Professional Documents
Culture Documents
1 Osman Ergin, İbn Sina Bibliyografyası, 1937 İstanbul; Anawati, Bibliographie d'Avicen-
ne, 1948, Mısır; Mahdavi, Bibliographie d'İbn Sina, Tahran.
2 İbn Culcul (öl. 910), al-Tabari (öl. 923), İbn Nadim (öl. 955) (Fihrist, Flügel, s. 55-261),
Marzubânî (öl. 993), İbn Sacid al-Andalûsi (öl. 1070), al-Baihaki (öl. 1169), Yakût (öl. 1229),
al-Kıfti (öl. 1248), (İhbar, Mısır, 240-247), İbn Abi Uşaibica (öl. 1270), (cUyun, 209-... Mısır),
İbn Halligan (öl. 1282), Bar Habraeus (öl. 1285), Ebû'1-Fidâ (öl. 1331), al-Dhahabi (öl. 1348),
al-Yafii (öl. 1367), al-Safadi (öl. 1383), Kâtib Çelebi (öl. 1637).
3 Flügel, al-Kindi, Leipzig, 1857; Sarton, İntr., 1927; Brockelmann, GAL, I, Suppl. I;
Pearson, İndex İslamicus, 1900-1955, 1956-1960, 1960-1965, 1965-1975 Heffer, Cambridge,
(1958, 1961, 1967, 1965); McCarthy, al-Tasanif al-Mansubah İla Faylasûf al-cArab, Bagdad,
1967; N. Rescher, al-Kindi, an Annotated Bibliography, Pittsburgh, 1964.
4 Schriften Ya'kub İbn İshak al-Kindi's in Stambuler Bibliotheken, Archiv Orientalni,
V, 1932, 363-372.
2 MÜBAHAT TÜRKER KÜYEL
5 6
yayınlayan Abu Ridah, ne Ahvani , ne sürekli incelemelerinde Rosenthal ,
7
ne de Walzer bize ondan söz açmış bulunmaktadır.
Bu minik yapıtın ikinci bir yazma sayısı Esad Efendi-3628 dergisinin
l l b - 1 3 b sayfaları içinde bulunmaktadır. Bu yazma dergi 12.5x20, 8 x 1 6
cm. boyutlu, 17 satirli 755. Göç Yılında kara mürekkeple ve t a l i k yazıyle,
bakarak yazılmış olup Şemseli ve kahve renkli bir kapak içinde saklanmıştır.
Bu yazma dergisinden daha önceleri Minowi de söz etmiştir 8 .
14
Tanrıya yakarılacak elverişli z a m a n ı Yıldız Bakım yönünden kesinlikle
s a p t a m a k " işinin, Tanrı vermedikçe, eksikli beden evreninden olanlar şöyle
dursun, " r u h evreninden olanlar için" bile zor olduğuna, hem de uygun
zamanların seçiminde yıldızların bulundukları d u r u m l a r ı n yıldız bakım
cıların kitaplarında üstü kapalı olarak anlatılmış olduğunu, bu kapalı
lığın, bilim adamlarından ya da dengi olanlardan, o bilginin esirgen
mesinden değil, akılsızların onu kötüye kullanmalarını önlemekten
ileri geldiğine inanmaktadır. Kindi, Andromedea'nın adının kendisince,
değil, fakat, olduğuna ve onun (Hamelden) 19° boy
lamda, 51°, 40' enlemde yer aldığını ve 3. parlaklıkta bulunduğunu onu Zuhal
ve Zührenin arasındaki geniş açıda gözlemlediğini bildirmektedir 1 5 .
Ayrıca, Kindî, bu minik yapıtında, Tanrının birliğine inanan, gezegenleri,
Tanrı ile insanlar arasında gerçek aracı sayan, sonuçlar başlangıçları belirle-
yemiyeceği için, göksel güçlere etki etmek anlamında değil, ama göksel güçler
bu kuruluş ve bozuluş evrenindekilere göstergen oldukları için, istenen kar-
şılığı almak amacıyle, Tanrıya yakarmanın uygun bir zamanının saptanması
ve kollanması anlamında, Yıldız Bakım'a inanan bilgelik sever kişilerden
saygılı bir dille söz ettiği halde, gezegenleri insanlarla Tanrı arasında gerçek
aracı sayacak yerde, gezegenler adına yapılmış yontuları gerçek aracı
sayanlar ve onlara tapanlardan saygılı bir dille söz etmemektedir.
Bu yapıtçık, Sokrates'in ağzından " P l a t o n ' a , Zühre'ye bir sunu için, sunak
yapmasını, orada benim adıma sunular sunmalarını vasiyet e t t i m " sözleriyle
Phaidon'dan alıntı veren en eski arapça kaynaklardan biri olarak ayrı bir
önem taşımaktadır. Bilindiği üzere, Kindi, özellikle Sokrates üzerinde de
epeyce yazmış bir kişidir: "Sokrates'in E r d e m i " , "Sokrates'in Sözleri", "Sok
rates'in Ölümünün Bildirilişi" 1 6 gibi. Bu minik yapıtta sunulan Phaidon'dan
bu alıntı bizi yeniden Phoidon'un arapçaya çevrilip çevrilmediği sorusu üze
rine getirmektedir.
Arapça yazılmış Bilgelik Sevgisi ve Tıb yapıtlarında, Platon'dan, onun
yapıtlarına ya gönderilerek ya da gönderilmeyerek yapılmış bir çok alıntılar
bulunmaktadır. İslâm bilgelik severlerinde Sokrates'in ölümü ve r u h ölmez
liği konusunda Phaidora'dan yapılmış bir çok alıntılar bulunmaktadır. Onlar
Phaidon'dan yapılmış bir yunanca özetin Arapça çevirisine ve Proklos'un
Phaidon genişletmesinin - b u n u n Proklos'un Ruh Üzerine'si olduğu sanılmakta-
c
süryanice çevirisinden bir parçanın İbn Zur a eliyle yapılmış arapça çevirisine
dayanırlar. Ch. Bürgel (Bern'den), Farabi'nin Falsafat Aflatûn'u yanında,
Phaidon''dan, belki, Proklos genişletmesi üzerinden yapılmış, biri İbn Abi
c c c 17
Usaibi a'nın Uyurt'unda, diğeri Beyruni'nin Tahkik Mâ li-Hind'inde veril
miş olan o iki ünlü alıntıya yeni bir alıntı daha eklemeyi başarmıştır: Bu,
I I I . Göç Yüzyılında yaşamış olan Buhavi'nin Adab at- Tabib'indendir. Bürgel,
Phaidon 107 d-108c den verilmiş olan bu üçüncü alıntının ya bir Tıb kayna
ğından, ya da Phaidon'un şimdiyedeğin bilinmeyen ikinci bir Arapça çeviri
sinden gelmiş olduğunu sanmaktadır; ve bu ikinci çevirinin, Ateş'in 1952
de bildirmiş olduğu, XIV. Yüzyılda yapılmış farsça Phaidon çevirisine temel
olan arapça Phaidon çevirisi olduğunu söylemektedir 1 8 .
Bu, istenen karşılığı almak amacıyle dilek dilenecek ve ulu Tanrıya yaka-
rılacak elverişli zamanın Yıldız Bakımı yönünden keskinlikle nasıl saptan
dığını soran kişiye karşılık olarak E b û Yûsuf Ya c kûb b.İshak el-Kindi'nin
-Tanrı yarlıgasın- yazmış olduğu küçük yapıttır.
Dedi ki: Bu, - T a n r ı seni başarıya ulaştırsın-, eksik beden evrenindekiler
şöyle dursun, ruh evrenindekilere bile çetin gelen sorunlardandır. Ancak, bu
bilginin Ulu Tanrıca iletici ve bildirici olarak sunulduğu kişi için başka! Demek
ki, kendisine dayanılarak bu bilginin çıkarılacağı o elverişli zaman Yıldız
Bakımı yönünden saptanır. Çünkü, belirli k i m i kişilerin inancına göre, göksel
güçler, kurulan ve bozulan bireyler ile Aşağı Evrende kuruluş ve bozuluş al
tında bulunanlara göstergendirler. Ama, onların kuruluş ve bozuluş üstündeki
o elverişli göksel zamanların bilinmesinde göstergen olmaları söz konusu de
ğildir. Çünkü, o güçler kendi altlarındakilerin nedenidirler, yoksa, üstlerinde
bulunanların nedeni değildirler; o elverişli zamanların sayısı bu evren için
bellidir, o evren için ise belli değildir. Nedenlerden ileri gelen herhangibir şey
üzerinde eğer, nedenliler açısından durulacak olursa, o şeyde birlik, ancak,
nedenli olmak açısından gerçekleşir. Yıldız Bakımı sanatının o nedenli
olanlar üzerindeki etkisine gelince, tıpkı, Tanrıdan istekten sonra girişilen
her türlü eylemin ya da başka girişimlerin elverişli zamanının uygun
düşürülmesinde olduğu gibi, Yıldız Bakımı'nın elinde olan şey, muta
ermek amacıyle, içinde yakardan o elverişli zamanın uygun düşürülmesin
den başka bir şey değildir. O halde, biz de bu konuda, ilkin bilgelik sever
kişilerin, sonra, Yıldız Bakımı'na inananların sanılarını bildirmekle baş
layalım ve bu işte Tanrıdan yardım dileyelim.
Konulmuş yasa koşulları bakımından bizim inançlarımızı taşımayan
ama birliğe inanan bilgelik sever kişilerin görüşlerine göre, yıldızlar uygun yer
leri aldıklarında meydana getirdikleri biçimlerde isteğin yerine getirilmesi ve
karşılanması gerekir. Onlar bu istek karşılanmasını o yıldızlara bağlarlar ve
6 MÜBAHAT TÜRKER KÜYEL
landıktan sonra, birleşir ve sıkı bir uygunluk doğar. Ve gözetilen amaca göre,
biçim t u t t u r m u ş yıldızlarla uygun durumlara girer.
E b û Yûsuf Ya c kûb b.İshak el-Kindi dedi ki: Bu ikisinden her biri birçok
durumlarda, eylemlerde, doğuşlarda, din ve devlete ilişkin eylem başlangıç
larında ve evrendeki birçok değişimlerle ilgili dileğin karşılanması için bir
durumda bulunur. Ama bu hal o kimselerin kitaplarında simgelerle anlatıl
mıştır. Onlar bunu bilim adamlarından ve lâyık olanlardan esirgemezler. T a m
tersine, onlar bunu akılsız ve bilgisizlerden gizlerler. Çünkü, bu kimseler bu
sanatı kendi havalarına göre, zararlı ve faydasız alanlarda kullanmak isterler.
İşte bu, - T a n r ı seni başarıya erdirsin-, benim aklımda olan ve aklıma gelen
şeylerdir. -Tanrı seni bunlardan yararlandırsın, yardımıyle, bağışlamasıyla
senin eksiklerini kapatsın—.
10 MÜBAHAT TÜRKER KÜYEL
EE 12 a
KİNDİ'NİN YILDIZ BAKIM KİTABI 11
RP 190 a
12 MÜBAHAT TÜRKER KÜYEL
EE 12 a
EE 12 b
KİNDİ'NİN YILDIZ BAKIM KİTABI 13
EE 12 b
EE 13 a
RP 190 a
RP 190 b
UN PETİT TRAİTÉ D'ASTROLOGİE
ATTRIBUÉ À AL-KİNDİ
1 Osman Ergin, İbn Sina Bibliyografyası, 1937 İstanbul; Anawati, Bibliographie d'Avicen
ne, 1948, Mısır; Mahdavi, Bibliographie d'İbn Sina Téhéran.
2 Voir, İbn Culcul (mort en 910), al-Tabari (mort en 923), İbn Nadim (mort en. 955)
(Fihrist, Flügel, s. 255-261), Marzubani (mort en 993), İbn Sacid al-Andalusi (mort en 1070),
al-Baihaki (mort en 1169), Yakut (mort en 1229), al-Kıfti (mort en 1248), (İhbâr, Mısır, 240-247),
İbn Abi cUsaibica (mort en 1270), (cUyûn, 209-211 Mısır), İbn Halligan (mort en 1282), Bar
Habraeus (mort en 1286), Ebû'1-Fidâ (mort en 1331), al-Dhahabi (mort en 1348), al-Yafii
(mort en 1367), al-Safadi (mort en 1383), Haggi Khalifa (mort en 1637).
3 Flügel, al-Kindi, Leibzig, 1857; Sarton, İntr., 1927; Brockelmann, GAL, I, Suppl. I;
Pearson, Index İslamicus, 1900-1955, 1956-1960, 1960-1965, 1965-1975, Heffer, Cambridge,
(1958, 1961, 1967 1975); McCarthy, al-Tasanif al-Mansubah İla Faylasûf al-cArab, Bagdad,
1967; N. Rescher, al-Kindi, an Annotated Bibliography, Pittsburgh, 1964.
4 Schriften Ya'kub İbn İshak al-Kindi's in stambuler Bibliotheken, Archiv Orientalni, IV,
1932, 3/3-372.
16 MÜBAHAT TÜRKER KÜYEL
5 6 7
Abu Ridah qui l'ont publié, ni Rosenthal qui l'a étudié, ni Walzer ne nous
ont parlé de ce petit traité en question.
Il est curieux de ne pas trouver le nom de ce petit traité dans les listes
bibliographiques des oeuvres d'al-Kindi, dont le nombre est atteint à peu
près au 300. Est-ce qu'on doit penser à une certaine possibilité d'inauthenticité
de ce petit traité, malgré les arguments exrinsèques et intrensèques, telles
que la citation, trois fois, du nom d'auteur, au commencement et au milieux
du texte, les paroles de l'introduction et de la conclusion, le style, les idées?
Est-ce qu'il est possible pour lui, d'être cité par un autre titre?
5 Rasa'il al-Kindî, Kahira, 1950, 1953, Dar al-Fikr al-'Arabiyya. Voir, aussi, Ahwani.
6 Review of Ritter and Walzer, Orientalia, NS, 9, 1940; al-Kindi als Litterat, Orientalia, II,
1942,262-288; From Arabic Books and Manuscripts II: Kindiana, JAOS, 69,1949,149,149-152;
al-Kindi and Ptolemy, Studi Orientalistici, II, 1956 Rome; From Arabic Books and Manuscripts
VI: Istanbul Material for al-Kindi and as-Sarahsi, JAOS, 76,1956, 27-31.
7 New Studies on al-Kindi, Oriens, 10,1957, 203-232.
8 ez-Hazayin-i Türkiye, 3, Mecelle-i Danisgede-i Edebiyat, p. 25, 1339, Téhéran.
9 Astrorum İndicis al-Kindi Gapher de Pluviis İmbrius et ventis ac aeris Mutatione Venetiis,
1505, 1509, 1540, Paris. Comparer, Carmody, Arabic astronomical and astrological Sciences in
Latin Translation, Univ. of California Press, 1965, 74—85.
10 al-Kindi als Aslrolog, Morgenlandische Forschungen, 1875, 263-309.
11 Über einen astrologichen Traktat von al-Kindi, Archiv,f. Gesch. d. Naturvis und d.Technik,
3, 224-226, 1912 Leibzig.
12 "Il était célèbre comme astrologue au Moyen Âge, on le comptait parmi le neuf juges
(judices) de l'Astologie" El ; Zu al-Kindî und seiner Schule, Archiv f.G.d. Philosophie, 13, 1900,
153-178.
13 Selon al-Kindi, "Astrology is a genuine branch of rationel and methodical knowledge"
New Studies on al-Kindi, Oriens, 1957, 203-232.
14 Raccolta di Scritti Editi e İnediti, 5, Borna, 1944.
UN PETİT TRAİTÉ D'ASTROLOGİE ATTRİBUÉ A AL-KİNDİ 17
connu comme un astronome de certain valeur. Car, il dit, à la fois, qu'il est
très difficile, presque impossible, non seulement aux gens du monde matériel
mais, encore aux gens du monde d'esprit, de choisir, grâce à l'Astrologie, le
temps le plus favorable où l'on espère l'exaucement à la prière et l'on prie à
Dieu, à moins que Dieu le permet par voie de message, et, que, dans les traités
d'Astrologie, les lieux convenables des astres sont indiqué par symboles, et
que, si les astrologues font leurs exposés par symboles, cela vient de leur pru
dence non contre ceux qui sont doués, mais, contre ceux qui ne le sont pas.
De plus, malgré qu'il parle, dans ce petit traité, d'une façon respectueuse
de ceux qui croient l'unité de Dieu, considérant les astres comme des vraies
intermédiaires entre Dieu et l'homme, affirmant la justesse de l'Astrologie
non au sens d'exercer une influence sur les pouvoirs célestes -car, il est im
possible que l'effet ait une influence sur la cause-, mais, au sens de choisir le
temps le plus favorable où l'on espère l'exaucement à la prière et l'on prie à
Dieu -Car, les pouvoirs célestes sont des signes pour le monde de génération
et de corruption-, il ne parle pas de la même façon de ceux qui considèrent
les statues remplaçant les astres comme des vraies intermédiaies entre Dieu
et l'homme et les appellent pour leur prière.
Comme on le sait, al-Kindi a rédigé plus d'une fois sur des sujets concer
nant Socrate, tels que "La Vertu de Socrate", "Les Paroles de Socrate",
16
"Information sur la Mort de Socrate" . Par cette citation qui se trouve dans
ce petit traité, on revient encore une fois à la question de savoir si l'on traduit
Phédon en Arabe.
1-7 Pour la lecture du nom du savant, voir dans, Beyruni Armağan Kitabı (Commemora
tion Volume) Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1974, ed. By Aydın Sayılı. "Sayılı, Doğumun 1000
yılında Beyruni", p. 6.
18 Some New Material Pertaining to the Quotations From Plato's Phaido in Biruni's Book
On İndia, (Communication faite, lors du Congrès de Biruni à Téhéran, Septembre, 1973) et la
traduction en turc faite par Mübahat Türker Küyel Voir, Beyrûnî Armağan Kitabı, pp. 127-135,
137-144.
19 La Traduction en Français de la phrase est la suivante: "Criton, nous sommes le débi
teur d'Asclepios pour un coq; eh bien! payez ma dette, pensez-y" (118a). Belles Lettres, Paris,
Budé, Comparer avec la citation d'al-Kindî: "J'ai recomendé à Platon, par testament, de con
struire un autel à Vénus pour y presenter une offrende. Qu'ils l'offrent de ma part."
Il n'est pas, d'ailleurs, rare dans le monde musulman, de composer des livres attribués à
Socrate. Voir Mübahat Türker, Petit Traité en Arabe Attribué à Socrate, dans, Necati Lugal Ar-