DAKAR EYLEM EREVES Herkes in Eitim: Ortak Ykmllklerimizin Yerine Getirilmesi UNESCO'nun Herkes in Eitim konusundaki almalar 1990

ylnda Jomtien, Tayland'da yaplan Dnya Konferansyla balatlm olup, bu konferansta herkes iin eitim hedefleri belirlenmitir. Konferanstan 10 yl sonra bu sre iinde gerekletirilen almalarn deerlendirilmesi amacyla 2000 ylnda Dakar, Senegal'de bir Dnya Eitim Forumu dzenlenmitir. Yaplan deerlendirmeler herkes iin eitim hedeflerine istenilen lde eriilemediini gstermi ve Forum tarafndan bu hedeflere ulalmas iin yaplmas gereken faaliyetleri belirten "Dakar Eylem erevesi" kabul edilmitir. Eylem erevesinde belirlenen hususlarn 2015 ylna kadar gerekletirilmesi planlanmaktadr. 1. 2000 Yl Nisan aynda Dakar'da toplanan bizler, Dnya Eitim Forumu katlmclar, btn toplumlardaki btn bireyler asndan herkes iin eitim (HE) ama ve hedeflerine ulalmas yolunda ykmllk alm bulunmaktayz. 2. Dakar Eylem erevesi, harekete gemek iin ortak bir ykmllk oluturmaktadr. Hkmetlerin, HE ama ve hedeflerine ulalmasn ve srdrlmesini gvence altna alma zorunluluu bulunmaktadr. Bu, en etkin olarak lkeler iinde oluturulacak ve blgesel ve uluslararas kurum ve kurulularla i birlii yapmak suretiyle desteklenen geni tabanl ortaklklar araclyla yerine getirilebilecek bir sorumluluktur. 3. Bizler, Herkes in Eitim Dnya Bildirgesinin (Jomtien 1990), nsan Haklar Evrensel Bildirgesi ve ocuk Haklar Szlemesi'nden destek alan vizyonun bir kez daha altn izmekteyiz. Bu vizyona gre her ocuk, gen ve yetikin kendi temel renme ihtiyalarna tam anlamyla uygun den ve "bilmeyi", "yapmay", "beraber yaamay" ve "varolmay" renmeyi de kapsayan bir renmeyi gerekletirecek eitimden yararlanma hakkna sahiptir. Bu tr bir eitim, renenlerin hayatlarn daha iyi bir hale getirebilmeleri ve iinde yaadklar toplumu deitirebilmeleri iin kendi yetenek ve potansiyelleri dorultusunda ve kiiliklerini gelitirmeye ynelik olarak dzenlenebilen bir eitimdir. 4. 1990'l yllar boyunca uluslararas toplum tarafndan temel eitimle ilgili olarak kabul edilmi ykmllkleri memnuniyetle karlamaktayz. Bunlar; Dnya ocuk Zirvesi (1990), evre ve Kalknma Konferans (1992), Uluslararas Nfus ve Kalknma Konferans (1994), nsan Haklar Dnya Konferans (1993), zel Eitim htiyalar Dnya Konferans: Eriim ve Kalite (1994), Sosyal Kalknma Dnya Zirvesi (1995), Drdnc Dnya Kadnlar Konferans (1995), Herkes in Eitim Uluslararas Danma Forumunun Orta Dnem Toplants (1996), Uluslararas Yetikin Eitimi Konferans (1997), ve Uluslararas ocuk ilii Konferans (1997)'dr. imdi yaplmas gereken bu ykmllklerin yerine getirilmesidir. 5. HE 2000 Deerlendirmesi birok lkede kayda deer bir ilerlemenin olduunu gstermektedir. Ancak, 2000 ylnda 113 milyondan fazla ocuun temel eitimden mahrum olmas, 880 milyondan fazla yetikinin okur yazar olmamas, cinsiyet ayrmclnn eitim sistemlerine ilemeye devam etmesi; insani deerlerin ve becerilerin renilmesinin ve kazanlmasnn, bireylerin ve toplumlarn ihtiyalarnn gerisinde kalmas kabul edilemez bir durumdur. Genlerin ve yetikinlerin gelir getirici bir i ve iinde yaadklar toplumlara tam bir katlm iin gerekli olan becerilere ulamalar engellenmektedir. Herkes iin eitime ynelik hzlandrlm bir ilerleme kaydedilmezse, fakirliin nne geilmesi iin ulusal ve uluslararas dzeyde kabul edilmi hedeflere ulalamayacak ve lkeler arasndaki ve toplumlar iindeki eitsizlikler artacaktr. 6. Eitim temel insan haklarndan biridir. Srdrlebilir bir kalknma ile lke iindeki ve lkeler arasndaki bar ve istikrarn salanmas ve bylelikle hzl bir kresellemeye tanklk eden yirmi birinci yzylda topluma ve ekonomiye katlm artrmak iin gerekli anahtar eitimdir. HE hedeflerine ulalmas daha fazla ertelenmemelidir. Herkesin temel eitim ihtiyalar ivedi olarak karlanabilir ve karlanmaldr. 7. Burada aada sralanan hedeflerin gerekletirilmesi ykmlln kabul etmekteyiz: I. En bata dezavantajl gruplar olmak zere erken ocukluk bakm ve eitiminin iyiletirilmesi ve yaygnlatrlmas, II. Kz ocuklar, zor durumda olan ocuklar ve etnik aznlk gruplarna dahil ocuklar bata olmak zere btn ocuklarn 2015 ylna kadar kaliteli, zorunlu ve parasz bir ilkrenime erimelerinin ve tamamlamalarnn salanmas, III. Btn genlerin ve yetikinlerin uygun renme ve yaam becerileri programlarna eit eriimleri salanarak renme ihtiyalarnn karlanmas, IV. Kadnlar bata olmak zere 2015 ylna kadar yetikin okur-yazarl konusunda yzde 50 orannda iyilemenin ve btn yetikinlerin temel eitim ve srekli eitime eit eriimlerinin salanmas. V. lkretim ve orta retimde cinsiyete dayal eitsizliklerin 2005 ylna kadar ortadan kaldrlmas ve kzlarn kaliteli bir temel eitime tam ve eit eriimi ve baars zerinde younlalarak 2015 ylna kadar cinsler arasnda tam bir eitliin salanmas,

VI. zellikle okur-yazarlk, aritmetik ve temel yaam becerileri konusunda tannan ve llebilir renme sonularnn herkes tarafndan elde edilmesi iin btn ynleriyle kaliteli eitimin gelitirilmesi ve mkemmelliin salanmas. 8. Bu hedeflere ulamak iin, biz Dnya Eitim Forumu'nda temsil edilen hkmetler, rgtler, kurulular ve dernekler aada sralanan hususlar yerine getirmeyi taahht ediyoruz: I. Herkes iin eitim konusunda ulusal ve uluslararas dzeyde gl politik ykmllklerin harekete geirilmesi, ulusal eylem planlarnn gelitirilmesi ve temel eitim yatrmlarnn nemli lde artrlmas, II. Herkes iin eitim konusunda fakirliin ortadan kaldrlmas ve kalknma stratejileri ile net balar bulunan, srdrlebilir ve iyi entegre edilmi bir ereveye yerletirilmi politikalarn gelitirilmesi, III. Sivil toplumun, eitimin gelitirilmesine ynelik stratejilerin formle edilmesi, uygulanmas ve izlenmesinde rol almalarnn salanmas, IV. htiyalara cevap veren, katlmc ve gvenilir eitim idaresi ve ynetimi sistemlerinin oluturulmas, V. atmalar, doal afetler ve istikrarszlk gibi sebeplerden etkilenen eitim sistemlerinin ihtiyalarnn karlanmas; eitim programlarnn, karlkl anlay, bar ve hogry gelitirecek ekilde dzenlenerek iddet ve atmalarn nlenmesine katkda bulunulmas, VI. Eitimde cinsiyet eitliinin salanmas iin tutum, deer ve uygulamalardaki deiiklik ihtiyacn tanyan entegre stratejiler uygulanmas, VII. HIV/AIDS salgn ile baa klabilmesine ynelik eitim program ve eylemlerinin ivedilikle uygulanmas. VIII. renmede ve net bir ekilde tanmlanm baar dzeylerinde mkemmellii salayan gvenlikli, salkl, dlamayan eitim ortamlarnn yaratlmas, IX. retmenlerin stat, moral ve profesyonelliklerinin artrlmas, X. Herkes iin eitim hedeflerine ulamada yeni bilgi ve iletiim teknolojilerinden yararlanlmas, XI. Ulusal, blgesel ve uluslararas dzeyde herkes iin eitim hedef ve stratejileri dorultusundaki gelimelerin sistematik bir ekilde izlenmesi, XII. Herkes iin eitim konusundaki gelimeyi hzlandrmak amacyla mevcut mekanizmalarn glendirilmesi. 9. Btn devletlerden, ulusal ve blgesel HE deerlendirmeleri srasnda elde edilen kantlardan yola karak ve mevcut ulusal sektr stratejilerine dayanarak en ge 2002 ylna kadar mevcut ulusal hareket planlarnn gelitirilmesi ve glendirilmesi istenecektir. Bu planlar, fakirliin azaltlmas ve kalknmaya ynelik daha geni kapsaml programlara entegre edilmeli ve daha effaf ve demokratik srelerle gelitirilmelidir. Bu sreler taraflar, zellikle halk temsilcilerini, topluluk liderlerini, ebeveynleri, renenleri, hkmet d kurulular ve sivil toplumu kapsamaldr. Planlar, HE hedeflerinin, mmkn olan en erken tarihte ve 2015 ylna kadar gerekletirilmesine olan ykmllklerini yanstan bte nceliklerini belirliyerek, temel eitimin kroniklemi yetersiz finansman sorunlarna eilecektir. Ayrca bu planlar, u anda eitim olanaklarndan mahrum kalanlarn yzlemek zorunda olduu zel sorunlarn, kz ocuklarnn eitimi ve cinsiyetler aras eitlik ilkesini gzeterek almasna ynelik stratejilerin oluturulmasn ierecektir. Planlar, bu belgede belirlenen hedef ve stratejilerin ve 1990'larda gerekletirilen bir dizi uluslararas konferans srasnda kabul edilen ykmllklerin hayata geirilmesini salayacaktr. Ulusal stratejileri desteklemeye ynelik blgesel etkinlikler, glendirilmi blgesel ve yerel organizasyonlara, alara ve giriimlere dayandrlacaktr. 10. lgili tm lkelerde planlarn etkin ve baarl bir ekilde uygulamaya konulmas iin politik iradeye ve daha gl ulusal liderlie ihtiya duyulmaktadr. Ancak, bu politik irade kaynaklarla desteklenmelidir. Uluslararas toplum gnmzde ou lkenin herkes iin eitimi kabul edilebilir bir sre zarfnda salayabilmek iin gerekli olan kaynaklara sahip olmadnn bilincindedir. Bu nedenle yeni finansman kaynaklar, tercihen balar ve ayrcalkl yardm eklinde olmal ve Dnya Bankas ve blgesel kalknma bankalar ve zel sektr de dahil olmak zere iki tarafl ve ok tarafl kaynak salama kurumlar tarafndan harekete geirilmelidir. Biz, herkes iin eitim ilkesine ciddi bir ekilde bal olan hibir lkenin bu hedefe ulama yolunun kaynak yetersizlii yznden kapanmayacan beyan ediyoruz. 11. Uluslararas toplum, bu ortak ykmlln yerine getirilmesi iin ilk etapta ulusal abalara etkili bir destek salayabilmek iin gerekli olan stratejileri gelitirmeye ve gerekli kaynaklarn seferber edilmesine ynelik kresel bir giriim balatmaktadr. Bu giriim altnda deerlendirilecek seenekler aadaki maddeleri ierecektir: bata temel eitim olmak zere eitim iin d finansmann artrlmas; d yardmlarn aknn beklendii ekilde gereklemesinin gvence altna alnmas; ba yapanlarn daha etkili bir ekilde ibirlii yapmasnn kolaylatrlmas; sektrler apnda yaklamlarn glendirilmesi; temel eitime byk bir ykmllkle daha erken, derin ve geni bor yardm ve / veya fakirliin azaltlmas amacyla borlarn silinmesi;

HE hedeflerine ynelik ilerlemelerin etkili ve dzenli ekilde denetlenmesi ve dzenli aralklarla deerlendirmelerin yaplmas; imdiye kadar birok lkede elde edilen sonular, etkili bir kalknma ibirliiyle desteklenen gl ulusal stratejilerle neler baarlabileceini gstermektedir. Bu stratejiler altnda ilerleme daha fazla uluslararas destekle hzlandrlabilir ve hzlandrlmaldr. Ayn zamanda, daha az strateji gelitirmi lkelere - atmalardan etkilenen, deiim srecinde olan ve kriz sonras lkeler de dahil olmak zere - herkes iin eitime ynelik olarak daha hzl ilerleme kaydetmeleri iin ihtiya duyduklar destek salanmaldr. 12. Bu ykmllklerin daha ak ifadesi iin uluslararas ve blgesel mekanizmalar glendirecek ve Dakar Eylem erevesi'nin, btn uluslararas ve blgesel kurulularn, ulusal yasama organlarnn ve yerel karar verme forumlarnn gndeminde yer almasn salayacaz. 13. HE 2000 Deerlendirmesi; herkes iin eitimin, Afrika'nn Sahra lnn gneyinde kalan kesiminde, Gney Asya'da ve en az gelimi lkelerde byk engellerle karlatn ortaya koymutur. Buna olarak, ihtiya duyan her lkeye uluslararas yardm salanmakla beraber ncelik bu blge ve lkelere verilmelidir. atmalar yaayan veya yeniden yaplanma srecindeki lkelere de eitim sistemlerini tm renenlerin ihtiyalarn karlamaya ynelik olarak gelitirmeleri iin zel ilgi gsterilmelidir.

28 Nisan 2000 Dakar, Senegal

Gelecek Grubunun Raporu Dakar, 28 Nisan 2000 14. HE geliimini hzlandrmak iin varolan mekanizmalardan faydalanlmas Dakar eylem plannda sz geen hedef ve stratejilerin uygulamaya konulmas iin ulusal, blgesel ve uluslararas mekanizmalarn derhal harekete geirilmesi gerekmektedir. Azami derecede etkili olmalar iin bu mekanizmalarn katlmc olmalar ve mmkn olan her yerde mevcut mekanizmalardan yararlanmas gerekmektedir. Bu mekanizmalar, btn taraf ve ortaklar kapsamal; effaf ve gvenilir yntemlerle almaldr. Jomtien Bildirgesi'nin ve Dakar Eylem erevesi'nin szn ve ruhunu tam olarak karlamaldr. Destekleme, kaynaklarn harekete geirilmesi, izleme ve HE iin bilgi retme ve paylama, bu mekanizmalarn fonksiyonlar arasnda yer alacaktr. HE faaliyetlerinin odak merkezi lke dzeyinde olmaldr. HE konusunda baarya eriilebilmesi iin Ulusal HE Forumlar glendirilecek veya oluturulacaktr. lgili bakanlklar ve sivil toplum rgtleri sistematik bir ekilde bu forumlarda temsil edilecektir. Forumlar effaf ve demokratik olmal ve lke iindeki blgesel uygulamalar iin bir ereve oluturmaldr. lkeler Ulusal HE Planlar'n en ge 2002 ylna kadar hazrlam olmaldr. Kriz yada doal felaket gibi nemli problemlerle yz yze bulunan lkeler iin uluslararas camia tarafndan zel bir teknik destek salanacaktr. Ulusal HE Planlar; -Hkmetler liderliinde ulusal sivil toplumla direkt ve sistematik konsltasyonlarla oluturulacak, -Kalknma ile ilgili taraflarn koordine desteklerini kazanacak, -HIE iin belirlenen alt amaca ynelik reformlar belirleyecek, -Srdrlebilir mali ereveyi oluturacak, -Orta vade performans gstergelerini ierecek ve -Ulusal Kalknma Planlar'nn kapsam ve srecine dahil edilerek insani gelime abalarnda ortak eylemleri salayacaktr. Bu sreler ve gvenilir bir plan oluturulduunda uluslararas topluluun ortak lkeleri dzenli, koordineli ve uyumlu bir alma stlenecektir. Her bir ortak, kendi imkanlar lsnde ulusal HE planlarn destekleyerek kaynak aklarnn kapatlmasna katkda bulunacaktr. Ulusal abalar destekleyecek blgesel etkinlikler, gerektiinde daha da gelitirilmek zere mevcut blgesel ve alt blgesel rgtler, bilgi alar ve giriimleri esas alacaktr. Blgeler ve alt blgeler, net bir HE yetkisine sahip Blgesel veya Alt Blgesel Forum olarak kullanlacak ana bilgi an belirleyecektir. lgili sivil toplum ve dier blgesel ve alt blgesel rgtlerin sistematik katlm ve bu yaplarla ibirlii esastr. Blgesel ve Alt Blgesel HE Forumlar birbirleriyle organik bir baa sahip

olacak ve Ulusal HE Forumlar'na ak olacaktr. Fonksiyonlar: ilgili btn bilgi alaryla koordinasyon, blgesel/alt blgesel hedeflerin belirlenmesi ve izlenmesi, destek, politikalar konusunda diyalog, ortaklklarn ve teknik ibirliinin gelitirilmesi, en iyi uygulamalarn ve karlan derslerin paylalmas, izleme-rapor etme ve kaynaklarn hareketliliinin artrlmas olacaktr. Blgesel ve Alt Blgesel Forumlar'n ve ilgili HE kapasitelerinin, zellikle de Afrika ve Gney Asya'daki kapasitelerin, glendirilmesi iin blgesel ve uluslararas destek salanacaktr. UNESO, HE ortaklarn koordine etme ve aralarndaki ortak hareketin srdrlmesi konusunda yetkili olmaya devam edecektir. Buna paralel olarak UNESCO Genel Direktr her yl st dzey kk ve esnek bir grubu toplantya aracaktr. Bu hareket, politik ykmllk ile teknik ve mali kaynaklarn harekete geirilmesi iin bir manivela roln salayacaktr. Bu grup, ayn zamanda UNESCO Enstitlerinden ( IIEP, IBE, UIE) zellikle statistik Enstits'nden alaca bir izleme raporu ve Blgesel ve Alt Blgesel HE Forumlar'ndan alaca verilerle bilgilenerek global topluluun Dakar'da stlendii ykmllklerini yerine getirmelerini salayacaktr. Bu grup; gelimekte olan ve gelimi lkelerin hkmetleri ile sivil toplumunun en st dzey liderlerinden ve kalknma kurumlarndan oluacaktr. UNESCO Sekreterya grevini stlenecektir. UNESCO, Dakar sonularn etkinliklerinin merkezine almak amacyla eitim alanndaki programn yeniden dzenleyecektir. Bu alma, Dakar'da benimsenen alt hedefle ilgili alma gruplar tarafndan gerekletirilecektir. Sekreterya, dier rgtlerle yakn ibirlii halinde alacak, gerekirse bnyesine bu rgtlerden personel atanacaktr. Herkes in Eitimin baarlmas, hkmetler tarafndan ilave maddi kaynak salanmasn, daha fazla kalknma yardmn ve iki tarafl ve ok tarafl donrler tarafndan 8 milyar dolar olaca tahmin edilen giderler iin bor verilmesini gerektirmektedir. Bu nedenle, ulusal hkmetler ve Dnya Bankas da dahil olmak zere ok tarafl donrler, blgesel kalknma bankalar, sivil toplum ve vakflar tarafndan somut mali taahhtlere girilmesi nemlidir.