SVEU^ILI[TE

Kratice i imena sastojaka polimera

Igor ^ATI], Fakultet strojarstva i brodogradnje Sveu~ili{ta u Zagrebu Ranka ^ATI], Dru{tvo za plastiku i gumu, Zagreb

^asopis POLIMERI povremeno objavljuje kratice i puna imena polimera i dodataka. Ovaj put autori su Igor i Ranka ^ati} koji su Uredni{tvu dopustili da preuzme taj tekst iz knjige I. ^ati}a Proizvodnja polimernih tvorevina. Knjiga je objavljena u sije~nju 2006. u izdanju Dru{tva za plastiku i gumu. Postoji vi{e valjanih razloga za objavu ovog popisa. ^ini se najva`nijim {to postoje dva, ~esto suprotstavljena izvora kratica. Posebnost je ovoga popisa u tome {to ne obuhva}a samo normirane kratice ve} i velik broj nenormiranih, a koje se ~esto susre}u u literaturi. Stoga smatramo da objava ovoga popisa mo`e biti na pomo} ~itateljstvu ovoga ~asopisa.

Dio kratica normiran je na razini Me|unarodne organizacije za normiranje (ISO) i uklju~en je u hrvatsku normu HN/ISO 472. Tablica s kraticama svojevrstan je kompromis izme|u normiranih i na tr`i{tu ~esto upotrebljavanih kratica. ^ak se i postoje}e norme dosta me|usobno razlikuju, a niti unutar iste norme nisu sva na~ela dosljedno provedena. Va`na je promjena nastala kada je norma ISO sugerirala da se otereti i bolje identificira slovo A, pa se npr. za akrilate po~elo upotrebljavati AK, anhidride AH, arile i arilate AR, akrilonitrile AN, za alkohole AL, acetate AC, amide i alkane A itd. Me|utim, u kraticama koje se sastoje od vi{e slova, na~elo nije dosljedno provedeno, pa je ponegdje zadr`ano slovo A za sve navedene skupine. Sli~no je i s nekima drugim Uredni{tvo optere}enim simbolima, npr. B, C, M, P, S i T. Mo`e se o~ekivati da }e tablicu trebati dopunjavati i izbacivati nenormirane kratice, koje }e se s vremenom ipak morati zamijeniti normiranima. Kratice navedene u Uvod EN ISO 1043-1:2001 (E) otisnute su masno. Kratice koje nisu naveImena polimera i dodataka ~esto su vrlo duga~ka. Stoga je vrlo dene u EN ISO 1043-1:2001 (E) uvr{tene su onako kako bi ih trebapro{ireno pisanje kratica. Uobi~ajeno je kratice sastavljati prema ne- lo pisati prema dosljedno provedenoj normi. kom logi~kom i upotrebljivom sustavu. Po~etna je pretpostavka da su kratice akronimi imena, no to nije uvijek mogu}e dosljedno provesti, pa se dodaju i druga slova. S pomo}u kratica koje plastiku i gumu Kratice / Symbols and Ime / Term svrstavaju prema njihovu osnovnom kemijskom sastavu, mogu se abbreviated terms identificirati pojedini materijali. Me|utim, fizi~ka, preradbena i uporabna svojstva proizvoda bitno odre|uju dodatci u polimernim A/PE-C/S akrilonitril/klorirani polietilen/stiren mje{avinama ili smjesama. Ti dodatci, katkad brojni, obi~no nisu akrilonitril/butadienska plastika AB obuhva}eni kraticama, osim u ponekim, odlu~uju}im slu~ajevima. Pri izradbi hrvatske ina~ice autori su bili suo~eni s gotovo nepremostivim te{ko}ama. Temeljni je razlog {to se podosta razlikuju rje{enja u preporukama Me|unarodne unije za ~istu i primijenjenu kemiju (International Union of Pure and Applied Chemistry - IUPAC) o pisanju kratica i norme EN ISO 1043-1:2001 (E) - Plastics Symbols and Abbreviated Terms (Plastika simboli i kratice imena). Primjer: prema preporukama IUPAC-a treba pisati eten, a prema navedenoj normi ISO, i {to je uvrije`eno u svakodnevnoj praksi, etilen. Autorima se ~ini smislenijim da se u Hrvatskoj pri pisanju kratica pridr`ava hrvatske norme HN/ISO 472: Hrvatsko-engleski rje~nik polimerstva, koja je u skladu s navedenom europskom normom. Valja navesti jo{ jednu te{ko}u. To je uporaba rije~i polimeri. Prema spoznajama autora, temeljenima na dugogodi{njoj praksi u ~asopisu POLIMERI, prema K. Adami}u, naziv polimeri smisleno se upotrebljava kao skupno ime za prirodne i sintetske tvari i materijale kojih je osnovni sastojak sustav makromolekula (polimerne molekule). Kako su polimerni materijali tehni~ki upotrebljive tvari koje sadr`avaju osim osnovne polimerne tvari, polimerizata, i druge dodatke, pod navedenim naslovom ~lanka obuhva}eni su monomeri (npr. vinil-klorid, VC), polimerni materijali (npr. polipropilen, PP) i dodatci (npr. dioktil-ftalat, DOP), bez posebnog navo|enja o ~emu je rije~. Popis kratica i imena bitno je pro{iren s obzirom na navedenu ISO normu. Naime, u svakodnevnoj je uporabi, pogotovo me|u proizvo|a~ima materijala i prera|iva~ima, jo{ velik broj nenormiranih kratica. Stoga je odlu~eno da se u ovome tekstu, radi lak{eg snala`enja i prepoznavanja, navedu i ostale kratice koje se nalaze u raznim literaturnim izvorima. Autori su svjesni ~injenice da to nije popis svih kratica u polimerstvu, kao i da su mogu}a druk~ija rje{enja pojedinih imena. Svaki doprinos preciznijem pisanju kratica i pojedinih imena je dobrodo{ao. 188 ABA (zastarjelo, preporu~uje se ABAK) ABAK ABR ABS ACM ACS (zastarjelo, preporu~uje se A/PE-C/S) AECM AEM AEPDS AES (preporu~uje se AEPDS) AFMU AMA AMMA AMS AN akrilonitril/butadien/akrilatna plastika akrilonitril/butadien/akrilatna plastika butadien/akrilatni kau~uk akrilonitril/butadien/stirenska plastika akrilatni kau~uk akrilonitril/klorirani polietilen/stiren akrilatni ester/etilenski kau~uk etilen-metilen/akrilatni kau~uk akrilonitril/etilen-propilen-dien/ stirenska plastika akrilonitril/etilen-propilen-dien/ stirenska plastika nitrozo kau~uk akrilat/maleanhidrid akrilonitril/metil-metakrilatna plastika a-metilstiren akrilonitril polimeri

26(2005)4

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and abbreviated terms ANAK ANAKM ANBA (preporu~uje se ABAK) ANBAK (preporu~uje se ABAK) ANMA (preporu~uje se AMMA) ANMMA (preporu~uje se AMMA) ANSAK (preporu~uje se ASA) APO AS ASA AU BIIR BMC BMI BR BRS BSTE BSTPR (zastarjelo, preporu~uje se BSTE) CA CAB CAP CBT CEF CF CH CIIR CM CMC CN CO COC COP CP CPE (zastarjelo, preporu~uje se PE-C) polimeri

Ime / Term akrilonitril/akrilat akrilonitril/akrilatni kau~uk

Kratice / Symbols and abbreviated terms CPVC (zastarjelo, preporu~uje se PVC-C) CR

Ime / Term klorirani poli(vinil-klorid) polikloroprenski kau~uk kazein kazein-formaldehid (umjetni rog) klorsulfonirani polietilenski kau~uk celulozni triacetat klortrifluoreten dialil-ftalat dibutil-ftalat dioktil-adipat dioktil-decil-ftalat dioktil-ftalat dioktil-sebacat difenil-polikarbonat etilen/propilenska plastika etilen/akrilatna plastika etilen/akrilatni kau~uk etilen/vinil-acetatni kau~uk etilen-akrilat/maleanhidrid etilen/buten etilen/butil-akrilatna plastika etilen/butil-acetatna plastika etilen/butil-akrilatna plastika etilceluloza mje{avina etilenskog kopolimera i bitumena epiklorhidrinski kau~uk etilen/klortrifluoretilen etilen/etil-akrilatna plastika etilenski ionomer etilen/metakrilatna plastika etilen/metakrilatna plastika etilen/metakrilatna plastika epoksid, epoksidna smola ili plastika etilen/propilen/dienski kau~uk 189

akrilonitril/butadien/akrilatna plastika akrilonitril/butadien/akrilatna plastika akrilonitril/metil-metakrilatna plastika akrilonitril/metil-metakrilatna plastika akrilonitril/stiren/akrilatna plastika amorfni poliolefin akrilonitril/stiren akrilonitril/stiren/akrilatna plastika poliester/uretanski kau~uk bromizobuten/izoprenski kau~uk zeljasti vlaknasti prepreg bismaleimid butadienski kau~uk bromstiren butadien/stirenski elastoplastomer butadien/stirenski elastoplastomer celulozni acetat celulozni acetobutirat celulozni acetopropionat cikli~ki butilen-tereftalat celulozni formaldehid krezol-formaldehidna smola hidratirana celuloza klorizobuten-izoprenski kau~uk klorirani polietilenski kau~uk karboksimetil celuloza celulozni nitrat, (celuloid) epiklorhidrinski kau~uk cikloolefinski kopolimer kopoliesterski elastoplastomer celulozni propionat klorirani polietilen

CS CSF CSM (zastarjelo, preporu~uje se PE-CSM) CTA CTFE DAP DBP DOA DODP DOP DOS DPC E/P EAA EAKM EAM (zastarjelo, preporu~uje se EVACM) EAMA EB EBA (zastarjelo, preporu~uje se EBAK) EBAC EBAK EC ECB ECO ECTFE EEAK EIM EMA EMAC (zastarjelo, preporu~uje se EMA) EMAK (preporu~uje se EMA) EP EPDM 26(2005)4

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and abbreviated terms EPM EPR (zastarjelo, preporu~uje se EPM) EPS (zastarjelo, preporu~uje se PS-E) ET ETER ETFE EU EVA (zastarjelo, preporu~uje se EVAC) EVAC EVACM EVAL (preporu~uje se EVOH) EVOH

Ime / Term etilen/propilenski kau~uk etilen/propilenski kau~uk pjene}i polistiren polietilen-oksid/tetrasulfidni kau~uk epiklorhidrin/etilen-oksidni kau~uk etilen/tetrafluor-etilenska plastika polieter/uretanski kau~uk etilen/vinil-acetatna plastika

Kratice / Symbols and abbreviated terms LSR MA (zastarjelo, preporu~uje se MAN) MABS MAN MBS MC MF MFA

Ime / Term kapljeviti silikonski kau~uk maleanhidrid metil-metakrilat/akrilonitril/butadie n/stirenska plastika maleanhidrid metil-metakrilat/butadien/stirenska plastika metilceluloza melamin-formaldehidna smola tetrafluoretilen/perfluormetil-vinil eter metil-fluor silikonski kau~uk metil-metakrilat/akrilonitril/butadie n/stiren metil-maleimid melamin/fenolna smola melamin/fenol-formaldehidna smola metil-fenil silikonski kau~uk silikonski kau~uk, polidimetil silikonski kau~uk poli(a-metilstiren) a-metilstiren/akrilonitrilna plastika melamin/ureaformaldehidna smola melamin/ureafenolformaldehidna smola fluor silikonski kau~uk akrilonitril/akrilatni kau~uk akrilonitril/butadienski kau~uk, nitrilni kau~uk akrilonitril/kloroprenski kau~uk akrilonitril/izoprenski kau~uk prirodni kau~uk fenol poliamid poliamid na osnovi aminoundekanske kiseline poliamid na osnovi dodekanske kiseline poliamid na osnovi politetrametilenadipinske kiseline

etilen/vinil-acetatna plastika etilen/vinil-acetatni kau~uk etilen/vinil-alkoholna plastika etilen/vinil-alkoholna plastika perfluoro(etilen-propilenska) plastika, tetrafluoretilen/heksafluorpropilens ka plastika furan-formaldehidna smola perfluorni kau~uk polipropilen/tetrafluoretilenski kau~uk vlaknima oja~ana plastika fluorstiren fosfazenski kau~uk s fluoralkilnim ili fluoroksialkilnim grupama halogenirani butilni kau~uk, halogenirani poli(izobuten/izopren) polistiren visoke `ilavosti smjesa za kalupljenje proizvoda visoke ~vrsto}e etilenski ionomer intrinzi~no vodljivi polimeri butilni kau~uk, poli(izobuten/izopren) poliizobutenski kau~uk interpenetriraju}e polimerne mre`e poliizoprenski kau~uk stiren/izoprenski kau~uk kapljeviti kristalni plastomeri1 PA46 PA11 PA12 MQ MS (zastarjelo, preporu~uje se PMS) MSAN MUF MUPF MVFQ NAR (zastarjelo, preporu~uje se ANAKM) NBR NCR NIR NR P PA MFQ MMAKBS MMI MP MPF MPQ

FEP

FF FFKM FPM FPR FS FZ HIIR HIPS (zastarjelo, preporu~uje se PS-HI) HMC I (zastarjelo, preporu~uje se EIM) ICP IIR (zastarjelo, preporu~uje se PIBI) IM IPN IR IRS LCP
1

Uobi~ajeni prijevod je teku}i kristalni polimeri, ali samo plastomeri mogu biti u kapljevito kristalnom obliku.

190

26(2005)4

polimeri

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and abbreviated terms PA6 PA610

Ime / Term poliamid na osnovi e-kaprolaktama poliamid na osnovi heksametilendiaminsebacinske kiseline poliamid na osnovi heksametilendiamindodekanske kiseline poliamid na osnovi heksametilendiaminadipinske kiseline poliamid na osnovi heksametilendiaminazelainske kiseline poli(akrilna kiselina) poliacetilen

Kratice / Symbols and abbreviated terms PBS PBT PC PCCE PCL PCPO PCT PCTFE PCT-G PDAP

Ime / Term poli(butadien-stirenski) kau~uk, stiren-butadienski kau~uk poli(butilen-tereftalat) polikarbonat poli(cikloheksilen-dimetilencikloheksandikarboksilat) polikaprolakton poli(3,3-diklormetilpropilen-oksid) poli(cikloheksilen-dimetilentereftalat) poli(monoklortrifluoretilen) glikolom modificirani poli(cikloheksil-tereftalat) poli(dialil-ftalat) polidiciklopentadien polietilen poli(ester-amid) poli(eter-akrilat) polieter-blok-amid poli(esterkarbonat) klorirani polietilen klorsulfonirani polietilen klorsulfonirani polietilenski kau~uk polietilen/dioksi-tiopen pjene}i polietilen poli(eter-eter-eter-keton) poli(eter-eter-keton) poli(eter-eter-keton-keton) poli(eter-ester) poli(eter-ester-amid) polietilen visoke gusto}e polietilen visoke gusto}e dobiven uz metalocenske katalizatore polietilen visoke molekulne mase poli(eter-imid) poli(eter-keton) poli(eter-keton-eter-eter-keton) poli(eter-keton-keton) polietilen niske gusto}e linearni polietilen niske gusto}e polietilen dobiven uz metalocenske katalizatore 191

PA612

PA66

PA69 PAA PAC PAE (zastarjelo, preporu~uje se PARE) PAEK PAEST PAI PAK PAKEK PAL PAMA PAMI PAN PANI PAR PARA PARE PAREK (preporu~uje se PAEK) PARI PAS PB PBA (zastarjelo, preporu~uje se PBAK) PBAK PBAN PBD PBI PBMI PBN PBO polimeri

poli(aril-eter) poli(aril-eterketon) poli(akrilni ester) poli(amidimid) poliakrilat

PDCPD PE PEA (zastarjelo, preporu~uje se PESTA) PEAK PEBA

poli(akril-eterketon) polianilin poli(alkilmetakrilat) poli(aminobismaleimid) poliakrilonitril polianilin, poli(fenilenamin) poliarilat poli(aril-amid) poli(aril-eter) poli(aril-eterketon) poli(aril-imid) poli(aril-sulfon) polibuten poli(butil-akrilat) poli(butil-akrilat) poli(butadien-akrilonitril) polibutadien poli(benzimidazol)

PEC PE-C PE-CS PE-CSM PEDT PE-E PEEEK PEEK PEEKK PEEST PEESTA PE-HD PE-HDMC PE-HMW PEI PEK PEKEEK PEKK PE-LD

poli(bismaleimid) PE-LLD poli(butilen-naftalat) poli(oksibenzimidazol) PE-MC 26(2005)4

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and abbreviated terms PE-MD PEN PEO (zastarjelo, preporu~uje se PEOX) PEOX PEP PES (zastarjelo, preporu~uje se PESU) PESI (zastarjelo, preporu~uje se PESTI) PEST PESTA PEESTBA PESTC (preporu~uje se PEC) PESTI PESTUR PESU PET PET-A PET-G

Ime / Term polietilen srednje gusto}e poli(etilen-naftalat) poli(etilen-oksid) poli(etilen-oksid), poli(etilen-oksazolin) poli(etilen/propilen) poli(eter-sulfon)

Kratice / Symbols and abbreviated terms PFU PHA PHB PHFP PhMI PI PI PIB

Ime / Term polifuran poli(hidroksi-alkanoat) poli(hidroksi-butirat) poli(heksafluor-propilen) fenil-maleimid poliimid poliizopren poliizobutilen poli(izobutilen/izoprenski) kau~uk, butilni kau~uk poliizocijanurat poli(imid-sulfid) poli(imid-sulfon) poliketon polilaktid poli(metil-akrilat) poli(metakrilimid) poli(metil-metakrilat) poli(metil-metakrilat) poli(metil-metakrilimid) poli(metilen-oksid) poli(4-metilpent-1-en) poli(a-metilstiren) fluor-fosfazenski kau~uk polinorbornenski kau~uk 2,6-dimetil-1,4-fenilen-oksid poliolefin poli(oksiamid) poli(oksimetilen)2 polipropilen poliftalamid poli(propilen-adipat) poli(fenilen-butadien) polipropilen-blok-polimerizat poli(ftalat-karbonat) klorirani polipropilen poli(fenilen-eter) pjene}i polipropilen

poli(ester-imid) poliester poli(ester-amid) poliester-blok-amid poli(ester-karbonat) poli(ester-imid)

PIBI PIR PIS PISU PK PLA PMAK

poli(ester-uretan) poli(eter-sulfon) poli(etilen-tereftalat) poli(etilen-tereftalat), amorfan (proziran) poli(etilen-tereftalat), modificiran glikolom neoja~ani kristalasti plastomerni poliester na osnovi poli(etilen-tereftalata) poli(etilen-tereftalat) polietilen ultra visoke molekulne mase polietilen ultra niske gusto}e poli(eter-uretan) polietilen vrlo niske gusto}e umre`eni polietilen polietilen umre`en peroksidnim mostovima polietilen umre`en elektronskim zrakama fenol-formaldehidna smola perfluor-alkoksi-alkanska smola poli(perfluor-trimetiltriazinski) kau~uk

PMI PMMA PMMAK PMMI PMOX PMP PMS PNF PNR PO

PET-P PETP (zastarjelo, preporu~uje se PET) PE-UHMW PE-ULD PEUR PE-VLD PE-X PE-XA PE-XC PF PFA PFMT

PO POA POM PP PPA PPA PPB PP-B PPC PP-C PPE PP-E

Upotrebljavaju se i imena: poliacetal, poliformaldehid.

192

26(2005)4

polimeri

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and abbreviated terms PP-H PP-HC PP-HI PPI PP-MC PPMS PPO PPOX PPP PP-Q PP-R PPS PPSU PPT PPTA PPV PPY PPYV PS PSAC PSBPI PS-E PS-HI PSIOA PS-MC PSO (zastarjelo, preporu~uje se PSU) PSS PS-S PSU PT PTFE PTHF PTT PU (zastarjelo, preporu~uje se PUR) PUR PVA polimeri

Ime / Term polipropilenski homopolimerizat kristalasti polipropilen polipropilen visoke `ilavosti poli(difeniloksid-piromelitimid) polipropilen dobiven uz metalocenske katalizatore poli(para-metilstiren) poli(fenilen-oksid) poli(propilen-oksid) poli(para-fenilen) polipropilen visoke ~vrsto}e taljevine statisti~ki polipropilen poli(fenilen-sulfid) poli(fenilen-sulfon) poli(propilen-tereftalat) poli(para-fenilentereftalamid) poli(fenilen-vinilen) polipirol poli(para-piridin-vinilen) polistiren polisaharid polistiren-blok-poliizopren pjene}i polistiren polistiren visoke `ilavosti

Kratice / Symbols and abbreviated terms PVAC PVAL PVB PVBE PVC PVC/EVA PVC/VAC PVCA PVC-C PVC-P PVC-U PVDC PVDF PVF PVFM PVK PVME PVOH (zastarjelo, preporu~uje se PVAL) PVP PVZH PZ Q (zastarjelo, preporu~uje se MQ) RF

Ime / Term poli(vinil-acetat) poli(vinil-alkohol) poli(vinil-butiral) poli(vinil-izobutil-eter) poli(vinil-klorid) poli(vinil-klorid/etilen/vinil-acetat) poli(vinil-klorid/vinil-acetat) poli(vinil-klorid/acetat) klorirani poli(vinil-klorid) omek{ani poli(vinil-klorid) neomek{ani poli(vinil-klorid) poli(viniliden-klorid) poli(viniliden-fluorid) poli(vinil-fluorid) poli(vinil-formal) poli(vinil-karbazol) poli(vinil-metil-eter) poli(vinil-alkohol) poli(vinil-pirolidin) poli(vinil-cikloheksan) fosfazenski kau~uk s fenoksi-skupinama silikonski kau~uk rezorcin-formaldehidna smola stiren stiren/akrilonitrilna plastika stiren/butadienska plastika stiren/butadien/metil-metakrilatna plastika stiren-butadienski kau~uk, poli(butadien-stirenski) kau~uk stiren/butadien/stiren stiren/kloropren stiren/etilen-blok-butadien/stiren stiren/etilen/propilen/dienski kau~uk stiren/etilen/propilen/stiren silikonska plastika stiren/izopren/maleanhidridna plastika 193

poli(siliko-okso-aluminat) S polistiren dobiven uz metalocenske katalizatore polisulfon poli(stiren-sulfonat) sindiotaktni polistiren polisulfon SBS politiopen SCR poli(tetrafluoretilen) SEBS poli(tetrahidrofuran) poli(trimetilentereftalat) poliuretan poliuretan poli(vinil-amid) SIMAH 26(2005)4 SEPDM SEPS SI SAN SB SBMMA SBR (zastarjelo, preporu~uje se PBS)

SVEU^ILI[TE

Kratice / Symbols and abbreviated terms SIR SIS SMA (zastarjelo, preporu~uje se SMAH) SMAB SMAH SMC SMMAK SMR SMS SP SR SVA TCF TCP TE TEEP (zastarjelo, preporu~uje se TFEP) TEO TFE TFE/PFA TFEP TM (zastarjelo, preporu~uje se SR) TMC TOR TPA TPAE TPC TPE (zastarjelo, preporu~uje se TE) TPE-O TPE-S TPO TPR (zastarjelo, preporu~uje se TE) TPS (zastarjelo, preporu~uje se TPE-S) TPU TPV 194

Ime / Term stiren/izoprenski kau~uk stiren/izopren/stiren stiren/maleanhidridna plastika stiren/maleanhidrid/butadien stiren/maleanhidridna plastika plo~asti osmoljeni mat stiren/metil-metakrilat standardni malezijski prirodni kau~uk stiren/a-metilstirenska plastika aromatski (zasi}eni) poliester polisulfidni kau~uk stiren/vinil-akrilonitril tiokarbonil difluoridni kau~uk trikrezil-ftalat elastoplastomer tetrafluoretilen/heksafluorpropilen olefinski elastoplastomeri tetrafluoretilen tetrafluoretilen/perfluoralkil-vinileter, (teflon) tetrafluoretilen/heksafluorpropilen polisulfidni kau~uk, (tioplast) debeloplo~asti osmoljeni mat polioktenamer poliamidni elastoplastomer eter/esterski elastoplastomer kopoliesterski elastoplastomer elastoplastomer olefinski elastoplastomer stirenski elastoplastomer olefinski elastoplastomer elastoplastomer stirenski elastoplastomer elastoplastomerni poliuretan elastoplastomer na osnovi umre`enog kau~uka

Kratice / Symbols and abbreviated terms TVO UF UP UP-E VAC VACE VC VC-C VCE VCEMAK VCEVAC VCMAAN VCMAH VCMAI VCMAK VCMMA VCOAK VCPAEAN VCPE-C VCVAC VCVDC VCVDCAN VDF VDFHFP VE VEST(preporu~uje se VE) VF VFM VK VMQ VP VU XBR 26(2005)4

Ime / Term plastomerni ebonit, (vulkanit) urea-formaldehidna smola nezasi}ena poliesterna smola pjene}a nezasi}ena poliesterna smola vinil-acetat vinil-acetat/etilen vinil-klorid klorirani vinil-klorid vinil-klorid/etilenska plastika vinil-klorid/etilen/metil-akrilatna plastika vinil-klorid/etilen/vinil-acetatna plastika vinil-klorid/maleanhidrid/ akrilonitrilna plastika vinil-klorid/maleanhidridna plastika vinil-klorid/maleimid vinil-klorid/metil-akrilatna plastika vinil-klorid/metil-metakrilatna plastika vinil-klorid/oktil-akrilatna plastika vinil-klorid/akrilat/akrilonitrilni kau~uk vinil-klorid/klorirani polietilen kopolimer vinil-klorid/vinil-acetatna plastika vinil-klorid/viniliden-kloridna plastika vinil-klorid/viniliden-klorid/ akrilonitrilni kopolimer viniliden-fluorid viniliden-fluorid/heksafluorpropilenski kopolimer vinil-esterna smola vinilni-ester vulkanfiber, (vulkanizirana vlakna) vinil-formal vinil-keton polimetilsiloksan/vinilni kau~uk vinil-pirolidin vinil-uretanski ester butadienski kau~uk s karboksilnim skupinama polimeri

SVEU^ILI[TE
Zahvala Autori najtoplije zahvaljuju recenzentima na vrlo korisnim primjedbama i ulo`enome trudu da rje{enja pojedinih imena budu {to bolja.

Kratice / Symbols and abbreviated terms XCR XF XLPE (zastarjelo, preporu~uje se PE-X) XNBR XPS (zastarjelo, preporu~uje se PS-E) XSBR

Ime / Term kloroprenski kau~uk s karboksilnim skupinama ksilenol formaldehidna smola umre`ivi polietilen akrilonitril/butadienski kau~uk s karboksilnim skupinama pjene}i polistiren stiren/butadienski kau~uk s karboksilnim skupinama

KORI[TENA LITERATURA 1. 2. 3. 4. 5. 6. Barbaro{a, G.: Zytel HTN, privatno priop}enje, rujan 2005. ^ati}, I., ^ati}, R.: Englesko-hrvatski rje~nik polimerstva, Dru{tvo za plastiku i gumu, Zagreb, 2002. ^ati}, I., ^ati}, R.: Hrvatsko-engleski rje~nik polimerstva, u pripremi. EN ISO 1043-1:2001 (E): Plastics Symbols and abbreviated terms Part 1: Basic polymers and their special characteristics, 2001. HN/ISO 472: Hrvatsko-engleski rje~nik polimerstva, u tisku. Oberbach, K., Baur, E., Brinkmann, S., Schmachtenberg, E.: Saechtling Kunststoff Taschenbuch, 29. Auflage, Carl Hanser Verlag, Mnchen, Wien, 2004. Wilbur-Ellis Company of Canada Limited: Polymer Abbreviations, www.google.com, 23. rujna 2005.

7.

VIJESTI

Polipropilenski cjevovodni sustav za protupo`arne instalacije

Njema~ki proizvo|a~ polipropilenskih cjevovodnih sustava Aquatherm razvio je i predstavio tr`i{tu prvi zavarivi polipropilenski cjevovodni sustav za protupo`arne instalacije nazvan Firestop. Rije~ je o troslojnoj ekstrudiranoj polipropilenskoj cijevi oja~anoj staklenim vlaknima. Homogeno raspore|ena staklena vlakna prosje~nog promjera 13 m, orijentirana u smjeru osi cijevi, pridodana su srednjem sloju. Time su pobolj{ana mehani~ka svojstva i sni`ena toplinska rastezljivost na samo petinu one kod ~iste polipropilenske cijevi. Te{ko zapaljivi sustav Firestop ne korodira pa nema opasnosti od za~epljenja kanala produktima korozije. Time je, uz smanjeno odr`avanje, osigurano i besprijekorno funkcioniranje protupo`arnog sustava. Pri radnoj temperaturi od 10 do 49 C i maksimalnom radnom tlaku od 12,5 bara, o~ekivani `ivotni vijek opisanog sustava je 100 godina.

Navedeni sustav posjeduje najzna~ajnije nacionalne protupo`arne certifikate: njema~ki (VdS), britanski (LPCB), te pored niza drugih i Pod nazivom Firestop obuhva}en je ~itav asortiman proizvoda za iz- hrvatski certifikat. Svakom protupo`arnom certifikatu prethodila su radbu mokrih protupo`arnih instalacija, a sastoji se od cijevi dimen- mnogobrojna ispitivanja kakva se ina~e provode na tradicionalnim metalnim sustavima. zija 20 125 mm i mnogobrojnih priklju~nih i spojnih elemenata. Cijevni sustav na~injen je od te{ko zapaljivoga polipropilena, koji prema normi DIN 4102-1 pripada klasi gra|evnog materijala B1. Pri testiranju plamenom, koje traje 6 minuta, sustav je ispunjen vodom pod radnim tlakom od 12,5 bara. U plamenu se povr{inski sloj cijevi rastaljuje i kaplje, kapljice se gase, a ne stvaraju se otrovni plinovi. U odnosu na tradicionalne metalne sustave, ovaj sustav nudi niz prednosti. Za protupo`arne sustave propisana je crvena boja radi vizualnoga razlikovanja, stoga je metalne sustave potrebno bojiti, {to kod ovoga nije slu~aj jer su elementi izra|eni od crvenoga polipropilena. Nema unutarnje korozije cijevi pa nema opasnosti od za~epljenja {trcaju}ih glava i gubitka osnovne funkcije sustava. Monta`a je mnogo br`a, jednostavnija, a time i jeftinija. Plasti~ne su cijevi znatno lak{e od metalnih, smanjena je potreba za odr`avanjem, a plasti~ni sustavi imaju i dulji `ivotni vijek.

Elementi sustava Firestop Elementi sustava spajaju se jednostavno i u~inkovito. Cijev i spojnica kratko se odgovaraju}im alatom zagrijavaju na temperaturu od 260 C i jednostavnim umetanjem spajaju. Na mjestu spajanja su elementi spoja dvostruke debljine, ~ime se povisuje sigurnost kriti~nih to~aka cjevovoda. Posebnost pri spajanju je uporaba sedlastih spojnica, koje omogu}uju jednostavno grananje cjevovoda prema potrebi i nakon postavljanja sustava. polimeri

Pojavom ovoga sustava nastavljen je trend zamjene metalnih cjevovoda onima na~injenim od plastomera, i to na podru~ju primjene na kojem je donedavno takvo {to bilo te{ko zamislivo. Zbog niza prednosti te zahvaljuju}i posjedovanju certifikata koji vrijede i u Hrvatskoj, ovaj }e kompozitni polipropilenski sustav sigurno na}i svoje mjesto u protupo`arnim instalacijama i u nas.

Sre}ko JAKUPEC, AQT d.o.o., Zagreb 195

26(2005)4