TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

NAVGASYON ETM DKMANI

Hazrlayan : TUAF-Buddy
www.turkishairforce.org TUAF-Buddy Sayfa 1

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

GENEL BLG.

Navigasyon sistemi, uuumuzun vazgeilmez elerindendir. Uu planmzn, hedef noktalarmzn, ineceimiz havaalanlarnn, uu srasnda izleyeceimiz rotamzn belirlenmesinde bizim en byk yardmcmzdr. Hangi noktaya ne kadar hzda, ne kadar ykseklikte ve ne kadar zamanda ulaacamz bu sistemle belirlenebilmektedir. Uamzda (F-16) iki eit navigasyon sistemi sz konusudur. Bu sistemlerimiz INS (Inertial Navigation Systems) ve TACAN`dr. Genelde F-16 ierisinde kullandmz sistem INS sistemi olup, bu sistem uamzn veri tabannda uu ncesinde veya uu srasnda oluturulmu datann kullanlmas suretiyle almaktadr. TACAN sistemi ise, radyo sinyalleri vastasyla genelde havaalanlarnn tespiti veya yakt ikmal uaklarnn belirlenmesinde kullanlmas sz konusudur. 1. INS LE NAVGASYON Yukarda zetle akland gibi, INS sisteminde, uamza uu ncesinde yklediimiz veri tabannn (hedef noktas, steerpoint`ler, havaalanlar vs) kullanlmasyla alan sistemdir. Hedef noktas ve havaalanlar ile ilgili sylememiz gereken, hedef noktalar uu planmzda pilotlarmza verilen ve hava kuvvetleri komutanl emrinde vurulmas istenen dman hedeflerinin koordinatlardr. Havaalanlar ise, kalk (Take off) veya grev sonras ineceimiz (Landing) koordinatlarn belirlendii noktalardr. Steerpoint. Steerpoint, yer yznde bulunan ve uamzn uu plannda belirtilen rotada takibini salayabilmesi iin oluturulmu, noktalardr. Steerpoint`ler aralarnda belirli bir mesafenin sz konusu olduu, genelde uamzn kalktan itibaren inie kadar kat edecei mesafenin, haritamzdaki iz dmdr. Pilotlar bu noktalar takip etmek suretiyle ve kendilerine bildirilen ykseklik ve hzlarda grevlerini tamamlamaktadrlar. Bu bilgiler uu ncesinde uamza yklenmekle birlikte, uamz Navigasyon sisteminin verilerinden ald bu bilgiler dorultusunda pilota yn vermektedir.

www.turkishairforce.org

TUAF-Buddy

Sayfa 2

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

Kokpit ierisinde MFD ekrannda HSD gstergesinde steerpoint`lerimizi grebiliriz. Bu steerpoint`ler arasnda klavyemizdeki "S" tuu yardm ile veya ICP ekrannda bulunan ve aada resimle gsterdiimiz yukar-aa tular yardm ile gei yaplmas mmkndr.

Yukarda verdiimiz rnee benzer olarak, basit bir uu haritas zerinde navigasyon sistemine uygun uu planndan bahsedelim;

www.turkishairforce.org

TUAF-Buddy

Sayfa 3

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

Yukarda basit ekliyle uuumuza ait brifingin temsili emasn kardk. Tabiki gerek uularmzda bu bilgiler bize harita zerinde gsterildii gibi yazl bir biimde de aktarlacaktr. Falcon BMS pilotlar iin her uu plannn bir kada not edilmesinde yarar vardr. Aksi halde talimatlara uygun bir uuu tamamlayabilmek g olacaktr. Elbette ICP ve DED ekranlar (eitim konusu olarak ayrca anlatlacaktr) yardm ile navigasyon bilgilerine ve uu iin verilen talimatlara ulamak mmkn olsa da pratiklik asndan elimizin altnda kendi notlarmzn bulunmasnda yarar vardr. rnek olmas asndan ICP panelimizden 4 numaral butona bastmzda DED ekrannda yandaki gibi bir grnt elde edeceksiniz. Bu grntde 2 nolu steerpoint`in harita zerindeki koordinatlar yer almaktadr. Ayrca ulamamz gereken ykseklik de uamzn veri bankasndan grlebilecektir. -Ayrca, steerpointe ulamamz iin gerekli hzmz ve kalan vaktimizi gsterir bilgiler de, ICP ve DED ekranlarndan takip edilmektedir.

- Yukardaki DED panelinde belirtilen steerpointe ilikin GPS koordinatlar deitirilebilir nitelikte olup, uu esnasnda olas bir hedef deiikliinde ve vurulmas gereken hedefin tesadflere braklmadan %100 baar oran ile vurulmas iin hedefe ait koordinatlar uamz navigasyon sistemine el ile girilebilmektedir. Bu deiiklie ilikin bilgilendirme ICP ve DED eitiminde anlatlacaktr. imid HUD ekrannda ve HSI ekrannda zetle HUD EKRANI N;

navigasyon kullanmna bakabiliriz ;

www.turkishairforce.org

TUAF-Buddy

Sayfa 4

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

Olas bir arza veya hata durumunda, HUD ekranmzn arzalanmas veya uamz MFD ekranndan HSD grnts alamamamz durumunda analog olarak ynmz yani gideceimiz steerpointi renmek mmkndr. Aadaki resimde basit ekliyle gsterilmektedir.

Buraya kadar INS ile F-16 uamzn kendi veri bankasn yani uutan nce oluturulmu bilgileri GPS zerinden aldmz koordinatlar yardm ile kullanmay renmi olduk. Ancak her zaman uamz bu ekilde sorunsuz alyor olmayacaktr. Olas bir teknik arza durumunda yada acil durumlarda NAVGASYON kullanmna TACAN ile devam edebilmekteyiz. 2. TACAN LE NAVGASYON TACAN navigasyon destei salayan radyo vericileridir. INS de olduu gibi GPS zerinden navigasyon destei salamaz. Belirli radyo frekanslar ile belirli noktalar iin kullanlmaktadr. Bu nedenle kullanlmas, o blgede tacan frekansnn bulunmasna baldr. TACAN istasyonlar genelde havaalanlarnda mevcuttur. TACAN vericileri yardm ile navigasyon kullanmnda ama, hedef vurmak deil, ulalmas gerekli havaalanna veya yakt tankna ulamaktr. TACAN istasyonlar iin X (frekans) band yer belirlenmesinde kullanlrken, Y (frekans) band ise hava noktalar iin kullanlr. FALCON BMS iin bilgisayarlarmzda ykl olan haritalara ilikin TACAN verici istasyonlarn listeleri bulunmakta olup, bu listelerin kts alnarak ba ucumuzda bulunmasnda yarar vardr. ki eit TACAN navigasyon sistemi vardr, bunlardan ilki; UFC TACAN dieri ise yedek sistem olan BACKUP TACANDIR.
www.turkishairforce.org TUAF-Buddy Sayfa 5

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

rnein bir havaalannn TACAN verileri ile birlikte inceleyelim;

Antalya rneine bakacak olursak, Telsiz balantlar yani COM1 ve COM2 iin UHF ve VHF bilgilerini grebiliyoruz. Bu ayr bir konu ile ilgilidir. Bizim iin uan TACAN verileri nemlidir. Antalya iin 102x Tacan kanal, TCN/RNG ise 100 mil (TACAN vericilerinin menzilidir) ILS frekanslar (ILS ile inie ait eitimlerde anlatlacaktr) ve Antalya havaalan iin 34/16 (sol ve sa) ba olmak zere 1 adet pisti olduunu ve hatta GPS koordinatlarnn da belirtildiini gryoruz. imdi biz bu bilgiler nda, UFC TACAN ile ynmz bulmaya alacaz. 2.1 UFC TACAN KULLANIMI UFC Tacan`n ana sistemleridir, ICP ve DED ekranlarndan kontrol salanmaktadr. imdi resimlerle anlatmaya alalm. Aada T-ILS modunda TACAN verilerini girmeyi anlatalm. ncelikle UFC TACAN modunun kullanlmas iin TACAN panelinden bunun seilmi olmas gerekir.

www.turkishairforce.org

TUAF-Buddy

Sayfa 6

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

yandaki ekilde ICP panelini grmektesiniz, ICP panelinin iki trl fonksiyonu vardr. lk olarak Ana modlarn kullanld ikinci olarak da numaratrdr. Dolaysyla Ana ekrandayken ICP panelinde numaralarn zerinde yazan rnekte T-ILS (1) ilk bastmzda T-ILS modunun DED ekrannda alacan gsterir. - ikinci defa ICP ekrannn kullanlmas artk T-ILS moduna geildiini ve bu buttonlarn numaratr grevi grdn gstermektedir. ICP ve DED ekran eitiminde detayl olarak anlatlalcaktr. 1 2 3

1 numaral resimde DED ekrannki grnt iin ICP panelinden T-ILS (1) modunu setik. 2 numaral resimde ise ICP panelinden srasyla 1,0 ve 2 numaral tulara bastktan sonra ENTR (enter) tuuna bastmzda da 3 numaral resmi elde etmi olduk. uanda 102x tacan kanaln am olduk. Normalde TACAN/ILS modunun seili olmasndan dolay ILS frekansnn otomatik olarak DED ekranna dmesi gerekirken, EGE haritasnn tam olarak simle edilmeyiinden dolay burada sadece TACAN modu anlatlmaktadr. Band deitirme: Tacan kanal giriine "0" tulayp enter`a (ENTR) basarak X ve Y Band arasnda deiiklik yapabiliriz. 102x kanalna gre HSI gstergemizin grnts aadaki gibi olacaktr;

www.turkishairforce.org

TUAF-Buddy

Sayfa 7

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

Artk uuumuzu TACAN verici istasyonuna gre yapmamz gerekecektir. 2.2 BACKUP TACAN KULLANIMI Yukarda akladmz gibi UFC tacan sisteminin arzaland durumda yedek olarak Tacan panelinden Backup TACAN moduna geip, analog olarak tacan verici istasyonun ayarlanmas gerekir. Aada rnekle gsterilmektedir.

Resimde gsterildii gibi tacan panalinden backup tacan moduna geiyoruz. Buna paralel olarak channel (kanal) ksmna tacan kanalmz giriyoruz. aretli butonlar yardm ile rnekte 102x kanaln semi bulunmaktayz. Channel giriinin hemen yannda istasyonun yer mi yoksa hava m olduunun da ayarlanmas gerekir. 102x kanal Antalya havaalan olduu iin biz T/R modunu semek zorundayz. Tm bu ayarlamalardan sonra HSI zerinden yine yukarda anlatld gibi yn bilgimize gre uuumuzu gerekletirip, hedefimize ynelmekteyiz. Backup tacan kullanm UFC tacana gre daha kolay girilebilir niteliktedir. UFC Tacan`n DED ekranndaki grntsnden farkl olarak backup tacan`da artk aadaki gibi bir grnt elde etmi olacaz.

www.turkishairforce.org

TUAF-Buddy

Sayfa 8

TRK SANAL HAVA KUVVETLER KOMUTANLII

12 Aralk 2011

Sonu olarak, navigasyon sistemi btnyle pilot kontrolndedir. Uu ncesinde navigasyon datas uamza yklendii gibi yukarda anlatlan tm optimizasyonlar sonucu navigasyon kullanm bu ekilde yaplmaktadr. Konu ierisinde dier eitimlere ait bilgi sahibi olunmas navigasyon sisteminin daha anlalr renmesine yardmc olacaktr. Dolaysyla ICP ve DED ekranlarnn kontrolne ilikin bilgi sahibi olunmas navigasyon kullanm asndan son derece nemlidir.

TUAF-BUDDY

www.turkishairforce.org

TUAF-Buddy

Sayfa 9