Betonarme - 1

Prof. Dr.
Cengiz DNDAR
YARARLANILABLECEK KAYNAKLAR
1) Uur Ersoy Betonarme (Cilt1, Cilt2)
2) Altay Gndz Betonarme Tama Gc lkesine Gre Hesap
3) C. Dndar, E. Kral ve Y. Mengi Yap Mekaniinde Bilgisayar Programlar
4) Arda, Aka, Keskinel Betonarmeye Giri
5) Zekai Celep, Nahit Kumbasar Betonarme Yaplar
6) Zekai Celep, Nahit Kumbasar rneklerle Betonarme
7) Dndar, Tanrkulu, Kral, Tokgz Yeni Deprem Ynetmeliine Gre Bina
Analiz ve Tasarm

N 307- Betonarme 1 Ders Notlar / Prof Dr. Cengiz DNDARAr. Gr. Duygu BALI
8) TS500 Betonarme Yaplarn Hesap ve Yapm Kurallar
9) Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik, 2007
10) Nilson, Winter Design of Concrete Structures Mc Graw Hill
Internetional Editions,1991.
11) Ferguson Reinforced Concrete Fundamentals John Wiley and Sons,
Forth Edition,1981.
12) Park, Paulay Reinforced Concrete Structures John Wiley and Sons,
1975.
13) Leet Reinforced Concrete Design Mc Graw Hill, Second Edition, 1991.
14) ACI 318-89 Building Code Requirements for Reinforced Concrete
Portland Cement Association, Fifth Edition, 1990.
GZ YARIYILINDA LENECEK KONULAR
1. BETON VE BETONARME
*Betonun Tarihesi
*Betonu oluturan malzemeler ve mekanik zellikleri
*Betonun gerilme- deformasyon ilikisi ve kullanlan
matematiksel modeller
*naat elii ile ilgili zellikler
2. BETONARME DAVRANII VE HESAP N TEMEL LKELER
*Betonarme bir yapnn oluturulmasnda izlenecek admlar
*Betonarme davran
*Eilme ve Bileik eilme altndaki elemanlarn moment
erilik ilikisi
*Betonarme elemanlarn krlma trleri

* Betonarme kesit hesab
a) Snr Durumlar Yntemi
b) Emniyet Gerilmeleri Yntemi
* Betonarmede Uyum( Yeniden Dalm)
3. YAPI GVENL
* Yap gvenlii kavram
* Tama gc malzeme katsaylar
* Yk katsaylar
* Yk kombinezonlar
4. EKSENEL KUVVET ALTINDAK ELEMANLAR
* Eksenel Basn Tayan Elemanlar (Kolonlar)
* Balca kolon trleri ve hesap esaslar

5. BAST ELME ETKSNDEK ELEMANLARIN TAIMA GC
5.1. Basit Eilme Etkisindeki Kirilerin Davran
* Kesit tama gcnn hesab
* Basit Donatl, Dikdrtgen Kesitli, Dengeli Kirilerin Tama
Gc
* Basit Donatl, Dikdrtgen Kesitli Denge Alt Kirilerin Tama
Gc
5.2. ift Donatl Dikdrtgen Kesitler
5.3. Tablal Kesitler
* Deiik geometriye sahip kiriler
5.4. Kesit Hesab (Boyutlandrma ve donat hesab)
* Basit Donatl Dikdrtgen Kesitli kiriler
* ift Donatl Dikdrtgen Kesitler
* Tablal Kesitler

* Donatnn detaylandrlmas
* Bileik Eilme - Eksenel Basn Ve Eilme Altndaki Elemanlarn
Tama Gc
* Bileik Eilme Etkisi Altndaki Elemanlarn Tama Gc
* Karlkl Etki Diyagram tayini ve zellikleri
* Bileik eilme etkisi altndaki elemanlarn krlma biimleri
5.5. ki Yz Donatl (Simetrik donatl) Dikdrtgen Kesitlerin
Tama Gc Hesab
* Ara Donatl Dikdrtgen Kesitlerin Tama Gc Hesab
* Dikdrtgen Olmayan Kesitlerin Tama Gc Hesab
* Eik Eilme ve Eksenel Basn Tayan Elemanlarn Tama Gc
* Bresler ve CP110 (ngiliz Betonarme Ynetmelii) Yntemleri
* Boyutlandrma ve Donat Hesab
* Kolon Tama Gc Abaklar

5.6. Narinlik Etkisi
* Hesap Yntemi
* Narin kolon tasarm

BETON ve BETONARME
Betonun Tarihesi:

nsanolu binlerce yl nce ta yap malzemesi olarak kullanmaya
baladnda elinde iyi bir balayc olmadndan inaat uygulamalar
snrl kalmtr. Eski Grek, Iyon ve Roma tapnaklarnda belirli aklklarn
geilmesi iin tek para talardan oluan kiriler kullanlmtr. Ancak tan
ekme dayanm dk olduundan geilen aklklar snrl kalm ve
byk kesitler gerektiinden ar elemanlarn tanmas ve yerine konmas
byk sorun olmutur. Daha sonra daha byk aklklarn geilebilmesi
iin yeni yap sistemleri oluturulmaya allm ve tm kesitin basnca
alt Kemer yap sistemi gelitirilmitir. Kire ve doal imento gibi
balayclarn bulunmas ile daha dayankl yaplar ina edilebilmitir.

Bugn kullandmz imento JOHN ASPDIN adl bir ngiliz duvarc
ustas tarafndan bulunmutur. Aspdin, imal ettii imentonun patentini
alrken, imento Portland daki talara benzediinden adn PORTLAND
imentosu olarak tescil ettirmitir. lk Portland imentosu fabrikas 1848de
ngilterenin Kent ehrinde kurulmutur. Daha sonra imento imalat ve
kullanm 19. yzyln ikinci yarsnda bir ok lkede yaylmtr.

imentoya kum, akl ve su kartrlarak elde edilen betonun,
ekmeye ve darbe etkilerine dayankl olmad grlm ve bu
malzemenin demir ubuklarla glendirilmesi yoluna gidilmitir.

LAMBOT 1848 ylnda betondan imal ettii bir tekneyi karesel bir a
oluturan demir ubuklarla glendirmeye almtr.
Betonun demir ubuklarla glendirilmesi ile oluan malzeme
betonarme olarak adlandrlm ve bu konuda ilk patent 1855de COIGNET
ve 1857de MONIER tarafndan alnmtr. 1872de Monier tarafndan yaplan
130 m3 lk betonarme su deposu byk bir baar olarak tarihe gemitir.
1882de COIGNET Paris kentinin drenaj sistemindeki 5 metre apl tnelin
kaplanmasn betonarme ile gerekletirmeyi baarmtr.

19. yzyln sonunda yaygnlamaya balayan betonarme yaplarn
ilgin rneklerinden biri 1892de PERCY tarafndan gerekletirilen Stanford
niversitesindeki mze binasdr. Aklklar 14 metreyi bulan bir
betonarme sisteminin kullanld bu binann, 1906 Kaliforniya depremini
hasarsz olarak atlatabilmesi byk baar saylmtr.

Hesap ilke ve yntemleri ile ilgili ilk kitap 1887de Wayss ve Koenen
tarafndan yaynlanan Monier Sistemi adl yapttr. Kitapta uygulamada
Monier Sistemi olarak bilinen yap tarznn teorisi tantlmaktadr. lgin olan,
sz konusu kitapta bu gn de temel ilke olarak kabul ettiimiz hususun
dile getirilmesidir.

Betonarme elemanlarda ekmenin tamam elik ubuklar tarafndan
karlanr.
Beton ve eliin birlikte almas bu iki malzeme arasndaki ba kuvvetleri
ile(aderans) salanr.
Beton ve eliin genleme katsaylar zdetir.
Tarafsz eksenin bulunmasnda eliin elastisite modlnn betonunkine oran
olan modler orann kullanlmas 1890 da NEUMAN tarafndan nerilmitir.
ada betonarmenin temelini oluturan deneysel aratrma ve
deneysel bulgularn altnda gerek davrann temel alnarak hesap
yntemlerinin gelitirilmesinde COIGNET(1874) nclk yapmtr. Birok kolon
ve kiri deneyleri yapan COIGNET bu bilgilere dayanarak TEDESCO ile birlikte
hazrladklar kitapkta ada hesap yntemlerinin oluturulmasnda ilk adm
atmtr.
COIGNETin ilk deneyleri yapt 19. yzyl sonundan bu yana yaplan
analitik ve zellikle deneysel almalarla betonarme alannda bilgi birikimi
artm ve bunun sonucu olarak daha gereki, daha ekonomik hesap
yntemleri gelitirilmitir. Bugn eitli lkelerde youn bir biimde devam
etmekte olan bu aratrmalar betonarme davran daha iyi anlamamz
salamakta ve daha salkl yaplar oluturmamza olanak salamaktadr.
BETON
Beton, kum, akl (veya krma ta, hafif agrega vb.), imento ve suyun
kartrlmasndan elde edilen bir yap malzemesidir.

MENTO:
Kalker ve kil talar karmnn yksek scaklkta piirildikten sonra
tlmesinden elde edilen balayc bir malzemedir. Betonun katlaarak
serlemesine priz ad verilir. Prizin sresi ortamn koullarna baldr.
Normal koullar altnda katlama 1-10 saat arasnda gerekleir.

imento Trleri:
a) Portland imentosu: Portland imentosu yaplarda en yayg
olarak kullanlan imentodur. retilen imentolarn TS19'a uyma
zorunluluu vardr.

c) Trasl imentolar: malat srasnda portland imentosu klinkerine
aktif volkanik tfler veya benzeri traslar (silisli ve alminli mad.) katlarak,
bunlarn tlmesi ile elde edilir.
d) Alminli imentolar: Bu tr imentolarn dayanm kazanma hzlar
ok fazladr. Bir gn iinde Pnun 28 gnlk mukavemetine eriebilir.
e) Haval imento: Haval imentonun iinde hava tayan katk
maddeleri bulunduundan bu imento ile yaplan betonun donma-zlmeye
kar direnci artar.
b) Yksek Frnl Cruf imentosu: Bileimi Normal portland
imentosuna benzer. Aradaki en nemli fark, Bu tr imentoya tme
aamasnda granle duruma getirilmi bazik yksek frn crufunun
eklenmesidir.
Agrega:
Kum (0-7 mm)ve akl (7-70 mm) karm agrega olarak tanmlanr.
Agrega esas olarak bir dolgu malzemesidir. En nemli fonksiyonu betondaki
hacim deiikliklerini azaltmaktr.

Agregann betona girmesi hem bu hacim deiikliini azaltr hem de
agrega imentodan daha ucuz olduundan ekonomi salar.

Betonun iyi ilenebilmesi iin agregann granlometrisi ok nemlidir.
Bilindii gibi granlometri geirimsizlik, rtre ve snmeyi nemli lde
etkilemektedir. Agrega ile ilgili Trk Standartlar TS706.
Su:
Betona zarar verecek maddeler (organik maddeler, endstri artklar
vb.) ihtiva etmemelidir. me suyu olarak kullanlmasna msaade edilmi su
beton iin kullanlabilir.

Beton karmlar ile ilgili Trk Standard TS802 dir. Malzeme
oranlarnn iyi ayarland bir karmn hazrlanm olmas gerekir. Betonda
bulunan en nemli zellik mukavemettir. Agrega granlometrisi iyi ayarlanm
bir betonda beton basn mukavemeti su/imento oran ile deiir. Aadaki
ekil Trk imentolar kullanlarak elde edilmitir. Deneyler arasnda farkllk
grldnden iliki tek eri yerine bir bant olarak gsterilmitir.
BETONUN YERLETRLMES VE BAKIMI

Betonun kartrlmas, tanmas ve yerletirilmesi srasnda
malzemede ayrm olmamasna dikkat edilmelidir. Beton kalplara dkldkten
sonra vibratr ile sktrlmaldr. Kk apta ilerde beton ilenerek ve
tokmaklanarak da sktrlabilir.

Beton zamanla dayanm kazanan bir malzemedir. Bileimindeki suyun
bir blm belirli bir zaman sresi iinde hidratasyon iin kullanlr. Bu suyun
buharlaarak kaybolmas, hidratasyon iin gereken suyun yok olmas ve
dolays ile betonun gereken dayanmn kazanamamas ile sonulanr. Bu
nedenle taze betonun bakm karmn hazrlanmas kadar nemlidir.
Betonarme hesaplar betonun 28 gnlk dayanmna gre yaplr. Beton
genel olarak 7 gnde 28 gnlk dayanmn %70 ine ular. Bu nedenle, betonun
28 gnlk dayanmn, zellikle ilk hafta iinde bulunduu ortamn nem oran ve
scakl nemli lde etkiler. Betonun normal prizini yapmas iin en uygun
scaklk 15-25 C dir. Yksek scaklk betonun prizini hzlandrr. Bu durumda
gerekli nem salanmazsa, betonda bzlme (rtre), atlaklar oluur.

Priz iin ideal ortam, nemli ortamdr. Bu nedenle kr yaplrken beton
yzeyleri srekli slatlmal ve buharlamay nlemek iin rtlmelidir.

Betonun hazrlanmas, tanmas, yerletirilmesi ve bakmnda, TS1247
ve TS1248 standartlarna uyulmaldr.
BETONUN MEKANK ZELLKLER
Beton, homojen ve elastik olmayan bir malzemedir. Kendine zg
davran zamana ve yk gemiine baldr.

Betonun Basn Dayanm:
Beton, dier birok gevrek yap malzemesi gibi basn dayanm
yksek, ekme dayanm dk bir malzemedir. Beton standart basn
dayanm, suda saklanm 28 gnlk, ap 150 mm boyu 300 mm olan silindir
numunelerin eksenel basn altndaki dayanm olarak tanmlanr. Gerilme
cinsinden ifade edilen dayanm, krlma yknn, silindirin alanna blnmesiyle
elde edilir.
lkemizde ve dier baz lkelerde silindir yerine zaman zaman
200x200x200 veya 150x150x150 mmlik kp numuneleri de kullanlmaktadr.
Kp ve silindir dayanmlar arasndaki ilikiyi saptayabilmek iin ok sayda
deney yaplmtr. Bu aratrmalar sonunda, silindir dayanmnn kp
dayanmna orannn, ortalama 0.80-0.85 olduu bulunmusa da, birok
numunede bu orann, 0.7ye kadar dt veya 1.1e kadar ykseldii
gzlenmitir. Bu durumda 200 mm lik kp dayanm 0.80 ve 0.85 gibi bir katsay
ile arplarak silindir dayanmna evrilebilse de, bunun hibir zaman kesin
olmad unutulmamaldr. Burada kpten silindir dayanmna evrimin, normal
dayanml betonlar iin 0.80, daha yksek dayanml betonlar iin 0.85 ve ok
yksek dayanml betonlar iin de 0.90 katsaylar kullanlarak yaplmas
tlenecektir. Yaplan evrimin %30 a varan hatalar ierebilecei hibir zaman
unutulmamaldr.
25 yl ncesine kadar silindir ABD de, kp ise Avrupada Standard
numune olarak kabul ediliyordu. Ancak yaplan almalar silindirin kpten daha
iyi olduunu kantlandndan, CEB de silindiri Standard numune kabul etmitir.
Nedenleri ksaca aada zetlenmektedir.

200 mmlik kp numunesinin alan ve dayanm silindire oranla daha byk
olduundan, krlma yk yaklak olarak %40 daha fazladr. Bu durumda
antiyede kullanlan presin kapasitesi kp deneyi iin yeterli olmayabilir.
Kapasite sorunu nedeniyle son yllarda 150 mm lik kplerde kullanlmaya
balanmtr.

Kpn keskin kelerinde bzlme(rtre) gerilme ylmalar olabilir.

Kp numunelerde ekil a da gsterildii gibi, eik atlaklarn olumas ile
balar ve giderek bir piramit biiminde krlmasna neden olur. Eksenel basn
altndaki bir numunenin bu tr krlnn nedeni, pres tablas ile numune
arasndaki srtnmeden oluan yk eksenine dik kesme kuvvetleridir. Yaplan
deneyle, numunenin alt ve st yzeyleri ile pres tablas arasnda oluturulan
ya tabakasnn, srtnmeyi azaltarak, krlma biimini deitirdii
grlmtr(ekil b). Dayanmda % 50 ye varan azalmalar grlmektedir.


Pres tablas ile numune yzeyleri arasnda srtnme nedeniyle oluan kesme
kuvvetlerinin etkisi, ykn uyguland yzeyden uzaklatka azalmaktadr.
Bunun doal sonucu olarak, numune yksekliinin kesit boyutuna oran
bydke, srtnme etkisi krlmay daha az etkimektedir. Bu nedenle
yksekliin kesit boyutuna oran 2 olan silindir, orann 1 olan kpe kyasla daha
gvenilir bir numune olmaktadr.
Standart silindir basn deneyinde, ynetmeliklerde ngrlen kkrt ve
parafinden oluan balk kullanlmaktadr. Bu balk, srtnmeyi azalttndan,
krlma c de gsterildii gibi olumaktadr.
Beton zamanla dayanm kazanan bir malzemedir. lk 7 gnde ok hzl olan
dayanm kazanm, yavalayarak devam eder. Bu nedenle Standard dayanmn
belirli bir beton ya ile ifade edilmesi zorunlu olmutur. Bugn tm uluslar aras
ynetmeliklerde 28 gnlk dayanm standart kabul edilmitir. Betonarmede
normal dayanml betonun 28 gnlk basn dayanm, genelde 16 ile 50 MPa
arasnda deiir.
Betonun basn dayanmn etkileyen nedenler:
i) Numune geometrisi ve boyutlar: Belirli bir numune geometrisi
alndnda, (rnein kp) boyutlar dayanm nemli lde etkilemektedir.
Genellikle numune boyutlar kldke dayanm artmaktadr. Boyut etkisine
birok deikenin neden olduu kestirilmekle beraber henz kesin bir yargya
varlamamtr.
Numune Boyutunun Basn Dayanmna Etkisi
Numune boyutunun, kesit boyutuna olan orannn da dayanm
etkiledii bilinmektedir. Bunun en nemli nedeni, pres ile numune arasnda var
olan srtnme etkisinin, ykn uygulad yzeyden uzaklatka azalmasdr.

Yksekliin Kesit Boyutuna Orannn Dayanma Etkisi
ii) Ykleme hz; beton zamana bal deformasyon gsteren bir
malzeme olduundan ykleme hz ok nemlidir. Yaplan deneyler, yava
yklenen bir numune dayanmnn, hzl yklenen bir numuneye oranla daha
dk olduunu gstermitir.

iii) Dier etkenler; su/imento oran, numunenin bakm, deney
srasnda numunenin nemli olup olmamas ve deney presinin zellikleri
dayanm etkileyen dier nemli faktrlerdir. Nemli denenen bir numune, kuru
numuneye oranla %25 e varan bir dayanm azalmas gsterebilir.

Betonun ekme dayanm dk olduundan genellikle hesaplarda
dikkate alnmaz. Beton iin nemli olan basn dayanmdr, dolaysyla basn
altndaki gerilme-birim deformasyon ilikisidir (-). Bu davran belirleyen (-)
erileri 15*30 cm lik standart silindirlerin eksenel basn altnda
denenmesinden elde edilir.
Betonun gerilme-birim deformasyon zelliklerini birok deiken etkiler.
Bu deikelerin etkilerinden dolay beton iin tek ve kesin bir (-) erisi
tanmlamak olanakszdr. Bu nedenle ekilde verilen eri, sadece betonun
genel davran hakknda fikir vermek amac ile verilmitir. ekilden
grlebilecei gibi (-) erisinin dk gerilmeler altnda eimi ok az
deitiinden erinin bu blm dorusal kabul edilebilir. Ancak bu durum hzl
yklemeler iin geerlidir. Beton zamanla deformasyon gsteren bir malzeme
olduundan uzun sreli ykler altnda erinin ilk blmnn dahi dorusal kabul
edilmesi yanltc sonulara gtrebilir.
Krlma anndaki birim ksalmaya karlk gelen gerilme, maksimum
gerilmeden ok dktr. Betonun (-) erisinin bu kuyruk ksm ihmal
edilemeyecek kadar nemlidir. Bu davran sayesinde betonarme bir elemanda
maksimum gerilmeye ulaan bir lif, artan birim ksalma ile gerilmeleri baka
liflere aktarabilir. Bu durumda en fazla zorlanan d lifteki ezilme, maksimum
gerilmeye kar olan
c0
birim ksalmasnda deil,
cu
da oluacaktr. Betonun
(-) erisinin kuyruk blmnn var olmas nedeni ile fazla zorlanan liflerin
daha az zorlanan liflere gerilme aktarabilme zelliine ''gerilme uyumu'' denir.
ekilde gsterilen erinin dier
bir ilgin zellii de maksimum gerilme
ve dayanma karlk olan birim ksalma
c0
aldnda, artan deformasyon
altnda gerilmelerin azalmasdr.
Dayanmn - Erisi zerindeki Etkisi:
Dayanmn - erisi zerindeki etkilerini gstermek amac ile
aadaki ekilde eitli beton dayanmlar iin - erileri gsterilmitir.
Erilerden u sonular karlabilir;

Erilerin balang eimi (elastisite modl olarak tanmlanabilir), beton
kalitesi ykseldike artmaktadr.
Yksek kaliteli betonun tepe noktalar daha belirgindir.
Dk dayanml betonlar, yksek dayanml olanlara oranla daha snektirler.
Maksimum gerilmeye karlk gelen birim ksalma
c0
, beton dayanmndan
bamsz olarak 0.002 mertebesindedir.

Betonun ekme Dayanm:

Bu dayanm basn mukavemetine oranla ok kktr (%10 f
c
). Direk
ekme deneyi ekme mukavemetinin belirlenmesi iin idealdir. Fakat bu konuda
yaplan deneyler baarl olmamtr.
(a) daki durumda pres enelerinin sebep olduu yresel gerilmeler
nedeni ile elemanlar enenin numuneyi kavrad yerden krlmtr. Bu
durumda (b) deki duruma gidilmi fakat grld gibi gerilme ylmalar
nedeni ile iyi sonu alnamamtr.
ekme dayanm dolayl olarak saptanmtr.
cc

tu

cc

ct

x
2

x
1

Kayma Dayanm:

Kayma dayanm, basn dayanmnn %35 i ile %80 i arasnda deiir.
Betonda klasik kesme krlmasna ender rastlanr. Basit kayma durumunda dahi
krlma ekme dayanmnn tkenmesi ile meydana gelir.

Betonun - erisini ok sayda deikenin etkiledii ve bu nedenle her
durum iin gerekli tek bir erinin tanmlanmasnn olanaksz olduu sylenmiti.
Ancak kesin olmasa bile problemin zm ve davrann anlalabilmesi iin
betonun - ilikisini belirleyen modellere gereksinme vardr.
f
c

Betonun elastisite modlnn belirlenmesi iin eitli tanmlamalar
yaplmtr.

Balang elastisite modl, - erisinin balang noktasna izilen teetin
eimi olarak tanmlanabilir.
Teet modl, - erisine herhangi bir noktada izilen teetin eimidir.
Secant modl, orijinden - erisindeki herhangi bir noktaya izilen sekantn
eimi olarak tanmlanr. Genelde sekant modl, 0.5f
c
gerilme dzeyine gre
hesaplanr.
ACI 318-95 w=23
kN/m
3
)
Donat:
Betonarme donats olarak kullanlan elikler, imalat biimine gre iki
snfa ayrlr.

Scakta haddelenmi elik, buna doal sertlikteki elikte denir.
Soukta ilem grm elik.

elik ubuklar dz yzeyli veya daha yksek aderans salamak iin
nervrl olabilir. aplar 6 mm ile 40 mm arasnda deiir. Hesaplarda E
s
=2*10
6

kgf/cm
2
olarak alnr.
BETON ve ELK SINIFLARI

Beton Snflar:

Beton, 28 gnlk silindir dayanm temel alnarak snflandrlmaktadr.
Sz edilen dayanm karakteristik dayanmdr. Karakteristik dayanm, o
dayanmdan dk deerlerin elde edilmesi belirli bir olaslkla mmkn olan
dayanmdr (TS500 de bu olaslk %10). Beton snflar BS olarak ifade
edilmektedir. rnek olarak BS20 28 gnlk karakteristik silindir basn dayanm
20 N/mm
2
(200 kgf/cm
2
) olan betondur.
elik Snflar:

Betonarme donats olarak kullanlan eliin en nemli zellii; akma ve
kopma dayanm ile kopma birim uzamasdr. S220 elii, karakteristik akma
dayanm 220 N/mm
2
(2200 kgf/cm
2
) olan eliktir.
BETONARME

elik ve betondan oluan kompozit yap malzemesine betonarme denir.
Betonarmede genel olarak betonun grevi basn, eliin grevi ise ekme
gerilmelerinin karlanmasdr.
elik ve betondan oluan malzemenin betonarme olabilmesi iin, bu iki
malzemenin birbirine kaynam olmas gerekir. elik ve etrafn saran betonun
birlikte almasn salayan olay kenetlenme veya aderans olarak adlandrlr.
Betonarme bir elemanda asal ekme gerilmeleri, betonun dk olan
ekme dayanmn getii anda, beton bu gerilmelere dik ynde atlayacaktr.
Bu blgeye yerletirilmi elik ubuklar bu atlamay nleyemez. atlama beton
ile ilgili bir olaydr, atlak olumasna donatnn etkisi olmaz. Ancak yeterli ve
bilinli yerletirilmi donat, atlaklarn genilemesine engel olarak klcal
dzeyde kalmasn salar.
Prof. Dr. Cengiz DNDAR
BETONARME DAVRANII VE HESAP N
TEMEL LKELER

Betonarme hesab yapan bir mhendis, birok basitletirici
varsaym yapmak zorundadr. Betonarme yaplarda, sistemin zm iin
yaplan klasik varsaymlarn yannda malzeme davran ile ilgili baz
varsaymlarnda yaplmas zorunludur. Betonarme gibi elastik ve dorusal
olmayan, gerilmeleri zamana ve yk gemiine bal bir malzemenin
davrann hesaplara yanstmak kolay deildir. Bu nedenle hesaplarda
daha az nemli olan deikenler ihmal edilir, dierleri iin de basitletirici
birok varsaym yaplarak hesaplarn kolaylatrlmasna allr.
Yaplan varsaym ve basitletirmelerin doruluk ve geerliliinin
saptanmas, zmn tm aamalarnn ve sonularnn salam bir
davran bilgisi altnda deerlendirilmesi ve tecrbe szgecinden
geirilmesi gerekir. Salam bir davran bilgisi ve tecrbe olmadan
betonarme yap oluturmak olanakszdr. Davran bilgisi ve
mhendislik nsezisinin oluabilmesi iin iyi bir yap mekanii bilgisine
sahip olmak arttr.
Herhangi bir betonarme yapnn oluturulmasnda izlenen
aamalar be grupta toplanr:
a) Yap tayc sistemin seimi.
b) Yap mr sresince yapya etkiyecek yklerin tespit edilmesi.
c) Bu ykler altnda varsaylan rijitlikler temel alnarak, kesit
zorlamalarnn bulunmas.
d) Yapy oluturan elemanlarn, teker teker ve bir arada
hesaplanan kesit zorlamalar altnda dayanm, deformasyon ve atlak
genilii asndan belirli bir gvenlii salayacak ekilde
boyutlandrlmas ve donatnn hesab, hesaplanan donatnn
detaylandrlmas

e) Yapnn tasarmda ngrlene uygun olarak yaplmas.

Yap sistemi yapsal davran etkileyen en nemli faktrlerden
biri olmas nedeni ile bu ilk aamada seim yaplrken gereken zen
gsterilmelidir. Yanl seilen bir sistemin salkl davranmasn salamak
iin sonraki aamalarda gsterilecek aba ok pahalya mal olabilir. Yap
sistemi seilirken mimari ve ekonomik faktrlerde gz nnde
bulundurulmaldr.
kinci aamada olan yapya etkiyen yklerin seiminde genellikle
'' Yk Ynetmeliklerinden '' yararlanlr. lkemizde ykler iin zorunlu
ynetmelikler TS498 ve 'Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar
Hakknda Ynetmelik '' tir.

Kesit zorlamalarnn bulunmasnda yapya etkimesi olas yklerin
en elverisiz kombinezonlar gz nnde bulundurulmaldr. Yapsal
zmleme, yap mekanii zmlerini temel alan yaklak yntemlerle
yaplr. Hi bir yntem kesin deildir.

Malzeme davrannn dorusal elastik olduu varsaymna
dayanan zmleme dorusal zmleme, davrann elasto-plastik
olduu varsaymna dayanan ise limit analiz, betonarmenin dorusal
elastik olmayan gerek davrann temel alan zmlemeye de
orantsz zmleme denir.
Drdnc aama olan boyutlandrma ve donat hesabnda iki
yntem vardr. Bunlardan, elik ve betonun dorusal elastik davrandn
varsayan '' Emniyet Gerilmeleri Yntemi '' veya '' Elastik Yntem ''
olarak adlandrlr. kinci yntem daha gereki olan iki aamal '' Snr
Durumlar Yntemi '' dir. ki snr durum olan;
a) Tama gc
b) Kullanlabilirlilik snr durumu gvenliin salanmasna alr.

Kesit zorlamalarnn bulunaca yapsal zmlemede eleman
rijitliklerinin bilinmesi gerekir, dolays ile boyutlarn saptanabilmesi iinde
kesit zorlamalarnn bulunmas gerekir. Sorun iki aamal bir yaklamla
zmlenir (n tasarm, kesin tasarm).
Son aama olan yapm lkemizde genellikle en az zen
gsterilen aamadr. Bylece yap denetimden yoksun olarak ina
edildiinden projede ngrlenden olduka deiik zelliklere sahip olur.
Eleman boyutlar ve donat yerletirilmesindeki hatalarn yan sra, beton
kalitesinin tasarmda ngrlenden ok dk olduu sk rastlanan, bir
olaydr.
BETONARME DAVRANII

Herhangi bir mekanik problemin zmnde izlenen yol
aamada zetlenir;
Betonarme problemlerini dier malzeme problemlerinden deiik
tutan son aama olan c dir. Bu aamada betonarmeyi oluturan elik ve
betonun - zelliklerinin bilinmesi gerekir. Bu belirleme elik iin olduka
kolay olmasna karn beton iin olduka zordur. Betonun - erisini birok
deikenin etkiledii iin tek ve kesin bir - erisi nermek zordur.
Betonun ekme dayanm ok dk olduundan bu dayanmn
ihmal edilmesi nemli bir hata getirmez. Betonarme elemanlarda oluan
ekme gerilmeleri, bu blgelere yerletirilen elik ubuklarla karlanr.
Betonarme elemanlarn basn blgesindeki gerilme deerinin
eksenel basn altnda denenen numunelerden elde edilen - erisine
benzediini varsaymak doru bir yaklam olur. Yaplan ok sayda deney
bu varsaymn doruluunu kantlar.
eliin - ilikisi ise, elasto-plastik varsaylabilir. Buna gre donat
elii akma gerilmesine ulancaya kadar dorusal elastik, bu noktadan
sonra plastik bir malzeme gibi davranacaktr.
Eilme ve eksenel yk veya yalnz eilme altndaki bir kesitin
davran gerek malzeme davrann temel alarak hesaplanm veya
deneysel verilerden elde edilmi Moment-Erilik erilerinden izlenebilir.
Mukavemet derslerinden hatrlanaca gibi, erilik birim dnme
asdr. Erilik (a) da gsterildii gibi, iki kesit arasndaki dnme as
farkndan veya dorudan birim deformasyondan yararlanlarak bulunabilir.
(1) denklemi eilmi kiriin geometrisinden, (2) ise dzlem kesitlerin
eilmeden sonra dzlem kalaca varsaymndan elde edilmitir.
Belirli bir eksenel yk altnda betonarme kesitin moment-erilik
erisini oluturan, M
i
ve K
i
deerleri, seilen bir maksimum birim
ksalma iin yazlacak denge ve uygunluk denklemlerinden elde edilir.
Bylece betonarme bir kesitin M-K erisi izilebilir.
Bileik eilme altndaki bir kesitin M-K ilikisi, kesitteki eksenel yk
dzeyine gre deiir. ekilde bileik eilme altndaki bir kesitin, yksek ve
ok dk dzeyde eksenel ykler altndaki moment-erilik ilikileri
gsterilmitir.
A erisi eksenel ykn byk, B erisi ise eksenel ykn dk,
sfra yakn olduu durumlar iin geerlidir.
Sneklik yk tama kapasitesinden dme olmadan kesitin byk
deformasyon yapabilme zelliidir.
A erisi gevrek B erisi ise snek bir davran simgeler.
Deprem mhendisliinde kesit sneklilii genellikle sneklilik
katsays ile ifade edilir. Sneklik katsays, krlma anndaki eriliin
akma anndaki erilie oran olarak tanmlanr. B erisi ile elde edilen
sneklik katsays
M-K erisi altnda kalan alan, kesitin enerji yutma kapasitesini
gsterir. Snek davran simgeleyen B erisi ile tketilen enerjinin, gevrek
davran simgeleyen A erisinden ok daha byk olduu aktr. Bu
nedenle deprem gibi enerji yutma kapasitesinin nemli olduu yerlerde
eksenel yk dzeyini dk tutmak gerekir.
Akma momentine ulaldktan sonra ise, eilme rijitlii sfra
yaklaarak, hemen hemen sabit kalan bir moment altnda erilik hzla
artmaktadr. Bu durumda B erisi C erisi ile deitirilirse az hata ieren
basit bir eri elde edilir. Akmadan sonra momentin sabit kald kabul
edildiinden, elasto-plastik bir malzeme davran elde edilir. Erilik K
y
ye
kadar dorusal kalmakta K
u
eriliine gelindiinde en d basn
lifindeki beton ezilme birim ksalmasna ulatndan beton ezilmekte
ve moment tama kapasitesi tkenmektedir.
ekilden grld gibi eksenel
ykn sfr veya ok dk olduu
durumlarda (B) ekme donatsnn
akmasna karlk olan M
y
momentine
eriilinceye kadar, eilme rijitliinde fazla
bir deime olmamaktadr.
1 olarak iaretlenen noktada sabit moment altnda erilik hzla
arttndan bu davran mafsal davranna benzetilebilir. Klasik
mafsalla C erisi ile simgelenen davran arasndaki tek fark klasik
mafsalda moment ''sfr'' C erisinin simgeledii mafsalda ise
dnmenin sabit bir moment altnda olmasdr. Bu tr davrann
gzlendii kesit, yani sabit akma momenti altnda '' Plastik mafsal ''
olarak tanmlanr.
Plastik mafsal davran betonarme davrannda ok nemlidir.
Herhangi bir betonarme yap elemannda (N=0) bir noktada ekme
donats akt zaman, orada bir plastik mafsal oluacak ve o kesit sabit
moment altnda serbeste dnebilecektir. Gme ancak yapy veya bir
yap elemann mekanizmaya dntrecek sayda plastik mafsal
olutuktan sonra meydana gelir.
ELME VE BLEK ELME ALTINDAK BETONARME
ELEMANLARIN KIRILMA TRLER
Eilme veya eilme ile birlikte eksenel basn altndaki
betonarme elemanlar krlma konumuna (moment tama kapasitesine)
en d lifteki betonun ezilmesi ile ularlar. Ezilme annda en d lifteki
birim ksalma
cu
dur. Bu konuma ulaldnda ekme donatsnn akp
akmad davran asndan son derece nemlidir.
Eer ekme donats krlma konumuna ulalmadan akmsa,
s
>
sy
ve
c
=
cu
, krlmaya eliin zellii hakim olur ve krlma snek olur.
Bu durumda elemann (M-K) ilikisi eliin elasto-plastik - erisine
benzer. Bu krlma tr ekme krlmas olarak adlandrlr. Krlma
konumuna gelindiinde birim deformasyon dalm (a) da gsterilmitir.
Krlma konumuna ulaldnda (
c
=
cu
) ekme donats henz
akmamsa; akma birim uzamasna ulamamsa (
s
<
sy
) krlmaya
betonun zellikleri hakim olur ve krlma gevrek olur, bu tr krlma ''
Basn krlmas '' olarak adlandrlr (ekil b). Basn krlmasndaki
davran A olarak gsterilen (M-K) erisinden izlenebilir.

K
c
< K
y

Doal olarak ekme ve basn krlmas arasnda bir snr durum
olmas gerekir. '' Dengeli krlma '' olarak adlandrlan bu snr durumda
en d lifteki beton ezilmesi (
c
=
cu
) ile ekme donatsnn akmas (
s
=
sy
)
ayn anda olmaktadr (ekil c). Dengeli krlma, donat akt anda
olutuundan gevrek krlmadr. Mhendislikte (M-K) ilikisinden
grlebilecei gibi snek krlma tercih edilen bir davran biimidir.
K
b
= K
y

Kesitlerin tmnn snek davran gsterecek bir biimde
boyutlandrlp, donatlarak gevrek krlmann nlenmesi her zaman
mmkn deildir. Kiri davran kesitteki donat oranna bal olduundan,
bu oran snrlayarak snek davran salamak mmkndr. Ancak bileik
eilme altndaki elemanlarn snek veya gevrek davranmalar eksenel yk
dzeyine bal olduundan, bir snrlama ile gevrek davran nlemek
mmkn olsa bile, ekonomik olmayabilir (M-K ilikisi A ve B erileri). Bu tr
elemanlarda istenilen sneklik tam salanmasa bile, kesit boyutlarnda
cmert davranarak eksenel yk dzeyini drmenin ve sk yerletirilmi
sarg donats bulundurmann nemli etkileri vardr. Sarg donats
cu
yu
dolaysyla K
u
yu arttrarak sneklii nemli lde arttrr.
BETONARMEDE UYUM (YENDEN DAILIM)

Betonarmeyi dier yap malzemelerinden ayran en nemli
zelliklerden biri de uyumdur. Uyum, fazla zorlanan bir lifin veya kesitin
veya elemann zorlamalar komu lif, kesit veya elemana aktarabilme
zelliidir. ncelikle, liften life gerilme aktarm olan gerilme uyumu ele
alnacaktr.
ekilde eilme ve eksenel
basn (dk dzeyde) altndaki bir
betonarme kesitle yklemelerin
eitli aamalarnda oluan birim
deformasyon ve beton gerilmeleri
dalmlar gsterilmitir.

Beton basn blgesindeki gerilme dalmnn, eksenel
basn altnda denenen numunelerden elde edilen (a) da gsterilen
- erisi gibi olduu varsaylmaktadr.
ekilde gsterilen basn gerilmesi dalmlar (a) da gsterilen
- erisine, en d lifteki birim ksalma deerleri
ci
ile girilerek
bulunmutur .
(c) den (e) ye gidilirken, gerilmelerin dier liflere nasl aktarld
aka grlmektedir. Gerilme uyumu veya gerilme aktarm birim
deformasyon dalmnn eimine gre deiir. Eim azaldka, komu
lifle olan birim deformasyon fark azalacandan gerilme aktarm
olana azalr. Bu nedenle basit eilme altndaki kirilerde uyum eksenel
yk dzeyi yksek olan bir kolondan daha fazladr.
BETONARME ELEMANLARDA PLASTK MAFSAL OLUUMU

Moment altnda zorlanan bir betonarme elemanda momentin en
yksek olduu kesit akma momentine ulatnda eleman yk tamaya
devam eder. Sz konusu kesit tama gcne eritiinde o noktada
plastik mafsal meydana gelir. M-K grafiinde ki C erisinden de
izlenecei gibi kesit sabit moment altnda dnebilmektedir. Bunun doal
bir sonucu olarak artan ykler altnda tama gcne ulamayan dier
kesitlere moment aktarm olur.
Bylece dorusal zmlemeden
elde edilen moment dalm nemli
lde deiir. Gme ancak elemanda
yeterli sayda plastik mafsal olutuktan
sonra meydana gelir.
KEST HESABI

Yapnn oluturulmasndaki aamalardan biri de, yapsal
zmleme ile bulunan kesit zorlamalar temel alnarak kesit boyutlarnn
ve donatsnn saptanmasdr. nemli olan, seilecek kesit boyutlar ve
donat ile n grlen zorlamalar altnda yap ve yap elemanlarnn
kullanlabilir durumda kalmas (ar deformasyon ve atlama olmamas)
ve yklmaya kar gerekli gvenliin salanmasdr.
Kesit hesaplarnda iki ayr sorunla karlalr. Baz durumda
kesit boyutlar, donat alan ve malzeme dayanmlar bilinmektedir. Ama
kesitin n grlen bir zorlamay gvenle tayp tayamayacadr. Buna
kesit tahkiki denir.
kinci tr sorunda kesit zorlamalar ve malzeme dayanm
bilinmektedir; ama kesitin bu zorlamalar gvenle tayacak biimde
boyutlandrlp donatlmasdr. Buna kesit hesab denir. Kesit hesab iki
aamada yaplr.

a) Boyutlarn belirlendii n tasarm
b) Boyutlarn kontrol edilip donatnn hesapland kesin tasarm.

Kesit hesab iin iki yntem vardr.
Emniyet Gerilmeleri Yntemi

Kesit hesabnn elastisite teorisine gre yapld bu yntemde,
beton ve eliin dorusal-elastik davrandklar varsaylr. Hesaplarda
donat alan modler oran olarak bilinen n=E
s
/E
c
ile arplarak, edeer
beton alanna evrilir. Betonun ekme dayanm ihmal edilerek, elde
edilen bu edeer beton kesitteki gerilmeler hesaplanr. Donatdaki
gerilmeler edeer beton iin bulunan gerilmelerin modler oran n, ile
arplmas ile bulunur. Yntemde ama hesaplanan gerilmelerin daha
nce ynetmeliklerle belirlenmi emniyet gerilmesini amamasdr.
Emniyet gerilmeleri yntemine yneltilen eletiriler, genellikle iki
noktada toplanabilir.
a) Betonarmede gerilmelerin hesab olanakszdr. Hlbuki bu
yntem gerilme hesabna dayanr.
b) Gerilme hesabnda modler oran n kullanlrken beton
elastisite modlnn sabit olduu varsaylmaktadr. Betonun elastisite
modlnn eitli etkenler altnda byk apta deitii bilinmektedir.
Betonarmedeki gerilmelerin ve beton elastisite modlnn doru
olarak hesaplanmasnn olanaksz olduunun anlalmas, gerilme
hesabn ve modler oran temel alan bir yntemin geersizliini aka
ortaya koymutur. Bu nedenle bu yntem ou lkelerde terk edilmitir.
Snr Durumlar Yntemi

a) Tama gc snr durumu: Bu snr durum, kesitin tama
gcn, baka bir deyile, g tkenme snrn tanmlar.
b) Kullanabilirlik snr durumu: Bu snr duruma, yapnn veya
yap elemanlarnn, normal kullanm ykleri altnda, kullanm olumsuz bir
biimde etkileyecek duruma gelmeleri ile eriilir. Sz konusu snra,
yapda veya baz yap elemanlarnda ar atlama, ar deformasyon
veya ar titreim olduu zaman ulalr.
Normal olarak, kesit boyutlandrlmas ve donat hesab, tama
gc snr durumuna gre yaplr. Bu snr durumda sorun kt takdirde,
kesit boyutlar ve/veya donats buna gre deitirilir.
TAIMA GC YNTEM

Tama gc ynteminin amac, kesitin g tkenme anndaki
kapasitesinin hesabdr. Bu yntemde gerilme hesab yoktur. Kesit
hesab iin gelitirilen bu yntemle zme gidilirken yazlacak denge ve
uygunluk denklemleri, emniyet gerilmelerinde kullanlanlarla ayndr.
Aradaki tek fark tama gc ynteminde elik ve betonun gerek
davranlar temel alnr. Basit ve bileik eilme altndaki bir betonarme
kesitin tama gc hesab, gerekli denge, uygunluk denklemleri
yazlarak ve malzemeler iin gerilme-birim deformasyon ilikileri
belirlenerek yaplr.

zmde yaplan varsaymlar;

ekil deiiminden nce dzlem olan kesitler ekil deiiminden sonra
da dzlem kalr (birim deformasyon dalm dorusaldr).
Betonun ekme dayanm ihmal edilir.
Beton ve donat arasnda tam aderans vardr. Yani donat ubuundaki
birim boy deiimi, komu liflerdeki birim boy deiimi ile zdetir.
Donat eliinin gerilme-birim deformasyon ilikisi elasto-plastiktir
(
si
=
si
E
s
f
y

Tama gcne eriildiinde, basn blgesinin en d lifindeki beton
birim ksalmas
cu
dur (TS500
cu
=0.003).


Tama gcne eriildiinde, basn blgesindeki beton gerilme
dalm, eksenel basn altnda denenen numunelerden elde edilen -
erisi gibidir.
Yaplan son varsaym, basn blgesindeki beton basn dalm ile
ilgilidir. Bu dalmn, eksenel basn deneylerinden elde edilen -
erisi gibi olduu varsaym, son derece mantkldr. Ancak betonun -
erisini birok deiken etkilediinden, tek ve kesin bir erinin
nerilmesi olanakszdr.

Basn blgesindeki gerilme dalm her iki denge denkleminde de yer
almaktadr. F=0 ve M=0. Bu denklemler iin nemli olan, basn
gerilmesi dalmnn geometrisi deil bu dalmn altndaki alan ve
alann arlk merkezidir. Bu nedenle TS500 de beton basn
blgesindeki gerilme dalm iin, geerlilii deneysel verilerle
kantlanm herhangi bir dalm kullanlabilir. Aka kullanlacak
gerilme dalmnn alan ve arlk merkezi, deneysel olarak saptanan
deerlerle uyumaldr.
ekilde gsterilen gerilme dalmnn alan k
1
k
3
ve arlk
merkezi de k
2
parametreleri ile tanmlanabilmektedir. k
1
k
3
ve k
2
beton
dayanmna gre deimektedir. Seilen gerilme dalm deneysel
olarak saptanm olan k
1
k
3
ve k
2
deerlerini salad takdirde,
dalmn geometrisinin hibir nemi yoktur.
d=40 mm
N=1000 kN
N=0 kN
N=1000 kN
N=0 kN
YAPI GVENL
Bir yapda aranan en nemli zellik, yapnn n
grlen yklerin en elverisiz etkime durumlarnda,
gmeden ayakta kalabilmesi ve kullanm ykleri altnda
yap elemanlarnda ar deformasyon, atlama ve titreim
olumamasdr.

Yap gvenliinin temel amac, dayanmn en az yk
etkileri kadar yksek olmasn salamaktr. Dayanm ve yk
etkisi en genel anlamda kullanlmtr.

Dayanm: Bir elemann eilme momenti kayma veya
burulma momenti kapasitesi veya bir deformasyon
snrlamasn belirten deer (maksimum sehim veya atlak
genilii).

Yk etkisi: Bir elemana etkiyen eilme momenti,
kesme kuvveti veya burulma momenti veya bu zorlamalar
altnda oluan deformasyon ve atlak genilii.

Dayanm ve yk etkisi ayn cinsten ifade edilmelidir.
rnein yk etkisi n grlen ykleme altnda belirli bir
kesitte oluan eilme momenti ise, dayanmda o kesitin
tama gc momentidir.(moment kapasitesi)

Yaplan aratrmalar dayanm ve yk etkilerinin rastgele
olaylar olduunu ve byk deiim gsterdiklerini
kantlamtr.

Yap gvenliinin gereki olarak saptanabilmesi ancak
probabilistik yntemlerle mmkn olabilmektedir. Soruna
probabilistik adan yaklaabilmek iin her iki deikeninde
dalmlarn bilinmesi gerekir. Yap gvenlii hesabnda
izlenecek yolu basitletirmek iin her iki deikeninde normal
dalma uygun bir deiim gsterdii kabul edilmitir.
Herhangi bir rastgele
deikenin deiimi normal
dalma uyuyor ve bu
dalm biliniyorsa varsaylan
bir olaslk (1-F) iin ortalama
dayanm x bulunabilir.
Dayanm ve yk etkilerindeki deiimin normal
dald varsaylarak; karakteristik dayanm ve yk etkileri
aada verilmektedir. Doal olarak dayanm iin n
grlen karakteristik dayanm ortalamadan kk, yk
etkisi iin ortalamadan byk seilmitir.
Gvenlii tanmlayan denklemin anlam kazanabilmesi
iin, R ve F yerine normal dalma gre tanmlanan
deerlerin konmas gerekir. Yani denklem:

Bu denklem teorik adan doru ise de, bu denklemde
tanmlanan yklma olasl kabul edilmeyecek kadar
byktr. Bu olaslk ift taral alandr. Yklma olasln
kltmek iin R
k
y kltmek F
k
y bytmek
gerekmektedir.
Bu koulu salamak iin malzeme ve yk katsaylar
kullanlr. Bu katsaylar malzemenin ve n grlen yklerin
trne gre deiir. nemli olan seilecek katsaylar ile
nceden kestirilen kabul edilebilir bir yklma olaslnn
salanmasdr.
Dayanm ve yk etkileri rastgele deikenler
olduundan yklma olasln sfra indirmek mmkn deildir.
Dk dzeyde tutmak mmkn olsa da ekonomik deildir.
Yaplan aratrmalar sonucu normal binalar iin yklma olasl
10
-5
10
-7
dolaylarnda olmas uygun grlmtr.

Denklem (a) dan Denklem (b) ye geerken yaplan
transformasyonun uygun olduu, bu nedenle her iki denklemle
de gvenliin tanmlanabilecei izlenimi uyanabilir. Bu izlenim
doru deildir. Yk etkisi F, dayanmla ( R ) deiebilir. Srekli
bir kiriin krlma anndaki moment dalm (yk etkisi, F),
mesnet ve aklktaki kesit kapasitelerine (dayanm, R) gre
deimektedir.
Bu nedenle, Denklem (a) ve Denklem (b) ayn
deildir ve Denklem (b) ile gvenliin tam olarak
tanmlanmas olanakszdr.

Yani, betonarmede yk etkisi dayanmdan bamsz
deildir. R ve F bamsz deikenler olmadndan,
f
nin
denklemin sol tarafna aktarlmas doru deildir.
Snr Durumlarna Gre Yap Gvenlii
ki snr durum olan tama gc ve kullanabilirlik snr
durumlarnda temel ama gerekli gvenliin salanmasdr.
deal olan n grlen ykler altnda her iki snr duruma
erime olaslnn sabit tutulmasdr. Bu nedenle her iki snr
durum iin deiik yk ve malzeme katsaylar kullanlr.
Tama Gc Snr Durumu
Bu Snr durumuna
Yapnn baz elemanlarnda veya tmnde dengenin
kaybolmas
Kritik kesitlerin kapasitelerine erimesi
Yorulma
Yeterli plastik mafsallama ile yapnn mekanizmaya
dnmesi veya
Burkulma ile ulalabilir.
Tama gc snr durumunda karakteristik yk ile
ortalama yk arasndaki iliki eklinde ifade
edilir.
F
m
ve
f
deerlerinin saptanmasnda yeterli sayda
istatistiksel veri bulunmas gerekir. Ayrca u nun bulunmas
iinde olaslk iin bir kabul yaplmas gerekir. Bu gn iin
istatistiksel veriler yeterli olmadndan yk
ynetmeliklerinde verilen ykler karakteristik yk olarak
kabul edilir.
Yk veya yk etkilerine uygulanacak katsaylar, sz
konusu ykn trnn saptanmasndaki doruluk derecesine
gre belirlenir.
rnein hareketli yke oranla ok daha doru
hesaplanabilen z arla uygulanacak katsay, hareketli
yke uygulanana oranla daha kk olmaldr. Ayrca birden
fazla hareketli yk trnn birlikte ele alnd durumlarda, bu
yklerin ayn anda karakteristik deerlerine erime olasl
dk olmas dikkate alnarak ykler bir kltme katsays ile
arplmaldr.
Hesaplarda kullanlacak beton ve elik dayanmlar,
karakteristik deerler malzeme katsaylarna blnerek
bulunur.
f
yd
:eliin hesap dayanm,
f
yk
:eliin karakteristik dayanm,

ms
:elik iin malzeme katsays,
f
cd
:Betonun hesap dayanm,
f
ctd
:Betonun hesap ekme dayanm,

mc
:Beton iin malzeme katsays
f
ck
, f
ctk
: Betonun karakteristik basn ve ekme dayanmdr.
Beton dayanmndaki deiim elie gre ok daha
fazla olduundan, betona uygulanan malzeme katsays
eliinkine oranla daha byktr.
Kullanabilirlik Snr Durumu

Yapnn n grlen servis ykleri altnda kullanabilir
kalmas bu ykler altnda ar titreim, deformasyon ve
atlama gstermemesi yap gvenlii asndan nemlidir.

Kullanabilirlik snr durumu iin yaplan btn
kontrollerde yk ve malzeme katsaylarnn tm 1.0
alnmaldr.
TS-500 DEK YAPI GVENL

TS-500 de yap gvenlii snr durumlara gre yaplr.
Gvenliin salanmasnda;
Donat elii iin malzeme katsays 1.15 (
ms
=1.15) ,
yerinde dklen beton iin 1.5 (
mc
=1.5 )prefabrik iin 1.4
alnmas nerilir. Beton kalitesinden kuku duyulduu zaman
mc
=1.7 veya daha byk alnabilir.
Yk Katsaylar

Ykler trlerine gre uygun yk katsaylar ile
arplmakta ve bu katsaylar eitli yk kombinezonlarna gre
deitirilmektedir. TS-500 de ngrlen yk katsaylar ve
kombinezonlar u ekildedir:
Burada; G: z arlk, Q: hareketli yk, T: farkl oturma,
scaklk deiimi, bzlme yk gibi nedenlerle oluan yk
etkileridir.
0.9G ile yaplan kombinezonlar, z
arlk ve hareketli ykn sz konusu
zorlamay azaltt durumlarda kullanlr.
EKSENEL KUVVET ALTINDAK ELEMANLAR
Betonarme kolonlar genellikle kullanlan donat nitelii
ve trne gre snflara ayrlr.
Etriyeli kolonlar:
Boyuna donat ile ilgili koullar:
Kolonlarn en kesitinde bulunan donat yzdesi 0.01
den az olmamaldr.
Ancak gerekli donatnn en az 1.3 katnn salanmas
kouluyla, bu snr 0.005 deerine kadar azaltlr.
Basit etriyeli kolonda en az 614 veya 416 olmaldr.
Kolonlarda boyuna donat yzdesi aadaki
deerlerden fazla olamaz.
Enine donat ile ilgili koullar:
Etriyenin ap boyuna donat apnn 1/3 nden az
olmamaldr. (t20 cm t12)
Dikdrtgen kesitli kolonlarda, etriye veya ayn aralkta
irozla tutulmu olan boyuna ubuklar arasndaki uzaklk
300 mm den fazla olamaz.

Etriyenin balca 4 grevi vardr;
1- Boyuna ubuklar birbirine balayarak kalp iinde
dik ve dzgn durmalarn salar.
2- Burkulma boyunu azaltarak erken burkulmay
nlerler.
3- Kolon eksenine paralel ynde oluabilecek
atlaklarn genilemesini azaltr.
4- Etriyelerin kolon gbeinde bulunan beton ktlesini
sararak bir emberleme etkisi uyguladndan, betonun
mukavemetini ve snekliliini arttrr.
Etriyelerin tama gc katks olmad kabul edilirse;
Fretli Kolonlar
Dairesel kesitli gbek betonunu helezon eklinde enine
donat ile kuatlan kolonlara fretli kolon denir.

Her iki tr kolonun davran A tepe noktasna
eriinceye kadar zdetir. A tepe noktasna erien etriyeli
kolonun yk tama gc tkenmekte ve kolon krlmaktadr.
Deformasyon yaklak olarak A tepe noktasndaki
deformasyonun 8-10 katna ulat zaman, fretli kolon kendini
toplayarak ikinci bir tepe noktasna ulamaktadr. Bu tepe
noktasnda tanan ykn A noktasna kyasla mertebesi
kolonda bulunan fret yzdesine baldr.
Fretli kolonlarda
ise A noktasna
eriildikten sonra artan
deformasyon altnda
daha az bir yk
tamaya devam
etmektedir.
Kolon birinci tepe
noktasna ulancaya
kadar fretler
almamaktadr. Fretler
almadna gre kolon
deformasyonu ve tanan
yk sadece beton ve
boyuna ubuklara bal
olduundan etriyeli kolon
ile davran ayn olur.
A tepe noktasna ulaldnda beton krlma birim ksalmasna,
donat da akma gerilmesine ulaacandan etriyeli kolonun yk
tama gc tkenmektedir.
Fretli kolonda ise
betonun krlma birim
ksalmasna ulamas ile d
kabuk atlayp dklmekte
ve gbek betonunda nemli
apta yanal deformasyonlar
grlmektedir.
Bu yanal deformasyonlarla birlikte, orantl olarak fret
gerime almaya balar. nceleri fret tam kapasite ile
almadndan ykte bir dme grlmektedir. Artan
deformasyonlar ile fret tam kapasitesine ulatnda, yk ikinci bir
tepe noktasna ular.
Birinci tepe noktasnda
paralanp dalan beton
kabuun mukavemetine eit
mukavemet verebilecek kadar
fret donats olan kolonlar iin,
ikinci tepe noktasnda
tanacak yk teorik olarak A
dakine eit olur.
Fret yzdesi fazla olursa ikinci tepe noktas biraz ykselir.
Fret yzdesi az olursa ikinci tepe noktas biraz azalr.
Fret yzdesi birinci tepe noktasn etkilemez, ikinci tepe
noktasndaki yk seviyesi ise fret yzdesine baldr.
Tama gc iin birinci tepe noktas esas alndna
gre, fret alan ve araln bulunmasnda normal fret
yzdesine gre hesap yaplr. Fret yzdesi emniyet iin biraz
ykseltilirse ikinci tepe noktasnn birinciye eitlii kesinlikle
salanr, Normalin stnde fret tama gcn ykseltmez,
gereksizdir.
Tama gc iki ekilde hesaplanr:
Birinci tepe noktasna gre:
Fretin katks olmadndan tanabilecek yk etriyeli
kolonun tad ykn aynsdr.
kinci tepe noktasna gre:
kinci tepe noktasnda beton kabuk paralanm
olduundan mukavemete katks yoktur. Buna karlk fret
tam kapasite ile alr. O halde tama gc beton gbek
alan (A
ck
) boyuna donat ve fret donats mukavemetlerinin
toplam olacaktr.
Bu denklem iki tepe noktasnn eit dzeyde olduu
varsaymndan bamszdr.

ki tepe noktasnda oluan ykn yaklak olarak ayn
olmasn salayacak fret donats, fret mukavemetini beton
kabuk mukavemetine eitlemekle elde edilir.
Kolon kabuk kalnlnn ok kk olduu durumlarda
DBYBHY-2007 de minimum
s
iin ek bir denklem verilmitir.

Bu iki denklemden elde edilen deerlerden byk olan
esas alnr.

ekme ubuklarnn temel ilevi, ekme gerilmelerini
karlamaktr. Moment kolunu arttrarak donatnn daha etkili
almasn salamak amac ile donat ubuklar ekmenin
en byk olduu yere, yani ekme yzne olabildiince
yakn yerletirilir. ekme blgesindeki beton d yz ile
donat ubuklar arasndaki ksm paspay olarak
adlandrlr. Bu rt tabakasnn ilevi vardr.

BAST ELME ETKSNDEK ELEMANLARIN TAIMA GC
a) Kenetleme veya aderans salamak
b) Donaty paslanmadan korumak
c) Donaty yangn etkisinden korumak
ekil (a) da donats olabildiince ekmenin
maksimum olduu blgeye yerletirilmi bir kiriteki birim
deformasyon dalmlar ve i kuvvetler gsterilmitir.
ekil (b) de ise donats ekme blgesine datlm
kiriteki birim deformasyon dalmlar ve i kuvvetler
gsterilmitir.
Betonarme kirilerde donat oran;

eklinde tanmlanr.

BAST ELME ETKSNDEK KRLERN DAVRANII
Kirilerde atlak olumas, en d lifteki betonun
eilme-ekme dayanmna ulamas olarak tanmlanr. Yani
atlama momenti donatsz bir kiriin krlma momentine
eittir.
lk atlaklar momentin en yksek olduu yerde
meydana gelir. Klcal dzeydedir. Yk dzeyi arttka bu
atlaklarn boyu ve genilii artmaya balar. Betonda
atlaklar asal ekme gerilmelerine dik ynde oluur. Bu
nedenle kiriin kesme olmayan blgesinde atlaklar kiri
eksenine dik yndedir.
ekilde gsterilen kiriin yk altndaki davrann inceleyelim;
Kirite atlama sonras oluacak birim deformasyon
dalm ve i kuvvetler ekilde gsterilmitir.
En alt ekme lifindeki beton birim deformasyonu
betonun ekme snr deformasyonunu atnda (
ct
>
ctu
)
kiri atlamtr. ekme donats birim deformasyon ise
henz akma snrna ulamamtr.
Donat akma gerilmesine ulatnda, ekme kuvveti
F
s
=A
s
f
yk
olur.
Donatdaki gerilme sabit kaldndan (
s
=f
yk
) toplam
ekme kuvveti de deimez. Bu denge koulu ile beton basn
bilekesi:
F
s
=A
s
f
yk
=F
c

Bu aamadan sonra uygulanan yk artt takdirde -
erisinde kolayca grlebilecei gibi beton d lifindeki
co

tesinde art ancak gerilme azalmas ile mmkndr. Bu
durumda donat eliinde, sabit gerilme altnda birim uzama
hzla artabilmektedir ve tarafsz eksen daha fazla yukar
kayabilmektedir. Eksen yukar kaydka basntaki beton
alan azalmaktadr.
Denge koulu ile beton basn bilekesinin sabit kalmas
gerektiinden, tarafsz eksenin kaymas nedeni ile daralan alandaki
gerilme iddeti hzla artmaktadr. Tarafsz eksenin ykselmesi en d
lifteki beton birim ksalmasnn snr ksalma deerine ulamasna
kadar devam eder (
c
=
cu
). Bu snr deere ulaldnda, beton
ezilerek dalr ve donat akm olduundan kiri kerek krlr.
Tarafsz eksenin yukar kaymas nedeni ile moment
kolundaki art, i kuvvetler sabit kalmasna ramen moment
kapasitesini bir miktar arttrmaktadr.

Akma anndaki moment kapasitesi:
M
y
=A
s
f
yk
z
1

Krlma anndaki moment kapasitesi:
M
r
=A
s
f
yk
z
3
olur. z
3
>z
1

olduundan M
r
>M
y
dir.
Kirie ar ekme donats yerletirildiinde, fazla donat
tarafsz eksenin konumunu deitirecektir. Tarafsz eksenin ekme
donatsna doru kaymas sonucu
c
/
s
oran artar, bylece
cu

olduunda donat henz akma snrna ulamayacaktr (
s
<
sy
).
Dolays ile krlma son derece gevrek ve ani olur. Bu krlma
basn krlmas olarak adlandrlr.
Yukarda anlatlan davran, kiriteki krlma trnn ekme
donatsna bal olduunu gstermektedir. Gevrek krlma
istenmeyen bir davran biimi olduundan, ynetmeliklerde
donat yzdesine bir st snr getirilmitir.
KEST TAIMA GCNN HESABI (KEST TAHKK)
Kirilerde krlma tr donat oranna bal olduundan,
dengeli krlmay salayan donat oran '' dengeli donat oran ''
olarak adlandrlr ve
b
ile gsterilir. Donats dengeliden fazla
olana (
b
) denge st, az olana ise (
b
) denge alt denir.
Basit Donatl, Dikdrtgen Kesitli, Dengeli Kirilerin Tama Gc
f
cd
Donat iin kuvvet deformasyon ilikisi:
yazlr ve uygunluk denklemi gerilme cinsinden ifade edilebilir.
Boyutlar ve malzeme zellikleri bilinen dikdrtgen kesitli
bir kiri iin dengeli durumu belirleyen en nemli index, dengeli
donat yzdesidir
Ayrca dengeli durum iin moment kolu katsaysnn
belirlenmesinde de yarar vardr.
Betonarme kirilerin hesabnda, fiziksel bir anlam
olmayan ve

olarak tanmlanan K deerine de ihtiya vardr.

Bu ekilde hazrlanan izelge yardm ile kesit hesab
yaplrken sz konusu kesitin denge alt olup olmad
belirlenebilir. Bu amala kesit iin hesaplanm veya K
deerlerinden yararlanlr.
b
veya K>K
b
ise kiri denge altdr.
Basit Donatl, Dikdrtgen Kesitli Denge Alt Kirilerin
Tama Gc
Ynetmeliklerde sadece denge alt kirilere izin verilir.
Denge alt kirite en d lifteki beton birim ksalmas ezilme
snrna erimeden nce ekme donats akacandan (
c
=
cu
iin
s
>
sy
), krlma an temel alnarak yaplan tama gc hesabnda
s
=f
yd
alnr.

f
cd
470
Betonarme kirilerin birounda konstrktif nedenle
basn blgesinde de donat bulunur. A
s
' ile gsterilir.

FT DONATILI DKDRTGEN KESTLER
Srekli kiriin aklk ve mesnedindeki basn donats A
s2
' ve
A
s1
' olarak gsterilmitir.
Kirilerde basn donats nedenle konur:
1) Beton kesitini kltmek; mimari zorunluluklar kiri
derinliini snrlayabilir. Basn donats moment kapasitesini
arttrmak iin konur.
2) Kiri deformasyonunu azaltmak; kirilerde snme ve
rtreden dolay byk sehim artlar olur. Yaplan deneyler zamana
bal sehimin basn donats ile azaltlabileceini kantlamtr.
3) Kiri snekliliini arttrmak; eliin sneklilii betona gre
ok fazla olduundan basn blgesine yerletirilen donat kiri
snekliliini nemli lde arttrr.
Basn donats ekme donatsndan az olduu srece tama
gc momentini iki kuvvet ifti ile ifade etmek uygun olur.
Birinci kuvvet ifti beton bilekesi ve ona eit olan ekme
kuvvetinden olumaktadr. kinci kuvvet ifti ise basn donatsndaki
kuvvet ile ekme donatsnn artan blmndeki ekme kuvvetinden
oluur.
kinci kuvvet ifti son derece snek malzeme olan elikten
olutuu iin burada gevrek krlma tehlikesi yoktur. Birinci kuvvet
ifti ise basit donatl kirilerdeki gibi ekme donats A
s1
ar
artarsa gevrek krlma olasl vardr. Bu nedenle gevrek krlmay
nlemek iin yaplmas gereken A
s1
olarak gsterilen donat
orann snrlamaktr. Snek bir davran iin
1
<
b
salanmaldr.
ekilde gsterilen iki kuvvet ifti temel alnarak aadaki
denge ve uygunluk denklemleri yazlabilir.
Basn donatsnn akp akmadn belirleyen snr durum en
d lifteki betonun ezilme birim ksalmasna ulat anda, basn
donatsnn da akma birim ksalmasna ulamas olarak tanmlanr
(
c
=0.003 iken
s
'=
sy
). Bu durum iin birim deformasyon dalmndan
yararlanlr.
Basn donatsnn akt snr durumu belirleyen donat
indeksi
c
, f
yd
ve d'/d oranna gre deimektedir.
ift donatl bir kesitin tama gc hesaplanrken ;
Donat indeksi hesaplanr.

c
ise basn donatsnn akm olduu varsaylabilir.

s
'=f
yd
alnarak denge denklemleri yazlabilir.
ift donatl kirilerin denge alt olup olmad
deeri
b
deeri ile karlatrlarak bulunur. Pratikte rastlanan
kirilerin byk ounluunda basn donats akacandan,
A
s
'=A
s2
ve A
s1
=A
s
-A
s2
=A
s
-A
s
' olur ve denge alt koulu :
1
=-' (-
')<
b

Betonarme inaatn monolitik zelliinden dolay,
deme ve kiriler birlikte alrlar. Bu nedenle kesit hesab
yaplrken, deme paras kiriin basn blgesine rastlyorsa,
o deme paras da kesite dahil edilir. Bu ekilde elde edilen
kesit Tablal Kesit olarak adlandrlr.
Tablal kirilerin kesit hesabnda, yapsal zmleme ve
kesit hesaplar iin gerekli eylemsizlik momentlerinin hesabnda
gz nne alnacak tabla genilii, aada gsterildii gibi
hesaplanmaldr.

TABLALI KESTLER
Ancak, gvde dna taan tabla genilii, her bir yanda,
tabla kalnlnn alt katndan ve komu kiri gvde yzne olan
uzakln yarsndan fazla olamaz. Yukarda kullanlan l
p
, kiriin iki
moment sfr noktas arasndaki uzunluudur. Kesin hesap
yaplmayan durumlarda,
l
p
= 1.0(l) (tek aklkl, basit mesnetli kiri)
l
p
= 0.8(l) (Srekli kiri kenar akl)
l
p
= 0.6(l) (Srekli kiri i akl)
l
p
= 1.5(l) (Konsol kiri)
alnabilir. Burada (l) kiriin hesap akldr.

Tablal kesitlerde, edeer basn gerilmesi derinlii ou
kez tabla derinliinden kktr, k
1
c < h
f
. Bu gibi durumlarda
basncn etkidii alan dikdrtgen olduundan, ekme blgesinde
kalan kesitin geometrisi nemli olmadndan, tama gc
dikdrtgen kesitler gibi hesaplanabilir.
Baz kesitlerde, k
1
c > h
f
olabilir. Bu durumda T biimindeki
alan (A
cc
) ve bu alann arlk merkezini (x) hesaplamak gerekir.
Basn dalm dikdrtgen olduundan, beton basn bilekesi,
hesaplanan alan, gerilme iddeti 0.85f
cd
ile arplarak bulunur.

zm:
Sz konusu kutu kesitin ekme blgesinde kalan blmnn
geometrisi nemli olmadndan, bu kesit T-kesitine
dntrlebilir.
Kesitin alma biimi tayini;
Tablal kesitlerdeki basn gerilmeleri ok byk bir alana
yayldndan, basn kapasiteleri yksektir. Bu nedenle tablal
kesitlerde genelde denge st duruma rastlanmadndan,
dengeli donat oran dikdrtgen kesitlerdeki kadar nemli deildir.
Gereken durumlar iin dengeli donat oran, genel ilkeler temel
alnarak hesaplanabilir.
DEK GEOMETRYE SAHP KRLER
(i) Donats deiik dzeylere yaylm kesitler
a) c iin bir varsaym yaplr.
b) Birim deformasyon dalmndan donatdaki birim uzama ve
ksalmalar bulunur ve bunlar aracl ile donatdaki kuvvet hesaplanr.
c) Beton basn bilekesi hesaplanr. F
c
=0.85 f
cd
A
cc
, burada A
cc
;
k
1
c ile snrlanan alandr.
d) F=0 art kontrol edilir.
e) Denge salanmyorsa c iin yeni bir kabul yaplr ve (b) ye
gidilir.
f) Denge salanyorsa kesit arlk merkezine gre i kuvvetlerin
momenti hesaplanr.
(ii) Kesit geometrisi deiik olan kesitler
Deiik geometriye sahip kirilerin tama gc, ayn ilke
ve yntemler kullanlarak hesaplanr. nemli olan basncn etkidii
alann geometrisidir. zmde bu alan olabildiince gen ve
dikdrtgenlere ayrlmal ve tablal kesitler iin nerilen yntem
kullanlmaldr.
zm:
Basn altndaki trapez kesit iki gen ve bir dikdrtgene
ayrlr. genlerin derinlii k
1
c ve genilii ise k
1
c/3 tr.
Dikdrtgenin derinlii k
1
c ve genilii 65- (2k
1
c/3) olur.
KEST HESABI (BOYUTLANDIRMA VE DONATI HESABI)
Kesit hesab genelde iki aamada yaplr.
a) Kesit n tasarm: Bu aamada kesitin boyutlar belirlenir.
Donat hesaplanmas gerekmez.
b) Kesin tasarm: Kesit tesirleri altnda kesit boyutlarnn
kontrol ve donat hesabn ierir ve hesaplanan donat
detaylandrlr.
Donatnn snrlandrlmas:
Snek davrann salanabilmesi iin
b
olmaldr. TS500
de snek davrann salanabilmesi iin donat oran 0.85
b
ile
snrlandrlmtr. Yani
m
olmaldr (
m
=0.85
b
). Bu art
salamann tek amac snek davrann salanmasdr.
Yukardaki donat oran kouluna uyan kirilerde ar
deformasyonlar oluabilecei gzlemler ve deneysel aratrmalar
sonucunda grlmtr. Bu nedenle ''Kullanabilirlik snr durumu''
da gz nnde bulundurularak donat iin ikinci bir snrlamada
getirilmitir (
l
).
zet olarak, kesit hesab yaplrken donat orannn
m

olarak bilinen maksimum deeri gemesine kesinlikle izin
verilmez. Ancak bu donatya yakn bir donat bulundurulduunda
sehim kontrol gerekir. Eer donat oran
l
ile snrlandrlrsa
hem sneklik tam olarak salanm olur hem de sehim kontrolne
gerek kalmaz.
Donat oran
l
ve
m
arasnda olduunda sehim kontrol
zorunludur.
Kesit hesab yaplrken, donat oran
m
ve
l
ye kar olan
K
m
, J
m
ve K
l
, J
l
deerlerinin bilinmesinde byk yarar vardr.
Dikdrtgen kesitli kiriler iin
m
deerleri izelgedeki
b
deerleri
0.85 ile arplarak bulunur.
Gevrek krlmay nlemek amac ile donat iin bir st snr
getirilmiti (
m
). Bundan baka donat iin bir alt snr getirilmesi de
gerekmektedir. nk donats az olan kiriler ani ve gevrek
krlmaya sebep olurlar. Bunu nlemek iin, atlayarak ekme
blgesindeki beton katksn yitirmi donatl bir kiriin tama
gcnn, en az donatsz kiriin atlama dayanmna eit olmas
gerekir.
Basit donatl dikdrtgen kesitlerin n tasarm
aamasnda boyutlarn saptanmas b
w
*d
2
=K
l
*M
d
denklemi
yardmyla olur.
M
d
: Gerekli yk katsaylar ile arplm hesap momenti,
K
l
: Denklemden veya izelgeden alnr.
Bu aamada her iki boyutta bilinmediinden nce b
w
ile
ilgili kabul yapmak uygun olur. Boyutlarla ilgili bir snrlama
yoksa ekonomik bir boyutlandrma iin h/b
w
oran 2 veya 3
almak uygun olur. n tasarm aamasnda kesme etkisi de
dikkate alnmaldr.

Basit Donatl Dikdrtgen Kesitler
Kesin tasarm aamasnda kesit boyutlar bilinmektedir.
Boyutlarn yeterli olup olmad kontrol edilir ve donat
hesaplanr.
ile K hesaplanr. K, K
l
ile karlatrlr. K<K
l
ise izlenecek iki
yol vardr.
a) Deformasyon limiti alarak K
m
e gre kontrol yaplr
(K>K
m
) olmaldr veya
b) Basn donats yerletirilerek ift donatl kiri
oluturulur.Bylece (')
l
tutularak deformasyon koulu
saland gibi sneklikte arttrlm olur.
zet:
Bilinenler: Kesit boyutlar, malzeme dayanmlar ve M
d

stenen: Boyutlarn kontrol ve donat hesab.
ift Donatl Dikdrtgen Kiriler

Kirilerde aklkta tablann etkili ve mesnette etkisiz olmas
nedeni ile kiri boyutlarnn saptanmasnda mesnet momentleri
temel alnr. Ynetmelik gerei aklktaki donatnn en az 1/3
mesnede kadar uzatldndan mesnetteki etkili dikdrtgen kesit
ift donatl bir kesite dnr. Bunun iin;
deerinin hesaplanmas bu boyutlandrmada yararl olur.
(K
o
' K deeri ile ayndr fakat bu deer hesaplanrken basn
donats da dikkate alnmtr).
n tasarm iin K
o
' deeri temel alnarak kesit boyutlar
bulunabilir. Kesin tasarmda ise A
s
ve A
s
' hesaplanr. Eer K<K
l
ise
ift donatl kirie gidilir.
Tablal Kesitler
Tablal kesitlerde moment kolu katsays (j) fazla
deimediinden yaklak olarak elde edilmesi uygun olur.
Yaklak deer olarak aada gsterilen ilikilerden elde edilenin
byk olan kullanlmaldr.
Gereksinme Duyulmayan Donatnn Kesilmesi ve Pilyeler
Kesitler iin gerekli donat, kesite etkiyen en byk momente
gre hesaplanr. Donatnn kesildii noktalarda byk gerilme
ylmalar meydana gelmekte ve bu durum aderans olumsuz
ynde etkiledii iin donat kesim noktalarnda eik atlaklar
olumaktadr.
Deneysel almalar gereksinme duyulmayan donatnn
kesilmeyip (45
0
), basn blgesine bklp kenetlendii
durumlarda sakncal durumlarn ortadan kalktn kantlamtr;
a) Donatya daha fazla kenetlenme boyu salanr
b) kenetlenme basn blgesinde yaplr.
c) Pilye yaplan donatn tarafsz eksene eriinceye kadar
etkili olarak gerilme ylmasn azaltr.
Dier bir yarar gereksinme duyulmayan ekme donatsnn
kiriin teki yzne bklerek momentin iaret deitirmesi nedeni
ile yeniden ekme donats olarak kullanlmasdr. Pilyeler 8 veya
h/4 mesafesinden sonra yaplmaldr.
5
Donatnn bir blmne gereksinme duyulmayan nokta
moment diyagramndan hesaplanabilir.
ifadesinden grld gibi belirli bir kiri iin f
yd
ve d sabittir.
Moment kolu katsays da ihmal edilirse, donat alannn momentle
dorusal olarak deitii sonucuna varlr.
Mesnette Moment Azaltma
Yapsal zmlemede hesaplanan mesnet momentleri mesnet
ortasna etkiyen momentlerdir. Hesaplarda ise mesnet yzndeki
moment deeri alnr.
Yaplan hesaplar ve deneyler sonucu, moment azaltmasnn
aada verilen bantya gre yaplmas daha emniyetli ynde
olacan gstermitir.
Kiriler iin minimum koullar
Hesap eksenel basn deeri N
d
0.1 f
ck
A
c
snrn amayan
elemanlar eilme eleman olarak tanmlanrlar.
Kiri toplam ykseklii, 300 mm den ve deme kalnlnn
katndan daha kk olmamaldr. Kiri gvde genilii 200 mm
den az, kiri toplam ykseklii ile kolon genilii toplamndan fazla
olmamaldr.
Kirilerde net beton rts, zel yaplar dnda, dtaki
elemanlarda 25 mm den, iteki elemanlarda 20 mm den az
olmamaldr.
Kirilerde sra iinde veya sralar arasnda donat ubuklar
altnda kalan net aralk, 20 mm den ve donat apndan ve en byk
agrega boyutunun 4/3 nden az olmamaldr. Demet donat
kullanldnda anma ap esas alnmaldr. Birden fazla sra
oluturulduunda, st ste ubuklar ayn hizaya getirilmelidir.
Kirilerde pilye bkm noktalar, kuramsal kesim noktasndan
ileride dzenlenmelidir. Bu uzaklk, faydal yksekliin te birinden
ve donat apnn 8 katndan az olmamaldr. Gerekli olmayan
ubuklarn kesilme noktalar ile kuramsal kesim noktas arasndaki
uzaklk ise faydal ykseklikten ve nervrl ubuklarda donat apnn
20 katndan, dz yzeyli ubuklarda ise donat apnn 40 katndan
az olmamaldr.

Kirilerde boyuna donat olarak 12 mm den kk apl ubuklar
kullanlmamal, gvde ykseklii 600 mm den byk olan kirilerde
en az A
sl
=0.001 b
w
d kadar gvde donats bulundurulmaldr. Bu
donat gvdenin iki yzne eit olarak, en az 10 mm apl
ubuklardan ve ubuk aral 300 mm yi gemeyecek biimde
dzenlenir. Ayrca, aklkta ekme donatsnn, en az te birinin
mesnede kadar uzatlp kenetlenmesi gereklidir.
48.2 cm
Kiriin bir ucu basit mesnetli olduundan toplam donatnn
en az 1/2 sinin mesnetten mesnede pilye yaplmadan uzatlmas
tercih edilmitir.
Donatnn Detaylandrlmas
x
1
x
1

(8 cm
2
)
Moment diyagram nceki ekildeki gibi donat alan olarak
ifade edilebilir. ekildeki x
i
ler teorik kesim noktalarn, x
0
ise
kenetlenme iin gerekli uzaklktr. x
0
pilyeler iin 8 veya h/4 tr.
Kenar mesnede yakn pilyelerin bkm noktalar sadece
pozitif momente gre ayarlanmaldr. nk bu mesnetlerde
moment sfrdr (x
1
+x
0
). Orta mesnette alttaki L
2
mesafesi pozitif
momente gre, L
t2
ise mesnet momentine gre belirlenmelidir.
214 pilye yapldna gre donatnn bkld yerdeki
pozitif momente gre yerletirilen ekme donats 214 (3.1 cm
2
)
azalacaktr.
BLEK ELME - EKSENEL BASIN VE ELME
ALTINDAK ELEMANLARIN TAIMA GC
Betonarme kolon, yapsal sistemin, yani erevenin bir
parasdr. Bu nedenle kolonlar dey ve yatay ykler altnda
eksenel basnca ek olarak, eilme momenti ve kesme kuvveti
tarlar.
Betonarme yaplardaki kolonlarn kesit boyutlar boylarna
oranla kk olduundan, kolonlar genellikle narin elemanlardr.
Kolona etkiyen eksenel kuvvet ve
moment eksantrik bir kuvvet ile yer
deitirebilir. Kolonlar genellikle narin
elemanlar olduundan, moment etkisi ile
oluan eilme nedeniyle kolon eksenini
simgeleyen izgi ykn etkime ynn
belirleyen kesik izgi ile akmayacaktr.
Bu durum kolon ular dnda kalan
blgede ek bir moment oluturacaktr.
Kolonda normal kuvvetten dolay oluan bu
ilave moment; M=N y olup ikinci
mertebe momenti adn alr.
Kolona etkiyen maksimum moment birinci mertebe
momenti ile ikinci mertebe momentlerinin toplamna eittir. kinci
mertebe momenti yer deitirmeye gre kolon boyunca
deimektedir. Bu nedenle maksimum moment, yer deitirmenin
en byk olduu kolon boyu ortasnda oluacaktr.
BLEK ELME ETKS ALTINDAK ELEMANLARIN
TAIMA GC
ekilde grlen, kesit geometrisi dzgn olmayan ve
donats deiik dzeylere yerletirilmi kesite etkiyen eksenel yk
ve moment kesit arlk merkezinden (e) uzaklnda etkiyen bir
eksenel kuvvete dntrlmtr.
Denge denklemlerinde basn kuvvetleri (+), ekme
kuvvetleri (-) alnmaldr. Uygunluk denkleminden elde edilen (-)
deerler, birim ksalma olarak dikkate alnmaldr. x
i
deerleri
arlk merkezinin stnde (+) altnda (-) alnmaldr.
Verilen denklem en genel halde verilmitir. Herhangi bir
geometriye sahip bir kesit iin, M=0 (Basit eilme) durumundan,
N=0 (Eksenel basn) durumuna kadar geerlidir. Bu basit
denklem bileik eilme altndaki bir betonarme kesitin tama
gcn tanmlamaya yeterlidir (0e).
Tarafsz eksenin derinlii c iin eitli kabuller yaparak her
bir c iin N ve M iftleri hesaplanr. Bu ekilde elde edilen N ve M
iftleri kullanlarak, eksenel ykn moment ile deiimini gsteren
bir eri elde edilir. Bu eri karlkl etki diyagram olarak
adlandrlr.

B noktas dengeli durumu belirler. Dengeli durumun tanm
kiriler iin yaplan tanmla ayndr (N
b
, e
b
).
N<N
b
veya e>e
b
olduu zaman d yze en yakn ekme
donats, beton ezilme konumuna ulamadan akacandan snek bir
krlma oluacaktr.
Eri dayanmn
zarf niteliindedir. Bu eri
iine den herhangi bir
N-M kombinezonu sz
konusu yk gvenle
tayabilir.
N>N
b
veya e<e
b
olduu durumlarda d merkezlie bal
olarak birim deformasyon dalm gen veya trapez olabilir. Her
iki durumda da en d lifteki beton ezilme konumuna ulatndan
ekme yzne en yakn donat akma birim uzamasna ulamaz.
Bu tr krlma basn krlmas olarak adlandrlr.
Grld gibi bileik eilmede krlma tr donat
oranndan bamsz olup, eksenel yk dzeyine ve d merkezlie
baldr. Burada kirilerdeki gibi donaty snrlayarak gevrek
krlmay nlemek mmkn deildir. Ar gevrek krlmay nlemek
iin baz nlemlerin alnmasnda yarar vardr.
a) Sk yerletirilmi sarg donats ile sneklik arttrlabilir.
b) Eksenel yke bir st snr konularak ar gevrek
krlmalar nlenebilir. TS500 de eksenel ykn 0.90 f
cd
A
c
dzeyini
gemesine izin verilmez.
Dikdrtgen Kesitler iin Tama Gc Denklemleri:
Karlkl Etki Diyagram:
i) nce e=0 iin N
or
hesaplanr.
ii) Dengeli N
b
ve M
b
deerleri hesaplanr.
cu
=0.003 ve
sy
=
s1
olacandan birim deformasyon dalm genlerinden c
b

ve
si
ler bulunur. Buradan N
b
ve M
b
deerleri hesaplanr.
iii) Tarafsz eksen derinlii ile ilgili bir varsaym yaplr.
nce byk bir c deerinden balanr (c=1.2 h).
iv)
c
=0.003 ve varsaym c ile tanmlanan birim
deformasyon dalmndan tm
si
ler ve bunlara karlk gelen
si

ler hesaplanr.
v) Deiik dzeylerdeki donatnn tad kuvvetler
hesaplanr. (F
si
=A
si

si
)
vi) Beton bilekesi bulunur. (F
c
=0.85 f
cd
k
1
c b)
vii) N ve M verilen denklemlerden hesaplanr. Bylece
seilen c iin N ve M ifti bulunmu olur.
viii) iii admna gidilerek c iin yeni bir deer seilir ve
ilemler tekrarlanr. Yeterli sayda N ve M bulunarak karlkl etki
diyagram izilir.
K YZ DONATILI DKDRTGEN KESTLER
( Simetrik Donatl)
Dengeli Durum:
Yukarda verilen deerler denklemde yerine konursa;
Ara Donatl Dikdrtgen Kesitlerin Tama Gc
Ara donats bulunan dikdrtgen kesitlerin tama gc
daha nce elde edilen genel denklemlerle bulunabilir. Uygunluk
denklemi ise kesitte bulunan donat dzeyi saysna baldr. Ara
donatl kesitlerde donat en az ayr dzeye yerletirilmi
olduundan bu tr kesitlerin tama gc deneme yanlma
yntemi ile bulunabilir.
a) c iin varsaym yaplr.
b) Benzer genlerden eitli dzeylerdeki donat iin birim
deformasyonlar hesaplanr (c
si
).
c) Her dzeydeki donat iin gerilme deerleri ve bunlara
karlk gelen kuvvetler hesaplanr (o
si
=c
si
E
s
sf
yd
ve F
si
=A
si
o
si
).
d) Beton basn bilekesi hesaplanr (F
c
=0.85 f
cd
A
cc
).
e) Denge koulu kontrol edilir
f) Denge salanyorsa devam edilir; salanmyorsa (a) ya
gidilerek c iin yeni bir varsaym yaplr.
g) kuvvetlerin kesit arlk merkezine gre momenti alnr.
Dikdrtgen Olmayan Kesitler:
Tama gc, dikdrtgen kesitler iin izlenen yntemle
hesaplanr. Bu durumda tek fark beton basn bilekesinin ve
bilekenin arlk merkezine gre momentinin hesabnda grlr.
EK ELME ve EKSENEL BASIN TAIYAN ELEMANLARIN
TAIMA GC
ekilde grlen kolon kesiti, eksenel yk ve iki dik ynde
eilme momenti etkisi altndadr. Bu kolonun tama gc, tama gc
ynteminde temel alnan varsaymlar yardmyla bulunabilir. Yazlacak
iki denge denkleminde bulunmas en g olan, beton basn bilekesi
ve bilekenin kesit arlk merkezinden olan uzakldr. Tarafsz
eksenin yeri k
z
h ve u olmak zere iki deikene baldr.
zetlenen yntem kullanlarak, varsaylan c deerleri iin
istenilen sayda N, M
y
ve M
z
deerleri elde edilir. Bu deerler dik
ekseni N, yatay eksenleri M
y
ve M
z
olan eksen takmna
yerletirilirse noktalarn birletirilmesinden bir yzey elde edilir. Bu
yzeyi oluturan noktalar tama gcn simgelediinden, elde
edilen yzey bir dayanm zarf olur.
Genel zm ancak deneme yanlma yntemi ile
mmkndr. nce tarafsz eksenin yeri ile ilgili varsaym yaplr ve
denge salanncaya kadar c deitirilir. Tarafsz eksenin yeri k
z
ve
u parametrelerine bal olduundan zm uzun ve klfetlidir.

ki eksenli eilme ve eksenel basn tayan
elemanlarn tama gc hesabnn zaman alc ve zahmetli
olmas nedeniyle bir takm yaklak yntemler gelitirilmitir. Bu
yntemlerden balcalar Bresler Yntemi ve ngiliz Betonarme
Ynetmelii (CP110) dir.
Bresler Yntemi
Prof. Bresler tarafndan nerilen bu yntem olduka basit
olup, N
d
> 0.1N
o
olduu durumlarda olduka iyi sonular vermektedir.
Bresler yntemi;
ifadesi ile tanmlanmaktadr. Burada;
N
r
: ki ynl eilme altndaki kesitin eksenel yk
kapasitesi.
N
ry
: Yalnzca e
z
dmerkezliine maruz kesitin tama gc
(e
y
=0).
N
rz
: Yalnzca e
y
dmerkezliine maruz kesitin tama gc
(e
z
=0).
N
o
: Eksenel basn altndaki kesitin tama gc (e
y
=
e
z
=0).
ngiliz Betonarme Ynetmelii (CP110)
ngiliz ynetmeliinde, iki ynde eilme momenti tayan
kolonlarn tama gc iin nerilen denklem, Bresler tarafndan
verilen denklemin zel bir halidir.
M
xyd
: Kesite etkiyen ve vektrel yn y olan moment
(M
xyd
=N
d
e
z
)
M
xzd
: Kesite etkiyen ve vektrel yn z olan moment
(M
xzd
=N
d
e
y
)
M
oy
: N
d
eksenel yknn ve yalnzca M
xyd
momentinin
etkisindeki kesitin tama gc (e
y
=0).

M
oz
: N
d
eksenel yknn ve yalnzca M
xzd
momentinin
etkisindeki kesitin tama gc (e
z
=0).
o
n
: 1.0 ile 2.0 arasnda deien katsay olup aadaki
gibi hesaplanmaktadr.
Boyutlandrma ve Donat Hesab
M
d
: Hesap momenti ve hesap eksenel yk temel alnarak
d merkezlik ynetmelikte ngrlen d merkezlikten kk ise,
boyutlandrma ve donat hesab min. d merkezlie gre
hesaplanan moment temel alnr.
TS500 de belirli bir rijitlii ve sneklii salamak iin,
eksenel yk dzeyine bir st snr getirilmitir.
ntasarm aamasnda kesit boyutlar saptanrken kesit
alannn min. deeri:

Kolon Tama Gc Abaklar
Karlkl etki diyagramnn ordinat bhf
cd
, apsisi bh
2
f
cd
ye
blndnde eksenel yk ve moment ifadeleri boyutsuz hale
gelir,
Bylece belirli bir donat tr, belirli bir d/h ve belirli bir
donat dzeni ve oran iin diyagram genelletirilmi olur.
Abaklarda donat oran
t
m olarak ifade edilmitir. Burada
m, f
yd
/f
cd
olduundan eriler beton dayanmndan bamsz
bulunmu olmaktadr.
Dikdrtgen kesitler iin verilen abaklardan hangisinin
kullanlaca kesitte kullanlan donat snfna , d/h oranna ve
katsaysna baldr. Abaklar iki ayr d/h oran iin hazrlanm
olup ara deerler iin iki abak arasnda dorusal oranlama yaplr.
katsays, ara donat alannn, kesitteki tm donat alanna
orandr. Abaklarda TS500 de bulunan iki snr, koyu izgilerle
gsterilmitir. Bu snrlardan ilki min. d merkezliktir, e/h=0.1.
Erilerin bu snrn solunda kalan paralar kullanlmamaldr. kinci
snrlama yk dzeyi ile ilgilidir, Ns0.9 f
cd
A
c
.
Hesap deerleri eitli yk kombinezonlarndan elde
edilmitir. M
d
deerleri ikinci mertebe momentleri de iermektedir.
stenen: Donat alan.
Seilen donat dzeni;
imdi yaplmas gereken ift ynl eilme altnda kesitin
emniyetli olup olmadnn saptanmasdr.
BRESLER YNTEM
CP110 YNTEM
NARNLK ETKS
Yaplarda tm kolonlar
eilme momenti tarlar ve bu
momentler kolonda erilik oluturur.
Erilik kolonun iki ucu arasnda
deplasman yapmasna neden olur.
Bazen bu deplasmanlar yanal
telenmeye bal olarak da (greli
olarak) meydana gelebilirler. Bu
deplasmanlar sonu olarak
eksantrisiteyi arttrr ve momenti
bytm olur.
Genel Yntem:
Eksenel basn ile birlikte eilme de tayan betonarme elemanlarn
boyutlandrp donatlandrlmas, elverisiz yk bileenleri altnda, dorusal
olmayan malzeme davrann, atlamay, betonun snme ve bzlmesini
gz nnde bulunduran ikinci mertebe yapsal zmlemelerden elde edilen
eksenel kuvvet ve moment deerlerine gre yaplr. Ancak narinlik snrnn
aadaki snr amad elemanlarn hesabnda aada verilen yaklak
yntem kullanlabilir;
Yaklak Yntem (Moment Bytme Yntemi):
Kesiti ve eksenel kuvveti ykseklik boyunca deimeyen
kolonlara uygulanan bu yaklak yntemde tasarmda kullanlacak
tasarm momenti, dorusal elastik varsaymlarna dayal
zmden elde edilen ve minimum eksantrisite koulunu
salamak zorunda olan en byk u momentinin bir arpan ile
bytlmesi ile bulunur.

(a) Yanal teleme lt:
Yap sistemi iinde yatay kuvvetlere kar yeterli rijitlik
tayan perde, duvar ya da benzeri elemanlar varsa yanal
telenmenin nlenmi olduu varsaylabilir.
Dorusal malzeme davran varsaym ile yatay ve dey
ykler altnda yaplan ikinci mertebe yapsal zmlemeden elde
edilen kolon u momentlerinin ayn varsaymlar ve ykler altnda
yaplan birinci mertebe zmlemesinden elde edilen kolon u
momentlerinden en ok %5 kadar farkl olduu durumlarda yanal
telenmenin nlenmi olduu kabul edilebilir.
kinci mertebe zmlenmesi yaplmyorsa, yapnn
herhangi bir kat iin tayc sistemin tm gz nnde tutularak
hesaplanan durayllk (stabilite) endeksi aada belirtilen snr
amad durumlarda da o katta yeterli rijitlik bulunduu ve yanal
telenmenin nlenmi olduu kabul edilebilir.
(b) Kolon Etkili Boyu:
Kolon serbest boyu, demeler, kiriler veya kolona
yanal destek salayan dier elemanlar arasndaki uzaklktr. Kolon
bal veya guse bulunan durumlarda, kolon serbest boyu, balk
veya guse alt yznden llr. Daha gvenilir bir zmleme
ynteminin kullanlmad durumlarda, kolon etkili boyu, kolon
serbest boyu, kolon ularndaki dnmenin engellenmesi ile ilikili
olan ve aada tanmlanan k katsays ile arplarak elde
edilebilir.
l
k
=k l
n
(l
n
: kolonun serbest boyu)
Kolon etkili boyu katsays k yanal telenmesi nlenmi ve
nlenmemi kat kolonlar iin aada tanmlanmtr.
Yanal telenmesi nlenmi kat kolonlar iin:

Hesap yaplmamsa, yanal telenmesi nlenmi kat
kolonlarnda, k=1.0 alnr.
Yanal telenmesi nlenmemi kat kolonlar iin:
Kolon atalet momenti gross kesit atalet momenti olarak
hesaplanr. Kiri atalet momentleri ise pratikte daima kirilerde
klcal atlamalar oluabileceinden atlam kesit atalet
momenti hesaba katlr.
atlam kesit atalet momenti, yaklak olarak kesit
atalet momentinin yars olarak kabul edilir.

TS500 e gre u koullarn saland durumlarda
ikinci mertebe momentleri ihmal edilebilir;

(c) Narinlik Etkisinin hmal Edilebilecei Durumlar:

M
2
: Kolondaki byk moment
M
1
: Kolondaki kk moment
i=0.3 h (Dikdrtgen)
i=0.25 d (Dairesel)

Yanal teleme nlenmi kat kolonlarnda:
koulu salanyorsa narinlik etkisi ihmal edilebilir.
M
1
ve M
2
kolonun ayn yznde basn oluturuyorsa (tek
erilikli kolon), (M
1
/M
2
) oran pozitif (a), tersi durumlarda (ift
erilikli kolon) bu oran negatif alnr (b).
Yanal teleme nlenmemi kat kolonlarnda:

l
k
/i 22 koulu salanyorsa narinlik etkisi ihmal
edilebilir.
(d) Burkulma Yk Hesab:
Kolon burkulma yk Euler denklemiyle hesaplanr.
Kolon etkili eilme rijitlii (EI), daha gvenilir bir hesap
yaplmayan durumlarda, aada verilen denklemle elde edilebilir.
Burada E
c
I
c
tm beton kesitinin eilme rijitlii, E
s
I
s
de
boyuna donat kesitinin, eleman kesiti arlk merkezine gre
oluturduu eilme rijitliidir.
Snme oran R
m
, yanal telenmesi nlenmi sistemlerde,
dey yklerden elde edilen kolon hesap eksenel kuvvetindeki
kalc yk katksnn, toplam deere orandr.
Snme oran R
m
, yanal telenmesi nlenmemi
sistemlerde ise, tm kat kolonlar hesap kesme kuvvetlerindeki
(V
d
) kalc yk katks toplamnn, hesap kesme kuvvetleri
toplamna orandr.
Narin Kolon Hesap Yntemi:

(e) Moment Bytme Katsays:
Yanal telenmesi nlenmi kat kolonlarnda:
denklemiyle hesaplanrken (M
1
/M
2
) oran tek erilikli kolonlarda
pozitif, ift erilikli kolonlarda negatif alnr. Kolon ular arasnda
etkiyen herhangi bir yatay yk varsa, C
m
=1.0 alnr. Tasarmda
kullanlacak tasarm momenti;
Yanal telenme nlenmemi kat kolonlarnda:
Tm kat kolonlar iin;
Burada, N
d
ve N
k
, o kattaki basn elemanlarnn
tadklar eksenel tasarm yklerinin toplam ve kolon kritik
yklerinin toplamdr. Bu deerler aadaki koulu salamaldr,
salamyorsa kolon boyutlar bytlmelidir.
Yanal telenmesi nlenmemi kat kolonlarnn her biri
iin ayrca bireysel deerleri de hesaplanmaldr. Bu
hesaplarda C
m
=1.0 alnmaldr. Hesap momentinin
bulunmasnda, ve
s
deerlerinden byk olan kullanlr
(M
d
'= M
2
ve M
d
'=
s
M
2
den byk olan).
Ancak, serbest boy ile bulunan narinlik oran,
olan kolonlarn hesap momentinin
bulunmasnda, ve
s
deerlerinin arpm
kullanlr (M
d
'=
s
M
2
).
ekildeki ereve kendi dzlemi ierisindedir. A-B, C-D,
E-F kolonlarnn ksa veya narin kolon olup olmadn
belirleyiniz. A-B ve C-D kolonlarnn tasarmn yapnz. R
m
=0.4,
E
c
=30000 Mpa, f
cd
=17 Mpa, f
yd
=365 Mpa, paspay=25mm,
yanal deplasman nlenmemitir.
D
F

Betonarme - 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Betonarme - 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Prof. Dr.

You might also like