Avrupa nsan Haklar Szlemesi

Avrupa nsan Haklar Szlemesi

11. Protokol ile deitirilen metin

Avrupa Antlamalar Serisi, No. 5

Bu metinler, Avrupa Komisyonu/Avrupa Konseyinin Trkiye ile Ortak Giriimi erevesinde hazrlanmtr.

Metne likin Aklama

Szleme metni, 21 Eyll 1970te yrrle giren 3 nolu Protokoln, 20 Aralk 1971de yrrle giren 5 nolu Protokoln ve 1 Ocak 1990da yrrle giren 8 nolu Protokoln dzenlemelerine uygun olarak deitirilmiti. Ayrca, yrrle girdii 21 Eyll 1970ten bu yana 5. maddesinin 3. fkrasna uygun olarak Szlemenin bir paras olan 2 nolu Protokoln metnini iermekteydi. Protokollerin getirdii btn bu deiikliklerin veya eklemelerin yerini, yrrle girdii tarih olan 1 Kasm 1998den itibaren 11 nolu Protokol almaktadr. Bu tarihten itibaren, 1 Ekim 1994te yrrle giren 9 nolu Protokol yrrlkten kaldrlmtr.

Bu metnin aslna uygun, resmi dili ngilizce ve Franszca olup, Trkeye tercmesi bilgilendirme amac ile hazrlanmtr.

nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna ilikin Szleme

Roma, 4 Aralk 1950

ada imzas hkmetler,

bulunan

Avrupa

Konseyi

yesi

Birlemi Milletler Genel Kurulu tarafndan 10 Aralk 1948de ilan edilen nsan Haklar Evrensel Bildirisini, bu Bildirinin, metninde aklanan haklarn her yerde ve etkin olarak tannmasn ve uygulanmasn salamay hedef aldn, Avrupa Konseyinin amacnn, yeleri arasnda daha sk bir birlik kurmak olduunu ve insan haklar ile temel zgrlklerin korunmas ve gelitirilmesinin bu amaca ulama yollarndan birini oluturduunu gz nne alarak, dnyada bar ve adaletin asl temelini oluturan ve salanp korunabilmesi, her eyden nce, bir yandan gerekten demokratik bir siyasal rejime, dier yandan da insan haklar konusunda ortak bir anlay ve ortaklaa sayg esasna bal olan bu 3

temel zgrlklere tekrarlayarak,

derin

inanlarn

bir

kez

daha

ayn inanc tayan ve siyasal gelenekler, idealler, zgrlklere sayg ve hukukun stnl konularnda ortak bir miras paylaan Avrupa devletlerinin hkmetleri sfatyla, Evrensel Bildiride yer alan baz haklarn ortak gvenceye balanmasn salama yolunda ilk admlar atmay kararlatrarak, aadaki hususlarda anlamlardr: Madde 1 nsan haklarna sayg ykmll Yksek Szlemeci Taraflar kendi yetki alanlar iinde bulunan herkese bu Szlemenin birinci blmnde aklanan hak ve zgrlkleri tanrlar.

Blm I Haklar ve zgrlkler

Madde 2 Yaama hakk 1. Herkesin yaam hakk yasann korumas altndadr. Yasann lm cezas ile cezalandrd bir sutan dolay hakknda mahkemece hkmedilen bu cezann yerine getirilmesi dnda hi kimse kasten ldrlemez. 2. ldrme, aadaki durumlardan birinde kuvvete bavurmann kesin zorunluluk haline gelmesi sonucunda meydana gelmise, bu maddenin ihlali suretiyle yaplm saylmaz: 4

a. Bir kimsenin yasa d iddete kar korunmas iin; b. Usulne uygun olarak yakalamak veya usulne uygun olarak tutuklu bulunan bir kiinin kamasn nlemek iin; c. Ayaklanma veya isyann yasaya uygun olarak bastrlmas iin. Madde 3 kence yasa Hi kimse ikenceye, insanlk d ya da onur krc ceza veya ilemlere tabi tutulamaz. Madde 4 Klelik ve zorla altrma yasa 1. Hi kimse kle ve kul halinde tutulamaz. 2. Hi kimse zorla altrlamaz ve zorunlu almaya tabi tutulamaz. 3. Aadaki haller bu maddede sz geen zorla altrma veya zorunlu alma dan saylmazlar: a. Bu Szlemenin 5. maddesinde ngrlen koullar altnda tutuklu bulunan kimseden tutukluluu veya artl salverilmesi sresince olaan olarak yaplmas istenen alma; b. Askeri nitelikte bir hizmet veya inanlar gereince askerlik grevini yapmaktan kanan kimselerin durumunu meru sayan lkelerde, bu inanca sahip kimselere zorunlu askerlik yerine grdrlecek baka bir hizmet; 5

c. Toplumun hayat veya refahn tehdit eden kriz ve afet hallerinde istenecek her hizmet; d. Normal yurttalk ykmllkleri kapsamna giren her trl alma veya hizmet. Madde 5 zgrlk ve gvenlik hakk 1. Herkesin kii zgrlne ve gvenliine hakk vardr. Aada belirtilen haller ve yasada belirlenen yollar dnda hi kimse zgrlnden yoksun braklamaz: a. Yetkili mahkeme tarafndan mahkum edilmesi zerine bir kimsenin usulne uygun olarak hapsedilmesi; b. Bir mahkeme tarafndan yasaya uygun olarak verilen bir karara riayetsizlikten dolay veya yasann koyduu bir ykmlln yerine getirilmesini salamak iin bir kimsenin usulne uygun olarak yakalanmas veya tutulmas; c. Su iledii hakknda geerli phe bulunan veya su ilemesine ya da suu iledikten sonra kamasna engel olmak zorunluluu inancn douran makul nedenlerin bulunmas dolaysyla, bir kimsenin yetkili merci nne karlmak zere yakalanmas ve tutulmas; d. Bir kn gzetim altnda eitimi iin usulne uygun olarak verilmi bir karar gerei tutulmas veya yetkili merci nne karlmak zere usulne uygun olarak tutulmas; 6

e. Bulac hastalk yayabilecek bir kimsenin, bir akl hastasnn, bir alkoliin, uyuturucu madde bamls bir kiinin veya bir serserinin usulne uygun olarak tutulmas; f. Bir kiinin usulne aykr surette lkeye girmekten alkonmas veya kendisi hakknda snr d etme ya da geri verme ileminin yrtlmekte olmas nedeniyle usulne uygun olarak yakalanmas veya tutulmas; 2. Yakalanan her kiiye, yakalama nedenleri ve kendisine yneltilen her trl sulama en ksa zamanda ve anlad bir dille bildirilir. 3. Bu maddenin 1.c fkrasnda ngrlen koullar uyarnca yakalanan veya tutulan herkes hemen bir yarg veya adli grev yapmaya yasayla yetkili klnm dier bir grevli nne karlmaldr; kiinin makul bir sre iinde yarglanmaya veya adli kovuturma srasnda serbest braklmaya hakk vardr. Salverilme, ilgilinin durumada hazr bulunmasn salayacak bir teminata balanabilir. 4. Yakalama veya tutulma nedeniyle zgrlnden yoksun klnan herkes, zgrlk kstlamasnn yasaya uygunluu hakknda ksa bir sre iinde karar vermesi ve yasaya aykr grlmesi halinde, kendisini serbest brakmas iin bir mahkemeye bavurma hakkna sahiptir. 5. Bu madde hkmlerine aykr olarak yaplm bir yakalama veya tutma ileminin maduru olan herkesin tazminat istemeye hakk vardr. 7

Madde 6 Adil yarglanma hakk 1. Herkes, gerek medeni hak ve ykmllkleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yneltilen sulamalar konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmu, bamsz ve tarafsz bir mahkeme tarafndan davasnn makul bir sre iinde, hakkaniyete uygun ve ak olarak grlmesini isteme hakkna sahiptir. Hkm ak oturumda verilir; ancak, demokratik bir toplumda genel ahlak, kamu dzeni ve ulusal gvenlik yararna, kklerin korunmas veya davaya taraf olanlarn zel hayatlarnn gizlilii gerektirdiinde veya davann ak oturumda grlmesinin adaletin selametine zarar verebilecei baz zel durumlarda, mahkemenin zorunlu grecei lde, durumalar dava sresince tamamen veya ksmen basna ve dinleyicilere kapal olarak srdrlebilir. 2. Bir su ile itham edilen herkes, sululuu yasal olarak sabit oluncaya kadar susuz saylr. 3. Her sank en azndan aadaki haklara sahiptir: a. Kendisine yneltilen sulamann nitelii ve nedeninden en ksa zamanda, anlad bir dille ve ayrntl olarak haberdar edilmek; b. Savunmasn hazrlamak iin gerekli zamana ve kolaylklara sahip olmak; c. Kendi kendini savunmak veya kendi seecei bir avukatn yardmndan yararlanmak ve eer avukat tutmak iin mali olanaklardan yoksunsa ve adaletin selameti gerektiriyorsa, 8

mahkemece grevlendirilecek bir avukatn para demeksizin yardmndan yararlanabilmek; d. ddia tanklarn sorguya ekmek veya ektirmek, savunma tanklarnn da iddia tanklaryla ayn koullar altnda arlmasnn ve dinlenmesinin salanmasn istemek; e. Durumada kullanlan dili anlamad veya konumad takdirde bir tercmann yardmndan para demeksizin yararlanmak. Madde 7 Cezalarn yasall 1. Hi kimse, ilendii zaman ulusal ve uluslararas hukuka gre su saylmayan bir fiil veya ihmalden dolay mahkum edilemez. Yine hi kimseye, suun ilendii srada uygulanabilecek olan cezadan daha ar bir ceza verilemez. 2. Bu madde, ilendii zaman uygar uluslar tarafndan tannan genel hukuk ilkelerine gre su saylan bir fiil veya ihmal ile sulanan bir kimsenin yarglanmasna ve cezalandrlmasna engel deildir. Madde 8 zel hayatn ve aile hayatnn korunmas 1. Herkes zel hayatna, aile hayatna, konutuna ve haberlemesine sayg gsterilmesi hakkna sahiptir. 2. Bu hakkn kullanlmasna bir kamu otoritesinin mdahalesi, ancak ulusal gvenlik, kamu emniyeti, lkenin ekonomik 9

refah, dirlik ve dzenin korunmas, su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin, demokratik bir toplumda zorunlu olan lde ve yasayla ngrlm olmak kouluyla sz konusu olabilir. Madde 9 Dnce, vicdan ve din zgrl 1. Herkes dnce, vicdan ve din zgrlne sahiptir. Bu hak, din veya inan deitirme zgrl ile tek bana veya topluca, aka veya zel tarzda ibadet, retim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancn aklama zgrln de ierir. 2. Din veya inancn aklama zgrl ancak kamu gvenliinin, kamu dzenin, genel saln veya ahlakn ya da bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin demokratik bir toplumda zorunlu tedbirlerle ve yasayla snrlanabilir. Madde 10 fade zgrl 1. Herkes grlerini aklama ve anlatm zgrlne sahiptir. Bu hak, kanaat zgrl ile kamu otoritelerinin mdahalesi ve lke snrlar sz konusu olmakszn haber veya fikir alma ve verme zgrln de ierir. Bu madde, devletlerin radyo, televizyon ve sinema iletmelerini bir izin rejimine bal tutmalarna engel deildir. 2. Kullanlmas grev ve sorumluluk ykleyen bu zgrlkler, demokratik bir toplumda zorunlu tedbirler niteliinde 10

olarak, ulusal gvenliin, toprak btnlnn veya kamu emniyetinin korunmas, kamu dzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn, bakalarnn hret ve haklarnn korunmas veya yarg gcnn otorite ve tarafszlnn salanmas iin yasayla ngrlen baz biim koullarna, snrlamalara ve yaptrmlara balanabilir. Madde 11 Dernek kurma ve toplant zgrl 1. Herkes asayii bozmayan toplantlar yapmak, dernek kurmak, ayrca karlarn korumak iin bakalaryla birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara katlmak haklarna sahiptir. 2. Bu haklarn kullanlmas, demokratik bir toplumda zorunlu tedbirler niteliinde olarak, ulusal gvenliin, kamu emniyetinin korunmas, kamu dzeninin salanmas ve su ilenmesinin nlenmesi, saln veya ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amalaryla ve ancak yasayla snrlanabilir. Bu madde, bu haklarn kullanlmasnda silahl kuvvetler, kolluk mensuplar veya devletin idare mekanizmasnda grevli olanlar hakknda meru snrlamalar konmasna engel deildir. Madde 12 Evlenme hakk Evlenme ana gelen erkek ve kadn, bu hakkn kullanlmasn dzenleyen ulusal yasalar uyarnca evlenme ve aile kurma hakkna sahiptir. 11

Madde 13 Etkili bavuru hakk Bu Szlemede tannm olan hak ve zgrlkleri ihlal edilen herkes, ihlal fiili resmi grev yapan kimseler tarafndan bu sfatlarna dayanlarak yaplm da olsa, ulusal bir makama etkili bir bavuru yapabilme hakkna sahiptir. Madde 14 Ayrmclk yasa Bu Szlemede tannan hak ve zgrlklerden yararlanma, cinsiyet, rk, renk, dil, din, siyasal veya dier kanaatler, ulusal veya sosyal kken, ulusal bir aznla mensupluk, servet, doum veya herhangi baka bir durum bakmndan hibir ayrmclk yaplmadan salanr. Madde 15 Olaanst hallerde askya alma 1. Sava veya ulusun varln tehdit eden baka bir genel tehlike halinde her Yksek Szlemeci Taraf, durumun gerektirdii lde ve uluslararas hukuktan doan baka ykmllklere ters dmemek kouluyla, bu Szlemede ngrlen ykmllklere aykr tedbirler alabilir. 2. Yukardaki hkm, Yksek Szlemeci Taraf, meru sava fiilleri sonucunda meydana gelen lm hali dnda, 2. madde ile 3. ve 4. maddeler (fkra 1) ve 7. maddeyi hibir suretle ihlale mezun klmaz. 12

3. Bu maddeye gre aykr tedbirler alma hakkn kullanan her Yksek Szlemeci Taraf, alnan tedbirler ve bunlar gerektiren nedenler hakknda Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tam bilgi verir. Bu Yksek Szlemeci Taraf, sz geen tedbirlerin yrrlkten kalkt tarihi de Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirir. Madde 16 Yabanclarn siyasal etkinliklerinin kstlanmas 10, 11 ve 14. maddelerin hibir hkm, Yksek Szlemeci Taraflarn yabanclarn siyasal etkinliklerini snrlamalarna engel saylmaz. Madde 17 Haklarn ktye kullanmnn yasaklanmas Bu Szleme hkmlerinden hibiri, bir devlete, toplulua veya kiiye, Szlemede tannan hak ve zgrlklerin yok edilmesine veya burada ngrldnden daha geni lde snrlamalara uratlmasna ynelik bir etkinlie girime ya da eylemde bulunma hakkn salar biimde yorumlanamaz. Madde 18 Haklarn kstlanmasnn snrlar Bu Szlemenin hkmleri gereince, sz edilen hak ve zgrlklere getirilen snrlamalar ancak ngrlen amalar iin uygulanabilir. 13

Blm II Avrupa nsan Haklar Mahkemesi

Madde 19 Mahkemenin kuruluu Bu Szleme ve protokollerine, Yksek Szlemeci Taraflarca kabul edilen ykmllklere uyulmasn salamak iin, aada Mahkeme olarak anlacak bir Avrupa nsan Haklar Mahkemesi kurulur. Mahkeme devaml grev yapar. Madde 20 Yarg says Mahkeme, Yksek Szlemeci Taraflarn saysna eit sayda yargtan oluur. Madde 21 Grev iin aranan koullar 1. Yarglar stn ahlaki vasflara ve yksek bir hukuki greve atanmak iin gerekli niteliklere sahip veya ehliyetleriyle tannm hukuku olmaldrlar. 2. Yarglar Mahkemeye kendi adlarna katlrlar. 3. Yarglar grev sreleri iinde bamszlklar, tarafszlklar ve daimi grevin gerekleri ile badamayan herhangi bir grev stlenemezler; bu fkrann uygulanmasndan doan sorunlar Mahkeme tarafndan karara balanr. 14

Madde 22 Yarglarn seimi 1. Yarglar, her Yksek Szlemeci Taraf iin, o Yksek Szlemeci Taraf tarafndan gsterilen ve aday ieren bir liste zerinden Parlamenterler Meclisi tarafndan oy okluu ile seilirler. 2. Yeni Yksek Szlemeci Taraflarn bu Szlemeye katlmalar halinde Mahkemeyi tamamlamak ve boalan yelikleri doldurmak iin ayn usul izlenir. Madde 23 Grev sreleri 1. Yarglar alt yl iin seilirler. Tekrar seilmeleri mmkndr. Bununla beraber ilk seilen yarglardan yarsnn grev sresi yln sonunda sona erecektir. 2. lk yllk srenin sonunda grevleri sona erecek olan yeler, ilk seimlerin yaplmasndan hemen sonra, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafndan kura ekmek sretiyle saptanr. 3. Yarglarn imkan lsnde yarsnn her ylda bir yenilenmesini salamak iin, Parlamenterler Meclisi bir sonraki seime gemeden nce seilecek yarglardan bir veya birkann grev sresinin veya srelerinin yldan az veya dokuz yldan ok olmamak art ile, alt yl dnda bir sre olmasna karar verebilir. 4. Birden fazla yenin grev sresinin sz konusu olduu durumlarda ve Parlamenterler Meclisinin yukardaki fkray 15

uygulamas halinde, grev srelerinin yelere dalm, Genel Sekreterin seimden hemen sonra yapaca kura sonucu belirlenir. 5. Grev sresi bitmemi bir yargcn yerine seilen yarg, selefinin grev sresini tamamlar. 6. Yarglarn grev sreleri 70 yanda sona erer. 7. Yarglar, yerlerine bakas seilinceye kadar grev yaparlar. Yerlerine bakas seildikten sonra da kendilerine havale edilmi olan davalara bakmaya devam ederler. Madde 24 Grevden alnma Bir yarg ancak, dier yarglar tarafndan, artk gerekli koullar tamadna ilikin te iki ounluk ile alnacak kararla grevden alnabilir. Madde 25 Yaz leri ve hukukular Mahkemede, grev ve kuruluu Mahkeme itznde belirlenen bir Yaz leri Mdrl bulunur. Mahkemeye yaz ilerinde grevli hukukular yardm eder. Madde 26 Mahkemenin Genel Kurul halinde toplanmas Genel Kurul halinde toplanan Mahkeme, 16

a. yllk bir sre iin bakann ve bir veya iki bakan yardmcsn seer, bu kiilerin tekrar seilmeleri mmkndr; b. belirli sreler iin Daireler kurar; c. Mahkeme, Daire bakanlarn seer, bu kiilerin tekrar seilmeleri mmkndr; d. Mahkeme itzn kabul eder; e. Yaz leri Mdrn ve bir veya birden fazla mdr yardmcsn seer. Madde 27 Komiteler, Daireler ve Byk Daire 1. Mahkeme, nne gelen bavurular incelemek zere yargl komiteler, yedi yargl Daireler ve onyedi yargl bir Byk Daire eklinde toplanr. Mahkemenin Daireleri belirli bir sre iin komiteleri oluturur. 2. Bavuruya konu olan Taraf Devlet adna seilmi yarg, Daire ve Byk Dairede vazifeten yer alr; bu yargcn yokluunda veya katlmas mmkn olmayan durumlarda, anlan devletin belirleyecei bir kii yarg sfatyla Daire ve Byk Dairede yer alr. 3. Byk Daire ayrca Mahkeme bakan, bakan yardmclar, Daire bakanlar ve Mahkeme itzne gre seilecek dier yarglardan oluur. 43. madde uyarnca Byk Daireye sevk edilen bavurularn incelenmesi srasnda, Daire bakan ve 17

bavuruda konu edilen devletin yargc dnda, bu karar veren Daire yarglar Byk Dairede yer alamazlar. Madde 28 Komitelerin kabul edilemezlik kararlar Bir Komite, 34. madde uyarnca yaplan kiisel bavurunun daha fazla incelemeyi gerektirmedii hallerde, oybirlii ile kabul edilemezliine veya kayttan drlmesine karar verebilir. Bu karar kesindir. Madde 29 Dairelerin kabul edilebilirlik ve esasa ilikin kararlar 1. 28. madde erevesinde karar verilmedii takdirde, bir Daire, 34. madde uyarnca yaplan kiisel bavurularn kabul edilebilirlii ve esas hakknda karar verir. 2. Bir Daire, 33. madde uyarnca yaplan devlet bavurularnn kabul edilebilirlii ve esas hakknda karar verir. 3. Mahkeme, istisnai hallerde ald aksine kararlar hari, kabul edilebilirlik konusundaki kararlar ayr olarak alr. Madde 30 Yarglamann Byk Daireye gnderilmesi Daire nnde grlen dava, ibu Szlemenin ve protokollerinin yorumu konusunda ciddi sorunlar douruyorsa ya da sorunun zm Mahkeme tarafndan nceden verilmi bir karar ile elime ihtimali tayorsa, Daire, hkm vermedii sre ierisinde ve taraflar itiraz etmedike, yarg yetkisinden Byk Daire lehine vazgeebilir. 18

Madde 31 Byk Dairenin yetkileri Byk Daire, 1. Daireler tarafndan 30. madde uyarnca kendisine gnderilen veya 43. madde uyarnca nne gelen ya da 33. veya 34. maddeler uyarnca yaplan bavurular ve, 2. 47. maddede ngrlen gr bildirme taleplerini inceler. Madde 32 Mahkemenin yarg yetkisi 1. Mahkemenin yarg yetkisi, 33., 34. ve 37. maddeler uyarnca kendisine intikal eden, ibu Szlemenin ve protokollerinin yorumu ve uygulamasna ilikin tm konular kapsar. 2. Mahkemenin yarg yetkisinin olup olmad hakknda ihtilaf durumunda, karar Mahkemeye aittir. Madde 33 Devlet bavurular Her Yksek Szlemeci Taraf, ibu Szleme ve protokolleri hkmlerine vki ve kendisinin dier Yksek Szlemeci Tarafa isnat edilebileceine kanaat getirdii herhangi bir ihlalden dolay Mahkemeye bavurabilir. Madde 34 Kiisel bavurular bu Szleme ve protokollerinde tannan haklarn Yksek Szlemeci Taraflardan biri tarafndan ihlalinden zarar grd19

 iddiasnda bulunan her gerek kii, hkmet d her kurulu veya kii gruplar Mahkemeye bavurabilir. Yksek Szlemeci Taraflar bu hakkn etkin bir ekilde kullanlmasna hibir suretle engel olmamay taahht ederler. Madde 35 Kabul edilebilirlik koullar 1. Uluslararas hukukun genel olarak kabul edilen prensiplerine gre, ancak i hukuk yollarnn tketilmesinden sonra ve kesin karardan itibaren alt aylk sre iinde Mahkemeye bavurulabilir. 2. Mahkeme, 34. madde uyarnca sunulan herhangi bir kiisel bavuruyu aadaki hallerde kabul etmez: a. Bavuru imzasz ise veya; b. Bavuru Mahkeme tarafndan daha nce incelenmi veya uluslararas dier bir soruturma veya zm merciine sunulmu baka bir bavurunun konusuyla esas itibariyle ayn ise ve yeni olaylar iermiyorsa. 3. Mahkeme, 34. madde uyarnca sunulan herhangi bir kiisel bavuruyu ibu Szleme ve protokolleri hkmleri dnda kalm, aka dayanaktan yoksun veya bavuru hakknn suistimali mahiyetinde telakki ettii takdirde, kabul edilemez bulur. 4. Mahkeme ibu maddeye gre kabul edilemez bulduu her bavuruyu reddeder. Yarglamann her aamasnda bu karar verilebilir. 20

Madde 36 nc tarafn mdahalesi 1. Daire ve Byk Daire nndeki tm davalarda, vatandalarndan birinin bavuran taraf olmas halinde, Yksek Szlemeci Tarafn yazl gr sunma ve durumalarda bulunma hakk vardr. 2. Mahkeme bakan, adaletin salanabilmesi amacyla, yarglamada taraf olmayan herhangi bir Yksek Szlemeci Taraf yazl gr sunma veya durumalarda taraf olmaya davet edebilir. Madde 37 Bavurunun kayttan dmesi 1. Yarglamann herhangi bir aamasnda, Mahkeme, aadaki sonulara varlmas halinde bavurunun kayttan drlmesine karar verebilir: a. Bavuru sahibi bavurusunu takip etme niyetinde deilse, veya b. Sorun zmlenmise, veya c. Baka herhangi bir nedenden tr, bavurunun incelenmesine devam edilmesi hususunda artk hakl bir gereke grmezse. Ancak ibu Szleme ve protokollerinde tanmlanan insan haklarna sayg esas gerektiyorsa, Mahkeme bavurunun incelemesine devam eder. 21

2. Mahkeme, koullarn hakl kld kansna varrsa, bir bavurunun yeniden kayda alnmasn kararlatrabilir. Madde 38 Davann incelenmesi ve dostane zm sreci 1. Mahkeme, kendisine gelen bavuruyu kabul edilebilir bulduu takdirde, a. olaylar saptamak amacyla taraflarn temsilcileriyle birlikte bavuruyu incelemeye devam eder ve gerekirse, ilgili devletlerin, etkin olarak yrtlmesi iin gerekli tm kolaylklar salayacaklar bir soruturma yapar; b. ibu Szleme ve protokollerinde tanmlanan ekliyle insan haklarna sayg esasndan hareketle, davann dostane bir zm ile sonulandrlmas iin ilgili taraflara hizmet sunmaya hazr olacaktr. 2. 1.b hkmlerine gre yrtlen usul gizlidir. Madde 39 Dostane zme varlmas Dostane zme varlrsa, Mahkeme olaylarla ve varlan zmle snrl ksa bir aklamay ieren bir karar vererek bavuruyu kayttan drr.

22

Madde 40 Durumalarn kamuya ak olmas ve belgelere ulaabilme 1. Mahkeme istisnai durumlarda aksini kararlatrmadka, durumalar kamuya aktr. 2. Mahkeme bakan aksine karar vermedike, Yaz leri Mdrne emanet edilen belgeler kamuya aktr. Madde 41 Hakkaniyete uygun tatmin Mahkeme ibu Szleme ve protokollerinin ihlal edildiine karar verirse ve ilgili Yksek Szlemeci Tarafn i hukuku bu ihlali ancak ksmen telafi edebiliyorsa, Mahkeme, gerektii takdirde, zarar gren tarafn hakkaniyete uygun bir surette tatminine hkmeder. Madde 42 Dairelerin kararlar Dairelerin kararlar, 44. maddenin 2. fkras hkmleri uyarnca kesinleir. Madde 43 Byk Daireye gnderme 1. Bir Daire kararnn verildii tarihten itibaren ay iinde ve istisnai durumlarda, dava taraflarndan her biri davann Byk Daireye gnderilmesini isteyebilir. 23

2. Byk Daire bnyesinde be yargtan oluan bir kurul, dava, Szleme ve protokollerinin yorumuna ya da uygulanmasna ilikin ciddi bir sorun douruyorsa ya da genel nitelikli ciddi bir konu tekil ediyorsa, istemi kabul eder. 3. Kurul istemi kabul ederse, Byk Daire bir hkm ile davay sonulandrr. Madde 44 Kesin hkmler 1. Byk Dairenin karar kesindir. 2. Bir Dairenin karar aadaki durumlarda kesinleir: a. Taraflar davann Byk Daireye istemediklerini beyan ederlerse, veya gnderilmesini

b. Karardan itibaren ay iinde davann Byk Daireye gnderilmesi istenmezse, veya c. Kurul 43. maddede ngrlen istemi reddederse. 3. Kesin karar yaynlanr. Madde 45 Hkmlerin ve kararlarn gerekeli olmas 1. Hkmler ve bavurularn kabul edilebilirliine veya kabul edilemezliine ilikin kararlar gerekelidir. 2. Hkm, tamamen veya ksmen yarglarn oybirliini iermedii takdirde, her yarg kendi ayr grn belirtme hakkna sahiptir. 24

Madde 46 Kararlarn balaycl ve uygulanmas 1. Yksek Szlemeci Taraflar, taraf olduklar davalarda Mahkemenin kesinlemi kararlarna uymay taahht ederler. 2. Mahkemenin kesinlemi karar, kararn uygulanmasn denetleyecek olan Bakanlar Komitesine gnderilir. Madde 47 Gr bildirme 1. Mahkeme, Bakanlar Komitesinin istemi zerine, Szleme ve protokollerinin yorumlanmas ile ilgili hukuki meseleler zerinde gr bildirebilir. 2. Ancak bu grler, ne Szlemenin 1. blmnde ve protokollerinde belirlenen hak ve zgrlklerin ierii veya kapsam ile ilgili sorunlara, ne de Mahkeme veya Bakanlar Komitesinin Szlemede ngrlen bir bavuru sonucunda karara balamak durumunda kalabilecei dier sorunlara ilikin olabilir. 3. Bakanlar Komitesinin Mahkemeden gr isteme karar, Komiteye katlma hakkna sahip temsilcilerin oy ounluuyla alnr. Madde 48 Mahkemenin gr bildirme yetkisi Bakanlar Komitesinden gelen gr talebinin, 47. maddede tanmland biimiyle Mahkemenin yetki alanna girip girmediini Mahkeme kararlatrr. 25

Madde 49 Bildirilen grn gerekeli olmas 1. Mahkemenin verdii gr gerekelidir. 2. Gr, tamamen veya ksmen yarglarn oy birliini iermedii takdirde, her yarg kendi ayr grn belirtme hakkna sahiptir. 3. Mahkemenin verdii gr Bakanlar Komitesine bildirilir. Madde 50 Mahkemenin masraflar Mahkemenin karlanr. masraflar, Avrupa Konseyi tarafndan

Madde 51 Yarglarn ayrcalk ve dokunulmazlklar Yarglar vazifelerinin ifasnda Avrupa Konseyi Statsnn 40. maddesinde ve bu madde uyarnca akdedilen anlamalarda ngrlen ayrcalk ve dokunulmazlklardan yararlanrlar.

Blm III eitli Hkmler

Madde 52 Genel Sekreter tarafndan yaplan incelemeler Her Yksek Szlemeci Taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreterinin istemesi zerine, bu Szlemenin btn hkm26

lerinin fiilen uygulanmasnn kendi i hukukunca nasl saland konusunda aklamalarda bulunur. Madde 53 Tannan insan haklarnn korunmas Bu Szleme hkmlerinden hibiri, herhangi bir Yksek Szlemeci Tarafn yasalarna ve onun taraf olduu baka bir Szlemeye gre tannabilecek insan haklarn ve temel zgrlkleri snrlayamaz veya onlara aykr decek ekilde yorumlanamaz. Madde 54 Bakanlar Komitesinin yetkileri Bu Szlemenin hibir hkm, Avrupa Konseyi Statsnn Bakanlar Komitesine tand yetkileri olumsuz ynde etkilemez. Madde 55 Dier zm yollarnn dlanmas Yksek Szlemeci Taraflar, bu Szlemenin yorum veya uygulamasndan doan bir anlamazl, bavuru yoluyla bu Szlemede ngrlenlerin dnda bir zme balamak hususunda aralarnda mevcut anlama, szleme veya bildirilerden, zel uzlama halleri dnda yararlanmaktan karlkl olarak vazgemeyi kabul ederler. 27

Madde 56 lkesel uygulama 1. Her devlet, onaylama srasnda veya daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine gnderecei bir bildirimle bu Szlemenin, uluslararas ilikilerinden sorumlu bulunduu btn lkelere veya bunlardan herhangi birine, ibu maddenin 4. fkras sakl kalmak kaydyla, uygulanacan beyan edebilir. 2. Szleme, bildirimde belirtilen lke veya lkelerde, Avrupa Konseyi Genel Sekreterinin bu bildirimi ald tarihten itibaren otuz gn sonra uygulamaya konur. 3. Bu Szlemenin hkmleri sz geen lkelerde yerel artlar dikkate alnarak uygulanr. 4. Bu maddenin birinci fkras uyarnca bildirimde bulunmu olan her devlet, sonradan herhangi bir zamanda, bildiriminde belirtmi olduu lke veya lkelerdeki gerek kiilerin, hkmet d kurulularn veya kii gruplarnn bavurular konusunda bu Szlemenin 34. maddesine uygun olarak Mahkemenin yetkisini kabul ettiini beyan edebilir. Madde 57 ekinceler 1. Bu Szlemenin imzas ve onaylama belgesinin sunulmas srasnda her devlet, Szlemenin belirli bir hkm hakknda, o srada kendi lkesinde yrrlkte olan bir yasa bu hkme uygun olmad lde, bir ekince kayd koyabilir. Bu madde genel nitelikte ekinceler konmasna izin vermez. 28

2. Bu maddeye uygun olarak konulacak her ekince, sz edilen yasann ksa bir aklamasn ierir. Madde 58 Feshi ihbar 1. Bir Yksek Szlemeci Taraf, bu Szlemeyi ancak Szlemeye taraf olduu tarihten itibaren geecek be yllk bir sre sonunda ve Avrupa Konseyi Genel Sekreterine alt ay nceden haber verilecek bir ihbarla feshedebilir. Genel Sekreter bunu, dier Yksek Szlemeci Taraflara bildirir. 2. Bu fesih ilemi, feshin geerli sayld tarihten nce ilenmi ve ykmllklerin ihlali niteliinde saylabilecek olan bir fiil dolaysyla, ilgili Yksek Szlemeci Tarafn bu Szlemeden doan ykmllklerinden kurtulmas sonucunu dourmaz. 3. Ayn artlarla, Avrupa Konseyi yeliinden kan her Yksek Szlemeci Taraf, bu Szlemeye de taraf olmaktan kar. 4. Szleme, 56. madde gereince uygulanaca beyan edilmi olan lkelerle ilgili olarak, yukardaki fkralarn hkmleri uyarnca feshedilebilir. Madde 59 mza ve onay 1. Bu Szleme, Avrupa Konseyi yelerinin imzalarna aktr. Szleme onaylanacaktr. Onaylama belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilecektir. 29

2. Bu Szleme, on onaylama belgesinin verilmesinden sonra yrrle girecektir. 3. Szlemeyi daha sonra onaylayacak olan imzaclar iin Szleme, onaylama belgesinin verilmesinden itibaren yrrle girecektir. 4. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Szlemenin yrrle girdiini, Szlemeyi onaylayan Yksek Szlemeci Taraflarn adlarn ve daha sonra gelecek olan onaylama belgelerinin veriliini btn Avrupa Konseyi yelerine bildirecektir. Bu Szleme, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere franszca ve ingilizce tek bir nsha halinde 4 Kasm 1950de Romada dzenlenmitir. Genel Sekreter bunun tasdikli rneklerini imza eden btn devletlere gnderecektir. H

30

nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemeye

Ek Protokol
Paris, 20.III.1952

u Protokol hkmetler,

imzalayan

Avrupa

Konseyi

yesi

Romada 4 Kasm 1950 tarihinde imza edilmi bulunan nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna ilikin Szlemenin (aada Szleme diye anlmtr) birinci blmnde belirtilenler dnda baz hak ve zgrlklerin ortak gvenceye balanmasn salamak amacyla gerekli tedbirleri almay kararlatrarak, Aadaki hususlarda anlamlardr: Madde 1 Mlkiyetin korunmas Her gerek ve tzel kiinin mal ve mlk dokunulmazlna sayg gsterilmesini isteme hakk vardr. Bir kimse, ancak kamu yarar sebebiyle ve yasada ngrlen koullara ve 31

uluslararas hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mlknden yoksun braklabilir. Yukardaki hkmler, devletlerin, mlkiyetin kamu yararna uygun olarak kullanlmasn dzenlemek veya vergilerin ya da baka katklarn veya para cezalarnn denmesini salamak iin gerekli grdkleri yasalar uygulama konusunda sahip olduklar hakka halel getirmez. Madde 2 Eitim hakk Hi kimse eitim hakkndan yoksun braklamaz. Devlet, eitim ve retim alannda yklenecei grevlerin yerine getirilmesinde, ana ve babann bu eitim ve retimin kendi dini ve felsefi inanlarna gre yaplmasn salama haklarna sayg gsterir. Madde 3 Serbest seim hakk Yksek Szlemeci Taraflar, yasama organnn seilmesinde halkn kanaatlerinin zgrce aklanmasn salayacak artlar iinde, makul aralklarla, gizli oyla serbest seimler yapmay taahht ederler. Madde 4 lkesel uygulama Her Yksek Szlemeci Taraf, bu Protokoln imzas veya onaylanmas srasnda ya da daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapaca bir bildirimle, 32

uluslararas ilikilerinden sorumlu olduu ve sz geen bildirimde belirttii lkelerde bu Protokol hkmlerinin ne lde uygulanacan taahht ettiini aklayabilir. Yukardaki fkra uyarnca bir bildirimde bulunmu olan her Yksek Szlemeci Taraf, zaman zaman yapaca yeni bildirimlerle daha nceki beyanlarnn koullarn deitirebilir veya bu Protokol hkmlerinin bu tr herhangi bir lkede uygulanmasna son verildiini bildirebilir. Bu madde uyarnca yaplm olan bir bildirim, Szlemenin 56. maddesinin 1. fkrasna uygun olarak yaplm saylr. Madde 5 Szleme ile balant Yksek Szlemeci Taraflar, bu Protokoln 1, 2, 3 ve 4. maddelerini Szlemeye ek maddeler olarak kabul ederler ve Szlemenin btn hkmleri buna gre uygulanr. Madde 6 mza ve onay Bu Protokol, Szlemeyi imza eden Avrupa Konseyi yelerinin imzalarna aktr. Bu Protokol, Szleme ile birlikte veya ondan sonra onaylanacaktr. Protokol on onaylama belgesinin verilmesinden sonra yrrle girecektir. Daha sonra onaylayan imzac devletler bakmndan Protokol, onaylama belgesinin verildii tarihten itibaren yrrle girer. 33

Onaylama belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilecek, o da onaylayan devletlerin adlarn btn yelerine bildirecektir. Bu Protokol, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere franszca ve ingilizce tek bir nsha halinde 20 Mart 1952de Pariste dzenlenmitir. Genel Sekreter bunun tasdikli rneklerini imza eden btn devletlere gnderecektir. H

34

nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szleme

ile bu Szlemeye ek birinci Protokolde tannm bulunan haklardan ve zgrlklerden baka haklar ve zgrlkler tanyan

Protokol No. 4
Strasburg, 16.IX.1963

u Protokol hkmetler,

imzalayan

Avrupa

Konseyi

yesi

Romada 4 Kasm 1950 tarihinde imza edilmi bulunan nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemenin (aada Szleme diye anlmtr) birinci blmnde ve 20 Mart 1952 tarihinde Pariste imzalanm olan Szlemeye Ek Birinci Protokoln 1, 2 ve 3. maddelerinde tannm bulunanlardan baka baz hak ve zgrlklerin ortak gvenceye balanmasn salamak amacyla gerekli tedbirleri almay kararlatrarak, Aadaki hususlarda anlamlardr: 35

Madde 1 Bortan dolay zgrlnden yoksun braklma yasa Hi kimse, yalnzca akd ilikiden doan bir ykmll yerine getirememi olmasndan dolay zgrlnden yoksun braklamaz. Madde 2 Serbest dolam zgrl 1. Bir devletin lkesi iinde usulne uygun olarak bulunan herkes, orada serbete dolama ve ikametgahn seebilme hakkna sahiptir. 2. Herkes, kendi lkesi de dahil, herhangi bir lkeyi terk etmekte serbesttir. 3. Bu haklar, ancak ulusal gvenlik, kamu emniyeti, kamu dzeninin korunmas, su ilenmesinin nlenmesi, salk ve ahlakn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas iin, demokratik bir toplumda zorunlu tedbirler olarak ve yasayla ngrlm snrlamalara tabi tutulabilir. 4. Bu maddenin 1. fkrasnda saylan haklar, belli yerlerde, yasayla konmu ve demokratik bir toplumda kamu yararnn gerektirdii snrlamalara tabi tutulabilir. Madde 3 Vatandalarn snr d edilmeleri yasa 1. Hi kimse, tek bana ya da toplu olarak, uyruu bulunduu devletin lkesinden snr d edilemez. 36

2. Hi kimse, uyruunda bulunduu devletin lkesine girme hakkndan yoksun braklamaz. Madde 4 Yabanclarn topluca snr d edilmeleri yasa Yabanclarn toplu olarak snr d edilmesi yasaktr. Madde 5 lkesel uygulama 1. Her Yksek Szlemeci Taraf, bu Protokoln imzalanmas veya onaylanmas srasnda ya da daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapaca bir bildirimle, uluslararas ilikilerinden sorumlu olduu ve sz geen bildirimde belirttii lkelerde bu Protokol hkmlerinin ne lde uygulanacan taahht ettiini aklayabilir. 2. Yukardaki fkra uyarnca bir bildirimde bulunmu olan her Yksek Szlemeci Taraf, zaman zaman yapaca yeni bildirimlerle, daha nceki beyanlarnn koullarn deitirebilir veya bu Protokol hkmlerinin bu tr herhangi bir lkede uygulanmasna son verildiini bildirebilir. 3. Bu madde uyarnca yaplm olan bir bildirim, Szlemenin 56. maddesinin 1. fkrasna uygun olarak yaplm saylr. 4. Onaylama veya kabul sonucunda bu Protokoln uyguland herhangi bir devletin lkesi ve bu madde uyarnca sz geen devlet tarafndan yaplm bildirime gre bu Protokoln uyguland lkelerin her biri, 2. ve 3. maddelerde sz edilen 37

devlet lkesi deyimi bakmndan ayr ayr lkeler olarak kabul edilir. 5. Bu maddenin 1. ve 2. fkralar uyarnca beyanda bulunan her devlet, sonradan her zaman bu beyann ilgili olduu lke veya lkeler lehine, Mahkemenin, ibu Protokoln 1, 2, 3 ve 4. maddelerinden herhangi birine ya da hepsine ilikin olarak her gerek kiiden, hkmet d her kurulutan veya her kii grubundan Szlemenin 34. maddesi uyarnca bavurular alma yetkisini kabul ettiini beyan edebilir. Madde 6 Szleme ile balant Yksek Szlemeci Taraflar, bu Protokoln 1den 5e kadar olan maddelerini Szlemeye ek maddeler olarak kabul ederler ve Szlemenin btn hkmleri buna gre uygulanr. Madde 7 mza ve onay 1. Bu Protokol, Szlemeyi imza eden Avrupa Konseyi yelerinin imzalarna aktr. Bu Protokol, Szleme ile birlikte veya ondan sonra onaylanacaktr. Protokol be onaylama belgesinin verilmesinden sonra yrrle girecektir. Daha sonra onaylayan imzac devletler bakmndan Protokol, onaylama belgesinin verildii tarihten itibaren yrrle girer. 38

2. Onaylama belgeleri, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilecek, o da onaylayan devletlerin adlarn btn yelere bildirecektir. Bu Protokol, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere franszca ve ingilizce tek bir nsha halinde 20 Mart 1952de Pariste dzenlenmitir. Genel Sekreter bunun tasdikli rneklerini imza eden btn devletlere gnderecektir. Bu Protokol, imza yetkisini haiz kiilerce imzalanm olup, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere franszca ve ingilizce tek bir nsha halinde 16 Eyll 1963te Strasburgda dzenlenmitir. Genel Sekreter bunun tasdikli rneklerini imza eden btn devletlere gnderecektir. H

39

nsan Haklar Ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemeye

ek, lm cezasnn kaldrlmasna dair

Protokol No. 6
Strasburg, 28.IV.1983

omada 4 Kasm 1950de imzalanan nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemeyi (aada Szleme diye anlmtr) imzalayan Avrupa Konseyi yesi devletler, Avrupa Konseyi yesi devletlerin birounda yer alan gelimelerin lm cezasnn kaldrlmas yolunda genel bir eilimi ifade ettiini gz nnde bulundurarak, Aadaki hususlarda anlamlardr: Madde 1 lm cezasnn kaldrlmas

lm cezas kaldrlmtr. Hi kimse bu cezaya arptrlamaz ve idam edilemez. 40

Madde 2 Sava zamannda lm cezas Bir devlet, yasalarnda sava veya yakn sava tehlikesi zamannda ilenmi olan fiiller iin lm cezasn ngrebilir; bu ceza ancak yasann belirledii hallerde ve onun hkmlerine uygun olarak uygulanabilir. lgili devlet, sz konusu yasann bu duruma ilikin hkmlerini Avrupa Konseyi Genel Sekreterine bildirir. Madde 3 Askya alma yasa Szlemenin 15. maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmleri ihlal edilemez. Madde 4 ekince koyma yasa Szlemenin 57. maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmleriyle ilgili hibir ekince konulamaz. Madde 5 lkesel uygulama 1. Her devlet, imza srasnda veya onaylama, kabul ya da katlma belgesinin verilmesi srasnda, bu Protokoln uygulanaca lkeyi veya lkeleri belirleyebilir. 2. Her devlet, daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapaca bir bildirimle belirtecei baka herhangi bir lkenin bu Protokoln uygulanma kapsamna alnm olduunu beyan edebilir. Bu lke bakmn41

dan Protokol, bildirimin Genel Sekreter tarafndan alnn izleyen ayn birinci gn yrrle girer. 3. Yukardaki iki fkra uyarnca yaplan her bildirim, Genel Sekretere gnderilecek bir ihbarla, bildirimde belirtilen lkeyle ilgili olarak geri alnabilir. Geri alma, Genel Sekreterin ihbar aln izleyen ayn birinci gn yrrle girer. Madde 6 Szleme ile balant Taraf Devletler bu Protokoln 1den 5e kadar olan maddelerini Szlemeye ek maddeler olarak kabul ederler ve Szlemenin btn hkmleri buna gre uygulanr. Madde 7 mza ve onay Bu Protokol, Szlemeyi imzalam olan Avrupa Konseyi yesi devletlerin imzalarna aktr. Protokol, onaylama, kabul veya uygun bulmaya sunulacaktr. Avrupa Konseyi yesi bir devlet, ayn zamanda veya daha nceden Szlemeyi onaylamadka, bu Protokol onaylayamaz, kabul edemez veya uygun bulamaz. Onaylama, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilir. Madde 8 Yrrle giri Bu Protokol, be Avrupa Konseyi yesi devletin 7. madde hkmleri uyarnca Protokolle balanma husundaki rzala42

rn bildirdikleri tarihi izleyen ayn birinci gn yrrle girer. Madde 9 Saklama ilevleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, a. her imzalamay, b. her onaylama, kabul veya uygun bulma belgesinin veriliini, c. 5. ve 8. maddeler uyarnca bu Protokoln her yrrle giri tarihini, d. bu Protokole ilikin baka her trl ilem, ihbar veya bildirimi Konsey yesi devletlere bildirir. Bu Protokol, mza yetkisini haiz kiilerce imzalanm olup, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere franszca ve ingilizce tek bir nsha halinde 28 Nisan 1983te Strasburgda dzenlenmitir. Genel Sekreter bunun tasdikli rneklerini imza eden btn devletlere gnderecektir. H 43

nsan Haklar Ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemeye

ek 7 Numaral Protokol
Strasburg, 22.XI.1984

Kasm 1950 tarihinde Romada imzalanan nsan Haklar ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szleme (bundan byle Szleme diye anlmtr) yoluyla belirli hak ve zgrlklerin ortak gvenceye balanmasn salamak iin daha ileri admlar atmay kararlatran ve burada imzas bulunan Avrupa Konseyi yesi lkeler, Aadaki hususlarda anlamlardr: Madde 1 Yabanclarn snr d edilmelerine ilikin usuli gvenceler 1. Bir devletin lkesinde kurallara uygun olarak ikamet eden bir yabanc, yasaya uygun ekilde verilmi bir kararn uygulanmas dnda snr d edilemez ve bu durumda bir kimse, a. snr d edilmesine kar gerekeler ne srebilme, 44

b. durumunu yeniden inceletme, c. yukardaki amalarla, yetkili bir merci nnde veya bu merci tarafndan tayin edilecek biri ya da birileri nnde kendini temsil ettirme hakkn haiz olacaktr. 2. Snr d edilmenin kamu dzeni yarar ya da ulusal gvenlik nedenleri asndan gerektii hallerde, bir yabanc yukardaki 1. maddenin a, b ve c bentlerinde ngrlen haklarn kullanmadan snr d edilebilir. Madde 2 Cezai konularda iki dereceli yarglanma hakk 1. Bir mahkeme tarafndan cezai bir sutan mahkum edilen her kii, mahkumiyet ya da ceza hkmn daha yksek bir mahkemeye yeniden inceletme hakkn haiz olacaktr. Bu hakkn kullanlmas, kullanlabilme gerekeleri de dahil olmak zere, yasayla dzenlenir. 2. Bu hakkn kullanlmas, yasada dzenlenmi haliyle nem derecesi dk sular bakmndan ya da ilgilinin birinci derece mahkemesi olarak en yksek mahkemede yargland veya beraatini mteakip bunun temyiz edilmesi zerine verilen mahkumiyet hallerinde istisnaya tabi tutulabilir. Madde 3 Adli hata halinde tazminat hakk Bir kiinin, kesin bir kararla cezai bir sutan mahkum edilmesi ve sonradan yeni veya yakn zamanda kefedilmi bir 45

delilin kesinlikle yanl bir adalet uygulamas olduunu gstermesi veya kiinin affedilmesi nedeniyle cezai kararn iptal edilmesi halinde, bilinmeyen delilin aklanmam olmasnn tamamen veya ksmen o kiiye atfedildiinin ispatland haller dnda, byle bir mahkumiyet sonucunda cezaya maruz kalan kii, ilgili devletin yasas ve uygulamasna gre tazmin edilecektir. Madde 4 Ayn sutan iki kez yarglanmama ve cezalandrlmama hakk 1. Hi kimse bir devletin ceza yarglamas usulne ve yasaya uygun olarak kesin bir hkmle mahkum edildii ya da beraat ettii bir sutan dolay ayn devletin yargsal yetkisi altndaki yarglama usulleri erevesinde yeniden yarglanamaz veya mahkum edilemez. 2. Yukardaki fkra hkmleri, yeni veya yakn zamanda ortaya karlan delillerin veya nceki muamelelerde davann sonucunu etkileyebilecek esasl bir kusurun varl durumunda, ilgili devletin ceza yarglamas usul ve yasasna uygun olarak davann yeniden almasn engellemez. 3. Szlemenin 15. maddesi erevesinde bu madde ile derpi olunan ykmllklere aykr hibir tedbir alnamaz. Madde 5 Eler arasnda eitlik Eler evlilikte, evlilik sresince ve evliliin sona ermesi durumunda, kendi aralarnda ve ocuklar ile ilikilerinde medeni 46

haklar ve sorumluluklardan eit ekilde yararlanrlar. Bu madde devletlerin ocuklar yararna gereken tedbirleri almalarn engellemez. Madde 6 lkesel uygulama 1. Her devlet imzalama veya onay, kabul ya da uygun bulma belgesinin tevdii srasnda bu Protokoln uygulanaca toprak ya da topraklar belirtir ve bu toprak veya topraklara uygulayaca ibu Protokol hkmlerini ne lde ykmlendiini ifade eder. 2. Her devlet daha sonraki herhangi bir tarihte Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben yapaca bir beyanla, bu Protokoln uygulanmasn, beyanda belirtilen herhangi dier bir topraa da geniletebilir. Bu durumdaki bir toprak bakmndan, Protokol, Genel Sekreterin byle bir beyan teslim ald tarihten itibaren iki aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girer. 3. Yukardaki iki fkra uyarnca yaplan herhangi bir beyan, byle bir beyanda belirtilen toprak asndan, Genel Sekretere hitaben yaplan bir bildirim ile geri alnabilir veya deitirilebilir. Geri alma veya deitirme, bildirimin Genel Sekretere tesliminden sonraki iki aylk srenin bitimini izleyen ay banda yrrle girer. 4. Bu madde uyarnca yaplan beyan, Szlemenin 56. maddesinin 1. fkras uygun olarak yaplm saylr. 47

5. Onaylama, kabul ya da uygun bulma ilemi sonucu bu Protokoln uygulanaca herhangi bir devlet topra ve bu madde uyarnca o devlet tarafndan yaplan beyana binaen bu Protokoln uygulanaca toraklardan her biri, 1. maddede atfta bulunulan anlamyla bir devletin lkesinden ayr topraklar olarak mtalaa edilebilir. 6. Bu maddenin 1. ve 2. fkralar uyarnca beyanda bulunan her devlet, sonradan her zaman bu beyann ilgili olduu lke veya lkeler lehine, Mahkemenin, ibu Protokoln 1den 5e kadar olan maddelerinden herhangi birine ya da hepsine ilikin olarak her gerek kiiden, hkmet d her kurulutan veya her kii grubundan Szlemenin 34. maddesi uyarnca bavurular alma yetkisini kabul ettiini beyan edebilir. Madde 7 Szleme ile balant Taraf devletler, bu Protokoln 1den 6ya kadar olan maddelerini Szlemenin ek maddeleri olarak deerlendireceklerdir ve Szlemenin tm hkmleri buna gre uygulanacaktr. Madde 8 mza ve onay Bu Protokol, Szlemeyi imza eden Avrupa Konseyi yesi lkelerin imzasna aktr. Bu Protokol onaylama, kabul ya da uygun bulma ile yrrle girecektir. Avrupa Konseyi yesi bir devlet ayn anda ya da daha nceden Szlemeyi onaylamadan bu Protokol onaylayamaz, kabul edemez ya 48

da uygun bulamaz. Onay, kabul ya da uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi edilecektir. Madde 9 Yrrle giri 1. Bu Protokol, Avrupa Konseyi yesi yedi devletin 8. madde hkmlerine uygun bir ekilde bu Protokole bal kalacaklarn ifade ettikleri tarihten itibaren iki aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girecektir. 2. Herhangi bir ye devletin sonradan bu Protokole katlmas durumunda, Protokol, o devlet asndan onaylama, kabul ya da uygun bulma belgesinin tevdi edildii tarihten itibaren iki aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girecektir. Madde 10 Saklama ilevleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, a. her imzalamay, b. onay, kabul veya uygun bir ekilde bu Protokoln yrrllk kazanaca her tarihi, c. 6. ve 9. maddelere uygun bir ekilde bu Protokoln yrrlle girecei her tarihi, d. bu Protokol ile ilgili her trl baka ilemi, bildirimi ya da beyan, Konsey yesi devletlere bildirir. 49

Bu Protokol, mza yetkisini haiz kiilerce imzalanm olup, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere franszca ve ingilizce tek bir nsha halinde 22 Kasm 1984te Strasburgda dzenlenmitir. Genel Sekreter bunun tasdikli rneklerini imza eden btn devletlere gnderecektir. H

50

nsan Haklar Ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemeye

ek 12 Numaral Protokol
Roma, 4.XI.2000

bu Protokoln altnda imzas bulunan Avrupa Konseyi yesi Devletler,

Tm insanlarn hukuk nnde eit olduklar ve hukuk tarafndan eit derecede korunma hakkna sahip olduklar temel ilkesinden hareketle; 4 Kasm 1950 tarihinde Romada imzalanan nsan Haklarnn ve Temel zgrlklerin Korunmasna Dair Szleme (bundan sonra Szleme olarak anlacaktr) araclyla ayrmcln genel olarak yasaklanmasn birlikte yerine getirerek, herkesin eit olmasn salamak iin yeni tedbirler alma kararllnda olarak; Ayrmclk yaplmamas ilkesinin, alnacak tedbirlerin objektif ve makl bir gerekeye dayanmas artyla, Taraf 51

Devletleri tam ve etkin bir eitlik salamak zere tedbir almaktan alkoymadn vurgulayarak, Aadaki hususlarda anlamlardr: Madde 1 Ayrmcln genel olarak yasaklanmas 1. Yasa ile ngrlm olan tm haklardan yararlanma, cinsiyet, rk, renk, dil, din, siyas veya dier kanaatler, ulusal veya sosyal kken, ulusal bir aznla mensup olma, servet, doum veya herhangi bir dier stat bakmndan hibir ayrmclk yaplmadan salanr. 2. Hi kimse, hangisi olursa olsun hibir kamu makam tarafndan zellikle 1. fkrada belirtilen gerekelere dayal bir ayrma maruz braklamaz. Madde 2 lkesel uygulama 1. Her Devlet imzalama veya onay, kabul ya da uygun bulma belgesinin tevdii srasnda bu Protokoln uygulanaca lke ya da lkeleri belirtebilir. 2. Her Devlet daha sonraki herhangi bir tarihte Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben bulunaca bir beyanla, bu Protokoln uygulanmasn, beyanda belirtilecek herhangi dier bir lkeye de geniletebilir. Bu durumdaki bir lke bakmndan, Protokol, Genel Sekreterin byle bir beyan teslim ald tarihten sonraki aylk srenin bitimini izleyen ayn ilk gn yrrle girer. 52

3. Yukardaki iki fkra uyarnca bulunulan herhangi bir beyan, byle bir beyanda belirtilen lke asndan, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben yaplan bir bildirim ile geri alnabilir veya deitirilebilir. Geri alma veya deitirme, Genel Sekreterin bu bildirimi teslim ald tarihten sonraki aylk srenin bitimini izleyen ayn ilk gn yrrle girer. 4. Bu madde uyarnca bulunulan bir beyan, Szlemenin 56. maddesinin 1. fkrasna uygun olarak gerekletirilmi saylr. 5. Bu Maddenin 1. veya 2. fkralar uyarnca beyanda bulunan her Devlet, sonradan her zaman bu beyann ilgili olduu lke veya lkeler adna, Mahkemenin, her gerek kiiden, sivil toplum kuruluundan veya her kii grubundan Szlemenin 34. Maddesine gre ve ibu Protokoln 1. Maddesi uyarnca bavurular alma yetkisini kabul ettiini beyan edebilir. Madde 3 Szleme ile Balant Taraf Devletler, bu Protokoln 1 ve 2. Maddelerini Szlemenin ek maddeleri olarak deerlendirecekler ve Szlemenin tm hkmleri buna gre uygulanacaktr. Madde 4 mza ve Onay Bu Protokol, Szlemeyi imza eden Avrupa Konseyi yesi Devletlerin imzasna aktr. Bu Protokol onaylama, kabul veya uygun bulma ile yrrle girecektir. Avrupa Konseyi 53

yesi bir Devlet ayn anda ya da daha nceden Szlemeyi onaylamadan bu Protokol onaylayamaz, kabul edemez ya da uygun bulamaz. Onay, kabul ya da uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi edilecektir. Madde 5 Yrrle giri 1. Bu Protokol, Avrupa Konseyi yesi on Devletin 4. Madde hkmlerine uygun bir ekilde bu Protokoln kendileri iin balayc olacan ifade ettikleri tarihten itibaren aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girecektir. 2. Herhangi bir ye Devletin sonradan bu Protokole katlmas durumunda, Protokol, o Devlet tarafndan Protokoln onaylanma, kabul ya da uygun bulunma belgesinin tevdi edildii tarihten itibaren aylk bir srenin bitiini izleyen ayn ilk gn yrrle girecektir. Madde 6 Saklama ilevleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, a. her imzalamay; b. her tr onaylama, kabul ve uygun bulma belgesini; c. Madde 2 ve 5 uyarnca bu Protokoln yrrle girecei her tarihi; d. bu Protokolle ilgili her tr dier ilemi, bildirim ya da beyan Avrupa Konseyi yesi tm Devletlere bildirir. 54

Bu Protokol, imza yetkisini haiz kiilerce imzalanm olup, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere, ngilizce ve Franszca tek bir nsha halinde 4 Kasm 2000 tarihinde Romada dzenlenmitir. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri bu Protokoln tasdikli nshalarn Avrupa Konseyi yesi tm Devletlere gnderecektir. H

55

nsan Haklar Ve Temel zgrlklerin Korunmasna likin Szlemeye ek,

lm cezasnn her durumda kaldrlmasna dair

13 numaral protokol
Vilnius, 3.V.2002

ada imzas bulunan Avrupa Konseyi yesi Devletler,

Demokratik bir toplumda herkesin yaama hakknn temel bir deer olduu ve lm cezasnn kaldrlmasnn bu hakkn korunmasnda ve tm insanlarn sahip olduu onurun tam olarak tannmasnda byk nem tad inancyla;

Romada 4 Kasm 1950de imzalanan nsan Haklar ve Temel zgrlklerinin Korunmasna likin Szlemenin (aada Szleme diye anlmtr) teminat altna ald yaama hakknn korunmasn glendirmek dileiyle; Strasbourgda 28 Nisan 1983te imzalanan Szlemeye Ek, lm Cezasnn Kaldrlmasna Dair 6. Protokoln sava ya da yakn sava tehlikesi zamannda ilenmi olan fiiler iin 56

verilen lm cezalarn szleme d tuttuunu gz nnde bulundurarak; lm cezasn tm durumlarda kaldrmak iin son adm atmaya karar vererek, Aadaki hususlarda anlamlardr: Madde 1 lm cezasnn kaldrlmas lm cezas kaldrlmtr. Hi kimse bu cezaya arptrlamaz ve idam edilemez. Madde 2 Askya alma yasa Szlemenin 15. maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmleri hibir ekilde askya alnamaz. Madde 3 ekince koyma yasa Szlemenin 57. maddesine dayanlarak bu Protokoln hkmleriyle ilgili hibir ekince konulamaz. Madde 4 lkesel uygulama 1. Her devlet, imza srasnda veya onaylama, kabul ya da uygun bulma belgesinin verilmesi srasnda, bu Protokoln uygulanaca lkeyi veya lkeleri belirleyebilir. 57

2. Her devlet, daha sonra herhangi bir zamanda, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine yapaca bir bildirimle belirtecei baka herhangi bir lkenin bu Protokoln uygulanma kapsamna alnm olduunu beyan edebilir. Bu lke bakmndan Protokol, bildirimin Genel Sekreter tarafndan teslim alnndan sonra aylk bir sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer. 3. Yukardaki iki fkra uyarnca yaplan her bildirim, Genel Sekretere gnderilecek bir ihbarla, bildirimde belirtilen lkeyle ilgili olarak geri ekilebilir ya da deitirilebilir. Geri ekme ya da deitirme, ihbarn Genel Sekreter tarafndan teslim alnndan sonra aylk bir sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer. Madde 5 Szleme ile balant Taraf Devletler bu Protokoln 1den 4e kadar olan maddelerini Szlemeye ek maddeler olarak kabul ederler ve Szlemenin btn hkmleri buna gre uygulanr. Madde 6 mza ve onay Bu Protokol, Szlemeyi imzalam olan Avrupa Konseyi yesi devletlerin imzalarna aktr. Protokol, onaylama, kabul veya uygun bulmaya sunulacaktr. Avrupa Konseyi yesi bir devlet, ayn zamanda veya daha nceden Szlemeyi onaylamadka, bu Protokol onaylayamaz, kabul edemez 58

veya uygun bulamaz. Onaylama, kabul veya uygun bulma belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine verilir. Madde 7 Yrrle giri 1. Bu Protokol, on Avrupa Konseyi yesi devletin 6. madde hkmleri uyarnca Protokolln balayc olmas hususundaki rzalarn bildirdikleri tarihten itibaren aylk bir sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer. 2. Daha sonra bu Protokolle balanma hususundaki rzalarn bildiren ye Devletler iin Protokol, onay, kabul ya da uygun bulma belgesini teslim ettikleri tarihten itibaren aylk bir sreyi izleyen ayn birinci gn yrrle girer. Madde 8 Saklama ilevleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, a. her imzalamay, b. her onaylama, kabul veya uygun bulma belgesinin veriliini, c. 4. ve 7. maddeler uyarnca bu Protokoln her yrrle giri tarihini, d. bu Protokole ilikin baka her trl ilem, ihbar veya bildirimi Konsey yesi devletlere bildirir. 59

Bu Protokol, mza yetkisini haiz kiilerce imzalanm olup, Avrupa Konseyi arivlerinde saklanmak ve her iki metin de ayn derecede geerli olmak zere Franszca ve ngilizce tek bir nsha halinde 3 Mays 2002 tarihinde Vilniusda dzenlenmitir. Genel Sekreter bu Protokoln tasdikli rneklerini imza eden btn Avrupa Konseyi yesi Devletlere gnderecektir. H

Daha fazla bilgi iin

Council of Europe F-67075 Strasbourg Cedex tel. +33 (0)3 88 41 20 33 fax +33 (0)3 88 41 27 81 e-mail: infopoint@coe.int http://www.coe.int/ 60

European Commission Council of Europe

Commission europenne Conseil de lEurope