Dnimendli Beylii Bizans mparatorluu likileri (1071 1178)

http://turkleronline.net/turkler/makaleler/danismend_bizans_iliskileri.htm#_ftn3
Muharrem Kesik*

Dnimendli Beylii, Anadoluda kurulan ilk Trk beyliklerinden biridir. Dnimendliler, Anadolunun bir Trk yurdu haline getirilmesinde nemli hizmetlerde bulunmulard r. !km srd dnemde Anadolunun en ku""etli de"leti olan Trkiye #el$uklu De"letini de zaman zaman egemenlii alt na almay baaran Dnimendliler, Trklerin %alazgirt &a'eri sonras nda Bizans (m)aratorluuna kar yrttkleri 'etih siyasetinin nemli bir )ar$as olarak *utalm oullar ile birlikte Bizans + #el$uklu m,adelesinde her zaman n )lana $ km lard r. Bizans n Anadoluya hkimiyet salama teebbslerinin nnde srekli olarak Trkiye #el$uklu De"leti ile birlikte bir engel tekil etmilerdir. Bu bak mdan Bizans + Dnimendli ilikilerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. (te bu ama$ dorultusunda byle bir $al may ele almay uygun bulduk. Dnimend Gazi D nemi (1071 108! ") Aksaray-./0, beylie ad n "eren Dnimend 1azinin %alazgirt &a'erinden sonra 2iksar, Tokat, #i"as, 3lbistan "e ,i"ar n ele ge$irdiini, 4e-ddd-n 5azlullah6 !emedn-.70 de onun %alazgirt #a"a na kat lan "e za'erin kazan lmas nda nemli rol oynayan kumandanlardan biri olduunu syler. Dier 5ars$a eserlerde.80 de %alazgirt &a'erinden sonra *ayseri, Tokat, #i"as, Amasya "e 2iksar n Dnimend 1aziye tahsis edildii, onun bu blgeyi 'ethederek oraya yerletii belirtilmektedir. Dnimend 1azinin $ada 3rmeni tarih$isi 9r'al %ateos ise, eserinin bir yerinde.:0 onun mene itibariyle 3rmenistanl ;3rmenistanda domu< "eya aslen 3rmeni olduunu sylerken baka bir yerinde.=0 ondan >#i"as n "e btn 4um memleketinin sahibi bulunan (ranl 3m-r Dnimend? eklinde bahsederek menei hakk nda $elikili bilgi "ermektedir. @AAA. Bzy l n 3rmeni tarih$ilerinden Cardan.D0 da muhtemelen 9r'al %ateosu kaynak olarak kulland i$in ayn bilgileri tekrarlamaktad r. #ryan- %ikhail.E0, >Tanouman ;Dan man< adl bir Trk 3m-ri *a)adokyaya sald r ) #i"as, *ayseri "e imal m nt kalar na hkim oldu.? 3rmeni,e nshada ise.F0, >Al) Arslan zaman nda Dan man adl bir em-r Trklerin aras ndan $ k ) *a)adokya memleketine geldiG #i"as "e *ayseriyi za)tedi) memlekette hkimiyet kurdu? demektedir. *aynaklardaki bilgilerden anla ld na gre Azerbay,anda Arrn "e ,i"ar nda yaayan bir Trkmen ailesine mensu) olan Dnimend 1azi, hem Trkmenlere muallimlik ya) yor hem de Trkmen em-rleriyle beraber ka'irlere kar ,ihad ediyordu. Dnimend 1azi, #ultan Al) Arslan n /HD: y l nda $ kt *a'kasya se'eri s ras nda dier Trkmen beyleriyle ordugha giderek #el$uklu ordusuna yol gsterdi. Bu tarihten itibaren #ultan Al) Arslan n hizmetine girdi. Bilgelii, ,esareti, yiitliiyle onun dikkatini $ekti "e en g"enilir em-rleri aras na girdi. %alazgirt #a"a na da kat larak za'erin kazan lmas nda ta"siyeleriyle mane"- bak mdan nemli rol oynad . 2itekim #ultan Al) Arslan, bar tekli'inin Bizans (m)aratoru 4omanos Diogenes tara' ndan reddedilmesi zerine Artuk, #altuk, %eng,k, Dnimend, Ia"l "e Ia"uldur adl em-rleriyle yksek bir yerden Bizans ordugh n gzetledikten sonra sa"ala ilgili olarak onlar n grlerini sormu, bunun zerine Dnimend 1azi J >Bugn Iarambad r, saadetle geri dnelim. Bugn "e yar n silahlar m z haz rlamakla ge$irelim. 3lbiselerimizi temizleyi) zemzemle y kanm ke'enlerimizi haz rlayal m. Kuma gn hati)lerin minberlerde >Ba 4abbi, (slm ordular n mansLr "e muza''er eyleM? diye du ettikleri zaman, samimiyetle tekb-r getiri) ka'irlerin zerine sald ral mG eer ehitlik saadetine eriirsekJ?; Bu< ne gzel mk'at?.N0 "e eer gli) "e muza''er olursakJ >Bu ne byk baar d r?./H0. Bu "e,iz szlerden sonra btn beyler, Dnimendin 'ikrini beeni) geri dndler. *ararlat r lan zaman gelin,e tekbir getiri) dman n zerine sald rarak onlar )erian edi) byk bir za'er elde ettiler.//0.

#ultan Al) Arslan sa"aa kat lan em-rlerinden Anadoluda 'etihlerde bulunmalar n istemi "e 'ethede,ekleri yerlerin kendilerine ikta edile,eini bildirmiti. &a'erin ard ndan 'etihlere girien beyler, Anadolunun muhteli' ehirlerini 'ethederek buralarda kendi adlar yla an lan beylikler kurmulard . Bunlar aras nda Dnimend Ahmed 1azi de bulunmakta idi. Dnimend Ahmed 1azi %alazgirt &a'erinden sonra #i"asa geldiinde ehri hara) halde bulmutu. Ink im)arator %alazgirt se'eri s ras nda buray tahri) etmiti. Dnimend 1azi 'azla bir muka"emetle kar lamadan #i"asa girdi "e Dnimendli hanedan n kurdu ;/HE/<. Daha sonra #i"as bir s olarak kullanarak Ia"uldur, Tursan;Turasan<, *ara Doan, Osman, k, (ltegin "e *ara Tegin adl em-rleriyle Amasya, Tokat, 2iksar, *ayseri, &amant , 3lbistan, De"eli "e Iorumu za)tederek Dnimendli to)raklar na katt ../70 On yedin,i yzy l n tan nm tarih$ilerinden %ne,,imba ./80, %alazgirt #a"a nda gsterdii hizmetten dolay #ultan Al) Arslan n bizzat Dnimend 1aziye #i"as, 2iksar, 3lbistan, %alatya gibi ehirleri iktP ederek onun idaresi alt na "erdiini "e bu to)raklar "ergiden mua' tuttuunu, ayr ,a Dou 4oma (m)aratorluundan ele ge$ire,ei yerlerin de kendisine it ola,a n , sultan n ailesinden hi$bir kimsenin 3m-r Dnimendin lkesine mdahale "e sald r da bulunmaya,a na dir yemin "e taahht ettiini kaydeder. %ne,,imba ./:0 ayr ,a #ultan Al) Arslan n bu yemin "e taahhdyle ilgili bir belge yaz ) Dnimend 1aziye "erdiine dir bir bilgi de kaydeder. !ayat ,ihd "e 'etihlerle ge$en Dnimend 1azinin lm tarihi kesin olarak belli deildir. #ryan- %ikhail onun /HF=te *a)adokyaya hkim olduunu sylemektedir./=0. Dnimend 1azinin olu "e hale'i 1mtegin 1azinin Trkiye #el$uklu hkmdar #leyman Qah n lmnden ;:EN6/HFD< sonra Anadoludaki baz yerleri ele ge$irdiine dir bilgiler "e ona ait sikkeler./D0 dikkate al n rsa Dnimend 1azinin :EEde ;/HF=< "e't ettii sylenebilir./E0. G#m#tekin Gazi D nemi (108! " 110$) Dnimend 1azinin lmnden sonra yerine ge$en olu 1mtekin 1azi, Trklerin Bizans "e zellikle !a$l lar ile ya)t klar sa"alarda Trkiye #el$uklu #ultan A . * l $ Arslan n mtte'iki olarak nemli bir rol oynad . !er iki hkmdar dier Trk beyleri ile beraber, //H/ y l nda Anadoluya giren !a$l ordular na kar baar ile sa"at lar./F0. Dnimendlilerin Bay%urt &e'rini (le Ge)irmeleri Bayburt ehri Anadolunun kuzeydousunda, Ioruh "adisinde sar) bir te)enin zerinde kurulmutur. Qehrin kim tara' ndan "e ne zaman kurulduu bilinmiyor. Bayburt, kaynaklarda Rayberd, Ray)ert, Rai)urth, Baiburt, Bbirt gibi isimlerle kaydedilmi, Trkiye #el$uklu #ultan AA. %esud./N0 ad na /7N/ y l nda bas lan bir )arada Bay) rt olarak yaz lm t r..7H0 Dou 4oma (m)aratorluu ;Bizans< zaman nda !aldia Thema;tema<s na bal olan ehirin kalesi (m)arator Sustinianos de"rinde tamir grerek tahk-mt salanm t r. Bayburt bu dnemde Baiberdon olarak adland r l yordu..7/0 Ara)lar n 'etihleri s ras nda 3rmeni Bagrat sllesinin hkimiyeti alt nda bulunan Bayburt "e ,i"ar Trklerin Anadolu zerine dzenledikleri ilk 'etih hareketleri i$inde yer alm t r. Byk #el$uklu #ultan Turulbeyin ;/H8F + /HD8< Anadolu #e'eri s ras nda ;/H=:< Bayburt, Ioruh nehri "e *aradeniz dalar na ;Rarhar<kadar uzanan to)raklarda #el$uklu ku""etlerinin h,umlar na urad . An,ak 'ethedilemedi. Trkler, bu blgeyi kesin olarak %alazgirt &a'eri sonras nda ele ge$irebildiler. Qehir bazan Dnimendlilerin, bazan #altuklular n, bir ara da Dou 4oma (m)aratoru A. Aleksios *omnenos;/HF/ + ///F<un Trabzon Dukas olan Theodoros 1abras n hkimiyeti alt na ge$mitir. /HF/ y l nda Dou 4oma taht na oturan A. Aleksios, kendine muhli' "e raki) olmas ndan $ekindii Theodoros 1abras (stanbuldan uzaklat rmak dn,esi ile Trabzon Dukal na tayin etmiti. !aldial as-l bir aileden $ok zeki "e ,esur bir kumandan olan 1abras Trabzonda yar mstakil say labile,ek bir beylik kurun,a Trklere kar bu blgelerde de"aml surette

sa"am $ou zaman stnlk elde etmitir. Dnimendliler ile de $ok iddetli sa"alar i$ine giren 1abras, Qebinkarahisar Dnimendlilerin elinden alm t r..770 Osman Turan.780, Dnimendnmede Knik 4umlar ile ya) lan m,adelelere geni yer "erilmesini tarih- ger$eklere uygun bulduunu "e dier melli'lerin bu konu hakk nda 'azla bilgi "ermeyiini de ,ora'- uzakl k "e daha nemli olaylar n baka yerlerde "eya melli'lerden uzak yerlerde meydana gelmesi gibi nedenlerle a$ klar. Bu yzden melli'lerin Dnimendli + Bizans m,adeleleri hakk nda yeterli bilgiler kaydetmemi olduklar n "e dolay siyle Dnimendnmedeki bilgilerin nem kazand n "urgular. Birin,i !a$l #e'erinin sonu,u olarak Trklerin Anadoluda to)rak kayb "e urad sars nt dan 'aydalanmaya $al an Dou 4oma, Trklere kar genel bir taarruza ge$mek suretiyle sahil blgelerinden i$erlere doru ilerleme kaydetti "e bu 'aaliyetler i$erisinde Trabzon Dukas 1abras da Dnimendlilerin elindeki Bayburt kalesini za)tetti. !a$l lara kar giriilen m,adelelerin ard ndan Dnimendli 1mtegin 1azi, olu (smilin kumandas ndaki bir orduyu kaybedilen Bayburtu kurtarmak ama, yla 1abras zerine yollad . /HNF y l nda Ioruh nehri kenar nda ordugh n kuran (smil, zerine gelen 4um ordusunu malu) etti "e onlar n lideri olan Theodoros 1abras ldrd. Bayburt bu ekilde Bizans igalinden kurtar larak yeniden Dnimendli hkimiyeti alt na al nm oldu. .7:0 An,ak Bayburtun Dnimendlilerin idaresi alt nda ne kadar zaman kald bilinmiyor. Bayburtda Dnimendlilere ait bir esere rastlanmam t r. #ade,e Bayburt yak nlar nda Dnimend adl bir kyn "arl n biliyoruz. Dnimendlilerin Bayburt hkimiyeti muhtemelen k sa srmtr. Bunda blgenin Dnimendli merkezine uzak olmas , Bayburt yak nlar nda #altuklular "e %eng,ekliler Beyliklerinin bulunmas "e Dnimendlilerin Trkiye #el$uklular , Dou 4oma, 3rmeniler "e Artuklularla uramak zorunda kalmalar ndan dolay bu blgelerle yeterin,e ilgilenemedikleri anla lmaktad r. *a)l+ ,ideri Bo'emund-un esir edilmesi .e Bizans mparatoru-nun /ekli0i 1mtekin 1azi /HNF y l ndan itibaren %alatya ehrini kuatmaya balad . %alatya zerine dzenledii kuatma hareketlerinden birinde ehrin yard m na gelen nl !a$l *ontu Bohemund ile kuzeni 4i,hard de #alernoyu hem yenilgiye uratt hem de tutsak etti ;4amazan :N8 T Temmuz //HH<. Antakya )rinke)si Bohemund ile kuzeni 4i,hrad de #alernonun esir al nmas ndan sonra meydana gelen gelimeler, o zamana kadar !a$l lara kar birlikte sa"aan iki Trk hkmdar n birbirine drd. Bohemundun esir dtn renen Bizans (m)aratoru AleUios *omnenos, bu tehlikeli dman kontrol alt na almak i$in se'erber oldu "e 1mtekine haber gnderi) onu kendisine teslim ettii takdirde iki yz altm bin Bizans alt n ;Bizantios< "ermeyi "aat etti. Bu mzkerelerden haberdar olan Trkiye #el$uklu #ultan * l $ Arslan, 1mtekine hem Anadolu #ultan hem de mtte'iki olduunu syleyerek Bizans im)aratorundan al na,ak bu 'idyenin yar s n n kendisine "erilmesi gerektiini bildirdi..7=0 Bizans (m)ratoruna teslim edilmekten korkan Bohemund ise 1mtekine kurnaz,a yakla ) eer AleUiosun tekli'ini reddeder "e bunun yar s kadar meblaa raz olursa Antakya Rrinke)slii, 9r'a *ontluu "e *uds *rall n n kendisiyle itti'ak tesis ede,eini "e Bizans hkimiyetindeki baz to)raklar ele ge$irmesine yard m, ola,a n , Antakyan n eski hkimi Ba s yan n ailesini serbest b raka,a n syleyerek onu ikna etti. Bunun zerine Bohemund 9r'a, Antakya "e #i,ilyadaki dost "e akrabalar na haber gnderi) kurtulmas i$in gerekli olan /HH,HHH alt n n to)lan ) %alatyaya getirilmesini istedi. Bizans im)aratorunun tekli' ettii 'idyenin yar s n * l $ Arslana ka)t rmak istemeyen Dnimendli 1mtekin 1azi, Bohemundun dost "e akrabalar n n getire,ei daha az 'idyeyi kabul ederek //H8 y l Raskalya yortusundan k sa bir mddet n,e onu %alatyada serbest b rakt ..7D0

1mtekin 1azinin, #ultan A .* l $ Arslan n da ele ge$irmek istedii %alatyay 'ethetmesi ;/F 3yll //H7T8 &ilhi,,e :N=< "e yakla k $ y ld r elinde esir olarak tuttuu Antakya Rrinke)si Bohemundu 'idye kar l serbest b rakmas ;//H8<, blgede yeni g$l bir !a$l itti'ak n n olumas ndan endie duyan A . * l $ Arslan tara' ndan ho kar lanmad .7E0. Bu nedenle sultan, 1mtekin 1azinin zerine yrd "e %ara yak nlar nda onu hezimete uratt . ;&ilkade :NDTAustos //H8<.7F0. 1mtekin 1azi bu olaydan bir y l sonra #i"asta "e'at etti ;//H:<. (m1r Gazi D nemi (110$ 112$) 1mtekin 1azinin yerine oullar ndan 3m-r gazi ge$ti. O, balang $ta Trkiye #el$uklular na tbi olduysa da A .* l $ Arslan n lmnden ;//HE< sonra Anadoludaki baz #el$uklu to)raklar n kendi s n rlar i$ine ald "e Anadoluda en nemli g$ haline geldi. Dmad #ultan A. %esuda b rakt *onya "e $e"resi hari$ %alatyadan #akaryaya kadar uzanan to)raklar zerinde hkimiyet salad . Bu durum onu damad #ultan A. %esudun kardei %elik Arab ile kar kar ya getirdi. %elik Arab grnrde #el$uklular n elindeki %alatyan n 3m-r 1azi tara' ndan igal edilmesini bahane ediyor ama ger$ekte ise 3m-r 1azi ile g$birlii ya)m olan aabeyi %esudun elinden *onya taht n ka)maya $al yordu. Bu nedenle %elik Arab beraberinde bulunan 8H.HHH kiilik ordusuyla n,e %esudun zerine yrd. 2erede ya) ld bilinmeyen bu sa"a n galibi %elik Arab olmutu;//7D<. Benilgiye urayan #ultan A. %esud derhal (stanbula giderek (m)arator Aoannes *omnenostan yard m istedi. Buradan istediklerini alan sultan hemen kay n)ederi 3m-r 1azi ile ku""etlerini birletirerek kardei Arab n zerine yrd. %alu) olan %elik Arab, *ilikya 3rmeni !kimi A. Toros ;Thoros<un ;//HH + //7N< yan na ka$t . Arab bu de'a 3rmenilerden ald yard mla //7E y l Baz nda 3m-r 1aziye sald rarak onu hayli s k nt ya drd. (ki tara' aras nda ya) lan sa"alar her de'as nda kazanan 3m-r 1azi oldu. An,ak m,adelesinden y lmayan %elik Arab sonunda (m)arator Aoannese s nd . Bizans im)aratoru kendisine gereken yard m salam t . An,ak %elik Arab muhtemelen bu s ralarda "e'at etmitir.7N0. Benilen tara'a yard m ederek Trk beyleri aras ndaki g$ler dengesinin bozulmas na ' rsat "ermek istemeyen Bizans (m)aratorluu bu sayede sa"amaks z n dmanlar n n ku""etini eritmeyi ama$l yordu. (m)arator Aoannes, hem #ultan A. %esuda hem de 3m-r 1azinin rakibi olan %elik Araba ayn ama$ dorultusunda yard m etmitir. 3m-r 1azi //7N y l nda Ankara, Iank r , *astamonu "e *aradeniz sahillerini kontrol alt na ald .8H0. *aradeniz sahillerine ak nlarda bulunan 3m-r 1azi, *asianus ;Kasianus< adl Bizansl bir "li idaresinde bulunan yerleri ele ge$irdi. Asl nda bu "li emri alt ndaki bu sahil eridini kendi isteiyle, 3m-r 1azinin yan na giderek ona teslim etti. 3m-r 1azi de *asianusa kendi memleketinde bir yer "ererek hizmetine ald .8/0. 3m-r 1azi //8H y l nda da 3rmeni Rrensi A.Veonun yard m $ar s zerine Iukuro"aya ini) Anazarbay ;Anazar"a, Dilekkaya *alesi< igal eden Antakya Rrinke)si AA.Bohemundu malu) etti.870. Bu arada onun Iukuro"a Blgesinde bulunmas ndan isti'ade eden Bizans (m)aratoru Aoannes *omnenos, *astamonu zerine se'ere $ kt . (m)aratorun $ok kalabal k bir ordu ile "e a r kuatma makineleri ile zerine geldiini haber alan ehrin asker- "alisi m,adeleye girmeden ehri terketmeyi ter,ih etmiti. Bu nedenle im)arator hi$ zorlanmadan sulh yolu ile ehri istila etti.880. Buna ramen beraberinde $ok say da esir de gtrd.8:0. #ryani %ikhail.8=0, (m)arator Aoannesin bu se'eri s ras nda *astamonu d nda yine ayn blgede bulunan iki kaleyi daha za)tettiini kaydediyor an,ak bu kalelerin adlar n zikretmiyor. Bine #ryani %ikhailin kayd na gore.8D0 sz konusu kaleler im)arator ku""etleri kar s nda sa"unma ya)arak direndikleri i$in za)tedilmelerinin ard ndan tahri) edildiler. Aoannes, //8/ y l nda Trkler zerine tekrar se'ere $ karak sahilde bir kale bina ettirdi . An,ak tam Trklerle sa"aa,a s rada kardei Asaakios taht ele ge$irme teebbsnde bulunun,a derhal (stanbula dnd. Asaakios ise baar l olamayarak n,e #ultan %esuda sonra da 3m-r 1aziye s nd . Dnimendli hkmdar ise bu durumdan dolay $ok memnun olarak ona gereken itibar gsterdikten sonra Asaakiosu Trabzon 4um Dukas *onstantin 1abras n yan na gnderdi.8E0.

3m-r 1azinin //8/de $ kt Iukuro"a se'eri sonunda 3rmeni hkimi A.Veon y ll k hara$ "ermeyi kabul etti.8F0. 3m-r 1azi %alatyaya dnn,e, #ultan %esud ile Trabzonda bulunan Asaakios da oraya geli) k beraber %alatyada ge$irdiler.8N0. Daha sonra 3m-r 1azi "e #ultan %esud, sahil ,i"ar nda ya)t klar ak nlar s ras nda &inin adl bir kaleyi kuatt lar, an,ak za)t na mu"a''ak olamay n,a kaledeki !a$l lardan dr bin inar onlarla sulh aktettiler.:H0. #onra 3m-r 1azi //87de *astamonuyu Bizansl lardan geri ald .:/0. %uhtemelen onun bu se'erinde yan nda dmad A.%esud da bulunuyordu . *innamos.:70, *astamonu 3m-r 1azi tara' ndan kuat ld nda Aoannesin kar s (m)aratori$e 3irenenin henz ldn "e kendisinin de hasta olduunu belirtir. Buna kar n #ryani %ikhail.:80, (m)arator Aoannesin, *astamonunun yeniden Dnimendlilerin eline ge$tiini haber al n,a Bat *aradeniz Blgesi zerine yeni bir se'ere $ kt n an,ak henz yolda iken kar s n n lm "e taht n n "arisi olan olunun hasta olduuna dair ald haber zerine derhal (stanbula geri dnmek zorunda kald n kaydeder. 3m-r 1azi //88 y l nda #ryani %ikhailin Albara olarak adland rd 4umlara ait olan bir kaleyi sa"ala ele ge$irdikten sonra tahri) edi) kale halk n esir etti.::0. 3elik 3u'ammed D nemi (112$ 11$4) 3m-r 1azi //8: ;=7F< tarihinde ld.:=0. 3m-r 1azinin %uhammed, Ba basan, Baan "e Ayndde"le isimlerinde drt olu "ard . Berine %uhammed ge$ti.:D0. An,ak kardelerinden Ayndde"le ile Baan ona kar isyan ettiler. %elik %uhammed, Baan //8=te ldrtt, 'akat dier kardei Ayndde"le, onun elinden kurtularak %alatyaya ka$may baard . 3m-r 1azinin lm "e onun oullar aras nda $ kan taht m,adeleleri sonu,u Dnimendlilerin dtkleri bu zor durumdan isti'ade etmeye $al an #ultan A. %esud, 3m-r 1azinin dmad larak Dnimendli to)raklar ndan )ay almaya $al yordu. Bu durumdan isteyen bir baka kii de Bizans (m)aratoru Aoannes olmutu. O, Trkiye #el$uklu #ultan A.%esud ile bir itti'ak aktetti.:E0 "e ondan ald ku""etlerin yard m ile Dnimendlilerin hkimiyeti alt ndaki Iank r ya taarruz etti.:F0. (syan eden kardeleri, Bizans (m)aratoru Aoannes "e onu destekleyerek Dnimendlileri zay 'latmaya $al an enitesi %esud $geninde s k an %elik %uhammed, $areyi #ultan %esudu Bizans ile ya)t itti'aktan ko)armakta buldu. Bu nedenle enitesine yazd bir mektu)ta dier baz hususlar n yan s ra zellikle Bizans im)aratoru ile ya) lan itti'ak yznden Trk $ karlar n n zarar grdne iaret ediyordu.:N0. Ayn milletten olduklar i$in asl nda birbirleriyle sa"amak deil itti'ak ya)malar gerektiine dikkat $ekiyor "e onu Bizans n yan ndan ayr larak kendi tara' na ge$mekle en dorusunu ya)a,a na inand rmaya $al yordu. %uhammed i$in %esudu ikna etmek kolay olmad ama yine de bunu baard . Bir ge,e #ultan %esud im)aratorun yan nda bulunan ku""etlerini geri $ekti "e Bizansl lar bu yzden g$ durumda kald lar. Onlar kuatmay kald rarak 4hyndakos ;*irmast Iay < k y s na $ekilmek zorunda kald lar.=H0. (m)arator k burada ge$irdikten sonra Dnimendli hkimiyeti alt ndaki *astamonu "e Iank r ehirlerini kuatt . #onu$ta Iank r y za)teden Aoannes, burada ele ge$irdii Trk esirleri de (stanbula gnderdi. An,ak im)aratorun geri $ekilmesinden sonra Trk ku""etleri k sa srede za)tedilen yerleri yeniden ele ge$irdi.=/0. Aoannesin //8Edeki ;=8/< *ilikya #e'eri.=70 s ras nda %elik %uhammed ile #ultan %esud da bu durumdan isti'ade ile Bizans to)raklar nda 'etihlere de"am etmilerdir. Onlar bu arada *aradeniz sahillerine "e #akarya boylar na kadar ilerledi.=80. 3elik 3u'ammed-in 5ilikya .e 5aradeniz B l6esi-ne 7apt++ 8k+nlar =8: ;//8N< y l nda %elik %uhammed *ilikya blgesinde ak nlarda bulunarak Bizans (m)aratorluunun elindeki Bahgai " "e 1abnou)ert ;1abnu)irath") ad ndaki kaleleri ele ge$irdi.=:0. %elik %uhammed gneydeki 'aaliyetlerini tamamlad ktan sonra yine ayn y l

i$inde *aradeniz sahilinde bulunan *asianus ;Kasianus < lkesini 'ethetti. Burada bulunan ser"eti yama ederek halk n esir etti "e he)sini kle olarak satt .==0. Bizans mparatoru 9oannes 5omnenos-un :iksar 5uatmas+ ( 112; < 11$0 ) Bizans (m)aratoru Aoannes, #uriye se'erinde iken Dnimendli %elik %uhammed ile #ultan %esud Bizans arazisinde 'etih hareketlerine de"am etmilerdi. (m)arator (stanbula dndkten sonra //8N y l ilkbahar sonunda.=D0 ordusuyla 9lubatdan harekete ge$ti. Onun hede'i Anadoluda kendisi i$in daha tehlikeli grd Dnimendliler idi. (m)arator bir sre sonra Dnimendli to)raklar na girdi. Bu s ralarda art k k me"siminin etkileri ya"a ya"a kendini gstermeye balam t . Wzellikle bu sene k n sert ge$mesi im)arator "e ordusunu g$ durumda b rakt . Onlar yolda ilerlerken yiye,ek maddeleri tkendi "e binek hay"anlar n n bir k sm da tele' oldu. Onlar gizli,e taki) eden "e durumun 'ark na "aran Trk birlikleri, Bizansl lar zerine sald rarak mallar n yamal yorlard . Bu bask nlar s ras nda i s k s k a$ k sa"aa da dnyor "e her se'erinde Bizans Ordusu bozuluyordu. 2iketas n u i'adesi bize Trklerin bu tarz sa"ata ne kadar usta olduklar n gstermektedir.=E0 J >Trkler atlar n n sratine g"enerek youn bir bulut gibi ans z n Bizansl lar n zerine $kyor "e onlar daha m zraklar n kullanamadan rzgr gibi ortadan kayboluyorlard .? (m)arator sa"a atlar n n kayb n tel'i etmek i$in btn orduyu dolaarak en iyi durumdaki atlar to)lay ) bunlar m zrakla sa"amay bilen Bizansl lara "e Vatinlere da tt . Byle,e adamlar na, Trklere kar biraz daha etkili olma imkn n salad . Bundan sonraki $ar) ma s ras nda yayalar da, atl lar n arkas nda say lar n olduundan 'azla gstermek ama, yla sa"a 'lamalar n yksee kald rd lar. Trkler bu m zrakl sald r kar s nda dmanlar na 'azla zarar "eremeye,eklerini anlad klar ndan geri $ekildiler.=F0. (m)arator bundan sonra Dnimendlilerin eski merkezi olan 2iksar n nne kadar gelerek buray kuatma alt na ald ; //:H<.=N0. Burada "e ,i"ar ehirlerde bulunan ! ristiyanlar n ihanetinden endie duyan Trkler, byle zor bir anda onlar srekli kontrol alt nda tutmaya $al t lar.DH0. #ryani %ikhailin.D/0, >iki ordu alt ay birbirine kar karargh kurmu "aziyette kald ? kayd ndan im)aratorun herhangi bir sald r da bulunmadan 2iksar alt ay muhasara ettii anla lmaktad r. Aoannes bundan sonra ehre sald rd "e iki tara' aras nda bir$ok $ar) ma "ukubuldu.D70. 9zun sren kuatma "e sa"alar nedeniyle Bizans Ordusunda yorgunluk, hay"an "e yiye,ek madde s k nt s $ekilmeye baland . Bir $ar) ma n,esi im)arator, (talyadan gelmi nl bir "alyenin sa"aa ats z kat ld n grn,e, yan nda at sren yeeni Aoannese stnde bulunduu Ara) at n bu (talyana "ermesini emretti. An,ak emre uymayan yeen, im)aratora itiraz ederek (talyan "alyeyi delloya da"et etti. 5akat im)arator karar nda dayat n,a Aoannes de at n "alyeye "ermek zorunda kald "e h mla baka bir ata binerek, sratle Trklerin tara' na yneldi. Onlar n yan na geldiinde m zra n ters $e"irdi, mi'erini $ kard "e Trklerin sa' na ge$ti. Aoannes daha sonra da *onyaya giderek %slman oldu "e #ultan %esudun k z ile e"lenerek *onyada yerleti.D80. (te kuatman n en s ,ak an nda im)aratorun yeeninin kar sa'lara ge$mesi, Bizans ordusunun mane"iyat n bozarken Trklerin morallerinin "e dayanma g,nn artmas na neden oldu. (m)arator bu olaydan sonra yeeninin Trklere Bizans ordusunun kt durumu hakk nda bilgi "ere,eini, kuatman n aleyhine dnebile,eini "e art k bir neti,e elde edemeye,eini anlayarak muhasaraya son "erdi "e /8 O,ak //:/ ;7 Kemziyelhir =8=< gn (stanbula ulat .D:0. O, geri $ekiliini kar tara'a hissettirmemeye $al t ise de bu 'ayda "ermedi. 1eri dn yolunda Trkler, Bizans ordusunun ard$ lar na de"aml sald rmak suretiyle uzun sre onlar n )eini b rakmad lar . *aynaklarda, (m)arator Aoannesin 2iksar kuatmas s ras nda #ultan %esudun Dnimendlilere yard m ettiine dair a$ k bir bilgi yoktur. An,ak im)aratorun yeeninin Bizans sa'lar n terkederek #ultan %esuda s nmas bize onun bu kuatmada %elik %uhammede destek "erdiini gstermektedir . %elik %uhammed D Aral k //:7 ;/= Kemaziyele""el =8E < tarihinde *ayseride ld.D=0. %uhammed, babas 3m-r 1azi "e dedesi 1mtekin kadar olmasa bile

yine de $ok baar l bir hkmdar idi. Ink babas n n lm ile ortaya $ kan kar kl klara son "ermi Bizans (m)aratorluunun za)tettii Bat *aradeniz to)raklar n geri alm , im)aratorun 2iksar nnden eli bo olarak dnmesini salam , 3rmeni "e !a$l lara kar baar ile m,adele etmitir. 2iketas *honiates.DD0, Dnimendli %elik %uhammedden >Bizans ehirlerinin en tehlikeli dman , ,esur "e dik bal kimseler olan Dnimendliler? diye bahsetmektedir. 8yn#dde.le-nin 3alatya *akimiyeti Trkiye #el$uklu #ultan A. %esud, Ba basan zerine yry) hkimiyeti alt ndaki #i"as tahri) edi) geri dndkten sonra %alatya Dnimendli %eliki Ayndde"leyi, ikta n artt ra,a "aadiyle itaate da"et etti . Ayndde"le ise ayn zamanda %esudun yeeni olan kar s n sultan n huzuruna gndererek onu bu dn,esinden "azge$irmeye $al t . An,ak bunu kabul etmeyen #ultan %esud, %alatyay /E !aziran //:8 ;/ &ilhi,,e =8E < gn kuatt .DE0. 5akat $ ay sren muhasara s ras nda ,iddi bir h,um ya)mad . #ade,e beklemekle yetindi. Bu sre zar' nda Ayndde"le ehir halk n "e zellikle ileri gelenleri, askerlerine "ermek zere to)lad "ergilerle s k t r yordu. Askerlerine bol )ara "ererek onlar n daha azimli mda'aa ya)malar i$in $aba har, yordu. #ultan %esudun bu bekleyii ise halk tara' ndan sihire yoruldu . Bu s rada Bizans (m)aratoru AoannesXin ;///F + //:8< *ilikyaXda lm zerine ordunun idaresini de"ralan k$k olu %anuelXin sratle (stanbulXa dnerken #el$uklu s n rlar na te,a"z etmesi zerine #ultan %esud, /: 3yll //:8 ; 7 4ebiule""el =8F < tarihinde %alatya kuatmas n kald rd "e ehir nnden uzaklat . Beni im)aratorun #el$uklu to)raklar na girmesi sayesinde %alatyan n Dnimendli beyi bir sreliine de olsa kuat lmaktan kurtulmu oldu. #ultan %esud, //:: y l nda buray ikin,i kez kuatt . #ultan n $ ay sren bu kuatmas s ras nda da herhangi bir sa"a ya) lmad . %alatyay ele ge$irmeye mu"a''ak olamayan sultan askerlerine ie yarayan hereyi almalar n emretti . Bunun zerine askerler %alatya ,i"ar ndaki halk esir al ) beraberlerinde getirdiler. #ultan /= Austos //:: ; /8 #a'er =8N <de muhasaraya son "eri) geri dnd . Ink Bizans (m)aratoru %anuel *omnenosun ; //:8 + //FH< byk bir ordu ile #el$uklu to)raklar na doru harekete ge$tiini haber alm t . Byle,e %alatya Dnimendlileri, Bizans (m)aratoru %anuel *omnenosun sayesinde bir kez daha #el$uklu kuatmas ndan kurtulmu oluyordu..DF0 3elik 7a+%asan D nemi (11$4 11=$) Trkiye #el$uklu #ultan A. %esudun //== y l nda lm zerine tahta olu AA. * l $ Arslan ge$ti. Bu olay, Trkiye #el$uklular kar s nda kaybettii to)raklar geri almaya $al an Dnimendli Ba basan harekete ge$irdi. Ba basan, Bizans (m)aratoru %anuel *omnenosun #ultan AA. * l $ Arslan aleyhinde kurduu itti'aka da kat larak im)aratorun yard m n temin etti. Bizans (m)aratoru %anuel *omnenos, %usul Atabegi 2ureddin %ahmud &eng-, Dnimendli beyleri Ba basan, &lkarneyn "e &nnLn, #ultan AA. * l $ Arslan n kardei Ankara "e Iank r %eliki Qhinh gibi Trkiye to)raklar nda hkimiyet i,r eden hkmdarlar n oluturduu itti'ak kar s nda, taht n korumakta zorluk $eken #ultan AA. * l $ Arslan, bu birlii mutlaka da tmal yd . Aksi takdirde bu itti'aka kar baar kazanmas mmkn deildi. #ultan * l $ Arslan s k s k kendi to)raklar na sald ran "e son olarak da nikhl kar s 3rzurum meliki (zzedd-n #altukun k z n ka$ r ) zorla yeeni &nnLn ile e"lendiren #i"as %eliki Dnimendli Ba basan zerine yrd. Bizans ku""etlerin,e desteklenen Ba basan, #ultan AA. * l $ Arslan malubiyete uratt . &or durumda kalan sultan, Ba basan ile bir mtreke imzalamaya me,bur kald .DN0. #ultan AA. * l $ Arslan Anadoludaki raki)leri "e zellikle de Ba basana kar kesin bir stnlk kurabilmek i$in Bizans im)aratorunun tara's zl n salamak zorunda idi. Bu nedenle o s rada yan nda bulunan Bizansl Khristo)heri (m)arator %anuele gndererek (stanbula gelmek istediini bildirdi.EH0.

Bizans (m)aratoru %anuel, #el$uklular n Anadoludaki gen$ hkmdar na a r bir darbe indirmek maksad yla yeni bir itti'ak tesis etti. //=Ede Ba'ra "e Ynyeyi to)raklar na katm olan Ba basan, bu yerleri Bizansa iade edi) itti'aka dahil oldu. #ultan AA. * l $ Arslan n enitesi &nnLn "e Dnimendlilerin %alatya hkimi &lkarneynin de yer ald bu itti'ak kar s nda * l $ Arslan Bitinya em-ri #leyman im)aratora gndererek antlama tekli'inde bulundu. Ra)az 1rigorun kayd na gre.E/0, //DH y l nda Trkiye #el$uklu #ultan AA. * l $ Arslan, 3lbistan "e buraya bal yerleri Ba basana terk etmi buna kar l k aralar nda bir bar imzalam lard r. Q)hesiz sultan bu bar ile onu (m)arator %anuelin kurduu itti'aktan ay rmaya $al yordu. An,ak daha sonraki gelimelerden de anla ld na gre bu bar $ok k sa srmtr. #ultan AA. * l $ Arslan, 3rzurum #altuklu hkmdar (zzeddin #altukun k z ile nikhlanm t . #ultan n ei zengin $eyizlerle 3rzurumdan *onyaya gnderilmiti. Bunu haber alan Ba basan, * l $ Arslana olan dmanl sebebiyle gelin alay n n yolu zerinde )usu kurarak gelini "e $eyizini ele ge$irdi. #onra gelin han m , yeeni *ayseri %eliki &nnLn ile e"lendirmek istedi. An,ak gelinin * l $ Arslana nikhl olmas "e (slm dinine gre baka biri ile e"lenmesi ,iz olamad ndan din adamlar ndan buna bir $zm yolu bulunmas n istedi. Din adamlar da gelinin dininden dnmesi halinde nikh n n de,eini sylediler. Bunun zerine gelin han m zorla dininden $ kar ld sonra da yeniden (slmiyete dndrld. (te bu hile6i eriyye sonu,unda &nnLn ile e"lendirildi.E70. Ba basan n ya)t klar #ultan AA. * l $ Arslan $ok k zd rd . O, derhal ordusuyla Ba basan n zerine yrd. !er iki ordu aras nda uzun sren $at malar $ok kan dklmesine neden oldu. #onunda #ultan * l $ Arslan Bizans ordusu tara' ndan desteklenen Dnimendli ku""etleri kar s nda malu) olmaktan kurtulamad ;//D7<.E80. Ba basan, sultan n karargh n ele ge$iri) alt n tahtlar n "e dier k ymetli eyas n ald . Aralar nda bir mtareke imzalan n,a ald klar n sultana geri "erdi. Bu olay n //D: "eya //D= y llar nda meydana geldiine dair ri"yetler de "ard r.E:0. Bizans (m)aratoru %anuel, her iki Trk hkmdar na da gizliden adamlar gndererek aralar ndaki m,adeleyi krklyordu. Onun ama, )hesiz birbirleri ile sa"aa tutumu olan Dnimendlilerden "e #el$uklulardan tamamen kurtulabilmekti. An,ak o, * l $ Arslan kendisi i$in daha tehlikeli bulduundan Ba basana )ara "e silah yard m nda bulunmaktayd .E=0. * l $ Arslan, Ba basan kar s nda malu) olun,a, onunla bir mtareke imzalad ktan sonra Bizanstan yard m istemek i$in (stanbula gitti.ED0. Burada im)arator ile bir antlama imza etti. (m)aratordan yeterin,e ta"iz ko)arabilmek i$in ele ge$irdii takdirde Dnimendli Ba basan n merkezi olan #i"as da %anuele "ermeyi "aad etti. *innamos.EE0, im)arator ile sultan aras nda ya) lan antlamadan byk bir tedirginlik duyan itti'ak yesi Trk hkmdarlar n n im)aratorun huzuruna (stanbula el$iler gndererek sultan ile bar mak istediklerini kaydeder. Bu nedenle %anuel, el$ileri sultan ile grtrmtr. Bine *innamosun kayd na gre.EF0, sultan el$ilerin isteklerini kabul etmitir. (stanbulda umduundan 'azlas n bulan "e istedii yard m da alan #ultan * l $ Arslan, *onyaya dnerek "akit ge$irmeden Ba basandan intikam almak "e nikhl kar s n elinden ald ndan dolay onu "e yeeni &nnLnu ,ezaland rmak i$in harekete ge$ti.EN0. ! sn6 *ey' Artuklu !kmdar *ara Arslan, %ardin Artuklu !kmdar 2e,meddin Al) , 3rzen "e Bitlis em-ri 5ahreddin De"letah da onunla birlikte Ba basana kar #i"as zerine yrdler. 2iketas n kayd ndan.FH0, sultan n ordusunun Ba basan n ku""etlerine gre $ok daha kalabal k olduu anla l yor. Bu nedenle Ba basan #i"astan ka$arak yard m salamak ama, yla damad Iank r #el$uklu meliki Qahinah n yan na gitti.F/0. Bu arada * l $ Arslan da Ba basan n merkezi #i"as igal etmiti. An,ak O, Ba basan ile sa"ama imkn n bulamad . Ink yard m almak ama, yla Qahinah n yan na gitmi olan Ba basan : Austos //D: tarihinde orada ld.F70. 2iksarda ya)t rd medresenin haz-resinde med'undur. //:7 y l nda %uhammedin lm ile Dnimendli taht nda $ kan m,adelelere kat lan Ba basan iktidar ele ge$iri) Dnimendli Beyliini eski g,ne ulat rarak yeniden

Anadoluya hkim bir g$ haline getirmeyi ama$lam bu uurda her trl yola ba"urmutur. O, #ultan %esuda kar herhangi bir baar elde edememiti ama, %esudun lmnden sonra Trkiye #el$uklu De"letinin yeni sultan AA. * l $ Arslan n kar s nda nemli baar lar elde etti. !atta Bizans (m)aratoru ile kurulan itti'ak, #ultan AA. * l $ Arslan tara' ndan bozulmasayd "e sultan, im)aratorun yard m n elde etmeseydi belki de Ba basan ama, na ulaabilirdi. Bizans ile ya) lan itti'ak n bozulmas kadar onun zamans z lm de giritii m,adelede baar s z olmas na neden olmutur. Onu Dnimendli Beyliinin son g$l hkmdar olarak kabul etmek herhalde yanl olmaz. Dnimendliler-in 7+k+l+ D nemi-nde Bizans mparatorluu ile likileri (11=$ 1178) Ba basan n lmnden sonra Dnimendliler, #ultan AA. * l $ Arslan kar s nda hi$ bir "arl k gsteremedikleri i$in #uriye blgesinin g$l Trk !kmdar Atabeg 2Lredd-n %ahmLd b. &eng-ye s nmak zorunda kald lar. 2Lredd-n de t )k Bizans im)aratoru gibi AA. * l $ Arslan n Anadoluda to)rak kazanarak daha 'azla g$lenmesini istemediinden onlara arka $ karak #ultan * l $ Arslan n Dnimendli to)raklar n igal etmesine msaade etmedi. 2Lredd-n ile ,iddi bir sa"a gze alamayan * l $ Arslan $aresiz, atabeg ile anlamak zorunda kald . An,ak 2Lredd-n %ahmLdun =DN ;//E:< y l nda lm ona y llard r bekledii ' rsat "erdi. #ultan AA. * l $ Arslan derhal harekete ge$erek %alatya d ndaki Dnimendli to)raklar n istil etti. //E= y l nda Danimendlilerin #i"as kolunu ortadan kald rd . Dnimendli hkmdar &nnLn ise bu de'a Bizans (m)aratoru %anuel *omnenosa s nmak zorunda kald ..F80 #ultan AA. * l $ Arslana kar saltanat m,adelesi "eren kardei Qahinh da ayn yolu ter,ih etti. Bizans im)aratoru Trkiye #el$uklular na kar nemli bir denge unsuru olduklar i$in Dnimendlilerin kaybettikleri to)raklara yeniden hkim olmalar n istiyordu. An,ak bir tara'dan da art k #ultan * l $ Arslana kar k k rta,a "e sa"a meydan na sre,ei bir g$ kalmad ndan bizzat kendisi haz rl klara giriiyordu. 1$l bir ordu olutururken #el$uklu sultan ndan kardei Qahinha "e Dnimendlilere ait to)raklar n iadesini istiyordu. #ultan /E 3yll //ED tarihindeki byk kar lama ;*aram kbeli T%yrioke)halon< n,esinde de'alar,a bar talebinde bulunmu an,ak o, her de'as nda Dnimendli to)raklar n n iadesini tale) ettiinden anlama salanamam t . (m)arator, %ikhail 1abras kumandas ndaki bir orduyu Ra)hlagoniaya gnderdi. *innamosa gre.F:0 bu s rada Amasya Bizansa kat lmak istiyordu. %ikhail, im)aratorun emri uyar n,a yan ndaki birliklere ek olarak Trabzon "e Ynye etra' ndaki kylerden de asker to)laya,ak ondan sonra Amasya zerine gide,ekti. 1abras Amasyaya "ar n,a ehirdekiler onu i$eri da"et ettiler an,ak o, ehre girmeye ,esaret edemedi. Ink AA. * l $ arslan tara' ndan gnderilmi ordu da Amasya yak nlar nda ordugh kurmutu. 1abras bu ide bir hile sezinlediinden ehirdekilere g"enmiyordu. Bu nedenle bir trl ehre girmek konusunda ,esaret gsteremedi. Qehir halk ise Bizansl kumandan n kendilerine sahi) $ kmaya,a n "e ehrin AA. * l $ Arslan tara' ndan za)tedilme ihtimaline kar Trk askerleri ile irtibata ge$erek ehri #el$uklulara teslim ettiler..F=0 Asl nda 2iketas n kayd na bak l rsa.FD0 Amasyadaki halk ile ynetim aras nda bir anlamazl k olduu a$ kt r. Amasya halk n n ehre #el$uklular n hkim olmas n istedikleri "e buna kar n Ba basan n kar s olan hatunun ise ehri &nnLna teslim etmeye $al t anla lmaktad r. &ira im)arator, &nnLnu Bizansl *umandan 1abras ile beraber bu blgeye gndermi olmal d r. An,ak ehir halk &nnLn ile birlikte Bizans birliklerinin blgeye ulamas neti,esinde Ba basan n han m n n bu ileri ayarlad n dndkleri "e iyi bir idare,i olmad n bildikleri i$in &nnLnu ehre sokmad lar. (te btn bu olaylardan dolay ehre kar herhangi bir harekete giriemeyen 1abras sa"amadan ordusunu alarak geri dnd. (m)arator bu durumu haber ald nda %ikhail 1abras Amasyan n kayb ndan "e gsterdii korkakl ktan dolay su$lu bularak ayaklar na zin,ir "urmak suretiyle saraydaki ha)ishanede ha)setti. An,ak Bir sure sonra da onu a''ederek eski gre"ine iade etti..FE0 Asl nda kaynaklarda olaylar n zet olarak "erilmesi "e %ikhail 1abras n Amasya zerine gnderilii ile Andronikos Batatzesin 2iksar zerine gnedirilmesi olaylar n n birbirine kar t r ld n "e tarih$ilerin.FF0 de bu iki ayr olay birletirerek anlatmalar sonu,unu dourmutur. An,ak *innamosun "erdii bilgiler.FN0 sayesinde bunlar n birbirinden 'arkl olaylar olduunu

anlayabiliyoruz. Dier tara'dan (m)arator art k AA. * l $ Arslan ile sa"a ya)mak konusunda kesin karar n "ermi olduundan *onya zerine yrmekteydi. O, bir tara'dan da 8H.HHH kiilik.NH0 bir ku""eti k z kardei 3udokian n olu Andronikos Batatzesin komutas nda Dnimendli &nnLn ile birlikte 2iksara gnderdi.N/0. *innamos.N70 her ne kadar bu ordunun 2iksar Bizansa kat lmak istedii i$in gnderildiini sylese de im)aratorun #el$uklular i$in yeni bir ,e)he a$mak istedii "e iki koldan sald r ya ge$erek #el$uklular n g,nn blnmesini salamaya $al t $ok a$ kt r. Bizans ordusu ehir nnde karargh n kurduu s rada #el$uklular bir hileye ba"urarak !ristiyanlar tara' ndan yaz lm ha"as "erdikleri bir mektubu bir okun u,una ge$irerek Batatzesin karargh na ' rlatt lar. %ektu)ta >Beraberinizde getirdiiniz &nnLn adl bu em-r ger$ekte size ihanet ediyor. O, rkdalar olan Trklerle haberlemektedir. #izi mah"etmeye haz rlan yor? denilmekteydi. Bu hileye kanan Bizansl lar korku i$inde geri dnmeye kalk t lar. An,ak onlar taki) eden Trkler, >(m)arator %anuel ld? diyerek onlar n morallerini bir kat daha bozdular "e iki tara' aras nda ger$ekleen $ar) malar sonunda $ok say da Bizans askeri ldrld. Bu m,adeleler s ras nda im)aratorun yeeni olan Bizansl kumandan Batatzes de ldrld;//ED<. Onun kesik ba *aram kbeli sa"a n n ,ereyan ettii s rada bir m zra n u,una tak larak Bizans ordusuna gsterilmek suretiyle im)arator "e Bizans ordusunun moralinin bozulmas salanmaya $al ld ..N80%elik &nnLn ise #el$uklular n elinden kurtulmay baararak *uzeye doru ka$t "e daha sonra (m)arator %anuel ile bulutu..N:0 #ultan AA. * l $ Arslan, %anuel *omnenosu /E 3yll //ED tarhinde *aram kbelinde byk bir yenilgiye uratt ktan sonra 7= 3kim //EFde %alatyay da Dnimendlilerin elinden alarak bu Trk beyliini tamamen ortadan kald rm oldu.N=0. Dnimendlilerin y k lmas ndan sonra Ba basan n $ olu %uza''erdd-n %ahmLd, &hirdd-n (li "e Bedrdd-n BLsu' #el$uklular n hizmetine girerek s n r boylar nda Bizansl larla sa"am lar "e ayr ,a A. 1 ysedd-n *eyhsre"in ikin,i kez tahta ge$iinde nemli rol oynam lard r. Btn bu bilgileri aktard ktan sonra anla l yor ki, Dnimendliler Anadoluda Trkiye #el$uklular na kar giritikleri stnlk m,adelesinde s k s k Bizans (m)aratorluunun yard m na mra,aat etmitir. An,ak Dnimendlileri "e Trkiye #el$uklular n Anadoludan uzaklat r ) !orasan blgesine srmek isteyen Bizans, Anadoluda itti'ak halinde olan bir Trk g,ne kar sa"amak istemediinden bunlar n aralar ndaki m,adeleyi krklemi bazan da her iki tara' birbirine k k rtm t r. Trklerin aralar ndaki m,adelelerde g$ dengesinin bozulduu anlarda derhal zay ' olan destekleyerek bunlar n birbirlerini zay 'latmalar gayesini ama$lam t r. Bizans im)aratorlar n n Anadoluya se'ere $ kt nda ise her zaman g$l olan n zerine h,um ettiini gryoruz. An,ak Bizans n Anadoluya ynelik byk $a)l taarruzlar nda hem Dnimendliler hem de Trkiye #el$uklular itti'ak halinde hareket ederek Bizans n, emeline erimesine imkan tan mam lard r. Buna en gzel iki rnek (m)arator Aoannesin 2iksar *uatmas ile %anuelin *onya *uatmas gsterilebilir. Bu arada Dnimendlilerin de Bizans im)aratorlar na isyan eden kumandan "e )rensleri himaye ettiini grmekteyiz. Q)hesiz Dnimendlilerin bu hareketle ama$lad klar iki ey "ard G birin,isi Bizans zay 'latmak ikin,isi de Anadoluda yeni to)raklar elde etmek. An,ak btn bunlar bir yana ortaya $ kan en nemli sonu$ udur kiG Qayet Dnimendliler "e Trkiye #el$uklular "e hatta Anadoludaki dier Trk beylikleri aralar ndaki stnlk m,adelesini bir tara'a b rak ) g$birlii etmek suretiyle to)yekun Bizansa yklenmi olsalard , Bizans (m)aratorluunun mr bu kadar uzun olmaya,akt .
Bu makaleyi> erken kay%ettiimiz> Bizans .e *a)l+ ?e0erleri /ari'i alan+ndaki )al+malar+yla tan+nan 'o@am Aro0B DrB 9+n DemirkentCin aziz 'at+ras+na it'a0 ediyorumB

* Yrd. Do. Dr., stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi arih !"lm #$retim yesi.

%&ro'. Dr. ()*n Demirkent +n*s*na, Dnya yay*nlar*, ,ubat -../0

/%smeretl6ahbr "e msyeretl6ahyr, ;nr. Osman Turan<, Ankara /N::, ;tr,. %. 2uri 1en$osman< #el$ukDe"letleri Tarihi, Ankara /N:8, s. /E. 7 Kmit6te"r-h, ;nr. Ahmed Ate<, Ankara /NDH, s. 88 68:.

8 &hirddin 2-bLr-, #el$uknme, Tahran /887, s. 7=. : Cekyinme, 9r'al %ateos Cekayi62mesi ;N=7 + //8D< Ce Ra)az 1rigorun &eyli ;//8D + //D7<, ;tr,. !rant D. Andreasyan <, Ankara /NFE, s. 77=. = Cekyinme, s. 7H=. D Kihan Tarihi, ;tr,. !rant D. Andreasyan<, >Trk 5tuhat Tarihi?, Tarih #emineri Dergisi, (stanbul /N8E, A T 7, /FF. E *hronik, ;nr. "e tr,. S.B. Khabot<, KhroniZue de %i,hel le #yrien, Ratriar,he [a,obite dAntio,he;///D6NN<, Raris /FNN6/N7:, ;tr,. !rant D. Andreasyan<, #uryani Ratrik %ihailin Cekayinmesi /H:7 6 //N=, Ankara /N::, ; TT*.da henz yay mlanmam ter,me<, AA, 8H. F #ryn- %ihailin Cekayinmesi, AA, 8/687. N *eh' suresi, yet nr. 8/. /H Te"be #uresi, yet nr. ///. // 4eidddin, Kmiu\t6 Te"r-h, s. 8868:. /7 &ah-rddin 2-bLr-, #el$uknme, s.7=G 4eidddin, Ayn eser, s. 8FG Aksaray-, %smeretl 6 ahbr, s. /E. *r. %krimin !alil Binan$, Trkiye Tarihi #el$uklular De"ri A. Anadolunun 5ethi, (stanbul /N::, s. =F, E:. /8 Kami\d6d"el, ;nr. "e tr,. Ali Wngl<, %ne,,imba Ahmed b. Vt'ullah Kmiud6D"el #el$uklular Tarihi AA Anadolu #el$uklular "e Beylikler , (zmir 7HH/, s. /7F, tr,., /::. /: Ayn yer. /= Cekayinme, AA, 8H. *r. Abdlkerim Wzayd n, #iyas-6Din-6*ltrel6#osyal (slm Tarihi, (stanbul /NN:, CAAA, =/. /D Ahmed Te"hid, %eskLkt6 *adime6i (slmiyye *atalou, (stanbul /87/, s. F: 6 F=. /E Dnimend 1azi hakk nda geni bilgi "e bibliyogra'ya i$in bk. Abdlkerim Wzayd n, >Dnimend 1azi? Trkiye Diyanet Cak' (slam Ansiklo)edisi, ;D(A<,CAAA, s. :DE6DN. /F //H/ B l !a$l #e'erleri konusunda daha geni bilgi i$in bk. A n Demirkent, >//H/ B l !a$l #e'erleri?, Rro'. Dr. 5ikret A ltana FH. Doum B l Armaan , (stanbul /NN=, /E6=D. /N #ultan AA. %esud hakk nda geni bilgi i$in bk. %uharrem *esik, >%esud AA? , D(A, @@A@, 8:7 + 8::. 7H Osman Turan, >Bayburt?, (A, AA, 8D=G (smet %irolu, >Bayburt?, D(A, C, 77= + 77D. 7/ Osman Turan, Dou Anadolu Trk De"letleri Tarihi, (stanbul /NN8, s. :H. 77 Anna *omnene, AleUiad, ;(ng. tr,. 3lizabeth A. #. Da]es<, The AleUiad, Vondon /N7F, ;Trk. tr,. Bilge 9mar< AleUiad %alazgirtin #onras , (stanbul /NND, s. 7D=, 8=H, tr,., 7D/ + 7D7, 8:H + 8:/. *r. Osman Turan, #el$uklular &aman nda Trkiye, (stanbul /NN8, s. /8:. 78 Turan, ayn yer. 7: *omnene, s. 8=H, tr,., 8:/. Turan, Trkiye, s. /8D G a. ml'., Dou Anadolu Trk De"letleri Tarihi, (stanbul /NN8, s. :H + :/.

7= A n Demirkent, Trkiye #el$uklu !kmdar #ultan A. * l $ Arslan, Ankara /NND, s. =/. 7D Azim-, Tarih, Azim- Tarihi, ;yay. Ali #e"im<, Azim- Tarihi #el$uklularla (lgili Blmler ; !.:8H + =8F ^ /H8F T 8N + //:8 T ::<, Ankara /NFF, s. 8E=G 9r'al %ateos, Cekayinme, s. 77/GCardan, Trk 5that Tarihi, s. /FFG Anonim #ryani Cekayinmesi, ;nr. S.B. Khabot<, Khroni,on ;syria,um< ad annum ,hr. /7H8T: )ertinens, Kor)us #,ri)torum Khristianorum Oriantalium, Raris /N/F, ;tr,. A.#. Tritton<, > The 5irst and #e,ond Krusades 'rom an Anonymos #yria, Khroni,le?, S4A#., Sanuary s. DN6/H/, A)ril s. 7E868H=, ;Vondon /NN8<, s. E=G (bnl63s-r, el6*mil '-t6tr-h, ;nr. K.S. Tornberg<, Beyrut /NEN, ;tr,. Abdlkerim Wzayd n <, (stanbul /NFE, @, 8:=G @, 7F/G 3bul65ere, ;Bar !ebraeus<, AbLl6 5ara, Tarihi, ;$e". Wmer 4 za Dorul<, Ankara /NFE, AA, 8:/68:8G %ne,,imba , Kmi\d6 d"el, s. 7HFG _. B. #te"enson, The Krusaders in the 3ast, Kambridge /NHE, s. E:G #te"en 4un,iman, !a$l #e'erleri Tarihi, ; $e". 5ikret A ltan <, Ankara /NN7, AA, 8/687G Turan, Trkiye, s. //:G 9r'al %ateos;s. 777<, 1mtekin 1azi; Daniman<nin 4i,hard Bizans (m)aratoru Aleksiosa hediye olarak takdim ettiini "e buna kar l k im)aratorun da 1mtekine k ymetli hediyeler gnderdiini kaydeder. 7E *r. A n Demirkent, > Antakya Rrinke)si Bohemundun esir al nmas 2iksarda ha)sedilmesi "e #erbest B rak lmas ;//HH 6 //H8 < >, 2iksar n 5ethi "e Dnimendliler Dneminde 2iksar Bilgi Qleni Teblileri, 2iksar /NND, s. 8 + E. 7F (bnl 6 *alnis-, &eyl Tarihi D mak, ; nr. !.5. Amedroz<, Beyrut /NHF, s. /:8G 9r'al %ateos, s. 7D/ . *r . Turan, Trkiye, s. /HE, /:=G Wzayd n, D(A, >Dnimendliler?, s. :EH . 7N %elik Arab n 3m-r 1azi "e #ultan %esud ile ya)t m,adele hakk nda geni bilgi i$in bk. %uharrem *esik, >%elik Arab? , (Y35. Tarih Dergisi, ;(stanbul 7HH8<, sy. 8F, s. /E + 7D. 8H #ryani %ikhail, AA, N7G 3bul 6 5ere,, AA, 8D8G Anonim #ryani, s. FN 6 NH. *r . 4un,iman, AA, /E8G B nan$, > Dnimendliler ?, (A., AAA, :EHG Wzayd n, >Dnimendliler?, a.g.m., s. :EH. 8/#ryani %ikhail, Ayn yerG 3bul 6 5ere,, AA, 8D8 . 87Az-m-, s. :=, tr,. s. =8 . *r . 9r'al %ateos, s. 7F= n./D:G Klaude Kahen, Rre6Ottoman Turkey. A general sur"ey o' the material and s)ritual ,ulture and history /HE/6/88H, Vondon /NDF, ; $e". B ld z %oran <, Osmanl lardan Wn,e Anadoluda Trkler, (stanbul /NF:, s. /HEG B nan$, a.g.m., s. :EH . 88 Aoannes *innamos, 3)itome !istoriarum, K#!B., ;nr. A. %eine,ke<, Bonn /F8D, ;5rs., S. 4osenblum<, KhroniZue, Raris /NE7, s. /8, Trk. tr,. A n Demirkent, Aoannes *innamosun !istorias ;///F + //ED<, Ankara 7HH/, s. // 6 /7G 2iketas *honiates, !istoria, ;$e". 5ikret A ltan<, Ankara /NN=, s. /7 . *r. Turan, Trkiye, s. /E/G Wzayd n, (slm Trihi, CAAA, DH. 8: 2iketas, s. /7. 8= Cekayinme, AA, NN. 8D Bk. Ayn yer. 8E#ryani %ikhail, AA, ND. 8F3m-r 1azinin A . Veona yard m "e *ilikya #e'eri hakk nda geni bilgi i$in bk . Turan, Trkiye, s. /EH 6 /E/G %ehmet 3rsan, Trkiye #el$uklular &aman nda Anadoluda 3rmeniler, (zmir /NN=, ; bas lmam doktora tezi <, s. 7E 6 7N . 3m-r 1azi bu se'eri s ras nda, 9r'a *ontluu arazisine de ak nda bulundu. Bu s rada a r hasta olan 9r'a *ontu A. Sos,elin sedye zerinde ordusunu se"k "e idare ederek Dnimendlilere kar yrdyse de yolda ld. Onun lm haberini alan 3m-r 1azi, !a$l lar n i$inde bulunduklar bu kt durumdan 'aydalanmak yerine olu AA. Sos,eline taziyede bulunmak "e aralar ndaki sa"a durdurduunu bildirmek suretiyle byk bir li,en)l k "e mertlik rnei sergilemitir. Bk. #ryani %ikhail, AA, NE "d. *r. Turan, s. /E/G A n Demirkent, 9r'a !a$l *ontluu Tarihi ; ///F 6 //:D <, Ankara /NFE, AA, NF, n. :HE, NN, n. :HN + :/7. 8N#ryani %ikhail, ayn yer . :H#ryani %ikhail, AA, NF . #ryani %ikhail ;ayn yer<, bu kalenin ad n >&ynyn? olarak kaydeder. :/*innamos, s. /:, tr,. /7 G 2iketas, s. /8G #ryani %ikhail, AA, /HH . *r . 5. Khalandon, AleUis Komn`ne.Ves Komn`ne, Sean AA Komn`ne et %anuel A Komn`ne, Raris /N/H6/N/7, AA, FDG Turan, Trkiye, s. /E7 . :7 !istoria, s. /:, tr,., s. /7. :8 Cekayinme, s. /HH.

:: Cekayinme, s. NN. *r. Turan, Trkiye, s. /E7. :=Az-m-, s. :N, tr,., s. =FG #ryani %ikhail, AA, /H8G 3bul 6 5ere,, AA, 8DEG Anonim #ryani, s. NN 6 /HH . *r . Khalandon, AA, FFG Turan, Trkiye, s. /E7G Kahen, s. 7/EG %er$il, s. 7==G Wzayd n, a.g.m., s. :EHG Arene %eliko', > Danishmendids? , 3A.7, AA, //HG B nan$, a.g.m., s. :EH . :D#ryani %ikhail, AA, ayn yerG Anonim #ryani, s. 7E=G 3bul 6 5ere,, AA, 8DE . :E *innamos, s. /:, tr,., /7 6 /8G 2iketas, s. /8 . *r . 1. 5inlay, !istory o' The Byzantine and 1reek 3m)ires, Vondon /F=:, s. /E7G Khalandon, AA, FNG S. Deguignes, !unlar n, Trklerin, %oollar n "e Daha #air Tatarlar n Tarih6i 9mLm-si, ; tr,. !seyin Kahid <, (stanbul /N7:, AC, DNG 3rdoan %er$il, %slman 6 Trk De"letleri Tarihi, Ankara /NN8, s. 7=D . :F Turan ;Trkiye, s. /E8<, Iank r "lisinin o s rada hayatta olmad i$in ehri kar s n n mda'aaya $al t n kaydeder. An,ak kaynak gstermez. :N 2iketas, s. /8 . =H*innamos, s. /: + /=, tr,., /8G 2iketas, s. /8 . =/ 2iketas, s. /8 6 /: . *r . B nan$, a.g.m., s. :E/ . =7 Aoannesin, *ilikya #e'eri hakk nda geni bilgi i$in bk . 2iketas, s. /: + 7H. *r. K. Ve Beau, !istoire du Bas 3m)ire, Raris /F7:6/F8D, @CA, 7/ 6 :D . Bizans im)aratorunun bu se'eri hakk nda A n Demirkent, Bizans, !a$l , 3rmeni "e (slam- kaynaklar kullanmak suretiyle olduk$a geni bilgi "erir ; 9r'a, AA, //D 6 /7N < . =8 2iketas, s. 7H 6 7/ . *r. Deguignes, AC, EH . =: #ryani %ikhail, AA, /==G 3bul6 5ere,, AA, 8E=. == #ryani %ikhail, Ayn yerG 3bul6 5ere,, Ayn yer. Bu blge 3m-r 1azi dneminde Dnimendlilerin egemenliine ge$miti. Bu bilgilerden anl yoruz ki, *asianus blgesi 3m-r 1azinin lmnden sonar kaybedilmi. Bk. Bukar da s. D. =D 2iketas, s. 77 . #ryani %ikhail ; AA, //D <, //:/ tarihini kaydeder . An,ak bu, im)aratorun (stanbula tarihidir . =E !istoria, s. 77 . =F 2iketas, s. 77 6 78 . =N *aynaklar im)aratorun, 2iksar ne zaman kuatma alt na ald n tarih "ererek a$ k bir ekilde ortaya koymam lard r. Bu nedenle Bizansl lar ile Trkler aras nda daha n,e ,ereyan eden sa"alar n //8N y l * aylar nda meydana geldii "e im)aratorun //:/ y l ba nda (stanbula dnd dnlrse onun 2iksar //:H y l ba nda muhasara alt na ald sylenilebilir . Bk . 4un,iman, AA, /FH . DH #ryani %ikhail; ayn yer<, > ...(m)aratorun ad n , dnmeden az na alan kar s nda k l , gryor "e $o,uklar ile e"i gas)ediliyordu.... > diyerek durumun ,iddiyetini ortaya koymaktad r . D/ Cekayinme, ayn yer. *r . Khalandon, AA, /FH . D7 2iketas, s. 78 . Bu $ar) malardan birinde im)aratorun k$k olu %anuelin babas n n haberi olmadan "e tedbirsiz,e Trklerin youn olduu bir yerde m zra yla sald r ya ge$mesi zerine Aoannes, ordusunun nnde olunu "mse de az sonra $ad r nda bu ya)t ndan dolay onu azarlam "e d"mtr ;2iketas, ayn yer . *r . *innamos, s. 77 "d., tr,., /N<. D82iketas, s. 78 . *r . 4un,iman, AA, /FH . D: 2iketas, s. 7:G #ryani %ikhail, AA, //EG 3bul 6 5ere,, AA, 8ED . *r . Ve Beau, @CA, :E 6 =HG 5inlay, /DH 6 /D/G Khalandon, AA, /EE 6 /FHG 4un,iman, AA, /FH, 7/FG Kahen, s. /HFG Turan, s. /ED 6 /EE . s. dn

D= Az-m- ; s. =D, tr,. s. D= < "e (bnl 6 *alnis- ; s. 7E= <, =8D 6 //:/ T //:7G (bn !amdLn ;*itabut 6 Tezkire, To)ka) #aray %zesi *t)., AAA. Ahmed nr. 7N:FT @AA, "r. /EN a< "e (bnl 6 3s-r ; @A, N7, tr,. @A, FN <, =8E 6 //:7 T //:8 G #ryani %ikhail ; AA, //N <, D Aral k //:8 G 3bul 6 5ere, ; AA, 8ED <, yaln z //:8 G Ra)az 1rigor ;9r'al %ateos Cekayi62mesi N=7 + //8D Ce Ra)az 1rigorun &eyli //8D + //D7, tr,. !rant D. Andreasyan , Ankara /NFE, s. 7ND < ise, //:8 T //:: y l n kaydeder . Tm bu kay tlardan kesin bir tarih belirlemek mmkn deildir

. An,ak Az-m-, (bnl 6 *alnis- "e (bnl 6 3s-rin kay tlar nda yer alan //:7 y l ile yaln z #ryani %ikhailin kaydettii gn "e ay birletirilirse, D Aral k //:7 tarihi ortaya $ kar ki, bu tarih, olaylar n ak na uygun dmektedir . *r . 4un,iman, AA, 7/N, Kahen, s. /HNG Demirkent, 9r'a, AA, /8H, n. =E/G %er$il, a.g.e., s. /7/ . Turan; Trkiye, s. /E 6/EN <, %elik %uhammedin D Aral k //:8te ldn sonras nda #ultan %esudun, Ayndde"lenin hkimiyetindeki %alatyay /E !aziran //:8te kuatt n kaydetmek suretiyle, %uhammedin lm tarihinde kronolo[ik hataya der. &aten #ryani %ikhailin kaydettii y l n yanl olduu, %elik %uhammedin lmnden sonra meydana gelen olaylar //:8 y l n n balar nda ; /E Qubat < gstermesinden anla l yor ; bk . Cekayinme, AA, //N6/7H < . DD !istoria, s. 87. DE Az-m-, s. =E, tr,., s. DDG #ryani %ikhail, Ayn yer . 3bul 6 5ere, kaydeder . *r . Turan, Trkiye, s. /EN . DF #ryani %ikhail, AA, /78 6 /7:G 3bul 6 5ere,, AA, 8EE . DN Bu konu hakk nda geni bilgi i$in bk. Turan, Trkiye, s. /NE67H/G Abdlhaluk Iay, AA. * l $ Arslan, Ankara /NFE, s. 7:68N. EH #ryani %ikhail, AA, /NH. #ryani %ikhail ;bk. ayn yer<, Khristo)herin sultan n di"an reisi olduunu kaydeder. E/ Ra)az 1rigor, s. 8/:. E7 (bnl6 3s-r, el6 *mil, @A, 8/E, tr,., @A, 7=E. #ryani %ikhailin Cekayinmesinin ;s./NH<3rmeni,e metninde bu olay biraz daha 'arkl anlat l r. Buna gre, #ultan * l $ Arslan #altukun k z ile e"lenmek istemi an,ak #altuk k z n Ba basan n istei zerine %alatya em-ri ile e"lendirmitir. (te bu duruma k zan * l $ Arslan, Ba basan zerine yrm "e malu) olu) sa"a meydan ndan 'irar etmitir. E8 #ryani %ikhail ;s. /FN +3rmeni,e %etin< bu olay n tarihini //D/ olarak kaydetmitir. E: (bnl6 3s-r, @A, 8/E, tr,., @A, 7=E + 7=F. E= 2iketas, s. F/. *innamos ; s. /NN67HH, tr,., /:=<, (m)arator %anuelin Iank r + Ankara meliki "e * l $ Arslan n kardei Qahinah ile *ayseri, Amasya "e *a)adokya hkimi Dnimendli Ba basana mektu)lar yazarak onlar sultana kar k k rtt n kaydeder. ED Ra)az 1rigor, s. 88:G 2iketas, s. F/G *innamos, s. 7H:, tr,., /:F 6 /:NG #ryani %ikhail, AA, /FFG 3bul + 5ere,, AA, 8NN. EE s. 7HF, tr,., /=/. EF Bk. Ayn yer. EN (bnl63s-r, @A, 8/E, tr,., @A, 7=E + 7=FG 3bul + 5ere,, AA, 8NN . Osman Turan, Dou Anadolu Trk De"letleri Tarihi, (stanbul /NN8, s. /EG a. ml'., >* l $ Arslan AA?, (A., CA, DNHG 5aruk #mer, >#altuklular?, #el$uklu Arat rmalar Dergisi, ;Ankara /NE/<, AAA, s. :/:G Kahen, s. //N. FH !istoria, s. F8. F/ #ryani %ikhail; ayn yer<, sultan n g, kar s nda korkan "e ya)t klar ndan dolay mah,u) olan Ba basan ile * l $ Arslan aras nda bir bar ya) ld ndan bahseder. F7 2iketas, s. F8G #ryani %ikhail, AA, /NDG 3bul + 5ere,, AA, :HH. *r. Iay, s. :7. F8 2iketas, s. F:. F: !istoria, s. 7N8, tr,., 7/H. F= *innamos, s. 7ND, tr,., 7/7. FD !istoria, s. F:. FE *innamos, s. 7NN, tr,., 7/:. ; AA, 8EE <, /E 2isan //:8 tarihini

FF Osman Turan, Trkiye, s. 7HEG Demirkent, Aoannes *innamosun !istorias ;///F + //ED<,Ankara 7HH/, s. 7/7 n. F. Baln z Abdulhaluk Iay, bu konu hakk nda doru tes)itlerde bulunmutur; Anadolunun Trklemesinde Dnm 2oktas #ultan AA. * l $ Arslan "e *aram kbeli ;%yrioke'alon <&a'eri, (stanbul /NF:, s. E7<. FN !istoria, s. 7N8, 7ND, 8HH, tr,., 7/H, 7/7, 7/=. NH #ryan- %ikhail, AA, 7:D. *r. Iay, age., s. E7. N/ *innamos, s. 8HH, tr,., 7/=. N7 !istoria, ayn yer. N8 2iketas, s. /7D. N: #ryan- %ikhail ;AA, 7:E<, onun 1rekler ;4omal lar< tara' ndan yakalanarak muhakeme edilmek zere im)aratora gtrldn kaydeder. N= Wzayd n, DAA, CAAA, :E8. Brd. Do$. Dr., (stanbul Yni"ersitesi 3debiyat 5akltesi Tarih Blm Wretim Yyesi