DARE HUKUKU

dare kamu gcnden kaynaklanan bir takm stn yetki ve ayrcalklarla donatlmtr. 1. dzenleme yetkisi: idarenin stlendii grevleri yerine getirebilmesi iin, anayasa ve kanunlara aykr olmamak kaydyla genel ve soyut dzenlemeler ya abilme, genel ve soyut nitelikte normlar koyabilme yetkisidir. dare kanunlarla kendisine verilen yetkileri bal yetki ya da takdir yetkisi eklinde kullanabilir. !al yetki istisnaidir. !al yetki "alinde, belli koul ve durumlarn gereklemesi ile yasada ngrlen ilem tesis edilmezse, idarenin bu ilemi "ukuka aykr olaca gibi, yasada ngrlenden baka bir ilem tesis etmesi durumunda da konu ynnden "ukuka aykrlk ortaya kar. #akdir yetkisinde idareye belli bir ilemi ya mak yada ya mamak veya belli koul ve durumlarn ortaya kmas "alinde belli zm yollarndan birini terci" etmek veya ya aca ilemin sebebini belirlemek konusunda idareye verilen yetkidir. $n geni takdir yetkisi yasama organna aittir. %etki esinde ve idarenin idari ilem ya arken kamu yararn salamak olduundan maksat esinde idareye takdir yetkisi tannmaz. dare takdir yetkisine sa"i olduu "allerde bu yetkinsi eitlik ilkesine uygun olarak kullanmaldr. dare takdir yetkisini ayn ve benzer olay ve durumlarda ayn dorultuda ve ayn ilemleri ya arak kullanmaldr. darenin dzenleme yetkisi idarenin takdir yetkisinden ve "ukuk &evletinin bir gerei olan !elirlilik ve &zenli idare ilkelerinden ve bunlarn dayanan tekil eden $itlik ilkesinden kaynaklanmaktadr. 'onu olarak idarenin dzenleme yetkisi genel nitelikli olu takdir yetkisinden kaynaklanr. darenin dzenleme yetkisi sadece anayasada ngrlm bulunanlarla snrl deildir. darenin dzenleme yetkisi asli nitelikli olmay dayanaa i"tiyac vardr. (sli dzenleme yetkisi yasamaya aittir. )anuni idare ilkesi uyarnca kanunu dayana olmayan "ibir dzenleme idarece ya lamaz. *ysa +ransa gibi baz lkelerde yrtmenin de yasama dnda ayr bir dzenleme alan bulunmaktadr. 1,-. anayasasnda yrtmenin asli dzenleme alan olmasnn iki istisnas vardr. anayasa md. 1/01ye gre cum"urbakanl genel sekreterliinin kuruluu, tekilat ve grevleri da"a nceden bir kanunla dzenlemeye gerek olmakszn dorudan cum"urbakan kararnamesi ile dzenlenir. (nayasa md. 1.1 ve 1.. ye gre olaanst "al ve skynetim "allerinde cum"urbakan bakanlnda to lanacak bakanlar kurulu da"a nceden karlm bir yetki kanunu olmakszn kanun "kmnde kararname karabilir.

(nayasann tzkle ilgili 112 ve ynetmelikle ilgili 1.3. maddelerine gre idarenin dzenleyici ilem ya abilmesi iin mutlaka bir kanuni dayanaa i"tiyac vardr denilmektedir. !irden ok idari dzenleyici ilem arasndaki uyumazlklarn zm,

 (yn idari makam tara4ndan ayn adla kartlan ilemler elien "km ieriyorsa sonraki tari"li ilem ncekini kaldrr kabul edilir. +arkl idari organlarca ya lan ayn isimli dzenleyici ilemler arasnda eliki "alinde bu idari makamlarn idare tekilat indeki yerine baklr. )amu tzelkiileri, yrttkleri "izmetlerin gereklerini gz nnde tutarak merkezi idarenin dzenleyici ilemlerinden da"a ar "kmler getirebilir ancak da"a "a4i4 dzenlememe ya amaz. +arkl organlarca ya lan 4arkl isimdeki dzenleyici ilemlerde ilk olarak ilemi ya an organn idare tekilat iindeki yerine baklr. (yn yada birbirine eit konumdaki idari organlarca ya lan ilemler arasnda tzk, ynetmelik ve dier ilemler eklinde sralanr. #zk ve ynetmelik anayasada ngrlmtr. dari tekilat iersinde ayn yeri igal eden ayn konumda olan idari makamlarn ayn ismi tayan ve birbiriyle elien "kmleri olan dzenleyici ilemleri yetki kurallar uygulanarak zlr. .. ya trm uygulama yetkisi idarenin stlenmi olduu grevleri etkili ekilde yerine getirmek iin ya trm uygulama yetkisi vardr. %a trm kavram ceza kavramndan da"a genitir. #eknik anlamda ceza olmayan bir 4aaliyet ya trm olabilir. a. idari cezalar. dari cezalar genel cezalardan ayrt etmek iin, 5itelik asndan bir 4arklar yoktur. dari cezalar idari dzeni korurken genel cezalar to lum dzenini korur. 6ekli lt dikkate alndnda, idari cezalar idare organlarnca uygulanr, genel cezalar ise ma"kemeler tara4ndan bir yarglama usulu uygulanarak verilir. 7a"kemelerin verdii karar kesin "kmdr. dari cezalarda ilgilinin savunmasnn alnmas, ilemin ilgiliye teblii gibi basit usuller izlenirken cezalar kesin "km niteliinde deildir. 8enz disi lin cezas verilmemiken ma"keme o kiinin o messir 4iili ya mad sonucuna varrsa ya da o 4iili meru savunma amac ile ya tnda karar klarsa disi lin cezas verecek idari mercii ma"kemenin karar ile bal olur. &isi lin cezas sonrasnda ma"keme bu ynde karar alrsa ilgili idarenin verdii cezay geri almas iin bavurabilir.

Disiplin cezalar, bir idari kuruluun mensuplarna verilen cezalardr. Kamu personeline uygulanan disiplin cezalar, Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn mensuplarna, retim kurumlarnn rencilere uygulad. Disiplin cezalar ile temel hak ve zg rl kler snrlandrldndan kanunla d zenlenmelidir ve hangi !iillerin cezalandrlaca kanunda belirtilmelidir. "nayasa md.#$% ve md. #&' bunun anayasal dayanaklardr.

9teki idari cezalar da kanuni bir dayana gerektirir. darenin tek yanl ilemi ile verilen ara cezalar idari cezalardr. )anunda belediyelerin vermi olduu cezalara ililin zel bir "km bulunmaktadr. !unlara kar idare ma"kemelerinde deil, sul" "ukuk ma"kemelerinde dava alabilir.imar mevzuatna aykr ilemlere verilen cezalar adliye ma"kemelerine gnderilmi, ancak anayasa ma"kemesi bu gibi

durumlarda idari ma"kemelerde dava almas gerektii ynnde gr bildirerek imar kanununun ilgili "kmn i tal etmitir. &(: ;:( <:$1'$5 ;:(= darenin idari ilemleri kendisinin uygulamas ve kamu "ukukundan doan alacaklarn kendisinin ta"sil etmesidir. (k ve yasal bir dayanaa gereksinim gsterir. ki anlama gelir, idari ilemin maddi anlamda da uygulanmas ve kamu alacann idarece bizzat ta"sili eklinde resen ta"sil. a. ta"sil yetkisi idarenin kamu "ukukundan doan alacaklarn bizzat kendisinin ta"sil edebilmesidir. >1-? sayl amme alacaklarnn ta"sili "akkndaki kanuna gre, devlet, il zel idareleri ve belediyelerin kamu alacaklarnn ta"sili dzenlenmitir. !u idari organlar dndaki kamu tzel kiilerinin alacaklar kamu alaca olsa bile bu kanun dndadr. !u organlar ancak kendi kanunlarnda resen ta"sil yetkisi varsa alacaklarn ta"sil edebilir. &evlet, ,il zel idaresi ve belediyelerin "aksz 4iil, sebe siz zenginleme ve zel "ukuk szlemelerinden doan alaca kamu alaca olarak kabul edilmemitir. (ncak idari szlemelerden doan alacaklar buraya girer. #a"akkuk idarenin ya aca tek yanl bir ilemle kamu alacann belirlenmesidir. !ir icrai karardr. dari ilem olduundan ilemin "ukuka aykrl ileri srlerek idare ya da vergi ma"kemelerinde dava alabilir. yuk md. .0@- e gre vergi alacaklarna ilikin ta"akkuk ilemine kar dava alm olmas o alacan ta"sil ilemlerini durdurur. 9teki kamu alacaklarnda ta"akkuk ileminin i tali istemiyle dava almas ve grevli ve yetkili idari yarg yerinin ta"akkuk ilemini "akknda yrtmeyi durdurma karar vermesi gerekir. 9deme emrinin tebliinden itibaren 0 gn iinde bor denmeli ya da mal beyannda bulunulmal.ayrca ilgili deme emrine kar itirazda bulunabilir. tiraz alacan konusuna gre vergi ya da idare ma"kemesine ya lr. 9deme emrine kar alan dava ta"sil ilemini durdurmaz. 9deme emrine kar 0 gn iinde dava almaz ya da alan davada yrtmeyi durdurma karar verilmezse idare mal beyanndaki mallar satarak alacan ta"sil eder. 9zel alacaklar iin ya lan "aciz ilemi adli makamlar tara4ndan ya ld "alde kamu alacaklar iin "aciz ilemi yetkili idari makamlar tara4ndan ya lr. b. resen icra yetkisinin teki grnmleri. Aorla icra yetkisi. )olluk mevzuatnda zellikle tannmtr. ?. idarenin mal edinme yetkisi kamulatrma olaan bir yetkidir, istimval ise istisnai olu olaanst dnemlerde uygulanr. 'atn alma da idarenin gereksinim duyaca mallar elde etmesinin olaan bir yoludur. )amulatrma: (nayasa md. 3> da dzenlenmitir. 9zel mlkiyet "akknn snrlandrlmasna yol aar. (ncak gnmzde klasik mlkiyet anlay yerine sosyal mlkiyet kavram gemitir. !una gre mlkiyet "akk kamu yararn gerekletirmek amacyla snrlandrlabilir. (nayasa md. 3> dan "areketle, kamulatrma zel mlkiyette bulunan tanmazlara devlet ya da teki kamu tzelkiilerinin zorla el atmasdr.

Bsul ve esaslar .,3. sayl kamulatrma kanununda dzenlenmitir. (ncak .3.3..//1 tari"li 3>2/ sayl yasa ile baz deiiklikler ya lmtr. (ncak kamu yararn gerekletirmek iin ya lr. )arl ein olarak denmelidir. 7d.3>@? te belli amala ya lacak kamulatrmalarda bedelin taksitle denecei ngrlmtr. #aksitlendirme sresi 2 yl aamaz ve devlet borlarna denen en yksek 4aiz oran uygulanr. )amulatrma bedelinin nakden denmesi kuraldr. (ncak kamulatrma kanununda bedelin istisnai olarak malikin kabul "alinde idarenin kamu "izmetine ta"sis edilmemi tanmaz mallarndan bir ksm bedeli ksmen ya da tamamen karlamak zere verilebilir. !yle bir durumda tanmazn bedeli bir i"ale komisyonunca belirlenir, iki tanmaz aras mal bedelleri 4ark varsa bu 4ark tara4larca nakden giderilir. (ncak idarenin verecei nakdi bedel tanmazn bedelinin C1./ sini aamaz. 3>2/ sayl yasa ile kamulatrma kanunu madde ? e bir 4kra eklenmitir. !una idare kamulatrma bedelini temin etmeden kamulatrma ya amaz.

8ukuki ta"lili: a. yetki esi yetki devlet veya teki kamu tzelkiilerine aittir. )amulatrma ya acak idare sadece grevli klnd kamu "izmetlerinin ve teebbslerinin yrtlmesi iin kamulatrma ya abilir. Drevli olmad "izmet iin kamulatrma karar almas "alinde yetki ynnden "ukuka aykrlk sz konusu olur. )amu yararnn gerektirdii durumlarda ak ve yasal bir dzenlemeye dayanlarak zel kiiler le"ine de kamulatrma ya lr. !u zel kanunlarda dzenlenmi olmaldr. ?/,> sayl #rkiye $lektrik )urumu dndaki kurulularn elektrik retimi, datm, iletimi ve ticareti "akknda kanun uyarnca zel kiiler le"ine ya labilen kamulatrma, $lektrik Eiyasas kanununun yrrle girmesinden sonra ilerlii tartmaldr. $lektrik iyasas dzenleme kurulunun verecei bir ru"sat ile bu "izmet grdrleceinden ?/,> nn uygulama alan kalmamtr. ?,,> sayl ya FiletF devret kanununun 1/. maddesine gre "izmeti stlenen irket le"ine kamulatrma ya labilir ve bunun tamamnn ya da bedelin bir ksmnn szleme ile zel kii tara4ndan denecei "kme balanabilir. >?.> sayl etrol yasasna gre de etrol aratrmalar iin gerekli arazi zel mlkiyette ise etrol "akk sa"ibi le"ine kamulatrlacaktr. 9zel kiiler le"ine kamulatrmay kiinin kendisi deil bizzat idare ya ar. )ural olarak kamulatrlacak mal idare mallar arasna katlmaz, le"ine kamulatrma ya lan zel kiinin mlkiyetine girer. ??,> sayl dzenleme istisnai olu kamulatrlacak maln mlkiyetinin idareye geeneini savunur. b. sebe ve ama ilemin ama unsuru kamu yarar, sebe ise kamu yararn salamaya ynelik olan bir etklendir. c. konu konuyu zel mlkiyette bulunan tanmaz mal zerindeki zel mlkiyetin sona eri o maln idare mallar arasna girmesidir. #amam kamulatrlabilecei gibi bir ksm da kamulatrlabilir. (ncak ksmi kamulatrma sonras arta kalan tanmaz ksm kullanlamaz "ale gelirse kam. )an. 7d.1. tanmaz malikine tanmazn dier ksmnn da kamulatrlmasn isteme "akk tanr. #anmaz malikinin idari yargda kamulatrma ileminin i tali istemiyle dava amam olmas kouluyla kamulatrma kararnn tebliinden ?/ gn iinde idareye bavurmas gerekir. !u "alde arta kalan ksmn da kamulatrlmas zorunludur. )amulatrlan tanmazn mtemmim cz ve istisna edilmemi te4erruat da kamulatrlm saylr. dare ksm kamulatrma ile tanmazn altn ya da stn

malike brakarak geri kalan ksmn da kamulatrabilir. (ncak anayasa madde >-@1 e gre malik kendisine n e kadar yarl olursa olsun etrol, maden gibi tabii servetler ile kaynaklar kullanma yetkisine sa"i olmadndan bunlarn ksmi kamulatrma yoluyla kamulatrlmasna gerek yoktur. !unlar zaten devletin "km ve tasarru4u altndadr. )amu mallarnn kamulatrlmas olanakszdr. )amulatrma kanunu madde ?/ a gre bir kamu kurum ya da kuruluu bir baka kamu kurum ya da kuruluunun elindeki bir tanamaza gereksinim duyarsa deyecei bedel nerisini de belirtmek suretiyle o tanmazn kendisine devrini tale eder. !u tale karsnda tanmaz elinde bulunduran kamu kurum yada kuruluu talebi reddederse ya da >/ gn iinde yant vermezse bu takdirde anlamazlk tanmaz isteyin kamu kurum ya da kurluunun bavurusu ile &antay ilgili idari darisince <1.daire= iki ay iersinde kesin karara balanr. &antayn bu konudaki karar sadece tanmazn devrine ilikindir. &anta kararna karn bedel konusundaki uyumazlk sryorsa alc kamu kuruluu &antay kararnn tebliinden itaberen ?/ gn iinde tanmazn bulunduu yerdeki (sliye 8ukuk ma"kemesine bavurarak tanmazn deerinin sa tanmasn ister. !edelin ma"kemece tes iti sonrasnda ein ve nakit olarak ma"kemece belirlenen bir bankaya yatrlmas ve makbuzun ibrazn da ister. !undan sonra ma"keme tanmazn alc kurum le"ine tesciline karar verir. #escil kesin "kmdr, bedele kar temyiz yolu aktr. d. ekil ve usul 1.aama: 3>2/ sayl yasa ile kamulatrma kanunu ?. maddesine kamulatrmann ilk aamasnda kamulatrma iin yeterli denek temin edilecek ibaresi eklenmitir. .. aama: kamu yarar karar alnmas gerekir. !u kamulatrma ileminin sebe esini temsil eder. 2. maddede kamu yarar karar vermeye yetkili merciler gsterilmitir. !unlar - ky ky i"tiyar meclisi - belediye belediye encmeni - il zel idaresi il idare kurulu - byk enerGi, iskan, sulama turizm bakanlar kurulu - kamu tzelkiileri le"ine ynetim organlar - zel kiiler le"ine grdkleri "izmet bakmndan denetime tabi olduklar ky, belediye, zel idare ve bakanlk kamu yarar karar almaya yetkilidir. - )amulatrma onayl imar lannn uygulanmasn salamak amacyla veya onayl imar lanna dayanlarak ya lacaksa ya da bakanlklarca onayl zel lan ve roGeler iin kamu yarar karar almaya gerek yoktur. ?. aama: kamulatrlacak tanmazn belirlenmesi. 3. aama: 3>2/ sayl kanun ile bu aama kamulatrma kararnn alnmas olarak deitirilmitir. )amu yarar karar ile kamulatrma karar nitelikleri itibariyle birbirinden 4arkldr. )amu yarar karar soyuttur. )amulatrma karar ise somut bir karardr. )amulatrma karar ile kamu yarar kararnda belirlenen kamu yararnn "angi tanmaza el konulmas ile gerekleegi belirlenir. 2. aama: satn alma usulnn denenmesi. 3>2/ sayl yasa ile getirilen yeni bir dzenlemedir. )amulatrma karar alnmasndan sonra ncelikli olarak bu usul denenmelidir. )amulatrma kanunu md.11 kymet takdir komisyonunca "akknda kamulatrma karar alnan tanmazn ta"mini bedeli belirlenir. !u bedel belirlendikten sonra ta"min edilen bedel

zerinden azarlkla satn alma tram a ilemlerini yrtmek ve sonulandrmak zere kendi bnyesinden seilecek en az ? kiiden oluan uzlama komisyonu oluturulur. dare kymet takdir komisyonunca belirlenen ta"mini bedeli belirtmeksizin kamulatrma bedelinin ein ya da taksitle denmesi sureti ile ve azarlkla satn almak veya idareye ait baka bir tanmaz malla tram a yoluyla devralmak istediini resmi taa""tl bir yazyla malike bildirir. 12 iinde malik azarlk isteini idareye bildirebilir. Bzlama komisyonunca belirlenen gnde belirlenen bedeli amamak suretiyle grmeler ya lr. Bzlama salanrsa tutanaa balanan anlamadan 32 gn iinde idare malikin ta uda idare adna 4era vermesi "alinde kamulatrma bedelini kendisine der. !u ekilde idarece satn alnan mal sa"ibinden kamulatrma yoluyla alnm saylr. !u tanmaz zerinde da"a nce tesis edilmi a"si ya da ayn "aklar idareye kar ileri srlemez. (nlama olmazsa >. aamaya geilir. >. aama: ...

MTYAZ USUL:
#($) anayasasnn $' ve $*. maddelerine gre kamu hizmeti imtiyaz szlemelerine Dantay onay ile +,-- ce ge.erlilik verilir. ,unun temel nedeni yabanclara /smanllar dneminde verilen kapit lasyonlara duyulan tepkidir. "ncak bu #(*# anayasasnda deiiklie urad. +,--0nin onay yetkisi kaldrld. 1istemin ilerliini dengelemek i.in Dantay0n grevi salt bir gr bildirmeden .kartlp inceleme zorunluluu haline sokuldu. ,uradaki inceleme gr bildirmeden !arkldr. 2r bildirme idareyi balamazken3 incelemede Dantay0n n ne gelen imtiyaz karar tasla madde madde irdelenmekte ve bunun sonucunda ortaya yeni bir taslak dantayca konmaktadr. 4mtiyaz szlemesi idarece t z k ya da ynetmelik olarak y r rl e sokulmas m mk n olmamaktadr. 4dare imtiyaz szlemesini oluturmak i.in Dantay tara!ndan ortaya .kartlan son tasla kabul etmek zorundadr. $'5' sayl Dantay kanununun ilgili $&. ve $). maddelerinde ve #(%$ "nayasasnn #''. maddesinin 66. !krasnda Dantay0n kamu hizmeti imtiyaz szlemelerini inceleme grevi belirtilmitir. "ncak #& "ustos #((( tarih ve )))* sayl kanun ile "nayasann ilgili #''. maddesinin $. !krasn3 Dantay0n inceleme grevini gr bildirme eklinde deitirmitir. 7aplan bu deiiklik Dantay0n imtiyaz szlemelerindeki denetimini devre d brakmay ama.lar. mtiyaz usulnde doan uyumazlklarn zm: 7aplan kamu hizmeti imtiyaz szlemesinin uygulanmas srasnda iki t r uyumazlk ortaya .kabilir. ,unlar3 idare ile imtiyaz szlemesinin tara! olmayan &. kiiler aras idare ile imtiyaz szlemesinin tara! zel kii aras olabilir. 1. idare ile imtiyaz szlemesinin taraf olmayan 3. kiiler aras uyumazlklarn zm: &. kiiler eer akdedilmi bir imtiyaz szlemesiyle men!aatleri ihlal ediliyorsa idari yargda iptal istemiyle dava a.abilirler. 4ptal davas ancak idarenin tek yanl olarak yapt ilemler karsnda uygulanr yn ndeki gr lere ramen szlemenin iptale konu olamayaca yn nde de d zenleme yoktur. Kamu hizmeti imtiyaz szlemesinin konu, ekil, maksat gibi unsurlarndan hukuka aykrl iddia edilip iptal istemiyle dava a.labilir. $'5' sayl Dantay kanununun $). maddesinde

Dantay ilk derece mahkemesi olarak iptal davasna bakmakla grevlendirilmitir ve szlemenin hukuka aykrln gr rse szlemenin iptali yn nde karar alr. &. kiiler ayrca sz konusu kamu hizmetinin iyi y r t lmemesi sonucu uradklar zararlarn tazmini i.in de idareye tazminat davas a.abilirler. ,ir kamu hizmetinin &. kiilere grd r lmesi ve kt iletim idarenin sorumluluunu ortadan kaldrmaz. 4darenin buradaki sorumluluu kamu hizmeti imtiyaz szlemesinde sahip olduu kamu hizmetini grd rtt zel kiiyi denetim, gzetim ve yaptrm grevlerini yeteri kadar kullanmamas sonucu hizmet kusurunun olumasdr. 2. idare ile imtiyaz szlemesinin taraf zel kii aras uyumazlklarn zm: a8 bu uyumazlklar $'5' sayl Dantay kanununun $). maddesinde belirtilen Dantay0n ilk derece mahkemesi olarak bakt davalar i.ersinde yer alr. $'55 sayl idari yarglama usul kanununun $. maddesinde tam yarg davas olarak belirtilen bu uyumazlklar tek bir dava .ats altnda toplamak doru deildir. Kamu hizmeti imtiyaz szlemesi idare tara!ndan tek yanl !esih yetkisi kullanlarak ortadan kaldrldnda ilemin hukuka aykr olduu iddias ile imtiyaz sahibince dava a.lrsa iptal davas3 idare !esih yetkisini kullanmayarak bizzat mahkemeye bavurup szlemenin iptalini istedii zaman davann tam yarg davas ..... szlemenin mali uyumazlklarndan doan davalar tam yarg davasdr. b) TAHKM: #&.%.#((( tarih ve )))* sayl kanun ile anayasann #$'. maddesinde yaplan deiiklik kamu hizmetleriyle ilgili imtiyaz artlama ve szlemelerinde bunlardan doan uyumazlklarn milli ve milletleraras tahkim yoluyla .z lmesine imkan tanmtr. 1zlemelere tahkim koulu konabilir. +ahkim bir zel hukuk kurumudur. 4ki zel kii arasnda tara!larn zerinde serbest.e tasarru! edebilecekleri ilikilerinden kaynaklanan uyumazlklarn .z m nde tahkim m mk nd r. +ara!lar serbest deilse zel hukukta dahi tahkime gidemez. +ahkimin m mk n olduu hallerde hakem uyumazlklarn .z m n tara!larn men!aatlerini uzlatrma ile .zer. 4dari uyumazlklarda tara!larn men!aatleri uzlama ile deil kamu yarar esas alnarak .z lmelidir. Dolaysyla kamu hizmeti imtiyaz szlemelerinde tahkime olanak olmamas gerekir. %90li yllar sonras liberal ekonomik d zende yer alan .ok uluslu irketler kamu hizmeti imtiyaz szlemelerinde doan uyumazlklarn .z m i.in tahkim yolunu oluturmaya .almtr. 4te )))* sayl kanunda yaplan d zenleme .ok uluslu irketlerin istei dorultusunda ger.eklemitir. zellikle de "nglosakson kkenli !irmalar bunda etkin rol oynamtr. 7aplan anayasa deiiklii sonrasnda $#.#.$999 tarih ve )'9# sayl kamu hizmeti ile ilgili artlama ve szleme kanunu kabul edilerek yeni sistem iyice oturtulmaya .allmtr. #&.%.#((( tarih ve )))* sayl kanun ile anayasann #$'. maddesinde yaplan deiiklikte oluturulan milletleraras tahkim kurumuna ancak yabanclk unsuru tayan uyumazlklar halinde gidilebilecei belirtilmitir. $#.#.$999 tarih ve )'9# sayl kamu hizmeti ile ilgili artlama ve szleme kanununda kabul edilen yabanclk tanm da tartmalara .ok a.k olup: i. szlemeye tara! kurulu veya kurulacak irket ortaklarndan en az birinin #%.#.#(') tarihli ve *$$) sayl yabanc 1ermayeyi +evik

; k mlerine gre yabanc sermayeyi tevik h k mlerine gre yabanc meneli olmas veya ii.

mevzuat

szlemenin uygulanabilmesi i.in yurt d kaynakl sermaye veya kredi veya teminat szlemelerinin akdedilmesinin gerekli olmas hallerinden birini i!ade eder.

DAR TEKLAT
MERKEZ TEKLAT Bakent tekilat: -erkezi idari tekilat i.ersinde yer alan kurulularn hepsi devlet t zelkiilii altnda temsil edilmektedir. ; k met terimi siyasi, bakanlar kurulu ise idari anlamda. ,abakan h k metin genel siyasetinin y r t lmesinden sorumlu. ,u nedenle bakanlar zerinde hem siyasi hem de hukuki bir denetim yetkisine sahip.parlamenter sistemde babakan bakanlar zerinde siyasal balamda denetim uyulabilirlii kabul edilir. "nayasann #9( ve ##$. maddeleri ile babakana hukuki denetim yetkisi tannmtr. ##$ bakanlara talimat, tedbir, ynlendirme. #9( herhangi bir bakan grevden almas yn nde cumhurbakanna tekli!te bulunma yetkisi. <hukuki amirlik8. Dorudan babakana balanm idari birimler vardr. <mit, ky hizmetleri, diyanet,8 uygulamada bu denetim bir devlet bakanna verilir. / birim kamu t zelkiiliine sahipse devlet bakan vesayet3 ayr bir kamu t zelkiilii yoksa o bakann kurum zerindeki denetimi bir hiyerarik denetimdir. ,akanlar kurulu kararlar oybirlii ile alnr. ;er bir bakanlk kendi grev alanna ilikin olarak devlet t zel kiiliini temsil ediyor. Devlet t zelkiilii dnda baka kimlikleri yoktur. &9)* sayl kanun bakanlklarn kuruluunu d zenler. ,izde hizmet ve devlet olmak zere iki t r bakanlk var. ;izmet bakanl, herhangi bir temel kamu hizmetinde grevlendirilen kendisine ait bir tekilat olan bakanlktr. Devlet bakanl ise kendisine ait bir tekilat yoktur. babakana dorudan balanm birimlerin denetimi ile grevlidir. ,abakan adna hareket eder. ,ir bakma babakan yardmcl. ,akanlk sonras gelen en st makam m stear m stear yard. genel m d r ve daire bakanlar olarak gider. ,akan dndakilerin siyasi sorumluluu yoktur. bunlar devlet memurudur ve siyaset yapamaz. ,akanlklarn merkezi, tara <il hatta ilceler 8 ve yurtd tekilatlar bulunmaktadr. -erkezi tekilat ana hizmet birimleri <bakanlklarn asl grevlerini icra eden8 danma ve denetim birimleri <m avir ve yardmcs8 yardmc birimler aratrma ve gelitirme birimleri.

,akanlklar ayn zamanda

ilikili kurulu 4lgili kurulu ,al kurulu olarak da rg tlenmi.

Bal kurulu: bakanlklarn ayr kanunla kurulmu genel m d rl kleri. "yr idari tekilata sahip. ,azlarnn kendi kamu t zelkiilikleri var. ,azlarnn yok. 4.ilerine bal kurululardan emniyet genel m d rl zel kanunla kurulmu ancak ayr kamu t zelkiilii yok. /rman m d rl , karayollar genel m d rl <bayndrlk8, dsi <ener=i ve tabii kaynaklar8 ayr kamu t zelkiilie sahip. lgili kurulu: ayr kamu t zelkiilii var. Kurulu kanunuyla ayr tekilat var. ,akanlklarn zerlerinde vesayet denetimi sz konusudur. likili kurulu: kamu t zelkiilii var. ,amsz idari otorite olarak reg lasyon !aaliyetini icra eder. ,akanlkla arasnda denetim yoktur. sadece yelerini ilgili bakanlk se.er. ; k met greve cumhurbakann listeyi imzalamas ile balar. # ha!ta i.inde g venoyu ister. 2reve devam etmesi g venoyu almasna bal. ;en z g venoyu almam h k metin sadece g nl k ileri yapmas yn nde hem siyasi hem hukuki karar vardr. >umhurbakan ilemler bakanlar kurulu tara!ndan kar imzaya tutulabilir mi? >umhurbakan bir ilemi tek bana yapamaz. "nayasa ve kanunlarla tek bana yapaca ngr lmeyen her t rl ilemi kar imzaya tabidir. <"nayasa md. #9'8 anayasa md. #9) saylan grevleri cumhurbakan tek bana yapaca yn nde bir eilim vardr. "ncak hoca buna tam olarak bir anlam veremiyor. >umhurbakan kanun h km nde kararname imzalamama yetkisi var m? ,u konuda iki gr vardr. ,irincisi, t rkiyede parlamenter sistem benimsenmi ve yetki @ sorumluluk h k mettedir. 4mzalamama halinde cumhurbakan siyasi sorumluluk stlenmi olur. 4kinci gr , cumhurbakan y r tmenin badr @ anayasada parlamenter sistemde bulunmamas gereken baz yetkiler cumhurbakanna tannmtr. ,u nedenle parlamenter sistemden !arkldr. #9). maddede kararnameleri imzalamak saylmtr. 7etki ve usulde paralellik ilkesi gerei imzalamama yetkisi de vardr. >umhurbakan tek bana yapt ilemler yarg denetimi dndadr. "ncak m terek kararnameler yarg denetimine tabidir. Dantay, cumhurbakannn tek bana yapt ilemlerde ikili bir ayrm yapar. ,aka hi.bir organn katks olmadan yapt ilemler, ddk ye se.me, h k ml lerin a!!edilmesi,A nihai ilemde sadece cumhurbakan imzas bulunmasna ramen hazrlk ilemlerinde bakalarnn da imzasnn olmas. ,u hallerde yarg denetimine tabidir. Bektr se.imleri gibi. "nayasann #9'. md. ,u ekilde daraltc yorumlanyor. Devlet denetleme kurulu cumhurbakanna bal. 4stei dorultusundaki konularda rapor hazrlyor. >umhurbakan bu raporu babakana veya .ok acil durumlarda dorudan ilgili birime gnderir. 1ilahl kuvvetler ve yarg organlar bu birimler dnda tutulmutur.

Bakentte h k !ete ya"#!c k$"$l$la":

Dantay: yarg merci @ h k mete danmanlk. # ve $. daireleri h k mete danmanlk eder. & e ayrlr, danma karar, inceleme karar ve idari karar verir. Danma karar: devletin en y ksek danma organdr. 2r alma ilikisi cumhurbakan ve babakanca salanr. ,unlar dndaki birimler babakan araclyla gr alr. ,az kararlar i.in s re snrlamas ngr lm olabilir. 4nceleme: g n m zde sadece t z kler i.in sz konusudur. ,akanlar kurulu ya ilk ya da Dantay karar yn nde t z y r rl e sokabilir. "ncak hocamz t z k .karma yetkisinin bakanlar kurulu ile Dantay arasnda paylatrldn bu nedenle Dantay dan gnderilen metnin aynen kabul edilmesi gerektiini savunuyor. 4dari karar: yerel ynetimlerin vesayet denetimine tabi tutulmasna yn nde idari kararlar vermektedir. -emurlarn yarglanmas, belediye kanunu, bu kararlarna kar anayasa madde #$' gerei dava a.labilir. Cyelerinin D cumhurbakannca, geri kalanlar ;17K. Dantay yeleri y ksek hakim stat s nde. 4dari iler kurulu # ve $. dairelerin verdii kararlar denetler. Dantay dava dairelerinden gelen yelerden oluur. Dava dairesi yesi daha nce gr verdii konunun zerinde a.klan davada .ekilmek zorunda deil. "ncak bu "4;- i.tihatlarna gre hukuka aykrlk tekil etmekte. Saytay: anayasa md. #*9. +,--0 ye yardmc kurulu. 2enel ve katma b t.eli idareleri +,-- adna denetler. Devlet adna yaplan harcamalar 1aytay ve babakanlk y ksek denetleme kurulu denetler. "nayasa mahkemesi saytay y ksek mahkeme olarak saymyor. ,undan hareketle bir yarg organ olarak da grm yor. 1aytay karar nihai olup kesin kara verir. 4dari grevleri b t.enin uygulanmas srasnda vize ve tescil, b t.e sonrasnda ise rapor. Eize, harcamalarn b t.eye, tescil ise szlemelerin b t.eye uyguluudur. ,unlar dnda hesap mahkemesi. Cyeleri +,-- tara!ndan, 1aytay genel kurulunca belirlenen ), komisyon $, meclis #. Milli gvenlik kurulu: anayasa md. ##5, ##%. danma organ. ;ukuken balaycl yok. Devlet planlama tekilat: anayasada planlama !aaliyetleri. ')9 sayl kanun h km nde kararname.

Ta"a tekilat: -erkezi idarenin uzants il idaresi il.e idaresi bucak idaresi. "nayasa md. #$* ya gre blge idaresi eklinde de yaplanma m mk n. 2"F, /;"G blge valilii. 4l idaresi: banda vali. Kamu t zelkiilii yok. Eali, il idare ube bakanlar<bakanlklarn ildeki temsilcilikleri8 ve il idare kurulundan oluur. Ealinin & !arkl kimlii vardr. 4lde devletin temsilcisi, h k metin temsilcisi <bu anlamda siyasi kimlii vardr. ; k metin siyasal programnn o ilde uygulanmasndan sorumlu.8 ve her bir bakanln o ildeki temsilcisi. ;er bakan valinin hiyerarik amiri. Devletin temsilcisi olduundan ildeki yerel ynetimler zerinde vesayet yetkisi var. "dli ve

askeri makamlar dnda t m memurlarn amiri. Ealilik istisnai bir memurluk. +> vatanda @ ortaokul mezunu olmas yeterli. 2revden alnmalar m mk n. "ncak bu durumda merkez valiliine ge.er. 4l.e idaresi: il idaresine paralel yaplanma mevcut. Kaymakam <vali yetki genilii ilkesinden yararlanr ancak kaymakam yararlanamaz. Ealilik gibi istisnai deil, devlet memurluu. 4l.edeki t m memurlarn amiridir.8

YER%DE% Y&%ETM KURULULAR' 7erel ynetim kurulular ;izmet yerinden ynetim kurulular ,amsz idari otoriteler bir idari birimin merkezi mi yoksa yerinden ynetim birimi olup olmadn anlamann yolu devlet t zelkiilii dnda ayr bir kiiliinin olup olmadna baklmasdr. () Ye"el Y*neti! K$"$l$la" il zel idaresi belediye idaresi ky idaresi

H H

il *+el i#a"e,i: ayr bir kamu t zelkiilii vardr. 4l genel idaresi ise devlet t zelkiiliini temsil etmektedir. 7erel ynetim olmas nedeniyle karar organlar o yrede yaayanlarca secimle baa gelir. 2 n m zde nemini yitirmitir. 4l i.ersinde k . k yerleim birimleri arasnda yol, okul, onarm, yapm bakm. ,ataklklarn ve gllerin kurutulmasA & birimden oluur. l genel me li!i: karar organdr. Cyeler se.imle baa gelir. ,u se.imlerde nispi temsil sistemi uygulanr. Cyelerin says n !usa gre deiir. ;er istediinde toplanamaz. -ays ve kasm olmak zere ve maI. &9 g n s reyle ylda $ kez toplanr. "ncak olaan st toplanma valice istenebilir. Jn nemli grevi il b t.esini onaylamak. , t n kararlar valinin onayna tabidir. Eali bu kararlar onaylar ya da $9 g n i.inde Dantay0a gnderir. Dantay #. dairesi bu konuda karar verir. /nay veya onaylamama yn nde olur. ,u karar bir idari karar olup hakknda Dantay dava dairelerinde dava a.labilir. l "aimi en meni: il zel idaresine danmanlk yapar. 4l genel meclisi yeleri arasndan se.ilir. 4l genel meclisinin toplantda olmad zamanlarda onun adna hareket eder. / ilin bir bakma saytay. #ali: yerel birim olmasna ramen bakan merkezi idare temsilcisi olan validir. ,uradaki s!at yerel ynetim biriminin bakan. Devletin temsilcisi olmas nedeniyle il genel meclisi kararlar zerinde vesayet denetimi yapyor. Bele#iye: devlet t zelkiilii dnda ayr bir t zelkiilie haiz. , y kehir belediyelerinin olduu yerde hem , y kehir hem de il.e belediyelerinin ayr t zelk. Ear. #'%9 sayl belediyelerin kurulu kanunu. ;er il ve il.e merkezinde kurulmas

zorunlu. K !usa baklmakszn. 4l ve il.e merkezi olmayan n !usu $999den !azla olan yerlerde, aralarndaki mesa!e '99 mtr. 2e.memek kaydyla birden .ok ky birletirilerek, ncelikle re!erandum yaplr ve .ounluk olumlu karar verirse il genel meclisi karar alr. Dosya valiye gider. Eali onaylarsa i.ileri bakannn onay halinde Dantay incelemesi kabul halinde m terek kararname ile kurulur. / yerdeki yerel ihtiya.lar salamakla grevli. ,elediyeler kanununa gre zorunlu ve ihtiyari grevleri saylmtr. Leitli yetkiler de bu kanunda yer almtr. Mabta yetkileri, vergi ve resimleri tarh ve tahsil etme, emlak ve .p vergisi, su havagaz, otob s ve vapur gibi bir takm hizmetlerin y r t lmesi i.in imtiyaz verme ve szleme yapma yetkisi tannmtr. 1on yllarda ener=i ve telekom nikasyon konularnda bu yetkiler bamsz idari otoritelere ge.mitir. H bele"iye me li!i: se.imle, nispi temsil, n !usa gre, (dan az olamaz. 7lda & toplant. Jkim ubat haziran. , t.enin gr ld toplant &9 g n dierleri ise #' g n. /laan st toplanma belediye bakan, vali onay ve meclis yelerinin #N& istemi zerine. +oplant yer ve zaman kanunda belirlenmi ve bunlara uyulmamas halinde yeler yaptrma tabi. -eclisin !eshine yol a.abilir. 4.ileri bakannn nerisi ve Dantay0ca & temel nedene dayanr: i. toplant yer ve zaman dnda toplanma. ii. +oplantda siyasi karar almak. iii. Kanunla gsterilen zorunlu grevlerin yaplmam olmas. , t.eyi onaylar. Ealilik onayndan ge.tikten sonra y r rl e girer. , t n kararlar valinin onayna tabi deil. - lki amir # ha!ta i.inde onaylamazsa i.ileri bakannca dantaya gnderilir ve Dantay0ca karar verilir. -eclisin onaya tabi olmayan kararlar i.in de itiraz zerine il merkezi dndaki yerlerde il idare kuruluna, il merkezi yerlerde Dantay0a bavuru. 4l idare kurulu veya Dantay0ca verilen karar vesayet yetkisi kullanlarak verilen bir idari karardr. bele"iye en meni: il enc meninden !arkl olarak sadece danma kurulu deil, verilen yetkilerle icrai kararlar da alabilir. ,elediye meclisi toplantda olmad zamanlarda onun yerine ge.er. Cyeleri iki gruptan oluur. 4lk yeler belediye bakan ve belediye i.indeki nemli birimlerin bakanlarndan oluur. 4kinci grup ise belediye meclisinin kendi i.inden se.tii yelerdir. Kanuna gre bu ikinci grup birinci grubun ye saysnn yarsn ge.emez. ,u nedenle belediye bakannn istedii ynde kararlar .kar. ,urada anayasal bir sorun vardr. "nayasa md. #$$ ye gre yerel ynetimlerin karar organlar se.imle baa gelmelidir. "ncak belediye enc meni yelerinde bu sz konusu deil. 2 ndemi belediye bakan belirler. 4haleleri kararlatrmak, artnameleri hazrlamak, onaylamak, belediye adna kamulatrma karar almak, cezalar vermek, memurlarn zl k ilerini yapmak, belediye hesap ve harcamalarn incelemek ve denetlemek bu balamda 1aytaylk. Bele"iye bakan: belediye t zelkiiliini temsil eder. "slnda karar organ deil. "nayasaya gre de bu nedenle se.imle baa gelme zorunluluu yoktur. y r tme organdr. "sl grevi belediye enc meni i.indeki konumundan kaynaklanr. ,akanln d mesi3 bu her ekilde yarg karar ile olur. -eclis !eshine neden olan olaylara karmsa, $9 g n boyunca ie gelmemise i.ileri bakannn tekli!i ve Dantay karar ile. 3 belediye bakannn verdii ylllk !aaliyet raporunun meclis.e reddedilmesi <meclis yelerinin $N& verilen gensoru oylayp .ounluk kabul hallinde vali veya kaymakam durumu dantaya havale eder ve Dantay sadece verilen

kararlardaki yelerin yeter saylarna bakar. Ee son olarak da belediye bakannn ge.ici olarak grevden el .ektirilmesi haklarnda ceza soruturmas balatlmsa i.ileri bakanlnca yaplr. B y kehi" bele#iye,i: #(%) ylnda &9&9 sayl , y kehir belediyesi kanunu. 4l ve il.e belediyeleri kamu t zelkiiliklerini korur, , y kehir belediyesi de ayr bir kamu t zelkiiliine sahiptir. 1orun , y kehir belediyesi ile il.e belediyeler arasndaki yetkilerin paylamdr. , y kehir belediyesi kanununda yetkiler tek tek saylmtr. "nayollar, su ebekeleri yapm gibi konularda bunlarn yapm t m il.eleri ilgilendiriyorsa ya da tek il.e belediyesi tara!ndan y r t lmeyecek ilerse , y kehir belediyesi tara!ndan yaplr. & organdan oluur. , y kehir belediyesi meclisi, enc meni ve bakandr. Byke$ir bele"iye!i me li!i: se.imle baa gelen yeleri yoktur. belli sayda il.e belediyesi meclisi yelerinden ve bakanlarndan oluur. "nayasann #$5. maddesine aykrlk yoktur. dolayl se.im hali, kasm, mart ve temmuz olmak zere ylda & kez toplanr. Byke$ir bele"iye!i en meni: sadece teknisyenlerden oluur. , y kehir belediyesi meclisi yelerinden kimse bulunmaz. Byke$ir bele"iye!i bakan: dorudan se.imle gelir. 7 r tme organdr. , y kehir belediyesini temsil eder. 4l.e belediye meclisi kararlar zerinde , y kehir belediyesi bakannn denetim yetkisi kabul edilmitir. 4l.e belediye meclislerinin ald t m kararlar , y kehir belediyesi bakanna gnderilir. /naylamazsa tekrar gr me isteyebilir. $N& .ounluk ile bu karar tekrar il.e belediye meclisinden .kabilir. ,u denetimin vesayet denetimi olarak adlandrmak gereklidir. ,ir kamu t zelkiinin bir baka kamu t zelkiisinin zerindeki denetimidir. K*y i#a"e,i: ))$ sayl ky kanunu. Ky idaresinin kurulmas i.in n !us #'9. isim deiiklii, baka il.eye balanma, kye katlma i.ileri bakanl karar ile olur. "yr bir kamu t zelkiilii bulunmaktadr. Ky dernei, ihtiyar heyeti ve muhtar dan oluur. Karar organ ky derneidir. / kydeki kaytl t m se.menlerden oluur. -uhtar ky t zelkiiliinin badr. 7 r tme organdr. "yn zamanda kyde devletin a=andr. -uhtarn t m ilemleri m lki amirin onayna tabidir. 4l veya il.e idare kurulunca grevden alnabilir. 4l.e ve idare kurullar merkezi idarenin birimleri olmas ve muhtar grevden alabilmeleri, muhtarn devletin temsilcisinin olmas nedeniyle yerel ynetim zerklii konusunda soru iareti sz mevcuttur. ,urada denetim idari vesayetten .kp hiyerari halini almtr.

-) .i+!et Ye"in#en Y*neti! K$"$l$la" ' e ayrlr idari kamu kurumlar iktisadi kamu kurumlar sosyal kamu kurumlar bilimsel, teknik, k lt rel kamu kurumlar

 kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular anayasada yerel ynetim kurulular dnda yerinden ynetim bahsedilmiyor. ,azlar zel olarak d zenlenmi. Cni,+B+, +DK, kurulularndan

) temel zellii vardr. devlet t zelkiilii dnda ayr kamu t zelkiiliine haiz. ,u balamda zerklie sahipler.bundan kast kendi grev alanlarna ilikin olarak serbest.e irade beyanna sahip, hak sahibi olup y k ml l k altna girebiliyor. 1adece uzmanlk alanlar ile snrl kararlar alabiliyor. ,una ihtisas <specialite8 ilkesi denir. ;izmet yn nden ynetim kurulular cora!i bakmdan snrszken konu bakmndan snrl. -erkezi idarenin denetimine tabidir. ,u da idari vesayet denetimidir. ,unlarn organlar zerinde <karar organlarn grevden alma8 yada ilemleri zerinde <onaya tabi klma, y r rl kten kaldrma8 olabilir. K4+ lerde vesayet denetimi daha ha!i!ken idari kamu kurumlarnda ise en ardr. ,unlar ayr bir malvarlna ve b t.eye sahiptir. ,ir ksm katma b t.eli <genel b t.enin bir ekidir, +,-- tara!ndan onaylanr, 1aytay denetimine ve genel muhasebe kanuna tabidir.8bir ksm da zerk b t.eye sahiptir.<kendi karar organlarnca kabul edilen b t.e8. Oygulandktan sonra +,-- denetimine tabidir. ,u denetim K4+0ler i.in ,abakanlk 7 ksek Denetleme komisyonunca yaplr. Dierleri i.in +,--. #a"i ka!$ k$"$!la": babakan ya da bakanlklara bal veya ilgili olarak kurulmu.<karayollar gm bayndrlk, sosyal hizmetler .ocuk esirgeme, vak!lar gm., orman gm, ky hizmetleri8 bal olduklar ana hizmetlerinden !arkl davranmyor. Katma b t.elidir. 4lgili bakanln vesayet denetimi geni. S/,yal ka!$ k$"$!la": bakur, 11K, emekli sand. 1osyal g venlie ilikin grevleri icra eder. Bili!,el0 teknik0 k lt "el kk): bilimsel alanlar ni, 7K, 17-, niversiteler aras kurum. ,unlarn ayr kamu t zelkiilii vardr. "ncak !ak lte ve y ksekokullarn yok. "nayasann #&9 ve #&#. maddelerinde niversiteler d zenlenmitir. ,ilimsel zerklikten bahseder. ,unlar zerinde 7K bir denetim kurumu olarak gr lm t r. +eoride bir idari vesayet denetimi olarak deerlendirmek gerek. Fratikte alnan her karar zerinde denetim var ve vesayet denetimi yetkisinin istisnailiini engelleyici durum sz konusudur. +B+, +D4GK, ++"B4;K, Devlet tiyatrolar, devlet opera ve balesi k lt rel. +C,4+"K ve tuba bilimsel. Me,lek k$"$l$la": anayasada zel olarak #&'. maddede. "slnda Dernek niteliindedir. ,unlara anayasa kamu t zelkiilii tanyor. ,ir idari organ haline getiriyor. ,izde devlet organ i.inde getirilmesinin nedeni zerlerinde denetimin daha iyi salamak.karar organlar se.imle baa gelir. ,unlara yelik zorunlu. ,unun tek istisnas memurlar. Kamu avukatlarnn baroya ye olmalar zorunlu deil. Karar organlar grevden alnamaz. "cil durumlarda ancak hakim kararyla alnabilir. Kamu d zeni, m lki g venlik i.in grevden alnmalar halinde $) saat i.inde hakime sunulmal ve hakimin )% saat i.inde karar gerek.

kti,a#i ka!$ k$"$!la": kendi i.inde ikiye ayrlr. K4+ <kamu iktisadi teebb sleri8 ve K4+ stat s nde olmayan iktisadi kamu kurumlar<+JGJK/-, ,4+, kamu bankalar8. 4darenin iktisadi anlamda $ t r yeri vardr. ,unlar bizzat ekonomik aktr olarak belli !aaliyetleri devletin y r tmesi ki bunlar da kamu hizmeti niteliindeki !aaliyetler <elek, su, tele!on 8 ve kamu hizmeti niteliinde olmamasna ramen y r tt !aaliyetler <maden, petrol, tekel8 olarak ikiye ayrlr. ,ir dieri ise ekonomik !aaliyetleri bizzat y r tm yor, bu !aaliyetler y r ten zel iletmeler zerinde denetim, d zenleme ve ynlendirme !aaliyetlerini <reg lasyon8 yerine getiriyor. <B+CK, ,DDK, BJK.K, 1FK, JFDK8

KT: $&& sy. Kanun h km nde kararname ile ,akanlar Kurulu kararyla kurulur. 7ap, ileyi, grevleri ve temel !aaliyetleri $&&, personelinin stat s ise &(( sy. Kanun h km nde kararname ile d zenlenmi.kendi i.inde iktisadi devlet teekk lleri ve kamu iktisadi kurulular olmak zere ikiye ayrlr. ,unlar arasndaki temel !ark, 4DK ticari esaslara gre !aaliyet gsterir, karllk @ verimlilik esastr. K4K ise tekel niteliindeki !aaliyetlerde verimlilik ve kamu hizmetinin gr lmesi zerinde younlar. K4+ in dier kamu kurumlarna gre daha zerk bir yaps var. Kamu mallar haczedilemezken, K4+ mallar haczedilir, genel muhasebe kanunu uygulanmaz ve 1aytay denetimine tabi deildir. Kamu ihale kanunu eskiden uygulanmazken $99& sonrasnda kitlerde bu kanun kapsamna alnmtr. 2enel m d rl k ve ynetim kurulundan oluur. ,unlar kamu grevlisi de olur, & yl i.in se.ilir. 1alt .ounluk toplanr ve karar alr. <.ok nemli bir K4+ yk si yanl anlaldndan yok h km nde kararlar ald.8 genel m d rl k yk0nn ald kararlar uygulama merci. ,al ortaklk ve itirakler olarak m esseseleri vardr. - esseselerin sermayeleri tamamyla K4+ e ait ve ayr bir kamu t zelkiilii var. ,al ortaklklarn ise sermayelerinin P'9sinden !azlas K4+ e ait "Q. 4tiraklerde ise hissesinin P#' H'9 bir K4+ e ait. $&& sy. Kanun h km nde kararnameye gre her K4+ rettii maln !iyatna kendi karar verir ve zararlar devletin genel b t.esinden karlanr. K4+ zerinde denetim & ekilde yaplr3 #. esas olarak ,7DK. 1aytay denetimi mevcut deil. "nayasa md. #*' e gre m mk n. $. +,-- nin ,7DK zerinden denetimi m mk n. ,abakan tbmmye raporlar sunuyor. K4+ komisyonu bir aklama ya da aklamama !aaliyetinde bulunuyor. &. idari vesayet denetimi sonucu bal olduu bakanlk.a. KT1le"in *+elleti"il!e,i: 7arg organlar kararlarna takld. ,azlarnda hukuksal boluklar varken bazlar i.in siyasi kararlar verildi. Dar anlamda kamu alanndaki varln zel sektre ge.mesi. 2eni anlamda salt m lkiyet sat deil, kamu hukuku re=imiyle ynetilen bir kurumun zel hukuk re=imi alanna sokulmas. () ylndaki )9)* sayl zelletirme kanunu. 2enel olarak anayasa mahkemesi ve Dantay kararlarnda vardklar ortak sonu.: zelletirmenin tekellemeye sebep olmasnn engellenmesidir. "nayasa mahkemesine gre zelletirme mutlaka yasa ile yaplmaldr. (( ylna kadar anayasada bu ynde bir d zenleme yoktu. Devletletirmenin tersi olarak gr ld ve yarg i.tihatlaryla kanunla d zenleme yolu ngr ld . Kanunla temel esaslarn d zenlenmesini yeterli grmek gerek. 4kinci sonu., m lkiyet kamu mallar i.in de ge.erlidir ve uygun bedelle zelletirilmelidir. "ncak tekel !aaliyetindeki kurulularn ger.ek ekonomik deerlerinin tespiti zordur. 1on sonu. ise zelletirme sonras ulusal bamszlk tehlikeye girmemelidir. ;isselerin .ounluu yabanc sermayenin eline ge.memelidir. ,yle bir anlay evrensel verilerle badamaz. Fratik hayatta da salanmas imkansz. R"ltn hisseS sadece bu hisse devlet denetiminde olabilir ve 7K kararlarn veto etme gibi ayrcalklar tannabilir. )9)* sayl kanun yavalatc bir etki yaratt i.in deiiklik g ndemde. ' t r zelletirme var. #. sat: blok, halka arz, borsa ve yatrm ara.lar $. uzun s reli kiralama &. iletme hakk devri ). m lkiyetten ayr ayni hak tesisi '. gelir ortakl. zelletirme !aaliyetlerinde bulunmak zere zelletirme y ksek kurulu ve zelletirme bakanl vardr. 7K hangi kurulularn hangi usulle zelletirileceine, nihai devir ilemlerini onaylama

grevleri var. 4lgili bakan, babakan bakanlnda zelletirmeden sorumlu devlet bakan, maliye, sanayi ve ticaret bakanlarndan oluur. zelletirme idaresi babakanla bal t zelkiilie sahip bir kurulu. zelletirmeye ilikin kararlar uygulamak, ilemleri yapmak. Osul zelletirilmesi d n len kurulu 7K kapsamna alnr. bu kuruluun nemli kararlar artk 7K alr. Daha sonra zelletirme programna alnr. artk o idarenin ynetimine ilikin t m yetkiler zelletirme idaresi bakanlna ge.er.

2) Ba3!,+ #a"i 4t/"itele" %egla!y&n 'aaliyeti: ,unlarn ger.eklemesi i.in son yllarda devlet t zelkiilii dnda bamsz idari otoriteler oluturuldu.<B+CK, 1FK, ,DDK, +K, JFDK, QK, + t n K, K4;"GJK, +FJA8 bunlar zerinde tipik idari denetim oluturulmamtr. -ali, yargsal denetim mevcut. Cyeleri bakanlar kurulunca atanr. <rt k tbmmce8 idari a.dan tam bir zerklie sahip. 1e.ildikten sonra grev s relerinin sonuna kadar grevden alnamaz, alnan karar zerinde idari denetim yoktur. bir alana ilikin bizzat iler yapmyor, !aaliyette bulunanlar denetliyor, d zenliyor ve ynlendiriyor. "nglosakson hukuk kaynakl. 1alt hukuksal olmayp hukuk d, sosyal ve ekonomik anlam vardr. 1erbest rekabet i.ersinde !aaliyetlerin d zg n ekilde y r t lmesini salamak ama.lanr. Jtiksel olarak hatrlatma, mali cezalar ve hukuki yaptrmlar uygulama yetkisi var. Beg lasyon !aaliyeti mutlaka kamu otoritesince yaplmal ancak bamsz idari otorite olma zorunluluu yoktur. hassas sektrleri politikaclarn etkisinden kurtarmak ama.landndan bamsz idari otoritelerce yaplmas baskn. 4dare ve anayasa hukuku a.sndan siyasi anlamda hesap vermeyen kamu hukuku i.inde oluturulan bu birimlerin yneticileri hakknda denetim olmamas sorun tekil eder. Kurumlarn yeleri bakanlar kurulunca se.iliyor ve bu nedenle parlamento en azndan bakanlar kurulunu sorumlu klabilir. "nayasa md. #$&. balamnda hoca bir sorun olduunu d nm yor. 4dari vesayet tanmlanyor ancak bunun neyi i.erdiini belirtmemesi dayanak. Czerlerinde mali denetim mevcut. Kanunla yelerinin deitirilmesi m mk n. &# ocak $99$ )5)& sayl kanun ile b t n bamsz idari otoriteler i.in ortak mali denetim mekanizmas oluturuldu. # ,D7K, # babakanlk m !ettii, # mali m !ettiten oluan komisyon b t n bamsz idari otoriteleri mali bakmdan denetler. "ncak bu kanunun anayasaya aykrl g ndemde. "nayasa md.#*' e gre b t n kamu kurulularnn harcamalar +,--0>J yaplmaldr. Kihai karar +,-ce verilir. ,amsz idari otoriteler kanunu byle bir aklama yolu ngrm yor. 4dari vesayet yetkisi deiime uram, vesayet makam ilemler hakknda sadece yargya gt rebilmektedir. ,amsz idari otoritenin kararlarn ilgili bakann yargya gt rme yolu yeterli olarak gr lebilir. Kararlara kar idari yarg ve ilk derece mahkemesi olarak Dantay. 2er.ek anlamda idari yarg denetiminin yaplmas i.in yarg i.ersinde de bamsz idari otoriteler gibi uzmanlam birimler oluturulmaldr. & t r yetki kullanr. H lisans verme.<o alanda !aaliyette bulunma izni.8 H tari!eleri belirlemek ya da onaylamak. H idari ceza verme. Jsas olarak uyarma ve ihtar. ,unun dnda para cezas ya da belge iptali.bu cezalar .ok ayrntl idari ilemler sonrasnda verilir. "4;- ilgililerin hukuksal durumlarn etkileyen bu idari para cezalarnn verilmesi i.in insan haklar szlemesinin *. maddesindeki adil yarglanma hakk ilkesine ilikin koullarn salanlmasn art gr yor.

KAMU 5&RE6LLER

"nayasa md. #$% hangi hizmetleri memurlarn hangilerinin dier kamu grevlilerince yaplacan ngr r. "yrm belirten bir madde deil. #. !kra geni kapsaml ve kendi i.inde .eliir. & t r memur ve kamu grevlisi ayrm var. ,unlar anayasa md.#$%, + rk >eza Kanunu md. $5( ve *'5 sayl devlet memurlar kanunu. "nayasa md. #$%N# e gre memurdan kast *'5 sayl kanuna tabi olanlar. 1ubay, astsubay, niversite personeli, hakimler ve savclar, K4+ personeli memur deildir. ,unlar ayr d zenlemelere tabidir. ,u kanuna tabi her personel de memur deil. Kanunda memur, szlemeli personel, ge.ici personel ve i.i olmak zere ) l ayrm yaplmtr. -emur dnda saylanlar dier kamu grevlisi olarak kabul etmek gerek. 4e girii, .almaya balamas idarenin tek yanl art ilemi ile <atama8 ger.eklemesi memuru dierlerinden ayrr. Dier kamu grevlisi anayasaya gre devlet memuru kanuna tabi olmayan kendi d zenlemesi olan !akat atama ile ie balayan ilk grup. ,ir szleme ilikisi i.inde .alan !akat i.i olmayan personel ikinci grup <i akdiyle .alr, toplu szlemeden yararlanamaz. ,ir nevi iveren vekili durumu vardr. 1onu.ta kamu grevlisi olarak kabul edilmitir. /rtada bir kamu hizmeti var ve genel idare esaslarna gre y r tmek gerekmiyorsa devlet grevlisi ya da memur olmasna gerek yok. ;oca, K4+0lerin devletin veya dier kamu t zelkiiliklerinin bir kamu g c n n kullanlmas anlamnda y r tt hizmetler olarak alglamamz gerektiini syl yor. ,alayc bir karar alma yetkisine sahip organlarn genel idari esaslara gre y r t len !aaliyetleri yerine getirdii kabul edilmelidir.

A!li ve !rekli g(rev ne"ir) "sli grev o kamu kuruluunun kendisine verilen grev olup o grevi yerine getirenler kamu grevlisi olmak zorunda. 1 rekli grev, ge.ici olmayan grev. Danmanlk !aaliyeti ge.ici bir grevdir. ,u anlamda anayasa mahkemesi ge.ici ky koruyucularnn yapm olduklar grevi s rekli grmeyip bunlarn kamu grevlisi olmadna karar verdi. ,uradaki s reklilik grevin s reklilii olup grevlinin ge.icilii deildir. Kolluk !aaliyeti s reklidir ve bu anlamda koruyucularn kamu grevlisi olmamas eletirilir. + rk >eza Kanunu anlamnda memur tanm en geni. ;em memur hem de kamu grevlisi olarak geni yorumlanmal. 1 rekli, asli, genel idari esaslara gre .alsn .almasn her t rl kamu grevi gren kii kamu grevlisidir. -emur zerklii <*'58 - 4dare ile arasnda stat sel bir ba vardr. Lalma ve dier koullarn bireyin kendisi belirleyemez. - -emur tara!szl h km siyasi !aaliyette bulunmamas, herkese eit davranmas zorunludur. - 2 venceli bir grevdir. Kanundaki istisnai artlar ger.eklemedik.e grevden alnamaz. 2revine ilikin su.tan t r dorudan soruturma m mk n deil.

"mir izni gerekli. ,az su.lar i.in izin almaya gerek yok. B vet, zimmet, ka.ak.lk, ihaleye !esat, terrle m cadele Kanunu.

DAR YARGI
dari yarglama usulu maddi idare hukuku ile sk skya ilikilidir. dari szlemeler dnda tm iptal ve tam yarg davalarnda daval konumunda olan idaredir. dari yarglama usulnde yarglanan biimsel olarak idare olmakla beraber esasnda yarglanan idareden soyutlanm bir ilem veya eylemdir. dari yarglama usul hem medeni yarglama usul hem de ceza muhakemeleri usul hukukundan bagmszdr. zel hukuk uyumazl ve bunun zmlenmesi medeni yarglama usulnde esastr dolaysyla yntem ve teknikleri de bunun zerine dayaldr. dari yarglama usulnde idari eylem ve ilemlerin hukuka uygunlugunun denetlenmesi ve bunda da kamu yarar oldugu iin yntem ve ilkeleri medeni yarglama usulnden tamamen arkldr. dari yarglama usulnde !resen tahkik" ilkesi geerlidir# hakim tar larn getirdii belgelerle bal deildir. $dalet yargc kiinin karlarn en iyi kendi koruyaca inancndan dolay pasi ken idare yargc uyumazlk sonucu verilecek kararda kamu yararnn varl nedeniyle akti tir. %&' ta humk(un baz hkmlerine yollamada bulunur. )&*' md.+, de idari yarglama usulunde uygulanacak haller saylmtr. -u haller tahdididir.

#a"enin #eneti!i
)ukuk devleti ilkesi# idarenin yaptg ilem ve eylemlerin hukuka uygunluk ynnden yarg denetimine tabi olmasdr. dari ilem ve eylemler yargsal denetim dnda idari# siyasal ve kamuoyu denetimine tabi tutulur. darenin yarg d denetim yollar yargsal denetim ile karlatrldnda daha geni kapsamldr ve daha basit usullere tabi tutulmutur. %argsal denetimde hukukilik denetimi yaplrken .yarg mercii# idarenin yapm oldugu ilem ve eylemleri hukuka uygunluk ynnden denetler/ yarg d denetim yollarnda# idarenin ilem ve eylemlerinin hukuka uygunluklarnn yan sra icab hale uygun olup olmad.yerindelik/ da denetlenir. darenin yargsal denetimi sk ekil artlarna balanmtr. -alyabilmesi iin bir bavuruya ihtiya vardr ki bu bavuru da davadr. $yrca yine davann almas da baz sk denetim ve ekil artlarna balanmtr. %arg d denetim yollar ise daha basit usullere tabidir. -avuru olmadan da balayabilir.

Ya"7 # #eneti! y/lla"

idari denetim
1. hiyerarik denetim (i denetim): ayn kamu tzelkiisi iinde yer alan makam# mercii ya da birimlerinden birinin tekinin yapt ilem ve eylemleri incelemesi# denetlemesidir. 0st mercii alt merciinin yapm olduu ilem ve eylemleri denetler. )iyerarik yetki genel bir yetki oldugundan kanunda aka ngrlmi olmas gerekmez. lginin bavurusu ile olabilecei gibi kendiliinden de balyabilir.

2. vesayet denetimi (d denetim): bir kamu tzelkiinin yapm oldugu ilem ve eylemlerin arkl bir kamu tzelkiisi tara ndan denetlenmesidir. 1esayet denetimi nceleri daha ziyade merkezi ynetimin yerel ynetimler zerindeki denetim yetkisi olarak ortaya km olmasna ragmen bugun bir kamu tzelkiisinin dier kamu tzelkii zerindeki denetim yetkisini de kapsamaktadr. 3. devletin zel denetim kurulular tarafndan yaplan denetim: genel ve katma bteli dairelerin gelir ve giderlerini tbmm adna denetleyen 2aytay kamu iktisadi teebbslerini denetleyen babakanlk yksek denetleme kurulu trk silahl kuvvetlerini ve yarg organlar dndaki tm idari kurulular cumhurbakan talimat zerine denetleyen devlet denetleme kurulu.

siyasal denetim:
1. meclis denetimi: dogrudan dogruya meclisin hkmet veya bakanlar kurulu araclyla idareyi denetlemesidir. 2oru# gensoru# meclis aratrmas ve meclis soruturmas eklinde olur. leyebilmesi iin milletvekillerinin bavurusu gerekmektedir. $nayasann ,,34, de bakanlar kurulunun yasama organna kar toplu sorumluluu# madde ,,343 de tek tek bakanlarn yasama organna kar sorumluluu sz konusudur. *eclis denetiminde esas itibariyle merkezi idare denetlenmekte# idarenin btnl ilkesi geregince vesayet denetimi yoluyla devlet tzelkiilii dndaki teki kamu tzelkiilikleri ve yerel ynetimler de denetlenebilmektedir. 2. dileke hakk: anayasa md. 56 te tc vatandalarnn tbmm(ye dileke ile ikayetlerini bildirebilecei dzenlenmitir. -ylece meclis denetimi iletme olana tannmaktadr. 1erilen dileke ncelikle meclis dileke komisyonunda grlr. n incelemede dilekenin konusunun bir yarg yerinin kararna bagl bulunuyor mu# son karar vermeye yetkili bulunan idari merci tara ndan karara balanm m# konusu bir kanun tekli ini gerektiriyor mu baklr. n incelemede verilecek kararlara milletvekillerinin itiraz hakk vardr. -yle bir itiraz yaplmamsa karar kesinleir. nceleme ynnde karar karsa esas ynnden inceleme dileke komisyonunca yaplr# verilen kararn bir rnei ilgiliye# bir rnei de ilgili idareye gnderilir. 'ararlara kar milletvekillerinin tbmm genel kuruluna bavurma haklar vardr. -u bavuru +7 gn iinde yaplmazsa esasa ilikin karar kesinleir. *eclis denetimi sonucu verilen bu kararlar kuvvetler ayrl ilkesi sonucu idareyi balamaz. 'ararlar idari merciye bildirilir.idarenin bu karar dorultusunda karar verip vermeme ynnde takdir yetkisi vardr. dare bu ynde karar vermezse meclis denetimi mekanizmalar harekete geebilir.

kamuoyu denetimi:
sivil toplum rgtleri yeterli gce ulamal# zgr basn# dnceyi i ade zgrl salanm olmaldr. %arg d denetim yollar ne kadar iyi ilerse ilesin idarenin ilem ve eylemlerinin hukuka uygunluunun denetlenmesinde yeterli olamaz. 8n etkili yol bagmsz yarg organlarnca yaplan yargsal denetimdir.

Ya"7,al #eneti!:
dareden bamsz ve gl yaptrmlarla donatlm yarg organlarnca denetim salanr. )ukuk devleti ilkesinin benimsendii lkelerin hepsinde idare yargsal denetime tabidir. %arg birlii9 $nglosakson ve angloamerikan lkelerde# idarenin genel mahkemeler tara ndan denetlenmesidir. dareyi denetleyen ayr mahkemeler yoktur. %arg bir btn olarak rgtlenmitir. $dli ve cezai uyumazlklar da ayn mahkemeler zer. dari yarg sistemi9 bireylerle idare arasnda idare hukukundan kaynaklanan uyumazlklar idari mahkemelerce zlr.

4dari yarg sistemi

Kurulu yn nden

2rev yn nden

-ahkeme tipi

Dantay tipi

2eni grevli

Dar grevli

,. :antay tipi9 rgt :antay ve onun alt derece mahkemelerinden ouur. %arg aaliyetleri ile idarenin dnda yer almalarna karn yine de idare ile iliki iindedir. %argsal ve idari grevleri vardr. :antay yeleri yarg degil memur statsndedir. 3. mahkeme tipi9 idare mahkemelerinde grev yapanlarn salt yargsal grevleri vardr ve yarg tipinde. +. geni grevli9 idare hukukundan kaynaklanan ve idari nitelik tayan tm uyumazlklar kural olarak idari yarg yerlerinde zmlenir. 6. dar grevli9 idari mahkemelerin grevleri sadece idari ilem ve eylemlerin hukuka uygunluunu denetlemek. ptal davalarna bakar. darenin mali sorumluluk davalar adli yargnn grevindedir. ;rkiye(de idari sistemin zellikleri9 0lkemizde 3<55 sayl :antay kanununun yrrle girmesiyle :antay ve mahkeme tipi karma ekilde benimsenmitir. :antay hem yksek idare mahkemesi hem de idarenin en yksek danma ve inceleme mercii olarak grev yapmaktadr# yeleri yarg statsnde deildir. :antay altnda yer alan idare# blge idare# vergi mahkemelerinin hibir idari grevi yoktur# salt yargsal grev yapar. -u mahkeme yeleri yarg statsnde. H idari yarg varln dorudan anayasadan alr. $nayasa md. ,<<4, ve md. ,<=4,.

H H

dari yarg sistemi paralanm bir yap arzeder. >enel idari yarg# askeri idari yarg ve 2aytay. dari yarg yerlerinin grev alanlar geni tutulur. $dli makamlar grevlendirilmedike idare hukukundan kaynaklanan her trl uyumazlk idari yarg organlarnda zme kavuturulur.

DAR DA6A: 'endi hakknn ihlal edildiini ileri sren kiinin belli usuller izleyerek devletten hukuki koruma talep etmesine dava denir. dari uyumazlklarsa# idarenin yapm oldugu bir ilem ya da eylemin hukuka aykr olduunun iddia edilmesiyle byel bir iddiada bulunan ile idare arasnda ortaya kan uyumazlktr. )er idari dava bir idari uyumazl ierir# ancak her idari uyumazlk da mutlak bir idari davaya yol amaz. *edeni yarglama usulunde# H edim davas9 davalnn bir ey vermek# yapmak ya da yapmamak biiminde bir edimde bulunmasn istemek. H nai dava9 bir hukuki durumun kaldrlmasn# kurulmasn veya deitirilmesi amacyla alan davalardr. H ;espit davas9 tara lar arasnda hukuki bir ilikinin var olup olmadgn veya var olan bir hukuki ilikinin kapsamnn boyutlarnn saptanmas amacyla alan davalardr. dari dava trleri9 =3 ncesi# yorum davas temyiz davas iptal davas tam yarg davas idari szlemelerden doan davalar 3<55 sayl %&' kanunu temyiz davasn kaldrr yerine temyiz yolunu ngrr. -ugun temyiz bavurusu bir dava deil bir kanun yoludur. %&' md. 3 de + tr idari dava grlr# iptal davas tam yarg davas idari szlemelerden dolay ortaya kan davalar. 8TAL DA6AS': %&' md. 34+?a. dari ilem veya eylemlerin yetki# sebep# konu# maksat# ekil ynlerinden biriyle hukuka aykr oldugu iin ilgili tara ndan alan davalardr. )ukuk devleti ilkesinin gereklemesini salar. ptal olunan karar yapld andan itibaren hkmsz hale gelir ve geriye yrr. *edeni hukuktaki tespit davalarndan bir adm daha teye giderek hukuka aykrln tespitini yapar ve o ilemi iptal eder. -u nedenle ayn zamanda inai bir nitelii de vardr. zellikleri# ,. konusu# idari ilemdir. )enz ortada bir idari ilem yokken iptal davas alamaz. $nayasa md. ,3<46 %&' md.343 engeldir. )ukuken yok hkmnde olan bir idari ilemin iptali sz konusu olmaz. $ncak sakat bir idari ilemin ne zaman yok hkmnde saylaca hususu ob@ekti ltlere sahip olmadndan ve yok hkmndeki bir idari ilem idare tara ndan yrrle sokulabileceinden idarenin yok hkmnde olan ilemlerine kar da iptal davas almakta# bunun sonucunda davaya bakan mahkeme# konunun yok hkmnde bir idari ilem olduundan davann reddedilmesine karar vermektedir. $ma uygulamada genellikle iptal karar verilir. Aere >zbyk# retide idari szlemelerin iptal davasna konu olamayacan dnyor. $ncak hoca# idari szlemeler de idarenin iki yanl ilemleridir ve bunlara kar iptal davas alabilir. -ir de a# idarenin idari szlemelere ilikin olmakla

birlikte idarenin szlemelerden ayrlabilir nitelikli tek yanl kararlarna kar alabilir. )atta idarenin zel hukuk hkmlerince akdedilmi szlemelerinin de hazrlk aamas idare hukuku ilkelerine tabi olduundan akdedilmeden nce tesis edilen ilemlere kar da iptal davas alr..kamu yarar ve kamu parasnn sz konusu olmas/ 3. iptal davalar kesin ve yrtlmesi gereken ilemler hakknda alabilir. lemin kesin saylabilmesi iin o ilemin tamamlanm olmas gerekir. 'arma ilemlerde ngrlen btn evrelerden gemesi gerekir. %rtlmesi gereken ilemB ya da lazml icra veya etkili ilem# ilgilinin hukuki durumunu etkileyen# ilgili iin hukuki bir durum kuran ya da mevcut bir hukuki durumu deitirilen veya kaldran ilem anlamna gelir. )al byle olunca idareden kan gr bildirme# tavsiye nitelikli ilemler ya da yrtlmesi gereken ilemlere hazrlayc nitelikteki ilemeler hukuksal etki yapamayacaklarndan iptal davasna konu olamazlar. -ir idari ilemin iptal davasna konu olabilmesi iin ngrlm olan zorunlu bavuru yollarnn tketilmi olmas ve de bu bavurulardan bir sonu alnamam olmaldr. -u yollara bavurulmadan dorudan dava almsa idari merci tecavz olur ve idari yarg mercii davaya bakmaz. +. iptal davasnn bir idari ilemin hukuka aykr olduu iddias ile ve iptalin salanmas amacyla almas gerekir. dari yarg ilevi# ilemin hukuka aykrln saptanmas ve iptali ile biter. ptal kararnn uygulanmas idareye aittir. 6. iptal davas ob@ekti nitelikleri ar basan bir davadr. $ncak tamamen bu niteliin ne karlmas da sakncaldr. )erkese idarenin her ilemine kar iptal davas ama hakk tannmas halinde istikrar ilkesine aykrlk tekil edecektir. -izde bir ortayol benimsenmitir. dari yarg yerlerine tannan resen aratrma yetkisi idari davann ob@ekti niteliinin bir gereidir. iyuk 374, de bu yetki dzenlenmitir. ptal davasnda yarglanan idare deil idarenin hukuka aykr ilemidir. -u nedenle davac daval idareyi hi gstermemesi de olsa mahkeme davaya bakar. <. iptal davas men aati ihlal edilenler tara ndan alr. *en aati ihlal# sub@ekti hak ihlalinden daha geni bir kavramdr. ptal davas aabilmek iin davac ile davaya konu yaplan ilem arasnda bir alakann olmas yeterlidir. TAM YAR5' DA6AS': %&' md. 34,4b de tanmlanr. ptal davasndan arkB ptal davasnda davacnn bir idari ilem hakknda men aati ihlal edilmek kaydyla dava amas ngrlrken# ;am yarg davasnda davacnn bir idari ilem veya bir idari eylem nedeniyle kiisel bir hakknn ihlal edilmesi ngrlmtr. >rld gibi tam yarg davas# hem idari ilem hem de idari eylemlere kar alabilir. 'iisel bir hakkn dorudan doruya ihlal edilmesi# zarar olmas gerekir. darenin yapm olduu bu haksz eylemi sonucu zarar urayanlar tazminat davas eklinde aabilir. $yrca istirdad .geri alma/ davas ile idarenin malvarlnda haksz art sahibi tara ndan geri alnr. gretide tam yarg davalarnn nc biiiimi olarak idari szlemelerden doan davalar gsterilir. Cysa %&' md. 34,4c de idari szlemelerden dolay tara lar arasnda kacak uyumazlklar ayr bir kategoride tanmlanmaktadr. ;m idari szlemelerden kaynaklanan davalar deil# idari szlemelerin mali hkmlerinin uygulanmasndan kaynaklanan davalar tam yarg davas olabilir. dari ilemler nedeniyle alacak tam yarg davalar %&' md.,3 -ir idari ilem nedeniyle haklar ihlal edilenler tara ndan alr. 6 durum dzenlenir.

iptal davas ile tam yarg davasnn birlikte almas9 bir idari ielm yaplmakla ilgilisinin sadece men aati deil sub@ekti bir hakk da ihlal edilmise iptal davas ile tam yarg davasnn birlikte almas mmkndr. *en aat ihlalinin yan sra kiisel hak ihlalini de mutlaka iermesi gerekir. ptal davasnn almasndan sonra tam yarg davasnn almas9 ilgili iptal davas ap bu dava karara balandktan sonra o ilem nedeniyle urad zararn tazmini istemiyle tam yarg davas aabilir. :ava konusu ilemin mutlaka iptal edilme zorunluluu tam yarg davas amak iin gerekli deildir. darenin kusursuz da olsa baz hallerde kusursuz sorumluluk ilkesi gerei tazmin yk doabilir. dari ilemlere kar dorudan doruya tam yarg davas almas9 iptal davas amak yerine dorudan urad zarar tazmin iin. dari ilemlerin uygulanmasndan doan zararlarn tazmini iin tam yarg davas almas9 bir idari ilem yaplmakla degil de ancak uygulanmakla ilgilisi iin zarar douruyorsa ilgiliye ilemin icras nedeniyle urad zararn tazmini isteme hakk.

dari eylemlerden doan zararn giderilmesi istemiyle alacak tam yarg davalar %&' md.,+ %&' md. ,+ teki idari eylem deyimi bir idari ilemin uygulanmasna ynelik eylemi kapsamamaktadr. $rkasnda bir idari ilem bulunmayan# bir idari ilemin uygulanmasna ynelik olmayan idari eylemi kasteder. -unlara salt idari eylem denir. dareden kan# idarenin grevlerini yerine getirmesi iin giritii# ama bir idari ilemin uygulanmasna ynelik olmayan salt idari eylemler kastedilir. 2alt idari eylemler idarenin belli bir davranta bulunmasn kastettii gibi hareketsiz kalmasn da anlatr. %&' md.,+ e gre salt idari eylemler nedeniyle uranlan zarara kar ilgili# eylemi rendii tarihten itibaren bir yl# ve herhalde eylem tarihinden itibaren be yl iinde nce idareye bavurarak ihlal edilmi hakknn yerine getirilmesini ister# bu istemin reddedilmesi yada D7 gn iinde cevap verilmemesi suretiyle reddedilmesi durumunda tam yarg davas aabilecektir. %asa eylem dese de :antay grne gre , yllk hak drc sre eylem ve zararn renilmesinden sonra balar. DAR S&ZLEMELERDE% D49A% DA6ALAR: )ocaya gre idari szlemelerden kaynaklanan davalar ayr bir dava olarak nitelendirmek olanakszdr. rnekler iin baknz notlarE

DAR YARGI DENETMNN KAP AMI !E INIR"ARI

KA8SAM: $slnda idari yarg denetiminin kapsam diye bir sorun ortaya atlmasna gerek olmamaldr. Fnk hukuk devletinde her ilemin idari yarg denetimine tabii olmas gerekir.

Yasama k#s#nt#s#
0lkemizde byk lde 36 anayasasnda rastlanr. 'imi baz idari ilemlerin yasal veya anayasal dzenlemelerle yarg denetimi dnda tutulmasdr. =3 anayasasna gre# cumhurbakannn tek bana yapacag ilemler ile yksek askeri ura kararlarna kar md. ,3<43 anayasa md. ,3G4+ e gre D<5 sayl devlet memurlar kanunu ile bu kanun kapsamna giren kamu personeli hakkndaki uyarma ve knama cezalar. *d. ,3G46 silahl kuvvetler personeline verilen disiplin cezalar. *d. ,<=4< hakimler ve savclar yksek kurulu kararlarna kar yarg yolu kapaldr.

Yar$# k#s#nt#lar#
-az idari ilemlere kar aslnda yasal dzenlemeler ile idar yarg denetimi yolu kapatlmamasna kar idari yarg yerleri bu ilemleri denetlemekten kanr. :enetlemekten kanlan bu idari ilemler hkmet tasarru u olarak adlandrlr. 'riterlerB H 2iyasal saik H lemin nitelii kriteri H 2ayma kriteri ;rk :antay da hangi ilemlerin hkmet tasarru u saylacan gstermitir. -unlarB mukabele?i bil misil ilemleri9 .karlkllk ilkesi/ mecburi iskana ilikin ilemler vatandalk ileri ile ilgili ilemler9 nceleri vatandalktan karma ilemleri denetlenmezken mahiyeti nedeniyle bu tr ilemlerin siyasi degil idari olduuna karar veren :antay denetlemeye balad. %abanc bir devletin vatanda olduunu ileri sren bir kimsenin trk hkmeti tara ndan trk vatanda saylmas ilemi9 nceleri diplomatik mercilerin zmesi gerekir diye dnlrken artk denetleniyor. %abanclarn snr d edilmelerine ynelik ilemler $slnda hkmet tasarru u kategorisi vardr. :antay verdii kararlarda hkmet tasarru u anlayn yrtme organnn salt siyasal nietelikli ilemleri ile snrl tutsayd sorun kmazd.

dari yar$# denetiminin s#n#rlar#:

.... Kaynak: ,ora 7BCK/TGO0nun notlarnn birletirilmesinden oluturulmutur.

4D"BJ ;OKOKO SORULAR

1) a) b) ") d) $) a) b) dare aadaki organlardan hangisinin iinde yer alr? Yasama Organ Y r !me Organ Yarg Organ #ibiri Aadakilerden hangisi dor%d%r? dare &e'le!in ya(! her ! rl idari )aaliye! anlamnda k%llanlr dare* dari +ekila! anlamnda k%llanlr,

") dare*d%r%m% 'a-iye!i k%r!armak anlamndadr, d) dare*yerine g.re !ekila!* yerine g.re )aaliye! yerine g.re hem !ekila! hem de )aaliye! anlamnda k%llanlr,

/) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi yanl!r? Yasama organ ile dare arasndaki iliki # k me! !ara)ndan salanr, dare* yasama organnn kard kan%nlar %yg%lar, dare*+ - k 'e Y.ne!melikler karma ye!kisine sahi(!ir, dare* yasama organnn emir 'e direk!i)lerine %yg%n olarak alr,

0) Aadakilerden hangisi dor%d%r? a) dari yarg*idarenin eylem 'e ilemlerinden hak 'e men)aa!leri -ayii olanlarn idareye kar a!klar da'alar karara balayan Adli Yarg dnda ayr bir yarg d -enidir b) "rai karar yasama organnn ald karardr ") dari %s%ller*dari yarg yerlerinde da'alarn g.r lmesi esnasnda i-lenen yarglama %s%lleridir d) Re1sen i"ra ye!kisi darenin &an!ay 2ararlarn %yg%lamasdr 3) a) b) ") d) Aadakilerden hangisi yerinden y.ne!imin )aydalarndan deildir? Yerinden y.ne!im k%r%l%larnn karar organlarnn halk !ara)ndan seilmesi 4ahalli halkn ih!iyalarnn !esbi!inde kolaylk Yerinden y.ne!imde karalar daha ab%k alnr Yerinen y.ne!im k%r%l%lar ye!erli mali kaynaklar k%llanabilirler

5) Aadakilerden hangisi yanl!r6 7#%k%k &e'le!inin 8gemen Olabilmesi iin9 a) +emel hak 'e h rriye!lerin g 'enlik al!na alnmas gerekir b) darenin yargsal dene!ime !abi olmas gerekir ") &emokra!ik bir re:imin b%l%nmas gerekir d) Yasama 'e y r !menin bir elde !o(lanmas gerekir ;) a) b) ") d) =) a) b) ") d) Laik de'le! iin aadakilerden hangisi dor%d%r? <erek!iinde de'le! dine m dahale edebilir &e'le! hibir ekilde din k%r%l%larna yardm edeme&ini inan 'e ibade! &e'le! dene!imi al!nda ya(lr &in 'e &e'le! ileri birbirinden ayrlm!r*din de'le! ilerine* de'le!!e din ilerine karmaAadakilerden #%k%k &e'le!inin gereklerindendir? 2an%nlarn Anayasaya %yg%nl%%n%n dene!lenmesi darede ye!ki de'rinde b%l%n%lmas 4ahalli dare !ekila!larnn k%r%lm% olmas darenin + - k 'e Y.ne!melik karma ye!kisine sahi( olmas

>)

Aadakilerden hangisi ye!ki genilii ilkesinin .-ellii deildir?

a) b) ") d)

2%llanlan ye!ki*merke-i iderenin !and bir ye!kidir ?erilen ye!kiyi k%llanan g.re'li merke-i idarenin bir mem%r%d%r Y r ! len hi-me! merke-i bir hi-me!!ir Sor%ml%l%k ye!kiyi 'erene ai!!ir

1@) a) b) ") d)

# k me! aadaki hallerin hangisinin gereklemesiyle k%r%lm% ol%r? Aabakann Aakanlar semesiyle B%mh%rbakannn bakanlar a!amasyla 4e"lis!en g 'en oy% alnmasyla # k me!in g.re'e )iilen balamasyla

11) # k me!in %y%m ierisinde alabilmesi iin Aabakana aadaki ye!kilerden hangisi !annm!r? a) Aabakan*Aakanlarn hiyerarik amiri se'iyesine y ksel!ilmi!ir b) Aabakan*Aakanlarn g.re'lerine Anayasa 'e 2an%nlarla %yg%n olarak yerine ge!irmelerini g.-e!mek 'e d -el!i"i !edbirleri almak ye!kisine sahi( klnm!r ") Aabakan* Aakanlarn g.re'lerine son 'erebilme ye!kisine sahi(!ir d) Aabakan* s r! me karan Aakann bakanlnda s!lenme ye!kisine sahi( klnm!r

1$) Aadakilerden hangisi yanl!r? a) 4illi < 'enlik 2%r%l% Anayasal bir k%r%l%!%r b) 4illi < 'enlik 2%r%l%* &e'le!in i 'e d g 'enlii kon%s%nda gerekli her ! rl !edbiri !esbi! eder ") 4ilil < 'enlik 2%r%l% kararlar !a'siye ni!eliinidedir d) 4illi < 'enlik 2%r%l% kararlar balay"dr

1/) a) b) ") d) 10) a) b) ") d) 13) a) b) ") d)

&an!ay aadaki g.re'lerden hangisini ya(ma-? Aabakanlka g.nderilen 2an%n +asarlar hakknda g.r bildirmek + - k !aslaklarn in"elemek B%mh%rbakanlk 'e Aabakanlk !ara)ndan g.nderilen iler hakknda g.r belir!mek &a'a almas halinde is!imlak edilen gayri menk%llerin bedelini y ksel!mek Aadakilerden hangisi yanl!r? Say!ay*Aabakanla bal bir dene!im organdr Say!ay* hem idari hemde yarg g.re'leri olan bir k%r%l%!%r Say!ay*sor%ml%larn hesa( 'e ilemlerini kesin h kme balar Say!ay* dene!imlerini +A44 adna ya(ar ?ali* aadakilerden hangisini dene!leme-? le*A%"ak 'e 2.yleri Adli 'e Askeri +ekila! &e'le! &aire 'e 4 esseselerini C-el dare 'e Aelediyeleri

15) a) b) ") d) 1;) a) b) ") d) 1=) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi mahalli idare birimi deildir? Aelediye C-el dare 2.y A%"ak Aadakilerden hangisi 4erke-i darenin +ara !ekila! deildir? l le A%"ak 2.y Aadakilerden hangisi dari lemin i(!aline sebe( !ekil e!me-? Ye!ki y.n nden h%k%ka aykrlk Dekil y.n nden h%k%ka aykrlk Sebeb y.n nden h%k%ka aykrlk dari s.-lemeye aykrlk

1>) a) b) ") d) $@) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi yanl!r? ?ali*l C-el idarenin ba 'e y r !me organdr ?ali*l daresinin ba* lde &e'le!in # k me!in 'e ayr ayr her Aakanln !emsil"isidir ?ali* 2aymakamlk gibi bir meslek mem%rl%%d%r ?ali*l C-el darenin !a Amiridir Aadakilerden hangisi yanl!r? 4ahalli idareler birer kam% ! -el kiisidir 4erke-i darenin mahalli idareler -erinde 7dari ?esaye!9 ye!kisi 'ardr 4ahalli dareler .-erk k%r%l%lardr 4ahalli idarelerin kendilerinde ai! bir b !eleri yok!%r

$1) Aadakilerden hangisi dor%d%r? 74em%r%n <.re'i ile ilgili bir s% ilemesi halinde9 a) &or%dan dor%ya B,Sa'"s da'a aar b) dare dor%dan mem%r% Be-a 4ahkemesine yollar ") hbar -erine dare 4ahkemeleri yarglar d) 4em%r%n yarglanabilmesi iin 4em%r%n 4%hakema! 2an%n%na g.re l%-%m% 4%hakeme karar 'erilmesi gerekir $$) a) b) ") d) Aadakilerden hangisi dor%d%r? C-el h%k%k s.-lemelerinde !ara)lar arasnda ei!lik yok!%r C-el #%k%k s.-lemelerinden doan %y%ma-lklar &an!ayda giderilir dari s.-lemelerde !ara)lardan birinin idare olmas ar! deildir dari s.-lemede !ara)lardan biri olan idareye ba- s! nl kler !annm!r

$/) Osmanl &e'le!inde ilk ke- hangi belge ile 4ahkemelerin Aams-l 'e Yarg < 'enlii ilkeleri ge!ilmi!ir? a) EermanF Adale! b) < lhane #a!! ") Gslaha! Eerman d) SenedFG !!i)ak

$0) 94er%!iye! d.neminde*1=;5 Anayasasna g.re 4e"lisin !o(lan! halinde b%l%nmad -amanlarda # k me!,,,,,,,,,,,,,,,, adyla Yasama )aaiye!lerinde b%l%nabiliyord%*b%nlar Yasaya ei! me!inlerdi9 Ao braklan yerlere aadakilerden hangisi gelmelidir? a) Hi-amname b) AsarF A!ika ") 4em%rin 4%hakema! d) 2an%n% 4%'akka! $3) a) b) ") d) $5) h k a) b) ") d) $;) a) b) ") d) Aadakilerden hangisi kan%na denk deilidir? 2an%n% 4%'akka! Ul%slararas anlamalar 2ararnameler 4e"lis + - kleri 4em%rlar !ara)ndan r 'e!*-imme! 'e kaaklk gibi s%larn ilenmesi halinde hangi yasa mleri %yg%lanr? <enel # k mler 4em%r%n 4%hakema! 2an%n% /5$= sayl yasa h k mleri Be-a 2an%n% # k mleri Aadakilerden hangisi Aelediye Aakanlnda d me sebeblerinden deildir? Seilme ye!erliliini kaybe!me <.re'ini k.! ye k%llanmak!an !%!%klanma 4e"lisi Aelediye Aakan hakknda ye!ersi-lik 2arar 'ermesi #erhangi bir s%!an 5 ay h k m giyme

$=) &e'le! 4em%rlar 2an%n%nda is!ihdam ekli sralamas aadakilerden hangisidir? a) 4em%r*yardm" hi-me!li*ii*s.-lemeli (ersonel b) 4em%r*gei"i (ersonel 'e s.-lemeli (ersonel ") 4em%r*gei"i (ersonel*s.-lemeli (ersonel 'e ii d) 4em%r*s.-lemeli (ersonel*gei"i (ersonel 'e ii $>) &e'le! 4em%rlar 2an%n%nda .ng.r len hi-me! sn)lar iinde aadakilerden hangisi yer alma-? a) 8mniye! #i-me!leri Sn) b) A'%ka!lk #i-me!leri Sn) ") 4illi Sa'%nma #i-me!leri Sn) d) +eknik #i-me!ler Sn)

/@) a) b) ") d)

+akisrli S%lar hari hangi "e-aya ar(!rlanlar de'le! mem%r% olama-lar? Ar ha(is 'e 5 aydan )a-la "e-aya ar(!rlanlar Ar (ara "e-asna ar(!rlanlar Ar ha(is 'eya / ay ha(is "e-as Aabakanln a! mane'i !a-mina! da'as

/1) &e'le! 4em%rlarnn sahi( old%% genel haklar arasnda aadakilerden hangisi yok!%r? a) < 'enlik hakk b) 8meklilik hakk

") d) /$) a) b) ") d)

4 ra"aa! 'e ikaye! hakk S.-leme hakk Air ildeki g nl k almalarn balama 'e bi!me saa!lerini kim belirler? A.lge Ialma 4 d r ?ali &e'le! Jersonel &airesi #er k%r%m%n en s! y.ne!i"isi

//) &e'le! 4em%rl%%ndan karma "e-asn gerek!iren )iiller arasnda aadakilerden hangisi yer alma-? a) Siyasi Jar!iye girmek b) Ye!ki almadan gi-li belgeleri aklamak ") Us%ls - m ra"aa! 'e ikaye!!e b%l%nmak d) C- rs - olarak bir ylda /@ g n ie gelmemek

/0) <erekli g.r len hallerde ih!iya!i bir !edbir alnmas gerek!iinde g.re'den %-akla!rmaya aadaki makamlardan hangisi ye!kili deildir? a) A!amaya ye!kili amir b) <enel 4 d rl k 4 )e!!ileri ") Y ksek &isi(lin 2%r%l% d) ?aliler 'e 2aymakamlar /3) Aadakilerden hangisi 4em%r%n 4%hakema! #akknda 2an%na g.re yarglama ileminin ya(labilmesi iin ar! deildir? a) 2iinin mem%r olmas b) 4ad%r%n mem%r olmas ") 4em%r%n s% ilemesi d) S%%n g.re'den domas /5) Anayasaya g.re Y ksek dare 4ahkemesi*danma 'e in"eleme mer"ii aadakilerden hangisidir? a) &an!ay b) Yarg!ay ") Say!ay d) Anayasa 4ahkemesi /;) a) b) ") d) dare 4ahkemelerinin !ek yargla 'erdii karalara i!ira- mer"ii neresidir? Yarg!ay &an!ay Say!ay A.lge dare 4ahkemesi

/=) 4em%ra g.re'inde daha dikka!li da'ranmas gerek!iinin ya- ile bildirilmesine ne denir? a) Aylk!an kesme b) 2nama

") d) />) a) b) ") d) 0@) a) b) ") d)

Uyarma 4eslek!en Ikarma l dare 2%r%l%nda aadakilerden hangisi b%l%nma-? ?ali &e)!erdar 8mniye! 4 d r 4illi 8i!im 4 d r 4em%r%n 4%hakema! #akknda 2an%n*aadaki s%lardan hangisinde %yg%lanma-? S% delillerini yok e!mek <.re'i hmal ?a-i)eyi S%is!imal Kimme!

01) a) b) ") d) 0$) a) b) ") d) 0/) a) b) ") d) 00) a) b) ") d) 03) a) b) ") d) 05) a) b) ") d)

+ - kler hangi organn in"elemesinden geer? &an!ay Yarg!ay Say!ay Anayasa 4ahkemesi Aadakilerden hangisi B%mh%rbakannn g.re'lerinden deilidir? 2an%n%nlar g.r mek -ere 4e"lise g.ndermek Anayasa deiikliklerini gerekli g.rd nde halk oy%na s%nmak Aakanlar 2%r%l%na Aakanlk e!mek Anayasa 4ahkemesine i(!al da'as amak 2an%n # km nde 2ararnamenin yargsal dene!imini hangi k%r%l% ya(ar? Anayasa 4ahkemesi +A44 Yarg!ay &an!ay Aadakilerden hangisi de'le! mem%r%n%n g.re'lerinden deilidir? Yasalara saygl olmak +ara)s-lk Liyaka!li olmak Amirin emrine i!aa! l +ekila!nn y.ne!iminide g.re' almayan organ hangisidir? ?ali l dare D%be Aakanlar l dare 2%r%l% l &isi(lin 2%r%l% &e'le! 4em%r%l%%na alna"ak olanlarda aranmayan genel ko%l hangisidir? + rk 'a!anda olmak Askerliini ya(m olmak 2am% hi-me!lerinden 'e haklarndan mahr%m olmamak 8n a- or!aok%l me-%n% olmak

0;) g n a) b) ") d) 0=) a) b) ") d) 0>) y r a) b) ") d) 3@) a) b) ") d) 31) a) b) ") d) 3$) a) b) ") d)

Ayn Aelediye 'e 2.y snrlar iinde de'le! mem%r%l%%na a!anan &e'le! 4em%r%lar ka i iinde g.re'e balamak -or%ndadrlar? 1 i g n / i g n 1@ i g n 13 i g n &e'le! 4em%r%lar aadaki hangi yasaklara %ymak -or%ndadrlar? Airlik!e ekilme yasana <re' yasana +i"are! yasana #e(si Air idari makamn ya(! ilem 'eya eylemi geri almas* m%h!e'asn dei!irmesi 'eyah%! !meyi d%rd%rmas iin ya(lan m ra"aa!a ne denir? #iyerarik 4 ra"aa! &or%dan dor%ya m ra"aa! dari 'esaye! makamna m ra"aa! 2an%ni m ra"aa! Aadaki hallerden hangisinde &e'le! 4em%r%l%% sona erer? Iekilme 8meklilik Dar!larda eksiklik #e(si Aadaki yardnlardan hangisi +,B 8mekli Sand 'as!asyla alnabilir? 8mekli Ayl 4al%ll k ayl Cl m yardm #e(si Jersonel ile ilgili y.ne!melikler hangi makamn onay ile y r rl e girer? B%mh%rbakan Aakanlar 2%r%l% +A44 Aabakanlk

3/) a) b) ") d)

Aadaki "e-alardan hangisine yarg yol% ka(aldr? Aylk kesimi Uyarma*knama +er)iinin ge"ikmesi 4em%riye!!en karma

30) dare ka'ram ba-en bir !ekila! ba-ende bir )aaliye!i anla!mak!adr,dari +ekila!!an kas! nedir? a) 4erke-i dare b) 2am% 2%r%l%lar

") d) 33) a) b) ") d)

Aelediyeler #e(si <.re'den %-akla!rlan mem%r hakknda ka i g n ierisinde sor%!%rmaya balanr? 1@ i g n 13 i g n $3 i g n /@ i g n

35) a) b) ") d)

+aksirli s%lardan ne kadar "e-a alanlarn mem%riye!i sona erdirilir? 5 ay 1 yl $ y #ibiri

3;) &e'le! 4em%rlarnn maa-ere! i-ni ka g nd r? a) 1@ g n b) 3 g n ") ; g n d) 13 g n 3=) 2an%nen geerli bir ilemde ba asli %ns%rlarn b%l%nmas gerekir,A%nlar aadakilerden hangisidir? a) Ye!ki*ekil*sebeb*kon%*ama b) <.re'*me!in*niin*nasl*ne -aman ") 4akam*mem%r*ya-*im-a*m h r d) 4ahkeme*sa'"*sank*!ank*a'%ka!

3>) a) b) ") d) 5@) a) b) ") d) 51) a) b) ") d)

Uy%ma-lk 4ahkemesi bakanln aadakilerden hangisi yerine ge!irir? Anayasa 4ahkemesi yelerinden biri #akimler 'e Sa'"lara Y ksek 2%r%l% yelerinden biri Uy%ma-lk 4ahkemesi yelerinden en kdemli olan +A44 Adale! di'an yelerinden biri 2am% g.re'lileri aadaki hallerden hangisinde emeklilik haklarn kaybederler? + rk 'a!andalndan karlanlar Yaban" bir de'le!in %yr%%na girenler # k me!!en i-in almadan yaban" memleke!lerde g.re' kab%l edenler #e(si 8mekli aylnn hesa(lanmasnda aadakilerden hangisi g.- .n nde !%!%lma-? 2a!say #i-me! Ya <.s!erge

5$) + - klerin i(!ali iin hangi mer"iye da'a alr? a) &an!aya b) Anayasa 4ahkemesine

") d)

Say!aya Uy%ma-lk 4ahkemesine

5/) 2an%n yararna !emyi- yol%na kim ba'%rabilir? a) &an!ay Aakan b) &an!ay Aasa'"s ") dare 4ahkemesi Aakan d) &an!ay 2an%n S.-" s 50) Aadakilerden hangisi 4em%r%n 4%hakema! #akkndaki 2an%na g.re karar 'ermeye ye!kili deilidir? a) l dare 2%r%l% b) dare 4ahkemesi ") le dare 2%r%l% d) &an!ay $,&airesi

53) a) b) ") d)

53,darenin !ak!ir ye!kisini k%llanrken %ymak -or%nda old%% ilke hangisidir? dare 2an%nlarn koyd%% snrlar iinde k%llanmaldr 8i!lik ilkesine .nem 'ermelidir +ak!ir ye!kisi kam% yarar iin k%llanlmaldr #e(si

55) Aadakilerden hangisi y r !menin # k me! le'i ile ilgilidir? a) Be-a e'lerinin bakm 'e slah b) 2am% d -enini salamaya y.nelik koll%k g.re'lilerinin adli 'e idari bir !akm ye!kilerinin ar!!rlmas ") 4illi < 'enliin salanmas kon%s%nda gerekli (oli!ikalarn sa(!anmas d) &emiryol% !ama"lna ilikin olarak "re! !esbi!i ya(lmas 5;) a) b) ") d) Aadakilerden hangisi #%k%k &e'le!i ilkesinden deilidir? 2%''e!ler Ayrl 2an%ni idare Jarlemen!er # k me! Sis!emi Yargsal dene!im

5=) <enel Y.ne!imin !ara k%r%l%lar arasnda b%l%nan y ksek kam% g.re'lilerine belli kon%larda kendiliinden karar alma 'e %yg%lama ye!kisi aadakilerden hangi ka'ramn !anmdr? a) Yerel Y.ne!im b) #i-me!sel Y.ne!im ") m-a Ye!kisi d) Ye!ki <enilii

5>) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi idarenin d -enleyi"i ilemlerinden biri deilidir? !ihad birle!irme karar 2aide 2ararnameler Hi-amnameler Y.ne!melikler

;@) Aadakilerden hangisi yerinden y.ne!imin .-elliklerinden deilidir? a) + -el 2iilikleri 'ardr

b) ") d) ;1) a) b) ") d) ;$) a) b) ") d) ;/) a) b) ") d) ;0) a) b) ") d)

A !eleri genel b !eye dahildir 4erke-in 'esaye! dene!imi al!ndadrlar C-erklie sahi(!irler Aadakilerden hangisi kam% mallarnn .-elliklerinden biri deilidir? 2am% mallar sa!lama#a"i- edileme?ergi gibi y k ml l kleri yok!%r Kaman am ile sahi( ol%nabilirler Aadakilerden hangisi dare #%k%k%nda bol%k dold%rma y.n!emlerinden biri deildir? 2yas Y r l k!en kaldrlm bir yasay yeniden yor%mlay( %yg%lama #%k%k%n genel ilkelerinden )aydalanma Yeni k%ral koyma Aadakilerden hangisi 4illi < 'enlik 2%r%l%n%n yelinden biri deildir? Adale! Aakan 4illi Sa'%nma Aakan ileri Aakan &ileri Aakan &e'le! &ene!leme 2%r%l% kime bal olarak alr? Aabakana Aakanlar 2%r%l%na B%mh%rbakanna <enelk%rmay Aakanna

;3) a) b) ") d)

?ali* &e'le!in +emsil"isidir # k me!in +emsil"isidir &e'le!in 'e # k me!in +emsil"isidir #ibiri

;5) a) b) ") d) ;;) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi ile y.ne!im k%r%l% yelerinden biri deildir? Ya- leri 4 d r Salk O"a #ekimi 4illi 8i!im 4 d r #ibiri l &aimi 8n" men yeleri l <enel 4e"lisi yeleri arasndan ka yllna seilir? 1 $ / 0

;=) Aelediye 4e"lisin"e kab%l edilen Aelediye b !esi en b y k 4 lki Amir !ara)ndan ne kadar s re iinde ha-rlanr? a) 1 ha)!a b) $ ha)!a ") $@ g n d) /@ g n ;>) a) b) ") d) 2.y n is!eine bal ilerin -or%nl% hale ge!irilmesine hangi mer"ii karar 'erir? 2.y h!iyar 4e"lisi 2.y 4%h!ar 2.y &ernei 2.y n bal old%% 4 lki Amir

=@) a) b) ") d)

dari kararlar hangi yolla or!adan kalkma-? Yarg Aelli bir s renin gemesi lemi ya(an makamn geri alma iradesi lgilinin is!emiyle

=1) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi &e'le! 4em%r%lar 2an%n%nda .ng.r len sn)lardan deildir? A'%ka!lk #i-me!leri Sn) Yardm" #i-me!liler Sn) Yerel Y.ne!im #i-me!leri Sn) +eknik #i-me!liler Sn)

=$) &e'le! 4em%rlar b%l%nd%klar yerde g.re'e a!anmalar halinde*a!ama emrinin kendilerine d%y%r%lmasndan i!ibaren ne kadar s re iinde g.re'e balamak -or%ndadrlar? a) $0 saa! b) 0= saa! ") 1 ha)!a d) 13 g n

=/) a) b) ") d) =0) a) b) ") d)

ki ke- s! s!e ol%ms%- si"il alan mem%r6 4em%rl%kla iliii kesilir &isi(lin "e-as 'erilir L n" bir si"il amirinin yanna a!anr #ibiri Aadakilerden hangisi kam% mallarnn .-elliklerinden biri deildir? 2am% mallar kam%la!rlama2am% mallarna -aman am ile sahi( ol%nama2am% mallarnn he(sinin !a(% k ! ne ya-lmas gerekir 2am% mallar 'ergiden m%a) !%!%lm%lardr

=3) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi 4ahalli idarelerden deilidir? le l C-el daresi Aelediye 2.y

=5) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi y.ne!im h%k%k%n%n .-elliklerinden biri deildir? &ank bir h%k%k daldr Air i!ihad h%k%k%d%r 8skiden beri 'ar olan yani eski bir h%k%k daldr +ara)lar arasnda ei!si-lik 'ardr

=;) a) b) ") d)

Aadakilerden hangisi merke-den y.ne!imin )aydalarndan deilidir? &e'le! y.ne!iminde birlii salar #i-me!ler lkeye ei! dalr 2am% g.re'lileri yerel e!kilerden k%r!%l%r &emokrasi ilkesine %yg%nd%r

==) a) b) ") d)

4illi < 'enlik 2%r%l% ayda ka ke- !o(lanr? $ 1 / #ibiri

=>) a) b) ") d) >@) a) b) ") d) >1) a) b) ") d) >$)

Aelediye 4e"lisinin dalmasna hangi makam karar 'erir? Aakanlar 2%r%l% ileri Aakan &an!ay ?ali 'eya 2aymakam Aadakilerden hangisi de'le! mem%rl%% sn)larndan biri deilidir? Yardm" #i-me!liler Sn) 4 lki idare Amirlii Sn) 4illi s!ihbara! #i-me!leri Sn) #akimlik #i-me!leri Sn) Aadakilerden hangisi de'le! mem%r%l%na giri!e genel ko%llardan biri deilidir? Crenim Ya Binsiye! ?a!andalk Aadakilerden hangisi de'le! mem%rlar kan%n%na g.re ekilmi saylma sebeblerinden

deilidir? a) Aaka bir g.re'e a!andnda kan%ni s re iinde g.re'e balamamas b) 2adro andaki mem%r%n eski sn) 'e dere"esine ei! bir g.re'e a!anmas halilnde g.re'e balamamas ") +erhislerinden sonra belli bir s re iinde g.re'e balamamas d) #ibiri >/) a) b) ") d) 2am% mallar iin aadakilerden hangisi s.yleneme-? Sa!lama-*kam%la!rlamaKaman am ile sahi( ol%nama#a"i- edileme4ali y k ml l klere !abidir

>0) Yerinden y.ne!im k%r%l%larnn kendilerinin dnda bir k%r%l% !ara)ndan dene!lenmesine ne ad 'erilir? a) #%k%ki +asarr%) b) dari +asarr%) ") dari ?esaye! d) +e)!i >3) a) b) ") d) >5) a) b) ") d) Aadakilerden hangisi kam% h%k%k dal deildir? dare #%k%k% Be-a #%k%k% +i"are! #%k%k% 4ali #%k%k Aadakileden hangisi o%l"% demokrasinin !emel ilkelerinden deilidir? Io%nl%%n y.ne!me hakk 4%hale)e! e!me .-g rl +emel hak 'e .-g rl klerin kor%nmas Siyasal kararlar ala"ak kiilerin a!ama ile baa gelmesi

>;) a) b) ") d)

9dari &ene!im9 ka'ram ile ilgili aadakilerden hangsi dor%d%r? darenin )aaliye!leri yasama y r !me organalarn"a dene!lenir idare kendi iinde ol%!%rd%% dene!im organlarn"a da dene!lenir Eaal idare iinde dene!im ekli hiyerari 'e 'esaye! dene!imidir #e(si dor%d%r

>=) &e'le! y.ne!iminde aadakilerden hangisinin ya(lmas kii hak 'e .-g rl klerinin kor%nmas asndan en e!kili ol%r? a) #%k%k k%rallarnn ya-l olarak belirlenmesi b) Y.ne!i"ilerin ei!im d -eyinin y ksek olmas ") Y.ne!im birimleri arasnda koordinasyon%n%n salanmas d) Yasama*y r !me 'e yarg ye!kilerinin ayr organlara 'erilmesi

>>) a) b) ") d)

Aadakilerden hagisi 2am% 2%r%m% ni!eliindeki k%r%l%lardan deilidir? Aarolar 8mekli Sand +i"are! 'e Sanayi Odalar 8sna) 'e Sana!karlar &ernekleri

1@@) 2am% #i-me!leri de'amllk ar- eder*ka g n boy%n"a g.re'e gelmeyen mem%r ekilmi saylr? a) ; g n b) 1@ g n ") 13 g n d) $@ g n 1@1) Aadakilerden hangisi en s! dari Yarg organdr? a) &an!ay b) Yarg!ay ") Anayasa 4ahkemesi d) Say!ay

1@$) Y r !me ye!kisini,,,,,,,,,,,,,,,,yerine ge!irir, a) Aabakan b) +A44 ") Aakan d) B%mh%rbakan 'e Aakanlar 2%r%l% 1@/) 4illi < 'enlik 2%r%l%n%n g ndemini kim belirler? a) Aabakan b) B%mh%rbakan ") <enelk%rmay Aakan d) <enel Sekre!er 1@0) 4illi < 'enlik 2%r%l% B%mh%rbakan olmad -amanlardan kimin bakanlnda !o(lanr? a) Aabakan b) <enelk%rmay Aakan ") 4e"lis Aakan d) <enel Sekre!er

1@3) Aadakilerden hangisi &e'le! Jlanlama +ekila!nn g.re'i deilidir? a) &e'le!in ik!isadi 'e sosyal (oli!ikasnda h k me!e yardm" olmak b) 2alknma ilkelerini sa(!amak ") Ul%sal g 'enlik (oli!ikasn sa(!amak d) Ae yllk kalknma (lan ha-rlamak

1@5) &.rd n" !%r oylamada B%mh%rbakan seileme-se ne ol%r? a) # k me! d er b) +A44 )esh edilir

") d)

Aabakann g.re'ine son 'erilir Aein"i !%ra geilir

%E!AP"AR
M1) $) /) 0) 3) 5) ;) =) >) 1@) 11) 1$) 1/) 10) 13) 15) 1;) 1=) 1>) $@) $1) $$) $/) $0) $3) $5) $;) $=) $>) /@) /1) /$) //) /0) /3) /5) /;) /=) />) 0@) 01) 0$) 0/) 00) 03) 05) 0;) 0=) 0>) 3@) 31) A & & A & & & A & A A & & A A & & & B & & & A & B B A & B A & A B B A A & B B & A B A B & A A & A & &

3$) A 3/) A 30) & 33) A 35) & 3;) A 3=) A 3>) A 5@) & 51) B 5$) A 5/) A 50) A 53) & 55) B 5;) B 5=) & 5>) A ;@) A ;1) & ;$) A ;/) A ;0) B ;3) B ;5) & ;;) A ;=) A ;>) B =@) & =1) B =$) A =/) B =0) B =3) A =5) B =;) & ==) A =>) B >@) & >1) B >$) & >/) & >0) B >3) & >5) & >;) & >=) & >>) A 1@@) 1@1) 1@$) 1@/) 1@0) 1@3) 1@5)

A A & A A B A