal aralar byk lde otantik Marksizmin gelimi kavramsal aralardr; calan ise, byk lde Stalinist gelenein kavramlarna dayanmakta, bundan kurtulduu noktalarda da burjuva sosyolojisinin kavramlarn kullanmaktadr; Kvlcml nispeten daha zengin ve derin bir olgular ynn ele almakta; calan ise, bizzat kendisinin de belirttii gibi, ikinci elden yzeysel kaynaklarla yetinmektedir. Bu liste uzatlabilir. Ama hayret verici olan, calann btn bu dezavantajlara ramen ulat, bir ok durumda Kvlcmlnnkiyle byk benzerlik ve paralellikler gsteren, grlerdir. Sorun calann btn bu dezavantajlara ramen bu benzerliin ve orijinalliin nasl mmkn olabildiidir. Benzerlikler onlarca konuda sralanabilir. Medeniyetin yaratclk efsanesinden, peygamberlerin ilev ve anlamlarna kadar. Bunlar tek tek almak ne gerekli ne de mmkn. Merak eden bu eserleri okuyarak bunlar kendisi bizzat grebilir. Biz bu paralellii sadece Krt Komn balamnda ele alalm. Krt Komnn sadece gemi deil, bu gn yaayan bir gereklik olarak ele almak ve bunu gnn tarihini anlamak iin kullanmak. Her iki yaklamn da ortak noktasdr. calann teorisyen zellii de tam bu noktadadr. Hi bir Trk veya Krt sosyalisti bulamazsnz soruna byle yaklaan. Onlar iin tarih, gemie aittir. Kvlcmlda ve calanda ise o u an bizlerde yaayandr. Bu sanldndan ok daha derin ve olgun bir dncedir. nsanlar da genellikle, ocukluk ve genliklerinde, gemilerine kafa yormazlar, aksine ondan kurtulmak ve uzaklamak isterler, ancak belli bir olgunluk dzeyine eritikten sonra, ocukluklarnn, aile ve evre geleneklerinin kendileri zerinde nasl belirleyici etkilerde bulunduklarn, kendilerinin adeta o bir zamanlar unutulmaya ve kendisinden kopulmaya allan gemiin yaayan hali olduklarn grrler. Bunlar fark etmek bireylerin yaamnda bir olgunlamann, bir derinlemesinin ifadesidir. Benzer ekilde toplumun tarihinde de, bu gn yaayan gemi olarak grmek; en sradan ve olaan kabul edilene kafa yormak ve onun niin yle olduunu dnmek; tarih veya eyler niin olduklar gibidirler sorusunu sorabilmek bu olgunlama ve derinliin ifadesidir. Buna verilen cevaplarn doru ya da yanl

97

olmasnn nemi yoktur; byle bakabilmek, bu sorular sorabilmektir nemli olan. calann savunmasn nemli yapan da onun bu nitelikleridir, kimilerinin sand gibi, olgular, kavramlar veya karsamalar dzeyindeki doru ya da yanllar deil. * calann savunmas da, bir bakma Krt komnnn deiimi ve Krt olgusunun anlalmasndaki anahtar rolyle ilgilidir. calan, Kvlcmlnn yukardaki alntda aklanan yaklamn, Krt olgusunu kavramak iin temel metodolojik ara olarak kullanmaktadr. Ve muhtemelen bunu Kvlcmlnn bu eserini bilmeden yapmaktadr. Bunu baz alntlarla gstermeyi deneyelim: Savunmalarn ikinci cildinin banda Krt Tarihi in Bir ereve bal altnda daha ilk satrlarda unu yazyor: Krt tarihinin dm neolitik toplumdadr. Kavram olarak neolitik toplumun zmlenmesi ve bu ada Krtlerin prototiplerinin belirlenmesi, tarihin aydnlatlmasnda kilit rol oynayacaktr. Dikkatli bir gzlemci bu gn bile Krtlerin youn bir biimde neolitik toplum zelliklerini yaadklarn tespit etmekte glk ekmeyecektir (s. 43, cilt: 2) Burada calann Neolitik Toplum dedii, kelimesi kelimesine ilkel sosyalizmdir, komndr. Yani Komn, Krt tarihinin anlalmasnn dmdr. Bu tam da Kvlcmlnn dedii ve yapt deil midir? Yine bir baka rnek: Krtler btn g ve enerjilerini bu adan alp bu aa vermilerdir. Bu gnk Krt zihniyet yapsnn ok geri kalmas da esas olarak neolitik ada taklp kalmalarndan, adeta orada gnll braklmalarndan ileri gelmektedir. Sanldnn aksine, neolitik an etkileri halen dnyada kmsenmeyecek llerde varln srdrmektedir. Kyllk, maddi yaam ve zihniyet olarak neolitikten kalma bir toplumdur. Tarm kltr bata gelen zelliklerini bu ada edinmiti. (s.49, cilt:2) Burada geer ayak sylenmi gibi grnen bu fikir, yani kyn hala yaayan neolitik toplum olduu gr, son derece nemli bir metodolojik yaklamdr ve aynen Dr. Hikmet Kvlcmlda da vardr. rnein Kadn Sosyal Snfmz adl almasnda Kvlcml kelimesi kelimesine yle yazmaktadr: EN ALTTA: Kyllk katnn ekonomi temeli, Barbarlk an bir trl aamam toprak ekonomisidir. (...) (Dr. H. Kvlcml, Kadn Sosyal Snfmz , Kvlcm, Temmuz-Austos 1978, s.121) Bu toplumsal yapnn kavranmas iin ok nemli bir yntemsel yaklamdr. Marks, Kapitalde saf bir kapitalizmi alr. Bu, Kapitalin bir yanyla hep taze kalan niteliini salar. Kapitalizm, gelitike, meta retimi yaygnlatka dnya daha fazla Kapitalde ele alnan kapitalizme benzeyecek, orada ele alnan yasalar daha gl bir biimde etkilerini hissettirecektir. Onun tkenmez tazeliinin nedeni budur. Ama bu onu ayn zamanda, somut
98

snf mcadeleleri ve yaanlan somut gereklii tm ynleriyle anlamak bakmndan adeta kullanlmaz klar. Gerek kapitalizmde, ya da sermayenin gerek tarihsel hareketinde , durum farkldr. Sermaye artk saf olarak yoktur ortada, bir kapitalizm ncesinin var olduu dnyada hareket eder sermaye ve bu eski toplum biimleri ile bir simbiyoz bir ilikiye girer. Onlar deitirirken kendisi de deiir. Onlar sadece tasfiye etmez, glendirir de. Zaten btn modern Yeni Sosyal Hareketler bu sermayenin gerek tarihsel hareketinin rn olarak ortaya karlar. Ama bu noktaya geli, metodolojik bakmdan bir sramay gerektirir. Gemi sadece gemi olarak deil, bu gn olarak, modern ilikilerle simbiyoz ilikisi iinde ele alnmaldr. Bunu yle ifade edelim. Bir an iin deli gmlei niteliini bir yana itelim. Tarihsel maddecilik kitaplarnn klasik emasn gz nne getirelim. lkel Toplum, Kleci Toplum, Feodal Toplum, Kapitalist Toplum, Sosyalist Toplum. Burada evrimsel bir izgi vardr. Bunlarn her biri birbirini izler. Ama bir arada karlkl ilikileri yoktur bu yaklamda. Tpk, tek hcreliler, yumuakalar, omurgallar, memeliler, maymunlar, insan gibi bir izgi sz konusudur. Byle bir sralamayla yaayan bir ekosistem, bir hayat birlii anlalamaz. Moder n biyoloji ve paleantoloji artk bu zaman iinde birbirinden kopuk dizilemeyle yetinmiyor. Bu zaman iinde birbirini izleyenlerin, bir arada, ayn zaman ve mekan iindeki karlkl ilikileriyle canllar ve canllar tarihini anlamaya alyor. Trkiyedeki btn tarih, toplum ve strateji tartmalar aslnda bu zaman iinde birbirini izleyen bir retim biimleri anlayyla yaplmtr. Bu gnk btn sol rgtlerin program ve stratejilerini belirleyen altml yllarn strateji tartmalarnn temel metodolojik yanlgs budur. Burada tek istisna, Kvlcmlnn katksdr. O gemie ait olan bu gnk kapitalizm ile iliki iinde, bunlarn birbirini karlkl deitirmesi ve o el kitaplarnda renilen emaya hi uymayan bir baka gerekliin ortaya kmas ve bunun anlalmas iin kullanmtr. Finans-Kapital ve Tefeci Bezirgan kaynamas kavram bu tr yaklamn bir rndr. Keza, yukardaki alntnn yapld Kadn Sosyal Snfmz yazs da bu anlamda Marksizme bu balamda byk bir metodolojik katkdr. Bu yazda Ky, Kasaba ve ehir, bir bakma, tarihsel olarak birbirini izleyen, lkel sosyalizm, antik medeniyet, modern kapitalizm olarak ama bir ve ayn zaman ve mekan iinde, bu farkl toplumlarn karlkl ilikileri olarak, tpk bir eko sistem gibi, bir hayat birlii gibi, ele alnr. te calan da, Krtlerin bu gn yaayan neolitik bir toplum olduunu sylerken, bu anlamda, ilkel sosyalizmi tarihe deil, bu gne getirmekte, bu ilkel sosyalizmin medeniyetlerle iliki iinde, ama ilkel sosyalizm veya neolitik niteliini koruyarak geirdii deiimi ve bu uygarlklarla iliki iinde deimi neolitiin, modern smrgeci ilikilerle girdii simbiyoz ilikilerle Krt gerekliini anlamaya almaktadr. Kitabn z bir yanyla budur. Ama bu tam da Kitabn yntembilimsel olarak en orijinal yann oluturmaktadr. Burada nemli olan udur. calan, btn bunlar, Stalinist kabuu atarak baarmaktadr. Stalinistler veya dogmatik Marksistlerin (yani bu dogmatik Marksistler pek ala Trokist veya baka bir ey de olabilir) bak asndan, calann Marksizmden uzaklamas gibi grnen

99

ey, aslnda zne dnmesi, Marksizm sand Stalinist kavramlar terk etmesi, aydnlanmann ideallerine yaklamasdr. Ne demokrat ne de sosyalist olmaya olanak tanmayan bir ideolojinin kabuklarn krp bir devrimci demokrat haline gelmesi, zne dnmesidir. Bylece aydnlanma idealleri bir yeniden doua uramaktadr. calann kendisi de bu durumun bilincindedir ve bunu yle ifade etmektedir: PKKnin k srasnda yeterince yaplamayan, reel sosyalizmin ematik yaklamlarnn yan sra, Krt ilkel milliyetiliinden duygusal etkilenmelerle daha sonraki kmazlarn, anlamsz kayplar ve aclarn temel nedeni olan ve hakkyla yerine getirilemeyen bu almay yapmak, gecikmi de olsa ve bu byk aclar pahasna da gelse, herkesin gc orannda yerine getirmesi gereken bir grevdir. Tabii ancak gc ve sorumluluu olanlar bu greve hakkn vereceklerdir. Kaln izgileriyle uygarlk zmlemesine girimemin anlam budur. Birok halk veya toplum iin bu netlemi olabilir. Onlarn ok kapsaml tarihsel ve toplumsal almalar bunu mmkn klmtr. Ama Krt olgusu iin bu gereklidir ve anlam kazandrmay bekliyor. Bunu yaparken, yine tarihsellik esas alnmak durumundadr. Her ne kadar parlak ve kaln bir izgide olmasa da, bir Krt tarihi vardr. Bu tarihi aydnlatmadan, gnmz grmek ve iinden klmaz hale gelen bu gereklii tehis ve tedavi etmek mmkn olmayacaktr. Tarihsel metot baarldnda, esiz bir zm gc ortaya kar ve ayn oranda ince bir kolayla yol aar. (s.13, cilt:1) * te, ister Tarih ile, ister ekolojik bir sistem gibi, farkl aamalarn ayn zaman ve mekanda bir arada karlkl etkiler iinde bulunduu gnmzle ilgilenin, btn yollarn Romaya kmas gibi her yerde karnza, yaayan bir gereklik olarak Kvlcmlnn ifadesiyle Krt Komn, calann ifadesiyle Krtlerde yaayan neolitik toplum ile karlarsnz. Krdistan, Anadolu, Mezopotamya, ran uygarlklarnn kesime noktasnda yaamalarna ramen, gebelii zorlayan dalk yap ve hayvanclk adeta onlarn tarih ncesini bu gne kadar yaatmalarna neden oldu. Medeniyete daha az bulam, onunla dorudan fazla bir iliki iinde bulunmayan Dersim gibi alanlar, 1938lere kadar pratik olarak medeniyetin etkilerinden muaf kald. Dersim syan denen olay, aslnda bir Krt isyan veya Zaza isyan deil, devlet, askerlik hizmeti, vergi tanmayan ilkel sosyalist Dersim adasnn, Tpk Afrikann fethedilip smrgeletirilmesi gibi, fethedilmesi ve smrgeletirilmesi, oralara devletin, verginin, askerliin, snflarn yani uygarln sokulmasdr. Krdistann medeniyete ok az bulam, otantik blgelerinde Alevilik, yani snfsz toplumun, kitapszln, szl kltrn, uygarla bulamamln, Komnn dini egemen olurken; Krdistann Uygarlk etkilerine daha ak blmlerinde, hem bu uygarlk etkilerinin sonucu, ham de uygarlamaya kar bir savunma mekanizmas olarak afiilik egemen oldu. afiilik, bir yandan bir uygarlk dininin mezhebi olarak Krt Komn zerindeki uygarln etkilerini yanstr. Medeniyetlerle iliki iinde glenmi Komnn despotik elemann

100

yanstr ve glendirir. Keza, ksa namazlaryla, sava ve gebe bir toplumun ihtiyalarna da denk der. Ama bunun yan sra, afiilik, cmada Hanefiliin aksine yaygnl deil, eskilii temel alarak, Komn geleneklerinin medeniyet etkileri karsnda korunmasna ve srdrlmesine de olanak salamtr. Bu bakmdan Trkler ve Krtler arasnda temel farkllk olumutur. Normal gebe, medeniyete bulamam Trkmen ve Ouz kabileler genel olarak benzer durumdaki Krtler gibi alevi olarak kalrlarken, medeniyete bulaan veya medeniyetten Mslmanlaanlar, blgenin ok farkl kltrleri i ie barndrmas ve bunun gerektirdii tolerans nedeniyle, eskilii deil yaygnl temel alan Hanefilik mezhebini benimsemi ve onu glendirmilerdir. Hanefilik bir bakma, medeniyet Rnesans yapan fatihlerin mezhebidir. Bir ok farkl gelenek ve adetleri ayn devlet btn iinde bir arada tutmay salar. Bu eilim Osmanlda rfi hukukun snrlarnn genilemesi ve buna karlk eri hukukun daraltlmas biiminde de grlr. Hatta Trkiye Cumhuriyetinin u Laiklii bile byk lde bu tarihsel gelenein devam olarak grlebilir. Ancak, afiilik, Komn koruyan bir ilev grmekle birlikte, bir uygarlk dininin mezhebidir. Dolaysyla bu uygarlk dininin kltrel elemanlarn komn yaayan bir dnyaya aktarmann da bir aracdr. Bylece, orta dou uygarlklar gelenei ve bu geleneinin kavramsal aralar bu komn tarafndan kullanlabilir, bunlardan beslenebilir hale gelir. Her eyden nce yaz ve yazl kltr, buna bal olarak analitik dnce geliir, bir tarih bilinci geliir. Bylece Uygarln kltrel silahlarna ve kavramlarna yabanc olmayan bir komn biimi ortaya kar. Zaten blgede yaayan Komn gelenekleri, calann Kitabnda da dikkati ektii gibi, uygarlklar tarihi boyunca, despotlarn, Nemrutlarn kleciliine kar direnii ve reform abalarn ifade eden Peygamberlik geleneini ve peygamberlerin ortaya kn besleye gelmitir. imdi byle bir arka plan olan Krt Komn, altml ve yetmili yllarda artk kar konulmaz bir biimde modern toplumla iliki iinde uygarlama srecine giriyor. Ama bu uygarlama, ayn zamanda ezilen bir ulus, bir smrge olma koullarnda gerekleiyor. Smrgelie ve klelie kar direni, elbette hala yaayan Komn geleneklerine dayanma durumunda kalacaktr. Eski a peygamberleri de dinlerini tamamen airetlere dayanan toplumlardan oluan bir dnyada yaymaya alrlard. Onlar gelimi biimlerinde airetleri bir araya getirmez, airet kardelii yerine din kardelii ile uygarlamann ve medeniyette bir tazelemenin yolunu aarlard. Yirminci yzylda, bu din kardeliinin yerine, airet kardeliine stn tutulacak kardelik Krtlk oldu. Bylece Krtlk, hem airet dzeninin zlmesini salayan hem de onun yerine eskiden dinlerin grd ilevi grebilen Komn geleneklerinin en azndan bazlarn uygarln iine aktararak onu daha bir katlanlabilir klan bir ilev yklenmitir.

101

Ne var ki, Krt komnn uygarla geii, sadece Smrge koullarnda kleletirilmi bir halk olma erevesinde deildir, ayn zamanda ulusun dil veya kltr veya etniye dayanan tanmnn artk gelimi kapitalizmin artlarna uymad bir dnemde; ulusun tpk kapitalizmin ilk doduu dnemlerdeki gibi, yurttalkla tanmlanmasnn bir eilim ve ihtiya olarak ortaya kt dnemde gereklemektedir. Dolaysyla, Krt Ulusal Hareket i, hem Krt ulusal hareketi olmak, hem de Krt hareketi olmaktan kmak zorundadr. Blgenin yaps ve tarihi de bunu zorlar. Savunmann yapmaya alt da budur. 12 Mart 2002 Sal demir@comlink.de http://www.comlink.de/demir/

102

Gazetede Yazmama Srecini ve Nedenlerini Aklayan Yazlar

Egemen Ulustan Bir Sosyalist Olmann Zorluklar

Bu gnn dnyasnda sosyalist olmak zordur. Bu dnyada egemen ulustan bir sosyalist olmak daha zordur. Ama Trkiyede egemen ulustan bir sosyalist olmak ok daha zordur. Hele hele u son dnemde, ABDnin Orta Douya el koymasndan beri, Trkiyede Krt Ulusal Hareketinin destekleyen sosyalist olmak olaanst zordur. Biraz bu zorluklara deinelim. nk bizzat bu zorluklar bize iinde bulunduumuz dnyann sorunlarn daha iyi kavrama olana salar. Yani sanki znel zorluklarmzdan bahsedermi gibi yapp, yine toplumdaki eilimler ve atan gleri anlamaya alalm. Bu gnn dnyasnda sosyalist olmak, zaten Mslman mahallesinde salyangoz satmaktan farkszdr. Dou Avrupann halklar, hatta buna in ve Hindi inini de ekleyelim, aa yukar insanln neredeyse bete ikisi, sosyalizm diye brokratik diktatrlklerin egemenlii altnda yaad iin, eer sosyalizm bu ise olmaz olsun deyip, sosyalizmden nefret etmi, sosyalizm szcyle ortak bir hecesi var diye sosis bile yemez olmutur. Yok o sosyalizm deildi itirazlarn dinlemek bile istememektedir. Zengin lkelerin nfusunun byk bir ounluu ise (yani yuvarlak hesap bete bir), yer yz lsnde eitliki bir dzen, bu gnk maddi yaam dzeyinde bir d, bir gerileme anlamna geleceinden, sosyalizmle selamn sabahn oktan kesmitir. Geri kalan bete iki ise, ilk bete ikinin yaadklar nedeniyle ayn soukluk iinde olmann yan sra, bete birin yaad refahn gz kamatrcl ile, sosyalizm diye bir hayal bile kuramaz olmu, kral olsa soann ccn yiyecek oban gibi, o gzn kamatranlar gibi olmaktan baka hayali kalmamtr. Geriye sznz dinleyecek kim kalr? Kendine sosyalist diyenler. Yani toplumsal bir gcn nesnel eilimlerinin ifadesi olanlar deil, bir dnemin kalnts olarak var olmaya devam edenler. Ama bu var olmaya devam edenler, zaten o brokratik egemenliklerin bayran hala sosyalizm diye savunanlar ise ve sosyalizmin bir canlannn gemiin kalnts bu kuan ortalktan kaybolmas gereklemeden pek mmkn olamayacan dnenlerdenseniz, varolan sosyalistlerin Mslman mahallesinde de salyangoz satyo rsunuz demektir. Bu kadar olsa gene iyi. Ya bir de egemen ulustan ezilen ulusun bir ulusal hareketini destekleyen bir sosyalistseniz yandnz demektir. Diyelim ki, ezilen ulustan bir sosyalist olsanz (rnein Krdistanl olsanz) veya egemen ezilen ulus ilikisinin bulunmad bir lkede yayorsanz (rnein svete veya Norvete) imdi anlatacamz sorunlarnz olmayacaktr. Yukardaki iki kategori zorlukla uramanz yeter. Ama bunlara bir de egemen

103

ulustan bir sosyalist olmann ek zorluklar biner. Her hangi bir baskya kar mcadele, dier basklara kar mcadeleyi anlamay ve desteklemeyi otomatik olarak getirmez. Hatta genellikle dier bask biimlerine kar mcadelenin o mcadeleyi zayflatt, g ve enerjileri baka mcadelelere ektii, ha tta bld dnlr. i hareketi ve sosyalistler, uzun yllar feministleri, siyahlar ya da ezilen uluslar hareketi blmekle sulamlardr. Tersinden kadn veya ezilen ulus ve rk hareketleri de ii hareketi veya birbirlerine kar ayn tavrlar iinde olmulardr. Btn bu durumlarda, eitliki veya kurtuluu bir hareketin, dier bask biimleri karsnda, kolaylkla o bask biimlerini yaratan egemenliin korunmas ve savunmasna hizmet edebilecei grlr. Trkiyede olan tam da budur. Sosyalizm, egemen ulus sosyalistlerinin, egemen ulus konumunu gizlemenin, ezilen ulusun mcadelesine destek vermekten kamann rtsdr. Birileri ne kadar sosyalizm diyorsa o kadar egemen ulus konumunu problem etmekten kayor demektir. Yani egemen ulus sosyalistleri, dogmatik de olsa sosyalist olmaktan da kmlar, egemen ulusun egemenliinin korunmasnn aralar haline dnmlerdir. Ve Egemen ulus sosyalistlerinin yzde doksan da bu durumdadr. Bu durumda, sizin, ezilen ulusu destekleyen egemen ulustan bir sosyalist olarak syleyecekleriniz, bu sosyalizmi egemen ulus konumun gizlemenin arac olarak kullananlar karsnda, sosyalizm maskeli milliyeti Mslmanlarn mahallesinde salyangoz satmak olmaktadr. Geriye ok az da olsa, yine de birazck, ezilen ulusu destekleyen sosyalistler kalr. Ama bunlar da hala, eski dnyann varsaymlar ve kavramlaryla bunu yaparlar. Aslnda eer olgulara gzlerini kapamasalar ya da karsamalarn mantk sonularna gtrseler, o hareketi desteklemeyecek olanlardr. Bu elikilerden sz edip, onlarla farknz koyduunuzda, bu sefer ezilen ulusu destekleyen sosyalistlerin Mslman mahallesinde salyangoz satar duruma dersiniz. Bu kadar olsa gene iyi, sorunun bir de ezilen ulus taraf vardr. Eskiden, ABD ve Avrupa ile Trkiyenin oligarisi Krtlere kar i birlii iindeyken, Alman silah balar ve Amerikan teknii ile Krt hareketi ezilirken, iyi kt, az kalm destekilerden biri olarak insan yine de belli bir kabul grrd. Ama imdi, bir yanda Avrupa Birlii kriterleri araclyla ulusal basknn hafiflemesi yollar almken veya ABDnin destei ile belli kazanmlar salamak mmkn grlyorken, artk bir destek deil bir kendisinden bir an nce kurtulunmas gereken bir yk olarak grlmeye balanmsnzdr. Yani desteklediiniz ezilen ulusun giderek artan bir blm de bu destekten rahatszdr artk. Yani sevdiinizin gnl bakasndadr ve kendisini artk rahatsz etmemenizi istemektedir. Ama sadece bu kadar da deil. Eeini dvmeyen semerini dver derler. Biraz da semerlik yapmanz gerekir. Krt ulusal hareketine egemen olan zgrlk hareketi, btn bu basklara ramen iyi kt hem toplumsal konumu, hem eski geleneklerinin etkisiyle bu eilimlere direnir, ezenin ezilenlerini kazanma stratejisini izler. Bu stratej iden rahatsz olan milliyetiler ve burjuvalar, bunu aktan syleyecek cesaret ve gce henz sahip olmadklarndan, dorudan zgrlk hareketine saldracak yerde, onun egemen ulustan destekisi sosyalistlere saldrmay hem ideolojik hem de programatik ve stratejik karlar bakmndan ei bulunmaz

104

bir durum olarak grrler. Dorusu kendi alarndan son derece akllca da davranm olurlar. Bylece bir tata iki ku vururlar. Bir yanda egemen ulustan olduunuz iin, egemen ulusun ezilenlerini kazanma stratejisine dolayl bir eletiridir, dier yanda sosyalist olduunuz iin sosyalizm idealine kar bir eletiridir. Yani Krt ulusal hareketi iindeki Krt burjuvazisi, devrimci demokrasiye kar mcadelesini de sizin srtnzda yrtr. Yani sadece bir yk deilsinizdir, dvlecek iyi bir semersinizdir. Bu kadar olsa yine iyi. Btn bunlar syleyemezsiniz de. ki nedenle. Birincisi, grevinizin, esas olarak kendi ulusunuzun milliyetilii ile mcadele olduunu dnrsnz. Bu nedenle, ezilen ulusun saflarndan yaplanlar duymazdan, anlamazdan gelirsiniz. Egemen ulustansnzdr. Bunun nasl ie ilediini, egemen ulus konumunun en kefi zor biimlerde savunulabileceini bildiinizden, insanm i st emmiim, sosyalizm beni egemen olmann imtiyazlarndan azade klmaz; belki bu imtiyazlar en ince biimde savunmann arac olabilir diye dnr kendinize kar son derece kukucu yaklarsnz. Btn bunlar olmasa bile, hakl ve doru olsanz bile, ezilen bir ulus dediklerinizi egemen ulustan olann yukardan akl vermesi olarak grebilir. Bu psikolojik boyutu da hesaplarsnz. Dilinizi tutarsnz. Btn bu zorluklar, aslnda hem dnyada eitliki bir toplum zleminin, hem de Krt ulusal hareketinin demokratik zlemlerinin zorluklarnn, yani nesnel eilimlerin yaratt nesnel zorluklarn, egemen ulustan bir sosyalistin znel zorluklar gibi yansmasdr. Yukarda sralanan znel gibi grnen zorluklar, nesnel zorluklarn znel bir grnnden baka bir ey deildir. Ama bu znel grn, kck bir noktada olaanst younlam bir grn. 30 Temmuz 2003 aramba

Siz Olsaydnz Ne Yapardnz?

Hasan Bildiricinin Krt Siyasetinde Deiim Rzgarlar balkl seri yazsnn, 12 Ekim Pazar gnk altncsnda sayn Yaar Kaya, her zamanki ak szllyle yle diyor: Sava dneminden kalma gazetemizi, szmac Trk solunun ok geri unsurlar kullanyorlar. Bu ite Krtlk yok ve halk ikayeti. Bir ey deimiyor, deimesi gerekir. Trk solunun durumu bal bana bir tartma konusudur. Ne dncelerini aka syledii iin Yaar Kaya; ne bu dnceleri olduu gibi yanstt iin Hasan Bildirici; ne de bunlar okuyucuya duyurduu iin zgr Politika knanabilirler. Aksine, var olan eilimlerin aka ifadesini saladklar ve tartlmasnn yolunu atklar iin tebrik edilebilirler. Toplumlar da insanlar gibidir, bilin altna atma ve bastrma sonradan byk patlamalara yol aar. Yaar Kayann dilinden ifade edilen grler, sadece Yaar Kayann deil, bu gazetede yazan yazarlarn; sadece yazarlarn deil Krtlerin ve sadece Krtlerin deil KADEKin

105

izgisini destekleyen ve sempati duyanlarn da ezici bir ounluunun grleridir. Bunu grmemek iin kr olmak gerekir. Sokakta yrrken karlatnz insanlarn baklar, grmezden gelileri veya selam verileri her eyi anlatr. calan ABD tarafndan Trkiyeye teslim edildiinde, Krtler yapayalnz kalmken, gzleri parlayarak selam verenler artk selam verme zorunda kalmamak iin kafalarn eviriyorlar. Dolaysyla, sadece Yaar Kayann grleri olarak deil, ok gl bir eilimin ifadesi olarak ele alnmaldrlar. Bizzat bu gazetedeki yazarlarca, ya Ezop diliyle dolayl bir biimde, ya da aka kimi ar nitelemelerin hedefi oluyoruz. Yaar Kayann Szmac olarak nitelemesi gibi daha geenlerde Kolonizatr olarak nitelendik. Nitelendik diyorum, nk, Trkiye Solu kkenli olup da bu gazetede yazan topu topu drt be kiiyiz. Bu nedenle Yaar Kayann ifade ettiklerini stme alnmam son derece normaldir. Ayrca bu zaten uzun sredir kafamda evirip evirdiim bir dnceyi okuyucularla tartmak ve onlara danmak iin de iyi bir vesiledir. Sayn Yaar Kaya, bizleri Trk solunun ok geri unsurlar olarak niteliyor. Trkiye solundan gelen dier yazarlar bilmem ama, kendi payma, ok geri bir unsur olduumu kabul ediyorum. Ne yazk ki insanlarn ve solcularn yetenekleriyle ezilen bir ulusun davasna yaknlk arasnda dorudan bir iliki yok. Hatta aksine, yetenekliler var olan toplumda hzla ykseldikleri iin, ezilen bir ulusun davasna hepten duyarsz hale geliyorlar. Bu durumda belli bir duyarllk ancak bizim gibi ok geri unsurlara kalyor. Ama itirazm u szmaclk nitelemesine. Burada bir yanl deerlendirme var. Bunu biraz aalm. Bu ayn zamanda tartmak istediim konuyla ilgili. Sanlr ki, bir Trk ya da Trkiyeli solcu olarak Krt basnnda yazmak ho ve szmaclk yapmaya deer bir itir. Aksine. Bu konuya geenlerde Eemen Ulustan Bir Sosyalist Olmann Zorluklar balkla yazda ksmen deinmitim. Ksaca tekrarlayaym. nce egemen ulustan bir sosyalist olarak u elikiyi yaarsnz: Her trl milliyetilie kar grlerinizle, ezilen bir ulusun, milliyeti bir hareketin desteklenmesinin elikisidir bu. Dolaysyla milliyetilie kar grlerinizi bir kenara koyar, ezilen ulusun hakll noktasna vurgu yaparsnz. Ama bu ayn zamanda, politik olarak ezilen ulusu desteklerken ayn zamanda yapmanz gereken ulusulua kar ideolojik mcadeleyi bolamanz demektir. Ezilen ulusun organnda yazarak ona sunduunuz sembolik destein sevabnn, sosyalist olarak ideolojik mcadeleyi yeterince yapmamann gnahlarn affettireceini dnrsnz. Dier yandan, egemen ulustan biri olarak yazdnzdan, politik eletirilerinizi bile ifade etmemeye alrsnz. nk bunlar egemen ulusun karlarnn gizli bir savunusu olabilir. yle olmasa bile ezilen ulusun hassasiyetleri nedeniyle yanl anlalabilir vs.. Dolaysyla egemen olustan bir sosyalist olarak, ezilen ulusun organlarnda yazdnzda, size ok dar bir alan kalr. Ezilen ulusun hakllna ve o hareketin geliiminin tarihsel ve sosyolojik anlamn aklamaya ve ezen ulusun ve onun sosyalistlerinin duyarszlklarn ve milliyetiliklerini eletirmeye ynelik yazlarla yetinirsiniz. Tabii bizim durumumuzda ek bir sorun daha vardr. smet nn, byk bir devletle ittifak

106

yapmak, bir kaplanla ayn yataa girmek gibidir diye bir laf etmiti. Dnn ki devletler aras iliki bile byledir. Ya hele hibir politik arl olmayan bir kii olarak, neredeyse devlet gibi bir hareketi desteklemenin nasl sorunlar yarataca da tahmin edilebilir. Ben ahsen btn bunlara iki nedenle katlandm syleyebilirim. Birincisi, sann insanlarn gnahlarnn kefareti iin ac ekmesine benzetil ebilir. Trkiyenin sosyalisteleri Krt ulusunun aclar karsnda ylesine anlaysz ve milliyeti bir tavrdadr ki, onun gnahlarnn kefareti olarak yaptklarm yapmaya alyorum kincisi uydu. Dikkat edilirse, ben Krt ulusal harketinin organlarnda, ABDnin calan Trkiyeye teslim ettii; tm dnyada calan kabul edecek bir tek lkenin bile bulunmad; Trk ulusunun neredeyse tamamnn zel Savan terr ve propagandas altnda kalp inkarcln ve ovenizmin zirveye vard; Krt ulusal hareketinin yapayalnz kald koullarda yazmaya baladm. Politik bir arlmz elbette yoktu. Ama bir Trkiyeli olarak Krt organlarnda yer almamzn sembolik ve manevi bir anlam vard. Yani Krtlerin mcadele azim ve moraline kk de olsa bir katk anlam tayordu. Ayn zamanda Trkiyeliler iinden de Krtlerin davasna bir destek sunarak, halklar aras kardelie kk de olsa bir katk anlamn tayordu. Btn bunlar iin deerdi. Yani durumu szma deil; aclara katlanma, kaferetini deme, destek, rnek sunmak gibi kavramlar aklar. Bu aklamaya bal olarak gelelim imdi okuyuculara danmak istediim soruna. Biliniyor, diyalektik olarak, her ey zttna dner. Dn doru olan bu gn yanl olur. Krt organlarnda, bir Trkiyeli sosyalist olarak yazmaya devam etmenin, artk Krtlerin mcadelesine destek anlamna geldii konusunda ciddi kukularm var. Bu gn, Trkiye solu kkenlilerin, Krtlerin organlarnda yazmayarak, Krt ulusal hareketine daha fazla destek sunabileceklerini dnyorum. Niin byle? Birincisi, Krt ulusal hareketi artk yapayalnz ve sembolik desteklerin bile nemli olduu bir durumda deil. Dnyann en byk gcnn konum ve karlar ile Krt ulusunun karlar arasnda, en azndan imdilik, belli bir yaknlk ya da akma var. Byle bir durumda, hala Trkiyeli sosyalistlerin Krt organlarnda yazmas gereksiz bir sr gerilimlere ve yanl anlamlara yol aabilir. Zaten, bizlere gsterilen soukluk, hatta dmanca tavrn ardnda bu kayg ve korkunun byk bir pay bulunmaktadr. kincisi, Krt hareketi iinde, calann temsil ettii izgi ile Barzani ve Talabaninin temsil ettii izgi arasndaki gerilim ve mcadelede, bizlerin calan izgisini dekteklememiz, calan izgisinin konumunu onun rakipleri karsnda zayflatmaktadr. yle ki, bizlerin destei, Trklk kayglaryla bir destekmi gibi gsterilmekte ve bylece calann izgisinin Krtlerce deil, Trklerce savunulduu imgesi yaratlmaktadr. ncs, calann izgisine dmanlk ve eletiriler, dorudan ona deil, bize yneltilmektedir. Biz bir bakma calann izgisine ynelik yldrmlar toplayan bir paratner ilevi gryoruz. Eer Krt hareketine ve onun iinde de calann temsil ettii izgiye bir faydas olsa, paratonerlie de okey. Ama artk faydas yok. Biz aradan karsak,

107

eletiri ve yldrmlarn ya keserler ya da gerek adresine yneltirler. Bylece Krt Devrimci demokrasisi de bu saldrlara aktan cevap verir. Ve nihayet, Krt organlarnda yazmak, Krdistanda sosyalist harekete de zarar vermektedir. Krt burjuvazisinin sosyalizme kar artan dmnl ve mcadelesi, bizlerin Trkiyeli sosyalistler olmamz nedeniyle Trk milliyetiliine kar bir mcadeleymi gibi sunulabilmektedir. Bu belden aa vuru karsnda, sosyalist grlerimizi savunmaya kaltmzda, bu pozisyonlar Trklkle ilikilendirilmektedir. Halbuki biz aradan karsak, Krdistanl sosyalistlerle kar karya kalacaklarndan, onlara kar Trklk ya da Trkiyelilik noktasndan deil, dorudan ideolojinin kendisinden dolay saldracaklardr. Yanl anlalmak istemem. Sorun, Trkiyeli bir sosyalist olarak, Krt ulusal harketinin baarsna nasl daha fazla katk yaplabileceidir. Bu gnn koullarnda, Krt organlarnda yer almamann daha byk katk yapmay salayabilecei grlyor. Bu organlarda yer almamak desteimizin olmayaca anlamna gelmiyor. Bu ilk defa da bamza gelmiyor. Bir zamanlar, zgr Gndemde yazyorduk. Krt ulusal hareketi o zamanlar ykseliini yayordu. Bu ykseliin gveni ve zafer sarholuuyla, o zaman oralarda yazan Trkiyeli solculara, dn yakamzdan denilmi ve Krt hareketinin karabildii en geni katlml gezete kapatlmt. Bu bir oklarn krd ama bizi deil. Biz yakadan dtk ve bu sefer dardan destee devam etti k. Biz bir hareket hakkndaki tavrmz onun bize kar tavrna gre belirlemeyiz. Krt ulusu ezilen bir ulustur. Krt ulusal hareketi hakl bir harekettir. Bu hareket iindeki ayrlklarda da PKK-KADEKin temsil ettii eilim, en modern, en yoksullara dayanan harekettir. O hade, genel olarak Krt ulusal hareketini ve o hareket iirnde de PKK-KADEK izgisini desteklemek gerekir. Bunlar iin alfabesi ve geerliliklerini srdryorlar. O halde, okuyuculara soruyorum. Krt organlarnda yazmamzn Krt ulusal h areketine ve onun iinde de PKK-KADEK izgisine bir yarar var mdr, varsa nedir? Yanl ve yanl anllabilir bir karar almamak iin grlerinizi bekliyorum. Bu durumda siz olsaydnz ne yapardnz? demir@comlink.de

15 Ekim 2003 aramba

108

Devam Ama Nasl?

Geen haftaki yaznn sonunda sorduumuz soru uydu: Krt organlarnda yazmamzn Krt ulusal hareketine ve onun iinde de PKK -KADEK izgisine bir yarar var mdr, varsa nedir? Yanl ve yanl anllabilir bir karar almamak iin grlerinizi bekliyorum. Soruya bir ok cevap geldi, arlk Yazmaya devam diyenlerdeydi ama gerek devam gerek tamam diyenlerin hi biri, yukarya aktarlm sorunun cevabn objektif ve rasyonel olarak tartmyordu. ou duygusald ve yanl anlamalar vard. rnein yaz bulutsuz gkte akan bir imek gibi alglanmt veya bir krgnln duygusal da vuruluu olarak kavranmt. Ama bu yanl anlamlarn en nemlisi, sanki Krt Ulusal Mcadelesini ve bunun iinde de KADEKin izgisini destekleyip desteklemeyeceimizi sormuuz gibi tartlmasyd. Bunun en son ve somut rnei sayn Ayiekin yazsnn balnda grlr: Yrye Devam. Sanki tamam diyen varm gibi. Soru, yryn hangi biimde devam etmesi gerektiiydi. Soruyu byle anlamak, Krt medyas dnda bir devam olana olmad gibi biz gizli varsaymla mmkn olabilir. Cevaplarda ortaya kan btn bu yanl anlamalar, olgusal ve metodolojik yanllar tek tek burada ele almak ne mmkn ne de gerekli. Bunlar ayrca uzun bir yazda ele alp, nternetteki sayfamzda yaynlayacaz, ilgi duyan oradan okuyabilir. Burada ksaca ulatmz sonucu belirtelim. Bu gnk verili durumda, Trkiyeli bir sosyalist olarak, Krt organlarnda yazmann zarar yararndan fazladr. nk, demokratik Cumhuriyet Program karsnda etnik milliyetiliin ve sosyalizme kar globalizm hayranlnn bin bir biimde ifade edilen saldrlar karsnda, demokratik program ve sosyalist inanlarnz savunmaya kalktnzda daha bata n yeniksinizdir. nk karnzdaki sizinle Krt ve Trk olarak tartmaktadr. Bu amazdan kurtuluun tek yolu, bu koulda savamamak, sava kendi alanmza ekmektir. Bu saldrlara Krt ve Krdistanl demokrat ve sosyalistler cevap verirse bir anlam olur. Onlarn hem cevap vermesi hem de bunu elverili bir pozisyonda yapmas iin, Trkiyeli sosyalistlerin aradan kmas gerekir. Yani Krt organlarnda, Trkiyeli veya Trk bir sosyalist veya demokrat olarak yazmann, ideolojik ve siyasi zarar, orada yazmann manevi ve sembolik yararndan fazladr. Kald ki bu batan yenik durum olmasa bile, bu organlar byle bir mcadelenin arac olarak da kullanlamaz. nk cevap verseniz, srekli ideolojik polemikler yapma durumunda olursunuz. Bu hem tepki eker hem buna izin verilmez. Cevap vermeseniz, eliniz kolunuz bal srekli darbe yer durumda kalrsnz. Bu berbet durumdan kurtulmak iin yapacanz tek ey, gazetenin sorumlularndan byle saldrlara frsat vermemesini istemek olabilir ki, bu fiilen fikirler sansr koyulmasn istemek anlamna gelir ki, dlebilecek en kt durumdur. Daha yzlerce nedenin yan sra bu iki nedenle, Krt hareketinin organlarnda, dayanma iin

109

bir Trk veya Trkiyeli olarak yazmann yararlar, bir demokrat veya sosyalist olarak batan yenik olmann ya da susmak veya susmalarn istemek zorunda kalmann zararlarn hibir ekilde karlayamayaca iin bundan sonra, Krt hareketinin organlarnda Trkiyeli veya Trk bir yazar sfatyla yazmayacam. Kiisel kanmca, yazmaya devam e tmek, gerek sosyalist inanlarma, gerek Krt ulusunun zerindeki basknn kalkmas mcadelesine, gerekse de Krt Ulusal Hareketi iindeki Devrimci Demokratik Harekete (yani KADEKin programna) yarar deil zarar vermektedir. Elbette herkesin durumu farkldr. Ve nihayet bu organlarda yazarak m yazmayarak m daha faydal olunaca, hedef ilikin bir ayrlk deil, taktik bir ayrlktr. Farkl taktiklerin de denenmesi her zaman yararldr. Kararmz yanlsa da en azndan bu yanl gsteren; doruysa yanllarn giderilmesini salayan bir rnek ve deneme olur. Ama Krt hareketinin organlarnda bir Trkiyeli veya Trk Sosyalist veya Demokrat olarak yazmayacamz, yazmaya son verdiimiz anlamna gelmiyor. Aksine daha fazla, dilimizi ve elimizi tutmadan yazacamz anlamna geliyor. Ve hatta istenirse yazlarmzn Krt organlarnda daha fazla yer almas anlamna da gelir. Nasl ve ne demek? Toplum bilimciler demiri, insanlarn kk bir zmresinin kulland olanaklar geni kitlelerin kullanmna at iin en demokratik maden (metal) diye tanmlarlar. Gerekten de demir, tun devrinden sonra, tarmsal retimi, dolaysyla uygarl ve refah nehir boylarndan kurtararak ve kapitalizm anda da sanayi devrimiyle, o zamana kadar st snflara has olanaklar geni kitlelere yayarak, iki kez bu demokratik zelliini kantlamtr. Benzer ekilde nternet de en demokratik bilgi ve enformasyon aracdr, medyadr. Radyo veya televizyonu bir yana brakalm, bir dergi ve gazete karmak bile byk bir sermaye, g ve rgt birikimini gerektirir. Bir zamanlarn en demokratik medyas olan teksir makinesi, mumlu kat ve daktilo bile, sradan alan bir insann kapasitesini aan bir para gerektirirdi, en azndan kk bir grup olmak gerekirdi. Ama internet, syleyecek sz olan bir insana, haftada bir bir dergiye verilecek para karlna bir yllna bir sayfa ap, milyonlarca insana ulama olana salar. Biz Krt medyasna yazmadan nce de internet araclyla yazlarmz yaynlyorduk. Zaten Krt medyasna yazmamz da bu arala olmutur. (nternetteki yazlarmz okunarak, gazetelere yazmamz nerilmiti.) Bu dnem boyunca, gazetelerde haftada bir snrl bir alanda yazlanlar yetmedii iin yazmaya devam ettik ve fikirlerimiz esas olarak okuyuculara zaten gazete araclyla deil, internet araclyla ulamaktadr. Ve nternette yaynladklarmz gazetede yaynlananlardan fazladr. Bundan sonra tpk imdiye kadar olduu gibi, her hafta yine yazmaya devam edeceiz. Bunlar Demokratik Bir Cumhuriyet in, Krdistanl Sosyalist, Tarihsel Maddecilik ve Sosyalizmin Sorunlar gibi internet site -yaynlarnda yaynlamaya devam edeceiz. Eer zgr Politikay karan arkadalar, bu yazlarn okuyucularna ulamasn yararl grrlerse, -ki grlerimizde bir deime yok, ayn eyleri, daha geni bir konular yelpazesinde, daha ak, direk ve snrsz olarak yazmaya devam edeceiz- yazlarmz bize hi sormadan, istedikleri gibi iktibas edip yaynlayabilirler. Yani belki bylece, istenirse, yazlarmz Krt

110

basnnda daha sk ve daha fazla yer alabilir. Bylece yazar olarak yazmamamzn yol aabilecei eksiklik ve olumsuzluklar minimuma indirilebilir. * inde bulunduumuz duruma yukardan kubak bakabilmeliyiz. nmzdeki zorluklar ak yreklilikle ortaya koyabilmeliyiz. Byk lde iman gcyle yryen bir harekette zordur ama yine de yaplmas gerekir. Dnyann iileri, ister Stalinizmin yaratt demoralizasyon, ister dnya iilerinin blnml veya ikisi ve baka faktrler nedeniyle olsun, artk sosyalizm iin mcadele etmiyor veya etmeye cesaret edemiyor. te, Gney Afrikadaki Kurtulu Hareketi. Sosyalist gelenei ve ilere dayanan toplumsal yapsna ramen sosyalist dnmleri istemedi veya cesaret edemedi. te Brezilya, muazzam i ve Kyl Mcadelelerinin yaratt hareket ve bu hareketlerin rgtl ifadesi i Partisi, btn Sosyalist geleneine ve ideolojik arka planna ramen, bir Sosyal Demokrat Kriz Ynetimi programndan tesine gitmiyor, gidemiyor. Nedenleri ayr konu. Ama bu gn dnyada en umutvar olabilecek iki hareketin durumu bile byle. ilerin sosyalizmi istememesi veya istemeye cesaret edememesi, sosyalizmin yanl olduunu gsteriyor mu? Hayr. Aksine, savalar, al, yoksulluu, atom sava olaslklarn bir kenara koysak bile insanlk hzla yok olmaya doru gidiyor. Tm yeryzndeki ko sistem bir tek canl gibi de grlebilir. Modern kapitalist uygarln ehirleri, yollar, fabrikalar bu canlnn vcudurnda yaylan ve metastas yapan karnser hcreleri gibidir. Bu kanserin ne lde ve nasl yayld, geceleyin uzaydan ekilmi fotoraflarn ehir klarnda grlebilir. Bugn insanlarn bak asndan refah adas gibi grlen yerler, bu kanserin en ldrc biimde yayld yerlerdir. O halde, kimse yz vermese de, insanln yaamas iin bile, sosyalizm iin mcadele etmekten baka are yok. Benzer durum Krt Devrimci Demokratik hareketi iin de geerli. stanbulun, Tahrann veya Badatn iileri, ulusal ve dinsel basklara kar gerek bir demokratik cumhu riyeti programlatrp mcadeleye girmedikleri srece, Tpk Gney Afrika veya Brezilya iilerinin sosyalizm iin mcadeleye girmemeleri veya cesaret edememeleri ve ksmi iyiletirmeleri daha gereki ve gerekleebilir bulmalar gibi, Krtler de byle bir Cumhuriyet iin mcadeleye girmektense, daha somut ve eriilebilir grnen, Krtler zerindeki ulusal baskya son veren, bamsz bir Krt devleti ynnde mcadeleye yneleceklerdir. Bunun iin Brezilyal veya Gney Afrikal iler knanamayaca gibi Krtler de knanamaz. Ama nasl, sosyalizm olmad srece insanlk alk, savalar, bask ve yoksulluklar ortamnda kalacaksa ve sonunda sosyalizme gelmedii takdirde yok olmaya mahkumsa; Demokratik bir Cumhuriyet olmad srece de Orta Dou ve orda yaayan tm halklar, etnik ve dinsel blnme ve atmalar iinde yaamaya mahkum olacaklardr. Bizler mcadele azmimizi ve gerekemizi baar beklentilerinde deil dorulukta aramalyz. Nasl hi bir baar vaad etmese de dnyada sosyalizm iin mcadele etmek doru ise; orta douda da, hibir baar vaad etmese de, dinsel, etnik, kaltrel, dilsel ayrlklar

111

karsda tarafsz ve eit bir Demokratik Cumhuriyet iin mcadele etmek de dorudur. Sorun buna azami katknn nasl yaplacadr. Biz bu katknn bu gnk verili koullarda ve bizim durumumuzda, Krt basnnda yazmamakla olacan dnyoruz. Doruluu veya yanll zamanla grlebilir. demir@comlink.de

22 Ekim 2003 aramba

112

ki izgi
imdiye kadar, zgr Politikadaki yazlarmz, bir Trk ya da Trkiyeli Sosyalist olarak yazyorduk. Yani egemen ulusun iinden ezilen ulusun mcadelesine destek verme ve bunun bir rneini sunma yazlarn temel vurgusuydu. Byle bir paradigma veya kimlikle yaznca, elbette, btn vuru ynmz, genel olarak Krt Ulusal Hareketinin hakll, bu hareket iinde de PKK-KADEK izgisinin daha radikal, daha eitliki, daha modern zellikleri; onun sosyolojik karakterinin, politik ve taktik ynelilerinin analizi; bunlarn tarihsel ve politik anlamlarnn aklanmas; buna karlk Trk ulusunun ve ulusuluunun gerici ve izofrenik karakteri, Trkiyeli sosyalistlerin aslnda milliyetiler olduklar ve sosyalizmin bu egemen ulus milliyetiliini gizlemenin ideolojik bir rts olduu gibi noktalarda younlamt. Gazetede yazan dier Trkiye Sosyalist Hareketi kkenli dier yazarlarla aramzda ok kkten bir fark vardr: Onlar Trk ya Trkiyeli olarak deil, Sosyalist olarak yazyorlard; biz ise daha ziyade Trk ya da Trkiyeli olarak yazyorduk. Sosyalist olmadmzdan deil. Elbette sosyalistiz. Ama gerek Ulusal soruna bakmz; gerek sosyalizm anlaymz dier Trkiye Sosyalist Hareketi kkenli yazarlarn anlaylarndan kkten farkl olduu iin, (ki sadece onlardan deil, btn Kdistanl ve Trkiyeli sosyalistlerden, hatta dnyadakilerin de tamamna yaknndan farkl) gerek kendi bana bir eylem olarak Trk ya da Trkiyeli olarak bir Krt ulusal hareketi organnda yazmak; gerek oradan Trklerin veya Trkiyeli sosyalistlerin milliyetiliine kar yazlar yazmak, somut bir politik eylem olarak, kelimenin gerek anlamyla hem ezilen ulusun desteklenmesi yani enternasyonalist bir eylem olduu iin; hem de milliyetilie (yani ayn zamanda enternasyonalizme, ki Enteransyonalizm de Milliyetiliin varsaymlarn paylar) kar olduu iin; bir sosyalist olarak orada sosyalist vaazlar vermekten ok daha doru ve etkili olduu iin byle yapyorduk. Bu fark ve bizim niye byle davrandmz; bunun gerek anlam anlalmad iin; bu gn, bizim ayrlmamz ve dier Trkiye Sosyalist Hareketinden yazarlarn gazetede yazmaya devam etmesi nedeniyle sk sk yle bir soruyla karlayoruz. Niin onlar kald da sen ayrldn?. Ya da sk sk yle szler duyuyoruz: Kalmas gereken gitti, ayrlmas gerekenler kald. Bunun bir srpriz olmamas gerekir ve anlalmayacak bir yan da yoktur. ok kkten bir farkllk vard, onlar orada bir sosyalist olarak yazyorlard, biz bir Trk veya Trkiyeli olarak yazyorduk. Elbette biz de bir sosyalisttik ama bu bizim yazar olarak oradaki kimliimizi belirlemiyor, yazlarmzn ieriinde, yntenimde ortaya kyordu. Trk ya da Trkiyeli olarak yani ezen ulustan biri olarak bir Krt ulusal hareketi organnda yani ezilen ulusun organnda, ezen ulus milliyetiliine ve inkarclna ezen ulusun iinden biri olarak vurmak

113

ve ezilen ulusa aktan destek vermenin, binlerce sayfalk ideolojik mcadeleden daha fazla, bin kat daha yararl olduunu dnyorduk ve hala da byle dnyoruz. Yani dier bir deyile, egemen ulustan biri olarak ezilen ulusun gazetesinde yazmann politik bir eylem olarak sevaplar, bir sosyalist olarak yazmamann gnahlarn fersah fersah karlamaktayd. Bunu islam diniyle yle bir kyas iinde aklayabiliriz. Bilinir, slam bir ticaret ve sava dinidir. Ticaretten ve savala domutur. Zaten sava ve ticaret ikiz kardetirler. Ticaretin bat dillerindeki (Mercado, Merchant, Trkeye geen Marandiz vs.) kkeninin sava tanrs olmas bir rastlant deildir. te bu ticaret ve sava dini, gnde be vakit namaz ve orucu mminlere farz klar. Ama seferi iseniz, yani ticaret veya sava iin yoldaysanz, bu farzlar yerine getirmemeniz ho grlr, affedilir. nk o yaptnz ilerin sevab, namaz ya da oru farzn yerine getirmemenizin gnahndan fazladr. Ayrca, tpk ticarette olduu gibi , borcunuzu kaza namaz ile sonradan da deyebilirsiniz. * imdi fark neredeydi, niin biz ayrldk ve dierleri ayrlmad? Bunun hi de rastlantsal olmadn ve i mantn gstermeye alalm. Bylece hem imdiye kadar niye yle yazdmz; imdi niye yazmadmz ve nasl yazacamz daha iyi anlalabilir. nce unu belirtelim. Biz tam da sosyalist inanlarmz gerei farkl zneler asndan yazar ve politik eylemde bulunuruz. Burada daha nce sosyalist harekette hi denenmemi bambaka bir politika ve rgt anlayyla hareket ederiz. rnein Enternasyonalde ulusal dzeyde bu kabul edilir. Bir yerden bir yere giden gittii yerin organna katlr ve yoksa yaratr. Bu iin alabesidir ve dorudur. Yani rnein Trkiyeli biri olarak Krdistana gittiinizde artk bir Krdistanl sosyalistsinizdir ve onun organnda alrsnz. Keza, Krdistanl da Trkiyeye gelirse Trkiyedeki organlarda alr. Bu sadece bu iki rnek iin deil, btn lkeler iin geerlidir. nk i Snf ancak Dnya Tarihsel olarak var olabilir ve ancak Dnya apnda bir snftr. Biz de bu alfabeye uygun davranrz. Almanyaya gelince derhal Almanya seksiyonunda almaya balarz. Fransada isek Fransz seksiyonunda. Dnyann bir global ky olduu bir ada, fizik olarak orada bulunmaya bile gerek yoktur. Virtel olarak nerede azami katk yapabileceksek oral olabiliriz. Yani Trkiyeli olmak iin Trkiyede bulunmak gerekmez. Bu iin alfabesidir. Trkiye ve Krdistandaki sosyalistlerin hi birinde bu alfabe bile yoktur. Sadece bu bile onlarn hepsinin ciddi lde milliyeti olduunu gsterir. Ama biz burada da durmayz, gerek yeni sosyal hareketlerin, gerek ii hareketinin deneylerinden; gerek sermayenin gerek tarihsel hareketi kavrayndan ve bir ok znelerin varlndan ve her bir znenin iinde ayr bir sosyalist ve proleter kanat oluturma anlayndan hareketle bir adm daha atarz, sadece lkeler ilikin deil; znelere ilikin olarak da hareketlilik anlayna geeriz. Ve bunun ilk deneylerini yaparz kendi politik pratiimizde. Enternasyonalizmin Sonu adl yazmzn sonuda bunu yle de ifade ediyorduk: Marks-Engels dneminde tek zne ii snf grlyordu. Bu nedenle Btn lkelerin ileri Birlein iar, kendine gre bir anlama sahipti. Ekim devrimiyle birlikte, Ezilen

114

uluslarn kurtulu savalar ortaya knca, bu yeni zneyi de ifade edebilmek iin, iilerin yanna bir de "ezilen halklar birlein" ibaresi eklendi. Ama bugn znelerin bylesine eitlendii bir ada, sadece iileri zne kabul eden; onlar da ulus dolaymyla tanmlayan bir rgt biimi ve ilke artk yeterli olamaz. Artk btn lkelerin iilerini deil, yeryznn btn ezilenlerini, yani btn zneleri birletirecek bir ar ve biim bulunmaldr. (Ya da yeryznn btn iilerini sadece ulusal blnmle gre deil, btn blnmlk biimlerine gre bir araya getirecek biimler.) rgtler uluslara gre deil, her bask biiminden ve sorundan doan znelerin iinde, onu k esen dier bask biimleri ve zneler iin mcadele edenleri birletirmelidir. Yani her hareketin blclerini. i hareketi iinde rnein, siyahlarn ve kadnlarn otonom rgtlenmelerini ve karlarn savunanlar; Siyah hareketi iinde, iilerin ve kadnlarn; Kadn hareketi iinde iilerin ve siyahlarn. Ulusal kurtulu hareketleri iinde btn bunlarn hepsinin; btn bunlar iinde ulusal kurtulu hareketlerinin. Bunlarn her biri o znenin hareketiyle snrl kalanlarca "hain" olarak grleceinden; btn hareketlerin ve znelerin "hainlerini" toparlayacak bir forma ihtiya vardr. Btn zneleri tanmayan ve snf iinde de eitli blnmeler arasnda sadece ulusal blnml meru kabul edip tanyan enternasyonalizm gelecein mcadeleleri iin bir ilke ve biim olamaz. Enternasyonalizm, belki "btn lkelerin iileri"ni birletirebilirdi ama "yeryznn btn ezilenlerini" birletiremez. (zgr Politikaya yazlarmz, bu anlamda bu yepyeni anlayn denemelerinden biridir. Tpk seri retime gemeden nce rnein bir otomobilin, uzun bir test safhasndan gemesi gibidir. Ve zgr Politikaya drt yl boyunca yazmamz bu anlamda, en ar testtir ve yaklammz bu testten baaryla kmtr kanmzca. Yani artk seri retimie geilebilir.) * rnein 1980lerin ortasndan 1990larn ortasna kadar, teorik ve politik faaliyetimizin ekseninde beyaz rla kar siyahlarn mcadelesi vardr. Bu dnemde elbette Almanya seksiyonunda alrz, klasik anlamda bir enternasyonalist olarak, en nemli eletirilerimizden biri Trklerin ve Krtlerin Avrupadaki Trkiye ve Krdistandan gelen iileri Trkiye ve Krdistandaki mcadelenin lojistik destek ss olarak grmelerine ve milliyetlere gre rgtlemelerine yneliktir. Ama bu klasik blmde kalmayz. Ayn zamanda, Avrupada yaayan bir yabanc, Irk basknn hedefi olan bir Siyah, Almanyada bu siyah Trk ile zdeletiinden de bir Avrupadaki Trk olarak politika ve ideolojik mcadele yaparz. Ve rnein Trkiyeli bir sosyalist olarak bu dnemdeki faaliyetlerimiz ok snrldr. Daha ziyade Kurueme Sreci erevesinde kalr. Krtlerden gelen Krdistanda bir oluumun ban ekme nerilerini de geri eviririz, Egemen ulustan destek pozisyonuyla yetiniriz. 1990larn ortasndan itibaren ise, gerek dnyadaki genel hareketin gerilemesi gerek Avrupadaki siyahlarn ve zellikle de Trklerin radikallemesinin durmas ve gerilemesi nedeniyle gcmz Trkiye ve Krdistana yneltip, genellikle Trkiyede egemen ulustan

115

birisi olarak yazarz. Ayrca bir Krdistanl olarak da yazma denemelerimiz olmutur zaman zaman. Somut birka rnekle bir fikir verilebilir rnein 1992de svete bulunduumuz sralarda, bizden Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve PKK hakknda yaz isteyen Drdnc Enternasyonalin sve Seksiyonunun organ iin, yazarken, Avrupal bir siyah olarak yazarz. Byle yazdmz iin orada yaynlanmaz ve biz bylece Beyaz adamn rklyla mcadele ederiz. Ama ayn yazy yazdmz sralar, sveteki Trk diyasporasyla, bu sefer egemen ulustan insanlar olarak, yani Trkler olarak, Krt Ulusal Hareketiyle Dayanma Komitesi kurmaya alrz. Yani ayn dnemde, ayn yerde ok farkl balamlarda, bambaka kimliklerle yazarz. Yukardaki rnee gre Trkiyedeki egemen ulustan Trk olarak ve Avrupada rk basknn hedefi siyah Trk olarak. rnein calann Yaamn Savunmak in Trk Giriimi de bu anlayn ve yaklamn bir devamdr. Keza zgr Politikaya yazmaya baladmzda, ilk yazmzda, Trk milliyetisi ve sosyalist olarak birbirine ve kar yazlar yazacamz syleriz. Bir sre byle gittikten sonra, gnlk bir gazetede haftalk yazlar biiminde olunca, yaptmzn anlalmadn grdmz iin, buna son verip, Trk veya Trkiyeli sfatyla yazmaya devam ederiz. Bu yazlar bir belge olarak iliikte sunulacak. Siyah olarak veya Avrupadaki Trk olarak: Krt Ulusal Hareketi ve PKK. Ezen Ulustan olarak yani bir Trk olarak: Krt Ulusal Kurtulu Hareketiyle Dayanma Komitesi Kurulu Bildirgesi. Ve zgr Politikaya ilk yazdmz, bir Trk milliyetisi ve bir sosyalist olarak birbirine kar yaz yazacamz anlattmz yaz: lk Yaz: Schachnovelle * Fark aklayabilmek iin biraz tekrar da olsa vurgulayalm. 1) Trkiye veya Krdistanl sosyalistlerin, birka kk grup hari hemen hemen hepsiyle, klasik Marksizm ve Enternasyonalizm bakmndan bir fark var. Hepsi bu anlamda milliyeti. Enternasyonalist deil. 2) Klasik enternasyonalistlerle bir farkmz var, sadece lkelere ve uluslara deil, znelere gre hareket ve rgtlenme anlayn getiriyoruz. Tabii bu Trkiye ve Krdistanllarla da bir fark. Ama onlar daha iin alfabetik ksmnn imtihannda takldklarndan, bu ayrln onlarla deil, onlarn o ok kk enternasyonalist kesimiyle anlam var. 3) Bir de bunlara ek olarak, ulus ve ulusuluun, henz kendine Marksist veya sosyalist diyenlerce bilinmeyen ve kabul edilmeyen seksenlerden sonra km teorisine dayanyoruz. Bu anlaya gre, enternasyonalistler de milliyetidirler. Bylece btn Trkiyeli, Krdistanl ve dnyadaki bilebildiimiz btn sosyalistlerden de farklyz. Enternasyonalist deil, anasyonalistiz. Yani din ve ulus arasnda bir paralellik kurarsak, btn dinlerin kardeliini ve bir tek insanlk dini iinde erimesini savunan dinler gibi olan enternasyonalizmden deil;

116

btn dinleri politikann dna atan, onu kiinin bir vicdan ve inan sorunu olarak gren aydnlanma gibi, ulusal olan politik alann dna atan bir a -nasyonalizmden yanayz. Yani dinsiz olduumuz gibi milliyetsiziz. Paralellii gz nne alrsak, Enternasyonalizm bir kardelik dinidir, sosyalistlerin dini kardelik dini olamaz, tpk din gibi ulusu da politik alann dna atan ulussuzluu mmkn klan laiklik olabilir. Bu tarihsel ve teorik arka plann farkll erevesinde bakldnda, Gazetedeki yazlarmzn mant kavranabilir. * Bu teorik, ideolojik ya da metodolojik fark politik tavr allarda programatik, politik, stratejik ve taktik olarak tamamen farkl tavr allara yol amaktadr. Dz bir mantkla anlalamayacak ve elikili grnecek son derece diyalektik farkllklardr bunlar. Her ey kendi zdd biiminde ortaya kmaktadr. rnein, bizim ulusumuz yok dedik ama Krt Ulusal Kurtulu hareketinin organnda Trk ya da Trkiyeli olarak yazdmz sylyoruz. te yandan, dier sosyalistlerin ulussuz deil enternasyonalist olduklarn sylyoruz, hatta Trkiyeli ve Krdistanl sosyalistlerin enternasyonalist bile olmadn sylyoruz ama onlar Trk olarak deil, enternasyonalist ve sosyalist olarak yazyor. Bu ne perhiz bu ne lahana turusu? Burada bizim son derece tutarsz olduumuz ak deil mi? Burada bir eliki yok mu? Dz bir mantk asndan elikili gibi grnr ama toplumsal olaylarn ve ulus denen, ulusuluk denen fenomenlerin son derece karmak, elikili, diyalektik kavran asndan, yani Tarihsel Maddeci kavran asndan deil. Bunu aklamay deneyelim. rnein, calan, av kpekleri tarafndan drt bir yandan kuatlan bir av hayvan gibi dnyada snaca bir tek lke-kovuk bile bulamayp, CA ajanlarnca karlp Trkiyeye teslim edildiinde, Trkiyede en oven azgn milliyetilik ahlandnda; Krtler calann ahsnda en iren ekilde aalandnda, Trkiyeli sosyalistlerin hi biri, provakatif olarak, Trk milliyetiliine kendi iinden vurmak iin; Trklerin iinden Krtlere el uzatmak iin hi bir ey yapmad. Ve bu davranlarn imdi olduu gibi, calann Uakta syledii, MT tarafndan psikolojik savan bir paras olarak uygulanan szde nedamet getirip teslim olduu, cann kurtarma derdine dt gibi bir yargnn ardnda, gya ok uzlamaz, teslimiyete kar devrimci gerekelerin ardna gizlediler. Onlar sosyalistti, devrimciydi byle uzlamalar yapm korkmu birini savunma durumuna dmek istemezlerdi. Hele Trk olarak bir ey yapmak m? Bu da nereden kt? Sosyalistlerin milleti mi olurmu? Trk milliyetisi deillerdi, enternasyonlistlerdi! Milliyetilerin gnahlarnn kefaretini onlar ekecek deillerdi ya! (Dikkat edilsin, bu sadece Trkiyeli sosyalistlerin tavr deildir. Btn dnyadaki sosyalistlerin tavrdr. Ama somut ve dorudan bir rnek olduu iin onlar ele alyoruz. Trk veya Trkiyeli Sosyalistler yazan her cmleyi, dnya sosyalistleri veya Krdistanl sosyalistler gibi de okuyabilirsiniz. Fark etmez.)

117

Peki biz ne yaptk? Tamamen zddn. Ulussuz olduumuz halde, calann Yaamn Savunmak in Trk Giriimi kurduk. Dikkat edin Trk Giriimi!.. Enternasyonalist Dayanma, hukuki veya insan haklar gibi bir isimle kendini ifade eden bir giriim deil, Trk Giriimi. Niin byle? Niin sadece bizler kurduk? Niin ikinci bir Trk giriimi kurulmad? ok basit. Biz kendinizi hi bir ulusal deere ya da hedefe bal hissetmediimiz iin Trk olarak bir giriim kuruyorduk. Ve Trkiyedeki sosyalistler, tam da Trk oldaklar iin, sosyalistlik yapyorlar ve byle bir tek baka giriim kurmuyorlard. Yani biz Trk olmadmz iin Trkle vurgu yaparak bir giriim kuruyorduk; onlar tam da aksine, btn iddialarna ramen Trk olduklar iin, sosyalistliklerini vurgulayarak hibir ey yapmyorlard. Bizim milliyetimiz olmad iin Trk olabiliyorduk, onlarn milliyeti olduu iin Trk olamyorlard. Burada sosyalizm ve Trklk veya milliyetilik, ezen ezilen ulus ilikisinde, ztt olarak grnmektedir. Ezen ulusun sosyalisti ya da genel olarak ezen ulus, milliyetiliini, stn konumunu gizlemek, onunla yzlememek iin sosyalizme ihtiya duymaktadr; aksine ezen ulus milliyetiliiyle zerrece ba olmayan sosyalistler, yani bizim gibiler, tam da Trklkle veya Trkiyelilikle her hangi bir ideolojik, programatik ya da ruhsal bir balar olmad iin; Trk milliyetiliiyle daha iyi mcadele edebilecei iin, Trk veya Trkiyeli olmaktadr. Tekrar toparlayalm. Egemen ulus iinde, sosyalizm, anti globlizm, anti emperyalizm vs. egemen ulusun karlarn koruma, savunma veya sorgulamamann ideolojik bir arac olmaktadr. Dolaysyla Sosyalizm veya anti emperyalizm veya anti globalizm vs. egemen ulus karlarn korumann arac olunca, ezilen ulus, btn bunlar, kendisinin mcadelesini inkar etmenin, bask altna almann bu ideolojik aralar olarak grmeye balamaktadr. Bylece Ezilen ulus olarak, Krtlerin egemen ulusun karlarn koruyan syleme duyduu kukuculuk ve tepki, Ezilen Ulus Burjuvazisi tarafndan, sosyalizme, enternasyonalizme, anti globalizme kar bir ideolojik mcadele kanalna aktlmaktadr. Yani, Krt burjuvazisinin, bu gn Krtler iinde artan ideolojik ve politik egemenliinin ba sulusu, Trkiyeli Sosyalistlerdir. Eer onlar, gerekten sosyalist olsalar, kelimenin gerek anlamyla Trkiyeli Sosyalist olmasalar, yzlerce, binlerce calann Yaamn Savunmak in Trk Giriimleri kursalard. Hibir enternasyonalist ya da sosyalist vaaz vermelerine gerek kalmadan, Krt burjuvazisinin, Krt ulusal hareketi iindeki ideolojik etkisi sfra inerdi. nk btn ikna ediciliini yitirirdi o zaman. Ama Trk veya Trkiye Sosyalistleri ne yapyorlar? Bizzat kendi politikalarnn sonucu olarak, yani rnein binlerce calann Yaamn Savunmak in Trk inisiyatifi kurmadklar iin, Krtler arasnda artan burjuvazinin ideolojik etkisine kar ideolojik mcadele yapmaya kalkyorlar. Ve aslnda tam da byle yaparak, ideolojik mcadele yaptklarn syledikleri milliyetilii tekrardan retiyorlar ve kendi egemen ulus milliyetiliklerini ele veriyorlar. Yani Krt milliyetiliine veya burjuvazinin ideolojik etkisine kar ideolojik mcadele aslnda, Trk milliyetiliinin, egemen ulus karlarn korumann bir rtsdr. Ve tam da byle olduu iin, bu Krt ulusal hareketi

118

iinde burjuvazinin, sosyalizme ve demokratik zlemlere kar ideolojik etkisinin glenmesine hizmet etmektedir. Yani taraflar karlkl olarak birbirlerini yeniden retmektedirler. Aslnda bunlarn, tpk genel kurmay ile politik islam gibi; kayk dn, varlklarn ve etkilerini srdrmek iinbirbirlerinin varlna ihtiyalar vardr. Trkiyeli sosyalistler, kendi davranlarnn sonularyla, ayn yanl yeniden reterek savamaya kalkmakta ve tekrar o sonularn da kendisini yeniden retmesine hizmet etmektedirler. O halde, Trkiyeli Sosyalist kavram, onlarn kendilerini tanmlamalar olarak deil, gerek anlamyla kavranrsa, Trk milliyetileri veya Trkiye milliyetileri olarak okunmaldr. Krt veya Krdistan milliyetilerinden tek farklar, daha tehlikeli olmalar nk milliyetilii gizlemeleridir. Ve tabii bunun bir ezen ulus milliyetilii olmasdr. Ezilen ulus milliyetilii ise, ad stnde milliyetilik olduu gibi, ezilen ulus milliyetilii olduu iin, en azndan politik sonular itibaryle demokratik bir karaktre sahiptir. Bu yksek dzeyde soyutlamayla ulalan ekirdeine gre bir tanmlama yapmak gerekirse, Trkiye sosyalistleri gerici, Krt milliyetileri ilericidir politik olarak. Bizim tavrmz ise, Trkiyeli sosyalistlerin tavrnn tamamen zttdr. Ona kardr. Biz politik olarak, egemen ulusun milliyetilii ile savamak iin ve ezilen ulusa destek vermek iin Trk oluruz. Bu davranmz var oluuyla ideolojik mcadeledir. Milliyetilie ve Burjuvazinin ideolojik etkisine en byk darbedir. Ama maalesef ok gszdr. Kk bir rnek olarak kalr. Trk ve Trkiyeli sosyalistler ise oktur ve gldr; onlarn politikalarnn sonucu olarak glenen Krt milliyetili de ok gldr. Btn bu glerine ramen, onlar, bizim rneimizin, kendileri iin ldrc ve farkl karakterini hissederler. Ve bunun iin kendilerine zg kar sava stratejisi gelitirirler. Nasl uygulanr bu stratejiler? Trkiyeli Sosyalistler, sizin rnein Bir Trk ya da Trkiyeli olarak davranma ve yazmanz, ite sosyalizmi terk edip milliyeti olduunuzu kendi aznz ve davrannzla itirafnz olarak sunar. Sizinle alp verecekleri olmayacan; sizi sosyalist olarak grmediklerini ve ciddiye almadklarn; sizin Krtler arasnda ykselen burjuva ideolojisine kar ideolojik mcadele vermediinizi sylerler. Bylece yine ilk bakta son derece mantki gibi grnen bir pozisyon elde ederler. Hem Trk Giriimi kuruyorsun, gazetede Trk ya da Trkiyeli olarak yazyorsun, hem yazdn gazetedeki Krt milliyetiliine veya Amerikan hayranlna kar ideolojik mcadele vermiyorsun. Her ey ak deil mi? Nerede kald senin sosyalistliin? Sosyalistin milliyeti mi olurmu? Soyalistler milliyetilikle mcadele edecekken sen Trk veya Trkiyeli olduun sylyorsun. Bir de stne stlk yazlarnda Krt milliyetiliine veya Krtler iindeki Amerikancla saldracak yerde, hep enternasyonalist Trk sosyalistlerine saldryorsun. Hem de ok aalayarak, tahrik edici biimde. Ak ki sen sosyalizmi terk etmi, post modern akmlarn anti marksist etkisine girmi, ama hala kendini sosyalizm postu ardnda gizlemekte devam eden bir milliyeti ve anti marksistsin. te Trkiyeli sosyalistlerin ounun gznde byleyiz. Hatta diyebilirim ki, baz Krt

119

milliyetileri bile bizi byle gryor ve bu nedenle sempatilerini ifade ediyor. Yanlsamalar ve yanl anlamalar elbette sadece Trkiyeli sosyalistlere zg olmayacaktr, elbette Krtler de benzer yanlsamalar iinde deerlendirmelerde bulunacaklardr. Bunlar engellemek olanakszdr. Zamanla giderilirler. Ama gerekte, yanlsamalardan soyutlayp, tavrlarn zne indiimizde, bizim o btn Trk veya Trkiyeli olarak yazma veya tam da byle olduu iin o organlarda grnte ideol ojik mcadele vermeme gibi davranlarmz, yani Trkiyeli sosyalistlerin, bir tr ihanet ve sosyalizmi terk olarak grdkleri davranlarn, tam da sosyalizmi savunmann biricik biimi olduu; buna karlk Trkiyeli Sosyalistlerin egemen ulustan olma konumlarna deil, sosyalist olmalarna vurgu yapan ve egemen ulustan olu karsnda susan; bunun yan sra rnein ezilen ulus iindeki milliyetilie kar sosyalizmi savunan ideolojik mcadele yaplarnn, aslnda egemen ulus milliyetiliinin bir grnm olduu ortaya kar. Yani biz tam da sosyalist olduiumuz iin Trk veya Trkiyeli olmaktayzdr; onlar tam da Trk veya Trkiyeli olduklar iin sosyalistlik yapmaktadrlar . Biz Krt milliyetiliine kar bir Trk olarak ideolojik mcadele vermediimiz iin milliyetilii zayflatmaktayzdr; onlar milliyetilie kar ideolojik mcadele verdikleri iin onu glendirmektedirler. Yani taraflar kendi gerek zlerinin ztt biiminde grnmektedir. Bizim Trk olarak davranlarmz, Krt milliyetiliini zayflatrken, onlarn sosyalist olarak davranlar Krt milliyetiliini glendirmektedir . Bu diyalektik durumu kavramayann son drt ylda yaptklarmz anlamas olanakszdr. Zaten pek azdr bunu anlayan. Bizi venler de yerenler de anlamadan vmekte ve yermektedirler. Anlalamamaktadr nk her iki taraf da yani Trk sosyalistleri de Krt sosyalistleri ve ulusal hareketi de milliyetidir. Her iki taraf da milliyetilerin ulus kavramna sahiptirler. Milliyetiler milletin ve milliyetiliin ne olduun anlayamayacaklarndan, bizim ne dediimizi ve yaptmz anlayamazlar. Yaptklarmz ve yapmadklarmz ancak bizim kabullerimizin mant iinde anlalp eletirilebilirler. Ama bizim n kabullerimiz, onlarn kavray ufkunun dna dmektedir. Bunu yle bir benzetmeyle anlatmak mmkndr. Biliniyor bir zamanlar bir Batlamyus astronomisi vard. Dnya merkezde, yukarda ay, gezegenler ve yldzlar. Gn yeti kat da haftann yedi gn de bunlardan geliyordu. plak gzle grlebilen gezegen says art ay atr sabit yldzlar vs.. Dana sonra bir Kopernik devrimi yaanyor ve Gne merkeze alnyor. Bilimden sz edenler genellikle burada kalyor. Halbuki, son yllarda, Kopernik devrimi gibi bir ka devrim daha oldu. Bu gn ise evrenin merkezi, ne gne, ne dnya, ne Samanyolu galaksisi, ne samanyolu galaksisinin iinde olduu byk grup vs.. Merkez falan yok. Bir merkezden sz edilecekse eer, Big Bang var. Byle bir evren kavraynda, brakn dnyay ya da Gnei, Samanyolu galaksisnin bile fazla bir kymeti harbiyesi yoktur. imdi, Batlamyus astronomisiyle uzaya bakann ve bu gnk anlaymzla uzaya bakann grleri ve kavraylar ok farkl olur. Diyelim ki, bu gnn bilgisiyle uzaya bir peyk yolladnz. Bunlarn ou plak gzle de grlyor. Batlamyus astronomisiyle gge bakan birisi, hzla geen peykin n grnce, ge yeni bir kat daha eklendi diye dnebilir. Sizin bunun gn bir ayr kat olmadn anlatma abalarnz kesinlikle bir anlalmazlk
120

duvarna arpacaktr. Onun grd sabit yldzlarn, aslnda, samanyolunun merkezindeki siyah deliin etrafinda dnen spiralin kollarndaki kimi yakn yldzlar olduunu sylemeniz kesinlikle anlalmaz kalacaktr. Bunu politikaya ve ideolojik mcadele alanna aktarrsak, milliyetiliin dnyay ve toplumu kavray Batlamyus astronomisine karlk der, sosyalistlerinki (nk onlar da aslnda milliyetidir) de belki kopernik astronomisidir. Sizin, bigbang, kuantum, relativite teorilerine dayanan evren kavraynzla ortaya koyduunuz davranlar, hele ardnzda szlerinize ve davranlarnza arlk kazandracak ne ideolojik bir manevi otorite ne de gl bir sosyal hareket ve rgt yoksa zerrece ikna edici olmak bir yana dndrc bile olmayacaktr ve deli samas gibi grnecektir. Yazlarmzn ve tavrmzn durumu aa yukar tam byledir. Yani onlar Batlamyus veya Kopernik astronomilerinin kavramlarna benzer kavramlarla topluma ve tarihe bakanlarca ne anlalabilirler ne de onlarn anlalmalar iin abalar gerektirdiini ima decek bir manevi otorte, bir hareket, bir rgt vardr. Bu durumu aklamanz ise bir megolomanlk olarak grnecektir. Bylece daire kendi iine kapanr. * Btn Trkiyeli Sosyalistler, Krt hareketiyle ilikilerini hep bir sosyalist olarak kurdular ve orada bir sosyalist olarak yazdlar ve yle desteklediler. Yani yukarda anlatlan karakteristikler hepsinin ortak karakteridir ve bizim tavrmz bunlarn bir alternatifini oluturmaktadr. Ayn zamanda buna kar bir ideolojik mcadeledir. Dolaysyla gazetedeki dier sosyalist yazar arkadalarla, ister Trk veya Trkiyeli, ister Krt veya Krdistanl olsunlar, aramzda byle temelden bir fark vardr. Bu nedenle bizim niye ayrldmz dierlerinin niye yazmaya devam ettiinin ip ucu da burdadr. Biz orada Trk veya Trkiyeli olarak yaznca, bu eylemin politik anlam nemlidir. Yani Krt ulusal hareketine verilen bir destek. Ama bu destein muhataplar, bunu diyelim kolonizatrlk olarak anlyorlarsa, burada yaplacak bir tek i olur: ekilmek. Ama bir sosyalist olarak yazyorsanz, elbette Trk olmadnza gre bunu stnze alnmama veya alnsanz bile kar tarafn sizi itham ettii kavramlarla dnmeme ve davranmama hakknz olur. Ama sonu tpk, Trk ve Sosyalist olarak yazma gibi olur. Biz ayrlarak, milliyetilie en byk darbeyi vururuz. Onlar yazmaya devam ederek onu glendirirler. Elbet burada yle bir itiraz yaplabilir ve yaplyor. Onlar Krtlerin ou deil, kk bir aznl, Krtlerin ou yle dnmyor. O halde yazmaya devam etmek gerekir. O tr yazlar, gazetenin iinde elbette yer alacaktr. nk biz bir ulusal hareketiz, burjuvazi de bu ulusal hareketin bir parasdr. Onlar yle dnyor. Dnmeyin veya dndklerinizi yazmayn diyemeyiz. Burada anlalmayan udur. Elbette onlar yle dnyorlarsa yazmaldrlar. Ama bu fikirlerini ifade ettiklerinde, ben Trk olarak yazdm iin, onlara cevap veremem. Elim kolum baldr. Ben onlar bunu yazdklar iin deil, Krt ve Krdistanllar cevap vermedii iin elim kolum bal kalrm. Bu noktada orada durmann anlam yoktur.

121

Kald ki, bir ulusal hareketin iindeki burjuvazinin bile byle dnmeye ve bunu ifade etmeye balamas, bu savunmay yapacak Krt ve Krdistanl arkadalarn elinin kolunun serbestlemesi iin ekilmeyi gerektirir. Yani ekildiiniz an zaten yle bir argman ortaya kar. Bak artk ite onlar yok, hadi syle bakalm imdi syleyeceini. Yani akll bir Krdistanl sosyalistin, bize, arkadam kusura bakma yle bir kenara ekil, bunlarn hakkndan ben gelirim. Benim gelebilmem iin elimin kolumun serbest olmas, onlarn elinde ve dilindeki bu silahn alnmas gerekiyor. demesi gerekir. Ne bu yapld ne de sosyalist olduunu syleyen PKK-KADEKliler tarafndan bunlara kar mcadele edildi. Aksine kesin bir suskunluk sz konusudur. Aylardr byle yazlar yaynlanmaktadr. Gazetenin Krt ve Krdistanl yazarlarndan veya dardan bunlara kar bir tek yaz kmamtr. Ne zamanki bizim yazmz kt o zaman baz okuyucu mektuplar vs. grnd. Durumda bir deime yoktur. Biz yazmayacamz ifade ettik ve ayrldk. Bu srede gerek Bildirici, gerek Ferat, gerek Kahraman, gerek Kaya hepsi istisnasz, ya aktan ya da erbabnn anlayaca bir ekilde eski grlerini tekrar ettiler. Ve bunlara karlk bir tek Krdistanl ya da Krt yazardan bir tek sz km deil. Kalan Trk sosyalistlerinin durumunu dnn. Cevap verseler, kendilerini istedii kadar Trk deil sosyalist grsnler, en azndan okuyuclar tarafndan Trk veya Trkiyeli olarak grldkleri iin, Biz koloniaztr deiliz demek anlamna gelecektir syledikleri. Vermeseler. Skut ikrardan gelir denecektir. Bu tr yazlarn yaynlnmamasn isteseler, sansrc duruma deceklerdir. Orada yazmaya devam etmeleri halinde bile yazmalarnn bir tek yolu var. Bu y ndeki en ufak ima ieren yazlara dahi, Krtlerin ve Krdistanllarn cevap vermesi. Ama bizim ayrlacamz sylediimiz dnem yaynlanan birka yaz ve okuyucu mektubu hari bir tek yaz kmad ve kmyor. Bylece orada Trkiye Kkenli sosyalistler olarak yazmaya devam eden dier arkadalar, tpk sosyalist olarak yazarak yol atklar sonular, yazmaya devam ederek yeniden retmektedirler. Gazetede bir tane bile Trkiye Sosyalist kkenli yazarn olmamas, Krt burjuvazisinin eilimlerini yanstanlarn, karsnda kemalizmi laiklik diye yutturan bir brokrasi bulunmayan islamclarn decei duruma drr. O zaman, onlarn inan zgrl ardna gizlenen anti laik karakterleri ortaya karsa, Krt burjuvazisinin de, aslnda Trk sosyalistlerine kar gibi grnen, PKKnn devrimci demokratik izgisine ve genel olarak sosyalizm ve eitlikilie kar karakterleri ortaya kar. * Bunu zaten ele veriyorlar. Nasl m? Bizim davranmzn ve yazlarmzn ayrc niteliini gizleyerek ve yok sayarak. Bakn onlarn yazd yazlara. Dikkat edin, ister gazetede yazanlar ister gazete dnda yazanlar olsun (Yani Yaar Kaya ve Sra Bilgin vs.) bizim gerek yazlarmnzn ierii gerek davranmzn fark hakknda

122

hibir ey sylemeyip, ayn kefeye koydular. Sanki bizim davranmz ve yazlarmz yok gibi davrandlar. nk gerek yazlarmz gerek davranlarmz onlarn iddiasnn fiili tekzibi ve yanllnn kantlanmasdr. Bu durumda onu gzlerden karmak, dikkatlerden uzaklatrmak, susua getirmek gerekir ki bu fiili tekzip anlalmazsn ve ideolojik bask srsn. Bunun en kolay yolu fark gizlmektir. Bu da Krt Burjuvazisinin sava stratejisidir. 04 Kasm 2003 Sal

123

Iki Cizgi'ye Ekler: Farkli Ozneler Olarak Yazi Ornekleri

Ezilen Siyah Olarak rnek: Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve P.K.K.

Bir Trk tarihisi, bir zamanlar Osmanl mparatorluunun egemenliinden kurtulan son ulusun Trkler olduunu sylemiti. Bu nermeyi bugn yle bir paradoksal nermeyle tamamlamak gerekiyor: Osmanl mparatorluu'nun egemenliinden hala kurtulamam son ulus da Krtlerdir. Krtlerdir, nk Trk modernlemesi ya da "burjuva devrimleri" -yine paradoksal bir ifadeyle- burjuvaziye kar yaplm burjuva devrimleridirler. Bu "devrimler" Osmanl Egemenlii altndaki Hristiyan uluslarn burjuvazisine kar Osmanl "Devlet Snflar" tarafndan rgtlenen ve ynetilen hareketler olmulardr. Bu nedenledir ki Trkiye Cumhuriyeti Devleti Osmanl mparatorluunun yaayan Ruhu olmutur. Osmanl mparatorluu egemenlii altndaki Hristiyan uluslar bu egemenlie ilk bakaldranlar oldular. Ancak bu ba kaldr, Balkanlarda ve Anadolu'da zt sonulara yol at. Balkanlarda Hristiyan Kapitalizmi, Mslman Prekapitalizmini yenip srerek baarya ular ve Balkan uluslarnn yolunu aarken, Anadolu'da Krt -Trk Mslman Prekapitalizmi Rum-Ermeni Hristiyan Kapitalizmini srerek ve yok ederek tasfiye etti. Bu sre kta Avrupas ve Britanya Adalar arasndaki geliim ztlklarna benzetilebilir. Kta Avrupa'snda Sen Barthelmi katliamlaryla burjuva geliimi bir ka yz yl geciktirilirken, ngiltere modern geliimin yoluna giriyordu. Trkiye Cumhuriyeti kurulduunda Eski Ermeni ve Rum burjuva konaklar, Krt ve Trk feodallerinin evlerine ya da Osmanl'dan miras Cumhuriyet adn alm devletin hkmet konaklarna dnmt. Bu tersine gidi Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin de gerilemesine yol at. Bundan sonraki dnemde Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin arlk merkezi kinci Dnya Savann zel koullar nedeniyle nce ran'a (Ksa mrl Mehabat Krt Cumhuriyeti), ran'daki yenilgiden sonra da Irak'a kayd. Bu dnem boyunca Trkiye Krdistan'nda (Kuzey Krdistan) hemen hemen hi bir ciddi ve kitlesel bir direni grlmez. Krt emeki ynlar zor ve dini tarikatlar araclyla Trk gericiliinin oy deposu olarak kalrlar. PKK'nn Baz zellikleri 1960'l yllarda Trkiye'de kapitalist geliimin hzlanmas ve ii hareketinin douuyla birlikte yeniden doan Trk Sosyalist Hareketi (lk dou Ekim Devrimi Yllarnda olmutur) Krt ulusunun memnuniyetsizliinde doal bir mttefik buldu. Trkiye'deki Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, Trk Sosyalist Hareketi'nin rahminde onunla ayn Marksist vokableri kullanarak gelimeye balad. 60'l yllar boyunca ayr bir kiilii olmad, 70'li yllar Trk Sosyalist Hareketinden kopma ve Kendi Kiiliini Bulma mcadelesiyle geti, 80'li yllar Trkiye Krdistannda Bamsz bir Krt Ulusal Kurtulu Hareketinin douuna tanklk etti. 90'l yllarda ise mthi kitlesellemesi grlyor. Bu kitleselleen ve radikalleen hareket ise rgtsel ve politik ifadesini P.K.K. da buluyor.

124

Krt Ulusal Hareketi geliir ve glenirken, Trk sosyalist hareketi 1979'dan itibaren, nce kendi hatalar, sonra 12 Eyll darbesi ve en son olarak da Sovyetlerin dalyla birlikte, hzl bir dal ve zlme srecine girdi ve aslnda kk ve etkisiz evreler saylmaz ise. bir toplumsal g olarak yok olmu durumda. Bu k ylesine gl ki, ykselen Krt mcadelesi bile onu canlandracak bir soluk veremiyor. Trkiye Krdistan'ndaki Krt hareket ve partileri iki kaynaktan domulardr. Birincisi Irak Krdistannda mcadele eden hareketlerin uzantlar ve paralelleri. Bu daha ziyade airetlerden g alan partiler 50'li ve 60'l yllarda Krtler arasnda daha etkili ve organize idiler. Trk Sosyalist hareketlerinin uzants ya da paraleli olan partiler ise 70'li yllardan sonra daha etkili olmulardr. Trkiye Krdistanndaki Krt hareket ve partilerinin bu blm, iinden ktklar Trk hareketlerinin problematiklerini ve snfsal eilimlerini aynen yanstmlardr. 1960'larn Reformist ve Burjuva sosyalist Trkiye i Partisi ve 1970'larin yine ayn karakterde ve Sovyet izgisindeki TKP'den kopan ya da onun paraleli olan parti ve hareketler Altn alarn 1970'li yllarda yaadlar ve zamanlarna gre, feodal ve airet geleneine dayal hareketlere gre byk bir ilerlemeyi temsil ediyorlard. Bunlarn en bilineni Kemal Burkay'n lideri olduu parti ve harekettir. Bu temel eilimdeki partilerin ve hareketlerin ortak zellii reformist olmalardr. Bunun yan sra Sovyet izgisinin sadk taraftar olmakla da malldler. Bir yandan PKK'nn temsil ettii radikalleme, dier yandan da Sovyetlerin kyle birlikte hzl bir gerileme ve rme srecine girmi bulunmaktadrlar. Bu hareketler bugn PKK'nn temsil ettii radikal ve ynsal Krt hareketinin baarlarndan son derece rahatszdrlar ve iten ie onun yenilgisini beklemektedirler. Eer Trk Burjuvazisi, Trk ordusunun politikadaki geleneksel arln snrlayp, spanya'da Bask sorununun zmnde olduu gibi bir politikay uygulayabilirse, bu politikann Trkiye Krdistanndaki dayana muhtemelen bu partiler olacaktr. Bunlar imdilik srann kendilerine gelmesini bekliyorlar. sve kamuoyu Krdistan'daki gelimeler hakkndaki bilgileri daha ziyade bu izgidekilerin szgecinden ve yorumlarndan gemi biimiyle almaktadr. Bu evrelerin sveteki gc yanltc olmamaldr. Onlarn sve'teki gc Trkiye Krdistanndaki glerinden deil, sve'in politikasndan ve gemiinden gelmektedir. Trk Sosyalist Hareketinden kopan ikinci eilim Kk burjuva sosyalizminin ve radikalizminin damgasn tamtr. Maocu, Arnavutluku ya da Latin Amerika'daki Kastrist, Sandinist benzeri Trk hareketlerinin Krt paralelleridirler. Bunlarn iinde en bilineni ve doktriner olan Rzgari idi. Bu hareketler Altn alarn 1980'e kadar olan dnemde ksa bir sre ve Trkiye'deki radikallemenin bir yanss olarak yaadlar. PKK da bu kategoriden saylabilir. Ancak onun douu dierlerinden baz bakmlardan ayrlr ve bu ayrl noktalar PKK'nn dierlerine gre niin baarl olduunu anlamak bakmndan baz ip ular verebilir. 1970'li yllarda, zellikle 1974'ten sonra Trkiye'de kitlelerin muazzam bir radikallemesi ve kitle hareketinin ykselii yaanmtr. Ancak bu radikalleme tm toplum kesimlerinde senkronize olarak gereklemedi. nce ehirlerin isiz kesimleriyle, kk burjuvazi

125

radikalleti. i Snf nispeten sendikalar araclyla konumunu koruyabiliyor hatta gerek cret artlar salayabiliyordu. Bu, sz konusu radikalleme dneminde ayn zamanda ve bu nedenle i Snfnn sanayi ekirdei arasnda reformist sosyalizmin ve Sosyal Demokrasinin (TKP ve CHP) glenmesini de aklar. Krdistan ise daha geri toplumsal ilikiler nedeniyle radikallemede geri kalmt. 1978'lere gelindiinde artk radikallemi kk burjuva ve isiz kitleler yorulmaya balamken ilerin ve Krt yoksullarnn radikallemesi balamtr. te PKK bu dnemde domutur, ve zellikle kasaba ve ehirlerin yoksul genlii arasnda taban bulmu ve onun eilimlerinin ifadesi olmutur. PKK en son doan Krt hareketidir Trkiye Krdistannda. Dier yandan PKK'nn en az bilinen bir zellii de Krt ve Trk devrimcilerinin kurucular arasnda birlikte yer ald ilk ve tek Krt hareketi olmasdr. Btn dier Krt hareketleri sadece Krtler tarafndan kurulmutur. PKK kkeni itibariyle Kastrist saylabilecek Trk hareketlerinin geleneinden kaynaklanmakla ve onlarn Krdistan'daki paraleli olmakla birlikte, gl bir Stalinist vokablerle konuur. Ama bu onun Stalinist olduu anlamna gelmez. Stalinist Krt hareketleri daha ziyade reformist sosyalist Krt hareketleridir. O daha ziyade Vietnam ve in'deki kyl ve Ulusal Kurtulu hareketleriyle Kba ve Nikaragua'daki Kastrist ve Sandinist hareketlerin arasnda bir yerdedir. PKK'nn anti -demokratik eilimleri onun Stalinizm'inden deil, ulusal kurtulu hareketlerinin kendi karakterind en gelmektedir. Bu zellikler hangi ideolojiye bal olursa olsun btn hareketlerde grlmektedir. Dnyada PKK'nn yapt trden iler yapmam ve yapmayan bir tek Ulusal Kurtulu Hareketi gsterilemez. Namibya, Filistin, Bask, rlanda vs. gibi btn ulusal kurtulu hareketlerinde benzer pratikler grlmtr ve grlr. Garip olan nokta onlarda ho grlen bu pratiklerin PKK'ya ve Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ne gelince ifte standarda tabi klnmasdr. Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin hanet ya da Mcadele arasnda nc bir yola olanak tanmayan sert ve keskin elikileri her trl demokrasi ve tartma denemesini olanaksz klmaktadr. Savaan bir ordu, kendi saflar arasnda farkl strateji ya da tereddtlere tolerans gsteremez. Orada siyasetin deil, savan fizik yasalar belirleyicidir. Burjuva ordularnn mutlak itaat ile salad tek bir iradeye gre davranabilme zellii, Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nde de ancak tereddtllerin ya da farkl strateji nerenlerin tasfiyesiyle salanabilmektedir. Tarihteki en geni demokrasi kltrn alm, en entelektel devrimciler bile, rnein Bolevikler ve Jakobenler savan fizik yasalarna uymak zorunda kalmlardr. Teoride bu davranlarn politik ilkeler haline getirmeseler bile. Bu zellik, dier yandan PKK hareketinin plebiyen-jakoben karakterinin bir yansmasdr. Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ve PKK iinde modern ii snf ve bu snfla kader birlii etmi, radikal ve devrimci bir entelijansiya ok az bir arla sahiptir. nk Krdistan'n geri kalm sosyal gereklii her eyden nce byle bir oluumun nn kesmitir. Ulus, imajiner bir gereklik olarak varolabilmek iin "Biz"i tanmlamak zorundadr. "Biz" ise ancak "Bakas" ile tanmlanabilir. Ulusal uyanlar ve bilinlenmeler bu "Bakas"n hemen daima dier uluslarda bulmutur. Hemen hemen btn ulusal kurtulu hareketleri ve

126

uluslama sreleri bir veya bir ka dman ulusa gre kendilerini tanmlamlardr. rnein Hristiyan balkan halklar, Yunanllar, Ermeniler iin bu "bakas" Trkler, Trkler iin de Ermeniler ve Rumlar olmulardr. PKK'nn bugn nderlik ettii hareketin bir dier zellii de szde ve eylemde gerek dmann ve "bakas"n dta deil ite aramasdr. PKK Trk ulusunu Dman olarak gstermez, srarla T.C.'den sz eder, yani Trk Burjuvazisinin devletinden ve Osmanl Devletinin yaayan ruhundan. Eyleminde de Trk sivili ldrmekten ekinir, Trk askeri ve polisi ldrr. Ama Krtler sz konusu olduunda sivili ldrmekten ekinmez. Bunun nedeni ise PKK'nn klelemi ve kleletirilmi Krt ulusunun kle ruhunu atmadka hi bir ey yapamayaca tespitindedir. PKK kle ruhlu, ibirliki krde kar yrtmtr gerek savan ve aslnda hala da buna kar yrtmekte, Krt ulusuna bir kiilik kazandrmaya, onu kle ruhundan kurtarmaya, ba kaldrmay retmeye almaktadr. Krt Ulusu'nu baka bir ulusa kar tanmlayarak deil, kendi kleliine kar tanmlamaya almaktadr. PKK'nn nderlik ettii Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nde "Biz"i tanmlamaya yarayan "Bakas", Trk emekilerini de ezen T.C. ve "Kle Ruhlu", "teslimiyeti" Krt'tr. Bunun tarihe yaklam bakmndan da ilgin sonular ortaya kmaktadr. Burjuva sosyalist ve reformist Krt hareketler, hemen hemen btn uluslarn yapt gibi her zaman var olmu bir binlerce yllk Kr Tarihi yaratmaya alrlarken ve Med'lerden beri Dou Anadolu'da kurulmu btn devletleri Krt olarak vaftiz ederlerken, PKK bu eilime taviz vermez hatta onla alay eder. Bu, uluslama srecinde ve ulus bilincinin oluumunda pek rastlanlmayan olduka yeni bir olgudur. Bu yaklam ve zgnlk kavranamazsa PKK'nn niye daha ok Krt ibirlikilere saldrd ve belki de Trkten fazla Krt ldrd anlalamaz. Onun yzeysel gzlemlerle en ok eletirilmi bu yan aslnda en ilgin ve takdir edilmesi gereken yandr. PKK Krdistan'n var olan en modern kitle hareketidir. PKK'dan nce az ok ciddiye alnacak gce erimi btn hareketler ya bir airete ya da mezheplere dayanyordu. Bu da onlarn temel zaafn oluturuyor, eski paradigmalar ap (din ya da soy kardelii gibi) onlarn yerine bir Ulus paradigmasn egemen klmakta yetersiz kalyorlar nispeten blgesel olmaktan kurtulamyorlard (Barzani, Talabani vb.). PKK hi bir airet ya da mezhebe dayanmayan, btnyle Ulus paradigmasna gre ortaya km ilk kitlesel gc byk harekettir. Bu modern zellii nedeniyledir ki PKK sadece belli bir airet, mezhep ya da belli bir lke topraklar iinde deil, btn Krdistan'da (Trkiye, Irak, Suriye, ran Krdistanlarnda) btn mezhep, din ve airetler arasnda taraftar bulabilen ve rgtl ilk harekettir. PKK zellikle 1984 atlmndan sonra Trkiye Krdistannda artan bir hzla kitlesellemeye balamtr. Gcnn artmasyla birlikte daha fazla kendine gven ve esnekli k de kazanmaktadr. Bu gn Trkiye Krdistannda rgtl ve savaan tek g vardr ve o da PKK'dr. PKK'nn esas kayna ii, isiz ve yoksul kyl Krt genliidir. PKK'nn nderlik ettii gerilla hareketi ayn zamanda Trkiye Krdistannda Kapitalizm ncesinin tm toplumsal ilikilerini de havaya uurmaktadr. Bundan daha bir ka yl nce en atlgan hayal gcnn

127

bile kavrayamayaca deiiklikler gerekleiyor. Airet balar paralanyor. Oullar ve kzlar kle ruhlu ve bazen da ibirliki babalarna kar kan ve soy balarn hie sayp ulus ban n plana kararak isyan ediyor. kayor ve PKK saflarna katlyor. zellikle kadnlar PKK'ya byk destek veriyor. PKK saflarna katlarak ev kleliinden kurtuluyorlar, gerilla oluyorlar. Erkek gerillalarla ayn ii yapyorlar. ktisadi gelimenin onlarca ylda gerekletirebilecei deiiklikleri PKK hareketi, hem de en zor alanda, kltr alannda birka ylda baarm durumda. Bugn PKK gerillalarnn te birine yaknn kadn ve kzlar oluturuyor. PKK hareketinin bu bakmdan sonular 1968'in Bat dnyasnda yaptklarna benzetilebilir. 1968 bir toplumsal hareket olarak yenilmitir ama politika ve kltr hayatnda artk geri dnlmesi bile dnlmeyecek yeni deerler, yeni kltrel eler getirmit ir. Kadn Hareketi iin de benzer eyler sylenebilir. PKK da yenilebilir, ama onun araclyla gerekleen bu deiiklikler, bu kltrel alt st olu bir daha yok edilemez. Krt Ulusal Hareketi'nin ve PKK'nn Zorluklar ve Snrlar Ge gelmenin yukarda bazlarna deinilen olumluluklarn tayan PKK, ge kalmann olumsuzluklarn da yayor. PKK hareketinin nderlik ettii Krt Ulusal Hareketinin en byk talihsizlii, dnya tarihinin, belki de birka bin ylda bir grlen en byk alt st olularnn yaand; evrensel bir paradigma deiikliinin sanclarnn ekildii; Dou Avrupa'da olduu gibi Ulusal Hareketlerin bile ulusal imtiyazlarn korunmas (zenginlik) veya zenginler arasna alnma (Baltk Cumhuriyetleri, Hrvatistan, Slovenya, Dou Almanya ) gibi egoist, zenginlik tarafndan batan karlm, ifal edilmi zelliklere dayand; Gezegen apnda bir apartheit sisteminin ekillendii; dnyann koca bir Gney Afrika'ya dnt; Kapitalizmin Tarihsel bir zafer kazand; toplumu deitirmeye alan politik savaln yerini kendini deitirmeye alan sufiliin ald; Epikryen bir ahlakn egemen olduu; hemen hi bir devrimci kabarn grlmedii bir dnyada ge kalm bir ykselii yaamakta oluudur. PKK ve Krt Ulusal Hareketinin son yllardaki ykselii 1968'lerin devrimci kabarnn son kuu ldr. Ama bu l iitecek kimse yoktur artk. Bu durum Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ni ve PKK'y geni manevra alanlarndan ve geni mttefiklerden yoksun klmaktadr. Bu durum PKK'nn snrlar ve zayflklarnda belirleyici olmaktadr. PKK'nn baar iin sadece kendi gc yetmez. Egemenlerin elikilerinden yararlanabildii kadar Trkiye ve Dnyadaki ezilenlerin desteini ve sempatisini de kazanmak zorundadr. Dnyadaki ezilenlerin destei nasl kazanlabilir? Burjuva uygarln aynadaki aksi olan bir planl, eitliki ve demokratik toplum ideali Bat'nn ezilenlerinde hi bir titreime yol aamaz artk. Sosyalistler Burjuva uygarlndan baka bir uygarl programlatrmak zorundadrlar. Yeni Sosyal Hareketler, Proletarya nasl baskc ve brokratik burjuva devlet cihazn snfsz bir topluma gidi iin bir ara olarak kullanamaz ise, bu uygarln maddi aralarn da kullanamayacan gstermitir. Bu evler, bu yollar, bu otomobiller vs. ile her trl bask ve smr ortadan kaldrlamaz. Brakalm byle bir programn taslaklatrlmasn, henz bu sorun bile dnyada henz ok snrl bir kesimde bir problem olarak tartlmaya balanrken, ne kltrel birikimi, ne snfsal

128

dayana, ne de paradigmas bu sorunlar ortaya koymaya olanak vermeyen Krt Ulusal Hareketi ve PKK'dan byle bir baka uygarl programlatrabilmesi beklenemez. Ve bu da, marjinal gruplar bir yana, PKK'nn dnyann ezilenlerinin sempati ve desteini kazanma ans olmad anlamna gelir. Vietnam savann salad destek gibi bir destek PKK iin olanaksz grnyor. Elbet Krt Ulusal Kurtulu hareketinde bu dolayl yedek g belirleyici deildir. Bu olmadan da baar kazanlabilir. PKK'nn baar iin esas sava yrtt Trkiye'nin ezilenlerinin desteini ya da sempatisini kazanmas gerekir. Ancak bylece Trk burjuvazisini ve T.C. devletini tecrit edebilir. PKK bu gerekliliin bilincindedir de, bu destei kazanabilmek iin elinden geleni yapt da inka r edilemez. Ancak burada da benzer snrlarla karlayor. PKK Trkiye Krdistannda ve Trkiye'nin batsna gm byk metropollerin neredeyse yarsn oluturan iiler ve yoksullar arasnda byk bir sempati ve destee sahip olmakla birlikte bunu rgtleme ve mcadeleye sokma yetenei gsterememektedir. PKK'nn esas egemenlik alan Trkiye Krdistannn en geri blgeleriyle snrl olmaya devam etmektedir. Bu durum her eyden nce onun Ulusal kurtuluu programatik snrlarndan kaynaklanmaktadr. PKK Krdistan ehirlerini ve Trkiye'nin de ii ve ezilenlerini kazanabilmek iin, mcadelesinin nesnel sonularndan te onlar iin de bir program gelitirmek zorundadr. Ama bunu yapabilmesi iin onun bir Ulusal kurtulu Partisi olmaktan kp bir Sosyal Devrim partisi olmas gerekir. Bu ise Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin kendi iinde bir devrim yaamasn gerektirir. Ne yazk ki PKK iinde byle bir dnmn unsurlar ok zayftr ve Ulusal Mcadelenin baarlarnn cokusu altnda giderek de zayflamaktadr. PKK baar iin Trkiye'nin ezilenlerini kazanmak gerektiini sezmektedir, ehirlere yerlemesi gerektiini sezmektedir, bu yndeki skntlarn da gizlememektedir ama sorunun programatik ve stratejik boyutunu grememekte, zm taktik ve rgtsel giriim ve tedbirlerde aramaktadr. rnein artk fiilen bir toplumsal g olmayan. dalm Trk Soluna her trl destei sunarak bu zaafn gidermeye alyor. Ama o cesedin artk kmldamas olanaksz gibi grnyor. Ya da eylem ve propagandasnda Trk ezilenleriyle bir hesab olmadn srekli vurgulamaya zen gsteriyor. Ama bu sefer ehirlerde olumu ve bir trl rgtleyemedii taraftarlarnn kontrolsz davranlar (rnein bir maazaya yangn bombas atlmas ve panik iinde sivillerin lmesi) btn propaganda ve eylemin mesajn bir anda yok edebiliyor ve kendisi ou kez kendisini destek amacyla yaplm bu eylemcileri gcendirmemek iin bu giriimlere sahip kmak zorunda kalyor. Bu durumda mcadelenin kendi dinamikleri yeni almlar ortaya karmad srece PKK'nn Trk ezilenlerinin sempati ve desteini kazanmas da ehirlerdeki Krt aznlklar rgtleyebilmesi de pek beklenemez. Bu snrlar aamayan PKK baz zel konjonktrden ve egemenler arasndaki elikilerden yararlanarak kendine bir manevra alan yaratmaya alyor. Ama bu da onun manevra alann aslnda uzun vadede snrlyor ve gven sarsc tutarszlklara yol ayor. Bunlar arasnda Trk

129

devletiyle elikileri olan ran Yunanistan gibi devletlerin ok snrl sempati ve hogrleri saylabilir. Krfez savandan sonra Irak Krdistannda Batl lkelerin korumas altndaki blgedeki manevra olanaklar da PKK'nn lehine almtr. zellikle Barzani ve Talabani gibi geleneksel liderliklerin uzlamaclndan ylm ve onlara gvenini yitirmi birok Krt ve Pemerge PKK'ya katlmaktadr. PKK bugn Irak Krdistannda da hesaba katlmas gereken ve genliini soluyan, giderek glenen bir g olmutur. Bu gelime Barzani ve Talabani'nin ayaklarnn altndan kayan topra tutabilmek iin T.C. ile daha yakn ibirlii iine girmelerine yol amaktadr. PKK'nn Irak Krdistannda paraleli olan rgt de bir sosyal devrim partisine dnme yeteneinden yoksundur ve hatta daha da elverisiz bir konumdadr. Irak'taki bu geici durum uzun vadede PKK'nn baarsn garanti etmez. Batl lkeler ve Trkiye'nin garantrl altnda Irak'ta kurulacak bir zerk Krt blgesi (Trk Hkmeti buna tene olduunu bir resmi politika olarak aklad) geleneksel nderliklerin gc ve Irak Krtlerinin yorgunluu da gz nne alnrsa PKK'y bu desteinden ve gelimesinden yoksun klar. Geriye Suriye kalyor. Suriye imdiye kadar Trkiye'nin GAP projesine kar bir pazarlk kozu olarak PKK'ya tolerans gsterdi ve hatta destek verdi. Bunu iyi dee rlendiren PKK hem Bekaa vadisinde emin bir s buldu hem de Suriye Krdistanndaki Krtler arasnda ok byk bir destek elde etti. Suriye Krdistanndaki Krtler Suriye vatanda bile saylmamalarna ramen PKK Suriye ile uzlamasn bozmamak iin, bizzat o Krtlerin de onay ile Suriye rejimine kar hi bir rgtlenme ve hareket gelitirmiyor, hatta Suriye rejimine bu Krtlerin desteini sunuyor. Aslnda bir aznla dayanan Suriye rejiminin de bu destee ihtiyac var. PKK'nn bulunduu zor artlar iinde, bizzat Suriye Krtlerinin de onayn alan bu uzlama elbette anlalr bir durumdur. Ancak Krfez sava ve Sovyetler Birlii'nin knden beri kprlerin altndan ok sular akt. Suriye artk ABD'nin bir mttefikidir. Filistin'de bir uzlama ile de desteklenebilecek bir Trkiye ve ABD basks Suriye'nin PKK'ya verdii destei ve tolerans bir anda kaldrmasnn yolunu aabilir. Bu durumda PKK'nn tek esas dayana yine Trkiye Krdistan olarak kalr. Burada PKK yllarca ne byyp ne klen bir gerilla hareketi olarak bir sava srdrebilir. Ama bu bir baar getirmez ve uzun vadede onun gcnn azalmasna yol aar. Trk egemen snflar imdi bu avantajlarnn bilincinde olarak PKK'y Irak ve Suriye'deki destek slerinden yoksun brakarak, Trkiye'de Krtlere szde bir dil serbestlii salayarak ve MT araclyla Trkleri rk bir temelde rgtleyip Krt'lere jenosit ve srgn tehdidini kullanarak ve PKK ve onu destekleyen kitleleri askeri bakmdan ezerek PKK'y kitle desteinden yoksun hale getirme plann uyguluyorlar. Bu kmaz iindeki PKK ise, zamana kar bir yar iinde bu gnk elverili konumunda hi olmazsa Krt Ulusuna bir eyler koparabilmek iin, bir yandan askeri baarlar elde ederek ve sava batya yayma tehdidini kullanarak sertleiyor, dier yandan Trk Hkmetini mzakere masasna aryor ve amacnn ayrlmak olmadn, Krt gerekliinin tannmasn istediini sylyor. Ama Trk burjuvazisinin bu arya iki nedenle kulaklar sardr. Birincisi PKK bir ezilen

130

yn hareketidir artk. Onunla uzlamak isyan etmi ynlarla ba edebilmenin zorluu kadar dier ezilenlere verecei cesaret bakmndan da tehlikelidir. Dier yandan Trk Ordusu Krdistan'da kesinlikle bir uzlamadan ve Krt gereini tanmaktan yana deildir ve or dunun arl eskisi gibi srmektedir. Dolaysyla Trk burjuvazisi bu gnk g dengeleriyle henz politik bir zm kabul etme noktasndan ok uzaktr. Bu da Krt halk daha ok aclar ekecek demektir. Bugnk verili durumda PKK'nn Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'ni baarya ulatrmas iin bir mucize lazm. Bu mucize Trkiye'deki Krt ynlarn bir ayaklanmas ya da ani bir Kriz durumunda Burjuvazi ve ordunun tecrit olmas ve blnmesi gibi bir durum olabilir. Ancak imdilik byle bir belirti yok. Ksa vadede Politik bir zm de yok. En byk olaslk gerilla hareketinin kroniklemesidir. Bu da onun gszlemesini getirir. Bu arada unutulmamas gereken baka bir gelime var. Trk ordusu ve burjuvazisi 200 yldr Bat Burjuva uygarlna olumaya o aile iine katlmaya alt. Bat burjuvazisi ise onu hep dlad, daha dorusu ne iine ald ne de tam karya itti. 200 yllk maceras olan bu modernleme abalarnn ideolojisi Kemalizm ise Bir yandan bat uygarlnn da snrlarnn ortaya kmasyla ve Trkiye'nin dlanmasyla, dier yandan Krt ulusal Hareketinin varlyla fiilen tm birletirici gcn yitirmi iflas etmi bir ideolojidir. Trk burjuvazisinin ise onun yerine ikame edebilecei bir ideolojisi ve gc de yok. Bu Kemalist ideolojiyi nce sosyalistler zellikle 1970'li yllarn ykseliinde amalar bakmndan deil, o amalara ulaamamas ve yol at bask ve eitsizlikler nedeniyle epey eletirip yprattlar, sonra ykselen Krt hareketi Trk ovenizmi ve Krt gerekliini yok saymas bakmndan eletirdi. imdi ise slami hareket bizzat hedefinin kendisi bakmndan eletiriyor. Bat uygarlnn insanlara mutluluk getirmediini sylyor. Ne olduu belli olmayan bir slam Uygarl neriyor. Trkiye'de son yllarda yoksulluk iyice artt. iler ve sizler ihtiyalar olan ideolojiyi artk sosyalizmde bulamyorlar bu da slamc Akmlarn giderek ykselmesine yol ayor. Bugn stanbul'un i Mahallelerinde slamc Refah Partisi imdiden en byk partidir. slamc bir ykseliin nndeki en byk engel PKK'nn yrtt Krt Ulusal Kurtulu Hareketidir. Bu hareketin yenilgisi ve demoralizasyon Krdistan'n ezilenlerini yakn zamana kadar olduu gibi tekrar slamc partilere yneltebilir. Bu takdirde Byk ehirlerin iileri ve Krt yoksullarnn desteini alan slamc Hareket iktidara gelir. slamclk burjuvazi iin de bir tehdit oluturmaz. nk o retim Aralarnn mlkiyetini sorgulamaz. Ayrca Burjuvaziye ihtiyac olan ideolojiyi de salar. Krt -Trk nemli deil, hepimiz Mslmanz diyebilir. Bat Dlyorsa kapitalist-Hristiyan uygarla kar slam Dnyas diyebilir ve bu ona Orta Asya pazarlarnda avantajlar da salayabilir. Bu durumda byk bir olaslkla PKK'nn yenilgisi slamclarn zaferi anlamna gelebilir. Ancak PKK'nn zaferi Trkiye'yi Yunanistan veya spanya benzeri, ikinci snf ta olsa bir Avrupal yapar ve Trk burjuvazisini Osmanl art Kemalist Trk Ordusunun vesayetinden kurtarabilir. Tarihin garip alay. PKK'nn temsil ettii Krt Ulusal Kurtulu hareketi, 200 yldr modern-

131

kapitalist Bat'y rnek alm Trk burjuvazisinin ona benzemek iin son ansdr. Trk burjuvazisi ve Ordusu ise (ki bu ordu Trk modernlemesinin itici gc ve arac olmutur) PKK'y ezerek bu son ansn kendi elleriyle ve kanla bomaya alyor ve yllardr reddettii slamcla zaferi kendi elleriyle sunuyor. Biz ezilenler asndan ise PKK'nn mcadelesi, zafere ulaamasa bile, gezegen apnda bir Gney Afrika'ya dnen dnyada, siyahlarn beyazlara kar mcadelesi iinde bize, nce kendi kle ruhumuzla savamamz gerektiini gsteren rnei, gc ve gszlkleriyle gemi ve gelecek arasnda bir kpr olacaktr.

C. Aydn 2.4.1992 Stockholm

132

Bir Trk Olarak rnek: Krt Ulusal Kurtulu Hareketiyle Dayanma Komitesi Kurulu Bildirgesi
Bizler sve'te yaayan ve bugn zellikle Trkiye Cumhuriyeti topraklarnda Krt Ulusunun en vahi basklar altnda binbir fedakarlk ve kahramanlkla yrtt Ulusal Kurtulu Hareketine dayanmamz ve desteimizi sunmak isteyen Trkleriz. Trkiye Cumhuriyeti'nin igali altndaki Krdistan topraklarnda yaayan Krtlerin yrtt ve son yllarda giderek ykselen bu Ulusal Kurtulu Sava, teorisinde ve pratiinde, her vesile ile, dmannn Trkler deil, bizzat Trkleri de bask altnda tutan T.C. Devleti ve egemenleri olduunu vurgulamaya daima byk zen gstermi ve Trk Ulusuna kardelik elini uzatmtr. Bu hareket, amacnn ayrlmak bile deil; ayrlma hakknn herhangi bir anti -demokratik yolla engellenemeyecei Demokratik Bir Cumhuriyet olduunu; dier bir ifadeyle: Krt ve Trk uluslarnn ayrlp ayrlmamaya kendi zgr iradeleriyle karar verebilecekleri koullar yaratmak olduunu daima vurgulamtr. Bu anlamyla, Krt Ulusu'nun yrtt bu mcadele, sadece nesnel sonular bakmndan deil; hedefleri/amalar bakmndan da Trk Halknn da zerine bir kabus gibi km bulunan anti-demokratik, baskc, militer, brokrat devlet cihazna kar bir mcadeledir aslnda. Yani Krt Ulusu sadece kendisi iin deil, Trk Halk iin de; onun demokratik bir toplumda zgrce karar alabilmesi iin de savamaktadr. *** Ne yazk ki, paras olduumuz Trk Ulusu'nun hi de kmsenmeyecek bir blm, sadece T.C.'nin basks, yalanlar ve propagandas nedeniyle deil; btn egemen ulus, rk ve cinslerde olduu gibi ksa vadeli ve dar karlarnn klesi olarak, Krt Halknn yrtt bu mcadeleye ilgisiz kalmakta; hatta Krtlerin srlmesini ve fizik olarak imhasn da isteyen bir tutum taknmaktadr. Krt Ulusu'nun mcadelesini askeri operasyonlarla bastramayan T.C. Devleti de bu tavrdaki Trkleri kkrtmakta, istihbarat rgtleri araclyla gizlice rgtlemekte; pogrom sinyal ve tehditleri yayarak Krt Ulusunu sindirme yollar aramaktadr. Ancak Trk Halk sadece egemen bir ulus olmann kleletirici lanetini gururla tayanlardan; ezilen bir ulus karsnda kendini ezenlerin yannda bir kpek sadakatiyle saf tutanlardan ibaret deildir. Bizler de Trk Halk'nn bir parasyz. Ve inanyoruz ki, bugn ok dank ve sesi kmaz da olsa, Trk Halk'nn byk bir ounluu Krt Ulusunun yrtt kahramanca mcadeleyi destekleme potansiyeli tamaktadr.

133

Giriimimiz bu devasa potansiyelin aa kmas iin mtevaz bir abadr. Ve yine inanyoruz ki, her yerdeki Trkler arasnda saylar binleri bulacak Krt Ulusal Kurtulu Hareketini Destekleme gruplar kurulduunda T.C. kendi kazd kuyuya kendi decektir. Krt Ulusu bu mcadelesinde T.C.'nin Krt ibirlikilerine kar ak tavr almaktan ekinmedi ve biz Trklere kendi ibirlikilerimize kar nasl bir tavr almak gerektiini gsterdi. *** Halklarn ve Uluslarn kardelii kuru kuruya kardelik tekerlemeleriyle salanamaz. Hele birinin ezen, dierinin ezilen olduu bir durumda ezenlerin "kardelik"ten sz etmesi, sadece bu basky gizlemeye ve srdrmeye yarar. Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, bu kardelii salamak iin elinden geleni yapt ve yapyor. Ama bir Trkler iin henz ayn ey sylenemez. Eit ve zgr bir iliki iin Trkler de en azndan Krt Ulusal hareketi kadar acya katlanp fedakarlk gstermedike kardelik giriiminin bir aya sakat kalacaktr. O halde, artk beklemek yok! Nerede olursak olalm -ster Avrupa'da, ister Trkiye'de -; ne kadar az olursak olalm -ister ister be kii- bir araya gelip Krt Ulusal Kurtulu Hareketi ile Dayanma giriimleri, gruplar, komiteleri kuralm. ok eyler yaplabilir: * Trk Halkna Krt Ulusal Kurtulu Hareketi'nin aslnda onun iin de bir hareket olduu anlatlabilir. * Devletin ve ovenizme alk tutan basn yayn organlarnn yalanlar, manplasyonlar aa karlabilir. * Birok yerde Krtlere kar saldrlar, pogrom denemeleri yaplyor. Krt kardelerimizi korumak iin Savunma Gruplar kurulabilir. Saldrlara kar haber alma, nbet , savunma rgtlenebilir. Kkrtclarn gerek yzleri aa kartlp tecrit edilebilir. * Krt Ulusal Kurtulu Hareketini maddi olarak desteklemek iin para vs. toplanabilir. * Miting ve gsteriler dzenlenebilir. * Btn dnyaya Krt Ulusal Hareketini destekleyen Trklerin de olduu gsterilebilir. Tamamen aadan gelme giriimler kendi yaratclklaryla u an akla gelmeyen ve her zel duruma gre deien yzlerce davran biimi ortaya karabilirler. Ama asl nemlisi, bu tr giriimlerin T.C.'nin kendilerine eref veren bask ve terrn zerlerine ekerek onun gerek yzn aa karmas ve Krt Ulusu'nun byk ykn biraz olsun hafifletmesidir. Halklarn gerek kardelii ancak byle salanabilir! ***

134

Kardeliin en sancsz ve barl biimde gereklemesi iin: * Olaanst Hal Uygulamas derhal kaldrlmaldr! * Trk Ordusu operasyonlara derhal son vermeli; gerilla hareketiyle atekes imzalanmal ve Krdistan'dan ekilmelidir! * zel Tim'ler ve Ky Koruyuculuu kaldrlmaldr! * Genel Af karlmaldr! * Her trl grn tam bir ifade ve rgtlenme zgrl ortamnda hangi blgede Krtlerin, hangi blgede Trklerin ve dier uluslarn ounlukta olduunu tespit etmek iin herkesin kendini hangi ulustan saydna kendisinin karar verdii bir referandum yaplmaldr! * Referandum sonularna gre belirlenecek snrlar iinde her ulus demokratik seimlerle kendi meclislerini semelidir! * Taraflardaki aznlklarn ana dilde eitim hakk dahil tm haklar garanti altna alnmaldr. * Bu koullarda oluan ulusal meclisler nasl bir birlik veya ayrlk kurabileceklerine mzakerelerle karar vermelidirler!

Stokholm'de ve sve'te yaayan Trkler! Sizleri Krt Ulusal Kurtulu Hareketini Destekleme Komitesine katlmaya veya bulunduunuz yerde benzer giriimlerde bulunmaya aryoruz. Eer bu ie gnl veriyorsan, "Ben ne yapabilirim?" diye dnme. Karnca Kaderince. Herkes iin yapacak bir i vardr. 1992 - Stockholm

135

Ezen Ulustan Bir Trk Olarak kinci rnek : lk Yaz: "Schachnovelle"

zgr Politika'dan gazeteye yaz yazmam iin teklif geldiinde, bu alanda deneysiz olmann getirdii zorluklar bir yana, nasl bir ierik ve biimde yazlar yazmam gerektii sorusuyla karlatm. Bu ilk yazda, karlatm sorunlar ve bunlar iin bulduum zm ksaca ele alaym. Kii olarak, nasl tanmlanrsa tanmlansn, ister hukuki olarak, ister dile veya baka bir kritere gre, milliyetin de din gibi btn siyasi anlamndan dlanarak, kiinin bir inan ve tercih sorunu olarak kabulnden yanaymdr. Nasl kii bir araya gelip bir dernek kurar gibi bir din ya da tarikat kurabilir veya isteyen dinsiz olabilirse ve bunlarn politik olarak krk numara ayakkab giymekten veya bamya yemei sevmekten daha fazla bir anlam olmazsa; ayn ekilde kiinin bir araya gelip ulus kurabilmesinden veya isteyenin ulussuz olabilmesinden ve bunlarn hi bir politik anlam olmamasndan yanaym. Ayrca byle bir sistemin gereklemesini uzak bir gelecein deil, bu gnn acil bir sorunu olarak gryorum. Dolaysyla, Trkiye topraklarnda yaayan insanlarn gelecekte nasl bir ulus tanmna gre siyasi yaplarn kuraca tartmasnda; taraflarn hepsi bizim anlaymza kar bir taraf olutururlar dayandklar ortak varsaymlar bakmndan. Bu ortak varsaym: ulusal olanla siyasal olann akmas gerektiidir. Biz ise tam da bu ortak var saym reddediyoruz: ulusal olanla siyasal olann akmas gerektii anlay almaldr. nsanln k ancak bu noktadan olabilir. Bu hedefi nne koymayan her aba, yer yznde bu gnk apartheit siteminin devamna; yer yznden imtiyazll kaldrmay deil; imtiyazllar arasna katlmay getirir. Bu anlamda, Bugnn dnyasnda Trkiye Topraklar zerinde yaayan insanlarn, Krtlerin ve Trklerin yrtt nasl bir cumhuriyet tartmas, yeryznn imtiyazllar arasna nasl katlnabilecei tartmasdr. Kald ki, sadece politik olarak ulusal olanla politik olann ilikisinin koparlmasndan yana deilim, kltrel ve ruhsal olarak da, kendimi bir ulustan hissetmiyorum. Bir Trk'n ya da Krdn, kendini herhangi bir ulustan gren bir insann boaznda dmlenmelere yol aan, onu coturan yada hznlendiren olaylar bende hi bir etkiye yol amaz. Hatta bunu komik ve anlalmaz bulurum. nsanlarn rnein bir milli mata takm tutmalar ve oyunun sonunda sevinme veya zlmeleri benim iin kavranlmaz olaylardr. Ama politik olarak, nce insann kendi milliyetiliiyle mcadele etmesi gerektii ilkesine gre, Trk milli takmna kar kim oynuyorsa onun kazanmasn isterim. Kendimi Trk hissetmesem de, yeryznden u ulus denen felaketin, nasl bir tanma dayanrsa dayansn yok edilmesini savunsam da, elimde olmadan bir Trk'm. Ezen ulustan bir insanm. Ulusum yok, ulusulua karym diyerek, kimilerinin yapt gibi, Trkiye'deki bu st ve egemen konumumu grmezden gelemem. Bu fiili durumu grmezden gelmek, fiilen, ezilen ulusun mcadelesi karsnda tarafszlk, dolaysyla da ezen ulustan yana bir tavr anlamna gelir.

136

Bu durumun elikisini daha iyi kavramak iin rk ayrmcl bize gzel bir analoji sunar. Diyelim ki, beyazsnz ve bulunduunuz toplumda siyahlar bask ve zulm altndalar. Siz aslnda rklarn olmadn; bunlarn rklarn uydurmas olduunu savunuyor ve buna bal olarak kendinizin bir rktan olamadnz sylyorsunuz. Btn bu inan ve iddialarnz, sizin bir beyaz olarak, rk basklara uramadnz ve uramayacanz gereini deitirmez. Belki grlerinizden dolay siyasi basklara urayabilirsiniz ama bun lar sizin deri renginizden deil, grlerinizden gelen basklar olacaktr. Grlerinizden gelen bu basklara ramen, istemeseniz de, beyaz olmann imtiyazlarn yaamaya devam edeceksinizdir en azndan beyaz olduunuz iin zel bir baskya uramayarak. Byle bir durumda, rklar rkln uydurmas olarak grseniz de, var olan bir gereklik olarak ezilen rklarn savan desteklemek, hatta fiili eitsizlii biraz dengelemek iin, ubuu ezilen rklardan yana bkmek zorundasnzdr. Ayn ey bizim iin de geerlidir. Uluslarn ulusularn uydurmas olduunu sylesem de, kendimi bir ulustan, yani Trk, hissetmesem de, Trk olduum iin hi bir zel baskyla karlamadmdan, ezen ulustan olmann imtiyazlarn yaamaktaymdr. Kendimi yle grmesem de, nesnel olarak ezenin bir parasymdr. Bu durumu dengelemek iin, ezilen uluslarn mcadelesine destek vermem, hatta ubuu eerek destek vermem gerekir. Yani bir yandan, siyasi inanlarm nedeniyle ulusuluun ulus anlayn yok ekmeye alrken, dier yandan inan ve tercihlerime ramen Trk olduum iin, ezen ulustan bir insan olduum iin; ulusal baskya kar hareketleri desteklemek, dolaysyla ulusuluun var oluuna hizmet etmek zorundaymdr. Bu eliki gkten inme bir eliki deil, gerek hayatt a bulunan bir elikidir. Ama sadece bu deil, ezilenlerin kendi hareketlerini desteklemek diye de bir sorunumuz vardr. Tpk bir fabrikada grev yapan iiler gibi. iler ou kez hi de kapitalizmi ortadan kaldrmak iin deil, sadece yaamlarn biraz daha iyi koullarda srdrebilmek iin grevler yaparlar. Siz ise yaam koullarndaki bir iyilemenin kapitalizmi ortadan kaldrmayacan; son durumada kapitalistin daha rasyonel bir retimine yol aacan bilseniz de, bizzat bu mcadelenin kendisi, ezilenler iin baha biilmez bir deney olduundan; onlarn hayatlarnda kk de olsa baz iyiletirmelere yol aacandan o grevi desteklemek zorundasnzdr. Ama bir yandan desteklerken, onun baars iin alrken, dier yandan da gerek zmn mlkszletirenlerin mlkszletirmesinden getiini sylemek; mcadeleyi bu yne doru gelitirmek iin aba gstermek zorundasnzdr. Ortada yine benzer bir eliki vardr. Birine ar bir arlk ve vurgu bir anda sizi amalarnz asndan hi de istemedii niz bir konuma drebilir. Birden bire sradan bir sendikalist durumuna da, nihai hedefe ilikin vaazlar veren ve fiili mcadeleden kopuk, dolaysyla egemeni destekleyen bir duruma debilirsiniz. Benzer ekilde, bir sosyalist olarak da, bir ulusal hareket karsnda da taleplerinin bir zm getirmeyeceini bilerek ve syleyerek de, ezilenlerin bir giriimi, bir deneyi olduu iin; iinde daima kendini aabilme tohumu tad iin de ezilen ulusun bir hareketini desteklemek zorundasnzdr. Buraya kadar esas olarak bir zorluk yok. Ama sorun burada bitmiyor. Trkiye'de, Dnyann

137

bu gnk koullarnda, hangi gerekeyle olursa olsun Krtlerin mcadelesini desteklemek, fiili sonular bakmndan, akll bir Trk milliyetiliini desteklemek olur. nk, somu t olarak Trkiye'deki Krt sorununda Krtlerin mcadelesi sadece kendileri iin bir mcadele deil, kendilerinden ok kendilerini ezenler iin bir mcadeledir. Dnyada her halde Trkler kadar talihli bir ulus yoktur. Krt ulusal hareketi, Tarihin Trk ulusuna en byk armaandr. Krtler, uradklar baskya kar savalarnda aslnda nesnel sonular itibariyle, kendilerinden ok, kendilerini ezen Trkler iin savamaktadrlar. Diyelim ki, silahl Krt direnii baar kazansayd Krtler Trk ordusunu yenilgiye uratp ayr bir devlet kursalard, Trklere en byk iyilii yapm; onlar Osmanl'nn yaayan ruhu Trk Ordusunun bukalarndan kurtarm; spanya Yunanistan benzeri demokratik bir gney Avrupa lkesi yapm olurlard. Hatta daha fazlas, gerek spanya, gerek Yunanistan'da bu gei kontroll, ksmen Prusya yolundan gereklemiti, byle bir alt stlk daha kkten ve alttan bir dnme yol aar, Trkiye'nin insan ve toprak byklkleri gz nne alndnda orta douda bir iktisadi, siyasi ve kltrel bir devin ortaya kmasna yol aard. Bu nedenle, bir Trk'n ya da bir Trk sosyalistinin; ister ezen ulustan olduundan ezileni desteklemesi gerekesinden, ister sosyalist olarak ezilenlerin tarihsel giriim ve tecrbelerini desteklemesi gerekesinden kaynaklansn, Krt ulusal hareketine destei aslnda, nesnel sonular bakmndan, Trk milliyetiliinin destei olur. Akll ve uzun vadeli dnebilen bir Trk milliyetisi, bir Trk sosyalistinin demokrasi ya da sosyalizm gerekesiyle Krt ulusal hareketini desteklemek iin savunduu her eyi, Trk milliyetiliinin gerekeleriyle savunabilir. kinci Cumhuriyetilerin, yani daha uzun vadeli dnebilen, daha modern Trk milliyetilerinin, Krt sorununda bir sr sosyalistten daha tutarl bir konumda bulunmalarnn ardnda bu nesnel durum, Krtlerin aslnda kendileri kadar ve hatta nesnel sonular gz nne alnrsa kendilerinden de fazla Trkler iin savat gerei yatmaktadr. (Krt hareketi de bunun bilincinde oldu, eksikliini duyduu ey hep akll Trk milliyetileriydi, zaten bunu bulamaynca kendisi bu ii de stlenmek zorunda kald.) Buraya kadar Krt hareketinin bir askeri zafer kazanmas olaslna gre sonu karmtk. Ancak, Krt hareketi, dnya dengelerinin elverisizlii koullarnda, silahl mcadelede bir zafer kazanamad, aksine uzun vadede onun zln getirebilecek bir denge ve kendini tekrarlama noktasnda kald; stne stlk, nderini dmana kaptrmak gibi ok ar bir darbe de yedi. Krt hareketinin ald bu ar darbeler, sava politikasnn seimlerde byk bir zafer kazanmasnn en byk nedeniydi. (Kimilerinin iddia ettiinin aksine, Trkleri Krt varln inkar eden sava partileri ve politikalarna oy verdirten, Krtlerin mcadelesi deil, bu mcadelenin urad yenilgiler oldu; bu mcadelenin kazand baarlar tamamen zt sonulara yol aard.) Bylece Trkler, Krt ulusal hareketini ar bir darbe vurarak, Kendilerinin modern ve zengin bir toplum olabilmeleri iin tarihin sunduu bu hediyeyi tepmi ve kendilerini gerilie ve gericilie mahkum etmi oluyorlard. Krt ulusal hareketinin en byk felaketi, yani nderini kar tarafa kaptrmas bir bakma onun en byk ans da olmutur. Bylesine keye skmasayd, artk kendini takrarlayan ve

138

andran niteliini grmesine ramen, silahl mcadeleye son verip; program strateji ve mcadele biimlerinde dramatik dnmler yapamaz ve snrllk bylesine somuta grlp deiiklikler kabul edilemezdi. Bu karanlk ortamda, Krt Ulusal Hareketi, felaketi bir ansa evirdi; hi kimsenin dnemedii muazzam bir stratejik dn yapt, bir ulusal hareketten bir sosyal harekete dnmeye giriti. Trklerin teperek yok ettikleri ans tekrar nlerine koydu. Bir anda gler ve glerin yer aln kkten deitirdi. Akll bir Krt milliyetisi olarak, akll bir Trk milliyetiliini de stlendi. Krt ulusal Hareketi,ulus tanmn, dil, kltr ve etnisiteden soyutlayp, tamamen hukuki bir tanma indirgedi. Krt ulusuluunun bu modern ve esnek uzun vadeli biimi, ayn zamanda Trk ulusuluunun da modern, esnek ve uzun vadeli dnen biimiyle akmaktadr. Bu gn, dnden de daha fazla ve ak olarak, Krt Ulusal Hareketinin savunduu her ey, bir Trk milliyetisi olarak savunulabilir. Akll bir Trk milliyetisinin savunabilecei her ey de akll bir Krt milliyetisi olarak savunulabilir. Program ayndr, sadece gerekeler farkldr. Hatta Krt Ulusal Hareketi, bu zde program, Trkleri kazanmak iin, Krtler zaten durumu kavradklarndan Trklere ynelik olarak ve Trklere uyan gerekelerle ifade etmektedir. Bu durumda, akll bir Trk milliyetisi olarak savunulabilecek konumlar, yok ezen ulustan bir insan olarak dayanma, yok sosyalist olarak ezilenlerin tarihsel giriim ve tecrbelerini destekleme gibi gerekelerle savunmak, aslnda milliyeti bir konumu milliyeti grnmeyen gerekelerle savunmak olabilir ve dolaysyla ezilenlerin bilincini karartabilir; onlara yanl hayaller yayar. Elbet bu gerekeler de varlklarn srdrmektedir ama bu gerekelerle destekleyen her sosyalist, bunun aslnda nesnel sonular itibariyle akll bir Trk milliyetiliinin hedefleriyle aktn gizlememeli ve ezilenlerin bilincini karartmamaldr. Aslnda Krt hareketini destekleyen Trk solunun yapt tam da bu trden bir karartmayd. Krt ulusal hareketinin baars halinde bile, nesnel sonularnn Trk ulusunun iine yarayacan, Krt ulusal hareketini destekleyilerinin tamamen Trk milliyetisi gerekelerle de yaplabileceini grmek istemiyorlard. Krt hareketi bunu grp, eyay adyla arnca, bunlar kendilerini birden bolukta buldular. Bylece, yazmzn banda szn ettiimiz eliki, daha derin bir boyut kazanmaktadr; bir yandan, bir sosyalist olarak ulusal olanla politik olan arasndaki her trl ban koparlmasnn insanln nndeki en acil hedef olduunu savunmak durumundasnz yani milliyetiliin nasl tanmlanrsa tanmlansn her biimine karsnz; dier yandan, ezilen bir ulusun hareketine gerek egemen ulustan olduunuzdan; gerek ezilenlerin tarihsel giriim ve deneyi olmas nedeniyle verdiiniz destek fiilen akll bir Trk milliyetiliinin desteklenmesi; hukuki bir tanma dayanan milliyetiliin desteklenmesi olmaktadr. Siz bunu btnyle, baka bir gerekeyle yapsanz ve gerek genel olarak milliyetiliin, gerek zel olarak Trk milliyetiliinin en byk dman olsanz da, Krt ulusal hareketine desteinizin ardnda en kk bir milliyeti motif bulunmasa da fiilen Trk milliyetiliine hizmet edersiniz. Bu eliki, en ar noktasna ve mantk sonularna gtrlerek alabilir bir sosyalist olarak.

139

Krt ulusal hareketini desteklemeye ynelik btn yazlar akll ve uzun vadeli dnen bir Trk milliyetisi asndan yazlabilir, ki bu ayn zamanda akll bir Krt milliyetilii de demektir. Ama bu ayn zamanda, Krt ulusal hareketine sosyalist ve devrimci gerekelerle destek verenlerin, nesnel sonular bakmndan aslnda bilinsiz Trk milliyetisi olduklarn gsterir ve onlarn zmni bir eletirisi de olur. Dier yandan bylesine ideal ve akll bir milliyetilik, bize sosyalist programmz koyabilmek ve onu aklayabilmek iin en mkemmel olana salar. Yani kendimize akll bir dman yaratm oluruz. Akll bir dman ise, aklsz dostlara yedir. Akll dman, bize ezilenlerin siyasi eitimi bakmndan da daha byk bir olanak salar. Bu olanak yle aklanabilir. Fiziki savala, fikir sava arasnda kkten bir fark vardr. Fiziki savata, glerin en irisini, dmann en zayf yerine ymak gerekir. Fikir savanda ise, kar taraf mat etmek deil de, ezilenlerin geri yanlarn okamak deil de, onlar gelitirmek isteyen kar fikrin en mkemmel, en gl temsilcilerine ymaldr eletirisini. Bir gr toyca savunup rezil edenleri deil, onu en rafine biimde, en akllca ve ustaca savunanlar eletirmelidir. Eer yoksa byle bir savunucusu eletirilecek grn onu yaratmaldr ve yle eletirmelidir. Ancak bu tarz ezilenlerin geliimine hizmet edebilir. Evet, gereinde eletireceimiz grn en akll savunucusunu yaratmak gerekiyor. Bu biraz insann kendine kar satran oynamas gibi. Stefan Zweig'n "Schachnovelle" diye bir roman vardr. (Sanrm Trkeye "Bir Satran yks" ya da "Satran" adyla evrilmiti.) Bu romannda, Zweig, atld bir tecrit ortamnda kendine kar bir siyah bir de beyaz olarak satran oynayan ama bu eliki altnda dayanlmaz ruhsal bir blnmeye urayan birini anlatr. Evet biz de bir tr satran oynayacaz, bir siyah bir de beyaz olarak; bir Trk milliyetisi olarak ve bir sosyalist olarak. Baz yazlar bir Trk milliyetisinin baz yazlar bir sosyalistin bak asndan yazlacak. Bizi buna zorlayan tecrit koullar deil, elikinin varl bizi kendimize kar satran oynamaya zorluyor. O romanda sonu olan, bizde neden ve hareket noktas. Kendine kar satran, orada paralanmaya yol aarken, bizde bu paralanmay amann bir arac. Hareket noktasndaki bu paralanmay yaratan elikileri ise tarihin izledii yol dayatyor. nsanln kmazn pekitiren koullar Krtlere ve Trklere geici olanaklar sunuyor. Demir Kkaydn 18.11.1999 13:42:13

140

Krt Ulusal Hareketinin Sorunlar ve k Yollar zerine Yazlar

PKKda Neler Oluyor?
Bir sredir tandklarmz bize Kongra-Gel, DEHAP veya Krt Hareketinde ne gibi gelimeler olduunu soruyorlar. Neler olduunun ayrntlar konusunda bildiklerimiz bakalarndan farkl deil. imdiye kadar blk prk, oradan buradan duyduklarmz aa yukar bu gn Radikalde kan Murat Yetkinin Kandil Danda Ayrlk balkl yazsnda anlatlanlara benziyor. (Bu yaz urada var: http://f50.parsimony.net/forum202930/messages/1994.htm ) Ancak bu gazetecinin anlattklar bizlere o glerin konumu ve olan bitenlerin ardndaki toplumsel eilimler hakknda bir bilgi vermez. Bunlar iin daha ziyade, ayrnt, magazin ksm gibidirler. Esas sorun bu ayrlktaki eilimlerin karakteri ve ayrln nedenleri ve de o hareketin bu krizi nasl aabileceidir. Btn bu konular ieren uzunca bir yazy bir sredir yazmak istiyoruz. Ama u sralar rahatszlmz nedeniyle uzunca bir sre oturup yaz yazmamz mmkn olmuyor. Konu bizim iin yeni deil. ok uzun zamandr, bu konuda yeri geldike deinmeler, zmlemeler ve neriler yazdk. Madem ki yazamyoruz, en azndan bu eski yazlardan kk bir derleme yapmak bir ok konuyu aydnlatc olabilir. * Bu arada olanlarn anlam zerine de ksa birka sz. PKK bir yoksullar hareketi olarak dodu. Sadece bir Krt hareketi deil bir Krdistan hareketi olarak dodu. Krdistann en ezilenlerini birletirdi. Krtlerin en yoksullarn; Krdistann en ezileni olan kadnlar ve en ok ezilen milliyetler ve dinlerden olanlar (Ezidiler, Asuriler, Aleviler) iinde birletirdi. Balangkta, zellikle Gerillann ykseldii dnemde, kylln ortaya kard ehirli ve aydn dmanl; etecilik gibi sorunlarla karlat. Bir sre sonra bu sorunlar ikinci plana dt ama bu sefer, hareketin bymesi ve kazand baar, Krdistanda burjuvazinin kitlesel bir ekilde hareketin saflar ve destekleyicileri arasna ynelmesine yol at. Bu bir yandan hareketin yeni alanlara almasnn olanaklarn yaratt; (Legal partiler, geni bir diplomasi a vs.gibi) ama bu ayn zamanda, bu burjuvazinin harekete damgasn vurmas tehlikesini getiriyordu. PKKnn buna bulduu zm yle oldu: son derece uzun bir eitim ve sk bir seimden gemi kadrolarn oluturduu ekirdek rgt. Bunun etrafnda burjuvaziyi de kapsayan bir kitle rgtleri a. PKK denen rgt, esas olarak bu gerilla ve militan kadrolardan oluuyordu. Aslnda bunlar
141

ikisi tek bir btnd. nk srekli olarak bir rotasyon uygulanyordu. Yani birka ay gerillada olan, oradan bir kitle rgtlenmesine, oradan baka bir yaynda almaya, bir ehirden dierine, bir lkeden dierine srekli yer deitiriyordu. Kadrolar iin tam anlamyla bir lokma bir hrka ilkesi geerliydi. Kadn ve Erkek kadrolarn evlenmeleri bile yasakt. Btn bunlar araclyla, bu priten yaam, srekli rotasyonla birlikte rgtn radikal devrimci izgisini korumasn mmkn klyor; burjuvalamaya ve konformizme kar bir savunma salyordu. (Ayrca bu yasak, gen kz ve kadnlarn, feodal baskdan kap gerillaya katlp toplumda saygn bir yer edinmesini de mmkn klyordu. Ve onlarn gerillaya katl, radikal izgiyi savunmann ve srdrmenin bir garantisi oluyordu.) Ama bu tedbirler ayn zamanda rgtn nndeki en byk engeller haline de geliyordu. Ne kadar rotasyon da uygulansa, ne kadan priten bir yaam da zorlansa, kadrolar zamanla brokratik bir aparatn zelliklerini ve eilimlerini yanstyordu. Yani Burjuvazinin zehrine kar kullanlan ilacn kendisi de giderek bir zehir haline geliyordu. Ya da ilacn yan etkileri, hastalk kadar tehlikeli olabiliyordu. Gerilla sava srd srece bu byk bir sorun yaratmad gene de. Ama calan n ABD tarafndan Trkiyeye teslimi ve Stratejik dnm ile birlikte, bu rgt yaps ile ortaya koyulan sylem arasnda giderek artan bir gerilim ortaya kmaya balad. Madem ki artk demokratiklemeden sz ediliyordu, sivil toplumdan geni rgtlenmeden sz ediliyordu o halde bu kadrolar dalmal, evlenme yasa gibi engeller kalkmalyd. Bu durumda PKK yle bir amazla kar karya kalyordu. Eer sylemine uygun davransa, ksa sre iinde, burjuvzi tm rgt kontrol altna alrd. Eer davranmasza ise, giderek olumsuzluu ne kan o dar ereveyi krmas olanakszlard. Yani krk katr m krk satr m? Devrimci demokrasi, btn tarih boyunca kar karya kald amazla bir kez daha kar karya kalyordu. Aadaki eitli yazlarmzda, bu amaz yaratan tarihsel ve sosyolojik nedenler konusunda ortaya kayduumuz teorik aklama ve bu amazdan k iin nerdiimiz yollar grlebilir. Burjuvazi ok akll olarak elbette, madem ki demokratikleme diyoruz o halde, bu brokratik aparat kaldralm; evlenme yazan kaldralm gibi bir sylem tutturuyor ve inisiyatifi ele geiriyordu. Biz ise, PKKnn nasl olup da, devrimci ve radikal yapsn modern ezilen snflara dayanmaya kaydraca noktasnda younlatk. Yani tam aksi ynden soruna yaklatk. PKKnn iindeki sol kanat ise, eski deneyleriyle sorunu hep bir rgtsel tedbirler ve kadro politikas sorunu olarak grd. deolojik savrulmalar karsnda sesini bile karmayp, nasl olsa ipler bizim elimizde diye dnd. Bizzat calan bile, sorunu her zaman bir kadro ve rgt sorunu olarak grp, PKKnn benimsedii program ile o program gerekletirebilecek modern yoksul tabaklar arasndaki amaz nasl aaca sorunuyla hibir zaman yzlemeyi denemedi. rnein, bir tarihte, calann bir avukatyla tesadfen karlam ve ona ABDnin Iraka

142

mdahalesinden sonra, Krt organlarnda yazan Trkiyeli yazarlara giderek artan bir dmanca tavrdan sz etmitik. Daha sonra bir grme notunda bizim bu gzlemimizin calana aktarldn okumutuk. calann tepkisi ilgintir. rgtl bir ey mi bu tepki diye sormaktadr. Ancak rgtl ise tehlikeli grmektedir. Evet biraz yledir ama bu ayn zamanda sorunu btnyle rgtsel tedbirler dzeyinde ele aldnn da bir gstergesidir. Eer ABD Iraka girmeseydi, yine de bu gnk kriz bu lde ortaya kmayabilirdi. nk PKK her eye ramen oturmu yapsyla daha yllarca durumu gtrebilir ve bu arada ileride kacak uygun bir frsatta yeni bir kitle hareketlenmesi ykseliine dayanabil ir veya ona katalizatrlk edebilirdi. Ne var ki, duruma ABD el att ve dnyada olduu gibi Krt hareketi iindeki btn dengeleri de alt st etti. Eskiden, Talabani ve Barzani hem birbirleriyle, hem Trk devletinin destei ile PKKya kar savayorlar, hem Saddamla pyorlar hem Trkiyenin Krmz pasaportunu tayorlard. Onlar byleyken, PKK nce gerillada baarlar kazanyor. 92den sonra ise gerillada ilerlemesi dursa hatta gerilese bile bu sefer diplomasi e yaynclkta, televizyonlaryla vs. baardan baarya kouyordu. Gerillalar ve kadrolar Barzani ve Talabaninin rme ve rvet iinde boulan pemergeleriyle kilerle kyaslanmayacak bir modernlik; ahlaki ve insani deerler bakmndan stnlk iinde bulunuyordu. Bu koullarda PKK ykseliyor, dierleri geriliyordu. Barzani ve Talabaninin airetlere dayanan yaps karsnda, PKK gerekten modern ve yoksullara dayanan bir hareket olma niteliini de koruyordu. Kadnlar, aznlklar ve yoksullar iinde barndryor, onlarn eilimlerini temsil ediyor ve onlarn haklarn koruyordu. Bu da her ynden PKKya doru bir ak ve destek yaratyordu. Ve btn bunlar, dnyada, dnya tarihsel yenilgilerin olduu koullarda, yani Sovyetlerin k, Globalizmin ve Post modernizmin zafer yry yapt koullarda olabiliyordu. Bu koullarda PKKnn snrllklar ve amazlar da grlmyordu elbette. Ne var ki, ABDnin btn Orta Douya el koyma ve bu balamda Gney Krdistandaki Barzani ve Talabaniyi PKK karsnda zorla alternatif yapmaya karar almasyla birlikte btn dengeler deiti. ABD nce, Barzani ve Talabaniye salayaca fiili askeri ve ekonomik zerklie Trkiyenin olurunu almak iin calan Trkiyeye teslim etti. Yani, ite bak, Krt sorununun ban sana veriyorum. Artk, Gneyde benim projeme dokunma dedi ve Trkiye bunu kabul etti. ABD calan Trkiyeye teslim ederken buna paralel olarak Barzani ve Talabaniyi adeta zorla bartrd. Bunu salamak iin, Petrol satlarndan gelen muazzam paralar onlarn emrine verdi. Bu ekonomik g ve ABDnin askeri korumas eski dengeleri zamanla deiltirmeye balad. Artk roller deimiti. PKK ban kaptrmt. Buna karlk. Barzani ve Talabani, ABDnin kendilerine aktt petrol paralaryla hzla bir zenginleme yoluna girmiti. Gney Krdistanda hastahaneler, niversiteler alyor. Ekonomik hayat canlanyor. ABDnin

143

korumasyla Trkiye veya Saddam tarafndan igale urama tehlikesi giderek yok oluyorndu. calan bu durumda, aslnda ok akllca muazzam bir stratejik dn de yapt. Krt ulusuluundan, Fransz devriminin, ABD veya svirenin devrimci demokratik ulusuluuna bir gei yapt. Artk ne dnya apndaki dengeler (yani ne Avrupa, ne Amerika, Ne Rusya) ne blge apndaki dengeler (Ne Suriye, Ne Yunanistan, Ne ran) bir hareket olana sunmuyordu. Dnya apnda ii hareketi de tam anlamyla bir yenilgi iinde bulunuyordu. Krt hareketinin modern ve plebiyen kanad her trl destek ve yedekten yoksun tam bir tecrit iinde bulunuyordu. Bu koullarda, yaplabilecek biricik eyi yapt. Blgenin tm ezilenlerini birletirecek bir demokratik programa geti. Bu uzun vadeli bir deiimdi. Bir ulusal hareketin bir ulusal hareket olmaktan kma planyd ayn zamanda. Ulusal baskya, ulusun tanmndan etniyi, dili, soyu dlayrak son verme stratejisiydi. Sadece akll deil, ayn zamanda devrimci demokratik ideallere bir dnt. (calann Smer Rahip Devletinden Demokratik Uygarla kitab, dile etniye gre, bir lusuluktan el yordamyla bir demokratik ulusulua geme eabasdr. Bu ynde el yordamyla bir araytr.) Ama bu stratejinin ifadesi bir ok zorlukla maluldu. Birincisi, bu strateji gerek kaynakland gelenekler (marksizm diye bilinen stalinizm); gerek egemen ideolojik iklim (Post modernizm, globalizm, sivil toplumculuk) dol aysyla, ok elverisiz kavramsal aralarla dile getiriliyordu. kincisi, calann hapiste olmas nedeniyle ve ayn zamanda taktik manevralar nedeniyle bir ihanetin rasyonellitrilmesi veya calann kendisini kurtarmak iin ortaya att bir samalk olarak grlyordu. Aslnda byle olmad bilinmesine ramen byle tantlmas zellikle Krt milliyetilerinin ve burjuvazisinin ve milliyeti Trk sosyalistlerinin iine geliyordu. Ezilen ulusun davasna ve demokratik programna ilgisizliklerini bir ihanete kar devrimci uzlamazlkm gibi satmalarna imkan veriyordu. Aslnda, balangta programatik ifadesini bulamam Krt burjuvazisi ile devrimci demokrasisi arasndaki ayrlk, calann yeni stratejisiyle programatik ifadeye de kavumu oluyordu. Biri ulusu dil ve etniyle tanmlyor. Dieri ise, ulusun tanmndan etniyi, dili karark ulusal baskya son vermeyi hedefliyor. Biri Krtlerin birlii diyor. Dieri. Krt devrimci demokrasisiyle ezen uluslarn ezilenleri ve demokratlarnn birlii diyor. Ve sonular itibaryla biri Bamsz Krdistan, dieri Ortadou Demokartik Federasyonu diyor. Ne var ki, bu son derece demokratik ve akllca yaplm hamle ezen ulusun ezilenlerinde bir yank bulamyordu dnya koullarnn elverisizlii nedeniyle. Dier yandan, baardan baarya kotuu srece Krt burjuvazisini de en azndan kendi peinde srkliyebiliyordu bu

144

proje en azndan Kuzeyde. Ama bu arada ABDnin uygulamasnn sonular yava yava ortaya kmaya balad. Gneydeki fiili bamszlk ve artan refah, Krtlerin dikkatini artk calandan Barzani Talabaniye doru yneltiyordu. Artk, calann inii, Barzani ve Talabanilerin ykselii balamt. Bunun en ak belirtileri Trkiyedeki genel seimlerde grld. Bizzat zgr Politika gazetesine yazan, etnik milliyetiliin ampiyonu yazarlar Trkiyenin solcularyla oluturulan seim blokuna son derece souk hatta dmanca yaklatlar. Trkiyenin ezilenleriyle bir ittifaktan ise, Krdistanda bamsz adaylar gsterme veya ANAP, Saadet gibi pa rtilerle ittifak salayarak Meclise girmeyi savundular. Ancak calan ve gerilla nderliinin zorla dayatmasyla sonradan gnlszce desteklermi gibi yaptlar ve her admda sabote ettiler. Seimlerde barajn alamamas ve Gneydeki gelimeler ve ABDnin Barzani ve Talabani ile geirdii cicim aylar, Krtler arasnda Barzani Talabaninin temsil ettii burjuva izgiye muazzam bir kay yaratt. PKKnn en gvenilir kadrolar bile artk, fiilen kendi programlarn savunmaz olmu, gerek tabann basks gerek kendilerinin eilimleriyle fiilen birer Barzanici haline gelmilerdi. Ama bu koullarda bile dorudan calana saldrlamyordu. O zaman calann stratejisinin sembol isimlere saldrlmaya baland. Yani gazetede yazan Trkiye sosyalist hareketinden gelen yazarlara. PKKllar bu saldrlar karsnda hibir ses karmamaya ve bunu kendi denge politikalarnn bir arac olarak kullanmay biricik politika olarak benimsediler. Barzani ve Talabaninin izgisi fiilen PKKy teslim almt. Almadysa bile en kk bir direni bile grlmyordu. slnda calan ve calann izgisini destekleyen PKKnn ekirdei hari, btn kadrolar artk fiilen calann izgisini terk etmi, Barzani ve Talabanilere doru kayn ynergesine girmi bulunuyordu. Tabii bu kay her zaman olduu gibi, calan dokunulmaz tabu klnarak yaplyordu. te bu koullarda KONGRA-GEL kongresi yapld. PKKllar hala, Askeri gc elinde bulundurduklarndan KONGRA-GELin demokratik ve geni bir rgt grnm salayacandan ama fiili bir gc olmayacandan emin grnyorlard. Planlar buna gre yaplm bulunuyordu. Tpk Trkiyedeki Parlamentonun Ordu ile ilikisi gibiydi bu. Trkiyede gerek g ve ipler nasl ordunun elindeyse, PKKda da gerek g ve ipler gerilla komutanlarnn yani onlar araclyla da calann elinde bulunacakt. Bu onlarn Kongra Gelden ayrl biminde ifadesini buluyordu. Ne var ki, burada hesaplanmayan, artk o kayn bizzat gerillalar bile etkilediiydi. Burjuvazinin eilimi, artk bizzzat PKKnn en st organlarndan bir destek buluyordu. Bu destekle burjuvazi Konra Gel konresinde adeta bir darbeyle kontrol ele alr. KONGRA-GEL kongresinde, Bakanlk Konseyi, kendilerinin ynetime girmeme karar almalarna ramen, Osman calan kendini aday gsterir ve girer. Ayrca Amerikancl ve

145

sacl ile bilinen bir ok ismin de onun ynetimine gelmesini salar. Buna karlk hareketi bandan beri gtrm calana bal komutanlar seilemezler bile. Burjuvazi demokratik olarak KONGRA-GELi ele geirir. Aslnda Kongrede olan udur. Krt burjuvazisi, ya da Barzani -Talabani izgisi ya da etniye, dile dayanan mililyetilik, Kongra -Gel kongresinde iktidar ele geirmi, Kongra Gelin ynetimine gemitir. Tabii ok demokratik gibi grnmekle birlikte aslnda bu da tam bir darbe gibi yaplr. Biraz tarihteki yzk veya hakem vakasna benzer. Ayn topraklarn ayn egemen snflar vardr ortada. Yaptklar Muaviyenin yaptnn bir benzeri gibidir. Bilinir, iki hakem Muaviye ve Aliyi halifelikten almaya karar verirler. Alinin hakemi nce Aliyi halifelikten alr, ama bu noktada Muaviyenin hakemi oyunu oynar ve Muaviyeyi halife ilan ediverir. Konra Gel Kongresinde de ayns olur. Tm komutanlar hibir ekilde Kongra Gel ynetimine girmemeye karar verirler. Kimse aday olmaz iken, Osamn calan ve benzerleri aday olur ve seiliverirler. Tabii bu arada, Peygamberin de peygambermlii elinden alnr. calana Halk nderi denilir. Eskiden Ulusal nderdir. Burada burjuvazi yine ezeli kurnazln yapar kar taraf kendi oyununa getirir. Madem ki halk ve demokratikleme deniyor o zaman halk nderi olsun. Tabii bunun ardnda ulusal nderliin Barzani ve Talabani iin boaltlmas sz konusudur. ki taraf da bunu byle anlamaktadr. Ama byle ifade etmemektedir. Bunla r PKKnn kendi zel jargonu iinde byle anlalmaldr. Bizler iin hi bir ey ifade etmeyen szler, o zel jargon iinde ok sert bir snf mcadelesinin ifadesidir. Bu sonu, PKKnn eski plebiyen kkenli ve gelenekli kadrolarnda mthi bir sarsntya yol aar. Ama kimse de sesini karamamaktadr. te bu ortamda, calan, mraldan mdahale eder ve yeni izginin kendisine kar olduunu; Barzaninin etnik milliyeti izgisi olduunu, kendi projesinin inkar olduunu syler. Bu PKKnn gerilla komutanlarna ve esas ekirdeine tekrar g verir ve aslnda bir tr Askeri darbe olur. Hasl Trkiyede gerek iktidar nasl Trk ordusunun elindeyse, Kandilde veya Krt hareketinde de gerek iktider Gerillann ve kadrolarn elindedir. Yani Sa izginin Osman calan nclnde Kongra -Gel kongresinde yapt darbeye kar Abdullah calan, sol izgi araclyla kar darbe ile cevap vermitir. Ama kendi otoritesine gvenerek, onlara tekrar geri dn yolunu da ak brakr. Eer bu gnk eilim srerse, Krtler arasnda Barzani ve Talabani izgisine kay srerse, uzun vadede calann izgisinin hibir ans bulunmamaktadr. PKK iindeki imdiye kadarki btn blnme ve ayrlmalarda ayrlanlar her zaman politik olarak sfr oluvermilerdir Ama bu sefer pek yle olmayabilir. Olsa bile sonu deilmez. Artk koullar eskisi gibi deildir. calan izgisinin iniini nasl ABDnin politikalar belirlediyse, bu inii yine ABD

146

politikalar tekrar durdurabilir. Tabii isteyerek deil, mecburen, nesnel sonular itbariyle. imdiye kadar, ABDnin Krtlere bamszlk verecei sanlyordu. Bu arada herkes bir hafza kaybna uramt. Ama imdi, ABDnin hi de bamsz bir Krdistan demedii, iileri, Araplar, Trkiyeyi vs. gzetmek zorunda olduu grlnce o yakn zaman a kadar sren Barzani ve Talabani izgisine hzl kay biraz olsun yavalam, hatta kimileri tekrar ABDnin bir emperyalist olduunu hatrlamaya balam bulunuyor. Iraktaki olumsuz gelimeler, calann stratejisinin tekrar bir ekicilik kazanmasna yo l aabilir. Krtler tekrar blge gleri arasndaki atmalarda bir piyon durumuna dtklerini grdke, blge halkalarna calann projesiyle yaklamann bu kmazdan biricik k olduunu grebilirler. ok zayf da olsa bu olanak hala var. Ama bunun olabilmesi iin, Trkiye, ran ve Arap aleminde byle bir projeyi benimsemi modern bir parti ve hareketin ortaya kmas gerekiyor. Yani calann Krtler iinde yaptn Fars, Trk ve Araplar iinde yapacak; etniye, soya, dile dayal ulusulua kar de vrimci ve demokratik bir ulusuluu ykseltecek hareketler ortaya kmadka, Krt hareketinin bunlar yaratmas kendi toplumsal ve kltrel snrlar nedeniyle olanaksz grnyor. imdiye kadar grlen o ki, PKKnn kendisi bu dnm ve toparlanmay ya pacak durumda deil. O snrlarn aamyor. Yapmak istedii projenin gerektirdii cesur admlar atma; modern yoksul snflara dayanmann yollarn arama abasnda deil. Aadaki yazlarda bu srecin daha genel tarihsel ve sosyolojik kavramlarla aklanmas ve k yollar yer alyor.

147

Tarihsel ve Sosyolojik Aklamalar Ezilen ounluun ki Kanad ve Konumlar

( Bu yaz demokrasi zeirne Yazlar balkl bir seri yaznn bir blmdr. Burada Krt hareketinin karylat sorunlar snflarn tarihsel ve Kltrel konumlan kavram erevesinde ele alnmaktadr. Bu yaz serisinin tamam Marksist Demokrasi Teorisine Katk bal altnda u adreste bulunmaktadr: kitaplar/demyaz.rtf )

imdiye kadar Demokrasi konusunu, iki soyutlama dzeyinde ele aldk: ya snf ayrlk ve elikilerinden soyutlayarak, rnein snfsz toplumlarn olmu ya da olas ilikileri balamnda, bir ounluk ve aznlk ilikisi olarak ele aldk; ya da bir adm daha atarak, snfl toplumlarda ezilen ve smrlen ounluk ve ezen ve smren aznln birbiriyle ve demokrasiyle ilikileri balamnda. Byle ele aldmzda da, rnein demokrasinin ezen ve smren aznln egemenliinin bir arac olmaya uygun olamayaca ve gerek tarihte de olamad sonucuna ulamtk. Ama bunun yan sra ezilenlerin de, demokrasiyi pek kullanamadklar gibi bir olguyla karlamtk. Dolaysyla bu paradoksun aklanmasna sra gelmiti. Bunun iin de bu paradoksun, nasl bir tarihsel srecin sonucu olarak ortaya ktn aratrdk ve bunun, doumda bir ters geliin komplikasyonlar olduu sonucuna vardk. Ne var ki paradoksu, bir tarihsel perspektife oturtma, komplikasyonlarn kaynan bize gstermekle birlikte, bunlarn nasl bir mekanizma ve ileyile ortaya kt sorunu hala ortadadr. Bu cevabn ip ucunu, bizzat yine bize bebein ters gelmesi benzetmesi salar. Bebein ters gelmesi demek, i Snfnn, kapitalizmi aabilecek olan snfn, devrim yapamamas dolaysyla, arln demokratik ve ulusal karakterdeki hareketlere kaymas demektir. Demokratik ve ulusal karakter demek ise, her eyden nce, kk burjuvazi ve kyllk demektir. Dolaysyla, ezilen ounluk ve ezen aznlk ilikisini ele alrken, ezilen oun luk iindeki, iiler kyller, kk burjuvazi gibi ayrmlar kavramsal aralarmz arasna katmamz gerekmektedir. Paradoksun ileyi mekanizmalarnn srr, ezilenlerin arasndaki ayrmlardadr. Bu ayrmlara ilikin kavramsal aralara ba vurmak gerekme ktedir. imdilik, kolaylk olmas bakmndan, ezen aznl burjuvazi ile, ezilen ounluu da i Snf ve Kk Burjuvazi ile snrlayalm. Bunlarn ilikilerinin durumuna bakalm. Snflar belirleyen, burjuva sosyolojisinin yapt gibi gelir dzeyleri deil, onlarn iktisadi ilikiler iindeki konumlardr. Bu konumlara baktmzda, var olan toplumda, iki tr iktisadi iliki grlr. Gemi toplumun yadigar olan iktisadi ilikiler; modern toplumun ilikileri. Modern toplumda iki temel snf vardr: i snf ve burjuvazi. Yani kapitalizm sadece ii snf (i gcn satanlar) ve burjuvazi (retim aralarn elinde bulundurup i gc satn alp art deere el koyanlar) ile mmkndr. Yani memurlar, kk kyller, esnaflar, rantiyeler

148

olmadan da bir kapitalizm mmkndr ve bu aslnda en ideal kapitalizm olur. Snfsal konumu gelir durumu belirlemez dedik. Gelimi lkelerin bir iisi, gelir durumu ve yaam kalitesi itibariyle pek ala geri bir lkedeki 40 -50 ii altran, kelimenin gerek anlamyla bir burjuvadan ok daha st bir durumda olabilir. Bu birinin burjuva, dierinin ii olma gereini ortadan kaldrmaz. Bir de modern retimle dorudan ilikisi olmayan (rnein memurlar) ya da gemi retimin yadigar (kyller, kk dkkanclar, esnaflar) tabakalar vardr. Bunlara kk burjuvazi deniyor. Klasik el kitaplar, kk burjuvazinin, burjuvazi ve ii snf arasndaki gri blgeyi doldurduunu ve ikisi arasnda yalpaladn syler. Ne var ki, bu tanm daha ziyade bat Avrupann klasik geliimini ve gelirlere gre bir konumlanmay ifade eder. Bat Avrupada sanayileme dneminde, gelir ve yaam dzeyi bakmndan gerekten de kk burjuvazi, ii snf ile burjuvazi arasnda yer alyordu ayn zamanda hem emeki hem de retim aralarnn sahibi olmas nedeniyle de byle bir ara blgeyi dolduruyordu. Ancak bu gnk dnyada, bu deerlendirme ve ema artk yetersizdir. Gelir dzeyi bakmndan, dnya lsnde baktmzda, ii snfnn gelimi lkelerdeki ekirdeinin, geri lkelerin ve bu lkelerdeki ezilenlerin ounluunu oluturan kk burjuvalarndan daha yksek bir yaam ve gelir dzeyinde olduu ortadadr. Ayn ekilde, aa yukar lkelerin iinde de byle bir durum vardr. i snfnn rgtl ekirdei, kk burjuvaziden daha iyi bir durumdadr. Bu durumun, klasik emalara smayan ilgin sonular ortaya kmaktadr. i snfnn, bu toplumu ama yeteneindeki ekirdei ve zmreleri, sistemle uzlap, onun iinde snrl iyiletirmelere yani reformizme ynelmektedir; artk toplumun nne bir projeyle kmaz, kendini savunmaya ynelir. i snfnn alt ve rgtsz tabakalar ise, daha ziyade toplumsal konumlar ile ii olmakla birlikte ruh durumlaryla daha kyl bir karakter gsterirler. Dolaysyla bu tabakalarn radikallii de, kk burjuva radikalizminin damgasn tar. Ama sadece iilerin alt kesimleri deil, kk burjuvazi dediimiz kesimlerin de byk bir blm, iilerin ekirdeinden, hatta iilerden daha yoksul olduu iin, radikalleme eilimi gsterir. Yani ii snfnn ekirdei reformistleirken, kk burjuvazi radikalleir. Bu ise, grnte, klasik, kk burjuvazinin burjuvazi ile ii snf arasnda yer ald ve yalpalad genel emaya uymaz. Aksine, gerek dnya, gerek tek tek lkeler lsnde, sada burjuvazi, ortada kk burjuvazi, solda ii snf eklindeki emaya hi uymayan bir gereklikle karlalr. Evet sada kabaca gene burjuvazi vardr, solda ise, klasik emaya aykr olarak, iiler deil, kk burjuvazi ve iilerin alt tabakalar vardr. Ortada ise ii snfnn reformist ekirdei. Bu tabloda, klasik tablodaki ii snfna dayanan modern sosyalizmin yeri yoktur. Bu gn btn dnyadaki siyasete bu tablo damgasn vurmaktadr. Btn dnyada, radikal demokratik hareketlere, kk burjuvazi, reformist hareketlere de ii snf damgasn vurmaktadr. Tekrar edelim, iktisadi konumlar ve bundan kan siyasi tavrlara gre: soldan saa doru,

149

iiler, kk burjuvazi, burjuvazi ya da sosyalist, radikal, liberal tayfnn yerini, kk burjuvazi, iiler burjuvazi, yani kzla boyanm bir radikalizm, reformizm ve liberalizm tayf almtr. Kk burjuvazinin bu kzla kaymas ve toplumsal muhalefetlere damgasn vurmas demek, ezilen ounluun hareketlerine, dolaysyla onlarn demokrasiyle ilikilerine kk burjuvazinin damgasn tamas demektir. Bu damgann niin demokratik sistemler kuramad ve uygulayamadnn srrn ise bize snfsal blnmelerin ayn zamanda tarihsel ve kltrel bir blnmeyi de yansttklar noktasndan anlalabilir. Toplumsal konuma gre sralamada, burjuvazi hep sadadr. Ama tarihsel ve kltrel konuma gre, burjuvazi, kk burjuvazi ile ii snf arasnda yer alr. Bu konumlan, nedenleri ve demokrasi konusundaki sonular da gelecek yaznn konusu olsun. 01 Eyll 2000 Cuma

Snflarn Tarihsel ve Kltrel Konumlan

Geen yazda, kolaylk olsun diye, temel snf, yani burjuvazi, kk burjuvazi ve ii snfn, iktisadi ilikiler iindeki konumlar bakmndan ele alm ve bu ilikinin, yer yzndeki ii snfnn blnmesi nedeniyle, nasl bir yer deitirmeyle sonulandna dikkati ekmitik: Burjuvazi (liberal), kk burjuvazi (radikal), ii snf (sosyalist) biiminde de ifade edilebilecek klasik konumlan yerini, burjuvazi (liberal), iiler (reformizm,sosyal demokrasi) ve kk burjuvazi (kzla boyanm radikalizm) eklinde bir konumlana brakmtr. Ne var ki, bu konumlan yatay bir ilikiyi ve yer deitirmeleri ele alr. Snflar aras iliki, sadece yatay bir ilikiyi deil, zamansal ya da tarihsel bir ilikiye de karlk der ve bu ilikide, snflarn konumlar, yatay ilikiden tamamen farkldr. Modern toplum, gerekte saf olarak var olmaz, gemiin kalntlaryla bir aradadr. Gemiin kalntlarn ise, kk burjuvazi temsil eder her eyden nce ezilen snflar iinde. Buna karlk ise, ii snf, bir bakma, bu toplumun inkarn, gelecei, onda domakta olan. Soruna sadece ekonomik ilikiler, zenginlik ve gelirler balamnda baktmzda, kk burjuvazi, iiler ve burjuvazi arasndaki blgede yer alr; ama, tarihsel ve kltrel boyutuyla baktmzda, bu sefer Kk burjuvazi ve iiler ularda yer alrlar; biri gemii dieri gelecei temsil eder; burjuvazi bunlarn arasnda yer alr. Kapitalizm ncesi, kk burjuvazide, kapitalizm burjuvazide, sosyalizm iilerde, ifadesini bulur. Gelecekle gemiin arasnda burjuvazinin ve kapitalizmin imdisi vardr. O halde, kk burjuvazi, kapitalizmden daha alt ve geri bir retim ilikisini ve kltrel yapy temsil ettiinden, kapitalizmi ama yeteneinde olamaz, onun karsnda zafer kazandnda bile en fazla ona bir genlik as verir. Jakobenizm denen kk burjuva radikalizmini, Marksn burjuva grevlerin plebiyen yollarla yaplmas diye tanmlamas da zaten bu anlamdadr. Tarihsel olarak burjuva uygarlndan daha geri bir retim ilikisinin snfsal ifadesi olduundan, kk burjuvazinin ufku, burjuva uygarlnn ufkunu aamaz. Bu

150

kltrel ve kavramsal temelden yoksundur. Kk burjuvazinin muhalefeti, ne kadar keskin ve radikal biimler alrsa alsn, programatik dzeyde btnyle burjuva uygarlnn ufku iinde kalmaya mahkumdur. rnein yirminci yz ylda btn geri lkelerde v e demokratik hareketlerde olduu gibi, kendini ne kadar sosyalist bir sylemle ifade ederse etsin, szlerin ve kavramlarn gerek anlamlarna ve kullanmlarna bakldnda, onlarn burjuva uygarlnn ufkunu aamadklar grlr. Dolaysyla burjuva uygarl tarafndan teslim alnmaya mahkumdurlar. Kk bu rjuvazinin burjuvazi karsndaki en byk siyasi baarlar bile, kltrel yenilgilere karlk der. Kk burjuvazinin burjuva uygarln her fetih edii, onun tarafndan fetih edilile sonulanr. Kk burjuvazi ve ii snfnn burjuva uygarl ile ilikilerini bir tarihsel analojiyle aklamay deneyelim. Uygarlkla karlaan ve onu fetih eden gebe uluslar, bu fetih ettikleri tarafndan fetih edilirler. Yktklar uygarln yerine, ondan daha stn bir uygarlk kuramazlar, en fazla ona yeni bir atlm ve canlanma salarlar. nk onlar, iinden geldikleri retim ilikilerinde, o fetih ettikleri uygarln tm kurumlarn kapsayacak bir kltrel temelden ve kavramsal aralardan yoksundurlar. Ancak, benzer gelimilik dzeyine ulam, rnein yerleik bir kent yaamna gemi halklar bir eski uygarl fetih ettiklerinde yeni ve baka bir uygarlk kurabilirler. nk onlarda, artk bir uygarln kurumlarn kapsayp rgtleyecek bir kltrel ve kavramsal temel vardr. Bu iki farkl biimden birinciye gebe Trkler rnek gsterilebilir. Hi bir yende orijinal bir uygarlk kuramazlar, fetih ettikleri tarafndan fetih edilirler. Buna karlk, Araplar yerleik bir toplumdan ktndan, uygarlklarn beiinde orijinal bir slam uygarl kurarlar . Modern toplumda, burjuva uygarl karsnda, onunla eliki iinde bulunan iki byk toplumsal g olan ve ezilen ounluu oluturan kk burjuvazi ile ii snfnn konumlar, klasik orta dou uygarlklar karsnda Trklerle Araplarn durumuna be nzer. Bu benzetmede kk burjuvazinin payna, yerleik bir toplumun kavram, kurum ve kltrne sahip olmayan, gebe Trkler, i snfnn payna da, yerleik bir toplumun kurum, kavram ve kltryle daha eski uygarlklar fetih edip onlardan daha gelikin bir uygarlk kuran Araplar der. Snflar ve snflar aras ilikiyi, tarihsel ve kltrel bir boyutla dakikletirdiimizde, snflar aras ilikilerin iktisadi ilikilere nazaran kkten deiimi ile karlarz. rnein Tarihsel ve kltrel boyut itibariyle, burjuvazi ve ii snf birbirine daha yakndr, ii snf ile kk burjuvaziden. Ayn ekilde, kk burjuvazi de, ii snfna deil, burjuvaziye daha yakndr. i snf ve kk burjuvazi birbirlerine en zt ve uzak iki snf olutururlar. te kk burjuvazinin politik konumu ile kltrel konumu arasndaki bu eliki, kk burjuvazinin damgasn tayan hareketlerin niin demokratik sistemlerle sonulanmadnn anahtardr. Snflar aras ilikiyi, byle tarihsel ve kltrel iliki olarak ele almak, bize bir yn olay kolaylkla aklama olana da salar. Kk burjuva dnyasndan, kltrel ortamndan, kk burjuva sosyalizminin saflarndan hemen hemen hi bir zaman modern sosyalizmin kamamasnn srr buradadr. Btn byk sosyalist teorisyenlerin, burjuva kltrn hazmetmeye uygun bir ortamdan gelmeleri ve bu kltr zmleyerek am olmalar bir

151

rastlant deildir. Marks, engels, Lenin, Troki, Lksemburg, Benjamin, Adorno, Mandel gibi Marksizmin btn byk teorisyenlerinin burjuva uygarlnn kltrn ok iyi zmlemi ve onu iinde tayarak am kiilerden olumas bir rastlant deildir. Buna karlk, kk burjuva teorisyenlerin Maodan Enver Hocaya veya brahim Kaypakkayaya kadar, Marksist bir terminoloji ile konutuklarnda bile, metodoloji dzeyinde burjuva uygarlnn bile gerisinde kalmalar bir rastlant deildir Bu nedenle bir rastlant deildir btn kk burjuva radikal ve sosyalistlerinin sonradan burjuva liberallere ya da reformistlere dnmeleri . Bu sadece bir siyasi kay deil, burjuva uygarl tarafndan bir kltrel fetih edilitir. Bu nedenle, olaanst azdr, modern ii sosyalisti. Tabii burada, ii snf deyince, radikal dergilerde ii snfn temsil eden kk kafal, koca pazulu, tulumlu ve anahtarl, Neandertal adamna benzeyen yaratn ii snfyla ilgisi yoktur. Bu olsa olsa, ite o kk burjuvazinin, kapitalizm ncesi dnyann kltrn yanstan kk burjuvazinin, ii snf tasavvurudur. i, baka bir eyi olmad iin, i gcn satarak yaayan insandr. Gelimi lkelerin ve btn dnyadaki ehirlerin, yani burjuva uygarlnn iktisadi, siyasi ve kltrel dm noktalarnn, nfusunun byk ounluunu i gcn satarak insanlar yani iiler oluturur. Ve bu gnk uygarl srtlayanlar, tam da byle insanlardr. Uzayda uydular yerletirenler, Banglorede tavuk kmesi gibi kk odalarda bilgisayar programlarn yazanlar, gney dou Asyada elektronik aletleri retenler vs.. Onlar bu uygarl yaratmakla kalmazlar ayn zamanda bu uygarln yaratdrlar, ve tam da bu nedenle o uygarln kltrel temellerini ilerinde tarlar ve bu sayede onu aabilme yeteneindeki tek toplumsal g olmaya devam ederler. Dnya ii snfnn bu gnk blnml, ve ii snfn n modern burjuva uygarln yaratan ve tayan ekirdeinin, nispi refah ve burjuvaziyle uzlamalardr insanln durumunu umutsuz klan da zaten. i snfnn burjuva uygarlyla ilikisi, onu iinde tayarak ama, diyalektik inkar ilikisidir, kk burjuvazi ise, burjuva uygarln kavrama yeteneinde olmad iin, ve o uygarlk onun karsnda stn ve egemen bir toplumsal konumu ifade ettii iin, ekonomik ve snfsal tepki yok ederek ya da yok sayarak inkar biiminde yansr. Bir bakma, kk burjuva direniler ne kadar radikal ve yoksul tabakalara ve kapitalizme uzak ilikilere dayanyorsa o kadar yok ederek ve yok sayarak inkarcdr. Ve btn inkarclklar gibi, inkar ettiinden daha geriye dmekle ve onu teslimiyetle sonulanr. 09 Eyll 2000 Cumartesi

152

Kk Burjuvazi, Burjuvazi ve Demokrasi

nce ksa bir hatrlatma. Yirminci yzylda btn demokratik karakterli hareketlerin, ezilen ounlua dayanmalarna ve de demokrasi ounluun karlarn savunmann arac o lmaya en uygun sistem olmasna ramen, niin pek demokrasi diye bir dertlerinin olmad sorusuna cevap aryorduk. Bu cevab ararken, nce tarihsel balamda, bugn yaanan tarihin bir ters doum olmasna, yani kapitalizmi ykma yeteneindeki snfn onu ykamamasna, dolaysyla onu ykma yeteneinde olmayanlarn ne kmasna yol atna dikkati ektik. Yani kapitalizm ve emperyalizm tarafndan ezilenlerin, ama o kapitalizmin kendi rn, kendi yaratt olmayan ezilenlerin, hareketleri damgasn vuruyordu tarihsel dneme. Bu ilikinin mekanizmalarn kavrayabilmek iin, snflarn tarihsel ve kltrel konumlan sorununu ortaya koyduk. Bu kavranta kk burjuvazinin iilere deil burjuvaziye yakn olduu; ama daha geri bir retim temelinin kltrel temeli nedeniyle onu ama yeteneinde olamayaca, onun tarafndan fethedilmeye mahkum olduunu grdk. te bu zellik bize, kk burjuva radikalizminin niye demokrasi diye bir derdinin olamayacann mekanizmasn anlama olana salar. Bu arada u kk burjuvazi ve burjuvazi kavramna da bir deinelim. Kk burjuvazi sadece toplumsal konumlan deil, kltrel bir konumlan ifade etmektedir. Yani modern toplum ve retimin kltrel temelinden uzakl, kapitalizm ncesi dnyaya aitlii de belirlemektedir. Bu anlamda sadece, kyller, esnaflar, zanaatkarlar deil, ii snfnn, genellikle alta tabakalarn oluturan, toplumsal konumuyla ii ama henz ruh durumuyla, kltrel yapsyla kyl ve esnaf tabakalar da bu kategoride saylabilir. Ayn ekil de, burjuvazi de, sadece sermaye sahiplerini deil, burjuva dnyasnn kltrn edinmi aydnlar, dolayl iliki iinde olmakla beraber, modern kk burjuva tabakalar (memurlar vs.) ierir. Hatta, kendiliinden ii bilinci ve hareketi, yani reformist ii hareketi de burjuvaziye dahildir. i hareketi ancak sosyalist ve devrimciyse, burjuva ufkunu ap ayr bir g olarak ortaya kabilir. Bu nedenle, ii hareketinin alt tabakalar kk burjuva ise, st tabakalar da burjuvadr, hem toplumsal eilimleri, hem de kltrel yapsyla. Durum byle grlnce, yirminci yzyldaki btn devrimci, demokrat ve radikal hareketlerin toplumsal temelinin kk burjuvazi olduu grlr ve bunlar genellikle burjuvaziye deil, emperyalizme, smrgecilie, onlarn ibirlikisi brokrat ve kapitalizm ncesi tabakalara kardrlar. Yani burjuvazi de muhalefet iindedir bir lde. Bu demokratik muhalefet iinde, kk burjuvazi byk ounluktur, burjuvazi ise aznlk. Ve bunlar arasnda, demokratik hareketin iinde bir atma ve kavga, bir snf mcadelesi vardr. Bu mcadele burjuvazinin kltrel stnl nedeniyle biimsel demokrasi alannda ortaya kar. lk bakta, zaten ounluk olduu iin kk burjuvazinin, demokratik hareket iinde demokratik biimlerin var olup glenmesinden karl olduu dnlebilir. Ancak, snflarn, tarihsel ve kltrel konumlan gz nne alndnda, durumun hi de yle olmad grlr.

153

Kk burjuvazi, burjuvaziyle ideolojik ya da politik mcadeleye girdiinde kaybetmeye ve burjuvazinin kontrol altna girmeye mahkumdur. Yani demokratik bir ileyi iinde, burjuva reformizmi, kk burjuva radikalizmini veya devrimciliini her zaman yener ve ounluu kendi politikasna kazanabilir. Radikal kk burjuvazi, bunu toplumsal bir eilim olarak bilir ve sezer. Biimsel demokrasi ve zgrlkler alannda yenilgiye mahkum olduundan ve bu ayn zamanda burjuvazinin ncl ve kontrol almas dolaysyla hareketin de yenilgisi olacandan, radikal demokrasi ve devrimcilik, biimsel demokrasiyle bir arada yaayamaz. Biimsel demokrasi kabul edilip uyguland takdirde, hareketin kontrol liberal burjuvaziye geecek, ve hareket yenilecek demektir, hareketin baars ise, liberal burjuvazinin hareketin iplerini ele almamasyla, bu ise ancak biimsel demokrasi mekanizmalarna (seimler, her trl fikir zgrl vs.) itibar edilmemesiyle mmkndr. Dier bir deyile, kk burjuva radikalizmi, burjuva reformizmiyle mcadelesinde, dezavantajl olaca koullarda sava kabul etmez. Demokratik hareketlerin anti demokratik olmasnn nedeni budur. Elbette kk burjuva radikalizmi bunu bilinli olarak yapmaz, daha ziyade i gdsel, toplumsal eilimleri ifade ettiini dnd sembollerle gerekletirir. Zaten kk burjuvazinin burjuva ufkunu aan bir program gelitirememesi nedeniyle, burjuva dnyasna ztl yanstan semboller ve rozetler byk nem tarlar. Ama bylece, kk burjuva radikalizmi, uzun vadede yenilgisine yol aacak, ki bu son durumada yine onun burjuva dnyas tarafndan hazmedileceinin bir ifadesidir, bir amazla karlar. Burjuva reformizmi, kk burjuvazi karsnda kendisine elverili konumu salayan biimsel demokrasinin savunuculuuna geer. Bylece kendi reformist politikasnn gerici niteliini tartma konusu yapmaktan kurtularak, aslnda politikann ieriiyle ilgisiz demokrasiyi politikann temel tartma konusu yapar. Yani bir politikann demokratik olarak belirlenmesi onu otomatik olarak doru yaparm gibi konu ele alnr. Bir politikann karar aln biiminin, onun doruluunu veya yanlln belirlemedii gerei ortadan kaybolur. zetle, demokrasi snf savann aracdr. Burjuvazi, kltr nedeniyle, kendisine stn bir konum salayacandan kk burjuvaziye kar nderlik savanda demokrasiden yana ol ur. Kk burjuvazi de biimsel demokraside kaybedeceini bildii iin, demokrasiye kukuyla bakar ve bu nedenle btn radikal ve devrimci demokratik hareketler biimsel demokrasi (snrsz fikir ve rgtlenme zgrl, her dzeyde seimler) karsnda kukulu hatta dmancadr. Burada ele aldmz soyut gibi grnen ifadelerin, Krt ulusal hareketiyle yakndan ilgili olduu gzlerden kamayacaktr. Krt ulusal hareketi, bir yandan radikal ve devrimci idi, ama ayn zamanda kltrel bakmdan, kapitalizm ncesinin basks altndayd. Bu radikal izgi, hareketi yklenen yoksul insanlarn arl; gerillann prestiji ile; srekli rotasyon, burjuva dnyasnn batan karclna kar olduu dnlen yaam tarzna ynelik tedbirler ile bir lde korunabildi. Bu koullarda bile, srekli oluan bir brokrasinin hantall ve sabotajlar; burjuva dnyasnn bin bir yoldan sz srekli bir kan kaybna yol atysa da, imdiye kadar tahribatlar yukardan kontrol mekanizmalaryla daima snrl tutulabildi. Bu mekanizmalar olmasa, hareket Krt burjuvazisinin kontrol altna geer ve her ey yitirilirdi.

154

Ancak bu mekanizmalar artk hareketin bu gnk hedefleri bakmndan ilevini yitirmektedir. Demokratik biimlere gei, Krt burjuvazisinin hareketi kontrol altna almas ve bu da yenilgi demektir. Yeni biimlere geemeyi ise, gerekli toplumsal glerin harekete gemesi ve rgtlenmesinin bir engelidir ve yine yenilgi demektir. Bu kmazdan nasl klabilir? Ancak kapitalist uygarln rn olan modern ii snf demokrasiyi burjuvaziye kar gl bir silah olarak kullanma yeteneindedir. Krt hareketinin demokratiklemesini, bu snfsal balamnn dnda, sadece biimsel demokrasi uygulamalar olarak koymak, kesinlikle Krt burjuvazisine hizmet eder ve onun karlarnn rtsdr. Krt hareketi ne yapp yapp ehirli modern iilere dayanmak zorundadr. Kimi eletirmenler, Krt hareketinin nasl yapp da modern ii tabakalara dayanaca, bu geiin nasl salanaca sorunu yerine, biimsel demokrasi arlaryla, aslnda Krt burjuvazisine imkan hazrlyorlar. Eskisi gibi dayatmalarla iin gtrme abalar da ayn ekilde sonulanr. O halde, sorun, demokratik veya eski yntemler deil; dayanlan toplumsal tabann nasl deitirilebilecei ve bunun mmkn olup olmaddr. Soruyu doru sormak, zmn yarsdr. 15 Eyll 2000 Cuma

155

Politik Beklentiler ve Kltrel Snrlar

Hayal krklklar daima beklentiler lsnde byk olur. Hi bir beklentiniz yoksa, hi bir hayal krklna da uramazsnz. Krt Ulusal Hareketi'ni oluturan hareketlerin ou, ilk doularn Trk sol hareketinin iinde yaadlar. Bu nedenle ondan ok eyler de beklediler. Ama Trk sol hareketlerinden beklentilerine uygun davranlar grmedike, beklentileri lsnde byk hayal krklklar yaadlar ve bu nedenle o lde de sert eletirilerde bulundular. Ama bu beklentilerin byklnn nedeni sadece iinden km olmak deildir, bir bakma kar tarafn deerini ve gcn abartma; kendi deerini ve gcn grememe, yani bir bakma hala dnsel bir bamszla ulaamamann da sonucudur. Denebilir ki, Krt hareketinin hayal krklklar lsnde Trk solcularna eletiri yneltmesi, onlardan beklentilerinin hala bitmediinin ve onlarn yapmasn bekledikleri ileri kendisinin yapabileceine gveninin olmamasnn bir gstergesidir. Trk solcularna ynelik sert eletiriler, ifade edilmemi olsa bile, Trk solcularndan byk beklentilerin, dolaysyla da Krt hareketlerinin henz kendilerine hala tam bir gven oluturamadklarnn bir ifadesidir. Krt Ulusal Hareketi, Trk solundan hi bir ey beklememelidir; beklememeyi renmelidir. Bir beklentisi olmaz ise, daha batan, onun, ezilen ulusun sorunlar karsnda btn egemen ulus, rk, cins snflar gibi davrand, davranaca; baka trl olmasnn da beklenemeyecei; yani imtiyazlarnn klesi olduunu bir veri olarak alr ise; o zaman eletirmeye gerek bile duymaz. Onu bylece gerek yerine koyduunda da artk prensip zerine tartma biter ve pratik, somut hedeflere ynelik taktik esneklik balar. Yeni politikann z: Krt Ulusal Hareketinin Trkleri de kurtarmaya kalkmasdr. Yani bir dier deyile, bir ulusal hareketten bir sosyal harekete dnme niyeti gstermesidir. Bunun baarl olmas iin ise, Trklerin en geni muhalif kesimlerinin bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu grevi, Krt Ulusal hareketi imdiye kadar hep Trk solcularndan bekledi ve beklentileri de hep hayal krklyla sonuland. Yeni politika bu tr beklentileri de terk etmeyi gerektiriyor. Hareket hatt Trk solundan hi bir ey kmayaca ve kamayaca varsaymna dayanmaldr. karsa, fazladan gelmi Tanrnn bir ltf gibi elbette seve seve kabul edilebilir. Trk solundan niye bir ey kamaz? nk Trk solu Krt hareketinin aksine yllardr bir gerileyi yaad. Krdistan'da Krtler siyasi bakmdan dev admlaryla ilerlerken, Trk solu da tm Trkler gibi, bildiklerini de unutup geriledi. Ya eskinin grlerini, yaayan bir fosil gibi talaarak, srdryor ya da gnn moda ve ii bo klielerinin ardnda oradan oraya savruluyor. Denebilir ki, radikal ve yoksullara dayanan eilimler birinci; daha orta snflara dayanan eilimler ikinci trde dnp davranyor. Krt Ulusal Hareketi, Trklerin ounluunu, "Demokratik Cumhuriyet" dedii programna

156

kazanabilmek iin, Trk solunun gettosunun sirenlerinin arlarna kulaklarn tkamaldr. Bunun ilk koulu da, ondan beklentilerin terk edilmesidir. Krt Ulusal Hareketi, iin baa dtn grmelidir. in baa dtn grmek ve Trk sol hareketinden hi bir ey beklememek, yeni politikay baarya ulatrmak iin, bu gnk koullarda, bir ruhsal dnm olarak arttr. O zaman her ey baka bir k altnda grlebilir. O zaman eitli aydn ya da sol gruplarn re kabetleriyle tkanm gettonun iine girmeden, onun etrafndan dnlp bu getto kuatlabilir ve ancak ondan sonra kazanlabilir. Dinamik ve genliini soluyan Krt Ulusal Hareketi, Trklerin ounluunu Demokratik Cumhuriyet denen demokratik dnmler programna nasl kazanabilir? Aslnda kazanmak da doru bir szck deil; bu programn hukuki bir temellendirmesi olan Sami Seluk'un konumasnn Trklerin yzde altmnn desteine sahip olduu anketlerle ortaya ktna gre; bu destein nasl rgtlenip mobilize olaca ve bir g haline geleceidir sorun. Soru budur. Bu sorunun cevab, hemen partilere, eilimlere ve kiilere baklarak aranmadan nce, sosyolojik dzeyde verilmelidir. Yani Krt Ulusal hareketi, hangi toplumsal kesimlere dayanarak, Arimetin dedii gibi, byk toplumsal gleri yerinden kmldatabilir ve bir toparlanma iin bir maya grevi grebilir? Ne orta snflarn DP'sinin, ne de radikal sol hareketlerin rgtleyemedii, bir lde Refah tarafndan kaplm, ama byk ounluu hala parsellenmemi olan, batnn ehirlerindeki Krt yoksullar ve iiler, byle bir toparlanmann ekirdei olabilir. Krt Ulusal Hareketi nasl Ankara'dan kp Krdistan'a ayak bastnda, Krdistan'n en yoksul blgelerinin, ehir ve kasabalarn yoksullarna dayand; ve bu sayede Trk solunun iinde bir renci grubu olmaktan bir ulusal uyann ve ayaklanmann hareketi oldu ise; imdi ayn yolu, ama bu sefer ters ynde, Krdistan'dan Batnn ehirlerine doru kat ederken, ehirlerin o en yoksul Krt ii , isiz ve emekilerine dayanarak, toplumsal bir canlanma hareketi olabilir. Bu yaklam sadece bu kesimlerin toplumsal konumlar nedeniyle de deil, bu kesimler henz Trkiye'nin en "bakir" kesimleri olduu iin de gereklidir. Bir toplumsal kesim, bir kere politize olup belli partiler tarafndan paylald m, bir daha orada baka ve yeni rgtlenmelerin; baka ve yeni sorunlarn egemen olmas, adeta olanaksz hale gelir. Ev doludur, yenilerine yer yoktur. Zorla girmek, byk atmalara ve enerji kayplar na ve hedefin gzden yitirilmesine yol aar. Trkiye'nin batsndaki btn dier kesimler, adeta sol, islamc ve faist partiler tarafndan paylalm bulunmaktadr. Tek Krt yoksullar imdilik bu paylamann byk lnde dndadrlar. Refah'n etkisi ise, gemiin kalnts ve derine ilememi ve bu gnk politik konjonktrde kolayca temizlenebilecek bir etki olarak grlebilir. Peki ehirlerin bu yoksullarna nasl ulalabilir? Bunlar batnn ehirlerinde nasl bir atlmn ekirdei olarak bir politik zne haline getirilebilir? Yeni Program bunun politik koullarn yaratyor, Trk solundan beklentilerin terk edilmesi psikolojik koullarn yaratr. Ama bunlar henz iin badr. En byk zorluk, kltrel engellerdedir. PKK, Trkiye Cumhuriyeti'nin en geri, en yoksul blgelerinde ve en yoksul insanlar arasnda

157

glendi, kkleri hep orada oldu; dolaysyla o blge ve insanlarn kltrel biimleri ona damgasn vurdu. PKK aslnda, politik olduu kadar, bir kltrel dnm ve modernleme hareketidir. Zaten onun gc bir politik dnmn kltrel dnm ve modernleme hareketiyle senkronize olmasndan gelir. Bu dnmler birbirlerini beslemilerdir. PKK bir politik hareket olarak bu kltrel dnmleri hzlandrm; onlar sradan bir kltrel modernleme ve dnm hareketi olmaktan karmtr; ama bu Kltrel modernleme de, PKK'nn bir saman alevi gibi bymesine ve insanlarn ona, ou kimsece anlalmayan, ballklarna yol amtr. rnein PKK'nn Krt kadnna verdii zgrlkler; kadn o feodal bukalarndan kurtarma; kadnlarn ona en byk fedakarlkla adeta borlarn derce sarlmalarnn ardndaki nedendir. Denebilir ki PKK aslnda bir kadn hareketidir. Kocalarnn kaytarmalarna kar onlara bask yapp; zorla politik aktiviteye iten, ocuklarn gerillaya yollayan kadnlarn ve aile basksna kar isyan eden gen kzlarn hareketidir PKK. Ama btn bunlara ramen, PKK yine de, kendisini oluturan ve destekleyen kitlenin kltrel snrlarnn damgasn tar. Ona damgasn vuran hala byk lde feodal ve kyl kltrnn izgileridir. Alkanlklar ve gelenekler sanldndan ok daha gldr. Bu g nedeniyledir ki, calan da bir ok yerde, enerjisinin yzde doksan beini bu sorunlara ayrdndan yaknmaktadr. Krt Ulusal Hareketinin ehirlere gm Krtler arasndaki etkisinin snrl kalmas ve onlar rgtleyememesinin ardnda, onlara ynelik bir program olmamas kadar, PKK'nn politik kltrnn, bu artk ehirli olmu Krt yoksullar iin itici etkilerinin de ok byk bir rol vardr. Ama artk ehirlerde bym ve Krt ulusal hareketinin dinamizmini temsil eden yeni gler vardr ve bunlarn enerjisi ve inisiyatiflerini harekete geirecek koullar yaratlrsa; tpk Gerillann ilk yllarndaki gibi bir mucize bile yaratla bilir. rnein HADEP'in temelini oluturan ve artk yllardr ehirlerde yaayan yoksullar ve kadnlar bu toparlanmann ekirdei olabilir. Ama bunun iin, onlarn inisiyatiflerinin ve yaratclklarnn serbest braklmas gerekmektedir. En kk birimler de bile partililer o temsilcilerini hi bir atama olmadan kendileri semeli; kararlar kendileri alp uygulamal ve bu bylece bir piramit gibi ykselmelidir. Disiplinin temeli bu inisiyatif olmaldr. Atamalar yerine, o kiilerin kendi kaliteleriyle insanlarn gvenini ve sevgisini kazanp seilmeleri yoluna girilmelidir. Bu ayn zamanda bir gven oylamas anlamna da gelir. Ancak, bu geni kitlenin giriimleri ve inisiyatifi, Batnn ehirlerindeki yoksul Krtlerin de anlayabilecei ve kendilerini bulabilecekleri bir hareket yaratabilir. Ancak bu yoldan, Batdaki o tkankla son verilip baka glerin harekete gemesinin zemini hazrlanabilir. O parsellenmi kesimler sarslp yeniden davrana sokulabilir. Bu ehirli yoksullar kitlesinin davranlar ve politik kltr ok baka olacaktr. Hatta bu Krt ulusal hareketinin geleneksel olarak ekirdeini oluturmu kesimlerde kuku ve gvensizlik bile yaratabilir. Ama kltrel biimler ile politika arasnda bire bir uyum olmad kimse iin bir sr olmamaldr. Ya da daha somut ve Trkiye'yi ve Krdistan' yerinden oynatacak, Bat'nn insanlarn her eyi yeniden dnmeye ve mcadeleye ekecek bir neri. HADEP btn organlarna, en

158

kk mahalle toplantsndan, genel bakanna kadar, kadnlar semelidir. Btn organlar yzde yz kadnlardan olumaldr. Okumu yazmlk falan hi aranmamaldr. Hi korkmaya gerek yok. HADEP kadnlarn ynettii bir parti olmaldr. imdiye kadar btn rgtlerde nasl hep yneticiler erkek, sradan yeler kadn olduysa, imdi btn yneticiler kadn; yeler erkek olmaldr. rnein HADEP kendi iinde byle devrim yapabilecek bir atlm gze alabilir; kadnlarn inisiyatifinin nn aarsa, en ksa zamanda sadece Trkiye'yi deil, btn blgeyi allak bullak eden bir toplumsal hareket haline dnebilir. Aslnda hi gecikmeden yaplmas gereken budur. Olaylarn beklemeye zaman yok. Tarihte btn tkanklklar hep kadnlar zmtr, yeter ki, onlarn n tkanmasn. demir@gmx.li 18 ubat 2000 Cuma

159

Kadnlar ne
Canllarn evrim tarihinde cinslerin kefi bal bana bir devrim oluturmu ve bu keiften sonra yeni trlerin ortaya k byk bir hz kazanmtr. Dii ve erkek ayrm onlarn ocuklarnda yeni genetik zelliklerin ortaya kmasna bu da trlerin yaamasna ve eitlenmesine yol amtr. Ve bu ayrm, giderek zellikle ocuklarn belli bir bakm gerektirdii "yksek" canllarda ou kez bir tr i blmnn, bu da toplumsal rgtlenmenin ilkel biimlerinin temel dinamiini oluturmutur. nsann insan oluunda emein rol zerinde epey durulmutur. Ama, Kadnn rol hep es geilmitir. Ancak toplumsal bir rgtlenme olmadan, alet kendi bana, gereinde alet kullanan bir ok canlda grld gibi, kimi organlarn bir uzants olmaktan baka bir ilev gremez. Ama Toplum'un ortaya kyla, artk organlarn ve trlerin deil de, toplum biimlerinin deiimi olana ortaya kar. Alet, Toplum'un olduu yerde bir retici g haline gelir. Toplumu yaratan ise kadn olmutur. Cinsel yasaklar, insann hayvanlktan kurtuluunun ve toplumun ortaya knn yolunu amtr. nsan, doann ok gsz bir yarat olarak, ancak toplu halde davrand takdirde, ve ama bu davran basit bir aritmetik toplam gibi ortak karlar temelinde deil de, bir btn uruna paray feda etme temelinde davranabildii takdirde varln srdrebilirdi. nsan'n her canlnn en doal i gds olan, yaama i gdsn, tehlikelerden kama i gdsn, toplum denen soyut varlk uruna yenebilmesini gerektiriyordu. Kiinin kendini daha stn bir varlk uruna feda edebilmesidir toplumu bir srden; insan hayvandan ayran. Bu muazzam devrimi ancak kadnlar yapabilirdi. Diiler zaten, btn "yksek" canllarda grld gibi, ocuklar uruna kendilerini feda edebilme yeteneine sahiptiler. Buradan, daha byk bir birlik uruna feda etmeye kolayca geilebilirdi. Bu yksek ey ise, yine ancak kadn araclyla bilinebilen soy olabilirdi. Bylece cinsel yasaklar, hem bir yandan soyun, ailenin, akrabaln, yani toplumun mekanizmasn ve rgtlenmesini belirliyor, hem de kendine egemen olmay, belli yasaklar inememenin, dolaysyla paray btne tabi klmann yolunu ayordu. Bu nedenle, btn "ilkel" toplumlarda, kabilenin eit bir yesi olabilmek, sancl imtihanlardan gemekle mmkn olur. Btn bunlar, parann btne tabi olmasnn, hayvansall ifade eden i gdlerin yenilmesinin; toplumsal kutsallatrmann ifadesidir. Erkek hayvansaldr, kadn bitkisel. Erkek avcdr, kadn toplayc. Erkek ldrr, kadn ret ir. Kadn evreyi dzenler, erkek tahrip eder. Erkek savacldr, kadn barcl. Bu nedenle btn kltrlerde evrensel olarak, kadn kyafeti toplaycla dayanan kkleriyle eteklik; erkek kyafeti, avcla uygun olarak pantolondur. Ve ou kez erkek isimlerinin kkeninde hayvan, kadn isimlerinin kkeninde bitki isimleri yer alr. ocuklar yemesin diye erkekleri dlayan, toplayan, ocuklar byten, bin bir denemeyle yeni otlar, kkler, sepetler, kilimler, mlekleri icat eden, hatta muhtemelen erkekl erin avlayarak ldrd hayvanlar ehliletiren, btn bunlar dier kadnlarla paylaan, bunun

160

iin dili gelitiren, on binlerce yl boyunca gelmi gemi her biri isimsiz bir mucit ve kaif olan, kadnlara borludur insanlk btn kltrn. nsan hayvanlktan karan kadndr. Bu nedenledir ki, btn "ilkel" toplumlarda kadn, bir tr ana tanrca, aman, kutsal anadr. nsanln medeniyete, yani snfl topluma, gemesiyle birlikte Kadn'n toplumsal alt konuma geiriliinin hikayesi de balar. Klasik uygarlklarn gelitii btn yerlerde, kadnn toplumdaki yeri aa der. Hatta uygarlk ile, kadnn konumu arasnda kesinlikle bir ters orant vardr. in, Hint, Akdeniz uygarlnn gelitii btn yerlerde kadn yerin dibine yollanmtr. Harem denen cinsel kle zindanlarn; kadnlarn ayaklarn dumura uratmay; len kocalaryla birlikte yakmay; gmmeyi hep medeniyet kefetmitir. Kadnn bu alt konuma geirilii, fiziksel bask ve terrn yan sra ideolojik bir savala birlikte yrtlmtr. Ademin Cenneten atlmasnn suunu Havva'ya yklemekten, kadn tanrlarn meduza veya masallarn dev analar gibi gsterilmelerine kadar, tarih ncesinin masal ve efsanelerin ardna gizlenmi tarihi aslnda, Tpk, Atatrk'n Nutku; ya da Stalin'in SBKP tarihi ya da "Barbarlar" anlatan "uygarlarn" vekayinameleri gibi, gerek tarihi erkeklerin bak asndan tahrif eden ve yeniden yazan tersinden okunmas gereken yalanlardr. Bu fiziksel ve ideolojik savan nasl kanl yrdn, en ge uygarla geen Avrupa'nn yakn tarihindeki cad yakma ve kovuturmalarndan biliyoruz. O yaklan cadlar, ilkel sosyalist toplumlarn "kadn ana"larnn geleneklerini srdren son temsilcilerdiler. Onlarla birlikte sadece kadnlar aalara itilmiyor, topluma eitliki ve zgrlk, devlet tanmayan ilikileri unutturuluyordu. An bir dnya haritasn bakn. Klasik uygarlklarn ulaamad yerlerde, kadnn toplumdaki yeri yksektir. Eski uygarlk beiklerinin dalar, yollara, bezirgan ilikilere uzakl ve kolay zapt edilemezlii ile, ilkel sosyalist eitliki ve zgr ruhun snaklar ola gelmilerdir. Buralarda, kadnlarn toplumdaki yerleri de bezirgan kasabalarna ve uygar ehirlere gre ok daha yksek olmutur. Ve dikkat edilirse, kadnn toplumdaki bu yerini n yksek olduu blgeler, ayn zamanda, Batni, yani muhalif tarikatlarn da yaygn olduu yerlerdir. rnein slam aleminin btn dalar Alevi - Batnidir. Ege dalar veya dersim dalar: buralarda "kadn ana"lar hala vardr, yaayan "cadlar" olarak; genellikle alevidirler ve uygarlk oralara fazlaca girememitir. Dnya'da da byledir. Avrupa'nn hi bir zaman doru drst medenilememi kuzeyinde kadnn yeri, kapitalizmin btn farklar yok edici erezyonuna ramen bir gney Avrupa lkesiyle kyaslandnda farkldr. Dikkat edilirse, buralarda Roma uygarlnn ruhu Katolik Kilisesi fazla derine ileyen bir etki gsterememitir, ve buralar ayn zamanda Protestanln gl olduu yerlerdir. Kapitalizm de buralarda doup hzl bir geliim gsterebilmit ir. Demek ki, insanln kapitalizme geii ile, kadnn toplumdaki konumunun ykseklii de ilikilidir. Modern uygarla geite kadnn bu ana maya rol yeterince incelenmi deildir. Modern tarihte, btn byk ayaklanmalar kadnlar balatm ve onlar kadnlara nispeten daha geni zgrlkler getirmitir; btn restorasyonlar ve kar devrimler de kadnn bu ksmi kazanmlarn geri almtr. Fransz Devrimi'nden, Ekim Devrimi'ne ve Cezayir Kurtulu Sava'ndan ran Devrimi'ne kadar btn devrim ve kar devrimler tarihi bunu kantlar.
161

Krt Ulusal Kurtulu hareketinde de bu yasa geerliliini srdrr. Ulusal hareketin ykselii, Kadnn eski feodal basklardan kurtulabilmesi iin ona muazzam bir olanak sunmutur. Krt ulusal hareketi aslnda byk lde, kadnlarn ban ektii bir modernleme hareketidir de. Ve bu dinamizmle, Avrupa'da ve Trkiye'de Feminist hareketin yatana ekildii koullarda, anca benzeri sve gibi toplumlarda grlebilen kadn partisinin kuruluuna kadar giden bir dinamizm gstermitir. Krt Ulusal Hareketi, bugn byk dnmler geirmektedir. Bu dnmlerin yol at problemler kadar, her mcadele biiminin kendi tehlikeleri vardr. rnein silahl mcadele, bana buyruk etecilie, gce tapmaya, sava ve silah kutsallatrmaya, terrizme ynelik eilimleri de besler. Bu nedenle, srekli olarak bu eilimlere kar bir mcadele gerekir. Ama legal ve ak mcadele biimlerinin de kendi tehlikeleri vardr. Bunlar da, reformizmi, zengin snflarn arln, parlemantarist eilimleri, blgecilii vs. glendirir. Legal yollar sadece mcadeleye deil, bu tr eilimlere de yeni olanaklar sunar. Bu eilimlere kar, teknik tedbirlerle kar durulamaz. Bu tr eilimlere ancak, belli toplumsal gler bir set ekebilir. Krt Ulusal Kurtulu hareketi, kendi iinde Krdistan'daki btn snflarn eilimlerini de tamaktadr, ulusal baskya kar mcadelenin iinde daima bu farkl snflarn eilimlerinin de bir mcadelesi var olmutur ve olacaktr. Bu mcadele genellikle, farkl ko nulara vurgular biiminde sregelmektedir. Bu gn btn bu eilimlerin byk blm HADEP ii ve evresinde toplanm bulunuyor. HADEP iindeki mcadeleler, aslnda Krt Ulusal Hareketi iindeki farkl snfsal eilimlerin mcadeleleridir. Ulusal hareketin ekirdeini oluturan yoksullar, ehirlerin ve legal mcadelenin yollarn daha iyi bilen orta snflara kar; onlarn bundan yararlanarak politikay belirleme abalarna kar, gerillann prestijiyle ve kimi zaman da dayatmalarla bir lde tehlikeleri engelliyebildi ve memnuniyetsizlikleri bastrabildi. Ancak bundan sonra mcadele biimleri ve ekseni tamamen deitiinden, eski yntemlerle ayn sistemi srdrmek hem olanakszdr hem de blnmelere yol aar. Bu kmazdan kn, yeni mcadele biiminin ve mcadele alannn yer deitirmesinin tehlikelerini en aza indirebilecek tek toplumsal g Kadnlardr. Krt Ulusal Hareketini srtnda tayan ve hala bir ykseli yaayp kadnlarn yeni katmanlarnn katlyla canlln srdren kadnlar mcadelenin nne gemelidir. Bu, sadece yeni mcadele biimlerinin yeni tehlikelerine kar bir sigorta oluturmaz; yaratc giriimlerin de yolunu aar. Ve nihayet, hep geriliinden sz edilmi Krdistan'da kadnlarn byle bir ne k, Trk kadnlarnn ve geni ynlarnn her eyi bir baka k altnda grmelerine yol aabilir: Bu da Krt hareketini bu gn bulunduu tecritten karp, Bat'da yeni kprdanlarn yolunu aabilir. Ve en nihayet, ilerde bir restorasyonda, kadnlara kar onlar tekrar eski rollerine itecek giriimler baladnda, bu giriimlere kar imdiden daha elverili bir pozisyonda bulunmak ve daha geni mevzileri elde tutmak ok nemlidir. Bunun ilk art, kadnlarn ne gemesidir. Kadnlarn ne gemesi somut olarak, HADEP'te btn organlara en azndan yar yarya ve daha iyisi ise tamamen kadnlarn getirilmesiyle olabilir. Trkiye'yi de, Krdistan' da bu kmazdan ancak kadnlar karabilir. Kadnlar ne. Ve kuru

162

bir slogan olarak deil somut olarak: Krt Ulusal hareketinde Bt n Organlarda ilk elde kadnlar ounlua. Bu Trk devletinin btn manevralarn bo karabilecek stratejik bir hamle olur. Trkiye'yi de, Dnyay da sarsar. Yeni yedek gleri harekete geirir. Kar tarafn tecridini glendirir. Ve yeni mcadele biiminin tehlikelerine kar bir pan zehir oluturur. Politikay kk hesaplar ve pazarlklar olarak grenler iin hayalci grnen bu neri; Politikay znde byk bir taktik esneklik, diplomatik ustalk ile birletirilmi stratejik manevralar olarak gren bir anlay iin son derece gerekidir. demir@comlink.de 09 Mart 2000 Perembe

163

HADEP Ne Partisi Olmal?

Soruyu doru sormak, problemi zmenin yarsdr derler. HADEP balamnda yrtlen Krt Partisi mi Trkiye Partisi mi tartmalarnda doru bir ynelie ulamak iin de soruyu doru sormak gerekir. Mantki olarak bakldnda bunlar birbirinin alternatifi olmayan farkl kategoriden kavramlardr. Krt Partisi kavram, dayanlan glere ilikindir, hedefler hakknda bir fikir vermez; Trkiye Partisi ise hedeflere ilikindir ve dayanlan gler hakknda bir fikir vermez ve onlar belirlemez. Farkl kategorilerden kavramlarn birbirine kar olarak koyulmas ve byle bir tartma yrtlyor olmas, ortada bir sorun olduunu, ama adnn konulamadn ve baka biimler altnda ortaya ktn gsterir. Siyasi partiler, kendilerini her eyden nce programlaryla tanmlarlar. Programn kendisi, ieriiyle, talepleriyle, bizzat o program gerekletirecek gleri de belirle r. Modern partilerin snrlar, ideolojiler, etniler, kltrler araclyla deil, SOMUT HEDEFLER, YAPILACAK LER PLANI, yani PROGRAM araclyla belirlenir. Modern toplumda, toplumu deitirebilecek gleri bir araya getirmenin baka bir yolu yoktur. Ancak kk burjuva sektler kendilerini belirlerken ideolojileri, inanlar, etnileri ve bunlar ou kez dorudan ifade edilemeyeceinden, bunlarn sembollerini snrlar izmenin arac olarak kullanrlar. Modern toplumsal snflar ve onlarn partileriyle, eskinin kalnts tabakalar ve onlarn parti ve hareketleri arasndaki temel farklarndan biri de budur. Trkiye politikasnda sembollerin ve hi bir somut hedef nermeyen ama belli bir gruba aidiyeti belirleyen rozet sloganlarn mthi arl buradan ge lir Dolaysyla bir bakma, Krt Partisi, Trkiye partisi tartmas, bir yanyla, hedeflere gre mi, yoksa belli glere gre mi snrlarn izilecei tarzndaki, bilinsiz bir metodolojik tartmann da yansmasdr ve modern bir parti mi yoksa bir sekt mi olunacan belirleme gcndedir. Ve bu anlamda, derinden derine, eski ve yaygn anlaylarla, modern bir politika anlaynn farkn ve atmasn yanstr. Farkl kategoriden sorunlar kar karya getiren mantki yanln mant burada gizlidir. Mantksal olarak program nce gelir ama tarihsel olarak, partileri yaratan ve onlara damgasn vuranlar somut toplumsal gler olur. Partiler son durumada belli toplumsal glerin eilimlerini yanstrlar, dolaysyla, mantki olarak ikincil dzeyde olan gler sorunu, tarihsel dzeyde birincildir. Dolaysyla HADEPi HADEP yapan da, program deil, somut toplumsal gler olmutur. O Krt direni ve uyannn bir ifadesidir. Bu g onu ortaya karmtr. Bu gcn kendi iindeki bir aray, bir tartma ve aray olarak bakldnda, Trkiye Partisi mi Krt Partisi mi tartmas aslnda, hangi glere dayanlaca veya ittifak yaplaca tartmasnn, yani bir strateji tartmas olarak alglanmaldr somut balam iinde. Krtlerin hareketini ve direniini yaratan koullar aynen varln srdrdnden, Krtler asndan bu koullar ortadan kaldrmak, temel hedef olmaya devam etmektedir. Peki deien

164

ve bu tartmay zorlayan nedir?.. Eski stratejiyle, yani glerin yer alyla Krt hareketini yaratan koullarn ortadan kaldrlmasnn olanakszl... Eski stratejide, Krtlerin hedeflerine ulamas, Trkiyenin de demokratiklemesi sonucunu verecei, Trkiyedeki ezilenlerin konumunu dzeltecei iin, Trklerden bu nedenle destek talep ediliyor; ama temel g bir btn olarak Krtler ve onlarn mcadelesi grlyordu. Krt Partisi formlasyonu bir bakma bu eski stratejinin savunusu anlamna gelmektedir. Yeni stratejide ise, Krtlerin zerindeki basknn ortadan kalkmas Trkiyenin demokratiklemesinin rn olarak koyulmaktadr. Burada, artk Trkiyenin ezilenleri ve demokratik gleri bir yedek deil, ikinci bir temel g olarak ele alnmaktadr. Dier bir ifadeyle, nceki stratejide, Krtler kendilerini kurtararak Trkiyenin ezilenlerini de kurtaracak iken, yeni stratejide, Trkiyenin ezilenlerini de kurtarmaya kalkarak kendilerini de kurtarabilecekleri noktasndan hareket edilmektedir. Bu yaklam, ulusal baskya kar direniler tarihinde bir tr Kopernik Devrimidir. Bunun etkileri ok daha derinden ve uzun vadeli olacaktr. Ancak, ksa vadeli mcadelelerle kolay zafer beklentileri iinde olanlar iin, bu gnk durum bir hayal krkl yaratr. Ama ite, Filistinden Baska veya rlandaya kadar rnekler ortada. Oralarda yllar nce balam Bar grmelerine ve resmen tannmalara ramen hi bir somut ve kalc garanti ve demokratikleme salanamamken, yeni stratejiden baka hi bir k yolu olmad ok daha ak olarak ortaya kmaktadr. Yeni strateji, bir hareketin baars iin en nemli iki koulu sunmaktadr her eyden nce Krt hareketine, politik inisiyatif ve moral stnlk. Kar tarafn aczi, Bar gruplarna tavrdan, Ecevitin siyasilemeye ilikin sylediklerine kadar her alanda grlmektedir. imdi sorun, bu yeni stratejinin nasl bir programda ete, kemie brneceidir. O halde, tartmay Krt Partisi mi Trkiye Partisi mi kmazndan karp, somut bir program tartmasna ekmek gerekmektedir. inde hi bir yuvarlak laf olmayan somut talepler ve yaplacak ilerden ibaret bir program; isizlik ve pahalla son vermeyle demokrasiyi, yani Krtlerin zerindeki basknn kalkmasn birbirine balayan; biri olmadan dierine ulalamayacan gsteren bir program. Sonra bu program, Krtlerin zlemlerinin de partisi olacak bir Trkiye Partisi mi yoksa, Trkiyenin ezilenlerinin zlemlerinin de partisi olacak bir Krt Partisi mi, yoksa ikisinin birden mi gerekletirebileceini toplumsal glerdeki gelimeler belirler. Bu gn hala nemli olan, kimin yapaca deil neyin yaplacadr. Ve en byk kazan, ezilenlerin kafasnda neler yaplacann yer etmesidir. HADEP, Krtlerin demokratik zlemlerinin tutarl savunucusu olduu lde Trkiye Partisi ve Trkiye Partisi olduu, yani Trk ezilenlerinin karlarn savunabildii lde de bir Krt Partisi olabilir. Ama btn bunlar baarabilmek iin de, ncelikle bir erkekler partisi olmaktan kp, kadnlarn ne getii bir parti olmak zorunda. Krt uyannn bel kemii kadndr ne var ki kadnlar, HADEPin esas karar ve ynetim organlarnda gerek arlklar lsnde yer

165

almyor. HADEPin bu tkankl ile, kadnlarn kenara itilmilii ve kadn kollarna hapsedilmilii arasnda ok derinden bir iliki bulunmaktadr. HADEP Bir Krt ve Trkiye partisi olmak istiyorsa, her eyden nce bir Kadn Partisi olmaldr. Ancak kadnlar hem HADEPi ehliletirmek isteyenlerin, hem onu bir sekt olarak tutmak isteyenlerin giriimlerine bir baraj oluturabilirler. Ancak kadnlar, Batnn ezilenlerinde ilgi ve umut uyandrabilirler. HADEPin ynetim organlarnn en az yarsndan fazlas ve bakan, genel sekreteri gibi, kamu oyunda partiyi temsil eden yneticileri kadn olmaldr. Nasl tok an halinden anlamaz ise, nasl Trkler Krtlerin urad baskya duyarsz ise, Erkek milleti de kadnlar mcadele etmedike kadnlara zerrece olanak tanmaz. Bunun iin erkeklere kar mcadele etmek gerekmektedir. Tecrbe ve bilgi yok falan diye ekinmek gereksiz. Kimse anasnn karnndan politikac kmaz. Suya girmeden de yzme renilmez. Kald ki, Krt kadn onlarca yldr sren mcadelede, politikada yeterince pitiini bir ok kereler kantlad; en yaratc taktikler ve politik esneklikle hedefe kilitlenmeyi birlikte gtrebiliyorlar. Bu gn yznde dvmeleriyle, rengarenk elbiseleriyle zlgt eken en sradan Krt kadn bile u piyasay kaplayanlardan bin kere daha iyi ve doru politika yapabilir. Sorun Trkiye ya da Krt partisi mi diye koymak yanltr, dorusu Erkekler Partisi mi yoksa Kadnlar Partisi mi eklin dedir. Sorunun bu tarz koyuluu btn atan taraflarn gerek niteliini ortaya koyar.

demir@comlink.de 10 Kasm 2000 Cuma

166

Aksayan Ayak ve Kadnlar

Kadnlar btn devrimlerin ana mayas ola gelmilerdir. Krdistandaki her h angi bir mitingin, bir toplantnn en sradan resmine bakn. Orada kadnlar grrsnz. O resimler tpk Byk Fransz Devrimini canlandran resimlere benzerler. Krdistanda bir devrim yaanyor. Ama bu devrim, Trkiye ile zamanda bir devrimci durumla akmad, yani senkronize olmad iin alglanamyor ve bir rejim deiikliiyle sonulanmyor. Krt hareketini bunca badireye ramen ayakta tutan, oullarn ve kzlarn gerillaya yollayan; kocalarn itekleyen kadnlarn eseri olduu ok az bilinir. Kadnlarn hareketin kaderi zerindeki bu belirleyici sosyolojik etkilerine ramen, kadnlarn hareketin politikas zerindeki etkileri ok snrl kalmaya devam etmektedir. rnein HADEP ynetiminde ykseldike kadnlarn arl, toplumsal hareket iindeki arlklaryla ters oranda azalmaktadr. Televizyonda politik sorunlarn tartld programlarda bir kadn grmek bir istisnadr. Elbet Krt Ulusal hareketi Kadna ataerkil kleliin zindanndan bir k olana sunmu ve kadnlarn konumunda hayal bile edilemeyecek gerek deiikliklere yol amtr ve kadnlarn bu hareketin bel kemiini oluturmalarnn temel nedeni de budur. Ama yaplanlar hala yaplabileceklerin kk bir blmdr. Kadnlarn politikada da hareket iindeki arlklarna uygun oranda yansmas Krt ulusal hareketinin karlat bir ok sorunun bir darbede zmn salayabilir. rnein Krt hareketinin en byk zorluu, Batda kendisine partner olabilecek radikal bir demokratik hareketin bulunmamasdr. Krt hareketi bu eksiklii kapamak iin elinden geleni yapmtr. Ama sorun genellikle rgtsel tedbir ve giriimlerde veya lojistik destek balamnda ele alnmtr. Sosyolojik ve tarihsel sorunlar zm de sosyolojik ve tarihsel anlam olan, yani programatik ve stratejik tedbirler ve dnmlerle olur. Demokratik Cumhuriyet program bu ynde ok nemli bir admdr. Ama bu programa bal olarak Trkiyede ve Batda rgtlenme, Trkiye Partisi olma giriimleri imdiye kadar baarlamamtr. Bunun nedeni Programn ve stratejinin yanll deil, doruluuna ramen, Trkiyenin batsndaki ideolojik, kltrel ve ruh haline ilikin farkllklardr. Ruh hali farkldr, nk Krtler ykselen bir hareketi yaar ve arnrken, Trkler, gerileyen, yenilmi bir hareketin ryen ruh dnyas iindedirler. ok umut balanan Trk sosyalistlerinin tavrna da damgasn vuran bu genel eilimdir. Bu sosyalistler znde milliyeti demokratlardr. Kendilerini sosyalist sandklar iin demokrat olamamaktadrlar; milliyeti bir sosyalizm anlayyla damgal olduklarndan sosyalist de olamazlar. Bylece Trkiye, sosyalist ve demokratlar olmayan liberaller ve devlet partisi arasndaki bir atmann kmazna hapis olmaktadr. Bu hapislik ise tekrar rmeyi pekitirmektedir. Bu kmazdan nasl klabilecei, Krt hareketinin baarsnn da, Trkiyedeki Demokrasinin de hayati sorusudur? Krt ulusal hareketindeki kadnlar bu fasit daireyi krabilecek biricik gtr. Bu g sadece
167

bu sorunu zmez, yan sra bir ok sorunu da zer. Bunun iin yaplmas gereken, kadnlarn, hareketteki gerek yerinin, politika ve rgt alanlarna da yansmasdr. Bunun iin yaplacak i, kadnlarn HADEP veya o kapatlrsa onun yerine kurulacak partinin, btn ynetim organlarnda en azndan ounluk olmas; ve etkinin yeterince sarsc olabilmesi iin, merkez organnn, yani bakanlk ve merkez ynetiminin tmyle kadnlardan olumasdr. Krt Ulusal Uyan byle bir devrimci atlma cesaret edebilir ve baarrsa, sadece ok geni yedek gleri harekete geirmekle kalmaz, bir ok sorunu da bir yan rn olarak bir rpda zer. Kadnlarn ynetiminde kesin arl olan bir HADEP, Trkiyenin Batsnda yaayan, imdiye kadar Krt hareketi hakkndaki bilgisi zel savan dezinformasyonundan ibaret geni kitleleri sarsar. Sadece Trk kadnlarn deil, zellikle Krt hareketin ilgisiz duran ve politik slamdan korkusundan genel kurmayn arkasnda sipere yatan ehir orta snflarn derinden etkiler, onlarn sinirlerinde titreimlere yol aar. Byle bir titreimin yol aaca dalgalar, Trk sosyalistlerinin de Krt hareketi karsndaki konumlarn gzden geirmelerine bile yol ama potansiyeli tar. Bylece felli olan br ayakta, tekrar sinirler duyarl hale gelebilir. Krt ulusal hareketi, Krt ulusunun btn snflarn kapsamaktadr. Ulusal hareketin fakir tabakalarnn ncsnn arl legal alanda azalma eilimi gsterir, Krt burjuvazisi bin bir yoldan kendi snfsal eilimlerini yanstma, gerek politikay orasndan burasndan trtklama ve trpleme olana bulur. Bunu engellemek iin ise bu sefer alnan idari tedbirler, inisiyatiflerin engellenmesine, enerji ve cokunluk kayplarna yok aar. Ama kadnlarn btn organlarda ounluu almas durumunda, kadnlar arasnda bu burjuva eilimler hemen hi mertebesinde olacandan, bir yaratclk ve inisiyatif patlamas gerekleebilir. Dnyada Krt hareketi hemen hemen hi bilinmemektedir. Krt hareketinin yapaca byle bir dnm, dnyadaki ok geni ilerici evrelerin Krt hareketine bakn etkileyecek v e onlarn konumlarn gzden geirmelerine yol aacaktr. Ve nihayet, sonuncu ama nem bakmndan deil, ilerde devrimci kabar yatana ekildiinde, imdiye kadar btn toplumsal mcadele deneylerinin gsterdii gibi, kadna tekrar evine ve ocuklarna dnmesi dayatldnda, daha iyi bir ortalama iin de bu gereklidir. Kadnlar bunu erkeklerden beklememeli, byle bir proje iin mcadeleye girmeliler. Unutmamal kadnlara 8 Martlarda vgler yadrmak ama fiili ilikilerin deimesi iin hi bir ey yapmamak da, erkek egemenliini srdrmenin bir stratejisidir. Kadnlar, erkeklere hi gvenmemeli, sapanlarndan ta hi eksik etmemeli. demir@comlink.de 06 Mart 2002 aramba

168

HADEP: Kadnlar Partisi mi Erkekler Partisimi?

HADEP her eyden nce, Krt uyannn bir ifadesidir. Bu uyan da her eyden nce bir MODERNLEME hareketidir. Kapitalizm ncesi dnyann yzyllardan beri yerlemi ilikilerinin iine smayan yeni insanlarn bu ilikileri paralamas hareketidir. Bu a nlamda KLTREL bir dnm ve devrim hareketidir. Bu nedenledir ki, bu uyann z gcn genler ve kadnlar oluturmaktadr. Bu nedenle blnme her eyden nce, eskiye ait olanla yeni olann blnmesidir. Ne var ki eski olan, sadece yok olan bir kltr deil, ayn zamanda var olan bir siyasi sistemle de akmaktadr. Her eyden nce, egemen devlet ve parlamenter sistem, airet reislerine, eyhlere ve aalara dayanmtr. Dolaysyla eskiye ait olan ile var olan siyasal sistemin kaderi birbirine balanmtr. Ceza suun cinsindendir. Bu nedenle kltrel modernleme hareketi bir SYAS hareket halini alr. Eski egemen kltr ve siyasetin anti demokratik, baskc ve keyfi nitelii nedeniyle de DEMOKRATK bir karakter kazanr. Krtler arasnda, HADEP ve dier partiler arasndaki blnme, eski ile yeni arasndaki blnmenin siyasi da vurumudur. Krt Partisi grnmnde ortaya kan, aslnda Krtler arasndaki, modernliin ve modernlemenin partisidir. Krtlk bilinci modernlemenin ifadesi olduundan, modernlemenin partisi bir Krt Partisi olarak grnmektedir. Krtler iinde eski olan Trk devletiyle kader ortakl iinde olduundan, dolaysyla Trk devletiyle de bir blnme biiminde grnr. Krt burjuvazisi ve orta snflarnn clzl ve korkakl nedeniyle bu uyan ve modernleme hareketi ncelikle, yoksul, plebiyen tabakalarn ban ektii ve ekirdeini oluturduu bir harekettir. Bu nedenle de RADKAL bir karaktere sahip olmutur. Hareket ykselie geip, rakipsiz bir gce ulatktan sonra, modernlemeci ama radikal ve demokrat olmayan tabakalar, yani Krt burjuvazisi ve orta snflara, bu hareketin peine taklmak veya iine girerek etkilerini salamaktan baka yol kalmamtr. O halde, Krt uyannda iki byk temel parti vardr. Liberal Demokrat Krt burjuvazisi ve orta snflar, aydnlar; Radikal Demokrat Krt yoksullar, genleri, kadnlar. Hareketin nderlii bandan beri plebiyen, radikal ve demokrat kanadn elinde olmutur ama bu iki parti arasndaki mcadele bin bir biim altnda srmektedir. Mcadelenin biimleri ile, dayanlan ve temsil edilen gler arasnda dolayl da olsa bir iliki vardr. Bir gerilla blnde insan toprak aalarna, i adamlarna, mteahhitlere, aydnlara, kasaba avukatlarna vs. pek rastlayamaz. Orada bol miktarda, kaybedecei hayatndan baka bir eyi olmayan, yoksul gen kz ve erkee, belki bir ka idealist aydna rastlayabilirsiniz. Ama bir belediyede rnein toplumsal yap kkten deiiktir, i adamlar, mteahhitler, aydnlarn oran ok yksektir. HADEP Krt modernlemesinin ve uyannn lagal partisi olarak, liberal ve radikal bu iki

169

gc de iinde barndrmaktadr. Bu iki g eskiye ve egemen sisteme kar birlikte mcadele iindedir ama kendi aralarnda da bir mcadele srmektedir. HADEPte bin bir biimde ortaya kan atmalarn zn bu iki toplumsal grup arasndaki elikiler belirlemektedir. Bu atmada, Krt uyannn cs, ekirdei olan radikal pleplerin prestiji, saysal gc, eine az rastlanan bir adanml ve birliktelii var. Buna karlk liberallerin ekonomik ve kltrel gc, ilikileri. Bu iki g de, Krtler zerinde inkar srdke birbirini ineyemez; iki gcn de birbirine ihtiyac var. Ama sorun politikaya hangisinin damgasn vuracanda toplanyor. Plepler ounluk ve g ellerinde olmasna ramen, dorudan kendilerini ifade edemiyorlar ve bu nedenle damgalarn vurduklar politikay liberallere uygulatmak zorunda kalyorlar. Onlar ise kendi eilimlerine ters den bu politikalar uygulamakta zorlanyorlar veya fi ili uygulamada iini boaltp kendi tasarlarna uygun hale getirmeye alyorlar. Asil olan plepler vekil olarak orta snflar seiyorlar, ama seilenler asil olann direktiflerini deil kendi eilimlerini uygulamaya yanstyor veya uygulamayp ayak sryor. HADEPteki skntlarn z budur. Plepler imdiye kadar, prestijle, sayyla ve bunlara dayanan dayatmalarla, bir lde hareketin kontrolden kmasn engelleyebildi. Ancak, bu eski yntemlerle mcadeleyi srdrmek ve gelitirmek giderek zorlamakta ve bu yntemler giderek etkinin azalmasna yol amaktadr. Hareketin nderliini orta snflara kaptrmamak, imdiye kadar olduu gibi yoksul, belki ehirli ama hala ruh durumu ve kltryle kyl karakterinin ar bast toplumsal tabakalarla mmkn deildir. Kelimenin gerek anlamyla, yani kltr ve yaamyla modern ehirli, yoksul tabakalara dayanarak, modern ota tabakalar, iverenler, aydnlar karsnda bir denge oluturulabilir. Bu da temelde iki gtr: Modern cretliler ve bu mcadelenin en tavizsiz savunucusu kadnlar. Modern cretlilerin kazanlmas bir zaman, strateji ve program sorunudur. Ama kadnlar u an hazr bulunuyorlar. Kadnlar, Kadn Kollarnn gettosundan kp, HADEPin bakanl dahil btn etkili pozisyonlar ve ynetim organlarnda ounluu ele almaldr. Erkek Kollarna ihtiya duyan bir HADEP, MHPde ifadesini bulan, yukardan dzenleme partisi karsnda aadan demokrasi partisi olabilir. Trkiyenin tm ezilenlerine gl ve sarsc bir mesaj verebilir. Tecrbe ve bilgi yok diye ekinmek gereksiz. Kimse anasnn karnndan politikac kmaz. Suya girmeden yzme renilmez. Kald ki, Krt kadn politikada yeterince pitiini bir ok kereler kantlad; en yaratc taktik ve pratik esneklikle hedefe kilitlenmeyi bir arada gtrdn gsterdi. Bu gn yznde dvmeleriyle, rengarenk elbiseleriyle, mitinglerde zlgt eken en sradan Krt kadn bile u piyasay kaplayanlardan bir kere daha iyi ve doru politika yapabilir. Sorunu bu gn, Krt Partisi mi, Trkiye Partisim i diye sormak yanltr, sorun orta snfn m, yoksullarn m ncl ve damgasdr. Ve bu da somutta, Erkekler Partisi mi Kadnlar Partisi mi eklinde ortaya kmaktadr. demir@comlink.de 07 Kasm 2000 Sal

170

HADEPe Ak Mektup
Bu gn Trkiyede etki yapmak, gen ve modern kesimlerin ruhunda titreimler yaratmak ancak sorunlar, skntlar, amazlar ve korkular aka ortaya koyan bir yntemle mmkn olabilir. Derviin gen kuaklarda byle bir etki yaratmasnn nedeni, en azndan byle davranyor izlenimi verebilmesinde yatar. HADEP ise dier klasik partiler gibi davranyor. O arkn ezeli, ar ol da molla desinler anlaynn dna kamyor. rnek mi? HADEPin btn szcleri, HADEPin tek bana seim barajn aacak gte olduundan sz ediyor. Eer byle ise izlenen politikalar ve taktikler buna uygun deil, yok eer izlenen politika ve taktiklerin doru olduu dnlyorsa bu szler gerek durumu ve HADEPlilerin gerek kanaatlerini yanstmyor. Bu durumda da HADEPin slup olarak dier partilerden hi bir fark kalmyor. imdi bir de tersini dnelim. HADEP yneticilerinin aka, Maalesef tek bamza baraj amamz ok zor. Bu durumdan kurtulmak iin, bu anti demokratik seim yasasnn barajn amak iin yollar aryoruz. Ama btn partiler bizi dlyor ve bizimle bir arada olmaktan korkuyor. Birinci Trkiye Byk Millet Meclisinde millet vekillerinin, eytan da oluruz, Bolevik de demeleri gibi, biz de, nmze konan bu anti demokratik engeli amak ve koyanlar yenilgiye uratabilmek iin eytanla bile i birlii yapmaya hazrz tarznda konutuklarn var sayalm. Bu takdirde, hem itenlikle sorunlar ve korkular ortaya koyulmu olur, hem de yaplanlar ile sylenenler uygun olur. Ama en nemlisi, bu, Trkiyenin boucu bezirgan politika ortamna, onun ok yabanc olduu itenlii getirir ve deiik bir soluk olur. Ancak o zaman HADEP batnn ehirli modern snflarnn, imdiki HADEP ve dier partiler gibi davranan ana babalarnn itenliksizliinden tiksinen gen kuaklarnn ruhunda bir titreim yaratabilir. Ancak o zaman HADEP olmaya alt, Trkiye Partisi olma yolunda gerek bir adm atabilir. Niin inanmadnz eyleri sylyorsunuz? Siz de biliyorsunuz ki, HADEP iin en byk sorun, barajn altnda kalma korkusudur. Ne derseniz deyin, btn taktiklerinize bu kayg damgasn vurmaktadr. nsanlar da aptal deil bunu herkes de gryor ayrca. in kts, kendi aranzda sizde byle konuuyorsunuz. O zaman bu paralanm bir kiiliin izofrenik ruh hali olmuyor mu? Siz de biliyorsunuz ki, HADEP bir trl, Batda yaayan modern kuaklara ve orada yaayan Krtlere yeterince ulaamyor. Siz de biliyorsunuz ki, yzde on barajn aamamas ve Meclise girememesi Krt hareketi iin ciddi bir moral kaybna yol aabilecektir. Bunlar aka syleseniz ne kaybedersiniz? Siz ise gerek kayglarnzdan deil, ktidara gelmekten sz ediyorsunuz. Ayp. Kendi szlerinizi siz ciddiye almyorsunuz veya ciddiye alacanz szler sylemiyorsanz, sizi kimsenin ciddiye almasn bekleyebilir misiniz? Bu tr palavralarla taraftarlarnza mcadele morali mi verdiinizi dnyorsunuz? nsanlar aptal m? Bir zamanlar Aybarn Baa greeceiz palavralar gibi, iktidar palavralarna insanlar deer verir mi sanyorsunuz? Yapabileceiniz ve sylemeniz gereken, iktidar palavralar atmak deil, mtevaz bir hedef,

171

rnein ezilenlerin ve demokratik glerin, muhalefetin sesini parlamentoya tamay hedeflediiniz, iktidar hayalleri grmediinizdir. Byle ak konuursanz, baka bir rnek sunmu, en azndan kendinize ve halka kar drst davranm olursunuz. Her sznze bar ve demokrasi glerinin birlii, ilkelerde birlik gibi szlerle balyorsunuz. Ne demektir bunlar? Bar ve Demokrasi gibi, Emekten Yana gibi, her biri muz gibi syleyenin niyetine gre deien kavramlarla politik ittifaklar kurulabilir ve politik a yaplabilir mi? En kanl savalarn bar bayrayla yapld kimse iin bir sr deilken, bu krk yllk yavanlk ve sradanlklar tekrarlayarak m politika yapacaksnz? Trkiyeli sosyalistlerin yllardr tekrarladklar en byk samalklardan biri olan ilkelerde birlik sznden baka onlardan alacak ey mi bulamadnz? lkelerde birlikle hi bir birlik kurulamaz, ancak sektler kurulabilir. Brakalm ittifaklar bir yana, modern partiler bile ilkeler ile deil, somut yaplacak iler plan olan pr ogramlar temelinde kurulabilir. Modern toplumda birlikler ve ittifaklar somut hedefler, yaplacak iler temelinde kurulabilir. lkelerde Birlik her zaman somut hedefler zerine bir ittifak kurmaktan kan parolasdr. Aslnda siz de, o ilkelerde birlik lafn azndan drmeyen Trk sosyalistler de, yllardr nesir konutuunu bilmeyen Mollierein kahraman gibi, fiilen byle davranrlar. Saadet partisi ile seim grmeleri, tam anlamyla bundan baka nedir ki? Baraj ama somut hedefinde bir ittifak. Bylece u netameli konuya geliyoruz. Saadet ile seimde baraj amak iin ittifak. lke dzeyinde buna elbette itiraz edilemez. Sorun bunun gerekten, Krtlerin ve ezilenlerin mcadelesine, hizmet edip etmedii, mcadele azmini ve moralini glendirip glendirmediidir. Eer batan, yukarda ifade edildii trden bir ak politika yaplsayd, bu ak politika erevesinde aka, bizi tecrit etmek ve oylarmz zebil etmek isteyenlerin oyunlarn bozmak iin eytanla bile ibirliine hazrz denilseydi, gizli kapakl deil, kamu oyu nnde, aktan, teklif yaplsayd, bu takdirde byle bir teklif mcadele moralini bozmak bir yana kamlar, hatta bizzat Saadetin alkalanmasna kadar gidebilirdi. Ama siz ne yapyorsunuz? Bir yandan ilkeler szlerini aznzdan dnmyorsunuz. Dier yandan gizlice Saadetle gryorsunuz. Bu gizliliin kendisinin bile, sizin iin nasl bir tuzak olduunu anlamak ve grmek istemiyorsunuz. te bir gazete ifa ediverdi. Sizin aka yaptnz takdirde size puan kazandracak bir giriim, birden bire sanki gizli bir gnahnz ve gazetenin yapt da kamu oyunu aldatlmaktan kurtarmak oluverdi. Elbette Saadetle bile seim ittifak yaplabilir. ttifaklarn biricik ilkesi, ilkelerin deil somut karlarn ve hedeflerin geerli olduudur. O zaman da, her ittifakn gtrdkleri ve getirdiklerini hesaplamak gerekir. Ama bundan da nemlisi, ittifak giriiminin baarl ya da baarsz olmas durumunda da, sizin glenmenizi salayacak bir politik izgidir yukarda ifade edilen trden. Saadetle grmeler neye yarad? HADEP saflarnda kafa karklna yol at. HADEPe bin bir korkusunu yenerek yaklamaya balayanlarn tekrar uzaklamalarna; HADEPin

172

destekleyicileri arasnda hi de az olmayan sosyalist ve Alevi bir ok kiinin krgnlna ve burukluuna. Bu biim ve koullarda, Saadetle bir seim ittifaknn, gtreceklerinin getireceklerinden az olmayabilecei hesaplanmaldr. Saadetle ittifak, elbette Meclise adam sokmay baard takdirde, Krtler arasnda belli bir moral ykseliine yol aabilir. Bir ok insan iine sinmese de bu ittifaktan dolay, HADEPten yz evirmeyebilir. Ama bir ou da evirecektir. zellikle sol ve Alevi glerin desteinin azalmas ve yitirilmesi de olacaktr. Oylar etkilemese bile cokuyu kracakt r. Burada sorun kayplarn kazanlar karlayp karlamayacadr. Ancak biraz daha yakndan baknca, bu gn izlenen politikayla ve stille, kayplarnn kazanlarndan fazla olduu grlr. Hatta bu ittifakn, baraj ama amacna bile hizmet edecei phelidir. nk moral etkenleri bir yana brakalm, sadece HADEP tarafndan kayp oylar ve gler olmayacaktr, Saadet tarafnda daha byk kayp olur. Saadetin, nemli bir semen kitlesi, HADEP ile ittifak durumunda, AKP veya MHPyi desteklemeyi tercih eder. Onlarn ikinci bir alternatifleri var, ama HADEPi destekleyenlerin yok. Saadetin tabanndaki diren, HADEPinkinden de byk olacaktr. Bu u demektir, yzde drt saadet oyu iin yaplan ittifak, saadetten yzde iki oy gelmesine, HADEPin de yzde bir civarnda oy kaybetmesine yol aabilir. Bylece, yzde birlik bir art da meclise girmeye izin vermeyebilir. Bu takdirde, meclise girmeden beklenen moral kazanc da olmayacandan, ok daha byk zararlara yol aar. Attn ta rkttn kua deymez. Tekrar ediyoruz, bu gnknden baka, itenlikli bir stille, Saadet ile seim ittifak giriimi, bu ittifakn kurulmas veya kurulmamas halinde HADEPin glenmesine de hizmet edebilir. Ama bu yukarda anlatlan stille mmkn olabilir. Zaaflarn, korkularn, kayglarn planlarn aka ortaya koyan bir politika stiliyle. Ancak btn bunlara gerek yok. HADEP son derece kolay olarak, tecrit emberini krp bu engeli aabilir. Seim barajn aamasa bile, bu takdirde mcadele azmi ve moralinde bir gerileme deil, ykselme salar. HADEP kapatld gettonun duvarlarn paralamak zorundadr. Btn vuruunu bu noktaya yapmaldr. Bu yaplmas gerekenler somut olarak yledir. Sol ve sosyalistlerle ilkelerde birlik olanakszdr. Zaten denildii gibi, ilkelerde bir lik, somut hedeflerde ittifaktan ka meru gsterme aracndan baka bir ey deildir. Onlarla programatik olarak da bir ok bakmdan zordur ittifak yapmak. Tipik rnek olarak Avrupa Birlii gsterilebilir. ncelikler de farkldr. Sosyalistlerinki rnein IMFdir, HADEPinki demokratikleme. MF ile ancak demokratikleme araclyla mcadele edilecei, ana halkann bu olduu gibi sorunlar ise, ittifaklar deil, ideoloji alanna girerler, bu tr tartmalarn bu balamda bir anlam yoktur. Ya da sosyalistler Egemen ulusun sosyalistleridir, onlarn Krt halknn ektiklerini anlamas ve ayn hassasiyetle yaklamas dnlemez. HADEP her eyden nce btn bunlar veri kabul etmelidir. yani bu ncelikleri,

173

hassasiyetleri, program farkl olduka da oven; ilkelerde birlik diyerek rnein somut bir baraj ama ittifakndan kaan Trk sosyalistlerini, nasl keye sktrp, onlar kendisiyle bir seim ittifakna zorlayacan planlamaldr. Sorun bunlarn oyu kadar, bu sosyalistler araclyla gettonun duvarlarnn paralanmas kadar, sosyalistlerin ka yollarnn tkanmasdr. Bu hedefe ulamak iin HADEPin yapmas gereken, ge kald ama hala yapabilecei udur: btn bu sol ve sosyalist parti ve gruplardan arl olan veya kamu oyunun tand kiileri, kendi listelerinden, zellikle Trkiyenin Batsndaki ehirlerden, onlardan hi bir angajman beklemeden Bamsz aday olarak gstermek. Somut yazalm, bir ka sembolik isim verelim. DPden Ufuk Uras, Ouzhan Mftolu, Saruhan Olu, EMEPten Levent Tzel, Aydn ubuku, dier Parti ve eilimlerden veya bamszlardan Haluk Gerger, Doan Tarkan, Erturul Krk, Eber Yamurdereli, Metin ulhaolu, Mihri Belli, veya bu parti ve gruplarn kendilerinin nerebilecei isimleri, nsan Haklar alanndan Eren Keskin, Akn Birdal, Hsn ndl, Pnar Selek; hatta Saadet Partisinden Bekarolu; SHPden Fikri Salar gibi daha bir ou sralanabilecek isimleri, hi bir karlk beklemeden Batnn byk ehirlerinden, veya bulunduklar ehirlerden n sralarda bamsz adaylar olarak gsterip, bunlarn Mecliste kendi seslerini duyurmalar iin kap aacan, bu kiilerin cevabn beklemeden, ve onlarla nceden zel grmeler yapmadan, (nk o zaman bunlarn batan yollar kapama olanaklar olur, onlara kaaca k delik brakmamak gerekir, HADEP imdiye kadar hep kaacak delik brakt) aka kamu oyu nnde ilan edip, onlar teklifine cevap vermeye armaldr. Onlardan programatik, politik ve ideolojik hi bir talebi olmadn, sadece listelerinden bamsz aday olarak gstermek istediini, bu deerli insanlarn Meclise tanmasna arac olmak istediini aka belirtmelidir. Bu listeye elbette Orhan Pamuktan, Yaar Kemale, Ahmet Altandan, Etyen Mahupyana kadar bir ok isim eklenebilir. Bu yapld takdirde kimsenin kaacak bir yeri kalmaz. Katklar takdirde kendileri kaybederler, onlara ynelik sempati HADEPe akar. Kamazlarsa g verirler. Ancak bu takdirde, ve bu derhal yapld takdirde, Trkiyenin ehirli, modern batl nfusunda bir yank yaratlabilir ve gettonun duvarlarnda atlaklar oluturulabilir. i snf maalesef imdi AKPnin, yani Politik slam bayrak yapm burjuvazinin peinde, ona ksa vadede ulalamaz. Ama bu ehir orta snflar sarslabilir. Acil yaplmas gereken budur. kinci olarak eski nerimizi tekrarlayacaz. Kadnlarn btn organlarda ounlua getirilmesi nerisi. Bunu yapmyorsanz, hi olmazsa, adaylarnzn en az yarsn kadnlardan sein. Ama yle kytrk, gstermelik yerlerde deil, seilme garantisi ve olasl olan yerlerde. O zaman sadece Trkiyedeki kadnlar sarslmayacak, HADEPe de bambaka bir dinamizm gelecektir. Unutmayn, u ana kadar iki gazeteci HADEPe oy verebileceini syledi. Bunlarn ikisinin de kadn olmas bir rastlant deildir. Bunlar yaptnz takdirde, yzde on barajn aamasanz bile, bu Trkiyedeki ezilenlerin moralini ve mcadele azmini glendirir. nemli olan da budur.

174

demir@comlink.de

27 Austos 2002 Sal

KADEKte rgtsel Dnm Projesi zerine Dnceler

KADEK geenlerde yapt Geniletilmi Ynetim Kurulu Toplantsnda bir oklarnn yan sra rgt yaplanmasnda nemli deiiklikler yapma ynnde karar alm. Bu kararlarda yaplmas gerekenler ve nedenleri zetle yle belirleniyor: Demokratik zm, zne uygun bir rgtsel ve toplumsal yaplanmaya ihtiya duymaktadr. Ynetim tarznn demokratiklemesi kadar; mcadelenin militan ve kitle tabannn snrsz katlm da demokratik olmann gereidir. Demokrasi mcadelesi yrten parti, kurum ve kurulular demokrasiyi bir sylem olmaktan kararak bir yaam biimi haline getirmek istiyorlarsa, karar alma ve pratikleme srelerini en geni kesimlere amalarnn gerei vardr. Bu da demek oluyor ki, Leninist Parti yaplanmasnn mutlak ynetim ve bundan kaynaklanan bireyin vazgeilmez hale gelmesi, kat hiyerari ve disiplin anlaynn yan sra, partinin btn toplumsal kesimlere mutlak ncl demokratik yaplanmaya tezat oluturmaktadr. KADEK'in Leninist Parti modelinin etkilerini tamas, sylemine denk bir demokratiklemeyi engellemitir. Demokratik dnce ve sylem yeterince yaama yansmamtr. Demokratik zmn olgunlat bugnk koullarda, eer srecin tkanmas istenmiyorsa rgtsel ve toplumsal yaplanma alannda ciddi bir reformu gerekletirme ihtiyac vardr. Parti bir siyasal mcadele arac olarak ilevini grrken, demokratik kurum ve kurulularn ncs konumundan kmaldr. Her demokratik yap kendi iinde nc ve katlmc zelliklerini tama kapsamnda ilev ykle nmelidir. Partilerin, demokratik kurum ve kurulularn ortak abalar eit katlm temelinde Demokratik Toplum Koordinasyonu'nda ifadesini bulmaldr. Nasl adlandrlrsa adlandrlsn, mutlak ynetim, kat hiyerari ve disiplin, btn toplumsal kesimlere mutlak nclk gibi zelliklerin artk rgtn toplumu dntrme projesini gerekletirmede bir engel olduu ifade ediliyor. Geri biz dardan bir gzlemciyiz, ama bu konuda grlerimizi, bu dnm hakkndaki tartmalara bir katks olabileceini dnerek ksaca ifade etmeyi deneyelim. Bylece bu dnmn fiili gereklemesine, yani sorunlar zerine demokratik bir tartma ortamnn olumasna kk bir katk da olur. Kararda, rgtn yaps ve ileyiinin bu gnk program ve stratejinin gereklerini baaryla yapmasna engel olduu, bu yap ve ileyi dzeltilerek bunun stesinden gelinebilecei varsaymna dayanlyor. Ve kanmzca esas yanl bu varsaymda ve bu sorunun znn ortaya koyulmasn engelliyor. nderler ve nderi olduklar kitleler ilikisi, aynen rgtler ve kitleleri asndan da

175

geerlidir. Yani o nder ya da rgt, destekleyicisi olan kitlenin kltrel ve siyasi eilimlerini yanstt lde ve yanstt iin onun nderi veya rgt olabilir ve bu durumunu koruyabilir. Bununla elitii an, o nesnel eilim kendine uygun rgt ve nderi karr ya da var olanlar iinden bulur. Sanlr ki, kitleler ya da destekleyiciler rgtlerin pasif izleyicileridirler, aslnda byk lde tam tersi dorudur. liki tpk son durumada dnceyi varln belirlemesi gibidir. Ama belli toplumsal kesimler arasnda sadece siyasi deil kltrel ayrmlar ve gerilimler de vardr ve rgtlerde en azndan bunlar da siyasi eilimler kadar tayin edicidirler. Ve bunlar gerek dnmlerin nnde son derece ciddi zorluklar yaratrlar. Bir rnek verelim. rnein bu gn zgr Politika gazetesinin ierii, biimi, yazd konular sadece Krtleri, Krtler iinde de sadece KADEKe yakn olanlar ve ona sempati duyanlar ilgilendirir. Bir de bakalm bunlar da ne diyor diyen gzlemcileri. imdi bu ierik ve biimle istediiniz kadar iyi datn, istediiniz kadar gzel dzenleme yapn, ok sayfayla karn vs. sadece o verili kitle iindeki snrlar zorlayabilir, baka toplum kesimlerine gidemezsiniz. Ama baka toplum kesimlerine gitmek istediiniz, onlarn kltrel kotlarna ve politik ilgilerine ynelik bir gazeteye dnmeye altnz an, bu sefer de, bu kotlar ve ilgiler sizin gerek okuyucu kitlenizin ilgisini ekmeyecek, hatta belki tepkisini ekece ktir. O zaman dierini kazanamadan var olan da kaybetme tehlikeniz ortaya kar. Bu sadece rgtlerde byle deildir. Her hangi bir lokanta bile asanz, yer, aldnz mzik, sunduunuz yemek, dekorunuz, belli bir kesimi iterken belli bir kesimi eker. Belli bir sabit mterisi olan bir lokantann, var olan mterisinin mzik, yemek zevkleriyle eliki iindeki baka bir mteri kitlesine almas ve bunu yaparken eski kkl mterilerini korumas ve onlarn mzik ve yemek zevklerini dntrmesi bile ok zor bir iken, bir rgtn bunu baarabilmesi korkun zordur. Sadece ok sistemli, sorunu doru koyan, bu saydmz glkleri aklkla ortaya koyan bir politikayla bu baarlabilir. Bir hastal tedavi etmek iin onun nedenini bilmek gerekir. KADEKin kanmzca son derece doru olan program ve stratejisine, ondan nesnel olarak karl, gerek Krt gerek Trk modern yoksul kesimleri ve aydnlar kazanamamasnn nedeni, rgtsel alma ve ileyie ilikin uygulamalar deildir. Elbet bunlarn da bir etkisi vardr ama bu rgtsel ileyi ve alma biimlerinin kendileri bizzat bir sonutur. Onlarn nedeninin ne olduu aratrlrsa u grlr: PKKnn destekisi kitle ile PKKnn programn gerekletirebilecek nesnel hedef kitle arasnda bir gerilim ve uyumazlk vardr. Var olan kitleyi harekete geiren, balln srdrmesini salayan kltrel kotlar ve siyasi ilgiler; nesnel hedef kitleyi, yani ehirlerin modern kitlesini ekmez; onu kazanabilecekler ise, var olann kaybna yol aar. O halde sorun udur: bir yandan var olan imdiye kadar bu hareketi srtlam ve hala gtren ama daha ileriye gtrmekte snrlar ortaya kan kitleyi yitirmeden, kstrmeden son yllarda zaten nemli lde deimi, ehirli modern ve yoksul kitle ve aydnlarn destei ve aktif katlm nasl salanabilir? (Bunun rgtsel ifadesi de yle olur: var olan ye ve militan bileimi ve yaps yitirilmeden nasl yeni ve modern bir ye ve militan bileimine geilebilir?) Kanmzca sorunu rgtsel tedbire indirgeyen zm nerisi, zorluun kendisiyle

176

yzlemiyor. Sosyolojik bir sorunu, tzk ya da alma tarz deiiklii gibi idari tedbirlerle zlebilecek bir sorun gibi ele alyor. Bu zorlua daha somut bir rnek verelim. nk genel ifadeleri insanlar genellikle anlamyorlar. Yukardaki deiimlerin ifade edildii bildirinin sonunda u cmleler var: zgrlk Hareketi, devrim niteliindeki bu kla, demokratik uygarl yaratmada Krt halkn tamamen bunun nc gcne dntrmede kendisine gvenini bir kez daha ortaya koymutur. Bakan APO'dan alnan gle bu devrimi baarmann kesin karall ierisindedir. imdi bu szler bir KADEK destekisine, bir KADEKliye muhtemelen heyecan verir. Ama bu szler, daha iyisi olmad iin, KADEKe yakn duran, brakalm batl veya Trkleri bir yana, bir ok modern Krt gen iisini ve aydnn bile, bakan APOdan alnan gle gibi bir ifadeyle kendini ifade eden bu hareketten uzak durmaya zorlar. APOnun nemsiz olduundan deil, sadece byle ifade edildii iin. Bir iman bildirimi gibi tekrarland iin, o Leninist denen ve terkedilecei sylenen rgtsel gelenekleri ve politik kltr hatrlatt iin. Gcn gerekten Apodan alnp alnmamas deildir sorun, bunun ifade edilmesi ve edili tarzdr. RSDP de gcn Leninden alyordu, ama onun btn yaynlar taransa byle bir politik kltr yanstan bir tek cmlecik bile bulunamaz. Ve zaten, deiim hedeflerini ifade eden bildirinin sonundaki bu ifade bile, o deiimin, dayanlan toplumsal yapya ilikin bir deiimi baaramayacan, dolaysyla hedeflenen rgtsel ileyie ilikin deiimin de yzeyde kalacan gsterir. Tam da o terk edilmek istenen ve kanmzca yanl olarak Leninist rgt denen tarzdr bu. Leninin yesi ve nderi bulunduu Rus Sosyal Demokrat i Partisinde Lenin iin kimse ve hibir organ byle bir sz etmezdi ve edemezdi. Ve o parti, bizzat Rus Devrimi tarihini yazan burjuva tarihisi Carrn bile teslim etmek zorunda olduu gibi, dnya tarihinin gelmi gemi en demokratik partisiydi. Byle olmasnn nedeni de, onun Rusyann gerilii ile tezat iinde btn Rus entelijansiyasnn ve gen ii snfnn en ilerilerini barnda toplam olmasyd. Sorun bu gne kadar KADEKi srtlam ve hala gtren yoksul ve fedakar ama bugn artk onun gelimesine engel olan kitlenin desteini yitirmeden, Trkiye ve Krdistann en ileri aydnlarnn ve iilerinin desteini nasl kazanabileceidir. Sorunu doru koymak zmn yarsdr. demir@comlink.de 20 Austos 2003 aramba

177