' 080

~ Yaymlar Dairesi Bakanl

o8

T.C. KL1R BAKANLIGI YAYINLARU2066

Sanat- Edebiyat Eserleri Dizisi/162-31

ALEV - BEKTA RLER ANTOLOJS

CLT: V

(20.

Yzyl)

SMAIL ZMEN

- 2 Temmuz 1993 gn Sivas

ad,

yobaz

Madmak otelinde dncelilerin yakt dnce

ehidlerinin ateten semaha duran kutsal ansna saygyla sunulur. -

ruhlarnn

' 080

~ Yaymlar Dairesi Bakanl

o8

T.C. KL1R BAKANLIGI YAYINLARU2066

Sanat- Edebiyat Eserleri Dizisi/162-31

ALEV - BEKTA RLER ANTOLOJS

CLT: V

(20.

Yzyl)

SMAIL ZMEN

T.C. KLTR BAKANLII. 1998 -ANKARA I.SBN 975-17-1940-2 (Takm) ISBN 975-17-1945-3

Kapak DzenVCanan BAYRAM

Alevi-Bektai iirleri antolojisi [haz.] smail zmen. - Ankara : Kltr Bakanla. 1998. 5 c. ; 24 cm - (Kltr Bakanl yaynlar ; 2066. Yaymlar Dairesi Bakanl~ sanat-edebiyat eserleri dizisi ; 162-31) ISBN 975-17-1940-2(tk.) I. zmen,
811

smail.

II. Seriler:

Birinci

Bask,

5.000 Adet

TRK TARH KURUMU BASIMEVf -ANKARA. 1998

Szl anlatm geleneine daha ok ball kalm Anadolu edebiyat zn yaad topraklar zerindeki uygarlktan alr. Anadolu uygarllmm yap talarmdan birini oluturan kltr kollarndan biri de iirdir. "Alevi ve Bektai iirleri Antolojisi"ni hazsrlayar smail zmen, bir kltr rn olan iirin Seluklu ve Osmanll dnemlerindeki sanatlar arasmda en karmak, en deiik yapda olduunu belirtmektedir. zmen, divan airlerinin de kendi kendini bilme ve anlama bilincinclen yoksun olduunu savunmaktadtr. zmen, bu iir geleneinin karsma Alevi ve Bektai iirini koyarak, deiik bir antoloji almas gerekletirmitir. Antolojiler, kitap okur/an iin birer yol gsterici kaynaklardtr. Okurlar istedikleri yazara, esere ve konuya antolojiler sayesinde ularlar. smail zmen'in bu titiz altmas da Alevi ve Bektai iirlerinin dinamik yapsm ve tarihsel srecini okura aktarmas asndan nemli bir eserdir
ulamak

Bu oylumlu ve zahmetli almas nedeniyle smail zmen'e, kitab okurla buluturan Yaymlar Dairesi Bakanlt'na ve emei geen herkese teekkrlerimi sunanm.

M. stemihan TALAY
Kltr Bakan

NDEKLER
SUNU......................................................................................................................
GR ...................................................................................,....................................

1
7
17 27

20.YZYIL-ALEV BEKTA R.....................................................................

GENEL OLARAK NAN VE NANSIZLlK KAVRAMLARI .........................

SLAMDA NSAN

HAKLARI KAVRAMI............................................................

33 35
39

KURANDA NSAN HAKLARI..............................................................................

SLAM NSAN

HAKLARI BEYANNAMES......................................................

ALEVLK BLDRGES .............................................. ~

DN,

ZGRLK VE R ................................................................... ,................ OLUR MU ? ................ :..........................................

I.BLM 20.YZYIL

45 51
53

ALEVLERE KARI CHAD

VELYEDDN CELEB (HRREM) .....................................................................

HSEYN FEVZ

59

............................................................................................... .....

65
67

MAHR................................................................................................................... YEDHARF ..............................................................................................................

73

KUMRU...................................................................................................................
AL ULV BABA.....................................................................................................

93
97
99

AHMET MUAMMER TARHAN ..................................................................... :...... HASAN ALAR ...................................................................................................

TALB COKUN .................. .......................................................................
AL NUTK BABA..................................................................................................
AIK

103
1

117

DURSUN CEVLAN .....................................................................................

l 19
23

AL ZSOY DEDE .................................................................................................. HAMD....................................................................................................................

129
131

AIK NMR DEDE.................................................................................................

.YllI ' ALEVi VE BEKTAi iiRLERI ANTOLOJiSi

REMZYE EMS

BACI......................................................................................................

133 135 137 139 147 151 155 157 159

.....................................................................................................................

SELMAN CEMAL BABA .....................................................................................

AIK FAKR...........................................................................................................

KNC .....................................................................................................................

AIK BURHAN......................................................................................................
DERV RUHULLAH .............................................................................................
AL BAK GL

.......................................................................................................

BASR BABA :.........................................................................................................

AIK HAS AN ......... .. ......

SUREYYA BABA...................................................................................................
EMNE BEVZA .......................................................................................................

63 167
169 l 71 173 175 177 179 183 l85 l 87 189 191 193 197 201 203 211 213 215 219 223 227 229 233

MUHTAR DALI BALCIOGLU ...........................................................................

vAHT LUTF SALCI ...................................................................................

SEYYT MAHZUNI ...............................................................................................

MAZLUM AL ... ;..................................................................................................... DERV KEMAL ................................................................................................... GLSM BACI.......................................................................................................

EMN YILDIRIM..................................................................................................... HSEYN HSN BABA......................................................................................
ABAN

SIRRI ......................................................................................................... ...............................................................................................................

SYAN .................................................................................~...................................
AIK IIK

TRAB SAN ................... ...................................... ................................................ AIK iBRET

DERDMEND
................ .................................................................. .................. ......

ZEHRA BACI .......................................................................................................... AYRANI ................................................................................................................. KAZIM BABA.........................................................................................................

BEDR

NOYAN DEDEBABA ................................................................................ ...............................................................................................

HALL ZTOPRAK NAC

EMS YASTIMAN ................................................................................................

KUM..............................................................................................................

AIK MELUL ................ .................................................................. .......................

____________ I_,__INDEKl;.ER

IX

SAMH RIFAT........................................................................................................

239 243 247

253 265

RIZA TEVFK (BLK BAI) ........................................................ :..................... NEYZEN TEVFK (KOLAYLI) .............................................................................
AIK VEYSEL (ATIROLU) .............................................. :...............................

YUSUF NIZAMEDDN FAHR ATAER ...............................................................

NAS KO...........................................................................................................
AL NHAT TARLAN.............................................................................................

269 271 273

275

MUSTAFA KR METN................................................................................... KUL CEVR ................................................................... :........................................ CAFER TUNCAY BABA ........................................................................................
HULUS
HALL

279 281
283

KIVRIK.....................................................................................................

MIKTAT GLER DEDE........................................................................................ KARGIN...................................................................................................... AHMET RND GNEREN ....................................................................................

AL CELALETTN ULUSOY................................................................................. AL RIZA KSEOLU ...........................................................................................
AL

285
287

291 299 301 303

307

OKTAY CEVER............................................................................................... HASAN DEVRAN .......................................................................................

AIK

AIK PERAN .............................................................. HSN BABA ........................................................................................................

AIK

309
31 l

AIK HSAN DERV

IRAKMAN .............................................................................................._.... .......................................................................................................... KEREM.....................................................................................................

315
317

!GAZ.......................................................................................................................

323
327

EKP AHADAROLU ........................................................................................

GLLAH

BACI..................................................................................................

329

MEHMET AL ARIKI..........................................................................................
AIK DAVUT SULAR...........................................................................................

331 333
337

HSEYN ZEK BABA...........................................................................................

AIK AL ZZET ZKAN ......................................................................................

339
345

DNE SULTAN......................................................................................................
SAKNE BACI ....... .......... .................................................................. ......................

347

MHR DEDE........................................................................................................... KADM...................................................................................................................

349 351

ALEVi VE BEKTA RLER ANTOLOJiSi

AIK

MAHMUT OKUNER ...............................................................................

353 357 361 365 367 371 373 377 379 383 385 387 401 407 409 41 l 415 419 423 427 439 441 445 447 451 453 459 461 467 471 473 475 477 481

HAYDAR BABA ..................................................................................................... YUSUF AHN........................................................................................................

KBAL BACI ...........................................................................................................

TURGUT KOCA......................................................................................................
CDAL.....................................................................................................................
AIK HSEYN KAIRAN................................................................................... ADVYE ANABACI................................................................................................

HASAN KO BABA...............................................................................................
AL YILMAZ........................................................................................................... EHRBAN BACI ..........................................................,.......................................
ADL AL ATALAY (VAKTDOLU) ....................................................................

AIK SEFL SELM...............................................................................................

AIK

CAFER...........................................................................................................

KUL AHMET...........................................................................................................
AL KEMTER ..........................................................................................................
AIK AIK

KUL HASAN................................................................................................. EYUP TEKYURT..........................................................................................

MUZAFFER T ANRIYAR ....................................................................................... FERAMUZ ZTRK ............................................................................................... RECEP FERD .........................................................................................................

AIK NESM MEN .................................................... ~.......................................

OTMAN GNDODU ...........................................................................................

AIK

MAHMUT ERDAL ......................................................................................

EKBER....................................................................................................................
AIK DAM............................................................................................................

AL AYDIN.............................................................................................................. MHNET ......... .. ... .. ..... .................... .. .. ........ .. .... ... ......... ........ ................ .. ....... ... ... .. .

MEVLT ZTRK ................................................................................................

NAZM (NZAM) SAKALLIOLU ......................................................................
DERTL DVANI ....................................................................................................

HAKKI OUZ ......................................................................................................... MUSA MERDANOLU .........................................................................................

AIK SELMAN......................................................................................................

_______________________ i.._lN_D_EKLER

XI

HAYDAR ERCAN....................................................................................................
HSEYN KILI ............................................................................... :.....................
MAHZUN ERF...................................................................................................
AIK

485 487 491 513 515 517 521 523 525 527 529
533

BACI .............................................................................. :............................... DURSUN ..... .. ................... ........... ........................................................ ..........

ZEK ONARAN........................................................................................................
AIK

MERZFONLU AIK SELAM..............................................................................

KSZ ZEYNEP BACI..........................................................................................

MNRE BACI ...............................................................:........................................

HAYDAR KAYA.....................................................................................................
AIK EMN ........................ ........... ............................ ............ ......... ................. .......
AL KIZILTUG ........................................................................................................

KUL SEMA............................................................................................................. MUHARREM YAZICIOLU ...................................................................................

AIK BEKTA

535 539 543 545 553

555

KAYMAZ......................................................................................

AIK HDA ........ ................... ....................................... ......... ........... .....................

ADL EK............................................................................................................
AIK
AH

KALENDER .............. ..................................... .... ...........................................

SENEM BACI ..................................................................................................

551
559
563

MUHLS AKARSU ........... ......... ......... ........... ............................ .............................

GARP BEKTA ........... _ ..... _ ..... ,_____ .,........................................................................

YUSUF KENAN GZC .......................................................................................

BRAHM SALTAN ...... ........... ......... ................... .................. ... ........ .....................

565
567 569 571 573 575 581 583 585 587 59 l 583
595

HASAN HULGU RIZA (ULUSOY) ....................................................................... MEH1v1ET DKIRAN .............................................................................................

AIK MECHUL......................................................................................................

AIK ZAMAN ............... .................... .......... ............................... .. ...........................

NACYE BACI......................................................................................................... AIK MEYDAN .................. .. .................. ........................... ............ ................... .. ...
AIK ALIKAN.................................................................................................... AH

TURNA ... .............................. .......................... ............ .....................................

ZTRK ERKILI ... .................................................................... ... ....................... CEMAL ACAR........................................................................................................ MERD AN ............. .... .......... ................ ........... ...................................... ....................

Xll

ALEVi VE BEKTAi liRLERI ANTOLOJiSI _ _ _ _ _,

HALL SEMAV
AIK SMAL

NAR ................................................................................................

597 599 601 603 605 609 611 619 621 623 625 627 629 63 l 633 635 641 643 649 655 657 661

MURTAZA YALIN..............................................................................................
AIK ZEKA KOCABA .......................................................................................

GNLL COKUN .............................................................................................

AIK

DEVRANI .....................................................................................................

ZHRE ANA........................................................................................................... AIK MAMOGLU ..................................................................................................

KERM.................................................................................................................... ESRAR

BABA........................................................................................................

NZAM NEFESL

.................................................................................................. AHMET ATALAY (OZAN GZL)........................................................................ YZ BENL .........................................................................................................

AIK AIK

GLKA YA KIZILTU .......................................................................................... EFGANI ........................................................................................................

REVANI ........................................................................................................ AIK SNMEZ ....................................................................................................... SUZANI ........ .......... .......... .............................................. .. .................. .......... EMSALi .........................................................................................................
ZEYNEL ........................................ '._~ ....... ~.........................

AIK AIK

AIK FGAN ............................................. :...........................................................

KARAARLI AIK

AIK

KUL YAKUP .................................................................................................

il.BLM
AIK KiMI.KLER VE YAADIKLARI DNEMLER BELL OLMAYAN ALEVE BEKTA ARLERNE AT RLER
AL

DEDE................................................................................................................

669 669 670 670 671 671 672

AHMED ................................................................................................................... BABA YAH.......................................................................................................... BEHR ......................................................................................................................

BESME BACI......................................................................................................... BENG......................................................................................................................

CELB.......................................................................................................................

liNDEKiLER

CEZB.......................................................................................................................

673 673 673 674 674 674 675 676 677 677 678
678

ERKEZOLU ....................................................................................................... DAJSTANLIOOLU ...............................................................................................

DERV

BABA .........................................................................:...............................

DEDEOLU ............................................................................................................. FAHR ................................................................................................. ,.................... FARG ...................................................................................................................... FERHAD.................................................................................................................. FEVRYE ....................................................................... :......................................... GARPOLU .................................................................. .............................. ......... ..
GARP...................................................................................................................... GUBAR...................................................................................................................

HALM.....................................................................................................................
HATEM...................................................................................................................

679 679
680 681 681

................................................................................................................... HCAB ............. ,....................................................................................................... HMMED ................................................................................................................ HERDEM ................................................................................................................ HULUS BABA ....................................................................................................... HSN BABA.......................................................................................................... HDA TEVFK ................................................................................................. ,.....
BRET.......................................................................................................................

HASAR

682 682 683 683

684
685 686

DRS........................................................................................................................ ZZET........................................................................................................................
KADR.................................................................................................................... KAM

........................................................................................................................

KABUL...................................................................................................................

686 687 688

688

KEMAL.....................................................................................................................
KEF.......................................................................................................................

KUL ABD ...............................................................................................................

KUL EYYUB ...........................................................................................................
KURBAN ................................................................................................................

688 689 689

690
690

KSTAHOLU ......................................................................................................
LATFE

BACI..........................................................................................................

691

XIV

ALEV VE BEK~ iRLERi ANTOLOJiS

LEM BABA.............................................................................................................
LTF.......................................................................................................................
MAHZUR .. ... .... ............................... ......... ........ .. ....................................... .............

691 692 693 693 694 694 695 696 697 698 698 698 699 699

MAKBUL ...............................................................................................................
MASUM..................................................................................................................

MEYDAN ABDAL..................................................................................................
MEBN.....................................................................................................................
MlAD ......................................................................................................................

MESRUR ABDAL...................................................................................................
MUHF .....................................................................................................................

MUHBB ......... ......... ........ ............ ................... ............................. .... ....................... MUMAR...............................................................................................................
MTAK................................................................................................................. NAKT......................................................................................................................

NAZF ..................................................................................................................... NHA (NAHAN) ...................................................................................................

PAK.........................................................................................................................

700
701 701 701 702 702 703
704

PNHAN ABDAL .................................................................................................... PR HATEM.............................................................................................................

PR Y AKUP ............................................................................................................

KSiZ AL ....... ............................... ............... ....................... .......... .......................

RABT.......................................................................................................................

RAHM..................................................................................................................... RASH ... :................. ....... ............................ .. .. ...... ......... .. .......... ...............................

705

706 706
708 708 709 710 710 71 l 7l l 712 712 712

RAZ.........................................................................................................................
RFAT PAA...........................................................................................................

RIZA DEDE .......................................... ............................ .................. .....................

RMUZ...................................................................................................................

RUZYA.....................................................................................................................
SEFL AL ............................................................................................................... SEFL ABDAL ...... .... ............... ......... ............ .......................... ............ ......... ........ .... SEFL DEDEM .............. .................. .. ............................ ....... ..... ...............................

SEYYAH DEDE...................................................................................................... SLEYMAN............................................................................................................ SNU .......................................................................................................................

NDEKLER

xv
713 714 714 716 716 717 717 718

SNV......................................................................................................................
EYII.......................................................................................................................
EVKET...................................................................................................................

LVYA ...................................................................................................................

USEYLE BACI.........................................................................................................
TELEMSAN BABA ................ ........... ................... ......... ............................ ............
VASF.......................................................................................................................

VUSLAT ...................................................................... :............................................

IH.BLM
ALEV BEKTA MUSKS ..................................................................................
TEKBR ..................................................................... _...............................................

721 723 724 733 735 740 743 744 749 750 751 752 789 790 792 797 799 800 801 802 803 804 805 806

YUNUS EMRE'DEN ............................................................................................... KAYGUSUZ ABDAL'DAN ....................................................................................

SEYYD NESM LE KUL NESM'DEN .............................................................
MUHTTN ABDAL'DAN ......................................................................................

VRAN BABA'DAN ...............................................................................................

AH HATAY'DEN .................................................................................................

FUZUL'DEN ............................................................................................................

LAHUT'DEN ............................................................................................... .
AIKKARAHAMZA'DAN

....................................................................................

PR SULTAN ABDAL'DAN ...................................................................................

BRAHM ETHEM'DEN .........................................................................................

AIK

HASAN DEDE'DEN .....................................................................................

KUL HMMET'TEN ...................................... -..........................................................

MlIRAB'DEN .................................. ............................ ..........................................

HACI BA YRAM VEL'DEN ................................................................................. HARPUTLU HAYR'DEN ...................................................................................... SERSEM ABDAL'DAN ........................................................................................... BOSNA V'DEN .......................................................................................................
KENZ'DEN ............................................................................................................. SEYYD NZAMOGLU'NDAN .............................................................................. NECM'DEN ............................................................................................................ MRAT'DEN ...........................................................................................................

xv

ALEVi VE BEKTA iiRLERi ANTOLOJiSi

GAYB'DEN .............................................................................................................
EDP HARAB'DEN ................................................................................................
GENC'DEN .............................................. .......... .................. ...................................

808

809
811

EMS'DEN ............................................................................................................. PERAN BABA'DAN ............................................................................................

812 813 814 815

816

MEHMET HLM BABA DEDE'DAN ................................................................... KOYUN BABA'DAN ..............................................................................................

AL NUTK BABA'DAN......................................................................................... EMNE BACl'DAN..................................................................................................

817 818
819

MNR BABA'DAN ...............................................................................................

AR EREFTEN ............................... .......................... ............ ........................... ...

NEYZEN TEYFK'TEN ...........................................................................................

KADM BABA'DAN ..............................................................................................

820 821 822 824 825 826 827 830 831 832 833

KAZIM BABA'DAN ................................................................................................

YESAR BABA'DAN ..............................................................................................
HAM DEDE'DEN ................................................................................................
BEDR NOY AN DEDE-BABA'DAN .....................................................................

TURGUT KOCA BABA'DAN................................................................................

ZEK ONARAN'DAN ..............................................................................................

AL ZKR BABA'DAN ............................. ;............................................................

HSN'DEN ............................................................................... ,........................... SLEYMAN CELAL'DEN .....................................................................................

DZNLER

A) KTAPTA YER ALAN ARLER DZN........................................................ A) SMLER DZN ............................................................................................... B) YER ADLARI DZN .................................................................................. ..... KAYNAKA...........................................................................................................

841 857 901 915

SUNU
20. Yzyln bandan itibaren 20'li yllara dein sren sav~lar, imparatorluun belini krm, sonunda dalmasn ve bitiini getirmitir. Artk halk yorgundur, bitkindir. Btn bunlara karn, Cum:nuriyet dnemi Aleviler iin bir bar dnemidir. Aydnlanma adr. zn, kimliini arama bulma evresidir. Karanlklar datma, pusu, sisi silme gndr. Zaten a kimlik arama adr. Dadan, kyden.kente gme srecidir. Toplum kvl kvl, iten ie kaynamaya balamtr. Eitime, retime, kltre hz ve deer verme, ticarete, kk sanayiye almadr. iftilikten ayrlarak: proleterya ve kk burjuvazi ile brokrasiyle tanma~ snni kardeleriyle konuma, iletiim kurma, ba1..ende k vlcmlamalara varacak biimde surttkleri bir alandr zaman. Aleviler tarihlerinin t:n rahat dneminde yaamaktadrlar. kinci snf yurtta saylmak durumundan kurtulmular dr. Nedensiz utanlarn, yzyllarn dourduu aalk duygularn syrp atma aama sna girmilerdir. ok sevirlilerdir. Kvanlarna diyecek yoktur. Alk, yoksulluk hzla gerilere itilmektedir. Politik arenaya arlmaktadrlar. Seimli demokrasi devri balam tr. Kabuk ve deri deiimiyle yetinemeyen alevi genleri, aydnlar hzla bir yne doru akmaktadrlar. Bir ara sol dnceyle tanrlar. 1960-?0'li yllara merdiven dayamlardr. i yapy, z deitirme, dinin, tarikatn, mezhebin etkisinden, hatta iinden kp gitme eilimleri hz ve arlk kazanmtr. Yzyllar boyu snni mezhep tarikatlarn dogmatikfanatik nderleri, haclar, hocalar tarafndan knanan, itilen yol ve yolan temsilcisi du mmunclaki dedeler, babalar, mritler ocaklar bu kezde yolak iindeki genler tarafndan vurulur, itilir, yadsnr duruma gelirler. Geni bir hogr ortamnda hereye iyi niyetle bakan kltr tayclar ol.n dedeler, babalar, ocakzadelcr ses etmezler, glp geerler buna. Ama bu hareket deprasyona, depreme dnmektedir. Bu deprasyon hem yola, hem de herkese topluluk ve birey olarak zarar verir, akl banda olanlar frtnann, borann gemesini beklerler. lke her on ylda bir askeri mdahalelcrk karlar. Bunlardan en ok zarar grenlerin banda Alevi topluluu gelir. Genleri tutuklanr, yarglanr, ceza grr, takibata urar yle bir durum olur ki. fokknda takibat yaplmayan alevi genci parmakla saylacak dein azdr. Ynetimler yasa, tzk, ynetmelik karr, olaylara yakn lar bile katlanlar kamu grevlerine, devlet hizmetlerine alnmaz, alnm olanlar da kovar, iinden eder, srer, yeni bir kymdr bu balatJlan. Direnmek gerekir, yasal yollardan direnilir, ama aclar aclar izler, be-on kuak devlet tarafndan bouna madur edilir. Solculuk damgas lke de tam tamamna en az 40-50 yl, younlaarak, artarak srer gider. Dnyada Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii yan Rus mparatorluu dalnca bizim saclarnda, solcularn da ayaklar topraa deer. Depresyondan karak birbirleriyle konumaya, anlamaya balarlar. Ekonomik glenme, pay dalmndan herkesin yararlanmasn salama, hzla sanayileerek da alma, toplumsal sorunlara aklc, doru zmler retme ve uygulama, her ynyle demokratikleince, insan hak ve zgrlkle-

rini yaygnlatrma ve gereklemesini salama lkenin ve toplumun gndemine getirilir. Salkl yollar aranmaldr, globallaan bir dnyada yerimizi almak zorunluluu vardr. Hak arama dnemi balamtr. Yanl yanlur. rmlk, adlk geerliliklerini yitirmektedir. Egemen snfn, egemen ideolojinin her bakmdan kozlar elinden alnmak tadr. Toplum savatan, terrden yana deildir, onlara sahip kmaz, bar, kardelik, sevgi ann trkleri arlr. lkenin elbette sorunlar vardr. Hepsi de zamanla zlr. Her lkenin karlat toplumsal sorunlardr bunlar. Alevilerdeki inan krizi de atlatlmtr. Yola, yol mensuplarna ak saldrlar ite kesilir, genler baka ynlere doru giderken, geriye dnp kendi kltrlerine, kim olduklarna da bakarlar, kklerini ararlar. Elbetteki rklk kanserdir, umarsz bir hastalktr. Kltr evrensele uzanan bir yoldur. nsanlarn her ynden rettikleridir, gzellikleridir. Bunlar aramak, bulmak, gn na karmak, bizden sonra gelenlere sunmak gerekir. ok ynl bir aydnlanma evresine giren Alevi-Bektailer laiklie, demokrasiye, bara, kardelie, birlie yrekten inanmaktadrlar. lke sorunlar, teknik konular, ekonomik, kltrel toplumsal durumlar ile gzel sanatlar zerinde almalar ve uralar balatan Alevi-Bekailer devletin resmi eitim ve gretiminin laik bir egitim ve gretim olmasn isterken, atklar cemevlerinde, dernek ve vakf binalarnda radyo-televizyonlarnda yanlla dmeden, arla kamadan, kimseyi krmadan, her inan ve dnceye sayg ve hogriiyle bakarak kendi dinsel egitimlerini devlete yk olmadan yerine getirme ura iine girmilerdir. Devletten bu konuda yardm beklemektedirler. Blc, kkrtc, yanl, gerek d, snni ve alevileri birbirine driic, yoz-yobaz ve ad politikaya bulanm, kardei kardeten soutan vaazlardan saknlmasn istemektedirler. Bunun iin bildiriler yaynlamakta, hakszlklara, kastl itham ve szlere kar kmaktadrlar. Bu onlarn en doal hakk. Artk savaa yok demektedirler. Alevi-Bektai ozanlar hi bir dnemde karamsar ve umutsuz olmamlar, n, dorunun umudun izini bulmasn bilmi lerdir. 20. yzylda Alevi-Bektai air ve dnrleri, tarikattan ok ekonomik, politik sosyal, kiiltrel ve sanatsal konularla uramaktadrlar. Mezhebi, tarikat, yollar, yolaklar arasndaki nans farklarn toplumsal ve kltrel birer olgu ve gerek olarak kabul etmekedirler. Saza, sze gnl vermektedirler. Alevilerde din belki ikinci, nc, hatta drdnc sraya dmtr. Ama inkar dnemi, reddetme fasl bitmitir. Bu, din ve mezhep asndan bir toparlanma, iyiye gitme saylabilir. imdi kiiltrl, bilgili, salkl saygn din ve yol adamlar yetitirme sorunlarna zm aramamaktadrlar. Ama yine de Mihrabi Baba u drtln iinde bin yllk Alevi-Bektailii ayna gibi
yanstr.

Kuranidir s(;zmz Rahmanidir yzmz Hakk grr gzmz Aldanmayz hayale

----------~"w--nnn,.-----N---w""

_______.,_..,_____

nmN~--.,----

SUNU

islam inancnn, Tanr bilincinin dnyalamasdr dersek yanl Ancak ok kltrl toplumlarda, hiyerarinin ikinci, nc, ve daha aa basamandaki insanlar ve topluluklar kimlikleri konusunda ok duyarldrlar. Srekli eitlik ararlar. Hep gemilerinde byk deerler retmi olduklarn ileri srer, buna inanrlar. Aslnda Brunel gibi tarihiler, bir baka ya~lamla da olsa bu konulara salkl zmler aramlardr. Modern ve somut tarih anlayna gre, gemile gnmz arasnda uyum nasl kurulur? Bu da herhalde duruma olaylara ve tarihe rasyonel ve evrensel deerler asndan bakabilmekle olur. Baka bir deyile, gemie kar bir mesafe alabilmek ve onu objektif ve realist bir gzle deerlendirebilmek gerekir. Byle bir yaklam, somut belgelere en verimli yntemlerle bavurmay_ gerektirdii gibi, psikolojik bir hazr l da kanlmaz klar. nk insanlar, genellikle o~.ukluklarndan balayp kendilerini, gemilerini ven ve ycelten bir ideoloji iinde byrler. Gnmz dnyasnn toplumsal birimlerini oluturan Ulus Devlet'lerin kurumsal yaplar da bu eilimi besler ve glendirir. Alevi-Bektai topluluu gibi ozanlar da hem doaya, hem de yaadklar toplumlara kiiliklerini kabul ettirmek suretiyle bilinmez trden bir uyum yolunu semilerdir. Bylece insanlar, doar ve kendiliinden bir sre iinde, toplumlarn tarihini kendi hayatlarnn bir paras gibi grmeye alrlar. Toplumsal yaplar bireylere en azndan bir yaam dzeyi ve mutluluk salad srece byle bir dnce yaps byk bir sorun dour maz. Doal bir korunma igdsyle insan nasl kendiyle honutluk iinde yaarsa, iinde yaad toplumu da sever ve benimser. Her kriz, genel olarak iktisadi elikilerden ve toplumsal sarsntlardan doar. Bu gibi durumlarda insann kendi hemcinsleriyle toplumun da d dnyayla kurduu ilikilerdeki greli ahenk bozul..r. Tarih boyunca krizler, toplumsal ilikilere ve ekonomik altyaplara gre deiik biimler alrlar. Ancak birey a sndan hepsinin yaratt duygular hep ayn kalmtr: Korku, ktmserlik ve gelecee kar gvensizlik. Bu duygularla yorulmu bir psikolojik ortam insanlarda birbirine ters ynde iki trl tutum yaratr. Kriz iindeki toplumlarda insanlarn bir ksm baklarn ve zlemlerini gemie evirirler. Kendi toplumlarnn tarihinde insanlarn ahenk ve mutluluk iinde yaad dnemleri ararlar ve bulurlar.
gya dm saylmayz.

Alevilik-Bektailik

Bylece, ada tarih anlay tarihi somut gzlemlere gre yorumlayarak yeni ufuklar aarken, edebiyatta kendini byle bir rn ortasnda dolarken bulur. Tarihin labirentlerinde, insanlar hapsolmu olarak yakalar. Bizim gibi bireyleememi, eitimle dnyaya balanamam, ekonomik giriimlerle kendini kurtaramam, hep ezilmi ve eziklik duymu toplumlarn iirlerine tepki, lk ve kurun sesi olarak yansr. Toplumlarda her eyin kk zaman ve tarih iindedir. Btnleememi toplumlar srekli ac, sknt duyar. Kopma korkusu blnme hisleri iinde yaar. ok kltrl toplumlarn rahatlna kavuama:t., kltr boulmalar, tkanmalar iinde yaar. rnegin Trk toplumu. znde ka kltr tadn bilmez. Alt kltr kavram bizim toplum iin yeni bir kavramdr. Ka tane alt kltr olduunu aklkla bilemez. Alt klt.r sadece etnik gruplara ait kltrler olarak dnlilmemelidir. Eski kimliklerde alt kltr zellikleri tayabilir. Osmanl kl~ tr, slam kltr, eski Anadolu kltrleri gibi ki.iltrler, yeni bir kimlik kazanmsa onu besleyen kaynaklar alt kltr kurumlar saylabilir.

L.~v

VE BEKTA/ iiRLERi ANI'OLOJis._1_ _ _ ,

gnmzden dnp baktmzda bandan sonuna doru yava yava azalan, gittike dinsel rengi solan bir grnm sergilediini apak grrz. Bu durum Alevi-Bektai iirinin canlln gsterir. Demokrasilerin tarihinde yatan tartma geleneinin bu iirde kprdadn alglarz. Alevi-Bektaileri, slamiyet dnda dn mek gereki bir gr olamaz. Hatta Alevi-Bektai ktrn, Trk Kltr'nn alt kltrlerinden biri saymak da yanl olur. Alevilerin kimlik araylar, Osmanllar dneminin hatalar ve Cumhuriyet dnemindeki baz snnilerin bask ve yanl deerlendirmelerin den kaynaklanmaktadr. Aynca her Alevi kyne cami yapma projesi, zorunlu din dersi, asimile politikas, Ramazan aylarn ve hacc devletin daha siyasal deerlendirmesi, resmi dinsel ideolojiye devletin yakmlk duymas gibi durumlar bu ayrmcl belirgin ekilde krklemektedir. Devlet, tarafszln nesnellik lsn bir taraf yararna bozarak toplumun deer elerini bir kenara itmekte ya da unutarak toplumun szleme dengesini altst etmektedir. Etnik kkene dayanmayan alt kltrlerin (snfsal, kitlesel, topluluk) oluumunda ve beslenmesinde kaynak durumuna gelmektedir. Alevi-Bektai kltr alt kltr saylacaksa, bunun hibir etnik yn olamaz. Alevi-Bektailerin %90'n Trk kkenli insanlardr. Geriye kalan % lO'u Arnavut ve Krtler gibi etnik kkenlere dayansalar bile Alevi-Bektai kltr salt Trk kltr saylmaldr. Onda bulunan yabanc kltr eleri bile tamamen zmsenmi, erimi unsurlardr. Bence Alevi-Bektai kltr kimlik olu turma asndan bakldnda bir alt kltr deil, ana kltrn temel blmlerinden biridir. Ayr bir kltr hi saylamaz. slami kltr asndan ise, Alevi-Bektai kltr tamamen zgr bir nitelik arzeder. slami kltre kaln iplerle deil, ince iplerle baldr. Ama ortak ynleri ok derinlerden gelse de ta balangcndan bu yana grnmez bamszln ilan eder. Yollar ta bata ayrlr, parelellikleri grnijten ibarettir. Alevi-Bektailer yeryzi.in tanrsal klmlar, ahireti dnyalatrmlardr. Yani iki dnya arasndaki snr kaldrdlar.

Alevi-Bektai iirine

Tanr-Peygamber-Kitap ayndr, ama onlara yaklamlar deiiktir. Alevi-Bektailer bu temel geye hep sevgi ile akla yaklarlar. Bunlara korku ile yaklatklar hemen hemen hi grlmez. Onlarda sevgi, gzellik, muhabbet, sohbet kaynadr. Tanr, peygamber kitap ve peygamber ailesinin belli kesimini oluturan Ehlibeyt. ile senli berliler clir. Peygamberi ok ok severler. Ali sevgisinin dayana kayna Muhammed sevgisidir. Ali'yi Muhammedsiz dnemezler. Aslnda Allah, Muhammed'le Ali'ye besledikleri sonsuz muhabbetin, sevginin kaynadr. lemelerindeki bu clcr birbirinden ayn dn lemez. Sralama lemede olduu gibidir, hiyerari de yledir. nce Allah, sonra Muhammed en sonra Ali gelir. Ali'nin stn saylmas Allah'a, Muhammede kar bir stnlk deildir. Yeri gelince Allah'a, Muhatmede Ali'ye sevgi, muhabbet dolu seslenile riniserzeniierini yrek akl iinde sylerler. Ama bu deinmeler sevgisizlii, d manl znde tamaz. Bu sevgiliye cilvedir, nazlanmadr. ou kez inkara, karalamaya varmaz. Bu, lemeye kurku ile riya ile yalan ile gidilmez. Umudun romantik kanatlarnda, sevgi scaklnda rmaklaarak younluk kazanlarak leme'in lkesine ancak varlacaktr. lerne'nin lkesi ayndr. Umut ve sevgi seli ile oraya ulaabilirler. Korku kuku gidemez. Korkunun olduu yerde sevgi duramaz, kaar, en azndan saklanr. Kur'an

~------~-----

SUNU

daki korkuyla, sevgiyle yaklama terimleri sevgi ve saygy ifade ederler. Korku insan kiiliini ykar, yokeder, sevgiyi ldrr, muhabbete, sohbete itenlik getirmez, muhabbeti
ballandrmaz.

Hallac-

Mansur bir iirinde:

"Beni ldrn beni ldrn

Yaamm

lmmdedir
vardr"

lmm yaammdadur Yaammda lm, lmmde yaam

derken ahretle-dnya arasndaki perdeyi kaldrmak istey. Alevi-Bektailer de btn tarihleri boyunca Hallac- Mansur'un izinde yrmlerdir, ondan ayrlmazlar. Mansur darnda erirler, insan olurlar. Elinizdeki bu kitap Alevi-Bektai iirleri Antolojisinin sonuncu cildidir. Son dnem Alevi Bektai airlerinde dinsel, giderek tanrsal eyi belki ok az greceksiniz. Bu gelerin yerlerini yoksulluk, alk, insan haklar, zgrlkler, snfsal mcadele gibi ekonomik ve toplumsal konularn aldn greceksiniz. Ama daha nceki yz yllara ait AleviBektai airleriyle ortak paydalarda, itenlik doruluk,gereklik, aktresel kurallara sk skya sarlma, insansal deerleri yceltme, ikiyzlle kar kma, yalan-dolan ile sava gibi temel deerlerin ayn olduunu, dahas btn bu deerler ynnden ayn dilde konutuklar, kklerinin ayn olduu ayn kimlii tadklar hemen anlalr. AleviBektai kltrn oluturan tm deerlere bu kitapta yer verilemedi. Ele alnan konulara hep iir asndan bakld. Alevi-Bektailerin snfsal yaplar, ekonomik geliimleri, inansal durumlarnn yks ve nedenleri zerinde hi durulmad. Tarihleri incelenmedi. Verilen bilgiler ve belgeler iirlerin anlalmasn kolaylatrmak amacna yneliktir, dier durum ve konumlar iir kapsamna girmez, sonra gelirler. Bu konulara anc~k ilgisi orannda deinilmitir, derinlemesine, ok ynl aratrma ve incelemelere gidilmemitir. Alevi-Bektai kltr iir olarak hamuruyla, harmanyla sunulmaya allmtr. Alevi Bektai iiri, bu topluluun tarih sreci iinde aynadan yansmas, grntsdr, bu iir ayn ilevini, 20. yzylda da hibir yabanc katkya ba vurmadan. aynen, dosdoru ye~ rine getirmitir. Soluu, nitelii dmtr, kurumutur derseniz, su iirde deil topluluktadr. Topluluk yanln, z eletiri!tini yapmaya balaynca bunu zecektir. Dmanlarndan cann kurtarabilirse tabi ... Alevi-Bektai iirinin yolu uzundur, demiryoluna dntrlmtr, yanln kk burada yatmaktadr. Biimcilii halk iirinden ald kalplar iinde srdrme alkanlndan kurtulamamtr. Dili zorlama, d, esini, dnceyi gid~rek derinletirme, slamsa! konum ve alardan uzaklama gereini duymam, ancak 20. yzylda konular artrma gibi bir yol denerken, eski konular bir yana itmi, eski konular yeni gzle incelemeyi dnmemitir. Kyllkten proleterya snfna geerken dinsel adan ortaya kan sorunlar, skntlar. elikileri iirine koymay gericilik olarak nitelendirmi, byle bir gei dnemi domu burada ne yazkki at gzl kullanmtr. Kltr, her yerde ve her durumda znde ok ynllk yntemini kullanacak gc tamaktadr. Son dnem Alevi-Bektai ozanlar her trl iletiim aralarna sahip

_6--~l}_Vi VE.fJEKTAI iiRLER{ ANTOL_OJ/S --- - - - - _ __

halde, bu eksikliklerini henz giderememilerdir. Dileimiz 21. yzylda Alevieksikliklerini gidererek altlarndaki eskimi demir yolunu sarsacak, yeni yollar yaratacak bir yap ve gce kavumalar ynndedir. Uluslarn mr kadar uzun bir yol kateden bu iirin tek dzeliklen kurtarlmas renklilik, ok ynllk, derinlik kazanmas gerekir. Alevi-Bektai iiri belki de uzun yol yorgunluu iinde. Her durumda, bu iirin yaayabilmesi iin kendini yenilemesi, kiiliini zenginletirmesi, yeni syleyi biimleri, yeni konu ve ierik kazanmas, konulara, sorunlara yeni yaklamlar edinerek varmas, hereye yepyeni alardan bakmas gerekir. Kendi kendisini silkelemesi doru ve gereki bir davran olur. Bataa saplanp kalm gibi beklemek yanltr. Hep geriye bakarak yrmek kimseye, yarar salamaz. Kltrn renklilii kadar gzellik yoktur, aksi dnlemez, onun apayr bir tad vardr. Braknz Alevi-Bektailer kltrlerini, iirlerini, semahlarn, trklerini yaysnlar, gelitirsinler, yeni yap ve ekiller versinler. Engellemeyin. Bunu uygarlk adna yapn, insan hak ve zgrlkleri adna yapn, zellikle laiklik adna yapn. Ak olmak topluma salk kazandrr, kapalla srkleyen nlemler hastalklara, patlamalara neden olur. ok sesli demokrasinin btn nimetlerini Alevi-Bektailerden esirgemeyin, onlarn efendilii, mertlii, cmertlii, yiitlii, doru luu, drstl, engin hogrs, ok ynll herkese yarar salar, hi bir zarar vermez. Bar birlik ve btnlk iinde, mutluluk ve gven ortamnda yaamak onlann kk ok derinlerde olan umududur, amacdr. Tanrlarna, sevdiklerine her ynden, her adan bakmak isterler. Bunlar denerler, aratrrlar. nk insan olmadan Tanr olmaz, bunu bilirler. Devlet olarak, toplum olarak onlardan alacamz, reneceimiz ok eyler var. Onlara kulak verelim, yardm edelim, unu iyi bilelimki, yaln olarak onlar 21. yzyla girerken bile evrensel zellikler sergileyen alara damgasn vuran kendisinden sonra gelmi her ozan etkileyen, hayran brakan o zamann, Yunus Emre'nin ileini srdrmektedirler unutmayalm, gelin onu dinleyelim;
Bektai iirinin yanllarn,

olduklar

te bu vcud ehrine herdem giresim gelir indeki Sultanm yzn gresim gelir itirim szn gremezem yzn Yzn grmeklie camm veresim gelir

derken bit baka ozan

ayn

zlemi

yle

dile getirir;

Bir kapy amak iin kalbimdedir yce Allah Yeryz halifesidir ol Ademi Safiyullah Gnle gir zn tan senin kalbindedir Allah
Kitabn dizgi bask ve denetlenmesinde emei geen Kltr Bakanl Yaynlar Dairesinde grevli Sayn Beyhan enyz ve Sayn Nuren Maden ile kapak dzenini hazrlayan Sayn Canan Bayram hanmefendilere; kitabn dizgi ve basksn titizlikle hazrlatan ve hazrlayan Trk Tarih Kurumu Basmevi Mdr Sayn lhami ok, iletme Amiri Sayn Suavi Arslan, iletme Grevlisi Sayn Erturul Saryldz ile Dizgi Servisi ve dier servislerde emei geen tm alanlara minnet ve teekkrlerimi sunmay en iten bir bor bilir, hepsine sayglarm arzeder, esenlikler dilerim.

GR
amzda Alevi-Bektailerin

her trl durumlany!a ilgili temel konulara girerken

nsan usunda u sorular yanp snyor:

Hz. Ali'den bu yana Aleviler cemaatnda ne oldu, neler deiti, neler geliti, neler eridi-yok oldu, neler yeniden yeerdi,. kurumlarn, kavramlarn hangileri ayakta, hangileri savrulup gitti, devrildi, yok oldu. Bunlar ve benzeri sorular dnce alemimizi halen igal etmektedir. Alevi-Bektailer hep Adem'den yansyp "adam" olmaya, ycelmeye alr lar. Eylemlerinde nesnellemeyi ngrrler. slami yorumlarken kendilerini aar, zlerinde tanrlam kendilerini bulurlar kendilerini gderler, sr olup gize varrlar. Kendilerine bakp Hakk grrler. Toplum dncesini, eylemini, zlemini inanlar szgecinden geirerek an felsefesi yaparlar. Diinceleirler. Alevilerin gznde Ali; Virani Baba'nn ta yreinin derinlerinden kopup gelen ili, gibi mi yayor, haa haa yoksa ld m? Bakn Virani Baba Ali'yi nasl yceltiyor, nasl deerlendiriyor;
okun syleyiinde olduu

Ma 'sm- Pak Al-i aba Ali Ali Ali Ali Ta ihtida v intiha Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Virani' yem srem yzm Ali Ali Ali Ali Tapurmuam ana ziim Ali Ali Ali Ali Evvel ahr budur szm Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Ali Yoksa 20. yzyl balarnda byk ozan Mehmet Ali Hilmi dede babann mi Ali, yle mi yayor. Hele birbakn: Tuttum aynay yzme Ali grnd gzme Kldm nazar stne Ali grnd gzme Hu Ali'm hu, hu ah'm hu
dedii

gibi

Hz. Nuh neca Allah Dahi Adem sefa Allah Turu sina Kelimullah Ali grnd gzme Hu Ali'm hu, hu ah'm hu

ALEVi VE BEKT_~/ iRLER ANTQ!:Ql/Si ~-

Adem ata Havva ile Ol ilmu esma ile ark- felek sema ile Ali grnd gzme Hu Ali'm hu, hu ah'm hu Ali candr, Ali canan Ali dindir, Ali iman Ali rahim, Ali Rahman Ali grnd gzme Hu Ali'm hu, hu ah'm hu

isa'ya ruhullah oldular ki alemde ah oldular Mminlere Pinah oldular Ali grnd gzme Hu Ali'm hu, hu ah'm hu

Ali evvel, Ali ahir Ali batn, Ali tabir Ali tabip, Ali zahir Ali grnd gzme Hu Ali'm hu, hu ah'm hu

Hilmi geda-y kem-ter Grp gzm dilim syler Her nereye klsam nazar Ali grnd gzme Hu Ali'm hu, hu ah'm hu ylemi duruyor? Yoksa o da m deiti. Ya Hunkar Hac Bekta-i Veli ?...Yeryz ile i-ie yrek yree her zaman olduu gibi derin ho grnyle bizlere bakyor. Baknz lhan Berk nasl gryor onu : Bir resimde bada kurmu oturuyor Hac Bekta Veli gibi yeryz. Bir bulut drm ban duruyor. O~mnla gidip gelen. Uzakta bellibelirsiz. Beyaz, uzun kavuu. Demek ki gne var, Kucana alm bir ceylan, bir aslan. Duruyorlar. kiiler. Hayvanlar m severdi Hac Bekta Veli? Bilmiyoruz. Ama akt hep evinin kaps. izgili mintan. Yaln. Dz. Ta bileklerine dein uzuyor, uzayp orda kalyor. Yzii? Uzun yz. Sakall, virdi okur gibi de nne bakyor. Delik deil kula ve halkasz. Yannda yeryz: Aalar, sular, gk, Her sabah okuduu. Yoksa amz Alevileri tamamen deiti de saklanba olsa idi onlara ulu ozan ah Hatayi gibi seslenirdik;
m

oynuyorlar.

ahsen

yle

GR

olub kendi zn saklama Yz srb de kilimini yoklama Evliyann gevherini saklama Mterisin buldun ise ver imdi
deimeyi

Batl

J..

ah Hatayi ah artta talibin Neyleyeyim bun~ frsat galibin Dil evliyanndr kulak talibin Rakibler duymasn sregr imdi

yle, ama zaman akp giderken alar, uygarlklar, gr ve anlaylar deiirken, ok seven Alevilerin deimediklerini dnmek doru olur mu? Hi olmaz tabi. "Zaman sana uymazsa sen zamana uy" diyen bir peygamberin mmetinin bir blmn oluturan Alevilerin donup kalmalar, fosillemeleri hi dnlemez. Byle dnmek yanl olur, dahas gereki saylamaz. Dini konularda deimeyen temel ilkelerin bulunduu bunlarn evrensel nitelik ve ierikte olduklaJ yadsnamaz bir gerek. rnegin Dinin amac, ruhu gnah kirlerinden temizleyip olgunfatrmak, yceltmektir. Yce yaratc insana, herkesten daha yakndr. nsan, Allah'n. kendisine yak1nlnn bilincinde olursa olgunlar. te ibadet, insanda bu bilinci gelitirip glendirme yntemidir. Yce Allah "Andolsun insan biz yarattk ve nefsinin ona ne fasldadn biliriz, nk biz ona ah damanndan daha yakmz. "(Kaf:34/16) buyurmutur. yleyse, Alevi yurttalarn da bu ilemden uzak kalmayacaklarn bilmek gerekir. Gerekten de ayette Allah'm insana kendi ah damarndan daha yakn olduu, kalbinde dolaan dnceleri bildii vurgulanarak insana kalbine sahibolmas, kt dnceleri iinden atp gnln temizlemee dikkat etmesi tlenmektedir. nk dinin asl ruhu, temeli ii temizlemektir. Dil (gnl) Allah'n nazargahdr, onu kt dncelerden temizlemek, gnl temizliine gtrmeyen ibadeti, gerek anlamda ibadet saymamak gerekir. Aslnda din ttr, ahlaktr, iyilik ve doruluktur. Bu nedenle, son kitap olan Kur'an- Kerim, m'minleri her zaman gzel, akll, hikmetli konumaa tevik eder: "Rabbinin yoluna hikmetle, gzel gtle ar ve onlarla en gzel bir ekilde tart." Terrle din birlikte yryemez,
badamazlar olanaksz

iki kavramdr dinle terr.

Kur'an hibir zaman saldry emretmez. "Allah saldrganlar sevmez."

dmanlk uyandrr.

Hi iyilikle ktlk bir olur mu? yi sz, kat kalbleri yumuatr. Kt, kaba sz, Bundan dolay peygamberin ahsnda btn insanlara, kendilerini en gzel ve en kibar biimde savunmalar, byle yaptklar takdirde dmanlarnn kendilerine dost oluverecei buyurulmaktadr. Gerek din bykleri de saldrganla, vandalizme kardr. Olgunluk bal anadr onlar iin.

En gzel biimde Hakk'a annak, kzmamak, fkesine egemen olmak herkesin deil, ancak sabrl, saduyu sahibi byle ansl insanlarn iidir. Herkes fkesine egemen olamaz. Onun iin Allah'n gzel konuma, en gzel biimde hakk savunma hususundaki buyruklarn ancak sabrl m'minler tutarlar.
nsann her zaman sabretmesi, kaba adamlarn szlerine, hakaretlerine dayanmas kolay deildir. Nefis taabilir, eytan da insan feverana kkrtr. eytann itmee almas halinde hemen Allah'a snmak gerekir. nsanln sayg duyduu, biri kimlerinin rettii

10

ALEV VE BEKTAi iiJ!J.,.ERi ANTOJ/2!_l_S1_~--------

bu kavramlar da tpk Tanr kavram gibi evrenseldir, lml degil. Umudun Eii adl son yaptnda "Mslmanlar bize ok yakn" diyen Papa II. Jean Paul'e orta an ortasnda elinde kan damlayan kllarla slam kan dken Hal Seferine katlm hristiyanlar ile o dnemde eek srtnda lke lke gezip mslmanlar dman gsteren Papa Urbanne "ne derki acep" diye dnmeyelim. amz kardelik, dostluk, bar ve insan haklar adr. yleyse, "Kur'an' Vahyeden Allah, insan dilindeki en gzel isimlerle anlrken" bu isimlerin ieriklerine en uygun bir yaam tarz yaratmakta hepimizin ii, grevi, amac olmaldr. Gelin ifte standart brakalm. nsan haklarn, din ve inan zgrln tek tarafl alglamayalm. Din zgrl, btn yurttalara "hakiki din" zorlamas olmaktan hzla uzaklatrlmaldr. Hepimiz karlkl olarak, eteklerimizdeki talar tmden dkerek srekli diyaloa ve i birliine ak ve hazr olalm, ilikilerimizi saydamlatralm ve sklatralm. Aleviler yzyllardan beri bunun zlemi ile yayorlar. Papaya gre "nasl dinler arasnda bar olmadan dnyada bar olmazsa, lkede de Snni ve Aleviler arasnda bar olmazsa huzur, dirlik ve dzenlikte olmaz. "Huzur, gzel kl bir oda gibi kokar". Terr sadece kan ve barut kokar, unutmayalm. Toplumun iki ana blmnden bunu istemek bizim hakkmz, onlarn buna uymalar da grevleridir. "Onlar ki, ktl iyilikle savarlar gzel sonular onlarndr." (Rad suresi 22. ayet) "iyilik ile ktlk bir olmaz. Sen ktl en gzel olan eylerle sav. O zaman bakarsnki seninle arasnda dmanlk bulunan kimse sanki scak bir dost oluvermitir." (Fussilet Suresi 34. ayet) Bu ilkeleri gelitirirsek nce komumuzla sonra sokamzla, sonra kymz, kentimizle, daha sonra lkemizle, en sonra da tm insanlkla dost oluruz. nk mslmanlkta kimsenin kimseye stnl kabul edilmemitir. Para, gzellik, soyluluk gibi hibir ey de stnlk nedeni olarak deerlendirilemez. Dinimizin bu konuda koyduu tek l udur: Kim Allah'a en ok bal ise, o en stndr. Bu kural hi
"Gzelliinle

deimemitir.

Snniler iin geerli

olduu

kadar Aleviler iinde

ayn

ekilde geerlidir. Kibir ve azamet slam dininde yasaklanmtr, haram saylmtr.

vnme, onu bir sivilce yok eder" Servetinle vnme, onu bir kvlcm kl eder." Kiinin sahip olduu ayrcalklarn bir an iin kendinden bakalarnda bulunmad n varsaysak bile, slami anlayta Cenab- Hak, sonsuz gzelliklerin, stnlklerin sahibi deil midir? zetle, akl ve izan dahilinde konuya baknca, kibirlenmenin aklama sn yapmak mmkn deildir. Alevi-Bektailer, aslnda herkes gnl suyu ile ykanmak isterler. Gnlden gize, gizden tine, tinden Hakk'a Hakk'dan halka yrmek iin rpnr lar. Hamurlarn yle olutururlar. Bunun iin, yce slam dini, kibir ve azameti yasaklam haram klmtr. "Kmseyerek insanlardan yz evirme ve yeryznde bbrlenerek yrme. Zira Allah kendini beenmi, vgngen kimseleri sevmez. (Lokman suresi 18. ayet) "Yeryznde bbrlenerek (byklenerek) dolama. nk sen (arlk ve azametinle) ne yeri gertebilir; ne de dalarla ululuk yarna girebilirsin." (sra Suresi Ayet:17) anlamndaki ayetler kibri yasaklayan ayetlerden ikisidir.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - _. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _G__R_~_ _ ll

mam Gazali, kibri e ayryor:

1) Allah Teala'ya kar kibir: Nemrud'un, Firavun'un kibirleri byledir. Bunlar kendilerini tanr saymlar, kul olduklarn reddetmilerdir. 2) Peygamberlere kar kibir: Peygamberimiz hz. Muhammed'e kar Kurey putperestlerinin tutumu buna rnektir. "Biz, bizim gibi insann emrine uymayz, niin mehur biri deil de, bir yetim peygamber olarak gnderildi?" dediler. 3) Kulun kula kar kibri: Bizim zerinde durduumuz kibir, budur. Kulun kulu kmsemesi, ona yukardan bakmas kadar anlamsz bir ey yoktur. Hz. Ali: "nsanlar, yaratl bakmndan birbirine denktir. Btn insanlarn babalar Adem, anneleri Havva'dr. Eer asllarndaki bir erefle vnyorlarsa, su ve toprak ile vnyorlar demektir. Zira insann evveli bir damla su, sonu ise toprak olmaktr. " diyor. Yani genelde insan-evren~Tanr; zelde AllahMuhammed-Ali lsnn birlendii insan, insanlaan Tanrnn tapnma; szyle sazyla, semahyla birlik ve uyum iinde, yiyip-ien, yayari eylemde bulunnan; sevgiyle muhabbetle kusurdan gnahtan arnan; kendine ve topluma kar grev ve borlarn yerine getiren bylece iyi insan olmaya alan bir kurumdur. Bizim dinimizde kimsenin kimseye stnl kabul edilmemitir. Para, gzellik, soyluluk gibi hibir ey de stnlk nedeni olarak deerlendirilmez. Dinimizin bu konuda koyduu tek l udur: Kim Allah'a en ok bal ise, o en stndr. Din asndan kibrin en kt yan, iman glgelemesidir. Peygamberimizin, "Kalbinde zerre kadar kibir bulunan kimse cennete giremez" (Mslm, mam 17) buyurmas bunu belgelemektedir.
eyhlislam

Yahya,

Bir kabza-i hak olur bu tenler Bilmem ki niye kibreder edenler?

te birleeceimiz, anlaacamz temel kavramlardan birka bunlara benzer yzler-

cesini daha sralayabiliriz. Niin hep aykrlklarda, u noktalarda duruyoruz. Ate ve baruttan uzak dursak iyi olmaz m? Deerli din adam Prof. Yaar Nuri ztrk'n "kaynakta birleelim" nerisine katlmamak elde mi, onun bu yazsndan bir blmn aktaryorum: Buna katlmayanlar ya delidir, ya da kt amaldr, bizden deillerdir. "Hz. M~hammed tarafndan srarla savunulmu ve Kur'an, onun diliyle gklerden yere uzanan ipi" olarak gsterilmitir. diyen de odur.
"Allah'n

O halde Kur'an'n "bugn dininizi tamamladm" (Maide, 3) diyen ayeti indii gn, din adna inanlacak ve tartma d tutulacak hususlar noktalanmtr. Bundan sonra ortaya kan her fikir ve sz konusu edilen her kiinin durumu, tartmaya aktr. Hibirinin teklik ve nderlik nitelii yoktur.

12

ALEV VE BEKTA fiRLERi ANTOLOJiSi - - -

Ne var ki, tarih iinde birer yorum ve dnce ekol olan ve bir ksm politik kamplamalardan kaynaklanan mezheplerin birou, kendisinin tek gerek olduunu iddia edebilmi ve erevesinin dnda kalanlar "slam d" olmakla sulayabilmitir. Oysa ki, bu mezheplerin hepsi, Kur'an' kaynak almakta birleirler ve Kur'an, bu birlie girenlerin. karde olduklarn aka belirtir. (Bk. Hucurat, 10) Kendi mezhebi dnda kalan "sapklk ve fitne karmak" la sulamak, Emevilerle balayan ve sonra Emevilik'e reaksiyon olarak doan anlaylarla beslenen bir illettir. Bu illet, slam dnyasn tarih boyunca kemirmi ve kemirmeye devam etmektedir. en ac tablolarn ii-Snni veya Alevi-Snni ayrmndan grlr. Bu iki ekoln Kur'ansa} beraberliinin esas alnmas, tarih iinde bunlar smren politik odaklarn iine gelmediinden esastan birlemeyi tevik yerine ikicil noktalara arlk verilmi ve Kur'an kadelii hanerlenmitir. Kur'an'da ve Hz. Muhammed'de birleen ruhlarn, Kur'an'n tamamlanmasndan ve Hz. Peygarnber'in vefatndan sonra ortaya km gr ayrlklarnn, dinin esasyla hibir ilgisi olmadn bilmeleri gerekir. Kald ki, anlar ekol mensuplar, ortak bir sevgi unsuruna da sahptirler: Ehlibeyt. Snni veya Alevi hibir Mslmann evinde bir tek Muaviye, yahut Yezid adna rastlanmaz. Ama her evde bir Ali, Hasan veya Hseyin bulabilirsiniz. Demek oluyor ki, tarihsel Mslman kamu vicdan, ortak sevgi objesine ilikin bir cma (consensus) olu turmutur. Bu, Ehlibeyt sevgisidir. En koyu Snni tarikatlarda bile 12 imamdan bir ka, manevi kiiler silsilesinde yer almaktadr. En sert. Alevi kart bilinen Nakilik'in, en titiz kolu Halidiyye'de bile, silsilede Selman- Farisi ve Cafer-i Sadk vardr. Kur'an ve Ehlibeyt sevgisinde birlemek bu ekollerin btn skntlarn ortadan kaldrr ve bu, onlar iin hi de zor deildir. Ne ilginctir ki, Hz. Muhammed "Ehlibeytim Nuh'un gemisine benzer, ona binen kurtulur" diyerek al~r nce ve mucize bir yaklamla, birliin sevgi unsurunu gstermitir. Bu
doduklar
adan bakldnda,

O halde, halledilemeyen nedir? Halledilemeyen politik karlar, aalk hrslar ve cehalettir. Buna, aznlktakilerin ihmalini, horlanmasn, kucaklanmamasn da eklemeliyiz. Yllar boyu, Siinniletirmekten sz edilmitir, kardeletirme, Kur'an'da birletirme den deil. Gnl isterdi ki, Kur'an ve Muhammed uur ve rahmetine sahip "din adamlar" ksn ve Anadolu insannn, bu yapay illet tarafndan alm yaralarn sarsn. Ne yazk ki. bugne kadar byle bir yaklam getiren, deil din grevlilerine, Kur'an'n ve birliin temsilcisi olmas gereken bir Diyanet leri Bakanna bile rastlayabilmi deiliz. Hala bir ym din adam(!) Alevi-Snni evliliklerinin slam dlna dair fetva verme hyanetini gstermeye devam etmektedir. Bunlar, fetvalarn hakl gstermek iin kar tarafa insaf ve imanla badamayacak iftiralardan ekinmiyorlar. Burada Gazali'nin el-iktisad fi'ltikad (nanta Orta Yol) adl eserinde hatrlatt bir Kur'ansa! lye dikkat ekmek istiyorum: Bir msliima hakknda hsnzanda bulunup yanlmak, ktti dnceler besleyip de isabet etmekten daha iyidir, daha slamcadr. ylelikle O'ndan tenden geerek can olurlar; can glgesinde sevgi ile doruyu gerei bulurlar; kulak abdesti alp bilgiyi ykarlar; bilgiyi bakalarna sunmak iin harmanlarlar. Bylece bakalarnn bilgisiyle temizlenir-

GiR

13

ler.

Akl kblesine

dnerler,

domann pasl

zincirlerini

koparrlar.

Beynin

kaplarn

ar-

dna dein

aarlar,

aydnlarlar, aydnlatrlar.

Kur'an ve Hz. Muhammed'de birlemeye aracak rahmet nderlerine ihtiya vardr; falan veya filan mezhebe aranlara deil. Kur'an ve Muhammed kardeliine aranlara hasretiz. Allah-Muhammed-Ali sevdallar, bir birlikte bin aynh giderebilen erlerdir. Bin birlii bir tek ayrla feda edenler "din adam" yaftas tasalar da, Hak adam olamazlar. nsanmz, din beziranlarndan ok ekmitir, imdi Hak adam
aramaktadr.

Mslmanlar,

(Hrriyet Gazetesi 10.02.1995)

Bu gzellii EverekJi Seyrani:

Torunuyuz bir dedenin Tohumuyuz bir bedenin Mnkir ile cenk edenin
Silah olsam bellerine. diyerek dile getiri'ken biz yine Yunus sosuz a dnelim: Hak cihana doludur Kimsene Hakk' bilmez Onu sen senden iste Ol serden ayr olmaz Dnyaya inanrsn benimdir dersin Niin yalan sylersin Senin dediin olmaz
Enre'nin dnyasna, yreinin

engin geniliindeki

Dnyaya gelen ger Bir de erbetin ier Bu bir kprdr geer Cahiller an bilmez Gelin tan olalm i kolay klalm Sevelim sevileliin Dnya kimseye kalmaz Yunus szn anlarsan dlinlersen Sana bir emel gerek Bunda kimesne kalmaz

Rzka

Ahret yavlak raktr Doruluk key yanktr Ayrlk sarp firaktr Hi saran geri gelmez

Manasn

Btn bunlar gsteriyorki, Alevi ve Bektailerin geleceklerinin anahtar gemile rinde gizli. Bunu bilinli olarak sezinledikleri gn; zengin, nitelikli, sevgilerle dolu, bar ve gvenlik ortamnda, tm insanlkla kucaklamaya can atmay hedef sayarak yaamla rn daha anlaml klarlar. Onlar hereyi:
lam

ECCE DEUS= ECCE HOMO (te Tanr=te nsan) denkleminin bilekesinde topgrrler. zme bu denklemden balanarak gidilmesi salkl olur kansndaym. Alevi-Bektailer umutsuzluu her yerde ve her otamda silmesini bilmilerdir. Mihrabi Baba bu denklemi
yle

zmler:

14

ALEV} VE BE~TA liRL.ER ANTOWJSi

Levhi mahfuzdur yzn Am erheyler szn Arif bilir i yzn Cahil der zevale Demekki, inancn, temelinde Tann'dan taan, fkran zgn akl evvel'den (tanr'dan ilk -belinne aamas) alem-i uhut'a (nesnel varlklar alemi) inerken izdii (kutsal kken) ykselirken izdii dnlen kavs-i uru (ykselen eri) erilerinden oluan bir varolu cenneti vardr. tm tarihleri boyunca ana dilleri ile ibadet ettikleri de yadsnamaz bir gerek. "Biz hi bir peygamberi kendi kaviminin dilinden bakasyla gndermedik ki, onlara apak anlatsn" (14. sure 4. ayeti) derken Tanr'da nsanlarn zellikle de mmin kullarn anlamadan, bilmeden ibadet etmelerini doru bulmamtr. yle ya anlamn, ieriini bilmediiniz bir dine, bir kavrama nasl yrekten inanacak, nasl balana caksnz. Bunu derinlemesine ve ok ynl dnmek gerekir. Kuran Kerim Arapa dili ile indirilmitir. nk peygamber Muhammed bu dili bilmektedir. Bu nedenle o dilden indirilmitir. Ancak, Arap ulusunun dnda baka uluslardan da mslman olmu topluluklar, uluslar bulunmaktadr. Trk, ranl (Acem), Afgan, Pakistanl, Hind, ndonezyal, inli, erkez, Grc, Krt, Bonak, Tacik, Arnavut, Rum bg. bir ok ulus mslman dinini benimsemitir. Bunlarn hepsinin Arapa bildikleri sylenemez. Arapa bilmeleri de istenemez. Her topluluk ve ulus kendi dilini konuur. badetini de kendi diliyle yerine getirir. Bunun byle olmas doaldr. Aksini savunmak gerei grmemek olur. Tersine krek ekmek saylmaldr. Yzyllardan bu yana Trklerin bir ksmnn kendi z dilleri yerine Arapa diliyle ibadet etmeleri bu gereklerle badamaz. nsan kendi diliyle ibadet ederse daha iten, daha doru olmaz m? btn ibadetlerini kendi dilleriyle yani Trke ile yapmlardr. Ayn- cemlerinde, deyilerin de, evlerinde, topluluklarnda hep Trke'yi kullanmlardr. Onun iin onlarn ibadetleri iten, bilinli ve gerekidir. Onlar bilerek ibadet ettikleri iin aklk, saydamlk taraftardrlar. Yollarn tm inceliklerini derinlemesine ve genileme sine grmeyi ok ynl incelemeyi bilirler. Namaz da okuduu sure ve ayetlerin anlamlarn bilmeyen mslmanlar ounluktadr. Hatta her gn be vakit okunan ezann anlamn bilmeyen din kardelerimizin says onlarca milyona ular. Sonucunu varn siz deerlen dirin byle ibadetin ... Oysa, yaplacak i, bilimsel yn arlk kazanan saduyulu almalara hz vererek dini konular karmaadan kurtarmak suretiyle saydamlamasn temin edip o haliyle halka iletilmesini salamak olmaldr. Devlet tarafszln, nesnelliini, soukkanlln yitirmeden ve taraf tutmadan bu ie hem parasal hemde dier ynlerden yardmc olmaldr, yanl davranmas devlete gveni sarsar. Kii ve cemaat yetkilileri de kendi aplarna gre bu ie yardmc olurlarsa din toplumsal ilevini yerine getirebilir. Aksi halde kan gl bekilerinin elinde oyuncak olmaktan kurtulamaz.
te Alevi-Bektailer
Ayrca Alevi-Bektailerin

felsefesine gre; Tanr-doa-insan zemininde kalarak insan- kamil aracl ile ancak Tanr bu koullarda nesnel sreci renebilir. Asl~nda O bir dnya cahilidir diyenlerde mevcuttur (Esat Korkmaz, Enel hak. s: 20) Potansiyelini kendi iinde tayan bir nceki karklktan, aamadan, basamaktan bir sonraki konaa yneltmekten bile aciz kalr. Bu ortamda mutlak olduuna inanlan Tanr kendisini doal elemente saf cevhere tamakla varln yadsm olur. Maddi zellikler gsteren elerden oluan bir nesnel sreten baka bir ey olamayan bu dnyay bilme, tanma olanana kavuur. nsann Tanr'ya deil, Tanr'nn insana muhtal zemininde, i,sail ne karak son derece cesur, kural ykc yaamm cendereye alan, her trl baskya ba kaldran, "bir savac" olarak belirir O bu haliyle ters yz edilmi kolletifbilincin son halkasdr. Bu olgu iinde, Tanr insan donunda syleyen bir varla brnr. lksiz ve sonsuzu alglar. Ayaklar zerinde dikilerek doay ve insanlar anlama arac duumuna dnr. "kurgulanan Tanr, kurgulayanda somutlanr." Alevi-Bektai felsefesini gncel klan ite bu materyalist zdr. nan rn soyut tanry insan donunda somut klan; doa-toplum insan yaamnn snrnda, hem toplumsal insan bilincini harmanlayan, maddeci dnce temeli zerinde gelien akl rnn hasat alan, hemde kutsal kkene bir atlama platfr mudur (E. Korkmaz a.g.y. sh: 21). AY VE GNE KLT
Kadanck

Alevi-Bektai

Ana (Kutlu Melek), bir gece

ryasnda,

ondrt gnlk dolunayn koynuna

girdiini grr. dris Hoca, bu ryay yle yorumlar: "Gne peygamberdir, Ay, eren.

Senden bir ocuk dnyaya gelecek erenlerden

ah

olacaktr" der.

Batiyi:
Ay da srdur gn de nurdur Allah bir Muhammed Ali

diyerek, Ali'nin

ahsnda

beliren "Muhammed Ali"yi, ''.Ay" kabul eder:

Gkte ka bin lduz olur Ay Muhammed Ali'nndr

"Ay" ile bir olan "Ali"yi, "Gzel ahm, Kamer mahm" diye belirtikten sonra, ona olan sevgisini, "Gzlerim nuru ziyas berdr-i m.hmdr Ali" ifadesiyle aklar.

Teslim Abdal, ay ile gne'in anadan domu olduklarn (yani Hz. Ali ve Hz. Muhammed olduklarn), "Anadan dodular ems ile kamer" diyerek anlatyor. Dervi Mehmed bunu, "Ar yznde nian duran ikiyi" diyerek aklyor. Virani, "L. ilah illa Ali'dir gkteki berdr- hilal" ve "Ali'dir alemin diyerek, bu konudaki itikadn belirtir.
mah-

mniri"

Srri'nin dilinde Hz: Ali, "iiftab- ezel Murtaza Ali"dir. Sefil Abdal ise bunu, "Vechinde bedr olan Mdha ak olsun" diyerek dile getirir.

16

ALEV VE BEKTA RLERi AN1'0WJS

"Yzne mtakdr ems ile kamer, Daim gelr gider cihan iinde" Gurbi ise yle syler: "Din-i isltim ile iman ehline, ems mtlh gkte lkerdir Ali" Pir Sultan Abdal, bunu, "Yedi kat arta asl, Kandildeki nura geldim" diyerek de anlatr. Ayn air, sorgu sual eklinde de, bu itikad aklar. "Nurdan kandil ile inan kim idi" ve "Bir kandil iinde iki nur nedir"

Noksani, bu

inanc yle aklar:

Bu sr, "Haydar" (Ali) Sm'dr: Pir Sultan'n Haydar srdr Srra saraydan serverdir Ayda nurdur, gnde nurdur Allah bir Muhammed Ali Bu
"Sr"

ra kendisi de

akl

erdirememektedir: Pir Sultan'm Haydar diye anld Hep bir aradan manfilar verildi Cennet misalinde Ali'm grnd .Kandildeki yanan nuru bil nedir
akladktan

Be aklar ben bir dosttan ayrldm ule verip doan ayla gn nedir Akllar m erer Hakk'n srrna Akn rmaklarn gr seli nedir

Yer ile gk'n "Ay" ve "Gne" bend olmu bulunduunu Ali'yi, yaz gecelerinin yorgun ve szgn Ay' olarak grmektedir. Gzel Ali'm ksa ksa salnsa Yorgun aylar gibi dosa dolunsa ey vardr bir kardete bulunsa Biri sabr, biri ibadet, biri niyaz

sonra, Hz.

Pir Sultan'n, "Ay Ali'dir, Gn Muhammed, balklar da suya hasret" eklindeki nefesi btn Aleviler tarafndan bilinmekte ve ayn inan'i paylalmaktadr. Pir Sultan Abdal, ilan ediyor:
"Gne"in

"Hz. Muhammed" ve

''.Ay"n

"Ih Ali" olduunu akca

Var dkkana pazar eyle Hmdan hazar eyle Aya gne nazar eyle Ay Ali gn nur iinde

.J,

Ay Ali'dir gn Muhammed
yzaltmalt snnet
Balklar da suya hasret arh dnerler gl iinde

Ay Ali'dir gn Muhammed Klasn farz ile snnet Yedi tamu, sekiz cennet Blbl oynar gl iinde (Mehmet Erz, a.g.e S: 118-120)

20. YZYIL ALEV-BEKTA R

Farsa'da dayanma anlamna gelen Tekke (Tekye) szc slam'da tarikat etkinliklerinin yrtld yapy, binay anlatmak iin kullanlr. Tarikat kurucusu eyhin, pirin ya da trbesinin bulunduu merkez tekkeye "asitane" ya da "hanUh" denir. Merkez tekke Mevlevilikte "huzur" ya da "huzur- pir", Bektailikte "pirevi" ya da "pir makam" olarak adlandrlr. Snflarda sava dervilerin slendikleri"rik_a.t denilen yaplar da bir tr tekke ileri grrd. ilk tekke, sufi adyla anlan ilk kii olan Ebu Haim el-Kufi(l. 767) tarafndan am yaknlarnda Remle'de kuruldu. Tarikatlarn doup hzla oalma syla tekkeler de slam dnyasnn her yanna hzla yaylmtr. Mimari yaps gereksinimlere gre deien tekkeler bylikce tek odal bir yapidan oluabilecei gibi bir ok bina ve yap topluluunun bir araya geldii "klliye" biiminde de olabilir. Trkiye'de il. ile kapatlmtr. Genellikle halka seslenen tekke yazn iirleri yaln bir dille, hece lsyle ya da aruzun heceye yakn kalplaryla yazlmtr. Evliya menkibeleri, efsaneler, ykler, fkra lar ve tarikat ulularnn yaamlarn konu alan yaptlar ou dz yaz ile olu~turulmutur. Tekke yaznn da iirin genel ad "lahi'' dir. Bektai yaznnda "Nefes- Nutuk-DemeDeyi" adlarn alr. Tekke yazn 12. yzylda Trkistan'da yetien Ahmed Yesevi'nin hikmetleriyle balad. Anadolu'da ise, bu daln ilk ve en byk ozan Yunus Einre'dir. 19. Yzyl sonuna dein bu yazn tarikatlar araclyla srd. Bu gelenein ve yaznn srmesinde Alevi-Bektai ve Melami-Hamzavi ozanlar ile dier bir ksm tarikat ozanlarnn rol byk olmutur. 19. yzyl sonlarnda tekke yazn snmeye yz tuttu, etkisiz bir ka ozann dnda byk temsilciler yetitirilemedi. Bu yzylda Seyrani, Trabi ve benzerleri yan tekke airleri olarak anlabilir.
20.yzyl, tekkelerin kapatlmasyla Alevi-Bektai iiri ynnden snk-l bir dnem saylabilir. nemli hibir ozan yetimedi. iirle uraan Alevi-Bektailer de eskinin yinelenmesi ~na kamadlar. Alevi-Bektai ozanlar daha ok sosyal, politik, gncel konulara eildiler, dank iirler yazld. Yzyln son eyreinde Alevi-Bektai iirinde kprdanmalar grllirse de soluklu iirlere pek rastlanmaz.
Merutiyet'in ilanndan Mutasavvflarca

(1908) sonra

yaplan

bir

sayma

gre sadece

stanbul'da 31 l tekke vard. lkemizde tekkeler 30 Kasm 1925 tarihinde 677 sayl yasa

ilk eyrei sonunda Alevi-Bektai iiri zerindeki tekkelerin glgesi kalkm, iir kendi kendisinden kopmaya alarak hzla uzaklama ura venneye, dinsizlemeye, tarikattan kamaya, yoldan yolaktan uzaklamaya balar. Tekkelerin kapatlma sna kar durmaz, hi sz etmez "elle gelen dn bayram" der. Der ama tekkelerin tarih20.

yzyl

18

ALEV/ VE BE"KTA/ IJRLERI ANTOWJiSi - - - - - - - - - - -

sel ve dinsel ilevlerini yitirdiinin de bilincinde'dir. Elden gizlese de, sinesine talar, odlar bassa da gerek gerektir. Tekkeler ilevini tamamen yitirmi, smr dzeninin bir paras haline gelmitir, ada kurum nitelikleri yoktur. Bir Bektai olan Yakup Kadri Karaosmanolu "Nur Baba" adl romannda bunu iler, gzlemlerini sergiler. Kendisini. yenileme gcn znde tamayan herey fosillemeye mahkmdur, bunu kimse nleyemez, zaman fosilleri silip sprp ykar, yakar. znde kendini yenileme gcn ta mayanlarn yaama ans hemen hemen yoktur. Alevilik tarih srecinde hzla akan bir r mak gibidir. Deiik ortam ve koullardan yeni ortamlara gemesini, kimliini yenilemesini, zenginletirmesini bilir. Btn deiiklikleri iirine yanstr. Alevilerin iiri ok uzun bir yoldur. Kopmadan 13.yzyllardan gnmze dein srp gelmitir. Eksiklikleri, yanllar yok mu? Var elbette. nemli olan bunlar grp nlemlerini almak, yeni ierik ve
yap kazandrmay gerekletirmektir.

20. yzyl bilim ve teknik adr, ok ynl iletiimlerin dorua vard bir yzyl Aleviler bu deiimlerin dnda kalamaz. aa ayak uydurmay ok iyi bilen Aleviler nce toplum iindeki yerlerini, snflarn belirlerler, sonra konumlarn durumlarna gre ayarlamaya alrlar. Yeni konumlar kazanrlarken snflarnn bilincine varrlar. Bunu iirlerine yanstmaktan geri kalmazlar. Eski konular tarihin sayfalarna iterler. Hzla yeni konular, kavramlar ilemeye balarlar. Alk, yoksulluk, iilerin durumu, ilevleri, politik durum ve yaplarn yanstan, tarikat kavram ve konular yerlerini bakalarna brakr. Tanr sevgisi. maddi aka dnr. Alevi-Bektai iiri ayan yere yeniden basar. Yeni yaamnda daha zgrleir. Halk iirine yaklar. Eski kimlii deiecek midir? Onu zaman gsterecek. Ama eski geleneiyle grnmez gibi duran baz kavramlarla ilikisini srdrd grlr. 20. yzyl Alevi iiri, 50'li yllardan sonra itenlik, cesaret, doruluk, drstlk, gerekilik gibi zelliklerini srdrr. Dili daha duru, daha keskindir, snfsal kltr laik killtrle kaynatrr, ateist bir iziye doru uzanrken Devlet yasaklaryla karlar, an biiyk aclarndan uzak durmay bece!en Trk toplumu iinde Atatrk'c bir izgi'de birleirler. Politikalar sol partiler dorultusundadr. iirleride buna gre oluur. Snfsal atmalardan, yeni oluumlarn yaratt srtmelerden rahatszdr.
dr.

Ahir zaman Kahraman Atatrk Trkiye'nin hah yaman oldu gel Fitne fesat ellerinde kald mlk Kardalar kardaa dman oldu gel
"kzlca kyamet"te

Syle Yce Tanr'm Mehdi'yi salsm Ali, Battal Gazi beraber gelsin Sana ta atamn eli krlsn Gafiller cahiller piman oldu gel

Ali zzet zkan bu dizelerle Alevi-Bektai topluluunun genel grn, Atatrk'n toplumun uurumun eiine geldiinde ortaya karak lke ve ulusu onurlu bir kurtulu sava sonunda kurtardn "Mehdi Klt" ile Atatrk arasnda bir zdelik bulunduunu vurgular.

20. YZYILAI..EV BEKTA i/R

19

Ak

Kul Ahmet ise bunu yle dile getirir:

Btn Hunlar Libas Muhammed'in tac, resi Atatrk'n madalyas O da krmz deil mi?
Ak

Veysel ise;

Atatrk'e Btn dnya kan aglad1.

der. Ksaca Alevi-Bektailik Atatrk'le zdelemitir. Ulusu, laik, demokratik ve toplumcu dnce tarihinin bir kesitinde, o gnn zgl kbullannda Alevi-Bektailik; tarihin bir baka kesitindeyse yine gnr. zgl koullan ierisinde yine ayn kaynaklardan beslenmi yeni olan dncelerin etrafnda toplanmasn bilmitir. Onlara gre Atatrk Bektaidir. elebi Cemalettin efendi kl, kuandrmtr. Kurtulu savanda onunla ittifak kurmulardr. Alevi-Bektailer kurtulu savann kazanlmasnda, Cumhuriyet ve devrimlerin getirilmesinde, Atatrk'ln oluturulmasnda etken ve temel g olmu
lardr. Alevi-Bektailer laiklik, hogr, evrensellik, ulusculuk, demokrasi, kat ve domac olmayan, banazlk ve yobazlktan uzak duru, tm olaylara mantksal ve ussal bak, insan hak ve zgrlklerine inancl balan, eitlik, hak, adalet duygularna sayg gibi kavramlar gndemlerine yerletirdiler. iirlerini de bu kavram ve konular, zerine oturtmay ihmal etmediler. Dinsizlik tten, dahas sosyalizmin din hakkndaki gr, tutum ve dncelerinin etkisiyle dinsel ve Tanrsal her eyi syrp atan yeni bir kimlik, toplumcu bir kltr peinde koan amz Alevi-Bektaileri acaba eski kltrlerinden kurtulmak m istediler, ondan kaarken derisi yzlen Nesimi gibi kltrlerini yzerek nereye atmak istediler. Nesimi yzlen derisini omuzuna atarak Halep ehrinde yrmt. AleviBektailer de kltrlerini, iirlerini kimliklerinin, kiiliklerinin zne yerletirerek yeni yaplanmalara, yeni tr syleyilere, zenginliklere, derinliklere, gzelliklere gerek ve dorulara ulamaya alacaklardr. zlerinde var olan g halkn ve hakkn gcdr. Tanr byle istemektedir. Bu istei Dervi Ruhullah yle renklendirir:

Abyabm

Vahdet badesiyle mestiz ezelden Elest kadehinden tadanlardanlZ.

ALEV BEKTA MZG
konusuna da genel biimde deinmek istiyorum. Alevi-Bektai deyince, onun bir paras olan mziini kenara itmek yanl olur. AleviBektailerde iirle mzik i iedir. Zaten iirlerine "Nutuk" derler. Alevi-Bektai mzii halk mzii ile tasavvuf-tekke mziinin, dinsel mziin bir daldr.
yazn

Alevi-Bektai mzii,

20

ALEV VE BEKTA iiRLERi ANTO~_O_'.ll_S_/- - - - - - -

Tekke ya da dergahlarda ayin srasnda ya da ayin dnda ounlukla tarikat mensuplarnca icra edilir. Geni lde szl mzik trn oluturur. Tarikatlar iinde mzie en byk nemi mevleviler vermilerdir. Bektai nefesleri dnda, ilahilerin pek ou neredeyse btn tarikatlarda okunur. Baz ilahi gftelerinden, belli bir tarikatn kurucusunun ad ya da o tarikata zg kavramlar geer. Tasavvuf mziinin repertuarmn byk blmn ilahiler oluturur. Bundan baka durak, tevih temait, naat, munacaat, tebih, ugl, savt gibi besteli yaptlar da varclr.
Bektai nefeslerine zg usuller de vardr. Nefes, genellikle ekil ynnden "koma" biimdeki dinse.l ierikli iirlere verilen addr. Ayrca Alevi-Bektai mziindeki balca formunda addr. Nefeslerde on iki imam'la tarikat ulularna vglerle, duyulan sevgiler dile getirilir. Ayin-i Cem denilen Bektai trenlerinde okunan nefeslerin ezileri son derece yaln ve zldr. Gftelerindeki "ehl-i mmteni" kendini mzikte de gsterir. Nefesler halk trklerine benzerler. Pek ok nefesin bestecisi unutulmutur. Nefeslerde en ok uak, hayati, hicaz, hseyni, saba makamlarna rastlanr. Eve, muhayyer, acem, isfahan, bestenigar gibi makamlar kullanlmtr. Sofyan, dyek, yrksemai gibi kk usuller en yaygn olanlardr. Nefeslere zg olan Bektai devrirevan, Bektai Raksan hemen hi kullanlmamtr.

ounlukla koro halinde toplu olarak okunan nefeslere bendir veya daire denen byk zilsiz def ve baglama ailesinden bir ok al elik eder. Anadoludaki kimi Bektai Alevi tekkelerinde mey ve kaval gibi nefesli halk alglar da elik etmitir. Ayn cemlerde, semahlarda nefesler sylenir. Daha geni bilgi iin Vural Szer'in Mzik ve Muzisyenler Ansiklopedisi ile Feridun Darba'n Trk ve Bat Mzii kitab ve zelliklede Turgut Koca ve Zeki Onaran'n birlikte hazrladklar nefes ve ezgilerden, notalardan oluan Gldeste isimli kitabna bavurulabilir. Biz uygulamalardan seme beste ve ezgileri kitabmzn bu cildinin sonuna ekledik.

SEMAHLAR
Bit
yolan baka adan baktmzda Alevi-Bektailiin

bu

ey

temelinin zerinde yaplandn grrz. Bu temel e:

eye dayandn,

- Ses(Mzik), Sz(iir),

- Hareket(sema ve dier tarikat-cem trenleri) Gerekte yaam oyunla balar, oyunla da biter. Alevi-Bektai sreini kuranlar bu ta batan beri biliyorlard diyeceim nk bu temel e iin banda da tarikatn hamuruna karlm, genel anlamda toplu ritmik dans tr olarak tanmlayabileceimiz "semah" giderek dinsel oyun kimlii kazanmtr. Mzik eliinde, kadn-erkek birlikteliinde gerekletirilen, temelinde dinsel duygularn egemen olduu okulu oyunlara Alevi-Bektailerce verilen ad Semahta ezgi oyunun yanbandadr, daha dorusu tam
gerei

20. YZYILALEV BEKTA iiRl_ _2_1

yreinin ortasndadr, zndedir: Alevi-Bektai eylemini de, dncesini de mziin, ezginin iine oturtmutur. Sylence'de (mitoloji) yks, H.H.B. Veli Velayetnamesinde drt ayr sylence olarak verilir. (Bknz. Abdulbaki Glpmarl, Velayetname 1958, S:36) Aslnda sylenceler drt ayr grn sesidir. Birincisi islamn ortak grn yanstmaya alr. kincisi Mevlevi ve Nakibendi, gibi snni ta~ikatlarda bulunan semalarn slam'dan kaynaklandn ne sren snni inancn sylences.idir. ncs ortak Alevi inancnn, drdncs ise Bektai inancnn sylencesidir. Bunlarn tmde slama dayanmaktadr. Bu sylenceler srasyla yle:

a) Tanr ile Cebrail sylencesi "Tann Cebrail'i

yarattktan

sonra katna arp sorar:

- Sen kimsin, ben kimim? Cebrail: - Sen sensin, ben benim, diye karlk verir.
Tanr bu yanta ok kzar ve Cebrail'i katndan kovar. Cebrail bu duruma ok i.izlr. Gkyznde kollarn aar. Bylece durgun ve zgn uar. Bir sre sonra yorulur. Konacak yer arar. Fakat inecek yer bulamaz. Yeryz henz sularla kapldr. Bu srada yeil bir kubbe grr. nmeye alrken ierden bir ses duyulur:

- Ey Cebrail niyaz et! Cebrail niyaz eder. bir ses ykselir:

sn. Kap alr,

Cebrail ieri girer.

Be

tane nur grr.

Yeil

nurdan

- Ey Cebrail, Tanr sana bir kez daha ayn soruyu sorarsa ona "Ey Tann, sen Ben ise yaratlanm" de! Bir sre sonra Tanr yeniden Cebrail'i yanna arr. - Sen kimsin, ben kimim? Cebrail bu kez:
Ayn

yaratc

soruyu yineler:

- Ey Tanr, sen yaratc, haliksin, ben ise bir mahlukum, yaratlamm der.
Bu yant onaylayan Tanr: - Ey Cebrail sen
mridini bulmusun.

Onun

yanna

git, diye buyurur.

Bu duruma Cebrail pek sevinir. Sevinle gkyznde el kol ve ba hareketleri ile uarak trbeye girer. (Belgin Aygn, Alevi Trenleri ve semah tez S:60) Bu sylence halk arasnda yle yorumlanr: "Biz de Cebrail gibi, mridimize ula mak amacyla ve onun duyduu sevinci duymak iin semah dnyoruz. (Belgin Akgn a.

g. tez S:60 aktaran: F. Bozkurt, Semahlar s: 40}

22

ALEV VE BEKTA iiRLER ANTOLOJiSI

b) Muhammed ile Muaviye: Gnlerden bir gn Muhammed katnda bir ozann deyii okunur. Bu srada Muhammed coup kendinden geer. Dnmeye balar. Oyun srasnda hrkas zerinden . der. O toplulukta bulunan Muaviye: - Ey Tanrnn elisi ne gzel oynuyorsun, der. Muhammed ona u
karl

verir:
kii

- Sus Muaviye! Sevgilisininin ad anlrken harekete gemeyen (Rauf Yekta, Mevlevi Ayinleri, nsz, ist. 1934) c)
Krklarn

ulu

deildir

der.

Cemi Sylencesi

Hz. Muhammed bir sabah erken mirac'a gidiyordu. Anszn yoluna bir arslan kt . Aslan zerine gelerek kkremeye balad. Hz. Muhammed ne yapacan ard. Birden bir ses duydu: ver! Muhammed syleneni yapt. Aslan nian alnca sakinleti. Muhammed yoluna devam etti. Gn en yksek katna eriti. Orda dostuna Allah'a kavutu. Onunla doksan bin sz konutu. Bunun otuz bini eriat zerine idi. nsanlara indi. Kalan altm bini ise Al'de dir dedi sonra srroldu. - Ey Muhammed
Yzn aslann azna att.
yzn aslann azna

Cennette Hz. Muhammed'e bal, st ve elmadan oluan bir yemek geldi. Bunlar zellikle seilmi yiyeceklerdi. nsan iin stn yz yarar, baln ise dokuzyz yarar vard. Elma da katlnca bu yiyecein bin bir yarar bulunuyordu. Baln petei insann mayas, sti.in memesi ana rahmi, elmann kabuu derisi saylrd. Tanr ste sevgiyi, bala ak, elmaya dostluu balad. n de cennet rn olarak insanlara yollad. Muhammed Mira'tan dnerken ehirde bir kubbe grd. Bu kubbe ilgisini ekti. Yryp onun kapsna vard. eride birileri sohbet ediyordu. Hz. Muhammed ieri girmek iin kapy vurdu. erden bir ses geldi: - Kimsin, ne iin geldin? diye sordu. Hz. Muhammed: - Ben peygamberim.
lk verdi. erden:
An

ieri gireyim. Erenlerin gzel yzlerini greyim, diye kar-

- Bizim aramza peygamber smaz. Var peygamberliini mmetine yap, dediler. Bunun zerine Muhammed geldi.:
kapdan

ekildi. Tam

gidecei srada Tanr'dan

bir ses

- Ey Muhammed o kapya vur, buyurdu.

Tanr'nn buyruu zerine Muhammed yeniden o kapya varp kapy ald. erden:

. 20. YZYILALEV BEKT~li!iJ_ _ ~~

- Kim o?, diye sordular. Hz. Muhammed: - Ben peygamberim. An ieri gireyim. Mbarek yzlerinizi greyim, dedi. erden: - Bizim
aramza

peygamber smaz.

Ayrca

bize peygamber gerekli

deil,

dediler. yeni-

Tanr'nn

elisi bu szler zerine geri dnd. Oradan

uzaklaaca srada Tanr

den buyurdu: - Ey Muhammed, geri dn. Nereye gidiyorsun? Var o

kapy

arala, buyurdu.

Tanr'nn elisi yine o kapya vard. Kapya vurdu. erden:

- Kimsin?, diye ses

m?

geldiinde:

- Yoktan var olmu bir yoksul oluyum. Sizi grmeye geldim. eri ginneme izin var diye sordu. Yeniden geri dndn bildirmedi. O anda kap
ald

ierdekiler:
uurlar

- Merhaba ho gelip layarak ieri ardlar. O mecliste

getirdin

geliin

kutlu olsun ey

kaplar

aan!, diye

kar-

Krklar oturmu

sohbet ediyorlard

Hazreti Muhammed:
n atp

- Kutsal kap hayrlar kaps o kapdan ieri girdi.

ald.

Bismillahirrahmanirrahim diyerek nce

sa

aya-

erde otuzdokuz inanm can oturuyordu. Muhammed baknca bunlarn yirmiikisinin er, on dokuzunun bac olduunu grd.

- Muhammed peygamber geldi, diye gaipten bir ses geldi. Muhammed'in ieri girmesi iin inananlar ayaa kalktlar. Hepsi ona yer gsterdiler. Hz. Ali de o mecliste idi. Hz. Muhammed, Hz. Ali'nin yanna oturdu. Ama onun Hz. Ali olduunu anlayamad. Hz. Muhammed'in aklndan birtakm sorular geti. "Bunlar kimler? Tm ayn dzeydemi, Bykleri hangisi?" diye dnd. Soru sormay gereksiz gryordu. Ama dayanamad sonunda:
- Sizler kimlersiniz? Size kimler derler?, uiye soruu.
erdekiler:

- Biz

Krklarz,

diye karlk verdiler.

Hz. Muhammed: - Peki sizin ulunuz kim,

Krklar:
knz

kim? Ben

anlayamadm,

dedi.

- Bizim ulumuz da uludur. krktr, diye karlk verdiler.

kmz

de uludur. Bizim

krkmz

birdir, birimiz

24

ALEV/ VE BEKTA iRLER/ ANTOLOJiSi

-----------------

Hz. Muhammed: - Ama biriniz eksik, o biriniz ne oldu? diye sordu.

Krklar:

- O, birimiz Selman'dr. Taraya hurda. Onu aramzda say, dediler.

kt.

Pars'a gitti. Ama niin sordun? Selman da

Hz. Muhammed Krklardan bunu gstermelerini istedi. O zaman Hz. Ali kutsal kolunu uzatt. Krklardan biri ''destur" diyerek Hz. Ali'nin koluna bak vurdu. Hz. Ali'nin kolundan kan akmaya balad. Bu srada tm Krklarn bi1einden kan akyordu. O anda pencereden bir damla kan girip ortaya damlad. Bu kan tarada bulunan Selman'n kanyd. Sonra Krklardan biri Hz. Ali'nin kolunu balad. br Krklarn da tmnn kan durdu. O
srada
tirdi.Krklar

Pars'tan Selman- Farisi'nin geldiini grdler. Selman bir zm tanesi gebu zm getirip Hz. Muhammed'in nne koydular: bir hizmet et de zm tanesini bize paylatr, dediler.

- Ey
nasl

yoksullarn hizmetkar

Hz. Muhammed duruma bakt. 'Bunlar krk kii zm tanesi bir tane. Ben bu zm bleyim?' diye dnceye dald. O anda Tanr, Cebrail'e:

- Sevgilim (Muhammed) zorda kald. Tez yeti cennetten bir tabak al, ilet. O zm bu tabak iinde ezip erbet eylesin, Krklara verip iirsin, diye buyurdu.
Tanr'nn selamn

Cebrail cennetten nurdan yaplm bir tabak alp Tanr'nn elisinin ileterek o taba Muhammed'in nne koydu.

karsna

geldi.

- erbet eyle, ey Muhammed, dedi. O srada Krklar Hz. Muhammed zm ne yapac-ak? ' diye seyrediyorlard. Birden Hz. Muhammed'in nnde nurdan taban belirdiini grdler. Tabak gne gibi k veriyordu. Uz. Muhammed taban iine bir damla su koydu. Sonra parma ile o zm tanesini nurdan tabak iinde ezip erbet eyledi. Taba Krklarn nne koydu. Krklar o erbetten itiler. Tm ilk yaratltaki gibi sarho oldular. Oturduklar yerden ayaa kalktlar. Bir kez "Ya Allah" diyerek el ele verdiler. ryan bryan semaha girdiler. Muhammed de bunlarla birlikte semaha girdi. Krklarn semah ilahi bir nur iinde srd. Semah ederken Hz. Muhammed'in bandan mbarek imamesi dt. mame krk para oldu. Krklarn her biri bir parasn ald. O paray etek yapp kuandlar. Hz. Muhammed bunlara pirlerini ve rehberlerini sordu.
~ Krklar:

Pirimiz,

ahmerdan

Ali'dir,

kukusuz, tartmasz

ve rehberimiz Cebrail

Aleyhisselamdr,

dediler.

Bunun zerine Hz. Muhammed, Hz. Ali'nin orada olduunu anlad. Hz. Ali, Hz. Muhammed'in yanma doru yrd. Hz. Muhammed, Hz. Ali'nin geldiini grnce sayg

__________________ 20 __ .'"""""Y.ZYILALEV} BEKI'AI /IRi

25

ve sevgi ile Ist:1982)

eilerek

yol

ap

mandaki aslann yuttuu

yer gsterdiler. Bu srada Hz. Muhammed, Hz. Ali'nin parnian- mhrn grd. (Buyruk, Haz. Fuat Bozkurt S:7,

d) Hac Bekta Veli Hrka Danda Sylencesi: Gnlerden bir gn Hac lince abdallar:
Bekta

Veli

abdallaryla Hrka dana kt. Dan

stne ge-

- Tez varn bir ate yakn, dedi. Abdallar evreden er p ydlar. Sonra atelediler. Hnkar ate yannca coup semaha girdi. Abdallar da ona uydular. Krk kez atei dolandlar. Derken Hac Bektai Veli hrkasn karp atee att, ekildi. Hrka tmyle yand, kl oldu. Sonra Hnkar o kl ald savurdu.
Bu kln dt yerden odun bitsin, dedi. Dnp makamna vard.

Bu andan itibaren bu dan odunu gnden gne oald. Abdallar girip keserler, getirip yakarlar, snrlard. Bu yzden o daa "Hrka da" dendi. Odunu kyamete dek bitmez.
Hac Bekta Velayetnamesi'nde semahlarla ilgili bu sylence Velayetnamesi S:36 Haz. Abdi.ilbaki Glpmarl Ist.1958) anlatlr.

(H.H.B. Veli

Semahlar kapal yerlerde yaplan ayn-i Cemlerde oynanr. Alevi inacna gre krklar meclisini temsil eden ayin-i Ceme ancak arl olanlar katlabilir. Ayrca dkn olmamak, ceme katlma koullarn tamak gerekir. Cemler dzenleni amacna gre byk muhabbet ve kk nuhabbet olarak ikiye ayrlr. Kk muhabbetlerde semah toplantnn sonuna doru, byk muhabbetlerde ise toplantnn sresince zaman zaman oynanr. Byk muhabbetlerde ayrca ortada herkesin katld byk semah yaplr. Semahlar genellikle blmden oluur: a) Arlama, blmnde kadn ve erkekler ahengine uyarak hareket ederler ve admlar iki ileri bir geri atarlar. Baz yrelerde bu blmlerden nce deyiler okunur, sonra en yal kadnla erkein ayaklar ve balar ak, belleri bir kuakla bal olarak oynad "miralama" denen semaha geilir. b) kinci blilm "yUrUtme"dir. Bu blmde oyuncular pe pee halka halinde yrrler, gittike hareketleri hzlanr. c) nc evresi "dnme" blmn oluturur. Bu blmde tempo daha da ykselir. Kadnlar sola, erkekler saa doru dner, erkekler bazan tek ayakla, bazen iki ayakla "tartm" vururlar. Kadnlar ise, kollarn havada dndrrler, yrelere gre bu blmler deiiklikgsterirler. Aklarn semah srasnda ald nefesler Virani, Pir Sultan, Kul Himmet, Nesimi gibi ok sevilen ozanlardan seilir. Her semahn ayr bir melodisi vardr. Semaha muridin izniyle balanr. En az iki kii olmak zere eit sayda kadn ve erkekle oynanr. Semaha kalkanlar kar karya dururlar. Ama el ele tutumazlar. El, kol, ayak, gvde melodinin ahengine uyar. Her adm atta o ayagn ba parma br ayan baparma stne basar. nnden geerken em'a ya (muma) srt evrilmez. El gs stnde balanr. Ba hafife eilir. Ak nefesin mahlas dizesini iki
mziin

26

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERI ANTOWJiSi

kez okurken oyuncular olduklar yerde durup beklerler. Bu hareket, nefesi sylenen ozana duyulan saygnn ifadesi saylr. Sonra ani bir hareketle oyuna devam edilir. Semah sresince oyuncular dnda kimse ayakta durmaz. Herkes konumadan sayyla izlemek zorundadr. Oyuna devam edemiyecek, kadar yorulan oyuncu oturanlardan birinin nne egilip dizini perek kendi yerine onun oyunu srdrmesini istediini belirtir. Ama erkekler ancak erkeklere kadnlar da kadnlara yerlerini verebilirler. Mansur darnda erirler, akarlar, katre iken umman; zerre iken gne olurlar; Emek, inan, sevgi, vadisinde krklar semahnda can olurlar. Seslenirler, Asya'dan kopup gelen eriat islamla inansal adan olmasa bile kuru ekililik ynnden isyan ederler. Ortacan temel retim arac olan toprak-otlak zemininde Tanrc slamiyetin znde insan kutsayarak Hz. Muhammed'i mrit, Hz. Ali'yi rehber, Hac Bekta Veliyi pir bilirler, geleneksel bakaldrlarn yeniden yorumlarlar. Anadolu'ya, zg bir inan yolu olutu rurlar; kirlenen, paslanan her gnl sevgi yamuruyla ykarlar; toplumsala brnen bireysellikleri iinde arlar bal yaparlar. nanlarn aarak evrensele engel atar toplumun inanc, dncesi olmay baarrlar. nk artk lmszdrler. Akln kuatclnda sonsuzu yaarlar. Egemene kafa tutarlar. Yalnlktr durumlar artk; nk ikilii ap bir olmulardr. Sylence zemininde zlem olup uarlar gnl ekip gnl bierler. nk artk halk olmulardr, onunla kaynamlardr. trlerine gelince, Ali Nur Semah, ark Semah, Turna Semah, Krat Gnller Semah, Dem geldi Semah, Bengi, Miralama, Alaam Semah.ya Hzr Semah, Nevruz Semah, Yatr Samahlar, oban baba Samah, Cebraii Samah, Erzincan Semah, iran Samah, Samsun Ladik Semah, Fethiye Tahtac Semah, Hac Bekta Semah, Rumeli Semahi gibi trleri vardr. Daha fazla bilgi ve aklamalar iin sayn lhan Cem Erseven'in Alevilerde Semah kitab ile Prof. Dr. Sayn Fuat Bozkurt'un semahlar isimli kitabna bavurabilirler. Semah hakkndaki son sz, Mevlana Celalettin Rumi Hazretlerine brakalm:
Semah, Krklar Semah,

Semahn

Sema nedir bilir misin Kendinden geip Tann'ya varmak Ve de "Bela" sesini duymak Sema nedir bilir misin Gmlekten Yusura ulamak Onun kokusunu almak Yakup'un derdine ila olmak Sema nedir bilir misin Benim Tann'ya yle bir zamanm varki o srete ne en byk bir melek Ne de bir peygamber ulaabilecek. (Sleyman Uluda slam Asndan Musiki ve Sema Ist. 1974 S:220-221)

GENEL OLARAK NAN VE NANSIZLIK KAVRAMLARI

yzyl

19. yzylda inanlarn temelden yklrcasna geirmi olduu byk sarsnt, 20. iinde de belli aralklarla srp gitmitir. Bunun iin inan kavram zerinde bir nebze durmakta yarar gryoruz.
ada dnce yapsn

anlayabilmek, kavrayabilmek iin ona temel olan ya da duran dnce sistemlerini de bilmek, incelemek gerekir. Bunlar yardmyla ancak kurgusal aklamalardan bilimsel aklamalara, deneysel incelemelere dayal bilgi trlerine eriilebilir. Yalnz unu hi hatrdan karmayalm ki, bilginin bittii yerde balayan ya da balad yerde biten inan bu nitelendirmelerin tamamen dnda kalr.
kar

yleyse, inan nedir? Szlk terminolojisinde birine duyulan gven, inanma duygusu, bir dnceye, sagnlden bal olma, zellikle Tanr'ya, bir dine inanma, iman, itikat, gr, reti anlamlarna gelir.
nya

Felsefe de ise, inan, doruluuna ilikin yeterli bilgi temdleri olmadan bir nermenin geerliliini onama eklinde tanmlanr. Gerekte inanmak, i gzleme dayanan bir edimdir. Bu, kukucu filozof David Hume'un "Din zerine " adl yaptnda ileri srd gibi zihinsel bir yarg, ya da inanszlk ediminden farkl imajlar ieren bir tr duygudur. nanlar, kesinlik derecelerine gre, sam ya da kan biiminde snflandrmak da mmkndr. nancn bilgiye dnebilmesi o nermenin ak, kesin biimde dorulanmas gerekir.
nsanlar iin inanmak temel bir gereksinim olarak domutur. Temelinde bilmek,

yatar. Ancak, inan bilginin bittii yerde balar. Bilinen iin inan sz konusu edilmez. Her inancn altnda bir bilgisizlik gizlidir. nsanolu bilmediklerini d gcyle, inanarak tamamlamaya, rtmeye almtr. ou hep bilinmeyene inanlr. Hayal gcnn pratikten kopmu olarak ilemesi halinde inanlar oluur. nanlarn oyun alan bugn iin ounlukla iir olmutur. Pratikle dorulanan inan, inan olmaktan kar bilgi olur. Metafizik, inanca bilim ve bili nitelii verir. nan, inanlan eyi doru sanmadr. nan geni anlamda bo inanc (hurafe) kuruntuyu (vehim), inan (iman) yani dorulanm sanmay, btn bilim d gvenceleri (itimat) ierir. inan alan en ilkel halk masallarn' dan engelimi metafizie dein btn hayel rnlerini kapsar. nan bilim bir bilimsellik tar. nan, inandan daha geni kapsamldr, pratikten elini ekmez.
n, aacn, hayvann kutsallna, uruna inanmas arasnda

renmek

Gerekten bilimsel adan Hz. sa'nn babasz doduuna inanmak ile bir lkenin, tahibir fark yoktur.

28

ALEV ve BEKTAi /iRLERi_AN_1'_0'-'-l'--'O-'-'./-'S.;_i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Ruhbilim asndan inan, kuku (phe) duymakla balar, olaslklardan (ihtimal) geer, insan iinde birikip tortulaarak kesinlie ular. Bu temel aama, hemen hemen her inancn olumasn salayan olgulardr. Diyebiliriz ki, kukucularn, olasclarn ve domatiklerin inalar arasnda sadece derece farklar mevcuttur. nanlar kuramclar inansal varsaymlarla bilimsel varsaymlar arasnda zdelik ya da yaklatrc balar kurmaya alrlar. Bir baka syleyile, her ikisi arasnda scak ilikiler ararlar. Bilimsel varsaymlar fizik alann inansal varsaymlarsa metafizik (fizikd) alann varsaymlar dr, yani alanlar zttr. Baka ayrcalklar daha varsa da onlar zerinde konumuzun zellii itibariyle duramyoruz. Ancak unu hibir zaman
unutmayalm

ki her masal mutlaka bir ihtiyacn rndr.

nanlar, kendileri gibi dorulanabilir saylm varsaymlar zerine kurulur. nanlarn treme alan olan metafizii fizie indirgemek olanakszdr. Bilimsel var-

inansal varsaymlar arasnda iliki kurulamaz, bunu saglamaya almak, ksr dngye kaplmaktan baka birey olamaz. Her zaman insanlar, masallar, sylenceler uydururlar. Bunlarn kknde toplumsal ya da ekonomik birok gereksinimler olduunu, bu ihtiyalara dayandklarn unutmayalm. Bir baka deyile, insanlar bereket tanrsn besinlerini salamak iin, salk tanrsn salklarn kazanmak iin yaratmlardr. Bunlar yaratrken, hayel ederken ok deerli sezilerde yakalamlardr. Bunlarn ou doasal gereklerdir. Doann ileyi yasalar, evrenin zdeksel yaps, diyalektik kurallar busezilerle yakalanmtr. Bu yadsnamaz; insanlk nceleri gereklik iindeydi, gereklikle zdeti. Hayal kurma yetenei ise ok sonralar dodu, geliti. nsan rnleri bilim ddr. Ama inan nedenleri bilim kapsamnda kalr. Mythos (uydurma sz), epos (sanatl sz), logon (bilimsel sz) anlamna gelen eski Yunan dncesi inanla doa gereklerinin farkl olduu bilincine oktan varmt. Tarihde sanatl szler hep ekonomik ve toplumsal alt yap nedenleri stne biimlenmitir. Siyasal st yap inanlardan geni apta yararlanmasn bilmi, tarihsel sre iinde inanlar artan bir gle hep hizmetine komutur. Bata insanlarn umut ve enerji kayna haline gelen dinler, daha sonralar klelik, kulluk zinciri olmutur. Baz dnrleri "din afyondur" gibi ar bir sonuca iletmitir. Dzen, hereyi oldugu gibi inanlar da kolayca smrmtr. nsanlar hep alnyazs diyerek ba emiler, te diinya inancyla bu dnyadan vazgemilerdir. Bylece, egemen snflarn varlk deerleri tabulatrm, bu deerlere kardurup sz syleyenleri cehennem ateiyle korkutmu, uyanlara ise cennetler vaadetmitir. Cennet en byk avuntu kaynadr. Btn bunlar belli koullar iinde oluan tarihsel geliimin zorunlu sonulardr. Pirimitif inan, uygarlk dnda yaayan topluluklarn inancdr. Deerli Bilim adam Prof Dr. Sedat Veyis rnek pirimitif inanlar konusuna deinirken ''lkel deyimi yerine, bugn artk daha yumuak ve doru deyimler bulunmakta, etnolojik literaturde yazy bilmeyenler, yazy kullanmayanlar (Schniftlosenvlker), doal halklar (Naturvlker, Navie peoble) diye gemektedir. Bir topluluu ya da halk ilkel olarak niteleyen balca zellikler unlardr. a) doaya sk skya ballk b) Doaya egemen olmak iin kullanlan ara-gerelerin ve tekniin ilkellii ve yetersizlii, c) Yaznn bilinmemesi d) Terbiye ve

saymlarla

,_ _ _ _ _ _ G_EN_E_'L_O_l.A_RA_!f NAN VE INANSIZLJK KAVRAM/

eitimde gelenein oynamas,

29

nemli rol t) Kollektif dnce tarz .....

e)Politik rgtlenmenin

akrabala dayanmas

Genel olarak Kuzey ve Giiney Amerika yerlilerine, Eskimolara; Afrika zencilerine, Okyanus adalarnda yaayanlara, Kuzey Asya etniklerinin kimilerine ilkel diyoruz. Batl ilkellerle iliki kuran ilkellerin bir blm teknie ve modem yaama biimine ayak uyduramadklar iin ortadan yok olup gitmilerdir. (rnein Tasmanya adasnda yaayan yerliler gibi son Tasmanyal 1876 ylnda lmtr.) lkel diye nitelenen halklarn ve topluluklarn byk blm ise bugn artk eski durumlarndan uzaklaarak uygarla ayak uydurmaya almaktadrlar. ok ilkel basamakta olan ve: geleneksel hayatlarn srdrerenlere rnek olarak Afrika'da yaan Pigmeleri, Bumanlar, Avustralya yerlileri, Filyoyinler de yaayan Aetalar, Malakn dousunda yaayan Semanglar, kuzey kutbunun i ksmndaki Eskimolar, Ate topraklar ve Gney Amerika yerlilerinden kimilerini gsterebiliriz der. (lkelerinde Din, By, Sanat, Efsane, stanbul 1971, S:819) inan temelde ilkeldir; Bilim adamlarna gre bir bakma inan alan, ilkeliiindedir. Aydn bilir; bildikleriyle de yeni eyler retir. bilgi snrlarn aar, uydurmaz inan ilkel dnceden doar. Primitif inanlar deyimi gerekte kart olmayan bir deyimdir. Gk grltsn Zeusun fkesi sayan Yunan uygarl inanc ile Ren geyiini atas sanan, Eskimo ilkelliiyle, Trklerin Ya da Romallarn kurttan trediklerine ilikin, slam ncesi amanist motifler arasnda ne fark var?
in snrlar
Aslnda

ATESTLK

Ateizm'in szck olarak kayna, Yunanda ba tanr Zeus'u dncesizce bir and imeye ynelterek Heraklesin Mykenai yneticisi Eurystheus'un boyunduruu altna girmesine yol aarak Olympos'tan kovulan, yer yznde hem tanrlar hem de insanlar k krtc ve ykc eylemlere ynelten, bir iblis ve eytan gibi yaadna inanlan dii varlk Ate'nin adna dayanr. Szlk anlam Tanrya ya da dinsel varlklar kabul eden metafiziksel inanlar eletiren ve yadsyan, Tanrsal varln gerekliini ne sren ve tantmaya alan (Teizm) in kart gr olarak tanmlanr. Tanr'mn var olup olmad sorusunu karlksz brakan bir temele dayal agnostizim den de ayrlr. Bunlara (Ateistlere) gre, Tanr'nn var olmad kesin dorudur. Eski Yunanda Demokritos, Epikuros materyalist grleri balamnda ateizmi savundular. 19. yzyl ateizirnin en ok nd<: ve revata olduu bir dnemdir. Bata Kari Marx olmak zere bir ok materyalist bu gr dile getirdiler. Tinselliin metafizik ynyle savatlar. Machiavelli ( 16.yy.) nl Prens kitabnda siyasetin trelerden ve dinden bamsz olmas gerektiini savunarak ateizme, politik dzeyde katklarda bulundu. zellikle 18.yy. da Rene Descartes'in mekanik evren anlay yla, ngiliz deneyselliini birletiren Fransz Ansiklopedistleri aamasnda tutunan ateizime, ateist olmayan deneyi ve us ilkelerini savunan Kant ve D.Hume'un doal din bilimini rten grleri byk etki yapt. Tanr salt bir inan sorunu haline getirildi. Ateizm, ok saydaki felsefe sistemlerine kk sald. 19. yzyln nemli ateistlerinden Ludwig Feuerbach Tanr'nn insan ilkelerinin yansmas olduu grn ortaya att. Ona

30

ALEV/ VE BEKTA/ liRLERI ANTOLOJiS

Tanr'y yadsmak

insan zgrln onaylamakt. Tanr'nn yanlzca bir yansma sergilemek, insan kendi kendini gerekletirmeye gtrecek, bylece zgrle tirecekti. Temelde din insana indirgenmeliydi. Bu noktadan itibaren karmza K. Marx kar, ona gre, din afyondur. Dinin toplumsal ve ekonomik dzeni yanstt, insan kendi emeinin rnne, kendi gerek benliine kavuturmad gibi onu kendi kendine yabanclatnntr da. Dini "ezilenlerin i ekii ta yrekli bir dnyann yrei ve ruhsuz bir ortamn ruhudur" eklinde tanmlayan K. Marx dinin er ge bir gn yok olacan ne srer. Ateizmi, toplumbilim ve siyasal iktisat kurumlar kavramlaryla aklayp anlatr. Tipik bir agnostik olan Charles Darwin, Trlerin Kkenleri adl nl yaptnda Musevilikle Hiristiyanl yaratc-Tanr kavramna, doa tarihinin bilimsel bir kuramn gelitirerek kar kar. Sigmund Freud, dini ilkel insan topluluklar balamnda ele alr. Freud'a gre, Tanr inandnc, umarsz insann, ocukluk durumuna geri dnerek, koruyucu bir baba figrn doada aramasdr. ada ateizm varolucu bir tutum sergiler. Friedrich Nietzsche, (Tanr'nn lm) nn ve bunun sonucunda da tm geleneksel deer lerin yklnn ak szcs kesilir. Zerdust byle dedi adl nl yaptnn bir ok yerinde bu grlerini dile getirir. Ona gre, dine kar savunulacak tek insanca tepki olarak doan nihilizimdir. Tanr olmadna gre yaamn amac ve anlam sorular yantsz brakla maz. Tanr'nn lm insan zgr klar, o artk Tanrsz yaayacak, kendini, zn Tanrsz oluturacaktr, stn insan bylece doacaktr. 20.yzylda Jean Paul Sartre, Betrant Russel Albert Camus gibi dnrler ve bir ok romanc, ykc, oyun yazar aydnlar, insann evrende tek bana bulunduu ve kendi deerlerini kabul etmenin ka nlmaz sonucu Tanr'y yadsmaktr. Tanr varl, insan zgrln, kendi deerlerini yaratma hakkn hep tehdit etmitir ve etmektedir de. Mantksal olguculuk diye adlandr lan felsefe okulu da ada ateizmi savunur. Bu akm Tanr'nn varln olumlayan ya da yadsyan nermelerin sama ve anlamsz olduunu ne srer. Bu deneysel bilgi kuram, anlamak bilginin yanhzca deney ve gzlemden elde edilebileceini savunan Hume, Thomas Hudey, John Stuart Mili gibi dnrlere uzanr. A.J. Ayer, Dil Hakikat ve Mantk adl yaptnda Ateizm ve agnostizm gibi ateizmin de gerek bir sav olmadn, nk dorulanamayan bir tanr zerine sz sylemenin anlamsz olduunu savunur. Aslnda olgucular, Tanr'nn varolmadnn kantlanabileceini ne srmek anlamnda deil, Tanr kavramm tartmann olanakszln savunmak anlamnda ateistirler. gre
olduunu

Btn bunlara kar 20. Yzyl ortalarnda, Paul Tillich, Kari Barth, Rudolf Bultman gibi Hiristiyan teologlar, metafizik Tanr'nn yok edilmesinin, insann mutlak iman yoluyla, yaayan Tanrl'yla yz yze gelmesini olanakl klacan savunmaktadrlar. Biz insanolundaki inanma duygusu zerine sylenenleri aklamaya alrken, inanma kavramnn kartn da sergiledik, yan yana koyduk. Deerlendirmeyi siz okurlarmza brakyoruz. Aynca amz Alevi-Bektalerin de bu gr ve dncelerden uzak yaadna inanmyoruz. Teizm ve ateizm kavramlarnn Alevi-Bekta kltrnde ta ba tan beri eitli grnmler altn da, trl syleiler eklinde srp geldii yadsmaz. Yunus Emre'de, Kaygusuz Abdal'da Azmi'de, Behll Dana da ve daha birok AleviBektai airinde bu kavramlarn izlerine rastlanmaktadr. Okuyucunun bu ynlerden ay-

______________ G_E_N_,EL OLARAK lf'!AN VE INANS/ZllK KAVRAM/

31

dnlanmasn zellikle 20.yzyl iiirleri arasna alacamz rnekleri daha bilinli inceleyip anlamalar iin yararl ve gerekli grdk.Aleme, 20. yzyl Halk airlerinden Darendeli ak Beyani gibi seslenelim.

Beyani'yim hayal edip dndm. Cesedim srtmda dnp ta11nd~ Altln idim zaman arptl andm, Tarihi eserler bol bende mevcut! Tasavvuf inancnda "mecazi" ve "hakiki" olmak zere iki ak anlay bulunur. Biri geici olan, yani insanlara duyulan ak; dieri ise ebedi ve hakiki olan yani Tann'ya duyulan ak olarak tanmlanr. "Zahir ile batm'a ulama" ~nlayuyla insan, "Tanra ak"n insana duyduu mecaz aknda dener 'Ve gelitirir. nk insar, Tanr sfatlarm kendinde toplayan bir seilmi varlktr.
Ak kavramnda, sevgi vardr oluturuculuk vardr. ak yapcdr. nsann insana
duyabilecei ak,

abasn

sevgi ile, yapclk ile kendini gsterir. B.u da, bizi, sevgiyi tanmlama gtryor ve "Sevgi, sevilenin oluumuna katkda bulunabilmektir" dir.

nsanoluQun belki de en uzun aray, kendi kimliine ynelik olandr. Tasavvuf,

"evrendeki kimlii"ni bulma abalarnn sonularndan biridir. kim olduararken kendini ve evresini sorgulayan insanolu, oluumunu da merak edince, "Oluturan-oluan-oluum" kavramlar ile karlar. te bu kavramlar, "Tanr", "nsan", "evren" ve bu nc bir btn iinde grme eklinde tasavvuf dncesinin ana hatlarn meydana getirir. Tasavvuf dncesi ilk dnemde Vahdet-i Vucud anlayyla gelierek Trk tasavvufunda vahdet-i Mevcud'a ular. Vahdet-i Mevcut ile anlatlan, mevcut olan her eyin "O" olduudur. Ksacas var, olan O'dur. Var olan "O" ise; insan da, "O"dur; "Halk" da "O"dur. nsan'n kendisinde var olan "O"dur, bakasnda var olan yine "O"dur. Tasavvuf dncesine gre, oluturan da oluan da, olu da birdir. Bu gr,. "Tann'dan baka mevcut yoktur" (La mevcudu iUallah) kuraln temel kabul eder. Varllk tektir birdir. O'na ulamann yolu ise ak'tr. Tanrya da, evrene de, insana da ulamann yolu ile insann baka insanlarla ilikilerini bu btnde arama ve aklamaya ynelir.
unu

insanolunun

32

ALEVi VE BEKTAi iiRLERl ANTOWJISI

BR YK

Malya ovasnda bir hyk zerinde otururken Tatar evleri arasnda bir bir yoksul ocuunu ceviz byklndeki bir tala kazaen ldrdn grr. len ocuun yaknlar ta atan ocuu kovalamaya balarlar. Korkan ocuk kap ulu pire snr. Kovalyanlar ocuu ister. Hac Bekta reddeder len ocuun cesedini yanna getirmelerini syler, cesedi getirirler. Hac Bekta onu hrkasyla rter, elini yzne srer srmez, ocuk dirilip ayaa kalkar (HHBV.V. s: 89} zengin
ocuunun

Hac Bekta

SLAMDA NSAN HAKLARI KAVRAMI

GENEL OLARAK Her insann hakk ve zgrl bakalarnn hak ve zgrl ile simrldr. Bu genel erevede hepimiz biliyoruz ki, amz insan haklarnm belirlendii, sergilendii, uygulamalar uruna toptan ya da bireysel savamlar verildii bir adr. nsann kendi zn tanmas, gelitinnesi, insann gerek insan olmas hep buhaklara baldr, onlarla ilgili ve ilikilidir. Bu hak ve zgrlklkler gerek demokrasilerin kant belgeleridir, aznlk haklarna sayg rnekleridir.

insan hak ve zgrlklerine saygy salama tmcesi yazlarak, insanln bu kavram ve deerlere ne dein nem verdii gsterildi. Bu konuda birok uluslararas antlamalar yapld. lkemiz, taraf olduu Avrupa nsan Haklar szlemesi altna imza koyarak ykmlkler altna girdi, anayasalarn bu tr szlemelerden esinlenerek dzenlendi. Milletler
Bu gn insan hak ve zgrlklerine uyup uymamak bir adalk olgusu saylmakta Demokrat insan, demokrat toplum gibi kavramlar bu ilke ve llere gre tanmlan

Birlemi

Yasasnn bana

dr.

maktadr.

yarg) dorudan doruya uygulanmas

Hukukta, insan hak ve zgrlklerine ilikin kurallarn ilgililerce (Ynetici, gerekir (Anayasa an. 90, 138)

savc,

Bu ksa aklamadan sonra slamda insan haklar kavramnn kapsam ~e ieriini

aratrabiliriz:

CAHLYE DNEMNDE DURUM

Cahiliye bilgisizlik, sertlik, kabalk, hoyratlk, vahet, barbarlk gibi manalara gelen cehl ve cehalet kknden tretilmi bir szcktr. slamiyet ncesi Arap toplumuna bakld zaman burada birok bilgi, sanat ve kltr dalnn hayli ileride olduu grlecektir. Dolaysyla "cahiliye" kavramnda vurgulanan eyin daha ok gereklerin anlalmas ve bunlarn kitlerin, toplumlarn yaantlarna yansmas erevesinde deerlendirildii grlecektir.

Cahiliye dnemi, slamiyetten nceki dnemin zel ad olmakla beraber slamiyetin geliinden sonra da bu zellikleri tayan siyasi ve sosyal yaplanmalar iin bu deyim kullanlagelmitir. zellikle modernleme dneminde, gittike artan bir oranda bu kavramn hayli geni bir kullanm alan kazandn gryoruz.

34

ALEV/ VE BEKTAi JIRLER/ ANTOLOJiSi

Bu kavram gnmze tayanlara gre, slamn ve dini yaplanmann kart olarak grlen her trl ynetim ekli, akm ve olumsuz gelime, rnein dindlk, laiklik, sekralizm, despotik idareler, emperyalizm, pozitivizim, Marksizim, gayriahlakilik, insani deerlerin zaafa uramas ... cahiliye dnemi toplumun zellikleridir. islam dncesi ve bunun siyasi boyutu dil itibariyle ierik ve kapsam olarak kavram ve deerlerin oka etkisinde kalmakla birlikte Avrupa kltr ve uygarl nn "cahili" olarak adlandrlmas yoluyla kendisine geni bir alan amtr. Tepkisel ve ideolojik zellikleri fazla olan baz kavramsallatrma yoluyla Bat bir dman, hem de kafir, putperest, mrik barbar, zalim bir dman haline getirilmitir.
Batl

ada

Bu konuda soukkanllkla tarafsz ve nesnel olarak dnmek, aratrma yapmak bizi daha doru, daha gerek ve daha bilimsel sonulara gtrr. Elbet te slam dininin de zm bekleyen bir ok sorunlar vardr. Bunlar hi biri pein hkme saplanmadan, korkusuzca ele alp derinlemesine deerlendirilerek hepsine zmler aramak.sonuna dein gitmek, sonularndan korkmadan gereki ve doru yaklamlarda bulunmak gerekir. Sorunlar rtmek, gizlemek, grmemezlikten gelmek zm deil, ii daha kartrmak ve bytmek olur.

KURANDA NSAN HAKLARI

Kur'an- Kerim, her insann doutan bir takm haklara sahip olduunu belirtir. Bunlar: 1) Yaama hakk, 2) nanma hakk, din ve vicdan z.grl, 3) Mlkiyet hakk, 4) Evlenme ve reme hakk, 5) Seme ve seilme hakk, 6) Seyahat hakk, 7) kamet (Vatandalk) hakk gibi.

1) Yaama Hakk: Haklarn en banda yaama hakk gelir. Yalnz insan deil, her
canl, nr,

kendini koruma ve savunma gdsyle donatlmtr. Her canl, yaamak iin rp kendisine zarar verecek eylerden doal olarak kaar, Kendini savunma nlemlerini alr. Allah'n yaratt can bir bakasnn ldrme yetkisi yoktur. Bir bakasna zarar vermeyen canl ldrlmez. zellikle haksz yere bir insan ldrmek ok byk bir sutur,
gnahtr. Kur'an- Kerim,haksz

yere adam ldrmeyi

yasaklamtr. Haksz

yere adam ldreazabna urayaca

nin edebi ceheneme

n vurgulamtr.

gideceini, Allah'n gazabna,

la'netine ve byk

Maide suresinin 32. ayetinde bir insan ldrmenin, btn toplumu ldrmek gibi byk bir su olduu belirtilir. nk bir insan, her zaman trn temsil eder. Bir insann haksz yere ldrlmesi, toplumda hakszlklarn, saldrlarn, ldrme olaylarnn yayl masna, insanlarn birbirine dmesine, kan davalarnn yaynlamasma, toplum dzeninin bozulmasna yol aar. Birinin hayatn koruyup kurtarmak da toplumda can gvenliini salar. Toplumu gnl huzuru ierisinde mutlu yaatr. Yce Allah, bir ferdin yaa mn, bir toplumun yaam kadar deerli saymtr. Bir ferde hakszlk etmek, tm topluma hakszlk etmek gibidir. Fakir derim, besleyemem dncesiyle ocuk ldrmek, yani domu ocuunu sokaklara atmak, lme terk etmek veya anne rahminde uzuvlar belirmi ocuu krtaj ile paralayp katletmek haramdr, cinayetir.Yce Allah: "Fakirlik kokusuyla ocuklarnz ldrmek byk hatadr."(sra:50/31) buyurmutur. Herkesin rzkn veren Allah'tr. slama gre kii, dllenmeden nce ocuun olu nleyecek nlemleri alabilir. Anne babann rzasyla doum kontrol caizdir ki buna hadislerde azi denilmektedir. Azi, ocuun dllenmesine engel olma yntemidir. Bu, caizdir. Fakat dllenmi bir ocuu, zorunlu bir neden olmadka, annenin sal iin tehlike oludurmadka, drmek; zellikle organlar belirmi, ruh fleyerek ayr bir insan haline gelmi bir ocuu krtaj ile paralayp almak sutur, cinayettir. Bunu yapanlar sorumluluk altna girerler. Dllenmi yavrunun dnyaya gelme hakk elinden alnamaz
masn alnmamaldr.

36

ALEV} \1E BEKTA} /JRLER/ ANTOWJ}S/

2) Kur'an'a gre herkes dnce ve inan zrlne sahiptir: "Dileyen inansn, dileyen inanmasn.", "Sizin dininiz size, benim dinim banadr.","Sizin eyleminiz size, benim eylemim bana aittir. Siz benim yaptklarmdan sorumlu deilsiniz" ayetleri ve benzerleri, bu zgrl vurgulamaktadr. Hi kimse zorla inancndan dndrlemez. Zaten inan zorla, baskyla olmaz. Kesin kanya gnl ballna dayanr: ''Dinde zorlama yoktur." (Bakara: 92/256) 3) Kuran'a gre mlkin asl sahibi Allah'tr. "Gklerin ve yerin mlki Allah'ndr" (Bruc: 27/2, Furkan:42/2, ra: 62/49, Zuhruf: 63/85, Casiye:65/27, Al-i mran:94/189, Nur:I02/42, Fetih:I09/14, Maide:l 10/17, Hadid:l 12/2, 5, Tevbe:l 13/116) Ancak Allah'nhalifesi yaplan insan (Bakara:92/30), Allah adna mlki ynetir, dnyada dzeni salar. Mlk, Allah'n insana emanetidir. Bu emaneti gzel ynetmek, hor kullanmamak gerekir.
amzda denizlere, gl ve rmaklara sorumsuzca dklen atk maddeler, oralar mikrop yuvas haline getirmektedir. Fabrika bacalarnn atmosfere pompalad zehirli gazlar byk kentlerde nefes alacak hava brakmamaktadr. Artk i denizlerde neredeyse balk soyu tkenmekte; zehirlenen balklar karaya vurmakta; evreye yaylan radyasyon, ana karnndaki ocuklar sakatlamakta; iki bal, bozuk organl anormal bebeklerin do masna neden olmakt.adr. nsanlarn sorumsuzluunun cezas olan bu olaylar, insanlara bir uyar saylmaktadr. Yce Allah "nsanlarn elleriyle yaptklar iler yznden karada ve denizde bozukluk kt. Belki uslanr, dnerler diye Allah onlara yaptklarnn bir ks mn taddrmaktadr!" (Rum:84/41, "Fatr:43/45) buyurmutur.

4) Kur'an insanlar evlenip aile kurmaa tevik ettii gibi, peygamberimizde "Dnya bir geimden ibarettir. u geim dnyasnn en gzel ni'meti de iyi bir kadn (la evlenmek)tir. "gibi hadisleriyle Mslmanlar evlenmee, remee tevik etmitir. Namus ve iffetin korunmas, neslin devam iin evlenmek arttr. Peygamberimiz, iffetli, iyi huylu kadnn en byk dnya ni'meti olduunu belirtmitir. 5) Kur'an'm insanla getirdii temel haklardan biri de seme ve seilme hakkdr. Peygamberimiz, sahabilerinden bey'at almtr. Bugn ada erkeklerin deil, kadnlarn da oy hakk vardr.
yaratl

6) Ankebut suresi: 20. ayeti ve benzerleri, insanlar yeryznde seyahat edip Allah'n mu'cizelerini grmee, aratrma ve inceleme yapmaa yneltmektedir. Allah'n verdii seyahat zgrl, hakl bir sebep olmadan kstlanamaz.
Allah'n

7) Kur'an, insana, bakasnn hakkna, mlkne tecavz etmemek artyla mlk olan u dnyada, istedii yerde ikamet hakk da tannmtr: (Nisa:98/97). Grlyorki:
hakkn dnd

kendi kadar bakasnn hakkm da dnmeli ve hi bir can incitmemeli ve hibir canlya zarar vermemelidir. Doru Mslman, yanlz insanlarn deil, evrenin elinden, dilinden zarar grmedii, herkese iyilik, bar ve sevgi gtren olgun insandr. (Sleyman Ate Milliyet Gazetesi 6 ubat 1995)

insann hakk, bakasnn hakkyla zgrlyle snrldr. Kii,

KURUNDA iNSAN HAKLARI

37

"Olmak istersen cihanda eer makbul-i ins cin; Ne kimse senden incinsin, ne sen bir kimseden incin!" Grlyorki Kur'an'da ve hadislerde cahiliye verilmektedir: l .Hak dinden sapma batl
inanlar
kavram

erevesinde

gelere yer

kabul etme;

2.Menfaat ve kar duygusunu ne karan ahlaki bozukluk;

3.Kadnn

ve dier alt gruplarn

haksz ilemlere

maruz braklmalar.

4.Herkes iin geerli bir hukukun olmay.

slam dinindeki sorunlar bymtr. Bunlar tarafsz bilim adamlarndan, uzmanlar-

dan oluacak komisyon ve kurumlara tesbit ettirmek; nerilen zmleri gizlemeden, kamu oyuna aklamak daha doru ve salkl bir yol olsa gerek diye dnyorum. Aksi halde, din fosilleir, ilevini yitirir, ounluklar zerindeki etkisi gide gide aza lr. Fanatiklerin dnda gerek inananlarn dinde saduyulu etkisi yok denecek bir duruma der. Din fanatiklerin, yobazlarn egemenliine geer. Bir baka deyile din bylelerinin eline teslim edilmi olur; bu ise, hem dine, hemde dine inananlara ve insanla yarar sa lamaz zarar verir.
kulpleir, kapal

Bylelikle dinin kltrlerdeki yaratc retim gc yok olur gider. letiim azalr. Din tarikatlara indirgenmi olur.

Gemii silmeden, bugne kayt derek ve gelecein kurgusunda dinin, inancn etkisini ve yerini salkl biimde saptayarak imdiden belleimizin tarihsel ve dnsel uzamn belirlemek gerekir. Dinde iletiim zgrln yaygnlatrmak, dini ad saplantlardan, eskimi ve ypranm kurumlardan kurtarmak, dini klandrmak hepimizin grevi olmaldr. Bu konuda alacak dalar, geilecek ller, yzlecek ummanlar var nmzde...

Yeterki, bizler bilgiye,

Unutmayalm

saduyuya,

yanalm. Korkmayalm, suskunlua

akla, manta ve gmlmeyelim.

yalansz-dolansz

gereklere da-

ki; susan melek eytandr."

"Hakszlk karsnda

38

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJ/Si

ARINMA
Dier bir rnei arnma konusunda verebiliriz: "Buda'ya gre gvdeye egemen olan zihin olduuna gre gvdeyi denetim altna almann yolu, dnceler zerinde egemenlik kurmak olmaldr. Ne yedii, itii eylerin tr, ne de kutsal rman suyu, insann yreini yakalamaya, zihnini artmaya yetmez . Hac Bekta Veli de Makalaat'nda " ... kenduyi artmayan ayru dahi artmaz "Bir kaba Murdar nesne koy, azn berkit ve denize brak, iinde dursun. Ol kabn gnde on kez darsn yu. TR. hatta on yla dein gnde bin kez yursan gene baya, murdardr... demektedir. Arnma ile, d temizliin deil, i temizliin vurgulanmakta olduunu, yani dncede, zihinde annabilmenin nemi her iki retide de aka grlebilmektedir. Ayrca arnma arac olarak bedene eziyetin doru olmad gr de yine her iki retide mevcuttur.

SLAM NSAN HAKLARI BEYANNAMES

slam Konferans rgt, 5 austos l 990'da Kahire'de yapt toplant sonucunda 25 maddelik bir metin ortaya kard. "slam'da nsan Haklar Kahire Beyannamesi" adn tayan metnin tamamn sunuyoruz.
"nsan haklann pekitirmek, insanl zulm ve s~mrgeden korumak ve slam e
riatna uygun bir ekilde zgr ve onurlu bir yaam srmesini salamak yolunda insano luna abalanna katkda bulunmak" amacyla kaleme alnd belirtilen beyannamenin deerlendirilmesini siz okurlarmza brakyoruz.

Madde 1
(a) Tm insanlar, Allah'a itaat ettikleri ve Hz. Adem'in soyundan geldikleri iin ayn ailenin fertleridir. Tm insanlar, rk, renk, dil, cinsiyet, din, siyasi gr, sosyal stat veya baka hangi nedenlerden olursa olsun ayrm gzetmeksizin temel insan onuru, grevi ve sorumluluu asndan eittir. iman, insann mkkellemesinin temelidir. (b) Tm insanlar Allah'n kuludur ve O en ok, dier kullarna en faydal olan kullasever. Kullardan hibirinin, iman ve amel konusu dnda, dierlerine kar stnl szkonusu deildir.
rn

Madde2
(a)
knn
hakkn korunmas

bir ltfudur ve her insann yaama hakk teminat altndadr. Bu grevi bireylere, toplumlara ve devletlere dmektedir ve yaama hakihlali eriatn belirledii bir neden dnda yasaktr.

Yaam Allah'n

(b) Soykmma yol aabilecek her trl davran yasaktr. (c) nsan yaamnn Allah'n tand sre iinde korunmas eriata belirlenmi bir grevdir. (d) Fiziksel zararlardan saknma hakk teminat altndadr. Bu hakk koruma grevi devlete der ve eriatn belirledii bir neden dnda bu hak ihlal edilemez.

Madde3
(a) G kullanlmasn gerektiren ve silahl atma durumlarnda yal, kadn ve oldrlmesi men edilmitir. Yaral ve hastalarn tbbi tedavi hakk vardr. Tutsaklarn beslenme, barnma ve giyisi hakk vardr. Cesetlere fiziki mdahale yasaktr. Tutsak deiimi ve sava nedeniyle blnen ailelerin grmesini salamak grevdir.
cuklarn

(b)
binalar

ait aalar kesmek ve tarm alan ya da hayvanlara zarar vermek, sivil herhangi bir yolla tahrip etmek yasaktr.

Dmana

40

AlEVi VE BEKTAi iiRLER ANTOLOJSi

Madde4
Her insan dokunulmazlk ve ismiyle onurunu hayattayken ve lmnden sonra koruma hakkna sahiptir. Devlet ve toplum onun bedeni ve mezarn korumakla ykmldr.

MaddeS
(a) Aile toplumun temelini oluturur ve bu evlilik yoluyla gerekleir. Erkek ve kaevlenme hakk vardr ve rk, renk veya tabiyetten dolay hi bir ekilde bu hak ortadan kaldrlamaz.
dnlarn

nin nin

(b) Toplum ve devlet, evliliin nndeki btn engelleri kaldrmak ve evlilik ilemi iin gerekenleri yerine getirmekle ykmldr. Toplum ve devlet ailekorunmas ve refahndan sorumludur.
gereklemesi

Madde6
(a) Kadnlar, insan onuru asndan erkeklerle eittir, hem haklar hem yerine getirmesi gereken devleri vardr; kadnn bireysel ve ekonomik zgrl, kendi ad ve soyunu muhafaza etme hakk vardr. (b) Koca ailenin geiminden ve refahndan sorumludur.

Madde7
(a) Btn ocuklar doduklar andan itibaren bakm, eitim ve bunun iin gerekli aralar, salk ve ahlaki ilgi hakkna sahiptir. Bu haklardan ebeveynler, toplum ve devlet sorumludur. Hem bebek, hem de anne korunmal ve zel ilgi grmelidir. (b) Ebeveyneler ve bu grevi yerine getirenler, ahlaki deerler ve eriat kurallarna uygun bir ekilde ve ocuklarnn ilgisini ve geleceini gz nne alarak onlar iin diledikleri tipte eitimi seme hakkna sahiptirler.
yaknlk

(c) Anne ve babann ocuklar zerinde ayr baz hakklar derecesine gre eriat nezdinde baz haklara sahiptir.

vardr, dier

akrabalar da

Madde8
Su ileme ehliyetine sahip tm insanlarn hem haklar, hem de dev ve ykmlkleri Su ileme ehliyetlerini kaybetmeleri durumunda vasileri tarafndan temsil edilirler.
vardr.

Madde9
(a) Herkesin bilgiye etmekle ykmldr. Devlet
eitim ulama hakk vardr

ve toplum ve devlet olacak

eitim imkan

temin

iin gerekli toplum

yararna

ekilde eitim eitliliini sala

mahdrki insanlar slam ve evrenin gerekJeri hakknda bilgi sahibi olabilsinler.

(b)Btn insanlar aile okul, niversite, medya gibi eitli eitim ve rehberlik kurumdini ve dnyevi eitim almak ve byle bir egdml ve dengeli yolla kiiliini gelitirmek, Allah'a imann glendirmek ve hak ve devlerinin daha iyi bilincine varp, onlar daha iyi savunmak hakkna sahiptir.
larndan

JSLAMllNSAN HAKLAR/ BEYANNAMES

41

MaddelO
slam yklmaz bir dindir. nsanlar zerinde, bilinsizliini ya da yoksulluunu istismar etme yoluyla herhangi bir ekilde bask kurarak onlar din deitirmeye veya dinsizletirmeye almak yasaktr.

Madde 11
tnda

(a) nsan hr doar ve hi kimse insan kle yapamaz, onuruyla oynayamaz, bask altutamaz veya smremez. Allah'n dnda kimseye boyun eitmez.

(b) Kleliin en eytani rneklerinden biri olan smrgeciliin her tr yasaktr. Smrge altndaki insanlarn kurtulu ve kendi kaderini .tayin hakk vardr. Smrgecilik ve igalin her trn sona erdirmek iin mcadele eden insanlara destek vermek btn toplum ve devletlerin grevidir. Devlet ve toplumlar bajmsz kimliklerini koruma, zenginlik ve doal kaynaklarn denetim altnda tutma hakkna sahiptir.

Madde12
yaayaca

Btn insanlar, eriata bal kalarak, serbest dolam ve yurt iinde veya yurt dnda yeri seme hakkna sahiptir. Takibat durumunda insanlarn baka bir lkeye iltica haklar mevcuttur. Snlan lke, ilticacy, kendi yurdunda gvenliini yeniden kazanncaya dek korumakla ykmldr.

Madde 13
alabilecek her insann i sahibi olma hakk devlet ve toplum tarafndan temin edilir. Herkes kendisinin ve toplumun karna en iyi hizmet edebilecek ve kendisine uygun bir alanda almay semekte hrdr. i dier tm sosyal teminatlarn dnda emniyet ve gvenlik iinde alma hakkna sahiptir. i kapasitesi stnde bir ite grevlendirilemiz, herhangi bir ekilde smrlemez ya da zarara uratlamaz. inin, !cadn erkek aynn yaplmakszn, almalarnn karlnda adil bir creti zamannda alma, cretli izin yapmaya ve hak ettiinde terfi etme hakk vardr. i ise iine bal ve gayretli olmakla ykmldr. i ile iveren arasnda herangi bir nedenle anlamazlk kmas durumunda devlet mdahale etmek ve taraf tutmakszn ve hukuka bal kalarak sorunu zmlemekle ykmldr.

Maddel4
dyla

Herkesin tekellemeye gitmemek ve kendisine ya da bakasna zarar vermemek kayyasal kazan elde etme hakk vardr. Faiz kesinlikle yasaktr.

Madde s.
(a) Herkes yasal ekilde elde edilmek kaydyla mlk sahibi olabilir ve kendisine, ba kasna ve genel olarak topluma zarar vermemek kaydyla mlkiyet haklarndan yararlanabilir. stimlak, kamu kar ve karlnn adil ekilde dendii haller dnda yasaktr. (b) Yasalarn
belirledii

durumlar dnda bir mlke el koymak yasaktr.

42

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJiSJ

Madde16
Herkesin bilimsel, edebi, sanatsal ve teknik retiminin nimetlerinden faydalanma ve bu rnlerden elde ettii maddi ve manevi kazanmlar koruma hakk vardr.
eriat kurallarna aykr olmamalar artyla,

Madde 17
(a) Herkesin kiisel geliimini besleyecek temiz bir evrede, kt alkanlk ve ahlaki uzakta yaama hakk vardr ve bu ortam hazrlamaktan devlet ve toplum sorumludur.
kokumuluktan

(b) Herkes tbbi ve sosyal bakmdan ve hayatn her trl nimetinden yararlanma hakkna sahiptir ve bu da imkanlar dahilinde devlet ve toplumca salanr.
km

(c) Devlet, bireyin ve onun himayesi altndakilerin gda, giyim, ev, eitim, tbbi bave dier temel ihtiyalarn temin etmeye yetecek lde geimini garanti altna alzorundadr.

mak

Madde 18
yaama hakkna

(a) Herkes, dinine gre, onurlu bir sahiptir.

ekilde, yaknlaryla

ve

malyla

gvenlik iinde

(b) Herkes zel iini istedii gibi srdrmek hakkna sahiptir. Evinde, ailesiyle olan ilikilerin de mahremiyeti varclr. Bir kii hakknda ajanlk yapmak, onu gzaltnda tutm!lk ve ismini karalamak yasaktr. Keyfi mdahelelerin nne gemekle devlet ykmldr. (c) Hibir durumda zel bir ikamete mdahele edilemez. Sakinlerinin izni olmakszn ya da yasal olmayan herangi bir yolla ieri girmek veya tahrip edilmesi ya da haciz el koymak yasaktr.

Madde 19
(a) Btn bireyler, yneten-ynetilen ayrm (b) Herkes adalete
bavunnak hakkna

yaplmakszn

hukuk karsnda eittir.

sahiptir.

(c) Kimse bir bakasnn yerine sulanamaz. (d) eriatn belirlediklerinin dnda su ve ceza yoktur. suu hakkna sahiptir. (e)
Sank, kantlanana

kadar susuzdur ve adil

durumada

savunma yapmak

Madde20
Yasal gereke olmakszn bir bireyi tutuklamak, zgrln kstlamak, srgne gndermek ya da cezalandrmak yasaktr. Bireye, fiziki ya da psikolojik ikence yapmak, utan verici duruma sokmak, eziyet ve hakaret etmek yasaktr. Ayn zamanda kii izni olmakszn ya da salk durumunu olumsuz ynde etkilenecei bilinmesine ramen, tbbi ya da bilimsel deneyde kullanlmaz, st dzey yneticiler bu tr bir hak iin olaanst yasalar karamazlar.

/SLAMI iNSAN HAKLAR/ BEYANNAMES

43

Maddeli
Amac

ve yntemi ne olursa olsun rehin almak yasakbr.

Madde22
ne

(a) Herkes grlerini, eriata aykr olmamas artyla, aka ifade etme zgrlsahiptir.
yanllara

kar

(b) Herkes, eriat kurallarna bal kalarak doru olan eyleri savunma, gelme, kt eylere ilikin uyarda bulunma hakkna sahiptir.

(c) Bilgi, toplumun nemli ihtiyalarndan biridir. Ancak bilgi, Peygamberin grle rine aykr ekilde, ahlaki deerleri zedeleyici biimde, tplumu blmek, yolsuzluk yapmak, topluma zarar vermek yada iman zayflatmak iin alet edilmez. (d) Milli ve ideolojik dmanla yol amak ya da rk aynmchma neden olabilecek herhangi bir tutum iine girmek yasaktr.

Madde23
(a) Yetki gvendir; temel insan haklarnn teminat altna alnmas tye kullanlmas ya da smrlmesi kesinlikle yasaktr.
amacyla

bunun k-

(b) Herkes lkesinin ynetimine dorudan ya da dolayl olarak katlma hak.kna sahiptir. Kii, eriat kurallarna uygun bir ekilde yetkili bir kamu grevi stlenme hakkna da sahiptir.

Madde24
Bu beyannamede yer alan btn hak ve zgrlkler eriata dayaldr.

Madde2S
kayna eriattr.

Beyannamede yer alan maddelerin aklanmas ya da (Milliyet Gazetesi 7 ubat 1995)

netletirilmesi

iin tek

bavuru

Bu beyannemeyi deerlendirebilmeniz iin buraya aldk. nk hepimizin bildii gibi amz insan haklar adr. insan hak ve zgrlkleri evrensel nitelik kazanm, toplumlarn gndeminde birinci sraya ykselmitir. 5 A~stos 1990 gnk nsan Haklar Beyannamesindeki bir ok durumlara, haklara katlmayabilirsiniz. Ama gerek bir aydn olarak dahas andan sorumlu bir insan olarak bunlar bilmeniz, renmeniz gerekir.
slami insan haklarnn, evrensel insan haklarndan daha yetkin ve daha gelimi olmas gerekir. nk slam dini en mtekamil (en olgun, en yetkin) din olduu savn tadna

gre, bu konularda da en olgun ve yetkin olmas beklenir. Ancak yukarda sundueksikliklerini tamamlar umudunu tayoruz.

umuz beyannamede bu yetkinlii gremiyoruz. Ancak bu ilk admdr. leride daha

olgunlar,

byle beyannameler, bildiriler arasnda yerleri var mdr, yok mudur; varsa neresidir? Bu ve benzeri sorulann deerlendirilip yantlanmas gerekir.

Alevi-Bektailerin

44

ALEVi VE BEK_!AI J/Rl.ERi ANTOLOJiSi

ZEVK ETME
Bektailikte ok nemli bir yeri olan "zevk" ya da "zevk etmek'' olgusuna Hint felsefesinde de nemli bir yer verilmi olduunu gryoruz. "Hintlilere gre duyu organlarnn salad zevk insanlar inceleme ve aratrmaya sevk eder, bunlar bilgi iin yaratlmtr. Tadn salad zevkin beslenme ile bireyi korumas, cinsel birleme zevkinin yeni bireylere doum salayarak trn korunmasna hizmet etmesi buna rnektir. Eer bunlarda zel bir zevk olmasayd, insan ve hayvan bunlar bu ama (sadece reme) iin yapmayacaklard"

Bektailerin de zevk olayna ok zel bir nem verdiklerini grmekteyiz. Bektailer "zevk etme" terimini. "anlama'', "idrak etme", "ayrd etme", "zmseme" anlamlarn da ieren ve bu durumdan duyulan derin bir haz, mutluluk duygusu eklinde kullanmlardr. Kelimelerle tarifi zor bir duyguyu anlatan "zevk etme" terimi Bektai sohbetlerinde sk sk duyulmaktadr. Bu terim, Bektai literatrnde anlatanla dinleyenin ayn alglayunda olmalarn gstermektedir.

Hint felsefesinde insanolunu eyleme iten drt olarak ortaya kan zevk kavram, benzer. fakat daha gelimi bir nitelikle, paylamann, bir anlamda tevhidin ncl hareketi, eylemi olarak ortaya kmaktadr.
Bektailikte,

Saffet Bilhan "Hindistan Felsefesi ve Ejitimi", Gazi Eirim Fak. Derg. Cilt I, say: 1 1985 Ayr Basm.

s: 26.

ALEVLK BLDRGES
Geen gnlerde yaymlanan "Alevilik Bildirgesi"ni tam metnini gazeteci, yazar Rza Zelyut'un "z kaynaklarna gre Alevilik" adl kitabndan:yaradanarak sunuyoruz: Bu bildirge, Mslmanln Trkiye'de yaayan bir kolu olan Aleviliin, duyurmay ve Alevilerin baz isteklerini kamuoyuna yanstmay amalyor.
sorunlarn

Aleviler baka inanlara "doru, gzel kutsal" gzyle bakarlar. Ama kendi inan ve kltrleri iin de ayn olumlu duygu ve yaklam beklerler... Alevi retisinin tannmas, Trkiye iin bar ve zenginlik kayna olacaktr.

Gerekler
Trkiye'de 20 milyon Alevi
yayor. yaklak

60 milyona ulaan Trkiye nfusunun Mslmanlar oluturuyor.

20 milyonunu Alevi yoluna mensup

Alevilik de Snnilik gibi slam inancnn bir koludur, Snnilik kadar eskidir. Trkiye'de dinsel, siyasal, kltrel, sosyal ynleriyle Alevilik, halkn bir blmnn yaama biimidir. Kltr ve inan olarak halen varlm srdrmektedir. Ana kaynak slamiyet olmakla beraber, Snni slam ve Alevi slam arasnda hem retide hem de pratik yaamda belirli farklar vardr.

Snni halkmz Alevilik hakknda hibir ey bilmiyor.

lkemizdeki ounluu oluturan Snni Mslmanlar, Alevilik hakknda hemen hemen hi bir ey bilmiyor. Bu kesimin, Alevilik hakkndaki grleri, tamamen olumsuz nyarglardan, sylentilerden doan yaktrmalardan oluuyor. de devleti zamannda Alevilere kar yaratlan iftiralar, bugn insanlar tarafndan gerek gibi kabul ediliyor. Osmanl zihniyetini bu ada yaatmaya kimsenin hakk yoktur ....
baz
Gemite eriat Osmanl

Diyanet leri slam'n sadece Snni Kolunu Temsil Ediyor.

Trkiye'de ounluu oluturan Snni slam, Trkiye Cumhuriyeti'nde Diyanet ileri Bakanl araclyla resmen temsil ediliyor. Devlet okullarnda din ve ahlak eitimi ile camilerde imamlar vastasyla Snni slam yayor ve yaatlyor.

46

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJ/SJ

Alevi Varll Yok Saylyor.

Buna karn, 20 milyonluk Alevi kitlesi resmen yok saylyor, grmezlikten geliniyor. Bunun en canl kant, devlet yetkililerinin yaptklar aklamalarda, Trkiye'nin tmn "Snni" gstermeye almalar. "Biz Snniyiz" demeleridir. Halbuki Trkiye nfusunun yaklak 3'te 1'i Alevidir.... Alevilere
kralc Osmanlc tavrdan

olanlarla birtakm yar aydnlar da, "Alevilik ld !" diyerek yana kyor. Alevi geinen baz okumular da kraldan daha fazla kesilerek bu grlere destek veriyor.

kar

Kimileri de Alevi kltrnn canlandrlmasn "gericilik" olarak gryor. Bunlar yok sayma tavrlardr. Unutulmamal ki Alevilik yok olursa, meydan Osmanl kafalara kalacaktr....
Alevilii

Trkiye de Hiristiyanlarn, Yahudilerin, Sryanilerin bile kendilerine ait ibadethaneleri olduu halde Aleviler bundan yoksun braklmtr. Bugn Alevi Kltrn yaatacak hi bir kurum bulunmamaktadr.
nan ve anlatm zgrl bir insanlk hakkdr.
nsan Haklar Bildirgesi'nin 9. maddesi ve Trkiye cumhuriyeti 1982 Anayasas'nn 24.maddesi, herkese "Vicdan, dini inan ve kanaat zgrl" garantisi veriyor. lkemizde, Cumhuriyetin kurulmas ile birlikte Alevilere ynelik resmi devlet basks sona ermise de eskiden gelen sosyal, psikolojik ve siyasal bask varln srdrmektedir. Aleviler, bu basklar yznden "Vicdan dini inan ve kanaat" zgrln kullanamyor lar. Aleviler, halen Aleviliklerini gizlemek zorunda kalyorlar.

Aleviler, Atatrk devrimlerini hep desteklediler.

Cumhuriyeti yaratan temel glerden birisi de Alevi kitledir. Aleviler. her zaman Atatrk'n ve onun devrimlerinin yannda olmulardr. Fakat skntlar Cumhuriyet dneminde de bitmemitir. Alevi kitle Trkiye'nin modern, demokratik, zgrlkleri tam bir lke olmasn temel hedef alr. Trkiye'ye gerek anlamda sahip kar.
stekler

Aleviler zerinde bask olduu kabul edilmelidir.

Bugn Trkiye'deki 20 milyonluk Alevi kitle zerinde Osmanl'dan gelen ve halen sosyal, kltrel ve pisikolojik arlkl olarak sren ar bir bask vardr. Bu basknn adn, ak yreklilikle koymann zaman gelmitir.

Aleviler, ekinmeden "Ben Aleviyim" diyebilmelidir.

Alevi kitle bugn bile Alevi olmaktan korku
duymaktadr.

Buna gerek yoktur.

ALEViLiK BLDRGESi

41
onlarn

Bu kesimden insanlar gerektiinde, doal insanlk haklarndan birisidir.

aka

Aleviyim" diyebilmelidirler. Bu

Snni Aileler. Alevilik Hakkandaki Dncelerini Deitinneiidir.

Trkiye'nin gerek bir huzur toplumu olabilmesi iin Snni ve Alevi Kitlenin, birbirleri hakknda iyi dnceler beslemesi gerekir. Aleviler hakknda grmedii eyleri syleyerek iftira etme olayna, Snni aileler izin vermemelidir. Kafalara yerlemi olan olumsuz dnceler atlmaldr. Her inan, her kltr deerlerine sayg duyarak yaamal, yaatmaldr. Avrupa'daki Protestan ve Katolik mezhebinden aileler, bugn yan yana, dostca, gl gibi yaayp gidiyorlar. Trkiye iin de ayn samimi birliktelik mmkndr.
Aydnlar,

alevi varlm, insan haklan balamnda savunmahdrlar.

Her lkede olduu gibi lkemizde de insan haklar!'! savunmak ve korumak. devletten nce aydnlara dmektedir. Aydnlar, kendi sorunlarnn dndaki toplumsal sorunlarla ilgilenen toplumun sekin elemanlardr. Bu nedenle, onlar, Alevi varlna dikkati ekmek ve Alevilere yaplan basklara kar tavr almak zorundadrlar. Bugn lkemizde nemli insan haklan ve demokratik sorunlar bulunduu gerektir. Bunlarn ve nemlilerinden birisi de Alevilerin durumudur. Alevilerin lara,
sorunlarn iadamlarna

duyurmada nderlik aydnlara, demokrasiyi isteyen ve serbest meslek sahiplerine dmektedir.

politikac

rakmalar

Politik veya maddi kar yznden Aleviliini gizlemeyenlerin de, bu tavrlarn b gerekir. Aydnlarn yan sra, belli bir yere gelmi Alevilerin bu konuda tavr almas zorunludur. Bu sorumluluu bakalarna ykmaya kalkmak da yanltr.

Her insann kendi kimliini akca syleyebilmesi, insanlk hakkdr. Bu kimliin "Mezhepcilik" veya "ovenistlik" ile dagalanmas, temel insank hakkna sa.yg duymamaktr.

Trk basn, yaynlarnda Alevi kltrne yer vermelidir. Bugn, Trk toplumunun en sekin, en demokratik, en laik emekcisinden patronuna, basn sektrnde younlamtr.
kafal insanlar,

Buna karn basmmzda, 20 milyonluk Alevi kltrnn tantlmasna hasm mz daha geni olanaklar salamaldr. nanyoruz ki Aleviler zerindeki baskmm kalkmas Trkiye'yi daha demokratik bir yapya kavuturacaktr. Bugn basmm zm sorunlar ile Alevilerin sorunlar birbirine ok yakndr. TRT, Alevi varlm da dikkatealmahdr.
Trkiye radyo ve televizyon istasyonlar Alevi kitlenin varlndan habersiz gibi grnyorlar. Radyo ve televizyonda, Alevi bykleri, Alevilerin kutsal gnleri, iiri, mzii, folkloru tantlmaldr.

48

ALEVi VE BEKTAi iRLER/ ANTOWJISI

Diyanet leri'nde, Aleviler de temsil edilmelidir. Diyanet leri Bakanl (devlet) 20 milyonluk Alevi kitlesini grmemezlikten geliyor. Diyanet, Alevi retisini, resmen tanmal ve bu retinin temsilcilerine kendi bnyesinde grevler vennelidir. Bu lkede 20 milyonluk Alevi kitle de devlete vergi veriyor. Tahminen te birisi Alevilerden alnan devlet btcesinden Diyanet ilerine, her yl yzlerce milyar lira para aktarlyor. Laik bir lkede, Diyanet ilerine para verilmesi yanltr. Eer devlet, Diyanet'e para veriyorsa Alevi kesime de nufusu orannda para aktarlmaldr. Bu para da Alevi kltrnn yaatlmas ve canlandrlmas iin harcanmaldr. Alevi kylerine cami yapmaktan vazgeilmelidir. Diyanet ileri, son yillarda, Alevi kylerine cami yapmak, imam gndermek gibi etkisiz bir bask yntemi daha gelitirdi. Kendi varlndan bakasna tahamml edemeyen zihniyetin bu uygulamasna, devletin alet edilmemesini bekliyoruz. Bu uygulamalar derhal durdurulmaldr. Aleviler, kylerine cami deil okul ve cem evi (Kltr evi) istiyorlar... Din ve ahlak derslerinde Alevi retisi de yer almaldr. Okullarda, din ve ahlak eitiminin zorunlu hale getirilmesi sonucu Alevi kkenli renciler, kendi retilerini deil, Snni retiyi renmektedirler. Bu yetmiyormu gibi okullarda Alevilik her frsatta ktlenerek gen yrekler yaralanmakta, beyinlere dman lk tohumlar ekilmektedir. Milli Eitim Bakanl'nn buna mutlaka engel olmasn bekliyoruz ... Bu durum, din ve vicdan hrriyeti ilkelerine uymad gibi toplumsal bar da zedelemektedir. Bunu engellemek iin okullarda, isteyen Alevi renciye, Alevilii renme olanaklar yaratlmaldr. Bunun iin din ve ahlak derslerine Alevilii tantc bilgiler eklenmelidir... Hkmetlel'in, Alevilere
bak as deimelidir.

Alevilere ynelik olumsuz artlanmalar, i bana gelen hkmet yelerini de etkilemektedir. Bunlar, Alevilii gnnezlikten geliyor, yok sayyorlar. Bakanlar ve milletvekilleri "Alevi" szn azlarna almaya korkuyorlar. Bizim gibi ok kltrl toplumlarda; hkrnetler, btn inanlara sayg duyacak bir politika izlemek zorundadrlar. Diyanet leri'nin; Milli Eitim Bakanl'nn bu adan yeni batan dzenlenmesi, hkmetlerin nnde ok nemli bir grev olarak durmaktadr.

Aleviler, laik devletin gvencesidirler.

Alevilik btn geldi.
ortaalarn

sevgi ve sohbete

dayal

tek

canl

kltr olarak bu gne

ALEVLK BiLDIRGESl

49

bilime saygl, ilerlemeye ak bir toplumdur. Laik devletin, eriat devleti kurma abalarna kar korunmas iin bugn Alevi varl bir gvencedir. Devlet bu gvenceyi eritmeyi deil, kuvvetlendirmeyi dnmelidir. Demokratik. laik oulcu gler, Alevi varlnn netlemesi iin aba gstermelidir. Aleviler kltrleri
Banaz dnceye kardrlar.

gerei, hogrl,

Dedelik kurumu, ada anlamda yeniden yaplanmahdr.

glar

Dedeler yzyllarca Alevi kesimin hem retmenleri, hem din grevlilleri hem yarolarak altlar. Bu insanlar; Alevi kltrn kuaktan kuaa aktarrlar.

camilerden ve okullardan yetien y~binlerce imam, lkenin her taraolarak altrlrken dedelik, Aleviliin bask altnda tutulmas sonucu sknt iindedir. Dedelere kendilerini gelitirme ve yetitirme olanaklar salanmaldr. Alevi kltrnn yaatlmasnda kendisini yenilemi, ada kafal aydn dedelerden yararlan labilir.
fnda maal
Yurtdndaki

Zamanmzda,

Aleviler iin acil programlar arttr.

federal Almanyada 350 binle 400 bin arasnda Alevi icimizin bulunduu sanlyor. Yurtdndaki Alevi iciler; ocuklarna kendi kltrlerini vermek iin youn istek duyuyorlar. Fakat onlara Snni programlardan baka seenek verilmiyor. Bu da kabul grmyor. Bylece yeni yetien genler; kltrel bolua itiliyor. Yurtdndaki Aleviler iin Alevi kltrn tantc programlar; Alevi ocuklan iin de bu konuda dersler arttr. Devlet bu iciler iin, din adam yollarken Alevilik gereini gz nnde tutmaldr. Trkiye'de olduu gibi yurtdndaki Alevilere de, imamlar araclyla dini hizmet sunmak mmkn deildir. Bu gerek, artk kabul edilmeJi ve aydn Alevi dedelerden yaBugn
rarlanlmaldr.

yanlz

Alevilik ile bugnk ran iilii'nin ilgisi yoktur. Alevilere kar tavr iinde olanlar, geleneksel iftiralarn srdrerek, Trkiye Alevilii ile ran'daki molla dncesini ayn parelelde gstermeye alyorlar. Bu yanl tr. Gerek felsefede, gerek uygulamada Anadolu.Alevilii ile bugnk ran iiliinin bir benzerlii yoktur. Aleviliin temeli; hogr insan sevgisi, canlya sayg, zorbala kar olmaktr. Aleviler; banaz glerin deil, demokratik kitlderin yanndadrlar. Bu gemite de, gnmzde de byle olmutur...

Sonu
Trkiye, tek deil, birok kltrn bulunduu bir toplumdur. Bu durum da lkemiz iin zenginliktir. Deiik kltrlerin kendilerini ak ak ortaya koymas, insanlar bireysel planda demokratik hogrl, insancl bir kimlie sokar. Bu da tm insanln arzulad bir hedeftir. Temeli insan sevgisi ve bar olan Alevi kltr, bugn hi desteklenmiyor. Hkmetlerin, bu insan kltrn korumas; yaatmas iin aydnlarla ibirliine ginnesi arttr. Siyasetciler tarafndan dile getirilen, "nanlar ve fikirler zerindeki baskdarm

50

ALEVi VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJiSi

kaldrdmas gerektii" yolundaki aklamalarn szde kalmamasn diliyoruz. Bu konuda demokrat aydnlar olarak, tm Trk halkndan destek bekliyoruz. ..

Yazar Yaar Kemal, Gazeteci-Yazar lhan Seluk, Prof. Dr. Berker Yaman, Prof Dr. Kvan Ertop, Gazeteci-Yazar Rza Zelyut, Aratrmac Atilla zknmb, GazeteciYazar lhami Soysal, nsan Haklar Dernei stanbul ubesi Bakan Emil Galip Sandalc, Yazar Aziz Nesin, Sanatc Zlf Livaneli, Sanat Tark Akan Do. Dr. etin Yetkin, Yazar Ataol Behramolu, Gazeteci-Yazar Seyfettin Turhan, Gazeteci Musa Aack, Gazeteci-Yazar Sleyman Yaz, Avukat Muharrem Naci Orhan, Yazar Nejat Birdoan, Avukat Cemal zbey. (Cumhuriyet 15.5.1990)

DNSEL ZGRLK VE R
"nsann Estetik Terbiyesi zerine Mektuplar" adl yaptnda nl Alman ozan

Schiller "Bu uygarlkta btnn tek bir kk parasna prangalanan insan, artk kendisini zor ifade edecektir, nk ilkeler ve yasalar, duyumsayn ve duyularn ok tesine d mtr ve insan kendisini ancak biraz biimlendirebilir. Srekli olarak dndrd arkn tek dze uultusunu duymaktan varlnn uyumunu as!a gerekletiremez ve doasnda bulunan insana biim verecek yerde. basit bir canl biimine girer" derken, insanoluna tekniin, uyarhn, zetle toplum halinde karmaal ve ok ynl yaamann getirdii devleri, sorumluluklar, ykleri vurgulamaya alr. Bu yklerden biri de dindir. nsanolu korku duygusuyla karlat andan itibaren aknlndan ve ivecenlii sonucu din ykn srtlanm olup o gnden bu gne dein de bu yk tamay srdrmektedir. Daha ne dein bu tamay srdrecei de bilinemiyor, bilinemez de. Eh, o neleri gtrrnediki... "Allah gtrdmz vurmasn" der halk, bu gnll tamacl ok iyi bildii iin ... Tarihsel sre iinde ele alndnda hemen hemen her toplum ve topluluun iinde din ibadetsiz dnlmemitir. Dahas din, evrensel bir alkanlk olarak grlm tr. nsan bu alkanl kolay kolay brakamaz. yleyse, ibadet nedir? Genel bir tanm lamayla ibadet, yaratc istence ters dmeyen, insanhm yararna her trl deer retmeye ynelik tm eylemleri kapsar. Bu tanmdan ok bir kapsam belirleme gibi grnse de, ibadetin yz hatlarn gsteren en ksa tanmlamas da bu olsa gerek. Her peygamber yle ya da byle bir ibadet tr gstermi. Aslnda her din bir kaltlar ynndan oluur. Ama, toplumlarda, byk oun1uun tanrsal nitelikli bu alkanlklarnn ykn istemeyen insanlarda kmtr. Tpk Montaigne gibi "Benim hizmet ettiim yasalar kk parmam bile kle etmeye kalksalar, nereye olsa gider, baka yasalar arardm" diyerek kendini herkesten baka trl grme sapana dnmekten asla ekinmemi lerdir. Gide gide, hepimiz, B. Russel'in iaret ettii gibi "eylerin gerekten olduu gibi grndklerine konan (Saf dil bir gerekilikle) yola kan, imenin yeil, tan sert, karn souk olduuna inanr" hale gelmiiz (M. Cevdet Anday). mgelerin peine taklp gitmiiz, gerekten din bir imgeler yndr. mge ise, bilinen bir dnceyi, bir duyguyu saklamak, baka klklara sokmak deil, bilemediimiz, ancak sezer gibi olduumuz eyleri ifade etmek iin kullanlr. Bylece dnceyi szcklerle kstlarz, balarz, bunlann d na kmaya ayp, gnah, yasak koyarz. Korku ve endienin sakrancnda bir mr boyu gider. geliriz. ama onu bir trl derinlemesine incelemeye, zmlemeye yeltenemeyiz, orada ker kalr, bouluruz. Din de, hereyden ok, sradan insanlar arr. Ama bu yalnzca iddetin iinde rpnarak kurtulacaklarn sandklan bir kmazda barnan militanlarn, arlarn elinde arpkla ve boulmaya dnen bir ar eklini almsa, ne korkun ve acmasz bir kimlik kazanr. Bu hem din, hem de o insan iin yok olarak kurtulua kavumadr, en byk zgrlk saylr. zgrlk buysa tabi. ..
tamak

52

ALEV! VE BEKTAi iRLER ANTOLOJiSi

Bunun iin Mevlana

eyh

"Karde

sen ancak o dnceden ibaretsin",

Galip:
"Zannetme ki yle byle bir sz Gel sen dahi syle byle bir sz."

derlerken bu Damar:

kmazn

dnemelerini aramaya
Hrl

alrlar.

Gnmz

ozanlarndan

Arif

var. edenler var etmediler mi dn letenler sana iletmediler mi dn Trksyle yetinmenin vnlecek yam yok Kaplan itenler itmediler mi dn 11 derken
ayn kmaz sokaklar anmsatmaya alr.

Ama btn bu olumsuz durum ve olgularn yan sra dikkatleri zerine eken bizim konumuz, dinin insan yreine girdikten sonra iire dnmesi olgusudur. Bunun nedenlerini, niinlerini arama gerei duyuluyor. Bask, afyon, rk ivi nitelemeleriyle dini bir kenara itmeye almann bilimsel hi bir yan kalmad grlyor. Artk toplumsal bir gereklik olarak din karmzda dimdik durmaktadr. Bu yadsnamaz. Dinsel terimlerin, adalktan yararlanarak, kendilerini ifade etmek iin karmakta olsa eitli yol ve yntemler bulmak suretiyle kitlesel ve dnsel gelimeye iddetle ve bilinli olarak kar dursa bile, yaamn olaan ak iinde bu geliim hi durdurulamaz. slamiyet u ya da bu kiinin yorumu veya fetvas olarak dnlmemelidir. Btn durgunluuna, domalarna karn slamiyet bir nehirdir. Bunun ak kant, tarihsel sre iinde slam dnce yaa mna biim veren dnrleri alglamaktr. Bunlar yle anmsadmz zaman gerei hemen grrz, ite bni Rt, bni Teymiyye, Osman'dan Fadyo Abdlkadir Geylani, ah Veliullah, Muhammed Abdlvahap, Muhammed Abduh, Fazlur Rahman ve daha niceleri, hepsi ayr ayr dncelerde ... Bir dier kant ise muceddidiler, (yenileyiciler)'dir. slamiyet her ynyle byk bir olgu rma gibi akn srdrmektedir. Bu byk akn iinde Alevi Bektailerde modernleme dediimiz kltrel-toplumsal ve ekonomik geliim, Sunnilere nazaran daha hzl ve daha yaygn, daha kkl ekilde orttya kyor. Alevi gelenekleri, devlet denetlemesinin gerekmedii kapal ky birimlerinden karak sahnelere, ekranlara, meydanlara tanyor. Onlar arasnda daha ok birlik ve dayanma ritueli olarak varolularna ruh veriyor. Alevilik dnce formuna karak , eitli ynleriyle herkes tarafndan ele alnmaya balanyor. Bir yandan da z eletiriler gn na karak gndemdeki yerini alp rtme, kmseme, mizah edebiyat yannda ciddi incelemelere konu oluyor. zgr yapl iirin din disiplinine boyun emesi, bizi bi elikiler yuma iine atmtr. Bazlarna gre din zgrln kaplarn ivilemitir, kendii zgrlk olarak lanse etmektedir. Donmu kalplarnda yaamay hapsetmi ve ldrmtr. Yaamay blp ldren din lmden medet ummaktadr. Dindeki iir lm.n lndan baka bir ey deildir. Acaba yle mi?...

ALEVLERE KARI CHAD OLUR MU?

aba sarfetmek, vargcyle almak gibi anlamlara gelen cehd kknden gelen dini bir terim olarak Mslman bir kiinin kafirlere ya da nefsine kar yrtt her trl sava ve mcadele karlnda kullanlan cihad szc tarihsel sre iinde deiik yorumlara uramtr. Cihad eden kiiye mcahit, cihad etmeye, zellikle nefsi kontrol altnda tutmak ve terbiye etmek iin gayret gstermeye de mcah.ede denmektedir.
dayanr. Haksz

cihad ancak kafirlere kar yaplabilir ve prensip olarak savunmaya yere, dorudan saldr veya saldm tehdidi olmadan, toprak gasb veya tahakkm iin insanlara ve lkelere harp amak meru kab~I edilmez. slam hukukunda cihad (harp) ilan iin u koullarn gereklemi olmas gerekir: Harp l- Tehdit edici bir konuma giren veya saldran dmann Mslman olmalar iin yaveya cizye (ba vergisi) vermeyi reddetmi olmas icap eder.
arasnda

anlamnda

plan ary

2- Mslmanlarla dman
mamaldr.

halen yrrlkte olan bir sulh

antlamas

bulun-

3- Mslman tarafta cihad iin gerekli g bulunmaldr, Hz. Peygamber'in emirleri dorultusunda, cihad yaplrken keyfi olarak ekinler tahrip edilmez, ormanlar yaklmaz, mabetlere dokunulmaz, harbe katlmayan din adamlarna, yallara, kadnlara, silah ekilmez. Dman teslim olmak istedii veya bara yanat andan itibaren savan neticelendirilmesi gerekir. Kur'an'daki u ayetler buna iaret etmektedir. "Sizinle savaanlarla Allah yolunda siz de savan, fakat haksz yere saldrmayn" (Bakara 2/190), "Onlar bar isterlerse sen de onu kabul et" ... (Enfal 8/63) Cihad yaygn olarak sanld gibi harple snrl bir kavram deildir. Nitekim Kur'an'da "Mminler ancak A11ah'a ve Peygamberine iman eden, pheye d~meyen, Allah yolunda mallar ve canlaryla cihad eden kimselerdir." (Hcurat 49/15) buyurulmaktadr. Hz. Muhammed de "Mriklerle mallarnzla, canlarnzla ve dillerinizle cihad ediniz" buyurmutur. Yine Hz. Peygamber'in en kalabalk bir ordu ile katld Tebk Seferi dnnde Mslmanlara dnerek "kk cihad"dan, "byk cihad"a yneliyoruz dedii bilinmektedir. Kk cihad harp, byk cihad kiinin nefsiyle yapt savatr (Mcahade). Baka bir hadiste de "Mcahit nefsine kar sava aan kiidir" denmektedir. Btn bunlara ramen, koca Osmanl imparatorluu 600 yl Yahudilere ve Hiristiyanlara tand hogr ve gvenlii devletin ve toplumun temel elerinden biri olan AleviBektailerden esirgemi, alt asr onlara cihad ilan edip onlar kymtr.
Dnebiliyor musunuz, Osmanl mparatorluu Anadolu'daki Alevileri nce resmen yazarak tesbit ediyor. Ortada hi bir neden yokken Yavuz Selim eyhl slamndan fetva alyor, ah smail ile savarken isyan kartabilirler dncesiyle arkay emniyete almay bahane ederek ortada hibir bulgu gi"lmezken, byle sudan gerekelerle sadece Denizli, Isparta, Ktahya dolaylarnda 40.000 alevi aileyi nce yazdrp saym, sonra da kyma uratm, yok etmitir. Antalya ve dolaylarndaki Alevileri ise, daha nce II. Beyazd dneminde ahkulu isyan bahane edilerek topluca ldrlyor, ran'a kadar kovalanyor.

54

ALEV} VE BEKTA/ iiRi.ER ANTOLOJiSi

adalarna

Geri kalanlarda Girit, Mora, Kolon neydi? Ne adna yapld?

srgn ediliyor. Bunlar cihad

myd,

yoksa

Yavuz Selim'in n sra kaan Aleviler ah smail ile birletiler dnp Yavuzun ordusundaki kardeleriyle boutular, her iki tarafta karde kanna ellerini bulatrdlar. Bu muydu byklk? Bu muydu insanlk? Bu muydu cihad? Ayn politika Yavuz'dan sonra Kanuni Sultan Sleyman dneminde de aynen srdrld. Daha nce Fatih Dou Anadolu da devlet kurmu kltrlerini yerletirme aamasna gelmi olan Uzun Hasan' Otlukbelinde 1473'de yenerek devletini ykmasyla balayan kym Aleviler aleyhine hzla gelimi; Dou Anadolu'yu tampon blge haline getirme politikalan lkeyi bugnki kargaaya tamtr.

din mensubu olan Alevi-Bektailere kar cihad almas olanakszdr. Yldrm Beyaztdan balayp Yavuz Selim'in slam lkelerine yapt savalara dein uzananolaylar zinciri cihad olarak nitelendirilemez, dahas eyh Sadi iraz'nn yzyllar nce belirtii bir gerek evrensel insan sevgisine dayand iin bugn de geerlidir. eyh Sadi "Tm insanlar bir btnn paralaryz" derken sevgide olduu kadar acda, kvanta ve benzeri durumlarda da hep birbirlerine benzediklerini vurgulayarak gelecek kuaklara bu gerei haykrmaktadr. nanlarndan dolay Alevi-Bektailerin ektiklerine ne demeli, Onu hangi torbaya koyacaz. Baknz Prof. Dr. Taner Timur Osmanl Kimlii, adl yaptnda bir genelleme yaparak; "Toplumlar insanlara benzetmek ve onlar organik bir yaklamla ele almak eski Yunan'dan beri ala gelmi bir yntemdir. Aristo, canl varlklar nasl uzuvlardan oluuyorsa ve bu uzuvlarn nitelii ve birleim ekli nasl trleri meydana getiriyorsa, insan topluluklarnn da ayn ekilde trlere ayrlabilecei kansndayd. slam dnr bn Haldun, daha da ileri giderek, toplumlara kuak srecek bir "mr tabii" tanmt. XIX. yzyln pozitivist felsefesi ise, A. Comte'daki "toplumsal dokular" kuram gibi, insan topluluklarna ou kez uzuvcu bir yaklamla bakmtr. A Comte, btn bunlar bireylerdeki kendini koruma igdsnn toplumsal dzeyde de dnlmesine olanak salamaktayd. Baka bir deyile, bireyler de kendi varl n srdrme istei nasl doutan var olan bir igdyse, ayn zelliin insan toplumlarnda da bulunduu kabul ediliyordu. Bu toplumsal korunma igdsne antropologlar "etnosatrizm" derler eklindeki yorumuyla bu temel konuya dokunmaktadr. nsanlara yaam cehennem edenler de bizim dahil olduumuz btnn birer paralardr. Ne yazk, bunlarn yaptklarn unutmamak ve unutturmamak, bellein katillerine kar uyank olmak gerekir. Elbette Alevi-Bektai topluluunun itilmesi, horlanmas, srlmesi, toplu yada birer birer ldrlmesi tarih sayfalarnda kald demeyi ok isterdik. Grlyorki; Hatta Fransz ozan Paul
Eluard'n dedii

ayn

gibi;

nsanlarda engzel kanun zmlerden arap yapmalar pcklerden insan yapmalar

Dman karde

yapmalara

DiN ZGRLK VE ilR

55

Demek hepimizin zlemi, umudu olmaldr. Btn bunlar biz insanlar gelecek tehlikelere kar uyank ve hazrlkl olmaktan alkoymamaldr ve yine. btn bunlar birbirimize kar bi,e "Hazr ol cenge eer ister isen sulh-u selah" dizesini anmsatmamaldr. Cihadn kanl, bombal bir eylem olarak gelimesi, tartma geleneinin slam dnce sinde temellemi oluundan kaynaklanmaktadr. Bu tip slam, herhangi bir terrizimden farkszdr. Bu tip eylem ise, yaam dzletiren ilkelerin zm yolu olur. Bu gn Trkiye'mizde nasl ilkel Cumhiriyetiler varsa, ilkel dincilerde mevcuttur. Bunlar i merceklerini slamiyetin niteliklerine evirmekten yoksundurlar. slamiyeti bir muhabbet, sevgi dini haline getirememilerdir. "mam Gazali dzeyindeki arayn evresinde dar pragmatist Kur'an icazn arayacaklarna yllardr dar propagandist ya&akcla saplanp kalan domaclktan kurtulamamlardr." (erif Mardin Milliyet Gazetesi 16.2.1995) Btn bunlara karn, hi bir toplum, topluluk, ha~ta hi bir birey bile grnr tm bir duygu zerine kuramaz. Yanhz kinle, nefretle, tiksintiyle, savama arzusuyla yaayamaz. Byle olumsuz duygular insanlar ve toplumlar ksrlatrm, rtm, giderek kurutmutur. retemeyen toplum ve bireyler canl birer lden farkszdr. Kltr alannda bunu daha da belirgin bir biimde grebiliriz. zm, bu deerli ana kltr zgr brakp gelimesini desteklemekle salanabilir. Sanld gibi bu kltr ykc, terrist bir yap tamyordu. Blc, ayrhkc olmad, olamazd, nk znde, kknde byle bir e tamyordu. Resmi ideoloji tarafndan kabul edilmiyor, srekli yerin altna itiliyor, karalanyordu. Alevilik armt. Yerin altna karanla girmek istemiyor, girmemek iin direniyor, inancyla trelerini birletirerek gzel Trkesiyle kltrn olu turuyordu. Kimliini gizlemek istemiyordu. Snni kardei nasl aln ak olarak inancn, grn, kimliini aklyorsa, kendisi de yle aklamak istiyordu. Temel sorunu kimlik sorunuydu, yzyllar boyunca bunun savan verdi. Dinsiz sayld, kzlba sayld, rafzi sayld, har bendl sayld, u sayld, bu sayld ama ylmad usanmad, kimliini bard, sesini acsn sevgisiyle kartrarak iirlerine yanstt. Semahlarnda oyunlatrd. Cemlerinde uygulad, saza, sze davrana dndrd. Gizledi. Bir gl gibi saklad. nancndan utanmad, korktuu oldu, inancyla sakland, yiit ve ak tavrlar ortaya koydu. Devlet ona mehur fkrada olduu gibi kurdun kuzuya yaptn yapyordu. Onu yemeyi aklna koymutu birkez. Bundan vazgeemiyordu .. Ama onlar hi bir zaman devletten kopmadlar, kopmay da dnmediler. Kurt Osmanlnn kaypakl, kallelii, tutarszl szde klyutmazl sonuna dek srd. Aleviler, Bektailerin gizli direnmeleri kopmad, glenerek srp geldi. Bugnleri buldu. Alevi-Bektailerin istekleri masumane isteklerdi. Bat bu problemlerini yzyllar nce mt gelin bizde onlar gibi zelim. Bu yara kapansn derlerdi Devlet oral olmazd Cumhuriyet ynetimi giderek ok sesli demokrasiye doru yol alrken bunlarda zmek zorundayd. 20 Milyon Alevinin istedii belli, inancma bask yapma, bana kltrel yardm yap, eitimime, ekonomime yardm et, ayrlk ve blc olma. Birlikten dirlik doar g oluur. Gel el ele tutualm, ok seslilik iinde birlie varalm, din, mehzep, tarikat ayrm yapmayalm, snni mezheplere tannan kolaylklar bizim mezhepe de tannsn, cemevlerimize, cemlerimize dokunulmasn, camilere saygmz sonsuz, ama zorla cami yaptrmak yanl olur, bize bunun camileri
yaamn yanlz

56

ALEV VE BEKTAi iiRLERi ANTO!p_'.1"--l"'-Sl_- -

sevdirmeye hibir yardm olmaz; despotik davranlardan, karalamalardan, bizi dind saymalardan vazgein, slamn temeli Allah sevgisidir, bizde ayn Allah' seviyoruz. Ayn kitaba, ayn peygambere inanyoruz. Si7..e hesap veremeyiz, yalnz Allah'a hesap veririz, sizden korkmayz. Gelin Allah'la bizim aramza siz karmayn derler. Aleviler umutsuzluu umuda, karanl aydnla dntrmesini bilmiler ve bunu hep gerekletirmiler, umutsuzluk kapsn kilitlemilerdir. Tp ki Yunus gibi:
Altmda gayya vardr i nar ile prdr

J. Ben gnahmca yanam

Rahmet suyuyla yunam
ki kanat taknp

Varuben ol glgede Biraz yatasm gelir

Srat

Biraz uasm gelir. Yunus bu sz syleme Seni saya eken Bir Molla Kasm gelir
Eri br Dervi

klldan incedir keskincedir Varup ann stine Evler kurasm gelir

Kltan

Molla Kasmlarn her trlsnden kurtulmak isterler. Cihad, sava, terr deil, bar, ak gvercin, dostluk, kardelik isterler... Kar kydakiler siz neredesiniz, karanlktan kn artk, itenlikle yreinizi an aydnla buyurun deriz. Banazlk, yobazlk, yozluk silinsin gitsin, gnl aynas ter temiz olsun ... Bizlere Seyyid Nesimi gibi:

Gr sende seni ne cismi cansen Maksd-i vucud-i knfe-kan sen

diyemiyecek misiniz? ya da Asaf Halet elebi gibi

Diye haykramayacak

Renkler gneten ktlar Renkler gnee dndler Renkler gnesiz oldular Ne renk gerek bana Ne renksizlik Gneler bir yerden ktlar Gneler bir yere girdiler Gneler onsuz oldular Ne aydnlk gerek bana Ne karanlk ekiller bir yerden geldiler ekiller bir yere girdiler ekiller grnmez oldular Byk kse vur Birgn sesler bir seste bouldu Mansur Mansr msnz; ey kendini ve dinini bilen can kardelerimiz?.

!.BLM 20. YZYIL

R

VELYETTN ELEB (HRREM)

(1867- 1940)
Hac Bekta Veli evlatlarndan olan Feyzullah elebi'nin oludur. Byk kardei Cemalettin elebi'nin lm zerine Hac Bekta Veli Derah'na postniin ve Vakf mtevellisi olmutur. 30 Terinisani 1341 tarih ve 677 say! kanunun yrrle girdii tarihe kadar bu grevde kalmtr.

kanyor.

Atatrk, Veliyettin elebi iin "ok byk insan, onunla konuunca adeta ruhum y Kaynak suyu gibi temiz, okyanus gibi geni ve derin ... " betimlemesini yapar. (Baki z, Kurtulu savanda Alevi- Bektailer S: 38)

Uzun sre eitim grm olan Veliyettin elebi bilgin bir kiidir. Arapa ve Acemce'yi ok iyi bilmektedir. iirlerinde "Hrremi" Sefil Seyid mahlaslarn kullanm tr. Tarkatt btn ynleriyle ve derinliine bilen Hremi gerek bir insan' kamildir. Veliyettin elebi de Byk kardei Cernaletin elebi gibi Atatrk'Ie yakn ilikilerini srdrm, lkenin her yanna birlik bildirileri gndererek Atatiirk'n desteklenmesi iin almtr. lke ve Ulus btnl iin ura vermitir. Deerli aratrmac Celalettin Ulusoy'un babasdr. 1940 ylnda len Veliyettin elebi, ilehane deki zel trbesinde topraa verilmitir. Kendisinden sonra Hacbekta potsniinliine byk olu Avukat Feyzullah elebi geti. iirlerinden bir ksm olu Av. Ali rahmetli Celalettin Ulusoy tarafndan Pirevinden Nefesler adl kitapta yaynlanmtr.
-1-

Sabahtan uradm pir kapsna Grdm pir'in kaplar srmeli are dedim yaremin acsna Dedi seni bir mehenge srmeli Hi bina grmedim senin yapmda ipinde Dedim pir'im ok mu kalam kapnda Dedi seni bir mahall'e srmeli

...

Beklemeli o sultann eiin Eiin bekleyen bulur keiin Ay ile gn gibi cemal n Gnde yz bin kerre yzler srmeli Ne dedim efendim yzmden bezdin Yoksa amalimde isyan m sezdin Akm ldrmeye silah m dzdn Martini mavzeri birden srmeli

Oynanlmaz urgannda

Hurremi ah eder kanl ya ile Gndz hayal ile gece d ile Menzil alamazsn bu gidi ile Hemen ak atna binip srmeli

!!)___~.lEVJ VE BEKTAi iRLER ANTOI.OJiSI

-2Meded ey
Gnahm bahr- affn padiahi Bala

suumu Zeynel Abaya

sen bilirsin ya kema-hi Ki yevm-1 ahirde sensin penahi Sevindirsen n'olur bu pr gnahi Rahimsin ya lahi ya lahi Utandrma yarn ruyi siyahi
Bala hakk- n Mustafa'ya Vasisi didar hem Murtazaya Hatice Fatma Hayr-n-nisaya mam Hasan Hseyin-i Kerbala'ya Rahimsin ya lahi ya lahi Utandrma yarn rfiyi siyahi

mam Bakir Ca'fer ehl- nm!iya

Dehi Kazm Musa hub-ul Rzaya Devran- imam ol etkya'ya Rahimsin ya lahi ya lahi Utandrma yarn ruyi siyahi
Bala Taki Nlikl pr safiyaya Askeri Mehdi yi sahip livaya Bala crmm al-i aba'ya Niyaz Hurremin ol Kibriyaya Rahimsin ya lahi ya lahi Utandrma yarn rOyi siyahi

-3Behey gafil Hakk'i bulmak dilersen

ptida alem-el Kuran' farket

Cemale merref olmak dilersen Varp bir mride irfan farket. Muhammed Ali'ye ilhak gayrisi inanma mutlak Her kiiye mrid deme ey ahmak Mritlik bir haldir nian farket
Yalandr Mritlik

Sulpden sulbe indi huccetl brhan Bektai Veli'de gsterdi nian Yed llah babnda buyurdu suphan Kutbill i:\lem olan canan farket Yetir biatn sulb tabire Ama esrarn kavmi zahire Eer muhip isen tapma secere Vehi vechutahta ademi farket Kimin hakknda indi levlake-levlak Hak buyurdu lemna-helaktl-efik Muhammed Ali'den gelen nesl-i pak Muhammed neslinden insan farket

Drt kap, krk makam. onyedi erk!in Ben mridim diyen eylesin beyan Yedi farz drt snneti tam klan Dinle bir kamilden furkan farket

Der Hurremi budur szn tamam Arif olan bilir vaktin imam Hatmetmek istersen kudret kelam Men--arefden seb'el mesani farket

Sulbi tabir : Temiz soy-levlake levlik-Lemna helaktl eftak : "Sen olmasan. sen olmasan ben gkleri yaratmazdm" hadis..- Sulbden Sulbe : Kuaktan kuaa Erkan : Yol -ptida : nce Alemel Kuran : Evrenin kitab

-----------4-

VELIYE111N ELEBi (HRREMiJ

61

Dertlerinden deli oldum vallahi Ne yaman mestane bakar gzlerin Derdi veren dermann vermez mi Ab- ziilf olmu akar gzlerin
Yaratm yaradan usuldr boyu Kesb-i cemal etmi mlayim huyu Badad Basray Bedahan Hoy'u Acemi Afgan deer gzlerim

....

Tg-

Gnl bir kabedir darp edip ykma gamzelerin sineme akma Mevla'y severse!' kahrile bakma Korkarm cihan ykar gzlerim

Mesd-i neydanmdan kamil ders alr Ol ledn ilmini okuyan bilir Cevahir tann kymeti mi olur Elmas foc~i deer gzlerin

Gah en olur gni.il gahi da gamda Sen gler oynarsn dertlerin bende Zhre yldznn nian sende Sonunda Hrremi yakar gzlerin Mestane : Baygn, Hayran- T- gamze : Bak okla- Ab- Zlal : Bengi su- Kn fekn : Ol hemen ol - Ezeli : ncesiz - Ebed : Sonrasz - Nad- Ali duas : Okunduunda hz. Ali'nin cana yetidii sanlan bir dua - Beli : lk ruhlar toplant snda, tm ruhlarn Tanr 'ya "Sen Rabbimizsin" anlamnda kullandklar Trke Kkenli evet manasna gelen sz- Hatmine erdi: Yaratt - Kutb-ul alemin : Evrenin etrafnda dndne inanlan er, evliya -- Sitt-i siyanet: Koruma alan, koruyan - Vasf: Nitelik - Cemal : Gzellik - Meftun : Hayran - Mrdeyi hya : lleri diriltme - Gne meng : Kulana kpe - MahtabaN: Ay yzl Mkl : Zorluk, sorun - evkat : Yardm, iyilik, br dnyada sahip kma, el uzatma.

-5Muhammed Feyzullah 1 dnyadan gt u sineme trl yaralar at Ezel-i frkat Cemal'e dt Bir hub civanm gt gidiyor
Evlad- Resul'den geldi szld Hkm byk yerden ferman yazld Yzbin melaike geldi dzld Derya-y ummann gt gidiyor

J.. Yedinci perdeden geldi cihana

Onu zikreyleyen ala fidana tim rahmetini hem kana kana erbet-i ahadet iti gidiyor Ehli mhib olan ekiyor yas Evlad- Resulden gelmitir asl Hnkar Hac Bekta Valinin nesli Bir hup civanm gt gidiyor

Sefil Seyid

iitince figanda Hepimizde emanetsiz bu handa Kararmaz n iki cihanda u sineme yare at gidiyor

1 Muhammed Feyzullah Hurreminin kardqi olup derviler tarafndan ldrlmtr.

62

ALEV

VE BEKTA/ liRLERI ANTOWJiS__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _.

-6Badi saba benden pire selam et J.. Sorursa haurm adman de var Al bu namemizi bari yare git Hasretinden cierciim girivan de var
Tebay feryadm ara dayand

Seherde bir suna ile yar oldum Dedi haner ile sineme benim Blbl- eydaya ahu zar oldum Vurdu haner de sineme benim
Doan kolumdan uurdum bugn Gayrinin eline drdm bugn Nice yanklar ardm bugn Kimseler gelmiyor yanma benim

Lale-yi ahmdan ~lem uyand Hsnnen gzlerim kana boyand Bkld kametim natvan de var Dokun zlfi yare aheste sen es Hoca rayhanm gelse bir nefes Fevzinin gurbette ikayeti pes Gahi neset g~hi adman de var
(Olu

yz yirmi de oldu bu tarih Akl bata yoktur sevdal balk Yaz bahar suyu gibi Fevzi bulank oklarnan geldi yanma benim

Hseyin Fevzi'nin ld teli gelince sylenmitir)

DL KAVRAMI

dncelerin

en nemli organlarndan biridir. Bir iletiim aracdr. Duygularn, sese ve sze dntrlerek bakalarna iletilmesini salar. Dil bulankl toplumlarn dnsel ortamda bunalmasna neden olur. Hz. sa "kiiyi kirleten azdan girenler deil, azdan kanlardr" derken dili olumsuz ynyle nitelendirir, gerekten de yledir, azdan kan kt irkin, yalan szler kiinin kirlenmesine, bakalarnn yanl malarna neden olabilir. Trkemiz yabanc szciiklerin istilasna uramtr. Bu olgu, hangi dnemde nasl balad, dilimiz nasl bozuldu, bu gnlere nasl gelindi? Bu ve benzeri sorulara yant ararken ncelikle Arapa ve Farsa'nn dilimizi hzla bozduunu gerilettiini grrz. Bu iki dilin dilimize katklar olumsuzdur. Dinin yanl anlamalardan kurtarlmasnn, dilimizin anlan iki dilden alnan szcklerden hzla kurtarlmas gerekir. nl ozan Mehmet Akif Ersoy bir yazsnda "Biz Cehaletimiz yznden dini bu hale getirdik. Din de bizi bu hale getirdi " derken bir ok geree k tutmaktadr gerei yzmze bir tokat gibi indirmektedir. Dil,
yamzn

kii olunun

Dil, br insanlarn i dnyalarna, dnce ve duygu alemlerine bizim kendi dnieklerini, scaklklarn, gzelliklerini tayan bir aratr, umut gemisidir.

HSEYN FEVZ

(1886-1928)
H.H.B. Veli evlatlarndan son postniin. Veliyettin elebinin byk oludur. Doum gn anas Hticehanm mlim Hsey1n'i ryasnda grd iin onun ad konulmutur. mam Hseyin'in adn tamas itibariyle yakn ve uzak evrelerde ok saygn bir kiilii vard. Sakin ve mnzevi tabiatl olan Hseyin Fevzi. gen yanda Tokat'da lm ve orada topraa verilmitir. Romantizmin yelleriyle savrulan, bireysel ve toplumsal baz gereklere dokunan lirizim dolu itenlikli iirleri ince bir hzn ve melankoli izleri tar. okulu, akc bir sylei olan Hseyin Fevzi, tarikatn gzelliklerini byk bir edebiyat birikimiyle harmanlayarak iire dntrmtr. Sylerceleri ustalkla iirletirmitir. Tarikatn tm gzelliklerini kendine zg bir anlatmla sergilerken derinlere inmesini baaryla srdrr. -1Dnya bir kalemde icM olmadan Ezelden var olan binasyz biz Kn fe-yekiin denip Hak buyurmadan Markla marib'in ziyasyz biz
Nad- ali duas yapld 'lam

J,

Drt feriitah halk edip ismi okundu srail Mikail Cebrail Azrail dendi Alt gnde dnyann hatmne erdi Var olan dnyann havasyz biz Ademe balkdan verdim niane Doksan bin melei saldm cihane it oldum bir zaman kevnil mekane Nuhun gemisinin yolcusuyuz biz MOsa olup TOr danda gezerdim Zatiyle birlikde kelam ederdim Davut peygamberle demir dverdim Mhr- Sleymann ustayz biz
sa Mesih olup havaya utum 2'.ekeriya olup kendimi bitim Yahya ile kanm yerlere satm Salih peygamberin bazaryz biz

smin bir eliftir iittik kelam Doksan bin eren'den aldk bir selam Dnyada dertlerin devasyz biz

Bir drden yaratt bir top alevi Kandile girdiler dediler beli isim duyuldu hUyu ezeli ne noktasn koyanyz biz Ay gne grnp sciit bulmadan Kur'an ayetleri vcOt bulmadan Yirmi sekiz harf icat olmadan Yazlm kitabn lisanyz biz Toprak yurt bulmaya gvercin utu Yedi yl deryada hem kanat at Bir yeil kubbeye kondu konutu Bir avu trabn saanyz biz

Eyup geldim derde kr eyledim Yusuf olup kuyular boyladm Yunus geldim ol dem ummana daldm Halil ile Kabe'nin mimaryz biz

64

ALEVi VE BEKTA iiRLER ANT(/LOJS

Bir noktadan yazdm o drt kitab Kutb- .Alemin'in ilmi-i lahi Lendfinden drt cihet verib cevabi Bunca alimlerin hocasyz biz Yz yirmi drt bin nebi birdir elbet Her biri bir trl gsterdi hikmet Aklar didarde buldular cennet Arafat da smail'in kurbanyz biz Abd-1 Muttalibden ismi Muhammed Ebu-Talibden ah- Vilayet Bir zaman adn koyarlar elbet Uhfit kazasnn serveriyiz biz Nice bin mazlumun derdini sordum Vaktinde Selman'n carna erdim aresiz Fazl'nn borcunu verdim Kul olan Ali'nin satanyz biz
mam Hasan oldum zehiri itim Hseyn oldum Kerbelada kanm mam Zeynel ile zindana dtm Biikr'n cefasn ekeniyiz biz

mam Ca'fer oldum ilm-i cavidan Hel-eta suresi buyurdu sphan Hsniye'ye ders okuttum bir zaman Cmle alimlerin ba tacyz biz

gittim mam Rza oldum zehiri yuttum Taki Naki Askeri temamet ettim Mehdi maarasn srdayz biz Eba-MOslim ile bir olup geldim Ehl-i beyt basm hem teber aldm mam Hseyin'in himmetin aldm Mnkir diyarnn baltasyz biz
Hac Bekta oldum geldim Uruma Kimseler ermedi benim srrma Erler ak oldu yeil benime Bunca iiklarn ustasyz biz

MQsa'y Kazmla Badad'a

ncil Tevrat Kur'an hatmin bulacak

satm

Senesi gelince ayrt olacak Gzleyin cihan neler olacak rkle salamn seeneyiz biz

Derler Hseyin Fevzi Pek yaman deli Bize grnyor ahiret yolu Yardmcmz olsun Muhammed Ali Hak bir name yazm tellalyz biz

-2Zemane halknn vasfn edeyim Acep nice olur halimiz bizim Dald meclisler nere gideyim Bitmiyor kavgamz kal'imiz bizim Tarihler uzand yl tamam oldu Elh-i imanlarn simas soldu Kkler ortada bykler n'oldu O zaman lal oldu dilimiz bizim

Kul olan Allah'dan zrn diler sylerken deliler gler Buland pnarlar iilmez sular Kurudu suyumuz ememiz bizim
Akll

Kimisi krk giyer kimisi aba Baba oul oldu oulsa baba Nezaket kalmad konuma kaba Zehir oldu ifa dalimiz bizim

HSEYiN FEVZ

65

Muhtac

ortada din-i dinayet etmezler sitt-i siyanet Herkes birbirine oldu hiyanet Krld kanad kolunuz bizim
Kalmad dnyann Dinleilmez Hiciib brakt

Kalmad

Hanmlar gitmezler erin szne Cila verir endamna yzne Darlrsa sver az yzne Ne aksine ol~u ylmz bizim imir

lezzeti

hazz

oldu gerein sz gelini kz Har ile kart g1mz bizim

hanerini alm eline blis kemerini takm beline Kfr doldurmu az diline Byle nasl olur sonumuz bizim

Hseyinim nice olur halimiZ Harama gark oldu helal malimiz Mnafk elinde azd rahimiz Bozuldu lkemiz ilimiz bizim

-3Byle halk'eylemi Hallk-i En'em yle gzellik de mstesna idi Gelmemiti byle bir zat- hurrem Aleme mrid-i pi-iva idi Hadime'i fukara el fahrl fakrr CO.d-u sahavette misli la nazir Hfz drt kitab sahib-i tefsir Her bir ilm- fenne. aina idi
sa tek klard mrdeyi ihya

.J,

Bir ismi Ahmeddir bir ismi Cemal Gelmemiti byle bir sahip kemal Her ne sual sorsan eyler idi hal n ayn zamanda evliya idi Bakan meftun idi ahii gzne Duymaktan doyulmaz tatl szne Kimsenin aybm vurmaz yzne HUlk-u azim vech-i mcteba idi Ederdi ateme adl- adalet Mazhar- ilahi kef-i keramet Olamaz medhine hadd-i nihayet Ulema, fzela sulaha idi Kimseye kalmad bu dnya fni Akibet alt etti ok kahraman Sanki yeryznde lokman- sani Hazk- her derde pr deva idi

Kalbi Tur-u Sina menendi Musa Tebessmde cedd-i pak-i Mustafa Yzleri vel-emsi ve'd-duha idi Keramette Hac Bektai Veli Alnnda balk vurur ol nOr-u celi ecalatta ah-i Merdan Ali MazlO.rn-u Hseyn-i Kerbela idi

yz otuz yedide eyledi rihlet Ald ehl-i beyti pr gam-i firkat Bakidir haredek Huseyn bu hasret Yarabbi bu haller ne reva idi 1
1Amcas Cemallettin Efendinin vefat nedeniyle syledii anlalyor.

66

ALEVi VE BEKTA RLER} ANTOLOJSi

Srr- hakikatten ne anlar ahmak Ermeyen muhabbet irfana yahu Dnyada tatl dil gler yz ancak Budur lazm olan insana yahu

Ak

olmayan bahri aka dalmad

almad

Er olup cihanda bir nam

Bu yerlerde sana huzur kalmad Ban al ykl git bir yana yahu

Hseyin gnln incitme sakn

Bu nutku gune mengfi et takn HulUs-i Hak ol turaba yakn Huda yakmaz seni narna yahu

-5Senden ayrlal mah- tabanm ah- zarm ne alemdesin Sebebi varm serv-i revanm Sadetli sultanm ne alemdesin
Artt

j..

Hasretlik ekmeye kalmad takat Ne dilde tahamml ne canda rahat Bilirsin halimden sormak ne hacet Gler yzl ahm ne iilemdesin

Kul olan utanmaz hi sultann Gnlden vird eder hep lisann Hseyin syler haI-i periann Efendim Hnkarm ne alemdesin 1

-6Sizleri unutmam elbet muhaldir Hi bir zaman babam unutmam seni Sevgi muhabbetin zge bir haldir Ey eref-i alam unutmam seni

Bana efkatn baka olur mu Siz mah- tabandan vazgelenir mi Bunca ahd- peyman hi unutulur mu Ycelerden yce atam unutmam seni

Hseyin nammz ah dilden dile Neyleyim halimiz dt mkile Mddet-i mrde lrken bile ster odlar da yanan unutmam seni 2
12 Babas Veliyeddin elebi iin yazmtr.

MAHRi
Asl ad Mehmet zkoluak olan Mahiri. Hacm Sultan soyundan gelen bir Bektai
ozandr. 1303 (1888) ylnda Malatyann Yazhan ilesine bal Karaca kynde dodu. Veliyeddn elebi'den icazet ald. lnceye kadar dedelik yapt. Kendi kendisini yeti tirdi. evrede dini, bilgisi ile tannd. Yetenei, ozanhg evrede halen sylenmektedir. 10. ubat 1952 tarihinde kynde vefat etti. Orada gmldr. iirleri yaynlanmamtr, iirlerinde Ali, Ehlibeyt, Hnkar Hac Bektai Veli sevgisi dopdoludur. Hatice adl bir kz olup iirleri yaln ve vurgulaycdr.

-1-

Mestane suyunda yundum anndm Ferhat oldum bugn gzel irin'e Bir kamil mride balandm kaldm Hab- nazda gnl verdim birine

J..

saraya ieri alndm lerle krklarla demde bulundum Terkedip zmde Allah buldum Merref kldlar pirin nuruna

Varnca

Sakilik emroldu hem saki oldum lmeden lerek can-baki oldum Hak bende Mahiri, ben Hak'da oldum Yeni agah oldum Hakk'n iine

o yardan Dost elinden gelen sail Haber ver ka karadan Dost elinden gelen sail Emir aldn m canandan Gzlerim yolunu candan Dertliyim derman Lokman'dan Dost elinden gelen sail

Nasl ayrldn

-2J,

gnlndeki kara melali Kimden kime aksederdi kemali Vasfeyle bizlere sulbu cemali Dost elinden gelen sail Mahir'in arzusu, kuzu kr grdm gren gz Haki paye srem yz Dost elinden gelen sail 1

Kaldr

1 Arkada sair Hasan alana 1930 y.lnda dergahtan gelmesi srasnda doalama eklinde sylenmitir.

68

ALEV/ VE BEKTA 1JRLER ANTOLOJ]Si

-3Diz km oturur Zlfikar elde Ben ahm grdm kr gaziler Daim zikredelim vasfn dilde Ben pirimi grdm kr gaziler Hasan-Hseyin'in odur atas Hakikatte mminlerin Hda's Zeynel Abidin'nin ulu dedesi Ko ahm grdm kr gaziler Muhammed Bakr'dan Caferi Sadk Msi-i Kazmn nurundan indik Taki'nin ltfuyla Naki'ye erdik mam Rza ile geldik gaziler Hasan'el Askeri'ye canmz verdik Muhammed Mehdi'den ruhsat aldk Battal Gazi ile ok kafir krdk ar-cihette birlikteydik gaziler Gahi blbl olduk gahi gl olduk Gahi sultan olduk gahi kul olduk Gahi nihan olduk gahi var olduk Nice nice devran dndk gaziler bulunduk O ulu mridle Mek:ke'ye vardk Lokman-Perende'den ilmi rendik Hod be hod cemalin grdk gaziler
Niabur ehrinde hazr

,(,

Atalar belinden madere getik Ham ile has eleyip setik Gvercin donunda semaya utuk Remzimizi her can bilmez gaziler emri ile teerrf ettik Urum diyarn biz rad ettik Suluca hyk'te ikamet ettik Beden bir ba iki olduk gaziler Urum erenleri cem olup geldi Ali'ye velilik ferman indi Pir "biat alnsn" diye buyurdu Cmlesine rehber olduk gaziler O demde cmleye nasip verildi Ehl-i irfan olan gerei grd Elime nusretlik klc geldi Tekbir'le belime taktk gaziler
smim Hacm idi Kolack koydu Ehl-i irfan bunu gzleyip duydu Kalbimi gnahdan gmandan soydu stadmla yarigardk gaziler
Hakkn

1303'de eyledik zuhur Dillerde ismin Mehmedi Mahir Mabudun, mridin bir rk- tahir Kal-bela emrimdeyik gaziler

-4Gnl dalgaldr, yareli yrek Bu yareye merhem kimler srecek Tamamen Kffeli olmu Yapalak Estir gelsin tufan yelin sultanm Emrettin bizlere kretmek gerek Gittike aksine dndrd felek Huzurda kabuldur in:.llah dilek Kadit et grsnler halin sultanm

J,

Cevahirler dktm alan olmad Kadir-kymetimi bilen olmad Mridin emrine gelen olmad Batn klcyla al can sultanm "la" dedi secerken asla dnmedi pene-Al aba'y bilmedi Evlad- Hnkar'dan nasip almad Yksn mnkirleri yalan sultanm
ir-i

Mahiri'nin duasn kabul et Ahr zaman tamam tekmil ol vakit Bedahan' slah eden ko yiit Yoluna sarfettim varm sultanm

Yapalak: Elbistana bal bir ky--Kadit et: Kurut--'Yalm: Alev- Bedahan' slah eden : Eba mslm

-5Gzlerim kamat yzne baktm Ta kal- beladan var benim ahdm Eller Mehdi gzler Pir benim Mehdim Ol sahip zamana erdi elimiz

J.

Emroldu dnya-y faniye geldim ok gnler geirdim karal bahtm Uykudain uyandm drt yana baktm Nasip veren zata dt yolumuz

Mim Muhammed ismim oldu Mahiri Sinim tamam bu yl krkbee erdi Nasipler verici ksmetim verdi Blbl gibi eydalanr dilimiz

-6oturup byk kvrdn Tavan eti helal diye buyurdun Cehaletin cmle lleme duyurdun Bu zlme avlallk snattr yahu Kelpe rakip olup taz gezdirdin ekip raky gzn szdrdn Nice mminleri yoldan azdrdn Uyank canlara kasttr yahu
Kede

J,

Bir ismin Ali'dir, bir ismin Abbas Yazlm Kalbine hannas vasvas imdi hret buldun hocadan miras Eskj sinler sana hrettir yahu yoldurup byk kestirdin "Hnkar ismi olanlar susturdun "Fak buluO" fak tludur yazdrdn Bu size byk bir mesnettir yahu
Sakal

Bu kul Mahiri'nin geldi couna Ulu sevda tacn urdu bana Pir aha bend olmu elde ii ne Adem kim. insan kim isbattr yahu

-7Gnden gne hayaline yeldiim Kesti muhabbeti nedendir bilmem Aka gelip dalgasn ddm im efgan oldu nedendir bilmem

El balayp divanna durduum Pervane olup ulesine yandm Mecnun gibi sahralarda kaldm Bir derd-i Leyla m nedendir bilmem

70

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

gndr grmezem sanki bin yldr Kulda kusur oktur crmn bildir Al u arz-u halim mklm zdr zlmez dmler nedendir bilmem
Ho

..1.

Nesimi gibi derici~im yzdrsen Nuseyri gibi boyuncuum vurdursan Cabir gibi frnlara girdirsen Yanarm vallahi emrinden dnmem

olmaz m Mahri"yi gldrsen muhabbetten bin tad aldrsan Sevdann iinde yakp ldrsen Synmez odlarm nedendir bilmem
Ak-

-8Tan yldz gibi parlayp dodum Aya kar hkmnz yok erenler Sevdim ise ben bir Leyla'y sevdim ok grmeyin bunu bana erenler

.J,

Evvel sere olup dallara kondum Ar gibi her iee el sundum Srmeli blblm bir gle yandm Bu srra aahtr ak bilenler

Kim ne bilsin Kul Mahir'in haln dosta yakn etti yolunu Yana yana buldum Ali olunu Yanmaynca nur mu olur erenler
kr

-9Biz pendemiz pirden aldk

htiya yok ele karde

..

Bir Leyla'ya Mecnun olduk Dtk dilden dile karde zina bizde yoktur nutku haktr lmden korkumuz yoktur Ha gelsin ha bela karde
Mrdmn Har~m

Siyasette Mansur olduk Biz blblz gle.konduk Velyeddin pire yandk Lebi benzer bala karde
Kargann arzusu boktur Biz gvercin phe yoktur Gel kar yolumuz haktr Mahi ol dal gle karde

Hamdulillah yare erdik Haktan derde are bulduk Her suyu!1 geidin grdk Asla gitmek sele karde

Elif Hakk'a doru yoldur Heft huruftan mkl bildir Yzyiirmi sekiz nedir Arif isen bilen karde

Mahir erdi gizli hale

kelam geldi dile hata olur m'ola Bu mmknm yalan karde
ah'ta u ho

--__;_M.AHiRI

71

-10Virane bahede meyve olur mu Babanc gelip de timar vermezse Blbl ah eyleyip feryad klr m Cemalettin gibi glzar olmazsa ilmi olur mu bendeler buna kurur mu Her muhanet bu manay bilir mi Bir muhabbet-sadk yare ermezse
Hoda-y Hocasz cihann

Hi lesiz pervaneler dnermi? Puta tapan Hakk'a secde klar m? Her olur olmaza bu pir denir mi? Sulhtan sulba gelen cemal olmazsa Krler vaktin imann bilir mi Puta merbut alan terkin klr m Hnkar evladna bar. verir mi Elinde Zlfikar Ali gelmezse

Mahir bylesine mmin denir mi Ham iken rkken meyve yenir mi ah- merdan Ali Hnkar durur mu Gnlmz alp yola gelmezse
-11-

Gel ey gnl umut kesme Mevladan Hami has eyliyen sultanmz var Hakka kr oku stk can ile Drt kitap iinde furkanrnz var Gl ile blbl var eden sultan eytan durdurup kalbini yuyan Lo tan hamurlayp un eden Hac Bekta gibi HOnkarmz var

J.

Pir sevdasn karma gel serinden Kfin deyip binamz kurdu yaradan Deli gnlm seni pervane eden Cana file veren Cemalimiz var Sen sen olup gnl dnme bu dar'dan Canm ziyaland ahn nurundan te gelip ders al Hurrem pirinden Aleme avk veren Haydaruz var

Ey Mahir'irn tefrik olma yerinden Ham diye brakma fakri' kolundan Tuttum demamndan salmam elimden Dile destur veren imanmz var

-12Ela gzlm teriflerin nereden Merhaba, ho geldin, sefalar ile Gayet hub yaratm seni yaradan Gren ak olur sevdalar ile Bilemedim ne hal geti aradan BlbUerdir her dem gle zar eden Cemalin lesin pervane eden Durma gel sevdiim defalar ile

Ham hayeldir insanlar har eden Benlik davasdr haktan dur eden Affeyle kusurum gl yzl yezdan Mahir kulun geldi hatalar ile

72

ALEV VE BEKTAi /iRlERI ANTOWJISI

-13Bre vay ba bo ahmak kiiler Size bir pend ile nasihatm var Arif olan kelamn g eder Ald perdeler grnd didar Mevsim bahar deil hava k eder Gnl dalgalanr durmaz co eder Ak mauundan bade nu eder Mridi bilenler etmesin keder Dnya bir hup gelin bize ka eder Aar gizli smn imdi fa eder Her neyse olur hkmle kader Sulbu pederimden sznce mader Bir gn dmdz olur hake bu bina Ruh bakidir konan ger bu hana Figan, frgat ile geldik cihana Uar gider kuum tufan tufana

Mahir'im meftunum bir hup canana

Benzettim cemalin Yusuf Kenana Yitirdim aklm oldum divana Dost yolunda tenim yansn biare

-14Gel bu kapya hor bakma Ali burda, veli burda Sana bana zeban veren Gevherlerin kan burda

Sakn doru yoldan kma Gzel cam oda yakma Yaplm binay ykma

Yapan hurda, atan hurda

Mahir sen kendini yokla

bakma emrinden kma Tank-i mstakim burda Kimsenin
Mrdn aybna

-15oktan beri gremedim gl yz Bala crmm n'olur sevdiim Meftunum ben sana Horasan piri Bala crmm n'olur sevdiim Alyl Mrteza Ahmedi Cemal Hasan ile Hseyindir ba server Ve bihakk mam Zeynel ey dilber Bala crmm n'olur sevdiim Bi
hakk

Gnden gne grr idim ben yari Hasretin gnlm eyliyor zar Gnah affeylemek ceddinin kan Bala crmm n'olur sevdiim
Bakr, Cafer, Kazm, Rza envari Taki, Naki Askeridir serdari Muhammed Mehdiye bala bari Bala crmm n'olur sevdiim

hurmeti Hacm Sultan Mahiri keremler kani Haksz karar klima cesede can Bala crmm n'olur sevdiim
Unutmu

YEDHARF
Malatya'nn
dr.

Hasan Hseyin ahin' dir Babasnn ad Kadirdir. 1984 (h.1310) ylnda Hekimhan ilesine bal Beykent (Ardahan) kynde dodu. Daha sonra Sivas ili Grn ilesi Maara kyne yerleti. Bu kyde 1938 ylnda ld, mezar orada-

Asl ad

iirlernde Yediharfmahlasn kullanmtr. Birinci E>nya Sava srasnda OsmanhRus savalarna katld. Savatan sonra Kangal ilesi ve kylerinde retmenlik yapt. Cumhuriyetten sonra harf devrimiyle yeni yazy rendi, kurslara kattld ve retmenlii srdrd.

Aile olarak Beydili Airetinin Kerimoullar kolundan gelir. Kerim ve Kadir adnda iki olu, Fatma adnda bir kz vardr.
Kz Fatma'y
mutur.

Ardahan kynden Haydar

Kl'Ia evlendirmi,

ondan yedi torunu ol-

iirleri imdiye dein hibir yerde yaynlanmamtr. Sadk Baba ile Esiri Baba'nn dnemine yakn bir zaman diliminde yaamtr. Tarikatn gzelliklerini derinlemesine i irlerinde yanstr. Bu kitap da yer alan iirleri torunu avukat Muharrem Kl'tan aldk. Sayn Muharrem Kl'n verdii bilgilere gre Yediharf'n bu iirler dnda iki yazma defterde yer alan iirlerinin yan sra "Fazilet" adnda Hz. Ali'ye methiyelerden oluan bir kitab daha bulunmaktadr. iirleri imdiye degin hi yaynlanmamtr.

RLERNDEN RNEKLER

-1-

Ehlibeyt aklmdan kmaz Ya Hseyni Kerbela Her Tabip yaraya bakmaz Ya Hseyni Kerbela sana vatan grmez sana yeten Mahrum kalmaz matem tutan Ya Hseyni Kerbela
Ate Kerbela'dr

Budur szm derim sana Halm gren beyan sana Mrvet efkat eyle bana Ya Hseyni Kerbela Geldim maksuta ermee Gzel cemaln grmee Eiine yz srmeye Ya Hliseyni Kerbela

Yediharfin methi yari Gman eden inkar sar O kullardan etme bari Ya Hseyni Kerbela

74

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJ/S/

-2kra'y getirdi Haktan Cebrail

stadm var etmem etmem benlii
Biatm
Hnkarm

J,

Yedullah. iai Resul var etmem etmem benlii

Resulu bilmedi Sfyan Vaka batl dedi o ald belan Lehep ile cahil, grmedi canan Kast edip evlada klp benlii
Velyevmlahn anmad yezit Firavun Tanr oldu yardmc Nemrut Vebilkadri hayre bilmedi edit Haa Tealaye edip benlii

Kitab

Amentubillaht ismi hdama Meleklere zikrim vard herdeme blistir ol secde etmez Ademe Nura toprak dedi edip benlii

erre kardr Allahuteala Diyelim herdem Ehedienla Yediharf gnahkar kulunum Mevla Resulullah haktr etmem benlii

-3Canmm canan Aziz Sultanm

syan bizde ise ihsan sizde var
Mabudu

.!

maksudu kalpte mihmanm

syan bizde ise ihsan sizde var

Ho sefa geldiniz bizim hanaya Cemalin benzettim gkteki Ay'a Kusurumu affet durdum duaya syan bizde ise ihsan sizde var

Yusufu Kenan Zelha zamanm Slaleyi Tahir gzel civanm Zeynelaba Koca Seyit sultanm syan bi7..de ise ihsan si:t.de var

ok ardm duyulmad sesimiz Vakti hayal ile geti gnmz Ceddi Auen Hnkar pirimiz syan bizde ise ihsan sizde var

Yediharf'in yerinedir biat Nazargahi Odur umar efkat Ltfikereminle eyle hmmeti syan bizde ise ihsan sizde var

-4-Habip Mustafann Nur ayini Ah senin dertlerin imam Hseyin Kast eden Melunun cehenneme can Ah senin dertlerin mam Hseyin Nesli pakin Nur Ahmet, Mrteza Hatice Fatima ol Hayrelnisa Dertlerinden Myesserdir Kerbela Ah senin dertlerin mam Hseyin

J..

Vatan hassnda kald gzmz Her seherde Ya Hseyndir szmz Ruzi Maher ruen eyle yzmz Ah senin dertlerin mam Hseyin

gller Ali terinden geti serinden Neler ektin ol mel unun elinden Ah senin dertlerin mam Hseyin
ehitlik anna

Alrd

YEDiHARF

75

ehitler ahsn ya ceddi ala Sefa saydn serine gelse bir bela Y ediharf Matemde ah eder hala Ah senin dertlerin mam Hseyi:

-5Kater olun yola girin Ceme gelin Bac Karde Hak Muhammed Ali deyin Ceme gelin Bac Karde Gnl birolsun zde bir Allah Allah yetie Pir Krk gnl yaprak birbir Ceme gelin Bac Karde
Yakmayalm bo havaya Gnahlara edek tvbe Hor bakmayak her sufata Ceme ~elin Bac Karde

Kini kibiri atalm Rehbere Pire yetelim Pervane semah tutalm Ceme gelin Bac Karde

Yediharfin haktr sz O yar ile birdir zii Ateten kurtara bizi Ceme gelin Bac Karde

-6Yine gamda kald artt firakn Hnkar Hac Bekta Veli sen yeti Ceddinden verese ilede ahm Hnkar Hac Bekta Veli sen yeti Duydum kt haber halm pek yaman Mnkrler bu ie oldu adman Tehlike yllarda kald bu zaman Hnkar Hac Bekta Veli sen yeti

.J,

Size kast edenin knla kolu Lanete mstehak krola gz Lehmine lehmi yyi haellezi Hnkar Hac Bekta Veli sen yeti Fethi Karib'dir hakknda ayet Sancan altnda btn mminat Kalmad dzeni mahlukat berbat Hnkar Hac Bekta Veli sen yeti

Yediharf bakidir ol ulu dergah

Mminler penah ol Hazreti ah Yeti Kutbi zaman ya veliyullah Hnkar Hac Bekta Veli sen yeti

76

ALEV VE BEKTA/ i/RLER/ ANTOWJ/SI

-7Sefa geldin hak mihman kibriya Muhammed mihmandr mihmandr Ali Evlad Resuln alnnda ziya Muhammed mihmandr mihmandr Ali

J.

Yzondrt surei yasindir sz Hakipaye srdm bu kara yz Mehman hakbilip kldm niyaz Muhammed mihmandr mehmindr Ali

Yediharf benziyor mehman ol yare Hac Bekta Veli Nesli Hnkare Zalime koymaya bizi kurtara Muhammed mihmandr mihmandr Ali

-8Bu ne zamanedir bu ne alamet Mrvet ahmerdan sen imdat eyle Birbirine dt bu cahil millet Mrvet ahmerdan sen imdat eyle Bize mi sakladn byle bir gn Artyor eksilmez Sfyann n Bizleri sen sakla ey kercmkan Mrvet ahmerdan sen imdat eyle
..

Erzanda Salmann carna yeten Yz kantar ahn Hayberden atan Kimir ehrinde ol bendi tutan Mrvet ahmerdan sen imdat eyle Bunca erler gitti bkt kameti Dada bada koyma Resul mmeti ncil Tevrat Zebur Kuran hrmeti Mrvet ahmerdan sen imdat eyle

Yediharfin Lam harfine mlazm Ancak sana geer naz niyazm Mrvet eiine bu kara yzm Mrvet ahmerdan sen imdat eyle

-9Uyan karde uyan gaflette kalma rfan meydannda kara bak kara Delilsiz hereye inanp kanma Eri bir mrite yola bak yola Lanete mstahak bu yoldan azan Allah eyvallah de var ise izan Hakka yaryacak bir emel kazan Cehennem iinde nara bak nara

Bu yolu kuran ol ah merdan Ykleyip ykn deveyi yeden ehit olup kendi namazn klan Abdesti alnm kula bak kula Aliden tut metah gayriden tutma Ehline sat gayre gevheri satma Gnill git helala sen haram katma Hisse al ardan bala bak bala

Yediharfin yerindedir nazar Alr satar onunladr pazar Akndan kalmad asla karar Yolundan olmayan kre bak kre

YEDi HARF

77

-10Kerbela ahval dt hatra Rahmet Ehlibeyte Lanet Yezide Zalm imir el vuruncu satra Rahmet Ehlibeyte lanet Yezide Kafirler auyu verdi Hasana Zulmetli gr ne kld Hseyne Sat hazeren lanet ol ehli kine Rahmet Ehlibeyte lanet Yezide
mamlara ne yapt. zabt nekkar
Ekmei a haram ehli inkar Lanet seza O!Jlara daim ey yar Rahmet Ehlibeyte lanet Yezide

btida Alidir ehitler ba

Mahere kalmtr mazlumun ii Ehlibeyt akna dkelim ya Rahmet Ehlibeyte lanet Yezide

Yediharf Ahvali dedin mi yara Ancak bu yaraya o merhem ala

Her iki cihanda yzleri kara Rahmet Ehlib<:yte lanet Yezide

-11-Koca Seyit saadetler oca imam Zeynal aba evladsn sen Bir ko bir kme ald ba Kurban Halildir smailsin sen
Maallah

Kll

yola gidersin hep yola sarf edersin Grdn ileri pir pak edersin Aliyelmrteza Salmansn sen
varn

Krklarn gittii

bin kere byle bir kurban Dedeler iinde Aliyetlsan Bunu yapmaz vallah bindebir canan meerki cabiri Ensarisin sen Evliya ahkamn tamam yetirdin Ehlibeyt akna Lokma yedirdin Bada kurup teraziye oturdun Fazlnn satt Haydarisin sen

Pir akma ne olursa alrsn Fakir fukarann halin bilirsin Rahim gnllsn Rahim klrsn Bener Mrtezaya ihsansn sen ok kr makamn grd gzmz srdk kara yzmz Ceddin islah ede bu zamanmz Elinde hccettin fermanisin sen

Eiine

Yediharf varisin hem ata ana Metahn incidir alp satana

Akolsun stkyle

ykn tutana Auen neslinden halifesin sen

78

ALEV/ VE BEKTA/ /JRLERi ANTOLOJiS

-12Gel gnl feragat eyle fenadan Sefas yok elin eksene sende efaatgandr Ahmet Mustafa Ruhuna selavat versene sende
.

Nefis seli sakn ykmasn bendi Meyil verme ayare ktdr fendi Benim ne haddime syleten kendi aha vasfn beyan etsene sende

Ey YediharfHamza kahraman nolmu Abbas gerbi Battal Mseyip gelmi Bu dnyada var m hi murat alm Gelenler gidiyor baksana sende

-13Koca Seyit pirimi dmde grdm Ne kalem yazlm kan stne kr olsun Hakka murada yettim Siyah zlfn dkm yzn stne Cenneti alann tomurcuk gl Bi cmle kainat cihann var Dudaklar yanaklar kendi bir huri lallah yazlm dilin stne

J.

Hatt st ad bai bismillah Alemde bulunmaz fisebilillah Dava ettim yari elhamdlillah Al yeil libas giymi stne
Yarm canm bam varmda

kurban

krarn kadimdir hkmne ferman

Garip biareyim sen eyle derman La Feta yazlm dn stne

Bedri mahdr ahm cmlenin ba Zeyneli abaya benzer kyas Y ediharfe nasip etti hdas Ziyaretgahmdr bam stne

-14-kr nasib oldu kudret kurban Hak Muhammed Ali kabul eylesin Hatice Fatma fevzi rahman ah Hasan Hseyin kabul eylesin

Mminolan daim bu gn arar mam Zeynel mam Bakr Cafer Kazm Musa Rza sevabn yazar Tak Naki Askeri kabul eylesin

Yediharf Mehdiden ola inayet Evliya enbiya hatm tamamet Lokmasn yiyene evvel efaat Pirim Kocaseyit kabul eylesin

-15Leyli nehar zikrim fikrim Sensin ya Ali ya Ali Dknlere eden yardm Sensin ya Ali ya Ali Hasan Hseyindir mahm Zeynel Bakr doru rahm Zahirde batnda ahm Sensin ya Ali ya Ali Caferi
Kazm Musadr

mam Rza rehnmadr

Ala kll ey!n kadir Sensin ya Ali ya Ali Taki Naki medet mrvet Askeri Mehdiden himmet Cmlesine veren ksmet Sensin ya Ali ya Ali

Yediharf Sidreye varan Hindde Muhammede eren Gnahlara kalmaz sultan Sensin ya Ali ya Ali

-16Heybet ile alametler belirdi Glbengi Muhammed Ali uyana Cmle kafir slam kasdine geldi Hatice Fatima Zhre uyana Nicebir ekelim kafir gamn Dn gayri kafir iin sonunu Yediler Krklar cmlenin mam Hasan hulki Rza ol ah uyana Hep el katt otuzbin sehaba Cem olan mminat gelmez hesaba Kuranmz sz budur hitaba Hseyni Kerbela meydan uyana
Cihad biz hak emridir bildik Okuduk Ayeti hemen uyandk Vakit tamam imdi biz destur aldk Krkpare blnen Zeynel uyana

gnlk mihmanz bilin bu hana ehitler gaziler gider canana Kimselere kalmaz i bu virana Kazanda kaynyor Bakr uyana Ceddimz hkmdar ark ile garbe Biz ona tabiyiz gideriz harbe Yerin gn ortasndaki Trbe Cafer Kazm Musa Rza uyana Medet Kocaseyit sedamz iit Yirminci asrda Tabiri beyit Taki Naki Asker sizlerden mit Muhammed Mehdi ol ah uyana

Yediharf hakine yzm srdm

nallah hayrdr sonunu bildim Din slam bakidir sonunu grdm Hnkar Hac Bekta Veli uyana

80

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER/ A_NTOl-'-0-'-Jl;..;;..'S/"-----------------

-17Yine matem geldi Hdadan bize Bugn gnn yeti mam Hseyin Nahak yere nedir bize bu ceza Bugn gnn yeti mam Hseyin Asumana kt halkn feryad Daima ikence zalimin derdi Kanl gmleinin kan hrmeti Bugn gnn yeti imam Hseyin

.J,

Gece gndz uyku grmez bu gzler Y alvarnadan aciz kald bu yzler Ancak sana geer naz niyazlar Bugn gnn yeti mam Hseyin ryan bryan el attlar varma Acdlar garip hsran halma Hak emridir raz olduk lme Bugn gnn yeti mam Hseyin

Y ediharf'im elim ektim fenadan Birdem kurtulmadm dertten beladan Yaralym ben ayrldm o ahdan Bugn gnn yeti imam Hseyin

-18Yklsn zalmn ark-binas

Yktda

gidiyor Seyit Efendim Otuzalubin halifenin atas Brakt gidiyor Seyit Efendim Levhi kalem byle alm kalemi Ehli-beyte verdi derdi elemi Sen seyitsin aydnlattn alemi Aydnlatt kalpler Seyit Efendim Kainat inledi sebi Samavat Saf saf olmu Melekler kat kat Gnmz kalmad hiyhat hiyhat Kalmad gidiyor Seyit Efendim Bismillahirahman ismidir Seyit Hakknda lafeta kendidir Seyit Grecekti iler grmedi Seyit Grmeden gidiyor Seyit Efendim Kfuven
ehaddr zat sifat

Ahetti Muhammed atas Ali Yetim kald Evladn Kllivazi Kutbi alem Hac Bektai Veli G Kld gidiyor Seyit Efendim Hatice Fatma Zhre alad Acep kutbin kime teslim eyledi Fenadan bakaya rhlet eyledi Eyledi gidiyor Seyit Efendim Seyittir ah Hasan Seyit Hseyin Seyit Zeynal Seyit mam Bakrn Seyit Cafer Kocaseyit Sadkn Kazmdr gidiyor Seyit Efendim Seyit Musay Seyit Rzadr Seyit Tak Seyit Naki hodadr Seyit Asker Seyit Sahip atadr Mehdidir gidiyor Seyit Efendim Yediharf vasfna yoktur nihayet Seyit Kerim Seyit eyler efaat Seyit gider Seyit gelir bir hayat Daim gider gelir Seyit Efendim

Hayattadr Seyit deil memat Cenneti aladan abu hayat ti de gidiyor Seyit Efendim

YEDi HARF

81

-19eriat Mustafa tarikat Ali Marifetde mevaliyim mevali Marifet ademde hakikat veli Marifette mevaliyim mevali

J,

Asl balk amma Adem nuruhak Ademin nurundan oldu cmle halk Ademin nurudur yer gk muhakkak Marifette mevaliyim mevali

mmet dini ve lndillahi slam Bizim hakkmzda ol nuri didam Ceddi atamzdr hazreti Adem Marifette mevaliyim mevali

Ademin nurciur melekler eyyar Ademin nurudur ol gzel bahar Ademin nurudur Leyli ve nehar Marifette mevaliyim mevali Ademin nurudur ay-gn yldz hep Ademin nurudur adem olan hep Ademin hakknda bu yzdrt kitap Marifette mevaliyim mevali

Hak kendi nurundan verdi Ademe Dnya Alt gnde erdi tamama Eveli perembe sonu bil cuma Marifette mevaliyim mevali

Yediharf pirimdir mam Zeynal Ademfazl Ademakl ve kemal Adem olda bu szlerden hisse al Marifette mevaliyim mevali

-20Allah Allah her dertlerin devas Dertliyim dermana geldim ya Ali Azar yaralarm yoktur aresi Dertliyim dermana geldim ya Ali Muhammed Mustafa hakk ver Kuran Hatice Fatima Zhreden ehsan Hasan Hseyinden bu derde derman Dertliyim dermana geldim ya Ali
Ah-figan
Kazm,

edip kapna geldim

mam Zeynal, Bakr Caferden yardm

Musa, Rza dilimde virdim Dertliyim dermana geldim ya Ali Muhammed Takya bal zmz mam Nakiye ayan halmz Hasanul Askere srek yzmz Dertliyim dermana geldim ya Ali

Fethi garibidir Mehdiyi hadi Odur ahr dini ehlin murad Yediharf ol yari grmek feryad Dertliyim dermana geldim ya Ali

82

ALEVi VE BEKTAi iiRLER/ AN'l'OLO-"-':Jl..;;..;s__

---------------

-21Muhammed Mustafa kendi nutkudur efaat da mahrum etmez inallah Kuranmz hem dinimiz bakidir Kafirlere zebun etmez inallah
Hatice-Fatma Hasan Hseyin Zeynal Bakr Cafer ondrt masumun Yezit merdut imamlara tutan kin Ahiretde imam bulmaz inallah

J,

zahmet 01 imam Rzadan alalm hmmet Bunlara kast eden merdude lanet Hazar lanet olsun, olur inaHah keremler kam Hasanl Askerin boldur ihsan Mehdi sahip zaman dertler derman Cmle derde derman verir inallah
Takyla Nakdr

Musay Kazmn ektii

Yediharf cahd eder o yari bula Mmn kulJar ile cennetlik ola Hnkar Hac Bekta muratlar vere Cmlenin muradn verir inallah

-22Hak cemali pir kemali sohbeti Yalana boulma Yedi harf asla ah merdan iri yezdan hmmeti Ayare boulma Yedi harf asla Kamille, mridin aln duasn edip karna sesin Hrs ile nefsin kesin kafasn Kffara boulma Yediharf asla
Srr fa

J,

zn gr gel hor bakma herkese Meyil edip kulak verme her sese Meyli dnya olup etme vesvese eytana boulma Yediharf asla Vcudun kabedir girmesin nargs Kilise ann almasn beyrus sann szn tutmad petrus Kesire boulma Y ediharf asla

Yediharfe yarindendir her bela Belay ekmeyen olmaz mptela Ak olan yetmezmi hi ol aha Himare boulma Yediharf asla

-23Gece gndz arver pirine Dertlere derman ver ya ahmerdan Hile katma kazancna karna Dertlere derman ver ya ahmerdan Trl belalar eyleme nasip Maksudum ermektir sana ya habip Diyar gurbette kalmm garip Dertlere derman ver ya ahmerdan

J,

are bulamadm artt bu gamlar Al yeil istemem giyem karalar u sineme at trl yaralar Dertlere derman ver ya ahmerdan
syan babndaym sen ltfun ile

Bu gzlerim doldu kanl ya ile taktire bacan baile Dertlere derman ver ya ahmerdan
Razyz

Yediharf evladr kara almak

Kitab dinleyip kalem almak Yareb muradmdr aha kavumak Dertlere derman ver ya ahmerdan

-24 skute vard cevap kesildi Dudu diller niin lal oldu garda Alenen kfrn deildir gyap Ehli tarikata kul olan garda
Faz ile kemalin kadri ycedir Esmal Hsnanm asl hecedir Escud Ademe olan secdedir Kyamla rukuya indinmi Garda

Saldn nameye ltfen nazar kl Birdaha syleme sakn hazer kl Meclisi irfanda madem yazar kl Zat sufat nedir bildin mi garda
Nasihattr sana dediim anla Mecazi deildir dorusu byle El szne uyup klmsn hamle Cmle muradn aldn m garda

Y ediharfin turab balktr asl Hak ademde mevcut tamamdr fasl Hnkar Hac Bekta Velidir nesli Zamann Kutbunu bildin mi garda

-25Engindir gnlmz irfan katnda Turabiyiz, turabiyiz turabi Kulh vallah delil hatt zatnda Meddahiyiz, meddahiyiz meddahi Allahssemedir tefsir meali Lemyelid velem yuled beerden hali Velem yekmleh her iten beri
Galamyz, galamyz galam

J.

Slalei tabire etmisin yolda Saf ceza hayrennasa bir karda zinde gider mi ki bunlar kalla
Muhtacyz, muhtacyz muhtac

Ruhumun ruhusun selamn kavlen Min Rabbn yemen feyevmen El veledi srr abivela veleden Kemteriyiz kemteriyiz kemteri Ayete! krsidir nutku dehann Noldu cihangirler salsn kann Hi ra varn fani cihann
Mehmanyz mehmanyz mehman

Kfven ehaddr yedi bizas Beerrit olmaz buna kyas harften ibaret meskeni has
Bektaiyiz, bektaiyiz bektai

Yediharf yzondur derdin ilac Onbir on yedidir Gruhi Naci Sureyi fatihadan vurunduk taci Hiccaciyiz, hiccaciyiz hiccaci

84

ALEV VE BEKTA/ ilRLERI ANTOLOJSi

-26Cmle kusurum ele aldm vallah Bu meydana yzm srmeye geldim Murit meydannda dedim eyvallah Pir payine yzm srmeye geldim Adem ar anasr bina kuruldu Birde hakkn nuru ardan be oldu Krkta paras var krkbci buldu Secde edip yzm srmeye geldim Elif ahad kahhar ismi sabakm Cmle kusur bende affet gnahm Yolum Ehli beyte madem turabm Bi payine yzm srmeye geldim Tekmil vucudurn vallahi billah Sufatta Ademim elhamdllllah Adem emel kitap hem safyyllah Bi payine yzm srmeye geldim Cmlesinde mevcut hatt cemali Habibi Mustafa hem demi Ali Hatice-Fatima hakkn efzah Bi payine yzm srmeye geldim

-l.

Her daim zikrimdir Hasan Hseyin Erhamerrahim Rabbil Alemin Zebanm nedhi Zeynalabidin Bi payine yzm srmeye geldim
ehri alimim Bakrdr eycan Caferi sadktr stadm inan Musai Kazm ahi Horasan Bi payine yzm srmeye geldim

Zalimin okumusan Kuranda Aliyl Rza fikrim herdemde Taki el Nakiye, olmuum bende Bi payine yzm srmeye geldim Sebalmesana oldu iaret Vallahi ekberde buldum inayet Kim evlad sevmez hazren laanet Bi payine yzm srmeye geldim Lam elifdir Yediharfin penah Elele elhakta buldum ilah
efaat babmdr akam sabah

Bi payine yzm srmeye geldim

-27Gel ey deli gnl muhannet olma Birde batn var dnyadan baka Ehlibeyti ahn haline ala Cenan yok Muhammed Aliden baka AIJah Muhammeddir cmlenin ba Akttm gzmden kan ile ya O kimdi avcunda mum eden ta Grdn varmdr bunlardan baka

-l.

Bunlardr

bilinki cennetin gl Bizlere gsterdi drtkap yolu Ak muhabbeti kalbimde dolu Sevdiin var mdr bunlardan baka

Birisi okudu dieri yazd Gelen ayetleri sraya dizdi Ar alaya kt mirac gezdi Cihan neyleyim bunlardan baka

Yediharf hakkn muhta kuludur efaat etmekte yarin kandr Sevdiim yol Ali aba yoludur Hakikisi var m bunlardan baka

YED/HARF

85

-28Darda kalsak snrz sizlere Yeti cannza Bektai Veli Kemteriyiz mrvet eyle bizlere Ltfi kerem eyle Bektai Veli
sminiz gerekten anarz vallah Size kudret vermi cenab Allah Divannda mahrum etmez inallah Umudumuz sensin Bektai Veli

Nice bir erenler cihana geldi emriyle onlar sr oldu Sudaki balklar niyaza geldi Derler ana Bektai Veli
Hakkn

Dertli olan kullar dermann umar Akn kalbimdedir herdaim yanar Arslan sretinde Haydan kenar Benzer Mrtezaya Bektai Veli

Veliler ulusu olduun bildim Medet eiine yzm sUrdm Yediltarfi hogr kapma geldim Af eyle kusuru Bektai VeH

-29Asl memleketi Horasanhdr Orada domutur Pir Hac Bekta Pederi, brahim sani oludur Halkca sevilirdi Pir Hac Bekta

J.

Elifi tacn giydi kuand Slaleden ona kalan niand Allah deyip dalar talar aard Uar konar idi Pir Hac Bekta Konyada hizmetini bitiren olur mu batn eren emsi Tebrizi gibi kafa getiren Hemen dua etti Pir Hac Bekta

Kk iken hep giderdi okula Rast gelirdi hep ileri hakile Kaynad bir eme orada bile Su kard hemen Pir Hac Bekta Evveli Aliydi Pir Veli oldu eriat Tarikat yolunu kurdu Gvercin donunda hye kondu Krehir'e geldi Pir Hac Bekta Doksandokuz bin halife ulusu Elliyedibin Rum erlerin velisi Lafeta-hclata ann anls Ehlibeyte mensup Pir Hac Bekta Ahmet Yesevidir hocas olan Bedehan ilinde olumu bulan Zaman Padiaha yardmc olan Sana soranlard Pir Hac Bekta

Herkii

yeterdi Ne murat istersen derman katard Ahi Evran ile sohbet ederdi Tepede lt>uluurdu Pir Hac Bekta Gndzleri krkgn gece eyleyen Sular kesilip ktlk eyliyen Oradaki papazlara syleyen mam eyle dedi Pir Hac Bekta Hazreti Hzrla gemi kurtaran Rumun diyarndan Mekkeye varan Saflar balannca tekbirin alan Namazn klard Pir Hac Bekta

aramn imdadna

86

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERI ANTOLOJSi

Y ediharf Pirimin byle icaz Balklarda kld ana niyaz Dar cec zeri klp namaz Erenler ahsn Pir Hac Bekta

-30Grdm ak sakall bir pir Dediler Zeynel abidin Etrafn stm bir nur Dediler Zeynal Abidin Allah ne gzel yaratm Kudret lokmasn uzatm Ehlibeyt nesline katm Dediler Zeynel Abidin

J.

Niyazm

size ya Ali Bana yakndr her hali mam Hseyin'in olu Dediler Zeynel Abidin Ryada grdm ol zat Sevincim coedip artt
Altnda vard krat

Dediler Zeynel Abidin

Yedi harfim mrvet kadir Bu keramet ive nedir Yolun kurucusu odur Dediler Zeynel Abidin

-31Hakkn
Hayr

emrin bilenlere dua edenlere Ehli beyti sevenlere Allahm sen yardm eyle

Kusurum varsa azamda Can baba gibi kazanda Yarn sratta nizamda Atlahm sen yardm eyle Ehli fakir olanlara u batna dalanlara Yetim sakat kalanlara Allahm sen yardm eyle Kuran kitabm severim Himmet et gitsin kederim Yediharf kadir pederim Allahm sen yardm eyle

Allah deyip barana Gece gndz arana Dosta haln duyurana Allahm sen yardm eyle Yar arayp bulanlara Darda zorda kalanlara Hak yolunda olanlara Allahm sen yardm eyle

YEDiHARF

87

-32Hor gnneyin yaratlan insan Elesti bczminden nce nur olan Zahir batn eriipde yreni Bir balktan var ettiler bizi
Anladm nasl dnyann hali Muhammed Resuln yariydi Ali Sekizinci Nesli Bekta Veli Korur her beladan o sultan bizi

J..

Edimin nfusu oald durdu Muhammet nurunu hep it'de grd kinci Nuh o~up gemiyi kurdu Be ay bir deryaya drd bizi Evvela atamz olupdur Adem Muhammed Resulde bulmutur hitam Lutfet Yediharfe var ise hatam Mmin. kullarndan eylesen bizi

-33geldi sadk kavim zuhure Sonradan eridi devri drise Nuh'da gemi ina etti bir nice Revan olup bir deryaya yazld Nuh Aleyhi selamda ebul beerdi Musa asasn yere derdi Sleyman tahr.nda hkiim si.irerdi brahime Kenan ili yazld
it'den

Yusufuda bir kuyuya attlar Zelahaya iftiray ettiler Yedi sene bir zindanda tuttular 01 vakit ryaya tabir yazld Yakupda israile eylerdi hkm Onu dinlemedi dald takm Oldem ah merdan gezerdi iklim Onunda anna ehit yazld

Yediharf sorana cevabn syle Rivayet olunur kitapda byle Doruyu takip et eriyi neyle Hepside tarihe birbir yazld

-34Sorarsan Dnyay behey kardam Tevrat kitabndan ara yoldam Sende bir mride ula srdam Pazar gn ziya ile zulmat yaratld Bundan gece gndz olmutur hasl nanp gnlver hakiki asl Pazartesi seba olmutur hasl Sah gn kar ile deniz yaratld Karaya mahsulat ad verildi Bilgi eyle dnya byle kuruldu arambaya emsi kamer grnd
Perembe balklar ku yaratld

J..

Hakkn kudretiyle oluyor bunlar

Balktan yorulup verildi canlar Bir hafta iinde hal oldu bunlar Cumaya hayvanla insan yaratld

Her toprak katld Adem atana Bu bir hikmet anlaypta tutana Ak olsun byle srra yetene kr klan sadk kul yaratld Yediharf cihann bahsini ettin Hayatn iinde ne alp sattn Ya sende kalmadn dnyadan gittin Sizlere Kur'an'da yol yaratld

88

ALEV VE BEKTA.j_l_.IR_LE=R:..:/ Ac::.NT.:.;:...;:cV.;;;cW..:...'.J=IS;;...i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-35Mekkeden Kffeye eyledi nakil Hseynin yakn ol Mslm Akil ehit ettirdi onu Ziyad pakti Tutup ldrdler Mslm Akili Bir olu Muhammet biri brahim Bize imdat eyle Cenab Rahim Mevlamz koymaya onlarda ahm Oullanyle birlik Mslm Akili

J,

Dman

Babas ocuklar ehit oldular olanlar elbet gldler Ahirette belalarn buldular Hakaret ettiler Mslm Akili

Bir ok kiileri krd geirdi Duvardan omuzun kapya verdi Ev halk birden kapy at Dt baladlar MslUm Akili

Ey Y ediharf yeter zm dayanmaz

Kerbela vakas bir daha olmaz Byle bir facia inallah gelmez Neler eylediler Mslm Akili

-36Dnya hepbir olsa ba gelemezdi Allahn Arslan Ali dediler Heybetini gren hi sa kalmazd Allahn Arslan Ali dediler Bir kapuyu gtremez ok kii Ali yalnzca grd bu ii Cebrailde oldu yardmc kii Allahn Arslan Ali dediler

J,

Hak ona vermiti kuvvet kudreti Her nereye gitse ykar hikmeti Resulnden o alrd himmeti Allahn Arslan Ali dediler Zlfikar sallasa gitmezdi boa Kafirleri keser ilerdi taa Dediler Ali ile klmaz baa Allahn Arslan Ali dediler

Yediharf ah severim candan

ar imdadna

gelir her andan Devlerde rkmt olcan ahtan Allahn Arslan Ali dediler

-37Kubbenin iinde nurdan grnd Cebrail'e stad olan ol ahtr Bir iaret ile her i grnd Haman naresini vuran ol ahtr Sleyman'a medet eden deil mi Tac ile tahtn bulan deil mi Kafirleri hak akna kran deil mi nce slaml kuran ol ahtr

J,

Ba iinde ifrit devi balad Devlerin ah medet dedi alad Beikte ejderi pare eyledi Hinten Muhammet'e eren ol ahtr

kantara varan Orada Fazly bortan kurtaran Kimirin ilinde kafese giren Oray mslman eden ol ahtr

Altnla tartlp

YEDiHARF

89

Ey Yediharf bunlar gerek glnmez Hakkn emridir gidenler gelmez Anadan domayla byle kl olmaz Bir cihette evvelisi ol ahtr

-38Hakikat babnda yolur srdm ekerim matemi yar senin iin Ak muhabbeti sana verdiim Cierim dalarm yar senin iin Byle ahn huzuruna varmal Secde klp ol darna durmal al giymi seccadesi srmal Hasretin ekerim yar senin iin
Bam

Gster cemaln gzel ilahi Sevmiem gnlden seni billahi Ehlibeyte hakiki yar vallahi Siyah giyerim yar senin iin Aslan _olup mira yoluna durdun
Fazlnn uruna Kimire vardn

Gvercin donunda hye kondun Canm rtare yansn yar senin iin

feda olsun ahn yoluna Kerem eyle bu fakirin balna ifa eyle ey Yediharf kuluna Figann eylerim yar senin iin

Var deilmi ateine yandm O gzel mahine hayran olduum Ta ezelden gnl meyil verdiim Buna Ehlibeytin yolu dediler
Dostlar

-39J, Adem safyullah cennetten kt

Nfusu oald krkbini geti onun yerine geti Adem Hindistan'a kondu dediler
Olu it'de

grnce yanyor ram

eri girmeye geldimi sram

Ali'den szld onikiimam Bunlar Ehlibeytin gl dediler Resullah cemal ile grr idi Bilmediin ona danr idi Ona canm derdi hem kerraryd Sonradan ismine veli dediler
Savalarda kalalar feth eden Heran Peygamberin carna yeten Durmadan gnlden ibadet eden O Allah'n mmin kulu dediler

brahim peygamber konuk severdi Musa asasn yere sayard Nuh aleyhiselam gemi kurtard Onada marangoz dlger dediler

Dnya benim derdi taht Sleyman Dev ile cinleri toplard heman Cebrail kubbeye olunca hayran Havada yllarca utu dediler
sada mucizat gsterdi halka

Kimse meyil vermez din ile rka Ali hkmederdi garbile arka Buna halkn kudretidir dediler

Yediharf anla gr bu nasl hald Hazreti Muhammet cihane geldi slamiyet yce dini o kurdu Mmine efaat klan dediler

Hasretin ektiim ya gzel ahm Tarikat ehlinden ayrma bizi Umudumuz sizde ulu sultanm Tarikat yolundan ayrma bizi Hazreti Hatice Fatma ana mam Hasan Hulki Ur etti cana O zalimler zehir sundular sana Tarikat ehlinden ayrma bizi

Kerbela'da imam Hseyin teni Senin akn dedi eyliyor beni Zeyneli Bakr zikrettim an Tarikat ehlinden ayrma bizi ekerim yasn Cafer Sadkn mam Kazm Musa ah Rzann mam Taki-Naki hem Askarmn Katarndan aman aynna bizi

Y ediharf evvelden eyledin abd Muhammet soyunun byleymi baht Dar gnmde yeti Muhammet Mehti Tarikat ehlinden ayrma bizi

-41-

Hepten geldi benim stadm Elif be retti ktm haceye Gece gndz ona nazm niyazm Hem mran okurum hemde kulkefa Otuz iki czden hissemi aldm Okurken heceyi Kuran buldum Erenlerin fukaras sayldm Beratn okurum hemde Helata Yarim verdi dersim bende yazarm Sureyi Yunus'ta kald nazarm Benim apkn ile yoktur pazarm Sadkn okurum hemde vedduha

.J,..

Grdm stadmn eli sazldr Elrahman suresi gayet nazldr Ol Yasin erif tatl szldr
Bunda hilaf yoktur heyallessa

Veznesiz szleri dilinden brak Grdn ademe atma ey ahmak Sermaye yok bunasl alpta satmak Mtefeyyuf okurum hemde Mrsela
mam Zeynelaba benim ahmdr Ezeli ervahtan kblegahmdr Alenen paki zat saddak yarmdr Ali'min okurum hemde vettaha

Yediharf lafeta yarin hakknda Arz edene hazr nazr yaknda Selavat farz oldu her sabahmda ihlas okurum birde Fatiha

YEDiHARF

91

-42Allahmmeselli nurun ala nur Keremkl ya Ali mrvete geldim Selavat ol Muhammet Mustafa'dr Keremkl ya Ali mrvete geldim Hatice Fatma hsn zatna Hasanhlki Rza ismi pakina Hseyn'i Kerbela ah hrmetine Keremkl ya Ali mrvete geldim Zeynahabaya ayan halmz Bakr Cafer hem delilimiz Kazm Musa ~za gzel ahmz Keremkl ya Ali mrvete geldim Taki-Naki mminlere yar ise Hasan Aliasker Bakr nur ise Bir muradm vardr ahm verirse KerenkJI ya Ali mrvete geldim

Gel Mehdiyiresul mmet penah Medet onikiimam gster ol cah Yediharf kan alar ekerek ah Kerem kl ya Ali mrvete geldim

Mahrum kalma : Yoksun kalma - Maksuda erme : Amaca, gayeye varma - iai Resul : Hz. Ali - Velyevmlahir : Hi bir zaman. Kyamete dein. - Alamet: Belirti -Kamet : Bel, koy- Ziya : Ik - Mahlukat : Varlklar - Mehman : Konuk- Edan : Yerel syleyile irfan - Mustahak : Hak etti, layik - Zabta mekkar : nkara Yezid - Nefl- ruh : Cebrail - Seza : Uygun, yarar - ptida : ilk - Aguen : mam Hasan - Libas : Giysi - Hatm- Tamanet : Sonu, son imam - Sidre : En u, en son - Memat : lm - Hoda : Tanr, huda Nihayet: Son - Merd.un : Kt, lanetlik, reddedilmi -- Hazar lanet : ok, bin kez lanet - Nutku : Beyan - Nargn : eytan - Yemen : Arabistanda bir lke l<'em : Ag:z - El veledi srn ahivela veleden: Srlarn gizin ocuu, ocuun o cuuna. -Kerem kil: Yardm et.
NAN BRLGNDE ALFABE SORUNU
nan birliinin salanmasnda ulusal dil aynlklar engel oluturmaz. nan birliinin

iin ulusal zelliklerin bir potada eritilip yok edilmesi gerekmez. Byle olmaktan uzak olduu gibi Tanr'ya da inanmamakla e anlaml sayl maldr. Dinimize gre Tanr her insan olduu gibi uluslanda farkl zelliklerle yaratm tr. Bunlar bir potada eritip yok etmek, Tanr yaratmasn beenmemek olur. Tanr yle istedii iin dnyamzda eitli uluslar vardr. Dilleri, yazlar, kltrleri de baka baka dr. nsanlara Tanr eviri yetenei de vermitir. Bu nedenle o, dillerin, yazlarn eitlili inden dolay sulanamaz. Msliiman olmak iin Arap olmaya gerek vardr dersek herkes bize gler. Mslmanlarn alfabesi diye bir alfebe olamaz. Arap yazs, Finike yazs, Latin yazs, Osmanl yazs, Japon yazs, ivi yazs, hiyerolif gibi bir ok yaz trleri vardr. Tanr bu yazlarn yok edilmesini buyurmamtr. Byle dnmek, yine Tanr'y yatsmak olarak nitelendirilse doru olur kansndaym. bir sav,
inandrc

oluturulabilmesi

92

ALEV VE BEKTA/ /JRLE.R/ ANTOLOJiSi

Kuran alfabesi diye bir alfabe yoktur. Byle dnmek Arap milliyetiliine ya srmektir, tilkiliktir, yanltr. Kuran- Kerim'in Arap yazs dnda baka yazlarla yazl masn yasaklamak, nlemek slamiyetin yaylmasna, iletiimine sed ekmek olur. slamiyete yarar yoktur, zarar vardr. Araplar slam olmadan nce de elif harfinden treyen Arap yazs vard. Bu yaz slamiyetle yaratlmad. Onun iin bu yaz Kuran alfabesi ya da Mslman alfabesi saylamaz. Kuran Kerimin bizim kulladmz imdiki yaz dahil her trl yaz ile yanlsz yazlmasnda dinsel adan bir engel yoktur. Kald ki, bunun
saylamayacak yararlar vardr.

Yurtta, yobazlar 200-300 yldr hep yeniliklere hep kar kmlar, "din elden gidiyor", "batyoruz" "ahlak bozuldu" yaftalarn gslerinden indirmemiler, a d olmay byk bir marifet, ustalk, byklk saymlar; bunlar inatla savunmay da asla b rakmamlardr. Bu adan bunlar hep abesle itigal etmilerdir. Bizleride bu bilim d yeniliki olmayan grlerle megul etmilerdir. Halende rgtlenerek bilim ve gerek d savlarn eitli yollarla topluma kabul ettirmeye almaktadrlar. Bunlar bilim ve tekniin bir k olduunu hep unutur grnyorlar.

KUMRU
Ondukuzcu yzyln sonlaryla 20. yzyln balarnda. yaad. Asl ad Mrza Muhammet Nakidir.Gnlnde Kerbe1a lna dntrd Hazreti Hseyin ve Ehli beyt sevgisini iirlerinde birer krmz gl olarak yanstmasn bilmitir. 1909(h. 1327)'de Kenzl Mesaip adl nl iir kitabn yaynlad. Alevi- Bektai evrelerinde bu kitabyla ok nlendi Can Yaynlan arasnda kan bu kitabnda Hz;,. Muhammet'den balyarak ehlibeytin ektii tm aclar dile getirir.
-1Kzm Zeynep hani ah- Medine Olan ceddi Peygamberden niane Zuhura sineyi Zhre Hseyin'im Ne oldu haber ver ben mativane

..

Uzand eilerim Ali Aba'dan

pes akrabadan mUtebadan Getir onun halin bir kez beyana

Kasm ah- niandr

Yannda kin kald

Ana soldu o sahrada gu1istan Zemin-i Kerbe1ada koptu tufan Hseyin' kestiler leh-tene kurban Boyand gl cism-i kan arkavane Yanan kalbim yine kan ile doldu Bina-y takalm sabrm bozuldu Kzm Zeynep aman Abbas ne oldu Getir onun halin bir kez beyana Haber alr isen Abbas' benden Kalmtr peykeri oryan kefenden Kalem olup kolu dt bedenden Boyand kumlar zre cismi kana Gidince Kfe'ye ey can- mader Gtrmtr kzm sekiz birader Onlar kalsn han ehzade Ekber Dnd gl cismi kandan argavana lptr kardelerim ehr-i vatansz Cda'da balar gezdi bedensiz Ali Ekber balam ld kefensiz lde kb feryatd asumana

Tutup toy Kasm'aah- ehidan O toyda alad enbyalar kan lp kendi ota oldu talan Gelini ettiler am'a irevane Niin rengin solup nutkun ekilmi erken dklm Hilal- nev gibi kaddin bklm Dnmtr rengi ruyun zaferane
Aarm salarn

Soldu rengim Hseyin'den ayrlnca Abbas lnce Ana ah Ali Ekber gelince Bkld kametim dnd kemane
Aard salarm

bildim harap olmu Medine Khntr AH'yi ol ehli kene Hani pes blblm matem Sakine Ne oldu ar ol irin zebane Kara gnlerde kald Ali etbar Hseyin'den sonra bin derde giriftar Klar Kumru bu matemde ahu zar Gelir gz yah daim divane

Yakn

94

ALEV/ VE BEKTA/ /JRLERI ANTOLOJiSi

-2am'da

zulm ile imla yazarlar ya Hseyin Evvel eliften vaveyla yazarlar ya Hseyin
Bay-

bidat, tey- t say- sel al Cemini can kastna yazarlar ya Hseyin He harb-i Haydar Ge harab- mlk-idin Dal dili alkan ile derya yazarlar ya Hseyin

Ze zillet R viziyi resmi sini cn Sinan ann imr-i berkase yazarlar ya Hseyin
Saddi sinada amac peyka almakla Dad- darb- hanceri alkan yazarlar ya Hseyin zulum askya ya Hseyin
satr

Ty tufan- musbet zy-

Ayn

uryan ismini

kt'a yazarlar

Kaf-n manas oldurki kollar kalem olmak g Ol iki kol sahibini sakka yazarlar ya Hseyin

benit Kerbela'dan lem liva-y nizadan Mm ini bin mhret ile uzma yazarlar ya Hseyin Lem-i tekrar keside biceyi derya-y hun Ye Yezid'in hkmn mecra yazarlar ya Hseyin Etmesen biat kendinden nev-i saz olmakha Mateminde Kumruyu eyda yazarlar ya Hseyin

Kaf-

kiJtlk- eyda: Deli - Bidat : Hakszlk - Tg : Kl Zillet: Alaklk - Bu iirde geen (Elif, Ba, Te, He, Ge, Dal, Ze, R, Sn, Sin, Sad, Kaf. Lem. .. ) Arap abc'sindeki harflerdir - Derya-y hun : Kan denizi - Biat: Boyun eme, balanma - Mecra : Kaynak - Lva-y niza: Kavga bayra Mihnet-= Glk - Sakka: Su datan - Uryan: plak.

Zulum : Bask,

iddet,

-3Hibir bma ak bnas gibi salam deildir Ak bnasn kuranlara binlerce aferin Muhabbet badesinden doyas imeyen insan Akn nice dertlere derman olduunu bile~ez
Ak srrndan

Ak bostannn

haberdar olan akl sahipleri cennet glnden stn olduunu anlamtr

Gnlme levh- mahfuz defterinin balangcnda Hayber Kalesi Fatihi ah-m fazileti yazlmtr Medine ehrinde yas atei gklere ykselince Peygamber kz Fatma'nm alayan sesi gelir Kimi vakit kana evrilen kalbimin hatrna Ali'nin banda grlen kl yaras gelir
mam Hasan'n ehid oluu canma ate sald

Her zaman

yaral

gnllerin yasn tutas gelir

Ne kadar yeryz gezsem, seyretsem karma Dudaklar susuz Hseyin'in sahra-y Kerbelas gelir bir kahraman gen kolsuz Yinede adrlara su gtrmeden gitmee utanas gelir Bir tarafta llere alkalanan Frat'n suyu akar Sakine'nin yinede susadm susadm diyen sesi gelir
Dmtr Frat kenarnda

: iz - Zuhura sineyi Zhre : Fatma Anadan doan - Leb tesne : Dudaklar susuz - Arkavane : Kan rengine - Matvan : ile eken - Revan : Gtnne - Asuman : Gkyz - Kemane : Bkld, iniltiye dondu - Ruyun zafe rane : Baar, zafer yzne - Zubane : Konuan az
Niane
susam,

96

ALEVi VE BEKTA/ /IRLER"""'l-"-'A:;;.;.NT""-0;;..;L=O...;:..Jl='Si _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

LGL KAVRAMLAR

1 Mersiye: slam 1keleri edebiyatnda bir lnn ardndan duyulan znt ve acy anlatmak, len kiiyi vmek amacyla yazlan iir yada dz yazya mersiye denir. Kutsal gnlerde, lm trenlerinde mersiye okuyan kiiye "Mersiyehan" denir. Mersiyeler genel- Jikle dnyann ve yaamn geici ve bo olduunu anlatan blmle balar. Daha sonra len kimse iin duyulan znt anlatlr. lenin yiitlik, cmertlik, iyilik vb. zellikleri saylr. Mersiyelerde lirik bir anlatm egemendir. Terkib-i Bend biiminde yazlr. Tasavvuf yaznnda ehlibeyt sevgisini dile getiren ve Hz. Hseyin'in Kerbela'da ehit ediliini anlatan mersiyeler arlk tar, byk yer tutar. Fuzuli'nin Hadikat's Sueda (Mutlulua Ermilerin Bahesi) adl kitab ile Fazullah Rahimi'nin Glzar- Haseneyn (Hz. mam Hasan ile Hz. Hseyin'in Gl bahesi) adl kitab bu konunun ba yaptlar saylr. Mirza Muhammed Naki'nin (Kumru) Kenzl-Mesaip-Felaketler Hazinesi adl yapt da Ehlibeytin ektii aclar dile getirir. Ayrca Kazm Paa'nn H. Hseyin iin yazd mersiyede nldr. 2 - Nutuk : Bektailer, aktan, cemalden didardan, sakiden, bAdeden, azizlerin menkabelerinden, yoldan erkandan bahseden manzumelere Nutuk demektedirler. Bektailerde bir nutkun kime ait olduu o nutkun an beytideki mahlastan kolaylkla anlalabilmekte dir.
Beslenmi nutuklara -nefes-denilmektedir. Nefesler zellikle Sofra'nn sohbet sonrasnda sylenir. Saz eiinde syleniyorsa, kullanlan enstrmanlar genellikle unlardan biridir: Ney, bendir, tanbur, rebab, ud, kanun, kudm veya mazdar. Bektai nefeseri ounlukla dyek, sofyan, devrihinde, curcuna, aksak, ar dyek, raks, Bektai raks, raksan, katkof, yrk semai usulndedir. Zincir, ar ember, sakil muhames, devrikebir, zencirbeste gibi ar ritimlerin kullanlmad belirtilmektedir.

3 Nefes :

sonlarna doru,

4 Devriye : O'ndan (AUah'tan) insan hviyetine yaplan yolculuk olarak tanmlanr.

nsann ise hviyetine beyniyle kavutuu belirtilir. Bektailer, birisinin devriyesinden sz edince, O kiinin, bak alar, bilim, irfan seviyesi ile bir insanda zuhurundan sz etmek tedirler. Bektai inancnda tenash yoktur. Yani insann gtkten sonra (lmnden sonra) insandan gayri bir yaratlm olarak tekrar yaama dnecei inanc yoktur.

AL ULV BABA
Yirminci yzylda yaam bir Bektai ozan. Mehmed Ali Hilmi baba'dan el alarak tarikata girmitir. erke'lidir. Tabur imaml grevi ile, Ulusal Kurtulu savana katl mtr. 1926 ylnda zmir'de "Bektai Makalit" adn da bir kitap yazm ve yaynlamtr. Ali Ulvi Baba,
Balpnar Bektai

Tekkesi postuna oturdu.

"Sadeddin Nzhet Ergun'un, Abdlbaki Glpnarh'dan ald bilgiye gre, Ali lvi Baba'nn zmir'i Yunanllarn igali srasnda, elli be yalarnda Yunanllar tarafndan e hit edildii syleniyor. Turgut Koca'ya gre bu kesinlikle yanltr. Ali lvi Baba, 1946 yllarnda Merdivenky Gzc Baba kknde oturan nce Hseyin Baba'nn yannda ay konuk kalm olup, lm 1954 yllarndadr. zmir'de topraa verilmitir. (Turgut Koca, a.g.e, s: 710) Bak vehi yara ya Hay, gelmi kemale ya Hay Baki v layezaldir, Ermez zevale ya Hay Kim secde eylemezse, byle cemale ya Hay Dnyada ahrette, Ermez visale ya Hay Didar-i Haktr ite, Stk ile gel niyaz et Divare secde etme, Girme vebale ya Hay Allah kabul eder mi, Riya ile namaz Bihudedir kaplma, Byle hayale ya Hay Ge k.fr ile tmandan, Ahret ile cihandan Uramayp nihayet, Bu kil kale ya Hay
Vasl olur mu Hakka, Ehl-i riya olanlar Ey sofi hi sar m, Mzrak uvala ya Hay Metheylemiken

Allah Kur'an da bu arab Nin haram diyorsun, Byle helale ya Hay

Ulvi Baba bu nutku, Hakkn dilile syler Saki inayet eyle, Doldur piyale ya Hay

98

ALEV/ VE BEKTA/ IJRLERI ANTDL._Q_:J_iS_i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Vechi : Yz - Kemal : Olgunluk - Layezal : Bitimsiz, sonrasz - Zeval : Son bitim - Baki : Srekli kalc - Visal : Konuma - Divare : Divar - Riya : iki yzl -Bihude : Bouna - Hayale : Bo de - Hay : Beenilmeyen kiiye hitapta kullanlan bir ksaltma - Piyale : iki- Nutuk : iir deme - Ehl-i riya : Ktler, iki y.ller - Meth: vme - Kl u kal: Bosz.
BR AYET

"Biz her mmete Ayet)

(toplulua)

bir tapn (ibadet) biimi

kldk,

onlar bu biimde tapn

maktadrlar. yleyse ilemler konusunda seninle ekimesinler" (22. Hac Suresi-67.

yobazlar bu ayet-i kerime karsnda klahnz karn, elinizi koyarak biraz dnn... Tanr'nn ilerine karmaktan vazgein. Biliyorsunuz ki, Tanr'nn iine karmak en byk gnahtr. Ona irk komak, ortak olmak eklinde kabul edilip yorumlanr. Bu nedenle Tanr'y inkar mesabesindedir. Biz islam aleminin bireyleri olarak bu temel kurala uyalm, bar iinde kardeliimizi, birlii mizi, beraberliimizi srdrelim. Yanla dmeyelim.
vicdannza

Banaz dnceliler,

MELEK VE NSAN
Bektailere gre; feyz-i mukaddes olan insan, nsan- Kfunil'dir. Bektai insan nsan
Kimil

(Olgun insan) olarak grmeyi amalar. Bu nedenle yola gireni olgun insan olmak

zere eitir. Allah, meleklerden Adem'e secde (sayg ile eilme) etmesini isterken Bektailerin yorumu ile Adem'in meleklerden stn olan bir yan olmalyd. Adem, btn esmalar biliyordu. te Bektailerin bak asndan Adem (insan) tm buyruklar ve yasaklar (haramlar) kapsamaktadr. Melekler ise sadece emir kuludur, buyruklar kapsar. Onlar iin sadece itaat vardr. steneni istendii ekilde yaparlar. Bu nedenle sadece "yap" gibi olumlu fiiller zerine kuruludur eylemleri. nsan iin ise "yapma"lar (olumsuz fiiller) da vardr. Tanr katndan tler yle yap, byle yapma diye verilmektedir. Kur'an yapl mas tlenenlerin yansra yaplmamas tlenenleri de iermektedir nk insan seeneklerinde kendi akl, mantk ve sezgisinin yardmyla karar verebilecek niteliktedir. Bilgisayara komutlar yklenir ve o sadece verilen komutanlar aynen uygular. Melekler de buna benzetilir. Verilen komutlar aynen yerine getirirler. Oysa, insan, seim yaparak, doru bulduu komutu verendir. Ksaca, insan oluturandr.

AHMET MUAMMER TARHAN

20. yzylda yaam bir Bektai Ozan. 1901 ylnda Beylerbeyi'nde domu. Annesi Hatice Hlilise Bac idi. Kendisi, eski bir Bektai ailesindendir. Byk <k'..desi Bahriyeli Ali Haydar Baba'dr. Dedesi Bahriye mektupusu Cafer Tayyar Baba'dr.
Karaaa Tekkesi eyhi Hasib Baba'nn olu Hse~in Zeki Baba'dan el alarak, tarikata girmitir. Bektai tarikatnn inceliklerini akc bir syleyile dup-duru su gibi iirle rinde yanstr.

Daha sonra Ali Nutki Baba'dan icazet alarak Baba

tr.

olmutur. iirleri yaynlanmam-

-1Damen-i Mevlii'dadr hi almaz elimiz Ehl-i Beyte baldr ti ezelden dilimiz Ganisiyiz her eyin varken elbet Ali'miz Biz Ali'nin glyz Ali bizim glrniiz eyvallah Haseneyni severiz veriz Balm Sultan yolunu yksnmeden gderiz Biz Ali'nin glyz Ali bizim glmz
Bektaiyiz

Dmanna dmanz dostlarn

krar verp ol pire seyr il slilk grmz Meydllna dllra gelp ayn- cemler srmz Dehr-i deni defterin katlamz drmz Biz Ali'nin glyz Ali bizim glmz

KerbeUi ateiyle gzlerimiz yanyor O gn alan yara bugn hala kanyor AI-i Aba'y gnl bu hicranla anyor Biz Ali'nin glyz Ali bizim glmz Horasan'dan gelmitir Pir Bekta Veli Sultan z dil ile okumu vahdetten bize destan Bu eradan tutuup iimizde hep yanan Biz Ali'nin glyz Ali bizim glmz

100

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

Dervi Tarhan fakirim mride niyazdaym Sunsanlar hep varl kemde ve nazdaym ou zahidin olsun men gnlden azadaym Biz Ali'nin glyz Ali bizim glmz

Dehri deni : Alak dnya - Azade : zgz - Nazda : Cilvede

-2Mahabbet yoludur Bektai yolu Gnlden gnle tecelli eder Kal yolu deildir hal yoludur bu Gnlden gnle tecelli eder
Dervilik

Ehl-i Beyt'te candan bal olanlar Varn vermekte zevki bulanlar Ali dolusundan gnl dolanlar Blbl olur gle tecelli eder
Ak olan bilir ebber bberi Yezid'e olamaz la'netten beri O feci Kerbela gnnden beri Feryad blble tecelli eder

hakilik baka sz yoktur zdr baka z yoktur Maveray gren gayr gz yoktur Gnlden gzele tecelli eder
Bektailik

Saki bize gel sun kevser-i ak Yada getir de ver dilber-i ak Tarhan tekrar eder her dem bu mek Ali'm gelir dile tecelli eder

-3Ak ehline destur olmaz, Hak sofras mestur olmaz Fasik yznde nfir olmaz, Hu Bektai glleri hO

Tutmayz

Geldik er yiit belinden, Getik melarnet selinden nadan elinden, Hu Bektai glleri hu

Sinemiz det-i Kerbela, dedik teberra tevella Ni'metimiz trl bela, HO Bektai glleri hU
Varmz koyduk meydana, yle girdik bu devrana

dedik ah Merdan'a, Hu Bektai glleri hO getik abadan, Seyr ettik dehri safadan Zerreyiz Al-i Aba'dan, Hfi Bektai glleri hu
Uryanz

Mrid

Bezme geldi ite Tarhan, Cem'oldu cmle imaman Okundu ma'na-y Kur'an, Hu Bektai glleri hu

AHMED MUHARREM TARHAN

101

-4-:Vahdet eran yaktm, ZAt ayan oldu bana Cmle eya odur bildim, Kur'an beyan oldu bana
Zlfikar' ben kuandm, Mi'rac ettim Muhammed'le Tufan oldum da boandm, geldim trl nbvvetle ah- Velayet Ali'yim. Ebediyim ezeliyim Her varlkta ben celiyim, ZAhid indinde deliyim

Hseyn'in, Mihtil.hytm cmle dinin Ma'lmuyum ben yakinin, Zahid kfl senin beynin
Tarhan geldi niyaz ile, Gnlndeki bin naz ile
Gfil

Yandm akna

dem ile gih saz ile, H Hu deyfi avaz ile

-5Yoktur benim kil kalim, Boynumdadr hep vebalim Periandr trl halim, Muhteem bir sefilim hen
Uyandm Kymet

ben cemiyete, Vefakanm hammiyete vermem her kymete, Mhtehirim rezilim ben

nsanla akm pek ok, Menfaatten haberim yok

Gzm gnlm mangra tok,

ehvette

de alilim ben

Digergahm vasfm budur, Elimdeki cam doludur Yolum derviler yoludur, Mansur gibi celilim ben

Hamd ola ki Bektaiyim, Melamette evbaiyim Meyhinenin tek tatym, Kervan bende delilim ben Tarhan derler namn belli, Ben oynayamam ifte telli Gezemezsem de kerli ferli, Mertebem var halilim ben
Kil kal : Dedikodu-Muhteem : Grkemli-Mftehir : ftihar eden. - Alil : Sakat - Celil : Yce - Halil : Sevgili - Seyri slk : Tarikattaki aamalar -

Hicran : Ayrlk - Dehr-i deni : Alak dnya, ktlerin, pisliklerin dnyas Vahdet: Birlik-Mertebe: Makam, Aama

102

/ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJiSi

PMEK KAVRAMI
"Sufiler... yrrken bile yere hzla basmazlar; yer ayaklar altna denmitir, herkesi stnde tamaktadr, herkese hizmet etmektedir. Bu yzden onlarda bastklar yeri incitmekten ekinirler. Su iecekleri vakit barda hafiften perler, ka atal ellerine alnca sapm perler. Sofray pp otururlar; yemek bitince pp kalkarlar. Bu pmeye "grmek" derler. Yatarlarken, yast stlerine alrlar yorgan perler ve yine yorgan ve yastkla grerek kalkarlar. Hatta mendil gibi plmeyecek eyi bile alrlarken onu per gibi yapp parmak ularn perler. Btn bunlar tarikat edepleridir ve hereyi canl kabul ettiklerindendir" (Abdlbaki Glpnarh, Yz soruda Tasavvuf s:71) Eii, oca, makam postlarn, yeri vb. pmekte bu dnceden kaynaklanmaktadr. Btn bunlar panteist dncenin uygulama alanna geirilmesi saylabilir. Ayrca AleviBektailerde de pmek, pmek kutsal saylr. Birbirlerinin ellerini, yzlerini perler. Onlarda yer pmek, post pmek, eik pmek, pirin, mridin, babann, dedenin ellerini pmek sayg sevgi gstergesi saylr. Yaclk, tabasbus saylmaz, riyakarlk belirtisi deildir. pmek kavramnda plen hereyde Tann'y grmek duygusu sakldr.
bann

Tasavvuf dncesinin temelinde zgrlk vardr. Bu. eitim anlayna dayanr. Bilginin adresi ve kapsnn anahtar verilir. Ancak, kimseye zorla dorular ve gerekler ad altnda bilgi empoze edilmez. Bilgiyi edinmek zgr iradeye baldr. Bunun rneklerinden biri Bektailerin "seni sana teslim ettik" szlerinde bulunur.

HASAN AGLAR
Yazhan ilesine bal Karaca kynde dodu. Koca brahim Baba evlatlarndan
smail Baba'nn oludur. Bektai tarikatna bal olan Hasan alar askerden dndkten sonra kendisini din ve tarikat bilgileri ynnde yetitirdi iftilikle urat. slam tarihine kar duyduu ilgi sonucu bir ok kitab okudu. As!<erden dndkten sonra iire merak sard. ada ve kyls Mahiri ve Ak Fakiri ile tarik;-at ynnde derin almalar oldu. Binden fazla iir yazd. 1992'de Malatya'da ld Mezar Kyndedir. iirlerinde Hasan mahlasn kutlanmtr. iirlerini olu Rfat alardan temin ettik. iirleri yaynlanmad. Mantk ve duygu dengesini yanyana gtrd iirlerinde felsefi grler arlk tar. Dili duru ve akcdr. Ali ve Ehlibeyt sevgisiyle dopdoludur. iirlerinde Hasan ve alar adlarn mahlas olarak kullanr.

RLERNDEN RNEKLER -1Dtm yollarna gzm yayla Meded Hac Bekta ey Balm Sultan Eyvallah hak dedim canla ba ile Meded Hac Bekta ey Balm Sultan

,J,

nandm szne bastm izine Gnlm daladm akn kzne Nasp kaynann geldim gzne Meded Hac Bekta ey Balm Sultan

Sevginiz kalplerin azndan taar Yaz yaban demez dalardan aar. Pervaneler gibi a koar Meded Hac Bekta ey Balm Sultan.

Evliya kutbnde ranz yanar Kevser rmaklar sinemden laynar Akn susuzlar yanna konar Meded Hac Bekta ey Balm Sultan

Kulluktur eksiin pire sylemek Ululuk noksan tamam eyleme Ey Hasan adettir murat dilemek Meded Hac Bekta ey Balm Sultan

-2u

mrm glzarnda Glm HAc Bekta Veli Ak muhabbet pazarnda Karm Hac Bekta Veli Faziletin maidesi Hakkyatn abidesi Evliyalar gzidesi

,J,

El. bel dil balayp hemen Szm oldu ikrar iman. Dergahdr darl aman Ynm Hac Bekta Veli
stinadm dayanam

Yolundan sapmaz ayam Gnlde yanan ram

104

ALEV/ VE BEKTA/ J/RLERI ANTOWJIS/

Sevgim Hac Bekta Veli Memba muhabbet Ali Szlpte gelmi Veli imin solmayan gl Bam Hac Bekta Veli

Sevgim Hac Bekta Veli Hasan bahesinde bittim Eriip kemala yettim Elinden peinden tuttum Pirim Hac Bekta Veli

-3Gidelim gezelim baheyi ba u lk baharn yaz gemeden Geyinmi kuanm gzellik a Tatl dilli gler yz gemeden Bahar dzenlenmi bkm dmeni Arz eder glleri ayr imeni. Zevki sefasn etmem temenni Zaman neesi baz gemeden. Bulunmaz bu lezzet ekerde. balda O yeiller giymi ben sade alda ek bir fotorafm kalsn bu halde Ovann yaylann pozu gemeden Saf tutmu laleler nergiz smbl Kular cvldar ter blbl. Ruhda elektrik gnl ampl Yakalm ceryan arz gemeden.

Trl ieklerden. tam her yan Bakan mecnun olur akn hayran. Hasan brakmaz byle seyran Edas cilvesi naz gemeden.

--4Her sabah haberin salmak istersen Srnr yzne yel gelir geer. Zlfnn telinden telefon etsen ses alr sinemden yol gelir geer. Gnl zrldr szlar yaras Habibim tabibim sensin aresi. Kesilse selamn birden aras Dakkas mrnden yl gelir geer.

, J,

Korkann rakibim kt dilinden Gl diksemde diken biter yerinden Hayal hayal gzlerimin nnden eit eit trl hal gelir geer
nanma desinler mcrm sank

Sen ahit ol eyle hak ile tank. Nedenli kapnda cierim yank Varn Hasan gibi kul gelir geer.

u ark devranda tarih koynunda lmez yaar gider mam Hseyin. Muhammet Ali'nin asl soyundan lmez yaar gider mam Hseyin.

-5J, Hrriyet arslan hak kahraman

dini iman her mevsim gemez zaman lmez yaar gider mam Hseyin.
Yeerir Kanyla parlatm

HASAN ALAR

lOS

Nasl tarifolsun ekilen ile Evlat ayal, cmle dostlar bile Yetmi kurbanlar kervan ile lmez yaar gider mam Hseyin. Yiitler yiidi asl asasnda

J..

Cefadan ezadan korkup sinmeyen Kazadan beladan y~n dnmeyen Zuluma batla boyun emeyen lmez yaar gider mam Hseyin. Bunlar Ehlibeyti o l sszd susuzdu. Bir yam kesilmi biri kolsuzdu lmez yaar gider mam Hseyin.

ncidir saklanr kalp kasasnda

Modas

Cierler yaral yanm

bozulmaz mert yasasnda

lmez yaar gider mam Hseyin.

Hasan aclar i hayal destinden Sarho al aykm ganun mestinden Ezilmi szlayan barn stnden lmez yaar gider mam Hseyfr.

-6-

Arzuhal eyledim bylece yara Beni ele kar bozma diyerek Dmanla bir olup drme yere Ayaklar altnda ezme diyerek
Tarif olmaz gz grp bakana

J..

Ufak kusurlarm bakp gzetme ele alb sz etme Sevgin saygm sizin ele benzetme Aleyhimde bir ey yazma diyerek.
Ayplarm

Koyunum melerim ddm arkana Aman dedim elim attm yakana Varise zrm kzma diyerek.

Gnlme plan iz alda bir varak Ya istasyon kur yada bir durak
Ayrma kapndan yannda brak

Hasan incidib zme diyerek

-7Engine inmeyib yksek uan J.. Ne yapsan aa indiremezsin Ters yana ynelib hakdan kaan Gittii yolundan dndremezsin. Kurddan koyun olmaz boyamak ile Turp eker olur mu kaynamak ile Mermer ta stnde su dkmek ile Yumadp trpiyle yonduramazsm.
Aslndaki olan kfrn errini Yalandan kibirden atmaz birini indeki yanan fitne korunu Denizleri dksen sndremezsin Ylan

akreb gibi frsata bakar

Ayan demeden cierden sokar Varn bala hem yalvar yakar

Kalbinde kal'asn sildiremezsin.

Hasan her bir ar bal yapar sanma rl alnn meyvasn umma Cehalet iinde bozulur amma Marifet glnde yzdremezsin

106

ALEvlVEBEKTA/l_lR_l.L~Rl_A_N"J'.~0_~0-~_Js_1~~~~~~~~~~~~--~~-

-8Edep ektim sevgi diktim Dallar yar ille dolu Gzlerimden yalar dktm Suladm o kuru gl Bir ocaktan binbir maden Kaynadk ktk tam beden Devranlar devirler toptan Ziynetlendirdik bu l
,..

Btn yaratklar can Ortaktr nefesi kan Kuvvetin kudretin tan Bilmektir nimetin bolu Miden almadn yeme Ktlk gmlein giyme Mmin, kafir, gavur deme Hepisi Allah'n kulu

Hasan sorsam n'olacaz

Parldayp solacaz

Aslmz bulacaz
Hayatn

bu geen yolu

-9Kerem Allah Vehi kutsal zatn Lafete kaydn yazanlar bilir Hakkn rahmetinin hudud haddini Dalp denizine yzenler bilir. Mstesna bir endam o gzel ehre Bilimler kapusu konmu bu ehre Benzeri gelmemi alemi dehre Diyar diyar iller gezenler bilir.

J.

burcunun parlayan mah hayali ahile vah Merdler ktnde merdanlar ah Erler tablosunu dzenler bilir.
Aklar

Beeri

her eyde o bir Kanaat kayna temelden sabr Fazl hulkiyeti olmazki tabir Kudret problemin izenler bilir.

Hlkat esasnda

Nebiler nderi veliler st Hikmet bankas ay onun bst Hasan hayalinin sarhou mesti erbetini ezip szenler bilir.

-10Aclarm oktur kime syleyim ? Gnl hasta ifa bulamyorum Ruh gln harlar bomu neyleyim Yetimez ellerim yolamyorum.

,l..

Dnrm

gece gnz her eyi

Gayb ettim zevki safa neeyi

Aradm kalmam herbir keyi Gelen gitmi nere bilemiyorum

Hasan bu ahvaldan nedir beyann

Tabiri ne syle sen bu ryann Kim srm sefasn yalan dnyann Haberin bir yerden alamyorum.

HASAN ALAR

107

-11Gafletin perdesi rtm gzn Seviyim bilmiyim sevdiim kimdir Alevli bir ate yakm zm Yanym bilmiyim yandm kimdir. Kalbde feryad figan ac inleyi kolay deil anlay Derinden bir gze iten kaynay Coarak alaytb akdm kimdir.
Soramym

J.

tutmuyor aym ayarda .Gnl biho dm z hovarda Fark etmez sevdii hangi diyarda Mecnun oluble dtn kimdir. Cismimde ruhumda olan ezinti Benden gelirbenden gitmez znt Arzu mit ile garib sezinti Gayiblara dahb kaydm kimdir.

Saatm

Hasan tefsirimiz olsun hayrdan

Bouna syleme dadan bayrdan Ne ararsn senden baka sairden Sensin senden gayri saydn kimdir.

-12Keder etmek olmaz bu cevr dostdur ok kr kabrine kabil sabrm var El szne uymu yahut bir kastdr Gcenemem haa hem ne haddim var.
mtihann ettin ondan smadn Sz veribde cayan ahmakm sandn Eer soutmaksa senden muradn Yeminliyim dnmem kavi ahdm var.

Dnyada ne denli mihnet var ise Hep bana ver sende insaf yok ise Perian olmam niyet ettinse Kul senindir benim neden arm var.
ster ihsan eyle lutfunu bildir ster belalar ver dman gldr ster ihya eyle istersen ldr radene bal kopmaz bendi~ var.

Geri ben suluyum daht hatakar Lakin vazfedir olma fedekar Derse anna sen ol sitemkar Yazlm stnde alar adm var.

-13Besbelli bu dnya yol gzergahn Ylm her nimet hak pazarna Buras gurbettir yok karargahn Kazanb kar eyle k pa.anna Ellerin bo gitme gerek yurduna
Dmana aldanb dme ardna

Gzel buyruk dinle nefes ldrme eytan arkandan sana gldrme Ykne kirlenmi eya doldurma Temizlenip sr git hak pazarna

Hasan gnln daldan dala gezdinne

Yaramaz emlerle yaram azdrma Sevgi defterinden adn kazdrma Var gtr kayd eyle ak pazarna

Ara bul karde ol dostun merdine Muhabbet katarn yk pazarna

108

ALEV/ VE BEKTAi IJRLERI ANTOWJ/S/

-14Yce dalarn ardndan - Srndm bu ile geldim Sessiz sedasz yerimden - Gzn adm dile geldim.
Yalnz km

idim yola - Delilim olmudu Mevla Akdm cemalma leyla - Mecnun olub le geldim

Donanm

Drd mrekkeb bir kalemle - Yazmlar sevin elemle binbir alemle - Bu sahneye byle geldim.
Boyandm

Savadm

renkden irenge - Her virajda ayn dnge girdim her cenge - Nice haldan hala geldim

Hasan girdim i bu baa - Devredildim baka aa Yamur gibi yaa yaa - Sel olubda gle geldim.

-15Hayat verdin he zr - Hata saysan hep bende mi Beer dedim bu kusuru - Hata saysan hep bende mi Gzler verdin bakar durmaz - Gzel grse ondan dnmez Kalbe ate atar snmez - Hata saysan hep bende mi. Kulak herey dinler keza - maildr alya saza arplsa cilveye naza - Hata saysan hep bende mi. Emrin var kanaat diye - Nefis dkndr her eye sterki dnyay yiye - Hata saysan hep bende mi. Sebeb olur gzle kulak - Gnl olur allak bullak diller mutlak - Hata saysan hep bende mi.

Duyduundan

vursan kstek - eytanlardan alr desdek Maazallah u bir istek - Hata saysan hep bende mi. Byle yapmsn sen bizi - bilemedim nedir z Hasan dese doru sz - Hata saysan hep bende mi.

Ayama

HASAN ALAR

109

-16Dilimde kan szlerim - senin stnde stnde Her yana bakan gzlerim - Senin stnde stnde
nanan yerde amurum - iinde yanan kmrm Kader ksmetim umurum - senin stnde stnde.

Bala

Emir buyur can vereyim - a dergahn yz sreyim gnn greyim - Senin stnde stnde .

Hasan derki ulu ahm - Gklere kyor ahm Benim vebalim gnahm - senin stnde stnde.

-17Uzak yolla,dan gelerek - dost yzn grmee geldim Hem kederli hem glerek - hatrn sormaa geldim. Uzat ver skaym destin - iibde olaym mestin Gnle muhabbet dostum - arayb bulmaa geldim. Hasretiyim ellerinin - zlfnn tellerinin. Bahenizdeki gllerinin - tikenin yolmaa geldim. demedim gezerek - hayaldan fayda sezerek Ufak sularda yzerek - glne dalmaa geldim. Hasan szn kuru sanma - ufak tefek lafa kanma Gine gideceim amma - bir gnl almaa geldim.
Da ta

Gz demesin, Allah korusun - Dest: El - Vebal: Gnah Kstek: Engel - Mail: Dkn, eilimli - Cenk: Sava -- Tefsir: Yorum Gzergah: Geilen gidilen yol - Cevr: Sknt, bask - Gaflet: Bilmezlik Ziynet: Ss - Keremallah vehi: Yz Allah'n yz- Lafeta: Hz. Ali hakkn daki hadisin balangc - Hudud: Snr - Had: U - Dehr: Dnya Yondurmak: Andrmak- Fitne: Kartran - r: Diken -- Varak: Yaprak, belge.......:. ssz: Issz, kimsesiz - Temenni: stemek, arzulamak - Haz: Tad Kemal: Olgunluk.

Maazullah:

110

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJIS/

-18Gnl iinde ev yapdm - yar girsinde baksn diye Heman secde kldm tapdm dergahnda baksn diye. Kuruldu muazzam Kabe - sd kalbimdeki cebe istemediler tek tvbe - hem varsn hem yoksun diye. Dediler ruhun soyunu - ziyaret ettim kyn Canm kurban Hak koyunu eiinde yksn diye. Kamuyu zerrecik gren - zerreden klliyet kuran Gayblarda sakl duran - gizlenmesin ksn diye. Hasan gzel ne ho alem - yardan gelir mahsus selam iirin sohbet tatl kelam - dalga dalga aksn diye. Maide : Sofra - Abide : Ant - Gzide : Sekin - stinad : Dayanak - Dar alaman : Snma kaps, yeri - Kfn : inkar - Ser : Ktlk, bulaklk Mstesna: Ayrk, stn semek- Ganet: Bilgisizlik, krlk- Hlkat: Yarat Uzlatanc Evren: Hac Bekta Veli, Abdal Musa, Kaygusuz Abdal, Geyikli Baba, giderek Ak Veysel gibi erenler, evliyalar, ozanlar, tm insanlarn bar iinde yaad bir dnya yaratmlardr. Tevhit: tasavvufun en nemli konularndan biri tevhid inancdr. Ancak, nemli olan, "tefrikte, tevhidi yakalamakur". oklukta birlii bulmaktr. Yani, halk iinde Hakk bulabilmektir. okluk iinde dierleri de vardr. Daha nce de belirttiimiz gibi Hak'a Hak olmak zaten zgrle kavumaktr. Dierlerinin, herkesin de sahip olabilecei bir zgrle sahip olmaktr. Dierlerinin de ayn Hakka sahip olmas eitlik anlay
n yerletirir.

TALB COKUN (Ak Talibi)

Kendi beyanna gre 1898 ylnda dodu. Nfustaki doum tarihi 1904'dr. Sivas'n arkla ilesine bal Tonus (Altunyayla) kyndendir. Babas iftciydi. mr boyunca kaderi ile penelemi bir ak divanesidir. Genlik yllarnda delice sevip vurulduu Keklik Emine daysnn kzyd. Talibi'ye iir yazmak ilhamn Keklik Emine vermiti. Aklk alannda kimseden de~.rs almadan kendini yetitirdi. iirlerini toplad kitapcklann satarak geimini salamaya alt. Talibi sevgilisinden cefa grd. iir yazar, kazaya belaya ba eer, koma dzerdi. Btn yaam gurbette geti. En ok Ankara'da bulundu. Kitaplarn Ankara, stanbul, zmir, Eskiehir, Sivas ve Kayseride yaynlad. Ankara Destan ( 1938). Zelzele Scylap Destan (1944), Felek yaras (1945), Samsun Destan (1953), Kore Harbi ehitlerinin Destan, Kbrs Destan (1961). inklap seferi (1913) Kbrs Destan, (1974). Talibi Cokun, her olay iyi, kt iirletiren bir akt. Keklik Emine'nin akyla ili, hznl iirler yazd. Sevgilisine kavumadan geride zlem tten, yzlerce iir brakarak 1976 ylnda Ankara'da ld Srr Yaln "Halk airi Talibi okun'un Hayat ve iirleri" (1936) adl kitapta bir ksm iirlerine yer verdi.. temiz duygularla, samimi bir uslubla yazmtr. iirlerinde yalnzca kiisel duygularn, yaantlarn, aclarn yanstmakla kalmaz, toplumsal gerekleri, siyasal olaylar ve doal ykmlar da anlatr. Lirik ak ve gurbet iirlerinin yan sra yergi ve glmece yan ar basan iirlerde yazmtr. Soyut ve dinsel konulara hi girmedi. Alevi bir ailedendir. -1Dili sadedir, Bu sene Mevlam ok verdi k, Dmdz oldu dere, tepe, ta ba. Kamyonun iinde on alt kii, Haclar yoluna dt otobs.
te kaldk Haclar'n yolunda, Bir hner yok frlerin elinde. Bindokuz yz krkdokuz ylnda, Adn bir tarihe geti otobs.
iirlerini

Asl ad Hac Bektadr.

J.

Kimi kazma ald, kimi krei, Kimisinin gp gp atar yrei. ofr Mehmet efendinin dura, Ufak belli benzer ast otobs. Ondrt krekciyi souk yldrd Onlar ayklad tipi doldurdu. Bu yl ktan pek oklar ldrd, Senin yiitliin geti otobs. Geriki otobs ileri geti, Bizim makineye bir r at. Otobs canland hem ky yanat. Gayri yiitleti utu otobs.

almyor

Gitmiyor bouna kamyon yz tuttu, her aletler buz tuttu. Arkadalar indi hepte sz tuttu, Ayaz yedike iti otobs,

112

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

Motor almyor teker dnmyor, fr yalvaryor kimse inmiyor. leri gitmiyor, geri dnmyor, Ka g yetmiyor at otobs.

Talibi gurbete dm neylesin, Bin derdi var hangisini sylesin. Allah bunaltmasn yardm eylesin, Hamdolsun tehlike geti otobs.

-2ikindi vakti, Acep bizim ksmet nereye kalkt. Hisarck balar burnuma koktu, Grnmyor yeilleri allan. grdm bir dere boyu, ky. Abuhayat gibi akyor suyu, Bahelerde alyor glleri.
Hisarc

Haclardan ktm

J,.

Kranrd Hisarc'n yannda, Bereket var nimetinde namnda. Geze geze bura geldim sonunda, Grlyor hretleri anlar.
Eer yolcu isen buradan kalkn, Endllk kyne bir isim takn. Uzak deil bir birine pek yakn, Hep kark davalar, mallar.

Balar erefli, irindir

Nereden gelmedir bu kyn asl, Genleri medeni, akll uslu. Manzaras gzel, her taraf ssl, ayr imen dereleri yollar.
Hisarck'

diker, renber, ok tohum eker. Bunlarn aras on dakka eker, Gayet dardr arazisi lleri.
Acakaya
Baz kyler varki ocak yakmyor, Zenginleri fukaraya bakmyor. Evvel bahar geti karlar kalkmyor, Bu yl perian milletin halleri.

Readiye soan sarmsak

ta Haclar'n denginde, yksek, Talas enginde. Durma al, imdi rabet zenginde, Sorulmuyor fukarann halleri.
Kranard

Nasip kalkt geldim Kranard'na, Seyran ettim yaylasna yurduna. Oturmular bir tepenin srtna, oktur dere tepe clga yollar.

Mevlam kullarn byle mi sever, Ne srtmz kzar, ne de gn avar. Bu yl ktan krld ok mal, davar, Allah byk, kaynnaz m kullar.

Talibi geziyor nereden nereye, Derdimi yazyor adan karaya Yolum uramad Zincirdere'ye, Ondan te grmek olmaz kelleri.

TAUB ZOKUN (Ak

Talibi)

113

-3Fatman'n

gzleri ala, Fincan ile bakar fala. Kara gnler gelir geer, Sen Mevladan dilek dile.

J,

yere devirdi, Borlu kapuyu evirdi. Pencerenin cam yoktur, Tipi ieri savurdu. Bu yl tipi boran oktur, Halimii.de soran yoktur. Souk evde hastalandk, Bir yudm su veren yoktur.
~

Fincan

Oturmu

fala bakyor, Nasip nereye kalkyor. Aynlk grnd dey, Gzlerinden ya akyor.

Darlp

gzelin ad Esma, da bana ksme, Kendini keye ksma, Kapya k sen el gibi.

,J..

Aklar cefay eker, Gzeller belini bker. Dili tatl sz eker, O yanaklan bal gibi.

Seni gybetine sordum, Yolunun stnde durdum. Bir ala yzn grdm, Hemen savutun yel gibi. Kendisi esmer benizli, Seherdeki yldz gzl. Kara ka, krmz yzl, Alm gonca gl gibi.

Yalvardm

yatan evliya, gani Mevlaya. Boyu da benzer seJviye, lrgamr ince dal gibi.

Dalarda

Sana geldim, Baharz, Yakt beni ela gz, Yusuf Aa'nn tek kz, Akar bu!amr sel gibi.

Talibi! Derdi tazele, Gller balar gazele. Benim sevdiim gzele, Hizmet eylesem kul gibi.

-5Emine dmana tapn Bana nisbet gler geer Cazulan yar eylemi Gayn bizden yilar geer Zalim dmanlarn cevi Yreimi deler geer. Bu Emine'nin trks hak vergisi Salarnda tel rgs Zlfn alar geer Zalim dmanlarn cevri Yreimi deler geer.
Gzellii

114

ALEV/ VE BEKTA/ /iRLERI ANTOlOJiSi

Zlfleri tozak tozak, Gayri bizden olmu uzak. Yollarma kurmu tuzak Ayama dolar geer Zalim dmanlarn cevri Yreimi deler geer. Emine'm aynan parlyor Zalimler seni kolluyor Ak memeler gl terliyor Mendilinen siler geer Zalim dmanlarn cevri Yreimi deler geer.

Aklar alar sazlar Yrekde yenik szleri Emine'nin gl yzleri Kocadkca solar geer Zalim dmanlarn cevri Yreimi deler geer.

Talihidir nazarmda Otlar bitse zerimde Kalburunan mezarmda Topram eler geer Zalim dmanlarn cevri Yreimi deler geer.

-6Biz sana ne yaptk keklik Emine, Bize nehir oldun ele bal oldun. Bahemizde bittin keklik Emine, Bize diken oldun, ele gl oldun. Srden ayrlmaz cins olan davar, Sd temiz olan asln sever. Kendi tabisine varmaa ever, Bizi koydun rakiplere mal oldun. Bizde deli oldun ellerde uslu, Ben bir kerem oldum, sen se bir Asl. Yzlerim glmyor yaslym yasl, Bize kara oldun, ele al oldun.
Gzelliin mehur sanki gnein, Cemalini gren gzler kamasn. Mikroplar elinde trl kumasn, Ele ipek oldun, bize ul oldun.

Talib Cokun kaderine ksyor, Emine'den umudunu kesiyor. Ac poyraz gibi deli esiyor, Ele dulda oldun, bize yol oldun.

-7Gne gibi ahsm olsa, Devlet gibi tahtm olsa, Gazi gibi bahtn olsa, Yine bana gelen olmaz.

olup gezsem havay, bulsam yuvay, Dnyada kuru davaya, Benim gibi alan olmaz.
Arayp

Ku

Gller asam balar gibi, Gazel dksem alar gibi, Altn olsam dalar gibi, Benden bir g1 alan olmaz.

Talibi der ki n'olurum nerde bulurum, Korkarm garip lrm, Cenazemi klan olmaz.
Mekan

TALiB/ ZOKUN (Ak Talibi)

115

-8geldim mezara Ziyaret eyledim burda anam Munacaat eyledim Cenab-Hakka Kadir Mevlam koyma darda anam Anadan ayrlmak gayet zor imi Ak kollan kara yerde rm Mezarn stn otlar brm Yine grdm kara yerde anam Beni unutmu yer altnda yatyor ucunda cifte kular tyor Toprak evrah olmu adam yutuyor Yine grdm kara yerde anam
Ba Karanlk mekann yoktur bacas Ne engin olur ne de ycesi Arefe gnnde bayram gecesi Brakma Yarabbi narda anam Alay alay

Sen gideli devir dnd dolanr Yalan dnya kalbur olur elenir okun sl~ gibi gnlm bunalr Arzularm ben her yerde anam On yl oldu kara yere yatal Gl benzini bu topraa katal Drt kardei yetim koyup gideli Hasir.etlik koymaz serde anam iken elbisemi giyittin seve seve byttn Ninni aldn glgelerde uyuttun Yine grdm kara yerde anam
Kucanda

K~k

Talibi dnyada elin dar ise

Amel kazanrsan akln var ise Eer anam babam bana yar ise Arar bulurum maherde anam

l l6

ALEV/ VE BEKTA} iiRLERi ANTOLOJiSi

T ANRl'NIN BLNLENMES
Bu sonsuz (insan iin sonsuz) devirlerden sonra Tanr kendini yeterince tanr ve kefeder, O artk ilk konumunda (gaybi hrriyet) sahip olduu btn olanaklarn, glerin farkndadr. Artk Hak'ta tevhiti tanrsal varlk da gerekli deildir. Hak, ilk-Tanr iinde kaybolur. Eer ilk-Tanr kendini yeniden kefetme ihtiyac duysayd, Hak yeniden geri gelebilirdi; fakat biz bunu bilmeyiz, nk ilk-Tanr hakknda bir ey sylemek mmkn deildir. Sdr retisinde Hristiyanhktaki ve Snnilikteki Cennet ve Cehennem'e yer yoktur. lmden, btn eylerin Hak katnda tmden yok ediliine kadarki sre, bir Bektainin, yasal bir insann bilincinde u aamalarda yer alr: l. Bedenle birlikte ruh da yok edilir.
edilecei

2. Ruh evrende herhangi bir yerde, gn bekler.

skntl

ya da huzurlu bir durumda evrenin yok bir hayvann ya da insann vcuduna

3. Kyamet gnn beklemekte olan ruh, girer (ruh g)

baka

4. nsan ldkten sonra yalnzca onun tarafndan retilen dnceler ve dnce zerrecikleri kalr. Bylece ldkten sonra bir ruhsal yaam olduuna inanmayan materyalistler iin kabul edilebilir bir forml ortaya konulmaktadr. Sadece kamil insan Hak katna ular, Hak'la birleir, fakat kyamet gnne kadar ruhsal kiiliini kaybetmez. (Anton Josef Driel Anadolu Aleviliii s: 81)

AL NUTK BABA
1869'da dodu ve 1963 de ld. Nuri Baba'nn oludur. amlca Bektai tekkesi postunda oturdu. Mehmed Ali Hilmi Baba'dan el alp, tarikata girmitir. nce amlca tekkesine gmlm, amlca tekkesi ykldktan sonra, Merdivenky Bektai tekkesi yannda bulunan,_Mansur Baba bahesine kabri ta20. bir
nmtr.

Yzylda yaam,

Bektai ozandr.

Halk arasnda, Nur Baba diye anlr. "ki devrin perde arkas" kitabnn 237'nci sayAlbay Hsameddin Ertrk'n aklamasna gre, (mim mim) grubunda Ulusal hareketi destekliyenler arasnda yer ald. Mridlerinden Yakup Kadri Karaosmanolu, yermek iin mi, yoksa vmek iin mi amac belli olmayan "Nur Baba" isimli romannda Ali Nutki Babay hedefleyen yalanla gerek aras ykler yazmtr. (Turgut Koca a, g, es. 739) Zahidler eyler ta'nmz, Sofular bilmez halimiz Dilkadr ahvalimiz, Biz bende-i Bektaiyiz.
fasnda

Kur'an okuruz ezberi, Muhammed Ali'denberi Pirimiz Horasan eri, Biz bende-i Bektaiyiz. Rehberi kimdir biliriz, Muride ikrar veririz gibi deiliz, Biz bende-i Bektaiyiz.

Zannnz

Bize ihsan etti celi, Bu meslei ta ezeli Tuttuk ebed erkan yolu, Biz bende-i Bektaiyiz. Otuz iki salat ile, Hace savn u zekat ile Nice yz bin kerrat ile, Biz bende-i Bektaiyiz. Yoktur bizim bir ahmz, Hak saklasn imanmz Bektailerdir nammz, Biz bende-i Bektaiyiz.
Ta

ahiddir

atan bizden dediler, Attran sevmediler ler yediler, Biz bende-i Bektaiyiz.

Kar zarar kendimize, Hkm edemez kimse bize Seven gelsin yanmza, Biz bende-i Bektaiyiz. Yeter Nutki fa eyledin, Ariflere ta eyledin Zahid ne tela eyledin, Biz bende-i Bektaiyiz.

118

ALEV} VE BEKTA /JRLER ANTOLOJS

diiniz, dndmz -

Ta'n: Aleyhe konuma, alay - Bende: Bal - Zan: Burada bilCeli: Allah - Ezeli: nsz - Ebedi: Sonsuz - Erkan: Yol - 32 salat: Otuzikifarz - Savn: Namaz - Kerrat: Tekrarlama - Fa etmek: Srr, tarikat gizlerini bakalarna sylemek. Zahid: Sofu VCUDEHRKAVRAMI

Harika sistemler alemi olan vcudumuzun ne dein olaanst, ne dein muhteem bir g tans olduunu hi dndnz m? Her bir hcre, organ ve sistemi bal bana bir harikalar lkesi olan insan bedeni, btn bu "alemlerin" ok dzenli, akll ve bilgili biimde yerletirilmi, birletirilmi ve dzenlenmi bir btndr. Eskiler ona "onsekizbin alem" derler. Ka onsekizbin? ... Beden denilen bu kent, ok mkemmel bir yol ve kanal ebekesiyle donatlmtr. Bu yol ve kanallarda dolaan erzak memurlar vardr. Bu memurlar ev e\' dolaarak dardan getirilip ilenen ve paketlenen gdalar bir bir evlere brakr, onlarn p ve artklarn alr lar. Evlerin hepside canldr. Her ev belli bir sre yaar ve lr. Bu kent iinde her an binlerce ykl ve yeniden yapl gerekleir. Buna karn kentte en kk dzensizlik grlmez. Besin maddeleri dardan alnr, byk bir kazanda piirilir, datm ebekesi aracl ile kente datm salanr. Besin artklar ve pleri zel fabrikalarda szlerek dar atlr. Kentin besin deposu, kileri, mikrofon ve hoparlr rgt, telefon telleri ve kulubeleri, savunma tekilat ve alarm sistemi, stma tesisleri, mezarl da vardr. Kent iinde mkemmel bir haberleme sistemi kurulmutur. ehrin darya alan kaplar, d ary gzleme ve dinleme cihazlar vardr. Btn bunlarn kentin st ksmnda bulunan kompter ynetir. Hepsinin merkezleri oradadr. Kentte en kk itaatsizlik dnlemez olas tehlikelere kar askerleri nbet bekler. Bu askerler ehrin iinde ku uurtnazlar. Kt niyetli bir dman askerini hemen annda yok ederler. Gzn grmedii binlerce alem bu kentte uyum ve bar iinde yaar giderler. Peki ya bu grkemli kentin hakimi kimdir? Elbetteki Tanr. nsan vcudu ite byle bir kenttir. Binbir gzellikler iinde son derece derin bir musiki ortasnda saat gibi alr.

AIK DURSUN CEVLAN

1900 ylnda Kars'n Oluklu kynde dodu. Bir sre Ankara Radyosu'nun (Yurttan Sesler) programnda alt. Ankara Belediyesi'nde memur olarak grev yapt. Trkiye Aklar Bayramna balang ylnda kat Bu bayramn ilk gnnde Folk~orcu yazar Fahreddin Krzolu, aklk geleneinin zelliklerini dinleyicilere aklam ve (Divan-Merhaba) aln yapmak zere Ardanulu Ak Efkari yi, Ak Mdami'yi ve Ak Dursun Cevlani'yi mikrofona davet etmiti. Konya'da 1966 lan
aklarnzdandr.
ylnda balatlan

l 966'dan bu gne kadar Aklar Bayramlarmzn bylece ilk merhabasn olarak dile getiren amzdan birisi olmutur. 1975 ylnda ld.

domaca

iir, atma dallarnda ok baarl olan Ak Cevlani; 1966 ylndaki yarmalarda Trk dalnda obanolu, Ak Mdaimi ile birlikte birincilik dln paylad. (F.Halc a.g.e. sh:240) iirlerinde Cevlani, Dursun Cevlan, Dursun Cevlani adlaran kulland.

Dursun Cevlani Karsl halk airlerimizin arasnda eski halk edebiyat ile ada halk kpr grevi yapm bir ozanmzd; yresinin hikayeli trk, efsane zenginliklerini iyi biliyordu. Aklk geleneinin tm inceliklerini iyi biliyordu. Aklk geleneinin tm zelliklerine vakf, nder ve retici bir akt.
iiri arasnda Ak

Dursun Cevlani Trk halk edebiyatna

-1-

iir dalnda

ok

sayda kalc

gzellikte

iirler brakt.

dediler. dinle nelerim var. Biten meyvemi yediler. Daha daha nelerim var.
imdi

Adma aa

Ben aacm glm vardr, Dalmda blblm vardr,

Kovanmda balm vardr,

Daha daha nelerirn var. nmdeki masa benim, Elimdeki asa benim, anak, mlek, kasa benim. Daha daha nelerim var.
Sa iken gnm saydn, Hem de kestin, bitin soydun. Ya peynir kaymak ta koydun, Daha daha nelerim var.

Muhammedin beiiyirn. Kabenizin eiiyim.

orbanzn kaym,

Daha daha nelerim var. Ademe saf dam oldum, Nuh Nebiye gemi oldum. Mslmana cami oldum, Daha daha nelerim var.

120

ALEV VE BEKTA iiRLER ANTOLOJS

Niin beni mahv-edersin? Tfek yapar harb edersin. Kabrine bile rtersin, Daha daha nelerim var. Saz da yaptn tel uzattn Gsne sedef bezettin Ben ile semah oynattn, Daha daha nelerim var.

telek benim, krek benim, Al bayraa direk benim, Daha daha nelerim var.
Frnlarda

Kablarna

Dursun Cevlan ekmem keder, Aacn methini eder. ehirden kylere kadar, Daha daha nelerim var.

-2Biz akz hu ekeriz, Neler vardr sazmzda? Pir sunar dolu ieriz, Yalan olmaz szmzde. Biz enginlere akarz, Gnl sznden akarz, Gzellere berk bakarz, Hile olmaz gzmzde. Fani dnyay eleriz, Kah alarz, kah gleriz. Kah koyun gibi meleriz, Figan vardr kuzumuzda. Borumuz var bohamz var, Dosta geer akamz var, Gnllerde bahemiz var, Neler geer yazmzda Dursun Cevlan aktan alar, Al stnde kara balar, Melhemsiz de yara balar, Derman vardr bezimizde.

-3Allah diye yanan yiten, Selam sana Yunus Emre, Canan can terk eden, Selam sana Yunus Emre
Akn deh ann beka, nn almsn afaka, Szn g?n zn Hakka, Selam sana Yunus Emre

Rahat etsen Hak katnda, Gl iman var katnda, Erenlerin sfatnda, Selam sana Yunus Emre. Cismin gitti, ismin kald, Devir dnd zaman geldi, Adn "ifteler" ald, Selam sana Yunus Emre. Greyim nur yzn hani,

buldun, Tatn gnllere doldun, Sen lmedin mektep oldun, Selam sana Yunus Emre.

Aray aray

Ey piri Sultan'i fani,

Geliyor Dursun Cevlani, Selam sana Yunus Emre.

A/K CEVLAN

121

Neyleyeyim bu dnyay? Nasibime ile dt; Byttm bir gl fidan. Goncalar ele dt.
Bahtm benim arkadam, Yar omuzuna dedi bam. Gsne akt gz yam, i tanesi gle dt.

Bilinmedi hi maksadm,
Dman

gld ben

aladm.

Nice yllar benim adm Masal gibi dile dt

Adm sevda yamacn, Yedim hasret krbacn, Rzgar okad saim imdi f!sat yele dt.

Cevlani sarard soldu Firkat oduyle kl oldu, Ak ne yaman iimi bildi, Cnun erdi le dt.

-5Laleden krmz, etraf kara, Blbln sinesi yaradr yara, Lokman da sa deil eylesin are, Harde ger penesi kan eder blbl.

J.

Blbl ne olmusun gllere ya, Blbl ne olmusun gln buda. Blbl yar elinde olaydm sa, Harde ger penesi kan eder blbl.

Dursun Cevlani der ki bu dnya fani,

Beyhude rd blbln can, Bir gln yapra yz blbl kan, Harde ger penesi kan eder blbl.

-6Hezaran ballarn smaz kaleme, Bir haln kalemde dal bendetti, Bir haln marka pene almtr, Bir haln maripta al bendetti. Bir haln blbldr, bir haln gldr, Bir haln siyahtr, bir haln mldr. Bir haln cevahir, bir haln laldr, Bir haln sarrafta pulu bendetti.

J.

Bir haln ahlan tahtdan indirir Bir haln da gzelliin bildirir Bir haln ecelsiz beni ldrr Bir haln sazmda teli bendetti Bir haln Hind imi bir haln Habe Bir haln benimle kuracak sava Bir haln ay imi bir haln gne Bir haln krmanda ah bendetti

Bir haln Zengibar bir haln Yemen Bir haln dalar brd duman Bir haln dnyadr bir haln umman Bir haln Cevlani kulu bendetti

122

ALEV/ VE BEKTA iiRLERi ANTOLOJiSI

NSAN NN YARATILDI?
nsan ... Evren aacnn meyvesi... Bu gzel alemlerin, bu grkemli varlklarn dikkatli bir seyircisi. Doa ve evren Sultannn birliini, hametini, ustalm her biri kendi zel diliyle ilan eder, atomlardan yldzlara, galaksilere dein saysz varlklarn hepsinin evirmeni. .. te insan ... Dnya onun evi... Dalar onun emrinde, denizler onun aya altnda, hava ona binek olmu. pek bcekleri onu giydiriyor, arlar bal yapyor, koyunlar kuzular onu besliyor, amur yiyen aalar en tatl meyvelerini ona sunuyor, renk renkiekler onun iin sslenmi, kular onun alemine nee katyor. Ay bir lamba, gne bir s tc olmu. Melekler ona secde ettirilmi. Mimar bu kk insan niin yaratt? Koca galaksilere manevra yaptran, her biri milyonlarca yl yaayan yldzlar var eden Sultan 6070 yl iinde ryp giden insan niin yaratt? O bunca emee bunca masrafa deer mi? Kald ki o bu ksa yaam bile hayvanca yiyip bitirmektedir. Cansz ve bilinsiz yldzlarn artklar yeni yldzlar yaratmak iin kullanld halde insan gibi stn mahlukatn artk lar gbre olmaktan teye gitmemektedir. yleyse insan yaratlnn sebebi nedir? Bunu da o bulacaktr... Yedibin yldr bu aray srmektedir. Bundan sonra da srecei aktr. Doyurucu yant henz ortada yok. Ama bir gn mutlaka bulunacaktr. Evrenin genilii iinde ve sonsuz genilii her yerde varolan Tanr gelip gnlmzn derinliine gizlenerek bizi ve sonsuzluu grmektedir. Ona binlerce kran ...

AL ZSOY DEDE
l 907'de Sivas'n nl Sivrialan kynde dodu. Dedelik yapmaya 1'6 yanda balad. Soyu, Erzincan'a bal Kemaliye ilesinin Ocak Kynde yatan Hzr Abdala, giderek gzc Karacaahmet'e dayanr. Kendisini yetitirmitir Tarika:n tm inceliklerini bilir. iirleri Ali zsoy Dede grleri ve iirleri (1991) adl kitapta toplanmtr. Geni ve ada bir dnya grne sahip olan Ali zsoy dedenin dini konularn yan sra, toplumsal, politik, ekonomik sorunlara da yer verdii grlr; iirlerinde akc bir yleyi egemen olup dili durudur. -1Btn dinler bir millet olsa Ara yerde senlik benlik yok olur Ne Musevi ne sevi kalmasa Muhammed'e halifelik yok olur Senlik benlik aramzdan kalkarsa Bu ikilik insanlardan karsa Nurcular da bu dnyadan giderse Gerginlikle kavga d yok olur hizmet ederse fertler Ortadan kalkarsa hep adavetler Silah bak atlr susar toplar Hidrojenli atom bomba yok olur
Ademlie

J.

yi niyet insanln temeli Herkes kazanp kendi yemeli Dnyada eitci bir yol kurmal Mahkeme ile cezaevi yok olur.

Dnyada yayan bunca zevatlar Gkte neler arar o asl zatlar Cami de olmaz bu kerametler almakla irkin kuyular yok olur zsoy'a davetler bizden karsa Din kavgas bu dnyadan ka~sa Ulu Tanr halimize bakarsa Padiahlk hem krallk yok olur

-2bana yardm eylese yle bir adlce devran kurarm Hkm hkmeti batl ederim Yeniden bir nizan alem kurarm Ulu Devletleri orta yerden Snrlan m atee veririm Hakszlar cehenneme srerim nsanlara yeni dzen kurarm
tanr

.,i,

Btn silahlar suya dkerim Adam ldrmeyi yasak ederim Milletleri hep bir mezhep ederim Dnyaya byle bi (ark) devran kurarm

Amerika cinimacm dpedz Rusya Fransa Araplar ve biz Hep bir millet deilmiyiz ademiz kilii zer birlik kurarm

zsoy insanolu yapabilir mi Hak nasip bu ya hakkndan gelir mi Cehdeclerim stesinden gelirim Her gece dmde byle bir devmn

kurarm

124

ALEV/ VE BEKTA/ /iRLERi ANTOLOJ/Si

--3Yolu doru bir devlete Yryelim yryelim Komu utu aya vard
Uyanalm uyanalm

Solumuz doru bir yoldur Samz bir smrdr Halkm ulusum ok krdr
Birleim birleelim

Geti tembelliin a .stmzde faist a Hep tuttular solu sa

Dayanalm dayanalm

Birlik olup alalm Bir toprakta baralm Bir azdan konualm

amayalm amayalm

Ali zsoy hakszlar

Saymayalm yoksullar

Bu toprakta hrszlar
Koymayalm koymayalm

--4Keyi vahdete ekilmek olmaz Nil de kudret elde kuvvet olduka nsanlk yolunda hizmet eksilmez erefle yryen yollar olduka

Kyn kentini elini koru Nefsin iin olma asla kaygl Toprak iin trl trl ameli ekmeye kuvvetle takat olduka

zsoy sen mrn boa geirme Sakn bilmeyene suyun iirme Nankrlere hibir hizmet yetirme Baheli balar vatan olduka

-5Bedrettin yoluna ta atanlarn Zaman zaman kafasna vurmal Hac-hoca-yobaz it-kpeklerin Yaptklarm nedameti sormal Yerlerinden alaa etmeli Hainlerin kuyruundan tutmal Bunlar gibi alacaklar netmeli Hepsini de Sibirya'ya snneli unutmadan aradan kilik yapanlar her bir sradan Zaman zaman kurunlara dizmeli
Nifaklar kaldrmal Elmal'da olanlar

.L

Neler yaratacak ynla Mervan Bunlar bize zaten eskiden dman Muaviye yasasn kurmadan Tepelerine oniki mh akmak Yolumuzun yollarn bozmadan halk birliinden azmadan Arap gelip kafamz ezmeden Kafirleri zindanlara koymal

alan

Ali zsoy Aleviyem n'olacak Emeini satanlar bir gn glecek Zindanlar tarla edip srecek Sa olup da o zaman grmeli

-6yle bir zaman ki hi tad yoktur Devlet belli deil halk beHi deil Askeriye din iine kant Mehzep belli deil din belli deil
Yabanclar aya kt oturdu Din-siyaset Trkiye'yi batrd Paamz da doru yolu yitirdi Giden belli deil yol belli deil

J,

Hani erleri llerde kran Padiahlar idi Araplara karan Bizi ngilize hep teslim eden Dman belli deil dost belli deil
Osmanl art devlet aldlar Muaviye'nin kanununu kurdular Kavmimizin yollarm bozdular Kanun belli deil su belli deil

Ali zsoy neden sana m dt Geen yllar geldi aklma t Paamz nurcuymu neye yarad Dinci belli deil din belli deil
-7~

ok peine dme fani dnyann Dnya mal hurda kalr dediJer yle bir yol tut ki olasn makbul Geri de hep iyilik kalr dediler
Kazandn mal hem yedir iir Dnyada nam kazan gnn geir Bir gnl yap al gel kendine yetir Erenlerin yolu budur dediler

J,

nsanda birey var adn syletmek Elinden geldike iylik eylemek Doru yol gsterip halk uyarmak Ali'nin yapt budur dediler

Marifet dnyada hayrlar yapmak Kii zmden kini kibiri atmak Zaman cahiline akllar vermek Yolumuz dergaha byle dediler

zsoy yine yolun yokua dt lm geldi hemen sana yanat Dnya varlklar dnya da kald ah- Merdan byle gitti dediler

......:.SDedeliie hizmet etme ey sofu Senin dedeliinin nerden dediler Anandan m babandan m bu sana Yalan dolan ile olmaz dediler Keramet gsterme o deil hner Sahte kerametler nemize yarar Bir ilim renki faydas tutar Arif alanlar hep byle dediler

.J,

Aslndan bahsetme kimse bilmiyor Yalan dolan ile adam olmuyor Dnya mal bu dnyada kalyor Drstlk doruluk adem dediler

bak sonra srme mutlak zsoy sen kimseye hi etme nizah nsanln yolu budur dediler
Yetmibeten

Brak bo davay ademlie

126

ALEVi VE BEKTA/ /iRLERI ANTOWJ/Si

-9Garip gnl acep neden ad olun Sana her yerlerde saray bulunmaz Baz viranede bayku misali Baz da kanmaya dallar bulunmaz

J,

Her dem sana atlar libas giydirmez Dembedem ad edip gldi.irmez Trl yemek ekip karnn doyurmaz Bazda orbayla ekmez bulunmaz

zsoy dnya iin yanp tutuma Bu dnya fanidir kaygya dme Fel1ein stne at sen karma Baz da giymeye al aba bulunmaz
-10-

Muhammed Ali'nin doru yoluna Edep erkan ile giden kalmad Douda batda hi bir diyarda Ehlibeyti zikredenler kalmad Alevilik gitti batla gitti Mervan muhafklar dnyay tuttu Peygamber yolunda insanlar azd oald munkirler mmin kalmad

J..

mamlar soyuna dman oald

Ali'den Hiiseyin'den sz almad Doru yoldan azan hep yezid oldu Bu yolu srecek insan kalmad Bekir'e Osman'a deer verdiler srdler zsoy Trkiye hep haksz doldular Kerbela'ya giden yollar kalmad
Hakszlarn davasn

-11Ta

duvara kar ibadet etmem Kblem Muhammed Kabem Ali'dir Otuziki farzdan bana laf etme Kblem Muhammed Kabem Ali'dir

. J.

bate vakit tayin etmedim

Kuru mescidlere ben hi gitmedim Hi bir zaman hak yolundan samadm Kblem Muhammed Kabem Ali'dir Ben orucum diye halk zmedim Kimsenin hakkna ben gz dikmedim yi insan olmaktan baka bilmedim Kblem Muhammed Kabem Ali'dir

Sam selad kendi zn bulmak Muhammed Ali'ye ikrarn vermek Oniki imamlardan hem himmet almak Kblem Muhammed Kabem Ali'dir

zsoy bu dnyaya geldim ademsin Nene gerek onu bunu n'idesin Sakn kimsenin hakkna elin demesin Kblem Muhammed Kabem Ali'dir

ALI ZSOY DEDE

127

-12Bahede bir aa meyve vermezse Onu tam kknden kesmek gerektir Yeerip biterse dikenli al Ondan koklamaya bir gl gerektir Btn dnya hep anayla babadan Vastasz halk eylemez yaradan yle kurdu bu kanunu var eden Dnyaya gelmeye ata gerekir

..J, Bir peygamper gelmemitir anasz

Ne Musa ne sa dodu babasz Koyuna ko katlmadan kuzu olmaz aklsz St yourt yapmaya maya gerektir Ana bir kazandr kaynar tanr Baba bir damzlk boyna yetirir Az aza dudak dudaa niyazlar Dnyaya getirmeye evlat gerektirir

Gel ey z.~oy sen uzaa yorulma kanunundan ayrlma Bekey karde szlerime darlma Yalanmaya gzel kadn gerektir
Tabiatn

-13yolunda yryen ak abalar haktan ayrlmaz Ne nefsine uyar ne ele kyar Srr hakikatta yoldan ayrlmaz
alr
Deme kiilere lfetle olmaz Cemde cemiyette kyamet olmaz Kimsenin serveti gznde olmaz Nefsine kyarda dosttan ayrlmaz Gerein

Bana toplanan

elinden kaar

rfani meclisinde gehverler saar

Gerekler yolunda serinden geer Kesseler ban yoldan ayrlmaz Ne ekinir ne de korkar utanr Zaman cahilinden bezer usanr Mantkl konuur hakka dayanr Sosyal fikirden haktan ayrlmaz

zsoy emeini hi venne boa Karga gibi pervaz denmez lee Softann errinden ekinmez haa Ulu atas Bekta Veliden ayrlmaz Ef..,ane efsane sylemek olmaz Hereyin aslna enneli gnl Bo yere gurbeti boylamak olmaz Her trl isan bilmeli gnl Gereklere eren erdi Hak iin Yalanla dolanmak namertler iin Hakk her eyada sr bilmek iin eytan tapusundan kmal gnl

-14..J, Cmleyi varln zyle bilmek Btn mevcudat gzyle grmek Adem ile her eyada nur olmak Ruhta da varl sezmeli gnl
zsoy sen o srra erebildin mi Ademdeki Hakk grebildin mi Gerein yoluna girebildin mi eytan iinden skmeli gnl

128

ALEVi VE BEKTA/iiRLERi ANTOLOJ/Si

LK AAMA
Tanr ilk aamasnda kendi kendisinin bilincinde deildir. Bu Tanr kendi iinde yatan sonsuz olanaklarn yeteneklerin, glerin, dnme biimlerinin farknda deildir. Bunun iin dnme uramas ve daha yksek dzeyde yenibir bilince ulamak zere kendi kendisi ile yabanclamas (Hegelci mantkta olduu gibi) zorunludur. Bu ise Tarir'nn kendi bilincine vard grkemli sdr (oluum, trm) devirleri ile olmaktadr. Tanr bunu, yaratcsna geri dndnde, Tanr katna ulatnda, Tanr ile bir olduunda bilgisini Tann'ya aktaran kamil insan aracl ile gerekletirir. Bu geri dn, Tanr ilk konumundayken (gaybi hrriyet) mmkn deildir, nk insan iin de, kamil insan iin de Tanr eUe tutulmaz, kayranamaz, dokunulamaz, eriilmez bir konumdadr. Bu nedenle ilk konumundaki Tanr, artk yzde yz Tanr olmayan, fakat kamil insann eriebilecei ve btn insanlarn kavrayabilecei yeni bir konuma ulatrr kendini; Tanr bunu yaparken dnm, yabanclama ve sdr formlarn kullanr.

(A.J. Dierl a.g.e s: 80)

HAMD
Gerek kimlii, kilii, doum ve lm tarihleri yok. Yirminci yzyln balarnda yaam bir Bektai ozan olduu sanlyor Dimetoka'da Seyyid Ali veya Kzl Deli tekkesinde, bir sre hizmet etmitir. Sylei akc, dili durudur.

ile yaam hakknda ayrntl bilgi

-1Cem'olup erenler yerli yerine Erler ya Muhammed Ali arr Mridinin agah olur smna Pirler ya Muhammed Ali arr Bu meydana nice ak delilir Erenlerin yol erkan dirilir Muhammed Ali'nin kadri bilinir Diller ya Muhammed Ali arr Pirimin evresi baeler balar Kzl Deli suyu mevc urub alar ar etrafnda hfi ekince dalar ller ya Muhammed Ali arr

.J,

Seyyid Ali Sultan erler atas Batman ihata eylemi nas ar alamet ile kudOmun tas Grler ya Muhammed Ali arr Gnller birlenb alur meydan Hep yerli yerine bunca 8.kan Erenler meclisi ba ile bostan Gller y~ Muhammed Ali arr Erenler cem'olup cmle Tefkurda Cmle ler krklar yediler anda Kzl Deli suyu akub coanda alar ya Muhammed Ali arr

Erenlerin gzel yolu erkan Yz srben Hamdi ofa mihman Ylda bir kez gelir yayla seyran Dalar ya Muhammed Ali arr

Deli Suyu : Kzl Deli dergah evresinde bir rmak- Kudm : Dmbelek daire biiminde olup stne deri ekilir. tekkelerde usul vunnada kullanlr. Trk musikisine zgdr. -Tekfurda : Tekirda'nn eski ad-ar alamet: Bektai halife babalarna verilen drt alamet: Sancak, era, post, sofra. Yayla Seyrim: Hzr gnlerinin doksannc gn yaplan, bir kir bayram. Bu bayramda kurban olarak boa kesilir, piirilip halka datlr.
kasna

Kzl

130

ALEVi VE BEKTA iiRLER ANTOLOJiSi

-2Hakikat rahdr bizim rahmz Erenler zUmresin aikar etti Lfitf-i ezeliden eyh ahmz Bu srr- esrar yadigar etti

Grnd bir nur-u bi\b- hidayet Makam- Kerbela kld ziyaret Tene ehid oldu ah- velayet ekti glbangini Hak'k yar etti

Arif oldur gu eyleye bu pendi Bir piri sevenden aldm bu fendi Enelhak na'resi ey Ak Hamdi Bu yolda Mansur'u ekti dar etti Rab : Yol -Aikar: Apa~ - Tene : Susuz - Fend : Hile, dzen burada uzluk, ustalk - sit-Pend : Sz - Enelhak : Tanr benim, Tanr bende - Dar : Sorgulama - Bab- hidayet: yilik kaps - Yadgar: Armagan - Srr- esrar: Gizlerin gizi - Cem alma : Toplanma - hata : Dayanak, evirme - Nas : Halk - ar Alamet : Drt bayrak - Kudm : alg - Mevc urup : Dalgalanp Agah : Bilme - Pend: Sz - Ezeli: ncesiz - Ebedi: Sonrasz - Zmre: Topluluk - Makam- Kerbela: Hz. Hseyin trbesi - Gu eyle: Duy, iit Enelhak: Tanr bende, Hak bende, Tanr benim - Nar'e: Barma - ar: DrtMevc urup: Dalga vurup - H: Allah, Tanrnn en byk ad - Cem' olup: Toplanp - Cmle: Tm - Gnller birlenp: Gnller bir olup canlar birleip - Batman ihata eylemi nas: Halkn her yann manevi anlamda evirmi, sarm - Kud.m: Trk sanat mziinde kullanlan bir alg - Kadri: Deeri, saygnl - Agah: Bilen, eren - Sr: Giz.

SMAL DEHMENOGLU (Ak Nimri Dede)

dodu. Mahlasn

Keban ilesine bal Nimri (imdiki adyla Pnarlar) kynde kynn eski adndan almtr. 12 yandayken baba ve annesini yitirdi. Kardeleriyle birlikte yetim ve ksz kald. : 1909

ylnda Elaz'n

l 925 ylnda stanbul' da yaamakta olan uzak bir akrabas Nimri Dedenin yetimliine acr ve kendisini stanbul'a aldrr. Nimri Dede'yi stanbul'daki Numune-i rfan adl bir okulda yl okutur. Ne var ki okula ge yata balayan Nimri Dede, yann byd gerekesiyle yl sonra renimden uzaklatrlr. Ak Nimri Dede'nin Hz. Mevlana'ya da ball bilinmektedir. Nimri Dede, oku ve cebze ozandr. Tasavvufta hal ehli saylp da iirlerindeki kafa tutucu deyimleri ho grlen aklarmzdan birisidir. tm deyimlerini, k noktas ne olursa olsun kutsal inancn salam temellerinde oturmakta gecikmez. Dnce ve felsefesi Pir Sultan'larm, Kaygusuz Abdal'lann etkisini tar. Nimri Dede 1966 ylnda Konya'da dzenlenen Trkiye Aklar Bayramlarna aralkl olarak katld. (F. Halc) Saz
almay bilmedii

iin

yarmalara atma

ve

iir dalnda katld,

byk ilgi ve

beeni kazand.

-1Ben kendi kendimi bulduum dem dem, .J.. Kll men aleyha fena elveda. Onda hak ile hak olduum dem dem, ar anasr kefi nuna elveda. ok raksettim bu elvann faslna, imdi btn yzler dnd aslna, Can canan bir oldu misli misline, Artk inan, ikrar, dine elveda. Ayan oldu vahde-hu'nun esrar, Habbelerde bile yoktur inkar. Bu vech-i Hda'nn yoksa kenar, Zaman, mekan, emr-i kne elveda. Mahlkat gafletle olunur ayan, Hak, halk ile oldu; halk kald nihan, Daim var grnd Hazret-i nsan, Cehlimle grdm ane elveda.

Ey Dede maksud'un sensin hakikat,

Bir yrm hakikatla eriat. Var kendi kendine eyle muhabbet, Artk olsun nam ane elveda.

132

ALEVi VE BEKTAi IJRLERI ANTOLOJiSi

-2Eer tabiatn

zn ararsan, Evvela var, hissi insan ren! drak iinde ruh denen ceryann, Kalbinde yapt devran ren!

J.

Gr ne incelik var organlarnda, Beyne balanmlar akln yannda, Havadis verirler tam zamannda, Ordaki nizam, erkin ren!
ren O dizilmi kemiklerini, Gr nasl giymiler etle derini! Sen bir yana koy da bildiklerini, Nimri'den bu ilmi irfan ren!

Hem tahlil et, mevcut olan kann, Neresinde bulursan gr cann. Orada sarfeyle her imkann.
Cann elendii mekan ren!

-3beline inmezden evvel, kudretten terkip oldum da geldim. Ana rahminde bir tezgaha dp, Sureti insan buldum da geldim.
ol Atamn

J.

Btn azan o tezgahta dokundu, Terkip olan kudret ol kaba kondu. Tekaml mddetin dokuz ay on'du, Orda nizarnatla doldum da geldim.

geldim cihane, Buna konup, bundan ktm ayana. Ho gelsem smazdm hi bu mekana, Ak Nimri'yim kul oldum da geldim.
-4-

te bu libasla

Bizi her nebatn her nvesinde, Terkibimiz Tanr ferman eylemi. Her birinden bir yol ap babaya, Anada eklimi insan eylemi.

J.

Snmez bir ocaktr ana sevgisi, Bilmem ki, bu nasl Tanr vergisi? Ne zaman ki ana olsa birisi, Cann yavruya kurban eylemi.

Ana kainatn anahtardr, Ana her varln iftihardr. Ana bu Nimri'nin sadk yandr, nk her derdine dennan eylemi. His: Duygu - Nebat: Bitki - Nve: ekirdek - Terkip: Birleim - Kainat: Evren - Tekaml: Evrim - Libas: Giysi - drak: Bilin. Tabiat:
Doa, huy -

REMZYE BACI
Do. Dr. Bedri Noyan'n hakknda; u bilgiler verilir:
Bektailik

ve Alevilik nedir

adl kitabnda

bu

kadn air

"Remziye Bac Filibeli'dir. Arif Aa'nn Baba'mn eidir. Karyaka'da oturdu.

zmir'de el alarak tarikata girmiti."

kzdr; Yeniehirli

Hseyin Hsni Erdikut

1913 ylnda Prizlenli Hafz Dervi ani Efendi'nin rehberliiyle

Ali lvi Baba'dan

Ak oldum Mecnun gibi Leyla'ya Kalmad kararm dtm sahraya Can verildi sandm o dem eyaya Ali'nin avhn duyduum gece

Rehber aldi beni kard tara Pak edip irkaptan klmt ihya Mutu kable smn eyledi ifa Mansur'un darna durduum gece
Ol saatte ald Pirim elimi Balad tgbendle benim belimi U ysel remziyle kesti dilimi Mrid eteini tuttuum gece

.Uyandm gafletten ald gzm Bal grdm Hakka can ile zm Ruen oldu gzm gld gl yzm Erenler meydann grdm gece
Eriti

muhabbet zevk-i sem'ime Yaknm kendimi akn ern'ine Girmitim Remzi'ye krklar cem'ine Hzrm dolusun itiim gece

Mecnun ile Leyla: Bir Orta Dou lkeleri yks. nldr. Ak yksdr. Baz ozanlar konuyu simgeletirerek ele almlardr. Fuzuli'nin Leyla v Mecnunu, bunlar arasnda en gzel olandr. Mesnevi tar'l.tida yazlmtr. Bu ykye Divan iirinde, halk iirinde dokunmayan ozan yok gibidir. Sevginin ayrln~ zlemin ad Leyladr, Mecnundur - Ruen: Aydn - Pak: Temiz - irpak: Kir, pislik - hya: Gnendirme, onarma - T-bent: Boynuna balanan bez - Muta kalb srr: Gnldeki gzellik, yumuaklk, uygunluk gizi - Laysel: lmsz. Tanr - Remz: Simge - Zevk-isem: Zehir-em: Mum- Cem: Toplant.

136

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

-2smine akn balandm

Grsem diye ok aladm Canu cierim daladm Hak akndan haber ver Firkat artk yakt barm Kalmad sabr u kararm Nice yllardr ararm Hak akndan haber ver

zini olmam erin zinden bulasn yerin

Eer grdyse gzlerin Hak alcndan haber ver

Kalp ehli olur dediler Demek sana yakn bu er Ltfeyle bilirsen eer Hak akndan haber ver

Sordum bileni bulmadm Semtinden haber almadm Byle ere rastlamadm Hak akndan haber ver

Dura kaftir diyen var Anka ismiyle anarlar Anka nedir kaf nasl yer Hak akndan haber ver

Fenadan zevk alanlardan Hakka beka bulanlardan emsi var ren onlardan Hak akmdan haber ver

-3Kulunun dilei senden efendim Lutfeyle kapndan ayrma beni Benliini kaldr benden efendim Lutfeyle kapndan ayrma beni Kimseler derdimi bilemez benim Gzmn yan silemez benim Sensiz gaml gnlm duramaz benim Ltfeyle kapndan aymna beni
Cam- ak eme

..!.

Bu cismimin c~n sensin efendim Gnlmn sultan sensin efendim Derdimin derman sensin efendim Ltfeyle kapndan ayrma beni Derd-i ak grnse kimden efendim uurur elden efendim Yoluna kul olur dilden efendim Ltfeyle kapndan ayrma beni
Benliin

sundum ezelden temelden Sensiz geen mrn fark yok selden Ltfeyle kapndan ayrma beni
Benliim dam yktn

Derd-i ak : Sevgi dergi - Ltfeyle : zin ver, bala - Firkat: Ayrlk acs Kaf: Sanal bir da ad - Fena: lml - Beka: Kalc.

SELMAN CEMAL BABA .

Son yzylda yaam, bir bektai ozandr. stanbul'ludu~. Nafi Baba'dan Baba'hk icazeti almtr. Cemali ve Selman mahlasyla iirler sylemitir. 1913'te Badad Kazimiye Bektai dergahnda Baba'lk etmi; Kurtulu savanda, Denizli'ye gelmi. Ulusal kuvvetlerde grev almtr. Denizli'de bulunduu dnemde, Denizli valisi Cemal Bardak ve Denizli'nin yerlilerinden Asm Kiritolu, Sel!Dan Cemali Baba'dan el alp tarikata girmilerdir. apka nkilabnda. bandan tac kai:mamak iin, anakale'li avukat Haydar Baba, Topkap tekkesi eyhi Bekta baba'lar ile bitlikte, Arnavutlua gitmitir. Bir sre Elbasan Tekkesine Baba'hk yapmtr.
diini,

"The Bektashi Order of Dervishes" kitabnn yazar John Kinsley Birgc'ye de el verDenizli'li baba Asm Kiritolu sylemitir. Birge, kitabnda bu zattan sitayile ve hayranlkla sz eder. Bektailii ve tasavvufu ok iyi ve sistemli bildiini belirtir. l 940'1arda ld sanlmaktadr. (Turgut Koca a. g. e s:719)
-1...

Mi'rfic-

Minhac-

emel kamile meydiln- Ali'dir Huda talibe devran- Ali'dir

Ben gnlm teslim ederken eyledim ikrar Ahdi ezel imanma brhan- Ali'dir

Ey dil bu yeter stkna ispat- hakikat Maksuduna vasl eden iman- Ali'dir

Sermest-i ebed oldun ise ak ola dervi ek cr'asn evk ile peyaman- Ali'dir

Ryet edegr Kabe-i lahutu Cemali Matlub-u Elest hikmet-i Selman- Ali'dir Minhac-i Huda :
Tanrnn

yolu- Ahd:

Szleme

- Cr'a : Yudum - Ryet: Gr.

-2Bu bizler blbl- ba- behitiz Dehre dil koymayanlarz Neve-i ak ile mest-i elestiz Hakikat ana doymayanlarz
Glzar-

Pirim dedi ki bul kendinde kendin renmek istersen d cihan fendin Dinleriz mrid-i kimiller pendin Mnafk szlerin duymyanlarz

Cemali Selman'm Hayder akna

Kamber akna .Tibiiz cenab- Server akna Ali'den gayrya uymyanlarz
Ba-l behit:
Gulam- imamn

Kle -

Cenab- Server:

Cennet bahesi -Glzar- dehr: Dnyadaki gl baheleri -Gulim : Hz. Muhammed

138

ALEV VE BEKTAi liRLERI ANTOWJlSi

-3Hane-i zenbfira diihil olal Bal tutup parmam yalaym dersen Mahabbetin zevk u evkin bulal Liine-i vusliitta kalaym dersen

J.

Vareyledi Mevlii filemi ibret Nsh-i kbradr idemi farket Yolunda liizmdr eylemek hizmet Erenlerden himmet alaym dersen

Selman Cemali'yim cemal-i aka

Ezelden
mtakm

kemal-i aka

rimek liizmdr visal-i aka

Derya-y ak

ire olaym dersen

Zenbr : Ar -Lane: Yuva -Nsh-i kbra: Daha doru ifadeyle -Nusha-yi kbra: en byk nshas. - Vuslat : Kavuma - Mtak: Dkn - Neve- ak : Sevginin cilveleri - Mrid-i kamil pendi : Olgun mkemmel pir sz - Dil: Gnl - Maksud: Ama --- Du cihan: ki cihan, bu dnya ve ahiret - Brhan: Kant - Sermest: Sarho, kendinde olmamak - Sermest-i ebed : Tanr 'nn ilk yaKur'an'n

ratl srasnda toplad sarho

etmesi,

Tanr

Lahut: Tanr 'nn - Zevk evk: Tadn,

tm ruhlara verdii bir tr iki ile onlar sonsuza dein gzellikleri karsnda canlarn, ruhlarn esrkl - Kabe-i kabesi - Matlub-o elest: Ruhlarn topland meclisin en uygunu
neesini.

FAKR
sine Fakir'inin asl ad Cafer'dir. Malatya ilinin Yazhan ileKaraca kynde Rumi 1282 ylnda dnyaya gelmitir. Btn hayat kyde gemi, hayat boyunca iftilikle uram, ekseriya yanclk yapm, gayet fakir bir yaam srm, bu durumu da kendisine mahlas olarak semitir. Geiminin bir ksmn k gnleri ara sra ulfalk denilen ilkel tezgahla aba, uval, bez vs. dokuyarak temin etmitir.
bal

Alevi-Bektai airlerinden

li ve pek duygulu ruhlu air eskiden bal bulunduu ilede yapt aylk bir ih-

tiyat askerlii hari hi bir yere kmam. Gurbeti iinde duyan dindar airlerin aksine ok defa sladan gurbettekilere iir; gurbet elde lenler iin at; baz kimseler iin baz konularda destanlarda sylemi, btn iirleriyle birlikte says 294 ktay bulan nefesler vcude getirmitir. Fakiri mmidir, okur-yazarl yoktur. Syledii deyileri lup, bir kada yazdrncaya dein belleinde saklarm.
imdiye (iirleri)

bir okur yazar bu-

kadar hi bir antolojide dergide rastlanmaz, Kendisini Bektai meclislerinde yetitiren, olgunlaan bu mmi halk airi ayni zamanda Atatrk"e destan yazmt. Zahiren fakir manen pek zengih bin hayat sren Fakiri Rumi 1348 (1932) de bir cuma gecesi do duu Karaca Kynde hayata gzlerini yummu, kylln gney-bat tarafndaki mezarla defnedilmitir. (Cemal zbey, Fakiri hayat ve iirleri, Ankara 1954, s:6)
-1-

Turap olan hakk bulur enginde Ycelerde boran olur kar olur. Ala yok birbirinin denginde Haber anlatmas gayet zor olur. Bilmiyor halini ahmak olanlar Ne ahzeder efsaneye yelenler Piman olur kahkahayla glenler Ariflerin meclisinde hor olur.

J,

Gvenmek yok bu dnyann iine Holu~uyla au katar ana ok hal gelir kul olann bana Bir dem gler amma bi:r dem :olar olur. ile hi bir alem aranmaz ermeyen bir kar kazanmaz Her vakit zalimin brk uzanmaz Gl deyi derdii diken har olur. Bu
irk

Mride

Hay ile huy ile geer gnmz dinimiz Fakir der: kailik ksa canmz Geni dnya bamza dar olur.
Zayflad imanmz

140

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJiSi

-2Adem olan ademlikte durmal Hayvan gibi srmekten ne kar? Eli gzetmekten kendin grmeli Cahil gibi yarmaktan ne kar? Adem isterim ki tler tuta Konu komusuyla birlie yete Aradan buuzu benlii ata Kavga edip vurumaktan ne kar?

J.

Kul olann eli olsun hayrda bil de dada bayrda Cevahir bulunmaz kumda kayrda Ummanlarda aramaktan ne kar?
Hakk hazr

nsan olu dirlik etmez mannan Bir arada olmaz gller harman Kandim konumal sadk yarman Yalan yere grmekten ne kar

Fakir der ki: Olan mrm zay olur Yklenir gmz gitti hay olur Bu yalan dnya kime ky olur Devran srsen snmesem de ne kar?

-3Hak kerimdir yoksullar da bay olur Muhanetler hi glmesin bouna. Her vakit alatamaz kulun Yaratan Elbette bir gn rast gelir houna Cahil cimri mahlas takar her biri Dorusu vermemek bunlarn srr Saarlar yabana namusu an Besbelli ki bunlar gelir hosuna
.

Etmezem kimseye hi bir minneti Arayp bulalm bir ehli zat Nekes sevinirse yoktur kymeti ok hal gelir kul olann bana Hak emrine kail olda elen dur Anla dinle ne hayrdr hele gr Cihan zaptetsen elbet te rzk bir Sakn olup dme nefsin peine

Fakir der bildiim budur : Bir mfua Adillerin sz kar etti cana Byle geer gnmzde bu sene Kim karr o Mevlli'nn iine

-4Ne dmssn bu araya kemalsiz? Elinde krein katarsn Yezit Ahri lrsn murdar Amelsiz Kan ile irine batarsn Yezit Yer vurmadan niin geri kalmsn? Bu isimde sfatm bulmusun Hindi pazar karsndan olmusun Muaviye ilein tutarsn Yezit.

J,

Tuttuun ilere etmezsin tvbe Dnpte terslersin yediin kaba Kov gaybet edersin gelmez hesaba Burda alr urda satarsn melun
krarlsn ikrarszdan ktsn Nefis emmarden daha katsn Yedi tamu Cehennemin sende var Daha ondan betersin nelun

FAKIR/

141

Fakir derki dediklerim 8ende var in, gcn kin, buuz. kuhbar Lanetin tokunda belli gzn var Ular iblise yetersin meJn.

-5Yakn varalm

Ali'ye

Ag~h ola

halimizden.

Hasettir far ket fen ay Kov ile gaybet zinay

Tamadr yka binay armaya

Affede

gnahlarmz

Hata ksa dilimizde

Terkedelim kfri kini mrdr geirir gn lm gafil avlar seni

yolumuzdan

Hrsa

tabi olma karde

man sana ola yolda

Yalan ile kurtulmaz ba

Gerek
ka falmzdan

gelirken elimizden

Fakir der : ehvetle gman

Sakn bhtan etme aman Bunlar yedi karde heman Uzak atar ilimizden

-6Yine ark felek aksine dnd imdi gurbet ele dt yolumuz.

Nedeyim bu arhn byle elinden

J.

sterdim dost ile edem pazar

Ayrlk

gndr kalrm zar

Kavimden,

kardeten

kesti elimiz.

Nice bir ekeyim bu intizar Kadir Mevlfun sen bilirsin halimiz

Yarn

Soramadm Edi

dalar ycedir yar halleri nicedir Pir eyledi beni bu dert kc>eatr

Ara yerde karl

hasreti yarn atei

kametimiz bkt belimiz

Delik delik oldu sinemin ba Lal- gevher oldu silanm ta Gazel mi oldu bilmem soldu glmz?

Fakir der gnlmden gitmez bu keder

Ko yiitler vatanim terkeder

Daha neler eder bize bu kader Kalmaya bu garip elde lmz.

Agah: Bilen, anlayan Kfr kini: Kfr ve dmanlk Haset: stemez -

Zir: Alama - ntizar: Bekleme - Sila: Yurt - Lal gevher: Deerli iki ta ad - erh: Dnya - Kamet: Boy - Gafil: Bilmez - Bhtan: Karalama Kocatr: ihtiyar eder.

142

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJSi

-7Krmz gllerin eyyam geer Blbl gibi zara balar dilimiz. Yaz gelince eller yaylaya ger Issz kalr vatanmz elimiz.

Havai nefsine uyan cahildir Kaderine kail olan ehildir Bizim eller engin olur sebildir Burda kala topramz, klmz. Fakir der ki ulularn dura Yakup bilir itiya fra Irzk birdir dolamayn ra am ark tutar olsa kolunuz.

Gide gide yfu" peinden yetilmez Oynar oynar oyunundan utulmaz Hibir elde iki karpuz tutulmaz O yfu" ile mkl olur halimiz.

-8Sahte erasn yalan syleme Aklkta trl trl haller var. nip bilmediin suyu boylama Der boulursun derin gller var. az bir ey Huda verirse Kheyliindr kim menzile erirse Nedir senin gibi ahmak rrse ok grmm kem syleyen diller var.
Aklk

Muhabbet edene sen tan edersin Sen kendini yokla eli nedersin? Ac tatl demez her ey yutarsn Muhabbette bize eker ballar var. Elin aybna niin diktin gz Hepsi sanadr bu sylenen sz Bir eye tutmazsn hem fakiriz biz Derviiz, giyeriz bize allar var.

Ben Fakir'im ite beyan halimiz

Derah Haktandr den falmz

Mal degil, o yanadr ynmz Senin bilmediin nice yollar var.

-9Evlad

Ali'yi candan severiz ol Hseyine. nameyi salan deiliz.

lmi eytaniden, yalan deiliz.

Biatmz vardr
Yadlayp

oktur isyanmz affede Allah Kusura noksana kalmaya ol ah Uruluk etmeyiz hasbetenlillah Mazlumlar maln alan deiliz.
Batl deil Mayay

Hi tara kmayz emri Hudadan Bu ilmin manasn ne bilsin nadan zmz aa her bir gedadan Havai cahile yelen deiliz.

ancak haktr faslmz Muhammet seer neslimiz

Yaplm balktan gaml aslmz

Zevk edip kahkahayla glen deiliz.

Fakir derki: bir ikrara balayz Ehl-i beyt akna cier dalyz Gzden alamayz zden alarz Bende-i Aliyiz kalan deiliz.

FAKiR

143

-10Ne yaman hallere du olduk byle Dirilmez bamz zaman iinde. Meer haktan derman ola kurtulak Kaldk detllette gman iinde. Kamil bulup derdimizi deelim isek yar akna coalm Bir sultann eiine delim Medet mrvet deyip aman iinde.
Coar

Virdeyler dilimiz adan, karadan Uyma nadanlara atar dereden irk ile irkefi kaldr aradan Mahrum olmayalm iman iinde rtrsen mrn dost iin rt Balanr, yklerin, ekilir, erit Bakma her kaptana gemini yrt Frtia~a urar duman iinde

Fakir der : aknm kllt hesaptan Kimse ayk olmaz bu ulu haptan Emir ferman byle imi aHiptan Zay olur gevherler saman iinde.

-11Ne hub seyran vardr gnl arnda Yoksa KerbeUinn l msn sen? Ann iin yaralarn derinde Derde derman olan Ali misin sen? Her dem eser bu sevdann yelleri Haremi ok aamym belleri Gstermiyor bilmediim elleri Dostun dosta giden yolu musun sen?
Ayr goncamzdan dikeni har eke eke len bu derdi bari Vanp mesken tutam bir gayri yeri Gzeller ahnn ilimisin sen?

Sermaye yok alam satan yarinan elde olan vanan Bulunmuyor aramaynan zorunan Kurban olam bize gelir misin. sen?
alalm

Kimisine yeil verdin, al verdin Kimisine krka verdin, al verdin Bu Fakir'e trl trl hal verdin Ltfedip halini bilir misin sen?

-12Gnlme bir mana geldi U feta illa deyince. Arz eyledim yine geldi. U feta illa deyince. Bismillah ile balanr
Meyval aa alanr

Bu isim yedi ayettir Yedi musaf, yedi hattr Cisme can verir hayattr U feta illa deyince. Bu sze kuralm bnyad La seyfe zlfkar isbat blise kldrr feryad U feta illa deyince.

Mminin kalbi culanr U feta illa deyince.

144

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/SI

Fakir, biridir zisin? Talihleri eder tahsin Hatmeder kur'an yasin U feta illa deyince.

-13Nasibimiz haktan yana verilsin Gnl kalkt bu meskenden gidiyor. Kavim karde, ahbaplarm derilsin Gnl kalkt bu meskenden gidiyor.

J.

Bir dem yahi bir dem yaman geerek kp menzil menzil konup gerek Rakipten hazar hazar kaarak Gnl kalkt bu meskenden gidiyor. Yalan cifa olmaz dosta aina Yz bin sz sylesen girmez gl\na Bezirgahlar gibi kendi duuna Gnl kalkt bu meskenden gidiyor.

Hi ba dumansz dalar olur mu? Bilmem bizim iin alar olur mu? Dnderip geriye eler olur mu? Gnl kalkt bu meslekten gidiyor.

Fakir deli deil bak asarma flah etmez, beni, dt serime Yol grnr Kerbela'ya, Uruma Gnl kalkt bu meskenden gidiyor.

-14ar ah'

elinde iken merdan Ali'ye ar. Gnlnde hayali dilinde .iken ar ah Merdan Ali'ye ar.

Karma frsat

J.

Akll, merd olan kaydm grm

Srat kpr yapm, Hak mizan kurmu Elinden topuzu zebani durmu ar ah Merdan Ali'ye ar.

Vakit hamu, eser, geer bu devran Fenadan bekaya ger bu kervan Gittiin vatann haberin ren ar ah Merdan Ale'ye ar.

Arif ol akln bana dr Elinden gelirse iini biir Belki erge yolun oraya der ar ah Merdan Ali'ye ar.

Bir kamil mridden i1mini ren Gtme halkn aksin bana davran Fakir mahrum kalmaz stknan aran ar ah Merdan Ali'ye ar.
irk: Tanrya

ortak koma -- irkef: Pislik - Har: Diken - La feta illa: Hz. Ali ile ilgili hadisin ba - La sayfe zlflkar: Zlfikar gibi kl yoktur - Zay olma: Yitme, kaybolma.

FAKiRi

145

-15Aciz kalm yezitlerin elinden Gz yal grdm ben ehlibeyti Esir olmu Kerbel'mn lnde Gz yal grdm ben ehlibeyti.
Yazp

Ta kk yanda zindann kabri Batl hak bilir byledir zahri Gzel imamlara verdiler zehri Gz' yal grdm ben ehlibeyti Gelmez yalan yere ahda duranlar Belli oldu yolunda ser, ba verenler P.~r perian oldu cmle erenler Gz y3h grdm ben ehlibeyti
Balayp buuzu tuttu inadn Cehdetti kaldra Ali'nin adn Bu sana da kalmaz ady bidin Gz yal grdm ben ehlibeyti

yedi iklime nameler sald Askerler ekiben stne geldi Kerbela lleri zar ile doldu alar Gz yal grdm ben ehlibeyti. Emri nedir, nehi nedir bilmedi Onda imamlara imdat olmad Dald, banda kimse kalmad Gz yal grdm ben ehlibeyti.
Baland

Zlcenah ileri gitmez

mam zor ediyor admn atmaz

Yas matem tutar Melekler yatmaz Gz yal grdm ben ehlibeyti.
Balayuben su yolunu kestiler Oklar atp imamlar bastlar Kimin ehit edip kimin astlar Gz yal grdm ben ehlibeyti. Gaml yasl doar Maharrem ay Vermedi kafirler bir iim suyu Fatime Ana vah kuzum dey Gz yal grdm ben ehlibeyti

mamlara mesken oldu Kerbela Yezitlerden erdi her trl bela Kalmad imam nesli hayfn ala Gz yal grdn ben ehlibeyti

Hi bilir olmad derde are ne? sinemde bu ak, yare na? Halim aneyleyim sahip krana Gz yal grdm hen ehlibeyti.
Hesapsz

Fakir der: Sevdiim dilleri Kur'an Can nasl dayansn bu hali gren Blbl tmez olmu baheler viran Gz yal grdm ben ehlibeyti

-16Ettii ilere

oluyor piman Ne beri havaya dolanr gnl Senin nefsin sana oluptur dman ncitip ylan ldrme gnl.

J..

yolunu gitme raa ol, dersin, derde firaa imdi sal kendini bak gr yree evirme her yerde plan gnl
Sakn

Saptp

Efsane szleri g edip kanma Sevip her gzeli meyledip uyma Kfrile geeni hi gnden sayma Syleme hilf yalan gnl.

Dost ol, dman olma senden uluya Yolun du gelmesin kara, doluya Virdeyle her dem ar Ali'ye Neylersin falan filan gnl

146

ALEVi VE BEKTAi RLER ANTOWJISI

Fakir der: dm, bu idi sana; Yel gibi rganp gitme her yana Devam ehlibeyt gerektir bana Vefasz cihanda kalan gnl.

-17.....,Bu dnyann ii gc hep fena. ekelim yasn gzel Hliseyin'in. Baki devlet bu imi insana ekelim yasn gel Hseyin'in. Ersem didarna alsam muradm Bir gnn deemez varm, iradm Yzbin hac saylr varsan bir adm ekelim yasn gzel Hseyin'in.

J..

Yevml maherece hi yas gitmez Hep yareler biter bu yare bitmez Stkile seveni kat'mt etmez ekelim yasn gzel Hseyin'in. yoludur. Nebilerin, velilerin gldr Benzemez kimseye ibnMi Ali'dir. ekelim yasn gzel Hseyin'in.
Evliyann, embiyann

Fakir in bu yoldan yoktur dnesi

Sanrsn bin yldr her bir senesi Kandan olmu Ehlibeytin kur'as ekelim yasn gzel Hseyin'in.

-18Nolur bir sultan uyansa Eba Mslm Veli gibi. slam dinine dayansa Eba Mslm Veli gibi. Srlptr ondan beri Din yoluna koya seri ldre bu Mervanlar Eba Miisliim Veli gibi. Zikrede meth imam Bir eyleye hass am Fethede Badad am Eba Mslm Veli gibi. Teber ala hikrnetullah Yazl ismi seyfullah Bir sahip gndere Allah Eba Milslm Veli gibi. Fakir yzn sr turaba Yoluna cann et feda Gele, yete Ali Aba Eba Mslm Veli gibi.

Kat'mt: mid kesme -Turab: Toprak- Yevml maher: Kyamet gn Didar: Yz, huzur - Seyfullah: Allah'm klc - Teber: Tahta kl, kl.

KNCBABA
Gerek kimlii tam olarak bilinmeyen Gnci 20. yzylda yaam, bir Bektai ozaNafi Baba yarenlerindendir. iirlerinde Knci, Gci Baba Baba Knci mahlaslarn kullarnr. Adna baklrsa dokumaclk yapt olasdr. ;
ndr.

(Yzlerce yl evvel pirimiz gelp) dizesi ile balayan nefesi, Nuri Halil Poyraz tarafndan bestelenmitir.

Gerek ad, doum ve lm tarihleri, memeleketi bilinmiyor. "Gldeste isimli mzik

kitabnda,

stanbul Konservatuvarnca yaynlanan "Bektai Nefesleri" adl kitab' ile Turgut

Koca, Zeki Onaran

bestelenmitir.

tarafndan yaynlanan

cem erkin, ald erler etti iktida) dizeli nefesi de,

-1-

uak makamnda

(Kuruldu ve dyek usulnde

Yzlerce yl evvel pirimiz gelp ROm'u tenvir itin yakmt era Cehaletle kkler salan taassub Brakmad oldu fikirlere ba Bir asr evvelden gelerek bir er imdi irfan vakt demiti meer Softalar eline geeydi eer Bu fikrinden oktan eylerdi fera pek kalmad sofahk kalkt bile evlad yakt Uyuyan ciihiller gzc brakt Serbeste sylemek hala m yesa
Kitablarn Kazand rzk imdi

J.

Bektai

kimsenin

maln

alamaz

badet etmekn tenbel kalamaz

Bir kadn stne bir daha alamaz Boamaz olduka zenvesini sa Arifler namus u rzn veremez Tesettr ne demek akl eremez nsan dua ile rzkn yeremez Edeb iinde var her eye mesa Zarar il karn eyice seer Rzk itin ibadetten dahi geer cab eder ise dem bile eker Akl u fikre gre kullanr dema

helal deyip yer vakte uyar da gider ZAhidin ta'nna eylemez keder Knci bilir dindir almayan da
Kyafete

Taassup: Gericilik - Ten'vir: Aydnlatma - era: Mum, k - Cehalet: Bilgisizlik - Fera: Vazgeme, brakma - Yesa: Yasak - Zenve: E, hanm Tesettr: rtnme - Mesa: zin, yol - Demag: Dima, beyin - Zahidin ta'm: Sofunun knamas.

148

ALEVi VE BEKTA/ JIRLEl!_ ANTOLOJiSi

-2Biz bu glistann blblleriyiz Bae-i rindann snbUeryiz Biz de Nafi Baba'nn glleryiz Seyyid Ali Sultan'n kullaryz Biz secde ederiz cemat-i yare Vuslata olamaz baka bir are Kemendle balanup ekildik dare Seyyid Ali Sultan'n kullaryz

J,

Biz gayret ile maksuda ereriz Frsat bulup giilistana gireriz Alm glleri bir bir dereriz Seyyid Ali Sultan'n kullaryz Biz mnkiri m'minlerden seeriz Mili can terk eyleyp geeriz Mrid elinden Kevser'i ieriz Seyyid Ali Sultan'n kullaryz

Biz el ele verb Hak'ka gidelim Gelin gnlleri tavaf edelim Knci pirin glbangini ekelim Seyyid Ali Sultan'n kullaryz.

-3Bu yolu kurmular Muhammed Ali Hak bilene Hak'kn erkiindr bu Mnkirler giremez demeden beli Sadklar girer er meydandr bu Hasan'la Hseyin'in sevdii budur Zeynel'abidin'in grd budur mam Bakr'n gsterdii budur Ca'fer-i Sadk'n tmAndr bu MO.si-i Kazm'danaynld bir iih Son meyvas pirim Bektii eyvallah ROm'u irad eden ol gl yzl mah Ayn- cemin ah- Merdandr bu

J..

mam Ali Rza Taki'ye verdi Ali Naki Askeri'ye bildirdi Muhammed Mehdi de bu srra erdi Muhammed Ali'nin devrandr bu

zahidin bil istikbali duman Bu srra erenler eylemez gman Nasibi olanlar alurlar heman A.k- sadkn vicdandr bu
Ak- sadk olanlar yederler El ele verirler Hakk'a giderler Erler meydannda sema ederler Aka denlerin dermandr bu

Mehlika sakiler bide sunarlar Sunduka Ali'nin alin anarlar Baba Knci Kevser ip kanarlar Ariflere ahn burhandr bu

rinan: Ulular bahesi - Glistan: Gl bahesi - Vuslat: Kavuma Kement: Boyna taklan aslma ipi -Tavaf: evresini dolaarak ibadet- Mah: Ay - Ayn- Cem: Grg toplants - Mehlika: Gzel, melek - Saki: ki datan lrad: Uyarma- Bade: iki barda - Burhan: Kant- Gilman: Z.an, phe.

Bace-yi

GNC BABA

149

Kalbimde ezel maye-i ak'dan gnlerim var Fark oldu u kim Fazl- Hudli'dan eserim var Ben dervi abdf fakirim beli yi hil Kimya-yi vcudu bilirim bir hnerim ~ar Bildim beni ben ben dilimi ta ezeliden haberim var

za.tmda sflitmda srdan

Dnyaya ki geldim yine gittim yine geldim Bu alemi devr eylemiim ok seferim var Bu Knci'ye surette nazar eyeleme zahid Dil ehrinde gel gr nelerim var nelerim var

-5Kuruldu cem erklin

Uyand ahn ra

ald erler etti iktida grnd bir mehlika

Giren canlar niyaz eder meydan ire Mevla'ya Gsterildi Elest demi anlara bu ibtida Cmerdlik msabakatle ah'm yolun srenler Varlarn meydana korlar bir kitab- mcteba Koyunlar mahabbete baka bir ey bilmezler Hak'ka vuslat bulub anlar ho grrler bir safli Bir birin sevip koanlar nadana sr vermezler Hassedden aknlktan mnkir eyler iftira
Srlarn sr
Srr- ak

edenin demine Hu ekeriz ayan edene la'net-i Hak'dr seza

Hacc-

ekber gnl tavaf olduunu bilenler Her frsatta tavaf edp hac-olurlar daima

Gerek erler mahabbettir ayn- cemin esas Anlayp klan deMlet etmi olur ihtifa

150

ALEV VE BEKTAi iiRLER ANTOLOJSi

Derslerin Arefden alm Kntkenz'i bilmiler Giyinmiler aba v tac eylemiler ihtiffi Olanlar cemale sacid vechullahdan dnemez Ayan eyler ayat-n anlara ol sima
Hak'kn

kudret eliyle ip demi ne'eyle Kalkar sema ederler eyh ab- pr eda

Dembu dem devran bu devran bunda gnl eleyin Haber aldk bundan geri Knci Baba yok

ceza

Knt Kenz: Ben bir hazineyim - ktida: Uyma - htida: lkin - Kitab- mteba: Sekin kitap, Kuran - Seza: vme, laik - Dehalet: Snma - htifa: plak ayakla yrme - Maye-i ak: Ak maya, pak insan - Haset: stemez Sacid: Secde eden - V ecullah: Tanr 'nn yz - Hacc- ekber: Byk hac, gnll ziyaret - ftira: Karalama, su atma - Beli ya hu: Evet ya Tanr - Fazl- Hda:
Tanr'nn

erdemi.

AIK

BURHANI

Halk edebiyatnda Burhan adnda bir ok ozan vardr. Bunlardan (1855-1908) yllar Sinop'lu Btirhani ile, Kars'l Burhan (Dursun Durda) (1937) yine Erzincanl Dursun Doanay (Burhani) ayr birer halk ozandr. Burada andmz Ak Burhan ise Bayburt'un phns kynde 1899' da do~u. Tataroul11armdan aban olu Hseyin adyla tannd. iire Samsun'da iiyken balad. Kur'an yapraklarn atld bir plkten toplad. O gece erenler ona bade iirdiler. Sabah, uyandnda tm bedeninin yanmakta olduunu hissetti. Bu olayn etkisiyle 1927'de ilk iirini syledi:
arasnda yaayan

Vilayet Samsun'da hak divannda Grnd gzme pir yava yava Atlar ortaya drt kitap ilmi Okudum ibare hem yava yava
Hseyin adm brakarak Burhani mahlasn ald. 1938'de Bayburt'ta yaplan saz air leri haftasna katld, beenildi. Burhani iirlerinde ak, inan, zlem, doa olaylarn konu edinir. iirleri kitap haline getirilmemitir. Ak, inan, zlem konular ile, frtna bahar, sel gibi doa olaylarna ilikin iirler yazmtr. iirlerinde Burhan, Burhan, Kul Burhan adlarn kullanmtr. Burhani-Yakup ve Ekari karlamalar (1966) kitap haline getirilmitir.

-1kp

drt keyi seyran eyleyen

J,

Yaralarn bende mam Hseyin

Hak iin cann kurban eyleyen Yaralarn bende mam Hseyin Mminlerin bade sunar elinde lsem gerek, arzun kald yolunda ehid dtn Kerbela'nn lnde Yaralarn.bende mam Hseyin Mminlerin glbengini ekiyor Ak atei bu sinemi yakyor Daha kann lgt lgt akyor Yaralarn bende mam Hseyin

Kalbimin aynas gnlm yazs El'aman derahtan yad etme bizi Her demde ba verir gercekler sz Yaralarn bende mam Hseyin "Hel eta" annda okunur ayet "La nazir"sin "kul hvallah ehad" Cmlemizi mahrum etme t ebed Yaralarn bende mam Hseyin Hakikat evinde gizli sr olan Daim mu'min !ere destigir olan Sensiz bu dnyay n'eylesin Burhan, Yaralarn bende mam Hseyin

152

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERI ANTOLOJISf

-2Ben deli deilim krklar badesi Yar cemalin grdm ona yanarm Kaynad damarlar yanyor kalbim Onda yar zlfn grdm yanarm

.i.

Yar zlfn grdm oldum perian kr ulu Tanrm verdi bir nian Gzme grnd bir ka keman Kirpii haneri dedi yanarm

Dedi bu sineme akyor nehir Bir bedr-i mnire olrnuam mail Deiti ismimiz deil Hseyin Ona Burhan oldum imdi yanarm

-3emimden akttn

derya umman Sefine burcunu gren var mdr Yandm atelere oldum pervane Bu derdine bir su sepen var mdr,

.i.

Derdim doksan dokuz Eyyub'u buldu Cier pare pare barm delindi Karakol burcuna niann kondu Nianaha acep bakan var mdr

Arpack balunda hikmet kitab Ezelden yazlm kalem kudreti Cevheri tetfaldr Sefil Burhani Elden ele alp satan var mdr.

-4Nasl

vasfedeyim derdi kavgam Srmeli ceylanm geldi de gitti Ne ldm kurtuldum ne yara vardm Beni onmaz derde sald da gitti
Urun urun

.i.

Derdime bulunmaz asla bir are Kaldrd nikab ok vurdu yara Darlm o canan sylemez bana Urun urun sitem etti de gitti.

etti cilveyi naz kement olmu kudretten yaz Yakt Burhani'yi atei kz Vaad ile ikrar verdi de gitti.
Kalar

-5Kar yce dalarda mesken eyleme Eser katar rzgar ummana seni alkanp her yerde devran eyleme Eritir baharda yaratan seni

J.

Badi saba deer kudret muyundan Blbller dem vurur gl pazarndan Katreler uyanr hikmet babndan Mahvolur zeminde iddetin seni

Zemininde biter her bir nebatat Klli eylere hep ayet sebeb Kul Burhan kimseye eylemez minnet Gtrr girdab dalgaya seni

AIK BURHAN!

153

-6Hasret ateinden Kerbela oldum ekerim ayrlk dert birer birer Ya kime arzedem kimden renem Ezelden yazlm sr birer birer Bu srrn elinden doldum boaldm Hasret alaynda derdi kuandm Dolan dolan candan usandm Cem olmu barnda gam birer birer

Kul Burhan'a ilham etmi hocas Her kuluna gna gna yaras Beni abdal eden akn Mdesi Gzler nazl yari yol birer birer

-7Vilayet Samsun da hak divannda Grnd gzme pir yava yava Atlar ortaya drt kitap ilmi Okudum blire hem yava yava setimiz derya ummana O zaman seyrettim l Trkistan'a Nazl yar brakt beni figlina Grnd gzme yar yava yava
Kart

J,

Okudum biire oldum pervane Krklarla yediler geldi divane Nu edip kadehi sundum dihane Akttm gzmden sel yava yava Dediler Burhani eyle hizmeti Ezel taksiminde am sohbeti Sana verilmitir Hakk'n hikmeti Kavumak maherde var yava yava

Drt Kap : eriat, Tarikat, Marifat, Hakikat Kaplar, tarikatta nemli aamalar. Dem : An, zaman - Sine : Yrek, gs - Bade : ki, tarikatta Pirin verdii dem - Destiir : El uzatan, yardm eden - Bedr- mnir : Parlak dolunay, pir Zlf : Sa -- Yad etme : Yabanclatrma, uzaklatrma - Umman : Buyuk deniz - My : Koku - Bab : Kap - Girdap : Burga- Dihan : Knnz sahtyan

MADDE VE TANRI
nsanolu iin evrende ve yaamda en doyurucu sonu insanlarn kendi kendilerine setikleri sonutur. Bir sonucu semisek bakasn istemediimiz iindir. Varlk herey dir. Evrende ve her yerde deiiklik grnten ibarettir. Gerekte deien hi bir ey yok mu? zdek (madde), nce Tanr'ya kar gibi grnr. lkin onlar iki ayr uta grrz, bize yle gelir. Biri etken dieri edilgen durumdadr. Bir baka syleyile Tanr zdek ile oynamaktadr. Tanr maddeyi srekli olarak etkiler. "Her varlk, bir zdekte bir biim birleiidir" Aslnda Tanr biimdir. zdek bu biimle biimlenir. yleyse, maddenin Tanr'nn karsnda olduu da dnlemez. Varln ilkesi birdir. Bu ilke ise Tanrdr. Tanr hereyin lsdr. Ama kendisi iin de birey deildir. Byle dnenler iin Tanr iyiliki deil, salt iyiliktir. G1..ellii yoktur, nk salt gzelliktir. Dnceleri bulunmaz, nk salt dncedir. Ona nitelikler vermeye almamalyz, nk bu nitelikler

154

ALEV

VE BEKTAi /_iR_L_E_Rl_A_NT __ O_LO_J_IS_/_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

onu snrlar. Bizin dndgmz hi birey Tanr deildir. nk O hereydir. Bizler ondan geldik, yine ona dnyoruz (Orhan Hanerliolu, Dnce Tarihi S: 74) iin merhaba. Aydnla karanln peini sildii iin demek hepimizin gnlnden kopup gelen bir sevgi tldr. Merhaba Tanrm merhaba ey cmle varlk. Merhaba ey cmle yokluk.
gnaydn
Karanla aydnl gizledii

ah

Sultan bunu yle anlatr: Kreye girmiim kavruluyorum Bir ie ekilmi evriliyorum Hasret ateinde ben yanyorum Yaram yardan zge melhem istemez

DERV RUHULLAH (1885?)

Asl ad Rfk'dr. Sakall Rfk adyla da anlrd. Gen yata bektai tarikatna girmi, bu yolda iirler yazmtr. 1908'den sonra Karagz' sahnelemeyi denemi, oyunda kendisi de rol alrnt. Kurtulu Sava yllarnda Ankara hUkmetine kar kt iin, sava kazanlnca Yunanistan'a kam, orada lmtr." Bektai Nefesleri" adyla yaymlad (1912) seki, bu konuda yaymlanm ilk kitaplardan biridir.

Son yzylda yetimi bir Bektai ozan Rahmetli Sadeddin Nzhet Ergun, Ziya akir beyden, u bilgileri aktarr: 1882 yllarndao sonra, dnyaya gelmitir. Aklmda kaldna gre; bir idi. Gayet zeki ve ateli bir ruha sahibdi. Bir sre eitimini srdrd. Merutiyetten sonra, Karagz canl olarak gstermek istedi; Fakat baar elde edemedi. "Bektai Srr" adnda bir eser yazd. Sonra politikaya kart. Kendisini tanyanlar arasnda, "Sakall Rf'ki" nn ald. Mtareke dneminde, Ulusal Milli Ordu, stanbul'a geldii zaman, Yunanistan'a kat. Orada byk bir sefalet iinde, hayata gzlerini yumdu."
defterdarn olu
"Yaklak

Haribi Baba'dan el

ald

yolunda, Bektailer arasnda, bir sylenti

-1-

vardr.

Vahdet bftdesile mestiz ezelden Elest kadehinden tadanlardamz Nur alr emimiz her bir g.elden Aryz bala bal katanlardanz yle bir didara mbtelayz ki Tektir bu alemde yoktur eriki Bizi harab etti em-i ebrengi Gnn girdabna batanlardanz

J.

Harabat mlknn sultan old.k Melamet ufkunun taban olduk yle bir didarn hayran olduk Uryan eiinde yatanlardanz
Grmz

Mansur'un kanl dllrn o darn hak esrarn Dnyann ukbann btn varm Bir rk akeye satanlardanz
Anlatp

Ne'eler yadran

Hey Ruhi akolsun bu irfanna Cem meydanna Mnkir haricinin pasl canna Katranl ktkler atanlardanz1

1 Bu iirin 18. yzylda yaayan Ruhi'ye ait olduu ihtimali mevcuttur. Ancak hangisine ait olduu aklk ve kesinlik kazanmamtr. (Bknz. C:Ill. Sh: 316)

_!_~-~LEVI VE BEKTAi iRLERI ANTOLOJiSI

-2Hakikat ehrinde mana bandan Ne'e derenlere Allah eyvallah Tecelli bezminin nur erandan Didar grenlere Allah eyvallah Her eran yakt Pir Bekta Veli Mahabbet ne'esi mest etti dili Bihakk- envar- Mrteza Ali Cemler srenlere Allah eyvallah

J,.

bir tek noktadan Noktada gizlidir esrar- Yezdan Noktann srrn biz.e anlatan Gerek erenlere Allah eyvallah Geri hak-i payz meclis-i yara Her lahza mailiz ltf u didara Enelhak uruna ekilip dara Can, ba verenlere Allah eyvallah

Ayandr hakikat

Sofi dahleyliyor cem-i vahdete Ne yapsn arm dm gaflete imdi Rhi gibi ar- uzlete Postu serenlere Allah eyvallah

-3benlikle ar- didara yak da gel dervi Enelhak urunda ekilip dara MansOr'un camn ak da gel dervi
Varn younu klmaz

J,.

Mride teslim ol mevtalar gibi

Skt eyle grme amalar gibi Lakin zamannda deryalar gibi Coup ahyarak ak da gel dervi sekahm remzi dilinden hak bil kma yolundan Koku alacaksan mana glnden Ruhi' nin kalbine bak da gel dervi
kmasn

Erenler bandan koku al koku Arif ol kitab- Elesti oku Mana destgahnda dibalar doku Hulleyi srtna tak da gel dervi

Mridini

-4Niyaz ehlindeniz zannetme zahit bizim Szmz mutlaka canana ait Enelhak arr sazmz bizim
Mehur-u cihandr nazmz

J,.

Kapdan girmeden dn derince Pek dardr yolumuz Srattan ince Mana ustasndan okuduk hece Benzer muammaya yazmz bizim Lay unutmuuz

Erenler bezmidir meydan- irfan Zulmeti nur eder, inkar- iman Sofi ise olur tilkisi aslan Kaplandan mthitir bazmz bizim
Bulmuuz mevlay vicdanmzda

hep deriz illa Bu yolda ekmiiz Dehre essati Kitmandr ahmz dnmeyiz asla Almaz mnkire razmz bizim Ruhullah bulmuuz bu dende zat Bir zatta seyrettik sm sft Bir elden itik ki-ab- hayat Kalmad kmz, yazmaz bizim

Edep mncelidir erkammzda Birdir hep bir millet meydanmzda Trkmz, Krdmz, Lazmz bizim

AL BAK GL
Ak Ali Baki Gl, 1897'de Hac Bekta'da dodu. Tarsuslu Ak Stk Baba'nn (Pervane) oludur. renimini Stk Baba'nn hoca olduu Hac Bekta Tekkesi'nde yapt. Bektai Tekkesine baland. Genliinde ok yer gezdi. Birinci dnya sava sonunda evlendi. 1925'de tekkelerin kapatlmas zerine, babas ile Merzifon'un Harz (Gmtepe) kyne gidip yerleti. 1956'da ayn kyde ld.

Pervane'den ald. iirleri tekke edebiyatnn zelliklerini dinsel ve gizemsel ynler ar basar. Bektai tarikatnn zelliklerini ve gzeUiklerini yanstr. Ancak ak trnde yazd iirlerde daha baarldr. Yabanc szcklere iirlerinde az yer verir. Duyarl, iten bir syleyii vardr. Olu Hamdullah Gl'de airdir. Divan- Ali Baki, Yeni Doan Mevlid-i erif adl baslmam iki yapt vardr.
tar. iirlerinde

airlik eitimini babas Stk

-1Seherde uradm dostum bana gller perian Duman km yaylasna bana Dost iline giden yollar perian Dostun bahesine yad eller girse Gonca gllerini ayar dererse Bu hasretlik kyamete srerse Canm cezadadr haller perian
Tututu yanyor banm

Goncalar solmu

Kara giymi yasta eyda blbller Boynun emi mor meneke smbller Figana balam o iirin diller Akar gzlerinden seller perian

nar ile Bir dem sremedim nazl yar ile Ali Baki gibi ah zar ile Bekler kapsnda gller perian

-2Kara bulut gibi yle kaplam Zlfn mh yze dkm gidiyor Sanki bir goncadr gerdan kaplam Kalannakalem ekmi gidiyor Bir harikul~de ne ho hal olmu Cemali mah- tab lehler bal olmu Sa snbl yanaklar al olmu Saa sola gller takm gidiyor. Srme ekmi ebrularn yayna Sevda salm gedasna boyuna Benzettim kymetin bahar ayna Cokun seller gibi akm gidiyor
eyda blbl duysa hub avazn Gonca gle ifa etmez rAzn Gsterdike edasn nazn Dalar talar yakm gidiyor

15B

Al.EVi VE BEKTA! iiRI.ERi ANTOLOJiSi

Ali Baki eker gibi sz var Kalb evinde sevgisinin izi var Bir ahin bakl ahu gz var Barna gamzesin akm gidiyor.

-3Ey gnl sen bu vefasz dnya da Cmle muradn alsan ne fayda Bulunsa elinde herbir eyadan Varlk deryasna dalsan ne fayda Bin peri peykenle etsen izdiva Yedi kat gklere eylesen mira Olmasan alemde kimseye muhta Dnya hazinesin bulsan ne fayda mrn olsa girsen dokuz yz yaa Altn olsa sarldka her taa Aleme hknetsen ta batan baa Padiah- cihan olsan ne fayda

J..

Btn kfnata grnse halim Her bir belalardan bulunsa salim Yzdrt kitap grsen hem olsan alim Yedi deniz gibi dolsan ne fayda Her vnde kaymak yesen bal yesen Altn kemer srma kuak al giysen Seksen gulam yz cariye beslesen Bu sene oynasan glsen ne fayda Dnya mlkn, mahluk amelen olsa iftliinde yzbin motorun dnse Doksan milyon asker emrinde dursa Byle bir saltanat srsen ne fayda

Nice sefa srsen cefa grmesen Gamdan hasl olsan cefa grmesen Ali Baki bir noktay bilmesen Elli vakit namaz klsan ne fayda

Figan : At, alama - Yad el : Yabanc - Nar : Ate - Ahzar : Alama, sz lanma - Canm cezada : ile ekiyorum - Seyda : lgn - fa : Gizliyi ak lama - Raz : Sr, gizlenen ey - fsay Raz : Gizli olan syleme - Salim : Korunmu - Amele : i -Uzlet : Ayrlk, keye ekilme - Glam: Kle zdiva: Evlilik - Peripeyken: Peri kipriinin ucu.

BASR BABA
Gerek kimlii, yaptlar, yaants hakknda yeterli bilgiler ve belgeler olmayan Basri Baba 20. yzyln yetitirdii bir Bektai ozandr. skdar'ldr. Lise eitimi grm. Bir ara Kapalar'da yalklk da yapm. Kadiri, Rfai, Uak! gibi ortodoks kkenli tarikatl!lr, dolatktan sonra, Bektai olmutur. Mridi Hsn Baba imi Vcildn birliini dile getiren bol miktarda nefesi var. 1946 ylnda lm ve Karaca Ahmed mezarlnda _topraa verilmitir. (S. Nuzhet

Ergn)
-1-

Abid kisvesinde grnen Hak'dr Sen an gayrda arama ey can Batn Hak olmu zahiri halkdr Gizli srlarn edeyim ayan Esma sfat zattan vcud istedi Kendi vcudiyle mevcOd eyledi Allemel-esma'y ta'lirn eyledi Oldu adem ol dem natk-i Kur'an

Evvel ahir zihir batn ademdir Her bir srr ann iin mahremdir Mazi mstakbelde dem hep bu demdir Klli ey'in Halik el'an kemllin Melamet rahnn olan dilibi Enfs il afkda grr mahbubu Her tarikn bunlar oldu mergubu Hak'ka vuslat etti bu yolda piran

fna et sfatn fenafllahda Yok eyle zatn bekabillahda zahir batn sensin kulsun AHah'da Basri nihayette olmutur hayran

-2Melfk sfatm zatmdr adem Sfatm zatma eyledi scud zatmla sfatm her anda hemden Arif olmayanlar oldular merdd Kesrette zatm eyledim ayan Tev'emdir buyurdun ademle Kur'an Anlamaz bu remzi sireti hayvan nk verdi anlar kendine vcud Zat-i Hak'da ifna eyleyen vinn karr gnlnden kamu aylrn Her nazarda grr vechini yarn Semme vecbullah'da sacid mesciid Basri basiretten dur olma zinhar Dnya v ntafiha budur iyi kar Grnen kendinsin bil yoktur ayar Anasr donunda kulsan hem ma'bOd

Melaik : Melekler - Sucud : Secde - Merdd : Koulmu - Tev'em : ikiz, zde - Sacid mescd : Secde eden ve edilen - Dnya v mifia : Dnya ve iindekiler -Anasr : Drt e. (Toprak, su, yel, ate.) - fna: Yok etme

160

Al.EV VE BEKTA/ /_R_LE._R_J_ A_NT_O_I.O_J_JS_i _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _,

-3Zhd terk eyleyp girdim meydana eralar uyand ikrara geldim Attm inkanm geldim imana Okundu ayatm esrara geldim
Fark cem'i zevk eyledim o demde Cem'lcem'i buldum kendi zmde iden syleyen Hak'dr dilimde Nutk- Kur'an Hayder Kerrar'a geldim.

J,

Kur'an ben imiim bildim anladm Geen suum iin pek ok aladm Pend-i erenleri bele baladm Pirlerin sultan Hnkfil"'a geldim Tece111 eyledi Ali'den zat Cemaatinden grdm efal sfat Basri iti andan ab- hayat Yzm Mke srp hyara geldim.

Hakk

Fark : Hak ile halk ayr bilmek - Cem : Hak ile halk bir bilmek - Cem'lcem : birlikte isbat etmek - Nutk Kur'an : Syleyen Kur'an - Pend: Sz.
-4-

Kelam ehluJlah kelamullahtr Nutkuyla kafiri mslman eyler nsan- Kamil heybetillahtr sm- ceminden hemeyyan eyler Au zehreylemez ak ehli olsa Boran gibi olsa onu belaya Cfay pak eder bu azim derya Dilerse isterse hep tufan eyler

Blbl gle ak gl de blble Arif ol bed kelfun getirme dile Oku esma msemmay bin kere Ku dilin bileni Sleyman eyler
Basri bu noktadr asl mevcudat ncinmesin senden asla mahlukat Her sfat haktr btn kainat Bu zevki gnlnde o sultan eyler

-5Hak ile nahakk tanr fil-ifan olduk bugn Yetmi iki can birle naciyan olduk bugn On iki mam'a ikrar eyledik ez can dil Nefsimiz kurban edp de bendegan olduk bugn Enffis ilfak fehm ile teberrii eyledik Biz tevella ehliyiz hem admiln olduk bugn Hayder'den iben kevseri rilz-i ezel Yad edb bizler Hseyn'i tenegiln olduk bugn
Dest~i

BASR BABA

161

-6Kayttan olduk azade Biz nazenin Bektaiyiz Hamdolsun erdik murada Biz nazenin Bektaiyiz ErUnmz arkan itak Esrarmz anlamaz halk Biziz ite abd-i mutlak Biz nazenin Bektaiyiz

yoktur bizde havf u rica Gayri bir bab'.a iltica Okuduk mritten hece Biz nazenin Bektaiyiz Ayb grdk nefsimizde Nefsimizi kldk mrde Sultan- ruh oidu zerde Biz nazenin Bektaiyiz Nasibin alanlar erden Geerler can ile serden Dem urduk kalu beliden Biz nazenin Bektaiyiz
tik ol cam- vahdette Ders aldk nak- suretten Kurtulduk Basri usrette Biz nazenin Bektaiyiz

Grdk biz Hak CemlUini Cemalinde Kemalini Talibiz hem visalini Diz nazenin Bektaiyiz Getik dnya ve ukbadan Mazi, mstakbel ferdlldan Beyhude kuru kavgadan Biz nazenin Bektaiyiz

Kayt: Ayaa vurulan zincir, pranga. Burada manevi anlamda kullanlyor. Azade: Kayttan kurtulmu, zgr.- Nazenin: Nazl, cilveli, gzel. Bektailie "Tarik-i Nazinin" de derler. - Abd-i mutlak: Kaytsz, artsz olarak Tanr kulu, klesi. - Talib: stekli, isteyen. - Visa: Sevdiine kavuma, birleme - Havf- reca: Korku ve rica. -Gayr: Baka - ltica: Snma. - Heca: Hece. Burada ders almak anlamndadr. - Kalubeli: Bunun iin szlk blmne baknz. Cam- vahdet : Birlik kadehi, ki Tanr akdr. - Nak- Sret: Grn rengi, resmi. Her yerde Tanry grme demek. - Kesret: okluk. Alemi - Zerde : Safran Usret : Zor, glk - Mrde: l.

-7Talip ol cismin ak ile yansn cam- tevhid kalbin uyansn Sahilde gezme gevherler kar Nuh'un gemisi ummana dalsn Enfs de mevcut, afak da mehud Kuran' natk Kamil adamsn
V ema Erselnake srr sendedir FehmeyJe ey can, can canansn

Cmle eyann ensin matlubu Ma:har-i cami, sahip fermansm yari zevkle grenler Her renge Basr gibi boyansn
Cemal-

162

ALEV/ VE BEK!_A iiRLERi ANT9LOJ/Si._ _ _ _ _ _ _ _ _ - - - - - - -

-8ki cihan asl sensin Allah, Muhammed Alisin ah Merdan dili sensin Allah Muhammed Alisin

Afak senin aksindir bil Gubari gel kalbinden sil Zerren senin Frat u Nil Allah Muhammed-Alisin Mmin Allah'm esmas Sensin ann msemmas Adem eya muammas Allah Muhammed-Alisin Esfel alada kalma Esma, musemma da kalma Srr- evednada kalma Allah Muhammed-Alisin

Sensin Zbde-i mevcudat Sensin mevhum-u mehudat Alim's srr- hafiyyat Allah-Muhammed-Alisin Kur'an hatimsin sen Secde olan ademsin sen On sekizbin alemsin sen Allah Muhammed- Alisin
eriat, tarikat sensin Hakikat, marifet sensin Hadi, mdil kudret sensin Allah-Muhammed-Alisin

Srr-

Basri Baba'nn
eksizdir

e'ar

ryadan ari Ayan etti hep esrar Allah Muhammed Ali'sin

Mudil : etin, g, zor - Afak : Ufuklar - Ar: Uzak , temiz - Esrar: Sr, gizGubari: Tozdan- Esfel: Sefil - Esma: isimler - Edna :Adi - E'ar: lcl uyakl szler - Esfel- ala: Cehennem - Zerren: Paran - Secde: nnde eilme Mudil: etin, zar - Msemma: Adli, adlanm- E' an: iirler - Srr- evedna: Mira srr - Mevhum: Kuruntuya dayanan - Mehud: Grlen - Afak: Ufuklar - Zbdei mevcudat: Varlklarn zeti, z - Ari: Uzak.

AIKHASAN
Hasan Efendi" adyla anlan Hasani, Ondokuzuncu yzyln son ceyregiyle 20. yzyln ikinci yarsnn ortalarna dein yaamtr. 1. Temmuz 1973'de hakka yrd. Alevi kkenlidir.
"Hac Bektai Veli felsefesini zmleyen eline, dili_ne beline sahip, lmeden evvel len, nefsini hkm altna alan, drt yedi iklimi gren, kifekn emrine sahip, uzak yakn bir olan, hereye kadir, hereye amir olan Hasan Efendi 24. yanda iken dnya nimetlerinden elini eteini ekmitir. (Pir Sultan zcan, Varhm Douu 1992.S:S) Tasavvufi btn konular ikili (beyit) !erden oluan iirlerinde ilemitir. Her konuyu kendine zg bir adan, korkusuzca deerlendirmi gereken yerde svm, elikiler iinde gezmitir. Bazan dz yaz ile bazan iirle insanln ve slamn gecmiini kendine zg bir bakla
anlatr. "Bakyl

Tunceli'nin Ovack ilesindeki eyh Ahmed dede ocandan el ald. Ak Hasani olarak da bilinen ve Hac Bektai Velinin halifelerinden olan Seyyid Mahmut Hayran! soyundandr. Erzincan'n ayrl ilesine bal Bakyde domutur. eyh Ahmet Dede ocandan el alm olduu Hac Kureyi seceresinde Seyyid Mahmut Hayrani'nin nutku aynen yledir:
Hac Kurey

" Yer gk su iken krmz aacn stnde yedi deryann ardnda idim. Hac Bekta, dar ecinin zerinde namazn kld. Bende yanar atein zerinde namazm kldm. Ne ate rgaland ne de alevleri snd. Himmetimi Hac Bekta'dan aldm. Evliyalarn sertacym. Hac Bekta Karadeniz isimli Velayetnamesinde Seyyid Mahmudi Hayrani hakknda yazlan notlarda, Hac Bekta taa binerken, karndam beni mahcup etme, himmetini yolda eyle" demi.Secere ye gre, seyyid Musa Sani'nin bir kolu Hac Kureys, bir kolu da Hac Bekta olup ikisi de mam Musa-i Kazmin evlatlardr. Musa-i Sani Musa Kazmn oludur. Hz. Ali'den Bakyl Hasan Efendiye kadar krkbe gbek getii ismen saylarak gsterilmektedir.

164

ALEV VE BEKTA/ iiRI.ERi ANTOLOJ/Si

-1Silip pak eyledik, yoktur korkumuz Agr gl mekan ettik yurdumuz Kimselerden asla yoktur korkumuz krar iman olmu yolumuz bizim
krar iman yolda olsa ne olur Dnya ana cadde olur yol olur nsan olan talip olur kul olur Hakka giden yoldur, yolumuz bizim

J,

Hakka doru giden ikrar, imandr Hak ikrar bagnda ulu mihmandr Ulu divan kurulacak zamandr Hakkn divannda davamz bizim Hakimde titreir da ile talar gznde akar kan yalar Dnyaya gvenen hkmeden balar Halden hale koyur ulumuz bizim

ounun

Hasani ezelden koyun oban Ar glde kurar ulu divan Ayracak hayvan ile insan Hakikat noktas varmz bizim

-2Dinleyin szmn iyzn Ustat gerek yapsn ka gzn Zat sfat dorultsun izini Yapsn yoursun kalmasn noksani Yediyle sekizi birbirine katsn inden dndan hep er'i atsn
man sargsyla svan svasn

J,

Yekun otuz vcudun hecesi

yzaltm altnn hocas

Birinin emrindedir gndz gecesi Okusun heceyi kalmasn noksani Gece, gndz arasnda mizan Okusun Kur'an versin dzeni karsn iini dn bozan Vucudu hkmne alsn kalmasn noksani Okumakta maksat bilmek manay Otuz harfi hem dorudan anay Temizlesin makan olan haneyi Rahat etsin vucd kalmasn noksani Kara vucudu teslim eder obana Katpta sry gtrr kurbana Piirip de derman eder yarana Piip helal olsun kalmasn noksani Tekrar pien vucudu yeniden dzerler Yetmi kre de ezer, szerler Vcudunu "encet" kalbyla yazarlar Tamam olsun vcut kalmasn noksani

yz altm azada kalmasn noksani

krar bendiyle versin imana

ini dn eksin mizana

Onbe

harfiyle teslm'olsun mekana Harfler birleip kalmasn noksani

iinde onbe dnda Otuz olur tamamlanr iinde Ana doumu otuzbir yanda Bir tartsn otuz kalmasn noksani Bir hakkn emri, Hakkn rzas Emrine kul olsun cmle azas Taht gah olsun kalbe yuvas Pisin azalar kalmasn noksani

Onbe

------------------------

A/KHASANI

165

Can verene teslim ederler cam Kul kapsnda doan bulur canan Orada kabul ederler hem dahi an Kyarlar nikahn kalmaz noksani. Kuyruk balar onun n arkas Giydirdirirler enine tac hrkas Namusu vicdan eli yakas Yakasndan tutun kalmaz noksani. lp dirilenin zat sfat Etine verirler hccet bezat Talip olan grr o hak sfat lmeden evveli kalmaz noksani.

Boyalatmlar

Nefsini kul etmi kendi kendine ikrar iman bendine Kayt'olmu otuz iki huruf fendine mml kitap olann kalm noksan

Noksan yalan yanl okumu

Binbir rengi la mekanda dokumu

lla mekannda rnei yokimi

Onun iin isimi

kalm noksan

lla var n;eka'n, olan o zattr

La mekanda yok olan bu sfattr. Gemsiz yularsz hazr bir attr. Binmi gemisiz ata yitmi noksan.

Hasani'ye dersin verenler birdir.

olanlar srdr Otuz bir hurufa erenler nurdur Ora var mekan, kalmaz noksan 1
1 nl halk ozan Erzurumlu Noksani Baba ile seyyid Hasanl'nin arumalan sonunda yazd iir.
Zat sfatnda

Mihman : Konuk - hvan : Dost - Huruf: Harfler - La Mekan : Yersiz, dayanaksz - Huccet : Belge - Bezad : Semavi, gke ait - Fend : Sr, zellik - Noksani : Ayn dnemde yaam Erzurumlu Ozan - lla mekam: Tanr yan.

krar : Sz verme, Tarikata ballk -

166

ALEVi VE BEKTA/ i/RJ.ER ANTOWJS/

TANRI VE ERDEM
" Gnmz gelecee tamak" tmcesi kavram olarak iletiimin nem ve ilevini en gzel anlatan tmcedir. Her yaratk erdemli olmak zorundadr. Niin'! nk Tanr'ya gi- . di zorunlu bir giditir. Vazgeilmez bir yolculuktur bu. Kimse kar duramaz, buna, herkes bunu tadacaktr, kimse gitmemezlik edemez. Kuku, duraksama dnlemez. Herkes erdemli olacagna gre, erdemsizler sevinmelidir. Gn onlarn gndr. Nasl olsa onlarda erdemlilelere karacaklar, onlar gibi olacaklardr. Ama aranlan erdem, varlan erdem midir? Haldeki erdem, gelecekteki erdem olmad gibi gemiteki erdem de olamaz. yleyse nedir bunlar balayan, ey. Plotinos'a gre en gzel erdem, esrime (vecd, estase) sonucu varlan erdemdir. nk esrime Tanr'ya benzemektir, O'na yknmedir. Esrime, Tanrya yaklatran gtren yoldur. Bir tr tama yntemidir. Tanr'ya ulatran admlar
dr.

Tanr
Herey Tanr

salt iyilik, salt gzellik, salt gerektir. Herey ondan kt. ona dnmektedir. onun evresinde dner, Zaman onun evresinde, evren onun iinde dner, dner. sonsuz bir dnmedir. Evren onun iinde,. o evrenin inde ve dnda dnerler.

Tanr, Tanrdr, dense O daha iyi tanmlanm olur. Tanr tm niteliklerinden soyundurulsa bile yine byktr. nk grdmz eserinin bykl bunu kantlamaktadr.

Nefir: Boyuna taklr. Antilop boynuzundan yaplr. nsanlarn birgn dirileceini iin boyunlarna takld belirtiJir. Derviler nefiri balca iki amala kullanmlardr. Birisi, tnce nefir sesinden kurtlarn vs. kamas nedeniyle ikinci neden ise, Hz. sa'nn yapm olduu gibi ihtiya halinde can verici olarak. Hz. sa'nn yapt gibi, nefiri havaszlktan lm durumdaki (ld dnlen) insann azna dayar, parman takar ve fler. Bylece ona hayat verir (suni teneffs yaptrr). Nefirin ekli tam aza gredir. Hayat vericidir. "Nefir-i sa'da denir. Dirilticilik semboldr. Ayn zamanda, 'azizlik' alameti olarak kullanlr.
hatrlamalar Dedebabann

seimi Halifebabalarca tamamlannca nefir alnr. Bu tek kullanm ye-

ridir.

SREYYA BABA
Doum

babadan el 20
adnda

alm,

tarihi ve gerek yaam tam olarak bilinmeyen Sr.eyya Baba amlcal Nuri Ali Nutki Babadan icazet alarak baba olmutur. ve
Bektailer"

yzyln Bektai ozanlarndandr. Kasmpaa'ldr. ann

dand. "Bektailik

iki kitap vardr.

gzel rbab alanlarn ile "Mnci Baba ve Tarikat- Aliyye-i Bektaiyye" 1942 ylnda ld. ; - MurabbaMayesi ak u mahabbetle muhammer kemterim Ben muhibb-i Mk-i pay-i hanedan- Hayder'im ia~i Al-i Ali bas mmet-i peygamberim Ben muhibb-i hak-i pay-i banedan- Hayder'im Saye-i feyz-i Muhammed'dir gnlde u'leblir Ben Hseyni'yim bu haslet nasiyemde aikar Medd-i !hm Ehl-i Beyt akyle ta are kar Ben muhibb-i bak-i pay-i haned5.n- Hayder'im
Mazhar- zat- tecelliyat- Sbhan'dr

Ali Vakf- her rmfiz-i srr- Kur'an'dr Ali M'minin kalbinde feyz-i nfir-u imandr Ali Ben muhibb-i hak-i pay-i hanedan- Hayder'im
Fatma

gencine-i mihr-i tecelladr bilin

bilin bilin Ben muhibbi-i Mk-i pay-i hanedan- Hayder'im

Fatma mihman- Beytullah- ulyadr

Fatma hatfin- mahremgah- Mevla'dr

ah- yektadr ah

Hasen Hulk-r Rza-yi mnceli Hseyn-i Kerbela'dr vakf- srr- Ali ah Zeynel'abidin Bakr u Ca'fer Veli Ben muhibb-i hak.-i pay-i hanedan- Hayder'im

Musi-i Khm Rza v ah Taki klin- ata ah Naki v Askeri v Mehdi-i sahih liva Ey Sreyya nakd-i can isardr sdk- vera Ben rnuhibb-i hhak-i pay-i handedan- Hayder'im

168

ALEVi VE BEKTA/ iiRLEf!i ANTOWJISI

Muhammer: Yorulmu. - u'lebir: Ik sac. - Nasiye: Aln yz. -Beytullah: Tanr'nn evi. -lya: ok yce. -Mnceli: Parlak, cildli. - srar : Esirlik - Kayt : Ayaa vurulan zincir, pranga. Burada manevi anlamda kullanl yor. Azide : Kayttan kurtulmu, zgr. - Yekta : Tek- Nazenin : Nazl, cilveli, . gzel. Bektailie "Tarik-i Nazenin" de derler. - Abd-i mutlak : Kaytsz, artsz olarak Tanr kulu, klesi. - Hak-pay : Ayak tozu, topra. - Talib : stekli, isteyen. - Visa : Sevdiine kavuma, birleme. - Mayesi : Mayas - Havf- reca: Korku ve rica - Rumuz : Simge - Gayr : Baka. - ltica : Snma. Muhammer: Kendine eek denilmi - Heca : Hece. Burada ders almak anlamn dadr. - Mrde klmak : ldrmek - Kalubeli : Bunun iin szlk blmne baknz. - Cam- vahdet : Birlik kadehi, ki Tanr akdr. - Nak- sret : Grn rengi.. resmi. Her yerde Tanry grmek deme~. - Kesret : okluk alemi.
(kutsal trenlerde) giyilen zelBektai giysilerine verilen addr. Bu kutsal trenlerde erkekler: Teslim ta takmak, arakiye giymek ve tbent balamakla ykmldrler. Baclar ise: Tennure, barts, teslim ta ve tbent ten oluan kyafetlerini giyerler. Dervilerden balamak zere Dervi, Baba, Halifebaba ve Dedebaba'nn kyafetleri zeldir. Anabacnn kyafeti dier baclarnkiin ayndr.
Libas-

Fahire:

Yalnz ibadetsrasmda

EMNE BEYZA
20. yzyln yetitirdii Bektai kadm ozanlarndan biridir. Abdullah Nur (Byk Abdullah Baba) adyla tannan, Topkap tekkesi eyhinden el alp, tarikata girmitir. zmir'lidir. Uzun sre skdar'da oturmu. 1934 ylnda lmtr. Bir nefesini sunuyoruz. Bugn ben pirime vardm himmetin aldm Kerem senden Ahm Ali Hnkar Bekta Veli Pir elinden dolu itim Can ile hem serden getim Erenler rahna dtm Kerem senden ahm Ali Yeti Hnkar Bekta Veli Erenlerin yolu birdir Mridim Abdullah Nur'dur
Musa'nn kt Tlr'dur Yeti

Hayrl

Akn deryasna daldm

Yeti

Muhammed'e bal bam Ali'de biter her iim On iki imam yoldam Kerem senden iihm Ali Yeti Hnkar Bekta Veli Hazret-i Hadice Fatma Katardan kemteri atma
Crm
isyanma

Kerem senden ahm Ali Hnkar Bekta Veli ululardan ulu

ahm

Emine'dir geda kulu

Kevser'dcn himmet bir dolu Kerem senden ahm Ali 1 Yeti Hnkar Bekta Veli

bakma

Kerem senden ahm Ali Yeti Hnkar Bekta Veli

1 Kerem senden medet senden

170

ALEV.YE BEKTAi RLER ANTOLOJiSi

LK EY
lk varlkta, son varlkta Tanr'dr. Balangca dnelim. yleyse, Tanr'dan kan ilk

nedir? Bunu kesin olarak saptamak olanaksz. Ama tahmin etmek mmkn. Tanr'dan Son kan eyi sormak istemiyorum. Ama onunda dnce, zeka olacana kalbimi basarm. lk an.saptamann ve tanmlamann nemi ortada. nk bu anda Tanr blnmektedir, birlikten ikilie geilmektedir. Ama ikiliin aklanmas gerekir. Bu en zor olan bir durumdur. O ortam gzlerimizin nne sermek, tasarlamak, dlemek son derece nemli. Blnmeyen birliin ikilie dnm olanaksz gibidir. baz filozoflar, bunun bir grn olduunu ne srerler. Zeka da kendisinden k t Tanr gibi yaratcdr, reticidir. Anlak (zeka) ruhu (tini) yaratmtr. Zeka hep Tanrya doru gider. yleyse, ruhlarda ktklar zekaya (anlaa) dnmek ister. Her ey kt kaynaa m dnecektir sorusu yaratlan evrenin yksn aratrmay zorunlu hale getirmektedir.Evrende geldii yere, yaratld ana dnecekmi'? Yantn aramak bizi metafizik speklasyonlara gtrmekten baka neye yararki... Metafizik speklasyonlara dalmak gzel bir d saylsa bile kiiyi bir yere gtremez. Boa krek ekmek olur, abesle itial dir. ilk
kan kan ey zekadr (anlaktr).

ey

Cnk Defteri: "Seyir Defteri", "Nefes Defteri" gibi adlarla da anlan bu defterler genellikle, yukardan alan ince uzun bir bloknot niteliinde idi. Bugn rneklerini zel ktphanelerde bulabildiimiz bu cnk defterlerinin bir sayfasnda mutlaka mhr bulunmaktadr. Deftere 'seyir defteri' isminin verilmesinin bir nedeni de kaptanlarn denizde seyir srasnda tm olaylar, aamalar seyir defterine not etmeleri gibi nasib alan Bektai lerin de Bektai yolunda geirdikleri aamalar bu deftere not etmeleri olarak gsterilmektedir. Bu cnk defterlerinin Trk tarihinin belirli evrelerinin akla kavuturulmasnda tarihilere ok byk hizmet verdii belirtilmektedir. zellikle Bektailerin ve Yenierilerin fetihlerde hep u noktalarda grevli olmas nedeniyle alnan notlar byk yarar salamtr. Bu defterlerde, nasibli kiinin eitimi srasnda ald notlar arasnda pek ok nefesin' de bulunmas ve eitsel amala kazandrlm prensiplerin de mrid'in nefesini temsil etmesi nedeniyle ayrca nefes defteri diye de anlagelmitir. Bu defterlerdeki bilgiler arasnda kimin ne zaman kimden nasib ald, nerede hangi hizmette bulunduu, ald retilerden baz ana fikirler ve eitli nefesler vb. pek ok kymetli bilgi bulunmaktadr. Bugn, Dedebaba Bedri Noyan'n, Halifebaba Turgut Koca'nn ve lhami Babaerenler'in kiisel ktphanelerinde eski Bektailere ait, mhrl, baz cnk defteri bulunmaktadr. Bunlar harf devriminden nceki dneme ilikin olmalar nedeniyle iindekileri bize tercme ederek bilgi vermilerdir (Belks Temren).

MUHTAR BALCIOGLU
Manisaldr. kimlii

20. yzyl Bektai airlerinden biridir. Doum, lm tarihleri ile gerek bilinmiyor. Rahmetli M. Tevfik Oytan'n Bektailiin iyz adl yaptnda bulu-

nan bir iirini kitabmza aldk. Destur gerekler demine Muhammed Ali cem'ine u eb nur yad zemine
Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Alinin binelii dldr Ali gdr, Ali blbl Ali ebboy, Ali smbl
Bektaiyiz an

bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Bu eb doru ir-i yezdan ahi devran, ah- merdan maml hak, merd-i meydan
Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Boyun kestik pr ihtiram Erenlere verdik selam Ettik kiir, hayli keHim.
Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Bu eb mevlud- Alidir Ali gerekten velidir Varis-i ilmi nebidir

Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Gelir Ali aba yade Ehlibeytte can amade Aman s.ki sun bir bade
Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Tarihimiz Allah yolu Mezhebimiz, Ali kolu Aman saki sun bir dolu
Bektaiyiz an

Hak rabbimiz ilacmz Muhammed'dir racmz Ali Haydar miracmz

Bektaiyiz an

bizimdir Bu gece meydan bizimdir

bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Ali nurun ala nurdur Ali mminlere turdur Sevmeyenler Hak'tan durdur
Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Hasan, Hseyin, AM, Bakr Caferi'yiz kr akir Kazmyz zeban zakir

Bektaiyiz an

bizimdir Bu gece meydan bizimdir

172

ALEV} VE BEKTA} iiRLERi ANTOLOJiS

Rza, Taki, Naki, Asker Mehdi Hatem, Murteza ser Kbra, Zehra minber der

Mnafklar erre alet Mnkar Yezidi kem alet Lanet cmlesine lanet Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir Ak arab olmaz ac Biz naciyiz giydik tac Haktan syler Muhtar Balc Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Hak Muhammed Ali Baki Aman Saki, camn saki, Sun eldeki dem-i paki
Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Bize Ali gl derler Bektai blbl derler Ak narnn kl derler

Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Aman saki doldur doldur Dolan nur dolduran nurdur meyenler Haktan durdur
Bektaiyiz an bizimdir Bu gece meydan bizimdir

Ser: Ba - Saki: iki sunan - Dem-i pak: Temiz ki - Nar: Ate - err: Ktlk - Nac: Kurtulmu - Dr: Uzak - akir: kreden - Pr: Tm Amade: Hazr - Zakir: Saz alan, algc - eb: Gece - Destur: izin - Zemin: Yer - ir-i yezdan: Hz. Ali - Yade: Anmsama - Bade: iki - Varisi ilm-i Nebi: Peygamber ilminin mirass - Kbra: Hz. Hatice, en byk - Zehra: Hz. Fatma - Der: Kap - Minber: Camilerde hatibin kp hutbe okudugu merdivenli kr;s.

VAHD LTF SALCI

ok deerli, titiz ve kltrl bir aratrc olan rahmetli Vahit Ltfi Salc 20. yzyln yetitirdii bir ozandr. airliinden ok, aratrmac olarak tannr. Krklareli Msiki Cemiyeti bakan idi. Trakya yresinde bulunan Bektailerin aratmnasn yapm, bir ok nefesler derleyip, notaya alm. Trakya yresinde kendisine Vfthid Dede de derler. ki etd' var ikiside ilgi ekicidir.
Asl ad Abdulvahit okunlu'dur. 1883 ylnda stanbul'da dodu 3 ubat 1950 tarihinde Krklarelinde ld. Darafaka'dan sonra sanayi idadisi ile kuleli askeri idadi mektebinde okudu. Harbiye Mektebinin 2. snfnda iken siyasi nedenlerle okuldan, karld. Dersim'e (Tunceli) srgn edildi. Srgnde iken Rusya'ya kat. 1908'de 2. Merutiyetin ilan zerine stanbul'a dnd. eitli mzik retmenliklerinde bulundu. Cumhuriyetin ilanndan sonra Krklareli'ne yerleti. 1948'de ayn ilin Younta bucanda nfus memurluundan emekli oldu. Trakya'da dolaarak halk airlerinin iirleri ile deyi ve ezgileri notaya geirerek derledi.

Srgn anlarn "Fcryad- stibdat (1910), iirlerini "Saz airleri gibi (1940), "Benim Gibi" (1945 adl yaptlarda yaynlad. Derlemelerini Gizli Trk Halk Musikisi (1940), "Trk musikisinde Armoni Meseleleri (1988), Gizli Trk Dini Oyunlar (1941) adl folkork ve etnografk aratrma lar sonraki folklorculara ve etnografya almalar yapanlara kaynaklk etti. iirlerinde Vahid mahlasn kullanmtr.
iirlerinden

iki rnek sunuyoruz.

Vahid Ltfi Salc'nn, bir ok dergi ve,_ gazetelerde yazlar kmtr. Bu yaz bir blm, Folklr iin deerli belge niteliindedir. Grdklerini, iittiklerini vebandan geenleri dile getirmee almtr. Ayrca "Benim gibi'' adnda ufak bir iir kitab da vardr. -1larn

Ayrca

Tatl cann

Ey erenler bezmimize, Gel dediniz geldim ite sen bize, Ver dediniz verdim ite Dinle ten blblleri, Kokla lale snblleri, Bahemizdeki glleri, Der dediniz derdim ite

Kaldm bir aba bir hrka, Onu da soyundum Hak'ka Sen vcudunu armha, Ger dediniz gerdim ite

174

ALEV

VE BEKTA/ /iRLER ANTQ_L_O_'.J_/S_l_ _ _ _ __

Yeter ektiin azab rene, Artk maceralardan ge imizden bir gzel se, Sev dediniz sevdim ite
Ayr

Dergahmza

dolunu bounu, Vahid iyi bil dostunu postunu, Ser dediniz serdim ite

-2Velilerin velisisin, Hnkar Hac Bekta Veli Ey Trklerin birisisin, Hnkar Hac Bekta Veli Horasan elinden geldin, Osmanc'a t verdin Drt keye yetp erdin, Hnkar Hac Bekta Veli Sen inklap bir ruhsun, Sevgililer gibi uhsun Bize ikinci bir Nuh'sun, Hnkar Hac Bekta Veli Karayk'de oturdun, Anadolu oldu yurdun Sen mim bir devlet kurdun, Hnkar Hac Bekta Veli Kitaplar aar kaparm, Nurdan elenkler yaparm Trk olduuna taparm, Hnkar Hac Bekta Veli Pirim Ahmed Yesevi'dir, Yerin kalbimin evidir Kulun Vahid Alevidir, Hnkar Hac Bekta Veli

Gark: Batmak. -Hutut: Yzndeki hatlar yani tyler. -Akreb: Yakn "Ben size ah damarnzdan yaknm" anlamndaki ayete iaret ediliyor. -Germ serd: Yumuak ve kat. -uh : en, neeli, oynak- nklap : Devrimci

Osmanck: Osmanl devletinin kurucusu Osma~ Bey. Hac Bekta Veli, yenieri askerinin ilk kuruluunda onlara dua etmitir. Burada kurtarcsn demek istiyor. Nuh Peygamber Tufan'da insanlar ve hayvanlar kurtarmt.-Karayk: Hac Bekta'n konduu ky. imdi Hac Bekta ilesidir. Dergah, restore edilmi, m<.e olarak halka almtr.

SEYYD MAHZUN
XX. yy. Alevi aklarndan biridir. 1940 yllarnda vefat etmitir. Asl ad Seyyid Gazi'dir. iirlerinde Znbi, Seyyid, Seyid Gazi ve Mahzuni mahlaslarn kullanmtr. Sivas ili Kangal ilesi Yellice kyndendir.

-1Muharremdir Alan Hseyin akna Merreftir mkerremdir Alan Hseyin akna Cedd-i
pak Mustafadr

Bugn

mah-

Develere zar- giryan Bindirdiler uryan-buryan Ge direklendi gyan Alan Hseyin akna Onuncu gnn tamam Gnlerden cuma eyyam ehit ettiler mam' Alan Hseyin akna Serin gnderdiler am'a Yezid duydu erdi kama Lanet okun o bednama Alan Hseyin akna ile ginneyen yasa eyleyen nasa Anlar tabidir hannasa Alan Hseyin akna
Gsteri

Atas ir-i Hdadr Anas Hayrnnsa'dar

Alan

Hseyin

Akna

Bunu farz eyledi Allah Mmin olan der eyvallah ekin yasn giyin siyah Alan Hseyin akna Grn Kasm'n halini Namurad koydu geleni Soldurdu taze gln Alan Hseyin akna
mam dedi mihribanm Elveda ey ehriban'm Cmlenize hanmanm Alan Hseyin akna

Stk

Hakk'tr fermann verici Gizli ileri grc Stk ile tutun orucu Alan Hseyin akna

Rukiye, Sakine, Zeynep Salarn yoldular hep Haymegaha doldu arap Alan Hseyin akna
mam dedi ben dnemem Yolumdan gem kalamam Ben daha sizi gremem Alan Hseyin akna

Sevenler Frka-y Naci Mmin, mslim, karde, Feryad edin ac ac Alan Hseyin akna

bac

Mahzuni yand aklar Kalbi Hakk'a muvafklar Durman ey bar yanklar Alan Hseyin akna

176

ALEVi VE BEKTA/ RLERi ANT0l0_'.l_IS_1_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-2zahitbenden mezhep sorarsan Aleviyem, Hseyniyem, Caferi "Hel eta" amnda isbat ararsan Aleviyem, Hseyniyem, Caferi
Eer

J,

Aliyi sevene kzlba derler Allah' sevmitir drt kitap syler Peygamberde hadisinde bahseyler Aleviyem, Hseyniyem, Caferi

"Levlake levlak" buyurdu Celil Bunlarn hakknda nasil oldu bil Ayet-i flkurba yetmezmi delil Aleviyem, Hseyniyem, Caferi
BR BELGE
Osmanl mparatorluu dneminde Bektailerin semah, Mevlevilerin sema dnmeleri yasaklanmt. Olanlar eyhi brahim ve adamlar bu nedenle yaklarak ldrldler. Semaya kar bir sava balatlmt. Yalnz stanbul'da deil, Anadolu'da da semaya kar cihat ald anlalyor. 69 Numaral Mhimme Defteri'nde grdmz bir ferman bu konuda aydnlatcdr. 1592 (h. 1001) tarihli padiah fermannda zetle unlar syleniyor: "Anadolu Beylerbeyi ve Ktahya Kadasna hiikm: Kastamonu'da yatmakta olan eyh aban tarikatndan insanlarn zikr srasnda devran ettikleri (dndkleri, sema yaptlklar) bildirilmi ve bunlarn katledilmeleri gerektii sylenilmitir. Devran edenlerin katledilmeleri yolunda fetva veren Hac Bayram neslinde eyhin fetvasna uyulmamas ... Devrann, kadi gerektirmedii bildirilir."
in ilgin yan, semaya bile kar kan Hac Bayram neslinden eyhin atas olan
Hac olmasdr. Osmanlnn basksyla

Bayram Veli'nin koyu bir Alevi Snni lemitir. (R. Zelyut, a.g.e., s: 332)

bu kol

MAZLUM AL
Asl ad Ali Gktepe'dir. 1935 y1nda Sivas'n Kangal ilesinde dodu. 12 yandan beri cem, tarikat ve enstrmanlarla i iedir. Zakir olarak hizmet etti. Erzurum Kahramanmara yresinde dedelik etti. iirlerinde Mazlum Ali mahhlasn kullanr. Cemal Abdal ocandandr. 30 yldan beri stanbul'da oturuyor. Kuma fabrikasnda kontrolrlk yapt.

-1-

Mevlam gel ram eyle ben gibi kula Bu gidile bilmem haliniz nota Bana derler sende gel git bu yola Srenler kalmam kimle gideyim Sermayesiz olan gitmez bir yana Ben kendimi bilmezem el netsin bana Yarn isterlerse ulu divana Sadk amel yoksa nasl varaym

J.

Her ne ki ararsan znde ara z pak olanlar girer katara Bana derler sen de gel dur u dara Bu rk kalb ile nasl duraym Mazlum Ali yalan deilim vaUah Ne hikmetler yaratm hak habidullah Karsnda otursa diz be diz Allah Gzm kapalysa nerden greyim

-2Gnl bir Kabe'dir sen ykma onu Tamiri g olur mimar deilsen Szne sahip ol zn tan Gnah ilemeye dilin varmasn Nefsini ldren Hakka olur yakn Caht eyle helale, haramdan sakn Hak sahibi maherde alyor hakkn Rzasz lokmaya elin varmasn

J.

Gcn yetmedii ta kaldnna Halden anlamaza halin bildirme Bulank emeden suyun doldurma Doldursan o sudan ifa bulmazsn Gece gndz zikrettii Hak ise Dertsiz kul olamaz derdin ok ise Oturduun mecliste kamil yok ise Gstenne yaran cahil sarmasn

Mazlum Ali sende gnahtan sakn Sen seni bilirsen Hak sana yakn N'eylersin alemi zne bakn Ustadsz, mritsiz Hakka varlmaz

1_?.!__1_LEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/SI,_ _ _ _ _ ,

DEGMENN DEGMEZLG LKES

izgi

hereyi

bld.

Dnce

noktadan

balad.

izgide

duraksad.

Sonu

hzland.

nsan aklyla, dinsel inanlarn atmalarndan felsefe dodu. Akl kukulanma yolunu

bulunca, ocukluk anda Tanryla evrili insanolu, kukuyla ocukluk ana yuvarlahibir ey deimiyor, hepsi bir grnten ibarettir. Varlk var olmaya balaynca yokluktan kmaya balar. Varlk bir olgudur. Varlk hep kendi kendini dourur, retir. Yokluktan varln k asl nemli olandir. Burada nc olu yoktur. Deimek, varolmak deildir. Varln yoklua gemesi 'atee d mektir. Samada durmak, samada yatmaktr. Varlk varlktan kabilecei gibi; yokluktan da kabilir. Varolan deiir, sadece deime, deimez. Evrenin bilinen temel yasalarn dan biri bu ilkedir. Herakleitos'dan nce Gorgion "sonsuz; bir varlk" kendisini snrland ran uzayda bulunmaz. u halde hibir yerde deildir, hi bir ey deildir. Olu hereydir. Evren, yaratmayla yokolmann sonsuza dein birbirini kovalamasdr. Ona gre herey kartlarn kavgasndan doar. Dnce aleminde hem materyalistler hemde idealistler bu temel ilkeye byk nem vermilerdir. Deiik alardan inceleseler de kavnamn temel
np. dt. Herey deimektedir,
hatalar ayn kalmtr.

Burada yaratmak iin dnce zeminine dahi gelmemi bir oluum sz konusudur ki bunu kelimelerle anlatmak mmkn deil demektirler. te bu anlatm zor olan aama daki olguya Bektailer "Ak" demektedirler. Bunu belki, "yaratmay meydana getiren gd" diye tanmlamak mmkndr. Bu gre gre, Tanr, Ak'la yaratc iken "Ol" aa masna ulamaktadr. 'An' iinde (en kk zamansal birim, ancak Bektailer bu zamansalbirimin dnlebilecek en kk boyuta indirebilmek iin. 'an bu andr, dem bu dem' deyiini kullanrlar) eyleme dnnce 'Ol' aamasn, 'Oluveren' aamas izler. Bu nedenle insan Tanr'ya ularken "Ak" halini (aamasn) yaad takdirde Tanryla birleebilir.

DERV KEMAL
Yunanistan'n dimetoka ilesine bal Babalar kynde 1930 ylnda dodu. Asl ad Kemal zcan'dr. Aile ayn yl gizlice Meri rman geip Trkiye'ye geldi. Edirne'nin Uzunkpr ilesine iskan edildiler. Baba tekel iisi olarak alt. Yoksulluun her trn yaadlar. iirlerinin byk counluunu rahmetli. Feyzul_lah nar besteledi. 1996 ylnda iirlerini ah Damar, adl kitapta yaynlad.

-1-

DERTCE YOKSULLUK
Doutan misafir oldular bana Dertle yoksulluktan kurtulamadm Tamam elli sekiz, yldan bu yana Dertle yoksulluktan kurtulamadm

Evimde ne varsa yeyip yuttular Daha sonra yan gelerek yattlar Sanrsn evimi mesken tuttular Dertle yoksuluktan kurtulamadm

Dervi Kemal derki ilem bitmedi nk onlar evden kp gitmedi Dar atmaya gcm yetmedi Dertle yoksulluktan kurtulamadm

---2-ALVAR

Kn emriyle yaratlan dnyann Ta ezelden yapsnda Ali var nsan iin kurulan bu binann Temelinde atsnda Ali var Kevn-i mekandaki dan, deryann ln, sahrann Canlnn, canszn, her tr eyann Ayn ayr hepisinde Ali var
Ormann, rman, Dervi Yalnz

J,

Kuatp tacn oturmu

Krklara mritlik etmi

tahta dergahta

limler, irfanlar cem olmu ahta lim etuimin kapsnda Ali var

Tecelli isimdir Tanr Arslan Kuranda saptanm yce nvan n tutmu batan baa cihan Dnyann be ktasnda Ali var

Kemal ah bandan gl derdim bu adan murada erdim Ben O'na kukusuz gnlm verdim Yreimin ortasnda Ali var

180

ALEVi VE BEKTAi liRLER ANTOLOJiSi

-3AGDA CEMLER

Yirminci yzyln sonuna geldik Artk cemler aa uygun olmal Eskilerden ne rendik, ne bildik Artk cemler aa uygun olmal

.J,

Bilinsiz mritler dn vermitir Mantksz kurallar ceme girmitir ah- Merdan "aa uyun" demitir Artk cemler aa uygun olmal

Elektrik varsa kalkmal mumlar Rahata, huzura ermeli can'lar Arapa szlerden ka kii anlar? Artk cemler aa uygun olmal

-4GRDMSEN

Yce Tanrm hi saklanma Vallah billah grdm seni Sen kendini gizli sanma Yallah bi1lah grdm seni
Dervi

Akl

kibritimi

aktm

Mantk amdann yaktm

Can gzm ap baktm Yallah billah grdm seni

Kemal derki yarsn Nere baksam orda varsn Gren gze aikarsn Vallah billah grdm seni

-5TANI eriyorsa yezidini tan Gzn bakp gryorsa an yezidini tan

an Karde akln

Kim ki bundan ilham almaz hedef bulmaz yi insan yezid olmaz an yezidini tan
Att ta

Gemii ekip gndeme Rastgele kul hakk yeme Her snniye yezit deme an yezidini tan

Kemal duymak iin Kurallara uymak iin Gerek tavr koymak iin an yezidini tan

Dervi

DERViKEMAL

181

-6Kerbela'da uan dertli turnalar Hseyin'e yarelendi mi Zalim yezitlerin kanl eliyle Mbarek bedeni parelendi mi (oy zalim dnya ... )
Bakn

Hseyn'e dedikehaerler, oklar oldu ah u firaklar Perian oldu ~u masum-u paklar Evlad- Aliler zarelendi mi?
Ara direk

Dervi Kemal derki unutma dn Canlar Kerbela'ya evirmi yn MuhatTern aynda aure gn Muhammed mmeti karelendi mi?

-7-sallanan krre-yi arzn Dayanak noktas olsa gerek llm-i hakikat mnkr yobazn Kafasna sokmak g olsa gerek Zahidin farz diye gittii Mekke Kazanmak iin bir altn sikke Gururla giydii bere ve takke Bo kafalara ta olsa gerek
Dervi

Bolukta

..

Elhli beyt yoluna gnl verenin Korkusu mu olur Hakka varann Gnl kapusundan Hakk bulann Yapt en makbul hac olsa gerek Gzyle grmediini sylemek nsan insandan tefrik eylemek Namazla orula cennet paylamak Allah'n indinde su olsa gerek

Kemal der ki yemiiz ta Gzmzden akttk kan ile ya Kerbela'da mam Hseyne kar Sava aan Yezid pi olsa gerek

-8cami mimberine Ona buna atma vaiz Dikkat eyle szlerine ikilik yaratma vaiz Martavalla gz boyanmaz Harerete' kar dayanmaz
Gne ba!kla svanmaz
kp

J.

Bana sarklar sarp

vekiliyim deyip Sol cenneti parseleyip Cahillere satma vaiz Bizimle kaman baa Gel kafan vurma taa Hak nurundan pimi aa Souk suyu katma vaiz
Dervi

Hakkn

Gelip bize atma vaiz

Kemal

sevdasyla

Der peygamber edabyla Huri gtlman sevdasyla Ya yerlere yatma vaiz

182

ALEVi VE BEKT-1_/~~IJ-R_LE_'R_i_A_NT_O_L_O_'./l_'S_- - - - - - - - - - - - - - -

il.ASAMA
kinci aama bir'lik (tevhit) konumudur. Buradan geerken Snnilerin yalnzca

tevhidi Tanr'y kabul ettiklerini belirtelim. lk konumundaki bir Tanr Snnilerde hibir sz konusu deildir. Onlarn Tanrs balangcndan beri ayndr. Burada Bektailik ile Snni veya ii ortodoksluk arasnda belirgin bir farkllk vardr. Ortodoksluk tevhit dncesine daha ok Hristiyanlktaki teslis (Tanr'nn ayr kiiliinin olduuna inanma) fikrinin "samaln" gzetmek iin bavurur.
ekilde

(A.J. Dierl a.g.e s: 79)

GLSM BACI
20. yzylda yetien, kadn Bektai ozanlarndand!J". Trhala'nn tannm bir ailesinden olup Fatih trbedar Melami Ahmed Ami efendiden sluk etmitir. Melami tarikatna girmi amlca'l Nuri Baba'dan el alarak Bektai olmu.. 1928 ylnda lmtr. Cemalinden senin ey m!lh, Garik-i bahr- envarm Senin hicrinle ah eyvah, Nedim-i bezm-i ayarn Tecelli eylemi Rahman, Senin vehinde ey canan Hututundur bana Kur'an, Bihamdillah haberdarm Dedim cismimdeki cansn, Dedin gnlmde mihmasm Dedim aub-u devransn, Dedin kim fitnedir karn Feragat eylemem senden, Ki akrebsin bana benden Bu can ksa bile tenden, Seninle tahtel-estarm Demim ihya eder her dem, Seni ey zade-i Meryem Benim ol cevher-i akdem, Annin kenz-i esrarn Dem urdu bezm-i vahdetten, Zebanm drr- hikmetten arab- nab- vuslatten, Ne mestim ben ne hyarm Gnl n oldu mtaki, Bana bir mey sun ey saki Kl ihsan devleti baki, Ki ben gayetle bimanm
Cihann germ hem serdi, Deildir Glsm'n derdi Gruh-u Naci'nin virdi, Ali'dir ah- ebrarm

Gark : Batmak - Hutut : Yllzndeki hatlar yani tllyler -Akreb : Yakn "Ben size ah damarndan yaknm" anlamndaki ayete iaret ediliyor. - Germ send : Yumuak ve kat - Garik - bahr - envar: Parlak denizlere kattm. - Estar : Perdeler - Akdem : lk, nce - Hyar : Akll - Ebrar : yiler, dindarlar.

84

ALEVi VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOWJISI

BALANGI

yilikle ktln evren ve doada arptn kim grd? kilik balar balamaz, birbirinin grtlana sarldlar. nsan, iyilikle ktln sava alan oldu. Tanr bu alan saptad: Toplumlarn aktre deerlendirmeleri srecinde bu alann kapsamn belirledi. Bu ikilik ne zaman, nerede, nasl balad? Niin balad? Bu sorulara yant arayan insanolu cennetteki elma meyvesine ykledi suu. Sylence bu. " Ktl yardma armak gcn gsterebilen insan, iyilik dman deil, iyilik araycsdr. nk insann z kayna erdemdir, sevgidir, akldr, saduyudur; o iyilik yumadr. eytan ne yaparsa yapsn, insan bu kaynandan ayramayacaktr. insan sonunda aydnla kacak, insan kalmasn bilecektir. Tanryla eytan iyilikle ktln simgeleridir. eytan, hibir zaman Tanr'ya dnmeyecektir; bencilliinin tutsa olarak kalacaktr eytan isyandr, zdlktr, sanaln gcdr .. Balang szd, balang dnceydi, balang eylemdi. Bunlardan baka balanglar da olabilir. Ama hangisinin balang olmas neyi deitirir ki!.. Sonsuzda sonsuz balanglar olduu saklanamaz. Bu gnki gne dnki gne deildir. Gnein balangc kendisi olmayan gneler deildir. Eski gneler eski gnelere balang olabilir. gelecektekilere asla. Balang yoktur diyenler ii kesip atmaktadrlar. Zaman olgusunda "hal'' hep balang olmutur. Bizler hereyi hep "hal" kavramna dayanarak anlamlandrrz. Balang olmayan bir eyin sonu da olamaz. Zaman lsne gre hereye zmler retmek, tm zaman "an" denilen sonsuza hapsetmek saylmaldr.

ilk durumunu kimse bilmez. Hatta ilk durumuda kalsayd kendisi bile bilmezdi. tanr kendi kendini tanma sreci iindedir. Tanr sadece kendi verdii eyler hakknda karar verebilir ve karar vermek ister. rnein, yaam o verdii iin sadece o geri alabilir. Bitki ve hayvan dnyasn o yaratt~ iin, bunlara insanlar tarafndan zarar verilmemelidir. Fakat nasl giyineceine, nasl barnacana, nasl ve ne yiyeceine, hangi ibadet yntemlerini uygulayacana insan kendisi karar vermelidir. Tanr, insan olmadan kendi kendini tanma srecinde yeni admlar atamaz. Dnen insan, dahi insan, kamil insan her defasnda Tanr'y kendisi hakknda yeni bilgiler edinmeye yneltir. Bu durumu Alevi felsefesi u ekilde formlletirir: "nsan olmadan Tanr olmaz". Bylece insan budala bir varlktan tanrsal bir varla ykselmektedir. (R. Zelyut a.g.e., s: 77)

Tanr'mn

EMN YILDIRIM (1914-1989)

Tokat'a bal erci kyne yerleti. Asl Elaz'a bal Baskil ilesinin eyhhasan kyndendir. Askerliini Svas'ta yapt. Bata tarikata, dinsel konulara, kamil insanlar muhabbetine souk bakt. Tarlada alt. srada~birden bire "tecelliyata erierek kafas uyand. kye dndnde ihtiyarlarn yanna gitti, onlarn muhabbetine katld. Kyllerin uyarlar zerine Tokat'a gidip reki Silo'yu buldu. Onun tavsiye ve uyarla rna gre yaamaya balad. Kendi kendisini yetitirdi, olgunlatrd. Bir ok kiiye "ustaz"lk yapt. iirler syledi.
(hhasan)

--1-

Seyyah olup u alemi gezerken Nur grnd Hasan Baba gzme Kesret aleminde okur yazarken Var grndii Hasan Baba gzme Gnlmde bir ulu dergaha vardm Hnkar Hac Bekta Veli'yi grdm Kemerbest balayp divana durdum Pir grnd Hasan Baba gzme

ezelden dtm bu ie ne dersin tevie Asl mam Hasan olmutur paa Nur grnd Hasan Baba gzme Deli,
akn

Evrah-

yok edip you var eden Trl isimlerle hep gelip giden Bir bakta yedi iklimi gren Bir grnd Hasan Baba gzme

Var

Emin Baba bu sz sana ayptr mam Hasan Fatima'dan oluptur Kim ermitir trbe yeri kayptr Sr grnd Hasan Baba gzme.

-2Seyrimde ararken eynimle buldum Sen olsan gerektir Ko Hasan Baba Gzmde. zmde vechimde grdm Sen olsan gerektir Ko Hasan Baba Sana kem bakanlar kemdir vallahi u iki alemde puttur Allahi Hak sebil iken grmez vallahi Sen olsan gerektir Ko Hasan Baba

J,

Mminin gnlnde ulu dergAhsn Emanet sahibi veliyyullahsm Ezeli ebedi lehmike lehm'sin Sen olsan gerektir Ko Hasan Baba Ali Kutlu Baba'ya nice sr ettin Yok az, sz var menzilin tuttun ren kyn sen ihya ettin Sen olsan gerektir Ko Hasan Baba

186

ALEV/ ~E BEKTAi ilRLER/ ANTOWJ.. _ _ _ _ _ _ __

--------

Batnn

hisar sr, zahirin ac Vehinde yanmakta gruhu naci Fatimat Zhre'den giymisin tac Sen olsan gerektir Ko Hasan Baba

Ryan grd Emin mehengi Grmedim alemde bylesi kendi Kendi gl misali hem Ali dengi Sen olsan gerektir Ko Hasan Baba.

--3Heves ettim u aleme gelirken ardm kendimi perian oldum Hareket eyledim er menzilinden Menzilde dururken bir nian oldum Hak n'eylerdi byle ar semada Kayp zannedildi ateperestte Hak buyurdu Cebrail'e var syle Emre tabi olup mslman oldum. Birken iki ettim kendi kendimi e kadem bastm buldum kendimi Drdncde ancak buldum ben beni Drt kitap eyledim insana verdim.
.

cihette esrarma erenler Arif oldu kendi kendin bilenler Hafit yolunda ikrarn varanlar Hakk'a talip oldum kendimi grdm. Byle haller ile yolu dzelttim Trl renkler ile Hakk bezettim Ahr Abdullah'a bir nazar attm Abu Talib'e de bergzar oldum Sinimde tadm ben bu esrar Ayanda Muhammed hani ya Ali Grmeden cemalin demedim beli Ak ehline yolda oldum bir zaman

es

Emin Baba nerden aldn bu hali Eminim Muhammed, keremim Ali Pirim Hnkar.Hac Bektai Veli Hasan Hseyinden pazarm aldm.

Seyyah: Gezgin - Keret: okluk - Ervah~ ezel: ncesiz ruhlar dnemi - Seyr: D - Kem: Kt - Sebil: Bol, bedava - Lehmike lehm: "Eti etimden" Hz. Ali hakkndaki bir hadisin balang ksm - Vech: Yz Hisar: Duvar, sur - Meheng: Altun ayarn belirleyen ara - Kadem: Ayak -Sin: Mezar- Esrar: Giz - Hafit: Gizli - Batn: - Zahir: D.
Tevi: Karklk

HSEYN HSN BABA

Bu
Bektai ozan hakknda

1) Yzylmzn son yarsna yetimi bir Bektai ozan Rahmetli Mehmed Tevfik Oytan, Bektailiin yz adl kitab'nn (c:2 s:l28de) de air hakknda, u bilgileri vermektedir: "Bu kii, Yunanistan Yeniehir'inde, 1874 ylnda domutur. Meclis idare bakatibi Ahmed Besim Efendi'nin oludur. Orta eitimini zmir'de tamamlam, tarikata nl Ruhi Bey Baha'dan el tutarak girmitir. Ruhi Bey Raba'nn lmnden sonra, yerini alan Kazm Baba'dan hrka ve tac giyerek, 1898 ylnda postuna oturan Ahmed Burhaneddn ve amlca tekyesi eyhi Ali Nutki Baba'larn beenisini kazanarak Baba'lk icazeti almtr. 1915 ylnda Denizli'de len Kazm Baba'mn postuna oturmutur. Tarikatlarn kapanmasmdan sonra, zmir'e yerlemitir. Baz memuriyetlerde bulunmu. Hazr cevap ve nkteci bir kiidir." 2) Do. Dr. Bedri Noyan ise leri verir:
"Bektailik

ve Alevilik nedir" adl kitabanda,

ek bilgi-

"Hseyin Hsn Baba, zmir'de lm ve Karyaka mezarlnda topraa verilmitir. Kendisini zmir'de tanyan oktur. ok saylan ve sevilen bir mrid idi. Kz Mrvvet ve oullar Haydar ve Ruhi terbiyeli ve drst insanlardr." der Nefeslerini Hsni adyla yazard. Soyad kanunu knca Erdikut adn ald. iirlerinden baka Edip Harabi Baba'nn divann kitap halinde yaynlamtr. lmnden sonra, ocuklar Hsn Baba'nn kutsal giysilerini ve kutsal eyalarn Denizli'li Asm Kiritolu Baba'ya vermilerdir. (Turgut Koca)

-1ikrar verenler Verdii ikrara eyvallah derler Tarikat zevkinden behre alanlar Tuttuklar yed'e eyvallah derler Rehberdir uza yakn eyleyen Rehberdir talibi Hakka erdiren Rehberdir hakikat yolun bildiren Girenler bu yola eyvallah derler Huzur-u
mride

j,

Drt kap selamn verip alrlar Menzil menzil gelip dara dururlar Sekahm camndan biide sunarlar Nfi edenler o dem eyvallah derler ektirirler me'asiden elini Hikmetle keserler anda dilini Bend ederler kemend ile belini Adab erkana eyvallah derler

188

Al.EVi VE BEKTAi JIRLERi ANTOL:OJ/Si

____________

Ayn-l Cem kurulur meydan alr Uyanr eralar nurlar salr Marifet glleri anda seilir Glleri derenler eyvallah derler

Bunda gsterirler har ile neri Erenler vahdete olurlar mesti Can gz alp bulanlar dostu krederek Hakka eyvallah derler

Hsni Baba ruhsat alm pirinden

Hakikat szn syler dilinden Muhammed Ali'ye can gnlden Balananlar daim eyvallah derler

-2Zmre-yi Bektaiya'nn meclisi irfan olur Bunda kesb-i hal edip ihya olur insan olur
ctinab eyle sakn hayvan sfatndan hocam

Olma nadan ile hemhal ahiri hsriln olur ok al her demde arifle muhabbet etmee Mutlaka bu hal ile Hak'ka viisUI asan olur Meyl-i vahdet eyleyip ayrlma Haktan doru ol Kim ki ayrlmazsa Hakdan sahib-i iman olur Hsni'ya dest-i Ali'den nO. eden ab- hayat iki cihanda hemin alemlere sultan olur

Behre: Haber, bilgi. -Yed: El-Me'asi: Ktlk. -Bendederler: Balarlar. -Adab erkin: Yol, yntem. -Har ile ner: Dagllma ve toplanma yani lme ve dirilme -Ruhsat: zin. -Kesb-i hal: yi nitelikler kazanmak -hya: Dirilmek, diri. -ctinap: Saknma. -Nadan: Kaba saba adam. -Hsran: Hasret. -Vsul: Kavuma. -Asan: Kolay. -Vasvas: Vesveseci, fitneci.

ABAN

SIRRI

Yirminci yzyl Bekta~i ozanlarndandr. Eyb'e bal slfimbey mahallesinde oturan, Ali balm baba'nn gnderdii bilgilere gre : ~
aban srr, Tekirda, Klavuzlu Babann oludur.

Medrese eitimi

gnn,

kynde, 1865 ylnda icazetli hocalardand.

dodu.

Ahmed Abdal

tekkesi postuna oturan Mahmud Baba'dan el tutarak, tarikata 1905 ylnda Merdivenky tekkesi postuna oturan Mehmed Al.i Hilmi Baba'dan Baba'hk icazeti ald.
girmitir.

Rumelihisar Bektai

1929

ylnda lm

ve

"Tekirda airleri" kitabnda

Klavuzlu kynde topraa verilmitir. Hilmi gsterilen lm tarihi yanltr.

Yceba'n

iirlerini Srr adyla yazmtr.

(Turgut Koca. a. g. e. s: 800 )

Hak Muhammed Ali dilimde virdim Hakikat rahn arayp buldum Muhabbet dmmdan nu edip kandm ip kanan canlar size ak olsun Muhabbet badesi taar dklmez Hakkn rahmetidir artar eksilmez zn bilmeyince didar grlmez Didar gren canlar size ak olsun

zn bilen canlar ettiler iman La taknatil buyurdu bize Subhiin Zmre-i naciler bu yolda kurban Kurban olan canlar size ak olsun Drt kapdan ieri grnr canan Min-desti Yed-ullah bizlere ferman On iki imama etmiiz iman man eden canlar size ak olsun

Ahsen-i takvimdir ol nur-u celi krar iman verip demiiz beli Sm'ya Pirimdir Bekta-i Veli Pirim bilen canlar size ak olsun

Cim: Kadeh- N edip: iip - La taknet: "tanrdan mt kesmeyiniz" ala bir ayet- Dest : El - Yedullah : "Btn ellerin zerinde tanrnm eli vardr" anlamnda bir ayetin bataraft - Ahsen-i Takvim : "Tanr insan seni gzel bir biimde yaratt" anlamnda bir ayet - Nr-u celi : Parlak nur, kamil insan
mnda

190

ALEV VE BEKTA iRLERi ANTOLOJSi

ZEMN

Kltrn derinliklerine

indiimizde yle

bir gerekle karlarz:

Her bilgi bir yargdr. Erdem bir i gd ii deil, bir akl iidir. zmsel yarglar yeni bilgi vermez. Ancak birleimsel yarglar bilgi retir. Sonsuz sayda deneyi ancak Tanr yapabilir. Bilimsel bilginin kkleri hem deneyde hen de usun derinlerinde gmldr. Akl verisine dayanmayan bilgi yarmdr. Zaman ve uzam dnda bilgi olamaz. Hibir deney, matematiksel gerekler dein salt gerekler veremez. Matematiksel gerek deneyden deil akldan gelir. Bildiimizi dolu bir evrende bir dn ryas olarak gryoruz. nsanolu ayaklarm bilimin salam zemini yerine rk Zekann metafizik gc zerine basmaktadr. Aslnda zekann metafizik gc yoktur. Ama istencin (iradenin) gcvardr. zgr irade erdemi dourur. Kendi kendini yadsmak akln elde ettii sonutur. nsann erei mutluluk olamaz. nk mutluluk iin akla gerek yoktur. Her ey anasndan doduu gibi kalamaz. Diyaletik kavramnn ilkeleri dorultusunda her ey her an deiir. yleyse sonsuz bir ak ierisinde gidiyoruz. Durma yok. Duran yok. Durdurmaya alanlara bu olmaz, olanaksz diyoruz, dinlemiyorlar bizde hallerine glyoruz.
"nsana inanma ayn zamanda insan toplumuna, insan birliine inanmaktr. Bu inan
Deerlendirilmelerinde deerlendirilmesi yaplr.

ise ancak toplumsal ilikiler insanca, demokratik, sosyalist ve hmanist bir temelde kurulmusa mmkndr. Ali demokrasiyi, sosyalizmi ve hmanizmi kendinde maddeletir diinden, bir Marksist ve sosyalist iin Ali'nin deerini kabul etmek mmkn hatta zorunludur. Burada da Ali hmanist, sosyalist bi~ toplum iin ifredir. Hogrye giden yol budur. Burada ifre, szcn ilk anda artrdndan daha derin anlam iermektedir. ifre yok olsa da fikir kalr. Parola, gizemli iaret deiebilir, nk parolay seen insanlar ve kuramlardr. Alevi toplumu da insanlar arasnda hogrye giden yolun ifresi olarak Ali'yi semitir. nsan kendi kurallarn kendi koyar (Tanr hibir ey emretmez). Bu nedenle Hac Bekta, bir kamil insan olarak, ikinci Ali olarak kendi dneminde yeni kurallar koyabilir, yani eriat kaldrabilirdi. Buyeni retiye gre Tanr'nn, sadece kendisi hakkndaki bilgileri dogma olarak, bilinmesi gerekli eyler olarak ne srmeye hakk vardr. nsanlar ilgilendiren eyler konusunda insanlarn kendileri karar vermelidir. Tanr sadece evrenin yaratcs, koruyucusu ve gn geldiinde yok edicisi olarak tannmak ister." (R. Zelyut, a.g.e.t s: 76)

SYA.Ni (smail Eliolu)

20. gre:
yzylda yaam,

bir

Bektai ozan.

Sadeddin Nzhet Ergun'un

verdii

bilgilere

Babasnn ad Ali, anasnn ad Fatma'dr. Svas'm Zara ilesine bal, Krkkilise'de 1848 ylnda domutur. syani, Deli Dervi'ten el almtr. iir sylemeye Deli Dervi'in izniyle balamtr. :

syani, 1884'de Krkkilise'de Balicanl aireti ocuklarn, sonra Pazarck'ta Kogiri

airetinin ocuklarn okutmutur.

Daha sonralar, 1909'da K.Mara'm san alt yalarnda lmtr."

Altnova

kyne yerlemitir. 1944 ylnda dok-

syani bilgili ve yetenekli bir airdir. Sen eh-i devran mam- etkiya'sm ya Hseyn Dertlere derman ehid-i KerbeHl'sn ya Hseyn

Cedd-i pakindir Muhammed hem odur Fahr-i resul bhesiz sen dahi Fahr-i evliya'sn ya Hseyn mm- pakin Hadice maderindir Fil.tme Zade-i kudsiyye-i Fahrinnisll'sn ya Hseyn Validin annda nazil oldu nk Hel'eta Zbde-i Kur'an Fahr-i Hel'eta'sn ya Hseyn Mustafa Fahr-i resul'dr cedd-i pakin phesiz NOr-u ayn- Mustafa v Mrteza'sn ya Hseyn
Dlder-i vala gherdir sana kim Hulk-r-rza Sen ah-i pak-i gzin-i Mcteba'sn ya Hseyn Amm-

Sen

ehid- teneleb

ekberdir sana Hamza o kim ah- ehid der Kerbela'sn ya Hseyn

Amm- pakim Cafer-i Tayyar'dr ahm Kerbale detinde ah- biriya'sn ya Hseyn

Ol Muhammed Mustafa kim afi-i Maherdrr Dedi annda senin Ehl-i Kesa'sn ya Hseyn

192

ALEV} VE BEKTAi iRLERi ANTOWJISI

Validindir saki-i Kevser btn m'minlere Bir iim su imeden katle rdsn ya Hseyn

Asi mmetler ehid etti seni hi korkmadan Dimediler nur-u em-i Mustaf'sn ya Hseyn
Ol Yezid ibn-i Yezid'in lelerinin ta'nna Urayan serdefter-i AI-i Aba'sn ya Hseyn Sen mer Sa'd askerine hccet itmham eyledin Bildiler kim necl-i pak-i Mustafil'sn ya Hseyn Kerbela'da kar koyan hep adO'lar bildiler Kurretl-ayn-i Habib-i Kibriya'sn ya Hseyn Din-i slam Yezidiler ederlerdi tebah Dini kurtarmakla azm-i Huda'sn ya Hseyn
Haim'e dmand meyye o dmanlk ile
Ti-i

zlm-i dmenana mbtelasn ya Hseyn

Ol Yezid mmetleri seni niin etti ehld nk sen ferzend-i pak-i Mustafil-sn ya Hseyn Bu adavet onlara ecdaddan miras idi. Tu'me-i emir-i Al-i bihaya'sn ya Hseyn Ol hadis meyye nesli dini eylerde tebah Sen bunu men'etmeye sertlen cda'sm ya Hseyn Ehl-i Beyt'in am'a plak develerle gitmesin Biliriken sen buna kalben rzasn ya Hseyn Can verp mmet yolunda kendini kldn ehid mmet'in mahbubu ah' can feda-sn ya Hseyn Server-i mmet denilse sana ey Fahr-i mem Nola nk sen buna elbet sezasn ya Hseyn
Yetmi iki yoldanla Kerbela'da can veren Bigman sen af-i Ruz-i cezasn ya Hseyn

Bu fakir syani tutmu dameninden sdk ile Har'de elbet efi-i asdka'sn ya Hseyn

Omm pak : Temiz Anne - Valid : Baba - Dader : Karde - Amm- Ekber : Byk amca - Ferzend: Olu - Damen : Etek- Seza : Layk - Cda : Uzak

AIK IIK

Alevi kkenli olan Ak Ik'n asl ad Mehmet Ali Iktr. 1910 ylnda Kayseri'nin Gemerek (Sarolan) ilesine bal Karaz kynde dodu. Acr kynden Turan Pehlivan'n oludur. Yoksulluktan 1921 ylnda Adana'ya gtler. Sonra geri kylerine dndler. Yoksulluk ve aclar iinde ilk syledii iirlerinde Sefil Ak adn kulland. 1934'de Ak Ik ad ile iirler sylemeye balad. obanlk, rgatlk hamallk, hademelik gibi iler de alt. Gz grmemeye balad. iirlerinde hep yaknp szlanr. Yoksulluklar, aclar,doayla savam plak, buruk bir anlatmla dile getirir.

-1Ulu Tanrm beni niin yarattn Fakirim kapna dtm vermedin Bir yavan ekmei elden arattn Yaptn ilere atm vermedin. Azap rak durdum mr rttm Bir zaman koyunu kuzuyu gttm Bir kam aldm ifti yrttm Borca kz aldm kotum vermedin. Nice kullarna ortakc oldum Ne bir vefa grdm ne faydalandm alrsan bana verirsin sandm dn tohum aldm satm vermedin fakirlikte fanttn Benden aldn kime verdin kar ettin Ekinimi tarlalarda kuruttun Elim ile yoldum bitim vermedin
Hayatm

Tellalha

Bir zaman okula oldum hademe terfi ettim kademe Hizmet ettim nice nici adama. Bu derdimi sana detim vermedin.

Gece gndz gayret ettim zor ettim ettim ziyan-kar ettim Bakasndan istemeye ar etti~ Ben avucumu sana atm vermedin
Al-veri

Odunum yok samanm yok aymyok yok yemeim yok tuzum yok Dostum sensin bakasna szm yok Terk-i diyar ettim gtn vermedin
Ekmeim

On iki diime kerpeten saldn Beni alatrken oturup gldn Her iki gzm elimden aldn Bu derdimden bile getim vermedin

Bu dnya fanidir kondum gerim Geim iin ok alr geerim Ak Ik derki gayet naarm Dnya zehir oldu itim vermedin

..!2~~Vi VE BEKTA ilRLERj ANTOWJJSI - - - - - - - - - - -

-2Bende atm yokluk senin elinden Fakir dtm soranm yok halimden Yrtk ceket dmez oldu dalmdan Terlie dedirdin fes zulm yokluk Yokluk eke eke usandm gayrik Odunumuz yarsan, samanm ayrk Ayana giymedim salam bir ark oraba dedindin mes zalim yokluk Ninem dedem ezel olmutur fakir Babam fakirlii miras brakr Su imee yoktur evde bir bakr mlee dedirdin tas zalim yokluk Sremedim u genliin sefasn Hayatta bin trl ektim cefasn Gremedim bu dnyann vafasn Bayrama dedirdin yar Zalim yokluk Hileyi huday ben sevmez iken Kimsenin kalbine hi demez iken Dostlara boynumu hem emez iken dmana dedirdin pes zalim yokluk N'oldu gelip geen aklar n'oldu Bu dnya bin kere boald doldu Bizim ocuklar da perian oldu Ak Ik der ki ken zalim yokluk

-3Havalar soudu klar geliyor Gkleri brd kar yorganlar Drt yavrumuz bir yataa giriyor Yz yoktur yrtk dar yorganlar Fakir bu yokluu nasl atacak Akam oldu yarm karn yatacak Dek kendir. yastk uldan batacak Uyuyamaz batar har yorganlar
. Yl tehlike hava souk azacak

Haan yaz gelip de yerler kzacak Fakirin mezarn yokluk kazacak Topraktan yaplm var yorganlar ok altm ama vermedi Mabut lrsem yaplmaz aatan tabut Belki de bulunmaz be metre kaput Sararlar dme kar yorganlar

Fakir halin u aleme bildirir Dost alatr dmann gldrr Ak Ik yokluk seni ldrr O zaman yrtlr ar yorganlar

- - - - - - - - - - - - - - - ____ A~IK IIK

195

-4Bir bulut geldi de stme durdu Glgenden memnunum git kara bulut Bir gnlk iimi on gne vurdu Allah'tan bulasn git kara bulut Mart Nisan aynda yadn durmadn Mays Haziran da gittin gelmedin ok yalvardm sulu yamur vermedin imdi }uzumu yok git kara bulut Ellerin kyne yamurlar satn Bizlere gelince kenardan getin ok yalvardm ama uzaa katn Allah'tan bulasn git kara bulut

!.

Olanca harmanm gidiyor sele Bostanmla b:m kendirim bile Beni dostun ettin btn ellere Allah'tan bulasn git kara bulut Kara bulut gkyzn brd Yad yamur dolu seller yrd Harmanda budaym koktu rd Allah'tan bulasn git kara bulut ok syledim kara bulut gitmedi Esip poyraz bir tarafa itmedi Ak Ik derki gcm yetmedi Allah'tan bulasn git kara bulut

TANRI LE GEREK
Tanr

gerektir ve gerek olan iyidir. Kt kendi

bana

bir anlam

tamaz.

yanan mumu sndrmemek iin insanlk yzlerce, hatta binlerce kua , insan kurban verdi. Mumun atei iyilik sayld. Erdemin kendisi nedir? Erdemin kendisi erdem deildir. Ya ktlk nedir? Ktlk iyiliin yadsmasdr. yilik yaratlmasayd ktlk olur muydu? Her ey Tanr'dan gelmitir, Tanr'ya dnecektir. Tanr'nn istenci iyiye, gzele ve dogruya dayanr. nsan ktlkler yolunda yrr. O'nu Tanr kurtaracaktr.

Karanlkta

skolastik bilgileri yedi yandaki bir ocuun sezebilecegi u sorular karsnda darna-dan olur: Dnyalk yaam bir cezaysa, bana bu ceza niin veriliyor? Dnyaya gelip gelmemek elinde olmayan ben byle bir cezaya uramak iin hangi suu iledimki? Kurtulu plan daha ben domadan yaplmsa, ben de bu plann iine girebilen mutlulardan deilsem, bunda benim ne suum var? Neden ben bu plann iinde deilim? Tanr beni niin gzden karm, kurtumaya deger grmemi? Bunlar ve bunlar gibi sorular yantlayamayanlar nasl erdemden ve erdernsizlikten dem vurabilirler? Ortaan filozoflarndan Scottus Erigugen (1. S. 833 - 880) gre "Tanr salt yokluktur,

Ortaa dnrlerinin

196

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

sonsuzdan gelip sonsu.a giden srdr. "nsan da aynen Tanr gibidir. nsan da bir srdr. nk insan da bir Tanrdr. nsan, meleklerden gnah ileyerek ayrlr, Tvbeyle Tanrla ykselir. Erdemsizlik yaamann yoklugu demektir. Yaratma, ba ve sonu olmayan bir olutur. Hepimiz varlmzn kkleriyle, ba ve son olarak, sonsuzluun iindeyiz. (Orhan Hancerliolu Erdem Asndan
Dnce

Tarihi Sh: 78)

TURABSAN
yzyln son yansnda yaam bir Bektai ozamdr. Turgut Koca'nn kitabilgiye gre asl ad Mehmed Ercan'dr, Kulal'dr. 1910 ylnda domutur. zmir'de Hasan Baba'dan el alarak tarikata girmitir. Yire Hasan Baba'dan hrka giyerek, dervi olmu, 195 l'de Ahmed Sm Baba'dan Baba'hk icazeti almtr. 1961 ylnda lm tr.

Yirminci

bnda verdii

inanc

Aruz lsn stn beceri ile kullanmtr. Nefeslerinde Hurufilik grleri ve grlr. Turabi Sani, mahlas ile nefesler yazmtr.

Virni, Nesimi, Vahdeti, Misali, Arive Penahi gibi Hurufilie yaknlk duyduu, i irlerinde hurifilikle ilgili kavram ve dncelere yer verdii, Fazluliah Naimi'nin "Cavdan Kebir" adl ifreli yaptnn anahtarlarn zd anlalmaktadr. (M. Tevfik Oytan, a.g.e. c:2 s: ek 9.) Rahmetli M. Tevfik Oytan'n sunuyoruz.
ab-
Bektailiin

i yz

adl kitabnda yaynlanan

bir iirini

emrette grnd Ahmed'e Ratman- Hak Suret-i Rahman'dr Adem secde kl ferman- Hak Ahsen-i takvimi inkar eyleyen iblis olur Bilmedi seb'lmesani etmedi iz'an- Hak Kavn-i cami srr Adem hem muhit-i kll ey Hem Kelamullah- n!tk kl nazar im-an- Hak Kainat mir'at- Haktr gel bu srra mahrem ol Hakka mir'at oldu Adem Kll yevmin an- Hak
sm-i Adem sm-i Hak oldu sifatullah yz Adem Nahn akreb can- Hak
Ka gz kirpik ite Fatiha mmlkitap Bilmeyenler Adem'i oldu bu gn eytan- Hak
Msr-

Zat- Hakdr Zat-

Allemel'esma'y natk nefha-y yezdh-

cami mazhar zat sfat srr- Huda Hak

198

ALEVi VE BEKTAi iiRURI ANTOWJ/Si

Adem-i ma'nada Allah zatn ilan eyledi Elveled srr ebihdir arif-i irfiin- Hak
Hakk- mevhuma tapanlar oldular abd-s sanem Men reani'den haberdar olmad Mervan- Hak

Nefsini arif olanlar Hakk arif oldular Okuyan kendi kitabn oldular Kur'an- Hak
Hab- gafletten uyan lm-i ledn dersini al lm-i zahirle bilinmez sendeki mran- Hak
Fazl-

Yezdan'dan hidayet ermeyince bir kula Bilemez kendi vucdunda nedir Sultan- Hak

Kaal ile bilinmez Allah himmet-i Piran gerek Ben Turabi Sani'yim mnkir bana brran- Hak

Emred: "Ben Tanr'y tenzihi niteliklerle grdm" anlamnda bir hadis. -ah Emred: Lugat mana da, delikanl anlamnadr. -Suret-i Rahman: "Tanr, Ademi Rahman biiminde yaratt" anlamnda bir hadis. -Ahsen Takvim: "Tarri, insan en gzel biimde yaratt" anlamnda bir ayet. -Seb'lmesani: Yedi ayet, Fatiha suresi. -z'an: Anlamak. -Kevn-i Cami: Yaratlmlarn gereini kendinde toplayan, yani insan. -Muhiti kll ey: "Tanr'nn ilmi her eyi kuatr" anlamnda bir ayet. -Kelimullah- Natk: Konuan kitap, insan, H.. Ali. -Nazar kl: Bak. -Mir'at: Ayna. -Kll yvmin bve fise'ne: Tanr, her an bir anda, yani tecellidedir. -Zat: z. -Nahn Akrebe ileyh: "Tanr, insana ah damarndan yakn dr" anlamnda bir ayet. -mml kitap: Kitaplarn anas, temeli yani Fatiha suresi. -Allemel Esma: "Tanr, Adem'e btn isimleri retti" anlamnda bir ayet. -Netha: Nefes, soluk. -Adem-i Ma'na: Kamil insan. -El veled srr ebih: "ocuk, babasnn srrdr" anlamnda bir hadis. -Mevhum: Hayalde olup, gerekte olmayan. -Abd-ssanem: Putun kulu. -Men reani: "Beni gme, gerekte Tanr'y grr" anlamnda bir hadis'in evirisi. -Hab- gaflet: Gaflet uykusu. -lm-i Ledn: ok gizli ilim. Hzr peygamberin ilmi. -Fazl- Yezdan: Tanrsal erdimlik, kamil insan.

ah

TURABl SAN!

199

RN AIKLAMASI

-"Tann Muhammed'e yeni yetme bir gen olarak grnd . . Adem

Tann'nn

suretinde yaratld. Ona secde kl, bu Tann

buyruudur.

-Bu gzel olay yadsyan blis olur. nk o yedi ayetli fatiha suresini tanmad, Tann'ya,
-Canl, cansz itfat

etmedi.

tm

varlklar evreni insan

gizinde saklo.r.

Eer ona inancn

varsa, bunu Tann sz olarak anla. ise Adem ayna olmu

-Evren

Tann'nn aynasdr, Tann'y

yanstmaktadr. -Tann'nn ad

Gel bu gizleri iyi sakla. Adem oldu; nk

Tann'nn

yzn tamaktadr.

Adem 'in z onun zdr, can ire candr o.

-Ka,

gz ve kipriiyle insan yiiz ite, kitabn anas Fatiha

sresi! Ademi byle bilmeyenler bugn eytandan farkszdrlar.

-Hda'nn Msr

niteliklerinin gizemi ve z varlnn anm (mazhan)

ad

lkesini kapsar; soluu, szleri,

ve sjatlanyla.

-Tatn

zn adem anlamnda, yani insat olarak ilan etti.

Tann 'nn bu irfann arifler, bir ocuun srnn ise ancak babas bilir.
-Yalanc, dsel tannlara

tapanlar, putlann kullar oldular. grr" hadisinden haberleri olmad Mervan'n.

"Beni gren, gerekten

Tann'y

-Nefsini bilenler, yani zn, kendini tanyanlar Hakk buldular.

nsan kendi kitabn okursa, Tann'nn Kur'ann tanm olur.

-Uyan derin uykulardan,

Tanr 'nn

gizli bilimlerinin dersini aL

yle dtan bakma, eriat ilmiyle sendeki tannsal yapy bilip kavrayamazsn
sultan bulunduunu
-Bo

-Fazlullah bir kimseye yol gstermeyince, kendi bedeninde (vcudunda) hi anlayamazsn. szlerle Tann bilinmez. pirlerin yardm gerek.

Tannnn

Turabi Sani iin byle bilmeye alanlar grnte inananlardr; onlar

dndadr. "

Tann'nn

200

ALEVi VE BE'KTAI iiRLERi ANTOLOJSi

TASAVVUFTA EVREN
Tasavvufta evren, hem dou, hem bat gizemciliinde nemli bir yer igal eder. Ancak ortak noktalar oktur. ki anlaytaki temel zellikleri bir araya toplarsak kar mza yle bir evren kar. Bu evreni Plotinos'un tanmlamasna gre ksaca yle anlatabiliriz: Gizemcilikle nemli bir arl bulunan Plotinos'un evren anlay ok deiik bir grnm arzeder. Plotinos'un dledii evrende her kan (yaratlan) ktna bin piman bir an nce geldii yere dnmek ister. Bu evren bir honutsuzluklar evrenidir. Kimse halinden memnun deildir. Ruhlar yaratcdr kendilerinden daha az mkemmel (yetkin) olan cisimleri yaratmlardr. Her cisimde Tanr'nn izi vardr. Her eyi Tanr'ya dmek ister. Cisimlerin varl biimleriyle belirir. Cisimlerin zdekleri (maddeleri) onlarn bir eit yokluklardr. Cisimsel alem varlkla yokluk arasnda bocalayan srekli bir deimedir. Cisimlerin tesinde dibi olmayan bir uurum vardr. Bu uurumda temiz biirnlenekaba zdekler kaynar. Bu kaba maddelerin altnda baka ey bulunmaz. Tanr nasl yukarya doru sonsuzsa, bunlarda aaya doru sonsuzdur. Ancak bu kaba maddeler bir gn biimlenerek Tanr ya dneceklerdir. Bylece herey sonunda bir Tek'e dnecek; bir Birlikte, bir Biim'de dnecektir, Hepsini toplayan Tanr'da birlemi olacaktr. Plotinos, insan ruhlar kaba cisimlere brnmek iin hayatlarn Tanrsal hayattan ayrd, der. nsan ruhunun ektikleri, bu davranlarnn cezasdr. Ama yine de insan ruhlar zgrdr. nsan, iyi ya da kt, kendine bir yol semitir. Onu kimse zorlamamtr. Tasavvufun evren anlay yeni kozmik bulgulara gre yeniden deerlendirilebilir mi? Elbette, eskimi grlere bal kalmak doru olmaz. Eski hep tarihinin sayfalarnda bekler. Hep gndemde tutulmaz. i birde bu ynden deerlendirmek yararl olur.
memi

AIK DERDMEND
Sivas ilinin Kangal lesinde doan Derdimend. 18~7-1973 yllan arasnda yaam bir Alevi kadn ozanmzdr. Yaam hakknda ayrntl bilgi yok. Bu kadn ozanmzdan bir iir sunuyoruz. Dinleyin aalar hasbihalimi Eserim ay'oldu her bir diyare Bir noksansz imla, manal kelam Akm mahrem deil hep aik!ire ummana dalmayan bilmez Pir elinden bade almayan bilmez Simya definesin bulmayan bilmez zbirle yz tutup perverdig!ire
Deryay

Sinnim hemen hemen kemali buldu, Korkarm defterde ilemiz oldu Simya definesin bulmayan bilmez Yine kavumadk bir bahtiyare

Derdimend'im yarelerim amayn Bundan artk mkl hale dmeyim Muhanetin kprsnden gemeyim Ne minnettim yare ne de ayare

Perverdigar : Tanr - Hasbhal : Sohbet, sylei - Mahrem : Gizli - Bade : Dolu -- Akare : Ak - Define : Hazine - Simya : Ortaa kimyas - _Bahtiyar : Mutlu - Mkl : G, zor - Muhanet : Hain, alak - Ayar : Dman ay'oldu: Yanld, dald, sylendi.
YOL Gizemcilik okulunun Batdaki kurucularndan biri olan Plotinos gtren yol vardr. Bu geitler unlardr:
ahlaknda, insanlar

Tanr'ya

1- Sanat, 2- Sevgi, 3- Felsefe

nsan bu yolaklardan geerek, bu basamaklardan karak Tanrya ulaacakur. Erdeme ise, sanat, sevgi ve felsefe yoluyla varlr. nsan ancak bu basamaklar karak Tanr'ya benzeyebilir. Plotinos, grlerini oluturur, evrenini kurarken kuramn Eflaun'un gr lerini oluturur, evrenini kurarken kuramn Eflatun'un de'ler felsefesine dayal tutar, ona gre ekillendirir.

202

ALEV VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJSI

yleyse, byle bir evrende Sanat de'yi duyulur grlerinde arar. Seven insan kendi ruhunda, filozof ise Tanr da aramaktadr. Bu basamaklarn birincisinden geilmeden ikincisine, o da almadan ncsne gidilemez. Demek ki, erdeme ulamak Tanr'ya benzemekle, Tanrya benzemekse sanat, seven ve filozof olmakla mmkndr.

(Orhan Hancerliolu, a. g. e. sh: 76)

Bu yol ayn zamanda insani deerlerin oluumda da byk katklarda bulunur.
nsan insan yapan eler olup bunlar tm insanlarn ciddiyetle bilmeleri, bilinli biimde

kavramalan gerekir. te byle salkl toplumlarda insanlar gelecee umutla bakabilirler. Aksi halde karanlk ve uurum evremizi sarar bizi en azmdan umarsz bir nobranla
tar.

AIK BRET
Grel'dir. l 920 ynde dnyaya geldi.
vildi,scak

Asl ad Hdr

ylnda

Kayseri'nin

Sarz

i'esine

bal Krksrak

k-

1960'h yllarda sazn tellerinde nameleen ilgi grd, byk beeni kazand.

iirleri geni

halk kesimleriyle tant, se-

iirlerine Alevi-Bektai dncesini

derinlemesine yanstt.

Gelin onun

yaam

yksn bir yaknndan olu Haydar Grel'den dinleyelim:

"Asl ad Hdr olan Ak breti'nin dedeleri, Malatya'nm Akada ilesine bal Krecik bucann Harunua kynden g ederek Kayseri'nin Sarz ilesinin Krksrak kyne gelip yerlemilerdir. breti'nin babasnn ad Ali, anasnn ad Sultan'dr. Babas at srtda ky ky dolaarak meyve ve teberi satarak geimini salarm.
Babas

1336 (1920) ylnda doan breti yanda annesinin lm ile ksz kalm. ikinci kez evlenmitir.

breti, 17-18 yanda evlendi. Kkerlik, terzilik yapt. yl askerlik yapt. Asker

Afsin ilesine giderek terzilik (biki-diki) rendi. Tekrar dnd, terzilie balad. Bu arada saz ve sze byk iilgi duydu. Okuma merak artt. Gaz lambas nda sabahlara dein okuyarak kendini yetitirdi. Alt ocuu oldu. ok ocuklu breti geim sknts ekti. eitli mesleklerde urat. Saz yapp satt, di ekti, maden arama iiyle urat, ancak bulduu krom, gml kurun gibi deerli madenleri iletemedii iin toprak altnda brakmak zorunda kald. Daha sonra fotoraflk mesleini rendi. Sarz'da elektrik olmad iin bu meslei glkle srdrd. Daha sonra Elbistan'a gt. Orada fotorafl srdrd. 1967 ylnda Elbistan'da bagsteren Alevilik-Snnilik atmas srasnda fanatik bir grubun saldrsna urayan breti'nin dkkan tahrib edildi, cann zor kurtaran breti tekrar Sarz'a dnd. Ancak geim sknts onu ve ailesini 1972 ylnda stanbul'a getirdi. 5 Kasm 1976 ylnda Hakk'a yrd, drtyz iiri olduu sylenen breti'nin iirleri yaynlanmay bekliyor.
Sarz'a

dn Kahramanmara'n

breti iirlerinde adal, uygarl, hakki, bilimi, dostluu, insan sevgisini n

plana

kararak

gerici, tutucu

akmlan

ince bir dil ile yererek evrensele

breti pulca fakirim

doru hzla

yol

almtr.

Elimde dut dal sazm Gereklere toprak tozum Sanman ki kitapszm Canl kitap zm benim

Bez deil atlas dukurum Kuran Trke okurum Ki anlasn zm benim

derken din ve gerek anlayn da byk bir itenlikle sergiler.

204

ALEV/ VE BEKTA JJRLERI ANTOLOJiSi

Yetmi iki huri bilmem Verselerde yine atmam nk hakkndan gelemem Geimi dar bir insanm

breti'nin iirlerinde bir ka rnek sunuyoruz

--1-
BLRZ
Yarnki cennete etmeyiz minnet Cennet-i vucudu insan biliriz Mnevver kitleye vererek kymet Allah metbumunu vicdan biliriz

J,.

Gerek ak siler kalbin tozunu rfan nda aar gzn Kamilin azndan kan szn Hemi hadis, hemi Kur'an biliriz Ahlak abdestine veririz cevaz Vucd camiinde klarz namaz Dostun eiine eyleriz niyaz Kendimize bunu erkan biliriz

Gayip 11izm deil, nideriz laf Mevcut grdmz bizlere kafi Sevgi ab- hayat safidir safi enleri ehl-i irfan biliriz

breti yava ol gzle turab Cehennem atei vicdan azab N'eylersin yarn ki yevm'l hesab Olgunlar huri gitman biliriz

-2/aBir ah olsam hkmeylesem cihana Kilise, mescidi ykar giderdim Okullar yapardm btn insana Cehaleti kkten sker giderdim Fabrikalar kurar idim her yerde kilii kovar idim bu serde Ayn gzle bakmaz idim bir ferde Cihana bir gzle bakar giderdim Gerek insanlar bilirdim Allah Ondan gayrisine tapmazdm billah Ne Klibe kahrda ne de Beytullah Yerine bir arpa eker giderdim J..
nsanlktan baka olmazd Cennet Yok olurdu sa, Musa, Muhammet Kalkard dnyada mezhep tarikat Dinlerin barn zer giderdim

Bir olurdu fakir zengin her zaman aresiz detlere olurdum derman Ne gavur kalrd ne de mslman Tmn bir yola eker giderdim Gece gndz alrdm millete Bir faydal kul olurdum elbette Bir rmak olurdum gneten te Yeni fezalara akar giderdim

breti der varlmz bitmezdi

nsanolu yanl yola gitmezdi
Ayr gayr devlet icap etmezdi Dnyaya bir bayrak diker giderdim

AIK iBRET

205

breti'nin "Bir ah olsam hkmeylesem cihana" dizesiyle bahyan iirine Ak Kul Ahmet, Ak Kul Hayrani. Ak Perian gibi halk ozanlar sahip kmakta, Halil ztoprak'n yaknlar-da bu iirin ona ait olduunu sylemektedirler. Durum mahkemelik olmu, henz anlan iirin hangi ozanmza ait olduu kesinli~ kazanmamtr. Bize gre iirin ierii syleyi biimi, ierii, dil yaps bu iirin ibreti'ye ait olduunu gstermektedir. Ayn iirin deiik varyantlarn sunarak duruma aklk getirmek istiyoruz:

Miktat Dede syleyiiyle:

-2/b-

EKER GDERDM
Bir ah olsam hkmeylesem cihana meclisleri ykar giderdim Mektepler yaptrp btn kylere Batl meclisleri ykar giderdim
Batl

Bir olurdu fakir zengin her zaman Btn insanlara olurdum derman Ne gavur kalrd nede mslman Hepsini bir yola eker giderdim
nsanlardan baka olmazd cennet Muhiplerdi sa, Musa, Muhammet Kalkard dnyadan dinle tarikat Mezhepler ban ykar giderdim

Fabrikalar kurar idim her yer~e kilii koymaz idim bu serde Ayn gzle bakmaz idim bir ferde Cihana bir gzle bakar giderdim Gerek insanlar bilirdim Allah Ondan bakasna tapmazdm billah Ne klibe kalnd ne de Beytullah Oraya bir bostan eker giderdim

Grseydim o gn yzm glerdi Dnya insanlar bayram ederdi Ne bir silah kalr ne atom olurdu Hepsini kuyuya dker giderdim

breti'yim varlmz bitmezdi Sofu inat edip hacca gitmezdi Ayr ayr devlet icap etmezdi Diinyaya bir bayrak asar giderdim

206

ALEVi VE_ BEKTAi IJRLERi ANTOLOJSi

-2/cSKER GDERDM
Bir ah olsam hkmeylesem cihana Kilise, mescidi ykar giderdim Okullar yapardm btn insana Cehaleti kkten sker giderdim Fabrikalar kurar idim her yerde kilii kovar idim bu serde Ayr gzle bakmaz idim bir ferde Cihana bir gzle bakar giderdim Gerek insanlar bilirdim Allah Ondan gayrsna tapmazdm billah Ne kabe kalrd ne de Beytullah Yerine bir arpa eker giderdim
nsanlktan baka olmazd cennet Yok olurdu sa. Musa, Muhammet Kalkard dnyada mezhep, tarikat Dinlerin ban zer giderdim

Bir olurdu zengin fakir her zaman aresiz dertlere olurdum derman Ne gavur kalrd ne de mslman Tmn bir yola eker giderdim Gece gndz alrdm millete Bir faydal kul olurdum elbette Bir rmak olurdum gneten te Yeni fezalara akar giderdim O gn grseydim yzm glerdi Dnyada insanlar bayram ederdi Ne bir silah ne bir atom kalrd Bir ulu deryaya dker giderdim
breti der varlmz bitmezdi
nsanolu yanl yola gitmezdi
Ayr gayr

devlet icap etmezdi Dnyaya bir bayrak diker giderdim {Lutfi Kaleli-Tanr insan, Can Yaynlar 1996 st.)

-3/aMESCD GEREKMEZ

Ezeli. bade-i ak ile mestiz Yerimiz meyhane mescit gerekmez Saki kevser(ihe) kandk elestiz Kuran- natka sahip gerekmez Cennet irfanndan remzini bildik Bari (Bay) bismillahtan dersimiz aldk Cemali dil deryasn kar grdk Cennette huri glman gerekmez Bize lazm deil mft fetvas Ehl-i ak olmann bu ainas Ademi hor grp olmayz asi nsandan er eden eytan gerekmez

Anarz Mevlay her anmzda Allah aikardr seyranmzda Trk dili okunur irfanmzda Arabi, Farisi lisan gerekmez

astanesine ile sarldk dost zamanna Canlar ba koymuuz ak meydanna Hayvan kesmek gibi kurban gerekmez
Sdk

Gitmiiz canann

breti Allah seni etmesin izzetli Anlamak istersen ilmi hikmeti Ehl-i harabata eyle hizmeti Aktan baka din ve iman gerekmez

- - - - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _A_,.__IK_BRET

207

-3/b)(ASLI) Evvelden bade~i ak ile mestiz Yerimiz meyhane mescit gerekmez Sakii kevserde kandk elestiz Kuran natk var, samt gerekmez
Cennet rfan imi remzini bildik Bai bismillahtan dersimiz aldk Cemali dilberi aikar grdk Cennetteki huri glman geekmez
Gelmiiz cannn asitatna Stkyla syrldk dost damanma Canla ba koymuuz ak meydanna Hayvan kesmek gibi kurban bulunmaz

J.

Biliriz abdesti savn salat Kelime-i ahadet hacc zekat Taklit ile olmaz halk farziyat Riya ile olan iman gerekmez Biliriz Mevlay vicdanmzda Allah aikardr seyranmzda Ku dilfokunur irfanmzda Arabi fadsi insan gerekmez Yrekte gizlidir bizim derdimiz Taklide balanmaz hibir ferdimiz Nefsimiz iledir daim harbimiz Cahili nadanla kavga ger.ekmez
breti nadanla etme lfeti Anlamak istersen ilmi hikmeti Dost kapsn bekle eyle hizmeti Aktan baka din ve iman gerekmez

Bize lazm deil mft fetvas Ehli ak olann var ainas Ademi hor gren olmayz as Secdeden ar eden eytan gerekmez

-4DEGLZ

Minareye kp bize barma Haberimiz vardr sar deiliz Sen kendini dn bizi kayrma Allah'la biz ayr gayr deiliz Her yerde biz hakk hazr biliriz Olgun insnlar Hzr biliriz Bundan bakasn sfr biliriz Tahmininiz yanl biz kr deiliz

J..

Eer insanlksa doru niyetin

Nefsini slah et varsa kudredin Bize lazm deil senin cennetin Huriye glmana esir deiliz Arapa duaya deiliz mecbur Bu nedir mslman o nedir gavur nsan hor grmek en byk kfr Buna inanmz mnkir deiliz

breti bu hale insan acnr

Ham sofular bu szme gcenir Aslna ermeyen elbet gocunur Unu tmeye mecbur deiliz

208

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

-5GELDM
lme hizmet ettim uykudan kalktm

.J..

seccadeyi elden braktm Vaizin her gnk vaazndan bktm Ramazan sele verdimde geldim
Karnm

Sark,

Drt kitab torbaya koyup da astm Cennet hurisinden ilgimi kestim Muskac hocaya sanmayn sustum Aznn payn verdim de geldim

a kalnca kederim artt Hele hac kaygs hayli bir dertti Parallar hemen Hac' oldu gitti eytan talarken grdm de geldim

ermez ahret elencesine var insann dncesine Hayal cennetinin bo bahesine Softa srsn srdm de geldim
Saygn

Aklm

breti emelim insana hizmet Eim bana huri, evimde cennet Ac'ya Hoca'ya kalmad minnet brii, tesbihi krdm da geldim

-60NA DMANIM
nsanla deer verir

.J..

Byle bir ehli imanm Kt ahlak hor grr Ona kaynamaz. hi kanm Bizden sorma abdest namaz Sabrl ol hele biraz Ara.pam ok ksa pek az Safi Trke'dir insanm iki huri bilmem Verselerde yine almam nk ben hakkndan gelmem Geimi dar bir insanm
Yetmi

Kftbeye varmam yok, niin Hak yerde olduu iin Bunda her hal yok bir suum nk ben Hakk'a tapanm

O cennet hep olsa sana Kederlenme benden yana Cehennem kAr etmez bana Cennet benim, ben insanm
bilmem ki nasl Ne millettir, hangi asl O yaklamaz bana hasl Onunla evvel dmanm
eytan

breti byle bir ferdin Sade insanlktr derdim Hep gnlm dosta verdim Sanmaki ona pimanm

---------~.!!. lBRE"TI

209

-7BLRZ

cennete etmeyiz minnet Cenneti vcudu insan biliriz Mnevver kitleye vererek kymet Allah mefhumunu vicdan biliriz Gayip lazm deil, nideriz laf Mevcut grdmz bizlere kafi Sevgi abu hayat, safidir safi enleri ehli irfan biliriz

Yarnki

Gerek ak siler kalbin tozunu rfan nda aar gzn Kamil'in azndan kan szn Hemi hadis, hemi Kuran biliriz Alllik abdestine veririz cevaz Vcut camiinde klarz namaz Dostun eiine eyleriz niyaz Kendimize bunu erkan biliriz

breti yava ol gzle turab Cehennem atei vizdan azab Neylersin yarn ki yevml hesab Olgunlar huri glman biliriz

-8BULAMAZ OLMU
Bakn u Tanr'nn

Kimini alatm, Kiminin ss vermi kravatna Kimisi bir gmlek bulumaz olmu Kimine giydirmi lahuri kuma Kimi ekmek iin ediyor tela Kimisi alyor okca bir maa Kimisi kapc olamaz olmu Kiminin binas sekiz on katl Kimi taksi, kimi motorsikletli Kimisi beenmez baklava tatl Kimi vita yan bulamaz olmu Kimi hanmn gnderir rgat Kiminin takm yedi sekiz kat Dkp saymak ile bitmeyecek dert Kiminin yz hi glemez olmu

adaletine glemez, olmu

J.

Kimi odasna sermitir hal Kiminin cebindebulunmazpulu Kimi boynu bkk, yetimi dulu Bir ferahlk yz gremez olmu Kimini gayetle perian hali Kimi gzii dnm, arm yolu Byle mi gidecek dnyanan hali Kimse bir suali soramaz olmu
Kullar Tanr'dan alm bu dersi Her birisi kapm bir koltuk krs Belki ahir zaman iin tam tersi Bu hikmete akl eremez olmu

Bu hal ok kimsenin cann skar Dilerini dkp belini bker Korkarm snunda bir niza kar Kimse bundan ibret alamaz olmu

210

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/Si

Bir olmazsa ayet seim olurdu ler mutlak baka biim olurdu Msavi artlarla geim olurdu Kimse o cennete giremez olmu

O birdir, biz neden baka bakayz Kimimiz klhanda, kimi kkteyiz Kimisi yan yatar, kimi iteyiz Kimse bu yaray saramaz olmu

breti byleymi Taor, adalet Kimine drt verir, kimine shhat O istediine verirmi cennet
Kimse O'nun suun soramaz olmu

ZEHRA BACI
20. yzylda yaam olan bu Bektai kadn airinin gerek yaan, kimlii doum ve lm tarihleri ailesi ve iirleri hakknda elimizde ayrnul bilgi yok. Bir iirini sunuyoruz. Ya Muhammed bize naks diyorlar Nedendir erlerin bu hatalar Ehl-i Beyt'e kar dkn olurlar nk doru deil iddialar Validemiz Havva Bac deil mi Haticet-l Kbra Bac deil mi Fatmat-z Zehra Bac deil mi Kuran da hepsinin var senalar. tahivat naks olur mu Naks diyen erler Hakk' bulur mu Byle kem szlerden hi umulur mu Kim dourdu bunca enbiyalan Abes bir ey halk etmemitir Huda Naksh kabul etmeyiz asla Baclar bytt ite essela Bu dnyaya gelen evliyalar
Ezvac-

ersiz olmaz dnyay bir kere Meryem Ana'y Pedersii dourdu koca sa'y Baclarn yoktur mdaralar
Dn~

Sanmayn ki

Ey erler biz sizden dnyada eriz nk size hrmet hizmet ederiz Gittiiniz yolda hep beraberiz Gtmeyiniz byle bo davalar Geri kyafette size uymayz Hakikatta sizden geri kalmayz Malumunuz olsun erden saymayz Bize naks diyen budalalar geldi Ahmed-i Muhtar Nakszade midir Hayder-i Kerrar Ananza naks demeyin znhar. Tesir eder size beddualar
Nakstan m

Zehra'nn nutkunu gzel dinleyin Ey erenler erler doru syleyin. Biz dourmadk m beyan eyleyin Sizi irad eden bu babalar

ERDEM KAVRAMI
Ortaa dnrleri arasnda sekin bir yeri bulunan ve Bat gizemciliine byk etkiler yapacak olan Aurelius Agustinus (M. S. 354~430) erdem Tanr'nn tzdr (cevheri'dir) der. Tanrlk, irade dnda hibir ey deildir. Tanr yaratt. nk yaratmak istedi. Tanr isteyince herey olur. Bunun byle olduu hem dou hem bat gizemciliinde aynen benimsenir. Arlk Tanr iradesindedir. O herey'dir. Tanr istencinin (iradesinin) z iyi, gzel ve dorudur. Tanr yaratrken en yksek iyi olarak erdemi yaratmtr. Mutluluk erdemden geri srdadr.

212

ALEVi VE BEKTA/ /iRLERi ANTOLOJiSi

Yunanllarn Doga-Tanrlarnn yerini Hristiyanlkta Kii-Tanr (sa) almtr. Kii Tanr'nn dnrleri

yine doa - Tanr dnce sisteminden ayrlamazlar. Kimileri Platon (Eflatun) un, kimileri ise Aristoteles'in kuramlarndan ayrlamazlar, onlardan yararlanarak gr ve kuramlarn olutururlar. slamn Tanrs daha soyuttur, ama saptanabilen 99 nite lii vardr. Tanr, dncedir, istentir, eylemdir derken yaratlanlara bakarak bu nitelendirmeyi yapyorlar. Tanr da en nemli zellik erdemliliktir. Tanrnn tm niteliklerine dikkat edilirse byk ounluunun toplumsal ierikli, aktresel anlaml olduu grlr. Her ortodoks din, retisinin merkezine Tanr'y, daha dorusu insana n koul olarak ne srlen Tanr tablosunu koyar. Her kim ki bu Tanr tablosuna inanmaz, o, Tanr'dan korkmaz, eytan tarafndan kandrlm, deli, asi, ahlaksz, nankr, tanrsz ve imanszdr. Her eyin bu Tanr tablosu etrafnda dnd bir dnyada insan genel inancn dna karsa. bir boluun, kaosun, girdabn ve her trl anarinin batana batar. Tanr'sz bir insan kendi kendini toplumdan dlamtr, artk o, toplumun saygn bir yesi kabul edilmez.

AYHAN
Gnmz Alevi.Bektai ozanlarndan olan Ayhani'nin 1985 anma treninde dl alan iirini sunuyoruz.
-1yl Hac Bekta

Veli

HNKAR
Erlerin eridir, pirlerin piri Allah'm aslan Ali'dir Hnkar Muhammed Mustafa hikmeti srr Oniki mamlar halidir Hnkar Onnc asr asrlar ba Altndr Horasan topra ta al rtnp hkm veren er kii Pir Hac Bekta- Velidir Hnkar

J,

. Sonsuz bit olaydr yarnl dnl

Dn deryasdr
Barn

akar her ynl timsali gvercin donlu Akldan da te uludur Hnkar

Felsefesi yavan emeklerde ya Feodalitenin hkmettii a Zalmn zulm nnde bir da Yobazlk klir etmez kaledir Hnkar

Ayhani ozanm ondan tr

Krehir'de Hac Bekta yatn

Tam yk, tam yol dopdoludur katar Allah'n yerdeki koludur Hnkar

-2ZYOKTUR
Kkenimizdir ilk insan bezi yoktu Hem insand hem de hayvan Dncesi z yoktu
Doduunda

Korunur silahyd ta Avhyordu yiyordu le Gayri kaynatyordu a Fakat tad tuzu yoktu
Ate srr kefedildi
Tanrlktan karld

gds ynlendirdi

gnlendirdi Maynunvari seklendirdi Dili vard sz yoktu ile oynarken oldu yakt birden Tapt ona geti serden Baz vard baz yoktu
Ate
ra

Gne kt

Sonra putlara tapld Elde bata kozu yoktu

Gne ona gld geti Maymun hayvan gller at Hayli sonra insanlat Trk Krd Laz yoktu

214

ALEVi VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOWJ/SJ

Katedildi uzun yollar Doldu dalar tat seller Arlat aylar yllar Yaz bahar gz yoktu

Tanrlar izdi taa Takdir gren geldi baa Ne bir kyl ne bir paa Malda mlkte gz yoktu

Mal mlk grnd gzne Hile kart zne Tanr kt gkyzne Eli kolu dizi yoktu

-3SOKAR HA SOKAR saray, para hkmdar dara eker ha eker Yanl yol ettik, ihaneti yar Gittike kmaza sokar ha sokar
nsanl
Benliimiz

Muhammed'le devran sren srene Ali deyip vurgun vuran vurana Ke dnmek iin kran krana Ortalk pislikten kokar ha kokar Dostluklar dnyada baki kalsayd yilik her yana hakim olsayd u Napolyon var ya olmaz olsayd Ayhani canndan bkar m bkar

ektik bire bin bitik Mal-mlk kyas oldu, onurdan getik 1san deerini parayla ltk Kelepe kollar skar ha skar

Bencillii

KAZIM BABA
Ozann olu

bulunan deerli

aratrc, aydn Sayn

Turgut Koca'nn yazdna gre:

Babas

"Son

yzyln,

evki adyle

arif ve zarif bir Bektai ozan. 1881. ylnda Prizren'de domu. iirler yazm olan piyade yarbay ehid ev~1 Bey.

Bursa Iklar Askeri lisesinden sonra, Hahcolu Topu Harp Okulunu bitirdi. Topu olarak, Balkanlarda grevlerde bulundu. kurtulu hareketinde (Mim Mim) grubunda alt. Uzun sre stanbul ehzadeba'ndaki evinde oturdu. 1953 ylnda, Balkesir'de ld. Kabri (Ba eme mezarl)nda, Pir Ali Otai'nin biraz ilersindedir.
subay

Adem Baba'dan nasipli ve Salih Niyazi Baba'dan icazetli Baba'larPrizren'de zel trbesinde yatan Horasanl Suzi Veli'nin soyundandr. Olu Turgut Koca tarafndan Divan dzenlenmi, stanbul Maarif Kitaphanesi tarafndan l 960 ylnda
dandr.
yaynlanmtr.

Yakoval Hac

Ney ve tambur da alan Kazm Baba'mn airlii yannda, bestekarl da vard. nur semavab) msra' ile balayan nefesini, Hseyni makamnda, devri hindi usulnde (ah damardan yakn Hazret-i Allah) msia' ile balayan nefesini, rast makamnda, dyek usulnde (Sndm Cenab- Rab-bili-aleme) msra' ile balayan nefesini, Neveser makamnda ve sOfyan) usulnde (Meyhanededir aka imdad- harabat) msra' ile balayan nefesini, suzidil makamnda ve yrk semayi usulnde bestelemi ve kendisi notaya almtr.
(Allah'

Btn bu nefesler, Turgut Koca ve Zeki Onaran tarafndan "Gldeste" adndaki mzik antolojisinde toplanmtr.(a.g.e.. s:750) -1Doksan bin ayeti bulduk Hayder'de Ak ile diitk unutmaz derde Gnl gezdirmeyiz gayr gzelde Evlad Ali'nin hayranyz biz Kesrette vahdete erdik ezelden Yaz gemeyiz Ali gibi gzelden! Deryaya kartk kurtulup selden Masivaullah'n ryanyz biz

yaynlanm

Cilan

J,

Lednni okuduk Hzr nebiden Mayemiz Muhammed aldk veliden GizH sr kefettik sa dininden Tesbihle Tenzihin irfanyz biz Amel defterini ylece dr de Hidayet eriip alsn perde Ne denizdeyiz ne gkte yerde nsan- kamilin vicdanyz biz

_2_16__A_LE_V_1V._'E_B_E_K_T._i~1~_11R_lE_R_IA_JVT,_O_L_O_Jl_S__ _, - - - - - - - - - - - - - - Varp erenlere ikrar versinler Tevhid bahesinde gller dersinler Hakk arayanlar bizi bulsunlar Allah'n mahhas brhlinyz biz Kldan Ak

kpr gerip kurdular yolu olsun geene buyurdu Ali Kudret eli ile sundular dolu Kevser erabmn mestamyz biz Kadrimizi bilmez olmayan sarraf Biz drr yetimiz sim zerde saf Gnlmz etsin liklar tavaf Kftbe-yi tahkikin viranyz biz

Yzmz ayeti seb'l-mesani Dizimiz akn nur-i iman Bir noktada grdk iki cihan
Bli Bismillah'n Rahmiinyz

biz

Kesrette vahdet: oklukta birlik. -Muahhas: ahslanm. somut. - Brhan: ispat, belge. -Tebih: ekil verme. -Tenzih: Arndrma. -Drr-i yetim: En byk inci. -Kibe-yi tahkik: Gerek Kabe.

-2ettik pirin iki kan Din-i Muhammed'in pinhanyz biz Boynumuza takdk teslim tan On iki imamn kurMnyz biz
Eiinde Kble

J..

SO.durO. bizdendir faili Allah Grdn sfatlar semme vechullah Mezahir sandn vcO.d- ilah Makam- ayn- cem' mihmanyz biz
gl kondu bizim mkilimize Yz bin Mecnun bal ka'klmze Yedi deniz sd keklmze Hakikat ilminin ummanyz biz
Melahat zevkini duymuuz canda Abdallk fahrimiz iki cihanda Tutulduk ham ervah tana unda Evliyaullah'n tuncdan kalkaanyz biz

nice gnler aladk Himmet etti babam sine daladk T- bend kuandk kemer baladk Btn inemlerin sultanyz biz Seyr-i fillah ettik aldk icazet Drt kap iinde ikrar ahadet Telk;inimiz metin bulduk silamet Gzel Muhammed'in Kur'anyz biz Ta kalu beliden biz Bek!Aiyiz Muhammed Ali'nin kzlbaiyiz Harabat canlarn karndayz Muhabbet yelinin harmlinyz biz Kalenderiz derya-diliz perian Dnyaya ok gelip gittik bi nian Bir yolcudur binbir han dolaan Gerekler ahnn fermanyz biz

hak fazlullah knh-i zatmz Kevn-l cami bizim dier admz Maz-i Kur'an dolu varidatmz Lbnlb marifet erkinyz biz Hkmmz yrd ber'de denizde Kainat kabza-i teshirimizde Zahir ve batnda tasarru bizde Bu dnyann sahip zamanyz biz

Fazl~

KAZIM BABA

217

Mctehidiz aldk ilmi sadrdan Muhammed Ali'nin kzlbaiyiz mmiyiz bilmeyiz kara satrdan Kitilb- cavidan divanyz biz

Kazm Baba bunda mana alanlar Vcud ikliminde Hakk bulanlar Yakn gelsin bize dertli olanlar Sevdazelerin Lokmanyz biz

Kesrette vahdet: oklukta birlik. -Muahhas: ahsllnm, somut. - Brhan: spat, belge. -Tebih: ekil verme. -Tenzih: Arndrma. -Drr-i yetin: En byk inci. -Kibe-yi tahkik: Gerek Kibe.-Derya dil : Gnl derya gibi olan Bina : Belirsiz, niansz - Sadr : Yksek yerden gnlden - Ehlullah : Tanr erleri -Kevnlcami: Her eyi kendinden toplayan~ Maz-i Kur'an: Kur'an'n z - Lbbnlb : zn z - Ber : Kara topra_k - Pinhan : Gizli - Sudur : Meydana k- Fail: Yapan- Mezhiir: Grnr

-3-Secde kldm erfl ile postuna Emr-i Kur'an hkm- Bari akna Niyaz ettim dfnenine destine Gzel Muhammed'in nuru akna Mrteza Ali'den bir destur aldm Hikmet deryasnda cevahir buldum Krklar meydannda meyan best oldum Evliyalar ah piri akna Ederek evlad- Resule biat an- nbvvete verdim salavat Bala suumu eyle efaat Hasan Hseyin'in seri akna -4Kadini-i ar- ala istivadr sevdiim Kabekavseyn secdegahm Mustafa'dr sevdiim
Nokta-y zat-

mam

Zeynel Bakr Caferi Sadk

Musa-y Kazm'a olmuuz !k

Olalm iman- Rzfl'ya layk

Erenlerin hak-i-deri akna Gereklerin katarna kartm Taki ba Naki'le bulutum Tercman okudum erkana dtm Hac Bekta Veli srr akna

mam

Hasen-l Askeri derdlere derman Muhammed Mehdi'dir hetm-i imaman Kazm Baba eder halk oldu cihan On iki imamn biri akna

kadimi

Hayy- Fazl-

nestain

U feta illa Aliyyel-Mrteza'dr sevdiim

Hem Hatice Fiitml'dr mmmat- kiiinat Din imanm Hasen Hulk-i Rza'dr sevdiim Kerbela'da kanm
satm

ah- mazlUm- ehid

Hseyn'nin akna Ehl-i kesa'dr sevdiim

218

ALEV VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJS/

Al-i Hayder sbtdr n ket-i Nfih-i necat

Tutmuum damiimn Zeynel-abii'dr sevdiim

Ciin dildin biat et nfir-i Muhammed Bak'a Mezheb-i Pak Cafer-i Sadk veladr sevdiim Heftmeyni Hazret-i MOsa-y Kazm kitledi Yani Evlad- Nebi Muser-Rza'dr sevdiim
ah Taki tab' Ali'dir ba Naki hulk-i Resul Ol sebepten aleme emsdduhadr sevdiim
M'minann destini tuttu Hasen-ili-Askeri Mehdi-yi mihr-i mnevver mehlikaadr sevdiim Har ner olmak diler bunlar ile Kazm Baba Kutb-i alem Hac Bekta bihbaadr sevdiim

Kidim : Oturan - Kabakavseyn : ki yayn birletii yer, Kamil insann yeri Zat Kadim : ncenin ncesindeki varlk - Hay : Baki - Layezat : lmsz mmhat : Anneler - Slbt : Torunlar - Keti-yi Nuhi Necat : Nuh'un kurtulu gemisi - Daman : Etek - Heftmeyn : Yediler - Mehlika : Ay yzl

-5Harabat ehliyiz yahu bu gn biz ibn-i vakt olduk Yetitik vahdet-i srra kamu enviir ile dolduk Tecelli eyledi didiir ne mazi var ne istikbal Fena filliih olup halkn cemal-i pakini bulduk Rumuz-i Aileme! esma mnakka vechi Adem'de Btun-i seb'adan an tamamen Adem okuduk Geip cennat huradan melftmi terk tecridiz Soyunduk harf libasndan Enelhak srrn duyduk Gece gndz niyazm var Hdadan gafilim sanma Gnl klibe imamm Hak salf- daima uyduk
Harabat milkinin ah bizi davet edip geldik ekip glbengini Kazm Ali'nin sofrasn kurduk
bni vakt Vakt'n hkmnde olan erler - Vahdet i srf : Katksz birlik Fenafillah : Tanr 'da tkenmek - Mnakka : Yazlm - Butun-i seb'a : Yedi
batn

BEDR NOYAN DEDE - BABA

Samsunlu bir ailenin ocuudur. 28.
Dedebabadr.

Gnmz Bektai ozanlarndan biridir. 1912 ylnda Serez'de domu, Samsun Lisesinden sonra, stanbul Tp Fakltesini bitirmi, l 946 ylnda doc:t olmutur. Tarikata girii Ali Naci Baba'dandr. smail Hakk Bey'in oludur. Doktorluu ve airlii yannda aratrc, halk bilimci ynleri de vardr. Trk Musiki Dernei, Rotary Kulp, Tabib odas bakanlklar dahil bir ok dernekte grev almtr. ''Ali Naci Baykal Dede-Baba'nn lmnden sonra, boalan Dede-Baba'ha Halife Baba'larm oylaryla, 1960'da Dede-Baba seilmitir. Onun Dede-Baba olmasnda birinci etken, bir ilim adam olmas, ikinci etken de Mersin'de oturan Girid Kandiye tekkesinin eyhi, Mcerret Halife Cafer Sadk Baba'dr. Cafer Sadk Baba, yz yalarnda lm ve Mersin mezarlnda topraa verilmitir. Bedri Noyan, hem
mtr:
air, yazardr. Aratrmacdr.

"Enel

ak, Ak

hem de bestek~rdr. Ney ve kopuz alar. Ayn zamanda bir Bir ok gazetelerde ve dergilerde yazlar ve aratrmalar k risalesi, Bektailik nedir? Hac Bekta Velayetnamesi" adla-

rndaki kitaplar yaynlanmtr.

Trkoloji folklor kongrelerine tebliler sunarak katlmtr. Kendisinin besteledii ve kendi iirlerinin bestelenmi olanlar, Turgut Koca ve Zeki Onaran'n birlikte yaynladk lar "Gldeste" adl mzik kitabnda bulunmaktadr. Hasan Balm Baba'dan, el tutarak tarikata girmi olan, ei Semiha Noyao da kendisi gibi bir doktordur. ki ocuk babasdr. imdi izmir'de oturmaktadr." (Turgut Koca a.g.e. s:805) Bedri Noyan l 997 yl
Kasm ay balarnda

Hakk'a yrd.

Bedri Noyan, Tp dergilerinde makalelerinden baka Alevilik Bektailik Nedir, Btn Ynleriyle Bektailik ve Alivilik (7 cilt), Pnar Yolu, Ene'l-ak. Veli Baba Menkbnamesi, Asm Kerimi Baba iirleri, Manzum Hac Bekta Veli Vilayetnamesi ile Manzum Trke Kuran- Kerim, Seyit Ali Sultan Vilayetnamesi Demir Baba Vilayetnamesi gibi ok sayda almas yaynlanm eserleri vardr.
-1-

Hakikat uruna kurbana geldik1 Soyunduk yalnayak meyd~na geldik Edip mi'ra tutup elden etekten Erip Hakka eh-i Merdan'a geldik

,l.

Yok olduk lmeden ldk de dost dost Geip candan o dem canana geldik Erip mrid yznden ehl-i aka O nurdan evk alp Subhiina geldik

220

ALEV VE BEKTA J/RLERI ANTOLOJS

Dayandk dnmedik ikranmzdan Tii elestten sren peymiine geldik Uyanmken eralar gnlmzde Bu dergfila varup mihmiina geldik

Mbarek merkadin ardnda durup Btn Trklk iin kriina geldik

Fakir Bedri Noyan erkiin edeble

Hac Bekta

Veli Sultana geldik

1 Bu iir, Zeki Onaran tarafndan, nihavent makamnda ve raks aksak usulnde bestelenrnetir.

Pinhan: Gizli. -Sudur: Meydana k. -Fail: Yapan. -Mazfilir: Grntler.Derya dil: Gnl derya gibi olan, - Binian: Belirsiz, niansz. -Sadr: Yksek yerden, gnlden. - Ehlllah: Tanr elleri. - Kevnlcami : Hereyi kendinde toplayan. - Maz-i Kur'an: Kur'an'n z. -Ber: Kara toprak

-2Nur geldi gnl srr yan olsun erenler Demler srlp hoa zaman olsun erenler Glbanklii eralar uyanp meydan alsn Her neyse nasiplerde heman olsun erenler Canlar kadeh olsun dklp dost cana her an Ak ak diye gklerde revan olsun erenler Dar gelmi o gk kubbede !klara densin Bast iilemimiz baka cihan olsun erenler Bir Na'd-i Ali kudreti var her hecesinde Sevda sz Allah'da nihan olsun erenler Eflaki Enel ak sz batan baa tutmu Aklara sevdas nihiin olsun erenler Er cam da mesnedleri ikbhali de krsn Ak dediin byle cvan olsun erenler Hnkar Hac Bektai Veli postuna durmu Bu Bedri Noyan bidil can olsun erenler

BEDRi NOYAN DEDE-BABA

221

--3Muhammed Ali akna insan meydanda meydanda Pir Bekta Veli akna kurban meydanda meydanda
eralar

d\nlar uyanm gnller evk ile yanm

lahi aka boyanm erkan meydanda meydanda

DW-a boynu bal varr niyaz ederek yalvarr Sonra inciler karr umman meydanda meydanda Erir demir gibi sertler kendini yok eder mertler Tatllar hurda dertler derman meydanda meydanda Can bi feda ile masivaya veda ile Eleledir geda ile sultan meydanda meydanda Ycelir de Mi'racna eriir devlet tkna El uzatr muhtacna Yezdan meydanda meydanda Canan ile devran ile iman ile Subhan ile Piran ile peyman ile ferman meydanda meydanda Beraberce Al-i aba hem Mustafl hem Murteza

Fakir Bedri Dede Baba Noyan meydanda meydanda

SMGE KAVRAMI

Duygularla alglanmayan bir eyi belirten somut eylere veya iaretlere sembol ya da simge denilmektedir. Sembolizm ya da simgecilik ise: olgular yorumlamaya veya inanlar anlatmaya yarayan semboller sistemi olarak tanmlanmaktadr. Tasavvufta youn bir ekilde simge kullanm ve simgecilik bulunmaktadr. Tasavvufta simgeciliin bu denli yaygn olmasnn nedenini Trklerin eski inanlarnda ve zellikle amanizm mirasnda aramamz akla yatkn grnmektedir. Tasavvuf dncesine gre, daha nce de belirttiimiz gibi, Kuran'n zahir anlamnn (grnen d anlamnn) yansra, batn anlam (grnmeyen, i anlam) da bulunmaktadr. Bu bak asiyla Kuran'daki anlam bir simgedir (semboldr). Bu simge, yaln haliyle "z anlam" oluturmaktadr. Buna ekirdek anlam da diyebiliriz. Nasl bir ekirdek, cevher niteliiyle tm arazlarn da bilgisini iermekteyse, bu simge, yani z anlam da, tohumun aac iermesi gibi pek ok i anlam da iermektedir. te tasavvuf, bu i anlamlar zerine kurulmutur. Tasavvuf ehli buna batn bilgisi demektedir.

222

ALEV VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/SI

ok

anlam gstermediini, pek Simgeler ok seslidir ve birden ok anlam ierir. Walker Bynum da simgelerin farkllaan deerde imajlar ierdiine ve simgenin aktif kullanmnn da hangi imajn seildiine bal olduuna deinmektedir.

Turner, bir simgenin (semboln) hibir zaman tek bir

anlam ierdiini vurgulamaktadr.

ya da erkein dinsel inancn belirtirken bavurduu simgesel vaziyet allar ve bu simgeler evresinde yaama geirdii deneyimleri tercih ediinde kendisini etkileyen manevi zorlamalar incelemektedir. Tezini savunabilmek iin Borker, anlamlandrmann, z (core) ve durumsal (situational) tipleri arasnda bir ayrm yapar. Birincisi, insanlarn akllarnda tuttuklar ve gerektii durumlarda zel kullanmlar iin yorumlamak zere n plana karttklar deimezlik g teren anlamladrrnalardr ve ikincisi yani durumsal anlamlandrmalar ise, zel bir zaman ve mekanda simgenin zel bir kullanmn ieren anlamlandrma asn iermektedir.

Rauth Borker, bireyin sembolleri yorumlarken;

kadnn

(B.Temren, a.g.e., s: 89-90).

sembollere sarp saklamlardr. Btn dinler Tanrnn pei sra komakta, onun izini srmektedirler. Levh- Mahfuz'un, kitab- Ledn'n nerede olduunu bulmaya almaktadr. Tanr kendisini, kendi iine, zne saklamtr. Oraya giden yolu, gerek aklar bilmektedir. Tanr, eskimeyen bir gzelliktir, O'nu insan ancak, sevgi gz grebilir.
Bektailer, Tanr'y

HALL ZTOPRAK
Elbistan ilesine bal Aktil kynde 1892 tarihinde domutur. tarikat mcadelesi iinde gemitir. "Kuran'da Hikmet, Tarihte Hakikat ve Kuran'da Hikmet, ncil'de Hakikat" (1951) isimli iki kitab ile AleviSnni mezhepleri arasndaki elikileri, yanltan ve ger~ekleri kendi asndan izaha al r. Yaynlanmam bir divan vardr. iirlerinde Alevi inancn savunur, sosyal gereklere dokunur, bilimi ve teknii tutar, sevgi, bar yanlsdr.
Elhasl airetindendir. Yaam Kahramanmara'n

1967 ylnda 73 yanda iken Hakka yrd. iirlerinde ztoprak tapnnasm kullanr.

-1Bir ah olsaydm hkmederdim cihana .J, Batl meclisleri ykar giderdim Mektepler yaptrp btn kylere Cahaleti kkten sker giderdim Fabrikalar kurar idim her yerde kilii koymaz idim bu serde Ayn gzle bakmaz idim bir ferde Cihana bir gzle bakar giderdim Gerek insanlar bilirdim Allah Ondan bakasna tapmazdm billah Ne Kabe kalrd ne de Beytullah Oraya bir bostan eker giderdim Bir olurdu fakir zengin her zaman Btn hastalara olurdum derman Ne gavur kalrd ne de Mslman Hepsini bir yola eker giderdim
nsanlardan baka olmazd cennet Yok olurdu sa, Musa, Muhammed Kalkard dnyadan din ve tarikat Mezhepler ban sker giderdim

Grseydi o gn yzm glerdi Btn dnya insan bayram ederdi Ne bir silah ne bir atom kalrd Bir derin kuyuya dker giderdim

ztoprak der varlmz hizmetdi Sofu inat edip hacca gitmezdi Ayn ayr devlet icap etmezdi Dnyaya bir bayrak diker giderdim

~-.ALEV VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJ/Si

-2Batan baa kainat gezseydim

.!.

Btn kullarn bilirdim Tanrm Kimlerin derdi var grp sezseydim Hemen dermann verirdim Tanrm diye bir sorunu kalmazd binlercesi lmezdi Yuvalar yklp yetim dolmazd Silah reteni vururdum Tanrm
Savaarak
Alk

Kim neler yapyor izlerdim bir bir Sularm alard denizlerim gr Ne afet ne deprem tamazd nehir Usulca yolumdan yrrdm Tanrm
Kurulmazd adaletsiz bu dzen Cahil kamillere uyard her dem Y khrd cennet ile cehennem Gereklere gnl verirdim Tannn Gne gibi doar yldz gibi hr El ele insanlar sevgiye yrr Bazan dolu olur bazan kar yamur Topran stne gelirdim Tanrm

Nerde bir zalim var ezer geerdim

zgrln kapsn ardm

Ak gvercin olup ge uardm Cihann stnde dururdum Tanrm

Bekledim dnyaya bar gelmedi Sulular oald susuz kalmad Bir an hkmetseydim dedim olmad Sefil ztoprak' grrdm Tanrm

Dnya insanlar bu arm size Artk insanla bara gelin Btn zalimleri getirin dize Artk insanla bara gelin
nsanlar insan

-3J, Hak hukuk adalet yeniden kurun

Zalimden mazlumun hakkn sorun Madem ki bir hesap olacak yarn Artk insanla bara gelin Hnkar Ve1i kunnu gerek temeli Btn evliyalar demiler beli Fuzuli. Nesimi, Yunus'un yolu Artk insanla bara gelin Tm nsanlk var eylesin bir meclis Barla kardelik olsun ilkeniz nancnz zere yemin ediniz Artk insanla bara gelin

yutarken her gn Silahlardan duman tterken her gn Savalarla dnya batarken her gn Artk insanla bara gelin

nsan Haklarn savunursunuz nsanla darbe siz vurursunuz

Hakly doruyu

Artk insanla bara

susturursunuz gelin

ztoprak der zn paklayp varan Mride balanp darnda duran Kul hakkn kuldan annda soran
Artk insanla bara g~lin

HALL ZTOPRAK

225

-4-
Gel nefsine uyup beni smrme Bu dnya sana da bana da yeter Beni a brakp kendin doyurma Bu dnya sanada banada yeter Hep birlikte karde karde alak Kazandmz aka blek Kaim bir dostlua artlk alak Bu dnya sana da bana da yeter Sen de ben de nefsimizi ykalm Kainata bar gl dikelim Elden ele selamete kalm Bu dnya sana da bana yeter Fakiri yoksulu alatma emi Yer alt yer st cmle alemi Bara imza at.al u kalemi Bu dnya sana da bana da yeter Silah retimi durdurulunca Bir dnya meclisi kurdurulunca Her milletin eit hakk olunca Bu dnx.a sana da bana da yeter
Brak

silahlarla sper olmay

nsanlk Ustne korku salmay

Gel insanla gel hakk bulmay Bu dnya sana da bana da yeter

Yurt yuva kent ehir yktn doy artk nsanln feryadn duy artk Gel ztoprak'm szne uy artk Bu dnya sana da bana da yeter

TANRI VE AL
Ali hayat boyunca sofuca yaamtr. Evet ama onun a kalmas, oru tutmas, yoksul giysiler iinde dolamas, sonsuz dualar kesinlikle taklit edilmemelidir. O bunu mam olma zellii nedeniyle yapmtr. Bedeninin isteklerini denetim altna alma gcn ona veren ey, Tanr'nn ndan yaratlm olmas, varolu tesi bir varlk olmasdr. eyh Rasi'nin "Ali'nin Dncesi ve Sz" adl belgesel eserde de gsterdii gibi, Ali kendisinin uygulad sofu yaamann taklit edilmesini yasaklamtr. Normal (vasat) insan ruhsal ve bedensel rnlerinin tadn karmaldr. Ali gerek Kuran'dr, konuan Kuran'dr ve bu nedenle imdiki Osman kurnn'ndan ok stn, yazlm btn "kutsal kitaplardan" (bu anlamda Alevi inanna gre kutsal kitap yoktur) ok yksektedir. Konuan Kuran olarak Ali aadaki bilgilere sahiptir. a. Muhammed'in vecd durumunda syledii dinsel szlerin bilgisi (Snniler ve ortodokslar tarafndan Kuran olarak tanmlanr). b. Muhammed'in yol arkadalarna verdii dzyaz eklindeki deerli bilgiler. (Peygamber bunlara varolu tesi bir melek varl, Tanr'nn k varl olma zelliiyle sahiptir.) Muhammed bir hadisinde, Adem yaratlmadan nce, Tanr'nn bir k varl olarak, Tanr'mn ndan yaratldm syler. Ali de her zaman Muhammed ve yol arkadaiar ile birlikteydi.

226

ALEV/ VE BEKTAi RLER/ ANTOWJiSi

c. Muhammed tarafndan sadece Ali'ye verilmi gizli bilgiler. Demek ki Ali, Muhammed'in sahip olduu btn bilgilere sahipti. Ayrca kendisi de tpk Muhammed gibi Tanr'nm ndan yaratlmtr. kisi Tanr'nn ayn k demetinden yaratlmtr. Muhammed ve Ali bilgi ve ahsiyet olarak eittir. demeti nce Adem'e, ondan soy yoluyla Ali ve Muhammed'in bykbabalar Haim ve Abdlhamit'e gider. Ayn k demeti daha sonra Ali ve Muhammed'in babalar iin ikiye ayrlr. Muhammed'in k demeti kz Fatma"ya geer. Ali'den ise On Bir mam'a (Hasan, Hseyin, Zeynel Abidin, Bakr, Cafer Sadk, Musa Kazm, Ali Rza, Taki, Naki, Askeri ve Mehdi) aktarlr. Baka bir deyile On Bir mam'da k varlklar dr; fakat onlarn varolu tesi oluan hakknda bir doma yoktur. On Bir mam' Ali'nin gvdesi olduu byk bir aacn ana dallar olarak alglamak gerekir. Ali, On ki mam iinde en deerli olandr. Muhammed ise bu aacn toprak altndaki kkleridir. Dinsel pratiklerde, dnce plannda Ali'nin daha ok anlmasna ramen, Muhammed'in varl da bykl ile tannmaktadr. Muhammed'in sahip olduu deerli bilgiler 30 yandaki gen Ali'ye zerrecikler halinde aktarlr ya da ondaki bilgilerin uyarlarak aa kmas salanr. Ali yksek bilgiler asndan (bir k varlnn bilgileri) Muhammed ile ayn seviyededir. nsansal bilgi asndan ise, bir dil uzman (72 dili yazl ve szl olarak bildiine inanlr), bilim adam, askeri uzman, sava adam olarak Muhammed'i ve kendi zamanndaki herkesi oktan amtr. Ali doma anlamnda Muhammed ile eittir. nk Muhammed'in peygamberlik avantajn yksek "insansal" bilgisi ile dengelemektedir. (Rza Zelyut, a.g.e., s: 9192)
Tanr'nn k

EMS YASTIMAN
1926 ylnda Krehir'de dodu. Babas ekerci Ahmet Aa~ anas lhamiye hanmdr. lkokulda balamaya heveslendi, ortaokulda 35 kurua ald saz lnceye kadar brak mad. Bir si.ire memur olarak alt. Ak geleneine uyarak 6-7 yl btn yurdu dolat. Trkiye radyolarnda alp syledi. Evli iki ocukludur. stanbul'a yerleti. Destanlar ile tannr. iirleri brorler halinde yaynlanmtr. 1995 ylfda hakka yrd
-1-

lmez sa olursam bu yaz inallah Slay bir daha grmek isterim oun'a varnca ya akam sabah Topraklara yzm srmek isterim Ne byk zevk imi yurdu grmenin Ka senenin hasretine ermenin ok methini duydum hele, Terme'nin ifal suyuna girmek isterim Halam sa olsa da sesim duysayd Cebime devramel ide koysayd unuda yi, diyerek alma soysayd Cevizi de dile krmak isterim bir et ksa satrdan ullama gitmez hatrdan Kulukleyin hedik gelse tandrdan mlein iine girmek isterim.
Homerim,
Bunlar her daim arzular zm Memleket mahsul vcuda lzm Topalolu kays, duran zm Tek yemeyem yle dermek isterim

Bir dn olsa da bir kayn gitsek Dokuz butlu tavuk lafn etsek Dam pilav gelse yesek bitirsek Davullu zurnal dernek isterim arkada syle bir bahe bulsak bir zm yolsak Sabs tutsa da bir rezil olsak O tatl gnlere ermek isterim
Seirdip dolasak

alpdan atlayp

hep tarla taban Keklik tutmak iin kursaydk kapan Ta d olsa vzlasa sapan Dafam gzm yavmak isterdim
Cesurluum

Srmelik

tutsa yle

kaslsam

Yayllarn arkasna aslsam Kamy yeyince yere yasslsam Yollarda alayp durmak isterdim

Grr m'ola bu fakirin gzleri Delice aynn berrak zlemi Kskkaya serinletir bizleri N'eyleyim denizi rmak isterim

Kim sorarsa yazdn bunlar diye Gelecek nesile kalsn hediye Krehir'de dodum Trkmen'im heye Her yerde gsm gennek isterim

228

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERI ANTOLOJiSi;___ _ _ _ _ , - - - - - - - - - -

-2Krsde kprme ey cahil vaiz Hele bir azn silde t ver Neler yazlysa kitapta caiz Faili fiili bil de t ver Sorsalar cennetten kim kimi kovmu O zaman dnya da kim var kim yomu Bilmezsin peygamber ne zaman d~mu~. Bir cahilden bilgi al da t ver
Sevdiin ba- iin yolundan azma Ayetler uydurup Kuran' bozma Yanln bulursak hrslanp kzma Kitaptan sureyi bulda t ver

Namaz ileAUah kanar zannete Ha ile peygamber anar zannetme Sarho cehennemde yanar zannetme Bir gn demhaneye gel de t ver Diyorsun saz almak gnahtr gayet Ispat et. Kuran'da kanc ayet B:z de renelim bulursan ayet Sazm kafama alda t ver Israr etme sana fitremi vermem Zekatm verip de gnaha girmem Tarlam satp da Kabe'yi grmem N'olur biraz da bu yolda t ver Tarik-i mstakim izinden gidip Edep erkan grp olurlar edip Darlma emsi'ye cahil zannedip Akn namazn kl da t ver.

Sizce gnah olan bizce mbahtr fark bir eyvallahtr lim sevap filim neden gnilhtr yle bir imana gelde t ver
Aramzdaki

NAC KUM
20. yzyln yetitirdii Bektai ozanlarndandr. yi bir aratrmacdr. 1894 ylnda Sadeddin Nzhet Ergn'un aratrmasna gre: Babas sparta'nn Atabek (Aras) ilesinden Kum Ahmedolu Mlilzim, yani temen Hafz Mehmed'dir. Annesi Nevehir' in Avclar ve A vanos'un <Jenezin kynden olup, Keziban adndaki bir hanm'dr. Annesinin annesi tarafndan Be~tai tarikat ile ilikileri olduu sylenir.
Seydiehir'de domutur.

Naci Kum, Seydiehir'de ilk retiminden sonra, Edirne Askeri Ortaokulunu bitinni, sonuta Harbokulunun birinci snfndan ayrlp, retmen olmutur. Uzun zaman eitim cilik yapm, folklr zerinde aratrmalar ile ne kavumutur. Bir ok illerde, Devlet kitaplklarnda, grev de yapmtr. Mtareke yllarnda, Hrka-y erif evresinde oturan, skpl Sleyman Turabi Baba'dan, Yalval Topal Tevfik Baba'nn rehberlii ile, nasip alarak tarikata girmitir.
Sonralar

Salih Niyazi Baba'dan, Baba'lk icazeti

almtr.

Naci Kum'un, "sparta'l Seyrani ve iirleri, Trkmen Baraklar, Kayseri, Dursa, Adana kitabeleri, Ahtlik ve Ftvvetnameler" adlarndaki aratrmalar bulunmaktadr. Aynca "Kemalname" adnda ulusal bir destan yaynlanmtr. (S. Nzh~t Ergn) -1Dnyay bo sanma hey kuru kafa Cennet cehennemi dyada tek bil Aldanma krside sylenen lafa Eder vfz sz efsane tekil

Halk etmi yaradan sana da bir e Sandan solundan dourmu.gne Ruhunda parlasn snmeyen ate Zulmeti evrenden kov da spr sil
Dnyay

Sen dodun anandan geyimsiz plak Ruhun saf vcudun nur ile mutlak Yce mertebeni etmiler alak Sana bu derece hi layk deil Hak bir ayna gibi halk etti seni Ayrmad sende ruh ile teni Ba'nn altndaki noktay, beni Anlayana ya dost deyerek eil

bir hayal

sanp

da kanma

A gzn yavrum sakn aldanma Cennet elindeyken tamuda yanma

Huriler. gilmanlar burada tekmil Busede badede zge lezzet var Ak ehli alemde mahabbet arar Derlerse dem ekmek vcuda zarar Syle ki zehr olur ifaya tebdil

Ey Naci szn uzatma bitir Anlayana olsun szlerin iksir Hsn gleninde zn yitir Nutkun meclislerde kalsn tatl dil

230

ALEV VE BEKTA RLERi ANTOLOJS_- - - - - - - - - - - - - - - -

-2Ledn
kitabndan at

bir yaprak

J,

stadm bana her var gsterdi

Men aref dersinden at bir sebak Yine rmuz-i esrar gsterdi.

lm-el-yakin setim batn- kitab Ayn-el-yakin getim zll- hicab Hak-kal-yakin itim erah- nah Devran cam- Cem'den dar gsterdi
Taht-

Blbl feryadna lisanm uydu dil derunumdaki efgan duydu Ak can teni yolunda koydu Dostuna feryad ile zar gsterdi Ruha aina yok her diyarnda Dehrin bu n-i bi kararnda Maceramz gizli cmle varnda Narnda nur nurunda nar gsterdi Hak knh-ti kemalin gstermi ayan Kitab- tabiyatte eylemi beyan Tasarruf mlknde han olan insan Vech-i likasnda yari gsterdi

Sleyman'a getim oturdum Aksai-mntehlida bir eyyam durdum Ku dilinden bilir aina sordum Perdedar miir ile mart gsterdi

stadm Hnkar-m Hazret-i Bekta Odur Hak sureti gnlmde nakka Naci bu esrar sakn etme ia Sana Hak"dan deer kar gsterdi.

Lim-el-yakin, Ayn-el-yakin, Hak-kal-yakin : Bilmek, grmek, olmak - Mr ile mar: Karnca ile ylan - Vechi likasmda: Yzn grntsUnde

-3mu sandn, Niin illere kandn Sama sze aldandn, Alem zevk ile dolu Tasa tutma glver, Glistan ol gl ver Eikte bklver, Budur geinme yolu Her iein rengi var, Her kafann dengi var Erkein mihengi var, Cevherdir insan olu Her ar bal yapamaz, Her ta gedik kapamaz Doru kii sapamaz, Bklmez onun kolu Dnya gelse sana dar, Yksel de gkleri sar Umakta eyle karar, Darln vardr bolu
lden stn ol yr, Akla zevkle dol yr
Sa Dnyay bo

ol olma sol yr, Ayrd et sala solu

Gnl art temiz sil, lk nce kendini bil Arda kalr tatl dil, Naci'ye ver bir dolu

NAC/KUM

231

-4slamn artn bana sorarsan Drt kapl eve gir gr niann Namaz, oru, haccn asln ararsan Size arz edeyim dinleyin canm
slamla derler kurtulu dini

. Gnde be kerecik klmam namaz Mundar olmaz cismim dinle buraz lel Mevedetten alarm saz Demhaneler olur bazan mekanm

Nuh-u Naci olup amak engeli Gnlden gidermek garazi kini Ezelden bu oldu dinim imanm Abdest, namaz, oru bu adetimiz Salat daimdir ibadetimiz Nesli pak-a erer seyahatimiz Hamse-i Ehlibeyt Ali, zi-anm Bizim abdestimiz suyla alnmaz Be kez tazelenmez yelle bozulmaz Namazmz ise arka klnmaz Bylece mkemmel bir mslmanm Kol svar emede abdest tazeler Halka gsteri'in ok kepazeler Her gn nice kerre yapar herzeler Isnmaz onlara bir trl kanm

eda eyledik Kr nefsi bu tenden cda eyledik Canan iin cam feda eyledik Byle bir c.-amiye okur ezan Oru a durmaksa hayvana gem tak Gnlerce somurtsun sen kardan bak Savm-n (orucun) asl kalbi eylemektir pak Byle kabul eyler aklm izamn
Ylda bir kerecik gelir Ramazan Her nefes saim ol rzay kazan Topla, duvulladr sahiden erkan Rzadan adrmaz benim nizamm

Namaz krklarla

ftar sofrasna gzmz toktur

Ham evrah olana szmz yoktur Hafsalan almazsa kardan bak dur Ha, mim. ayn, sin. kaf sm nihanm

Hac ve tavaf dersen sana diyeyim Tavafa layk ol tavaf edeyim Beytullah gnldr nere gideyim Hacc ekberdedir biter her anm
lel-Meveddet: Tanr Hz. Muhammed'i ve onun Ehli beytini sonsuza dein sevdiini ayetleri ile kantlar. 42. sure olan ura suresinin 23. ayeti bunu dorular. Ahzab suresinin 23. ayetide bu dorultudadr.

232

ALEV VE BEKTA/ RLERI ANTOLOJ/Si

-5Eilmez bamz tatan duvara Hac iin gitmeyiz yaban diyara Biz niyaz klarz cemali yara Semme vehullahtr can cananm

. . . Biz mminiz elhak kalu beliden El tuttuk da meni paki Ali'de kranmz Hnkar Bekta Veli'den Ezkarm syler daim zebanm
Aklarn bar yand

Ehli muhabbete amalk et Mevali meref ol sev ilalebet Musahiple yeti bir Kamil'e yet Sana mensuf (ksz) olur genci

kz oldu

te ilmi halim tekmil z oldu

miramn

Arife bir nokta bin bir sz oldu Hak didar grdm yoktur gmanrn Naci der ey garda zn bul gel Naci zmresine can yolda ol gel Akn badesiyle mest olup dol gel Bundan geri gel ol nazl mihmanm

Cennet, Huri, Glman aklmdan gemez Zat Hakk'a eren kukuya dmez Gerek demin ien zemzemden imez Kalbi selimlere ak meydann

Zeban: Dil - Elhak: Doru - Meref: Mevali: Kle - lalebet: Sonsuza dein - Ezhar: Zikretme, syleme - Semme vechullah: Yz Tanr'nn yz gibi anlamna bir Kur'an tmcesi.
AL FRES
badet edilecek varlk Ali'dir. Muhammed ya da Tanr Deildir. Dualar onun ad ile

Fakat bu forml ayn zamanda k!mil insan iin gizli bir fonnldr, nk Ali, kamil insann prototipidir. Byle bir kiilie sahip olmas nedeniyle Ali yeryzndeki ve gkyzndeki her eyi bilir (eyh Rasi'nin Ali'nin Dncesi ve Sz kitabnda, Ali'nin kendi ifadesi). Hristiyanlar iin bir hmanist olarak sa ne ise, Ali de Aleviler iin ayn anlam tamaktadr. Tanr, o zamanlar bir delikanl olan Ali'nin yzn almtr. Tanr, Ali'nin sesi ile konumaktadr. (R. Zelyut, a.g.e., s: 92)
balar.

AIKMELL
Torunu rahmetli Hamdullah Erbil'in bilgileri verilir:
ada

dzenledii ldtabda Ak

Melli

hakknda u

olan Melli'nin asl Malatya'nm Hekimhan ilesine bal Ky "ora isimli bir krt airetine baldr. Bu ai retin stler (yunmu arnm anlamnda) kolundan olan Melli'nin asl ad Karaa'dr. 1892' de dodu. Afin'deki Ermeni mektebinde tahsile balad. 7-8 yanda Arap Hoca adl birinden zel ders alp Arapa okuma yazmay redi. 1989. ylnda 97 yanda ld . .Hakknda Hayatm yazs" balkl yedi sayfalk kendi yazd yaam yks ile torunu Hamdullah Erbil'in toplad iirlerini ieren "Melli ada Bir Bektai Mistii" isimli kitap mevcuttur. (Cumhuriyet Gazetesi, 30 Mays 1993- 3 Haziran 1993 saylar) bir
Engzek(Aglba) kasabasndandr.

Bektai miscii

Ey gnl biz dostun dervianyz Dergah- alimiz dost otadr. Can teslim etmiiz ko kurbanyz Gerdana alnan Dost badr. Cenneti parasz, zahide verdik Cehennem korkusun gnlden sildik Huriyi glmam biz hurda bulduk Bizim cennetimiz yar kucadr.

-1 Okuduk Kur'anda mana-y hece Bize ders veremez dede ve hoca Muhammed mir'aca gidermi gece Bizim mir'acmz Dost otadr.

Arapa bilmezem Trkedir szm Dosttan gayrisini hi grmez gzm Gnde yzbin kere srerim yzm Hacc-el-ekberimiz Dost ayadr.

Syletmeyin u Melli deliyi Nideyim ben gelip geen nebiyi Isa gibi diri klan ly ol lebinden akan Dot rmadr.

-2Yumsak ol ipek gibi Diken gibi batan olma ol saldrgan kpek gibi una buna atan olma.
Karde gibi herkes ile Kimseye dnme hile Tanr emreylemi kula inde kin tutan olma

J.

Hasetten zinadan kan Affedilmez sonra suun Bir olsun dnda iin Ham sofuluk satan olma Melli'ye dikkat eyle Var herkese hrmet eyle Kamillere hizmet eyle Kemilete atan olma.

234

ALEV} VE BEKTA RLER; ANTOWJSI

-3Yirminci asrn sonunda neler Kuzu kurt aznda anneler meler Ykselmi feryatlar gkleri deler Sanki yeryznde kopmu kyamet gz yumuldu zulm hep sola su olur kele Yaplan ikence alnmaz dile Yapmamtr bunu asla bir millet
Ban kasa

J..

Edepsiz alaklar komite oldu masumlar zindanlar doldu Taze alacak gller hep soldu Unutulmaz bu ackl cinayet
Topland

Saa

Nemrud-Firavunu oktan getiler Fitne fesat tohumunu satlar Kuduz kpek gibi halka dtler Kalmad zerrece adli adalet

Kadnlar da ikenceye koyulmu Klot gmlek srtlarndan soyulmu Kimi yalvarmak.ta kimi baylm Duyulmam bunca iren hakaret

Meluli'm kz gelin boyanm yasa bir devlette bu yasa nsanlk ddr her ey hlasa Ne vicdan, ne insan, ne de merhamet
Grlmemi

-4-nsan olmak iin emek gerekir

J..

bir sadk yar sevmek gerekir man edip ikrar vermek gerekir Ba bo yularsz insan saylmaz Tamahhktan, cimrilikten kamal Cmert olup yardm eli amal Dost elinden ak badesi imeli Dost ak olmayan insan saylmaz

Bata

Benlii iinden kaldrmak gerek Yerine sevgiyi doldurmak gerek Kt nefse uyan insan saylmaz

Meluli insanlk deil sz ile Temiz ahlak ile temiz z ile Kendi noksann kendisi bile Kendini bilmeyen insan saylmaz.

-5Kar yad dalara darald kular Ava kt frsat bulan oolar Gelir bahar elbet geer bu klar Alr iekler biter inallah
Uzad geceler bitmez demeyin Bu karanlk gnler gitmez demeyin Sner ateimiz ttmez demeyin Yanar bir gn yanar tter inallah

J..

Kuzular pay oldu akala kurda Yrekler dayanmaz bu ar derde Byle susuz kan aktan yurda Olur bir gn daha beter inallah Gelin paylaalm dostlar bu gam Her zaman yezit mi srecek demi Denizlerde yzen u azgn gemi Gark olur denize batar inallah

Sabreyle Melulim bekle sray Unutma szm gzet buray

Yarnda yklr taht saray

Evlerine bayku ter inallah

AIK MELL/

235

ki gzel bi hal ile Bahesindeki gl ile Hakka giden hak yol ile Yolda bulana ne mutlu

fkelenip darlmayan Tamah kskan grlmeyen Yol uzarsa yorulmayan Yolda bulana ne mutlu Sen ben davasndan geen Hakikat sofrasn aan Birlik konup birlik gen Yolda bulana ne mutlu
Melli tek dostu gren

Hak ile batl bilen

Dost akyla ii dolan

lmeden evveli len Yolda bulana ne mutlu

Her varln dosta veren krarna sadk duran Yolda bulana ne mutlu

-7Gel gnl dostuna ver sen bu cam

Neylersin dnyada erefi an

J.

Sil spr iinde phe gman Zehirler iini iirir seni Hie say geici hayali d Tek dostun sevgisi her eyin ba Yanarsa iinde akn atei Kaynar Ak kazam tarr seni

Brak ikilii kar birlere Marifet yoluyla eri erlere Sakn yolda olma cahil krlere karr yolundan arr seni

Yorulmaz yollarda kamile yolda Sen ben yok arada hep eit karda O canlara uyar olursan srda Almaz dalardan arr seni

Mellim, drt kitap Adem anna Kulak verme asla yol dmanna Aldanma nefsinin kr eytanna Gtrr kmaza drr seni

236

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERI ANTOLOJiSi

-8Behey Tannn aa kaldm iine Herkes gezer yaranyla eiyle Neden kaldn byle sen tek bana Bt bir yaamak m bu bir hayat m Ne evlendin, ne olum var ne kzn Ne meclisin, ne sohbetin, ne szn Dnya kurulal gren yok yzn Bu bir kanun mudur, bu bir adet mi Erkek misin, dii misin bilen yok Senin ile bir oynayan glen yok Ne saklann kapp kap alan yok Bu bir eref midir bu bir ohret mi Halk ettin cihan neler verdin sen Yemedin, imedin, nesin grdn sen Herkes yedi iti baktn durdun sen Bu bir adelet mi, bu bir mrvet mi

Meluliyim ok zldm bu hale Byle kuru ad almam bir pula Bu an senin olsun var gle gle Bu bir byklk m, bu bir devlet mi ?

-9Bahelere sanki sam yeli demi Solmu gonca gller boynunu emi Ne bunu gren var, ne kimse duymu Sellere kaplm binlerce kuzu Tek kalm yuvada gvercin kuu Ayrlm yanndan sevgili ei Akyor durmadan gznn ya
Yaras ardr cierde sz

J.

Ykseldi dalgalar sola evrildi Dedi taze fidanlar devirdi Buz etti her yan kast kavurdu rpnr gllerin rdei kaz Seksenbir afeti tat her yana Sel sesi duyuldu cem-i cihana Kyd nice mazlum masum insana alnd her ilde bu matem saz

Melulim mahzundur gnl balan Kular tmez yas ekiyor dalar Tarihler yazmam byle alar Karalar giyinmi gelinler-kzlar

AIK MELL/

237

-10Gerekten insan sevmeyen eytan deil de, o nedir ? Ademe boyun emeyen eytan deil de, o nedir ? Singirlenip yoldan azan Babo yularsz gezen Fitne fcur ara bozan eytan deil de, o nedir ?
u

kara softa yobazlar hileMzlar kilik yaratan szler eytan deil de, o nedir ?
Safsatac

Muhabbet meyi imeyen Hakikat gzUn amayan yi-kty semeyen eytan deil de, o nedir ? Mell'um alp iyice nsanlk hereyden yce Kandrc dede-hoca eytan deil de o nedir ?

KUR'AN Yunus'un "bir ben var bende, benden ieri" dedii gibi, insann bir grnen yn, bir de grnmeyen ama sezilebilen yn bulunmaktadr. Yaar Nuri ztrk islam anlay asndan bu ynleri yle anlatmaktadr: " ... Kur'an, insann varlk yapsnda iki alann birletiine dikkat ekiyor: Bunlardan biri lml alan, yani beden, ikincisi lmsz alan yani ruhtur. Bu iki alan ifade iin lml-lmsz, beeri-ilahi, fenomen-numen ayrmlarn kullanabilirsiniz. Sufiler bu ayrma nfisut-Jahut (Hallac), ekli-asli, heykel-ruh (Cneyd), kalp-z vs. gibi ifadelerle dikkat ekerler. yle veya byle, insanda, biri evrimin konusu olan ve insann dier varlklarla ortak yann gsteren bir beden alanyla yalnz insana zg bir madde st alan vardr. Bu ikinci alan psikolog-dnr Max Scheler tarafndan Geist. alan diye anlmtr. Bir baka deyile insann obje olan bir yan, bir de obje olmayan arasyonel-alojik bir yan vardr. Bu yan, geri irrasyonel deildir; ama rasyonel teebbslerle kavranacak kadar basit de deildir. nsan, bu ikinci yanyla dier varlklarn stnde, onlardan ayr; fakat teki yanyla onlarla beraber ve laboratuvar konusudur." te bu yzden Trk tasavvufuna gre, "nsan Allah'n halifesidir". (Y.Nuri ztrk, Mevlana ve nsan s: 39-40)

238

ALEV VE BEKTA iiRLER ANTOWJ/Si

BALANGI

lk konumunda Tanr kendi kendisinin tanrs, gerek Tanr, ilk-Tanr iken "insanlar iin tasavvur edilmeyecek bir zdelie sahiptir . Bu ilk konumunda Tanr'nn bir yer kaplamas ya da herhangi bir eyden farkll sz konusu deildir. Bu ilk Tanr'mn bir kiilii olduu veya olmad sylenemez (tpk kiilii olmayan Hintli Brahma veya inli Tao gibi). ahs veya ahs olmama durumu zdeir. Bu ilk-Tanr insan dncesi ile kavranamaz, anlalmaz. O, insanlardan ibadet talep etmemektedir, nk gerek ibadet dnmektir (Bu da Alevilerde neden ibadet zorunluluu olmadn aklamaktadr). Onun hakknda gereinden fazla dnmek, varln kavramaya almak ise iyi bir ey deildir. eyh Rasi'nin Ali'nin Dncesi ve Sz adl kitabnda belirttii gibi, Tanr'nn eseri doa ile ve msbet bilimle uramak daha iyidir. Snnilerin arla vardrd gibi Tanr'nn adn sk sk anmak'da iyi deildir. Tanr hakknda tek bir ey sylemek mmkndr; O evrenin yaratcs, koruyucusu ve yok edicisidir. Bu Tanr anlay ateist bir alevinin de alevi kalmasna izin vermektedir.

(A.J. Dierl a.g.e. s: 78)

SAMHRFAT
20.
yzyln, yetitirdii

bir

Bektai ozan

olup

ayn

zamanda

bestekardr.

Hasan

Rfat beyin oludur. Babas "Manastr'l air Rfat" diy.e anlr. stanbul'ludur. Karaaa

tekkesi eyhi Hseyin Zeki Baba'da el alp, tarikata girmi. Erzurum ve anakkale'de valilik yapm. Milli Mcadeleye katlmtr. Kahramanlk iirleri de yazd. Bir ok gazetelerde yazlar kt gazetecilik yapt. Atatrk tarafndan kurulan ve Trk dilinin yabanc szcklerden artlmasn amalayan, (Trk Dil Kurumu)na bakanlk yapt. Altay dilleri .erinde byk uzmanl vard. Arapa, farsa, lirdi.
l 932'de lmnde aziz Byk Atatrk te katld.
na,

franszca,

polyaka rumca, arnavuta, slavca dillerini

gerei

gibi bi-

Ulus

meydan

nnde katafalka kondu. Cenaze trenine

-l-

Hezaran per aup reng-i ziyadan fOl etmi gne sahn- semadan ebistl'in- elem hfili sadadan Gnl pr girye hat-i inzivadan O demdir gnlmn derd- melali Sever zulmette ruhum hasb- hali Sadatar duymann var ihtimali Karanlklarda a'mlik- haffu.lan
lahi merebim vahdet perestim

J..

Uzakdan ylavarub ebr-i bahara Derim gel yle meyi et bir kenara Hliseyn'imden haber ver kalb-i zara Eer getinse det-i Kerbela'dan Ne beklersin klup ey bad- ebhlz Demadem turra-i ezhari tehziz Getir lff eyle bir buy-i diHMz Medm- dlna kabr-i Mrtezd'dan Ne mmkn sevmemek Samih Hseyn'i KabUI eyler mi insan yle eyni ResUl-i Kibriya'nn nfir-i ayn Mukaddesdir benimn enbiy.\dan

cilve-i hayretle mestim o sagardr ki ziynet saz- destim Dolar humhane-i Al-i aba'dan

erab-

Heziren: Blbller. -ful etmi: Kayp olmu. -Pr girye: ok alam. -nziva: Bir keye ekilmek, yalnzlk. -A 'mak- hafi: Gizliliklerin derinlii. -Bad ebhiz: Gece esen rzgar. -Meam: Koku. -Nr-i ayn: Gz nuru. Per : Kanat

240

ALEV/ VE BEKTA iRLER/ ANTOLOJSi

-2Meded ey plr-i ktdsi asitanm Kapundur melce dar-l-emanm Deil hali dil-i natk zebanm Sirik-i didem olsun tercemamm Byksn mazhar- srr- Ali'sin Gren emana her dem mncelisin Keremver bi muadil bir vellsin Kalr vasfnda pek aciz lisAnm Gnl ayinesin mihr-i mnevver Btn hsnnde riiendir gnller Tutarken destimi mridle rehber Gzel nurile mehiin oldu canm

J.

Grb aynelyakin zat- Huda'y Reh-i aknda buldum her safay

kardm hhatrmdan m~ivay

Senin sayendedir emn amamn grdm mridimden evc-i feyz il rifatim ben Heva-yi aka uy olsun gnl en Getir saki getir rtl- giranm Fyfiz-i
Hak'k

Hma-y

Senindir Samih ey pir-i mualla Edersen mahv-olur babndan icla Ne var hayran- feyzim olsa dnya Kulun olmakla mabilt-i cihanm

Pir-i kudsi: Kutsal Pir. -Melce: Snlacak yer. -Dar-l-eman: Snlacak yer, aman yeri. -Sirik: Gzya. -Mazhar- srr- Ali: Ali'nit srrnn belirlendii yer. -eman: Gzler. -Mnceli: ok ak parlak.

-3Nedir sende ey dil bu da- elem Tarik ehli ekmez felekten sitem Meded hak olanlar grr dembedem Ali'den mrvvet Ali'den kerem Ali'dir vasiyy-i Resfil-i Huda Anndr mrvvet anndr ata Olan barigah- Ali'den cda eker tii be-maher azab nedem
Yarn Kalr

J,

Cihan olsa ayed btn rehzenim Yolumdan udulm grlmez benim Ali zat- Hak'dr deyenlerdenim Odur rfih-i ma'na-i levh kalem
Yalandr bu varlk bu sahn- hi'.id Muhammed Ali var cihan bi vcOd Ne lazm tehar-i blld il nebOd Getir sakyli sen heman cam- cem

sen edersen cihandan gzar halka Samih szn yadigar lrsem de ruhum olur ne'edar Okunduka nutkum negam ber negam

elem: Elem da. -Cda: Ayr. -Azab nedem: Pimanlk azab. Rehzen: Yol kesici. -Udl: Dnme, sapma. -Teharri-i bd nebd: Varlk ve yokluu aratrmak. -Negam: Melodi, ezgi.-Nisyan: Unutma. -Msadif: Raslamak. -Nigah: Bak. -Ruz-i maher: Maher gn. -T- adavet: Dmanlk klc. -Karin: Yakn.

Da

sAMIH RIFAT

241

Ezelden akm ben Muhammed Mustati'ya Feda olsun hayatm btn Al-i Abaya Acr bi phe onlar bu aciz bi nevaya Kabul etsin erenler kul oldum Mustafa'ya Gehi nisyan edersem ne var savn u salat Unuttum Ehl-i Beyt'in gamndan kinat Olur elbet msadif nigah- iltifat Ali'nin ruz-i maher hazin bi:Ainaya O mimnlerle zahid sen ol cennette hemdem Ki nesl-i Mustati'y klar paymal-i matem Kolunda hrz- Yasin dilinde ism-i a'zam Salar tg-i adavet sudur-i Hel eta'ya Budur Samih niyizm erenler serverinden Bana bir cr'a sunsun erib- kevserinden Grb resm-i slUk Horasan erlerinden Karin oldum hakikat yolunda evliyaya
Maher

: Kyamet gn - Gehi : Kimi -

Savmu Salat : Namaz. niyaz - Kainat :

Evren - Msadif : Raslant - Nigah - - ltifat : Hatr, sorma, gnl alma, ittifak - Ruz - u Maher : Kyamet gn - Hazin : Ackl - Zakid : Sofu adavet : Dmanlk, kskanlk oku - Hemdem : Bir arada ---: Peygal : inenmi, ayak altnda kalm - Hrz : Sgnak - Muska : Nazar boncuu Cur'a: Dolu, iki - Sulk : Ginne Sudur : Sadrazamlar, kazaskerler - Karin :
Tg-

bak

Yakn

242

ALEV/ VE BEKTAi IJRLERi ANTOWJiSI

EVREN VE BENCLLK
Plotinos'a gre, evren Tanrdan geliyor, Tanrya dnyor, Evrenin ilk basamanda ruhlar, ikinci basamagnda hayvanlar, nc basamanda cisimler vardr. k merdiveninin alt basamanda anlamak, orta basamanda sonu karmak, son basamanda da mistik sezi bulunmaktadr. Herkes bu merdivenden iner, teki merdivenden kar. Plotinos'un varlk dncesinin balangcnda "Mademki yeniden kacaktk niin indik bu merdivenden" sorusu yatar. Her yaratk erdemli olmak zorundadr. yleyse herey kendini mukenmele (yetkin) doru evirip ynlendirmek zorunluluuyla kar karyadr. Erdem, kendi isteklerime benim uygunluumdur. Bu gr belki bencillii krkler niteliktedir ama insan da insan eden bencilliktir. (Max Stirner, Der Einzig und sein Eigentum Biricik nsan ve zelgesi). Bu kitabnda Max Stirner "Ben dnyay ve insanlar sadece kendim iin kullanrm Benden gayrisi benim umurum deildir. Her ey benim iin yaratlmtr. Btn mutluluklar benim iindir. Bu dnya benim dnyamdr. Benim zelgemdir (malm, mlkm). Gerek benim. Bir ii biliyorum, o da benim iim dir. Benim iim demek ben demek'im. Bense ne iyi, nede ktymdr. Olduum gibi biricik insan'm iyi'nin de ktnn de benim iin bir anlam yoktur. Hibir ey, nnde, kendimi alaltmam gerektirecek bir ycelikte deildir" (Akt. Orhan Hanerliolu a. g. e. Sh: 68)

ADEM KAVRAMI
Bektailerin inanlarna gre Adem, ilk uurlu insann addr. Cinsiyet ayrm sz konusu edilmeden Homo Sapiens'tir. Bektailer, Kur'anda da 'Adem ve ei' o1arak gemekte olduunu belirtirler. Ademin erkek mi kadn m olduu sz konusu deildir. Ancak Adem ve ei denince zaten iki cins de devreye girmektedir.

eini'

taraf Celfil, sol taraf Cemal olarak gemektedir. 'Adem ve mutlaka "Adem ve Havva' diye yorumlanmas gerekirse, o zaman Bektai, Havva'nn Adem'in sol kaburgasndan yaratlma yksn kendi yorumuyla yle verir:

Ayrca Bektailerde Sa

"Madem ki feyz-i mukaddes'in olumas iin feyz-i akdes, onun levazmatyd, ilk murad edilen son oluand O zaman ilk murad edilen ve son oluan Havva ise Havva, feyz-i Mukaddes, Adem. feyz-i akdes'tir. En kmz en bymzdr". En son gelen en mkemmel olandr."

RIZA TEVFK (BLK.BAI)

Trk yazmnda Filozof Rza olarak anlr. Szn esirgemeyen, aydn, bilgili, zgrlkten yana kiilii olan Rza Tevfik 20. yzylda yaam bir airdir. Mehmet Tevfik Efendinin oludur. 1868 ylnda Edirne, (Cisrim mustafapaa) da domutur. Tabib olduu halde meslei dnda almtr. stanbul niversitesinde felsefe hocal yapmtr. Politikaya atlm, Eitim Bakanl, Devlet uras ba\canlnda bulunmutur. Bir hayli kitaplar ve yazlar yaynlanmtr. iirleri "Serab- mrm" adl kitabnda toplanmtr. 1948 ylnda stanbul'da lmtr. Hakknda A. Hilmi Ycaban bir inceleme derleme
kitab vardr. Harlbi

Baba'lk

Baba'dan el alarak, Bektai tarikatna girmitir. Sonra Mehmet Ltfi Baba'dan icazeti ald syleniyor. Baz iirleri bestelenmitir.

Harabat ehliyiz bu bir alemdir evk ile onda dem srenlerdeniz Hesap sorma bize biz hayli demdir Defter-i amal drenlerdeniz Hiin-i dil nu ettik bezm-i sefada Zevk-i cavidani bulduk rzada Fa'y ahd iin vakt- belMa Tir-i kahra gs gerenlerdeniz Bu nefs-i hodkam ekip de dfu'e Glerek ser verdik ulu serdfu'e Bir gamze uruna didlir- yare Canla bala gnl verenlerdeniz Ders alp canann fettan gznden iir mek eyledik irin sznden Gizlice bir yoldan batn yznden Kabe-yi maksiida erenlerdeniz

-1Nur-i J..

ak inince dil-i agaha Murg-i ruhu saldk ta kurb u gaha Baba ocadr biz o dergaha Destursuz pervasz girenlerdeniz

Tevecch klmadk bab- niyaza rfanla eritik rtbe-yi naza Aina kmz ubedebaza Perdenin ardn grenlerdeniz Arifsen kamiller nnde deil lminle nme sen kenedini bil Bi-i marifette biz bir gl deil Deste deste iek derenlerdeniz Hey Rza arifiz dervi rihidz Alaik kaydndan zlm adz Mest-i layaklz gamden azadz Postu meyhaneye serenlerdeniz

Drmek: Katlamak, yuvarlamak. -Defteri imal: insann yaptklarnn yazld defter. -Hun-idil: Gnl kan, znt. -Zevk-i cavidin: Sonsuz zevk. -Tir: Ok.

-Hodkim: Bencil - Tevecch kllmadk: Deer vermedik. -ubedebiz: Karagz oynatan insan. -Dervi nihid: Dervi tabiatl. -Aliik: Gsteri veya ayak ba olan her ey. -Mesti liyakl: Kendinden gemi, sarho.

244

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERI ANTOLOJiS

-2Bana sual sorma, cevap mkldr Her sm ben sana aamam hocam Hakk'n hazinesi dan deildir. Cami avlusunda saamam hocam
Kayd- iihiretle dmem mihnete Ben burda memurum imdi hizmete Hayvan otlatrken gidip cennete Sana hulle donu biemem hocam

J..

lmden rker mi tez len kimse oktan mazhar oldum ben Hak nefese Bu demi srerken ecel gelirse imi brakp kaamam hocam menetme, o deil hner Akm, Mdesiz pek bam dner Gnlmde muhabbet atei sner zrm var, sade su iemem hocam
Nar-

arab

anlatma, eek deilim kadar da melek deilim Gnahkar insanm, rdekdeilim Bu ar gvdeyle uamam hocam
Bildiin

Mirac

cehennemi nme serme dkp kayglar verme Kitapta yerini bana gsterme Ben pek o yazy seemem hocam
Gnahm

Halka korku venne velve salp Dnya ve ahiret bu khne kalp Ben softa deilim cbbemi alp maret imaret gemen hocam

Feylesof Rza'ym, dinsiz anlama Dini ben rettim kendi babama Her ipte oynadm, canbazm amma Srat kprsn geemem hocam

-3Gel zait Kur'an kar koynundan, Hidayet vermemi o kitap sana. Semini vaaz etmi ulu yaradan, Gelmemi iinden bir hitap sana. Mazhar oldu, insan srr mpheme, Can verdi zuhura, cisme aleme, Sec~e eylemedi, blis ademe, Bu kssadan biraz hisse kapsana.

J..

Adem suretinde Rahman grnd, Kur'an grnd, Kudreti nutkundan ayan grnd, Tapacaksan bari Hak'a tap sana.
Cenahndan srr

Ta

Allah eve girmez, srr mutlaktr, duvara secde klan ahmaktr, Hac etmekten maksat, gnl yapmaktr, Behey laden sen de gnl yap sana.

Ey Rza yorulma gurbet ellerde, Hayreti cehli ile kalma yollarda, Beyhuda dolatn, kumlu llerde, Gnl semtine biraz sap sana.

-4eh-i Ali Aba uruna can ser feda kldk Ali senden medet glbangini dergaha vardrdk Cihan nurun alanur oldu hep didar- Hayderden Bana bu manada Aliyyel Mrteza geldi Senin urunda ya Haydar fedadr cism ile canm

R/7.A TEVFiK

245

-5Gel dervi beri gel yabana gitme, ,J, Her ne aryorsan inan sendedir, Nefsine beyhude eziyet etme, Kabeyse maksudun, Rahman sendedir. llerde dolap, seraba bakma, Allah Allah deyip sehaba bakma, Talibi hak isen kitaba bakma, Okumak bilirsen Kur'an sendedir.
lminle

Nefsini evvela kar aradan, Bir renge boyanmadan karadan, Gnlnde balk vurur nuru yaradan, Zulmete dolanma yardm sendedir. bir oulmusun, Hem cen.net de domu, hem kovulmu Hem kesiret istemi, hem boulmusun, Allahrr suu ne isyan sendedir.
Gayrdan arayp derdine are, Ne varlk verirse nur ile mara, Cennetten ktnsa behey avare, Havva'y aldatan ylan sendedir.

ittim babasz

Grdn

bir kl krka yararsn, ryada sade sen varsn,

kimi ararsn

Etrafna bakp,

Bu

tabay

Kutbei Kuran sendedir.

Kl krk yarmaya irfandr deme, Ona yahi buna yamandr deme, una gerek, buna yalandr deme, Birinin asl yok, yalan sendedir.

Hereye

pek Alidir nevarpest isen, taparsan put perest isen, Vadeyi ak ile eer mest isen, Kendine gel ak canan sendedir.

ann

mana verme kfr He dine, gelme akn, ekli yakna Arif isen egah ol srr mubine, Vesveseden kfrdr iman sendedir.
Varp

Ayr

Cahil mazahire hak diye bakar, Herkese banda bir kandil yakar, Bu seyli havadis, durmayp akar, lel ebet Mki kalan sendedir.
Hereyin varl senin zndr, Kendini ok gren senin gzndr, Bu mlke hkmeden senin szndr, Kalbn krsdr, sultan sendedir. Menba sendedir, feyzi hayatn, delip giden canlar hep nefahatn, Hayrette boulma bu kainatn, Hepsi bir katredir, umman sendedir.

Bir gnl ehrine, dola bir kere, Gyaset neyimi, gnele zerre, Yalnz sen kadirsin hayr ile ere, ere meyil isen eytan sendedir. Cilve etsin dersen, kemaliyle hak, kp kendinden bir kendine bak, Aynel hak szn dilinden brak, Lafa kulak verme irfan sendedir.

Hey Rza takat yok hakk inkara, Sen mahrem imisin didara dara, imdi egah oldun srr esrara, Alemi yaradan vicdan sendedir.

246

ALEVi VE BEKTAi iRLERi ANTOLOJSi

-6arldm
Rah-

hazrete doruldum yola erenlere girdim h deyu Sanki blbl oldum am gle Gonceyi emelim derdim hO deyu Zannettim Refrefe ben oldum svar Baktm Cibrel yol gsterir aikar Ettim atal kap nnde ikrar Selam alp selam verdim hO deyu Bir iaret oldu andan da getik Ol, vakit yar ile ayar setik kinci kap da bir lia itik. Veda etti gitti derdim hO deyu

J.

nc kapdr krklar dura Getim seyreyledim sol ile sa Anladm ordadr cennetin, ba Cmle Peygambere erdim hO deyu Dedi rehber "te Hayy la yenam Gayr yoktur benim hizmetim tamam Sidre-i mnteha drdnc Selam Adab erkanla durdum hO deyu Bir kitap eriti ieri girdim Bir ho olup akl- fikrimi verdim Layakl yzm dizine srdm Gz attm, ah'm grdm hu deyu

Sonra ahm ile sohbete daldk Sekahm hamrinden badeler aldk Rza ilelebet birlikte kaldk Hak ile Hak olduk geldim h'.i deyu

-7Sevdalar demiydi blbl ilerdi Servistan iinden bir ses glerdi iekler kulardan buse dilerdi Kainat ak ile mecnundur sandm
Sra dalar Sular

mordu, sular knnz beklerdi bir peri kz Alnndan perken akam yldz Yeil gzlerine meftundur sandm

llerde dolap seraba bakma Allah Allah deyip sehaba bakma Tarih-i Hakk ben kitaba bakma Okumak bilirsen Kuran sendedir
Mkl : Zor, g - Hulk : Cennet giysisi - Kohne : Ykk - maret : Aevi Mphem : Belirsiz - Kssa : yk - Hisse : Pay - Serap : Yanlsama - Beyhude : Bouna - Vesve.~e : Duraksama - Zulmet : Karanlk - Mbin : yiyi kty ayran - er : Ktlk - Balk : In dalgalanmas - Mar : Yllan Svar : Binici, svari - Mezahir : Grnt - Seyl - havadis : Haberlegelmi olan Menba : Kaynak - :Feyz : Bolluk Nefi faydas - Kater : Damla - Mahrem : Gizli - Agah: Bilgili, haberli - Srr- esrar : Gizler gizi - Din-i mbin : Meydanda olan din

NEYZEN TEVFK (KOLAYLI)

Her ynyle byk bir sanatdr ozandr. Ney alar, fkralaryla, szleriyle nldr. Her trl pislie ve irkinlie kar kan Neyzen 20. yzyl airlerindendir. Halk tarafn dan hiciv ve fkralaryla ok sevilir ve ok tannr. Halk, Neyzen Baba der. Cokulu, dengesiz, rind yaam dolaysiyle hemen hemen yaam yksn bilmeyen yok. Onun deyiiyle yaam "sarholuun rtlerini terennm eden bii opera paras"dr. Fehmi Efendinin oludur. 1876 ylnda Bodrum'da domutur. nce zmir Mevlevi tekkesi postunda oturan Nureddin Efondi'den inabe ald., Mevlevi tarikatna girdi. Ney mek ederek, tekke mziinde uzman olmutur. En sonunda Mnir Baba'dan el alarak Bektai'lie girmitir. iirleri "Azab- Mukaddes" ismindeki kitapta toplanmtr.
iirlerini

aruz ve hece lsyle yazmtr. Hiciv, sevgi, isyan yanyana, i ie olan

iirlerindeki dil Osmanlca arlkl olsa da yer yer duru ve akcdr. te bunun en gzel

rneklerinden biri:

Serserinim dtm aknla meye Nasll girdin elimdeki u neye Hem seversin beni Neyzen'im diye Hem de sarho diye destan edersin.
Bir iirinden de
u

drtlkleri sunarak der-beder

kiiliini

sergilemeye alalm:

Deli gnl kara, deniz dinlemez Adam olur balk olur, ku olur Yerde, gkte, suda arar rzkn Serseri'nin daarc bo olur Kanad

Kedi olur, kpek olur, at olur Kzlrmak, Sakarya, Frat olur Amazon'da, Nil'de bazan yat olur Sandal olur, vapur olur, mu olur

neyine Dalm km Bektai'nin meyine Ak mdr cihann her eyine Her mevsimde bir sevdaya du olur. 29.2.1953
ylnda lm

am Mevlana'nn

ve Kartal

mezarlnda topraa verilmitir.

Yine bir iirinde:

Ba
ortasndan

yoktur sonu yoktur, u kitab dehrin elimizde iki yaprak var

makamnda

Der. Kendinin
mtr.

besteledii,

Hicaz

ve dyek usulndeki bir nefesi notaya

aln

248

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJSI

-1Hicran kucanda tuttuum

srda

alam bulanm durulmu

olsun

Szne sazna gven de yana Kula ezelden burulmu olsun kafa gezdiren seyyahlar gibi delik kmasn dibi Ariften anlasn sesin garibi Hakikat yolunda yorulmu olsun
Keklnn

Taban tepmi olan gam kervannda Dostunu konuklar tatl cannda Kolar gibi duran pir meydannda Arslanlar ayurdunda kurulmu olsun Gel dese de bakma nakes ana Bir srsat erer de kakar bana Dostun namerd dehrin mehenk tana Felaket pazarnda vurulmu olsun

Bo

Duysun akn elindeki rebab Okunsun alnnda ile kitab Neyzen gibi gnahnn hesftb Mezara girmeden sorulmu olsun

-2Ey bana kendini byk tantan Halime bak da varlndan utan.

.J,

Sen kerim- ganiyy-u mutlakdn Sahib-Ol-cQd- zul keremdi adn

Hani nerde o anl saltanatn? Benden olsun sklmyor suratn .(Mnacaat'tan)

-3lmlerle uralmaz demiler

.J,

Hikmetini bize soran olmad Bu bir rya altbin yl grnd Uyanp da daha yoran olmad. Bilirsin ya Adem nasl kovuldu Hem ilk olu katlolundu bouldu Sanki ile cekmek iin douldu Bu belaya kar duran olmad Adem ld, dris gitti, Nuh geldi Lo.t'un ii baka Yusuf gzeldi Hangi dinle bu karbane dzeldi Hangi ahn mlki viran olmad

Hangi kanun, nizam kald temelli Dinli, dinsiz, feylesof kelli felli Gvenip de blis'ine besbelli Alt taraf kartran olmad Bir mecliste toplandlar enbiya Hep erenler ulular evliya nde Bekta ile pirim Mevlana Ben de gizli girdim duyan olmad Her nebiye bir veli sordu sual Uzamad dedikodu kyl l kaal Zannedersem dinliyordu zlcelal lerinde kad yoran olmad

NEY'ZENTEVFIK KOlAYLI

249

Musa Tt'a Isa bura brnd Eyyp hasta, Yakup yasta grnd Hepsine de hicran eli srnd Halil gibi bir put kran olmad Yusuf yapm. Msr'dayken saat Sapl sapsz iler hiila sanat Sordu Zleyha'ya nedir hikmeti Aylmaya vakit zaman olmad. dedikleri bu yrtk yelken Hava bekler kim bu rzgar eken Sabahclk akamclk der iken nki bizden naml mihman olmad
Akl

J..

Hakk'n birliinde yoktur ekk.imiz Bize hazr her noktadan tekimiz Bekri Mustafa'yla kaldk ikimiz nki bizden naml mihman olmad Nuh gemiden vapura dedi peki Duman ttt atti yelken krei Hac Bekta bulut gibi dediki Hangimizin ii duman olmad Ali deyip~bir noktaya gittiler Mevlana'nn Neyzen'ine-yettiler Hepsi birden kalkp sema ettiler Dediler ki byle devran olmad

-4Farzediniz bin sene evvel ben. Geldim gittim dehre bir insan idim Fakat be bin sene nce yok iken O s6rete bir siretle kan itim Siretim ki bir esiri ihtizaz Ezelidir yoktan sret olamaz. Sevda oldum gezdim dillerde, biraz Son demlerde perde de mhman idim Gnllerden gzellie akardm Kemde olsam gamla yakar ykardm Bir gzele bend olamaz bkardm Bu hikmete kendim de hayran idim
Srr-

J..

Mddet geldi u aleme frladm Genlik, cotu bir ak ile parladm Duydum bildim yazdm izdim zrladm Hindistan'da Budda, Brahman idim Benden evvel gelenleri dndm Bir din vard nce taptm vndm Zan tereddt birok gklerde dqndm Makbulne ben kendim burhan idim
Burhanm u ben var mym yok muyum Evet varm insanm Hintli soyum Ve kendimde son bulduum Vino'yum Bu srette taptm yezdan idim TaplmazSam

vahdet eram sndrd

lahi bir rlie rahme gndrd

Bir neveden bak nelere dndrd

o alemde bile kahraman idim

Milyonlarla emsalimin iinde Hak kazandm o ummann dibinde Bin olanla bir beyznn ininde Muhitime kar hkmran idim

ben tapmazdm burada nk srren farkmz yok arada Yerde, gkte denizlerde karada O seyyahn teninde ben can idim Bir lokmada yzbin ahsiyetim var Bin olanla bir beyznan ininde Bir nevede nasl etmitim karar Bilirsin ya katrede umman idim

250

ALEl' VE BEKTA.:~i._l'--R_LE_:R_l_A_NT_V""_La_J_JS_I_ _ _ _ _ _ _ __

Sretteki ruhum tenim sirette Neyzen oldum vatan adl gurbette Bir "Azab- Mukaddes" tim niyyette Teraneler iinde gryan idim.

-5baka yani maani husrevi Saz ve sz ahingin etmi aka burhan- kavi Ben ezelden sermestiyim meydann ar- mstevi Aksedince gnlme Sems-i hakikat pertev1 Meyde Bektai grndm neyde oldum Mevlevi Nur-i hsnn nar- akn em'ine pervane var mrm vakfeyledim birdir bana medh mezar Varsa kalm srr- hilkatten yegane yadgar ve-i ney neve-i mey etti gnliimde karar G edince kezm-i vahdette rumiiz-i "Binev"i Hubb-i Hayder bu tariykn hem sonu hem badr Cavudan Mesnevi misbah- u'le padr Suret-i ma'nada Hunklireyn sr kardadr Merebim Mollay Rumi mezhebim Bektaidir Ta ezelden 1and dilde bu cera- manevi
Rite-i mrm reblib-i cismimin evtardr. Her rek-i can perde dest-i hecr bestegardr Zahm- sinem laledir, gzyalarm envardr Hamse-i Ali Aba esrarnn glzardr. Bu iki nurun tecellisi ile gnlm evi. Zat- sultan-

Zevk evki

meftunu Neyzen rtbenin sim zerin heyle meydir rind-i azade-serin Dest-i cudundan ekip kallaviyi Peygamberin Mazhar oldum feyzine Neyzen cenab- Hayder'in Kilk-i irfan- keyann yozdu bu nazm-i nevi

Olmadm

-6Fazl

Cavidan'

Yezdan kainat olmu grnmtr bana mmkinat olmu grnmtr bana Si-v-d ab- hayat olmu grnmtr bana Hatt- menur Ultft olmu grnmtr bana Her sad'a bir esselat olmu grnmtr bana

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _.;.;N.=.E:..:Y'ZE=N TEVFK KOlAYLI

251

Gnlmn yoktur eriki rQh-u fikrim mustakil Bir alev itim ki ben ismi arab- selsebil Varlm bir ate olmutur uurum muzmahil SO'ya eyde eylerim ben nk bir deil Cmle eya ayn- zat olmu grnmtr bana bir nassdr gnlmdeki nass- cunun bizm-i ezelden erganunun Kaf-ii Nun Uramaz meyhaneme peymaneme rayb uzunun Naz ile ref- nikap ettikce ahkam- suun Srr- esma beyyinat olmu grnmtr bana
Sarhoum

Akmn

Vadi-i hayretteyim umman- acze dalmsn Ben bu sonsuzlukta ser-hadd-i fenada kalmm Fazl- Yezdan devletinde fakr ile n salmm Nagme-i ak- ilahiden iaret almm Cebr ile tatbiyk eder Neyzen kader ahkamn Hal diliyle syler eya elimle-i ithamn Hrz edindim sakinin son cura-i kramn tiim gnden beri pir-i mugann camn lm-i sri trrehat olmu grnmtr bana

-7Felsefemdir kitab- imanm Tapann kendi ruhumun sesine Secde eyler hakikatum her an Kalbimin ate-i mukaddesine

Derh: Dnya -

Suret: Yz - Siret: Huy - Rase:

Titreen

Name:

Ezgi, mzik

SEME SZLER - Tanrnn mezarlarndan, trbelerinden baka nedir ki bu kiliseler? (F. Nietzsche Byle buyurdu Zerd) - Tasavvuf bir eye sahip olmandr, bir eyin de seni kendine kul etmemesidir (A. Glpnarh 100 soruda Tasavvuf s:ll) - Namazda maksat, Tanrya yaklamaktr (A. Glpnarb a. g. e. s:87) -Puta tapan da Allah'a tapar (Muhyiddin bni Arabi) -Gzel olan ne yoksun braklmak, ne de kendini hereyden yoksun etmektir, ama hi bir eye yoksunluk duymamaktr (H. Bergson, Ahlak'ile Dinin iki kayna s:75n6) - Teori bir kiinin bir fikre sahip olmas, ideoloji ise bir fikrin bir kiiye sahip olmasdr.

252

ALEV/ VE BEKTA/ iJRLERi ANTOLOJiSi

KTLK NEDR?
Ortaan aydm kafal bir filozofu olarak dikkati eken, koulmu, afaroz edilmi kendi kitab kendisine yaktrlm, retmeninin kskanlna ugram Petrus Abaelardus (1. S. 1079 - 1142)'a gre ktlklere srklenmek gnah saylmamaldr. Bu erdemin bir gereidir. nk her erdem bir savatr. Her sava da bir dman ister. Gnh bir eylem deildir. Gnah eylemin biiminde, emreden iradede bulunur. Gnah, eylemde deil niyettedir. Niyeti kt olmayan bir insann yapt i kt olsa bile o kimse ktlk yapm olmaz. Ktl niyet eden kimse o ktl yapmaya frsat bulamamsa ktliikten kurtulamaz, ktlk yapm saylr. stek, dogaldr. Kimse bunu nleyemez. Ama o istee kendini brakmak niyeti ktln ta kendisidir. Bylece Abaelardus istei, eylemi ve niyeti birbirinden ayrmakla erdem alannda yeni bir gr ortaya atmaktadr. nsan yaay n srekli bir ktlk gibi gren ar din anlaysna kar kmaktadr. Aslnda karanlkla aydnlk birbirlerine kar deildir. Gne birden bire domaz. Bir tan evresi vardr. Aydnlk hep karanln iindedir. Dnce alar hep birbirine gemitir. Herkes herkese yansmaktadr. yilik ve ktlkten Tanr'y yaltlamak olanakldr. nk Tanr dnce ve duygu ortamnda vardr. Oysa insan nce fiziksel olarak vardr. Bu adan insan iyilik ve ktlkten yaltlamak olanakszdr. Demek ki insanolu var olduka iyilikte ktlkte onunla var olacaktr. Yalnz bu kavramlarn anlam, ierik ve kapsamlar her zaman
deiebilir.

AIK VEYSEL
Ak Veysel, 1894 ylnda Sivas'n Sivrialan kynde dodu. Yedi yanda urad iek hastal salgn srasnda gzlerini kaybetti. Babas Ahmet Aa, olunun karanlk dnyasn aydnlatmak iin A, saz almaya ve iir sylemeye tevik etmitir. lk derslerini amh kynden Ali Aa'dan ald. 20 yalarna g~ldiinde Veysel, artk iirde ve sazda usta bir sanatyd. Asl ad Veysel atroludur.

1933 ylnda usta mal eserleri de iyice renen Ak Veysel, yaya olarak Ankara'nn yolunu tuttu. Kahvelerde saz ve szyle alp syledi. O gnlerde Ahmet Kutsi Tecer Ankara'da lk dergisini ynetiyordu. Folklorcu, oyun yazar ve air olan Ahmet Kutsi Tecer, Ak Veysel'le ilgilendi. An iirleri balangta lk Dergisi olmak zere pek ok dergide yaymland. Veysel iir ve trklerini sk sk radyo ve televizyon programlarna okuyordu. n btn yurda yaylmt. Uzun sre il ve ileleri gezerek sazm dillendirdi. Geimini de bu yoldan salad. Veysel banazla ve arla varmayan ince, derin, yaratanla senli-benli konua kosonsuz bir sevgiye brndrerek, sorular, serzeniler yamuru ahnda Tanr ve tasavvuf sorunlarn Yunus Emre'nin yaratt atmosferden ayrlmayarak lirik, akc, herkesin anhyaca bir dille oya gibi iler. Yaamdan kopmaz kendisini girdaplara tekke deryasna atmadan ada bir anlayla bu ince konulan ele alr .. iler.
nua

Ak Veysel, 1967 ylnda dzenlenen Aklar Bayran'na katld. Bu lende jri

Programlarda aynca kendi trk ve iir1erini okudu. 1972 ylnda hastal ilerledi. Bir sre Sivas Hastanesi'nde kald. Sonunda 22 Mart 1973 gn doduu ky olan Sivralan'da vefat etti.
Ak Veysel'e 1965 ylnda "Ana di1imize ve milli bir1iimize yapt hizmetlerden
dolay" vatan hizmeti tertibinden aylk maa balanmt. lmnden sonra da Trk bas
nnn nderliinde ve halkmzn katklaryla Sivralan Kynde bir ant mezar yaptrld. Ak Veysel iirlerinde tam olarak doay, zlem ve gurbeti, tasavufu ar duru bir diUe i
lemitir.

yelii yapt.

Ak Veysel'in Deyiler adl iir kitab 1944 ylnda, Sazmdan Sesler adl ikinci iir
yapt ise 1950 ylnda yaynland. Bankas, Kltr Dairesi de, an iirlerini Dostlar

Beni Hatrlasn adl bir kitapta toplam bulunuyor.

Ak Veysel'in lm dolaysyla ar dergisinin Nisan 1973, 183. saysnda sayn Fevzi Halc'nn yazd yazy sunuyoruz: "1966 ylnda, Trkiye'de ilk olarak Konya'da yaplan Geleneksel Aklar Bayram'na Ak Veysel'i de jri yesi olarak davet etmitik.

254

ALEVi VE BEKTA/_._il_RLE_R__A_m_o__o_J-'Js_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

O yl hastal sebebiyle bayramaya gelemiyen Ak, 1967 ylnda ekimin son haftasnda yaplan bayrama jri yesi olarak katlmt.

o yl, bayramda derece alamayan bir a, "inallah gelecek yl dereceye girersin, "zlme" diye teselli etmek istemitim. Gen, fakat olgun ak hemen cevab yetitirmiti: "Allah sizden raz olsun. dereceye girmem mhim deil. Btn aklar bir araya getiriyorsunuz. Adn duymadmz, duyup da gremediimiz ve hele Ak Mdami, Ak Efkari gibi Hakkn dolusunu imi, dogalama iir syleyen aklar, Ak Veysel gibi n dnyay tutmu ustalar grp tanmamza, ellerini pmemize, kendilerinden irad almamza sizler vesile oldunuz.
Ak Veysel'in de jri yeliini yapt o yl ki yarmada jri bakan olarak, Behet

Kemal

len yemeinde

zaman olur ki, hayali cihan deer. Behet Kemal Bey'in topluca aklara iirle meydan okuyuunu hatrlyorum. Koca Veysel, "biz onunla kolay kolay baa kamayz" demiti.

alar'da vard. Gemi

Ak Veysel'in Konya'y her ziyaretinde ar darehanesinde buluur, grr, yer, ier sohbetimize Konya'nm sanat ve sanatsever evresi de katlrd. 1960 ylyd, Akla yemek yemi, kahvelerimizi yudumluyorduk. Kapy rkek rkek, 40-45 yalarnda, haliyle, hareketiyle dilenciyi andran esmerce bir ahs at. Elimi cebime atp sadaka veriyim de bir an nce gitsin istedim. Sonra durakladm. "Ne istiyorsun?" dedim.
"A grmee geldim" dedi. "A tanr msn ki?" dedim. "A tanmayan var m ki?" dedi.

Buyur ettik, an elini pt, oturdu, uzun uzun akhktan, iirden sazdan, szden sohbet ettik. sminin Haydar olduunu rendiimiz bu gnl adam dnd bana, "Aam, ~ bana balar msn?" dedi. Ak da rza gsterince, "peki" dedim. Sonradan rendim. A iki gn obasnda misafir eden Haydar Aa, Koca Veysel'i gnlleyerek Sivas'a yolcu etmi ...
Ak Veysel'in Konya'ya gelince ilk arzusu, hazret-i Mevlana'y ziyaret etmekti. Birlikte duamz yapar, Mze Mdr'nn odasnda ay ierdik. Byle gnlerden birinde Hazret-i Mevlana ile ilgili yazd bir iirini verdi bana. Bu iir ar'dan baka bir yerde yaynlanmad. Son yaynlanan kitaplarnda da bu iiri grmedim.

Ak Veysel, Trk Halk iiri'nin nemli bir doruu, bir airdir. Gelenee bal, sanat sevgisi sonsuz olan Trk halknn duyularn, dncelerini dile getiren ve bunda hakl bir baarya erien Ak Veysel, gerek sanattan ve sanat anlayndan hibir zaman ayrl
mad.

Koca Ak daima milli birlikten, beraberlikten, yurtseverlikten yana vg iirleri yazmtr. Son defa Ankara'da hastahanede ziyaretine gittiimde Ak Veysel: "Aman

A 'IK VEYSEL

255

Feyzi Bey, bayram hi ihmal etme. Aklar daima bir araya getir. Onlarn elinden tut. Yoksa bu sanat dal yok olur gider" diye adeta bana vasiyette bulunmutu.
Ak Veysel, gl air kiilii yannda, bir o kadar da alak gniillydU. Baz szde yazarlar a, halk iirimizin son halkas olarak gsterme gay.reti iindedirler. Bu haksz yargdan en ok Ak Veysel yaknrd. Nitekim televizyonda hemen lmnden birka gn nce yaynlanan programda, ayn hataya den konumacya Ak Veysel, "Trk analar nice arslanlar, nice aklar dourur" diyerek gereken cevab vermiti.
Ak Veysel kendine has syleyii olan, msra yaps kuvvetli, konularn mahalli

evreden alan, ksacas Trkiye'yi, Trkiye'nin, ehit kanyla sulanm mbarek topraklarna kaderini balam aziz, civanmert, gnl ve mana derinlii olan insanlarn iirini syleyen lmsz bir halk airimizdir.
iirleri dilden dile, trkleri kulaktan kulaa yzynllar boyu yanklana yanklana sylenecektir. "(Feyzi Balac, Aklar gelenei ve Gnmzde Hak airleri sh:409)

Veysel srasyla Arifye, Hasanolan, ifteler, Kastamonu, Yldzeli, Akpnar ky enstitlerinde bulundu. 1952 ylnda stanbul'da byk bir jubile yaplan Veysele 1965 y lnda "Anadilimize ve Milli Birliimize yapt hizmetlerden dolay" zel bir yasa ile vatani hizmet tertibinden aylk baland. Kendisi lkenin her yannda saz alar, trklerini syler, kynde de meyvaclk yapard. rnek bir insand. Bu deerli, halk ozanmzn yaynlanm, yaynlanmam btn iirleri "Dostlar Beni Hatrlasn" isimli kitapta toplanmtr. 1973 ylnda vafat etti. li, cokulu, mantkl, dengeli, duru, akc dilli iirle rinde sevgiyi, dostluu, birlii, insan sevgisini, insana sevginin deerini iledi. Eitim ve retimin nemini vurgulad. Herkesi kardelie, bara, uygarla ard, Ayrmclk, mezhepcilik yapmad.
-1ALLAH AIK

Ziyaretim Mevlana'y, Kabul et Allah akna. Bu fakiri divaneyi, Kabul et Allah akna.
Eiine yzn srem, El balayp divan duram. Byk luifun eyle kerem, Kabul et Allah akna.

.J..

Yalvarrm akam sabah, Kul olanda olur gnah. Merhamet et halime bak, Kabul et Allah akna.

Sana sundum arzuhalim, Ayan beyan benim halim. Dua iin atm elim, Kabul et Allah akna. Veysel adm, budalaym, Size yalvannm daim. Trk oluyum Trk'tr soyum. Kabul et Allah akna.

Mevlina Mevli'nn kulu, Doru Hakka gider yolu. Deryas rahmetle dolu, Kabul et Allah akna.

256

AUVI VE BEKTAi //RURI ANTOWJIS/

-2SAZIMA Ben gidersem sazm sen kaldnyada, Gizli srlarm aiUr etme. Lal olsun dillerin, syleme yada, Garip blbl gibi ahuzar etme. Gizli dertlerimi .sana anlattm, altm sesini sesime kattm. Bebe gibi ko11armda yaylattm. Hayali hatr et, beni unutma. Bahede dut iken bilmezdin saz, Blbl konar myd dalna baz? Hangi kutan aldn sen bu avaz? Syle dorusunu gel inkar etme
Ay geer yl geer, uzarsa ara, Giyin kara libas yaslan duvara. Yanndan gsnden alsa yara, Yar gelmeden yaralarn elletme.

.J,

Sen petek misali Veysel de ar, nleir beraber yapardk hah. Ben bir insan olu sen bir dut dal, Ben babam, sen ustan unutma.

-3YEN MEKTUP ALDIM GL YZL YARDAN

Yeni mektup aldm gl yzl yardan Gzletme yollan gel deyi yazm. Sivralan kynden bizim diyardan, Dalar mor meneve giil deyi yazm. Beserek'te lale, smbl yrd, Gldede'yi ayr imen brd. Karata'ta kar kalmad eridi, Akar gzm ya sel deyi yazm.

J..

Elenme Mevlay

gurbette yayla zaman, seversen alatma beni. Benek benek mektuptadr nian, Gz yam mektupta pul deyi yazm. Kokuyor burnuma Sivralan Ky, Serindir dalar souktur suyu. Yar mendil gndermi yadigar deyi, Gznn yan sil deyi yazm.

Veysel bu gurbetlik kiir etti cana,

Kartr gn ulu kervana. Gn geirip frsat verme zamana, Sakn unutmasn yol deyi yazm.

AIK

VEYSEL

251

-4TOPRAK

Dost dost diye nicesine sanldm, Benim sadik yarim kara topraktr. Beyhude dolandm boa yoruldum, Benim sadk yarim kara topraktr. Nice gzellere balandm kaldm. Ne bir vefa grdm ne fayda buldum. Her trl isteim topraktan aldm, Benim sadk yarim kara topraktr. Koyun verdi, kuzu verdi, st verdi, Yemek verdi, ekmek verdi, et verdi. Kazma ile dmeyince kt verdi, Benim sadk yarim kara topraktr. Adem'den bu deme neslim getirdi, Bana trl trl meyva yetirdi. Her gn beni tepesine gtrd, Benim sadk ylirim kara topraktr.
Karnn yardm kazmaynan, belinen, Yzn yrttm trnanan, elinen. Yine beni karlad glnen, Benim sadk yarim kara topraktr.

J.

kence yaptka bana glerdi, Bunda yalan yoktur herkes de grd. Bir ekirdek verdim drt bostan verdi, Benim sadk yirim kara topraktr. Havaya bakarsam hmava alnn, bakarsam dua alrm. Topraktan ayrlsamnerde kalnn? Benim sadk yarim kara topraktr.
Topraa

var ise iste Allah'tan, Almak iin uzak gitme topraktan. Cmertlik topraa verilmi Hak'tan, Benim sadk yirim kara topraktr. Hakikat ararsan ak bir nokta, Allah kula yakn kul da Allah'a. Hakk'n gizli hazinesi toprakta, Benim sadk yirim kara topraktr. Btn kusurumuzu toprak gizliyor, Merhem alp yaralarm dzlyor. Kolun am yollarm gzlyor, Benim sadk yirim kara topraktr.

Dilein

Her kim ki olursa bu srra mazhar, Dnyaya brakr lmez bir eser. Gn gelir Veysel'i barna basar, Benim sadk yarim kara topraktr.

258

ALEV VE BEKTAi iJRLERI ANTOLOJ/Si

-5SENN YOLUNDA YOLUNDA Bitti mrm geti am Senin yolunda yolunda Soldu ieim yapram Senin yolunda yolunda
te geldi sonbaharm Beni ister sadk yarim Hedef oldu namus arm Senin yolunda yolunda

.l.

Ben ne idim nasl oldum Kllh-i doldum kah boaldm Yandm yakddm kl oldum Senin yolunda yolunda Dilsiz oldum pepelendim Yamur oldum sepelendim Toprak oldum tepelendim Senin yolunda yolunda Sana uzanan el oldum Kah-i uslu kah del- oldum Nacizane Veysel oldum Senin yolunda yolunda

Elinden bir dolu itim Trl trl derde dtm Cmle varlndan getim Senin yolunda yolunda

-6BU ALEM GREN SENSN Bu alemi gren sensin Yok gznde perde senin Haksza yol veren sensin Yok mu suun burda senin
Kainat Hercyi

J..

Kimden korktunda gizlendin ok arandn. ok izlendin Gster yzn ok nazlandn Yzn mahrem perde senin Bin bir ismin bir cismin var Olun. kzm ne hsmn var Her bir irenkte resmin var Nerde baksam orda sensin Trl trl dillerin var Ne acaip hallerin var Ne karanlk yollarn var Srat kprn nerde senin? Ademi srdn bakmadn Cennette de brakmadn eytan niin yakmadn Cehennemin var da senin?

sen yarattn. yoktan var ettin

Beni plak dar-attn Cmertliin nerde senin? Evli misin ergen misin? Ein yoktur bir sen misin? ark sema nur sen misin Bu balkyan nur da senin Kilisede despot kei sa. Allah'm olu demi Meryem Ana neyinimi Bu iin var birde senin

Veysel neden akln ermez Uzun ksa dilin durmaz Eller tutmaz gzler grmez Bu acaip srda senin.

AIK

VEYSEL

259

-7Medet mrvet deyip kapna geldim steim dileim ver Hac Bekta ndim eiine yzm srdm Kusurum gnahm var Hac Bekta Kul olann elbet olur kusuru Nesli peygambersin cihann nuru Alisin velisin pirlerin piri Kalma kusuruma Pir Hac Bekta

J.

Horasandan ayak bastn Uruma Mucizeler ahit oldu Pirime Bak u vaziyete bak u duruma Ein yok cihanda bir Hac Bekta Gemen dedin duvarrndan sinekten olmaz ervah- pekten Sana-inanmm ervahtan kkten Sana inanmayan kr Hac Bekta

Yalar sadr

Sana yalvaryor Veysel biare Yine senden olur her derde are Bir arzuhal sundum glini Hnkilre Keremin hsann bol Haci Bekta.

-8Allah birdir Peygamber Hak Rabbl alemindir mutlak Senlik benlik nedir brak Syleyim geldi sras Krt' Trk ne erkez'i Hep Adem'in olu kz Beraberce ehit gazi Yanl var m ve neresi Kuran'.a bak, ncil'e bak Drt kitabn drd de hak Hakir grp rk ayrmak Hakikatta yz karas. Binbir ismin birinden tut Senlik benlik nedir sil at Tuttuun yola doru git. Yoldan kp olma asi.

J.

Yezit nedir, ne kzlba Deil miyiz hep bir karda Bizi yakar bizim ata Sndrmektir tek aresi.
Kii ne eker dilinden Hem belinden hem elinden Hayr v e er emelinden Hakikat bunun buras. u alemi yaratan bir Odur klli eye kadir Alevi-Snnilik nedir Menfaattir varvaras.

Cmle canl hep topraktan Var olmutur emir Hak'tan Rahmet dilesen Allahdan Boldurr rahmet deryas.

Veysel sapma saa sola Sen Allah'tan birlik dile kilikten gelir bela Dava insanlk davas.

260

ALEVi VE BEKTAi iiRLER/ ANTOLOJiSi

-9Gz gezdirdim drt keyi aradm Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar stersen dnyay gez adm adm Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar
Coar deli gnl misal-i derya Mecnun'a sahrada giind Leyla Grdn gzellik hepisi Mevla Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar

J.

Bahar gelir iek olur alr Zaman zaman yamur olur salr Ehl-i aka mey grnr iilir Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar Neyim ne olacak elde neyim var Karacolan Dertli Yunus soyum var Mansur'a benzeyen baz huyum var Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar O cihana smaz ondadr cihan O mekana smaz ondadr mekan O devrana smaz ondadr devran Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar

Her nesnede meccut her cesedde can Ann iin dedik biz ona Cinan Eveel ahir odur onundur ferman Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar

Hayyam'a grnm kadehte meyde Neyzen'e grnm kamta neyde Veysel'e grnr mevcut hereyde Ne sen var ne ben var bir tane Gaffar

timat edersen benim szme Gel birlik kavline girelim karda Birlik ok tatldr benzer zme
ip erbetini duralm karda

J.

Yryelim Atatrk'n izine Bo verelim bozguncular szne Gz atalm u dnyann hzna Yryp hedefe varalm, karda Atatrk'n yatt yer nur olsun Azim, fikir, emelimiz bir olsun Herkes birbirine kz versin alsn karp nifak, srelim karda Veysel'in szleri kanun d m Manta uymazsa kesin bam Bana dman etmi vatandam Sebebi ne ise soralm, karda

Son verelim ftiraya buhtana Kardeane sevielim can cana El bir1ikle alalm vatana ok okul fabrika kuralm karda
alalm kurtulalm

buhrandan Nedir senlik-ben1ik usandk candan Irkmz neslimiz ayn bir kandan Yurdun yaralarn saralm karda

AIK VEYSEL

261

--11Saklarm

gzmde gzelliini Her neye bakarsam sen varsn orda Kalbimde gizlerim muhabbetini Koymam yabancya sen varsn or~a

J,

Mevcudatta olan kudreti kuvvet Senden hasl oldu sen verdin hayat. Yoktur senden baka ilanihayet nanp kanmm sen varsn orda Hu eker iniler alnan sazlar Kkremi dalgalar coar denizler Gne doar perdelenir yldzlar Saar kylcmlar sen varsn orda Veyseli syleten sen oldun mutlak Gezer daldan dala yorulur ahmak Sen aa misali biz dalda yaprak Meyva ekirdeksin sen varsn orda.

Akmn temeli sen bir alemsin Sevgi muhabbetsin dilde kelarnsn Merhabasn dosttan gelen selamsn Duyarak alrm sen varsn orda
eitli

iekler yeil yapraklar Renkler iinde nakn saklar Karanlk geceler aydn afaklar Uyanr cmlilem sen varsn orda

-12G1.elliin on para etmez Bu bendeki ak olmasa Elenecek yer bulamam Gnlmdeki kk olmasa

J,

Kim okurdu kim yazard Bu dm kim zerdi Koyun kurt ile gezerdi Fakir baka baka olmasa Gzel yzn grnmezdi Bu ak bende dirilmezdi Gle kymet verilmezdi Ak ve mauk olmasa

Tabinin smaz kaleme derdin dermandr yareme smin yaylmaz aleme Aklarda mek olmasa

Senden aldm bu feryad Bu imi dnyann tad Anlmazd Veysel ad O sana ak olmasa.

-13Kimin meftunuyum kimin mecnunu Anlalmaz byle bir hat var bende Tabirsiz rya kefettim bunu Sevgi bende, sevda bende, yar bende

J,

Her nereye baksam onu gryom Aynaya bakarsam beni gryom Yaylm damarda kan gryom Yerlemi cesette gizli sr bende

nsanlar doludur hali deildir

Sarrafn altn pulu deildir Veysel sersem gezer deli deildir Beni mecnun eden ate kor bende

262

ALEV/ VE BEKTA/ i/RLERI ANTOWJ/SI

-14Gklerden szldm tertemiz indim Yere indim isli renge boyandm. Boz bulank bir sel oldum yrdm eit eit trl renge boyandm.
Azgn azgn alayarak

J,

Yzlerimi yere vurdum srndm ok dolandm rmak oldum grndm Eleklerden getim yundum arndm Kamilane kArl rengi boyandm. Irmak olup kavuunca denize Dalgalandk cotuk tatk biz bize ok zaman seyrettim aya yldza Aydn parlak nurlu renge boyandm. Veysel yokdan geldim yok olup getim Ben deyenler yalan gerei setim Bir buhar haliyde gklere utum Kayboldu o srl renge boyandm

akarak

nsafszca. tahrip edip ykarak

Ne utandm ne kimseden korkarak Kusur gnah kirli renge boyandm Bir kuru sevdann peine dtm Nice kayalardan talardan utum Irmaa kavutum kendimden getim Utandm da all renge boyandm

-15Beni hor grme kardeim Sen altnsn ben tun muyum Ayn vardan var olmuuz Sen gmsn ben sa'mym Ne varsa sende bende her bedende Yarn mezara girende Sen toksunda ben a'mym
Ayn varlk

J.

Kim molla kimi dervi Allah bize neler vermi Kimi an iek dermi Sen balsn da ben cecmiyim beden Nefsini ldr lmeden Byle emretmi yaradan Sen kalemsin ben u muyum
Topraktandr cmle

Tabiata Veysel ak Topraktan olduk kardak Ayni yolcuyuz yoldak Sen yolcusun ben bac'mym.

-16Kambur felek sanki beni kayrd Eten dosttan nazl yardan ayrd Gizli srrm memlekete duyurdu Sanki benim bir ettiim var gibi

J.

Bir ksmna yayla vermi ky vermi Bir ksmna byk byk pay vermi Sevdiine gzellikle boy vermi Al yanaklar ute verir nur gibi

AIK

VEYSEL

263

Kimine at venni estirir gezer Kimine ak venni coturur gezer kimine mat vermi koturur gezer Sanki bunu zengin etmek zor gibi

J..

Birinin akl yok deli divane Bir ksm muhtatr ac. soana Bir ksmn engin etmi yan yana imdi kendi saklanyor sr gibi.

Kimine saz vermi alar elenir Kimi zevk iinde gler elenir Veysel gz yalarn siler elenir Yeter gayr gzn yumma kr gibi.

-17sonra kalbime ilham Mevla'dan bir ihsan oldu Hakk' bilenlere hazrdr her an nkar edenlere sr nihan oldu.
Eriti
Varlk noktasn ak Hakk'

Krkyamdan

J,

Sada solda arta krste her yerde

Hazrdr mnkirin gzn perde Diyen bilmez bilen demez bir ferde Akl almaz sm bir sphan oldu

gsterdi

rade-i cz'n eline verdi

bilen her eyay hak grd Vcudun ehrine o sultan oldu

zahir batn her irenkte grnr Gahi doar amma gahi dulunur Nerde baksan orda hazr grnr Kim demi hakknda Lamekan oldu

Nuru ile bir alemi kaplad Azimdir. Kerimdir gafurdur ad Sefil Veysel Hak'tan ister murad Muratlar verecek cmertkin oldu

-18Akn

beni elden ele gezdirdi

.J.,

Altm iki yldr seni aradm

ok dolandm bulamadm eini Beni candan usandrd bezdirdi Tuzlu imi yiyemedim an Benim ile gezdin beni anttn Beraber oturup beraber yattn Trl trl gllerinden koklattn Tuzlu imi yiyemedim an

yoktur kararm kurda kua sorarm Tuzlu imi yiyemedim an Tkendi

Daa taa

sabnm

Her millete birer yzden grndn Kendini sakladn sardn sarmdm Bu dnyay sen yarattn girindin Her ne nerde gsterirsin nakn

Grenlere ak krlere gizli Kimine grndn oru namazh Veysel'e grn dncilveli nazl Tutan brakr m senin peini

264

ALEV/ VE BEKTA/ liRLERI ANTOWJ/S/

-19Dnyada tkenmez bir murad imi Ne alan grdm ne murad grdm Meakkatin adn murad koymular Dnyada ne lezzet ne bir tad grdm
Nuveran

.J.

Var mdr dnyaya gelipte kalan Glp batan baa muradn alan Murad maksudu hepisi yalan lm dnyada hakikat grdm Dnyor bir dolap ark belirsiz bir su var ard belirsiz Veysel neler satar narh belirsiz Ne mteri grdm ne hesap grdm
alayan

Adil nerede taht Sleyman mhrn kime brakt Resulu Ekrem'in kanunu hakt Her mrn sonunda bir feryad grdm

-20Dalgn dalgn seyreyledim alemi Renkler ne, iekler ne, koku ne Bir arama yaptm kendi kafam Grnen ne gsteren ne grg ne

.J.

Gz ile grlmez duyulan sesler Nerden uyanyor bizdeki hisler ekilsiz glgesiz canlar nefesler Duyulan ne duyuran ne duygu ne Kimse bilmez dnya nasl kurulmu Her cisime birer zerre verilmi Cmle varlk bir kuvvetten var olmu Gelen ne, giden ne, yol ne, yolcu ne

irenkler trl grler Hayal mdr ruya mdr bu iler Tatl muhabbetler gzel seviler Gzellik ne sevda nedir sevgi ne

eitli

Herkese gizlidir bu srr- hikmet Her nesnede vardr bir trl ibret Veysel'i syletir bir byk kuvvet Syleyen ne, syleten ne, Tanr ne?

YUSUF NZAMEDDN FAHR ATAER

20. yzyln ilgi ekici Bektai ozanlarndan biridir. 1884 _ylnda skdar'da dodu. Ahmed Mnib efendinin olu. skdar'n Haim Baba's diye anlan, nidiye tekkesinde yatan, Seyyid Haim Baba'nn torunlarndandr. Ana tarafndan Bandrma'l Haim Baba'ya dek uzanr. skdar Revza-y Terakki, Kadky Hamidiye Ortookulunu ve Mercan lisesi ile Sent Mari Fransz okulunda eitim gr d. Ayrca da zel olarak tannm hocalardan ders almtr.

Yusuf Fahir, babasnn lmlinden sonra, n!diye tekkesinde eyhlik yapt. Kadky'ndeki Sadi tekkesi postunda da oturdu. Dedesi Galip Baba, kinci Abdlhamid'in st kardei idi. Mehmed Ali Hilmi Baba'dan el alarak tarikata girdi amlca'l Ali Nutki Baba'dan icazet alarak, Baba oldu. stanbul'lular kendisine eyh Yusuf derlerdi.
(Mevlevinin kibri, Bektainin kfril)darb-1 meseli Yusuf Fahir Baba'da tecelli etmiti. Sohbetlerinde kfr kartrmadan konuamazd. Bu nedenle stanbul'da bulunan bir ok Bektai tarafndan ho grlmezdi. Hem Celveti, hem Sadi hem de Bektai icazetine sahib olduu iin, "eyh trl" derlerdi. Kur'Sn- ezber okurdu.

Yusuf Nizameddin'in mah1Ss Fahir idi. Bir ok nl yazarlara nazireler yazd. ok iir yazd. Ne'eli ve hazr cevab bir kiilie sahipti 1966 ylnda ld. ndiye tekkesi mezarlnda topraa verilmitir. (Turgut Koca age s: 757)

eyh

RLERNDEN RNEKLER
---..:.

Horasan erleri Trk serverleri Hac Bekta Veli ocandanz Hakikat ilminin Hak rehberleri Sultan Seyyid Ali bucandanz Sultan bizim rehnmamzdr Abdal Sultan bizim pivamzdr Kaygusuz Sultan da muktedamzdr Selman Kanber Ali uikndanz
Balm

J.

Ycedir uludur Trktr soyumuz Hacm Sultan ah'a kar yolumuz Sar smail'le Saltuk olumuz Karaca Ahmed Veli uamdanz Kara donlu candr trbedirmz Resul YusufBSl-i ehsvinmz Emrem Sultan Kazak hemvirdanmz Hzr Lile Bili burandanz

266

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJ/S/

ROm erleri hepsi serticmzdr

Mridin didilr Mi'racmzdr

Ana Bac bizim z Bacmzdr Sultan Mrsel Billi yasandanz

Atandr

skender'le Otman Baba filmz Seyyid Hilim Baba hem penfilmz Muhammed Ali'ye varr rtiumz Hilmi Dede'm kktr biz sakmdanz

Fihiri ilh- Horasan mam Musil Kizm ceddindir sultan Muhammed Ali'nin izinde olan
Dldl'z Mi'ric'n
burakmdanz

-2Al dervi gel bu haberi, Ali erkan bizdedir Bizler Ali kurbanyz, Ali'nin an bizdedir Ali'dir mihrilb minber, Ali ir Ali Hayder Bu nutkumu edin ezber, Ali Kur'iln' bizdedir. Ali'dir o zilH mutlak, Ali'dir o !nuhu elyak Sylenilmez Ali'dir Hak, Ali mihman bizdedir
Fa etme esrat- Hak'k, Derler sana sonra aki Gel ol ey Sk mtteki_, Ali ihsln bizdedir

Yetiiriz

Sun Ali akna bide, Getmesn diller feryade biz imdide, Ali'nin kan bizdedir

Gel ey Fihir-i ermende, Ak- Hayder'le efgande Syle ge bu srr sen de, Ali'nin cani bizdedir

-3-

Verdim ba erenlere, Ne ho bir kurban dediler Selim verdim hemdemlere, Gir ite meydan dediler
ktm krklar

Daldm akn ummanna, Ak

meydanma, Girdim Ali erkanna olsun ey can dediler

Aradm hayli dem yiri, Bulunca gizli esrin Tecelli eyledi Biri, Aka bu burhan dediler

YUSUF NlzAMEITIN ATAER

267

Yerli yerinde durdular, Niyaz edb oturdular Orda bir erkan kurdular, Yok hurda an an dediler Haber sorduk biz gllerden, Cevab aldk blbllerden hangi illerden, Gel syle ihvan dediler

Geliin

Bu yerde her meram hisl, Olur kul Hilik'a vasl z ze kalma gel kabl, Ol sen de mihman dediler Ben Fihir'im fahr ederim, Hep glerim zevk ederim O mecliste erenlerim, Cmlemiz yekSan dediler

ihm Al-i abi'ya. Erenlere ak olsun

Meydin-

Mrteza'ya, Girenlere ak olsun

Meydan bir zge yerdir, Bilmek an hnerdir Erkin- erenlerdir; Gelenlere ak olsun Ko kuzulu bir koyun, Olub derinden soyun Orda mride boyun, Verenlere ak olsun Hayder Ati'dir, Hak anda mncelidir Eli Hak'kn elidir, Bilenlere ak olsun Bu yol inceden ince, Kltan da keskince Mrid nasihatince, Gidenlere ak olsun
Tevellay Mridi Mrid

gnlden, Getirdim Fahir elden dn dilden, Sevenlere ak olsun.

-5Can gzn aktka grdm yar agyar kalmad Hep hakikat oldu halem ar pazar kalmad
Ben metal cismi tebdil eyleyince ak ile Ak evki Murtezadan baka bir var kalmad
Kerbelay cismim oldu syle sahray beli Bir Hseyn-i Kerbaliidan gayri hem var kalmad

268

Al.EVi VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOWJ/S/

Fahir'a srn- zebiha erdiim demdenberi Benliim mahvoldu gitti clir- berdar kalmad

Her taraf inni enallah narasn tezgr eder ok krler bende benden baka dildar kalmad.

Rehber: Klavuz, yol gsteren, Pir - Rehnuma: Yol gsteren - Piva: Bakan., <Jnder - Mukteda: rnek tutulan - Uak: Aklar, hizmetli - Uak: ocuk ehsvar: Ba komutan - Hem vardar: Varlacak yer - Ser ta: Batac olan Penah: Snak, koruyucu - Rah: Yol - Sak: Sap -Burak: Hz. Muuhammed'in icaza giderken bindii binit - Elyak: Daha layk, ok yakr -- aki: Asi Mttaki: Saknan, ekinen, Allah'tan korkan -ermende: Utanan, utanga Hemden: Skftk, cancier arkada - Mrceli: Parlak - Srr- zebiha: Kurbann srr, H. smail'in gizi - Tevella: Ehl-i beyti, insanlar sevenleri sevme - Dar: Ev, yer, yurt, alan - Dar- fena: Dnya - Dar- berdar: Darda aslm, dara ekilmi - Dildar: Gnl ei, sevgili

NASKO
mam Rza soyundan geldiini syleyen rahmetli inasi Ko 1916 ylnda Elaz'a

Pertek ilesinin bir kynde dodu. Aile doumdan sonra Erzurum'un Pertek ilesinin bir kynde dodu. Aile doumdan sonra Erzurum'un Hasankale ilesine yerleti. inasi Ko orada byd. Kendisini yetitirdi. Eitmen o~u. iire, edebiyata, dinsel konulara merak vard. Bu konularda kendi kendini yetitirdi Erzurumlu Ak Noksani'nin iirlerini bulup toplad. Emekli olunca Ankara'ya gelip yerleti. Kendini tamamen dini konulara verdi. Arapa yaz bildii, ksmen medrese tahsili olduu iin dini temalar derinlemesine inceledi. 1990 ylnda Hakka yrd. Gerek slam dinine derin muhabbeti ol- duu iin bu konularda zgn incelemeler yapt. Gerek Kuran Tarihini okumak istermisiniz (1986), Gerek slam Dini Nedir, Kuran'a Bakar m.smz (1986); Gerek slam Dini (1989) adl yaynlanm inceleme yaptlar vardr. iirleri kitap halinde yaynlanmamtr.

bal

-lGe1in canlar feryad figan edelim ehid-i Kerbela Hseyin nerede? Mateme gark olup yasn tutalm Sehid-i Kerbela Hseyin nerde?
Kavm-i tuyan Hakk inkar ettiler yoldan sapp eri gittiler Akbet Ehlibeyt'e zulmettiler ehid-i Kerbela Hseyin nerde?
Doru

Ge1ip Kerbela'ya kurdular mesken Yaplan zulmler dillere destan Onlar rahmetten dur etti Rahman ehid-i Kerbela Hseyin nerde?
ah Hseyn ehid oldu Kerbela'da Zeyneble Glsm sabretsin bu derde Mmin olan matem tutar bu ayda ehid-i Kerbcla Hseyin nerde? inasi yanar hanedan akna Mrvet senden yardm eyle dkne Muhammed Mustafa Ali akna ehid-i Kerbela Hseyin nerde?

270

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJ/SI

-2Bende u dnyaya geldim geleli Belay mihnetten kurtulamadm rfan alemine girdim gireli krarna sadk er bulamadm Daim ibadettir mminin kir Gece gndz klar ah ile zan Hak nasip ederse grr didar Muradn alm yar bulamadm Ceddim mam Rza ahi Horasan Bize dergahnda sen eyle ihsan inasi znden bulursan noksan Bundan makbul daha kir bulamadm

-3Din'de ne mezhep var ne de tarikat Bunlar nerden kt syle a canm Ala yolumuzu ettiler berbat Sen ben davalar nedir. a canm Kerim'dir ulu yolumuz Nebi-yi ziandr bizim ulumuz Yollarnda feda olsun canmz Bu ayrlk nerden kt a canm
Kur'an-

-4Gurbet il oldu vatanm Geti gnm ah zarla Yoktur elimden tutanm Geti gnm ahuzarla mrm seyahatle geti Dost elinden dolu iti Nasibime ilim dt Geti gnm ah u zarla sever pirini Kimseye demez srrn Bu yola koymu serini Geti gnm ah u zarla
inasi

AL NHAD TARLAN
stanbul Edebiyat fakltesi retim yelerindendi. Bektai ozandr. Mehmed Nazif

Bey'in

oludur.

1898 ylnda Manastr'da domutur.

Muammer Tarhan Baba'nn rehberliiyle, Konyal Hseyin Hsn Baba'dan el alarak, tarikata girmitir. iirde Nihad mahlasn kullanmtr. Bir ok eseri dilimize evrilmitir. Mesleinin yan sra iirlede uramtr, bir ok eseri yaynlanmtr. "Gne Yaprak" adl bir iir kitab vardr. 1978 ylnda lmtr. Esllci Edebiyatmz konusunda engin bilgi sahibi idi. -1-

Elest bezmine postu serenler Lafza bakmamlar mana demiler Uykudan uyanp srra erenler Bu fani aleme rya demiler
Ateler sarnca dam saa

..J,

Hakikat nurudur gnlde yand Erenler bezeminde era uyand Yana yana ier bu nura kand Arifler bu aka sahba demiler Derbeder akz biz kalenderiz Felek madeninde lakin cevheriz Severiz gnlden candan severiz Aka kurban- kaza demiler

Mecnun'dur neylesin evi oca llerin bulunmaz ucu buca O sonsuz illere sevda demiler

Hilkat mabedimiz ak ayinimiz Eflaki inletir her eninimiz Nihad ancak budur bizim dinimiz Bizlere 3.k- eyda demiler

-2Seyreylesin felekler gsmde kanl da Bir byle gl aar m firdevsin ba u ra Sermest-i vahdet olmu bezm-i ezelde ak Dest-i yuhibbihm'den ekmi o rind aya Gller birer alevdir feryad eder yanarsn Blbl gzyle seyret bir kere sen bu ba

272

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJlSI

Saki

ah-

Ba- behite kurmu

Velayet Kevser dolu piyale meyhareler ota

Yan varln kl olsun niran- ak iinde enlensin ateinle ttsn gnl oca Zulmet-i zlf iinden ruhsfu'e vasl eyler Mikat- lem yezeldir ak ehlinin era Bir an- vecd iinde kevneyni bahederler Ehl-i visalin olmaz alemde solu sa Ne nur- Mteba'dr ne srr- Mtreza'dr
Dergah- kibriyadr aklarn dura Tutmu

Nihad kevni glbang-i srr- tevhid Her zerreden Enet-Hak dinler bu can kula

Sermesti vahdet: Birlik sarhou. - Yuhibbihim yuhibbenehu: "Onlar Tanry sever, Tanr da onlar'" anlamnda bir ayet. - Piyale: Kadeh. -Behit: Cennet. Meyhare: Yz ikiyle boyanm. - Mikat- lem yezel: lmszlk minberi. Kevneyn: ki alem.

-3stmzden Esen sevda yelidir, Bizi mesteyliyen akn selidir. Muhabbet kevserdir, saki Ali'dir, Ol saki elinden mestaneyiz biz ...

MUSTAFA KR METN
20. yzylda yaam bir Bektai ozan. 1873'te Seyid G;tzi'de dodu. Ali lhami Baba'nm oludur. Babasnn lmnden sonra, Seyyid Gazi tekkesine trbedar olmutur. iirlerine ilk kez M. Tevfik Oytan'n Bektailiin yz adl kitabnda rastlanr.

-1Her seher vaktinde eyle ibadet Seherde alr rahmet kapusu Halinden eyleme Hak'ka ikayet Seherde alr rahmet kapusu Gafil olma canm seherde uyan Ehl-i kemal olur bu srdan duyan Afv olur gnahlar her Halin ayan Seherde alr rahmet kapusu M'rninin niyyeti yceden yce Cmle eya iLe gelirler vecde badet ehli de ederler secde Seherde alr rahmet kapusu

,J,

M'minin niyyeti yceden yce Cmle eya ile gelirler vecde badet ehli de ederler secde Seherde alr rahmet kapusu Bu snTt bilenler olur mi meli! Vcudun esmadr Kur'an'dr delil Seherde getirdi emri Cebrail Seherde alr rahmet kapusu

Metin kri deil, bu srda naar

Seherde ederler erenler ikar Seherde biilbiiliin dili ahzar Seherde alr pirim kapusu

-2Katar ile avdet etmi turnalar turnam elen var m bir haber Mjdeler bekliyor merdler civanlar Elen turnam elen var m bir haber
Elen

,J,

Turnam sein sesin Ali sedas Hseyn iin Fatma eder mi yas Ali Mrteza imamlar atas Elen turnam elen var m bir haber Derunum yaral olsa hidayet ah- Merdan'mdr mlr-i velayet Metin kri yok mu bize selamet Elen turnam elen var m bir haber

Necef den mi Hicaz'dan m dnn Yank sesle nedir byle tn Misk anber gibi gzel kokuun Elen turnam elen var m bir haber

274

ALEVi VE BEKTA/ /iRLERi ANTOWJISI

-3Girdab- gamdaym Yeti imdadma

ya lih- Merdan Mrtez! Ali u flini dnyada olmadm handan Yeti imdadma Mrtez! Ali
Varln terk edb kendim bileli Ehl-i Beyt yurduna attm temeli Kalbimin mihman Hnkar'm Veli Yeti imdadma Mrteza Ali

J..

Bilmezem gayny sensin penahm Evvel ahr yine mid-i riihm Hlizr nazr daim gl yzl ahm Yeti imdadma MrtezaAli Muhtac etme bizi merde namerde Lfitf u kerem ihsan sendedir sende Meded senden gayr yreim gamde Yeti imdadma Mrteza Ali

ektirdi abdine beter mihneti Ayilra meyledb etmem minneti Metin kri senden diler himmeti Yeti imdadma Mrteza Ali

--4Ehl-i Beyt'e buz edene, Yasn la'net yamuru Biat edb de dnene, Yasun la'net yamuru Nefsi atna binenlere, Balanp da dnenlere Hor bakarsa erenlere, Yasn la'net yamuru
Mridini

horlayana, Deme gitsin yana yana Yuf ekerler yle cana, Yasun la'net yamuru
kri

Metin er kan, Hseyin'dir canan Kim severse Mervan', Yasn Ui'net yamuru

Bugz eden: Kin besleyen - Grdab- Gam: Ac bukrac - Dizar: Renk, kale sur Cemal: Gzellik - Celal: Byklk, hm kzgnlk

KUL CEVR
Bir Alevi-Bektai ozan olan Cevri'nin asl ad Nejat BirdQandr. 1934 Kars doum ludur. Alevilik-Bektailik zerine yapt esasl aratrmalar ile tannd. Halk eitimcisi olarak retmenlik yapt. Kltr Bakanlnda alt. Anadolu'nun Gizli Kltr Alevilik (1990), Anadolu ve Balkanlarda Alevi Yerlemesi (1992), ah smail Hatai (1991), Anadolu Aleviliinde Yol Ayrm (1995), Samahlar (i9~.2) Trklerimiz (1987) gibi incelemeleri, Glizar- Haseneyn (1985), elebi Cemalettin Efendinin Savunmas (1994), ttihat ve Terakkinin Alevilik-Bektailik Aratrmas (Baha Sait Bey) (1994); Hasan Dede Kasabas ve Hasan Dede (1992) gibi aratrmalar mevcuttur. Sayn Birdoan'n derinlemesine, deerli, ciddi, titiz aratrmalarnn yan sra Cevri mahla.cyla halk iiri tarznda yazd iirlerinde de bu tarzn usta bir ozan olduu gerek. Akc ve duru bir dili var. Andmz yaptlarnn bazlarnda yer alan iirlerini sunuyoruz.

iRLERNDEN RNEKLER
-1-

Derilben Hak cemine gelenlen Edep ile erkan ile gelmeli Ayn- cemde saf oturan saf duran Mahabbette hazin hazin glmeli cem kardeler yeriniz bilin gnlde kaln Bu yol sahibinin himmetin aln Mii'minin banda devlet olmal
Tara karsanz Ayn-

J..

Kudretin meyinden bizler itik kwesinde kaynadk cotuk Anlar batr bizler ayaa dtk Aman karde haddimizi bilmeli
Akn

M'min olan m'min nice olmal

Darya pazvandm salmal

Sprgeci sprgesin almal Her hizmetler yerli yerin bulmal saka suyun doldurdu suya daldrd Bir damlas bin bir eytan ldrd Nu edb mnkire lanet klmal
Sakaclar

M'min nin kir getirmez yzne Niyaz eder dedesinin dizine Kyamette mil sokarlar gzne Mridin niyazn dilden olmal
Bayl ile varlk benlik getiren Bulunur mu kendi kendin yetiren Mrid ile bir dee oturan Kyamette yz stne kalmal

Mrid parman

Okunur nefesler alnr dvaz Hayr nasihati pirlerden duy yaz Anda kabul olur bin trl niyaz Fark edb de trelerin bilmeli

276

AlEVi VE BEKTA/ ilRLE_R__ANf,_'O_l_O_:J_lS_ _ _ _ _ _ _ _ __

Dede olan mridliin bildirdi Ayn- Cemi glbang ile doldurdu Cem halkn ayak st kaldrd Sakin olup yerli yerin bulmal sazlar Anda kabul olur niyazlar nazlar Gele sema ede gelinler kzlar M'min olan bunda murad olmal
l}yanr zakirler alnr

Bunu byle kunnu asldan kuran Emr-olunca gelir sofray kuran Dedemiz deyince oturan duran Hi gaybetsiz evinize varmal sanma Kul Cevri'nin emei Sakn karde baki sanma dnyay Gayet paktir erenlerin yuna Kurban kesb ylda bir kez yunmal
Botur

-2Gizlenir ozan ahnda, Yer altnda trkler var.. Deyiinde, samahmda, Zar altnda trkler var.. Umut kuzu ak gden, Bir umuttur dosta giden, Dayan bre krpe fidan, Kar altnda trkler var..

J..

Zincirlendike yaylan, Yedi iklimde duyulan, Bir kesilen bin saylan, Nar altnda trkler var.. Hak balna tuz katld, Gvde n'etsin, ba satld, Yiite ilmek atld, Dar altnda trkler var..

Cevri, skntdan yeniler, Bu gn dnden gnler, Devran dolab iniler, Var, altnda trkler var..

-3Buyursun gnl kkne, Viran ile yeksan olan, Yer alsn Ali akna, Mihman olan, mihman olan ... Bu ba kendi evi iken, Dal meyvesi sevi iken, Hey! Bir damla sv iken, Umman olan, umman olan ...

J..

Hele devran, yk bendini, z boynundan kemendini, Bil kendini, bil kendini, nsan olan, insan olan... Meyil verme pul, paraya, Yaklama sra saraya, Yaklama sra saraya, Derman olan, derman olan ...

Yn ver de akn atna, Var ula kamil katna, Girip Cevri sfatna Rabbisine sultan olan ...

-4Hey erenler! Medet, mrvet, Cda dtm samahndan, Elim yerde, zm darda Syr beni gnahndan ...
Sakndm "ben"den kendimi, Elest'ten aldm fendimi,

J.

Buldunsa dnya hasn, Kibir klma libasn, Nice zalim cezasn eker mazlumun ahndn.
elbet, bulur elbet, Umut kup gelir elbet, O Dldl'bn sipahmdan.
Dermanmz Tam Namazmz klr

Kuanmam tbendimi,

Gzel "erenler ah"ndan. Ben bendeki "ben"i

yktm,

Birliin kkne ktm,

Gnl eran yaktm, Ik geldi penahndan.

bir harcm on iki, Ykm bir, burcum on ikl, Kalem bir, burcum on iki, Cevri, gnl dergahndan

-5Ksmetinden

alan

alsn,

J.

Dost! Bu, Ali sofrasdr. Kul hakkn bilen alsn, Dost! Bu, Ali sofrasdr. Suyumuz var, tuzumuz var, Kurbanlk ko kuzumuz var, Bata, sonda szmz var, Dost! Bu, Ali sofrasdr.

Bu gider yenisi gelir, Bo gider ganisi gelir, Hak emek sinisi gelir, Dost! Bu, Ali sofrasdr. Biz, Hak in dervileriz, Hak lokmas yemileriz, Hak ilin emek ileriz, Dost! Bu, Ali sofrasdr.

Cevri Kul'u ettik feda,

Kldk borcumuzu eda, Burda birdir bayla geda, n bu, Ali sofrasdr.

-6Bana Hakk soran oul, Haber al ak sazndan, Gs peygamber aac, Klf Ali bezinden. Elif, Hakk'a nian sap, O geree aar kap,
Eikten balayan yap,

Sar

turna avazndan.

278

ALEV} VE BEKTA/ liRLERI AN1'0LOJISI

ah perdeye basan parmak, Niyaz eyler Hakk'a varmak, Ezgi olup akan rmak, Hak imamlar dvazndan

J..

Stk ile daya barna Derman yetirir arna O mahbubun diyarna Hisse gtrr szndan

dolunca cim'e, Ba eerek gelir cem'e Elbette sarlr dem'e Acs canan nazndan

Sanclar

Cevri, bunda dilli Kur'an Hem erkanl yollu Kur'an Elimizde telli Kur'an Yrrz Hakk'n izinde

SORULAR Sorarlarsa:

YANITLAR

- Hadimlik nedir kimden kime geldi? - Hadimlik sadakattir, hizmettir. Hadimilik ilkin Muhammed Sallallah Aleyhi ves Selleme geldi O da Selmam Pak'e verdi. - Ya sofra salmak kimden kald? - Sofra salmak brahim Halilullahtan kald. Sofra gtrmek dersen Selman- Farisi'den kald ey can.
(mam Caferi Sadk Buyruu sh: 365)

CAFER TUNCAY BABA

Gnmz Bektai ozanlarndan biridir. Tekirdan Klavuzlu kynde, 1902 ylnda Ali Kemteri Baba'nn oludur. Annesinin ad Nakiye'dir. imdi Klavuzlu kynde oturmaktadr. 1925'de aban Sm Baba'dan el t.utup, tarikata girmitir. 1946 ylnda Eyp'l Ali Baba'dan Baba'lk icazei almtr. 1983 yJlnda da Do. Dr. Bedri Noyan Dede Baba'dan, Halife Baba Turgut Koca'nn rehberliiyle, Hilafet almtr. (T. Koca)
domu.

-1-

Ey Adem kendini iidem mi sandn Adem olmak iin Adem'e ula Sen kendini gzet ilde n'ararsm Adem olmak iin Adem'e ula yola giden yolundan dnmez Kandilin nurunun atei snmez Ak- hakikiden kalbi usanmaz Adem olmak iin Adem'e ula
Doru

J.

Bir gn gelir sen de dara durursun kran imandan haber sorursun Gzn amazsan yolda kalrsn Adem olmak iin Adem'e ula Adem'dir bil ancak Hakkn nian Hak ikrar verenin olmaz gman Cafer Baba gzet din iman Adem olmak iin Adem'e ula

-2Sevdim seni ta gnlden, ah- Merdar'rn yfi Ali bhe yoktur yardmcsn, ah- Merdiin'm ya Ali

Didar sende cemal sende, Dizar sende celal sende Her bir srra kemal sende, ah- Merdan'm ya Ali Evliyada enbiyada, Cmle eya bu dnyada On iki imam taht- bada, ah- Merdan'm ya Ali Cafer Baba gzn a bak, Cihan Ali ile revnak Yzn gzn cemal-i Hak, ah- Merdan'm ya Ali

280

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOL_O'"'"'l-'S_l_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ,

1-Medana Celalettin Rumi'nin olu Veled elebiye d

Olum Veled: Eer cennetde olmak istersen, herkesle dost ol. nk bir lukla anarsan, sevin iinde olursun. te o sevin cennetin ta kendisidir. insan

dost-

Eer bir insan dmanlkla anarsan daima znt iinde olursun. te znt cehennemin ta kendisidir....

"Senin dmann da sevmeni, dmann da seni sevmesini istiyorum. Krk gn d ve iyiliini syle. O dman senin dostun olur. nk gnl de dil ve yol olduu gibi dilden de gnle yol vardr.
mann hayrn

2-Mevlanadan bir sz:

Nefis
keli

bir dikene benzer ne trl koyarsan batar.

3- Yakar
Bir adam Allah'a sabaha kar
yle yakaryordu:

"Yarab kerem IOtuf ile ben zire nigh et. (Yfilabbi kereminle ve ltfunla bu aciz kuluna muamele eyle.)
"u gnl bana bakma krk,

gam

hatas

kulunu

bala.

Ben senin ltfuna

layk deilsem

de

Yce zatndaki kerem sahibi sfatna gre bizi gr yarabbi."

HULUS KIVRIK
Yzylmzn

son

yarsnda yaam

bir Bektai

ozan.

1910 ylnda Isparta'da dodu.

zmir'de oturan Kuyumcu Haydar Ercan Baba'nn yolladJ bilgilere gre: "1953 ylnda

Turabi Sani Mehmed Ercan Baba'dan el alarak tarikata girmitir. Bektai olmadan nce, bir sre imamlk etmi ve Uaki tarikatna girmitir.- Do. Dr. Bedri Noyan, DedeBaba'dan nce Baba'lk icazeti alm ve 1979 ylnda hilafet almtr. Ayn ylda zmir'de lmtr. Tasavvufun ince noktalarm zevk etmitir. Nefeslerini Hulusi adyla yazmtr. Bir kk kitap oluturacak kadar nefesi bulunmaktadr. (Turgut Koca a.g.e s: 798)

-1Tarayp salarn serpu eylemiJ, Yar cemali ar- Rahman stne Srmeler ekip de mefru eylemi Tak-1 ebrusunu mjgan stne

bin mecnun zlfn teline Drm cmlesin alem diline Cevr-i sitem tiin alm eline alar zalim zaif gerdan stne Bir peri peykerdir ol yz mebve Grmemi mislini dide-i gerde Cezbeder uakl rO.hleri dilke eker em-i siyah her an stne

Balanm

kurulu keman Akn saydna bir olup mjgan Can alan gzleri baktka her an Nisar olurcanlar canan stne

atlm kalar

Bezm yleyip dilber ter meyhanesin Beyt-i mamur kld dil viranesin Hulusiye sundu ak peymanesin Kibe Kavseyninden dehan stne

Serpu: Balk. -Ar:

-Mafr: Denmi.

Madde aleminin mana alemine

bitime noktas,

en stn yer.

-Ebr: Ka. -Sayd: Av. -Mjgan: Kalar. -Peri peyker: Peri gibi gzel yzl. -Mehve: Ay gibi gzel. -Dide: GtJz. -Genle, gerdi: Dnya, zaman. --Uak: Aklar, -Ruh: Yanak. -Nigah: Bak. --Beyt-i namur:

Meleklerin kblesi.

282

ALEVi VE BEKTA iiRLERi AN1'0LOJ~i

-2Ald feyyaz-

Kuruldu meclis-i mey, Cem' oldu ehl-i rindan mey, Sefayap oldu ihvan

Dem glbengi ekildi, Mey faslna geildi leyerek iildi, Devroldu elde peyman
NO

em'i aka

eyledi hadlere, Ak- ftadeler yaneler, Oldular seman pervan

Hak cezbesi meydedir, Meydedir hem demdedir Envan gnldedir, Meclup olub akan
Mridin

hak cemali, Lebi ab- zlali Saki doldur piyali, Lutfeder pir-i mugan Demdir mrid kelam, Femi sekahm cam Vadolan Hak ikram, Kldlar bunda ihsan Bir kadehle nu eder, Cmle muhibb-i Hayder vecd eder, Hulusi'ye ak burhan

Akullahla

Feyyaz: Feyz verici. Manevi dereceleri oaltc. -hvan: Kardeler. -peyman: Yemin. -Peymane: Kadeh. -ftad~: Zavall. -em: Mum. -Pervan: Pervane. -Cezbe: ekicilik. -Leb: Dudak. -Peyiili, peyile: Kadeh -Pir-i Mugan: Mrid. -Fem: Az. -Sekahm: Tanr, onlar temiz bir iecekle sulayacak anlamnda, bir
ayet.
BR SZ
ki eyi asla unutma: Allah' ve lm ... ki eyide unut: Yaptn iyilii, grdn
ktl

Lokman Hekim

MKTAT GLER DEDE

1943 ylnda Tunceli'nin Hozat ilesinde dodu. Halen Mersin de oturuyor. AleviBektai yolana bal bir dede olarak rler yazyor besteliyor, sazyla alp syleyen retken biri.dir

HESAP SORULMALIDIR
kilikte deil birlie varmak

Gerek yollar artk bilinmekdir Zalimin, mnkirin ettiine bak Zalimlerden hesap sorulmaldr Karlar erir sular akar emeye Er odur ki birliinden amaya Bin geree bir mnafk dmeye Gereklerin yolu kurulmaldr yalan dolana Gnlde bir olan gelsin yan yana tibar edilmez kana koana Ya ser verip ya ser alnmaldr Kurtlar gelmi girmi bizim srye Haldan anlyanlan gelsin beriye Gerek insanlarn hkm yrye Halkn kim olduu bilinmelidir
nsan olan gelsin baksn u hale Syle Miktat dedem kald m are Hergn bir Sivas'ta yansak'da bile Yetim yoksul hakk alnmaldr
Sabrmz kalmad

_284'--_A_LE_'(f VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJS

NSANIZ BZ

Boybos rengi ayrmayz Kim derlerse, insanz biz Ayr din, mezhep bilmeyiz nsanz hayvan deiliz Biz bir ikrara balyz Biz ki, Adem'e hak deriz Dost kaps ba tacmiz Baka bir kap bilmeyiz Elimizde yok terazi Eit veririz sniyazi Budur paylamann z Bilmeyene sylyoruz Blk blk blnmeyin Oluk oluk lnmeyin Miktat Dedem'i dinleyin Madem ki biz bir insanz

HALL KARGIN
1923'de Diyarbakr'n Byiikkad kynde dodu. Emekli makine teknikeridir. .mir Balova'ya yerleti. Halen orada oturan Ham Kargn dini ve sosyal konularda bir ok iir ler yazd. iirleri henz yaynlanmamtr.
Aada

bir iirini sunuyoruz.

Ho

ile syleyen sz ile Olu ile kz ile Bir olalm gelin karde

Aklarn saz

J.

steyelim doru yolu

Hal iinde bulup hal Karanlktr cahil yolu Aydn yola gidek karde Bu dnyann sonu olmaz Hakikat inkir edilmez Geen gnler geri gelmez Anla karde anla karde

lim irfan kltre bak

Dillerimiz sylyor hak Hedefe ulamaz nahak Hakk gel bulalm karde

Halil Kargn eder kelam Bizden dosta olsun selam Uygarl yazar kalem Byle karde byle karde

286

ALEVi VE BEKTA iJRLERi ANTOLOJiS

MEVLANA LE KADI Eflaki Dede'nin "Ariflerin Menkbeleri " kitabnda yazdna gre, Suryanus adl bir Rum'un ar iinde aslmak zere olduunu duyan Mevlana arya koar yeldirmesini, aslmak zere olan Suryanusun zerine atarak "imdi as asabilirsen Kad efendi" der Aralarnda yle bir konuma geer.
Kad

-Ama" O kafir, Mevlana Tanrdr" dedi

Hayr

Suryanus Kad
Kad

efendim ben Mevlana Tanr'y yaratan adamdr dedim.

- Sen Hala Tanr olamadn m Kad efendi - Tvbe tvbe.

kad

Mevlana - Sen ikilik yaratyorsun

asl

Efendi.

Tanr ayr,

insan ayr

m?

Her eyin

birdir, Tek. Bylece, Suryanus'u

kurtarr

ve Kadya dner.

"nsan dncelerinden tr cezalandrlamaz. nsanm ii zgrdr, yani

dnceleri. Dnceler havada

uan kular gibidir, tutulup hapsedilemez."

MEVLANA'DA NSAN

Bakn

yine Mevlana,

insan' nasl tanmlyor:

"Ben cemadattan idim (Yani canh olmayan cisimlerden) ldm. Dirildim, bitki oldum. ldm, dirildim hayvan biiminde grldm. Hayvanlktan da getim, insan oldum.'.' Ve ekliyor "nsan bir dnceden ibarettir. Gerisi et ve sinirdir."

AHMET RND GNEREN

20. yzylda yaam, bir Bektai ozandr. veysi larak, dini konularla ilgilenmeye balad. Bektailikten el almamtr. lmnden sonra, ocuklar soy adlarn deitinni ve Karaems adn almlardr. Aslnda Karems adyla anlan Halveti eyhlerinden ems i Sivasi'nin torunlarndan eyh Ahmed efendinin oludur, Orta eitiminden sonra, bir sre ziraat ileriyle uram, sonra memurluk yapm, daha sonra zuhurata tabi olarak, Kapalar'da gezginci eski elbiseler satcl ileri ile ~ramtr. O devirde erkeklerin sa uzatmas adet deildi. Fakat Ahmed Rindi omuzlarna kadar uzatt sala gezerdi. Baz gazetelerde yazlar kmt.r 1960 ylnda lmtr.
iirleri (Son ikram) ad altnda, bir kitabda toplanarak, lmnden sonra, elektirik mhendisi olan olu Ali Kasm Karaems tarafndan yaynlanmtr. (T. Koca a.g.e s:769)

RLERNDEN RNEKLER

-1Bizi dmzla len yanlr nk ne renk ne bir elvanmz var smimiz dillerde zndk anlr Kzlbalk gibi Unvanmz var Ne ehl-i taatiz ne ehl-i niyaz Birdir indimizde hakikat mecaz Bizi her gz grmez herkes anlamaz Ycelerden yce seyranmz var Bizlere ne lhm tesbih seccade Dmez elimizden daima bade Tefevvuk etmiiz sabr u belade Eyub-Peygamber'e meydanmz var Tevekkl eyleriz tohum ekmeden Tefeyyz eyleriz ile ekmeden dris terLi kup diki dikmeden Melametten ma'mul kaftanmz var

J..

Gnlmz ne devlet ne ziynet sever Annn gezeriz byle derbeder Nice sefine-i Nfih'u gark eder Katremizde hezar tfifanmz var ba'zan sel gibi eseriz ayn yel gibi Fahr ederiz elbet di- dil gibi Ezeli aklk nianemiz var
Yaarz

Bulanr alarz

UIO.m-i ma'nidan verdik imtihan Bir yz bin yzden eyledik seyran Bir nkte kalmad bizimn pinhan lmimiz yoksa da irfanmz var Ne mektebimiz var ne kitibmz var Ne gnahmz var ne sevabmz var Kevserin yerine arabmz var Bize imam piri mugammz var

288

ALEVi VE BEKTAi iiRLER/ ANTOLOJ/S/

Mevcudu bildik ki bir vcud imi Bahr-i vahdet bi hadd hudO.d imi Ahvalim ademde hep mevciid imi Bunu isbat eder Kur'anmz var Biz oktan vazgetik bu candan serden Mteki deiliz cevr-i kaderden Tutulduk maraz- aka cierden Fakat derdimizde dermanmz var Bizce yok ikbalin asla deeri Kuyud-i ferdadan olmuuz beri Bir gamze uruna veririz seri Bu yolda can gibi kurbanmz var

.J,

Ne arzumuz kald ne emelimiz Siiretperestlere lfdir dilimiz Ne mezhebimizi var ne de dinimiz nkarda deiliz imanmz var nsiyyet etsek de her bir ferd ile Hem sohbet olmayz her namerd ile Perverde olmuuz gamla derd ile Belaya ak ile kranmz var zahirde bi kaydz hem bi umO.ruz Zevk- hakikatle hep pr srilruz Ne mail-i cennet mtfilc.- huruz Bizim candan zge cananmz var

Rindi mahlasmz Ahmed admz

mestliktir mu'tadmz Bizi teskin eden hep feryadmz Handemizde zahir efganmz var
Sergete-i

-2Mest-i nihan idim bezm-i likada Hyar olub birden cevlana geldim Nokta-i ezelken knh-i amada Kesret-i hurufla beyana geldim
KUn dedi de oldu zuhfirum zahir

Gizlenp eyleyen naz gnllerde Syleyen benim hep benim dillerde Edalar gsterdim konca gllerde eydalar dilinden efgana geldim Fersahlar kat'ettim lada illada Gsterdim rengimi her bir eyada Benim hep cilveger Mecnun Leyla'da era- hsnme pervane geldim Can oldum kendimi grdm cananda Aikar oldum her gizli ayanda Deriln-i perde-i kfr isyanda Delil inkar ile imana geldim

Suver-i smmdr m'minle kafir Evvelsiz evvelim ahrsz ahr Perde-i nihanda ayana geldim Zuhilrum hicab- vahdetim oldu But1num esrfu'- kudretim oldu Adem ismim esma hretim oldu Devrile vciid-i insana geldim
imdi

Rindi dendi Unvanmza

abd ile peymanmza erer seyrnmza Ne gittim ne tekrar cihana geldim

Akllar m

Sadkz

Mest: Kendinden gemi, sarho. - Hyar: Ayk. - Knhi ama: Tanr'nn sessizlii - Zuhur: Meydana k. - Hicap: Perde. - Btn: Batn. - veysilik: Tarikata girmeden, o tarikatn pirinden ilham yoluyla el almak. - Lika: gzellik

AHMET RND} GNEREN

289

-3Eyledi Leyla Meskenim sahra, Akn elinden Artmakta derdim, n gnl verdim Odlara girdim, Akn elinden
Almadm Varm yama.

Bir mest-i cfium, Melfunet pilum Bylece houm, Akn elinden Modaya saptm, ~er puta taptm ok neler yaptm, Akn elinden Terk ettim Mbi, Yrttm hicilb tim ara~, Akn elinden

bir kam, DilsOzum mtldfun

Olmuum

bednam, Akn elinden

Tii ezel dendi, smine Rindi

Aka

brnd, Akn elinden

-4-

Ehl-i meHimet, Oldum nihiiyet Etmem ikayet, Akn yolunda Hu derim hUyum, Bend-i giysuyum Sermest-i buyum, Akn yolunda
Mihrabm

J,

Hayale gelmem,

Alamam glmem, Domadm lmem Akn yolunda

Birdir hayr er, Aynr beer Hep Hak'm meer, Akn yolunda Seni efendim, sevmektir pendirn Bir derd-imendirn, Akn yolunda
Nu
Ak

ebrO, Mescudum glni Ezkilnmdr hu, Akn yolunda Bir mest-i akm, Talib-i Hak'km Yok oldu aklm, Akn yolunda

iidetimdir, Zar taatimdir Mletimdir, Akn yolunda

Dilde emelim, Sensin gzelim Lfitfet tut elim, Akn yolunda Hercai, mereb, Olmama sebeb Sensin ey uh hep, Akn yolunda
Rindan- Huda, Talib-i beHI Olur mutlaka, Akn yolunda

Bikamlk kamm, Rind-i bednamm Bir bi ariimm, Akn yolunda

Hak'la bak halka, Gel dme farka Ziiid tac hrka, Akn yolunda
Ahmed adam ol, Adem'e kul ol
Hak'k

sende bul, Akn yolunda

Bendi giys: Zlf ile bal - Bu: Koku - Ebr: Ka - Glr: Glyanak Bikam: Ne'esiz - Fark: Ayrlk. - Bednam: Kt adam - Mdam: Srekli

290

ALEVi VE BEKTA ilRLERI AfVI{JLOJS

HUZURUNDA SAYGI LE
Alman mparatorluu'nun ilk Babakan Prens Bismark (lm: 1898) Hz. Peygamber ve Kur'an- kerim iin yle demiti:
cs olduun

"Sana ada olmadndan dolay ok zgnm, ey Muhammed! reticisi ve yay bu kitap senin deildir. O ilahidir. Bunun ilahi olduunu inkar etmek, mevcut ilimlerin aslsz olduunu ileri snnek kadar glntr. Bunun iin insanlk senin gibi bir varl bir defa grmii, bundan sonra da gremeyecektir. Ben, heybetli huzurunda sonsuz sayg ile eilirim."

BR KAVRAM

Ehl-i Beyt demektir. Hz. Muhammed (S.A.V)'nin ev halkn ifade eder. Ehl-i beytin kapsamna u kiiler dahildir: Hz. Fatma, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz.Hseyin ve onlarn sulbunden gelenler. Peygamberimiz bu drt kiiyi ridasyla (Hrka) sararak "Bunlar benim ehlibeytimdir" buyurmu ve kendilerine dua etmitir. Ehl-i beyt ifadesi Kur'an- Kerim'de de gemektedir. Ahzab suresinin 33. ayeti. u anlamdadr: "... Allah sizden kiri gidermek ve sizi tertemiz yapmak ister ey ehl-i beyt." "Ev Burada anlan drt kii, dar anlamda ehl-i beytin beyte ok sayda kii dahil edilir.
kiileridir. Geni halk"

anlamda ehl-i

AL CELALETTN ULUSOY
Hnkar Hac Bektai Veli soyundandr. 1922 ylnda Hacbektata dodu. Liseyi Yozgatta bitirdikten sonra girdii Ankara Hukuk Fakltesini 1940 ylnda bitirdi. Daha sonra Ankara'da serbest avukatlk ve milli prodktivite merkezinde Hukuk Mavirlii yapt. 1990 tarihinde vefat etti. Hacbektata zel mezarlkta gmldr. Veliyettin elebinin ortanca oludur. Deerli ve titiz bir aratrmac.dr ozandr.
"Hac Bekta Veli ve Alevi-Bektai Yolu, isimli aratrma-inceleme yaptnn yam Pir Dergahndan Nefesler, Yedi Ulular, Hac Bekta Veli Klliyesi ve Dier Ziyaret Yerleri adl derleme kitaplar ile Geree ar isimli drtlklerden oluan bir iir kitab vardr. Ayrca eitli gazete ve dergiler de yazlar yaynlanmtr. sra

-1-

Hnkar dergahna gnl abdestiyle girilir Sevgiden nasip alana burada destfir verilir Bu hangah, cmle aklarn fazilet kabesidir Eksikler tamam olur, hakikat babna erilir

-2Dergah avlusunda kin ve kibiri atacaksn glistan bilip, gl alp satacaksn Tanr buyruunu dinle, yce Pir'in dilinden El kusurunu grmeden nefsini tartacaksn
Cihan

-3Hazret avlusunda Hnkiir'n yolu Baka bir yol mu var Allah'n kulu Horasan eradan aydnlanmak Yaptn ibadetin en makbUIO.
--4Krklarn meclisinde bir zm ezdik Mest olup o an, ilahi srr sezdik Krk era yakp biz, nur verdik cihana yol grnd batm alemin gezdik.

292

ALEV} VE BEKTA iiRLER ANTOLOJiSi

-5Arslan gibi apl apl Balm Sultan dediler Yazd yol kuraln ald meydan dediler Meyveli aa talanr, yalan oksa da ne gam Pir'in soyundan geldin adna sultan dediler.

Cansz

Onlar canly yrtt biz de cansz demi yrtenlere byle nclk etmi Kutb-l Arifin elbette sonsuzu grecektir Hakikat marifettir demi keramet dememi

-7Kaynak suyu gibi dupduru akmahsn Tertemiz olup nergis gibi kokmalsn Sanki zemzemle yunmu gibi, derler ya Burda z benliini ykamalsn.

-8ile doldurdum yllarca, kara topraa serildim zm Tanr'ya baladm, ldm sonra da dirildim mr dediimiz, yaam yollarnn bir paras Getim Pir himmetiyle dalalet devrini bitirdim.

-9Ayrma ya Rab yolumu evlad- Ali'den ilahi srlar ayan olunca tecelliden Pr-gnahm Allah'dan magfiret niyaziyle Himmet beklerim Hnkar Hac Bektai Veli'den.

-10lahi ak ile dnyaya sarho geldik

Uymadk softaya, onlara naho geldik Dost aradk yol boyunca, ber-du'lar bulduk hvan omuzunda mezara ne ho geldik.

ALI CELALEITN ULUSOY

293

-11nsana bunca hltfu hsan vermek neden

Sonradan baak gibi tmn dermek neden Hi gnnedin halini benim dediklerinin Sylesene sa'y armha germek neden ..

-12-Herkesi yce bilip, nefsini engin &zet Fakirlii kabul et, evreni zengin gzet Arifler demiler ki ta da bile anlam var Belleini ak tut, cmleyi bilgin gzet

-13Gzel sevmek gzel, seveni sevmek gzel Kalmayp yan yolda maksuda ermek gzel KabOI etmesende sen ey melek, kovsan da sen Bir buket iek gibi gnln vermek gzel

-14bitmez sandm gecelerdesin Allah Boynum bkk, duamdaki hecelerdesin Allah Cehdim yetmiyor ya Rb, feryadmsa ulamyor Anladm ki ok ycesin, ycelerdesin Allah
Bunalp

-15ister Karun gibi 7,engin ol ister mevali Ne olacak ki senin olsa btn havali En son sacaksn o dapdarack ukura Bilgin kemal, cahilse mal ister demi Ali

-16flendi kutsal ruh, has insan olduk Okuduk lm-i ledn Kur'an olduk Hak szn erh edip man ettik ah- Merdan yolunda kurban olduk

294

ALEVi VE BEKTA/ ilRI.ERi ANTOWJ/S/

-17Ulema buyurmu ki bu dnya cennet iin Gunih sevap defteri hepsi kyamet iin Allah'la kul arasnda demek bu mesele Sylesene hocam bunca kin nefret niin

-18tik kefere arabn kevser yaptk

Hoca fetvasn bozup aheser yaptk Dndk dndk semada kudum ney ala ala Konya denilen ehirde bir eser yaptk.

-19arap imeden mest olduumu bilmediler Testimin tamtakr olduunu grmediler Mft fetva vermi ki zndk rafizi diye Allah biliyor ne gam, onlar fark etmediler.

-20bir idik, birimiz krka blndk El saltanat srerken, biz hak yolunda ldk lmek muradmzd meydan- Hayder'de. Dostlar alad arkamzdan, biz ise gldk
Krkmz

-21Sanrlar sadece gkyznde Allah var Ne byk hata, yeryznde deAllah var Nicelik, nitelik, ruh, beden, demir, elik Gzn grd, grmedii her yerde Allah var.

-22Tevbe ettim vebilimi Huda balar diye Byle bilsinler halimi, btn srdalar diye Nefsime zincir vurdum, soyundum ben varlmdan Gayri nimet isetemem, elveda kardalar diye.

mrmzce bizi cehennemle korkuttular Namaz kldrp orucu tutturdular eceiz diyorduk cennette arab Orda da bizi namaza oturttular.

-24Sevmek yle gzel ey ki, yaprak _olsun toprak olsun Yeter ki gnlnn glstannda sevgi bulunsun Bunlar iinde sevda denen eye yaklama sakn O girdabda bir ahu bakn esiri oiursun.

-25Balktan yaratm, hayata gndermi bizi Cennette sulayp dnyaya indirmi bizi Nasl sarldk kavga grlt, sonu malfim Toprakla oynarm meer, zendirmi bizi.

-26verip bunca pirinte ta arattn Gzm grmez ettin, evre dnyam kararttn Gezdim drt kapy, ekerek aksak bacam Bari bir ie yarasaydm, madem ki yarattm.
Aklm kt

-27Kulube yeter, neyleyim kasr saray Bir kar toprak iin istemem paray O halde diyorlar ykl git budala sen Ne bo sz, ben mi istedim sanki buray.

-28Bunca yl derdi ikenceyi srdrmek neden Hal-i perianma zalimi gldrmek neden Hayat denen bu tad sen yaratmam mydn Yaatmak dururken ey Kadir, ldrmek neden.

296

ALEVi VE BEKTAi /JRLERi AN!""""'O""""W-'-"-'Jl=S/'-----------------

-29Zaman ark nasl ar dnyor Ne yapsn koca alemi dndryor pin ucunu mezarda kaybettik, biz Devransa yolculuunu srdryor

-30Suya karp szarak topraa Hayat vereceksin dala yapraa Deimez kaderin bu, dneceksn Ezelden byle, girerek topraa.

-31Gne batarken hazla birka kadeh atmak Gavurun meteliine dnyay satmak te bu akll i, hayatta, dostum Bulank bir kafada yarn unutmak.

-32Tekkede, camide, havra kilisede Saatler, gnler, aylar ve her senede Cennet cehennem davas, hep bo laflar Kim sordu fikrimizi, bu meselede.

-33Gene dirilmek dilei hepimizin Syleye geldii her an dilimizin Yeerir topraktan, otlar bile tekrar Gerei rmek mi kaderimizin

-34Ylan pe pee, yolladk

gitti

Kusurdan baka i, yapmadk gitti Eyledikse de raklk staza Alemde bir usta olmadk gitti.

AL CElALEITN ULUSOY

297

-35Toprakta rtp ttn bizi Tekrar aslmza dndrdn bizi Usanmsn belli ki sen bu iten Nasl yaratrz biz kendimizi

-36Bulunca arap sknca yemin itik Sarhoken ah olduk, imeden nce hitr.k ahlarda birgn hi olmayacak sanki Ne kazandk, ne kaybettik ne de deitik.

-37Gezdik cihan batan sona, halende gezmekteyiz Drt cihete nur ileten bir gzele gitmekteyiz Braktk ak yeline kendimizi, olsakta helak Kabe yaptk eiini ona niyaz etmekteyiz.

-38Dnyada canl cansz gerekten gzel yaratlm Usta bir elle hepsinde irkinlikler artlm Gzleri ehla olanlar, ters gryor var olan Benim grdm gzel herkesten gzel yaratlm

-39Bunca tad bunca koku kp topraktan gelir ieklerde marifet hepsi yapraktan gelir Pervane olabilmek, sevgi mt",'alesinde O akn ateini tututurmaktan gelir.

-40-Ebe getirmiti bizi hocalar yolluyor Ah bu hocalar, byle canmza okuyor Onlar ekmiler tesbih, biz ise derdimizi ekme ii durdu ama, dnya hep dnyor.

-41Hayat bu, bebe alar baba alar lnce peinden akraba alar Mayamz gz ya belli, bu yzden Herkesten ok douran ana alar

-42ndm yllar yl soyum velidir diyerek

Yardm bekledi herkes, onun neslidir diyerek Soydan gelen as~let dzeltmedi yanlm Glerim kendime ben, meczup delidir diyerek

-43Demisin gnahUr atete yanacaktr Bylece su ileyen cezalanacaktr Madem ki bir'sin Tanrm, baka ortan yok Yannca kulun, zarar sana olacaktr.

zmn suyu ekidiyse iede, bize ne Hoca atacaksa gitsin onu byle edene Asmay yle yiyen ilemez mi sanki gnah ster inan szme, isterse sor bilene

-45Sunuldu o itik ruh olup utuk Kafesleri gmmler dualarla ncelik bu, dnyada ise hitik.
Kap araland erbet alp

-46Uyduk Pir szne biz, necat bulduk Zat- Rasfil'dan kr, efaat bulduk Akland knt kenz denen o sr Hak izniyle yeniden hayat bulduk.

AL RIZA KSEOGLU
1928 ylnda Erzincan'n abanaa mahallesinde dodu. Mehur Kseolu ailesine mensuptur. Babasnn ad Hseyindir. lkokulu orada bitirdi. Devlet Su leri Konya ovas sulama idaresinde memur olarak greve balad. Daha sonra Bayndrlk Bakanl Yap lerinde teknik eleman olarak alt. 1981 ylnda emekli oldu. Yllardan beri edebiyatla urayor Kltr Bakanlnca iirleri Ak Yolu (1989) adl yaptta yaynland. Mevlana sofrasnda adl mensur iirlerden oluan bir kitab daha vardr.
Ak ile sevgimiz muhabbetimiz, MuMmmed Mustafa - Ali'den gelir, Ezeli ahdmz, saadetimiz, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir.
lim rfanmz, kemalatmz,

Ahdi vefiimz'la sadiikatmz. Say'i gayretimiz, yaam tadmz, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir. ile yalanak, Aleme hikmetli gz ile bakmak. Gafletten uyanp, ayaa kalkmak, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir.
Dorulukla Ciinn n ak

Tarife smayan, varlk Nurumuz, Dem'i Devranmz, ak dolumuz. Sratel mstakim, doru yolumuz, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir. Vuslata alan, kanat kolumuz, z kaynakdan duru kan suyumuz. man - krarmz, HUlk'u hOyumuz, MuMmmed Mustafi - Ali'den gelir.
Tac'

gayret ile almak,

Tiilih ile ks durmayp barmak.

HOzOr ile selamete kavumak, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir. Gerek hkm ile kutlu Adalet, nsanlk hissi, duygu merhamet. Hayr himmet ile lahi rahmet, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir gzellikler, ebedi dirlik, Mertler Meydannda, yiitlik erlik. MuMmmed sofrasnda, kranla birlik, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir.
Rza derki, glzarmz glmz, Edep - Erkanmz, aydn gnmz. nsanhk anmz, slam nmz, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir...
Asl

Devletimiz, Hak ferm!lnmz, KGdret iksirimiz, dost dermanmz. Hakikat ehrinden, ak Kervanmz, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir.
Yaam

huzurumuz, bahar yazmz, rf!ln sofisnda, sohbet hazzmz. Teslim temennamz, Hak Niyiizmz, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir. Bahemizle, gl ieimiz, Vicdan terazimiz, Hak leimiz. RQhi varlmz, z gereimiz, Muhammed Mustafa - Ali'den gelir.
Ba'

300

ALEVi VE BEKTA iiRLERi ANTOLOJ1Si

NC AAMA

evvel'i meydana getirir. Akl-i evvel dnyay ina eden kutsal dr. Akl-i evvel, insani akl-i evvel ile ayndr veya onu iermektedir (Bektai eserlerinden her iki anlam da karmak mmkndr). Dier taraftan insani akl-i evvel ilk aamadaki Adem'in ruhu ile ayndr veya onu iermektedir (Bektai eserlerinden her iki anlam da karmak mmkndr). Adem'in ilk ruhu asilii nedeniyle yeryzne gnderilir. Bu bir ceza gibi grnmesine karn aslnda daha ok bir terfidir. nk artk Adem, bir bedene sahip olmann getirdii avataj ile evrenin btn nimetlerinden faydalanma ansna sahiptir. nk insan bedeni, makro evreni ifa eden bir mikro evrendir. Bedeni araclyla Adem, evren hakkndaki bilgileri alglama a:ma sahip olur ve bylece ilk kamil insan mertebesine ular. Bektailiin Adem hakknda Kuran'da anlatlanlar benimsemesi, asl insann ancak cevherden treyebileceini ngren sdr teorisi ile pek badamaz. Hak nc
ustadr. "Tanr'nn

aamay, akl-

(A.J. Dierl a.g.e s: 79}

ALOKTAYCEVER
Bu gn halen sa olan Bektai ozanlarndandr. 1930 ylnda Lleburgaz'da domu tur. Babas Lleburgaz erafndan Salih Cevdet Bey'dir. Tarm eitimi grmtr. Tarm ve ticaretle uramtr. Uzun sre Prof. Dr. Ali Nihat Tadan'n sohbetlerinde bulunmu ve ondan ok yararlanmtr. iirleri "Pergelin izdii" adl kitapta yaynlanmtr. Evli ve bir erkek ocuu
vardr.

(T. Koca)
-1-

Kandilde nfir idim kaalfi belada rOh olup esmaya geldim Mauksuz ok gezdim zat- Hudada Ademe brndm dnyaya geldim
Eyaya

.J.

Kur'an itmam etti evvel ahr Muhammed cem-etti batn zahiri rada gnderib Veliyyi Piri Viran gnlleri ihyaya geldim damendir tarikat kandr Hakikat idraktr marifet candr Hlasa-i insan ilm irfandr Bu ilmi tahsil-i edaya geldim Muhammed Ali'dir akl- evvelim Marifet srrnda ehl-i ekmelim Bekta-i Veli'ye baland belim Ali'yim bu yolda rzaya geldim.
eriat

Kn dedirtti akm Allah yaratt Kainat trl renge boyatt Emvac ire kendi kendin aratt Vahdeti grmeyip sivaya geldim Tefekkr eyleyip bu kainat insanda cem ettim zat srat Men arefte buldum hayat memat Tfir danda bile Musa'ya geldim

-2bilmek istersen ryan olup gel Fenay terkedip bir gl seversen Bu fani fileme mihman olup gel Ali
meydanna Asln arayp

.J.

Hakikat smn nadanlar bilmez Arayp mridin yolunu bulmaz Erenler bann gl1eri solmaz Hsn cemaline hayran olup gel
Cann

Bade-i

vuslat

Tutuur akile

itinse eer bfi can cier

Cennet huri glman yalanm meer Erlerin bezmine mihman olup gel

nezreyle Pir ocana dahil ol o ak bana N~amet getirme geen ana Halka-y tevhide civan olup gel
Mahfce

302

ALEVi VE BEKTAi iiRLER ANTOLOJiSi

at nika.b gr Beytullah tecellide o aynullah Ayine~i dilde sr gayrullah Ali gibi fakir yeksan olup gel.
Ziit-

Kaldr

Tefekkr: Dnme - Kaal Bela: Tanr'nn ruhlar yarattktan sonra toplad ilk mecliste ruhlarn sylediklerine inanlan szler - Kn: ol Emvae: Dalgalar ....... Esma: simler - Meamet: lm - Ekmel: Mkemmel, olgun - Hlasa- insan ilm irfandr: zet olarak insan insan ilmi ve iifandr. - Huri ile gilman: Cennet varlklar - Mahfi: Gizli - Nezreyle: Adak adama Nedamed: Pimanlk - Halka-y tevhit: Cem de oluturulan birlik halkas
MAM HASAN mam Hasan, Ali'nin, Fatma' dan doan ilk oludur. Hicretin ikinci yl Medine'de
domutur. fndan,

tmam: Tamam -

Bu isim, Araplarda eski dnemde yoktu. Hasan ve Hseyin, Peygamber taraHarun Peygamber'in oullarnn (ebber ve bber) adlarna benzer.

mam Hasan'n, kz, erkek on be ocuu olmu, soyu, Hasanl Msenna ve Zeyd
adl oullarndan yrmtr.

Knyesi Ebu Muhammet,

lakab seilmi anlamna

gelen

Mcteba'dr.

Hz. Muhammet, mam Hasan ve Hseyin'i ok severdi. "Onlar benim dnyada iki demet ieimdir" der, onlara "Oullarm" diye seslenir, alamalarndan incinirdi. Her zaman, "Onlar sevenler cennetliktir, ktlk edenlerse cehennemliktir" derdi. Peygamber, torunlarn omzunda tar, barna basar, pp koklar, gne altnda kalmalarna ra~ olmaz, namazda bile, srtna kmalarna izin verirdi. Hutbe verirken onlarn geldiklerini grp hutbeyi keserek kucana oturtmu, sonra hutbeye devam etmitir. Peygamber, "Allah'm ben bunlar seveim, sen de bunlar ve bunlar sevenleri sev, bunlar benim ve kzmm oullardr" demitir. Peygamber, mam Hasan' dizine oturtur, o da Peygamber'in sakalm kartrrd. Muhammet, onun dudaklarn perdi. Bir kerede hakknda, "Anam babam sana feda olsun, kim beni severse bunu da sevsin" demitir. Aye, Peygamber'in Hasan' barna basp "Allah'm bu benim olumdur, ben seviyorum, sen de sev" dediini syler.

AIK HASAN (DEVRAN) Hasan Tutaldr. 1928'de Svas'n arkla ilesine bal Emlak Hyk kynde dodu. Yoksul bir ailenin ocuu olduu iin komu kylerde obanlk etti. Okuma-yazmay askerde rendi. Halk ozanln bir yaam biimi olarak benimsedi. Ak Veysel'in Ali zzet Zkan'm iir ve sohbetlerinde yaam rendi, kyls Ak Kul Sabri'nin iirlerinden esinlendi. Okullarda, ky ve kasabalarda yzlerce konser verdi. Halk yazn geleneinde giderken iirini gelitirerek sosyal ve ada konulan, gncel sorunlar iledi. Yurt dnda (Almanya, Avusturya, Yugoslavya; Hollanda, ran, Irak ve Suriye) konserler verdi. Kendi dncelerini bu lkelerdeki yurttalarna iletti. Ankarada oturuyor. Dergaha Van(1963) Uyanalm(1968), Gerek Ozan Susmaz(l972) ve Yrtk Aba(1990) isimli iir kitaplar varclr.
Asl ad

-1-BAGILAR
Gelin yalvaralm cenab Hakk'a Hak Muhammed Ali iin balar Kurbanlar keselim glbenk ekelim Ehlibeytin nuru iin balar Odur bir alemi yoktan var eden Odur brahim'e nar nur eden Yusufu Msr'a o sultan eden O Yakub'un zar iin balar

J..

Muhammed Mustafa mihraca utu Sdratl mntehaya ulat. nne heybetli bir arslan geti O Tanr'nm ir'i iin balar. Bunca aklarn dolusun veren armadan duyan bakmadan gr ar anasr se cehetten grnen Hac Bekta piri iin balar

Devrani gznden aktr ya

Mnkrlerle eder cengi sava Tarikim nazeni yolum bektai Hac Bekta Piri iin balar.

-2BLEMEZ

Hele bakn u mahlOkun haline lmi hakikat yolu bilemez arm kendini farkna varmaz Yanar nar iinde nuru bilemez

J..

Gece gndz durmaz hileler dizer Allah'n emrine eylemez nazar Mrit meydannda etmemi pazar Ne alr ne satar kar bilerne.

304

ALEV VE BEKTAi liRURi ANTOWJ/SI

Nasihat eylersen sznden almaz syler isen kanmaz inanmaz arsan ileri meydana gelmez Mansur'un ektii dar bilemez
Hayr

Devrani szn, laden anlamaz Akn badesini ienler kanmaz arsan ileri meydana gelmez insann varl turu bilemez

-3Sermaye ne hacet bizleri sofu Ta ezel knyede ismimiz vardr Dnya kurulmadan yzbin yl evvel Ol yeil kandilde cismimiz vardr. Kandilin iinde nur olan biziz La mekan elinde srrolan biziz Cmle ululardan u(lu) olan biziz Bilcmle eyada vasfmz vardr.

J.

Tevellay

Hikmet deryasna yelken amz teberradan semiiz Kanat vurup cibril ile umuuz Men aref srrnda kefimiz vardr.

Mirata kelam bizler vasfettik ir donuna girdik hatemi yuttuk Kendimizi mankla havaya attk Drt kitap iinde lavsumuz vardr

lm-i cavidan vird eden biziz Turda lenteray halk eden biziz Devrani dnyay terk eden biziz Edep haya erkan hfzrnz vardr.

HACIBEKTA
Kadn erkek sosyal hakk Veren sensin Hac Bekta Umutsuzluk zincirini Kran sensin Hac Bekta

J..

Karanla k tuttun Devrimleri sen yarattn Hurafay sktn attn Sr'en sensin Hac Bekta
zgrl adal

Gerek erenler pirisin ztrkenin z dilisin Msbet ilmin nderisin Gren sensin Hac Bekta

Sevgi ile yoldal

Birletirip kardelii

Kuran sensin Hac

Bekta

Devrani der sen ulusun Adaletin sembolusn Uygarla giden yolsun Varan sensi Hac Bekta

AIK HASAN (DEVRAN/)

305

-5ALNN VARLIGI
kandilinde gizli nihanda La mekan elinde sr idi Ali Knt kenz esrar ondadr onda Dnya kurulmadan var idi Ali kendi nurundan oldu Sen kimsin diyerek Cibrile sordu Cibril bilemedi kanad yand Ol zaman kandilde nur idi Ali
Feritahlar

Hakkn

J.

01 vakit kn dedi dnya kuruldu Ademi balktan 'yapt yourdu Kendi anasn ke~di dourdu. (Be) nokta altnda bir idi Ali Ademin bezminden it'e eriti Mmniin ~vrak ona kart Ayin oldu yasin ile grt. Evrak ezelden drr idi AH

Kur'an'da Ali'dir ncil'de lya Zebur'da Papa'dr Tevrat'ta lya Yoktan var eyledi bu cmle eya Devrani kapnda kulundur Ali

-6BYLE YAZDIM
Kadm ta kalemim ta Ben iiri byle yazdm Yalanm yok inan karda Ben iiri byle yazdm

J.

Kevenleri ske ske ile eke eke amurlara ke ke Ben iiri byle yazdm
Srtm
idem

Topraklar

ge7.e geze ize ize Kabuklara yaza yaza Ben iiri byle yazdm

Da banda

Yaln

nevruz ee ee ayak koa koa

Ayam dedike taa

Ben iiri byle yazdm

Devrani der alayarak Gz yalarm alayarak Pir Sultan'dan sylerek Ben iiri byle yazdm

306

ALEVi VE BEKTA i/RLERI ANTOW."'-'.J'--O/S=1-----------------

-7YALAN DERLER
Dnya yaar biz lrz Yine dnya yalan derler Gelen durmaz konar ger Yine dnya yalan derler Hani noldu hkmdarlar Dnyaya hkmeden hanlar Geldi geti bunca canlar Yine dnya yalan derler

J,

Kalmad dnyada biri Ne evliya ne de piri Yedi bunca kahraman Yine dnya yatan derler
Da yerinde ta yerinde Yaz yerinde k yerinde Ay ile gne yerinde Yine dnya yalan derler

Denani der doru szm

glmez yzm Bir gn yumulacak gzm Yine dnya yalan derler
Alamaktan

-8-Vatanda

ektiimiz

uyuma, uyan gafletten cefa ile yetmez mi? Artk kurtulalm bu cehaletten Olun karn kzn kle yetmez mi?

.J..

i karde anladn m haini Tefeci deyyuslar yiyor payn Hi grdn m byle tilki oyunu Desise dubara hile yetmez mi?

alrz yer altnda kuyada Zalimler isterki bizi uyuta Devrani bunlara Anadolu'da Paydos borusunu alsak olmaz m?

AIK PERAN
ilesine bal Hatice Pnar kynde 1939 ylnda Ali Kutlu'yu pir bildi. Aklk gelenei ile yetiti. ''Bir ah olsam" adl iirin kendisine ait olduunu, 32 drtlk olarak yazdn Sn. Ltfi Kaleli'ye sylemi. iirin drt ktasn 1968 ylnda plaa okudu. 12 Mart 1911 darbesinden bir gn sonra ayni iiri stanbul Tepeba Gazinosunda saz ve ezgi eliinde okuduu iin tutukland. Haydarpaa Askeri Mahkemesinde yarglanp beraat etti". K.
dodu. Pazarckl ermi
Ak Periandan

Ak Perian

Mara'n Afin

iir

sunuyoruz.

-1GDERDM
Bir ah olsam hkmeylesem cihana Bata mescitleri ykar giderdim Mektepler yapardm btn insana Cehaleti kkten ykar, ykar giderdim Gerek insanlar bilirdim Allah Ondan gayrsna tapmazdm billah Ne Kiibe kalrd ne de Beytullah Oraya bir bostan eker eker giderdim Btn dnya halk bayram ederdi

..L

O gn grseydim gnlm glerdi Ne bir silah ne bir atom kalrd Derin bir deryaya dker dker giderdim
Perian'm varlmz bitmezdi Sofu inad edip hacca gitmezdi Ayr ayr devlet icap etmezdi Dnyaya bir bayrak diker diker giderdim

-2KARINA
Gelen demi benim dinim dorudur Zehir sam insanln varna Hakikat hep kibarlk urudur Kap am kesesine kntna Gerek dini grr grmez kaparlar Birlik olur ibadetin yaparlar be gn sonra geri saparlar Bu millet gidiyor kr-krne Ayet diye birer kitap yazmlar Birbirine zt olmadan azmlar Nahak yere nice canlar yakmlar Bu millet gidiyor zoru zoruna Ey Perian nedir byle banman dava edip duruman Ayp karde nedir byle vuruman Gelen gider zaten kendi yerine
Doru deil

308

ALEVi VE BEKTA/ l/l}LER ANTOLOJiSi

-3KARDA

Rum diye feryadn etme Ademe hor bakma ayptr karda Bildiin mezhebi mal diye satma Hak akar gezer kre kayptr karde Farz otuz deil binler kadardr Altbin ayette ka bin farz vardr Kuran yaz deil verdi sa yardr Ak stne kara kalptr karda

Kzlba

...

Ordaki Muhammed ne gezer burda Klibe Hicazdaysa Muhammed orda Eer burda ise kble her yerde nsan drt kbleye sahiptir karda Namaz yok diyemem, var fakat syle badet bitermi be vakif syle Hakk'a gidilir mi deriyle suyla Deri ki hayvanda sabittir karda

Alama Perian gl de glesin Hatice'nin Muhammed'i olasn Kura' natk var onu bilesin Gaynsna tapan sapktr karda

HSN BABA
Son yzylda yetimi bir Bektai ozan. anakkale'lidir. anakkale Kilitbahir tekkesinde eyhlik etti. Hem Bektai hem de uaki ayinlerini ayn ayr gnlerde aard. l 923'de altm yalarnda lmtr. Kk bir divan vardr.

.
Nazeninim piri Uaklde dildanm sahih Mptela-y derd-i akm zat- envanm sahih Bizdedir seyr-i sluk hem bizdedir ak- Huda Al-i Ahmed'den giyindi pir-i hnkarm sahih Varisidir enbiyann vakf ilm-i ledn Mrid-i Hak "Men'aref' irada ikrarn sahih
arih-i esrar- Kuran'dr

"Kntkenz"

manay

cemal-i. kamilin dilde nk zhanm sahih

Feyz-i hakla natk- esrar- Kur'an olmuuz Nkte-i ilm-i hakikat kenz-i esrarn sahh Arif ol Hsni hakikat ak ile sabit olur Akn matlubu Haktr vasl-t didarm sahih

Seyr-i sluk:

dzeni. - arih: erheden, aklayan. Taleb edilen, istenen. - Sahih: Drst, gerek, yalan yok a

Tarikatn eitim

Matlub:

KURAN DA DGER DNLER.E MENSUP OLANLAR HAKKINDAK

GRLER

1. Lekum dinikum resi 1. Ayet)

runtu/ardr.

vliyediin

= sizin dininiz size benim dinim

banadr"

(Kafirun su-

2. "(Yahudi ya da Hristiyan olmayan cennete girmeyecek) dediler. Bu, onlarn kuEy Muhammed! De ki: (Sznz doru ise delillerinizi gsterin.) Hayr, yle deil! iyilik yaparak kendini Allah'a veren kimsenin dl, Rabbinin katndadr. Onlara korku yoktur. Onlar Zlmeyeceklerdir. Yahudiler, (Hristiyanln temeli yoktur) dediler. Oysa onlar, kitaplarn okuyorlar. Bilgisiz/erde tpk onlarn sylediklerini sylemilerdir. Allah, kyamet gn, anlamazla dtkleri eylerde onlarn arasnda

310

ALEV/ VE BEKTAi iiRLER/ ANTOWJ/S/

hkm verecektir. " (Bakara, ayet 111113) 3. Kutsal kitaplarn dikkatle okuyan, akllarn, vicdanlarn kullanan Musevi ve bile gerei grrler. Hazret-ive son dini reddetmezler. "Onlarn dinlerine uymadka Yahudi ve Hristiyanlar senden holanmayacaklardr. De ki: (Doru yol, ancak Allah'n yoludur.) Sana gelen ilimden sonra onlarn heveslerine uyarsan, and olsun ki Allah'tan sana ne bir dost, ne de yardmc olur. Kendilerine verdiimiz kitab gerektii gibi okuyanlar var ya, ite ona ancak onlar inanrlar." (Bakara, ayet 120-121)
Hristiyanlar

KURANDA BLM:
Kur'an, bir snrlama getirmeden bilmenin nemini dile getirmitir:

J. "De ki: Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu ?" (Zumer Suresi 9. ayet)

2. "Allah, iinizden iman edenlerle ilme nail

tir. "(Mucadele Suresi 11. ayet)

olanlarn

derecesini yksel-

Kur'an 'da bizleri dnmeye aratrmaya, evrenin srlarn zmeye davet eden nice ayetler vardr. Dnyamzn da iinde bulunduu tm evrenin, (srlarn zp, istifade etmesi iin.) insann emrine verildii belirtilmitir. 3. "O (Allah), geceyi ve gndz,
gnei

ve ay sizin hizmetinize verdi." (Nahl Suresi

12. ayet)
Peygamberimizin ilim, alim, titap konusundaki szleri saylmayacak kadar oktur. 4.
"ir'de

bile alsa ilmi

aluz.

nk ilim

kadn,

erkek her Mslman'a farzdr.

(Kef'I

Hafa C:l-5;138)

"ilim ve hikmet m'minnin yitiidir, onu nerede bulsa alr." (Kesf'l Hafa C: S:369)

5. Olumlu bilimciler, ilk yaamn sularda baladn, yzyllar sonra ortaya Hild Silres"nin 7. ayetinde Allah, peygamberine 1400 yl nce seslenir:

att.

"O, hkmranl, egemenlii yalnz suya iken hanginizin daha gzel davranacan ortaya karsn diye-g, yeri alt gnde yaratandr." "Nice insan var ki akln kullanmaz." "Nice insan var ki bilincini kullanma7.. " "Niceleri var ki derin derin dnmezler." Kutsal kitabnda Allah sk sk byle buyuruyorlar.

AIK

IRAKMAN
bal

Hseyin

rakman

1930

ylnda

orum'un Sungurlu ilesine

Krk kynde

dodu. Babas Bekta anas Sultandr. lkokulu dardan bitirdi. Kyde iftilik yapt, saz
almay rendi inaatlarda alt. yanamad ayrld. ald. Asl ad

1964 'te

Erenleri" okudu, beenildi. Hseyindir.

Ankaraya yerleti. Radyoevinde hademelik yapt, daVeli anma gecesinde bulundu. Hogeldiniz 1975'te Hak ozanlar Kltr;Dernei kurucular arasnda yer
Hac Bekta

Alevi bir aileden gelen Hseyin rakman nceleri' halk edebiyat geleneini srdrrken sonralar iirinin biim ve ieriini yeniledi. Bireysel ve toplumsal sorunlar, olaylar halk, gerekci bir tutumla dile getirdi. Atatrkl, uygarlamay, bar, ulus ve yurt sevgisini savundu. Yozlua, yobazla kar kt. iirlerini kitaplatrd. Yaynlanm eserleri unlardr;
Ak Hseyin rakman Hayati ve Deyileri (1956), Hak Yardmc Her Kuluna. Sen Devam Et Okuluna (1963), Ho Geldiniz Erenler (1969), Sesimiz (1973), Ayrca halkn Sesi Halk Ozanlar (nceleme-antoloji, 1975} isimli derlemesi vardr.

-1Arzu ederdiniz bir yol grmeye Bugn bize hogeldiniz erenler Muhabbet bandan gller dermeye Bugn bi7..e hogeldiniz erenler Tarihler boyunca bir milletiz biz limce dnyay vermi idik hz Byk bir babann torunlaryz Bugn bize hogeldiniz erenler

J..

yi insan olmak hereyin ba Karde biliyoruz her vatanda Anmak iin bugn Hac Bekta Bugn bize hogeldiniz erenler

Hisse aln rakman'n sznden Zerre kamaz ariflerin gznden Kemal Atatrk'n aydn izinden Bugn bize hogeldiniz erenler

-2-Bugnden be asr ilerde olsam Bir toplum iinde kendimi bulsam ada uygarlkta yerimi alsam Grrdm insan insan iinde

J..

Kendi i dnyamdan rpnp usam szlp gesem Oturup dost ile bir dolu isem Seyretsem dostumu fincan iinde
Asrdan asra

312

ALEVi VE BEKTAi liRLERi ANTOLOJiSi

Geri kalm milletleri gzlesem Bu toprakta ehitleri zlesem Her milleti bir damarda gizlesem lik de kemik de bir kan iinde

J.

limle bilimle alsam onla

Gecede, gndzde soukta karda Yamur olup yasam u gzel yurda Ak olsam hereye bir can iinde

Dert ile lrm ot ite bitsem Dostun ocanda yanarak ttsem Rzgarla insanlk iline gitsem Delere rakman iman iinde

-3Hasta oldum cierimde yaram var ,!. Doktor diyor hi zlme dnme Zannediyorki ok birikmi param var Doktor diyor hi zlme dnme Arazim yok topram yok malm yok Yekinipte kalkamyom halim yok Haktan gayri tutunacak dalm yok Doktor diyor hi zlme dnme yok sap sdn iemem Ya bal grsem ondan kaaman Hi bir zaman ben hakkmdan geemem Doktor diyor hi zlme dnme Bir saz ile alt yavru geimi Bizim yaantmz kle biimi Ben bilirim sen bilemen iimi Doktor diyor hi zlme dnme
neim

rakman'm keder gitti gam geldi Bende senden yaramaza em geldi Bir eyimden gaynsna zam geldi Doktor diyor hi zlme dnme

-4-

Bu bir hakikattr herkes grmeli Tarihten kahraman geliimiz var Hain Padiah tahtan indirip Dman bu yurttan srmz var Girmesin yabanc yurdun barna Ta o gnden adm attk yurduna
nsan hakk, zgrln uruna

J.

Atatrk'n ilkesine uyarak Ta gelmeden gelecei duyarak Yurdumda sulh, cihanda sulh diyerek Btn dnya ile barmz var hrriyetin Arzusu bu iken btn milletin Ellinci ylna Cumhuriyetin nanl, bilinli girimiz var
nsan haklaryla tam

Laik cumhuriyet kuruumuz var

AIK IRAKMAN

313

al oku ozanm trknle sazn Kim demi alnnda karadr yazn Atatrk'e kar kan yobazn Bana yumruu vuruumuz var

Sefil rakman 'm gerektir szm nsan sevgisiyle yanyor zm an ozanym kr deil gzm Halk iin gerei grmz var

-5Ruhumda bir sknt var Gitsin diyom gitmiyor ki Yoksulluk bama bela Bitsin diyom bitmiyor ki
Dnyom nasl etsek Bilemiyom nere gitsek Be nfusa bir tek ekmek Yetsin diyom yetmiyor ki

J,

Yoksulluk baa.rm dalar Elimi kolumu balar Yavru ekmek diye alar Yatsn diyom yatmyorki Uyutur dede hocas ehirin kyn aas i kylnn bacas Ttsn duyom ttmyorki

Hseyinim snd akm Avare gezi yom akn Bugn sazm bana kskn tsn diyom tmyor ki

-6Olup bitenleri kendi gzyle Grr idi Anadolu'm uyansa Haksza dur deyip haklya deer Verir idi Anadol'rnu uyansa olurdu halk uyutan Fakir fukarann hakkn yutan Gllk glistanlk u gzel vatan Olur idi Anadolu'm uyansa
Perian

J,

Geliir iilkenin kalknma hz Vurgunun talann zlr buzu . Hep birlikte halk sayan hrsz Bulur idi Anadolu'm uyansa

Halk srtnda dolan smr kp Zehirle zemberek iinde hepesi Yalann dolann tezgihta ipi rr idi Anadolu'm uyansa

rakman'm uyutann kastna

akallar brnd kuzu postuna Hakszln cehaletin stne Yrr idi Anadolu'm uyansa

314

ALEV VE BEKTA/ iRLER ANTOWJ/SI

KURANDA KADR GECES VE YKS

a) Sdkte: "Kadir Gecesi" szlk anlamyla "Bir gce erime gecesi" demektir. slam dnyas bu geceyi "Leyle-i Kadir" olarak bilir ki, bu gece btn gecelerin en kutsaldr, en bydr ... b) Kuranda:
"phesiz Kuran', Kadir Gecesi'nde Levh-i Mahfz'dan aa semaya biz indirdik. "Bildin mi, nedir Kadir Gecesi ? "Kadir Gecesi, bin aydan daha hayrldr. Bu mbarek ve erefli gece, Ramazan ay nn 27. gecesidir. "O gece, fecrin douuna kadar selamettir. Allah o gece yalnz selamet ve hayr takdir eder, yahud melekler mminlere selam verir dururlar." (Kuran' Kerim, Kadir

Sresi)
c) Tarihesi:
Da'ndaki maarada

610. 27 Ramazan, Pazartesi. Krk yan dolduran Hazreti Muhammed, Hira gene derin dncelere dalmtr. Onu bu manzaraya eken bir baka g vardr. Henz srrn zemedii bir g.

Yl

O gn de kindinde olmadan yava yava gelmi, her zamanki kuytu keye ekilmi tir. Darda gne, kum tepelerinin ardna yklmak zeredir. Hira Da morarnu, maa radaki karanlk koyulamtr. Bu karanlk birden gz kamatran bir k huzmesiyle layan gizli g, Allah'n ilk buyruuyla seslenir: "krar!. .. " Yani, "Oku" demektir bu.
yrtlverir.

Onu adeta kucak-

Tuhaf bir rpertiyle dorulan Peygamber'imiz, bu sesin sahibini bouna ar.r. nk bu ses,. sadece maarann duvarlarnda yansyan, k huzmesinden kaynaklanmaktadr. Hi bu kadar canl, parlak, insann ruhunu saran, benliini eriten bir k huzmesi grmemitir.

Peygamber'imize gelen ilk vahiy O ses: "Ey Muhammed!" der. "Ben Cebrail'im. Sen Allah'n resulsn. Oku! .. "
Hazreti Muhammed boncuk boncuk terler. Kurumu dudaklar bambaka bir heyecanla titrer. Cevap verebilmek iin biraz olsun sakinlemek ister. Nihayet, "Ben okuma bilmem!" diyebilir. Ayn ses, "Oku!.. Ey Muhammed, oku! .. " diye vurgular szlerini Hazreti Muhammed sorar: "Ne okumalym?" te o zaman tm varln kska gibi kavrayan, yreini olabildiine skan gizli g, penesini usulca brakr: "nsan bir damla kandan yaratan Allah'n ad ile oku" der.

AIKHSAN
1930 ylnda Diyarbakr'da dodu. Azerbaycan kkenli bii aileye mensuptur. ki yanda babas Filit'i yitirdi. Anas onu bin bir skntyla bytt. Biraz boy atnca anasyla tezek toplad. Kaz obanl yapt. Bir eyhin mridi oldu. Gitmedii yer, girmedii i kalmad. Douda, toprak, Gneyde pamuk, Egede yap, Trakya da maden iilii yapt. Askerliini Erzurumda yapt. 1957'de Uak eker Fabrikasna girdi. Orada Gll ah (Sevim) ile tant. Ak Gllah'la uzun bir aklk dnemi sonunda evlendi. Garip ve Elif adnda iki ocuklar oldu. Anadolu'yu kent kent, kasaba kasaba dolatlar. Hatta kylere bile gittiler. Birlikte bir ok trkler, ezgiler sylediler. Halk iirini yaydlar, sevdirdiler, yaattlar. Sesiyle, szyle, sazyla durmadan ylmadan politika yapt,
enliklere katld.

yazdlar. Baz iirlerinde

toplumsal ve ekonomik konularla ilgili birok iirler su geleri grlerek hakknda cezai soruturmalar yapld. Birka kez tutukland. Siyasetle urat. Sonradan kapatlan Trkiye i Partisine girdi, faal olarak alt. iirlerini Aal Dnya, Yazacam, Bakalm Hele isimli kitaplarda toplayarak yaynlad. Halk iiri geleneiyle toplumcu gr birletirdi. Kendine zg vurucu bir deyii gr bir sesi vardr. Gz peklikle konulara girer. Etkileyicidir. Doyurucu bir Toplumun
mantkla konular iler.

eitli sorunlaryla

-1A beyler derdimiz buldu yzbini At onun iin alar hsani Konmutu kafesten bir gnl kuu Utu onun iin alar hsan

J..

Atm geldim nice yce bellerden Mahrum kaldm eker ezen dillerden Nazl yarin ili bizim illerden Gt onun iin alar hsan

hsani kadere boyun eerim

Alr kara tala barm derim Zalim gurbet ilde top top cierim Piti onun iin alar hsan

-2Sakal seni gzel iin tarm Ben seni kesemem kara sakalm Gzel grnce hafifce karm Ben seni kesemem kara sakalm
Hac gibi be kar almadan Sofu gibi yanl namaz klmadan Camilerde hal kilim almadan Ben seni kesemem kara sakalm

316

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/S/

hsaniyem sakal deil gzmsn

elde byk kozumsun Halk kandnnaa bana lazmsn Ben seni kesemem kara sakalm

Kullanmaa

-3Yce Tanrm hi kimseye Uzun dilli kan verme Bana verdin dmanma Uzun dilli kan verme
nse

J.

Eer vereceksen mert ver

irkin olsun rt ver ver trl dert ver Uzun dilli kar verme
Hastalk

Varsn

hsaniyem gkten melek

gene istemem ek Bekarla razym tek Uzun dilli kar verme

-4Mor yamaklum bahar geldi Sende durma eserek gel Bahe bahe kucak kucak Lale snbl keserek gel
Ayan

J.

Kopar ayrlk ban Sevda yaasn an

Kavumann bayran

Daldan dala asarak gel

hsaniyem sen seni sar

incinmesin yar gzlerim var zerine basarak gel

Yollarnda

-5Yce Tanrm figanm Duyarsan neyin eksilir Beni cehalete kar Uyarsan neyin eksilir gerine gerine dris Nebi'nin yerine Sekiz cennetten birine Koyarsan neyin eksilir
yle

J.

Versen huri hanm Gelip sarsalar yanm Otursam yesem karnm Doyursam neyin eksilir Bir gzele gndersem ak Ak bile eylesek mek Akama yatmaya bir kk Ayrsan neyin eksilir

hsaniyem ey a cana

Birgn kp gelsem sana Seni davet etsem bana Buyursan neyin eksilir

DERV KEREM
Dervi

Kerem,

Dervi

Niyazi

tapnnalan

ile "nefesler" yazd

anlalan ozanmzn

asl ad smet Zeki Eybolu'dur. 1925'te Trabzon (Maka) da dodu. Vefa Erkek Lisesi ile stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Felsefe-Klasik Filoloji blmn bitirdi.

girdi. Daha sonra tm almala:m "Anadolu Uygarl" rnleri zerinde younlatrd. Anadolu insannn her ynden bir birikim-alam olduunu, giderek kendine zg bir kimlik oluturduunu somut kantlara dayanarak belirledi. Ovidius, Vergilius, Lucretius gibi Latin ozanlarndan, slam ncesi Al'ap iirinden, Nietzsche'den, Pascal'dan eviriler yapt, yaynlad. Alevi-Bektai kltr zerine zgn incelemelerde bulundu, bu yolun kkenlerini ok ynl aratran bir ka incelemecinin banda gelir. Anadolu Trkesinin kkenlerine inen uzun almalarda bulundu, Yaptlarndan bazlar unlardr: Destanlar iinde Fatih (1953), Divan iirinde Sapk Sevgi (1968), Trk iirinde Tann'ya Kafa Tutanlar (1968), Baki (1972), Nietzsche (1973) Tanr Yaratan Toprak: Anadolu (1973), Anadolu nanlar (1974) Anadolu Byleri I (Cinsel Byler, Macunlar, Yldzname- 1975-76), Karadeniz Ak Trkleri (1976), Anadolu Halk lalar (1977), Alevilik-Snnilik (1979), nsann Boyutlar (1979), Anadolu Byleri (1979), eyh Bedreddin ve Varidat (1980). Gnn nda Tasavvuf, Tarikatlar Mezhepler Tarihi (1987), Btn Ynleriyle Bektailik (Alevilik-1980), Btn Ynleriyle Hac Bekta Veli (1989), eytan Ayetleri Sylencesi (1989), Trk Dilinin Etimolojisi Szl (1991), Hatayi (ah smail-1991), Abdal Musa (1991), Tarihin lkeleri (1991) Smrlen Alevilik (1991), Alevi-Bektai Edebiyat (1991), Gnmzde Alevilik (1995) ve Divan iiri l, il (1994) gibi byk emek, uzun alma gerektiren nemli, titiz, derinlemesine inen yapt larnn yan sra bir ok konuda makale ve yazlan da vardr.
Deerli ozan-aratrma yazar sayn 1. Zeki Eybolu 1995 yl dlne layk grlmtr. Nefeslerinden rnekler sunuyoruz. Hac Bekta

Yazn alanna iirlerle

VeJi

Bar

-1-

nce
Erenler bandan gl deriyordum Canlar bu alana gelmeden nce Oturdum tanrya ders veriyordum O kendi kendini bilmeden nce Koyunu yaylma gtren bendim kz inee bindiren bendim Bin okka bal yeyip sindiren bendim Karnca kovan delmeden nce

.!

Ksra eee ektiim gece zlmez derin bilmece Havva'y Adem'e kendi gnlnce Gtrdm yan silmeden nce
Balad

nceden bir ulu yuva donattm Sonra peygambere kaz attm Meryem'le be gece gizlice yattm Tanrnn yzne glmeden nce

318

ALEV! VE BEKTA/ JIRLERI ANTOLOJiSi

Bu dnya denilen eski ahrdan ok inek kaldrdm attm bayrdan mam hac denen topal srdan Bir kz yarattm lmeden nce bir balk kzarttm yasz tavada Timsahlar yzdrdm delik kovada Srler otlattm kumsal ovada Hurmalar stler solmadan nce lkemizi dikensiz baa evirdim amlar devirdim Bir ahr yaptrdm altn rttm stne hayvanlar dolmadan nce

.L

Sanmayn usumu baa devirdim

Krfez'de petrolle hamsi piirdim Birini okadm vdm iirdim Na11ayp otlaa salmadan nce Bir orta boyluu aldm kucaa Gtrdm yorgansz bitli yataa Unutmuum saa sola bakrnaa Kr eytan aklm elmeden nce Yce tanrm senin iin bilinmez Abdestsiz namazsz sana gelinmez Karanlkta sar boncuk delinmez Besili kazlar yolmadan nce Ayranla piirdim hurma tatls Stn en iyisi yedi katls Btn ilerin en atafatls Bir rzgar estirdim yelmeden nce

Ormansz bozkrda

kze dourttum sar danay Ylann boynuna astm aynay Topran altnda kurdum Konya'y Mft seccademi almadan nce
Dervi

Kerem syle bunlar ne demek ata bindinnek mamn evinde mumu sndrmek Boz eek alda kalmadan nce Fili
karncaya

-2Hac Bekta Meydannda

Bar

oldum zm ile

J..

Hac Bekta meydannda

z grdm gzm ile

Hac Bekta meydannda

- zleti Baba'dan esinlerle Gel bize insan gzle Kendini bil can zle Kanmaytz yle bo szle
Hac Bekta meydannda

Grdm cana can katarlar Glden te gt kokarlar Can can st tutarlar

Hac Bekta meydannda

sevgi, duygu bizde Tanr gerek iimizde Arslan uyur dizimizde

Hac Bekta meydannda

Sayg,

Erenlerin eli yoktur Dil iinde dili oktur Bir "hu" ile gnl toktur
Hac Bekta meydannda

Uzak yakn birleince Akla kara yzleince Canlar gler ince ince
Hac Bekta meydannda

DERV/KEREM

319

Can isen gel syleelim Gnl gnl eleelim zden ze bilielim

Hac Bekta meydannda

J, Dedikodu bizden uzak

kimseye tuzak Dnceye konmaz yasak
Hac Bekta meydannda
Kurmayz

Ktlkten arnmz cana sarnmz Sevgi ile karnmz

Can
Hac Bekta meydannda

Gir gnl evine sylen Ban cana koy dinlen Bir dolu ier elinden
Hac Bekta meydannda

-3Yololuyuz

- Sleyman Cem 'e itenlil;leGnn amnda yollara dtk Hac Bekta syler dilimiz bizim Yololuyuz bizden soru sorulmaz Dnya konamz ilimiz bizim sylemek erliimizdir Can ile can olmak dirliimizdir tiimiz dolu birliimizdir Gnlden gnle yolumuz bizim
Dervi

J,

nsan severiz tanrdan te steriz hepsinin oca tte kisiz algsz sessiz cennete Uramaz uslumuz delimiz bizim

Doruyu

Bu dnem dnyada dnmeyenler var Kimi ne kimi arkaya bakar Kiminin iyz yznden sarkar ylelere varmaz elimiz bizim

Kerem syle gizleme sakn

inde ne varsa kl halka yakn

Darya deil ieri bakn Szmzle kokar glmz bizim

-4Yunus'un Yollarnda
Ben derviim dernee zmz ulu gerek Dervi olan kiinin Elinde dolu gerek
Dervi gnl parlaktr Gn gneten yavlaktr Can canlara konaktr Ak kaputu gerek

J,

Aldanmayz nlere

Grkemli dnlere Can kokulu gnlere Gzleri sulu gerek Dnya denen konakta Beklemeyiz durakta Sanmayn bu ocakta Kimsenin kulu gerek

320

ALEV/ VE BEKTA i/RLERI ANTOlOJ/Si

Dervi Kerem'in sz ze bildirir z Eli grenin gz Demeden uslu gerek

-5Biz
-Alevi baclara sevgilerleHac Bekta blblyz Can evinde teriz biz Hak diye diye yanarz Ik olur tteriz biz

J.

Uyutulduk uyanmz ok ezilmi ok yanmz Gcmze inanmz Hakkmz isteriz biz dillerini gllerini Glehri'nin beylerini Koyun gibi gderiz biz
Koklamayz Anlamayz

Ben nemize korkumuz yok Srtmz pek karnmz tok Beyler atarm demir ok Elimizli iteriz biz nden beri erden geri Biz onardk bu illeri ok sultan yederiz biz
Kalamayz Baclarz

Sevgi sayg erenlere Doru yol gsterenlere Bize k verenlere Dizi dizi gideriz biz

Sanmam beyin keiyiz Yaylada bal peteiyiz

Hac Bekta ieiyiz

Gnllerde biteriz biz

-6Gel Beri Gel Beri Beri

Ben sana can dediimde Gel beri gel beri beri Seni canla sevdiimde Gel beri gel beri beri "Meydan"a gel koy zn Canlara bak a gzn Syle canlandr szn Gel beri gel beri beri

J.

Kh krka yararz biz Canlarda can ararz biz Sanma suun sorarz biz Gel beri gel beri beri

Szmze darlma gel Krmadan gel krtma gel Sakn yarma yarlma gel Gel beri gel beri beri

DERV

KERlfM

321

Dervi

Kerem gn aard Kuzular yaylma vard Gnlde zlem tamard Gel beri gel beri beri

-7Bil Gel erenler derneine Can candan rmeyi bil Erem dersen dileine Can cana vermeyi bil
Doruluktur iin z Tarta tarta syle sz Eri bakmaz eren gz Kl krktan grmeyi bil

,J,

Baldan tatl dillerimiz Can kokuur gllerimiz Kapusuzdr illerimiz Doru ol da girmeyi bil
Doruluk szde deildir zdedir gzde deildir Ermilik yzde deildir z zden dermeyi bil

Gl

Eri

szlerimiz bakmaz gzlerimiz Birliktedir zlerimiz z zle rmeyi bil

kokuur

-8tiimiz

-Ahmet Kmrc'ye sevgiyletiimiz arslan sd

J.

zmden ekilmi sudur Bu Hicaz erbeti deil Hac Bekta dolusudur

mam Ali dediimiz Canla bala sevdiimiz Sznden gl derdiimiz Erenlerin ulusudur

Ali'yi sevmeyen glmez z olgunlua ennez Gz gerelderi grmez O insann tortusudur Emek ekmeden yediin alp ele geirdiin O senin bayram dediin Bizce kei yortusudur
Dervi

Bize can gzyle bakn Uzakta kalmayn sakn Grn bize bizden yakn Ycelerin kapusudur

Dadan

Kerem vur topuzu rkttn domuzu mamn yedii kuzu Haramn en koyusudur

322

ALEV/ VE BEKTA iJRLERi ANTO."""L'-"-Q-'-' .ll'"'"'SI_- - - - - - - - - - - - - - - - - - ' -

-9Birlik
Ali'nin yolunca ey can
Sarma dola olalm m

J..

Gnl eri Hac Bekta Sevgisini bulahm m? Nice canlar gelir gider zlem tter Eriler doruya yeter Bu ocakta kalalm m

Szmzde yalan yoktur imizde dolan yoktur unu bunu talan yoktur Suya kayak salalm m?
Sylediim sz anla zn pekitir canla Alay edilmez insanla Sevgi ile dolalm m?

Toprandan

Y eni1ie gnl verdik Erdemle birlie erdik Kardelik glleri derdik li ele alalm m?

Elin elleri uzundur Usunu nde bulundur Bize oynanan oyundur Bu oyuna dalalm m?

-IOGlm Syler Glm Dinler

Dizilir canlar oturur Glm syler glm dinler Dolular dolar durur Glm syler glm dinler Bir arada gelin karda Hepsi birbirine yolda Dil zlr yava yava Glm syler glm dinler Gelir canlar buluurlar Gler syler konuurlar Dolu dolu tokuurlar Glm syler glm dinler birlik kapusu Grnr erler ulusu Sz gnller dolusu Glm syler glm dinler
Alr

J.

Geceler dner gndze

Yokular ular dze

Gelirler hepsi yzyze Glm syler glm dinler Kerem sr atn dolunun tadn Gn gelir senin adn Glm syler glm dinler
Dervi

kar

Sunalar var dizi dizi Grnce kaarlar bizi Avclar srerler izi Byle gelmi byle gider
Dervi

Kerem bak ana Ya geldi son durana Bakan geer toprana Byle gelmi byle gider

GAZ
l921'de (1377) Yozgat'm Kuyumcu kynde dodu. Hazreti Ali'yi grr. Igazi mahlasn veren Hz. Ali ve evlatlarnn sevgisiyle dolup taar. Dinin ve tarikatn ummanna dalar. Gzellikler, inciler toplar. iirlerinde yazla rnda bu gerekleri, deerleri insanlara ulatrmak iin;rpnr. Hakkn yoluna der, okur, dinler renir, retir. indeki aydnl herkese ulatrmak ister. Fazl Yezdan'n "Cavidanname-i Sagir" adl yaptn yaynlad. "Cemde Makamlar ve Oniki Hizmet Bilgisi" adl yaptlarnda tarikat bilgilerini ve bir ksm iirlerini toplad.
Dnde

Asl ad Rait Tanrkulu'dur.

-1-

evvel cihann Muhammed Ali dediler Vasfn beyan edem ruh-i zibann Cmle ruhlar buna beli dediler Sebeb
Mimar

icadna

.L.

Bir adem halketti dnyaya sald Evlad- ademle cihana doldu it'ten ayrlan kol hem naci oldu Her kuak bunlara ulu dediler

Derd ile sevdayadt Ilgaz Sinesine koydu ak ile kz Dan e stnde etti niyaz Horasan'dan gelen Bekta dediler.

-2Evvel eriat geldi dilime Ehlibeyt'e hizmet etmeli imi Tarikat bir doru yoldur bilene Buna da Qelli ki gitmeli imi. Marifet kendi srrn bilmek Kendi kendisinden haberin almak Arayp znde rahman bulmak Hakikat irada yetmeli imi

J..

Hakikatn srr nefsin islah O zaman bulursun yce Allah Dilinden drme kelamullah snnetle yedi farz tutmal imi

Birinci snnet rte ayb Ol zaman bilir emr- tayyb kinci snnetle vara Igaz Halktan Hakka doru gitmeli

imi

324

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER ANJ'..Q.f:pJ/Si_,_ __

-3Ne ho grdm seyr-i alemde sizi ya Muhammed esrara geldim Ate-i aknla yandrdn bizi Efkarna dolu hem zara geldim
Yeti

J,

Hi glmedim cihanda herdem aladm zm szm dosta baladm Yazdm methini kitap eyledim Bade-yi aknla madere geldim Ya Muhammed seni grmek ne ho ki Gnlilmde alr akn glleri Grnce kametin selvi dal gibi ahlar ah Haydan-Kerrara geldim Herdem ahuzarm Muhammed-Ali Sevenler buldular hem doru yolu ahm kabul eyle Igaz kulu Derdime derman ben cara geldim.

Seyreyledim bu halimi bilmedim Size kar iyi insan olmadm Bunca yaadm aradm bulmadm Leyli nehar gam efkara geldim Manende grndn aciz kuluna Enr-i ruhsat verde gidem yoluma Meylettirme beni dnya malna Azmi arzum budur didara geldim

-4Gelmiem kapna

isterim derman Her derdin derman sendedir sende Emr-i lahi'den olursa ferman Her derdin derman sendedir sende

J,

Her nebi ile gizlice geldin Muhammed ile aikar oldun Bir nice zaman karnnda kaldn Her derdin derman sendedir sende
brahim ile nara atldn Nuh ile tufana orda tutuldun Bir zaman gemiyle deryada kaldn Her derdin derman sendedir sende

Kim geldi dergaha muradn ald emri ile rnahmsubun buldu Ak maukuna yand kl oldu Her derdin derman sendedir sende
Hakk'n

Derdimin derman senin annda Ali makam gizli ulu kannda Adalet hisleri var mekannda Her derdin derman sendedir sende

gemiden sen geri attn Adem secdedeyken eytan ittin Kara reis gemisini sen tuttun Her derdin derman sendedir sende

eytan

gazi kulunu yaktn yandrdn u alemi rahmetinle kandrdn brahim'in ateini sndrdn Her derdin derman sendedir sende

IGAzJ

325

-5Gnahla dolmuum yoktur sevabm Affna sndm ben sana geldim Suum bildim gayri yoktur cevabm Affna sndm zatna geldim
Rahim ismin var bala bizi Herdem sana ayan kullarn z Kul olan sultana eder bu naz Affna sndm zatna geldim

J.

Ben bir aciz kulum eyle merhamet Dermanm kalmad sen eyle imdat Gelmiem kapna elaman mrvet Affna sndm 7..atna geldim
Cihamn
halkna

sebeb sen oldun

Yusufun ahna imdat sen oldun MuhammCd'in carna yeten sen oldun Affna sndm zatna geldim gnahkar kulundur beli Derdimin derman Muhammed Ali Pirimiz ustamz Bektai Veli Affna sndm zatna geldim
lgaz

ycedir zatndr Ali Bilmiem suumu demiem beli Bir smin Alidir bir ismin Veli Affma sndm zatna geldim
Makamn

Bir mahbub simaya mail olmuam Bu yzden gam efkar zar benim benim Haktan gelen eye gail olmuam Zulmne katlanmak zor benim benim Yarin yarenine ok olur naz Gahi zulm olur yaralar bizi Akn derinden yanyor z Sinemi yandrr kor benim benim

Gnl bahesinde alsa gller Ona gelir konar herdem blbller Glne :zar eder syleir diller Glde biten diken har benim benim
lim okuyarak bilmedim kendim

Karlar eridike ykld bendim Dalarda talarda bulurum sandm Aradm kendimde yar benim benim

gazi der ilim kendin bilmektir Ders alp mritten irfan olmaktr Her taa ban vuran ahmaktr Gnl kabemdeki putlar kr benim benim

326

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

LGL KAVRAMLAR

1 - HADS: Genelde, "rivayet, sylenti, sz" anlamlarna gelir. Yaygn deyim anHazret-i Muhammed'in gzel azndan kan ve Mslmanlara yn veren szlerdir. Yce Peygamberimizin lmnden sonra slam dini ktaya yaylrken dnya sorunlaryla ilgi olarak aklanmas, yant alnmas gereken baz gereksinmeler domutur. Kur'an, dnya ve ahiretin btn hkmlerini ana ilkelerde toplam, ayrntya girmemi olduundan kk sorunlar bizim aklmza brakmtr. bizler de Allah'n, bizlere verdii nimetlerin en by olan akla bavurmadan nce Peygamberimizin szlerine Hadis1ere n plinda yer veririz. Yce Muhammed'ten, pek ok Hadis ileten kmtr. Bir blm salkl, dayankl kesin olan, Kur'an'la bir izgide toplanm olan Hadis'ler yannda yz binlerce dayanaksz Hadis oluunca ortada elikiler domu, iyi niyetle de olsa uydurulmu Hadis'leri, gereklerinden ayrma gerei domutur. te Buhari'nin Sahih-i Buhart dediimiz kitapta toplad Hadis' ler, genellikle gerekleridir. Bununla birlikte onlar aramda da bizi dncede elikilere gtrenlerine rastlyoruz.
lam,

nanlacak Hadis' ler konusunda "mam- a'zam Ebu Hanife" diye nlenmi olan
Sabitolu Numan'n

bir szn klavuz alalm, dikkatten uzak tutmayalm: "Bir sz ki Kur'an esaslarna ve akla uymaz, o sz Hazret-i Muhammed'e ait olamaz.

2 EYVALLAH: Hemen hemen btn slami tarikatlarda bir eyin varln doru lamak iin kullanlr. Bektailer bu deyime, bir de "Allah, Eyvallah", eklemilerdir. Mslmanlarn Allah rzas iin, kutsal kitaplar olan Kur'an- Kerim'e gre yapacaklar iyilik, okuyacaklar Kur'an, dua, kesecekleri kurban gibi trl eylemleri ve Tanr' ya dnk kulluklar, kesinlikle Allah iin yapmalar gerekir. Ulu Tanr' nn honutluunu sal mak amacyla yaplan tm iyilik ve kulluklarn sevab, len yaknlarnn ruhuna gnderilir. Allah' m rzasn, honutluunu istemeden yaplan iyilikler, Tanr katnda makbul saylmazlar.

EKP AHADAROGLU
1932 ylnda orum'un merkeze bal Evci Ortakla kylinde dodu. Babas Ak Annesi Sultan'dr. Savurgan Oullar namyla yrede sylenirler. 8 yanda iken babas tarafndan saz dersi almaya balamtr. Ak Hasan, ancak ekib'in saz alp ak olaca iin ona saz retmitir. A.k ekip ahadarolu birok nl aklar ile gezmi dolamtr. 396 iir, deyi, vg, nazire gibi eseri vardr. Yaknda bir kitapda toplamay dnmektedir. An kz iki olu vardr. Atatrlc' gre sahip Ak ekip daima birlik ve beraberlik iin iirler yazmtr. eitli bantlarda, kasetlerde sesi yurdun her kesinde dinlenmektedir. Radyoda TV'de ara sra program yapmaktadr. Konuklar ok seven ekip ahadarolu'nun orumdaki evine gnde gelip gidenin saysn kendisi de bilmemektedir. orum'da oturur. Ak ekip gzel iirlerine iirler katmaa devam etmektedir. Temmuz 1998 tarihinde Hakka yrd.
Hasan'dr.

-1-

Ben seni severim sen olma uzak,

kimiz bir gnl olsak ne gzel.

nsansak insana kurmasak tuzak,

Sevginin yolunu bulsak ne gzel. Bilgisiz bir beyin bo bir da olur. Gerek fikir lmez yaar sa olur. Bir insan akln kendi dourur, Fikrimizce insan kalsak ne gzel.

Zekann tacdr olgun ynlerim, nsanla hrettir gerek gnlerim. Gnl deryasna akan sellerim, Ak ile dklp dolsak ne gzel.

Ne dedeyim, ne hocaym, ne eyhim, Ho gnlde varm, yoklara yokum. Kara gn dostuyum ak gnde akm, Dostun kymetini bilsek ne gzel.

Kssadan bir hisse alsak ne gzel. Gerek maya ile bedenim canm, ekip der byledir dinim imanm. Ehl-i rfan ile geti zaman

-2Varsn eller bize ne derse desin, Hakikata bal yolumuz bizim. Her yerde bizlere yardm eylesin, Allah bir Muhammed, Alimiz bizim.

J..

Ehl-i rfan insanlarn yariyiz, oban haktr, bozulmayan sryz. Bac karde bir kovanda aryz, Dnyaya tat verir armz bizim.

328

ALEV

VE BEKTAi J/RLERI ANTOLO.'-:J._IS'"-1_ _ _ _ _ _ _ _ __

Cihana dostluk ve bar getirdik Sevgi bulduk ktl yitirdik. Bu cennet toprakta neler bitirdik, Burcu burcu kokar glmz bizim.
ekip

J..

Uygarlkta be kt'ann biriyiz, Yediden yetmie vatan eriyiz. ehit olup lsek bile diriyiz, nki byle dedi ulumuz bizim.

der alarm glemem karde, Cahilin peinden gelemem karde. Vatanm bir btn blemem karde, Atadan, dededen malmz bizim.

-3nsanln yunanda arndk, te byle oldu azametimiz.

J..

Hamdolsun ki nedametten ayrldk, Rahmani sevgidir ibadetimiz.

nsanla hizmet iin gelmiiz,

Gereklerin deryasna dalnca, Hak akyla bedenimiz dolunca. Muhamrned'den ksmetimiz alnca, ahimerdan oldu velayetimiz.
Ak

Pirirnizden byle himmet almz. Hak sfat Ademdedir bilmiiz, nsan sevmektir kerametimiz.

ehlini bilmeyenden kaarz. bieriz. steyene rahmet efkat saarz, Sanmayn yokmudur merhametimiz.
Sarrafsz altna kymet

krar vermi isek orda durarz,

ekip Hak'k

bizi bizden sorarz. zmzde ararz, Kendimizi bilmek ehadetimiz.

Yaamamz

-4Vara bilmek iin Merihe, aya, lime, bilime almak gerek. rnek olmak iin koca dnyaya, Dou bat ile yarmak gerek.
Kurtuluta temel salar milletiz, Tarihlerde anl olan devletiz. Kahramanlk yiitlikte hretiz,

J..

Trkler u dnyada olmad kle, oklar bizlerden yemitir sil.le. Zafer bayran alnca ele, Cepheden cepheye erimek gerek.
manmz Kur'an, tapumuz mabut, Tek bir kelimeyle olmuuz mevcut, El ele vermiiz olup yek vcut, Gnlmz sulh ister barmak gerek.

Ataya, dedeye erimek gerek.

Vatan bize Atamzdan yadigar zindeyiz dnya duysun aikh ekip klcmz elde Zlfikir Zaman geldike vurumak gerek.

GLLAH BACI
Gnmz ozanlarndan birisidir. Uakta dodu. Hseyin aann kzdr. Kk yata maniler sylemeye balad. Aklk eilimi Ak hsani ile tap evlendikten sonra daha geliti. Ei Ak hsani ile Trkiye'nin btn il ve il~lerini dolat. Daha sonra stanbul'a yerleti. Halen Caalolunda "Gllah Bac Kitapevi, ahibidir. Garip ve Elif adnda iki cocuu vardr. Ak hsaniden boandktan sonra da aklk geleneini srdrmtr. eitli konularda iirler yazmtr.

Sen gittin gideli burada sensiz

J..

Zalim kader beni avlad erken

Azmda lokmalar bydii yerken Derdimle hahaa durup durarken Zehroldu ballann tez gel efendim

hallerim tez gel efendim Felek baltasn bana savurdu Krld dallarm tez gel efendim

Perien

Gllah'm dt caresiz hak Dkldm pazara aldm ihale Araya gerildi bir metin kale Kapand yollarm tez gel efendim

-NSANnsan, Allah'n ruhundan fledii varlktr. Bektai literatrnde ruh, nefes ve uur
manalarna da gelmektedir. Bu nedenle 'Ona ruhumdan fledim" cmlesinin bir yorumun da 'onu Tanrsal uura eritirdim' olarak alnr. Bu nedenle insan uurlu tek varlktr.

"nsan Allah deildir ama Allah' yeryilzne indirendir" derler. Eer insan idrak ede-

rek

bilmeseydi, Allah yeryznde bilinemeyecekti. Kimse Allah'n "Allih" olduundan sz edemeyecekti. te bu nedenle yeryzne indirendir demektedirler.

Allah'

330

ALEVi VE BEKTAi iiRLER ANTOLOJSi

K KAVRAM

1 TESBH: Allah' yceltme ve kutsallatrmaya vesile olan 99 tane ta ierik olan madde. Szlk anlam, "Allah' yceltme" dir. 1 - TEVHD: Arapa'da, birletirmek demektir. Birlemek tek haline getirmektir. Arapadaki ve slam dinindeki deyim anlam, Allah' birlemektir. UiUlhe illallah, Muhammeden res'.lla'llah" kelime-i tevhid' dir. Anlam udur: (Allah'tan baka Tanr yoktur. Hazret-i Muhammed O'nun elisidir.} manevi bir yolculuk olarak tanmlanan tasavvuf yaamn duraktan, belirlenirken tevhidin bunda byk etkileri, ynlendirmeleri olduu saklanamaz. nce beseri niteliklerin tanrsal niteliklere dnmesi, sonra peygamberlik kurumuna yakn "hatem-i enbiya" ya karl olarak "Hatemul-evliya" son veli dncesi ortaya karld. Velinin olaanst gler tad inanc yayld. Evren varln ve ile yiini bir veliler ynetimine (rcal'l gayb) borluydu.
tanrsal durumlar Tanrya doru

Tanr btn ad ve nitelikleriyle velide tecelli ediyor. Onun azndan konuuyordu. Buraya dein gelen tasavvuf islam bilginlerinin eletirisine urad. leri gelenleri ldrld, srld. Bunun zerine Mubyiddin Arabi (. 1240), varln birlii (Vahdet-i Vcud) retisine dayal felsefesini bir sisteme dntrd. Bu kurama kart kuram olarakta fena kuramn beka kuramyla dengelemek ya da onlar islam kurallar asndan yorumlamak yolu saylan kuram izledi. Birincinin reddetdii akl ve dnceye nem verdi. Varln birlii retisinin karsna, grlenlerin birlii (Vahdet-i uhud) retisi ka rld. Bu dorultuda Muhasibi (. 857) Cneyd-i Badad- (. 910), Serra (. 988), Ebi Talip Mekki (. 996), Kelabazi, (. 995) Kuseyiri (. 1072), Hucviri (. 1072), Gazali (. 1111) ve Sir hindi (. 1624) gibi mutasavvflar almalar yaptlar.

MEHMET AL ARIKI BABA

Son yzyln Bektai ozanlarndan biridir. Krcal'dr. Lleburgaz'n Turgut Bey k ynde oturan, Bekta Kavas Baba'dan el alarak, tarikata gircili. Tire Horasan'l Ali Baba tekkesi postunda oturan Hasan Balm Baba'dan icazet alp Baba oldu. Lleburgaz'n Turgut kynde oturdu. Emekli ky
retmeni

nda gmlmtr. (T. Koca)

idi. orlu da otururdu. 1983

yllarnda

ld orlu

mezarl-

Nefeslerinden bir tanesini sunuyoruz:

Hnkar Hac Bekta Veli pirimiz Tarik-i nazenin Bektaiyiz biz Hak Muhammed Ali'dir merebimiz Tarik-i nazenin Bektaiyiz biz On iki imama bal bamz Erenler evinde kaynar amz mam Hseyin'den izzet tacmz Tarik-i nazenin Bektaiyiz biz

J.

Hakkn eli eteinden tutarz ocuk gibi olur alar szlarz Bo dnmeyiz muradmz alrz Tarik-i nazenin Bektaiyiz biz
Yetmi iki frkadan cda olduk Gruh-i naciye ilhak olunduk Ehl-i Beyt-i Resle mahrem olduk Tarik-i nazenin Bektaiyiz biz

Mehmet Ali Baba abdal serseri Gerekler akna veririz seri Pirimizden aldk lal gevheri Tarik-i nazenin Bektaiyiz biz Cda: Ayr dmek katlma

Tank i nazenin: Bektailik - Mahrem: gizli - lhak:

332

ALEVi VE BEKTAi IJRLERI ANTOLOJiSi

DN
din olarak, Yahudi Tektarl ile Hiristiyan Genelletiricilii (Universalisme) karmndan ibarettir. Bu din Tektannl dinlerdir. Her dinde de Tanr tanmlar yaklak olarak birbirine benzer. Peygamberleri Musa, sa ve Muhammed'dir. Musa ulusudur. sa insancldr, Muhammed kentsoyludur, sa'nn yoksulluuna kar Musa Pragmatikdir (Yararcdr). Muhammed orta smfn adamdr, zenginliide yoksulluuda ho karlamaz. Tevrat sze dayaldr, ncil sa'dan sonra yazlmtr. Kuran Cebrail araclyla okunup tebli edilmitir. Hz. Muhammed tarafndan yazdrlm ve ezberletilmitir. Kuran vahyolunmutur. slamiyette ruhban snf yoktur. Ancak eylemli durumda mamlar, hocalar, vaizler, mftler, eyhlislamlar, diyanet bakan ve memurlar bu snf oluturur. Musevilikte hahamlar, Hiristiyanlkta kilise papazlar, rahipler ruhban snfn olutururlar. Musevilikte, Hiristiyanlkta, ve Mslmanlkta ibadet ekilleri, tapnmalar deiktir. Mslmanlk, Musevilii ve Hiristiyanl tand halde Musevilik ve Hiristiyanhk mslmanl tanmaz, kabule yanamaz. Kuran, Tevrat ile ncilin deitirildiini aka syler.
tr.

Aslnda mslmanlk

Dinlerin farkll ve ayrl ne yazkki insanlar ayr ayn fkralara kamplara ayrm Bu nedenle aralarnda byk dmanlklar, kanl trajediler yaanmtr.

DAVUT SULAR
Asl ad Davut Akbabadr. l 925 ylnda Erzincan'n ayrl ilesine bal Karahseyin kynde dodu. Babasnn ad Veli'dir. 17 yanda dnde dolu imi. Yunus Emre ile Smmaniden etkilenmi, Beyhani ile Serdari'yi etkilemitir. 1950-196.S yllar arasnda stanbul Radyosunda yerel sanat olarak alm. Ali Ekber iek ile Belkis Akkale sazndan ve okuyu biiminden etkilenmiierdir. lke iinde ve dnda bir ok konserlere katlm, alp sylemitir. Kemali, Serhat Ak, Sula adlarn kullanm tr. Halk iirindeki geleneksel anlaytan toplumsal gerekilie ynelmitir. Ak, ayrlk, doa temalarn da iirlerinde ilemitir. Mezhep atmalarna kar km, bar ve kardelii savunmu. Atatrk' vmtr. 17 Ocak 1985'de Erzincan'da lmtr.

On yedi yanda mana aleminde bade ien gl bir ak. Krkbe yl akn bir za.. man, aklk geleneini sazyla, szyle, sesiyle baaryla yrtt. Adn yurt iinde ve yurt dnda duyurdu. Byk annesinin ocuu olmad iin babas Veli, ocuunu ninesine vermi. Dedesi Kaltk Mehmet Aa tasavvuf airiydi. Dedesi gen Davut'a saz alma, iir syleme ve trk yakma zevkini alad.
Aklk geleneinin, her trnde baarl rnekler vermi yakt trkler bu gn dahi usta Malk trks sanatlar tarafndan TV de plak ve kasetlerde okunmaktadr. Ankara ve stanbul radyolarnda drt yl usta blge sanats olarak almtr.
Aklar Bayrarn'nn Konya' da yaplmasnda emei geti. Usta ak trk, _atma, gzelleme dallarnda byk bir yetenek sahibiydi. Dou Anadolu'da dilden dile anlatlan masal, yk ve sylenceleri iirletirdi. Bunlar sazyla etkili bir makam ve deyile dost meclislerinde sundu.

-lu havay gln payedarmdan, Yarana elveda edelim, yeter. Yedi nar sunanlar yand narndan, Cehennemden kp gidelim yeter.

J.

Ben dervi~em hoa kervan dzmem, Gnlm bahar yeli gibi sezmiem.
Dalgcm ak deryasnda yzmem,

Naz etme ey blbl sedalim yeter. Davut Sulari'yim mana-y natk. Biz arif ehline uyrnuuz artk. lm-i cavidandan mcevher sattk, Gnl kervann gdelim yeter.

Payedar eyledi gnlmdeki his, Dnyada insann dman nefis. Bama toplanan kemalli meclis, Ak ile muhabbet tadalm yeter.

334

ALEVi VE BEKTA/ //RLERI ANTOWJlS/

-2u divane gnlm bahar anda. Blblm ne are temiyorum. Ceylanm kayboldu geti bamdan, Fakat kement atp tutamyorum.

J..

Alemin sznden yandm yakldm, kr akn kantarna ekildim. Katre idim gl, ummana dkldm, Kem sz, zehirmi iemiyorum.
Aslm cinsim ola Mansuru Halla, Dost olan dostuna olurmu muhta. Derler, Davut Sulari' ye gzn a,

Bana derler sen de gel, ge, o yardan, Halil gibi cismim kurtulmaz nardan. Ben de Mansur gibi kurtulmam dardan, Ser veririm Billah geemiyorum.

Dumandr etrafm aamyorum.

-3Bir melein yaktm,

Mridime diyeceim.

J.

Bir neteri aktn, Dost gnlmde duyacam. Ceyhun oldum, Kaynayup kaynayup doldum. Cavidandan ksmet aldm,
Ak gmlein giyeceim.
Ak elinden

Bana vardr ruh-u mestan, Gr ki zalim, oldum hastan. Ne bam var, ne de bostan,
Rzkma ba eeceim.

Geceler gndz ayar, Deli gnlm eder zari. Kaybettim gl yzl yari,
Uruna ba koyacam.

Davut Sulari'yim yekta, Destim manp mark Hak'ta. Beden fani, ruh mutlakta, Kaderime uyacam.

--4-

Alemin iinde byle gezerim, Kahr ektim cananmdan tr. De de kara barm ezerim, Dertli oldum sultanmdan tr. Gel yareli gnlm alama sakn, Zaman mahbuba balama sakn. Her grdn le alama sakn, Bir ol nazl meydanndan tr.

J.

Cennet-i alada drt nnak kevser, ki tatl, iki acym meer. Meyveli bir aa daln eer Mehul olan o mekandan tr. Telli turna gider semadan te, Er odur ki mrid etein tuta. Gl odur ki ban iinde bite, Muhammed'in teri candan tr.

DAVUTSULARI

335

esrnan, Fikrini artrsn halk eden Sbhan. D cihan yoldan dil ile iyman, Ho devran Habibandan tr.

Kernalatn artsn uara

-5Yaban gl msn sarp kayalarda, El demeden solacan belliydi. Ey vefasz, derde saldn bam, Tatan taa alacan belliydi.

J..

Kara al gl olamaz demitim, be katre sel olamaz demitim. Elin kz kul olamaz demitim, Mell mahzun kalacan belliydi.

Serhat ak telin sazn yannda. ah sever o avazn yannda. Gzbebeim o ahbazn yannda, Sulari'siz kalacan belliydi.

Vatandatan

oy almaya hilafeti Bir erkee drt tane avrat Verecekmi hilafeti

Gelecekmi

J..

Kilidi cenette kalm emre alm Softann birisi vermi Aacakm hilafeti
Anahtar

Afyon Ekiehir gzler Konya Adana da zler Her ilimiz bunu izler Erecekmi hilafeti Bir erkee drt tane hatun hilafeti Be yz yl gerisin geri Gidecekmi hilafeti
Verecekmi

Bir kocaya drt tane avrat hilafeti Yetmi hui hizmetini Klacakm hilafeti
Verecekmi araf pee giydirecek Sulari, der ayrlacak Gericilik uyduracak eriatcym hilafeti

Yekta: Tek - Mahbub: Sevgili - Kemalat: Olgunluk., yetkinlik - Neter: Bak - Sema: Gk - Payedar: Rtbeli, itibarl - Katre: Damla - Mell: zgn Mahzun: Yasl - Serhat: Usnr - Hilafeti: Halife ynetimi isteyen.

336

Al.EVi VE BEKTAi iiRLER/ ANTOWJ/Si

DYALEKTK

Vi'idklarn, kartlarn atmas

kkenli bir szcllktr. Osmanlcas cedel Trkesi eytiimdir. sonucu, olutugunu ne sren felsefe kavramdr. Varlklarn, kartlarn birlii ve atmasyle olutuunu savunan bir yntemdir. Diyalektik

Franszca

nsann dilini kullanmaya balad andan balayarak yepyeni bir diyalektik domu tur diyebiliriz. Bu diyalektik, dil - dnce diyalektigidir. nsan zgrl dilin ilevini yapmaya balad gnden itibaren gerekleme yolunu tutar. Dncenin dile ball kantlanmt. Konumadan dnce yetisi daha sonraki evrelerde gelimeye balar. Dil ve dnce, birbirini karlkl etkileyerek, genel diyalektiin iinde, ok hzla gelien zel diyalektie dnme grnm sergiler. nsan szcklerle zetleyerek dnyann fizik yknden kurtulur. Kii bilgi elde edebilmek iin harcamak zorunda oldugu gc ve sreyi kazanr. Artk onunu gitmesi, grmesi, dokunmas bulmas, iitmesi, aramas, koklamas, tatmas gerekmez. Btn bunlar iin dnmesi yeter. Dil ve dnce diyalektii, gemile gelecei birletirmi, uzakl yakna getirmitir. nsan tasarlar. Hayvan tasarlamaz. nsan dnr hayvan dnmez. Hayvan gemiini bilemez, insan bilir, insan dillenerek uzay ve zaman eline geirir. Eitilmi bir kpek baka bir kpegi egitemez. (R.

Emerson)
Evrenin temel ilkelerinden biri de diyaletiktir. Bata Hegel, Marx olmak zere bir ok dnr diyaletik kavram zerinde kafa yormu, inceleme yapmtr.

HSEYN ZEK BABA

20. yzyl Bektai ozanlarndandr. Karaaa'taki Hasib Baba tekkesinin postuna geti. Dedesi, bu dergahn kurucusu olan Hasib Baba idi. Babas Hakk Baba dan sonra bu dergahn eyhliini kendisi yrtt. Hseyin Zeki Baba, o dnemin nl bir Gzel, ili nefesleri vardr.
eyhi

idi . .-Samih

Rfat

beyin

mrididir.

Hak Muhammed Ali kld inilyet Erenler cem'oldu meydanmza Bir Pir'i azizden adlm idzet ekildi tekbirler kurbanmza Bir araya geldi cmle erenler Can gzyle Hak'k daim grenler Arzu edb gelir talih olanlar Sdk ile dest urur damanmza

Muhammed Ali'den giymiiz tac bhesiz olmuuz grOh-i naci Derdlere dermandr zahme ilac Bulur hep girenler eranmza Mahlasum Zeki' dir ismim Hseyin Dostuna dost olduk adudan emin Bu ilm-i vefaye eyledik tahsin Ak olsun dediler irfanmza

nayet: iyilik- Cem'oldu: Topland - cazet: Yalak izni, babalk, dedelik, halifelik belgesi. - Guruh - naci: Kurtulmular topluluu. Cennete girecekleri yarant grlen temiz insanlar - Daman: Etek - Dest: El - Zahme: Vunna, darp darbe, yara - Ad: Dman - lm-i vefa: Dostluk bilimi - Tahsin: Aferin, vg Talip olma: Tarikata girme anlamna gelen bir deyim. Gnll tarikata girmek isteyince bir rehbere teslim edilir. Rehber gnlly yetitirir, tarikat tantr. Ayn Cem iin onu hazrlar. Usulleri retir. Hazrl tamamlaynca rehber durumu babaya yada dedeye bildirir, dede cem gnn belirler, evredeki canlar arr.

338

ALEVi VE BEK.TA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

LGL KAVRAMLAR

1 BAYRAM: slamda en byk iki bayram, Ramazan Bayram ile Kurban

Bayram'dr. Bayramlar, Medine'de ve Hz. Muhammed tarafmdan konulmutur. Hicret'in ikinci ylnda farz olan Ramazan orucundan sonra, ilk gn tutulan orulardan dolay sevine ve mutluluk anlamna bu bayram (Ramazan Bayram) kutlanmtr. Arapa "evval" aynn ilk gndr.

Kurban

Bayram

da "Zilhicce"nin 10, 1 t, 12 ve 13 gnleridir. Bu bayramda Tann'ya

yardmdr.

yaknlk iin kesilmesi zorunlu hayvanlara "kurban" denir. Kurban kesimi, slamda zekat-

tan sonra en byk toplumsal gereklidir.

Kurban kesimi iin

varlkl

ve borsuz olmak

2 - KABE: slamdaki en kutsal yerdir. Beytullah, Kabe-i Muazzama, Beyt-i erif, Harem-i erif adlaryla da anlr. Dnyann eitli yrelerinden gelen Mslmanlar evresini dolaarak hac borcunu yerine getirirler. Kp, toprak anlamnadr. Yerden ykseklii 16 metredir, duvarlar onar metreyi bulmaktadr. Sylencelere gre, Hazreti Adem'in dnyamza gnderildikten sonra ba diledii ve baland bir yerdir. Dou kapsna Mtezem denir. Bat kaps kapaldr. Kuzeyde smail Ta vardr. Temele bitiik kntlar adrvan diye adlandrlr. En nemli ksm, brahim makamdr.

3 ASA:
ler.

Bektailikte

'asa' ilmi sembolize eder. "Sopaya dayanma, ilme dayan" der-

4 - TA: Marifetin semboldr. ekil farkllklar asndan, Hseyni ta, Edhemi ta, emsi ta ve Elifi ta gibi deiik talar kullanlmtr. Bugn kutsal tren giysileri iinde yer alan Hseyni tatr. Ta ayn zamanda islam dinini de sembolize ettii iin ayrca nem tamaktadr. Kutsal giysiler iinde ta ile hrkann ayn bir yeri vardr. Pek ok yerde mezar talarnn zerinde bir taca rastlamak mmkndr. Bu taclarn ekilleri ve mezar talarndaki yazlar ou zaman bize tarih asndan deerli bilgiler sunmaktadr.

AIK AL ZZET
Ak Ali zzet zkan 1902 ylnda Svas'n arkla ilesine bal Hyk kynde

Muhtar Musa aa, anas Kamerdir. Kk yata saz almay rendi. Ky ky dolat. Hac Bekta tekkesine girdi zzeti adn ald. lk iirlerinde bu ad kulland. 1940'da Ak Hseyin Grsoy'la Ankara'ya gitti. H~lkevinde konuk edildi. lk dergisinde iirleri yaynlanmaya balad. Ky Enstitilerinde; Ak Veyselle saz retmenlii yapt. Plaklar kt. Solculuktan yargland. 1%l'de Aklar Derne~inegirdi. Ankaradaki gecekondusunda 1OEkim 1981 'de ld. nceleri Alevi-Bektai inancna balanan Ali zzet toplumdaki deiimlere ayak uydurarak sosyal ierikli yergi ve eletiri iirleri yazd. Halk, zgrlk izgiden ayr lmad. Turkn sazndan (1951), Ak Ali zzet Alyor (1955), Kitap Kk Dert Byk (1956), Tellerde Muradn Alsn (1958), iirler (1963), Srme1i (1966). Mhr gzlm (1967), Krkanbar (1974) adl iir kitaplar yaynlanmtr. Bir baka adan onun yaa mna baktmzda ;
O belli bir renim grmedi. ak Sabri'den saz dersleri ald ve kk yalarda ik oldu. 22 yalarnda Adana'ya giderek ukurova'h aklarla karlamalar yapt. Uzun yl lar yurdun eitli yrelerinde gezip dolat. Pek ok iir syledi ve iirlerini zaman zaman kard kitaplarda toplad. Baz trkleri de sanatlar tarafndan plaa okundu. Bunlar arasnda "Mecnun'um Leyla'm grdm", "u sazma bir dzen ver", Mhr gzlm" gibi.

dodu. Babas

Ali zzet zkan, Konya'da yaplan Trkiye aklar Bayram'na kablmtr-. -1Gzele bakmas ok sevap derler, Gzellere gzel bakmak gzeldir. Gzel yfu' sevenler cennetlik olur. Gzelinen yola gitmek gzeldir. Gzelin gn doar gzel kanda, Gzelin inci var gzel diinde. Gze1inen gzel masa banda, Gzel gzel lokma yemek gzeldir.

J..

Gzelinen gzel gezmek ne gzel, Gzel adn gzel yazmak ne gzel. .Gzelinen bade szmek ne gzel, Gzelin etinden pmek gzeldir. Gzelin nur damlar yanaklarndan, Gzelin bal damlar dudaklarndan. Gzelin gzel tut parmaklarndan, Gzellere hizmet etmek gzeldir.

Gzellere bakan gzler armaz, Gzel seven lr emme rmez. Ali zzet gzellerden farmaz, Gzelleri candan sevmek gzeldir.

340

ALEV/ VE BEKTAi liRLERI ANTOWJSI

-2Bayraklarn en gzeli Trk bayra Trk bayra. Sancaklarn en ezeli, Trk bayra, Trk bayra.

J.

Gazilerin donu sensin, ehitlerin kan sensin. Memleketin an sensin, Trk bayra, Trk bayra. Kudretli bir bakn var. Derya gibi akm var. Ayyldzl nakn var. Trk bayra, Trk bayra.

Tuna'dan su ier, Baz Hindistan' geer. Baz kanatlanr uar, Trk bayra Trk bayra.

Baz

-3Bir Allah tanyalm Ayr ayr bu din nedir? Senlik benlii nidelim Bu kavga d kin nedir?

J,

Hak Yusufa hazur etli Kardeleri kuyuya att Zleyha peinden tuttu Ak iinde buhtan nedir

doldurdu Kendini kula bildirdi Kabil Habil'i ldrd Orta yerdeki kan nedir
brahim Kabe'yi kurdu Nemrut atee buyurdu Hak sevdiini kayrd Yanmaz ate suzan nedir?
Yanmad

Issz dnyay

Gkten kitap indirdiler Kr sofular kandrdlar Kerem Asli'(ya) yandrdlar Bu aslsz yalan nedir Musa Tevrat'a hak dedi Fravun asl yok dedi Isa ncil'e bak dedi Sonra gelen Kuran nedir? Cennet cehennem kurdular Halk byle korkuttular Hilafet dava.<n srdler Bu geimsiz sultan nedir Gel bu sze hak diyelim Yalanlar yok diyelim Gel Allah'a ok diyelim u yer gk ay u gn nedir?

Zaptetmiti

Davut'un eli cmle ili Sleyman'n trl dili Kular bilir per(i) cin nedir

Geim iin aldattlar Ham yemee bal kattlar

oklarn yaldattlar

Huri Huri glman nedir

Ali zzet batn ilmine

Nedir Cebrail Emin'e nan Rabbl alemine Bu gavur mslman nedir

AIK Ail tzz.El'

341

-4Mhr gzlm seni elden,

Saknrm, kskanrm.

J..

Uan kutan esen yelden.

Saknrm, kskanrm.

Beikte yatan kuzundan, Hem olundan. hem kzndan, Ben seni senin gznden,
Saknrm, kskanrm.

Kavimimden, akrabandan, Kardeinden, z babandan, Seni douran anandan,

Saknrm, kskanrm.

Havadaki turnalardan, Su itiin kurnalardan, Geyiridiin urbalardan,

Saknrm, kskanrm.

Alzzet'i ancalardan Elindeki koncalardan, Yerdeki karncalardan,

Saknrm, kskanrm.

-5polisleri tuttu yakam. Ne alr canm, ne de el eker. O zalim yar benden kesti selam, Ne bir mektup yazar, ne de tel eker.
Akn

J,

Girdi dil ehrine sevda taburu, Can yurduna hcum etti her biri. Keder denizinde umut vapuru, Ne batar kurtulur, ne de yol eker.

Feleinen geinmiyor, zzet'i,

irkin huylar var. kt adeti, u bendeki derdi, ah feryad, Ne da ta gtrr, ne de kul eker.

-6u sazma

bir dzen ver

J..

Ura bir gn bizim kye

Tellerde muradn alsn Gel beni bir tenhada gr Dillerde muradn alsn Elinden tutup gezelim Harman de gl dzelim Kalem ver adn yazalm Ellerde muradn alsn

Sana bakam doya doya in ovaya llerde muradn alsn

Da ceylan

Kehribar benler gerdana Dzen dzm tana tana Baz baz k seyrana Yollarda muradn alsn

342

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJiSi

Ali zzet grelim Bugn bayram baralm A gsn sarahm Kollarda muradn alsn

-7Gidin kular! gidin yazlar geliyor, Elvan elvan renge boyann, dalar! Turnalar gidiyor, kazlar geliyor, Giyinin kuann, donann dalar! Ak iekler domur domur gz verir, Sallandka birbirine sz verir, Gkler yere ninni syler, haz verir, Ala afak skt uyann dalar! Kumrular dem eker derelerinde, Dudular seslenir tepelerinde, Mart ile Nisann aralarnda Gerir ayrn imenin dalar.

J, Akbulutlar birbirini kovalar,

Duman olur yce beller, ovalar, Kular hengameyle yapar yuvalar, ter dertli, dertli, dayann dalar!
Aalar borlanr a iekleri, Burcu burcu kokar da iekleri. Efil efil eser ba iekleri, Yel vurduka mavi reyhann, dalar!

Yaz bahar aylan geldi, Al'zzet! Alaan blbller gld Al'zzet!

Da balan tandr ba'oldu Al'zzet!

Sizde yatan lmez, inann dalar!

-:-8Millet kan uykuda yurtta soygun var Hrsz belli deil iz belli deil Her tarafta oylum oylum yangn var Ate belli deil kz belli deil veriyor ller vergi Aslanlar al giydi tilkiler krk Her ey pahaland geim ne zorki ar belli deil bez belli deil Sudan ucuz bizden fakir hzan yok Gmlek yok, kefen yok mezar kazan yok Hortlad istibdat dat yok dzen yok eker belli deil tuz belli deil
Salar can

.J,

Gitti kahramanlar beyler paalar Kellere kalmtr, imdi keler Koltuklara kurulmutur paalar Koval belli deil saz belli deil
Oy dilencileri ky ky geziyor

vaad yazyor yokluk yzyor oklar belli deil az belli deil

Varlk deryasnda

Aslsz faslsz

oldu amlar da mft Gaz yok tuz yok bez yok geim ne zorki Gc yeter bakan oldu zzeti Az belli deil sz belli deil(1)

Ardlar kad()

(1) Bu iir 1958 ylnda yazlmtr. Ak Ruhsati'ye benzek (nazire) dir.

AIK All iZZET

343

-9Alasana ne duruyon gzlerim Vatan garip iller garip ben garip ksz yavrularm yetim kzlarm Dalar garip ller garip ben garip

J,

Yalnz ben deil cihan perian

Yabanclar girmi

Yurt sahipsiz fakir insan perian bostan perian Blbl garip gller garip ben garip

zzeti sabreyle ferman Allahtan Gn gelir dzelir devran Allahtan Memleket hastadr derman Allahtan Millet garip, kullar garip be~ garip

-10Kader torbasna elim uzattm Tecelli kadm karal kt mr defterine bir yol gz attm Dertlerim iimde sral kt
Uradm pnar batan kunyor

J..

Kader beni kabdan kaba aktard Koa idi bu dert bana yeterdi. Evvel yanmzda blbl terdi imdi bayku kondu, haral kt
Al'zzet byle kader ne yapsn

Kader lamba yakm beni aryor Kime iyilik etsem bir ta vuruyor Dostum dmanmdan ileri kt

Byle gelmi, byle gider ne yapsn Hasta can veriyor doktor ne yapsn Cier para para yaral kt.

-11-

Mecnun'am Leyla'm grdm Bir kerecik bakt geti Ne syledim ne de sordum Kalarn ykt geti bir ift sz Ay myd gn myd yz Sandm ki Zhre yldz avk beni yakt geti.
Soramadm

J.

Ateinden duramadm

Ben bu srra eremedim Seher vakti gremedim Yldz gibi akt geti. Bilmem hangi bur yldz Bu dertler yaralar bizi Gamze oku baz baz Yar sineme akt geti

zzeti bu ne hikmet i Uyur iken grdm bir d Yar zlfn kement etmi Boynumuza takt geti.

344

ALEVi VE BEKTA/ JIRLER/ ANTOLOJiSi

-12yerde yatsa rr m ola sana sanlan kollar sevdiim Para para olsa durur mu ola Adn syleyen diller sevdiim
u

Yzyl

J, Sabah gl sa elinde grnm

Harman de iki yldz sarlm
A bebeim anasndan ayrlm

Seni zaptedemez ller sevdiim Ali zzet gzellere taparm Elin korda ayan perim Bilsem gidecein yolu yaparm ncitmesin seni yollar sevdiim

Gzeller muhtar, gkler melei Cennetler gelini, dnya bebei Kyn yak yayla iei Getirir kokunu yeller sevdiim

-13Ahr zaman kahraman Atatrk Trkiyc'nin hal yaman oldu gel Fitne fesat ellerinde kald mlk Kardalar kardaa dman oldu gel

Tac idi ay gne banda Ata'm Dnya eilirdi karnda Ata'm Allah'n ordusu peinde Ata'm Deccal kt ahir zaman oldu gel Syle Yce Tannn Mehdi'yi salsn Ali Battal Gazi beraber gelsin Sana ta atann eli knlsn Anayasa inkar gman oldu gel Ali zzet zkan can seni gzler ksz kalan vatan han seni gzler erefli hretli an seni gzler Kafir yurdumuza mihman oldu gel

Asil Trk evlad ceza gryor Hainin hrszn ii yryor Ktlk geldi alk hkm sryor Ac soan derde derman oldu gel kendi eytan oald istibdat adalet n'oldu Her eye zam geldi bir namaz kald Yalancnn sz iman oldu gel
Hortlad
eyhi eytan

KAVRAM
1-VAHDET- VCD: Varlklarn birlii. Bu sz, bir tr slam felsefenisinin de Tm varlklar aslnda Allah'm varln temsil ederler. Allah'n varlndan kopmulardr. Dnyadaki tm varlklara, gerekte var gzyle baklamaz. Gzeller gzeli olan, tek kusursuz olan Tanr'ya, sonsuz akla ulamaktayz, O'nda birlemek iin denize akan rmaklar gibiyiz bizler, "Tasavvuf' dediimiz eyin ruhu, z ite bu vahdet-i vcOd'a dayanr. slam, dnrlerinden Muhy'iddin ibn'el Arabi, vahdet-i vcfid'a dayanarak tasavvuf felsefesini oluturmutur.
addr.

2- VAHDANYYET: Ulu Allah'm birlii, varl. 3- VELYYULLAH: "Allah"a yakn olma mutluluuna erimi olan veli demektir. nce bu szcn oulu olan evliya'y benimseyip tekil olarak kullanmtr. "Burada bir evliya var" gibi. Eski yzyllardan kalma bir szck olan "veli" "veyyullah" karl olarak halli kullanlr. Anadolu halknn dilinde veli'nin karl "yatr" dr.
Halkmz,

DNE SULTAN
Deerli aratnc Sayn
Baclar, gemi yllarn

Nejat

Birdoan'n

Anadolu'nun Gizli Kltr Alevilik"

adl

kitabnda kadn Alevi ozanlardan szederken "stanbul'dar Naciye, Emine, Mnire

usta sanatlardr.

Bu yzyln ilk yllarnda (1924) Seyyitgazi'niri B}iykdere kynde doan Dne Sultan bu alann ustalarndandr. Her yit Eyll aynn banda Seyyid Gazi trbesini silip sprp tertemiz eden Dne Sultan, sorduumuz sorulan bile doatan deyilerle yantl yor. (s:391). der. Dne Sultan hakknda bildiklerimiz bunlar.
-1-

kfnata, ak llleme, Smaz ki kudretin levh kaleme, Nurun ziya vermi cmle aleme, Lailahe llallahrn gel yeti. Ol, Ademi halk eyledi nihanda, Ona lutfeyledi gizli, pinhanda, manm var, midim send cihanda, Lailahe llallahm gel yeti...

Varn,

J,

Emredip srafil soru almadan, Ruhlar ta ezeli cisim olmadan, Ezrail de can almaya gelmeden, Lailahe llallahm gel yeti. Ol sekiz cinana tuba ekmeden, avkn rahmetinden kevser akmadan, Cebrail'in kanadn yakmadan, Lailahe llallahm gel yeti.

Gel Dnem zikreyle Ulu Huda'y, Arayanlar bulur elbet sevday, Ben senden isterim derde devay, Lailahe llallahm gel yeti.

-2(HacBekta dergahndan

dnerken syledii

deyi)

Ali dedik debana destine, Hnkar dedik meydanna postuna, Krklar meydannda yolun stne, Dal durduk darna cardan gelirim.

J..

Yedi hane onikidir postlar Kumru syler Naci okur sesleri Alm goncalar gl nefesleri Bal ettik kovanla srdan gelirim.

Dnem dedi yz srnce dergaha Gnlde gmann kalmaz bir daha Aslann azndan akar ervaha Doldu badelerim pirden gelirim.

346

Al.EV/ VE BEKTA/ J/RLERI ANTOLOJSi

-3Devah

miratan geldi Cebrail

.J,

zzetinen durdu himmet'l hayr

Gelmedi yoluna ne tepe ne bayr Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim Sekiz semavetin dzne kt Adalet burcunun glleri koktu Kevser nnaklan orada akt Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim grnce diz st kt yznn yan dkt Hatemi Muhammed ikrara tuttu Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim
Alad Aslan

Rzalk ald yoluna vurdu Yolunda krklarn varn grd Acildi kaps ieri girdi Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim Gerekler demine hu dedi geti Ralimet yazl postuna dt Kuran- azimi an orada at Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim
nne fetehna okudu dili Rabbena saddakna ald yolu Kemerbest balad alnd eli Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim

Her iki cihanda Ali ser idi Zlfikir dufdln eki var idi Gferini almaya az arad Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim Hatice Fatma ervah- hastr Al yeil libasn onlara kestir Hasan Hseyini sinene bastr Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim mmetin senedin eline verdi Orada Seydullah Selman' grd Arifler katnn srrna erdi Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim Firdevsi alann iini gezdi On iki kapnn varn yazd Nizam teraziyi orada dzd Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim

O meydanda kaynayp da cotular Hlle donu kutlu kaftan bitiler Gnahlnn gnahndan getiler Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim suyunu eline ald Sald mumine rahmetler oldu O meydann ii nur ile doldu Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim ler, beler yediler krklar dedeler Rza lokmasn meydana kodu Tark eli ile tercman yedi Ger Muhammed Mustafa'ya gidelim
Rzalk

Dne Sultan himmetiniz var oldu Allah bir Muhammed Ali ir oldu Hnkar Hac Bekta Veli Pir oldu Gel Muhammed Mustafa'ya gidelim

SAKNE BACI
Gerek kiilii, yaptlar, doum ve lm yllan bilinmeyen sakine Bac 20. yzylda yaam, bir Bektai kadn ozandr. Eskiehirdeki Sultan ika eyhi, air Ali Rza Hadi'nin kzdr. Yaklak yz yalarnda ld sanlmaktadr.

-1-

Ezeli kurdular erkAn yolu Bu yolun sahibi Muhammed Ali Pirimi sorarsan Bekta- Veli Ali Veli gibi er bulunur mu
Oturmu mridler

Erenlerin yolu bir gizli srdr Her ne arar isen orada vardr Cmle cem ehlinde gnller birdir Arasan birinde gam bulunur mu ler beler o kapy atlar Muhabbete misk anber satlar Hakly haksz onla setiler Sulu olanlara yer bulunur mu Unutur mu dknlerin yaresi Bulunur mu kalb evinde ras Bin Lokmar'a varsa yoktur aresi Meded mrvet deyen can bulunur mu Beni mest eyledin meyi iirdin Frsatn var iken elden kardn Doksan be ya ile gnn geirdin Geen gnler gibi gn bulunur mu Sakine Hatun der varabilirsen Can gzn aup da grbitirsen Bu szn fehmine grebilirsen Bundan byk sana n bulunur mu

dolu ierler Dillerinden drr gevher saarlar

geerler

Gnahhnn gnahndan

Kusursuz gnahsz kul bulunur mu yerli yerine Kimse eremedi Ali srrna Hep dikildik erenlerin darna Mansur'un ektii dar bulunur mu Bizde ielim krklar itii demden Gnlde kalmasn kaygdan gamdan Hatice Fatma girdii cemden Arasalar byle cem bulunur mu Cem cemiyet cmle eyden uludur Ayn- cem kardeler Ali kuludur stmzde duran kudret elidir Byle bir mbarek el bulunur mu
Mridler oturmu

348

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

--2Sabah namazna uyan Terk eyleme kl namaz Trl kokulara boyan Terk eyleme kl namaz
leni klmazsan kalr
imanm eytan alr
Mekann cehennem olur Terk eyleme kl namaz Hakkn

J.

kindiye hazr olun Erenleri nazir bilin

Akam namazn kln

Terk eyleme kl
Yats namazn Klp

namaz

gzet menziline ilet Olursun tamudan azat Terk eyleme kl namaz

nuruna batarsn cennete atarsn Sakine der ne yatarsn Terk eyleme kl namaz
Cann

GZEL SZLER
- nsan insan eden bilin deil, bilinci bilin eden insandr. - Madde ruhun rndr. - Erdem glnn iine gelendir (Thrasymokhos) - Tek gerek gl
olmaktr.

- Erdemin ls tzedir. Bilgelik akln tzesi, cesaret kalbin tzesi, lllk duygularn tzesidir. yleyse, erdemin ls tuzedir. (Sokrates)
akln

- Erdem temkinli -

sonucudur. (Sophokles)

Erdem bilgidir. (Kant)

-- ll ol (Thales) Erdem gszn iine gelendir. (Kallikes)

- Erdem Tanr karsnda alak gnll olmaktr. - Erdem yardmlamadr. - Erdem, insann
insanla

gvenidir.

MHR DEDE
Mihri Dede'nin gerek kimlii yaam yks, doum-lm tarihleri ile doduu yer asl ad ve eserleri hakknda elimizde yeterli ve ayrntl belge ve bilgi yok. Aada sunduumuz iirine dayanarakl9_ yzyln sonlaryla 20. yzyl iinde yaadn sy1iye biliyoruz.

kilik kinini iinden atp zde ben bir insan olmaya geldim Taht kuraln aiflerin gnlnde Szde ben bir insan olmaa geldim (Serimi meydana koymaa geldim)
Meer ak imi cann mayas

..J,

Bende bir zamanlar baktm- bakldm Nice yllar bir kemende takldm O ak- mecazla yandm yakldm Kzde ben bir insan olmaa geldim (Serimi meydana koymaa geldim) Sre geldim ak meyinden ierek Her bir ak karasndan seerek Varlk dalarn delip geerek Dzde ben bir insan ohnaa geldim (Serimi meydana koymaa geldim) Grki Mihri Dede imdi neyleyim Gerek ak her ynyle syleyim Her trl sefaya veda eyleyim. Sazda ben bir insan olmaa geldim (Serimi meydana koyma,a geldim)

Ona mihrap olmu kan ayas Hakk'n iledii kudret boyas Yzde ben bir insan olmaa geldim (Serimi meydana koymaa geldim) Btn mritlerin tarif ettii Sadklarn menziline yettii
Enbiyann, evliyann gtt

zde ben bir insan olmaa geldim

(Serimi

meydanakoymaa

geldim)

350

ALEV/ VE BEKTA/ /JRLERI ANTOLOJiSi

RAZLI EYH SAD'DEN SEMELER

BR YK, K SZ
Halife Me'mun, ay yzl bir cariye ile gerdee girmek ister. Gzellii, insan delirtecek lye varm olan gzel, bir trl kendini ona brakmaz. Me'mOn. fkesinden kzn kafasn paralamak ister. Bu srada kzn verdii karla bakn:

- "te bam, kes, ifakat benimle yatma!.." Me'mQn sordu:

- Ney
yaptm

da seni incittim. Benim nemi beenmedin?" cariye:

-"Beni ldrsen, ikiye bisen, seninle yatamam. nk aznn kokusuna dayanamyorum. Kl bir kez ldrr, ok bir kez saplanr. Fakat az kokusu insan durmakszn ldrr."

K SZ
-Arkada,

sonun iyi olursa, ektiin yas ve aclar gveylik yerine geer.

-Madem ki dnyay brakacaksn, be karde, altnlar sa; hak edenlere, gerekenlere ver. Nasl ki Sa'di de byle yapyor: Altm olmadmdan inci sayor.

KADM

Rahmetli M. Tevfik Oytan'm

verdii

bilgiler gre, 20.

yzylda yaam,

bir Bektai

ozandr. Asl ad Ali Rza kedir. Karaaa tekkesi eyhi Hseyin Zeki Baba'dan el ala-

rak, tarikata girdi. eitli devlet memurluklarnda bulundu. Bir sre Emniyet mdrl

ve Tekel idaresinden emek1i oldu. Uzun sre Bursa'da oturdu. (1902-1968) Ali Naci Baykal Dedebaba'dan, Baba'Ik icazeti ald. iirleri yaymanmad. Gezerken da sahrada ulatm bir ulu cana Bana bir ba nazar etti kul oldum ben o sultana
Sarldm sdk

yapt

Dolatrd semavat yetitirdi

ile damanna pervaz edp utum bir ummana

Girip ba- cenan ire iip Kevser arabn

Ald

perde-i esrar nmayan oldu her ylina

lp lmezden evvel var olup kaldm bu alemde Ledn ilmin okuttu n bana bir hace-i dana
Ali'nn hendesi oldum Kadimi dendi namma Ezelden dahil olmutum harimi bezm-i irfana

Nazar: Bak - Sldk: Ballk, candan - Dimin: Etek - Umman: Okyanus.Perviz: Kanat vurmak - Semavat: GiJk katlar - Ledun ilmi: gizler bilimi Hace-i dana: Bilginler-bilini - Bende: Hayran, kulu - Harim-fi bezm- rfan: Arifler meclisinin yrei, ii.

AHMET YESEV'DEN:
Ahmet Yesevi'ye bakn, Ahmed Yesevi'ye! Bykslam eriati demek olan Kur'an' nasl, dizelerinde, gzlerimizin nne seriyor.''Sylemenin harcas. sylemenin hasdr. Sylemenin harcs. gnllerin padr. Gnllerin pasn, ger siteyin der isen ol sz sylegil kim szn hulasasdr. Sz doru diyene, 'Kul'il Hak' dedi alal bunda yalan syleyen yarn utanasdr. Yetmi iki millete br gz ile bakmayan halka mderris olsa, hakikatte asidir. Bundan ieru, haber bekleme benden ey yar hakikatin kafiri, er'in evliyas
dr."

352

ALEV VE BEKTA/ iiRLER ANTOWJ/Si

Han: Sofra - Don: Giysi - Hare: Ss - Has: zel olan - Hulasa: zet - Kul'il Hak: "Doru syle: ''Allah' syle"- eriat: Gerek slam ve Kur'an anlamyla
Allah'm yolu (gnmZde
saptrlmtr).

HKMETLER

bilen ak bilir dostlar Tarikatn ilerini eda klp Hakikatn deryasna batar dostlar
Tarikatn manasn Yam

eriatn artlarn

Ondrdmde toprak gibi engin kattm "Hu-hu" diye bam ile geceler kattm Bin altnlk kymetin bine sattm Ondan sonra kanat rpp utum dostlar geldim Gnah ile her i kldm hata kldm Tvbe edip Hakka boyun sunup geldim Tvbe edip gnahlardan katm dostlar Cebrail vahy getirdi Hak Resl'e Ayet geldi, zikredin diye para ile btne Hzr babam sald beni ite bu yolu Ondan sonra derya olup tatm dostlar cevJan kldm seyran kldm Hakikatten kanat tutup uar oldum Marifetin eiini atm dostlar
eriatn bostannda Onbeime dergahna yanp

yetti, mrm gitti. ge utum yere dtm Nefs ile eytan ile hayli vurutum Sabr ve rza makamlarm atm dostlar
Barm tat, aklm at

Onikimde btn ruhlar kelam eyledi Huriler karlad bana selam eyledi Sr erbetini saki olup bana sundu Onu alp edep ile itim dostlar Onmde dalg olup deryaya battm Marifetin cevherini srdan derdim Mumunu grp pervane gibi zm vurdum Bir ho olup aklm gitti, atm dostlar

Tarikatn glzarnda

Elest arabn Pir-i Mugan doya verdi iverdim, miktarmca, koyup verdi Kul Hace Ahmed iin dm yanverdi Taliplere inci-cevher satm dostlar (Bknz. mer Uluay - Hoca Ahmed Yesevi 1997, sh: 129-134)

AIK MAHMUT COKUNER

"1928 ylnda Malatya'nn Boruk yaylasnda dodu. Gerek ad Mahmut Ta olan ozan, okuner mahlasn ald ve mahlas soyad gibi kulland. Dedesi
Mrseloullarndan Reat Aa'nn olu

Mrsel, 14

yalarnda

Hatay yresinden

Malatya'ya gm ve babas Tahir orada domu. Mahmut okuner, 7 yanda anasn, l 1 yanda babasn kaybetti. 14 yana kadar el kaplarnda rgatlk yapt. Daha sonra Belveren Bucak Mdr'nn araclyla ilkokula yazld. 1946 ylmda ilkokulu bitirdi. Ortaokula yoksulluk nedeniyle devam edemedi. ki yl kadar Devlet Demiryollarmda alt. 1948'de vatani grevine balad. 1951 ylnda da i bulma umuduyla Gaziantep'e yerleti. "kszlk ve yoksulluk beni akla itti. Bu yol beni balk ozan, saz airi yapt" diyen Mahmut okuner, Gaziantep Folklor ve Musiki Cemiyetlerinde grev ald. Bylece hem kendini yenileyip durdu, hem de genlere yol, yntem gsterdi. Yeni halk ozanlarnn ve folklorcularn yetimesine nderlik etti. 1962 ylnda Gaziantep il radyosunca alan snav kazand. l radyosunda sazyla solo programlar yapt. Radyodaki grevi 1966 ylna kadar devam etti. Daha sonra zel saz dershanesi at. Yetitirdii rencileri arasnda bazlar yrede tannm isimler arasnda yer aldlar: Mahmut okuner plak ve kaset doldurdu. Aynca iirlerinden bir demetini Batanbaa Yalan adl bir kitapta toplad. boyu kendisini akla iten aclanmalardan, dertten kederden bir trl kurtuNetikim ozan okuner'i, mutlu yuvasnda dnyaya gelen 6 yavrusunun pepee lmeleri onu en byk aclara garketmiti. Hayatta kalan bir tek kzn byk bir ihtimamla yetitirmeye alt. len yavrusu iin yazd bir at gnmzde nl trknn szlerini oluturmutur: (Fevzi Balac, a.g.e. sh: 432)
lamad. Hayat

-1Bebei nazl byttm, Ninni syledim uyuttum. Sonra yavrumu kaybettim, Bebek nenni, yavrum nenni.
okuner'

Bebek beni kl eyledi, Aklm ald del eyledi. Muhannete kul eyledi, Bebek nemi, yavrum nenni.

im glemedim,

Suum neydi bilemedim.

Kaybettim bulamadm,

Bebek nenni, yavrum nenni.

Ak Mahmut okuner, Konya'da dzenlediimiz Trkiye Aklar Bayram'nn haberlerini gazetelerden okumu, bu lenlere katlmak iin Konya'ya gelmiti. lk katld bayramda tm jri yelerinin byk ilgisini toplad ve beenisini kazand; tek bana

354

ALEVi VE BEKTA/ J/RLERI ANTOW{!Sl

altn

lna

trk dalnda birinci seildi ve kadar devam ettirdi.

madalya ald. Bu baarsnn lm tarihi olan 1984 y

iirleriyle

Anadolu insannn hayat servenini dile getiren gzel ve gftesi kendisine ait olan trklerle nne n katt.

yzden fazla bestesi

Ak Mahmut okuner'in en verimli anda aramzdan ayrlmas bizleri ve arkada larn derin bir zntye bodu. An Gaziantep'te yaptrlan mezarna derneimiz de katkda bulundu." (Feyzi Halc)

-2Otuz austos'ta geldim Konya'ya, Aklm bamdan ald Mevlana. Sanki yeni gelmi oldum dnyaya, Esas yam krbe oldu Mevllina. Blbl hoca ile girdim dergaha, Kymetin byktr biilmez paha. Dnyada emsalin bulunmaz daha, Sende gzm, gnlm kald Mevlana.

J,

Divana durdum da elim baladm, Ak ile dert ile sinem daladm. Bir dilek diledim oka aladm, Gzlerim ya ile doldu Mevlana. Bayram gelir kanl kinli barr, Al yeilin birbirine karr. Aklarn saf saf olur yarr, Can burada gerei buldu Mevliina.

u dnyaya geldim daha glmedim, Dnyada ad olup murad almadm. Bo evirme beni boa gelmedim, okuner' im sana geldi Mevlana.
~3-

Adem ata ile geldim cihana, Ol Hazret-i it'in mihmanym ben. manm vardr ki ulu sphana, Bilirim'Dnya'dan bir faniyim ben. Nuh'un gemisine beraber girdim, Kaptan yoruldum gemiyi srdm. Dalgalar estike dmeni krdm, Nuh'un gemisinin kaptanym ben. Klhandan kurduldum adamm sandm, Sanki bir ryadan yeni uyandm. Kerem'le Asl'yle birlikte yandm, LeyH\ llerinin tufamyin ben. Mecnun oldum gezdim Leyla lnde, Bir saz oldum klarn elinde. Trl trl name srma telinde, Sevda sazlarnn divanym ben.

J, Gemiden kurduldm geim derdine,

Dertler sraland ard ardna. Koyunu vermedim Hakk'n kurduna, Hazret-i Musa'nn obanym ben. sonra hep emekledim, ekledim. Bayku oldum viraneler bekledim, Ykk viranenin klhanym ben.
Yaadm derdime ok dert
obanlktan

yok kzm yok yalan dnyada, derdim artar ziyade. stenirsem gnllere amade, Duygulu bir gnln destanym ben.
Yaadka

Olum

Mahmut'tur hem okuner'im, milletimi severim. Yeil Malatya'dr z doum yerim, Yce Trk halknn ozanym ben.
Vatanm,

Admz

AIK MAHMUT COKUNER

355

-4Gel gnl dolama devr-i ilemi, Vazge gnl bu alemde kimin var? Bilir misin yazan levhu kalemi, Vazge gnl bu alemde kimin var? Gnl sen ne beysin ne de paasn, Dostlarn elinde sen bir maasn. Herkes kendi aleminde yaasn, Vazge gnl bu alemde kimin var?

J.

Senin engininde duman bulunmaz, aresiz derdine derman bulunmaz. Sende cevher ykl kervan bulunmaz, Vazge gnl bu alemde kimin var?
okuner' im baharn yok yazn yok. Derdini dkecek telli sazn yok. Senin bu ~lemde olun kzn yok, Vazge glinl bu alemde kimin var?

-5dnya malna, alamam bu saz sarho olmadan. Her ne zaman saz alsam elime, Billahi alamam sarho olmadan. Mecnun gibi lde sevdakiir olsam, Dertli Eyp gibi ilezar olsam. Ak Garip gibi bahtiyar olsam, Billahi alamam sarho olmadan.
Deimem dostlar

J,

Kerem gibi beni nara yaksalar, ah Hseyin gibi kanm dkseler. Pir Sultan misali dara ekseler, Billahi alamam sarho olmadan.
okuner' im bu sevdadan gemesem, Dostun yaylasna konup gmesem. Dost elinden dolu bade imesem, Billahi alamam sarho olmadan.

TASAVVUF VE ERAT Bugn dnya gnllerini atee veren bir Yunus Emre, bir Erefolu Rumi, bir Kaygusuz Abdal, bir Niyazi-i Msri, bir Ahmed Yesevi "eriatiyiz" diyerek gnl krm yor. nsanlar blmyor. Her an Kur'an'la birlik iinde, Allah'ta erimi old1L1klann kantl yorlar.
Onlarn

yolu gerek eriatin yolu olduu gibi Allah'n hakikatinde erime yoludur.

bal,

En bata Yunus olmak zere yle ksa bir gezintimiz sonucu her biri ayn bir tarikate taavvufu halk ozanlannz, u niteliklerle karmza karr: 1- Yumuak,
insancl

ve barldrlar.

2- Dizelerinden, ne bir telkin, propaganda, ne de iddiia kokusu kar. 3- eriati, yani gerek anlamyla Kur'an'n
asl

ve deimez hkmleri iindedirler.

356

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

4- ok nemsiz,

iddiasz

laflar ediyorlarm gibi gibi bir grnt verir, ama

Kur'an',

slam', Kur'an demek olan eriati de rahata yanstrlar. Tabii onlar, Tanr velilerinin izinde olduklar iin, slam, kendileri iin. grevler deil, sevdalar, aklar manzumesidir.

- "Nolur ise koki olsun, oliser. Tek gnl Mevlay bulsun buliser. Ak banda taze gller alr. mr ba, koki salsun, soliser."
Erefolu hrsna kar kan u

Rumi'nin bu gzelim dizeleri yannda Yunus, mal, mlk, servet edinme dizeleriyle ve de gerek anlamyla Kur'an'n, Kur'an demek olan e

riatin

yanndadr:

"Eer yer iersem, han benim deil. Hulleler giyersem, don benim deil.

Emanettir camn, ten benim deil. Nene alda.naym dnya ben senin?"

HAYDAR BABA
20. yzylda yetimi bir Bektai ozandr. apka Devriminin hemen ardndan, Selman Cemali Baba, Topkap tekkesi eyhi Bekta Baba ve Haydar Baba. Trkiye'den ayrlp, Amavutluk' gitmilerdi. Turgut Kocann gldeste kitabnda: "Haydar Baba, Arnavutluk'tan
ayrlarak,

Romanya ve oradan da, Bulgaristan'a ge-

miti. nce Deliorman'daki Demir Baba dergahnda bir sre oturmu, daha sonra da

Denizler'de Deniz Ali Baba tekkesinde oturmutur. 1977-yhnda, yetmi yan akn olarak, lmtr. Denizler tekkesinde Ali Baba, Selman Baba ve Veli Baba mezarlarnn arasnda gmlmtr.

Kendisinin anakkale'li olduu sylenir. dil bildii sylentisi vardr.

Ad eklinde

Asl meslei, Avukatlk

idi. Bir ka

yabanc

Haydar Cemil'dir. iirlerini Haydar veya Hayderi takma bilgiler verilmektedir.

adyla sylemitir."

Silistire iline bal Karalar kynden, yirmi yl nce gmen olarak Trkiye'ye gelen, bugn 84 yalarnda olan, Hanife Didar Gl Bac'dan Turgut Koca'nn ald bir nefesi ile ona ait olmas gl drt baka iiniri de Abdlkadir Sezgin'in "Hac Bektai Veli Bektailik" kitabndan aktaryoruz. Bunlar bir baka Haydar Baba'ya ait iirler de olabilir.

-1Hseyni'dir ksvemiz, Srtmzda aba post Mcerretiz tertemiz. H dost Hak dost Allah dost
Bektaiyiz Bektai, Attk gam tela

ah'dr krklarn ba,

H dost Hak dost Allah dost

Muhemmed Hatice'den, Fatma Ali ve Hasen Hilseyn'e eriirsen, H dost Hak dost Allah dost Zeynel Abidin ile, Cafer-i Sadk bile Kazm Rza'dan dile, HU dost Hak dost Allah dost Taki Naki Askeri, Mehdi hem ol Hayder'i On iki imam cevheri, H dost Hak dost Allah dost

358

ALEVi VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJiSi

-2leblebi yutana hu elik yayl bir ok gibi ekebilip atana hu

ineyipte Dervilik ateten gmlek Hner onu giyebilmek Koymayp gnlnde istek Geyp derde batana hu Dervilik Deil

Dervilik demir

J.

Dervilik nefsi haklamak Hem irfan kucaklamak Hakk kendinde saklamak Ehline okuyana hu
Dervilik mridin bendi Gerdane akn kemendi Belde Allah, dost tgbendi Kuanup sz tutana hu

ta ile aba ey Haydari Baba Gnlmden gelen Hitaba Fikrini z atana hu*
*Baz

defterlerde "hu" sz yerine "bu" szc yazld belirlenmitir.

-3Allah bize z akn Verdi elhamdlillah Kalbi akn takn Gerdi elhamdlillah Biz benlii halka katbk
Varl yoklua sattk

J.

Olduk geree erenler Biz bu ak eyledk yar La mekani yurttan haber rcli elhamdlillah Allah Muhammed Ali Hac Bekta- Veli Canda akn ezeli Ferdi elhamdlillah

Bu ak irdi bizde attk Derdi elhamdlillah

Muhiblikten ileri Mritlikten ieri Aka postu Haydari Serdi elhamdliHah

HAYDAR BABA

359

-4Ali Muhammed'iz AI-i Ali'yiz Bizleriz hakikat gruh-u Naci Hasan'a bendeyiz Huseyni'yiz biz Biz ehl-i tarikat gruh- Naci Tarik-i Nazenin Zeynel Abidin Hem Bakr Cafer'den bize ser-i din Kazm'dan Rzadan bu mezhep metin Gsterdik Sadakat Gruh- Naci

J.

Taki'den Naki'den bize hidayet Nur-i nubvvet'le srr- velayet Askeri'den bi;e her dem inayet Kld bizi hilkat Gruh- Naci Mehdiye uymuuz bulmuuz aman Derde dermanmz sahibz zaman Onun lekeriyiz o nur-i iman Etti vir~p takat Gruh- Naci

Nur-i Nebi'dir hem Kerem AJi Pir-i Hnkar Hac Bekta-i Veli Ey Hayderi oldu bize munceli Balm'dan liyakat Gruh- Naci

-5Gerek erenlerin darna durduk Pirimiz Hnkar'a Allah eyvallah Biz ak menziline gep oturduk Haydar- kerrar'e Allah eyvallah Mmine ak Hak vicdanmzdr Muhammed Mustafa imanmzdr Habibullah bizim cananmzdr Ahmed-i Muhtar'a Allah eyvallah Pir Balm Sultan'a bendeyiz gerek ah'a akeriz has baheye iek Himmet aldk pirden be lek lek ah- keremkire Allah eyvallah Hnkar Hac Bekta demine bu an Onundu muhabbet bu demle devran Tarikat srrnda olaldan mihman Dedik Hak didare Allah eyvallah

Y arimizdir canda canan ezelden Ayrlamayz asla biz o gzelden Brakmaz Haydar' pirimiz elden Niyazmz yare Allah eyvallah

360

ALEVi VE BEKTAi IJRLE,_'RJ_AN71 __ '0L_O_J.-'IS_i _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

BR KAVRAM

Ba's Ba'de'l -Mevt "ldkten sonra yeniden dirilmek." Ahirete imann en nemli gesidir. ldkten sonra yeniden dirilme olay Kur'an'da nemli yer tutuyor. Allah Teala bunun mutlaka gerekleeceini belirtiyor ve kindisi iin bunun ok ko lay olacan belirtmek iin de rnekler veriyor. (l topran diriltilmesi, kurumu aa cn canlandrlmas gibi rneklerdir.) lmden sonra yeniden dirilmeyi inkar edenlere, bunun olanaksz olduunu ne srenlere kar Allah (C.C) birok ayetle meydan okumutur. nsan yaratan iin ldkten sonra diriltmenin daha kolay olacan belirtmitir. te bir ayet:
yaratm

"Hala grp anlamadlar m ki, hem gkleri, hem de yeri ve onlar yaratmakla yorulmam olan Allah, lleri diriltmeye de muhakkak kaadirdir." (Ahkaf Suresi, 33. ayet)

YUSUF AHN
1921 'de Elaz'n Baskl ilesine bal eyh Hasan kynde dodu. Kk yata gurbete kt. eitli ilerde alt iilik, ta~ ustal, mteahhftlik gibi bir ok ilerle urat. eitli ilerde alrken bir yandan da tasavvufla ilgilendi. Bunalml ve .zikzakl dinsel deneyimler sonucu "kendini buldu ve kafasn uyard" Bylece kendi kendini yetitirdi. Tant yetkin kiilerden ok eyler rendi. Tarikat tm inceliklerine dein tand. Bir yandan da iirler yazmaya balad. Yaamn anlatan iirlerin yan sra tarikatle ilgili iir lerde yazd. Kulhak (1987) ve Gnl Yolu (i992) isimli dz yaz ve iirlerden oluan kitaplar yaynlad.

-1Benim hsanma, senin ihsann. Nerde kald senin ltfu nazarn, Sen kerem kansn, ben gnahkarm, Bugn mrvetine geldim affeyle. Bakma isyanma, oktur noksanm, Dilerim kapn, sensin sultanm, Dknn canna yetersin ahm, Bugn mrvetine geldim affeyle. Ben bir gnahk!rm karm isyandr, Her nereye gitsem, iim noksandr, Erimezse ltfn, hal periandr, Bugn mrvetine geldim affeyle.

!.

Sen affeylemesen nereye gidem, Senden baka yokki, derdimi diyem, Kapama kapy ieri girem, Bugn mrvetine geldim affeyle.
Noksanm ok oldu, sana sndm, Sen kerem kansn kapna geldim, Balarsn diye sana gvendim, Bugn mrvetine geldim affeyle.

Senin ltfunla ihsana geldim, Sen olmazsan nolur bu benim derdim, akn gnahkarm kapna geldim, Bugn mrvetine geldim affeyle.

Yusuf gnahkarm, sen sultanmsn,

Umudum gvencem ne varsa sensin, Beni affeylemez de kimi edersin Bugn mrvetine geldim affeyle.

362

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-2Akn yaylasna girdim gireli, Zikri fikrim oldu bayi Bismillah, Ben efendim sana meyil vereli, Erdim muradma Elhamdlillah.

Bezmi muhabbetten nasibim aldm, Gerek erenlerle oturdum kaldm, Ahrnda bir ikrara balandm, Kalmad inkarm Elhamdlillah. Sitretil munta oldu yolumuz, Orda Muhammed'e verdik elimiz, Ademi Seyfullah oldu halimiz, Grnd halimiz Elhamdlillah. cemali,

knt kenzin oldu egahi, grnd cemalullah, Gnl kabesinde beytllahi, Durdum didarnda Elhamdlillah.
Aynnda

Srr

Yusurun

didar, akn

Her nereye baksa, Hakkn kemfili

Bir nurdur ki zm sm ilahi, zdm esrarn Elhamdlillah.

-3ahlanp yksee kma

J.

Engin ol gnl engin ol Turab ol dosttan ayrlma Engin ol gnl engin ol Adem haktr, hak ademdir yolun erkandr Can deryas bir ummandr Engin ol gnl engin ol
Gittiin

Yarar isen sana yara Senden ola sana are Akln m yok hey avare Engin ol gnl engin ol Yzn zne uydur Kendini kindine bildir Evvel nefsini vur ldr. Engin ol gnl engin ol gezme yad illeri bil anla sen seni ttr banda blbl Engin ol gnl engin ol
Dn
kp

Yksekten indir kendini Tevazuyu ver bendimi Kzmadan sabret kendini Engin ol gnl engin ol

Yusuf gibi gafil olma Grnen greni anla Yetiir sana hem Mevla Engin ol gnl engin ol

YUSUF AHIN

363

Gafil gafil ok dolatm Kimseye kul olup yaranamadm, Cehdettim ki yetem deste dermene, Kimseye kul olup, yaranamadm.
KSrm zarara verdim aldandm, Senin szlerinden asla kanmadm, Kahrnn iinde ltfunu almadm, Kimseye kul olup, yaranamadm.

ok seyran eyledim dalar banda, Hi hile yokimi Hak'n iinde, Bizim ektiimiZ nefsin peinde, Kimseye kul olup. yaranamadm. Btn emekleri verdim araya, Alamadm andan, vurdum karaya, Bir amel d_e yok ki, Hak'a yaraya, Kimseye kul olup, yaranamadm. Arif anlar. bilir Hak'n iini, karr gnlnden, ham teviini, Sen de fehmeyle de dn iini, Kimseye kul olup, yaranamadm.

Tatl sandmz

hikmetleri acayip haldr, zehir, hep ac baldr, Sen mermhamet eyle dkn kaldr, Kimseye kul olup, yaranamadm.

Hak'n

Gel dolama Yusuf ahin bouna, Gnl hak istiyor, dilde ii ne, Daha neler gelir garip bana, Kimseye kul olup yaranamadm.

-5Hey aalar, nasl olur halimiz, Dnyay dolduran noksanm vardr, Gezdim seyreyledim, khne cihan, Hibir kaba smaz isyanm vardr. zemedim bendimi, kendi kendimi, Arayp da bulamadm dengimi, Hibir kantar tartmaz gnahm vardr.
Kaybeylemiim
Ahm direk, direk ksa gklere, Yine arzumanm gelmez ellere, Gnl dosttan olmu, dm dillere Hi derman bilmeyen bir derdim vardr.

J..

Kime yolda olsam, beni beenmez, dediklerim, imlaya gelmez, Bal, bal demek ile az bal olmaz, Bal diye yediim zehirim vardr.
Halda

Balanmtr

Nazar etsen da, ta eritir, hsann da gnlleri ardr, nsan kader, muhabbeti baldr, Deryalar nuetmi mestanm vardr.

Yusuf ahin der ki, beli uluya,

krar verdik, iman aldk Veli'ye, zn kul eylemi. ahm Ali'ye,
Padiahtan

byk sultanm vardr.

TECESSS, KLTR VE UYGARLIK

Arapca kkenli bir scktr Gzetleme anlamn da ierir Aratrma demektir. "giz dnp baktmz yerde kald." Bir baka syleyile: "Tecess", belli etmeden kendini ilgilendirmeyen eyleri renmeye alma demektir; genel olarak grme, anlama merak diye de yorumlanabilir.
lkada Tecesssn felaket getireceine ilikin bir inan vard. Orpheus dnp arkasna bakmasayd, karsn

Hades'ten kurtaracakt.

Kltr hereyi insann semavi kkenini ya dogrulama ve yatsma olana verir. Tm kltr bu muammann anlamn tar. Uygarlk ise insan ile doga arasnda madde al veriidir.

Kltr insan olmak hneri, uygarlk ise ilemek, retmek, ynetmek, eyleri daha mkemmel yapmak maharetidir. Kltr durmadan kendi kendini yaratmak, uygarlk ise dnyay durmadan deitirmek demektir. Kltr "arzular yok edin" der, "Durmadan yeni arzularnz olsun."
uygarlk

ise buna

zt

bir parola ile

karlk

verir:

Kltrn taycs insandr, uygarln tayc ise toplumdur. Kltrn gayesi terbiye ile kendi kendine hakim olmak, uygarln gayesi ise bilim sayesinde doaya hakim olmaktr. nsan, felsefe, sanat, iir, ahlak, inan kltre aittir. Devlet, bilim, ehirler, teknik uygarln zellikleridir.
Uygarlk eitir, kltr aydnlatr. Biri renmeyi dieri dnmeyi ister. Dnme kendi ii!le dalmak, renmek doaya dnmektir. Tefekkr, insann kendi kendini ve dnyadaki yerini tanmak iin bir i aba, renmek ise gerekler hakknda bilgi toplamaktan ibaret apayr iki faaliyettir.

Tefekkr dnrlerin, ozanlarn, ermilerin tutumu olup kendi zerinde egemenlik kurma olana salad gibi doga zerinde de bilimin egemenlii onun sayesinde gerekleir.

KBAL BACI
Son
yzyl
amlca'h

da yaayan bir Bektai kadn ozan.dr. Mzkac Dervi Tevfik'in eidir. Nuri Baba'dan el alarak Bektai olmutur. Ei Dervi Tevtik'ten nce lmtr.

evir yzn semaya, otur her dem duaya Niyaz eyle Huda'ya, Derdine derman gelsin Eski defterlerin dr, Masivay dilden sr Durma ey can Hakk gr, Zatna irfiin gelsin hak edelim, Benlii filc edelim Gnlmz pak edelim, Canlara canan gelsin
Varl

Bakma yalan dnyaya, Dme kuru sevdaya Yalvar Nuri Baba'ya, Lutf ile ihsan gelsin
Terkeyle cmle var, Koma elden ikrar Sakn etme inkar, Kalbine iman gelsin Nuri Baba ahmz, Aktr dergahmz Ho eyle mihmiimmz, Yanmza can gelsin Yolumuz Hakka gider, Her iler bunda biter Nuri Babam ltfeder, Saki dem aman gelsin
kbal sen a gzn, Pak et kendi zn
aha

dndr yzn, Her iin !san gelsin

Varlklar

Sema: Gk -

-ok: Yok etme Holuk, gzellik - kbal: Mevki, makam

Masiva:

Pak: Temiz -

Ltuf:

366

ALEV/ VE BEKTA/ /iRLERI ANTOWJiSI

TASAVVUF
Kur'an ve hadiste dorudan yer almad gibi bugn anJalan manada bir tasavvuf anlay da Hz. Peygamber dneminde yoktu. Fakat tasavvufun temel kavramlar olan zht ve takva (dnyadan el etek ekme ve Allah'tan saknma), zikir (Allah' anma), tezkiye (nefis terbiyesi) gibi kavramlar iki temel kaynakta da vurgulanmaktadr. Belli bir grubu ve anlay ifade eden tasavvuf ve belli bir yaplanmay gsteren tarikat daha sonraki dnemlerin rndr. Tarikat kurumlar diyebilceimiz tekke ve dergahlarn cami ve medreseler yannda ortaya klar da byledir. Tasavvufun iki temel hedefi vardr. Bunlardan biri insanlar belli bir olgunlua, anlaya ve yaama tarzna uluatrmak; ikincisi kesin (yakini) biJgiye ulatrmaktr. Tarikat yaplanmas bu iki hedefi birlikte gtrmeyi ngrr, Dervi nefsini kontrol altna almak, i dnyasn temizlemek:, baz hal ve makamlara ulamak iin dzenli bir eitimden geer (seyru sluk, rncahede, ile); mmkn olduu kadar fazla Allah' zikreder; insan - kamil (oJgun insan)olmaya doru yol alr. Bunlar yaparken marifet, kef, keramet, feyiz, bereket gibi adlar da alan zel bir bilgiye de ular. Tasavvufun temel mertebesinden bahsedilir. Bunlardan ilki tecrid' dir. ve kiinin kendisini yce Allah'n dnda her eyden soyutlamas demektir. kinci aamada insann bakalarndan ayrlarak tek bana slam kefetmesi sz konusudur ki buna terfd denir. Tevhid aamasnda ise artk Allah'tan baka gerek varln olmad noktasnda olur. Tasavvuf gizli bir felsefedir. Varln btnsel bir birlik oldugu gereine ancak sesavunan, ounlukla evrenselci, toplumcu bir dnce sistemidir. Yahudilikte Kabala, Hindistanda Pantacali, Hristiyanltkta Mstisizim, sUimhkta tasavvuf adlarn alan gi1.emcilik, gerei insann yalnzlnda arayan bir hareketten domutur. Bilgilerin gizli anlamlarn aratrr. Gerek bilgiyi de gizler. Sonunda evrensellie ula mak ister. Enelhak'ka varmak iin insan akl yetmemektedir. Tann usla kavranamaz. lm tesi mutluluu vaad eder. Sonunda gerei renen kii btn yasaklardan kurtulur.

zile varabileceini

TURGUT KOCA
ncelemeci, aratrmac, air ve bestekardr. air Khm Baba'nn oludur. 1921 y lnda stanbul'da domutur. 1944 ylnda Deniz Harp Okulunun Makine mhendislii b-

lmn bitirerek, Subay mhendis olarak orduya katlm. Ordu donatm fabrikalarnda 32 yl altktan sonra, emekli olmutur. Son grevi, T;uzla Jeep fabrikasnda malat Mdr yardmcl idi. imdi serbest olarak Mhendislik yapmaktadr. Halis Baba'dan 1944 ylnda nasip alarak tarikata girmi; sonra Do. Dr. Bedri Noyan Baba'dan Baba'lk, daha sonra, 1978 ylnda, yine Bedri Noyan Dede-Baba'dan halifelik almtr. Einin Ad Adviye Anabac'dr. Ekim 1997 tarihinde Hakka yrd. Bir ok yazlar; Son Havadis, Havadis, Tercman, Yeni stanbul, zmir Demokrat ve Balkesir Ate gazetelerinde yaynlanmtr. Bektai-Alevi airleri ve Nefesleri. adl kitabnn yan sra K.liznn Baba Divan, evki Hayat ve iirleri, Pir nefes, stad ve Gldeste adnda kitaplar yaynlanmtr. Tarikat konusundaki bir ok syleisi ise bantlarda mevcuttur. Bektai tarikatnn tm inceliklerini bilir, inancna uygun dopdolu bir yaants
vard.

-1Adem-i mana-y iien ilm-i fazlullahtr Kevn-i dimi nktesiyle Kulkefabillahtr.

Alem-i lahute ma'kes bir ulu ayinedir Hey'et-i akl- mahhas M-i bismillahtr Perde-'yi refi teayynden cihana hkm-eden Sahib-i mhr-i emanet bir veliyullahtr Mahsusat ma'kulatta her fl Hakka muzM Eyleyen mlk tasaruf srr- gavsullahtr Feyz-i akdes allem-el-esmaya olmu iktiza Cibrili nlitk klan ibu kellimullahtr Bu sfatlar saltanat zatna olam hicap stresinde gizlenen Allah'tr

ar-anasr

368

ALEV/ VE BEKTA} iiRLER} ANTOWJ/Si

Noktann

tafsili harf-isi v d manzumesi Vacib imldn ile nair kemalullahtr

Zlf ka kirpiiyle fatihay erh-eder Hazret-i insana dn haza cemallullahtr Men reAniden habir ol kalma gaflette gnl Ki bu nutku nutk-eden ite Resulullahtr
Cam- ak

mestanesi olmu bu gn Turgut Baba Bade-yi nOr-i muhabbet ak- akullahtr.

-2Benzemez hi bir bade, Bu akn erabna Bakmak sevap demiler, Didarn kitabma Emr-i men reanide, Vuslatna var mjde Srriyle ettik secde, Kalarn mihrabna, Sensin allemel-esma, Her esmaya msemma Smme dena ev edna, Dediler cenabna ar unsura mimarsn, Sen gnye v perlcarsn Mahrusa-y esrarsn, Kul olmuuz babna Ey v!lris-i peygamber, Kldn bizi mnevver Feyzin ile gni.Uler, Smaz oldu kabna
Batnda velayetsin, Ziihirde nbvvetsin Huzurunla hazretsin, Geldik ab tabna

Ey saki-yi muhabbet, Kl bize bir atfet Niyaz edelim liitf-et, Ayan trabna V arh oldu talan, Kandr etse ziyan Bulunmad bir mizan, Akn hesabna Turgut Baba sezmiler, Beyit beyit dizmiler Sanki eker ezmiler, Zevk verir erbabna

TURGUT KOCA

369

-3Aklar ak kitabn, Yazar Ali Ali diye Toprak olmu ayaklarda, Tozar Ali Ali diye .
Nasl anlataym em-i

size, Evsaf gelmiyor sze mestann bize, Szer Ali Ali diye

Ali'dir bmn tac, Ali derdimin ilac Muhammed ile Mirac' Gezer Ali Ali diye Ali bana etti kerem, Dergahna bastm-kadem Bahr- muhabbette her dem, Yzer Ali Ali diye
manmz ikrar ile, Namazmz didar ile

Bir zm

krklar

ile, Ezer Ali Ali diye

Turgut Baba z hakda, Ali hurOf Ali nokta On iki beyit bir nutukta, Dizer Ali Ali diye

-4Sz tesir eder mi kuru cesede burada insan Mnkir-Nekir sana sual sormadan Cevab vermeli burada insan
Talkn almal

.J.

Bugn kr oJlanlar yarnda krdr Hak Muhammed-Ali manada birdir Ukbada grrm deme kfrdr Allah' grmeli burada insan
Atamn belinden indim cihana Giderken de lbm bir ana baba Karda tutmak gerek mmin olana Musahip bulmal burada insan

kprsn dnyada geip Kevser arabn Ali'den iip lmeden evveli ahrete gp Cennete girmeli burada insan
Kizm olu

Srat

Turgut olur mu baha Oku kendi ruhun iin fatha Nedir Yasin, nedir sure-yi Taha Bu srra ermeli burada insan

370

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

-5Trksn Trke dimasn Hac Bekta- Veli Gnllerde ceragsm Hac Bekta- Veli
rfann oldu bade Trke oldun irade Yetiirsin imdade Hac Bekta- Veli

..

Yolun gayet uludur Naz ehlinin yoludur Yurdun Anadoludur Hac Bekta- Veli

H ... dedin Trk yrd

Arap, Acem eridi Nutkun yenieriydi Hac Bekta- Veli
Yktn cehlin tahtn Taassubun lahdn Atn Trkn bahtn Hac Bekta- Veli

Trk ulusunu derdin Milli bir devlet verdin Dil'im, din'im Trk dedin Hac Bekta- Veli

Elin yeil, yzn ak Lekesizsiz stten pak Turgut Baba son durak Hac Bekta- Veli

Behll Divane'den Bir yk

Birgn adamn biri Behll'e akl dant: - Ey Behll Dana, ben zengin olmak istiyorum, bana ne tavsiye edersin? Behll bir an
dnp

cevap verdi:

- Demir al, demir sat. Demir ticareti eski alardan beri karl bir i olarak biliniyordu. nk demir hi fire vermeyen, daima stne koyan bir maddeydi. Adam Behll'n tavsiyesine uyup demir ticaretine balad ve gerekten ksa zamanda gibi zengin biri oldu. Zengin olduktan sonra Behll iin " Bu ne budala adam, verdii aklla herkes keyi dnyor, kendisi fakirlikten krlyor" diye dnd. Bir zaman sonra Behll' n karsna kt, yeni bir akl dant:
diledii

- Ey Behll Divane (Dana yerine aptal yerine koyarak divane diyor) ben demir alp satmaktan yeterince zengin oldum. Biraz da baka bir i yapaym. Bu sefer ne tavsiye edersin? Soan

al,

soan

sat.

Soan ticaretinin de riskli ilerden biri olduu bilinir. Soan devaml fire veren bir nesnedir. Adam soan ticaretine balaynca ksa zamanda iflas bayram ekti ve kt kalpliliinin cezasn pahal bir biimde dedi.

CDAL
iirlerini

Bu gn sa olan Bektai ozanlarndan biridir. Asl ad Ali Bayram Cidali takma adyla sylemitir. Bozuk denilen drt telli saz alar.

Pikin'dir.

Silitreye bal Karalar kynde, 1921 ylnda domutur. Salih Pikin'in oludur. Hamdullah Subhi Tanrver'in, Romanya Byk elilijidneminde, ailesi ile birlikte Trkiye'ye gmen olarak gelmi ve orlu'ya yerlemileitir.
lkokuldan sonra, bir sre iftilik yapm, daha sonra stanbul, Balkesir, Manisa do-

kuma fabrikalarnda alm ve emeldi olmutur.

imdi arky dolaylarnda arclk yapmaktadr. O

yrede Arc Dervi diye anlr.

-1Horasan'dan gelip Rum'a, Mekan tuttun Hac Bekta Elf tala mazlum dona, Girip geldin Hac Bekta Bezm-i celi meydanndr, Srr- tevhid et'alindir Hubb-i didar cemalindir, Grp geldim Hac Bekta Muhabbetle Muhammed'i, Gnllerde var lfeti Boynumuzda ak kemendi, Erip geldim Hac Bekta Can dilden verdim ikrar, Telkininde kldm karar Sadklar baka ne arar, Bilip geldim Hac Bekta Cidali'yirn kurban kesip, Koca Abdal verdi nasip Harabata kadem basp, Sevip geldim Hac Bekta
Bezm- Celi meydam : Aydnlk, parlak meclisin toplandR alan, ayn- cem lfet: Tanma, alma, kaynama - Harabat: Meyhane - Koca Abdal: Bir Bektai az.izi.

372

ALEV} VE BEKTA/ iiRLER/ AN1'0LOJJSJ

-2meyenler uslanmaz, Doldur saki ielim

Altn

asla paslanmaz,

Ham has

seelim

Eiine ba

koyup, Ledn dersi okuyup rfan ile dokuyup, Dosta kaftan bielim

Her can doar anadan, Bizler doduk babadan Nefsi atp aradan, Kil u kalden geelim Hak makamdan geliriz, Aslmz biliriz lmeden n lrz, Zevk u evkle gelim Bu mecliste erenler, NO eder .b- kevser Ey saki IOtf-eyle ver, Misk anber saalm Hak Resuln hrmeti, Ehl-i Beyt muhabbeti Cidali'nin sohbeti, Ar- Pir'e ualm. Ledn dersi: SlJzlk anlam Tanr'nn makam, yan demektir. Tanr'nn gizlere ili kin bilimini renme, evrenin srlarn kavrama, bilinmeyenin yuman smlye sgmlye zme bilimi dersi. Tanr na koma ilmi. insann kendisini daha ok tanma, bilinlenme yntemi. Sonsuzluu ve uzay yutma provas. nsanl yetkinle tirme iin gidilen yol. Gizlikleri renme almalar.

AIK HSEYN KAIRAN

1929'da Adana'nn Nacarh kynde dodu. Soyu.S~as'n Grn ilesine bal Yuva kynden ukurova'ya gmtr. Kendisi halen stan.bul'da oturmaktadr. Ailesi ok yoksuldu. Okuma-yazmay askerlikte rendi. Yedi yl obanlk yapt. Halen inaat iisi olarak almaktadr. Evli drt ocukludur. iirlerine plak ve kaset yapclar byk ilgi gstermektedirler. Konya
Aklar Bayramna

zanmtr. iirleri
ynlanmtr.

1976 ylnda katlarak yln yedi iiri arasnda dl kaMerhaba Dostlar ( 1966), Anadolu'nun ilesi ( 1971) adl iki kitapta ya-

Sanatnda yalnzca "kendi dncelerinin, yaamnn etkisinde" iirler yazmtr. Halk ozannn "halkn kulana hogelen sese ve mzraba sahip olmas lazmdr, her ozan saz ve szyle hakszlklar ve halkn dertlerini her tarafa duyurmasn bilmelidir" der.

-1u msbet ilmin kapsn aan Biri Hac Bekta biri Atatrk Bu vatana en ok emei geen Biri Hac Bekta, biri Atatrk

..1.

smi anldka gnller coar

Ant-kabir ile dergaha koar Bu dnya durduka ikisi yaar Biri Hac Bekta, biri Atatrk sayfay dnder bileni gnder Eh byk retmen en byk nder Biri Hac Bekta, biri Atatrk

Trke erenler sz Trke erenler Kim okuttu bizi Trke erenler Biri Hac Bekta, biri Atatrk
Konutular

Yazdklar yaz

Dnder ey tarihci

Eer bilmiyorsan

Uyuma nbeti, uyan ha uyan Adn yenieri, mehmetik koyan Erkekle kadnlar eittir diyen Biri Hac Bekta~. biri Atatrk

Gkte aramayn Hak bize yakn Hakk'a hizmet eden alacak hakkn Burdaki oturan canlara bakn. Biri Hac Bekta, biri Atatrk

374

ALEVi VE BEK.TA/ iiRLER/ ANTOWJ/Sl

-2Ruhumda bir sknt var Gitsin diyom gitmiyor ki Yoksulluk bama bela Bitsin diyom bitmiyor ki etsek Bilemiyorn nere gitsek Be nfusa tek bir ekmek Yetsin diyom yetmiyor ki
Dnyom nasl

J.

Yoksulluk yreim dalar Elimi kolumu balar Yavrum ekmek diye alar, Yatsn diyom yatmyor ki
Karan' m snd akm Avare geziyom akn Bugn sazm bana kskn tsn diyom tmyor ki

-3Gel karda, Mevla'y yokta arama Makam gnlnde, zn iinde Vicdann yokla, gkte arama arma yolunu dzn iinde
Hakkn kullarna tepeden bakma Beyhude kendini atee atma yilik servettir, elden brakma Kanaat ehli ol azn iinde

J.

Eer seviyorsan bu yce dini Brakn kusuru, kibiri, kini kilik k gibi tr seni Birlik bahar olur yazn iinde

Btn sennayemiz bir avu toprak Ne gzel yaratm ustasna bak Nurumdan bir zerre kattm dedi Hak Oda baktgmz gzn iinde Dnya mal iin bu ne telatr Mlkn sahibi var sanma, beletir Gayret et, ruhunu Hakk'a ulatr Yoksa, beden rr bezin iinde

Kimseyle ks olma, her zaman

bar

nsanlk yolunda ylmadan al

Dosta doru giden kervana kar

Doru yr, kma izin iinde

Bir gzele gnl verdim Seviyorum deli gibi Siyah benler gerdann Naklam hal gibi gle, Kokusu benzer smble, Kemer takm ince bele, Boyu kiraz dal gibi
Yanan knnz

J.

Dudaklar bir petektir Salar sanki ipektir Ei yok, dnyada tektir Gzel Anadolu gibi
Garip Karan' m derki, Gzel sevmek yle zor ki, Bir de tatl sesi var ki Balamann teli gibi.

AIK HSEYiN KAIRAN

375

-5ben Gam kasavet boyu at gidiyor Her zaman aladm glemedim ben Gnm zdrapla geti gidiyor Hele bakn u anamn iine Dnyaya getirmi beni bouna Kimse bakmaz gzlerimin yana Bahar seli gibi tat gidiyor
Dnyann tadn alamadm

J..

Engeller koymaz ki muradm alam Saymakla tkenmez mhasl kelam Topram yoktur ki kymde kalam Yolum gurbet ile dt gidiyor Bir gzel sevmi idim bir ara O da yreime at bir yara Dedi kiyoJuna yr fukara Bakmad yzme kat gidiyor

u koca vatanda yerim dar idi Gece gndz iim ahu zar idi Derler bizim l:ir Karan var idi. O da bu dnyadan gt gidiyor.

-6tme blbl tme gel yeter gayri Gnlm ta derinden yaraland oy Hem sladan hem de yfu'imden ayr Barm blk blk paraland oy Sen glnden ben kymden ayrldm Yokluk ateine yandm kavruldum Bir yel esti gurbet ele savruldum Uzad yollarm araland oy Sana avc dman, bana aalar Viran oldu bizim baheler balar Senin yavrun benim sevdiim alar Neden bu bahtmz karaland oy
Einden mi ayrldn nedir feryadn Gle mi kavumak yoksa muradn Nedir Garip Karan' a uradn Derdim dalar gibi sraland oy.

J..

-7zordur ekemiyom nasl edem Bir dost bulup da derdime Dkemiyom nasl edem
Nasl edeceim atm Usandm canmdan Istrap Yoksulluun kahr

Kime vereyim dileke Yoksulluk bir demir kce Koluma vurdum kelepce Skemiyom nasl edem Kimdir bizi byle eden Gurbet ele dstm neden Topram yoktur bir fidan Dikemiyorn nasl edem

getim glne dtm tkamyom nasl edem

376

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERI ANTOWJ/Si

dzenin hilesini ilesini Yoksulluun kalesini Ykamyom nasl edem

Karan' n

GNL
"Gnill vehe (yn) zeredir. kisi halkn, biri talihindir. Buna Hayman derler. Daima mahbubu temaa eder. Ve akndan hayran olur. Her nereye baksa ona grnr. Mauka yzdr, mahbubunu grr, seyran eder. Daim mahbuba hayrandr.
Bilmi olasnz
dr".

ki, bu dereceye erien

kii,

dnyada da ahirette de evliya makamnda-

(mam- Cafer Buyruu S: 348)

BE

BASKI
be bask'dan (Be

Batini altnda toplanan btn tasavvuf yalaklar tulmak iin savarlar. 1- Aydnlkla karanl kovalatan gk, 2- stekler ve pimanlklar veren doa (tabiat) 3- Buyuran ve yasaklayan yasa, 4- Denetleyen ve cezalandran devlet
5- Gnlk almaya zorlayan zaruret

Mstebit'ten) kur-

Karamatiler bunu aka kitaplarnda belirtirler. Mutsuzlugun nedenlerini bu be gcn basksnda gren Batnler bu be baskdan kurtulmak iin ters gelime (rfan- aks-i tekaml) adn verdikleri gene tanrsal bir yntemle savamay nerirler.

(Orhan Hanerliolu Mutluluk Dncesi Sh: 65)

ADVYE ANABACI
olan bir Bektai kadn ozandr. Silistre'ye bal Karalar kynde, 1930 y 1951 ylnn yaz dneminde ailesi ile birljk:te Tiirkiye'ye gmen olarak gelmi. 1949 ylnda Haydar Cemil Baba'dan indbe almtr:. Trkiye'ye geldiinde o yln sonunda, Turgut Koca ile evlenmitir. ki erkek ve kz ocuu olmutur. stanbul'da Bostanc'da oturmaktadr. Nisan 1997'de Hakk'a yrd. Halen
lnda domu. sa

Bir ok iirleri, gazetelerde ve kitaplarda yaynlanmtr. Dili sadedir. Syleyii ak gnl ad oldu) dizesi ile balayan iiri, Uak makamnda ve dyek usulnde, Zeki Onaran tarafndan bestelenmitir. Yine (Payine srdm yzm) dizesi ile balayan baka bir iiri, Hzzam makamnda ve raks aksak usulnde bestelenmi tir. (T. Koca a.g.e s 840)
cdr. (eralar uyand

-1Muhammed ainam Ali kurban olurum Muhabbet bana girdim gireli Gerek erenlere mihman olurum
Yollarna candan
Sevdiim

...

Can ile ba koydum Pirin yoluna Katldm kaynayan. akn seline Bir suna misali kondum glne Deryaya kartm umman olurum Tarik-i nazenin grfihi naci Beyt'l-mukaddeste olmuum hac Srrn sr eyl.e Adviye Bac Nokta-y kbrada pinhan olurum.

Ta ezelden nasibimiz bu imi Ahrm kan evvelimiz su imi Gece gndz dilde zikrim Hil imi Krklarn cem'inde Selman olurum

-2gnl blbl ak gleninde Seyran eder glden gle sefada Donand cemiyet muhabbet cam Ne'e ile elden ele sefada Can kula ile maksuda erdi Can gzyle didar didar grd Ak menzili gnl denilen yerdi Murg u seher daldan dala sefada
u

...

Tarikattr

Muhammed Ali'den budur emanet marifettir hakikat MelekOt mlkne alm kanat Ak sunas glden gle sefiida

Adviye Bac'ym budur pazarm Gereedir benim imdi nazarm

Yanm savrulmuum kalmad varm

Talan olmu klden kle sefida

378

ALEVi VE BEKTA/ ilRLERI ANTOLOJiSi

-3Payine srdm yzm, Pir Hac Bekta ak diye At gnlm gzm, NOr Hac Bekta ak diye Masivadan ryan olduk, Kulak abdestini aldk Cenheme namaz kldk, Sor Hac Bekta ak diye Hakikat yurduna yettim, Mritten el etek tuttum bir pula sattm, Er Hac Bekta ak diye velayet ra blend, Ocamda bir derdimend belime tbend, Nr Hac Bekta ak diye

Varl ah-

Baland

Kuruldu dost cemiyyeti, Gnlmzde muhabbeti Vallahi grdm cenneti, Sr Hac Bekta ak diye

Adviye Bac ayarm, Trk1kle kvan duyann Trk tresine uyarm, Bir Hac Bekta ak diye Maslva : Varlklar alemi - ryan : soyunuk - ah velayet: Hz. Ali - BUlent, yaksek, yce-Derdiment : Dertli - Aina : Tandk - Mihman : Konuk-Kan : Maden - H : Allah - Suna : Erkek rdek-Tarik - i nazenin : Bektailik Tarikat , Guruh- Nac : Cennete gerecek topluluk, 73. kavim - Glen : Gl bahesi Muhabbet Cam : Sevgi ikisi - Morg : ka Melekt ; Melekler - Talan : ya

malama

HASAN KO BABA
1932 yltnda Malatya'nn Akada ilesine bal ren kynn Yusuf obasnda
dodu. Babasnn ad Mamo, annesinin ad Dnd'dr. ki yana dein konuamayan

Hasan Ko'un emi bir evliya olduunu anlayan kyller na sayg duymular. Pazarckl evliya Ali Kutlar (Kuddo Ali) geleceini yllar nce haber vermi ve Hasan ile giierek kendisine saz vermi. Hasan ayrlp giderken, gerek er Alt Kutlu'nun da vefat ettii grlr. Kyller, kentliler kk Hasan'n birok kerametlerini grrler, inanrlar. Hasan Ko'un iirleri yaynlanmamtr. (Yusuf ahin Kulhak Sh: 163-173) -1Ak

oldum mah yzne N'ailim ela gzne Sylenen her bir szne nanp da dost kandn

,.

Fatmat Zhre ile krar dergahna gizle Sen drdn bizi byl.e Muhammed'in himmetiyle

Seni seven deli olur Sr iinde nuru bulur Ak maukunu bulur kan dilden kanmasam ben

Naci dnyasna daldk Blbl olup gle konduk Bu gnde ad olup gldk Sultan Hzr himmetiyle

Hasan Ko'a yara at znden kaynayp cotu Akn kresine dt Ali'nin gl cemaliyle.

-2Bu ak bir bahri ummandr Buna haddi kenar olmaz Delili srr Kur'andr Bunu bilen de ar olmaz Sre geldik ezeliden Pirim Muhammed Ali'den arab hem yezeliden enlerde ham bulunmaz Hak ile hak olanlara Kendi zn bilenlere Dost yolunda lenlere Kan bahas bedel olmaz Bak u Mansur'un iine
Halk rm bana

Aynel Hakk'n ferrana Olanlara tmar olmaz

380

ALEV VE BEKTA/ JiRLERI ANTOWJ/Si

Eer ak

isen yara

Sakn aldanma ayara

D brahim gibi nara Bu glende yanar olmaz

Hasan Ko sznde mesttir ahmdan aldm destur Yar akyla yanan hotur Ne sylesem kenar olmaz

-3Drt kapnn binasn sorarsan . Hakikat evinin kndn ararsan krarnda kadim olmak dilersen lmezden ok evvel teslim olmal Erenlerin hali bir gizli srdr Kul olmak dilersen benlii kaldr Mridini bul da zgiinii yudur Bahri olup ummanlar dalmal Yine katarlanm dostun kervan Muhammed ksveti Ali seyran lmeden ok evvel sual vermeli Arayp da stadn bulmal Cafer'i sadktan dersimiz aldk. Hakikat evinde yunduk arndk Alemler iinde bir aJem bulduk Drt kapy krk makam bilmeli

Oniki imamlar bizim ememiz Didara ermektir kendi yamz Halili rahman'a bal bamz Hasan Ko rzaya girip durmal
--4-

Erenlerin yolu ulu divandr Meydan erenlerin girebilirsen Nefsine uyann hali yamandr ahi velayete uyabilirsen makam elif iinde var srrn iinde Da deviren drbn var gzmzde Meydan erenlerin girebilirsen
Srr srrullah Drt.kap, krk

Sir donuna girip mhr alan Perdenin ardndan yeil el sunan Ayn mezilde seyranda duran Meydan erenlerin girebilir>en Sarraf olan bilir cevher kymetin stmzde ah Hseyn himmetin Uyduk evliyay bulduk nimetin Meydan erenlerin girebilirsen

Hasan Ko da erenlere yar oldu Kendi srlarna hem agah oldu Ali Kutlu'dan da himmetin ald Erenler meydan girebilirsen

HASAN KO BABA

381

-5Btn dnya dost grnd kalmad ayarmz Bu dnyada olduk her dem zarar etmek karmz Muhammed Mustafa bizim ol efaatkanmz ah Hseyn'i gzetleriz doru raha gideriz. erenlerin katarna uydurduk ezelden yezide verdik Huriyi glmandan nazar eyledik Pir Lokman' gzetleriz doru raba giderfa
Benlii

Katarmz,

Firdevsi alada mekan tuttuk.

Hakkn binasn yourduk yaptk

Blbl olduk. gl dalnda hem ttk ah Hseyn'i gzetleriz doru raha gideriz Hasan Baba krklar ile bir olduk Hocamz Cafer'dir, dersimiz aldk Zhre yldzndan nian grdk Pir Sultan gzetleriz doru raha gideriz. Kudret donunda yolumuz oldu deviren drbn gzmze verdi Deryay geenler ummana dald Bir gerei gzetleriz doru raha gideriz.
Da Ayar

: Dman - efaatkan : Balayan - Hri , glman : Cennet bireyleri Rab : Yol - Don : Giysi - ah velayet : Hz. Ali'nin unvanlarndan biri Kadim : ncesiz - Knd : k yeri.

Meydan: Egitimin son derece youn olarak verildii bir yer de Bektai Meydan'dr. Bu meydana katlabilmek ancak "nasibli" olmakla, yani kaytl Bektai olmakla mmkndr. Erkanlar riteller hep meydanda uygulanr. Simgelerin zl biimde anlatld yerdir. Bektai gizi meydann aydnlnda durulanr, gnlleri oturur, paslar siler. Bektailer meydanda takiyeyi brakrlar. Ondan syrlrlar. Aslnda sr, takiye aybdr.

382

ALEV/ VE BEKTAl l/RLERI ANTOLOJiSi

EVLYANIN KORUSU
Halife olur. Evliya korusuna kadem basan tahb yetmi bin hcaptan kurtulur. Ve her dem ona tecelli-i zat hiisl olur. Gnl gz besavetle dolar. Muradna. maksuduna erer. Ve kim o koruda ba ve candan geerse, tahkik ehid olur.
(mam- Cafer Buyruu S: 348)
SN
Ban evirdi Yezid. Gm tepsideki bas grd. Hazreti Hseyin ona bak yordu"Hazreti Hseyin, kesik banda glmsyor ve dedsinin hrkasn, dedesinin derisi gibi, bedenine giydii geceden beri bekledii byk mucizeye, Ebu Berze Eslemi'nin syledikleriyle, gelen ayaklanma haberleriyle, kavumu gibi oluyordu. Hazreti Hseyin'in Kerbela'dan beri ak duran gzleri. yava yava kapand dnyaya.. ".

evliyann

korusudur. Kim evliya korusuna girerse

evliyann

bendelerinden

(Bekir Yldz, Ve Zalim ve nanm ve Kerbela Sh: 149)

AL YILMAZ
20. yzylda yaam bir Bektai ozan. Pirim Hnkar Hac Bekta Veli'sin Cmlenin muradn verici sensin Gmanm yok ek getirmem Ali'sin Mminin namaz niyaz sensin
Kz olan eden yce velisin ismin alemlerde gezer dolar Abdal Musa Sultan kzl de]isin Munkiiri kahredip knc sensin

Eskiehirlidir.

J..

Sadettin-Molla'nn kibrini krdn Nurettin caca'y zindana verdin Velayet elinle tarlas daldn oban Frengistana atc sensin

Velayetin erhi gelmez kaleme hretin yaylm cmle aleme Zahidi drdn hzne eleme KAd kara ta edici sensin
Ali ylmaz dunnaz medhini eder Mnkir ne sylese etmez hi keder Doru yo1 Hakk'a pirimden gider Mmine inayet edici sensin

Muhammedin nuru yznde ayan Ali'nin srlarn eyledin beyan Ser eme olduun gn gibi ayan Alimlere sual sorucu sensin

GZEi.. SZLER - Cemsiz fark, irktir, Farksz cem munafkhr. - Cem, Hak'Ja halk bir bilmektir. - Zaman sana uymazsa, sen zamana uy (Hadis)
imdi gemii

ierir, zaman birbirine gemi paralardan biridir.

- Herkes kendi kabna gre alr. - Dehr'e smeyiniz, nk dehr olan Allah'tr. (Hadis) - Hkm yalnz Allah'ndr.
- O heran bir haldir. (Rahman suresi 29. ayet)

Baka bakayla bi1inir. Bakaya bakayla varlr.

- Tann ancak Tanny1a bilinir. (Muhyddin Arabi) - Zorla gzellik olmaz

384

ALEvf VE BEKTA/ RLER/ ANTOLOJ._i-'-'SJ _ _ _ _ _ _ _ - - - - - - - - - -

- Arifler kendi ahvalini dier insanlara aklayamaz; onlar ancak kendilerininkine benzer deneyime balam olanlara Sembolik olarak iaret edebilirler (Muhyiddin Arabi) Kt eylem, Cbbemin
zamann dnda

hibir

eyin olmadna inanmaktr.

(Mincea

Eliade-mgeJer, Simgeler S;89)

altnda Tanndan bakas

yok (Beyazd Bistami )

-- Her gzelin gzellii Hakk'n cemalidir. - Erdem iin erdem ite. (Zenon) Erdem benzerine iyilik etmektir. (Voltaire)
nsanlar arasndaki erdem, bir iyilik alveriidir.

- Erdem bir i gddr. (Reid) Erdem, sonsuz gl ruhun idrak ettirdii bir fikirdir. (Berkeley)

- Erdem, bir eilimdir. bir igddr. (Hutcheson) -Erdem doru bir yargdr. (W. Wallaston} - Erdem, nesenelerin doal niteliklerine uygun davranmaktr. ( Samuel Clarke)

EHRBANU BACI
Son yzyln Bektai kadn ozanlarndan biridir. skp Bektai tekkesi eyhi Sleyman Baba'nn eidir. Doum ve lm tarihleri bilinmiyor, gerek yaam yks karanlkta.

Bir nefesini sunuyoruz:

Yrt saki demi irfan cemidir Cemiyet sultan ahm Ali'dir Ak- sadklarn kblegahdr Yrt saki demi irfan cemidir Erenler ceminde yanar era ah- Merdan Ali boynumun ba Szld eridi derunum ya Yrt saki demi irfan cemidir
ehriban

,l.

Erenler bann blblleriyiz ahmz gl olmu biz kullaryz Hakikat ehrinin biz yollaryz Yrt saki demi irfan cemidir Elhak nakeylemi kudret elile Bezetmi cemalin konca glile ahm bir dem verse kendi elile Yrt saki demi irfan cemidir

kulunum fedadr canm Hizmetimi kabul etsin sultanm Bize muin olsun ah- Merdan'm Yrt saki demi irfan cemidir Demi irfan cemi: /ifan/arlarn gnllerini, ruhlarn sarho eden manevi ikinin iildii kutsal meclis - Derunun ya: Yreimin ya - Muin: Yardmc.

386 _ ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJISI

MEVLANA 'DAN SEMELER

-1-

Orada ne kad, ne vali Ne bey, ne de beyin muhtesibi Davalar, dmanlklar, kavgalar, zaten Denizler tesinde hi bir zaman yzemedi
(Divan-

Kebir-cev. A. Kadir)

-2Namaz her dinde baka trldr. man hi bir dinde deimez. Ahvali, kblesi ve daha bunun gibi eyleri deimi olmaz. Yalnz bu farklar hakknda syleheh sz, ancak dinleyenin bundan karaca manay talep etmesi nisbetinde zahir olur. (Fihi Mafh ev. Abdulkadir Glpnarl)

-3Ben ne
Hristiyanm, batdan, ikilii

ne Musevi, ne Farsi ne de Mslman; ne bir kenara koydum, iki alemin bir olduunu grdm.

Dogu'danm

ne de

Yahnz arif olanlar, evi yapan tandklar, ona hizmet ettikleri ve onu ayn'l yakin ile grdklerinden onunlu birlikte yiyip itiklerinden, kaynatiklarndan evi yapan usta, hibir zaman onlarn gzlerinin nnden gitmez ve tasavvurlarndan kaybolmaz. te bu yzden byle bir kimse Hakk'ta yok olur. Artk onun iin gnah gnah saylmaz ve su su olmaz (Fihi Mafih S: 71)

ZKR

tarikat mensuplar sesli ekilde Allah, Hak, Hu, Hay, Kayyum anarlar. Bektailikte byle bir zikir olmad belirtilmektedir. Ayrca aratr mamz da bize byle bir zikir yaplmadn aka gstermitir. "Ama msemmasn bulmaktr nemli olan o tanr ad neyi gerektiriyorsa onu, ahlakna indirmektir. Bu da zikirdir." denilerek Bektailikteki zikir konusuna bak alarn belirtmektedirler. "Herhangi bir tanr adn u sayda anacaksn diye birkoulu yoktur ancak, okuduklar nefeslerde ve tercmanlarda bu adlar gemektedir. Bu da zahirde (grnrde) dier tarikatlerinkine benzer bir zikir grnts vermektedir."
Kahhar)y

Mutasavvflar,

ADL AL ATALAY(VAKT DOLU)

iirlerini, deyilerini daha ok dini konular zerine kuran Ak Adil Ali Atalay, 1936
ylnda Erzincan'n

Kemaliye ilesine bal Gzaydn (Bezmien) kynde dodu.

Seferberlikte uzun yllar askerlik yapan babasn, _kk yata kaybeden Ak Atalay, ilkokulu bitirdikten sonra renimini srdrmek imkinm.bulamad. Uzun yllar yoksulluk ektikten sonra aabeyi ile stanbul'a geldi. Ticarete atld. Kardeiyle kurduklar ortaklk bugn Atalay Naldiyat ve Ticaret Kollektif irketi'ne dnt. Adil Ali Atalay, yk, roman ve denemeler yazd. stanbul Festivali srasnda Konya Kltr ve Turizm Dernei'nce dzenlenen Aklar leni ile Antalya Festivali'ndeki Halk Ozanlar gsterilerine saz ve sz ile katld.
An, iir1erini toplam olduu Ehli Beyt'in Mucizeleri, Anadolum Anadolum adl
kitaplaryla

"Seyyit Nizamolu

Divan"

ve "Kerbelli ve Matem"

adl

derlemeleri

bulunu~

yor. Evli ve drt ocuk babasdr.

-1-

Yar bana meylin vereli, Beller bile dman bana. Dilde destann seveli, Diller bile dman bana. Ferhat gibi da yarsam, Glmeden daim alasam. Viran oldu bam desem, Gller bile dman bana.

J.

Ak at uurdu beni, Ne ekti bir bilsen teni. Zaman m eziyor can, Yollar bile dman bana

Adil Ali'yim, ne oldu? Vcudum gam ile doldu.

Canm ortalkta kald,

Sallar bile dman bana.

-2Dost kapsn arayal, Eller dman oldu bana. Dilde destanm bulal, Diller dman oldu bana. Senin iin versem varm, Yok ise glmem alarm. Viran olmu gnl bam, Blbl dman oldu bana. Sensiz zde can olur mu? Viran yerde ba olur mu? Artk ylirem sa olur mu? lli dman oldu bana. atma bindim gittim, Ne ektim bir bilsen n'ettim. Vcudumu nara attm, Canm dman oldu bana.
Ak

388

ALEV/ VE BEKTA/1!.!_Rl.ERI ANTOLOJiSi

Adil Ali der ne oldum, Kederle gam ile doldum. Sanki Arasat'ta kaldm, Tenim dman oldu bana.

-3Hayatn kazan divane gnl, Bakma el eline olursun malul. alr insanlar bak harl harl, Benden sana senden bana fayda yok.

Kendi kendini de kurtarmana bak, Herkesi yaradan, hepisi bir Hak. zn temizle sen temize k, Benden sana senden bana fayda yok. Muhannet kiiden fayda umulmaz, Emek ekmeyince yemek yenilmez ekersin derdini Haktan bilinmez Benden sana senden bana fayda yok.

Gel diinme bari byle biare, al da derdine sen de bul are. Vaktini geirme nafile yere, Benden sana senden bana fayda yok.

Adil Ali nere gitsem dermane, Sen lmsn ben lmm kime ne. ldrmek iin de arar bahane, Benden sana senden bana fayda yok.

-4Ademlerin ba tac devlettir, Alnn sorarsan secdeyi Haktr. Kalarn kalemi hkm kudrettir, Adem'dedir btn fem gel de gr. Gzlerin sorar isen cevherdir, Yz'ndeki nur da hakkn nurudur. Burun koku alr hma cennettir, Adem'dedir btn alem gel de gr.

J..

Desti vilayettir bilek bil de gel, bereket elin ver de gel. man vahdettir dn gr de gel, Adern'dedir btn alem gel de gr.
Hayra

Adil Ali belin bala kemer best. Bizi sorar ise zikredici dost. Ayak menzil alr sakn etme kast, Adem'dedir btn alem gel de gr.

-5olan devran srer Erenler, Dostum gzellerin gl bahesinde, Cmle dertlere derman Erenler, Dostum gzellerin gl bahesinde. melek gibi secde ederler, bala giderler, Gnl Kibesini tavaf eylerler, Dostum gzellerin gl bahesinde.
Gerein yapt Baktm
Ak

Hakkm rzasyla olur ileri, Tevazuyla eik durur balar, Can verir hem bac, hem kardalar, Dostum gzellerin gl bahesinde. Sevgi nuru ile kaynam pimi, Akn at ile dalar am, Marifetten hakkn yurduna dm, Dostum gzellerin gl bahesinde.

ADILALi ATALAY

389

Adil Ali der ki kaynar coarm,

Dalgalym dadan daa aarm,

Nasip olur, belki ben de yaarm, Dostum gzellerin gl bahesinde.

-6-Cmle Velilerin velisi sensin, Hnkar Hac Bekta Veli'sin veli. badete Trke dili getiren, Hnkar Hac Bekta Veli'sin veli.
Kurtarc bir ruh olup, gelensin, Sevgi sayg ile kalbe girensin, nsanlk uruna sava verensin; Hnkar Hac Bekta Veli'sin veli.

Horasan'dan geiip, Urum'da durdun Anadolu oldu bu gzel yrdun. Toplayp Trk'leri bir devlet kurdun, Hnkar Hac Bekta Veli'sin veli. Nesli pakin gelir kalfi beliden, Nasibimiz gelir ceddin Ali'den, nancmz beli Bekta Veli'den, Hnkar Hac Bekta Veli'sin veli.

Adil Ali mahlas Vaktdolu'dur, Hnkar Hac Bekta Veli uludur. Sevenlerin dili ezber okunur, Hiinkar Hac Bekta Veli'si veli.

-7Hakikatin izi erenler yolu, Gerek bulur yalan dolan bulamaz Cmlemiz olmuuz mridin kulu KAmil olan gelir cahil gelemez
aran duyar cevap veririz Hak ile grrz, Hakla yrrz Cihana bedeldir, bizim birimiz, Arif olan anlar cahil bilemez ...

Her iekten tadar, bal alrz, Zehirini atar tatl kalrz, Derdi dert saymayz, hep en oluruz. Dertsiz olan bizim derdi bilemez.... Dilimiz hal dili, syler duyarz. Hakikatte Hak yoluna uyarz, Gnah kir diye akla yuyarz; Aksz olan Hak srrna giremez...

Adil Ali Vaktidolu al ar Gafil olanlarn ykleri ar, Hakikat kelfunn duymaz ki sar. Hakk bilen hakl yoldan dnemez ...

390

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-8nsanl olgunlua getirir Veli, Kemal Atatrk Ak etmi blbl ile nlenir Hac Bekta Veli, Kemal Atatrk
Hac Bekta

J..

Hmanizma ile tam fikir olan; Her ne dedi ise kmad yalan, Btn varlklar millete kalan; Hac Bekta Veli, Kemal Atatrk
nsanlk rnei ayr er olan Fikirde bilimde hep zgr olan Yz yl, bin yl sonra bile bir olan Hac Bekta Veli, Kemal Atatrk

Bize ilham veren ikisi inan Kirnildir, ariftir, mrittir insan Vcudumda duran, ikisi bir can Hac Bekta Veli, Kemal Atatrk
Kadna erkee ayn

hak veren Kyl ehirleri eittir diyen Laiklii ana yurda getiren Hac Bekta Veli, Kemal Atatrk

Aynnad

Kyl, emekciye sayg duy dedi. zengin, fakir bir dedi. Kurduklar ordu zulme dur dedi. Hac Bekta Veli, Kemal Atatrk

Adil Ali Vaktidolu yok tasa

Bir vcud misali ayrlmaz asla kisi kurmutur ayn bir yasa Hac Bekta Veli, Kemal Atatrk

-9Grdm Esmi ile Hsna, Ademdedir. Ademdedir, Sayg duyan btn nesne, Ademdedir, Ademdedir, Yedi kat gk, yedi kat yer, Drt kitabn drd de bir, Kainat aynada gr, Ademdedir, Ademdedir,

J..

Hem o demde, hem bu demde, Cmle kemalet ademde, Btn alem hep bedende, Ademdedir, Ademdedir, Nice trl alet yapan, Frlatp fezaya atan, Az bir gce bin g katan, Ademdedir, Ademdedir,

Adil Ali yaad ya, Ariflere bu dnya d, Yaz, gz, bahar k, Ademdedir, Ademdedir,

ADILAll ATALAY

391

.,-10-

Ademdir, yceden yce, Gndz yapar, varken gece, Kendi kaba, gnl ince, Greceksen gel Ademe. Ademdedir, cmle alem, Ademdedir, levhi kalem, Gidip te ademden gelen, Geleceksen gel Ademe.

.J,

Alemden m!dasn brak. Ademdir her nesneden pfilc:, Hak Ademdir, Ademdir hak, Bileceksen gel Ademe. Ademdedir, btn alem, Vasfn yazamaz kalem, Ademdir kendini bulan, Bulacak:s_an gel Ademe.

Adil Ali ademde hak, Onsekiz bin alem mutlak, Ademden gayr birey yok, Olacaksan gel Ademe.
-11-

Dostum bu yol gayet zordur, girilmez, Eriyip incelip, girer misin sen? Bir yerde zehiriz, bir yerde balz, Zehiri bal edip, yiyer misin sen? Bu yola girmeyen yanar tutuur, Rengi atar, yanak, dudak buruur, Aylar, yllar geer, gne karr, Var m ey bir gnn sayar msn sen?

stemez hi arif len saltanat,

Hakkn katarndan ister bir kanat, Gel gir iimize ak sen de tat, Kudret baln, tadar msn sen?

Kolay m kfrde iman bulmak, Ak olup, akn nurundan yunmak, Nefsini hak edip, ebedi kalmak, lmeden evveli lr msUn sen?

Adil Ali burda, ak varmto Sevip sevilene kurban canmz, Her can bilmez ama oktur karmz, Bu meclisten kirn alr msn sen?

-12Can suyunu has bir baa dktnse, Gzel biter, meyve verir, can olur, Muhabbet glnden harn atnsa, Sulanr da mahsl verir, dal olur. Vcut harmannda malamga savur, Akn ateiyle kartr kavur, Btn kt yk srtndan devir, Kt yk kalmazsa herey hallolur.

J.

Yedi eleklerden ele ununu, Sohbet emesinden getir suyunu, Zikir teknesinde yogur hamuru, Hakkn sofrasnda erir, bal olur.

Ver anana yiyebilirse yesin, Hak katnda kabul rnakbulum desin, Lokmamn hakkn hakkna versin, Katre gelir, umman olur, gl olur.

392

ALEVi VE BEKTAi /JRLERI ANTO."""f,'"""Q""":Jl""""s;_- - - - - - - - - - - - - - - - -

Koy uvala doldur maln sr eyle, Tozunu, tan kar, nur eyle, Gerei bul hakk onda var eyle, tr vcudun, ince un olur.

Olmam

meyveye olmu deyilmez, bir lokma zaten yiyilmez, Hakkn srr sergi gibi serilmez, Serilirse gnl erir alolur.
Pimemi

Adil Ali Hakka bala zn, Gerek mrit kara etmez yzn, Balanan mridin aar gzn, Almayan gzler zaten kr olur.

-13Bu meydana hasta gelmi olanlar, teslim eylesin. Eer, ekle phe eylese bir can, Belki ilelebet mmdar gidersin.
Canan mride

Demirden leblebi yutabilirsen, Oynamak da maksat utabilirser, Yabanc ykleri atabilirsen, Sen menzile tam o zaman erersin. a Hak szn duyasn, rtme gzn, cemal haktr gresin, Blbl ol ki, te gl bulasn, Emek ver ki ba baban olasn.
Kulan

Bu yolda elbise ateten gmlek, Bizim felsefemiz, lmeden lmek, Sylemeden duymak. bakmadan grmek, Tatbik etki sen de hakk bulasn.

Adil Ali vakti doludur dolu, Yol da Muhammed Ali'nin yolu, Ummana balarsan ufack gl, Menzili maksuda o an erersin.

-14Tm varm atm dost pazarna, ok mteri geldi alan olmad. Bu hal nasip olmaz, binde birine, Birlik makamnda duran olmad.
nsanlk uruna her zaman gezdim,

Arif bir kiiye meyli mi verdim, Dert iinde dennan arad derdim, Derine gir dedim, kenarda grdm, Gnl denizine dalan olmad. Hak sz zor idi duymadan geti, Gerek katarna uymadan geti, Dnya sana dedik, doymadan geti, Kanaat mlknde kalan olamd.

Ezseler, zseler, sanmayn bezdim, Kudret baln sofraya dizdim, Bal bal diyen oldu, tadan olmad.

Adil Ali, yand, dnd bir kze, Dilersen canm vereyim size, Gelip, dnd mekan kurmad bize, Verdim tatl canm alan olmad.

ADL ALI ATALAY

393

-15Gel kendine deli gnl, Hakk tan Hak sendedir. Bir vcut ehrine gir dur, Arada bul Hak sendedir
Ne bakarsn baka yere? Ayr deil, hibir zerre, Hakk sende gr bir kere, Grdn ise hak sendedir.

J,

Eer blbl ise halin,

Senin kendindedir gli,in, Arayp bulursan yolun, Buldun ise hak sendedir. Musa olmu gl cemalin, Darda arama halin, Ed'eb, ebced yec!i dalin, Bildin isen, Hak sendedir.

Adil Ali Kur'an sende, Bak aynaya oku hem de, $enseni bulduun demde, Buldun ise hak sendedir.

-16-Sen sana gel tan divane gnl, Sanma ki sen ufak tefek bir eysin, Onsekiz bin alem sendedir sende, Syle de cihana alemde bilsin. ile alemi sana vermi hak, Tur'unu vcuduna bak, Gnl kabesini eder isen pik, Gelsin kibe seni tavaf eylesin.
Musa'nn
Ak

J..

Akl, iman, vicdan senin yolundur, O senin gnlnde cmle vanndr, Kala kirpiklerin levhli kalemdir, Cemalin vc-.dduh'a bilen sylesin.
Haktr cemalna

vedduh'a yazd, Nur ile kalbine errahman szd, Hakk bulamayan, nice yl gezdi, Sen kendini bil dursun elensin.

Adil Ali vakti dolu dediler, Hakikat lokmasn anda yediler, Dnyaya gelenler hepsi dndler, Hakka varp, haktan gelenler gelsin.

-17Didar

Gnl gz grr hak didarm, Hak, Hakk didar tamamlar. Sevgi muhabbetir, umum efkarm, Sevgiyi Hak, Hakk sevgi tamamlar

J,

isimden oldu yedi noktas, Kefile nun rumuz engirin tas, Yedi ak, yedi sr hak svas, Sfat zat, zat sfat tamamlar.

394

ALEVi VE BEKTAi /IRLERi ANTOWJJS/

Yazmdr, smi Azam yznde, Glstan bahesi senin znde, Drt kitab oku kendi znde, z kitab, Kitap z tamamlar.

Yedi kapl bir ehire vardm, Oniki padiah oturur grdm, Ondrt, onyedidir fikimi virdim, Fikir virdi, Vird fakiri tamamlar. grdm krk biri andrr, Yetmi dnda kalan ham durur, Yzondrt surede nokta indirir, Noktay hak, hakk nokta tamamlar.
Krk ar

Yedullah ayetin bilene kurban, Didartanyp grene kurban, Hak ademde bilip, gelene kurban, Ademi Hak, Hakk adem tamamlar.

Adil Ali eyle insana nazar, Huruf, be nokta ok eyler yazar, Ten insana, insan hakka ok benzer, nsan hak, Hakk insan tamamlar.

-18Drt anasr, drt cihetten, Her yann kbletullahtr, lik, kemik, deri, etten,
Dounca ademullahtr,

Cennetten kevser getirir, Gnlden dile yetirir, Szle ok iler bitirir,

Az ahadetullahtr.

Ademullah karde bac, Akl devlet ban tac, Gn geirir tatl ac,
Alnn Hidayettullahtr.

gnl yapar, ile yararl atar, Senin sevdiine tapar, Gnl muhabbetullahtr.
Ak

ahadeti

Hidayetten yaradlm, Hilalayn ismin alm, Grenleri aka salm,

Kalar kudretullahtr.

Muhabbetle bulur yolu, Seven sevdiinin kulu, Akla, iman ile dolu,
Gs Natgullahtr.

Kudret var etmi var, ok gzel yaratm yar, Baknca grr didar, Gzlerin Vahdetullahtr Vahdetinden olur ayar, smini Ohan'a yayar, Sylenen szleri duyar, Kulak Mrvetullahtr.

olan verir karar, Kanayan yaray sarar Grlen her ie yarar, Ellerin kudretuHahtr. Kudretten i bitirir, Seveni Hak'a gtrr, eker gvdeyi getirir, Ayaklar kuvvetullahtr.

Natr

AD/LALI ATALAY

395

Mrrvetten koku alr, Hamn hasn bi1ir, Nefes alr, nefes verir, Bumun Cennetullahtr.

Kuvvetinden Adil Ali, Eli, ayak, bir de beli, Grr, duyar, syler dili,
Cemaln HikmetuUahtr.

-19Bir adem anneden yere dende O bir eriattr fideye benzer Biraz byypte idrak edende Dal budak salm erkana benzer Tarikata giren dal budak verir nsanlk iinde gerei grr Her nefesi hakkn yolunda yrr Yeil yapra marfete benzer Marifetten damar alr iee Musahiple bile girer geree aala olunca dallar pree Hakikata giden bir hale benzer. Yolcu hakikatten haberin alr Her nereye baksa ol Hakk grr Yllar yl taze meyveler verir Hakikat meyvesi bir bala benz

Adil Ali eriatta bekleme Tarikat babnda yzi.i tekmele Marifet ceminde el sr lokmana Hakikat, Hak ile tek Hak'a benzer

-20Aradm kendimi baktm niceyim El ayakl vcud bir de han grdm Niyet enim kanat vurup uaym Vcudum iinde bir de kan grdm

Bizde hep bir karde bac dediler Yetmi guruhta naci dediler Tarikat marifet tac dediler Hakikat babnda bir mekan grdm.
Ak muhib, dervi sofu olanda Kfr deryasnda liman bulanda Yaadm bunca vakti zamanda Aylar yllar gibi bir de an grdm

Akm kadehinden bir dem almm Tarikata varm nur'a dalmm Bu alemden geip bir can kalmm Gizlenmi bu tende bir de can grdm.

Adil Ali vaktidolu nutuk, Hak Marifet ehrinde insan olur pak Vcud aleminde teferruat ok Et, kemik, ilikte birde kan grdm.

396

ALEVi VE EKTA/ iiRLER ANfOLOJ/SI

-21Bu alemden mr bitip gidiim Sabah yeli gibi esmie benzer Aylar. yllar, klar, baharm yazm Sanki bir an nefes kesmie benzer Verilen bir candr bize emanet Sakn, dikkat eyle etme ihanet Sev seni seveni eyleme zahmet Yoksa canan candan bezmie benzer

.J..

Bu dnyaya gelip gitmek bir adet Mminin ald nefes ibadet Eer saf bir gnl etsen ziyaret Hakikat srrn sezmie benzer

ki dertlere derman ararsan mazlumun halin sorarsan Hele bir dertliye derman bulursan Cenneti alada gezmie benzer
Hastann,

Eer

Adil Ali Vaktidolu da aar Ak badesin ien kaynayp coar lmeden evveli lenler yaar Ab hayat suyun imie benzer

-22Gel gel aka mptela isen Ak atei yakar kl eder seni. krar vermi bir can bir talip isen Balar kapsna kul eder seni Bu alemde her ne hikmet var ise Hepsi aktr ak'a olan yar ise Gecesi gndz ayn bir ise Karanlkta bile nur eder seni
Ak ile bir olup Hakka gelenler Dn gn Hak iin sarho olanlar Fark farkta farkeyleyip bilenler Cmle ktlkten dur eder seni.

Bizler yerle yeksan olursak toprak Ol zaman ermitir menzile mutlak Nur'a benzer yiizii ay gibi parlak Cevher makamnda drr eder seni

Adil Ali olmu akn gedas Gnlde gizlidir onun duas Bilmezler ki olmu dostun belas Cevher makamnda dua eder seni

-23Cahillerle yola gitsen Geni yolu dar ederler plkte gl olsan bitsen Asan bile har ederler Bilmeze verme smn Hi eder namus arn Arife syle varn Deli olsan er ederler
Aklsza t satma Sen ol, gnln gama batma Kendini bilmezi tutma Ak yzn kara ederler

Haset ile birlik olma Cevherini taa alma Bilmezlerle sakn dunna Grsen bile kr ederler. Hak yoluna feda can Nura gark eylesen teni, Hasetlerden sakn seni Sevilsen de hor ederler.
Bu dnya hep senin olsa Gene nice iilem gelse
Tatl an

Meclisinde cahil olsa zar ederler.

Adil Ali zn Hak et Ktlkten ant pak et Bir i tutarsan gizli tut. Kolay iin zor ederler. -24Geliimiz

nerden diye sorarz

.J..

Muhabbet elinden bu yana geldik

Koymadk, Ak

eridik potaya girip ile yorulup meydana geldik

Mmin olan bilir kendi hatasn Viicudum.la kt nen var atasn Gerek mridini hep Hak tutasm Hakka varp Haktan insana geldik. Secdemiz zatadr deildir puta yolda sen yapma hata Bilip grmediin Tanr'ya tapma nsan Hak bilip ayana geldik.
al doru

nsandan geliriz Haktr obamz mtihandan geer her bir sedamz

Yeyip imek aln teri gdamz Ak ile ykanp ryana geldik

Adil Ali yllar yetmez anna Hele bir bak u dolaan kanna Cann misafir et cananna Can iinde durup canana geldik

398

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJiSi

-25Bir insann ahvalini sorarsan Bul arifi sor arife haber al Hele can iinde can ararsan Bul canan sor canandan haber al Gelecekten haber vennek istersen nanmazlar ak seik gstersen Tefekkre varp biraz bekJersen Bu dnyay seyret andan haber al

J,

Geldi geti btn eski zamanlar Gelecee akln yorup dalanlar Nee muhabbeti daim olanlar Geen geti, gelen andan haber al. Bu ademi zmek iin ne gerek Ademin vechini halini bilmek Derlerse nasldr lmeden lmek Bul arifi ermi candan haber al

Adil Ali Vaktidolu der ham

Bu gnlm genitir gayette gani Gnlmn iinde dnyann can Gir gnlme yerden gkten haber al.

-26Halkettin zerreden var ettin beni Bir Adem sfat don verdin bana Ltfettin vcuda can ile teni Dalmasn diye gn verdin bana Eti verdin, kemik verdin, kan verdin Yuurdun da halk eyleyip can verdin Bir yanda emekJetip yol verdin Gamdan gasavetten yn verdin bana yamda yrmeye balattn Dokuz yata ii verdin ilettin On yata hasm verdin talattn Onbeinde deli kan verdin bana On altda cokun coar dururdum On yedide boz bulank olurdum On sekizyanda idrak bulurdum Bir zaman uyuttun can verdin bana On dokuzda duman ettin kafam Yirmi yata srem dedim safam Yirmibirde vatan ak sfam Asker bir babadan yn verdin bana Yirmi sekiz yirmi dokuz gezerdim Otuzumda kalem tutmu yazardm Otuz birde derya deniz yzerdim O byk ummandan gl verdin bana Otuz iki gerek bir ere dtm Ktlk deryasn yzerek getim Otuz gerekten bir dolu itim Dup-durucak akan sel verdin bana Otuz drt yanda baktm cihana Kimi aya gider kimisi yaya Marifet payndan kondum bir paya Merih'e gitmeye yol verdin bana Otuz beten otuz alt yrdm Et kemie girdim bir an grndm Bir abra bir verile brndm nsanlk iinde kul dedin bana

Otuz yedi otuz sekiz baladm Otuz dokuz aylar gibi aladm. Kt gn hi mrden saymadm. yilik Erinden el geldi bana

ADIL Ali ATALAY

399

Yirmi iki vatanm bekledim Yirmi te bolca hasret ekerdim karda gurbette kazan eklerdim Kazandm kazantan nan verdin bana Yirmi bete iten ie koardm Yirmi alt da sanki Hakk yaardm Yirmi yedi rmak gibi coardm Deryaya akmaya yol verdin bana

J.

gelir geerim kadehinden bade ierim Varlk tarlasn bier geerim Erenler bandan gl verdin bana
Akn

Krk elli aras

Adil Ali oldum pitim kaynadm Yz ya ben mre yar saymadm Muhabbet Jokmasn yedim doymadm. Krklar meclisinden bal verdin bana

-27dursan yar olursun Mansur gibi dara girsen Kirin gider nur olursun
Mridine Eer ikrarnda

Gnlnden cifeyi kaldr Nefsini hakkyle ldr Evliya olsan da srdr Dnya baan dar olursun.
Ak atna

Kirli suyu kaba koyma durma Haktan baka nesne grme Grr isen zar olursun
Yetmi dnda

binde yr

rat etmek zordur kr krarn bozsa biri

krarsza hor olursun

Adil Ali dert ilac Yolumuz Gruh'u Naci Arif ol da yap Mirac' lsen bile var olursun.

-28Bu can bu tenden gitmeden Kendi kendin semek gerek Karanlk gelip kmeden In amak gerek Yalanla Hak'a varlmaz Benlikle mendi alnmaz Riyayla gerel bulunmaz Kll vardan gemek gerek Bilerek syle szn Ak oduyla yak zn Amak iin can gzn Gerek eri semek gerek. Hakk'a giden yolu tan Arada bul arif can Muhabbet gl glan Gonca iken semek gerek

Adil Ali Hakk bilir lham mritten gelir Vurursan kap alr alpta amak gerek.

400

Al.EVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-29-

Kara gzlm n'olur brak Deli ettin yaktn beni Fezalardan daha rak Uzaklara attn beni Gariplik kt zme bakma yziime Munzur dann dilzUne Avc diye ektin beni
Yakarsn

Hi yoktan gnlme girdin Budarken datarm krdn Gl yerine diken verdin Blbl ettin ttn beni Gzmden akttn seli Duyanlar der bana deli Sen olmusun gnl gl Bir bahvan ettin beni

Adil Ali tesine

szn hatasna Gkte uan martsna Silah edip attn beni

Dme

Feza : Uzay - Cife : Ktlk - Kll : Tm - ilham : Esin - Glan : Gl bahesi ~ Zerre : En ufak para - Hasm : Dman, rakip - Muhabbet : Sevgi - Ahval : Durum. hal - Har: Dilenen - Hor : Aalama __ ,,,_ Mptela : Dkn - Drr : nci -- Dur : Uzak - Haset : Kskanlk - Gark : Gmme - Cevher : Tz - Ab- Hayat : Bengi su - Muhib : Talip, seven - Esma : Tanrnn isimleri - Hsna : Tanrnm gzellikleri

-30ok kr Allah'a babaa kaldm At kollarn sar dedi bana Dedim Tanrm senin kolun ne gzel Bilmeyenler zaten kr dedi bana Dedim yerde misin, sen gkte misin Mutlak bilmeyene bir perde misin Hem aikarsn hem srda msn Gir bir saf gnle gr dedi bana
,.

kr her zerrede grrm seni Yzbin yllar ettin bana bir an Giyirdin srtma bir insan teni Eer tam sevdinse yar dedi bana

Gelip vcuduma girende sensin. gzlerimden grende sensin Dnce varl verende sensin Sapma bir kararda dur dedi bana
Bakp

Dedim benim glm senin glndr Dedim senin yolun benim yolumdur Dedim Vakti dolu senin kulundur yleyse a gzn gr dedi bana

AIK SEFL SELM

1933 ylnda Sivas'm arkla ilesi'nde dodu. Ortaokul ikinci snfa kadar okudu. 1966 ylnda Konya Trkiye Aklar Bayram'na katlan aklarmzdandr. 1968 ylnda almak iin Hollanda'ya gitmi, her yl A vrupa'dan gelerek ekim ay sonlarnda yaplan Trkiye Aklar Bayramlarnda hazr bulunmutur; Asl a(:l Ahmet Gnbuluttur. Evlidir ve alt ocuk babasdr. 1972 ylnda yurda kesin dn yaparak doum yeri olan Sivas'a yerleti. Saz almay ve iir sylemeyi kendi" kendine rendi. Atma iir dalnda stn bir yetenee sahiptir. Trkiye Aklar Bayram'nda 1969 ylnda Kul Mustafa adndaki bir ozanla yapt atma hala unutulmad. iirlerinde yaln gerei, felsefe ve tasavufu ilemektedir. Trkiye Aklar Bayram'nda dzenlenen ve her yl tekrarlanan yln yedi iiri yarmalarnda hep ilk yedi seme iir arasnda iirleri yer almtr. Sefil Selimi'nin Yar Badesi,
vardr.

Yaln

Kat, Kul -1-

Yanmasn, adlarn tayan

iir kitab

AKANO
Hayat emesinden, can pnarndan, Damla damla, prl prl akan O. Alt cihetinden drt kenanndan, Enginlere ykseklere bakan O. Gzelde, irkinde, yarmda, tamda, Sevgide, nefrette, neede, gamda. Her snf insanda olgunda hamda, Ard srd }"'dmacma kan O. Hi kimseye uymaz boyas rengi, fikir almaz yapt cengi. zdm aratrdm sard dengi, Kervan ooun varlcak mekan O.
Akl

J.

Binbir mana vardr bir tek sznde limler bilimler yatar znde Yedi tan sekiz cennet gznde Yldrmlar atan, imek akan .
Balarn tacdr, gnl badr Evveler evveli alar adr Fatihi olmayan sevda dadr Asl iin Keremleri yakan O. Dnyann-

ahretin ilk ve son ehli Ne gaflete der ne tanr cehli Gne meziyetli ay yldz ruhlu Ulularn en ulusu hakan O. Ey Sefil Selimi ondaki O'dur. Ya yleyse syle sendeki nedir O bir halk edendir bendeki sudur, Sulan sel edip bentler ykan O.

Gabi bir evlattr, gabi bir perde, Sahipler sahibi makam nerde? nsan kamil-i hakla hak ede Kazanana dlleri takan O.

402

ALEVi VE BEKTA itRLERI ANTOWJISI

-2GZLENDM
Cihan ald koca kre iinde Adetler iinde tre iinde. Hayat dedikleri sre iinde Gelirkene giderkene izlendim.
Maksad arz ettim yalnz kaldm, zah imkansz tecrbe aldm Hatay

J..

Bilen bilmeyene zeti dese, Vahdet-i vcuda inanm ise. akna uzak yol ehline kese, Tarifini sormayana nazlandm. hacmine girdim, surette dem devran srdm Sorgu suvalimi lmeden verdim, Doarken de lrken de bezlendim.
eitli
Dnyann ekline

Benliimi

kusuru ahsmda buldum, eze boza zlendim.

Bu kadar gayretim zahmetim niye? Belki be on kii yetiir diye. Birka kelimemi ettim hediye,
Baz oklanrken baz azlandm. Nizam- alemin arkn buldum, Zahirin batnn farkn buldum. Ruhun menban arkm buldum, Yazn avgn aktm kn buzlandm.

Kabaya kabadr inceye ince, Kendini islah et herkesten nce, Sordular insanlk zor mudur sence? Cevabnn ngsyla kzlendim Selimi'yem isize iim, gre yontulmu tam, Dilim durmu olsa armaz bam, Gene bugn enemdtii szlendim.
Gediine

Sef"l

-3PHE YOK

Sizden size, benden bana ok yakn Mevlana'nn erdiine phe yok. u pazar yerinde sergiye bakn Mevlana'nn sevdiine phe yok
hya etmek iin yce zatn, Ziyaret eylemi Hak'kn katn Herkesin korktuu akn atn. Mev lana'nm srdne phe yok.

..J,

Himmete kavuan okur bu dersi. Hr krs denilen krs bu krs. Benlii, kibiri, ihtiras hrs, Mevlana'nn krdna phe yok.
Krlmayan ie, dklmeyen dem. Ne mevki, ne makam, ne an, ne kdem. Her bana merhem, her yaraya em. Mevlana'nn sardna phe yok.

Sizi artmasn vardm yarg, Bu ne bir cevaptr, ne de bir sorgu. lahi bir ksmet, ilahi vergi Mevlana'nn verdiine phe yok.

Hazr

olanlara at bir celse, Onun bildiini her insan bile. Ad sylenmezdi, eer ki lse, Mevlana'nm durduuna phe yok.

AIK SEFiL SEilMI

403

Gnl

i yz, Ak yazs kara deil, ak yaz. O yazy grmez kimsenin gz. Mevlana'nn grdne phe yok.

kitabnn aktr

Bir yaprak evirip baktm albme, Sefil Selimi de geldi celbime. Allah kefil, bugn benim kalbime, Mevlana'nn girdiine phe yok.

-4Kafam sema gzm bulut yamur bol Ufkumu buladp sel etme vazge Kelime pnarm tam iken dol Bent tutup evremi gl etme vazge Fikir kmelerim sr vermez ya da Umut bebelerim der feryada Bir tek canl kalmaz yalan dnyada zme gam bohcasn gel etme vazge

.J, Hayat yldzlarm parlayp sner

Ah eksem buz tutar deryalar donar Zar etsem ay gne dayanmaz yanar Syledig cihan kl etme vazge Beyin ~kirdeim yer gk atas Ruhum et kemiim ilim sitesi Bedenim alemin yedi ktas Gez beni yad ile yol etme vazge

Toprakta sda suda gkteyim Her cisim iinde gizli noktaym Sefil Selimi' yem varda yoktaym Sana sen gibiyim el etme vazge

-5man ynna, ak harmann

.J.

Taneyi semeye yel bizden gider. Bandan vazgeip can meydanna, Kurban olmak iin kul bizden gider. Vcut mlkndedir mezar yerimiz. Birdir, bin isime malik pirimiz. Ebedi alemde ah'tr yarimiz. Kuran'a, hnkf'a yol bizden gider.

Ak deve stnde ykmz vardr, Ehi-el beyit ile kavlimiz birdir. Lokmamz tatmak zehirden zordur, Kamil sofrasna bal bizden gider. Gafil yolcu da, ta dolanr, Susuz olan bir gzeden sulanr. Cahil, nidan bu szme bulanr, Ehl-i hal olana hal bizden gider.

Sefil Setimi' nin sz duyana, Meyl-i muhabbetle zn yuyana, Kerbela meydan tatr diyene, Selman olsa bile gl bizden gider.

404

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJSi

-6Gk kubbe altnda, yerin stnde .. Ne var, ne yok. canl cansz benimdir ... Yoklua ulatm varn stnde, Onun iin din, dinsiz benimdir... evremi dolatm iten ve dtan, Sonuna geldike baladm batan. Haberli yaadm bahardan, ktan, Uzun, ksa, enli, ensiz benimdir ... Bydm, kldm hi fark etmedi. Zamanla gretim gc yetmedi. Eli tutan toprak beni tutmad, Giden, gelen, tenli, tensiz benimdir... Felek katarna bir denk ykledim, Konakladm atm, sardm bekledim, Her kapy defalarca yokladm, Salam, sakat, deneli, densiz, benimdir...
Vardm

ileriye, dndm geriye,

nan, atm sarndm deriye.

Kendime rastladm varsam nereye, Evvel, !hir, sonlu sonsuz benimdir...

Bu hesabn st bayla, alt ucu Sefil Selimi'nin itikat gc.
Tatlya tatldr, acya ac,

Huylu, huysuz kinli, kinsiz benimdir...

-7YANSIN Hor grme Rahman'm kudreti kulda -!.. Yere atma tepelenir ezilir Kul yanmasn Sefil Selimi yansn Kymeti zay'olur rengi bozulur Her maharet mevcut el olu elde Bir yazmaya bir odaya dizilir El yanmasn Sefil Selimi yansn Pul yanmasn Sefil Selimi yansn Nefesler olmasa inler mi neyler Pannaklar olmazsa el yalnz neyler Herkesi yan yana tatl dil eyler Dil yanmasn Sefil Selimi yansn
Yolcular menziline yetirir Hasreti hasrete kar getirir Belki bir a dosta gtrr Yol yanmasn Sefil Selimi yansn

dikilir bir orman olur Herkes bir ev yapar bir derman bulur Kular ac eker yuvasz kalr Dal yanmasn Sefil Selimi yansn Benden bakasnn elemi mi var Gnl dalarndan eksik olmaz kar Balar irkin kalr blbl etmez zar Gl yanmasn Sefil Selimi yansn
Ba ayaa bal

Aalar

Yolcuyu bitmeyen yol inletiyor Ary yapt bal inletiyor Saz bir ka tane tel inletiyor Tel yanmasn Sefil Selimi yansn
Halya kilime nak vurulur Dokuyanlar emek verir yorulur Gn gelirki yar altna serilir ul yanmasn Sefil Selimi yansn

ayakta baa

ncitme kimseyi yaa ho yaa

ok gzel yakr kiprii kaa Kil yanmasn Sefil Selimi yansa

Ey Ser. Selimi ac her cana Y akpta kimseyi dme isyana Yanan bir ey fayda vermez insana Gel yanmasn Sefil Selimi yansn

AlJK SEFL SELM

-8Dinlen dostlar etmen hayret Mahsul vermez bo bir gayret Dert teknesi imi gurbet Yorulurum hamur gibi zlum kucanda Ecnebiler bucanda
Ayrln ocanda Yanyorum

405

yad elin drt yan er bir yan yle dorad ki beni. Tomadaki demir gibi
Cendereymih

Ate

Kaldm

kmr gibi

Sem SeDim'iniz at Yurdu koydu dalar at Kuru<;lu kalba dt Kerpi olan amur gibi

-9aknlarn arasnda Denleri kaldrmaya

Dne dne yn aryom Umutsuzluk deresinde Bir tek mutlu yol aryom Hal bilmezler pazarnda Dirilerin mezarnda llerin zerinde Can yitirdim can aryom

gldrmeye Cehaleti ldrmeye Yana yana ~n aryorum Fakirlerin balarnda Gl bitmeyen dalarnda
Ballarnda balarnda

Alayan

Bir diken.c;iz yan aryom

Sefil Selimi'dir adm Kesilmiyor hi feryadm Avrupada adm adm Bir khnecik han aryom.

MAM CAFER BUYRUGUNDAN

Gerek talib-i Hak odur ki, avamdan ve halktan uzlet eyler (uzaklar ).Evliya konusuna girer. Bylelikle de dnyada oldukc;.a btn korkulardan emin olur.
Yan

O talip mminlerdendir. Ona lm yoktur. Hemen ancak dnyadan ahrete hakldr. bir evden bir eve ger gibidir. Kyamet gn sorusuz hesapsz evliya makamna inti kaal eder. (mam- Cafer Buyruu Sh: 348)

406

ALEV VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJiSI

LER, YEDLER, KIRKLAR

Talibin' bir yerde olsa hbb- evliyadr. ler makamdr. Bu ten biri kutuptur. Evliya mertebesindedir. kisi imaman mertebesinde olurlar. Biri kutbun sa yannda ve dieri sol yannda bulunur.
ayet taliplerin yedisi bir yedre olsa sedef-i evliyadr. Bu yediler makamdr. Bu taktirde yedinin biri evliya makamnda olur.

Taliplerin krknn bir yerde olmas da tarik-i meayihtir. Krklar man tecelli-i zat h!sl olur. Ve talibin gnl ayinesi silinir, pak olur. (mam- Cafer Buyruu S: 349)

makamdr.

O za-

AIK
amz yaants

CAFER

Alevi halk ozanlarndan olduunu sandmz Ak Cafer'in gerek kimlii, eserleri hakknda bilgi edinemedik. Asl ad da belli deil. Doum ve lm tarihlerini de bilemiyoruz. Bulunduumuz bir iirini sunuyoruz. Muhammed Ali'nin ilmi akna ya Hzr Yardm eyle dkn ile akna Yeti cannza Hzr ya Hzr
Yeti cannza Hzr

J.

Taki isiz koyma yurdu yuvamz Naki kabul ede dua ricamz Hayr(l) gele gndz ile gecemiz Yeti cannza Hzr ya Hzr Hasan Askeri'nin ycedir an Yurdumuza bastrmaya dman aralm Mehdi sahip zaman Yeti cannza Hzr ya Hzr Gayet gnahkarz yzmz kara ardk yolumuz kaldk biare arnca hemen gelirsin cara Yeti carmza Hzr ya Hzr Gafil yolcu der uzak yollara Yardmeyle darda kalan kullara Derbederiz dtk mkl hallere Yeti cannza Hzr ya Hzr
Yardmcmz sensin tipiden yelden Sakla bekle bizi gedikten, belden Cmlemizi koru tufandan selden Yeti cannza Hzr ya Hzr

Muhammed'den itin hayat abn Musa'ya rettin ilmin kabn Aliden nur ettin ak arabn Yeti canm7.a Hzr ya Hzr
Fatma'y bilen nacidir naci Hasan'la Hseyin derdin ilac Ee dosta verme kederle ac Yeti cannza Hzr ya Hzr

Mehul kald ak ile dubara Masumlar arada sefil avara Zeynel, Bakr bizi dardan kurtara Yeti cannza Hzr ya Hzr Cafer'le Kazm, Rza'dan Sakla bekle bizi belli kazadan Hak cemalin gster ilz-i azadan Yeti cannza Hzr ya Hzr
Divann Ricamz

Tutyadr

kara(dr) Cafer'in yz gzne ayan tozu Katnda kabul olsun naz niyaz Yeti cannza Hzr ya Hzr

408

ALEV VE BEKIA iiRLER ANTOLOJiS

TASAVVUFTA DERECELER
Gizemcilikte dereceler retilere gre deiir. Ancak bunlar drt ana derecede zetlemek olanakl. Bunlar unlardr. 1- Dileyen (Talip): Henz ieri alnmamtr. nceleme, aratrma evresindedir. -2- Balayan (Murit) : ieri alnmtr. Ancak oyalama aamasndadr. 3- Giren (Seyir - Sluk Salik) :
Aydnlatlmmaya balanmtr.
birlemitir.

4- Gerekleme (Vasl): Gerekle

nsan isteyen, Tanr istenendir. Aslnda gizemcilik bunun dnda dokuz derecede tamamlanr. zetlersek bunlar, genel olarak yle sralanabilir.

1- nceleme derecesi (Tafarns): inde k olmayan yola alnmaz. orak tarlaya tohum atlmaz. nceleme bir yl srer. yz ortaya karlr.
2-Alatrma

derecesi ( Ta'nis): Tutumu renilen

kiinin dostluu kazanlr.

3- Kukulandrma derecesi (Takik): Alnan kii eitli sorularla kukuya dr lr. Cennetin kaps sekizdir, tamunun ki neden yedidir, insann kula neden ikidir, dili niin birdir, namaz niin baka vakitlerde klnmaz gibi... 4- Bekletme derecesi (Ta'lik): Kukulandrlan kiiye, yemin ettirilerek bilgi verilir. Akla uygun yantlar bulmas salanr. Kendisinin tutku izgisine ykseltilmesine allr. 5- Yemin ettirme derecesi ( Raht) : ilikin olarak and itirilir. 6- Aldatma derecesi (Tadlis) : sabretmesi gerektii anlatlr.
{batn) anlamlar anlatlr.

Aklanan

gizleri kimseye sylemeyecegine uzun sre

renilemiyecei,

Aklanan gerein

7 Aklama derecesi (Ta'sis): Gerek

aklanma:. Yava yava ak

(zahir); gizli

mad

8- kartma derecesi (Hal) : Gizliyi rendikten sonra kendisine anlatlr.

an

hi bir deerinin kal-

9- Syrlma derecesi {nsilah) : Artk gerek aklanm btn yasaklardan syrlm olur {rsum ve kuyuttan) kurtulur.

KUL AHMET
Asl ad

bal

Ahmet Kartalkanat'tr. l 932 ylnda Kahramanmara'n Pazarck ilesine Bozlar kynde dodu. Babas Mehmet Bey'de airdi Dedesi Pazarck'n Krolu
Bil~I Aadr.

kynden
dandr.

Onun ninesi ise sylentilere gre

Krolu'nun ei

Dne soyun-

Ailesel sorunlar nedeniyle kk yata kyden ayrld, gurbete gitti. 15 yanda saz almay rendi. Malatya, Svas, Zara, arkla ve Banaz' dolat. Baz iirleri nedeniyle kovuturmaya urad, akland. Elaz, Diyarbakr, zmir, istanb.ul ve ngiltere'de konserler verdi. Gzel Anadolum (1973) adl bir iir kitab yaynland. Alevi kkenli olan Kul Ahmet iirlerinde insanlar arasnda adalet, kardelik, zgrlk, bamszlk dnce lerinin yerlemesini savundu. i997 yl ortalarnda Hakk'a yrd. O halk ozann ''Yalnzca lkesinin deil, hakszla urayan btn lkelerin ozan" sayar.
-1-

Gnlmde bir yol var insana gider .J.. Varp hayvanlara olmam kle ben Aslm bir cevherdir bin kymet eder Gidip karamam her bir pula ben

Benim bir yann var ismi sitemk!r O eyledi beni byle sevdakftr Ali deilim ki ekem zlkiflr Asl bozuk getiremem yola ben

O itiim zehir miydi bade mi Uyandm gafletten setim Ademi Cahil sarayna basmam kademi Ariflerle brnrm ula ben

Kul Ahmet'im her derdimi sylemem Her mridi her kamili dinlemem Sultan olsa bile hrmet eylemem Asla boyun bkmem haksz kula ben

-2Gnl periandr carhn elinden Akar bozbulank selden usanmaz O kimdir blbl glden ayran Blbl figan eyler glden usanmaz Kani Hakk'a doru gelip genler Yol deyince serden yardan geenler Hzr'n elinden dolu ienler Gezer da u ta belden usanmaz

.J..

Akar gzlerimden kan ile yalar Hep bama geldi grdm dler Seherden erlere bezirgan iler ekilip gidiyor yoldan usanmaz. Bu akn elinden dertlerim biter Ben derman ararken efkarm artar krarlar bendolmu bir dilden ter Ar hizmet eder baldan usanmaz.

Kul Ahmet'im hizmet eyle canana Dost kabndan iip iip kanana Gnbegn Hak iin deyip yanana Eriir didara kuldan usanmaz

410

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

-3nsanolu ne bilirdi
Okul-yaz olmasayd

Dnya hep cahil

kalrd

Gkte uak durmaz gezer Yerde gemi suda yzer Hakim kanun nerde yazar
Okul-yaz olmasayd

_Okul-yaz olmasayd

Baktm fabrikann ss Dokuyor kuman has Duyamazdk radyo sesi

Okul-yaz olmasayd

Kul Ahmet bir ey bilmezdi limden dersin almazd Fze aya gidemezdi Okul yaz olmasayd

-4Gel gnl aldanma kalle gzele Gerek sevmez seni gz ile oynar Alsa bedesten girse pazara Sermayesi yoktur sz ile oynar

J..

Bozulmu bahesi kokusuz gl Her iek eylemez garip blbl Ehl-i ak olmayan nefsinin kulu Gider bar evinde kz ile oynar.

Arif olan ilim ile yarr Alimler dnyay ler blr Elin fzeleri ayda yarr Divane Kul Ahmet saz ile oynar.

-5Canm kimlere kurban ederim Bata anamdaki bele kurbanm Sadk olup bir ikrarda durarak Beni akla sar-cln kola kurbanm

J..

Mahrum kalmaz herdem doru syleyen nip akn deryasn boylayan nsanlara byk hizmet eyleyen Edison'lar gibi kula kurbanm Telefon telsizde fende alan Marifet ilmiyle kaynayp taan Bir hamlede yce dalan aan Uaklar yapan ele kurbanm

Sel olup birlie ummana dalan Dost iin gnln atee salan Varp bir kamilden dersini alan limler reten dile kurbanm

Kul Ahmet'im al i grsn beden

nsanlarda ilim toprakta maden

Fze ile yeri g kefeden Aya doru giden yola kurbanm

ALKEMTER
20. yzyln yetitirdii bir Bektai ozan. Atatrk'n lmne bir at syleyen Ali Kemteri, Krklareli'nin kuzey snrnda Bulgaristan'da kalan Belveren kynde 1872'de dodu. Amuca Kabilesi'nin Kebeler soyundandr. Kabilesiyle birlikte 1878'de gerek Tekirda'm Klavuzlu kyne yerlemitir. Ali Kemteri'nin renimi ilkokulda kalm kendi kendini yetitirmitir. iftilik yapard. 1939'de kynde ld. ve iyi karakteri ile Tekirda ve evresinde kendini sevdirmi ve Bektai babaAtatrk'e auyle btn Bektai ve Alevilerin duygularn dile getirmitir, denebilir. Tekirda'n Klavuzlu kynde oturan, Bektai Baba'larndan Tevfik Baba Sayn Turgut Koca'ya gnderdii mektubta u bilgileri aktarmaktadr:
syd.

iirleri

"Ali Kemter, amuca Boy'unun Kebeler soyundandr. Asl Bulgaristan'n Ayval Burgazna bal, belveren kyndendir. 1878 ylnda gmen olarak Tekirda Klavuzlu kyne yerlemitir.
Babasnn ad Halil'dir. 1872 ylnda domutur. renimi yoktur. Kendi kendini
eitmitir.

Ali Kemter, Atatrk'n lmne 1938 ylnda bir at yapm ve yarmada

almur.

ikincilii

1939 mektedir.

yllarnda lm

ve

Klavuzlu

ky'nn
-1-

mezarlnda topraa verilmitir."

de-

ntisap et bir mride gir yola Hakka varr elbet kul gide gide Doru yr bakma sen saa sola Makbul olur elbet kul gide gide

Piva-y

erenlere daim ol Bu hab- gafletten uyan daim ol Yar halkla Hakka eri daim ol Bir olur sa ile sol gide gide Bu bab- fenay bil sen ey karde Sefine-yi Ehl-i Beyte gel yana Yaramazlar ile olursun karda Altn iken olur pul gide gide

Erenler yoluna candan ak ol Peygamber nesline gayet sadk ol Fikir eyle Allah'a daim natk ol Glstanlk olur l gide gide

Bu Ali Kemteri byle syledi Syledi de sz kendi dinledi Erenler pirinden himmet diledi Mkillerin olur hal gide gide

412

ALEVi VE BEKTA/ RLERi ANTOLOJiSi

-2Kurban olaym yoluna, fil Merdan ya Ali Rahmeyle garip kuluna, Dilde sultan ya Ali
Kapna ihsana geldim, Ak ile bryana geldim Dertliyim dermana geldim, Derde derman ya Ali anndr adalet eyle,Adalet ihsan et eyle Kuluna efaat eyle, efaat kan ya Ali

El benim etek senin, Fazlna yok ek senin Kul olaym ten senin, Sensin sbhan ya Ali Kulun Ali Kcmter'i, Ey padiah serveri Elinle sun Kevser'i, Sirap et can ya Ali

-3Skn edip vardm dergahnza Elvan elvan nurlar yaar sabahtan glleri aar Gller m'minlere kokar sabahtan Daima aktr ahn kaps Msnfirler gelir konar sabahtan ok. kr yetiti geldi ilk bahar Gani gani yamur yaar sabahtan Bin bir iek ile bezenmi yama Elvan elvan koku gelir sabahtan
ahn baesinin

J..

Cennet rmann akar sular Turnalar suyunu ier sabahtan

ah

Merdan Dldl'n yediyor Kerbela lne iner sabahtan

Elinde zlfikar altnda Dldl Yezid'in neslini krar sabahtan Ali Kemter Hakka krler eder Nesli selamete erer sabahtan Muhamed'in yolunda m'minler gler Muhamed'in nuru parlar sabahtan
-4-

ATATRK'E AGIT
Ey koca dahi, ey ulu nder

Mateminle cihan alad Vefatn herkese verdi bin keder Firkatinle cmle can alad

yolda biz olduk revan Senin dehard bu devlete an Yce namnla doldu bu cihan Tarih yazp hameran alad
izdiin

ALI KEMTER

413

Herkesin gznden yalar akt Ziyann senin cierler yakt Btn kliinat sana tlkt Gklerde huri, cenan alad Senin sevginle dolu gnller Medhin ekerler her dem blbller evk- adnla aard gller Hazan erdi, ol glistan alad

Trk mil1eti 1mt, can verdin Gke bir devleti kldn yadigiir Btn cihana nam- an verdin Gn ksuf oldu! cihan alad Gittin bu aJentdC?n ey vefadar Gke bir devlet kldn yadigar Trklk seninle: eyler iftihar Kamilen millet hep kan alad

Ey Kemter Ali, sen braklaf Yazmakla bitmez, atam evsaf Onun yolundan gitsin ahlaf Ona hep birden ekvan alad

TASAVVUFTA YOLLAR
nsan Tanr ikilii gizemcilikte birlik (ittihad) iinde eritilir. Geree erimek iin tasavvufta eitli yollar vardr. Her gretiye gre farkl nanslar gsterse bile temel ve ortak yollar yle zetlenebilir.

1- Hulul yolu :
mamilerin yoludur.

Tanrsal

ruhun insana gemesi

anlamna

gelir.

Baz iirlerle

2- ttisal yolu : Platoncu (rakiyyun) kc dnrlerin yoludur. Anlksal bakla (zihni temaa) Tanryla birleme anlamnadr.

3- mtiza Yolu : nsann her zerresiyle doaya kanarak evrensel doayla birlemesi anlamna

gelir ou tarikatlarn yoludur.

4- ttisaf ya da iktiran yolu : nsann begendiine (Tanrya) benzemeye alarak kendi kiiliini onun kiiliinde eritmesi anlamndadr. Kimi tarikatlarn yoludur. 5- Telhis Yolu: nsann Tanrsal giysi (libas) giyerek O'nun yolunu tutmasdr. Bunlar heterodoks tarikatlarda yer alr. Bunlara Tanr'ya ulama yollar da diyebiliriz. Birer yntem olarak karmza kan bu yollarn incelikleri ve detaylar vardr ve her tarikata gre deiir. Btn bu yollar, Tann'ya insanlarn sevgi ile ulamasn salamay amalayan gizli yntemlerdir. Tasavvuf inancna gre, tanr kendisini gizlemi, varlklarla kendisi arasna perdeler ve aamalar koymutur. tanr evrenin iindedir ve evreni kuatmtr.

414

ALEV VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJSi

TASAVVUFTA AAMALAR
gizemcilii

slam tasavvufunun ilk kurucularndan biri olan Hallac- Mansur (858-922) dank aamada gerekletirir. Bunlara (Mertebeler Nazariyesi) de denir.

a) Zht Aamas: Bu aamada ar sofuluk ve biimcilik vardr. Bunlar gerekleti

rilir;
b) Fena aamas: Bu evre lml insan (fani) kendini kii1iini yok ederek lmeden

evvel lr.
c) Beka aamas: lml insan (fani) lmszle birleerek (Baki) lmszleir.
Gizemciliin eitli alanlarnda lanr.

yollar erekleir.

Baka

bir adan bu yollar yle sra

ayr ayr olduu

1- Vahdet-i uhut Yolu:

Tanrnn doadan

ve eyann bir birinden

savunulur. lk gizemciler ve Farabi bu yolu gtmtr. dir.

lr. Tanr

2- Vahdet-i kusud yolu : nsann istenci (iradesi) ile Tanr'nn istencinin birlemesi ve doa ikiliini srdrr. Bu yol gzemcilikte daha ok gelime aamas say
varlklar

3- Vahdet i Vcud: Btn en yetkin aamasdr.

tek varhk'ta birletirir. Gizemciliin en son ve

AIK. KUL

HASAN

Asl ad Hasan Grendir. Kyl ile kentliyi ok iyi tandn iirlerinde ak ekilde gsteren Alevi kkenli Ak Kul Hasan 1933 ylnda Kahramanmara'n Afin ilesine bal Emir ilyas kynde dodu. Yaam yoksulluk ve sknt iinde geen Kul Hasan Ankara Devlet Tiyatrolar Genel Mdrlnde bir Sr~ gece bekilii de yapt. Halk ozanlarnn Sesi dergisi ile Yenign gazetesinde iirleri yaynland. "Bar Desen Baramam" adl iirinden dolay kovuturmaya urad~ Yarglama sonunda akland. 1982'de Haci Bekta Veli'yi anma trenlerinde "Pirimiz" iiri ile birincilik kazand.
iirlerinde

kyl kentli ayrmadan tm halkn sorunlarn dile getirdi.

laiklie, kardelie,

Bar

zlemine, zgrle,

Hasan bu rini vd.

Ak

temalar iirlerinde iledi. Zorbal,

hukuki hakka byk deer veren Kul yobazl eletirdi. Atatrk ve devrimleyazd.

Hak yaam

geleneklerine uygun iirler de Kul Hasan ( l 963) isimli kitab yaynland.

-1-

1963

ylnda iirlerini toplad

Aziz dostlar ho geldiniz merhaba. Hnkar Hacbekta veli pirimiz. Kemali Muhammet cemali Kabe. Hnkar Hacbekta veli pirimiz. Ziyarete geldim nesli Aliyi. Cmle erenleri kzl deliyi. Gerek aklara sundu doluyu. Hnkar Hacbekta veli pirimiz.
Asl Trk nesli Trk yurdu Horasan Anadolumuza Trkdilin yayan Bir lokma ekmei bin canla yiyen. Hnkar Hacbekta veli pirimiz.

J..

Keramet sakalda sata yok dedi. Fazilet hrkada tata yok dedi. Hak gerek insanda hata yok d~di. Hnkar Hacbekta veli pirimiz. Gereklik postunu serdi oturdu. Cmle erenleri dize getirdi. Yeil penesiyle nasip yetirdi. Hnkar Hacbekta veli pirimiz. ler beler ile yediler krklar. semahlar dnld arklar. Allah Allah kabul olsun dilekler. Hnkar Hacbekta veli pirimiz.
Yapld

yolu hak dedi. olmayana rahmet yok dedi. z sz sadk birlik istedi. Hnkar Hacbekta veli pirimiz.
Karde

Eitlik kardelik

Kul Hasan'm arzum hakl didarda. Kemal bar gelsin dnyaya yurda. Medet mrvet zm didarda darda. Hnkar Hacbekta veli pirimiz.

416

ALEVi VE BEKTA/ iRLERi ANTOLOJiSi

-2ALLAHIM Sana Hakszlara kzan diyorlar. Hakl gariban ezme Allahm. . Hemde kader ksmet yazan diyorlar. Hakly haksza yazma Allahm.

J,

Hakly haksz gremiyorsan. Gereki bir dzen kramyorsan. Hakszn cezasn veremiyorsan Ben kadirim diye gezme Allahm.

Hakly haksza yazan sen isen. Bu dzeni kuran bozan sen isen. Hakl gariban ezen sen isen. Suun afolunmaz kzma Allahm.

Ben Seni severim gnlden candan. Deme ki hi hesap sorulmaz benden. Asla diktatrlk beklemem senden. Demokratik yoldan azma Allahm.

Kul Hasan'm der k.i ey gani milbin. mmet iin ok alam habibin Eit dat kullarnn nasibin Doru ek kantar bozma Allahm.

-3DNENLERN CANINA Hani dostum diyen gelsin Kerbela meydanna. Dnyasndan vazgemeyen kyamad canna. Bir iim su vermediler bak hakkn kurbanna. yi gnde dost olanlar dndler mervanna. Lanet olsun sathazaran dnenlerin canna. Oldular nefsinden yana uydular eytanna. Ehlibeyti yetimann birkere haline bak. O zalimler neler yapt dini yok iman yok. Ehlibeyti erek seven can verip arda hak. Hilekarlkla sevenler dnd katlar uzak. Lanet olsun sathazaran dnenlerin canna. Oldular nefsinden yana uydular eytanna. Ehlibeytin haymagahn yakt ate koydular. Yetiman mazlumlarn zerini soydular. Bindirdiler develere hep aduman oldular. ektiler kervan g ehri ama dndler.

AIK KUL

HASAN

417

Lariet olsun sathazaran dnenlerin canna. Oldular nefsinden yana uydular eytanna. Kul Hasan'm o gn bu gn nefsine uyan yezit. Ehlibeyti a ve susuz bak zelil koyan yezit. Hseynim serden geince gmlein soyan yezit. krar verip ikrarndan geriye dnen yezit.
Lanet olsun sathazaran dnenlerin canna. Oldular nefsinden yana uydular eytanna.

-4Ayrlmayn Trk genleri Laiklikten kardelikten Ayrlan cahil serseri Laiklikten kardelikten

Gazi Kemal geldi dodu Dman vatandan kodu Atamz ayrlmam dedi Laiklikten kardelikten

Kul Hasan' m elinde saz

Kardelik

baharla yaz

nsan olanlar ayrlmaz

Laiklikten kardelikten

-5Aziz dnya halklar hey gnaydn .J.. Alayan gldiirelim glelim Dnya diktatr yamyamdan azgn Fitneleri ldrelim glelim Sulh iind dou bat bir olsun Silahszlanalm dnya hr olsun Derya gibi kan dkenler kr olsun Akan kan dindirelim duralm Hukuk d diktatrlk sreni
Vicdanszca insanlar kran

Halk srtna binip hak smreni Srtmzdan indirelim glelim Laiklik., zgrlk hukuk v.ar olsun Hukuk yasa tanmayan kr olsun Her fert varsn sevdiine yar olsun Kadehleri dolduralm glelim

Kul Hasan der al sulh yap davay zlemim hata m ey emmi day Dou Kuzey Bat Gney dnyay Yaz bahara dndrelim glelim

418

ALEVi VE BEKTA iRLERi ANTOLOJiSi

-6Yirminci yzyln insanlaryz Dnya sulh iinde bayram olmal Atom tahriplerin kaldrmalyz Laiklik dnyaya sultan olmal Demokrasi insan ldr demiyor glleri soldur demiyor Hr bamszl kaldr demiyor Herkes hr bamsz bir can olmal
Alan

.1

Dnya sulh iinde yaz olmalyz El ele alp hz almalyz nsan haklarn hak bilmeliyiz nsan insanla hayran olmal
Ak

Halkn

Kul Hasn'm sinemi yaktm derdi ile eridim aktm Drt kitap okudum Kurana baktm Salar hastalara derman olmal

Bu dem : imdi - Cnun : Delilik - lm-i Ledn: Gizli bilgi - Divan : Meclis Didar : Gllleryz - eyda : lgn - athazeran : Yzlerce - Zar : nleme Yetimoni : Yetimler - Mazlum: Susuz. gnahsoz - Ser: Ba - Menba : Kaynak - Ma~ur : Bayndr - Menzil: Hedef. ama - Hlkat : Yaratl Mihman : Konuk - Toy : Beceriksiz AKIL LKES
varln

Gizemcilik (tasavvuf) hep bireyci srdrr.

anlaytan

yola kar.

ou

hep iki alanda belirip

1) Gerek diye verilmi bilgilerin gizli anlamlarn aratrmak. Bu gizemcilikte zorunludur. Hibir mutasavvf bundan kaamaz, hep gizliyi arar. Gerek diye verilen bilgilerden kukulanmann sonucudur diyebileceimiz bu tr bir yntemle insan her bilginin, kavramn, somut olayn altndan baka nedenler. bilgiler aramaya itilir. 2) Gizlemek ve gizlenmek zorunluluu : Kurulu dzene kar kmann yaratt bir olgudur. ounlugun inancyla farkllk gsterdii iin gizlenme gereksinimi duyar kii. Her trl balarn ve biimlerin samaln gren gizemcilik bu kez kendini gizlemek iin daha sk balar ve biimler yaratmtr. onlara gre gerek srdr (gizdir). Ve bir takm derecelerden geerek ancak renilebilir. Tanr da srdr. Burada insan bireysel yalnzla atlr. dnyas ile hahaa braklr. Orada sava vererek evrensellie ulaabilir. Herey herey iindir ve hereyindir. Matematiin zemediini sezgi zer (Pascal, Bergson). Hibireyin kendine zg bir varl yoktur. Herey Tekvarlk'tr. Tek varlk srekli olarak eitli biimlerde belirir. yleyse din, ulus. rk, mezhep, ve her trl anlay aynlklar tamamen samadr. Herey hereyindir. Akll insan kuru bir dogmatik inanla yetinemez. nsan ve Tanry kavramak bilmek ister. Ama akl Tanry bilmeye yetmez. Akl lkesinin snrnn bittii yerde gnl lkesi balar. Akldan gelen bilgiler yannda gnlden gelen bilgilerde vardr.

AIK EYP TEKYURT

Alevi kkenli bir saz airidir. Tercan'n Getesi kynde 1917 ylnda dodu. Erzurum'un Mitini kynde byd. Pir Sultan soyundan olduu sylenir. iirlerinde daha ok dini ve tasavvufi konular iler. Tercanl Ak Eyp yada Ak Eyp adlan ile anlr. Babas Hasan Efendi Arapa ve Farsadan anlar, kitap sever bir kiiymi. Olunu yetitirmi. Babasndan sonra skntya dm, etin bir yaam sava vermi. Halen Ankara'da oturuyor, evli be ocuu var. Alevi inancna bal. Pir Sultan ok seviyor. iirlerinde dini konularn dnda, ak. gurbet, doa konularn da iler. nsana, sevgiye, dostlua byk nem verir.
-1-

NEFES
Bu dem halden hale d oldu gnlm Medet Allah, ya Muhammed, ya Ali Geti yazbaharm k oldu gnlm Medet Allah, ya Muhammed, ya Ali Fadime akyla yandm kl oldum Hatice yolunda bir blbl oldum Gonca bir gl iken sarardm soldum Medet Allah, ya Muhammed, ya A1i
mam Hasan ile ktm sahraya Hseyn ile dtm derd belaya zm ermek ister Zeynel abaya Medet Allah, ya Muhammed, ya Ali

J..

Bakr'dan rendim ak- cnunu Cafer'le okudum ilm-i ledn Musa-y Kazm'n oldum meft:1nu Medet Allah, ya Muhammed, ya Ali

ah imam Rza'dan ayrmam zm Taki ve Naki'dir her iki gzm. Asi bir bendeyim karadr yzm Medet Allah, ya Muhammed, ya Ali

Askeri'yle her an olurum asker Mehdi varken asla ekmezem keder Masumlarla beraberim beraber Medet Allah, ya Muhammed, ya Ali

Tekyurt'um dvanda dunnuum dara htiyacm vardr o uh didara eyda blbl gibi dmm zara Medet Allah, ya Muhammed, ya Ali

420

ALEVi VE BEKTAi iiRLER ANT{!,_W._Jl_'SJ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-2Devr-i alem ire seyran ederken u beyhudeinsanlara gcendim Arada bir su yok bu ceza neden brahim'i yakan nara gcendim
Akn her bela gelir bana Bal yerine zehir der ama Ben asilim diye mezar tama Zedelenen iftihara gcendim

Yabanda gezer mi bu yola giren Cahile uyar m kendini gren Dnya bahesinde dikenler deren Kaba softa obanlara gcendim
badetler sanki oldu bir moda

dururlar havada suda sesi deil o gelen seda Baldan mahrum olanlara gcendim
Ar

Konuup

nsanln esasna inandm

Sre sre bir birlie dayandm

Ak'n ateiyle tutuup yandm

Cevheri yok bir pazara gcendim

Tekyurt'un ksmeti eyvahta imi cilvesi hep sahte imi Hayr er ne ise Allah'tan imi Emin olun bu karara gcendim
Cihann

-3Aslile iftihar edip Soydan vefa beldemeyiz Bir miras davas gdp Paydan vefa beklemeyiz Menbadan gelir abmz Mamw olur harabmz
Kalaysz deil kabmz

Yol gsterir hlkatimiz Hazin olur vuslatmz Yola girmi ak atmz Taydan vefa beklemeyiz
Deer veriniz insana Gitmez yolumuz yabana Glmz benzer ummana aydan vefa beklemeyiz.

Fay dan vefa beklemeyiz

Benlii almayz Okumu ermi

dile

imizde yoktur hile

menzile Yaydan vefa beklemeyiz

Tekyurt cana canan ister Kalp evine mihman ister Kemal ehli insan ister Toydan vefa beklemeyiz.

-4-Hakk

tek bilirsen uyan gafletten Aradn gizli mihman sendedir Kalbi arndrp ge cehaletten Blbl isen gl glen sendedir Mmin isen meyve veren dala bak Yolcu isen gzn a da yolabak Ar gibi iek devir bala bak Hem o birlik hem de kovan sendedir.

Ara hakikat beyhude gezme Bir pul iin karde gnln zme Dnyaya kahredip canndan bezme Derde ifa veren Lokman sendedir.
Ac u

rnre u geen aa Kei gibi rkp kama gel daa Koyun olup boynun indir baa smail'e inen kurban sendedir.

_AJ_K EYP TEKYURT

421

Dnya cennetimi etme cehennem Gurura kaplp demeki benem Eer istiyorsan en olsun hanen Sen seni gr huri glman sendedir

Eer

Hak var ise nedir. bu tela ekavet ehliysen yava ol yava Nefse meydan ap gel eyle sava Alemi kandran eytan sendedir.

Tekyurt'u takip et ren talebi Bunca szn elbet vardr sebebi

Sen et ol ki tuzun olsun mrebbi Arzettiim pir-i mugan sendedir.

422

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJISI

TZ VE ARAZ
Trk tasavvuf dncede yine cevher ve araz ile tanmlaan "tanr" dncesi vardr. "O" ne tek bana cevherdir, ne de araz. Bunu bir aa rneiyle anlatrlar. Aa ekiroein arazidir. Ancak, aa hakikatte ekiroei de ierir. Aa meyvasyla dnlr, ekirdeiyle birlikte aatr. Dier bir deyile, aata mevcut olan tohumun ekirdeinde daha sonra tekrar aa olumasna yarayan tm bilgi mevcuttur. Kendini ve asln, kendi olu masna yarayan tm bilgi mevcuttur. Kendini ve asln, kendi rnnde ortaya koyar. Bu benzetmeden yola karak, Trk tasavvufunda, cevher ile araz birlikte, btnlkte ele al nr. Tasavvuf terminolojisinde "ehadiyet-i cem" olarak geer. Her varl kendinde toplar. Hz. Muhammed'in "bu kainat yokken ben vardm" sz de bu bak asyla yoruma kavuturulur. Bir baka yorumda ise bu z "nokta" ile aklanr. Nokta, btn isimlerin toplamdr. Noktann eni, boyu derinlii yoktur. Yokluk gibi grnr. Noktalar yanyana gelir dorular oluur, dorular yanyana gelir yzeyler oluur, yzeyler yanyana gelir cisimler oluur. Bylece cisim aleminin varl bir noktadan oluuma balanr. Ayn benzetme kelam'da kullanlr. Nokta yanyana gelir, harfleri oluturur, harfler yanyana gelir kelimeleri ..vb ekilde devam eder. Herey tek noktadan oalr. Har ve neir tek noktadr. slam inancnda Tanrnn insana yaknl, "Sana ah damarndan daha yaknam" szyle tanmlanr. Ancak, bunu anlayabilmek iin tasavvufa gre, kiinin kendini bilmesi gerekir. Buradan da yola karak 0 mmin, mminin aynasdr" derler.
Rza

Tevfik'in dizeleri konumuza

k tutacaktr.

Cahil mezahire Hak diye bakar Her ke banda bir kandil yakar Bu seyl-i havadis durmayp akar lelebet bruc.i kalan sendedir

MUZAFFER TANRIYAR
20.
ldr. yzyl Bektai ozanlarndandr.

1904

Erzincan'n

Gazi Hasan kynde

domu.

lkokul eitimi grm. Babas Rza Efendi'dir. Babas tarafndan Pir Sultan ocana ba

-1Ben Leyla'm buldum l neme gerek Goncas gsmde gl neme gerek Aleme vahdetin bir kartesiyim Kartm deryaya gl neme gerek Girdim erenlerin nurlu Rahna Gnl verdim Evliyalar ahna
Mauk-u cihann Padiahna

J,

Mrit israfil'in szleri surdur

Gnl Musa'sn vcut bir Tur'dur. Enelhak srrna eren Mansur'dur Biz kkten yeerdik dal neme gerek
Ba tacmzdr

mmet oldum gayri bal neme gerek

Dervi olup durduk ulu Divana Lanet ettik Yezid ile Mervan'a Muhibban olduk ah- Merdan'a Ak musallada mal neme gerek

Muhammed dini Sreriz Yezid'e nefretle kini Tanr fakiriyim hal gmleini Soyunup geyindim al neme gerek
era akmz byle uyand Gafil eit eit renge boyand. Bizim merebimiz aha dayand Boyandk yeile al neme gerek

Herkes ayr bir pirann izinde Aar divann okur dizinde Ne sznde durur ne de znde Sohbeti yaransz kaal neme gerek

Kimse bilmez fakri halin derdini Gremedim hak ehlinin merdini Yldzma bakp yorma kendini te-Hal-beyanm-Fal neme gerek

-2Ezelden gnl verdik srr Yasin Ta-HA'ya Sultan ilm-i ledn Muhammet Mustafa'ya Esrar noktayi Ba nurul-ahadl-Ahmed Hamseyi Al-i.Aba Aliyel-Mrteza'ya Haydar'dan derlenmitir glmz geen akullahtr yolumuz Dest-i sakiyi Kevser sahibi seyfi Liva ahmerdan elinden sunulmutur tolumuz
Bab- Rza'dan Gliz!r

J.

Katreyi hun Hseyin yakt Kerbelayi Kavm-i baya kar koyan buldu felah Dilr eyleme bizleri hubbu Ali Resul'den Mazlum-u Ker-bbela akna ya ilahi Gz gz oldu tenimiz o gzlerde olduk ya Lanet ettik Yezid'e kavmine atk sava Sffeyn'de, Cemel'de savatk mnkirlerle Ann iin denildi muhibbana Kzlba

424

ALEVi VE BEKTAi iiRLERI ANTOWJ/Sl._ _ __

Tannyar bir can iin ko ne derse desinler

Kervan ardndan ren karaba kim dinler Biz sevdik Hasaneyn'i, nesl-i pak-i Zehra'yi Onlar da Yezid'ini Mervan'n sevsinler

-3Allah diye okuru Kllenmi iin iin yanp snmeyen koruz stidatlara gre hakikat tezgdhmda Marifet kuman isteyene dokuruz Halimiz dilimizden anlayan beri gelsin Yolumuz Hak yoludur uyanlar beri gelsin Samzn her teli Mlince zikirdedir Gz gren kula duyanlar beri gelsin ilahiyle ahlak dendi bu dine kadim olan bu Kur'an' mbine Ehlibeyti Resule Oniki imameyne Ak Mevlana gibi uyanlar beri gelsin
Kelam Ahkam Kitab kainat

v arlksza varn ciln gnlden veren

Kayda arta girmeden demi devrann sren kilikten kurtulup tekbirle biri gren Atei vuslat ile yananlar beri gelsin Bedenler gnllerin sarayna konaktr Konaklarn konuu Fesmme vehullahtr Huzuru Mustafa'ya varlacak tek kap Evliyalar sultan Noktayi Bismiahtr. Hastalar bu kapdan ererlermi ifaya Bu kapdan varlr Sultan Enbiyaya Dileyene rahmettir, efaattr bu kap Bu kapdan varlr cemali Kibriya'ya

MUZAFFER TANRIYAR

425

Adm adm

ah Aliyel-Mrteza'y, Aradm

bu dnyay, Gezdim arz ile semay hep hep aradm

Btn mrm oldu heba, Gitti boa cmle aba Nerde kald Al-i Aba, Hep aradm hep aradm Gemez oldu hi bir szm, Hasanl-mteba zm Hseyin'im iki gzm, Hep aradm. hep aradm Nerde Ruhl-kudus sa, Tur dana kan Musa Hep aradm hep aradm

Fatmatl-hayrn-nisa,
Yaknlat

bize sefer, Neme gerek lal'i-gevher Nerde Hamza mam Ca'fer, Hep aradm hep aradm Bulsam tabibim lokman, Sorsam derdime derman Hep aradm hep aradm minber, Hani Bilal hani Kanber hazreti Peygamber, Hep aradm hep aradm

Resulullah'n Selman',

gale uram
Ksm

Hac Bektai Veli'yi, Kaygusuz Kzl Deli'yi Seyit Mahmud Hayrani'yi, Hep aradm hep aradm

Ne Yemen'de ne de in'de, Ne imanda 111e de dinde

Ey Tannyar aradn, Hep kendinde hep kendinde.

426

ALEVi VE BEKTAi i/RLERI ANTOLOJiSI

TASAVVUF VE MUHALEFET
bir ok ynleri vardr. Bunlarn banda kurulu dzene aykr grler iin tarih sahnesinde srekli olarak muhalif grupta yer alm. ounca da hep yeraltnda kalm ve gizlenmitir. Bunun iin her dnemde muhalifler gizemcilii kendi yanlarnda grmler, en azndan yle dnmlerdir. Taban tabana zt muhaliflerle bir oldugu, onlar destekledii sama ve gln olur. Ancak ie bireysellikle balayan Tasavvuf, eitli aama derece ve yollardan getikten sonra, hem toplumsallar hemde giderek evrenselleir. Bunun gerekesi, yle aklanmaktadr:
tad

Gizemciliin

Varlk birliinin (vahdet - i vcud) gerektirdii eitlik, zel mlkiyetin gerekleti rilmesiyle bozulmutur; iyilik - ktlk ikilii de bu bozulmann rndr. Din kurumu, bu ikilii uyuturma ya da uyutma abasndan domutur. Dnyada mutlu olmayan byk ounluu lmden sonra mutlu edeceine ilikin vaadler yapma yoluna girerek, Cennetler, huriler glmanlar, kutsal araplar, yeillikler, glgelikler sz vermi, uymayanlar atele, zehirle, Cehennemle trl cezalarla korkutmutur.

bilinmezi aratrmak merak, bilinmeyenden korkma, zayflk ve acizlik inevreni, doay ve Tanr'y arama sevdasna drmtr. Merak kaplarn hep dinlemede tutan insanolu byk badirelerden gemi, ou yerde ezilmitir. Ama srekli muhalefet, onu elikletirmitir.
sanlar

Aslnda

FERAMUZ ZTRK
Malatya'nm Arguvan ilesine bal Karahyk kynde dodu. Babasnn ad Abo Day, anas Sultan anadr. lkretimini kynde bitirdikten sonra Malatya Erkek Sanat Enstitsne girdi, ancak bitiremeden kyne geri dnd. iftilik yapmaya balad. Askerlik grevini tamamladktan sonra 1956'da Ankara Polis Enstits snavn kazand. Polis oldu, Eskiehir'de, BingQl'n Gen ilesinde grev yapt. Kazand bir snav sonunda bu kezde Ankara Polis Enstitsnn orta ksmn bitirerek Komiser Yardmcs oldu. Narkotik efi olarak Uak, Ankara Enmiyet Mdrlkleri.nde grev yapt. 1981'de kendi isteiyle emekli oldu. Kendini tamamen iire verdi. 1940'da balayan ozanl sonucu 40.000 adet iir yazd. iirlerinde sevgi, dostluk, kardelik, yurt sevgisi, zlem, iyilik, Atatrk ilkeleri, uygarlk, yiitlik gibi eitli konulan iledi, ada dnce ve grlere yer verdi. Hece lsn kulland. Dili sade, akc bir syleyii vardr. retici yn ar basan iirleri kuru deildir. Lirik bir hava egemen olan iirleri yaynlanmay bekliyor. -116 Nisan 1929
ylnda

HACI BEKTAi VELM

Hakka giden yolu ben sende grdm Alatma daima gldr efendim Cihan aradm ben sende buldum lzdrap ektinne ldr efendim
Balm sultan Kzldeli varisin Efendim sen ululardan ulusun Krreyi dolasam bulunmaz pirsin Tatdm bu dnyadan ldr efendim

..

Anladm ama

Hakiki mrtsn bana yolundan erdir dergaha Islah et nefsimi mrvetim sana Velimsin dnyada ldr efendim

Erler evliyalar hep sana bal Ltfne urayan derviler gani hsan et yoluna koymuum can Medet canl iken ldr efendim

-2Gel karde seninle yola gidelim Bu yol Muhammetten Aliye gelir Bizim yoltar gereklerin yoludur Ben yolu bilirim yol beni tanr Bu yolda Hasanla Hseyin vardr Zeynalabidinde bu yolda srdr Yol sahibi Muhammedl Bakrdr Ben yolu bilirim yol beni tanr Bu yolun mrd imam Caferi Rehber olur bize Musa Kazimi Yol imam Rzadr olsam talibi Ben yolu bilirim yol beni tanr Bu yolun devam Muhammet Taki Bize yol gsterir Alyl Naki Yolun menzilidir Askeri, Mehti Ben yolu bilirim yol beni tanr

428

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiS

-3Tanry aradm

ulu dediler Resulu aradm nuru dediler Aliyi aradm piri dediler Aramakla bitmez benim sevdiim zehirler imi Hseyni aradm serinden gemi Zeynal aradm zindana dm Aramakla bitmez benim sevdiim
Hasan aradm

Bakn aradm derya iinde Caferi aradm yollar iinde Musay aradm kullar iinde Aramakla bitmez benim sevdiim Rzay aradm hakkn yolunda

Takiyi aradm meydan darnda Nakiyi aradm ryan yerinde Aramakla bitmez benim sevdiim

Askeri aradm nuru hdada Mehtiyi aradm bir maarada Hnkar aradm Anadoluda Aramakla bitmez benim sevdiim

lim deryasnn kapsn aan

Medet senden katarna al bizi Altnda dldl kansuyun geen Medet senden katarna al bizi eken imam Hasan Aa dm kerbelada Hseyin Lehleri kuruyan Zeynalabidin hsan eyle katanna al bizi
Izdraplar

yolundan imam Bakrn Ateiyle yandm imam Caferin Hilkattan cefal imam Rzann Islah eyle katarna al bizi Medet dedim ben Musay Kazime Erdir ya ilah Taki Nakiye Ruhl hakka Askeri'ye Mehtiye Dara durdum katarna al bizi

arma

Anladm senide ah Horasan Nur satn cihana pir Balmsultan Ik ver gnlme ey gzel kurban Medet mrvet katarna al bizi

-5Virane dnyay gezdim dolatm Gelen gitmi bir tanesi kalmam Ben felekle defalarca gletim imdiye dek onu yenen olmam Felek bekler yollarm tuzakta Kah yaknda bekler kah ta uzakta Beni tua ald amma bu hafta Hakem daha ddn almam Nere gitsem braknuyor peimi Bitir diyom ekmeyini an Bu defa kafa kol ald bam Mintandan kanca yere vurmam

Feramuz felekle ban belada Senin gibi niceleri srada Bir gn sktrr seni bir darda Rzkn bitmemi ilen dolmam.

FERAMUZ Zl'RK

429

-6Gnl gel seninle Hakka gidelim Hakikat akndan iip tadalm Gelmi gemilere tvbe edelim Arada ek phe kalmasn gnl Gnl gel seninle Hakka koak Hak diyerek doup doup aalm Senin ile bir topraa delim Arada ek phe kalmasn gnl

J.

Gnl gel seninle tura kalm engin akalm Bizden nde gidenlere bakalm Arada ek phe kalmasn gnl
Takn olmyalm

Gnl gel seninle senin olalm Bu kuruda tamamlayp dnelim Feramuz misali canl lelim Arada ek phe kalmasn gnl

-7ekirdektim yere dtm dal oldum iek oldum meyve oldum bal oldum al oldum diken oldum gl oldum aresi yok en sonunda lm var Bu dnyada bir mezarlk yerim var Dnya geni dar mezara dnm var Mezarla gider dnmez yolum var aresi yok en sonunda lm var ubuk oldum fidan oldum dal oldum oldum ate oldum kl oldum eme oldum, dere oldum, sel oldum aresi yok en sonunda lm var
ra

J,

oldum selvi oldwn dal oldum imen oldum yeil oldum al oldum idem oldum smbl oldum gl oldum aresi yok en sonunda lm var ile ektim ktlere kul oldum rr beden kefen oldum sal oldum amur oldum toprak altn yol oldum. aresi yok en sonunda lm var Bu dnyada bir mezarlk yerim var Dnya geni bin mezara dnm var Mezarla giden dnmez yolum var En sonunda tannmayan el oldum.

nar

-8Bana gzel diyen dostum Gzel diyen diller gzel Varmdr gerekten stn Gerek tutan eller gzel Drstlk doutan balar Keye konur dz talar Bahivan ba alar A veren dallar gzel Gzeller gzeli seer Ktden uzaa kaar Her zaman enginde aar ebnem veren gller gzel

Feramuzda derki dostum

Deyin var m bundan stn Gnl yapmak ise kastn Devam et bu yollar gzel

430

ALEV VE BEKTA iiRLERi ANTOWJS

-9gln benzeri Ne alivar ne ebnemi Ac batar dikenleri Cahilin sohbeti gibi Gonca enginde yetiir Dalnda blbl tr Cahil bilmeden tartr Pikin kelam etmez dili
alda

J,

Olgun uygarl sever Gereklere verir deer Aciz kendisini ver Bilemez olduu yeri

Feramuzum al olma Fidan dik ay yolma nsan isen halk blme Hakkn olmayan alma Haksza uzatma eli -10---

Uygar ol her sz duyma Olgun ol cahile uyma Teslim alan say soyma Yceliin belli olur
Sakn yapma hile hurda Drst gark etme derde Ktlk eyleme ferde Yceliin belli olur

J,

Sahtekara boyun eme Kty methedip vme Haksz menfaati sevme Yceliin belli olur

Feramuz derki uygarlk

Bitip tkenmeyen varlk Onunla yok olur darlk Yceliin belli olur
~11-

Sohbetiniz baldan tatl inde gerekler sakl st ste i ie katl Sizin sevdiim sevdiim Her heceniz tart lek Gz gerek onu grecek Dikeniniz taze iek Sizin sevdiim sevdiim

J,

Metahnz lalfi gevher Antika mzeye benzer Tlsm misalidir deer Sizin sevdiim sevdiim

Feramuzum gerek olan

Boalmaz

Olgunlar

onunla dolan ilham alan

Sizin

sevdiim sevdiim

-12Ne olur sevdiim alatma beni Gzlerimden akan yata sen varsn Gnl ateine dalatma beni Gnlmdeki kor atete sen varsn
Kalarn andrr gerihni yay

tehdit eder togay Gzlerin sndrr gnei ay Eriilmez o gneti sen varsn.

Davrann

FERAMUZ ZI'RK

431

yle uzak durup gnlm zme Eritip eritip szgeten szme Yollarm ykp kpriim bozma inediim o talarda sen varsn

Feramuzum gldr alatma beni Uruna koymuum can bedeni Bir gn kara toprak yutar bu teni Mezarma konan tata sen varsn.

-13Yokmudur duran mekann nerde J.. Ne byk varlksn derman her derde Gzlere germisin bu nasl perde Arayanlar seni grmesin diye Neden hi kimseye adres vermezsin Koyun otlatmazsn tarla srmezsin Himi ziyareti kabul etmezsin Yanna bakas gelmesin diye Ben sendeyim sende benim diyorsun Kimden kayorsun korkuyormusun Acaba yalnzlk ekmiyormusun Bir benzerin daha olmasn diye Bende isen yerin neresi senin Gzdemisin beyinmisin kalpmisin. Doru.adn hangisi binbir ismin oaltmsn kimse bilmesin diye
Uiaymsn Dryamsn gnmsn Bugnmilsn yarnmsn dnmsn Canlmsn atemisin klmsn Sana muhta olan almasn diye Aryorum seni

bulmak isterim

nanmm ama grmek isterim

Feramuznm canl lmek isterim Meleklerin sual sormasn diye

-14Savak banda gezen ar-k ayandan kar Acizleri ezenler Evde kardan korkar Ava kan av olur Para para pay olur akallar paylarlar Arslan a kor gurur zmekten zevk alanlar Bir gn zlen olur Cellat baym diyen Postu yzlen olur Feramnz der gezenler Zevki iin zenler Gznze kaklr Koruduun hezenler

-15Gnl gezme dada tata amurda yamurda yata Doluda boranda kta Ne gezersin deli gnl Gnl ycede dolama Bilmediin yola dme Dost dedinse uzak kama Ne kaarsn deli gnl

J..

Gnl beyhude ezilme Elden gelene zlme Sende acizlere glme Ne glersin deli gnl
Feramu: der bre gnl Farketmeden bitti mrn Er ge seni yutar kabir Ne kocarsn deli gnl

432

ALEV} VE BEK.TA} 11RLER1 ANTOLOJiSi

-16-Bizi senceleyin zannetme cahil stat kresinde pitikte geldik Sanmaki aciziz grpte sefil Srat kprsn getikte geldik. Selman ile adm adm izlendik Gerzele glnde neler gzlendik Kaplar kopardk surlar dzledik Mertlik kapsn atkta geldik Nice lkelerin fethin eyledik Korkmadan yedikat kuyuya indik Zlfikar kuandk dldle bindik Ejderhay iki bitikte geldik

J.

Haimi boyundan gelir soyunuz Resuli Ekremden geer yolumuz Necefte yatyor gerek ulumuz Kan suyunu suyla getikte geldik.

Nice zorluklar grdk yollarda susuz llerde ryan bindirildik plak deveye Zlcenahla bile utukta geldik.
Nazllar yatrdk

Kerbelada koyduk aziz dostlar Bir yudum su iin verdik kollan Seksen yl taa serdik postlar Acy acyla ltkte geldik.

-17Fatimana helak olmu Zeynep salarn yolmu mmglsm dertle dolmu Muhammet Ali akna Hasan zehirleri imi Hseyin serinden gemi Zeynel zindanlara dm Muhammet Ali akna Hr ehit hakkn bulmu Gn iman ile dolmu Yezitlere kl vurmu Muhammet Ali akna Ali ekber meydana girmi Mnkrleri yere sermi Abbas kollarn vermi Muhammet Ali akna Asgar boynundan oklanm Susuzluktan bar yanm Kerbela kana boyanm Muhammet Ali akna
Kesilmi imamn ba

Lime lime olmu na l sulam gz ya Muhammet Ali akna

-18St kaynayan kazanlarda kaynadk Mucize gsterdik icazet aldk Nice alimlerin hocas olduk lmin kapsn atkta geldik
Musay

Mehti olduk maarada saklandk Muhtar ile Medayinde ahlandk Ehlibeyt uruna kana boyandk Makamdan mekam setikte geldik. Bazan meddah olduk hazan bezastan Bazan insan olduk bazan bir arslan Kat bir yetim olduk kah taber alan Biz bu snavlardan getikte geldik

Kazimle yollara ddk

mam Rza ile menzili setik

Engr krk yanp krklarla itik Srr hakikat setikte geldik

FERAMUZ ZI'RK

433

Taki ile dara durduk dar olduk Naki ile ryan ge7.dik pr olduk Askeriyle aka dtk kor olduk Erler meydanndan getikte geldik

Feramuzum hr kalmadk hr olduk Taptuk ile Tebriziyle bir olduk krar verdik bir Hnkara kul olduk Sa iken lmeyi setikte geldik Horasan elinde~ gtkde geldik.

-19Zlcenah kanadn
am

J.

ahrban alm kam

Horasan eline umu Muhammet Ali akna Ehlibeyt imamsz kalm

Balar mzraa saplanm ama hediye yollanm Muhammet Ali akna

mam Rza nur olmu Taki N ruq dara durmu Askerle Mehdi sr olmu Muhammet Ali akna

Muhtar stsckaf gelmi imii'den intikam alm merin ban vurmu Muhammet Ali akna Eba Mslm teber ekni Behzat Feramuzu ykn Mevana iviyi akn Muhammet Ali akna

kazanda kaynam Cafer zincire balanm Kazim icazetin alm Muhammet Ali akna

Bakr

-20tidaldr itibar arttran

J..

Davrantr drstln gerei.

Halsizliktir utanmay arttran htiyatr gvenceyi sattran Dilerimki satmayasn alasn Gereklerin ak ile dolasn Dostlarnla ad olasn glesin Uygarlktn insanln temeli Anda glde yok onun hneri
lme uyan herdem gider ileri Dilerimki menziline varasn Ar gibi iekten bal alasn Dostlarnla ad olasn glesin

Ne vaaddir ne taklittir lei Enginde yetiir gonca iei Dilerimki gnl engin ol.asn kokan gonca gller veresin glesin Feramuzun itibardr sennaye Zahmet gerek gerek bu geree ermeye
Dostlarnla adolasn

ebnem

Sabr gerek ektiini dermeye Dilerimki ektiini deresin Az ararken fazlasn bulasn Dostlarnla adolasn glesin

434

ALEV/ VE BEKTA} ilRLERl ANTOWJiSJ

-21Gel dostum seninle sohbet edelim Her hecesi gerek olsun sevdiim El ele verelim Hakka gidelim Dostluumuz gerek olsun sevdiim. Sade gerek olanlar diyelim Hakla hakikata boyun eelim. Gereklerin menziline erelim Uygunluu lek olsun sevdiim
.

Gnl kuran bir tek kelam Mertler ilham olsun Namert duymasn Dostlar birbirine gnl krmasn. Dikenimiz iek olsun sevdiim Feramuzum dostum birlik olalm Bile alayalm bile glelim Canl grnelim zden lelim Varlmz gerek olsun sevdiim

-22Dolar yorulmaz

Bazan engin hazan yce gnl Dinlenmeden gndz gece Dolar yorulmaz gnl olur alan yok olur koan hazan durur Dolar yorulmaz gnl
..
istei.ok

lham alr dadan tatan lkbahardan yazdan ktan

Fark

yok yuvasz kutan Dolar yorulmaz gnl

Bazan Bazan Bazan

Feramuz mek!n kuramaz Duracak menzil bulamaz Her gelen gider duramaz Dolar yorulmaz gnl

-23Dost dostu arayp bulur Ho geldiniz bizim dostlar Yiyip imek szm olur Tm varlm sizin dostlar Dost dostu yannda ister ssler Canndan fazla esirger Tm varlm sizin dostlar
Varl cihan

Dost dostunda gerek arar Diken deil iek arar Ho geldiniz nazl canlar Tm varlm sizin dostlar

Feramuzda dostu bulur Dost kaps dergah olur Dost dostu maherde grr Tm varlm sizin dostlar
-24-Pahayr aarsn metahn nedir Yalan yanl koyma gnl mzedir Mzeye koyduun antika deil Gclki bizde gerekleri gresin

Karanlk yerlerde gerek arayan Gelde bizde gerekleri gresin Sendeki olanlar riyayla yalan Gelki bizde gerekleri gresin
Yollarn karanlk menzi1e giden Menfaat urunda dostu zemmeden Gizlediin akl elmas zanneden Gelki bizde gerekleri gresin

Feramuz gerei aydnda arar

Karanlktan gitme ok verir zarar Menzili bulamaz bedeni yorar Gelki bizde gerekleri gresin

FERAMUZ ZTRK

435

-25Ne varlar yok olup ne yoklar var dr Gelen giden birbiriyle ayardr Dnya bire fazla ikiye dardr Nefsi yenip Hakka raz olan yok Ne oklar azalr ne azlar artar Ne olanlar kalr ne veren artar Veren geri alr kendine katar Nefsi yenip hakka raz olan yok Ne eme boalr ne deniz kurur Ne dnya yorulur ne rzgar durur Komak ile ancak tur tamam olur. Nefsi yenip Hakka raz olan yok

J.

Ne gidenler gelir ne giden bekler Ne gerek kaybolur ne rt saklar Ne zaman ksalr ne mr ekler Nefsi yenip hakka raz olan yok Ne len canlanr ne doan yaar Ne ay geri dner ne gne aar Herkes fark etmeden menzile koar Nefsi yenip Hakka raz olan yok Feramuz da derki bir devran olur Ne kimse korunur ne kimse korur Her koan yorulur gl yem olur. Nefsi yenip Hakka raz olan yok

-26-tibar edeni
Doru

ihmal eyleme

yolda gidenleri eleme

Gerei saklama yalan syleme O zaman ykselir yce olursun Aksini yaparsan nice olursun

Haksz menfaatn peinden koma

Dostundan sr alp yadlara ama . Kelima dikkat et hataya dme O zaman ykselir yce olursun Aksini yaparsan nice olursun Kty savunma.takn sevme Haksza kar koy boynunu eme Namert riya yapar sakn gvenme O zaman ykselir yce olursun Aksini yaparsan nice olursun
Feramuzum ihtimada ayan ol

geme grdne ayan ol topluma mutlak uyan al O zaman ykselir yce olusun Aksini yaparsan nice olursun Kle kle cce olursun
Girdiin

Bakp

436

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-27Fidan dikildii ekilde bytir Eri dikilenin dal eridir Yoz aacn dal meyvesiz r Bir a dal yoz gvdeyi eitir Bir Bahvan nice yozu eitir ifti ne ekerse onu kaldrr Gelen mutlak gidenleri andrr Bahedeki gonca glde aldr Bir a dal yoz gvdeyi eitir Bir bahvan nice yozu eitir satar metahlann pembesini ahn Ya iken eerler aa daln Bin ada! yoz gvdeyi eitir Bir bahvan nice yozu eitir
Yeilini Pazarba

Feramuz der eit kendi kendini

rfan meclisinde ayr yerini zm birbirinden alr rengini Bir a dal yoz gvdeyi eitir Bir bahvan nice yozu eitir

-280N MUHARREM YASLI GN

Feryad fian eylerim bugn ah Hiiseyine Evliyalar seremesi Zlcenahtan dtne Rahmetkanidir dedesi ahmerdandr atas Murteazann gz bebei susuz zabn dtne

Unutulmaz binlerce yl lanet yezide yapt Zulme urad ehlibeyt Kerbelaya dtne vnr melun yezitler evre yan balamlar Zebanilemi melunlar Frat suyun kestiine Tufan kopmu Kerbelada kumlar havaya savrulur rpertir tyleri Zeynep gzyalarn sat yine Rabbisine ok gvenip Hr yezidlerden ayrld Katleyleyip melunlar kendi candan getiine susuz ln ortasnda Omuzundan szar kanlar ekber ehit diitne Lanet size ey mnkrler ne istediniz mazlumdan medi Fatima bir su Abbas ehit dtne Soldu Asgarn cesedi melunlar okla vurdular. Melun harmelinin oku nazik tenden getiine Eyledi cevri cezay yezidi serdan mer Melekler huriler alar imir ba kestiine
Parldar yaln kllar

FERAMUZ ZI'RK

437

yezit lainin errinden Rahmete eriti mazlum imam serden getiine Umudum var Mehti resul yezit neslin keser diye Ehl-i beyti sevenlere Feramuz'dan bu hediye

Utanrki gne dosun

-29Medet diliyorum sevdiim senden Devin parmam tutandan medet Senden baka bilen olmaz halimden Resuln yerine yatandan medet

Yce ismi azam duasm bilen Kan suyuna suyu kpr eyleyen Koca kahkahay ikiye blen Kffara zlfkar alandan medet Hayberin kapsn koparp atan Yamur ile yap iekle biten Bir kesikba ile kuyuya inen Ejderhaya kar durandan medet Uhutta Resuln carma gelen Zlfkar kuanp dldle binen Bir zm krka blp pay eden Krklarn cemine girenden medet Kul olup Fazly bortan kurtaran Maripten merike naralar atan Resuln elinden hatemi yutan Mirata mekan Kurandan medet Feramuzum medet uludan medet mesti Aliden medet Hnkar Hacbekta Veliden medet Kerbelada ehit olandan medet

Meydanlarn

438

ALEVi VE BEKTA iiRLERi ANTOWJIS

-30--Bir gnle ak derse in iin yanar gnl Yel soutmaz sel sndnnez in iin yanar gnl Kor atee dner gnl Unutur yapacak ii Dinmez gzlerimin ya Su iemez yemez a in iin yanar gnl Kor atee dner gnl
e gce varmaz eli Uykuyu bilmez gzleri Sanc sarar tm bedeni in iin yanar gnl Kor atee dner gnl

Yrekte ya kalmazerir Beden hcreleri rr Vcuda zdrap verir in iin yanar gnl Kor atee dner gnl Gzler baktn grme?.. Doktor ilacn bilmez ak ekerim yzm glmez in iin yanar gnl Kor atee dner gnl

Feramuz bu gerek aktr Aksz gnl moloz tatr Ak snmeyen bir atetir in iin yanar gnl Kor atee dner gnl

-31Kendini stn zanneden Benden fazla neyin var ki Sende bende ayni beden Benden fazla neyin var ki bir vatan bir Seni .beni yaratan bir
nsan ayr gayr deil
Bayramz

ol blen olma Gereki ot yatan olma D.ikkat et gaflete dalma Benden fazla neyin var ki. grme seni beni Ayrma u dini dili Brak u garaz kini Benden fazla neyin var ki
Yaratc e yaratm

Yapc

Farkl

Benden fazla neyin var ki Bana benzer kan gzn Azn. burnun vede yzn Sana yakmyor szn Benden fazla neyin var ki

Bizi bir karda yaratm Seni bir kalla ayartm Benden fazla neyin var ki

Neyin fazla neyim noksan nsan olabilmek ihsan Sende insan bende insan. Benden fazla neyin var ki

RECEP FERD
20. yzylda yaayan bir Bektai yazar, Soyad Erbil'dir.
ozan. Asl ad

Receptir.

iirlerini

Ferdi mahlas ile

"Gney Arnavutluk'ta bulunan Ergiri'de 1900 ylnda domutur. Gen yata, Jirokastro tekkesi postunda oturan Selim Ruhi Baba'dan;el alarak, Bektai tarikatna mcerret yani kutsal bekar ikrar ile grimitir. Sonra Msr'daki Kaygusuz Sultan'n yatrnn bulunduu Mukattam tekkesinde dervi olarak bir sre .grev yapmtr. 1959 ylnda bu tekke atom aratrma merkezine dntrlnce, tekkenin postunda oturan Halife Ahmed
Srr

Baba'dan

Baba'lk

icazeti alarak, Amerika'ya gitmitir.

Recep Ferdi Baba, Amerika'da Michigan eyaletinin Taylor ilesinde bir Bektai derBu tekke, 60 dekarlk dz bir arazi zerine kurulmutur. Konk evleri, garajlar, kutsal trenlerin yapld meydan evi, kutsal lenler iin toplant salonu, aynca aevi gibi blmleri vardr.
gah uyandrmtr.

Recep Ferdi Baba, bu gn (1990) 90 yandadr. Dergahta, dier hizmetleri grebilecek sayda dervi bulunmaktadr. Arnavuta, Arapa, Farsa, talyanca, ngilizce dillerini bilmektedir. Do. Dr. Bedri Noyan Dedebaba'dan 24 Haziran 1990 da Halifelik Koca. Alevi Bektai Nefesleri s:837)
-1almtr."

(T.

Bihamdillah kef-olundu bize srr- Ali kimdir Ayan oldu bu alemde Hac Bekta Veli kimdir Muhammed zikrini ifa eden ol zat- bi-hemtA Ali yolun klan icra blendi ol celi kimdir beyan etti heme salik necat buldu Kamu alem ziyaland hakikat kandili kimdir Odur mahbub-u aikan odur maksud-u arifan Btn derde eden derman acep can blbl kimdir Hayat indi cemadata semer verdi nel:-atata mnacata gtren ol beli kimdir
Keramatn

Gnahkar

440

ALEV/ VE BEKTA/ iRLERI ANTOWJ/SI

Kulun Ferdi nida eyler bedaim himmetin bekler Hakikat n ana ezber ki er sahih dili kimdir
fa: Aklama. -Sfa,t: Nitelik. -Kibriya: Ahlak yce olan. -Biek: phesiz. -Penah: Snlacak yer. -Mukteda: Uyulmas gereken. -Mcteba: Aziz, Hazret. -Hel Eta: Dehr suresinin ilk ayeti. -Cibril: Cebrail. -Nzul: inmek, gelmek. -Methar: iftihar, kvan. -Piuva: nder. -Serfiraz: nder. -Tac..u efser: Tac ve onu ssleyen. -ns- cin: nsanlar ve cinler. -Licerem: phesiz. -Liva: Sancak. bayrak. -Vasf: zellikler. -Na't: vg. -Ahkar: Zavall. -Drr-i yekta: Biricik inci. -Bi nazir: Benzersiz. -Kef-i dca: Btn srlar zen. -Zl ata: Balarn en by.

-3Derdi ekmek adetimdir derde derman istemem. Gam cefa miras benimdir y1tar aman istemem. Bu ehadet smn fa-etti ah- Kerbela Zmre-yi Eyyubu bildim em-i giryan istemem
Kullua bel balayp dergllh- Hakka kl vstll n beneve ve eip ba hret-i an istemem

Devri-i dilri olursam derdiment iik gibi Terk edip dnyay imdi mlk ihsan istemem

Fakr u tecrit meyvasndan behremend ol Ferdi'ya Terk-i terk ol bu cihanda taht- sultan istemem.
Cem-i giryan: Yal gz, alayan gz. -Beneve: Meneke. -Dilri: Yaral gnl. -Fakr: Dnyadan el ekme. -Tecrit: Btn kirlerden arnma. -Terk-i terk: Terk ettiklerini de terk etme, btn kaytlardan soyunma.

AIK NESM MEN

l 931 ylnda Adana'nn Saimbeyli ilesinin Fatmakuyu kynde dodu. Asl
Svasldr. Ailece 194l'de Kayseri'nin Sarz ilesine bal ncemaara kyne gtler.

1956'da Adana'ya gitti, iki yl Kozan ilesinin Faydal kQ-ynde kald. Orada amcasndan ve kalayclk rendi. Sarz'a dnnce on yl bu ile urat. Hibir tahsili yok. Cura almaya 12 yanda balad. 1963 ylnda stanbura geldi ii olarak alt. Daha sonra ayrld. Yaamn saz alarak srdrd. Anadoluyu dolat. nceleri Hatay,
bakrclk

Kaygusuz, Pir Sultan gibi

airlerin deyilerini

okudu.

Sonralar

kendi

iirlerini

sundu.

Yurt dnda (Almanya, ngiltere, Fransa, Yugoslayva, Hollanda, svire ve sve) konser ler verdi. Bir yandan halk edebiyat geleneini ve Alevi inancn srdrd, bir yandan da sosyal ierikli iirler yazd. Yurt ve insan sevgisi, bar kardelii, ac eken insanlar savundu. Atatrk' vd. Birok band doldurdu. iirleri henz bir kitapta toplanmamtr. 2 Temmuz 1993 tarihinde gericiler tarafndan Svas Madmak otelinde 36 arkadayla birlikte yaklarak ldrld. Saduyuya, birlie beraberlie yrekten inanan Ak imen, Alevi Bektai iirine yeni bir ierik kazandrmaya almtr.

-1Dinle beni kulan a Sev insanl sev garda nsan kabe insan mira Sev insanl sev garda
nsanlar Hakk'n mekan nanmazsan a Kuran' Sakn hor grme insan Sev insanl sev garda

Meleklerin secde gah Orda grdler Allah' Brak kusuru gnah Sev insanl sev garda
Nesini

der her yanda

nsan sevdas banda

Kt huylunun dnda Sev insanl sev garda

-2BARITAN Yaayan insanlar el ele verip Trkler sylensin bartan yana Dnya cennetinden iekler derip Trkler sylensin bartan yana

YANA
Kara bulut stmzden savusun Tm insanlar mutlulua kavusun Bombalar paslansn silahlar sussun Trkler sylensin bartan yana

442

ALEVi VE BEKTA RLERi ANTOLOJSi

Uluslar anlasn sava olmasn nsanlar yrekten yara almasn Szlkte savatan eser kalmasn Trkler sylensin bartan yana

Uluslar yarsn bar akyla u insanlar yaamasn kukuyla Yrekten kaynayan gerek cokuyla Trkler sylensin bartan yana

Nesimi bu zlem yatar iimde Savatan bara doru geimde nsanlk adna ada biimde Trkler sylensin bartan yana

-3okca mrekkep yalam Ancak kendine i bulmu Diplomal cahil olmu Ah diplomal cahiller Halka yollar artan Kendini bir pula satan Kr gibi amura yatan Ah diplomal cahiller Kiminin ok diplomas Odur milletin belas Mideye iler zekas Ah diplomal cahiller Kimi kye aa olmu Srlere kurdu salm Okuduka hayin kalm Ah diplomal cahiller Gr tarihin akn Halk fark eyledi tan Diploma yein ban Ah diplomal cahiller olan alm Halkna hi olmaz zalim Satmaz halka her dem alm Ah diplomal cahiller grmeyen hayn Kitap rafta botur beyin Tersine ileyen layn Ah diplomal cahiHer Nesimi alime hayran Cahilin kkne ayran Okumutu Yezid, Mervan Ah diplomal cahiller
an

Diplomal

Bir azdan haykralm Bar gelsin dnyamza

tenlikJe ,arahm
Bar

gelsin dnyamza

Dnya halklarnn sesi Diyor bu mu demokrasi Bu savalar neyin nesi Bar gelsin dnyamza Ey insanlar gayret edin Dost olmaya niyet edin Hep birlikte davet edin Bar gelsin dnyamza

Tm devletler imza atsn Silah imalat bitsin Sava korkulan gitsin Bar gelsin dnyamza

AIK NESM MEN

443

Nesimi der sorma neden giden Fazla zaman geirmeden Bar gelsin dnyamza
Savalarda candr

-5Daha sabah olmad m Bu halk hfill uyanmyor Henz ile dolmad m Bu halk hfila uyanmyor Gaflet amuruna batm
Emeini boa satm Tarlas

kz yok katr yok yok motoru yok Ebesi yo~doktoru yok Bu halk hal uyanmyor Korkar tavan gibi sinmi
Gzlerinin feri
Canl
snmO

lm uykusuna yatm Bu halk hala uyanmyor boyu boa gezmi Kaderini kendi izmi Gelen ezmi giden ezmi Bu halk hfila uyanmyor
Yaam

cenazeye dnm Bu halk hala uyanmyor

Btn dertler onu bulmu Kan bitmi rengi solmu Sene yetmi sekiz olmu Bu halk hala uyanmyor

Nesimi kylere vardk Sz teline mzrap vurduk Yllarca haykrdk durduk Bu halk bala uyanmyor.

-6Sylesem derdimi sulu olurum Sylemesen ben bu dertten lrm Hani nerde benim eref gururum Koca lke borlu ben vizeliyim Bu irin vatanm dnyada cennet Kimlerden ktdr bu yce millet Btn dnya bizden eylemi nefret Koca lke borlu ben vizeliyim
Altn klesidir bu zengin vatan Burda insan a kalr m ey eytan Etrafndan bak da dnyadan utan Koca lke borlu ben vizeliyim

J.

Vizeliyim gezmek yasaktr bize Dnyada dnmz kele uyuza Sylenecek sz yok ey gafil size Koca lke borlu ben vizeliyim Para etmiyor dnyada paramz Araplara metres kar kzmz Acmz byktr derin yaramz Koca lke borlu ben vizeliyim Dinle Nesimi'yi candan ver kulak Dnyada su oldu imdi Trk olmak Utan da geri dn mazimize bak Koca lke borlu ben vizeliyim

444

ALEVi VE BE~Ai /IRLERi ANTOLOJiSi

-7Senden evvel geen ac yllarda Nice kara gnler grmz Ata'm Canmz dardayd gzler yollarda Sabrla bekleyip durmuuz Ata'm Vatan kan alarken dman elinden Sen Samsun'a ktn gn birinden Trk halk top yekn senin emrinden Ulusal savaa girmiiz Ata'm
Sarslmaz

stilac dmanlar topuyla Denize dkmz soyu sopuyla Cumhuriyet rejiminin okuyla Hilafeti yere sermiiz Ata'm

Kadim kurtardn kara peeden Dilleri arttn Arap leheden Laiklik denilen gzel baheden Mutluluk glleri dermiiz Ata'm
lkelerin oktur saylmaz tr

inanla tam bir gvenle Kadn erkek lkesini sevenle Kimimiz trpanla kimi svenle Dman vatandan srmz Ata'm

Temele

kltr devrimlerden tr Gnlmz sana vermiiz Ata'm

Yarattn

koymusum ada

Nesimi insanlk vardr payende Binlerce fazilet cem olmu sende Devlete millete senin sayende ada uygarla vannz Ata'm

OTMAN GNDOGDU
20.
yzylda yaayan

bir Bektai

ozan. Babasnn ad

Hseyin Gndodu'dur. 1924

ylnda, Zile'de domu. lkokul eitimi grm.

iirlerini,

Devlet Su leri aratrma blmnde yirmi be yl alm ve emekli olmu. Otman veya Fakir Otman mahlaslar ile yazar ve syler.

"Saytay ba denetimciliinden emekli Kazm Arslantre Baba'dan, 1965 ylnda, el alarak tarikata girmitir. 1982 ylnda dervi, 1989 ylnda da Halife Yunus lmez Baba'dan, Baba'lk icazeti almtr." (Turgut Koca)

-1-

Medet senden medet Bekta-i Veli Mklm halleyle geldim erenler Elest bezminde demiiz beli El ele el Hakka verdim erenler Gnlden balyz erkana yola Srtmz evirdik mal ile pula Bu dnyada herkes ettiin bula Hayatta bu srra erdim erenler

J..

Hazretindir her derdimin ilic mrmz tkenir tatl ve ac Yetitim her yerde bamz tac Velayet kudretin bildim erenler Teslim ettik Pirim cmle varmz Erenler yolunda budur k!rmz Kusurumuz oktur vardr zanmz Eiine yzm srdm erenler

Otman'm yolunda buldum kemali Kamilde grnen Hakkn cemili Hak Muhammed Ali Bekta-i Veli Srr- srrullahtr grdm erenler

-2Gel kardeim bir olalm, Birlik Hakkn birliidir Yek vcud bir can olalm, Birlik Hakkn birliidir
aar ikilikte kalan, Gnl evi olur talan Bu dnyann sonu yalan, Birlik Hakkn birliidir.

Bir olan Hak ile Hakdr, Recas korkusu yoktur kilikte kalan oktur, Birlik Hakkn birliidir

446

ALEV/ VE BEKTAi iiRLER ANTOLOJiSi

Birdir Hak Muhammed Ali, Birdir Ahir ve evveli Pirim Hac Bekta Veli, Birlik Hakkn birliidir Bir bahede bulualm, Gereklere karalm Kskn isek baralm, Birlik Hakkn birliidir

Fakir Otman budur szm, Birlie baladm zm Gel birlie iki gzm, Birlik Hakkn birliidir

AIK

MAHMUT ERDAL

Gnmzn nl halk ozanlarndan ve trkclerinden biri olan Mahmut Erdal 1938 Sivas ilinin Divrii ilesine bal amh beldesinin ahin kynde dodu. Yaam yokluk ve zorluklar iinde geen Mahmut Erdal ylmad, durmad, retti. Bu alma sonunda "Yine Dertli Dertli iniliyorsun" adl ozanlar, ykler ve iirlerden oluan bir kitap yazd. Sazn, szn bal eyledi, tarikatn incelikl!itrini iirlerinde gl eyledi. radyo-televizyon, konser, toplant, etkinliklerinde ald, syledi. Kitabndaki iirlerinden birka rnek sunuyoruz: -1ylnda

DE(';IL ARTIK
Neter demi kanar yaram Tabib bul da sardr bir an ncil, Zebur, Tevrat, Kuran Derde are deil artk

Bugne dek sanki niye Boyun edin aa, beye Sahte ana ve dedeye Yeter verme meyli artk Mahmut Erdal bunu diyen Sen hep asn onlar yiyen Szlerimi dinlemeyen Ya deli, ya cahil artk

Hak insandr, nsan Hak'tr Helal kazancn mbahtr Gnlm sana Beytullah'tr Gir oraya eil artk

-2BAABEN Ben insana eilirim Mecbur etmen taa beni Ne sarm, ne de krm Kullanmayn maa beni
Kble diye dndm yze Yatar kalkar gelmem dize Bu Tanr'y inkar ise Yazsnlar en baa beni

J..

Din-iman attm serde Dn de bir bak ilim nerde Tekkelerde, camilerde Hi beklemen boa beni Cehalete mekirim var Hakk'a gerek zikirim var Akl ile fikirim var Getirmeyin tua beni Mahmut Erdal, gel uy aa Yalpa vurma sola saa Bedenim koyman topraa Verin kurda, kua beni.

Kabe'de etmem ayin Hak, Adem'de mevcut daim Ben insanlk kurbanym Baka bilmen haa beni

Ta

448

AlEVi VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOWJISi

-3ALAN YOKTUR
nandk ki, Y aradansn

Nerden ktn bilen yoktur Ara ismini yazmsn Yetiip de silen yoktur Yokmu senin olun, kzn? Ne saklarsn, gster yzn Herey senin, fetbaz msn? Bir de derler, hilen yoktur Bunca l, bunca salar Gelip geti nice alar Canh mahluk kesin alar Senden baka glen yoktur

Diz keriz siretine Katlanrz mihnetine Cehennemle cennetine Hi gidip de gelen yoktur bunca gence bu hata bence Doan lr gn gelince Senden baka kalan yoktur
Yaptn

Acmazsm

bende arkn Suyun akar, dner arkn Senin Adem ile farkn Hi bir derdin, ilen yoktur

Balamsn

Mahmut Erdal, bence birsin

izlenirsin gizlenirsin Korkma seni alan yoktur...
Vicdanmda

Adm adm

-4BOGASIM GELR
Sahte hoca ile sahte hacy Basp grtlana boasm gelir Byc medyumlar falc bacy Evirip evirip dvesim gelir
Diz kp yerlere dinlemem vaz Kble denen taa etmem niyaz Peeli sarkl kara yobaz Arap llerine sresim gelir
Vz gelir hayalet, korkmam ecinden dm kopar cehaletin piinden Dolu olsam bulutlarn iinden Yobazn beynine yaasm gelir
Kiinin

kendine yoksa gveni grrse emek teri yiyeni Yoksullua yaz kader diyeni Ana avrat ekip svesim gelir
Ho

Dnyaya bedeldir canlnn can Astlar yzdler nice ozan Ortak paylam laik dzeni Tm arzum lmeden gresim gelir

Mahmut Erdal, gel incitme canlar

Devren ykar saraylar hanlar Dnyada erdemli tm insanlar Ap da barma sarasn gelir.

MAHMUT ERDAL

449

-5AKAR GDERDM
hkmetde bilsem Bata Beytullah' ykar giderdim Ayete, hadise meyil balamaz Din ile imandan kar giderdim Hayal cennetinin saray han Kimler gidip gelmi gsterin hani ncil'i, Zebur'u, Tevrat, Kuran' Gaz ile frnda yakar giderdim Kilise'de vaftiz yapan papazn Minberlerde hutbe veren vaazin Peeli, sarkl kara yobazn Azna tokat akar giderdim
Marptan marba

Kabe'ye dnmez idim yzm Gereklere balar idim zm Son nefeste kapatrken gzm Gelien teknie bakar giderdim Cana kyp eli kana deenin Ty b.itmemi yetim hakk yiyenin lle eek k-alacam diyenin Burnuna aputu tkar giderdim Kulak ver szreMahmut Erdal'm Elbet byle gitmez deiir yarn Dnyada erdemli tm insanlarn Gnlmden gnle akar giderdim.

Ta

450

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJISI

GZEL SZLER
gdadr.

Ey dost, ister

makaml,

ister

makamsz

sylensin; gzel ses gnle

holuk,

ruha

:___ Ben gizli bir hazineyim, grnmeyi sevdim (Ayet) Dnya da bilgisizlik oktur, ama en kts
bilgisizliini

bilmemektir.

Gzelden grlen hcrcy gzeldir.

K'.t huyluya iyilik etme. Ey dost ylan bal ile beslesen, yine sana sunaca zehirdir.
brak.

- Kat grllerin szlerini dostunu gf.etmek hotur. Kimseye

zararm

Dosttan

dmanlarn

sz ile

rak

durma, dosta

yok, kendi glgemden

kaarm.

- Tenin irkin olursa tasalanmaya kalbin ktlklerle dolu olmasdr. illikler

demez

esas tasalanacak,

kayg

duyulacak

ey

nsanlk bilgidir, ekil, sr ve renk olmaz. Degerli lal ta tatan, gl dikenden, ye-

sudan biter.
nsan olan eytanla iliki kurar m?
Yakksz

sz duymak istemezsen dilini tut.

verdi.

Hazreti Sleyman yele hkmedip de ne oldu? En sonunda mlkn hep yele

temizlii

- Allah yolu nedir? gnl yol deildir. -

ve

kusurlar

rtmedir. Yoksa kuru ta ile

hrka

Dn bilmeden bugn anhyamayz.

EKBER
ad

1940 ylnda Malatya'nn Arguvan ilesine bal Aliekber Glbatr.

avu

kynde dnyaya geldi.

Asl

Orta ikiye dein eitim grd. Kk yata iirler yazmaya balad. Adana, stanbul gibi yerleri gezdi. Askerlikten sonra stanbul'a yerleti. iirlerini Ak ve Gurbet ( 1966, l 986) adl kitaplarda toplad. Saz da alan Ekberi bir ok Hrini trk haline dntrd.

DEL GNL Deli gnl hangi dala konarsn Tutunacak senin daln m kald Ahu feryad ile niin yanarsn u dnyada senin maln m kald Felek seni gafletinde uyuttu Ein dostun ne var ise unuttu Esti sam yelleri gln kuruttu Blbller tecek gln m kald

J.

Yerin yok yurdun yok nerde kalrsn Her yze gleni dostun sanrsn Bunda derdi sen stne alrsn Dert ekecek senin halin mi kald. yanar bu dertli Ekber sonu da yalanm meer Bir yarin var idi alm yad eller Candan baka senin varn m kald
Dnyann
Atelere

NAMAZ-NYAZ..TESLM

Namazdan murat niyazdr, Hakka ba indirip secde klmaktr. Bir kii secdeyi terk eylese, hak tealaya ubudiyet (Kulluk) ve peretif (Tapn} etmemi ve bununla birlikte eytan gibi merdut (kovulmu) olmu olur. mdi talip olan kiinin cedd cendedip kaadr olduu kadar gzetip gnle girmesi gerekir zira gnl Hakkn evindedir.- Tarikat iinde secde klmak nedir? -Tarikat iinde secde klmak niyaz makamdr, yani teslim olmaktr. Ve teslimden murat, kii ban top eyleyip kendi zn meydana feda edip canndan gemektir zira er meydan Hak meydandr.- Secde kime edilir?
ba

ve

- Ancak Hak tdliya, gayriye deil Nasl ki, vaka ki Hak SbMnehu ve teali Hazreti Ademin kalbini yed- kudretiyle {kudret eliyle) dp. Melaike scd! Diye emir kld ve o emir hod Hak oldu.

452

ALEV VE BEKTA/ iRLERi ANTOLOJiS

O vakit cenabhak kendisini Ademin kalbinde saklamt Melekler O'na secde kldlar. Fakat iblis aleyhlla'ne tekebbr edip (byklk satp) secde etmedi. Bu nedenle de mel'un ve merdut (kovulmu) oldu. Zira Ademi gayr-i Hak sand ve Cenabhakk Ademin mazhannda grmedi, tanmad.

"EM ve stekbere ve Une minelkafiriyn, (Bakara sresi, 34. ayet) oldu. (Bilmedi ki Haktan gayriye secde klmak kfrdr.)
Eer

Adem gayr- Hak

olayd

ona secde eyleyen kafir-i mutlak olurdu.

Pes malm ola ki secde Hakkadr. Haktan gayriye secde klmak reva deildir. Kim halk iin secde ederse mutlak Ufr olur. Bu
manay yahi

fehmeyle.

Aklna

sinsin. Ta ki

yefka

hfinlardan

olmayasn.

"laike kel 'en'am bel hm edall, laike hmlgaafilan (Arafat suresi. 179. Ayet)
Bunlar hakknda inmitir ki hakk batldan fark eylemezler.

Suresi, 7. Ayet) (Onlar dnya

"Ya'lemune zahiren miinelhayatiddnya ve hm anl-ahreti hm gaafliin" (Rum hayatnn d yzn bilirler. Fakat ahiretin iinden tamamiyle gaafildirler.)

AIKDAMI
Asl ad smail Aydn'dr. Erzincan'n Tercan ilesine bal Karahseyin kynden

<lir.

Erzincanl yaznn

Daimi, Darmi Baba

adlaryla alma

da

anlr.

93 Harbinde, (1877

Osmanl-Rus

Sava) sonra ailesi stanbul'a gmtr. 1983 yl Nisan aynda lmtr. Geleneksel

halk

izleyerek toplumdaki

ayak uydurarnk gereki,

halk

bir tutuma

ulam, din, mezhep ayrm gzetmeden, zorbahk ve hakszla kar km. nsan yceltmitir. Baz iirleri trkletirilmi

ancak derlenip kitap haline getirilmemitir. iirlerinde smail, Daimi, Ak Daimi, Kul Daimi, Dertli Daimi taprnalarn kullanr.
Ak Daimi 1932 ylnda stanbul'da dodu. Ali Babaoullarmdan Baba Daimi.

Birinci Dnya Sava sralarnda Tercan'dan stanbul'a g etmiti. smail Aydn da byle stanbul'lu oldu. Ak Daimi'nin iki dedesi de saz airiydi. O nedenle saz almay ve sylemeyi kolayca renmiti. O gn bu gndr, elinden saz brakmayan ozan, nceleri usta mal alm. Bir sre sonra da kendi deyilerini besteleyerek okumutur. stanbul'dan ayr larak bir sre baba diyarnda kalan Ak 1950 ylnda evlendi ve iki kz ile iki olu dnyaya geldi. 1962 ylnda bir daha dnmemek zere stanbul'a yerleti. TRT Genel Mdrl'nce alan snav kazand. O tarihten gmze kaeli sanat olarak grevini srdrmektedir. Zaman zaman yurt dna karak sla zlemi eken ii lerimize konserler veriyor ve yurt iinde Aklar lenlerine katlyordu.
-1--

Bir seher vaktinde indim balara, ter eyda blbl, gl yarelenir. Bakmaz msn sinemdeki dalara, Derdimi sylesem dil yarelenir.

Bo

geirmiyelim biz bu alar,

Dolaalm yaylalar, dalar.

Bir gn gazel dker mrn balan, Eser sam yelleri dal yarelenir.

Daimi ah eder emim ra, Dostun muhabbeti, cennet ota. Ancak bu dnyada derdim orta, Sazm figan eder, tel yarelenir.

454

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJISI

-2Bugn canan geldi bize. Dudak saki, dil1er meze. Yarim tazelerden taze. Koklamaya kyamam ki. Benim yarim gle benzer, Ovada smble benzer. akyan blble benzer, Sohbetine doyamam ki.

J.

Yldz

gibi muallakta, grdm afakta. Gerdannda nokta nokta, Benlerini sayamam ki.
Doarken

Bozucuya dahil miyim, Uyurgezer gafil miyim? Madem Ak Daimiyim, Ben cahile uyamam ki.

-3Neymi

Ktlktr, tembelliin havas, ki u senlik-benlik davas? Aklarn sz, gnl devas, Sorun, alalm bir Allah iin. Dnya gzellii, sohbet. sznen, Sz devredelim, telli saznan. Dolaalm. gelininle, kzman, Grn alalm, bir Allah iin.

J.

Bu !klk soyu nerden yerimi? Adem'den bu yana gelmi, gelimi. Ermi dervi, Allah iin alm, Heran alalm, bir Allah iin.
smail, alan, dnya kfu'dr. Adem Baba, !klarn piridir. Bin yaasan, kara toprak yerindir. Durun, alalm bir Allah iin.

-4Kainabn aynasym Mademki ben bir insann

Hakkn varlk deryasym

J.

Tevrat'

Madem ki ben bir insanm

nsan Hakk'ta Hak insanda

yazabilirim dizebilirim Kuran' sezebilirim Madem ki ben bir insanm

ncil'i

bak insanda ok marifet var insanda Madem ki ben bir insanm

Aryorsan

Bunca temenni dilekler Vz gelir ark- felekler Bana eilsin melekler Madem ki ben bir insanm

Daimi'yim harap benim Ayaklarda turab benim Ak ehline arap benim Madem ki ben bir insanm

AIK DAiMi

455

-5Kendi
varln

bilmeyen ak
salar

Gvercin olup da uan

Denizler karalar gkler yok iken Ar'n kapsn aan syler Anlamaz szn bilmez kanunu Tarif eder kainatn sonunu Daha dikemezken skk donunu Makassz libas bieni syler

Cahil deitirmez irkin huyun'u ekemez ardndan kazar kuyunu Haram diye i111ez zm suyunu Kevser arabm ieni syler. solunda imi hayr solunda Bilenler gezermi cennet banda u atom devrinde feza anda Camiden;tekkeden kaan syler.
er

Daimi'yim kllklerde toza~lar Kt rnek olur edep bozanlar

an

kltrn aldn 07,anlar

saan

Bilim n

syler

-6--

Gremiyor isem gerek varl Snniyisem Aleviysem ne kar Sanat edindiysem sahtekiirh Snniyisem Aleviysem ne kar
nsanlk giderken hep ileriye Bizler inadna kaldk geriye

Kemaletim, hidayetim olmazsa Marifet suyundan kabim dolmazsa Benden insanla eser kalmazsa Snniyisem Aleviysem ne kar Gayet inatysam gayet zorbal Gndz tesbihliysem gece kavgal
Olmadka insanla faydal

Gelmedike cehaletten beriye

Snniyisem Aleviysem ne kar

Snniyisem Aleviysem ne ka-

Daimi'yim nefse galip olmazsam lme fazilete talip olmazsam Ele-dile-bele sahip olmazsam Snniyisem Aleviysem ne kar

-7Nasl

yar diyeyim ben byle yara Mecnun edip le saldktan sonra Alemin bana blbller dalsa
Nidem benim glm solduktan sonra

aylar gibi alamayan yar Gnln gnlme balamayan yar imdi ahvalime syleyemem yar Daha alamasn ldkten sonra

Cokun

Dertli Daimi hep srer bu yolu Erenler ahnn olsaydm kulu ster yamur yasn isterse dolu Ben bahri ummana daldktan sonra

456

ALEV VE BEKTA iRLER ANTOWJ/Si

-8Bir geree bel

Ald benliimi

baladm erenler bitirdi beni

Buhar oldum yadm yamurlannan Kartm topraa amurlannan

Pitim frnlarda hamurlarnan

Damla idim bir rmaa kartm Denizden denize gtrd beni Nice kabdan kaba boaldm doldum Kartm denize deniz ben oldum Damlann iinde evreni buldum Yine benden bana getirdi beni

stadm sofraya yatrd beni

ile ezildim Vcud eleinden getim szldm ald kalem bir deftere yazldm rfan mektebine yetirdi beni

inediler diler

Daimi'yem ermilerin erei Byle idi tabiatn gerei lmez bir anann oldum bebei Ald dizlerine oturdu beni

-9Gnl blbl olmu dostun glne Kargann konduu glden bana ne Aray aray buldum Leyla'm Mecnun'un gezdii lden bana ne Gnlme yazlm canann ad Gnlmn tahtna kurmu bnyad Hereyden stndr sohbetin tad Arnn yapt baldan bana ne

J,

Uyulur mu ikrarszn szne Gidilir mi cehaletin izine Varmak istiyorum ak denizine Mandann yatt glden bana ne

Derdi Daimiyim yardr sevdiim

Gerek aklara pirdir sevdiim kilikte deil birdir sevdiim Ben beni bilirsem elden bana ne

-10Balk

Neye zlrsn neye aarsn ilkin batan kokar dediler nne bakmadan durmaz koarsn Krarsn testiyi akar dediler abalar durmamasna Gezer i~kleri gezer hasna Savunur kovan can pahasna Ar kuyruundan sokar dediler

J,

kaval ile nlyemezsin bir seda ile dinliyemezsin Yzbin baraj kursan nliyemezsin Hep sular engine akar dediler
Ho

Krk

alr

Yaral aslan

Bizi kendin gibi belleyemezsin elleyemezsin Kkremi volkan kllyemezsin Atenen oynama yakar dediler

El yamandr gafil beyler el yaman Geliyoruz geleceiz her zaman Gl yerinde su eksilmez bu zaman Daha ok Daimi kar dedeler

A/K DAiMi

457

-11Aklar n'eylesin seni Bir adn var yalan dny Haramiler kol kol olsun Etsin seni talan dnya

y a aalar kuruttun Bunla canlar rttn Eline geini yuttun Dev, ejderha, ylan di!nya

Daimi konan gyor Bahar geldi gl ayor irkin gzelden kayor Kargalara kalan dnya

KAML NSAN KMDR?

Kamil insan konuan Kuran'dr. Kiimii insan kutsal kitabn zerindedir. O, iyinin ve ktnn tesinde olan insanst bir insandr. Bu nedenle de neyin iyi neyin kt olduuna karar verebilir. Aslnda kutsal olarak adlandrlan kitaplar kutsal deildir dinsel edebi rnler, bilgi kaynaklar, insann sezgisel zekasnn sonulardr. Muhammed'in Kuran'daki hkmlerle yapt gibi, kamil insan, bir kutsal kitabn hkmlerini, kurallarm, emirlerini ve yasaklarn kaldrabilir. Kamil insan insan topluluklarnda o gne kadar geerli olan yasalar, ibadet ve yaam biimlerini kaldrabilir, deitirebilir. Anadolu Aleviliinin ideolojik yaratcs Hac Bekta (1248-1337) eriat, cinsiyet ayrmn, kadnn sosyal ve dinsel olarak ikinci snf saylmasn, rtnmesini, zorunlu orucu, zorunlu hacc ve zorunlu br ibadet biimlerini ite byle kaldrmtr. Kamil insanlar yalnzca dorudan Tanr ile ilgili, tanr-doa-insan ilikisi ile ilgili temel dinsel
dogmalar kaldnimaz.

Ortodoks dinlerdeki kutsal kitaplarn (Tevrat, Kuran, ncil) Alevilikteki karl kamil insandr. Manevi retmen, yazlm btri kitaplardan daha deerlidir. Kim gerek bilgiyi, derin dinsel sezgileri renmek istiyorsa yaayan manevi retmene ynelmelidir. Aray iinde olan, dinsel kitaplarn yardmyla kendi kendini yetitirmeye alarak oyalanmamal, yaayan byk ruha, byk retmene (mrit) ynelmelidir. nsann dinsel metinleri renme yolundaki kendi abas sadece tamamlayc bir rol oynayabilir. Byk retmen olmadan aray iindeki insann ruhsal olarak gelimesi mmkn deildir. O olmadan aray iinde olan yolunu arr, "Kutsal Kitap n metinlerini yanl anlar, darkafal bir fanatik, mantksz birdin lgn olur.

458

ALEV VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

Alevi inancna gre yeryznde yaklak 300 tane yaayan kimil insan vardr; bu entelektel dehalar, eylerin arkasnda yatan nedenleri, ilikileri anlyabilirler. En byk kamil insan kutup olarak adlandrlr, nk o, evrenin kutbu ve dnme eksenidir. Kamil insan olmasayd btn evren ker varln srdremezdi. Akl-i evvel'den, ilk zekadan veya Akl-i Kl'dan sadece bir bedenin dnyas onun tamamlaycs olarak ruhlarn ve manevi varlklarn dnyas da tremitir. (Anton Josef Dierl, a.g.e. s: 82)
deil,

AL AYDIN
19 l 7 ylnda Selanik iline bal Kayalar'da dodu. Ailesi ile birlikte mbadil-gmen olarak, Trkiye'ye geldi. Manisa dolayna yerletiler. 1944 ylnda Abidin Kl Baba'dan el alarak, tarikata girdi. zmir'de Hayreddin Baba'dan 1948 ylnda, dervi oldu. l963'de Do. Dr: Bedri Noyan Dede-Baba'dan Baba'lk icazeti ald. Manisa'ya bal Yeniky'nde oturmaktadr.

Erenler camndan bir dolu itik Alayp coarz bundan kime ne Bahr- ummanlan korkusuz getik alayp taarz bundan kime ne
Ak

J..

Dost ile dost olduk getik a'dadan Ayn-i Cemler kurup atk bir meydan Cmle kl kali attk bir yandan Zaman aarz bundan kime ne

feyzini Bedri Noyan'dan aldk evk ile erenler bahrine daldk Ali Aydm ahd-i peymanda kaldk krarla yaarz bundan kime ne
Ak

Feyzi : Ak bolluu - Ahd-i peyman : And bat, yemin szi,l - Cim : Bardak -a'd : dman - Ayn-i Cem : Yola girme treni - Kl u kal : Df!dikodu

MCAHADE (SAVAIM) Bu Arapa szcn Trke

anlam urama, savama

nefsi yenmeye

uramasdr.

mam Caferi Sadk Bey uknamesinde bu konuda yle buyurmaktadr.

"Yol talibi olan kimseye gereken sun Evliya imam getirsin.

udur

ki Ustad nefesiyle yrsn, emrine kaail ol-

Ne zaman ki bir talip, evliya nefesine iman getirmese, yani itikat ve itimat etmelip inanmasa, gnlne phe brnrse, yetmi veli katlemice gnahkar olur. Yol talibi olan kii daim mcahede (savama nefsi yenmeye urama) etmelidir cehdedip kaadir. Olduu kadar taliplerin birbirlerini grmeleri gerekir. Aksi halde hatr st (gevek, salpuk, tembel, deersiz) ile gnl ayinesi silinir. Pak (temiz), mcella (parlak) olur. Her neye nazar etse Rabbi tecelli klar, gnl gz alr (mam- Cafer Buyruu s

: 341)

460

ALEV/ VE BEKTA/ l/RLERi ANTOLOJiSi

Klah-Brk-Ta
amann hususi bir elbisesinin (hrkasnn) olmad yerlerde, klah ve kuak, onun yerini tutar. Yurak ve Samoyed amanlarnn inancna gre, glerinin byk bir blm, bu klahlarn iinde gizlidir. Klahsz (brksz, tasz) ayin yaptklar taktirde, gln duruma deceklerini ve glerinin kaybolacan sylerler. Kara-krgz baksasnn bal, kuzu derisinden veya tilki postundan yaplm olup geriye doru sarkar. zerine, kzl deve ynnden dokunmu bez sarl kee brk giyenleri de vardr. Ceyhun ve Aral Gl taraflarnda sara benzer balk giyenleri de vardr. Yakut kam'nn klah zerinde iki sra kaytan bulunan kzl bir brktr. "bu kaytann biri, dokuz yerinden dmlenir ve buna ebe kua (Alaim-i sema) ekli verilir, dier paras da bunun zerine dikilir". Bu brkn kulak hizasna byke bir boncuk konur ki, buna "Srga" (kpe) ad verilir.

Trkiye Kzlba'larnda da, ba giyiminin manas ve yeri byktr. Buna "Kle[" (klah), kzl brk, ta adn verirler. Mridin bandan bu kzl ta yok ise, erkan yaplmaz, ayin olmaz "eri Kurban'nda, "Grg" de mutlaka dedenin banda ta olmaldr. Bektailikte de tac'm yeri byktr. Ta "kubbesi oniki terkli (dilimli), baa geen alt kenar ksm (lengeri) ise drt paral beyaz keeden yaplm bir balktr. Kubbedeki dilimlere terk denir. Oniki imam sembolize eder.
(Mehmet Erz a.g.e. s: 26)

MHNET
1929'da Enurum'un enkaya ilesine bal Geziler kynde dodu. lkokuldan sonra 1948'de Cllavuz ky enstitsn bitirdi. eitli yerlerde retmenlik yapt. Asl ad Vehbi
Polattr.

1974 de emekli oldu. l965'den sonra Turhal ve Tokatta kan yerel gazetelerde, Ankarada yaynlanan Vatan ve Yenign gazetelerinde toplumsal sorunlara ilikin yazlar yaymlad. Mihneti mahlasyla yazd iirlerde halktan yana kt, anayasa ve sosyal adaleti savundu. Mara Soykrmn eletirdi. iirlerinde a~ zlem, gurbet doa gibi temleri iler. 71 'in iniltisi (1974), Emekinin Trks (1979), nsanca (1989) adl yaptlar yayn
land.

-1-

An u diye feryad edenler Sizin yerinizi bir grebilsek i tkrnda geip gidenler Bu iin asln bir sorabilsek

Bu ulus niceki

yorgunu soygunu lke gelirinden bunca vurgunu Adalet nne bir serebilsek
Artrn basky yapn

sava

Bir yanda kapital bir yanda montaj Bir yanda ibadet bir yanda antaj Doum kontrol olmazsa krtaj Bu gizli niyete bir erebilsek Kiminiz ko olun kiminiz krat evirin dmeni srn saltanat karc soyguncu yobaza inat O yce meclise bir girebilsek

Geim istiyorsun al diyorlar verin diyorsun dola diyorlar A kaldk diyorsun al diyorlar. lmeden ayakta bir durabilsek Emeki cephenin hak abasn Irgat Mehemned'in am yabasn Kurtulup ylnn halk sopasn Kapp kafanza bir vurabilsek

Kyl ozanmn yank sazna Devrimci rgtn halk zne Mihneti gardan dosta szne nanp da hayra bir yorabilsek

462

ALEVJ VE BEKTA/ /IRLERI ANTOLOJiSi

-2Sana "Aziz Milletimiz" diyorlar Ben sana koca dev dersem gcenme Slk gibi emeini yiyorlar Yedime koca dev dersem gcenme Hani senin bir zamanki hidde~in Hani senin azametin iddetin Hani senin dirayetin kudretin ldn m koca dev dersem gcenme yzne srtanlara Karna dikilip kntanlara Yokluktan yoklua srtenlere nandn koca dev dersem gcenme Drt yanna rmcekler a gerdi Tarla sanlar koynuna girdi Senden olmayana bu canm yurdu Kaptrdn koca dev dersem gcenme Sana gnl veren dostu tepersin Emein smren eli persin Onlar nutuk atar sen el rparsn Ne iin koca dev dersen gcenme. ellerin patlak patlaktr Hele bir. dnsen derdin kat kattr Bu byle giderse iin berbattr Ben gene koca dev dersem gcenme
Nasrl Aklandn

J..

Buday rettin yediin arpa Yamadan belirsiz giydiin urba O kadar sefalet o kadar darbe Hep sana koca dev dersem gcenme

Bir trl gzn aanuyorsun u rezil dzenden geemiyorsun Dostunla dman seemiyorsun Yazk be koca dev dersem gcenme Kiminde smokin kiminde aba Onlar hep medeni sen yine kaba Bunca yl bu halde kaldn caba Kalma be koca dev dersem gcenme bir yara gibi Yoksulluk iinde bir kara gibi Her yerde ufaklk bir para gibi Harcandn koca dev dersem gcenme Kabine bir yana meclis bir yana Yllardr gelirsin hep bu oyuna Yok bir g ka da seni savuna Semedin koca dev dersem gcenme.
yatrm gvenceni eritir
D yatrm gelir suyun kurutur Dner bu dolaplar seni yrtr Bilmezsin koca dev dersem gcenme Yanktr yrein

Mihnetiyim bunca sylerim sana

inetme hakkn k u

Kulak ver szme gel inan bana meydana Korkma ha koca dev dersem gcenme

MiHNETi

463

-3nsanolu sana bir ka szm var Beri dnp kulan aarsan Ne iinde ne malnda gzm var Adam olur insanl seersen Yeme kul hakkn atetir, bardr Ayrma milleti hepisi birdir Ktnn yannda iyi de vardr Enine boyuna lp biersen rk yere bina kurma yklr Sakn zalim olma cann yaklr Kan olur azndan bir gn dklr. Haram hel!la katp iersin

.J,

Yalan katma sohbetine szne Leke srme benliine zne Dostun dman olur bakmaz yzne Mertlik meydanndan dnp kaarsn. Beylik sabp it gunnde yaarsn belli daha niye iersin Gn olur ki tkezlenir dersin Bbrlenip ycelerden uarsn
Asln

Gcenmesin komularn dilinden Sakn ama insanbn yolundan Dar gnnde kimse tutmaz elinden yi gnnde hatr krp geersin

Der Mihneti bir karara varasn El iinde aln ak durasn Sorulunca doru hesap veresin Gnn gelip bu dnyadan gersin

-4Der

Krk yln banda iki laf etsem .J, dilden dile, bir kem sz olur mrmde bir tek gn murada yetsem Geceler ksalr, sabah tez olur

nsan gibi insanl boylasam

Hakk

hak sayarak doru sylesem Vatana hizmeti ama eylesem Bilinmek emeim uar toz olur.

evrenin baharnda yaznda Gezemedim ovasnda dznde Bir fidanm olsa dnya yznde Germeden gazel der gz olur

Mihneti'yim deimedim ne isem

Ktlk bilmedim iyilik yasam Herkesi dost bilip fikrimi desem Szm batar ucu sivri biz olur.

-5Bazan deli bir yel eser bamdan Savurur lgna dndrr beni Sinsice bi: zalim krkbe yanda Sntr yzme kandrr beni
Topladm
Bunaldka dert dkerim kada Yrek acsn belki dada Susa susa ykm dnd ada oalr efkarm yandrr beni

derdimi sraya dizdim are bulamadm canmdan bezdim Bir umut peinde ba eik gezdim Aksilik yklenir sindirir beni

Tezvire uyanlar ylece sansn Kolaydr ktlk yapanlar kannsn Mihnetiye kahredenler utansn Sabrla sebatn dindirir beni

464

ALEVi VE BEKTAi lJRLERI ANTO""""'L"'""OJ_l.""'"'SI'---------

-6svAS'LI GARDAIM i PENDE

"Dadalolu gardama" Svas'tan kt

da i aryordu nne gelene sordu ha sordu Durup dinlenmeden yol yryordu Bo yere kendini yordu ha yordu
Buras Ankara devletin taht Burda almtr ulusun baht Dnd Antkabr'e Ata'ya bakt Bir gzel hayaller kurdu ha kurdu

Adana ovas uzanr gider Pamua brnr bezenir gider Bir zaman orada rgatlk eder Eline ne gese kard ha kard. gmleksizdi aya yaln Orhan Kemal'in Tam be ay ekmiti kahrn elin Dayanp direnmek zordu ha zordu
Sar scanda
Srt

stanbul hem kara hemi de deniz

Yorgundu bezgindi solgundu beniz Dedi "imdi hurda nasl ederiz? Sirkeci "garnda durdu ha durdu" Sordu kendisine dedi "Ben kimim Nere benim yurdum hangi milletim?" Yunan savanda kalmt yetim Ah ekip boyanunu burdu ha burdu
zmir arsnda Kordon boyunda

Gurbete kal alt ay oldu Biricik yavrusu aklna geldi Yrei szlad gzleri doldu Slaya hasreti vard ha vard
Srtlad yorgan

yollara dt Ovay yrd Toros'u at Nide'den o yana Kayser'i kt Yollar kapanmt kard ha kard
bir bilet ald nc mevkide uykuya dald Bir ara bileti kapy ald. Katarda Sivas'a girdi ha girdi.
Dou katarna

Bahar eyyamnda kiraz aynda Ege kysnda krfez koyunda Gnln sulara verdi ha verdi Mersin'e gidince limana vard Belki elli yere iilik sordu Midesi buland gz karard Kendini kumlara serdi ha serdi

yky byle bilmiti. evine gece gelmiti. Kars hastayd ocuk lmt. Elini dizine vurdu ha vurdu.
Gardam

MUneti

-7Bir ta daha dt ya dvanndan Duvarn sucu ne ta bozuk bozuk Yreim szlar gzlerim alar Gzlerin suu ne ya bozuk bozuk

J..

kar deil gzm kr deil lerim kart anm yar deil ansmn suu ne i bozuk bozuk,
Grm darald

Salarm aard yaan

MiHNETi

465

Deli gibi alar idim duruldum Menzilime ulamadan yorumdum Gerekten el ektim de sarldm Gerein suu ne d bozuk bozuk

Doluya smadm boa koydular Kuruya basmadn ya~ koydular Severdim karay kaa koydular Karann suu ne ka bozuk bozuk

Mihneti glmedi bir mr boyu n engel dolu arkas kuyu A pimi diye katmazlar suyu Katmann suu ne a bozuk bozuk

TA

Alt kenardaki paralara kap denir. Drt kapy (eriat-Tarikat-Ma'rifet-Hakikat) remzeder. Buna Hseyni ta denir. Tepede dilimlerin birletii noktaya mhr veya giil denilen ufak yuvarlak bir para konur. Alt paralar gibi, kubbesi de drt keeden yaplm (drt terkli) olan tac'a Horasani veya Edhemi tac denir. Yedi terkli olanna emsi tac denir. Eskiden lengeri drt, kubbesi iki paradan dikilmi olan taclar da kullanlmtr. Bunlara, kardan baklnca diki izgisi eski elif harfi gibi yukardan aaya grndn den Elifi ta derler. Bunun kubbesi de, lengeri de iki paradan olanlar vardr. Dervilerin tac'nda sark olmaz. astar olan beyaz patiska, kenardan da doru, kaplar rtecek ekilde kvrlr, byle giyilir. Baba yani mrid tac'nda bunun zerine yeil bir sark sar lr. Bu yeil veya oniki defa evreye dolandrlr. Dedebaba tarafndan halife seilmi olan halife babalarn sarnn ucu sa taraftan omuza doru sarktlrd. buna Taylasan denir. Oniki terkli tac ilk defa Balm Sultan'n giydii sylenir. Tac giyen derviin oniki vasf olmas gerekir. 1- Bilgi sahibi olmak, 2- syankar olmamak, 3- Nefsine uymamak, 4Gaflette olmayp can gz ak olmak, 5- Tama etmemek, 6- Dnyaya balannunak, 7steklerden gemek, 8- ehvet-perest olmamak, 9- Kibirsiz olmak, l O- Kimseye ac ve zarar vermemek, 11- Pinti ve aceleci olmamak, 12- Kazdya rza ile teslim oiup vesvese etmemek. Tac'a byk kutsiyet afedilir ve Tac'n ii srr, d nur' dur, denilirdi.."

466

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/S/

srrna

Bu konudaki bir nefeste Hac Bekta Veli"nin klahn bana giyen, Hz. Ali'nin erer" denmektedir. Muhib ve muhibbeler ise "ter alc, terlik" manasna gelen "Takye" gilerler. Tac, hulle ve kuak cennette "Nurdan bir sandk iinde" bulunuyordu. Hz. Peygamber Tac' giydi, hulle'yi enine (omuzuna) koydu ve kua beline balad. Bu yzden bunJann hepsi, mukaddes eyalardir. (Mehmet Erz a.g.e. s: 27)

MEVLUT ZTRK
ilesine bal Etigen (pirinli) kynde 1335h(l919m) ylnda kynde iftilik etti. Sonra Malatya'ya yerleerek Devlet Demiryollarnda alt. hastal nedeniyle mallen emekli oldu. 1 Nisan 1971 tarihinde astm hastalndan ld. Alevi kkenlidir, halk iiri tarz1nda iirler yazd. Dini, tasavvufi iirleri azdr. iirlerinde nceleri Devrani, sonralan Deruni mahlaslarn kulland. iirleri
dodu.
Malatya'nn Yazhan

Yetim

kald

yaynlanmamtr.

-1Yzm srem ol erenler ahna. gnlme derman eyleye Kl oldum vallahi ben yana yana O dostun yoluna kurban eyleye
Yaral

Bir an ate verir bir an tr Ne nm duyar ne de iitir Bu dertleri reva grm tatr ster bam kese bir kan eyleye. Ne sylesem haktan gelen hak olur Bazan alr bazan yine ok olur Dosttan gelen talar yumuak olur Korkma dost ban viran eyleye

Cierimi yaka yaka kl etti Gen yamda elaleme dil etti. Akar gzm yam cokun sel etti Dke bir denize umman eyleye

Deruniyem kurban olsun bu canm Ara dayanyor derd-i figanm Darlma szme canm sultanm Aa gzlerimi gren eyleye.

-2Bismillahtan balayalm, er-rahime doru gelin Bir sevap i ileyelim eMahime doru gelin Euzu billah mine'-seytan, er-rahime eyle beyan Gaflet uykusundan uyan, er-rahime doru gelin
D-lllahtr Er-rahman

yzn elin, er-rabbisin sen alemin rahim emin, maliki'ye doru gelin

Yevmiddiye kere bdn, iyekenestini gdn Ehtir-el sirretin dedin, Mustakiye doru gelin

468

ALEVi VE BEKTAi iRLER/ ANTOLOJiSi

Srret-ellezine

Hayr l

madubiden sakn,

okun, enhemteye doru bakn, enhemteye doru gelin

Velattahn olmu sonu daim zikreyleyin onu Bu ummann yoktur sonu, sakn gitmen doru gelin

Derniyem hamdllillah, noksanma kalma Allah Durdum darna eyvallah, divanna doru gelin

--3dnyadan g edince sen imdat eyle. Bu can bu tenden gidince Allahm sen imdat eyle
AIJah'm

Teneire yanatlar

Boyuma kefen bitiler Ensiz yakalar atlar Allahm sen imdat eyle Kande gelmi kande gm Ecel erbetini imi Kara toprak azn am Allahm sen imdat eyle Gtrdler mezarma Sndm gani kerime Toprak attlar serime AUahm sen imdat eyle

neler ettiler gittiler Ta atp otlar yaktlar Allahm sen imdat eyle
Alp kapya

Komular

zerime savurdular Ee dosta duyurdular Beni sizden ayrdlar Allahm sen imdat eyle

Deruni'yem kemter kulum Hakka doru gider yolum Ya ilahi sen tut elim Allahm sen imdat eyle

Gzelsin yarim gzelsin Alm gle benzersin Ela gzlerin szersin Yakarsn beni nar gibi Sen benim bamda sersin ne esersin Didelerim slmem dersin Ykk gnlm mezar gibi
Krdn dalm

gabi gler gl benzim solar Ayr dm ein arar Yaram gz gz azar gibi Gahi
Sararr

alar

Giden gnler geri gelmez Ben alarm yzm glmez Gz yam kimse silmez Derdim oktur hazar gibi

MEVWT ZFRK

469

Hsn- cemalin eladr Gzellik baa beladr Bu da aa iledir Oldu bu can bizar gibi

Devrani'yem der neylersin ki dinler bir sylersin in yok gnl eylersin Oynarm seni -zar gibi.
CLBENT

Kemerin, kuan tamamlayc paras, "Cildbend" veya "Cilbend"dir. "Kemer zerine tokal bir kayla balanan, meinden yaplma; kap!J. n yzne sarkan dikdrtgen eklinde ufak bir kutu gibidir. Alt dc. deil, hafif ukurcadr. Kapan d yznde sal sollu Ali ad yazlmtr. (Hz. Ali'nin klc Zllljikr'n .resmi ilenmitir.)" st kesine Hasan ve Hseyin'in adlar ve sair Trk ssleme motifleri ilenmitir. Bektai elbiselerinde cep olmadndan, cep vazifesini bu anta grr. ine, nefes, btn tabaka, mhr, mendil v.s. konur.

VAROLU AAMALARINDAK DERECELER

Alevi inancna gre varolu aagdaki srayla gerekleir.

l. Evrensel zeka= Akl-i kul

2. Evrensel ruh = Nefs-i kul

3. Meleklerin ruhu= Ervah-i melaike

4. Peygamberlerin ruhu =Ervah-i enbiya

5. Evliyalarn ruhu= Ervah-i evliya

6.Ermilerin

ruhu ::: Ervah-i arifin ruhu= Ervah-i abidin

7.

Dindarlarn

8. nananlarn ruhu ::;; Ervah-i mminin 9. nanmayanlarn ruhu= Ervah-i kafirin

10. Cinlerin ruhu

=Ervah-i cinni
eytani

1 1. eytanlarn ruhu =Ervah-i

12. Hayvanlarn ruhu = Ervah-i hayvanat 13. Bitkilerin ruhu= Ervah-i nebatat 14. Doal elementlerin ruhu= Ervah-i tabeyi

470

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

Bizim grdmz dnya, ileriye doru deiim iinde olan bir dnya anlamna gelmektedir. Bu dnya minerallerin, bitkilerin, hayvanlarn dnyas ve sonu olarak insann kendisi, bedenlerin dnyas (Alem-i ecsam veya Alem-i mlk) ile ruhlarn dnyasnn (Alem-i Ervah) bileiminden olumutur. Hatta mineraller, bitkiler ve hayvanlar oluumlarnn en alt kademesinde bu iki dnyada bir araya getirilmitir. Alevi retisi tabiatn canlandrlmasna dayanan animizme ok benzemektedir. Akl-i evvelden (ilk zeka) dokuz zeka, bunlardan dokuz ruh, bunlardan dokuz gk kat, bunlardan drt ilkart bunlardan drt ilk-g, bunlardan ise cevher tremitir. Hak'tan cevhere kadar ka sdr (oluum) kademesi olduu ok nemli deildir. Bu konuda verilmi zekamlar da nemli deildir. nemli olan aadaki yorum eklidir. Tanr her dnm kademesi, her yabanclama kademesi ile tanrsallndan bir eyler kaybeder. Sdr kademlere aaya doru giderek reel olmayan, gerek d ve hayali bir grnm arz etmeye balar. Tanr ne kadar ok dnme urarsa, dneni o oranda az tanr. Evren Tanr'nn gzle grlr bir sureti olmasna ramen, son sdr amas olan cevher ona tamamiyle yabancdr. Kendi suretini tanyabilmesi iin cevherden, Tanr'ya ulama yetenei olan ve bu zellii ile Tanr'ya kendi kendisinin bilincine varma konusunda yardmc olarak kamil insann yaratlmas gerekliydi. Bu nedenle de devrin ileriye doru srmesi zorunludur. (Anton Josef Dierl a.g.e. s. 79-83)

NAZM (NZAM) SAKALLIOGLU

Akyaz'ldr. Din, Alevilik ve Bektailik zerine derinlemesine alma ve incelemeleri bulunan gnmz aratrmac-yazarlarndan biri olan Nazmi Sakalholu, Hac Bektai Veli, Ehlibeyt Muhibbinin El Kitab, Er-risale- Ehli beytiyye, Ehlibeyt Davas, Dinde Yalan Yoktur, Ehlibey Davas adl kitaplar yaynlanan bir dnr ozanmzdr.

Bir iirini sunuyoruz.

KURBAN OLAYIM.
Alemlere rahmet olan Muhammed Seni yaratana kurban olaym Bir adn Muhammed bir adn Ahmed Seni yaratana kurban olaym
Ali'y-yl Mrteza oldu kardein Kainat iinde yoktur bir ein Hatice-Fatima nurdan gnein Sizi yaratana kurban olaym Nesli pakin oldu ebber bber Hakikat menbf maden-i cevher Gnderildin bize nder ve rehber Seni yaratana kurban olaym Seni methetmeye dil kafi deil Sana uzanmaya el kafi deil Kokunu tarife gl kafi deil Seni yaratana kurban olaym

.L

Sana himmet olan ummana dalsn Ummanlar iinden nasibin alsn Selat- selamlar hep senin olsun Seni yaratana kurban olaym Ben senin mmetin olmaya geldim Bu kapuda ebed kalmaya geldim Senden nasibimi almaya geldim Seni yaratana kurban olaym Ehlibeyti bize ettin emanet Emanete asla olmaz ihanet Bulumamz kevser gn nihayet Seni yaratana kurban olaym

Nazmi derki bu

dnyann dzeni Kudret eli ile yazm yazan Yaklat mrmn ahr 1.aman Sizi yaratana kurban olaym

472

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJISI

MER HAYYAM'DAN:
-1-

O gn

baka iin yokmu

ki,

Yetmi iki millet karp komuun ortaya, Bir sr soy-sop karm komuun. Bense ak soyuna bal domuun smsk. Bu ayrlk-gayrlk neden diye sormu durmuum, Bu mslmanlk, bu gavurluk neden Ak iinde erimek varken

-2Tam yatmasn akln hi bir eye. Neler karr karna kimbilir yarn, Bu karanlktan baka bir karanlk Bu sabahtan baka bir sabah (a. g. e. s : 71)

-3En ince dnler nasl zlr, Gsterdiler dostlara bir bir, Erdemi yolu yordam bilen kiiler. Ama atamadm nedense, tek adm u karanlk gecenin ierisine, Anlata anlata bitiremediler masal Daldlar deliksiz uykuya

(a. g. e. s : 74) (Bugnn diliyle Hayvan iinde s: 68 ev : A. Kadir)

DERTL DVAN
sonlar ile 20. yzyln ortalarnda yaad sanlyor. Gerek ad bilinmiyor. Hasan elebi Beldesinde oturan Ali babadan temin ettiimiz bir ka iirini sunuyoruz. iirlerinde Dertli mahlasn kullanr.
Hekimhan'n

19. yy'n

-1-

bu senden kadir ilahi Kudretinle yare hakikatlar ver Sensin cmlemizin ptu penah Bitmez hazinenden basiretler ver

Dileim

Hi kulak vermedi yar fganma Blbl geJ.mez oldu glstanma Al benden atei dr canma Bana sabr yare muhabbetler ver

Dertli hasretinle geti zamanm Ecel yakn geldi gelmez cananm Synmez bir ate kmaz dumanm Aknla yandrp hararetler ver

-2Yar neden hazlanr neden holanr Bilmem oyar kimin muptelasdr Gnl gah synr gah atelenir Ne are ekerim ak belasdr
Kef edip iimdm engine saldm Gark olup snneti azimde buldum Yzbin aman deyip bir buse aldm Hasl rnriimn kan pahasdr

Dertli vaz geermi syle yarinde:n Yahi kale oldum zge serimden Verdiin buseler lali balindan
lzdrap ektiim di belasdr

-3Babi inayet eyle her bir eyaya meni Bakma isyanma merhamet eyle Ulatr menzili alaya meni
Kartrma
insanndan

Kn buyurdun her eyay yetirdin kemaline getirdin Yaptn ar krs kendin bitirdin Drdn tkenmez kavgaya meni
Mevcudat

Dertliye tkenmez nice dert verdin Ne ekmeye sabr ne gayret verdin Ne saltanat verdin ne devlet verdin Ya niye getirdin dnyaya meni

474

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJISI

-4Yama

edip akl fikrimi ald Bir nazik edal elvanl gzel Yeni beni batan sevdaya sald Ahu gzl bir ak gerdanl gzel
Gzellii aban genlii

Bir gzel ovaya konmu obas Keti gzar ettim da ovas ehir dilberinin oktur edas Gnl lkesinde nvanh gzel

recep Cihana gelmemi byle gonca leb Akli zahir kendi bir ali nesep Sa olsun Dertliye dermanl gzel
Ket-i gzar: Gemi geisi aban, Recep: Arap takviminde ay Dudak -Ali nesep: Yce soy, ulu soy. adlar

Leh:

Teslim Ta: "l-1,5 cm. kalnlnda, ny. biraz convex, kenarlarnda oniki muntazam hilal eklinde ukurluu olan 5-15 cm. apnda bir tatr.. " i yuvarlak, aaya doru delinir ve buradan geirilen ba ile boyuna taklr. B uban enseye gelen ksm deridendir. pin, tan altna gelen ksm, rldr ve drt halka meydana getirilir (drt kapy temsil eder). Yanlarda iki habbe vardr. Bir yazmada "kay, smail iin inen kurban derisidir. Dahi Nesimf Sultan'n yzlen derisine iarettir ve kaytan: Mansur'un ipidir. Yukardaki habbe, Hz. mam Hasan, aadaki habbe Hz. mam Hseyin-i Karbela efendimize iarettir. D yzil, Hz. Haticetl-Kbra, i yilz, Fatmatz-Zehra hazretlerine iarettir" denilmektedir. Hac Bekta tarndan yaplr. Necef tandan yaplanlar da vardr. Bazlarnn zerine yaz oyulmutur. (M. Erz. a.g.e. s: 23)

HAKKIOGUZ
Gnmz Bektai airlerindendir. 1920ylnda, Bulgaristan'da Kemallere bal Hseyinler kynde dodu. Selim aalardan Ahmed Ouz'un oludur. 1950 ylnda gmen olarak. Trkiye'ye gelmi ve Balkesir'e yerlemitir. Ortaokul eitimi grmtr.
iirlerini

Merdani ve Dermani takma

adlaryla yazmr.

Balikesir Belediyesi
Balkesir'de oturmaktadr.

Zabta memuriuundan

emeklidir. Evli ve drt ocuk sahibidir. Dedim biz kemerbest tlcmz Ali Bizlerden syleyen Hnkar- Veli stmzde Turgut Baba'nn eli Kime nasip kime niyet dediler cur'a sundular N!Ie-yi evk ile btn yandlar Tavaf eyleyip bir bir dolandlar Tahkik sultanmsn hazret dediler
Batndan tututum

Bu bezmin iinde akile cotum Btn canlar birden medet dediler Avaza baladm kabmdan tatm Be hey dervi szn hikmet dediler Hangi taraftansn K!be'den dedim Kimden byle doldun babadan dedim Hrkan nedir Al-i Aba'dan dedim Amana geldiler mrvet dediler

Dedim Men:lani'yim bazen Dermani Yedi hat iinde seb'ulmesani Dediler sen ldrtrsm insan Cihan deer seninle lfet dediler
bal.

Bezm: Meclis, toplant. -Aaza baladm: Sze baladm. -Kemerbest: Beli -Cur'a: Yudum. -Nale: inilti. -Tahkik: Gerek. -Seb'ulmesani: Fatiha suresi.- lfet : Sohbet, aka - Ali Aba: Hz. Muhammed'in damad, amcas oglu,

varisi, musahibi Hz. Ali ile kz ve Hz. Ali'nin ei Hz. Aye ve ocuklar Hz. Hasan ve Hz. Hseyinden oluan kutsal topluluk olup Kuran 'da Allah 'm sevdiini bildirdii Alive ve Bektailerce ok sevilen insanlar simgeleyen deyim.

476

ALEVi VE BEKTA/ /RLERI ANTOWJ/Sl

HENR BERGSON'DAN

Denizin yzndeki dalgalar da durmadan byle rpnrlar. Oysa alt tabakalar derin bir slikOn iindedir. Dalgalar birbirlerini derek, birbirlerine arparak. muvazene (denge) ararlarken beyaz, hafif, en bir kpk dalgalarn deien kenarlarn takip eder (izler). Bazen enginden kopup bir dalga akll kylarn kumlar zerine bu kpklerden bir para brakr. Kumsaln yaknlarnda oynayan ocuk bu kpklerden bir avu alr, bir an sonra da avucunun iinde dalgalarn getirdiinden ok daha tuzlu, ok daha ac bir ka damla suyun kaldn grerek hayret eder. Glme de ite bu kpk gibi doar. timai (Toplumsal) hayatn d yzndeki sathi (yzeysel) uyanlar gsterir. Bu sarsntlarn oynak eklini enstantene olarak resmeder. O da tuzlu bir kpktr. Onun gibi trdar. Bu trd needir. tadna bakmak iin bu kpkten bir para alan feylozof da bazen bu azck kpkte bir lokma aclk bulacaktr ( Glme s: 128-ev : Mustafa ekip Tun - akt. Reha amurolu - Dnyordu sh : 77)
LGL KAVRAMLAR

"Tennure" ve "Haydariye"dir. "Tennure" ince bir dz yakal, kollu, n yukardan aaya ak, geni uzun etekli bir entaridir. Dz beyaz renklisi daha makbuldr. Yaka ve bele kadar n enarlarna oniki sra sk paralel diki ekilir. Yakas yandan ince eritlerle balanarak kapatlr. Belinde de byle eritler vardr. Cep ve dmesi yoktur.Bektailer nceleri, ince deriden yaplma tennureler de giymilerdi. Bu giysi, Bektai, Mevlevi, Kalenderi ve Haydarilerde beraber kullanlr" Llmelifin ters evril.ni eklidir ve "illa" (Tan-r'dan baka yoktur tapacak sznn) ifadesidir. Tennhure, "ten 'i nur etme semboldr. '' 2- Haydaiyye: "Etei belden biraz aada kolsuz bir yelektir. Kvrmsz olan dz yakasnn etraf ve n kenarlarna -hrkadaki gibi- oniki sk paralel diki dikilmi olup, dmesizdir. Omuz ksm, omuz balarm rtecek ekilde yanm daire halinde biraz aaya sarkktr. Beyaz, ak veya koyu kahverengi kumalardan yaplr. Tennurenin stne, hrkann altna giyilir. Mukaddes yerleri (Necef, Karbela, Samara, Horasan, Medine) ziyaret esnasnda, bunun st tarama gelecek ekilde, Habbe'ler dizilir. Bunlar, fndk ii byklnde olup, Necef veya Yemen tandan ufak yuvarlaklardr. ok zaman oniki tane,.
kumatan yaplm

Hrka'nn tamamlayc paralar,

Hrkay tamamlayan dier elalar arasnda, Kahberiyye vardr. (M. Erz. a.g.e. s: 23)

kuak,

teslim

ta,

palhenk

ta,

MUSA MERDANOGLU
Ak Musa Merdanolu 1939 ylnda arkla'nn Kaymak kynde dodu. Kynde iftilik yapt, koyun kuzu yayd. Adana'da eitli fabrikalarda ii olarak alt.
Yaam

yksn kendisi

yle anlatr:

"Ben 1959 ylnda askerdeyken kardeim ve amcamn oculklan kymzden birisini Askerden dnmde len tarafn adamlar kiralk katil tutup beni iki yerimden mavzer ile vurdurdular. Bu olaydan sonra kym terkettim. Ankara'ya yerletim. 1961 ylnda TBMM'de hizmetli olarak greve baladm. lk ve ortaokulu dardan bitirdim. Evliyim. Alt ocuk babasym. ki kz drt erkek ocuum oldu. ocuklarmn hepsini okutmaktaym. kisi yksek okulda, lisede, birisi de benim ile birlikte almak tadr. Bir gecekondum var."
ldrmler.

"On iki yamda ak oldum. Bir gn kzleri otlatyordum. Yar uykuda gezdiim bir srada, bir aksakall pir geldi. Bana, "u kz iyi tan, serin sevgilindir" dedi. Elindeki bir bardaktaki erbeti bana uzatt, ben imedim keke iseydim. Sonradan piman oldum, i iten geti. Uyandmda kimseyi yanmda gremedim. Dilim tutulur oldu, kimseyinen birka gn konuamadm. Babam hocalara gitmi. Hocalar "peri yeli dokunmu" diye babama sylemiler. te o gnden bugne kadar trkler sylemekteyim."
"Ak olduum kz kymzn karsndaki Alaayr ;y'nde nice yllar s.onra bul-

dum. Ben onun iin

bile yattm. Gurbet ellerini aylarca yllarca dolatm. ky'nde Balkzm buldum. Ne are bulmam da bir fayda sala mad. Kzn anas da bunlarn dmanlar var diye bana Balkz' vermedi. Ben bir yakn mn kz ile evlendim."
Yaknmzdaki Alaayr

dalarda

"Balkz da, benim gibi ak olmutu. Birbirimize ok trkler syledik. Balkz da kyn brakarak Ankara'ya yerleti. Onun da drt ocuu varm. Bir trl kendisini bugne kadar gremedim. Grsem de tanyamaz bir hale dtm. Onun ak beni perperian etti."

"imdiye

kadar yazm olduum iirler, trkler hep onun aknadr."

"Trkiye'mizde eitli yarmalara katldm. Konya Aklar Bayrau'odan ilham ald O gzel meydanlar bizleri yetitiren Feyzi Halc babamza Allah uzun mrler versin," der durur. (Fevzi Halc)
mn inancn tamaktaym. iirlerini Ozann Feryad

Merdanolu,

(1966) adl kitapta toplad. Merdant, Ak Merdan mahlaslarn kullanr.

iirlerindeAk

Musa, Musa,

478

ALEVi VE BEKTAi JIRLERI ANTOWJ/Sl

-1-

OLUR
Herkes grevinde doru alsa, Ne vurguncu olur, ne talan olur. Sayg duysa, adalete alsa, Ne hrszlk olur, ne alan olur.
nsanolu birbirinden bezmese,

Ben iyiyim, sensin kt, denmese, Vicdanlar szlansa haklar yenmese. Amca day kayrmalar dnmese, Ne ayran olur, ne blen olur. Mutluluk olmaz m byle olunca? Vatan kalknmaz m dzen bulunca? Her tarafa fabrikalar dolunca. Ne saldran olur, ne salan olur.

Gl olan gszleri ezmese, Doru konuana kimse kzmasa, Ne yalanc olur, ne blen olur.

Merdanolu, szmze uyulsa, Bu teklifim her tarafa yaylsa, nsan haklarna sayg duyulsa, Ne ldren olur, ne len olur.
~2-

DNDM
akarken, imdi derelerin suyuna dndk. Param para oldu dostlar srs, oban yitinni koyuna dndk. beni atk ha atk, Tabib olmayana derdimiz atk. Cemden cemaatten oumuz katk. krarn bozmu bayine dndk. Gayet tatl geldi dnyann mal, Byle mi sevilir Muhammed, Ali? oumuz bydk aa misali, Meyvesiz selvinin boyuna dndk.
Knamayn Tatl tatl emelerden

Muhammed Aliyi seven, Hnkar Hac Bekta Veliyi seven. Belli deil samzla solumuz, Dem bilmez garsonun ayna dndk. Bu gidile ne olacak halimiz? Sylemidir adetimiz, yolumuz. Belli deil samzla solumuz Yz ekmez kzn huyuna dndk. Ak Musam dnen dnsn yolundan, Fayda yok dnyann kuru hanndan. Azan belasn bulur sonundan Bizler ehli beytin soyuna dndk.

Birlesin

MUSA MERDANOOLU

479

-3ZLEDM

kzler nmde, apka bamda, Arpa, buday ekmesini zledim. ok kan ykledim ih gen yamda, Gcr gcr ekmesini zledim.
Yaln-ayak der idik yollara,. Ahlat iin kar idik dallara. Bir 1..amanda oban durdum mallara, amurlara kmesini zledim.
Tandrlar yanard,

Dnlerde doyamazdk oyuna, Kuzu meler, emzirirdik koyuna. iek toplamaya ard boyuna, Yorulmadan kmasn zledim.

Her am kabul olmaz dilei Onun iin sevmem ark felei. Knal' kolara am, kelei, Seve seve takmasn zledim. Bir yaram var szlyor derinden, Gerek Ak aynlamaz pirinden. Bizim evler harap olmu yerinden, Odasn, sekriesini zledim.

tezek tterdi, Kular gelir dambanda terdi. Her tarafta san idem biterdi, Kkl kkl skmesini zledim.

Ak Musa'm dostlar bana ksmesin,

Ac yeller stmzden esmesin. Bizim aalan kimse kesmesin, Sra sra dikmesini zledim.

-4DOLAIR

Ulu Tanrm sevda vermi herkese, Ar iek toplar balda dolar. Ayn ayn taksim etmi ayrm, Blbl feryat eder glde dolar. ifti eker bier dker harmana, Dalar hasret kalm yeil ormana. Hasta ili bekler derde dermana, Eyub'un dertleri dilde dolar. Nedir bu hikmetin ey Bari Huda? Herkes bir ak ile gezer dnyada. Baln murad bir yudum suda, Deryada, denizde, glde dolar.

J,

Kerem Asl'sna, Ferhat irin'e, Kamber Arzu'suna, Elif bir'ine. Tahir ok dolam Zhre yarine, Mecnun Leyli iin lde dolar. Pir Sultan' kendi dostu asmtr, Nesimryi bir vicdansz kesmitir. Ak Veysel kaderine ksmtr, Ama hatras telde dolar.
Sevdasz kimse yok byle olunca, iekler ayor gne dounca. Herkes slasndan ayn kalnca, Garip garip gurbet elde dolar.

Dnyada sevdasz olur mu bilmem? Herkes muradn alr m bilmem? Beklerim sevgilim gelir mi bilmem? Ak Musa'm gzm yolda dolar.

480

ALEV/ VE BEKTA} ltRLERi ANTOWJiSI

-5Dnyada insanca yaaym dersen Okumal, renmeli yazmah Birok engelleri aaym dersen
Okumal, 3renmeli yazmal

J..

Olur olmaz iin hayal kurmadan Liizumsuz ilere kafa yormadan Bouna oturup baa durmadan
Okumal renmeli yazmal

Aya kp yldzlara varmaya Aydn olup gerekleri grmeye Btn insanla hizmet vermeye
Okumal, renmeli yazmal

Belki yalan gelir size szlerim Gece gndz okumay zlerim Anam babam oullarm kzlarm
Okumal renmeli yazmal

Cehalete kar kmamz iin nsanca insana bakmamz iin Hurafay kkten ykmamz iin
Okumal renmeli yazmal Merdanolu

Tarihlerden ibret almamz iin, Her ie bir zm bulmamz iin Dmanlardan stn olmamz iin
Okumal renmeli yazmal

kimdir bilene kadar bilene kadar Beikten mezara lene kadar Okumal, renmedi yazmadan
Hakk hakikat

-:-6-GEL HACI BEKTA

haldeyiz. ardk kaldk gel Hac Bekta oald derdimiz fena bunaldk Derdimize derman ol Hac Bekta
Yeti canmza Perian

J..

Bamza

Dnekler bu yolu ykt batrd binbir bela getirdi Her dedeyim diyen posta oturdu Byle midir adet yol Hac Bekta

Yolu bilmeyenler yoldan azdlar krar verdi ikrarn bozdular ou birbirine kuyu kazdlar Olmaz olsun byle kul Hac Bekta
Merdanolu

Hak'tan hakikattan cayan cayana zalime uyan uyana Fakir fukaray soyan soyana Kalmad tutacak dal Hac Bekta
Haksza,

pire bal zm var Gelir diye yollarnda gzm var Medet mrvet her dertlere zm var Hayrn himmetin bol Hac Bekta

AIK SELMAN
l 934 ylnda Tokat'n Almus ilesinin Kuruseki kynde domutur. Kk yanda saz almaya balamtr. lkokula gidemeyen Selmani, okuma yazmay ancak askerlikte rendi. Sazn ustalkla alan ak, trkleriyle ve atmalaryla Trkiye Aklar Bayram'na 9 kez aralksz katld. Asl ad Hasan Selmanjdir. Tokatl Selman mahlasn da kullanr.
lk yllarnda derece alamayan Selmani, 1967 ve 1968'de atma dallarnda birinci olarak Mevlana dllerini, yine I968'de atma dallarnda birinci olarak Mevlana dllerini, yine 1968'de trk dalnda ikinci olup Dadalolu dln kazanmtr. 1969 ylnda da bayrama katlan Selmani, atma dalnda birinci olarak Krolu dln dier tklarla birlikte paylamtr. Ak Selmani aynca, dudak demez yarmalarnda yetenekli bir ozandr. Selmani deiik konularda iirler sylemitir. Din ve akla ilgili olanlar daha ok yer tutar. Baz iirlerinde yergi eleri grlr. Dinsel rnlerinde tasavvufa yaslanr.
lk iirini onbe yalarnda syledi. Selmani dnde Musa Kbm Ulusoy'un sun-

byk etkisi olmu. 1966'dan bu yana Konya Aklar Bayramna katlm, atma ve trk dalnda dller kazanmtr. I968'de Ankarada dardan snavlara girerek ilkokul diplomas almtr. Dolu iiini bir iirinde yle dile getirir tasavvufa ynelmesine de bu

duu erbeti imi,

dn

Selmanl'yim ok krler bildim ak karay Tyyibi tabir eyleyip sildim kalbim saray Bir kamil mritten itim bir kerecik ciir'ay Asl bir ulu zattandr ismi Musai Kazm.
iirleri ki Cihan Dostu (1971) adl kitapta toplanmtr.

-1-

USANDlM
nasip et Mevla, Riya dolu bu libastan usandm. Fikirleri bir yap Rabbitealil, Aradaki iltimastan usandm. Gnlden gnle dolanp gezdim, Dorunun dostu yok onu da sezdim. Beyhude kendimi zmekten bezdim, te byle bitmez yastan usandm.
Dervilik libasn

J..

ok bulunur doru adn tayan, Dtan sevip iten bizi boyan. Menaraf bilmeyerek yayan, kilikte kalan nastan usandm.
oklar seninle ahbaplk diler, Gayrete gelince gnlden siler. Yanna gelince yzne gler, i dman, d dosttan usandm.

482

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

Selmani ok kr bunada erdi, Ak olanlarn bitmez mi derdi.

stemem nmerdi, severim merdi,

Kalbi kara kini pastan usandm.

Ak Hasan Selmani'den bir CNAS:

ne taksi ister ne dolmu delik bak bakalm ne dolmu Selmani testin emeden ya dolacak ya dolmu Ben yarimden ayrlal o yfu' benden yad olmu. binen Kafa
botur kab

Ak atna

ak

-2DYOR

ok irkin bir kza dnrlk etsen, Kz babas yzbin lira istiyor. Aman karda nerden alaym desen, Paran yok da neye geldin pis diyor. evine konmadan evvel, Sz ap derdini yanmadan evvel. Allah'n emrini anmadan evvel, Hele bir kez u bal kes diyor.
Varp kz

J..

Byle m'olur Hak emrinde yryen, ok yiit var bekarlktan ryen. Czdan bo olup gc kuruyan, Naar kalp her szne pes diyor. Paran yok da niin dnr gelirsin, Tarlay satarsan para bulursun. Yzbin hazr ise kz alrsn, ster darl ister bize ks diyor.

Selmani der bu hal byle kalrsa,

Eer czdannda

Gnl hotur kz kolay alrsa. paran olursa, Kz babas dnr ne de has diyor.

-3GD

Dnyaya gelenler rahm-i maderden, Kimi kul ok yaar, kimi er gider. Kara toprak nice a kurt misali, nsan dourur, kendi yer gider. Zulmet ile gelir dnya yzne, Hidayetten bir nur doar zne. Bin yana dese azdr gzne. Yine de gnnedim birgn der gider.

J.

Ecel gelse dahi vakit er demez, Emanetin alacaktr, der-demez. Masum demez, yiit demez, pir demez, Kimisi gen, kimi yal, pirgider Selmani kelamn dorusun haklar, Bye hnnetkar olsun ufaklar. M'min, mslim cmlemizi yer paklar, Ademolu sir gelmitir sr gider.

AIK SELMANi

483

-4KOMA

Gel gnl bu kadar diime telaa, Koa koa bir gn yorulacaksn. stersen aa ol, istersen paa,
Yakasz gmlee sarlacaksn.

..i

Bu dnyada menziline yetmeyip, Allah'n emrin~ doru gitmeyip, Hak'tan gelen emri kabul etmeyip,
Aklnca melee darlacaksn.

Ey Selmani bu dnyaya aldanma, Cehalet szne inanp kanma. ilediin gnah sorulmaz sann_a. nceden inceye sorulacaksn.

-5Aklm alp beni derbeder ettin Ey melek bakl sarn gzel Sabrmla karann koymadan gittin Atein kalbimi sarn gzel

J.

Senin iin tatl cana kyarm Al yanaktan buse alsam doyarm Vermediin anda ldm sayarm Layk m kefenin sarn gzel

Bu an seni sevmek niyeti Ben sana anlattm bu keyfiyeti Velhasl sonunda bulur hayat Selmani sineye sarn g.zel
-6-

Benli dilber gerdannda ben grdm Gerdan benli benli yz benli benli Dedim benlim benlerini ben grdm ldrdn derimi yz benli benli

..

Meftun oldum byle bir ka yaya Cemalini gren yrmez yaya Atver kendini gle deryaya Sen de benim gibi yz benli benli

Yar seni seveli yand bu sine Ak gen iken gel koyma sine u Tokat ilinin Selmani'sine Kurban olsun byle yz benli benli

484

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

-7Bu dnyaya gelen isen ekip gn gitmektedir. Emanetin bilen insan Geri teslim etmektedir Ey insan ecel karnda Cann alr gen yanda
Bayku mezarn banda

Garip garip tmektedir.

Yakasz gmlei biin Yar alasn iin iin Suyumuz kaynatmak iin Ate yanp ttmektedir.

Be cefalar bizlere az Buna olmaz hi itiraz Azrail gayet oyunbaz Oynayban tmektedir.

Selmani toprak olunca Bir zaman yanp kalnca

srafil ddk alnca

len yine bitmektedir.

-8nsanlar bir daa benzerse eer Duman diiman olur yel boyun emez Blbl koruyan dikendir meer Ylan diiman olur gii1 boyun emez

Merhemsiz bir yara sarlmaz ise

Ecel yetiince durulmaz ise
Yklan bir gnl kurulmaz ise Lisan dman olur dil boyun emez

Selmani anca sr elden gitse Uyduk da ayara yar elden gitse arkn terse dnp var elden gitse Cihan dman olur el boyun emez.

-9-imdi bizim ilde iek alm Smbller bir trl gller bir trl Bu meydanda lal fi gevher salm
Mzanlar

.J,

Tatl

sz insann cierin ezer

Zannetme bu dilden bir kimse bezer

Yeiller

bir trl diller bir trl

Rengiirenk giyinmi salmp gezer bir trl allar bir trl

Selmani'yem meylim tatl lfete Mevlm drmesin derde mihnete Gelsen bize uramazsn zahmete Yrmek bir trl yol1ar bir trl.

HAYDAR ERCAN

485

HAYDAR ERCAN
Dedebabann

1936 ylnda zmir'de dodu. Ali Ercan Baba'nn oludur. Bedrettin Noyan Hakk'a yrmesi zerine 1997 sonunda Dedebaba postuna oturmutur.

1967 ylnda Tire'de Huto.si Kvrk Baba'dan el alarak, tarikata girmitir. 1975 ylnda Halife Hasan Balm Baba'dan el alp dervi olmu, 1984 ylnda Do. Dr. Bedri Noyan Dede-Baba'dan Baba'lk icazeti almtr. iirlerin'de Haydar Ercan mahlasn kullanr.
imdi zmir'de, kuyumculuk yapmaktadr.

Bir nefesini sunuyoruz;

-1-

Can dilden sevdim seni Senin nurun k seli Sana dedim candan beli Sevdim seni ruum Ali Nokta senden
balar mfilm

gezme tarik tarik Gm asa demir ark Giydim aba ksa yeni Sevdim seni ahm Ali Ela gzlm ruhta zm Evvel ahilr budur szm Akla Pirim aman beni Sevdim seni ahm Ali

Boa

yazar kalem bitmez sanm

Szde buldum derya eri Sevdim seni fi.hm Ali

Gren gzler tanr onu Haydar Ercan olduk kulu Budur iin zevki evki Sevdim seni ahm Ali

486

ALEV/ VE BEKTA/ JIRLER/ ANTOLOJiSi

TARKATTA MAKAMLAR
mam Caferi Sadk nl Buyruknamesinde tarikat makamlarn yle belirtmektedir.

1-Tevbe

2- radet
3- Korku 4- Sabr 5- Hayr 6-Zhd 7- Kanaat 8- zzet

9- lim 10-Teskin

11- Rzk
12-Tevekkl

13- badet
14- Tefekkr 15- Haybet
(mam Cafer Buyruu s : 347)

AYNA KAVRAMI
Mutasavvflarn, her eyin Allah'n bir adnn tecellisi, bir mazhar olduunu anlatmak iin yaptklar benzetmelerden biri de 'ayna' ile ilgili olandr, bu benzetmeye gre: Allah, karlkhkonmu yokluk aynasna bakan bir varlk gibidir. bu karlkl aynalar ordaki varln sonsuzca grntsn verir. Oradaki varlk, aynalarn nnden ekilirse aynalar bo kalr. Bunu, somut olarak gsterebilmek iin, karlkl aynalarn ortasna bir mumu koyalarlar, aynalardan yansyan pek ok mum grnts belirir. Ancak ortadiki varlk halindeki mumu kaldrdnzda, grntlerin hepsi yok olur. te, Tanr ile yaratlmlar alemi arasndaki iliki de byle tanmlanr.

HSEYN KILI
Gnmz ozanlarndandr. iirlerini Hazret-i Muhammed'den ki Emanet adh kitapta toplad. Almanya da ii olarak alt. Halen stanbul Kartal'da oturmaktadr.

Caferi Sadk mezhebim Hergn artyor kederim Bilmem ben ne olduumu Allah bir Muhammed derim
Akseylemi
Nur- cemal-

Caferiyiz Haydanyz
Hac Bekta keiyiz

Kulu kuban eteiyiz Yoluna ser verenlerin

Akseylemi

ayineye Kibriya

Nur-

ayineye Cemal-i Kibriya

Bu cihana k saar Kimi konar kimi ger dris nebi hlle bier Giyerim dosta uyann
Akseylemi

Ehlibeytine bala Gzlerimiz doldu yala Alar sylerim kardala Blbl feryad gllerin
Akseylemi Nur-

Nur- cemal-

ayineye Kibriya

ayineye Cemal-i Kibriya

Hseyin Kl Caferi Ali Aba'nn kemleri Ehlibeytin hrmetkiln Bala beni onlara
Akseylemi

ayineye Nur- cemal- Kibriya

-2Gzm yollanm bekler Zay olmasn bu emekler Kabul ola tm dilekler ahm sultanmsn Ali Gnllerde mihman olan yere gelen Fazl'nn borcunu veren ahlarn ahsn Ali Ali oldun veli oldun Mnkiri gmana saldn Cebraile rehber oldun. Sultan' du cihan Ali Abdud'un kellesin uran Nice pehlivanlar kran Mmini dardan kurtaran Eba turab ahm Ali

ardm

488

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJ/SJ

Kapnda,

dur etme beni

Bu Kh - gariban
Ehl-i inkar anlyamaz. Ya Hac Bektai Veli

-3ben fakire ahm Hseyn'i Kerbela Garibanlar hilla n'ola Derde derman senden ola Belaya diyar
ahsn

Sultanmsn

Emreyle canm verem Gster cemalini grem Eteine yzm srem Efendimsin muhbbana Hasbaheye geldim gle Sinelerden feryad ile Sen bakmazsn u halime Gnn geer ahu vahla

ehitlerin serdansn

Gnllerin sultansn Dosta ferman senden ola

Kerbela gelirse yada Blbller balar feryada Sinemde tutuan oda Gel bu Klc bala

-4Terazi Muhammed Ali Kefesi Hasan-Hseyn ipi Zehra-halkas Bilemiyorum ben bundan tesi Ehlibeyt sevgisi slam nian
Allahn yaratt

Ademi bil ondan ayrlma sakn

nsanlk sevgini her yerde takn

Gzn a dnyaya yle bir bakn lml danyadan ne gtrrsn

Allahn yaratt kulu bilsene Canda ne varki canan grsene

Canda ne var ki

canan

kulu bilsene grsene

Hak Muhammed Ali bakaya bakma Bouna emein yollara dkme Gel helal sevgine eytan katma Kr nefse uyup da yobazlk yapma
Allahn yaratt

Hseyin Kal derki gamm efkarm Muhammed dinimdir Ali manm On iki imamlar tuttuum dalm
Mazlumlarn kol-kanad krlm Allahn yaratt kulu bilsene Canda ne varki canan grsene

Canda ne var ki

canan

kulu bilsene grsene

HSEYiN KIU

489

-5Muhammed Mustafa Ali Murteza Hatice-yi Kbra Fatma Zehra Hasan-Hseyindir cennet-i ala Sultan- alemsin ahm merhaba Zeynel aba ok sitemler grdm Muhammed Bakr'a yzm srdm
Tark- Mustakm Haydardr geldiim

Gelin dostlar biz Cafer'e gidelim Haki payine yzmz srelim Musay Kazm bir gzleyelim imam Rza ahmzdr merhaba Muhammed Taki sana sndm Aliye! Nakiye halimi sundum Davamz ulu dvanda buldum Ali aba:-dostalarna merhaba

EsseHit vesselam merhaba

Hasan-l Askeri halime baksn Mehdiyi livaya Kll sarlsn Hak ahittir davalar grlsn Almanyadan Kerbelaya merhaba

AY KLT
Yalnz Aleviler arasnda deil, Snni ky ve kasabalarnda da. "Ay'1a ilgili inanlar devam etmektedir. Ay'a "Ay Dede" denmesi ve Kbrs Tilrkleri'nin yeni ay doduunda, bir erkein yzne bakmalar, bunun belirgin rneidir. Rahmetli dedem Serinli Hasan Efendi'den edindiim din bilgisi ve ilmihal malmat arasnda, "Ay" inanc ile ilgili Ament" de vard. Bilindii gibi "Ament'de," "Allah'a, meleklerine, kitaplarna, peygamberlerine, ahiret gnne, hayr ve errin Allah 'tan geldiine, ldkten sonra diriliin olduuna imam edilir ve Allah'tw baka Allal olmadna ve Hz. Muhammed'in .onun kulu ve peygamberi olduuna kaple ve dille iman getirliir".Rahmetli dedemden rendiim e kilde, her yeni ay doduunda ge bakarak, Ay' grdm Allah, ament billah ve melaiketihi ve ktbihi... "yi okumak adet ve alkanln edinmiimdir ki, Trkiye'nin pekok yerinde bunun var olduunu biliyorum. Bu, slam inancnn, zn sarsacak birey deildir; sadece masum bir gelenektir. Rahmetli Sleyman elebi'nin Mevlid'inde bile. "Merhaba ey ah- hurtd-i Huda" Timurta yaym, sf. 29) eklinde geer. Baz Mevlidhanlarm bunu, "Mah- Hurtd-i Huda" eklinde okuduklarn duyduk (Eer radyolardan yanl duymad isek). Mevlid'de ayrca, 'Tolu erbeti" diye de bir ifade var. (sf. 28). (Aktaran: Mehmet Erz, Alevilik Bektailikwl992 s: 119)

490

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER ANTOLOJiSi

TALBDE ARANAN NTELKLER

mam Caferi Sadk nl buyruknamesinde bir talipte bulunmas gereken nitelikleri
yle sralar:

"Talip olan kiiye lazm olan odur ki, evliyann emrini gzyle, velilerin izini izleye. Namahrem kimselerden sakna. Evliyann smn aikar etmeye. Silsilesi ile merebi Hazreti Resul'e ka. Yani el verip etek tuttuu kimsenin tahkik, Al-i Muhammede ktn bile. Ona gre biat ve inabet kla.
asl,

Ne zaman bir kii hal etein tutsa, melaike ve cmle enbiya ve evliya bizar olurlar. Bir kii talib-i hak olsa evlad- Resulden gaymiye kendini teslim etse, yani bilmedii yerden biat ve inabet klsa, merebi, tutduu etein silsilesi evlad- Resule ve Muhammed Ali hazretlerine kmasa o kiinin eyhi eytan olur. Ruz- maherde evliya ullah grhundan, Hak dergahndan ve didarndan mahrum kalr"
{mam Cafer Buyruu s : 350)

MAHZUN ERF
Tm halk ozanlarnda olduu gibi Mahzunide genellikle saz eliinde ve doatan
iirler, deyiler sylemitir.

Geri kalm toplumlarn, yoksul insanlarn yz yllardr oluturduu yaam felsefesinin iindeki insan yoklua, uyuuklua gtren, inan iotiflerini teker teker alarak yerine toplumcu yaamn elerini koyan Mahzuni erif bylece lher kesimin tutucularn da karsna alm oluyordu. Bylece kendine devrimci bir yol izen Mahzuni 1938 de Kahramanmara'n Afin ilesine bal Berenek kynde dodu. Kyde okul olmad iin Nembey kynde Hac Ltfinin at Hafz-Kuran kursuna gitti. Eski yazy rendi. Kyne eitmen verilince ilkokula yazld, daha sonra kye retmen verildi, ilkokulu sresinde bitirdi. Ardndan Mersin Assubay Hazrlama Okulu'na girdi. 1959'da buray iftiharla bitirerek Ankara Ordonat Tekniker Okulu'na geti. Daysnn kz Emine ile evlendi. 1961'de Kuleli Askeri Lisesi'ne devam etti. Maddi zorluklar ve bir italyan kzna ak yznden renimini tamamlayamad. 1963 ylnda Fikret Otyam ile tant. Ondan yardm grd, radyoda trk sylemeye balad. Aklar Demei'nin kuruluuna katld. Byk sinemada verdii konser ilgiyle karland. Bunu baka konserleri izledi. Okuduu iirler den ve plaklardan dolay kovuturmalara urad, yargland, akland. l 973'ten sonra Ankarada Genlik Park'ndaki gazinolardan birinde alt. Arada bir stanbul'a gelerek plak doldurdu. Yurt ii ve yurt d gezilere kt. iirleri yalnzca halk arasnda deil, aydnlar evresinde de ilgi uyandrd. 1985 ylnda Hrryet Gazetesinin Altn Kelebek dln kazand. iir anlayn yle aklar : "Benim amacm, snfsal, mezhepsel ve de politik deer yarglar kalplarna skma dan, kendime zg anlatm biimiyle, alkan, duyarl, inanl, mazlum ama gerektiinde cokun Anadolu insann Mahzuni erif aynasndan yanstmaktadr." Mahzuni Halk iir gelenei ile toplumcu gr ve gereki tutumu birletirmeye alt.

"Ak- nsan - Tanr" lsn "can -canan - beden" ile btnletirerek bir insan kimil portresi iziyor, ana izgiler de saban, ak, tevazuyu yourarak ile frnnda piiriyor, ve de sevi sofrasnda insana sunuyordu.

Pir Sultan Abdal, Ak Veysel ve Davut Sulari'nin etkisi altnda iirler yazd. Halk gl, blbl ve iek edebiyat trne kar kt. Mahzuni "ilk amacm bugne kadar sregelen bu kalplar krp ykmak oldu. Olaylardan ve halk yaamndan aldm gerekleri konu olarak iledim" derken:
iiri geleneinin

i szl saz yank, sz gzel...

492

ALEV/ V~ BEKTA/ IJRLER ANTOWJ/S/

Yumuak,

sevecen, zl deyili ...

Saz,

Daha kk yata cemlerde ten blbl... dalga dalga yaylan dizeler... Bazan durgun bir su, bazan Anadolu ocuu ...
kar kan

sz evresini

ap,

tm Anadolu'ya

cokun

akan

rmak,

mazlum, mahzun ama yrekli

lkesini, halkn seven, onun emeinin, aln terinin smrlmesine sazyla, szyle o nedenle de politik evrelerce bir trl sevilmeyen ileli ozan.

Bakarsnz evrensel dnmesine karn ulusal duygular coarak tele vurur, lkesinin, halknn yce deerlerini zgn bir dille ven bazan da ardndan at yakan duygulu yrek...

olarak kalmasn bildi Mahzuniye gre;

yilikler, gzellikler ve de tm erdemler insann varlna ve benliine sinmeli, yerlemeli,

duyumsana uyumsana yaanmaldr. evrenin gzellikleriyle ycelir.

srd

Yaam,
gzelleir,

srece, insan ve de her canl

varlk tatllar,

Mahzuniyle ilgili deerlendirme ve derlemeler: Sleyman Yaz, Bercenekli Ak Mahzuni (1976), Battal Pehlivan, Domdom Kurunu (1985); A. hsan Akta, Anadolu'yu kucaklayan Ozan Mahzuni erif (1990). "Semavi dinlerde, "Beden ayr, ruh ayr - Madde ayr, mana ayr -Allah ayr, kul ayn - Dnya ayr, ahiret ayr" ve benzeri ayrlarn bir yaratanda btnletii ve de kader plan iinde btnln hareket kazand inanc vardr.
pyorlard.

br yandan ilk alarda insanlar, cansz nesnelerden insana "benzeyen Tanr'lar yaO gnlerden bu yana da, insanlardan kimilerini Tanr gibi grmeye alyor

lar. Ne var ki, insann doal yapsndaki deerleri ycelterek deil de, "doa st beklentilerle biimlendirerek", her insan kendi tinsel aynalarna yansyan refleksleri keramet, mucizat olarak gryor. Bylece kendilerine manevi bir dnya oluturuyorlar. Dn retiminden yoksun bir dnya .... "(A. hsan Akta a.g.e s: 38) Neye doyamadm benim sevdiim Baheye girdinse glnden doy doy Ak1k denilen derya misali Ufack bir emenin selinden doy doy.

MAHZUN/ ERiF

493

RLERNDEN RNEKLER

-1-

Ben sana gnlm verdim vereli Derdile belaya kaldm Ya Ali. Bilmediim badan bir gl dereli Vakitsiz sararp soldum ya Ali Deniz oldum akan geldi sineme Dayan yaram dayan daha kanama Kurban olam nolur beni knama Yenice belham buldum ya Ali Demek seni seven ekenni ceza Darlm nefesim vermiyor feza Sana derim sana koca Mrtaza Mahkemene dava kldm ya Ali.

Ay m;:hr yJ mdr gn bellisiz ekerim belaya. krksz ellisiz yle bir sazdr ki gs tellisiz Beyhude aldm da aldm ya Ali. Dkkan maln sattm olmad Ke ke yere yattm olmad Zehiri bal. ile kattm olmad Ben zehir yemekten bktm ya Ali.

Mahzuni erif'e gel zlfkar al Kyamete kadar gitmez bu vebal Ya bam ba eyle ya canm al. Ben bunu demeye geldim ya Ali.

-2Bugn ben krklar grdm Ulu kervan yola doru Eildim yzm srdm Kerbelli'da le doru. Ali Ali
canm

Hak'ka kar gzel yollar

Hak'km dostu gnl bollar

Glbenk eker dervi kullar

Hazreti Resul'e doru. Der Mabzuni kblem

Hak'tr

Ali

Ali Gl yzl sultanm Ali

Canmda cananm

Hak stnde hakkm yoktur

kma saa

Himmet eyle kula doru.

Gerek olan insanlktr sola doru.

-3Vallahi usandm ben bu dnyadan ikayetim sana mam Hseyin Eski dostlar imdi dman kesildi ikayetim sana mam Hseyin. Merdan-Ali'ye Hem Merdan-Ali'ye Bekta-Veli'ye Evvel akllydm dndm deliye ikayetim sana mam Hseyin.
ikayetim vardr

J,

Sana gvenmitim yuvam dald O zalimin olu mrm bld Krpe yavrularm dalarda kald ikiiyetim sana koca Hseyin.

Mahzuni eririm ben bir deliyim Kime kurban gidcm atm neciyim Ben ne bir krpk hac ne de hocaym ikayetim sana mam Hseyin.

494

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-4Dostlar ben Allah' inkar etmedim Bu ekilde hayvan kalana attm eriat' sevdim, yere yatmadm Gsterie namaz klana attm. Arapa deildir Allah'n dili Allah evi yapmaz Allah'n kulu Camiden geer mi cennetin yolu Burda cehennemlik olana attm.

J.

Ne sakal ne byk dosta yetirir Ne dua ne telkin canlar bitirir Ne muska ne divit Hak'ka gtrr Ben canl iinde yalana attm. Mahzuni'yim daha tesi var m bni Abdut km elik bker mi Ben bir canm diyen cana kyar m Byle bir grnmez plana attm.

Size derim size bize glenler! Nefsin ateine yanan biz miyiz? Edepli erkanl ikrar verenler Cahilin szne kanan biz miyiz? Arifler insan szyle tartar Gel dokunma her gnlde dost yatar Engin ovalarda meneke biter Aklara zehir sunan biz miyiz

-5J, Gitmiyor iimden gam ile ac

Daha anlalmaz "Gunlh Naci" Gel dorusun syle ey Turna Bac krar verip geri dnen biz miyiz? Biz mi kestik Hseyin'in yolunu Biz mi paraladk Kasm kolunu Biz mi koklamadk cennet gln blis'i laine kanan biz miyiz?

Mahzuni erif'im bilmem ne zorun Nerelerden aldn sen bu karn Varsa hatamz serimden vurun Mazlumun hakkn alan biz miyiz?

-6Ba1adm stkm ulu divana Gel benim efendim ahm ya Ali Gn begn fram kar eder cana Hazin hazin ahu vahm ya Ali
Ayan

J,

Hazretine eren canlar nsn Gelen giden doup batan hep sensin Zlfkar dokunmu beden sevinsin ifasna ben aahm ya Ali. Vaizin dilinde kfrdr adn Tahamml etmekte nedir muradn Ya niin tevella teberya dedin Sultanm piti-penahm ya Ali. huruf iinde gizledin adn Bai-Bismillah'i yazdn rendin Zlfkiir balayp dldle bindin ahadetim ilallahm ya Ali.

tozuna yzm srsem

Ak mesteden cemalin grsem

Nuettim katrenden sersemim sersem Mrvet kl secdegahm ya Ali

- Vilayet"sin gmanm m var glecek zamanm m var Senden zge dinim imanm m var Hacet kblem azm-rahm ya Ali
adolup

"ah-

MAHZUN/ ERiF

495

Mahzuni kuluna bir nazar eyle Hkm Firavun'a hakta ar eyle Dilimi kes gzlerimi kr eyle. Medet senden padiahm ya Ali.

-7Sensiz bu dnyann tad olur mu gzel Hac Bekta Veli dost. Seni sevmeyenler Hak'k bilir mi Ad gzel Hac Bekta Veli dost.
Ad

Yunus'u yar ettin Taptk Emre'ye Krk yl dada gezdi gnl vermeye Her can ]Ayk deil seni sevmeye. Ad gzel Hac Bekta Veli dost. Der Mahzuni eiini bulaym Yzlerimi tozlarna dolaym Kul eyle kapnda kurban olaym. Ad gzel Hac Bekta Veli dost.

Elimi bilmezdin eli bildirdin Yalan sylemeyen dili bildirdin Harama zlmez beli bildirdin Ad gzel Hac Bekta Veli dost.

-8Gel dinim imanm canm efendim Ad gzel Hac Bekta Veli dost. Ben akn arabna vuruldum yandm Ad gzel Hac Bekta Veli dost. Bir kvlcm verdin Taptuk Emre'ye Hazrland Yunus cann vermiye Her can layk deil seni sevmeye Ad gzel Hac Bekta Veli dost.

J.

Kurtar bizi sanlarn dilinden Munkir olan gitmez senin yolundan Ben usandm u yobazn elinden Ad gzel Hac Bekta Veli dost. Kemter Mahzuni'yim bende neyleyim
nliyerek dergahnda leyim
Ad

Kuleyle kapnda kurban olaym gzel Hac Bekta Veli dost.

-9Size derim vcudunu sevenler Evvel ayak olur sonra ba olur Bir cemilin elbet gl smbl Gz yaplr da sonra ba olur. Dnya yrmez ki byle tmarla Evler yaplmaz ki kolay imarla Balk balk ile himar himar'la nsan insan ile arkada olur. Dostun sunduuna dolu der isek Dostun gittiine yolu der isek Btn insanlara veli der isek Elbet Ali olur bir Bekta olur Der Mahzeni kurtul byle cinlikten, ok zeminlik kar az zeminlikten Vallahi billahi senlik benlikten Korkarm dnyada ok sava olur.

496

ALEVi VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJiSi

-10-Gel ha gnl hi sen yksekten uma Turabm stnde durmas gzel... Dev diye birey yok yalan dnyada Hrsa zincirleri vurmas gzel ... Kamil meclisinde derin ol derin Seni deitirmez bir tek aferin Ban kesilse de serin ol serin "krar" alp "ikrar" vermesi gzel...
.

Dostum dostum diye akmal kann Hi saray yoktur bir Sleyman'n Dini z kara yarm softann Gerekler peinden rmesi gzel... Neresi yalandr erenler bunun Hi faydas yoktur yarm kaygunun Sabrlar ehrinde garip yolcunun Mahzuni eriri sormas gzel...

-11Ahmak gnlm ne gezirsin yabanda, "u iki cihan" sen sende ara.
Boa

J,

Tur Da'n gezip dolama

"Musa'y oban"

sen sende ara.

Bundan sana nedir erenler ermi Ermiyen dnyada yani ni grm Dinle Hac Bekta Veli ne demi "Derdine derman" sen sende ara.

Kt kii yoktur dnya yznde Herkesin mertei kendi gznde Herkesin Y ezit'i kendi znde "Ol ah- merdan" sen sende ara.

Mahzuni eririm Hak'ka gel hele Hak'ka gelmiyenler der mi yola Damlaynan dek bir ulu gle
"Umman", "deryay"

sen sende ara.

-12ki garda grdm dost pazarnda

Garda gne olur garda bir aydr

Gardan
Gs

Bilmem elendi mi garda olurken. Hey erenler garda kolay bulunmaz Garda bilindi mi garda olurken.

okunda garda bir yaydr

garda

Bu bir meseledir gardaa paydr

delindi mi

olurken.

Mahzuni eririm garda deildir z sz vardr yolda deildir. z rk kaya bir ta deildir. Hak'ta elendimi garda~ olurken.

-13-Sultan Sleyman da olsa Birgn li}r demedim mi Yerdeki karnca bile Hak'k bilir demedim mi. Bilmiyenler ana bac eytandan giydiler tac Hakl Hasan'm ilac Hak'tan gelir demedim mi. Der Mahzuni dnya cimdir i gc indir bindir En sonunda yal kendir Beni bulur demedim mi.

MAHZUN/ ERiF

491

-14u dnyada adamn ii zor Biri korkak, biri tembel, biri mert Benim yreime mesele kor Biri Hasret, biri vuslat. biri dert.

..

Bak neler ha1ketmi yaratan bize Snr koymu gece ile gndze eya dnyada ok batar gze Biri sv, biri yumuak, biri sert. derdin geilmez oldu nne Yalnz bugn kefil, yatna dne mr kar gider merdivene Biri ocuk, biri gentir, biri kart.

bunca glenler Dirilerek geldi bunca lenler ihtiya duyar hasta olanlar Biri kaldr, biri yatr, biri rt.

Ahyarak dodu

-15-

Ey erenler, ey gaziler sultan!

Bizim demimize girenden medet. Akp giden byle bir rmak grdm Irmaa bu hz verenden medet. Ah ile vah ile
Fazl'nn
"krklar"a varp

..

nan ki sultanm deil Irak'ta

kilik olamaz byle bir farkta

yzne gidip kelAm- Hak'ta Muhammet'e yzk verenden medet. Der Mahzuni erif hu deyi deyi Mudukap eylemi ulu "Kibe"yi Horasan'dan alp yetim yavruyu Kra Ber.enek'e srenden medet.

Ar

sorup borcuna emanet durup Terazi gzne girenden medet.

Yzn srrn danp

-16Muhabbet edelim Ali seninle ki cihan senin olsun sen benim Hayrn gr din ile imann Hatmi Kur'an senin olsun sen benim Gl yzl sevdiim dtm peine Merhamet et ne olur didem yana Yandm mah yzne hilal kana Huri, glman senin olsun sen benim.

.J.

Her sensin diyene eyleme minnet Bana ahnsn gl yzl cennet Dostluk pazarnda olma muhanet Cmle canm senin olsun sen benim

Mahzuni eririm ereyim dursun

Senin beni yaksn kavursun "Merdan Ali'sin" ki cihan senin olsun sen benim.
Hasl bildiim akn

-17Haydar' Kerrar' sevmeyen adem Yzbin hac eylese boa gvenir. Ehli-beyte gnl vermeyen adem Ne yazk drt duvar taa gvenir.

J..

Evliyas bitmez Anadolu'nun Derdi mi tkenir dervi yolunun Krar kanadn Hak'kn kulunun Cahil cennetteki kua gvenir.

Sofular duaya, soysuzlar ere Pirler mridere, talipler pir'e Sadklar arife, ahmaklar kre Aklar gznde yaa gvenir.

Gerekler gerei gerekce ver Piman binamazlar barn dver Dnyada ademin kuluna sver. Ahrette mbaret naa gvenir.

498

ALEV/ VE BEKTA/ /JRLERI ANTOLOJiSi

Der Mahzuni erif, grdm yurtlar Gezip dolatm ovalar srtlar Yaz gnnde kuzu koymayan kurtlar Gzlenirim diye ka gvenir. -18Sana diyeceim var eren yolcu rk kprlerden geme ha geme Mertlere haramdr namerdin suyu Derde derman olsa ime ha ime. dkkan dkkan ehre misaldir Kemalet ehlinin keremi boldur Senden sana gitmez bir uzun yoldur Kendini bilmeden gme ha gme
nsan

Mrit olmaynca mkl zlmez Dibi grlmeyen glde yzlmez Hak'kn pazarnda iki gezilmez Aman beni senden seme ha seme.

Mahzuni erif'e' birgn elveda Huda Hey yolcu ektiin kalr dnyada Mevsimi dolmadan bime ha biim.
Verdiini alr Cenab-

-19Bir doktora gittim yaram sarmaa Sen kendi yareni sar dedi bana. Bir mride gittim adam olmaa Senin adam olman zor dedi bana.
.

Birgn pire vardm adamm deyi Pir retti bana ehiri ky Anasiz dourttum ulu bebei yleyse gzlerin kr dedi bana.

Her iekten almdm rengimi Yllardr sorarm bulamam dengimi Birgn aramya ktm kendimi Gidip Mahzuni'den sor dedi bana.

-20Ey Arapa okuyanlar! Allah Trke bilmiyor mu?

ngilizce, Franszca

Bize hitap klmyor mu?

alanlar

Bizimdir bu bahe, balar Bizimdir bu yeil balar Can sa olsun softalar Ayakkab almyor mu? Dost gezer dostluk banda Biz olur bizlik danda Gavurun Merih anda Alem bize glmyor mu?

geri kalmaz almayan bir halt bilmez Yalnz fikirler lmez Peygamberler lmyor mu?

MAHZUN} ERiF

499

-21Hocam gelmi bana sualler sorar Bu Krre'yi arzn binas nedir? Bir gelin oturur gne yznde Elinde yz knas nedir? Hangi armh tutmu bizim "sa"y Bilirsiniz dili yanm Musli'y Tur Da'na gtrrken "Asa"y Onun konutuu "Sina"s nedir?

J,

Mevla'm bizi bir hamurdan yourmu Adem olun diye durmu ann "Meryem", ba~as yok ocuk dourmu Onun babasnn anas nedir? Der Mahzuni erif bitsin bu Ne idi Zekeriya Nebi'nin tac
Tuba'n~ dkt ac

Hocamn korktuu Tuba Aac

danesi nedir?

-22Efendim bu hann bu kerameti Biri hancdadr, biri yoldadr Kolay kolay az tad olmaz ki Biri azdadr biri baldadr Bir gzel amtr kamilin gl Nerede tmtr onun blbl Cenab Ali'nin iki mendili Biri Allah'tadr biri kuldadr.
..

Geldi gitti aklara bu ar Kudreti Ali'nin sm serdar Leyla'yla Mecnun'un byle duvar Biri siper olmu biri duldadr. Hikmet vardr bu geceki kusurda Hikmet yoktur am ehrinde Msr'da Sanyorum yinni iki asrda Biri Mahzuni'de biri kuldadr.

-23Ta ezelden byle yakkldr u dalara Ule ne gzel uymu Bir ah ekse bin dereyi sel alr Aklara ile ne gzel uymu. beyaz, karaya sar Batakla sinek, iee ar Yaz gnne gz, ka bahar Kuru toprak sele ne gzel uymu.
Krmzya

.!.

nsanlar insana, hayvanlar soya Sular enginlere, selvi ovaya Gzel kalem ka, irkine boya Sivri trnak kele ne gzel uymu.

tasa Canbaza enayi, bankaya kasa Mazluma kol - kanat, suluya ceza Namussuza hile ne gzel uymu.

Arsza ahloiksz, hrsza

Dnyada pay olmu tavana taz Arslana arakal, kurtlara kuzu Mahzuni'ye derdi, erif'e saz Parmaklar tele ne gzel uymu.

500

ALEVi VE BEKTA/ iiRLER} ANTOWJJSi

-24Bu kafirdir diye yol tefrik etme Ademi knamak ayptr softa Bildiim mezat mal diye satma Hak aikar kre kayptr softa.
bdida Adem'e secde klnd ar-anasr Adem ile bilindi

J,

Kble Hicaz'daysa Muhammet orda Ordaki peygamber ne gezer hurda Burda da mevcutsa Kble her yerde O ki her kbleye sahiptir softa.

Divitten dklen yaz silindi Ak stnde kara kalptr softa. Bir kurbann. bir lokmasn yer mi Hak Allah neye muhta. syle neyi yok Havaya bakarsn, kuldan ok uzak Hedefsize kfr vaciptir softa.

Unuttun mu yuvarlanan oban Kble hesap etme hedefi tan Adem Safiyu1lah yalan m yani "Velagat Keramna" Sarihtir molla. Yunus neye dnd balk rahminde Ondan stn hizmet var mdr sende Daha Hicaz ehri yokken dnyada Kble ne tarafta sabitti molla.

-25Kimi] olan kalmaz naar Gam yeme gnl gam yeme. Kara gndr gelir geer Gam yeme gnl gam yeme. Akar gzlerimin ya
Szlar yreimin ba

J,

Ak ile dndm deliye

Derdimi dkem Veli'ye Neler ettiler Ali'ye Gam yeme gnl gam yeme. Gnl ne gezersin dada Gel gezelim yeil bada Sonu KerbalA olsa da Gam yeme gnl gam yeme.

Gelir geer krn ta Gam yeme gnl gam yeme.

Mahzuni bade ierim er serimden geerim Alr canan gerim Gam yeme gnl gam yeme. -26-Drt kap krk makam haktr diyenler
Krkndan birine girsin grelim. Hak'tan gayr nesne yoktur diyenler Hak yolunda ban versin grelim.

J,

Bana adam etme hi olu hii Maukuna ayan akn ii Hak'ka kurban diye kesersin ba Hak yolunda ban dursun grelim. Ben kimil isterim fezada usun Ben arif isterim ikiyi sesin Ben ak isterim serinden gesin. Yaptna divan dursun grelim.

yce dalar l lar huzmesi barm deler Nuh'un gemisini bilen kiiler . Yzd deryaya girsin grelim.
In

MAHZUN/ ERiF
Maukundan aknn yazmas

so

Cahile kolaydr yoldan azmas Kendini bilmiyen kfe bozmas Hseyn'e can ba versin grelim.

Kamilin sznden arifler anlar Canandan ayrlmaz canolu canlar ah - Merdan'a gcm yeter diyenler Mahzuni erif'i vursun grelim.

Nakarat: znde lblis'i vursun grelim.

-27Gcenme ey sofu baba Biz az kr deiliz. Ver bir selam al merhaba kilie yar deiliz. Adem olan adem sever Adalete boyun eer
Kulhakk~dnyaydeer

Biz cana kyar deiliz.

Gider kul Mahzuni gider Gider dostu tavaf eder Benim bildiim bu kadar Biz cahile uyar deiliz.

-28Bilmem hanc mym yoksa bir yolcu Msade etmiyor yol bize gayri. Bilmem bac mym yoksa bostanc Yapran gstennez dal bize gayri.
Daa ka ka dam rd zm yiye yiye bam rd Sol yanm tutmuyor sam riid Bilmem dost der mi ki sol bize gayri.

J.

Bir zaman dnmedim Hak'kn yolundan Bir zaman gitmedim san solundan Biz ne dersek dostum frsat elinden Gr neler yapacak kel bize gayri. ekinim haman kalmad ipimiz kirman kalmad Milletin derdine derman kalmad Mahzui sazn al bize gayri. .
Krld Ykld

-29Berenek'ten yaya geldim Aman doktor bak bebee. Beiini elden aldm Aman doktor bak bebee ...
Yalvarrm ee

Kuru soan yasz am

Yrtk barm ak bam Birey deil vatandam

Aman doktor bak bebee... Allah iin bir merhem al ldrr beni bu vebal Param yok eketimi al Aman doktor bak bebee ...

yasta dosta Annesi bebekten hasta Yandm doktor bak bebee ...

Ykk yuvam kaldm

Mahzuni erif obandr

Meskenim dumanl tandr Bebektir amma insandr Yandm doktor bak bebee ...

502

ALEV/ VE BEKTAi iiRLER ANTOLOJiSi

-30Bir gerek yalanm vardr erenler Anam yeni gelin oldu duydun mu? Bir gasavet ald garip babam Dnnde davul ald duydun mu? Bizim kye kabak ektik dut bitti Yeil yapranda develer tt Dn boynuzlu kolar douma yatt kiz ikiz kurtlar geldi duydun mu? Semer vurduk serelerin enine Bal bezirgan yaptk yanna Ram.azan Aann girdik kanna Aklmz Bayram ald duydun mu?

J,

Senem kadn sekseninde dourdu Doan ocuk mama diye bard Bitirdi de alt kova yourdu Bir dakka uykuya dald duydun mu? Keban'a gl yaptk dalar suland Btn Edirne'de balar suland Karadeniz bir sinekten buland Cotu Akdeniz'e doldu duydun mu?

Mahzuni der ite byle halimiz Avrupa'ya kpr olur dilimiz

Arada srada hortlar lmz Her biri bir makam ald duydun mu?

-31(Kazak Abdal'a nazire) Bir fakirin hatrn Krann da babasn Bizim kye katrn Srenin de babasn ... Sahte molla, sahte dervi nsann mrn yermi Bir kii yalanla ermi Erenin da babasn ... Parayla diploma alan Haklnn hakkn alan Bizim bamza plan Kurann da babasn ... Bizim kyn yolu harap Beyler ier kzl arap Doru sze yanl cevap Verenin de babasn ... Bir avu pis kabaday Nerden alm byle pay Fikirlere prangay Vurann da baba-;n ...
alanlar ay

yendi Yldzlara kp indi Adam altrp kendi Durann da babasn ... Bu ne asl bu ne Kerem nsanl etti verem, Zalm yarasna merhem Srenin de babasn ...
ald

Yandk

bizi tatan taa gitti batan baa Mahzuni'yi botan boa Yorann da babasn ...

MAHZUN} ERlF

503

geldim, gidiyorum Elveda dostlar elveda! Bilmem kime ne diyorum Elveda dostlar elveda! Koyun postundaki kurtlar Sylemekle bitmez dertler Byle igAl olmu yurtlar Elveda dostlar elveda!

te

-32J, Dost yoluna kurban canm Ne vezirim ne sultanm Beni bekler evre yanm Elveda dostlar elveda!
Mahzuni'yim gide gide Dost lokmasn yuda yuda Ne hocaym ne de dede Elveda dostlar elveda!

-33nan

Bu ayrlk zaten bitmez yolcuyum erenler. Hak cemali gzden gitmez nan yolcuyum erenler.

J,

Bizim yollar gitmez eri Biz olmayz baka sayr Bizim yollar Hak'ka doru nan yolcuyum erenler. Gnlmde vardr yeriniz Nedir yani neferiniz Dost Mahzuni eseriniz nan yolcuyum erenler.

Biz inanmak asl soya doya doya Bu ky deil baka kye nan yolcuyum erenler.
Yaamz

-34iftira benim Cierlerim yara benim Herkes gitmi sra benim Elveda oy oy elveda.
tiim

Son kadehim son yudum sabah hurda uyudum Yoktur hayattan umudum Elveda oy oy elveda.

Al u saz sende kalsn Param yoktur helal olsun Telleri Mahzuni alsn Elveda oy oy elveda.

-35Ala kar m yad gaml bana? Erciyes Dalan kolay erir mi? Ben gidince dost girer mi de? Kendini grmeyen Hak'k grr m? Yksekten yksee erler nidas Leyla'lann mecnun olur fedas Her Hasan'n elbet vardr cudas nsan sevdiine avu verir mi?

J,

Kayadan kayaya sararan smbill Smbln derdinden bilir ehli dil Yapraktan yapraa kovulan blbl Bin iekli bal olsa da durur mu?
Bouna Mahzuni yalvarp yakar Gzlerinin ya iine akar De mmine mnkir nereden kar arlmayan yere insan varr m?

504

ALEVi VE BEK.TA/ iiRLERi ANTOWJ/Sl

-36Btn insanlk adna Amerika katil katil! ... Kanun yapar kendi teper Amerika katil katil!. ..
Vietnam'n

J.

Trk Milleti Trk milleti! Nerden gelmi elin iti? Bu gidiin sonu kt! Amerika katil katil!. .. Birgn gramlar bir olur Kilodan hakkn alr Zalim olan bela bulur! Amerika katil katil!...

suu nedir?

Hr yaamak ayp mdr? Atom patlat ister kudur? Amerika katil katil! ...

Mahzuni erif uyuma Gn geldi att akama Bizden selam Vietnam'a! Amerika katil katil! ...

-37Bin yllk bir hasta inler urada Ne doktor bulunur. ne ban biter Drt mevsim bo geer bu gzel krda Ne iek ekilir, ne fidan biter Vicdan adaleti kurulmadka Haksz, Hak yolunda grlmedike Mebus kyl gibi yorulmadka Ne adalet bakar ne vicdan biter.

J.

Marangoz alr, kaps yoktur Berberin sakal herkesden oktur alan a gezer soyanlar toktur Ne adalet kalkar ne dzen biter. Size derim size duyun insanlar! nsan aspta zevkeden canlar... Drt yanmdan hcum etti hayvanlar Ne Mahzuni korkar ne sz biter.

-38Uzaktan yakndan yuh ekme bana Sana senin gibi baktm ise yuh! Efendi grnp btn insana Hakkn kullarn yaktm ise yuh! Ben hoca deilim muska yazmadm Ben hac deilim Arap gezmedim Kuvvetliyi sevip zayf ezmedim Namussuza boyun bktm ise yuh!

J.

Ne demek efendim beyle amele? Fakir soymak yakr m kemile? Rveti hak bilip her dakka hile Yapp yapp kafa ektim ise yuh! Mahzuniyim benden balar asalet Asillere paydos beye nihayet u insanlk derde derse ayet Ben onu sevmekten bktm ise yuh!

MAHZUN/ ERiF

SOS

-39Msr satyordum
Garda

iki yl evvel defineyi nereden buldun? Baktm defterine vergi ne gezer Garda defineyi nereden buldun? Haber verse idin mzemiz vard Kumandan, Kaymakam kazamz vard

Okuma grmedin krk sene yattn Bir ekmee krk yl taklalar attn Eroin mi sattn, esrar m sattn Garda defineyi nereden buldun? Seni de beni de gren Allah'tr Aln teri btn terlere ahtr Devlet parasm almak gnahtr Garda d~fineyi nereden buldun?

Yoksa muhtarmz azamz vard

Garda

defineyi nereden buldun?

Mahzuni erif'e inanmaz msn Ben yanarm daim sen yanmaz msn nsanm demeye utanmaz msn Garda defineyi nereden buldun?

-40Kolay deil dnyann IUemi Kuru lafla srlmez ki sreyim. Tutupta nefsime idam karar Vicdan vardr verilmez ki veriyim

ime akyor gzmn ya Ne kadar zor olur ahbabn ta Erciyes da'nda uan bir kuu Kr gznen vurulmaz ki vuraym.

Kalmad dizimin gayr derman Ekin ektim yapamadm harman Suum yokken beyler vermi ferman Dost Mahzuni verilmez ki veriyim

-41yle bir zalmla ortaklk ettik Dolu ona dt, bo bana dt. Bire ulu defterde hesaplar tuttum Bebin ona dt be bana dt.

Bir deryaya girdik daldk dolatk Ulu bir mecliste gldk gltk Vcudumu para para bltk Gzm ona dt ya bana dt.

Mahzuni denizle at aray buldum karay Beraber altk yaptk saray Saray ona dt i bana dt.
Aray aray

506

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-42Ben de u dnyann nesini sevem Orada savrulan hannanm m var. kp seyran edem hangi yaylay Ha deyip kalkacak dermanm m var.

J,

Anlanmaz da garip gnlm anlanmaz Mazlum ldrnce yiit anlanmaz Aard salarm szm dinlenmez Benim padiahtan fermanm m var.

Pare pare etti hekim yaram ardm dnyam ak m kara m Der Mahzuni neyim alacak haram Benim soyulacak kervann m var.

-43Oy gresim geldi Berenek seni Dumanl dumanl oy bizim eller. Akt gzm ya oldu bir anak Dumanl dumanl oy bizim eller...

.J..

Bizim elin yiitleri balolur alar davullar dizgin dololur lm bize tozlu tozlu yol olur Dumanl dumanl oy bizim eller....

Mahzuni eririm oy beni beni Hanya ikrarsz ikrarn hani Oy gresim geldi gzelim seni Dumanl dumanl oy bizim eller.

-44-sevdaya Kondum kondum uamadm. Ak arabn doya doya Yandm yandm iemedim. Oy ~abip sar yaray Sar sarabilirsen Sevda atee br k!ledir Var varabilirsen.
Kanadm dedi

J,

miem sarhoum dnden Bayram eylerim bugnden Aklarn kprsnden Dndm dndm geemedim.

Yan Mahzuni sinesine Bu gn bana noldu gene Dtm gzeller iine Kendi kendimi seemedim.

-45Bana ycelerden seyreden dilber Siyah kipriklerin ok mu cananm. nsaf et yzm yzne dnder Istrabn sonu yok mu cananm.

J,

Gnl sevdi benim gnahm nedir Yandm ateine bunca senedir Mecnun'un derdinden derdim fenadr Bu derdin derman yok mu cananm.

Bu dnya misaldir atsz bana Ebedi kalmad aha sultana Deryann iinde bir damla bana Bu da Mahzuni'ye ok mu cananm.

MAHZUNJ ERiF

507

-46Sorsalar ki nerden itin doluyu, Berenek'te krn birinden itim. Ryamda grmedim ak sakall pir. Ben ezilen aln terinden itim Tarih bin dokuz yz elli senesi Henz kurulurken dost meyhanesi Yanp tutuurken dostluk badesi Ben dertlerin orta yerinden itim...

J..

Ar ile namusu bir pula sattm Byle bir erefte yattm ha yattm Bardan iine_ok zehir kattm nan ki zehirin pirinden itim...
nsan olan insan vurup yarmaz. nsan olan sabur ile gremez.
nsan oluna cin, eytan karmaz Mahzuni eririn erinden itim...

-47Bahar gelip lfile smbl anca Boz bulank eri sker yaylalar. Bizim eller Binboa'ya gnce Bostan bellerine ker yaylalar Boy Gelin dzl nci Obas Han Berenek'in Crk Baba's Ba mell mell Tuzlu Kaya's Yiidin kahrn eker yaylalar.

J..

Bizim yaylalarm kar tkenmez Aretin arete eri tkenmez Koca Elbistan'n eri tkenmez Haziranda elik bker yaylalar. Mahzuni erifim hey gidi alem Mevlam nasip eyle yayladan lem Cerit dalarndan Mara'a selam Mahzuni gz yam dker yaylalar.

-48Kader byle imi byle yazlm Gidiyorum kara gzlm alama Mezarmz gurbet ele kazld Gidiyorum dudu dillim alama. Ceylan bakn zme bouna Kurbanlar olaym gzn yana Keder yakmyor hilal kana Gidiyorum kara gzlm alama.

J.

Emanet eyledim beni kuzum Arkalarda koyma benim gzm Getir ver alaym krk sazm Gidiyorum kara gzlm alama. Mahzuni erifim yollar grnd Garip bam dertten derde brnd Fadime'm duvan yerde srnd Gidiyorum kara gzlm alama.

-49ki gnl bir olunca Bayram olur seyran olur Bir dost bir dosta gelince Bayram olur seyran olur.
Akt kanm

....

Akt kanm lk lk

Biz yalanc kr deilik Aradan kalksa ikilik

Bayram olur seyran olur.

ince ince dost grmeyince Mahzuni erif lnce Bayram olur seyran olur.
Yanarm

508

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-50Hak bana mr vermi

Bou bouna bou bouna.

J.

Vcuduma bir can girmi

Bou bouna bou bouna.

sa Meryem'e mi kalm Musa asadan ne bulmu Sleyman bir sultan olmu

Bou bouna bou bouna.

Gahi gittim gabi geldim Aradm kendimi buldum Bir Mahzuni erif' oldum
Bou bouna bou bouna.

-51Bak erenler size bir szm var Bir horoz bir aslan gder belki de Bir deirmen grdm talar dr Unu hamur olur gider belki de.

J.

Uy gittiim yollar incedir ince Glemedim glm mrm boyunca u hakir grdn kara karnca Dner iki devi yutar belki de.

Gel dostum gidelim gnl kuluna

nanma dnyann cad falna

Dost Mahzuni sevdiinin yoluna Para etmez cann adar belki de.

-52Bir deli bir ta atarsa Bir deryay bulandrr. Bir delinin bir tek ta Bin akll dolandrr. Greyim zn gr ki Yiit ol nefsini vur ki yle bir zenginlik ki
Kap kap dolandrr

Yiit ol nefsinle sava Bu dnyada olma galla Hseyin'e bir damla ya Yedi l sulandrr.

biridir Ondan gnlm serseridir Mahzuni dost ktmiridir Kah dalar kah dalandnr.

Sevdiim krkn

-53ster cennet olsun ister olmasn

J.

Beni yaratana kavuacam. O verdi o alr tatl canm Beni yaratana kavuacam. Cehennemi haktr, atei haktr Kula den tatl tatl bakmaktr Cennetin kskanc aka yakmaktr Beni yaratana kavuacam.

u benim canm iman vermedi Dualar okudu ama grmedi u dnyada olup biten yormad Beni yaratana kavuacam.

Drt kitaplar drtbin olsa ho bana

Yaratansziki cihan bo bana Her yanmda deer ta bana Beni yaratana kavuacam.

MAHZUN/ ERiF

509

-54eit eit deli vardr dnyada Ala deli, kzl deli, mor deli Deliyinen sohbet etmek kolay m Aksi deli, sakar deli, tor deli ...

J,.

Bir deliye sen delisiri denilmez Zehirler yenilir, deli yenilmez Elden ele konulup ta alnmaz Uyuz deli, yalaz deli, kr deli .....

Mahzuni amtr deli elinden Sakn gitmen delilerin yolundan Deliler aynr Hak'k kulundan eytan deli, Merdan Deli, Pir ~eli ...

-55te

gidiyorum cemi siyahm nmzde dalar sralansa da Sermayem derdimdir servetim ahm Karardka baktm karalansa da

...

Haydi dolaalm yce dalarda Dost beni brakt ah ile zarda tmek istiyorum viran balarda Ayama cennet kiralansa da

Baladm canm zlfn teline Sen beni braktn elin eline Bakmadn Mahzuni'nin berbat haline Mervan'n etinde parelense de

-56Gene bahar geldi nedir yaradan Bilmem neden iek amaz gller oy Karl dalar kalkmadka aradan Korkarm ki dosta varmaz yollar oy
..1.

Ne da var ne orman nar Ne ba var ne botani pnar Kimse bilmez gizli gizli yanan Ah derdini dkemeyen diller oy.

Kimi murat alm gezer salnr Kimi yaralanm bar delinir Bir gn u dnyadan adm silinir Hani bizim Mahzuni'miz derler oy.

-57Seher vakti evinize Girdim girmez olaydm. Geiyordum banza Vardm varmaz olaydm.
Bo kayadan pnar akar Ondan iin ile eker Azgn yarene kim bakar Sardm sarmaz olaydm.

510

ALEV VE BEKTA iiRLERi ANTOLOJ/Si

Mahzuni

erifin

hali

kara al yolu Sormaz sormaz olaydm

Gittiin erkan

Aramzda

-58Varma meclisine soyu bozuun Velayete erse soyuna eker Dinle dn bar eziin Kamil sz kevser suyuna dker. z pftk dolar semada erler Bir canl Kftbe'ye tavaf ederler Aklar bedestan tccardrlar Kervann dostun kyne ykar

J.

Zahidin sulbne indirme meyil Peygamberim dese gerekten deil lmi ko fu'ifin emrine eil Arifler gzelin huyuna bakar. hor grme kulu Hak'ka gyas etme akeyi pulu Bir gn alar Mehti baba davulu Mahzuni erif'im oyuna kalkar.
Hak'kn yatadr

-59Ben alamam "On Kasmda" "O'nu", her gn diri grdm. lene dek greceim Doaldan beri grdm Halka, vermiti cann Hak'tan, alm Unvann
Altm, Osmanl ann

J.

Dknler hayrandr

"Ulu Atam", inan buna sana "Mazlum milletler" adna Sendeki, zaferi grdm.

Samsun'da bir eri grdm. Matemin doyurmaz beni Minnetim kucaklar seni Bize cennet gibi yeni Verdiin eseri grdm.

Ne hikmet, vard sende "Gnelin", dodun cihanda "Bin yllarn", tesinde El bastn, yeri grdm.

Mahzuni yoluna dtm Nice nice engel atm "On Kasm"da kaybetmitim Daha imdi geri grdm.

-60Sana hasret, sana hayran gnlmz San salm, mavi gzlm nerdesin Bu gemi bu "Kara Deniz" Sar aslan, mavi gzlm nerdesin.

J.

Kara pee, yakmyor kullara Kurban olam gitticein yollara Hele uyan bir bak bizim ballara Sar salm, mavi gzlm nerdesin.

Bulutlar terinden, dalar kokundan Sarhotur Mahzuni, senin kokundan Bir daha gel gel ha Samsun'dan Sar aslan mavi gzlm nerdesin.

MAHZUN/ ERF

511

-61Ele geni olan u yalan dnya Bilmemki ya neden dar bana bana Bize hcum etti cahil srs Artk kesseler de beni k!r bana bana Kendimi bileli Hakka yazamam Geldi geti mrm sanki bir akam Samda solumda kble aramam Hem kbledir hem kabedir yar bana bana Tabuttaki l gibi lemem Derdim vardr onun iin glemem Ben insann deerini blemem Dou bat gavur mslm bir bana bana

.J.. Tahamml dnyanarin badr ba

Dost iin akttm gzmden ya Halka retti~ni yapmayan kii Drt kitap okudum dese kr bana bana Cahilin her kapta eli kyor Bundan rezaletin bolu kyor Atm apkasn keli kyor Skmez ~ayr dede hoca pir bana bana

Mahzuni eririn yoldan kalr m

lmin dillerinden cahil bilir mi Hayvan kesmek ile kurban olur mu nanmazsan kaldr kl vur bana bana

HIRKA Do. Bedri Noyan, Bek~i giyimi hakknda gzel ve tafsilatl bilgi vermektedi. Onun gre, Bektahi cbbesine, "Hrka' veya nme demek olan "Fahir" denir. Bektai hrkas, "dz yakal, boyu topua kadar uzun, omuzlarndan etee kadar bolca bir pardes gibi dmdz, uzun geni kolludur. Yaka ve kol azlarnda gs hizasna kadar n kenarlarnda oniki sra birbirine paralel diki izilmi olup, cepsiz ve dikisizdir.. " En makbul siyah renklisidir; dier renklerden yaplanlar da vardr. Hrkann n elle kapatlr. "Bektailikte hrka, ayplar iirtmek, grmemek semboldor. Hrka-i Settar, rtc hrka sz bundan gelir. Hrka, gelmi gemi gerek erenlerin', velilerin, azizlerin i ilemini gnlnde bulan er'i rtmelidir: Onlmn minnasn yerine getirene giydirilmelidir. Eski yazmalarda Hrka'nn Allah tarafndan Hz. Muhammed'e sunulduu eklinde bir lejand da vardr." hrka, "Hazreti Muhammed'e Mira'ta giydirilmiti. O da Ali'ye, Ali de Hasan- Basri'ye giydirmiti.. " Hrkann grd hizmet ve manas yle aklanabilir: "er nesneyi setretmek "iirtmek", "dnyay terk" (yani dnyay brakp baka aleme gitmenin balangc, kaps), "hizmet", "tekbir", didar" (grme), "hakikat".
aklamalarna

(Mehmet Erz. a.g.e. s: 2.2)

512

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJJSJ

IIK TANRI

VE ORU

Kitabb dinlerden biri olan ulusu Yahudilik dininde yer alan Kabalc tarikatna mensup olanlarn odaklaan teme] grleri dorultusunda var olan her ey sonsuz bir ktan, Allah'tan gelir; Allah ancak kendisinden kanlarla grenle anlaabilir. Meydana k mam grlmemi Allah bilinememi ve soyuttur. Tanr dncedir. Dnen olmazsa dnce de olmaz.
"nsan, Allah' yaratp yeryzne indirendir. O olmasa insan dnecek kimse olmazd.

Gdz olmasa

olurmuydu? gnei kim bilirdi ?"

(Bektailik,

Alevilik nedir? B.

Noyan s: 430) Tann iin insan nazdr, cilvedir, onunla oyun oynar Tanr hep.

Tarikatta oru nedir?.... Yalandan ve kt laflar etmekten uzak durmaktr... Tarikatta zekat nedir? ... Bencillikten uzaklamak, onu yok etmekten gelen fakr, fakr fenadr... nsan gvdesi yer ve gktr, bunun anlam Muhammed Ali'dir. Ba yceler ycesinin tahtdr. Akl Cebrail, fikir Azrail'dir. Nefes srafil'dir. Kan Mikail'dir. Sz Hakk'n szdr. Dil Ali'nin zlfikardr. Kalp Hakk'n evidir. (J.K. Birge, The Bektashi Order of Dervishes s: 205-6) Harflerde gizli, esrarli manalar arama Sahabiler dneminde bala mtr. Hatta Hz. Ali'nin "Kuran Fatiha'dan, Fatiha Besmele'den, Besmele Ba harfinden ibarettir. Bense O Ba harfinin altndaki noktaym" sz bu konuda ok nldr. (Yaar Nuri ztrk Tarih Boyunca Bektailik s: 162) nsan Tann'nn "ba" noktasdr.
nanlar arasndaki ayrlk salt adlardr, yoksa Tanr her yerde ayni Tanrdr. (Dinler

Tarihi Ansiklopedisi c :3 s : 670) Tanr kavram olarak vardr. Henz bizzat mamtr. Sknt buradan balamaktadr.
Tanr

somutla

ancak ruhun en gizli kelerindendir diyenler d dnyay knam oluyorlar; Tanr ancak d dnyada vardr diyenler ise doru sylemiyorlar (a. g. e. c : 3, s : 672) "Tann yaratmak, retmek iin varoldu. lm de bir trl retmektir. " bizleri yokluklar iinde kvranalm diye yaratmad. Gzlerimiz renklerle, kulamz mzikle, damamz tatlarla dolmal (a. g. e. c : 3 s : 672)
In glgesinde kalmak insan akllandrmtr. Ik sonsuzu kucaklama niyetidir. Bir atlm yamurudur. Ktye oru ol ey insanolu, zn senden bunu istemektedir. Aktren ktlk zerindeki kprdr. Onun zerinden ge, git sonsuz gzellikler lkesine. iddetin iindeki Tanr korkaklar sevmez ama Tanrln da ldrr.

Tanr

AIK BACI
Rumeli Trklerinden zmir'de dodu. Ailesinde nl mzisyenler var. Arl'l\e annesi. nin byk days Rumeli'li Ak Kou gibi. Nevcivan zmir Kz Lisesi'ni bitirdikten sonra. Ankara niversitesi Paleoantropoloji blmnden mezun oldu. Ayrca ayn fakltede ngiliz Dili ve Edebiyat tahsil etti. As! ad Nevcihan zmerih'tir. Halen Ankara Radyosu kadrosunda Halk trkleri sanats olan Nevcivan zmerih, saz alp trk okumakta ve Ak tarz deyiler sylemektedir. 1969 Aklar Bayram'nda Trk dalnda birinci olmu ve Karacaolan dlne lllyk
grlmtr.

-1Bayrama yarenler grld geldi, Evliya, enbiya derildi geldi. Bakara suresi belirdi geldi. Sazm koluma taktm da geldim. Mevlllna arslan krtr gelir, Bekta Atkayay yrtr gelir. Yunus can ete brtr gelir. Elime knam yaktm da geldim.

J.

Ak olan leke katmaz anna, yoluna hem erkllnna. Konya'da kurulan er meydanna, Gkten imek gibi aktm da geldim.
Baldr

Nevciyan der bayramnz en ola, sedalar bizden geriye kala, Ak odur hasmndan bac ala, Gsme bayram taktm da geldim.
Ho

-2Hak yolunda kendim buldum bulal, Sinem yal, gzlerim nem dolal. ze dnp kendi kendim soral, Ben beni kaybettim alem iinde.
nsan piiren iledir ile.

Bu meydanda satlmaz ustalar mal, Ar dne dne yapyor bal. Damlann iinde derya bulmal. Kllinat kuruldu adem iinde. Bulunur eyann beyaz, ah. Nevciyan der kesilmez Tuba'nn dal. Gkler toplar srr zahir olal Yeter ki Mevla'na dn dem iinde.

yolu evvel Allah'tan dile. Hak affeder kllfir olsan da bile. Yeter ki MevHl'na dn dem iinde.

doru

514

ALEVi VEBEKTAi iRLERi ANTOLOJiS

HARF VE ATE
Hurufilere gre baka bir eyle birlikte olmakszn olmayan bir eye harf denir. nsan yemek yemekle var olabildii iin insanda harftir. nsandan baka btn varlklarda alt . grub harftir. Harf noktadan tremitir. Nokta hiten. Hise bizden. "Mahlukat (Varlklar) urbandr, elbisedir. Harf elbisenin sahibidir. Her zaman bir elbise giyer eskirse bir bakasn giyer, eskirse bir bakasna giyer ve o otuz mutlak kelime daima diri olan Zulcelal ve hdavendla yezeldir" (Mir Aliyyul Ala- stivaname- akt. Besim Atalay-Bektailik ve Edebiyat s: 54) Sonsuzda kimliini arayan insann seslenmesidir bu. yi dinleyin, kitaplarn dnda yazldr bu.
"sa ... Tanr ile insan arasndaki uurumu yadsm, Tanr ile insan arasndaki o bir-

kendi iyi haberi olarak yaatmt. Kendi ayrcal olarak deil" (Friedrich Nietzsche-Deccal s : 60) Aslnda A1leviyat ve Hurifilie kar olan Latifi yine bir Alevi Hurufi olan Temennayi'den inkarc dncelerle sz ederken Seyyid Nesimi'yi ver. Aleviler, Anadoluda yeermi bu grlere, eitlilii barndrma potansiyeline sahip olan yaplaryla sahip kmlar zlerinde bu ve benzeri grleri zmsemilerdir. Bylece Kalenderi, Haydari, Hurifi, Torlak, ia, Bedreddnl, Harbendel ve dierleri bu geni yuva iinde erimi, yola bozulma yerine salk, soluk renk getirmilerdir. Bunlardan air Temennaye Kayseri yaknlarnda bir kalenderi dervi olup. insan ot gibi biter ve ot gibi yiter diyen inkarclardandr. Hurifilie ve tenashe (ruh gne) dair kitaplar biriktirmi, yanna epeyce zndk ve mulhid Allah'n laneti zerine olsun toplamt .. Btn haramlar helal yada mubah bilirlerdi. Sultan Beyazd devrinde bu muhalif grubun kimini k l suyu ile bodular kimini de red ateiyle yaktlar" (Latifi Teskiresi Haz. Do. Dr. Mustafa sen s : 462-3) Yrmesini bilmeyen hi oturamaz. Koan dneceini dn mesin. Huruticilik kentlere hitap eden bir yolaktr. Onlara gre Harfler temel simgelerdir. Harfler szcklerin imamdr. buna hafzlarn dilleri tanktr. Yer gk harflerle dner. Harflerde ayr ayr milletleri oluturmutur. Aslnda her yolak bir araytr. Her aray yeni bir ktr, yeni bir soluktur. Harfler milletlerden bir milletdir. Tanrnn emirleri onlar da amalar ve bundan sorumludurlar. Kendi tarihlerinden peygamberleri vardr. Onlarn adlar da vardr ki bunu ancak bizim yolumuzda bulunan ve ileriyi gezebilenler anlar (Besim Atalay-Bektailik ve Edebiyat s: 68) Hepimiz hepimize tanz. letiim kaplarnda bekleyen gvercinleriz. Varz, ok kr yok olacaz. Yokuz, tanr ile bir olduumuz iin yokuz. Bilinmezin Tanrs bizim. bizim Tanrmz da gizlerindir. O'nu bunlara gre bulmaya alrsak ok iyi olur.

lii,

ZEK ONARAN
1940 ylnda stanbul'da dodu. 1953 ylnda Deniz Assubay okulunu, 1958 ylnda da Dz. Mzka okulunu bitirdi. Bando assubay olarak, Deniz kuvvetlerinde, yirmi alt yl hizmet ettikten sonra, emekli oldu. imdi serbest olarak almaktadr. Babasnn ad Mehmettir.
bestekarl

Zeki Onaran, baz iirlerinde Seyfi takma adn da kullanmaktadr. airlii yannda, da vardr. Ut alar. iir ve gfte zerinde almalar vardr.
adnda Alevi-Bektai

Turgut Koca ile birlikte "Gldeste"

kitab yaynlamlardr.

ezgilerini ieren bir mzik

-1-

Ariflerin tac sultan sensin manna geldim Allah eyvallah Tarikat srrnn menba sensin hsanna geldim Allah eyvallah Ol sensin mazhar sensin ebrar Btn aklarn sensin ikrar Divanna geldim Allah eyvallah
Dervi
ah Merdan'n

J.

Ak hanegahnda sreriz demin Mecburu oldun sen kamu alemin Tarikat meftah oldu Mtemin Meydanna geldim Allah eyva11ah

Evliyaullahn

Dem devrannda gezer aklar srer cmle sadklar Nazarn bekler bar yanklar Dermanna geldim Allah eyvallah
Erkann

Zeki dilde sensin senegah Nuri vechin oldu O'na kblegah Zatndr musalla hem de secdegah Fermanna geldim Allah eyvallah

-2Kalil Beli dedik bezmi ezelde Erdik ol ezelin ikrar srrna Ayan- Sabite ve istidatla Erdik tecellinin envar srrna
Hakk'dr zat ile her eyden an Tecellisi oldu Alemin var Btn kainatn o'dur mimar Erdik tecellinin mazhar srrna

...

Gnlde dounca ak muhabbet M'minin ikrar dini Muhammed Oldu ser emesi ah Velayet Erdik ol vahdetin didar smna Drt kap krk makam hikmeti ile Hnkar Hac Bekta himmeti ile Erkan rehberi mridi ile Erdik erenlerin ebrar srrna

516

ALEVi VE BE/Cl'AI /RLERi ANTOLOJiSi

Dervi

Zeki fakir gam ile keder Korkuyu kukuyu derdi zevk eder Akl Muhamrned'dir ak Ali Hayder Erdik ol vahdetin didar smna

Mazhar: Belirlendii yer. -Ebrar: z sz doru olan. -Miftamh: Anahtar. -Hatem: Yzk veya bir iin sonuncusu olan. -Senagih: tlen. -Musalli : Namaz klnacak yer.-Ayan Sabite: Bu varlklarn oluumundan ok nce Tanr katndaki ilmi. "stidat: Yatknlk. kabiliyet. -Ser eme: Suyun ba. -Vcd: Varlk. -Hsn: Gzellik. -Cemil: Gzel yz.

-3Mhrl ayakla peynane ile zmz gziimz bir ynde bizim Vcud-Hsn-Cemal vahdet srryla zmz gzmz bir ynde bizim Getik bu dnyadan hem de ukbadan Miizi ve istikbal hem de ferdadan Zevkettik tevhidi sm Hdadan zmz gzmz bir ynde bizim
Dervi

J, Nefsimizi vurduk taa topraa

Yzmz eirdik hsn-i mutlaa Selameti bulduk erdik tlaa zmz gzmz bir ynde bizim Gnlden atmz havf recay biz ilticay Mridi Kimilde bulduk Mevlay zmz gzmz bir ynde bizim
Dergfilna ettik

Zeki grd bunda alamet buldu selamet Ak yolunda oldu ehl-i melamet zmz gzmz bir ynde bizim
Mridinden alp

-Peymane: Kollarn apraz olarak gste baglamak, hrmet duruu. -Vcut, hsn, cemal: Varlk, gzellik, gzel yz. -Ukba: Ahret. -Ferdi Ahret. -Ferda: Gelecek. -Itlak: Kaytszlk alemi. -Havf reci: Korku ve umud. -ltica: Snma. -Moeamet: Knama.
BR DNCE
Gizin birliinde seni aryoruz. Kum saatinden akp giden kum taneleri gibiyiz. Sana Yn yok. Her yn bir. Sana kavuunca n'olacak bilemiyoruz. Tek bildiimiz sana ulamak. Sulardan, yellerden, Iktan daha hzl giderek sana varacaz. Ey Tanrm syle sen kimsin? ldracaz. Delilik rpntlar iinde seni bekliyoruz. Musa gibi bizde baryoruz:
doru akyoruz.

-Lenterani deme, grn, biz seni gizliyelim.

AIK DURSUN
1937 ylnda Erzincan'da dodu. Dedesi Seyyit Ahmet, halk ozanyd ve iyi saz aSeyyit Veli de halk ozanyd. Babas da saz alard, iiri seven bir kiiydi. Asl ad Dursun Doanay olan Ak Dursun. lkokulu bir kyde bitirdi. Ortaokulu ise d ardan imtihanlara girerek tamamlad. 17 yanda iir sylemeye balad. Ak Daimi gibi tannm halk ozanlaryla uzun yllar beraber oldu. aldt. syledi, gezdi, toplad.
lard. Amcas eitli dernek ve senedikalarda almtr. antiye eflii, inaat kalfal, ve mteahhitlik yapmtr. Ud ve saz yapmclnda da-stal mehurdur. Ak, taaronluk

tasavvuf ve memleket konularn

-1-

ilemitir. Akrosti yazmay

da sever.

GEREK
Dervi olabilmek iin, Evvel akla pimek gerek. Rahmanna gelmek iin Vecd iinde comak gerek.

.J..

Ak iinde dervi yzer, Dost dost diye gurbet gezer. Ayrla etmez nazar, Zamanlar amak gerek.
Dervi gereklere yrr, Uyar halka ak grr. Rzasyla hakka varr Sevgiyle komak gerek.

z bence paktr, orda yoktur. Olgunluk dervile haktr, Layk olup tamak gerek.
erli iler

nsan

Uyan Dursun sen de yr, Niyaz gzelliin yeri. Derviim der ise biri, Ak yoluna dmek gerek.

-2KORUYALIM EVREMZ
sevmek gerek evremizi. Sevgilerle dolsun yrek Koruyalm evremizi.
Koruyah~
Ormanlar dolarsn Yeillie ularsn. Gzellie alrsn Koruyalm Yaamay

J.

Temiz suyu ok severiz Kirlenmesin rmak, deniz. Krlar, kentler olsun temiz Koruyalm evremizi. Mikrop olur elbet tozda Hayat olmaz siste, gazda. Dursun der ki kta, yazda Koruyalm evremizi.

evremizi.

-3-

YAZIYORUM
Ben
iiri

bana gre,
vardr

.J,

Bakasna eklim uymaz,

Duygulanp yazyorum.

.iirlerde

tre,

Gnlm gzellere doymaz. Nazireyi iir saymaz,

Duygulanp yazyorum.

Duygulanp yazyorum.

Dursun, iir iten gelir, Usta olan bunu bilir. Her yolcunun izi kalr,
Duygulanp yazyorum.

--4-

DERT NDE (Akrosti)

Feyzi Hoca derdim oktur, dert iinde. Yaantmda huzur yoktur, Zir olmuum dert iinde.
nanrdm her insana.

J..

Olay oldu

hayatmda,

Ezilmiim

Canm yand rahatmda.

Aladka feryadmda,
Yalnz kaldm

dert iinde.

oldu bana. Alrdm Haktan yana, Ut olmuum dert iinde.

Izdrabn sonu gelmez, Canan hain derdi bilmez. Irak durur, yz glmez, Halk edildim dert iinde.

Hakszlklara

Ankara yurt oldu bana, Sevgiler dert oldu bana. Ezjklik sert oldu bana, Laykmm dert iinde.
Ar olur ile ferde, Misal Dursun, ate serde. Likin gnl hep kederde, Anlmm fert iinde.

Ruhum her gn dert iinde.

-5-

SELDEN SELE ATTIN BEN

Beni sevdalara salan, Halden hale attn beni. Benim iin Leyla olan, lden le attn beni.

.J, Yollar bozuk yare gitmez,

Sazm krk teller tmez. Gzlerim ya, derdim bitmez, Glden gle attn beni.

AIK DURSUN

519

Hergn hayal kuruyorum, Sevdan ile eriyorum. Uan kutan soruyorum, lden ile attn beni.

Yamur oldun, verdin sele, Gn oldu ki kattn yele. Dursun der ki dtn dile, Selden sele attn beni

-6eremez sorarsan kendini bilmek Yryen devran kimse yoramaz Aslm ararsan kendini bilmek
Asln Hayatn srrna akln

.J,

Aslnda bilmektir kendi zn Kainat iinde grp izin Ecelin geln;eden ap gzn Nedinin sorarsan kendini bilmek

Tesadf grrsn zaman sreyi Irmaklar deryalar nice dereyi Nizamn iinde bitmez zerreyi Devran sorarsan kendini bilmek

Dursun'um dolanp zaman iinde

manla gnahn trl biimde Nizam seninle sevab suunda Nedenin ararsan kendini bilmek

-7sevgimdir doru insana insan Rahman yanstr bir kez baksana Sevdiim insandr duram insan
Uyduum insandr sevdiim

Devaml

J..

Gzellik arayan insanda bulur Allah'n hikmeti sevgiden gelir

Namazm niyazm saygda kalr

Anlayan
Yaayan
Ayndr

insandr yorduum

insan

Utanr insanlar ktlk yapmaz Nizamdan ayrlp gerekten sapmaz Daimdir Tann'dan gayriye tapmaz Okulum insandr vdm insan

insanlar hepsi kardeim hayatta birdir uram Dnyay titreten kavga barn Dursun'um insandr sorduum insan.

Palhent Ta: "Palhenk, Farsa "Dizgin" demektir. Dervilerin gnllerini Tanr'ya balamalarnn semboldr. Yanta anlamna da gelir. Eline, diline, beline (eteine) temiz olmak gerektiinin iareti saylr. Kemer zerine taklr. Teslim tann biraz bycek apta olandr. Biraz solda tanr. Merkez noktasnda Necefta veya deerli mcevherler yerletirilmi olanlar vardr. (Deerlileri Hac Bekta mzesindedir).

520

ALEVi VE BEKTAi /IRLERI ANTOLOJSi

ADEME TAPMA (MRDEMPERESTLK)

Bu anlay Bektailie Dounun eski felsefesinden ve tasavvufun bir kolu saylan Hurifilik ile girmitir. nsan bir harf ile tm bilinmezlikleri aa karan yce bir kitabdir.. Adem evrenin kayna ve varln zdr. Hurufilere gre Tevrat, Zebur, ncil, Kuran, avrdan insan varln da yazldr... Hak, hakikat, Allah ve her ey Ademin varlnda gerekleir, nsann gvde, eklemleri, gzleri kalar, zetle her esi avalim-i lahuttan (Tanrsal belirtilerden ) bir evreni gsterir. Hurifilik'te Adem'in varoluu Tanr'nn kesin ve btn gerekliidir. Eer son harflerin ve iaretlerin zmn amalarsan gvden bir yaz tahtasdr. nsan Hakk'n varlnn grnts olduu iindir ki melekler tarafndan ona secde edilmitir. Adem gerek grntr, sfattr u halde varlk, Adem varl dr, ynelim Adem imi, her ey adem imi, Btn gzellerin gzellii senin gzellii nin gneinden bir zerredir. Her kim ki mukatta harflerin srrna eriip belirtilerini kendi vcudunda grebilirse, kendi nefsini, zn elde edebilir mttaki olur (Allah'tan korkan, ona snan). Ademe taplmtr. Adem mabuttur. Melekler tapmtr. nsanlar tapmtr. Ademin varoluu Tanrnn kesin ve stn gerekliidir.
Bildi sol km akl ve diina
imi
imi

Kaj'la Nun Adem ve Havva

(Besim Atalay-Bektailik ve Edebiyat s: 70)

ile kucaklanca tm evrenin Harflerin iine saklanmas bir tuzaktr, bir oyundur. Yoksa kendi yaratt harflerle doyuma ulamas dnlemez. Ey bemni yaratan senin ve evrenin labirentlerine at beni. nsanlkla birlikte orada buluaym, zm varln gzdr. Sen ancak benden grebiliyorsun. Bensiz bir hisin. Beni harflerin darack kalplarna attn. Orada kendimi aryorum. Seni buluyorum. Bu nasl i? zmszlktr
sorunlaryla kucaklaacaktr.

aslnda insanolunun istedii. Tanr

MERZFONLU AIK SELAM

Asl ad

Selameddin'dir. Merzifonludur. Alevi kkenli ve 20.

yaayan

bir ozanmzdr.

Tarikatn

Halk eyledi Hudam beer esna aer Krk makama er beer Ulamakta hizmetim var

.J..

Viran olmu bir obaylm Grnte ok kB.ba.ym Muhibb-i Al~i abaym Sevgide ok gayret~m var
Bunlar iin eerim ba Didemden dkerim kan ya Buz edene atarm ta Atmazsam ne kymetim var

Drt kapudan geti yolum Fark eyledim sam solum Ben byle bir edna kulum Erenlere minnetim var

Selami eren berhayat Yoksulluktan aldm murat Bir kz sekiz olan evlat Nfusca ok servetim var

VAROLUTA BRLK (VAHDET VCUD)

Tasavvufun asl kayna Hind felsefesidir. Oradan btn yeryzne yaylmtr. Bu felsefe Hind'den Akad Smer-Asur ve Keldan yoluyla ran, Turan, in ve Msra, oradan ise Finike ve eski Yunan'a dein gitmi. Eski Yunan felsefesi kanalyla slam felsefesiie girmi, Hristiyan ve Yahudilik dinlerine anlan orta-dou lkelerinin dnce ve felsefe sistemlerinden gemitir. Bu doal saylmaldr. Dou felsefesi ran, Turan, in ve Hind dnce dnyalarn ifade iin kullanlan bir terimdir. Arap aleminin de vahdet-i vucud felsefesi en son benimsenmi, Araplar bu felsefeyi uzun sre sevmemilerdir. Bu konuda yazlan kitaplar gerek Endlste gerek Arabistanda pek tutunamam, yazarlar cezaland rlm, iddetli ikencelere uratlmlardr. man Gazali'nin yaptlar Endln din otoritelerince yasakland. Tasavvufa ve vahdet- Vucuda ilikin yaptlar ran ve Turan cezaevlerinde yazld ve oralarda da tutundu sevildi. tarikatlara szd . Vahdet-i Vcud felsefesi yalnz dinsel alanda, felsefelik ortamda grlmekle kalmad. Kimi yerlerde de birlik sa lamak, hkmet kurmak iin politik arenada boy gsterdi. zellikle Dou Afrika'da, Arabistan'da siyasal amalarla ortaya kt. Trklerin eski dinlerinin banda gelen omanizim de tasavvuf dncesinin derin etkileri olduu ilk bakta hemen grlr.

522

ALEVi VE BEKTA/ J/RLERI ANTOLOJiSi

Vahdet-i Vcud ou Vahdet-i Mevcut'la kartmlr. Vahdet-i Vucud eski syleyiiyle, mtenahim namtenahide fenasdr, vucud ancak namtenahldr. Yani canlnn kendini aarak sonsuz alana ycelmesidir. Gerek varlk sonsuzdur. Dierlerinin tm geeci birer glgedir. Tanr bir tozdur, bir ruhtur. Doa ve evren o tozun (Cehver) grntleridir. Her ey ondadr. Huma azasttr, dieu est tout'tur. Vahdet-i Mevcut ise; grnen hereyin haktan ibaret olmas inancdr. Varlk ancak hakla vardr. Varlklar haktr. Bunun iin Vahdet-i Vucud felsefesi ile Vahdet-i Mevcud hep kartrlr. Vahdet-i Vucuda gre, varlk bir kalptr, hak onun ruhudur. Varlk ancak hakla vardr. Vahdet-i Mevcuda gre ise, Hak teala varlktan ibarettir. Grnen ancak haktr. "Ey
hakkn

vucudunu arayan adam kendine gel,

Hakk

orada bulursun"

ylemi? Ya kendimi Hakta bulmak istiyorsam o vakit ne olacak? Kendime dnmek istiyorum. Kendimden kp gideli 15-20 milyar yl gemi, gene dnp kendime ulaca m. lk ize varacam. Gnei pyorum. Iklar parmaklarmda dolal, tm evreni, sonsuzu yutmaya gidiyorum. Kara deliklere benzer, insan olunun kk evrenindeki z.

KSZ ZEYNEB BACI

.
20. yzylda yaayan Bektai kkenli kadn ozanlanmzdan biridir. Secaddin Suca tekkesine bal olup ayn kydendir. Gerek kimlii, ya~am yks, dier iirleri doum ve lm tarihleri ile yerleri hakknda elimizde herhangi bir belge ve bilgi yoktur. Rahmetli M. Tevfik Oytan'n Bektailiin iyz adl kitabndan aldmz bir iirini sunuyoruz.

Mah- Alar

Muharremde derd-i hicranda idim ah u zar ile gamda grdm

J..

ah mam Hseyin, Ali'yi grdm

ah mam Hilseyin, Ali'yi

Yeil ammamesin sarm bana Ay gibi parlad alnm dne Kimse akl erdiremez iine ah mam Hseyin, Ali'yi grdm

Erenlerin nazargah nnde Arzum kald cemalinin nurunda Medet mrvet dedim durdum darnda ah mam Hseyin, Ali'yi grdm

Aman mrvet dedim tuttum destini Stk ile isteyen bulur dostunu Alarken ad etti Zeynep miskini ah mam Hseyin, Ali'yi grdm

BR DNCE

"Kimi aryorsun ey yolcu!. Yolu arama bitti. Han arama o ykld. Hanc m?... Nerede o? gereklerin gzndeki tozu sil. Aynann br tarafna u. Arlarn trksn dervilerim alp gitti. Tanr konuumuz" tasavvuf kendi alannda byle anlamlara varr ancak dnmekten yorumlamaz, yeniden aramaya balar, sonsuzda sonsuzluu arar, lmszln peine der, arkasndan lmn geldiini bile bile durmaz koar.
LGL KAVRAMLAR

1 Baba: Mrid. Bir Baba'nn (mridin) tennure, haydariye ve hrkanm yansra Babalk giysileri iinde, giysilerinin sembolize ettii ikincil anlamlar deerlendirerek, tarikatsal btn donanmlara sahip olduu belirtilmektedir 2 ~ Tac: Ayn zamanda slam dinini simgeler. 3 Kenter: Belindeki kemer Hz. brahim'i (brahim Peygamber'i) temsil eder.

524

ALEV/ VE BEK.TA/ J/RlER ANTOLOJiSi

VAHDET - VCUD AAMALARI

Vahdet - i Vcud felsefesi bir tevhid (birlik) ierir. slami tarikatlarda bu felsefe yani Vahdet - i Vucud bir amatr. Ara degildir. Her izleyici ona doru yrr. Sr ve nokta-. cem-ul cem olmak, ancak bu amaca ulumakla gerekleir. Vahdet - i Vcud muritlere birden telkin edilmez. Yava yava sunulur. Mridin yeteneine gre sindire sindire zmletilir. Salkl biimde verilir. Tinsel durumlarn en st dzeyinde, doruklarda tadlmasna allr. ileler, seyr- i slkler, semahlar, erkanlar, esmalar, esrmeler, evradlar (dualar), izlenecek her trl disiplin hep vahdet - i Vucuda kavumak iindir. Btn yaplanlar mridi concentre halinde tutmay salamaya yneliktir. Yol izleyicisi Vahdet i Vcuda varabilmek iin baz aamalardan, devrelerden geer. Bunlar aama (devre)
eklinde snflayabiliriz.

Birinci aama (devre) : Kendini amadr (nefi). Bu kantlama (isbat) devresidir. Bu evre avamn (halkn) birletirilmesi, birliginin salanmas eklinde tanmlanabilir. Yani tevhid aamasdr. La lahe llallah devresidir.
kinci aama (devre) : Niteliklerin kantlanmas aamasdr (isbat - mihas). zelliklerin birletirilmesidir. Duamn ard arda okunmasdr (Allahu ) tesbiti evraddr.
c aama ( devre) : Mutlak, kesin ve btnleme evresidir. (Fen'a Fi Allah). Bu btnlemenin, Tanr'yla bir olmann en st derecesidir. Burada, artk yol izleyici, daha dogrusu ak yoktur, Hak vardr. Hind din ve felsefesinin Nirvana inanc, kendini bu aamada gerekletirir. Sonsuz mutluluk, klama bu aamada tamamlanmtr. Yol izleyicisinin yetenekleri birinci ve ikinci aamalarda braklr, ona daha baka eylerden sz edilmez, baka dersler verilmez. Yzeysel tapmmalarla (ibadetlerle) megul edilir. O, artk dlerle, huylarla ve kyametle urar. Yaam byle geer. Yetenekli yol izleyicileri bu aamalar srasyla geerler. Daha zeki yol izleyicileri bu aamalar, devreleri hzla aar, i.stenilen noktalara varrlar. Vahdet- Vcud'cular evrensel varlk dnda ayr bir Tanr kabul etmezler. Onlar Tanr'y evrende, eyada ve insanda grrler. Btn varlk O'nun suretidir. Baz dizelerde bu durum Tanr'nn syleyiiyle yle sunulur:

Ben aynaya baktm, bu kendi gzelliimin yansmasdr. Ben her iki dnyada hakikat gsteririm.Byk denizler benim kutlu tamamdan bir damladr. Yeryzne yaylan nur benim nurumdan bir ktr. nsanl lmekten kurtaran ab- hayat benim havuzundan bir katredir. Benim gzelliim her aynada baka bir gzellik gsterir. Her zerre bir baka yz sunar. Egemen olan benim. Her ey benim yansmamdr. Derinliime hepinizi aldm. Aynam cemalimdir. Grdkleriniz de benim. Bakanda baklan da aynada benim.

MNRE BACI
Gerek kimlii, yaam yks, iirleri doum ve lrn tarihleri hakknda yeterli bilgi yok. Ancak Tevfik Oktay'n kitabnda verdii bilgilere gre Mnire Bac stanbulludur. Bektai kkenli kadn ozanlarmzdan biridir. 20. yzylda yaad iirlerinden anlal maktadr. Bir iirini sunuyoruz.
. Mridim nefes eden

Erkan ile zindeyim Zahidlere handeyim Boynu bal bendeyim Hayderiyem Hayderi Erkan ile yrrm Yol ehlinin kuluyum Ben bir erin oluyum Hayderiyem Hayderi iki anadan Mridim imdad eden Kimdir beni dahleden Hayderiyem Hayderi
Dodum

Rehberim himmet eden Korkum yoktur kimseden Hayderiyem Hayderi Oda dtm yanmazam era oldum snmezem Ben bu yoldan dnmezem Hayderiyem Hayderi
Mnire ahn kulu

Bende-i Kzl Deli Gnlm ak ile dolu Hayderiyem Hayderi

DNLER BRLG

"tevhid" inancndan ve vahdet-i vucud "vahdet-i mevcud" inancnda bulmutur. Bu nedenle her yaratlmta yaratan gren tasavvuf ehli 72 millete bir gzle bakmtr. Hikimseyi ve hibir topluluu zahirdeki (d anlamdaki) ibadet ve uygulama farklar yznden ayr grmeye ynelmemitir. Biltndaki inann ayn olduundan hareketle, tm uygulamalara hogryle yaklar. kilikleri aradan kaldrmaya almtr. Bu yzden Anadolu'da halk arasnda slamiyet yaygn olarak Tasavvufla yaam onunla olgunlamtr. Anadolu'da yeeren Trk Tasavvufunda her toplum her insan, zgrlk bulmu, eitlik bulmu, uzlama bulmutur. Bu yzden tasavvuf Anadolu'da demokrasinin temel kavramlarnn araylarna yant olmutur, bu gereksinmeden kuvvet almtr diyebiliriz. Tasavvuf "dinlerin
anlayn gelitirerek vard

birlii" inancn, slamda

526

Al..EVi VE BEKTAi JIRLERI ANTOWJiS/

TAKYYE (SAKLAMA) KAVRAMI

Takiyye szca Arapca kkenlidir. Saknma, ...... mensup oldugu mezhebi tarikat gizleme anlamlarna gelir. Aslnda bu konu Anadolu Alevi - Bektailiinin temel kurumlarndan biri saylmaldr. Bu yolaa yaplan basklarn bir gstergesidir. Yani slam heterodoksisindeki en nemli sorunlardan biridir. Gndelik yaamda, (grdn gibi olma, olduun gibi grnme) tmcesi kapsamnda degerlendirilmi, bu haliyle ele alnm, incelenmitir. Kaynak olarakta Bakara Suresinin 195. ayeti gsterilir. Bu ayette "kendinizi kendi elinizle tehlikeye atmaynz" denilmektedir. Ancak, takiyye sorunu tek yanl degerlendilecek bir konu saylmamaldr. Toplumda basky, salt eemenlii, devlet gcn, yasa kuvvetini temsil eden ortodoks inanlar karsna dikilenler .aman, yeri geldiinde koullara gre gizlenme, saklanma gereksinimi duyacak ve bunu da gerekli ve zorunlu sayacaklardr. Gizlenme uygulamas, bask ortamnda can simidi eklinde ortaya karak meruiyet kazanacaktr. Aslnda gizlenme de, tehlike de grecel kavramlardir. Kiiye, ortama ve zamana gre deiik durumlar arzederler. Tarihte Zeyd, takiyye kavramna kar kar. "man gereginin ve koullara baklmakszn" hemen yerine getirilmesini savunur. mam Caferi Sadk ise "koullarn gz nne alnmasn" akln, saduyunun ne gemesini savunur. Koullarn deerlendirilmesi, tehlikenin ve gizlenmenin ierik, kapsam ve boyutlar ile younluunu ortaya karr. Bu tartma giderek aklnm, imann m nce geldii sorularn gndeme tar. mam Cafer bu ikilemi reddeder. mann belirli koul larda. belirli llerde gizlenerek korunabileceini savunur. Ancak belirli koullar ve belirli olgular nedir sorunusa verilen yantlar bu tartmann kesilmediini gsterir. Yanl deerlendirmeler toplu kymlar getirmitir. nanlarn srekli gizlenmesi ise onlarn yok olmasna neden olmutur. Ayrca yanl anlamalarn oalmas gizlenme yoluyla daha hzlanmtr. Bu yol kastl ktleyen yorumlarn, iftiralarn oalmasna da kaynaklk
etmitir.

Kendini gizledin. Ama niin gizledin? Korktuun iin mi? Oyun mu oynuyoruz. Krebe oyunu mu ? Aa kta, kucaklaalm. Tanalm ey grlmeyen.

HAYDAR KAYA
1942'de Erzincan'a bal ayrl lesinin Saygl (Madn) kynde dodu.
lkrenimi kynde, orta retimini Aydn ve Erzincan lisesinde tamamlad. Babas

lnce yksek renime gidemedi. nce iilik, daha sonra ktphane memurluu yapt. Alevilik, Bektailik zerine srekli aratrma ve incelemelere balad. Milli eitim Mdrlnde zlk ileri efi olarak alt Aydndan Manisa'ya atand. Orada leri Bakanl hizmetine girdi, Vali zel kalem mdrl-dahil eitli hizmetlerde alt. 1982 ylnda kendi isteiyle emekli oldu. Halen Manisada oturmaktadr. almalarm Bektai lmihal, Musahiplik, Kurban, Kevser ve Ehlibeyt, Alevilik-Bektailik Erkan, Evrad ve Edebiyat (1993) adlar altnda yaynlad. Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Cenab mam Ali Mevludu, Hamza Baba, Kerbela gerdei ve sorularda Alevilik isimli
yaptlar yayn aamasndadr.

-1-

Gnlmn evinde srr- ayarla Tahta oturmaya o sultan geldi Elst-Bezminde verilen ikrarla Divanda durmaya muhibban geldi Kalbi bozuk olan girmez bu eve Iyd-i aka kurban edilmez deve Urunda cann hem seve seve Ak ile vermeye ok kurban geldi

..J..

Ezelden teslimiz, olmuuz raz Aa ltuftur mauun naz Hal niyeti ile iste Hicaz Ak haclarna bak ferman geldi Haydar adaleti dta arama Er olan elini sunmaz harama Dmann at onmaz yarama Tabibler ahndan hak derman geldi.

-2Ehl-i aka oldu ar Duyan meydanda meydanda

Ak ba yank bar

..L

Uryan meydanda meydanda Ehl-i aka k sefere Duyan meydanda meydanda

Ak ba yank bar

Tarikatn ahengine Marifetin mihengine Hakikatn ak rengine Boyan meydanda meydanda

Uyan meydanda meydanda

Hayaller gnl devletinde Sr gizlidir hikmetinde Ulu Pir'in hizmetinde Duran meydanda meydanda

528

ALEVi VE BEKTAi iJRLER} ANTOLOJiSi

-3Hey erenler kalkn girin semah'a Hakk sevenlere bac'dr bu semah Kavumak istersen yce Allah'a Mminlere gelen miradr semah semahta srr- men aref Kabeyi kavseyni yol eder Refref Peygamber'in sdreye verdii eref Muhammed-Ali'de sradr semah.
Aikir

.J,

Krklarn yamna varnca Resul Dediler "Semah et bizde bu usul" Ancak byle olur Mevla'ya vusl Krklarn gtt srr- h8tr semah.

Birinci makam mescid-i Aksa kinci makam sidre-i mnteh! Kabe- kavseyn makam- Evednil Aklara ihtiyatr bu semah.

Vahdet srrn bilmez Hakk bilmeyen Mnkir, mnafktr cem'e gelmeyen eytan znden silip kovmayan ikrarsza kzgn satr bu semah.

AIKEMNi
Sazyla szyle gzel iirler syleyen, trkler yakan Ak Emini 1943 ylnda Tokat'm Zile ilesine bal Hatippmar ky'nde dodu. lkokul mezunu olup, evli ve drt ocuk babasdr. Halen Hacettepe niversitesi Merkez renci Yurdu'nda grev yapmaktadr. Asl ad

Emin Dt'dr.

TBMM'nin dzenledii "Egemenlik Milletindir" aklar lenine, yurdun eitli yrelerinde yaplan yarma ve toplantlara katlan Ak Emini, saysz dller kazanmtr. Duru, ztrke dolu, akc bir syleyii vardr.
iirleri eitli kitab

dergi ve gazetelerde yaymlanmtr. Atatrk'n Trkiyesi ile drt plak ve iki kaseti bulunmaktadr. Cokuludur. Aklldr.

adl

bir iir eseri,

yaynlanmaya

Kltr Bakanlnn Halk airleri arasnda at yarmada Gnl uygun grlllen on eser arasnda yer almtr. -1-

Deryas adl

RDM GTTM
viran ettin garip gnlm, Ben kendi kendimi srdm gittim. Yoldun yapram, krdn dalm, Yine de menzile yrdm gittim. Kimisini zengin ettin sel gibi, Kimisini gzel ettin gl gibi. Kimisini fakir ettin ul gibi, Bende hasr gibi rdm gittim
Yktn

J, Bunca doanlar hani, n'eyledin,

Cmlesiyle byle gnl eyledin. Beni de yamursuz bulut eyledin, Hayalet dan brdm gittim. gel lm yana, mecalim gerekse tela. Ben bir kar misali sen de bir gne, te lgt lgt eridim gittim. Kesildi
Kalmad

takalm,

Emini'yim geldim getim bu handan, mitsiz bedenden ne fayda candan. Hayat denen u alem-i cihandan, Kim ne derse desin fardm gittim
Vran: Ykk

- Srdm: Tadm, gtrdm - Hasm Sazlar dokunan bir yayg Hayalet da: Sanal bir d da - Alem-ii han: Dnya, yaanan evren -

Fardm: Usandm, yldm.

530

ALEV/ VE BEKTA /JRLERI ANTOLOJ/Si

-2KTPHANEYM Yaza yaza usanmadm dertleri, Bu benim grevim katiphaneyim. Bo yerim kalmad raflarm doldu, Bilene gezici ktphaneyim. mr boyu blbl gibi akdm, Sevgi deryasnda ipek dokudum. Canl cansz kitaplar okudum, Gren gzllere hatiphaneyim.

J.

Gndzlere sardm tm geceleri, Sevgiyle yourdum bu heceleri, Enginden seyrettim tm yceleri, Aynaya bakta ediphaneyim.

Emini'yim piiririm szm,

gzlerine diktim gzm. teslim ettim zm, Gerek ak ehline ktphaneyim.
Cananma Akn

-3BRSN LAH Kiin deyp var eden cmle cihan, Kurulan sen, kurduran sen, kuran sen. Zahiri batnda koca dnyada, Grnen sen, gsteren sen, gren sen. Tm eyada varsn ararlar neyi'? Eren]er hu deyip ekenler meyi. Her ey seni sorar sen de hereyi, Sorulan seni, sorduran sen, soran sen.
Kvlcmn drt keye saarsn, Cilve ya bu, sen hep senden kaarsn. Has bahede gl oluben aarsn, Derilen sen, derdiren sen, deren sen.

J..

Biz senin paranz senden gelen var, Sen birsin ya, blk blk blen var. Her ey sensin, sen hereysin, bilen var, Bilinen sen, bildiren sen, alan sen. Ne haldeyim bilmiyorum beterim, tterim. Senden geldim yine sana giderim, Alman sen, aldran sen, alan sen.
Ateimsin, dumanmsm

Vahdet-i vcut ol ginne eleme, mnevver gelmez kaleme. Bir varl onsekiz bin aleme, Blnen sen, bldren sen, blen sen.
Makam

Bazen akn ile can yaralarsn, Bazen yazar izer ne karalarsn. Bazen trl trl dert sralarsm. Sarlan sen, sardran ser, saran sen. Bazen sahralarda koup yonlan, Bazen boz bulank bazen durulan. Bezan gnllerde bendi yarlan, Yarlan sen, yardran sen, yaran sen.

Ben de attm artk namusu, an, Hak ile hak olmak er kii kar. Batmnda biri verdi bu srr, Bilinen sen, bildiren sen, bilen sen.
Dolarlar sahrasnda, lnde, Kimisi boulur akn glnde. Seni seven aklarn telinde, alnan sen, aldran sen, alan sen.

Emini'yim ak olan dem vurur,

Cihan

knfekn eyler tm kurur. Onsekiz bin alem direksiz durur, Durulan sen, durduran sen, duran sen.

AIK EMiNi

531

-4SIRNDE

duyunun tesini, Aratrdm sr iinde. Gerek adem ar pazar, Ne ararsan var iinde.
Yedi iklim binbir ke,
ald beni tatan taa. Girdim ateten atee, brahim'im nar iinde

Be

J.

Cehalet drr bitap, Canlym ederim hitap. Her insan bir canl kitap, lm-i hikmet ar iinde. Emint'yim grdm nian, Aylmaz sevdana den. Gller kalm peq)erian, Blbl alar zar iinde.

-5GELHAGEL
Sevdiim aknla yandm tututum.

J.

Hasretin barm yakt ha gel gel. Hayli zaman oldu ayr deli, Ayrlk canma yetti ha gel gel. Hoyrat girdi aramza set oldu, Gnl ba baykulara yurt olu. u ayrlk yreime dert oldu. Gnden gne derdim artt ha gel gel.

ardm ardm duyan olmad, Namerdin oklar sinemi deldi. Barma haneri sapland kald, u dnyam zindan etti ha gel gel.
Bayku ter u mrmn danda, Blbl tmez oldu gnl banda. Emini kendini genlik anda, Senin akn ile satt ha gel gel;

-6DELGNL
te dnya mal dnyada kalr.

J. Bazen aka gelip aktan doardn.

Bazen bulut olur ge aardn. Bazen yamur olup yere yaardm, ster ala ister ta deli gnl. Emini'yim siyah sam kalmad, ekiller deiti biim kalmad. Artk dayanacak gcm kalmad. Yenildin hayata tu deli gnl.

sonu bo deli gnl. Kesildi takatm gcm kalmad. Oldu kara barm ta deli gnl. Felek penersin sineme takt, Zehirli okunu beynime akt. Gizli gizli kanm iime akt, Akt gzlerimden ya deli gnl.

u dnyann

532

ALEVi VE BEKTA_i~Jl_R_LE_R__A_Jff,_'O_L_O_J_}S._1_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-7YUNUS EMRE'M
Mevla'nn akyla kaynayp coan

J.. Zahir batn alemini okuyan,

lim tezgahnda ipek dokuyan.
Asrlardr blbl gibi akyan, Glleri olsaydm Yunus Emre'nin.

Selleri olsaydm Yunus Emre'nin. Ak olup maukuna kavuan, Yollar olsaydm Yunus Emre'nin. Veli'ye niyazbend olan, Pirin dergahndan himmetin alan. Tapduk Emre kapsnda yalvaran, Dilleri olsaydm Yunus Emre'nin.
Bektai

Tasavvufu tamam etmi bitirmi, Arif-i kamilden haber getirmi.

Akn sahrasnda varm oturmu,

lleri olsaydm Yunus Emre'nin. Ululara ikrar vermi balanm, Ak oduna sinesinden dalanm ..
lim ieine konmu elenmi,
Ballar olsaydm

Nice erenlerle eylemi lfet, Gnlnde var etmi ol kutbi kudret. Kendisi dnyadr gnl bir cennet, Allar olsaydm Yunus Emre'nin.

Yunus Emre'nin.

Emini'yim binbir trl hal olmu, Gece olmu gndz olmu l olmu. Bulut olmu yamur olmu sel olmu, Glleri olsaydm Yunus Emre'nin.
Mauk:

Canan -

Niyazbend: Bal - Himmet: Emek,

ermi

kimsenin etkisi -

Cret: Gr.me, konuma - Kutbi kudret: Kudretin kutbu, kutbun gc - Zahir: D - Batn: i - Kn: Ol - Hatiphane: Syleyen, konuan ev - Miinevver: Aydm - akyan: ten.

AL KIZILTUG
ilesine bal Mursal kynde dodu. Halen Ankara'da Sazla, szle, iirle ili dldr. ok gzel sesi vardr. Saz alar, trk arr radyolarda, sahnelerde manzum mizahi monololar syler. iirlerini kendi yapt ezgilerle okur. Ezgilerinde ve iirlerinde sosyal ierikli niz~hi bir hava mevcuttur. Bir iirini sunuyoruz. 1942
oturmaktadr.
ylnda Sivas'n Divrii

Sen gittin gideli deliye dndm Her gn gzyam dkerim Ali "Ana - bac - karde bilmez" diyorlar Duyduka iimi ekerim Ali

l.

Zalimin zulm bizi yakarsa Biz aladk karmzda bakarsa Ahirette elimiz boa karsa Tutar zlfikan krarm Ali

Senin sevenlerin yaral dertli u elin zalimi bizden kymetli Keramet sahibiydin, gl, kuvvetli Yoksa bir kul idin ldn m Ali
Kzltu'

Zalim yazd katlimize ferman Ttyor bamda derdin duman Geleceksen tez gel tam da zaman Yoksa ikrarmdan dnerim Ali

um Pir'e gnill baladm var ki iin iin aladm Can boaza geldi kstm syledim Yine senden zr dilerim Ali
Yllar

MAM CAFER SADIK'TAN SEMELER

- Kardeinin sana kar gerek olup olmadn anlamak istersen onu kzdr. Sevgisinde sabit olur, yine seni severse kardeindir; aksi halde deildir. Kardeini kez kzdrmadka karde sayma. - Bir kalbi,
inancndan

evirmek, dalar yerinden

kaldrmak

kadar gtr.
stndr.

- Gc kuvveti

olanlarn

almalar ne irkin eydir.

uraandan

- Bir tek bilgin bin ibadet edenden, bin zabitten ve bin - Her eyin zekat ini Kardelerimin vardr.

Bilginin zekat da belletmektir.

en sevgilisi, bana ayplarm bildirendir.

- nsanlar taran dileri gibi eittir. nsan ei ile dostu ile oalr. Kendisine istedisana da istemeyen kii ile grp konumakta hayr yok.

534

ALEV/ VE BEKTAi iiRLER/ ANTOLOJiSi

- Drt ey

vardr

ki,

az

da oktur : Ate, dmanlk, yoksulluk,

hastalk.

- Vefa, dnk gn gibi geti gitti . nsanlar hileye, dzene dt - Aralarnda temiz yrekli, birbirini sever grnyorlar; ama yrekleri akreplerle dopdolu. - Akl yeryznde cenab Allah'n mizandr. Akldan gzel ey yoktur. Her iyi eyi emreden akldr. Akl drt nurdan: Ay, Gne, Sidretlmnteha, Arala nurundan yaratlmtr. Bu itibarladr ki kalbe ferahlk verir. Akl aya, ilim yldza, marifet gnee ben-

zer.
(mam Cafer Buyruu Sh: 320)

KUL SEMA
Asl ad Muharrem Oylum olan Ak Kul Semai, 1931 ylnda Tokat'n Turhal
lesi'ne bal Ayranpmar (Vazanya) kynde dodu. Babas aym kyden Ethem avu,

Annesi Sali hanm'dr. Atalar Hac Bekta Veli'nin halifesi Bostankollu Hasan soyundan gelmedir. Saz almay rendi. Reyhani ile obanolu'na kar "Leb Demez" yarma dalnda birinci olmu, 197 l 'de trk dalnda birinci, 1972'de Hac Bekta Veli anma treninde okuduu iirle yine birinci olmutur. Soyca ve inanca Bektailie baldr. lk iirlerini ak, din, tasavvuf, tarikat konulakyden kente (Turhal' a) tandktan sonra yaamyla ilgili yergi ve talamalar arlk kazanmtr. Geldim Erenler (1973) adl bir iir kitab vardr.
rnda sylemi, 1962ylnda

Kk yata iirler sylemeye balad. 18 yanda cura almay rendi ve hocas Ali efendi'den dersler ald. Daha sonra saz, ile sz ile evresinde tannd ve halk ozan oldu.
Rza

l 970' de ilk kez Konya Aklar Bayram'na katld. Ertesi yl atma, dudak demez, iir, muamma, trk (vb.) gibi btn dallarda yarabilecek gce erimi ve tam bir ak olmutu. Aklar Bayram'na aralksz katlan Semai birok dl kazanmtr.
cuklar

Kul Semai, kendisi gibi Ak olan Nevruza bac ile evlenmi ve bu evlilikten 6 odnyaya gelmitir. Halen kynde iftilik yapmaktadr. (Fevzi Halc)

-1SIR BAKA
Kiinin srrn soraym dersen, J, Soru baka, sorgu baka, sr baka. Srrn hazinesin greyim dersen, Gren baka, gzl baka, kr baka.

Devri daim eden, senden sanadr, nsan mml-Kur'an insan dnyadr. Kii kevn mekln aru semadr, Sema baka, turap baka, yer baka.

Semai'yim sema insann ba Kendini fehmedip bilse bir kii, Kiinin deeri kendi gr, Gr baka, var baka, er baka.

536

ALEVi VE BEKTAi iiRLERI ANTOWJ}Si

-2MERHABA
Gnlmn tahtnda mahitap olan, Drr gevher kerem kani merhaba. Gabi doup gabi srda bulunan, Driii gevher kerem kani merhaba Vcudum ehrinin mabudu sensin, yok, dinim hem imanmsn. Canmn iinde candan canmsn, Drr gevher kerem kani merhaba
Gmanm

smini andka az olur gnlm,

Lafeta sOresin hikmetten buldum. Hakine yz siirdm azuman oldum, Driii gevher kerem kani merhaba Her zamann imamsn, Ali'sin, Matihap bir nursun Bekta Veli'sin. Semai'nin yeil elli pirisin, Drr gevher kerem kani merhaba

-3Evlad- Resul'e be1i demeyen Ibadet evine bo gelir gider Hakikatin knt kenzin bilmeyen Bir hayal peinde d gelir gider

Mrid bir deryadr krlere nihan

Nefsini ldren olur pehlivan Anka ykseklerde uarsa her an Asl didar grmez ku gelir gider
Krklar mecliside engr ezenler Seni takip eder srda gezenler Sr sahibi stszlerden bezenler Srdest olsa na co gelir gider

Hakikatin esrarn bilmeyen Erbab- Kamilden dersin almayan Gnl engin olup trab olmayan Bir gda vermeyen ta gelir gider

Kul Semai'm yeter sz uzatma Sarraf bulmadan mcevher satma Hak aldanmaz sakn kendin aldatma Bu meydanda nice ba gelir gider

Salmp naz eden dilber ok naz etme dayanamam Yanl yola gitme dn gel Yalancya inanamam

J,.

Yalancya yuh ekerim Bade doldursan dkerim Konusan byk bkerim ok uyurum uyanamam.

Hani sz vermitin bana Yemin etmitin yalana in gcn hep plana Boyan siyah boyanamam

Zamanede ak fara rtn dersem ivlik ara

eytansn Allah'n baka

lmeyince soyunamam

senin olsun matem benim olsun Semai'yin ilem dolsun Ben yad yare sanlamam
Yas

Gzelliin

-5Gece gndz sana yar diye diye fer kalmad insafsz Gzel seni sevmek kar diye diye Varlmda var kalmad insafsz
Yreimde

J, Kskn mdr ylirin irin dilleri

Amaz ge_rdan yaylasnn glleri Varln sr~ akn selleri Bam bahem Mr kalmad insafsz

Kul Semai'm bu can canana kotu Kerem gibi bu vcudum tututu Bir of attm kar dalara dt. Da banda kar kalmad insafsz

Mahitap : Gne yzl - Drr : inci -- Mabud : Tapn - Trab : Toprak Nihan : Gizli - azuman : Mutlu - Didar : Gzellik - Yz-Engr : zm Fara : Aga vurma

-6nsekizde bir ak dt serime Kimselerim bakmaz oldu halime Halim arzeyledim pir efendime Yarin sevdasna dndm ha dndm
Deli diye yarenlerim eleir Sinemde yareler tek tek szlar Gnl bahr- ummanlara ular Krklarn cemine erdim ha erdim

J,

Gnl arzeyledi gurbet elleri saza dizdim telleri Beni Mecnun etti dostun dilleri Bir zaman gurbette dndm ha dndm
Ksm ksm

Didara kavuur serde can veren Fani dnya fani bize bu alem Adem lmez ldrmezse Yaradan Kn da banda kaldm ha kaldm

Erenler Semai ismin dediler Bostan kollu Hasan neslin dediler Feyzullah Efendim yol gsterdiler Ksmetime raz oldum ha oldum

Ser: Ba, kafa - Yaren: Dost - Eleir: Dalga geer - Bahr- Umman: lran'n gneyindeki deniz - Sine: Gs - Bostan Kollu Hasan Baba: Bir Bektai azizi Feyzullah Efendi: Hacbekta postniini, Byk Feyzullah elebi.

538

ALEVi VE BEKTA/ RLER ANTOLOJiSi

MAM CAFER SADIK'IN VASYET

"Oulcuum;

vasiyetimi tut. Szm belle. Tutar bellersen kutlu

yaarsn,

temiz

lrsn.
Oulcuum; kendi suunu kk gren, bakalarnn suunu byk grr. suunu kk grense, kendi suunu byk grr. Oulcuum; bakasnn aybn aann Bakasnn

kerse kendisi ldiirlr.

Aklszlarla dp

Kardeine

kendi ayplar alr. Kim kuyu kaz.an, kazd kuyuya der.

dp

azgnlk klcn

e-

phe

kalkan hor - hakir olur. Bilginlerle gtrr yerlere girip kan thmete urar.

kalkan ise ykselir.

lehinde olsun, aleyhinde olsun hep doruyu syle, akrannla tan, Tanr oku. Selam ver, iyilii buyur, ktl nehyet (yasakla). Kim senden kesilirse, sen dola onu. nce kim seninle konumay brakrsa, nce sen onunla bar.
kitabn

Oulcuum;

Senden bir ey isteyene istediini ver. Cmert olmay istiyorsan madenlerine dal. nk cmertliin madenleri vardr. Madenlerin temelleri vardr. Dallarn, budaklarn meyveleri vardr. Meyve ancak dallarda olur. Dal da kkle durur. Duran kkse tertemiz madene dayanr.
Oulcuum;

kayadr.

tohum ekersen temiz gnllere ek, kt gnllere deil. Kt gnller Suyu akmaz aatr; dal, buda yeermi. Kuru yerdir; ayr, imeni bitmez".
(mam - Cafer Buyrugu Sh: 318)

MUHARREM YAZICIOGLU
l 928'de Malatya'nn Arguvan ilesine bal Dolayl (Halpuz) kynde dodu. lkokulu kynde okudu. Orta okulu Malatya'da bitirdi. 1961 ylnda Almanya'ya ii olarak gitti. Almanyadan dnnce Elaz, Keban, Hozat, Malatya Akada adliyelerinde zabt katibi olarak alt. 1965 ylnda bu grevden ayrl~rak yeniden Almanya'ya gitti, 8 yl metal iisi olarak alt. Emekli olup yurda dnd. Halen Ankara'da oturmaktadr.
iir yazmaya Almanya'da balad. nceleri Karacaolan, Krolu, Nesimi, Pir Sultan, Hatayi, Esiri gibi Alevi-Bektai ozanlarn etkisinde kalarak bir ok iirler yazd. Daha sonra kendi yolunu, uslubunu buldu. nsan ve doay ieren sosyal konulu iirler yazd. Yaklak 1500 tane iiri olduunu sylemektedir. Yaynlanan iir kitaplar unlar dr: Uyandk (1974), Gze (1980), Kaynam Kurutma (1990), Anodulumun Meyveleri (1991), Birbirinden Kaar Oldu nsanlar (1994}. Yeni Dnya Yaratalm Birlikte adl, iir kitab ise Kltr Bakanlnda yaynlanmay beklemektedir.

Sosyal konular Seyrani tarznda ileyen Yazcolu zellikle sevgi, zlem, birlik, sosyal adalet temalarna deinir. Her Alevi-Bektai gibi O'da Atatrk' ok sever, iirle rinde Atatrk devrim ve ilkelerini savunur.
RLERNDEN RNEKLER

-1-

Ne ararsn Tanr ile aramda Sen kimsinki orucumu sorarsn Hakikaten gzn yoksa haramda Ba aa niye trban sararsn
Rak arap iiyorsam sana ne Yoksa sana bir zararm var ierim kimizde gelsek kldan kprye Ben drstsem arhokende geerim.

J,

Esir iken mmkn mdr ibadet Yatp kalkp Atatrk'e dua et enin gibi drzlerin yznden Dininden de souyacak bu millet
galdeki hali sakn unutma Atatrk'e dil uzatma sebepsiz Sen anandan yine kardn amma Baban kimdi bilemezdin erefsiz.

540

ALEVi VE BEK.TA/ JIRLERl ANTO_'LO_'.l/._'SJ ________ - - - -

-2Krler Tanr aryorlar Tabiat Tanryla dolu Boa kendin yoruyorlar Tabiat Tanrylan dolu Her mevsim bir dnya bana Himi grnmyor sana Cennet arar yana yana Tabiat Tanryla dolu

Yazcolu bir houm ben Bazan olur bom-boum ben Tabiatla sarhoum ben Tabiat Tanryla dolu

Dolu dolu karda dolu Pencereden geer yolu Grene diyorlar deli Tabiat Tanryla dolu

-3Akna dtm deli

.J,

Ben Tanr'y sende buldum Derdinden yanp pieli Ben Tann'y sende buldum

Ginni insann iine Ne gzel uymu biime Bunda insann suu ne Ben Tanr'y sende buldum

Allah yazar bismillah Cemali sanki Beytullah Ben Tanr'y sende buldum
Kalar

Yazcolu aktr

-4Turnam kater\ne benide aln Birlikte uarak le gidelim Orada yatann nesli Muhammed Hseyin yoluna kurban edelim
nsanlk yoluna cann veren
Batn

.J,

Pene-i Abadr onlarn bei Dnyaya gelmedi bir daha ei Hakszlk uruna verdiler ba Keder deryasnda sele gidelim Ali nesli yata gelin oldu ota Kan iinde serilidir yata Birlikte syleyen dile gidelim
adrlarda Kerbeladr

zahiri onlardr gren Sabrla istenen menzile varan Ali'nin kurduu yola gidelim
Yazcolu A

kk yata am yerine ya doland kam Ali diye sallanrd beiim Belerin dald gle gidelim

MUHARREM YAZJCJOOLU

541

HAYAT YUMAGI
Hayat yumann dtm iine Sora sora bir ucunu bulamam Dnya bana beden cana dar oldu, Umut ile kouyorum bilemem Bozuk dzen bize yaralar .at zeceiz derken yumak dolat Sevgimi baladm zaman geti ok bekledim gideceim duramam

J.

Dostlarmla bir olmay zledim, Gelir diye yollarm gzledim Yreimde umudumu gizledim Hasretinden yanyorum glemem

Yazcolu yllar geti bouna Geliyorum 60-70 yana Belki grmem gne doar tama ite o zaman istesende gelemem.

SORUYOR GNL
Seni tanmakla neler kazandm Bal dolu petee giriyor gnl Tatl sz, gller yz grnce Gelecee hayal kuruyor gnl Hep yeni dallara konmak istiyor Gzel muhabbetle kalmak istiyor Akn ateine dalmak istiyor Telala kendimi yoruyor gnl

J..

Gnl ar ol ha yolda kalrsn Yerini bilmezsen gl de kalrsn Muhabbet bana yine gelirsin rfan meclisini gryor gnl, yorulsa da koturur, Ustalarn sohbetleri coturur, Geen gnler dertlerimi detirir Menzile varmaya soruyor gnl
Yazcolu

SKMYOR DNYA
Doa dayanmyor dnya bozuldu Neden yzmze bakmyor dnya, K bahar oldu mevsim deiti Artk ykmz ekmiyor dnya Yamur yamur oldu sular kuruyor Sebze, meyve yetimeden ryor nsan her gn geen gn aryor Kimse birbirine bakmyor dnya

Gkten para para talar dyor lim yeni bulu yaratmaya kouyor Bu gidie akl almaz ayor Bilginler bulutan bakmyor dnya

Yazcolu dnya ile kavgal Genleri sorumsuz fakat haval Rahatm yok insanlan seveli Eski terbiyeler skmyor dnya

542

ALEV} VE BEKTA/ JIRLERJ ANTOWJiSi

Hak iin uzakta yorulma gnl nsan sevdiinin taa kendisidir ki can bir grnce arma Adem sevdiinin ta kendisidir Mansur'lar ld zulmle girdi gnle Hseyni Kerbela Hak didarna Hak deyip sevdiin taa kendisidir
Yazcolu Hallac-

Din mantktr diyen ATA'ya bakn Hac Bekta, Yunus gnle yakn Krler Pir Sultan'a atyor okun Hak deyip sevdiin taa kendisidir Birlikte ikilik olmaz erenler Kendisinde bu varl grenler Gece gndz uzakta yorulanlar Ademse sevdiim taa kendisidir

Nesmi-Bedreddin

ariflerin halinden Kr anlamaz, sar duymaz dilinden Hak insanda sakn dnme yolundan Hak deyip sevdiin taa kendisidir

AIK BEKTA

KAYMAZ

Malatya'nn Arguvan ilesine bal Eymr kynde 1935 ylnda dodu. lkokulu
bitirecei srada,

kendi kynden ak Hseyin'i tandktan sonra okuldan ayrld, ky ky syledi. Alevi kkenli ak Bekta bir ara eitmenlik yapt. Ak tarznda iirler sylemitir. iirlerini kendisi zgilendirirdi.
dolamaya balad. iirler

-1Dostlar bu ne cefa perian olduk Tam zaman ya Muhammed gel yeti Yiyici elinde balandk kaldk Tam zaman ya Muhammed gel yeti Tumar oluyor dorunun z Meeyi beenmez sdn kz Fesatlar doruya drmez sz Tam zaman ya Muhammed gel yeti
Bekta

J.. Almadk gonca gl yolarlar

Hayrl ilere fitne salarlar Zamaneler doru sze glerler Tam zaman y Muhammed gel

yeti

Zamane sevmiyor szn merdi Herkes birbirine tuzaklar kurdu

Yalanc ahitler dnyay sard

Tam zaman ya Muhammed gel yeti

halin nedir dalma gaflete Hatalar iledim geldim mrvete Kargalar koymaz ki blbller te Tam zaman ya Muhammed gel yeti

-2Seher yeli sevdiime dokunma Dalr yzne telleri kser

kp yollarna sakn baknma

Yeni

knalanm

elleri kser

.. zin almadka deme yzne Bak srme ekmi mi ela gzne Kusurum var ise bakma yzme MelOI mell syler dilleri kser
Ak Bekta Yaylas

Gafil deme yanaklar solmasn Uykudan ~yanp senden bilmesin Gazel dp iekleri solmasn Girme bahesine glleri kser

bu siteme dayanr var al iee boyanr Sen yavaa bir kez dokun uyanr Yeil rdek konar glleri kser

544

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANf~'O;...;;i.;;,.;.0"'"""'.ll""""'Sl'---------------

MAM CAFERi SADIK'IN SFYAN 1 SEVRYE VASYET

Yalancda adamlk,

hilecide sevgi, kt huyluda ululuk yoktur.

esenle onlarn

Allah'a gven de arif ol. Rzkna kanaat etde zenginle. Komularma iyi komu ol da seninle arkadalk ettikleri gibi, sen de arkadalk et de imann artsn. Kt ile .dp kalkma, sana ktlk retir. Allahtan korkanlarla tan, gr.

Aireti olmadan stn olmak, kardeleri bulunmadan okluk elde etmek.malsz zengin1ik, gsz, kuvvetsiz heybet isteyen sulardan, sularn aalk olanndan Tanr taatma gsn.

Babam beni eyle terbiye etti.: (Oulcuum, dedi. Kt arkadala gren esenlik bulamaz. Szn saknmadan nadim (piman) olur. pheli yerlere girip kan thmet altna girer.)
(mam- Cafer Buyrugu Sh : 318)

AIK HDA
1940 ylnda Kahraman Mara'n Gksun lesine bal Younolu kynde dodu. On bir yandan balayp doalama iir sylemeye balad. Yal ve usta Aklarn yannda kendini yetitirdi. Kiiiik yata babasn yitirdi. Okuma yazmay biroklar gibi askerlikte rendi. Asl ad Sabri Oraktr.
ki yl Trkiye Aklar Bayramna katld. 1968 yilnda iir dalnda birinci olarak Fuzuli dln, l 969'da atma ve iir dallarnda ikinci olarak Dadalolu ve Yunus Emre dllerini kazand. iirleri, i dnyasn yanstr. Tasavvufa ynelmitir. iirlerinde kendisine zgii bir incelik ve deyi gzellii vardr. Yaam sknt iinde geti. Konya Aklar Bayramnda ve dier etkinliklerde birok birincilik ve dl ald. Karacaolan, Garip Emrah, Sumrnan, Kurbani gibi aklar okuya okuya yetiti. e kapal, gsterisiz, insancl bir ozan olan Hudai otuz yldr istanbulda sirkecide otellerde yatp kalkyor. Gnl Diyarndan Deyiler (1971), Yaralar beni (1977) isimli iir kitaplar yaynland. iirlerinde bar, ak, dostluk, ayrlk, yanlzhk, Tanr temierini iler. Yunus Emre felsefesine ynelmitir.

-1-

BANA BR DERMAN SYLE Dedim tabip bana bir derman syle. Bana senin derdin aresiz dedi. Dedim eke eke lem mi byle, Hi ak grdn m yarasz dedi.

.J.. Bu dnyaya cefa iin gelmedim, Eller gibi sefa srp glmedim. Ben bu derdi para ile almadm, Haktan gelel!l ile parasz, dedi.

Hdai'yim bu mu benim yazarm, Gcm yetse bu takdiri bozarm. Gam ykn yklenmiim gezerim, Ne kadar gezdirsem kirasz, dedi.

546

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOWJiSI

-2icat olup ttn ttmeden, ben yanp tttm. Gter almadan blbl tmeden, Mana fileminde akdm ttm.
Akn ocanda

Ate

,l,

Gnl diyarnda sevda elinden, Hasret dalarndan ile lnden. Peygamber izinden Allah yolundan, Yirminci asrda ben geldim gittim.
rfan sofrasnn altn tasym.

Her kaynaktan akmaz byle duru su, Bu yer gerek erenlerin korusu. Duygu ieinden ilham ars, Sevgiden bal yapt nce ben tattm.

Muhabbet suyunun eUUesiyim. Hdai Yunus'un siilllesiyim, Tasavvuf ilmini ben tamam ettim.

-3Bahar geldi ayr imen yrd, Yaylaya gmenin zaman geldi. Dalar yeil giydi kar eridi, Suyundan imenin zaman geldi. ok kr bu yl da erdik bahara, Gl grd blbl balad zare. Ald sinemde bin trl yare, Yine der amann zaman geldi.
,, Pnar var, orman var, gl var,
Ars

var, petei var, bal var. var, iei var, gl var. Bunlar semenin zaman geldi.
idemi

Hdai zamann geer bouna,

bile hep kavutu eine. imdi bu mevsimde dalar bana, Yfu' ile kamann zaman geldi.
Kular

-4Bu akn srrn ereyim dersen, nce bir ermie sor da yle gel. Hakk'n cemalini greyim dersen, Evvela sen seni gr de yle gel. Hakikat ilminin sabrdr ba, Benlik gtmez ah olsa da er kii. Sen kendi nefsinle eyle sava, Sadk ol sznde dur da yle gel.

Hdai emein gitmesin zaya,

Bozulan st artk tutmuyor maya. Bu akn yoluna gidilmez yaya, Ak atna binip sr de yle gel.

-5Ak olmak bir cfilndir, Tatmayanlar anlamaz ki. Her sz bir mcevherdir. Tartmayanlar anlamaz ki.

Sil gnlnn kem pasn, Gtme benlik davasn. Daim hasretlik yasn, Tutmayanlar anlamaz ki.

Kim ki Haktan olsa cda,

badetten almaz gda.

Hdai' yim kalksn perde.

yanar serde. Eyp gibi dertten derde. Batmayanlar anlamaz ki.
Ak atei

Bu yolda ban feda, Etmeyenler anlamaz ki.

A.IK HDAi

547

-6Hfil kalar inci diler, Gzel senin mi senin mi? Ela gzler, o baklar, Gzel senin mi, senin mi? siyah kakl, gonca gl. Azndaki bu irin dil, Gzel senin mi, senin mi?
Yanandaki

J..

Gerdannda skt afak,

inanmazsan aynaya bak. Ak ellerle kalem parmak, Gzel senin mi, senin mi?
Hdai'yim ahm kes, Kalbim sana olsun kafes. Ruhuma can veren bu ses, Gzel S(!nin mi, senin mi?

Alnndaki

-7Sular olmu gibi diyara talip Dongn akar alar candan eylenmez Muhabbet bahrinden bir katre tamaz Mevc olur alkalanr umman eylenmez Evvela kr caniyle cemale talip basl ola cmle muttalip Kiide olacak hak ak galip Mevc olur alkalanr umman eylenmez

J..

Hakkn ihsann fikir eyleye gr

nimete kr eyleye gre Gece gndz hakk zikreyleye gr Zikr olunan yerde eytan eylenmez Ermeyen dnyada hak payesini Elbet ziyan eder sermayesini mr benzer uan ku sayesini Uar ku sayesi bir an eylenmez

Verdii

Taki

Hdayi istersen balu saadet Kasd eyle bak gr vahdette kesret Bir kula olacak haktan inayet Maksuda tez erer ihsan eylenmez

-8Yine gnl dost ellerin zledi Ol ellere dahi bir kez varan m! Yar didarn bizden yine gizledi Bir gn olup cemalini grem mi!

J..

Kulak tut(an) kiiler bu hak kelama Noksandan kurtulup erer tamama Nebilerle varp dar-s-selama Anda dostun gllerini derem mi

Ey (Hdayi) dosttan yana uarm Kana kana Ab- hayat ierim Trl trl hisaplardan geerim Varp vuslat sarayna girem mi

548

A~Vi VE BEKTAi lRLERi ANTOLOJiSi

-9Erenler zehir getirin Bal ile ldrmen beni Barma diken batrn Gl ile ldrmen beni Yar diyerek yana yam Can teslim ettik canana En yaknm kysn bana El ile ldrmen beni Hilik aleminde estim Varlk sevdasn kestim Yokluk benim eski dostum Mal ile ldrmen beni Bir aktr dt zme Yanarm kendi kzme Leyla grnr gzme l ile ldrmen beni Duygular dnt sze Yank sevda iler ze Dertli dertli vurup saza Tel ile ldrmen beni

Hdai' yim daldm gama

beni demden deme kesin, yzn ama Dil ile ldrmen beni
Asn,
Sald

-10--Btn evren semah dner Akndan gneler yanar Aslna ermektir hner Be vakitle avunmayz

Canan bizim canmzdr Teni bizim tenimizdir Sevgi bizim dinimizdir Baka dine inanmayz

Hdai'yin Hdamz var Dost elinden bademiz var Muhabbetten gdamz var lm lr biz lmeyiz

-11Yavnsunu yitirmi

blbl misali Konar daldan daal terim byle Sineme ayrlk kz deli Yanar ince ince tterim byle

Bilmem bu haneri bana vuran Yitirmiim ei dostu yaran Bayku gibi mesken tuttum viran Harabe yerlerde yatarm byle

Hdai kan alar kimin nesine Kader beni att dert dnyasna Salmm gemimi gam deryasna Almaz yelkenler batarm byle

AIK HDAi

549

-12olmayan bahardan yazdan Yce dabamn k mak.buldur Cahilin yapt sohbetten szden Alimin hayali d makbuldur
Faydas

J.. Lokma yeme muhanetii elinden

Kurtulama sonra ac dilinden Namertlerin kaymandan balndan Mertin kuru, yavan a makbuldr

Hdai konuur bir ince dilden

Hal ehli olmayan bilir mi halden Bilgisiz, grgsz, duygusuz kuldan llerin mezar ta makbuld_ur

-13Ehlibeyte dman Ali'ye dman Muhammedi sevdim dese yalandr Pirin Hac Bekta Veli'ye dman Muhammedi sevdim dese yalandr Ali'yi seveni ldrp asan Kerbela'da mam Hseyni kesen Resul'n soyuna kasdeden insan Muhammed'i sevdim dese yalandr

J..

Muhammed Ali'yi bir can bilmeyen Sevgisini can evinde bulmayan Ehlibeyt'in ak ile dolmayan Muhammedi sevdim dese yalandr Hdai, Hda'ya gnl vermeyen demeye dili varmayan Muhammed'i muhabbetle grmeyen Muhammedi sevdim dese yalandr
Doruyu

(Ltfi Kaleli-Tann insan S: %)

-14-Gnl sende sevgi sende yar sende Sevda ara sende seni bul karda Mrid sende rehber sende pir sende Sevda ara sende seni bul karda sende yayla sende ky sende Nehir sende derya sende ay sende Yldz sende gne sende ay sende Sevda ara, sende seni bul karde
ehir

J.. sa sende Musa sende Tur sende

zlmedik gizli gizli sr .sende Hakkn gizli hazinesi var sende Sevda ara, sende seni bul karda. Der Hdlai akl ilim fen sende Dnya sende ahret send::: han sende Allah sende Kuran sende din sende Sende ara sende seni bul karda.

550

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJSi

-15Balk susuz olmaz insan vatansz Gl'm Hac Bekta, el'im Atatrk lmim nihayetsiz yolum hatasz lim Hac Bekta, yolum Atatrk

.. Hnkfu' ruhumdaki yeeren daldr Atam o daldaki alan gldr Tpk buna benzer buna misaldir Dalm Hac Bekta, glm Atatrk
te Hdai' niz meydana geldim Ben byle inandm ben byle bildim Bir yce uludan bir dolu aldm Ulum Hac Bekta dolum Atatrk

Okuyabilirsen insan bir ilim Fikirden mantktan geiyor yolum Birbirine bal gnlmle dilim Gnlm Hac Bekta, dilim Atatrk

-16-Vallahi gzelim gl yanaklarn ten blblleri glden ayrr u tatl dilinle bal dudaklarn Ary petekten baldan ayrr
Aklm ald

Kokusu sendedir gln nergizin sende doar aldm sazn Hilil kalarnla bu gne yzn Dervii tekkeden yoldan ayrr.
Ak

Hdai der ekilmiyor nazlarn

o sihirli szlerin
deniz gzlerin glden ayrr.
Dalgal salarn Aldatr bal

-17Dedim tabib bana bir derman syle Bana senin derdin aresiz, dedi Dedim eke eke lem mi byle Hi ak grdn m yarasz, dedi.

J.

Bu dnyaya cefa iin gelmedim Eller gibi sefa srp glmedim Ben bu derdi para ile almadm Haktan gelen ile parasz, dedi.

Hdai'yim bu mu benim yazarm Gcm yetse bu taktiri bozarm Gam ykn yklenmiim gezerim Ne kadar gezdirsem krasz, dedi.
-18Tatmyanlr

olmak ne ilimdir anlayamaz Her sz bir mcevherdir Kim ki Hak'tan olsa cda
badetten almaz gda

Ak

Tartmyanlar anlyamaz

.. Sil gnlnn kem pasn Gtme benlik davasm Daim hasretlik yasn Tutmayanlar anlamaz ki

Hdai' yim kalksn perde

Ak atei yanar serde Eyp gibi dertten derde Batmayanlar anlamaz ki.

Bu yolda ban feda Etmeyenler anlamaz ki

----~IK HDAi

551

MAM CAFERi SADIK'IN CENDEBE'YE VASYET

Bizi tanyan her mslmana borludur. Her gn, her gece yaptg ileri hesaba ekerek dnmesi, iyilikte bulundu ise oalmas, ktlkte bulundu ise tvbe etmesi gerekir. Kim kardeini aldatr, horlarsa yeri cehennemdir. Kim bir mmine hased ederse, tuz suda nasl erirse, yreginde ki iman da yle erir, gider.
(alan)

iin koan Sefa ve Merve arasnda sayeden gideren ise Bedir ile Uhud savalarnda, Allah yolunda kanna bulanm kiiye benzer. Allah, kardelerinde yoksul olanlarn haklarn hor grmedikce, hi mmete azap vermedi. Ey gibidir. Onun
ihtiyacn

Cendebolu; kardeinin ihtiyac

teblig et. ekinmedike, almadka, andolsun Allah'a, bizim velayetimize nail olamazlar. Velayetmize, dnyada ktlkten kanmakla, iyilie almakla, kardelerle iyi geinmekle nail olunur. Ancak insanlara zulmeden iamzdan
deildir.

Ey

Cendebolu iamza

Ey Cendebolu, zengin olunca cabbarlama, yoksul olunca szlanma, sert muameleli ve kabaszl olma ki, halk seni aa grmesin.
Senden stn olanla elenme, senden aa olan maskaraya alma. Aklszlara uyma. Bir ie girmeden girecein kacan yeri hesapla. Yoksa nadim (piman) olursun. Nefsinin hekimi olursa, sa ya da hasta olduunu anlatr. lacn da bildirir sana. Birisine kar gcn kuvvetin olur da, ona iyilikte bulunursa, ettiin iyiliin minnet altnda birakma. Daha da fazla iyilik et senin iin daha da gzeldir. Fazla konuma ister bil, ister bilme, sus. Susmak bilginler nettir, seni cahillerden de rter, korur.
katnda anp,

onu

senin iin bir ziy-

Ey Cendebolu; senden kesileni dola. Sana vermeyene ver. Sana ktlk edene iyilik et sana zulmedeni affet, Gnei grmez misin? Kt kiileri de klandryor, iyi kii leri de. Yamura bakmaz msn? Temiz kiilere de yagyor, sulu kiilere de.
(mama i Cafer Buyruu Sh: 319)

552

ALEV/ VE BEKTA iiRLER ANTOLOJiSi

TOTEM
Trkler, Anadolu'ya geldiklerinde, bu kltrel donanmlarn da beraber getirmiler dir. Anadolu'da yerletikleri blgelerdeki yerel kltr ve bu kltrdeki dinsel inanlar ve yaam tarz ile bir kez daha etkileime girmilerdir. Sonuta, Anadolu'da Trkler gnn koullar gerei islam yeni yorumlamalarla yaamaya balamlardr. Bu da bize Anadolu'daki tasavvuf dncesini ve bunun yaamlanmas sonucu oluan yeni tarikatlerin gelimesi srecini vermitir. Bunlarn iinde en yaygn olarak griileri benimsenmi mutasavvflar ise Hac Bekta Veli, Mevlana Celaleddin Rumi ve Yunus Emre olmutur. Bugn dahi Anadolu halk inanlarnda etkileri son derece yaygndr. Pir Sultan iirlerinde ay ile gnei
"sr" saymaktadr:

Pir Sultan'm bu bir srdr Srrn saklayan erdir Ay da srdr gn de srdr Allah bir Muharruned Ali Tatar kabilelerinde ve Lap'larda, davulun derisinin zerine, "Dnya Aac", "Gne", ':4.y" ve "Gk-kua" resmi izilir. Ad geen aa, "Kayn" aac olup, amanlktaki yeri byktr. "Gkkua" (AUiim-i semi) ise, "Ebem Kua" veya "Fatma anamzn Kua" adyla anlmakta olup, Zhre yldz gibi, Hz. Fatma ile birletirilen bir gkyz belirtisidir. Sibirya kabileleri, lnn tabutunun altna, "Gne", ""Ay" ve "Kaz'' resmi izerler. Totem konusu aklanrken, Trk kamlk dininde, "Kz"n ne derece byk yer igal ettii ve Alevilikteki yeri gsterilecektir. (Aktaran: Mehmet Erz, Alevilik Bektailik 1992, s: 116)

ADL EK
1944 ylnda orum'un Ahmetolan ky'nde dodu. Yoksul bir ailenin ocuu olarak byd. lkokuldan sonra geim derdiyle gurbete kt. 1960 ylnda evlendi. 4 ocuk babas. 1966'dan itibaren Ankara'ya yerleti, orda oturuyor. Geimini iilik yaparak sa lamakta. Konya'da yaplan Trkiye Aklar Bayramlarn~a zellikle atma dalnda ok baarl oldu. Gnlk hayatn, i dnyasn ve hamasi duygularn ustalkla iiderine dken bir saz airidir. Atma dalnda da baarl bir aktr.
-1KARDA

Dnyada ilk insan Adem diyorlar, Irk aynn nerden geldi sor karda! Bizi byle paralayp yiyorlar, Bunlarn da bir sebebi var karda! Kavimler tremi alm yrm, Her kavimde kenfaat varm. yi niyet salam fikir rm, Bilmeyene anlatmas zor karda!

,J, nsanolu plak doar anadan,

Neden ayn yaratmam yaradan. Binbir trl mana ara buradan, yle ise hep insanlar bir karda ! vcut, aym, kafa, ayn kol, yaprak, ayn dal. Ayn ar, ayn kovan, ayn bal, Bunu seemeyen bakar, kr karda!
Ayn aa, ayn

Ayn

Adil iek az szmden ok anla, Senin ne iin var savala kanla! Alan yaralar nefretle kinle, nsan ol da bu yaray sar karda!

-2GDYOR

Bir gn Ankara'y seyre kmtm, Grnd bir gzel kt gidiyor. Shhiye'de]l Kzlay'a giderken, Alemi peine takt gidiyor. Gzler kahverengi, kalar kara, Baknca atemi yakyor nara. Byle gzel grmemiti Ankara, Zannettim ary yakt gidiyor.

J.

Postaneye kadar peinden vardm, Be dadika kadar yannda durdum. Bir mektup kard adresin grdm, Alc gzyle bakt gidiyor. Benziyordu Isparta'nm kzna, Podra boya almamt yzne. Yzbin lira az gelirdi pozuna, Huri melek gibi akt gidiyor.

554

ALEVi VE BEKTA/ /iRLERi ANTOLOJiSi

Yok idi o anda gkten mi indi? Melektir adeta insandr kendi. Kzlay parkndan geriye dnd. Barma bir haner akt gidiyor.

.J.. Gren vurgun idi o kara kaa,

O saatler gelmiti bee. "Topraklk" diyerek bindi dolmua, Adil'i Ulus'a ekti gidiyor.
arda

-3KIY AR MI KIYAR
Cahilin Tanrs olmaz demiler, Tutar bir cahile uyar m uyar. nsan kymetini bilmez demiler, Nefsi iin cana kyar m kmyar.
kar

.J..

Kendi asndan ele bakarsa, Zayf bulduuna kanca takarsa, Dedikodu yapp yuvar ykarsa, Onu kahramanlk sayar m sayar.

bir toplumsa kendini ver, En kk hneri, kadere sver. Hakl olduunu sanarsa eer, Acmaz gzn oyar m oyar.

-4-

SEYREYLE
dostu ince elekten Ona sezdirmeden sz de seyreyle ikayeti olma kahpe felekten Bir ka kalleinen gez de seyreyle Hepsi bir deildir, vardr mertleri, Karda diye tindm fertleri, Dostlarmdan u biriken dertleri Cismi bedenimi yz de seyreyle Tilki iken kuzu postu giyene, Yze glp tatl cana ktyana, Menfaat iin hatrsayana, Helel bir aray boz da seyreyle
Gvenliin

J..

Adil iek, ite budur insanlar Menfaate kle olmu vicdanlar Benim u szmden anlayan lar Bu bir muammadr, z de seyreyle Alemin sohbeti tatl dilinen Bezendirir her taraf glnen Cahil neyler erkannan yolunan Verdii ikrardan cayarm cayar
Kurusayd

cehaletin kkeni

lim deryasnda tutsak meklln

Adil iek olsa sarrat dWn Korkarm cahiller soyar m soyar.

AIK

KALENDER

Bilmem ebedi mi hicranm Y arap Beklerim beklerim sonu gelmedi Gam gussa elinde gezerim harap Vallahi dizimde takat kalmad . Derken Ak Kalender yalnz kendi yaamn deil ounlukla gelmi gemi btn halk ozanlarnn durumunu yanstr. Ak Kalender Eren 1942 ylnda K.Mara'n Elbistan ilesine bal Ksehiye kynde dodu. Fuzuli, Dertli, Nuseyri, Virani gibi ozanlardan iirler okuyan annesinden bol bol iirler dinledi. 1Ikokulu kynde bitirdi. Annesi ona yardm ve katklarda bulunarak air olmas iin alt. Kye gelen dedelerin yanndaki zakirlerden de bol bol deyiler dinledi. 1954 ylnda babas 60 yanda ld. Evin yk ona kald. Kyden ayrld, gurbete kt. skenderun, Elaz, Malatya ve stanbul'da alt. Ekmek paras peinde kotu.
iirlerinde

bu ackl

yaam yanstt. Ayrca ak, ayrlk,

yurt zlemi ve Tanr'ya

ba

llk konularn iledi. iirleri

henz yaynlanmad.

-1Nedir bu ektiim vefasz. zalim Yok mu merhametin insafa gel gel Ulu dalar ile tutmuum yolum Yok mu merhametin insafa gel gel Zulmnle hicrinle beni ezersin Acmazsn bana bakp gezersin Her zaman katlime ferman yazarsn Yok mu merhametin insafa gel gel

J.

Gen yata her zaman tacizi canm Ettin derde tabi yok mu dermanm Ne tedbir dnsem kestin gumanm Yok mu merhametin insafa gel gel

Kalender' in hedef tutun hicrana

Artk kl olmuum ben yana yana Hep hayatm masal oldu zamana Yok mu merhametin insafa gel gel

-2Usandm gnlm usandm Gel u gamdan feragat et Sukuta davet et kendin u zamana itaat et

J,.

Alaa sevkeyle kendin Bitki kymet bulur pendin Hak yoluna eyle andn Bu eyyama seyahat et

Aldanma dnya mahna Cahilin kyl kalna kreyle kendi balna Aza oa kanaat et

Olma kibir olma gurur Hak zulm bana vurur Zannetme ki kymet bulur Bu servete nihayet et

556

ALEVi VE BEKTA/ iiRLER ANTOLD;_Jl_SI _ _ __

Topraktr asl

Kalender'im syler adn bnyadm Ancak ecel verir tadn Halikine ibadet et

-3Bilmem ebedi mi hicranm Yarap Beklerim beklerim sonu gelmedi Gam gussa elinden gezerim harap Vallahi dizimde takat kalmad

.J.. Gezerim beklerim gzm yollarda

rd cesedim gurbet ellerde Deli diye ismim gezdi dillerde Acyp halime bakan olmad.

Kalender ahvalin eller ne bilsin

Talihi kendine yar olan glsn. Ben dertliyim diyen yanma gelsin. Dert ekmeyen dertli yan silme<li

J, ey gl yzl yar aresiz derdime dermann yok mu? Gurbet elde kaldm gnm ah u zlir Menzile varacak kervann yok mu?
Zatna sndm

Muradm bilmektir elifi bayi Kl olsun bu dilim yor deyi deyi Akmn elinden istemem meyi Dile avaz veren kemanm yok mu?

Az hayatm ok aladm ok gldm Dertlerime deva hep seni bildim Eleman mrvvet kapna geldim Kalender kuluna ihsann yok mu?

-5Akl erilmiyor dnya fendine Hi gven kalmam zamana dostum Herkes bir Sleyman kendi kendine Kymet verilmiyor insana dostum.

,J..

Dnya bir hal olmu insan kalmam Eski adet kalkm ihsan kalmam tikat asla yok iman kalmam Arif olan dt hicrana dostum Altm pula dnd kymet verilmez Cahil mam olmu kusur sorulmaz Kedi aslan olmu yan'na varlmaz Bir tadszlk girdi cihana dostum

Merhamet kalmam mhhalden bilen yok Acyp bir garip yan silen yok Talip olup hakikattan alan yok ki can gelmiyor yan yana dostum

Ey Kalender ikayetin bitmiyor Ya delisin ya da akln yetmiyor nsanlar bozulmu dzen tutmuyor Ne kusur bulalm devrana dostum

AH
Sankam'n Boyal ylnda

SENEM BACI
eiyle

kynde 1943 de dodu. Edebiyat retemeni olan evlendi. Kk yalarda rendii sazna kendi szlerini katt.

1964

Ailesinde birok !ik bulunan ahsenem'in amcas Ak Mustafa, Sarkam'n tannrn ozanlar arasndadr. Ne var ki ahsenem, kklnde alacak saz bulamam, o

nedenle aa kepe zerine )!istik gererek, ilk saz almaya' balamtr. Saz ve sesiyle din leyenleri etkileyen ahsenem Bac, Uluslararas II. _stanbul Festivali'yle Antalya Festivali'ndeki Aklar lenleri'ne katlm, 1975 Hacbekta Anma Trenleri'nde birincilik dln kazanmtr.
ki olan ve bir kz annesi olan ahsenem Bac, Pir Sultan Abdal'm etkisinde olduunu

belirtmektedir.

-1FAKRN
Hayatn artlar oldu bir dram,
,1..

yokluktan olacak verem. Yoksulun gndz gecesi haram, Hayra yorulmaz d fakirin. Ev kiras sekizyz veremez, Geiminde bir karara varamaz. Can tatldr kendi kendin vuramaz, Eksilmez gzilnden ya fakirin.

Vatanda

Her an ahlar ile geiyor an, ster ki doldursun ke bucan. Sorun, kn neyle yakar ocan? Buzdana benzer k fakirin. Yeter be ahsenem bu kadar vurma, Fakire selam ver zengini sorma. Byle bo eylerle kafan yorma, Allah'a kalmtr ii fakirin.

-2-,PERAN
Virane bahede alyor dallar Blbl zara gelmi gller perian Ak iin rpnan biare haller, Y!ire doru giden yollar perian.
Leyla'sym yarsz

Kimisine karayaz kondurur, Kimisini sefalletten sndrr. Kimini de ak eder yandrr, Felein elinden kullar perian.
ahsenem felee atmadan etmez, Devran dner arka gcmz yetmez. Bam dumanldr rzgar kar etmez, Seher vakti esen yeller perian.

olan dalarn, kalan balarn. Yllar var ki iin iin alarm, Gzyam elinden seller perian.
Babanym barsz

558

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJ1Si

-3YELBENM

Esti ac poyraz kalem ykld, Evrenime gz eyledi yel benim. Yuvam ilmek ilmik oldu skld, Emeklerim az eyledi yel benim.
Knamayn beni kavim kardalar, Didemden akyor kan ile yalar. Ey gnmde hatr soran yoldalar. Dostlarm yz eyledi yel benim.

.J..

Gibi girip bir kazanda kavruldum, Gibi hamur gibi olup yoruldum.
Duman olup gkyznde savruldum, Kllerimi toz eyledi yel benim.
ahsenem der bitmez feryad, zarm, Yklendi barhanem kesildi kann. Ne km bellidir, ne de baharm, Yazlarm gz eyledi yel benim.

MAM CAFERi SADIK'TAN (Muhammed el Numan el Ahvale vasiyet)

Ya Numan olu! Bir kulda adet (huy) olmadka inan sahibi saylmaz. Bu adetin biri Allah'a, biri Peygambere, biri de imana aittir. Allah'a ait olan srlar rtmektir. Gizli olan her eyi bildii halde, hi bir kimsenin gizli bir eyin hibir aybn amaz AJlah'a. Peygambere ait olan insanlarla geinmek, gzel huyla muamelede bulunmaktr.
mana ait olan ise, esenlikte de, skntda da genilik gelinceyedek sabretmektir.

(mam Cafer Buynu Sh: 320)

MUHLS AKARSU
1948'de dodu. 2 Temmuz 1993 Svas olaylan srasnda gericilerin yakt Madmak otelinde yanarak ld. Hmanist bir dnya grne sahipti. Halk iirine yep yeni bir ierik kazandrmaya alanlar arasnda yer alr. Arif Sa - Yavuz Top ve Musa Erolu ile birlikte yaptklar "Muhabbet" kasetleri onlara hak ettikleri n salad. Yurt iinde ve yurt dnda eitli konserlere katld. iirleri kitap halinde yaynlanmad. Ses ve sz ustalarnn arasndladr.
-1-

Biz kylyz aam ama insanz Arada srada bizi de dn Perian halleri gel ki gresin Arada srada bizi de dn.
yok seninkini bieriz Yerimiz yok diyar diyar gezeriz Sen viskiyi bizler zehir ieriz Arada srada bizi de dn.
Tarlamz

ar pazar kymze uzaktr Etme aam gayri bize yazktr Evimizde dzenimiz bozuktur Arada srada bizi de dn.

Akarsu'yum dertli domuuz Dersimizi yce Hak'tan almz Bilmem neden byle fakir kalmz Arada srada bizi de dn.

Ak

-2Aman beyim defterine bir gz at Bizim kye sra ne zaman gelir Ya bize derman ol ya da gtr sat. Bizim kye sra ne zaman gelir.

J..

Oy zaman yalanna altk Yzmze gldn yine bartk Bu topraklar iin bizde altk Bizim kye sra ne zaman gelir.

Akarsu'yum bizi ok uyuttunuz Bamza trl dertler atnz Bizim srtmzdan yeyip itiniz Bizim kye sra ne zaman gelir.

-3Bugn dost yaralanm Yine gnlm ho deil Her yan parelenmi Yine gnlm ho deil

Dost vuslat zor imi Her dem ahu zar imi Derd adam yer imi Yine gnlm ho deil

560

ALEVi VE BEKTAiJ!B_LE._'R_J_AN_T_O_L'"'""OJ'""IS;;...;J_ _._ _ __

Akarsu'yum yansamda
Kl olup savrulsamda Baz baz glsemde Yine gnlm ho deil(*) (*)Ezgi haline getirilmi

-4Ey sevgilim sana ikllyetim var Ne sevdiin belli ne sevmediin Bende bir insanm bir de canm var Ne sevdiin belli ne sevmediin

J.. Eski gnler hayalimden gitmiyor

Dn dediin bu gnkn tutmuyor Yiidim ya sana gc yetmiyor Ne sevdiin belli ne sevmedigin

Akarsu'yum byle miydi ahtmz

Onun iin viran oldu tahtmzn Umudum yok glmez artk bahtmz Ne sevdiin belli ne sevmediin

-5Kapattlar kaplar yzme Mapushane gurbet ele benzemez Benden sellim olsun dertli sazma Mapushane gurbet ele benzemez

Hele bakn u mevlann iine Neler srd ekmeime ama zlme sen bu da geer bouna Mapushane gurbet ele benzemez

Ne karaym alnmdaki yazlar Ah dedike cierlerim szlar Arkamdan alyor krpe kuzular Mapushane gurbet ele benzemez

Akarsu'yum coar ise sel olur

Dolanr sahray durgun gl olur Dost diyenler yava yava bell(i) olur Mapushane gurbet ele benzemez

-6Gel kardeim ayr gezme Kula kulluk yakr m? Zalime boynunu eme Kula kulluk yakr m? elde bile bile Yana yana dndk kle Yirminci asrda bile Kula kulluk yakr m?
Frsat

Akarsu darda kalsa da

Dnya halk hep lse de Bunun sonu ip olsa da Kula kulluk yakr m?

MUHLS AKARSU

561

-7Pazarlk Hayrn

edelim Ali'm seninle

.J.. Ayb deil midir ademe minnet

Bana alnsn huriyle cennet Dostluk pazarnda olma muhanet Huri glman senin olsun sen benim

ki cihan senin olsun sen benim

gr imannda dininde Hatm-ul Kuran senin olsun sen benim Keselim srat kazana ksn Olanca katran amura batsn Beraber glelim cehennem korksun. Srat mizan senin olsun sen benim

Akarsu'yu byle vereyim dursun Senin akn onu yaksn kavursun Bilirim Ali'sin canansn nursun Kanber - Selman senin olsun sen benim

-8Dostlar bizim inancmz belli olur

nsan hakk nerde ise ordayz

.J..

Yollarmz ikilikle barmaz

nsanlarn inancna karmaz

szlerine kanmayz Demokrasi nerde ise ordayz Bizim lenimiz geri dirilmez nsanlara bo fetvalar verilmez Bizim snf blclk bilinmez Demokrasi nerde ise ordayz

Softalarn

Benlik yoktur kimse ile yarmaz nsan hakk nerde ise ordayz
nsan haktr hak insandr biliriz Gnllerde aar bizim glmez Akal"SUyum bac karde hepimiz Demokrasi nerde ise ordayz

-9Dne dne yandm akn narna .J.. Ben garibim sen garibsin gzel dost Neler grmediim senin uruna Ben garibim sen garibsin gzel dost Gireridim ateine dumann ateine Sen kaldrdn gnlmdeki gumann Ateine girip her dem yanarm Ben garibim sen garipsin gzel dost

Akarsuyum yaramz ok derinden Bu yara ba venri binbir yerinden ldm duyar isen birinden Ben garibim sen garibsin gzel dost
MAM CAFER SADIKTAN

Dnya sevgisi ile kararan gnllerimiz masiyetlere (syanlara, gnahlara) baulup, kendisini baka anlayla hakkn varlndan ayr ve baka grmekle, kfr- irk (Tanr' ya ortak koma inkar) ve zulmatta (karanlkta) kalm ruhlar aleminden insanlk alemine gelmekten murad can grmek imi. Tende canm, canda cananmdr. Allah huuuu deyen.
(mam- Cafer Buyruu Sh: 325)

562

ALEV/ VE BEKTAi J/RLE'R/ ANTOW_ll_.Si _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

MAM CAFERi SADIKTAN

(Mridi

Kamil Kimdir)

Ey talih; bilki, Alemde mrid-i Kamil o kiidir ki, dnde kendi vcudunu grm Ve bir makama erimelidir ki, kendisinde artk bir eyin vcudu olmamaldr. Vcudunda da mahfi (gizli) bir sr bulunmamaldr. Kendini, kendi vcudunun manasn biliyorsa, onsekizbin Slemin vcudu srrn da ylece bilmelidir. Ve her eyde, btn berzah (sknty, zoru, ... llerin ruhlarnn kyamete dein bekledii yeri) katetmi (enine kesmi, gitmi) olmaldr, mrid de bu sfathdr.
olmaldr.

Alemde mrid de, mrid de birdir, ama, irada (aydnlatmaya) kadem (ayak) basmadan, bu zikrolunan hallere vakf olmadan adam irad ederler. Ve kendilerini mritlerden sayarlar. Her birinin birer mertebesi vardr. Haklarnda bizden sorulursa cevap veririz ki, bunlar yarn huzur-u Hak'ta eremsar (utanr) olacaklardr. Bu sebebledir ki, hakkn hakkn has mridde grmek kuvvetini tahsil ve tekmili etmilerdir. Ve kendi vcut'larnn hakikatn kemaliyle bilememilerdir. Halen de mecmuu (tmn) bozarlar. Efali (eylemleri) byle olan kiiler, muhakkak olan udur ki, Veli deildirler. Bunlar ancak evliya katnda tela! olanlardr. Gerekten bu, kendilerini ho kii eder, ednadan edna (ktlerden kt) bir makamdr.
mdi, gerek evliya o kimselerdir ki, bOtiin alemde mahfdirler. (gizlidir). Onlar Hak celle ve Sf hazretlerinin haznedarlardr. Herkese gece, gndz yardmda bulunurlar, hastay bu alem halk, bu tasarrufun kimin elinden olduunu bilmezler. Geri vcudu zahr dir, gizli deildir, ama hakikat alemleri gizlidir.

Bir de veli olan kimsenin Allah Tealadan baka kimseye ihtiyac yoktur. Kimseye muhta olmayan byle bir kimseninde Hak Tealann srlarn ve kendi velayetini ifa etmesi imkanszdr. Zira bu alem halkndan ka kii vardr ki. evliyann srrndan zerre miktar duyup da helak (yok) olmu olmasn dan zerre miktar duyup da helak (yok) olmu
olmasn.

Esrar-illahiyeye kimsenin takat getirmesi mmkn bulan ancak veliler ve nebilerdir.

deildir.

Buna kendilerinde takat

(mam- Cafer Buyrugu Sh : 326)

GARP BEKTA
Gnmzde yayan sazyla szyle gnlleri cotran ve Alevi kkenli bir ozan olan Garip Bekta, 1943 ylnda Erzurum'da dodu. Gen yata iirler yazp sylemeye balad. iirlerinde yoksulluu, ekonomik ve sosyal sorunlar iledi. iirlerini Gezdim adl bir kitapta toplayp yaynlad.
-1Yllarca uratm devr-i alemde Zalim ikilii kaldramadm Hedef aldm bir domuzu vurmaya Tutmad niamm ldremedim Har~p etmi bizim gzel baheyi Zimmete geirmi !:?tn akay Srtmzda dnd beyler keyi Derdimi kimseye bildiremedim.

J,

smim ameledir kendim madenci Yllarca olmuum vatana beki Benden evvel babam dedem nbeti Aradan engeli kaldramadm
Dalarn altndan maden kardm Metresiz arnsz kuyuya vardm Gruzi patlad canmdan oldum Yetim yavrular gldremedim.

Garip Bekta dert ekmeye altm Hep dertliler kervanna kartm

Yllar yl aalara altm

Akan gzyam dindiremedim.

-2Kardeim dinle beni Asla bu su senin deil Seni beyler kle etmi Aln yazn byle deil

J,

Sana aslan diyen beyler Seni byle geri korlar Y dlar yl hakkn yerler Yavan ekmek hakkn deil Esir olma bu asrda Yatma u kuru hasrda Bak gelecek u nesilde Susmak senin hakkn deil

nanma gel u kadere

dert ile kedere Senin derdine tek are Senden baka lokman deil

Dme

564

AL/lVI VE BEKTA/ liRLER ANT!JWJSI __

Konu

ki sesin duyulsun zincir krlsn hi ayp deil

J,

nsanlk hakkn bilinsin

u pasl
Hayknnak

A karnna etme kr Beyler seni koymu fakir Bu ektiin ile nedir Yoksul kalmak hakkn deil Bak uyanm dnya halk Senden dnen emek ark Kulun kuldan yoktur fark Durmak senin hakkn deil

Sen sustuka hakkn yerler Sonra sana korkak derler Seni byle ok ezerler Susmak senin hakkn deil Gece gndz alan sen Vatan iin uraan sen Cephelerde savaan sen Susmak senin hakkn deil

Garip Bekta kurban sana A gzn bak cihana Susmak yakmaz insana Dilsiz olmak hakkn deil.

BR AYET

"Ya eyyhennastteknO rabbekmllezi halaka km min nefsin vahdetin ve halaka minha zevceha ve besse minhma ricalen kesiyren ve nisa : (Ey insanlar! Rabbinizden korkun ve saknn. O, sizi bir tek nefisten yaratt. Ve ondan sonra da zevcenizi yaratt. Ve ikisinden bir ok erkek ve kadnlar retti". (Nisa Suresi 1. Ayet)

YUSUF KENAN GZC (Ak Kadim)

Asl ad Yusuf Kenan Gzc olan Ak Kadim 1953 ylnd~ Malatya'nn Hekimhan
lesine bal Haclar ky'nde domutur. Yoksulluk sebebiyle kk babas ile birlikte ukurnva'ya g edip uzun sre Ceyhan, Osmaniye ve skenderun'da yaamak zorunda kald. Daha sonra Ankara'ya gelip yerletilerse de babas ansn bir de Almanya'da denemek istedi. Avrupa'ya gittikten bir sre sonra Yusuf Kenai' ve iki kardeiyle annesini yanna ard. Halk iiriyle kucaklaarak byd.

Yurda dndkten sonra Sivas'l bir hanmla evlenen ve oraya yerleen Aklk yolunda daha emin admlarla ilerlemeye balad. Saz, sz, iiri sevdi.
lkokulu bitirdikten sonra renimini srdremiyen Kadim'in belirli bir ii de yoktur.

Geimini

saz

ve sesiyle

salamaya alyor. Yazd,

syledi.

-1NERDESN LEYLA

Yine cu eyledi muhabbet kuu Neredesin Kumru, nerdesin Leyla? Aktr gznden kan ile ya, Neredesin Kumru, nerdesin Leyla? Binbir seda ile tr blbl, Gr ki sarma dola, nergizle smbl. Am kollarn arr ak gl, Neredesin Kumru, nerdesin Leyla?

J.. Hazin hazin eser akn rzgar,

iekten iee dolar ar. Kim candan sevmez ki byle bir yari, Neredesin Kumru, nerdesin Leyla? Ne gecem bellidir ne de gndzm, Biare Kadim'im bugn zgnm, Ne km bellidir ne de yaz gnm, Neredesin Kumru, nerdesin Leyla?

-2ZAM STNE ZAM Geim derdi bize sknt oldu. Zam stne bu zam kondu konal. Ortada kin kavga ayrnt oldu, Zam stne bu zam kondu konal.

J.. Kargalar dadand gnl hanna,

Karda kardann kyar canna.
Bayku yuva yapar gln dalna, Zam stne bu zam kondu konal.

Kurtulamam dostlar ben bu yaradan, Kalksn ikilik gayr aradan. Kimi batan syler kimi aradan, Zam stne bu zam kondu konal.

566

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiS

-3EVVEL TURAP OLMAK GEREK

Dosta kulluk edem dersen, Evvel turap olmak gerek. Hak zn bilem dersen, Evvel turap olmak gerek. Bilmek ister isen seni, Sende ara sen de seni. mek iin kudret demi, Evvel turap olmak gerek. Can atarsan sevmek iin Zor olmal iin gcn. Affetirmek iin suun, Evvel turap olmak gerek. her zorlua, Ynelirsen dorulua. Kadim gel gerek varla, Evvel turap olmak gerek.
imamn
Dayanmal

"Bir talip evliyann ve oniki

yz karadr".

nefesini oniki gne

dein renmezse

ipi rk,

(mam- Cafer Buymgu Sh: 351)

BRAHM SALTAN
1948 ylnda Malatya, Hekimhan ilesine bal Kzlyatak ky'nde dodu. Ailesi ile gen yanda Adana'ya gt. Yedi yanda saz almaya balad. lk ustas Adana'nn halk trks sanats Halit Arabolu idi. Sonra, Ak Ferrahi ile arkadalk yapt. Yirmibe yldr sazyla, deyileri ile Anadoluyu gezdi dolat.
Aklk geleneini zellikle domaca iir syleme ustaln Ak Ali Kamil
(lhami)den rendi. iirleri yaynlanmad.

-1--

Btn yoksullara, kucak aarsn, ifte mahsllerin var ukurova, Tarma, kltiire deer verirsin, Trkiye'm iinde bir ukurova.
Karacaolan, Dadaloul znde, Mert yiitler belli olur sznde. Av yapalm rdeinde, kaznda, Sana deer bimek zor ukurova.

.J..

ieklerin burcu burcu bitiyor, Has bahende hep blbller tyor. Portakaln u aleme yetiyor, anl ordumuza yar ukurova.
brahim'in derdin toprak biliyor, Mahsl bol olunca yzler glyor. Her isteim ukurova veriyor. Maallah topra gr ukurova.

-2Servetim, sermayem, malm kalmad, .J.. Zengin yoksul dse hor olurumu. Bedduam aldm yzm glmedi, Eyvah ile ekmek zor olurumu. Tarla, srp satp elimden oldum, Arlarm geti, babndan oldum, Ellerim baland kolumdan oldum, Her sze inanan tor olurumu. Ben yamur deilim yap alamam, Yardan ayn kaldma alamam. Haktan bakasna gnl balamam, Yiidin sevdii bir olurumu.
Ak Saltan boa kendini zmez, Hakka hizmet eden canndan bezmez. Gerek insan elin emrinde gezmez. Hakka inananlar hr olurumu.

568

ALEVi VE BEKTAi llRl.ERI ANTOLOJiS/

-3Adm adm gnlerine dikkat et, Onikinci ayda yl yalan olur. Boa para yeme dar gnne tut, A kurt gibi yersen pul yalan olur.

J.

Sulu olan__ kii tabi baslr, Suu ar ise ipte aslr. Diktiin fidanlar bir gn kesilir, Al yeil yapr dal yalan olur.
Ak Saltan yanl yollardan sapar, Kt yolda kanmaz hakkna tapar. Ar alkandr emekle yapar, Bakmasan arya bal yalan olur.

htiyarlk kp insan solacakm,

alanlar

menzilini bulacak. Dnyaya doanlar erge lecek, Hsm ve akraba, el yalan olur.

Dikeni batnca bende kan akt, Koklayamam gayri giilden vazgetim. Arya gvendim canm yakt, Dilimi vurunca baldan vazgetim.
nsan mutlu olmaz yolun anca, Darbe alr her engeli anca. Keklik gibi tuzaklara dnce, Ellerim baland, koldan vazgetim.

J.

Genken aklar dt ileli baa. mr gelip geer, benziyor de. Susuz kald bam, emeim boa, Damarlar kurudu daldan vazgetim. Dnya alemini Saltan bilmedi. Krk yldr eyvah yzm glmedi. Gurbet ac, tahammlm kalmad, Bktm gezemiyom yoldan vazgetim.

-5Hasret kaldm gidemiyom kyme, Eyvah u belimi bktn yoksulluk. El ayak baladn glmek neyime, Esirim gz yam dktn yoksulluk. Bilmiyorum u felee nemiim, Fakirlik eritti gayr bitmiim. Gcm yeter diye gre tutmuum, Birinci hamlende yktn yoksulluk.

J.

Servetim kaybettim bulmak neyime, Delik testi oldum dolmak neyime. Altn yldz kuma olmak neyime, Onca zerime ktn yoksulluk.

Saltan Malatya'da evim vard. Binerdim koat atm vard. Soframda dostlara etim vard. Hepsinden elimi ektin yoksulluk.

HASAN HULG RIZA ULUSOY

Veli soyundan olan Hasan Hulg' Rza l 910 ylnda Hac Bekta'ta dodu. "Mdafa"nn yazar air Ahmet Cemalettin elebi'nin torunudur. lkokulu bitirdikten sonra kendini tarikat konularnda yetitirildi. Bektailiin tm inceliklerini, zelliklerini rendi ve uygulad. 1940'l yllarda Hacbekta Belediye Bakanl nda bulundu. TBMM'.de(l957-1960) ve (1961~1968) dnemlerinde Tokat Milletvekili olarak grev yapt. iirlerinde (Rza) (Ali Rza) mahlaslarn kullanmtr. 1968 ylnda Hakk'a yrd. Hnkar
iirleri yaynlanmamtr.

Hac Bekta

-1Ey benim sevdiim alemde varm .J.. Cokun sular gibi alayp akmam Dnmezem vallahi bin kar olsada Hakkn kadehini elden brakmam Cemalinden baka cemale bakmam Ne mmkn sevdiim k..rnadan canm Btn alem bana dman olsada Karmda Yusuf-u Kenan olsada Ali Rzam derki, glm kzarsn Bize cevredenler eytandan bulsun ster dnya kadar dmanm olsun Hac Bekta gibi pirim olduka

-2grdm cmlenizi birlie yetin kamilden el etek tutun Daim Turna gibi bir kater gidin Sonra ayrrlar sradan sizi
Mridi
Ho

Her olur olmaza uyup kaplman Na-hakk farkedip sakn tapnman Asl kem mayay mrid tutunman Sonra karrlar korudan sizi

Ecdadmz Hnkar uludan ulu Cmle muhibb-i hanedan ol sultan gl Rzam der gittiimiz Hseyin yolu krardr bu yola gtren bizi

570

ALEVi VE BEKTA ilRLERI ANI'OLOJiSI

GVERCN DONU
Hac Bekta, Horasan'da Anadolu'ya doru, "gvercin donu'nda" umaa balad. Sulucakarahyk zerinden uarken, Kadnck Ana, "stmzden er geti" diye bard. Bu srada, bir Anadolu ereni, Hac Bekta'n karsna "alc-ku donu'nda" kverdi, gvercin'i "almaa" alt. Hac Bekta: "Erin stne alc-ku donunda m gelinir? Ben en nazik hayvan ekline girdim" diyerek, alc kuun boazn skverdi. Abdal Musa, bu h8.diseyi, "gvercin donuyla Uruma uan" eklinde bir ifade ile anlatr. Pir Sultan Abdal'n dilinde Hac Bekta, "Gvercin donunda duran", "Gvercir donuna girmi oturan", "Ku olup gvercin donunu geyen", "Hnktir Hac Bekta Velt"dir. Dervi Mehmed, "Gvercin donuna girdin de geldin, Altndaki postu aldn da geldin" diyor. 17. asr Kzlba airlerinden smail, "Gvercin donunda havadan indi, Dar ei stnde namaz kld" diyor. Bektai airlerinden evket, "Horasan elinden Rum'a uarak", "Gvercin donunda pervaz eyleyen", "Hnkar Hac Bekta Veli"yi hrmetle anar.

Turna, gvercin, geyik ve kurt, Alevilerin ulu sayd hayvanlardr. Keklik, katr gibi hayvanlar sevmezler ve tavandan nefret ederler. Silifke Tahtaclarna gre, tavan hem uurlu, hem de "mundar" (murdar)dr. Yolda giderken insann nne karsa, uurlu say lr. nk uursuzluu zerine alp, o kimseyi kurtarrm. Bu izah, tam manasiyle totem inanna uygundur. Kaz'n uurlu veya uursuz sayld pek belli deildir. Fakat bu hayvan, hem amanizmde hem alevilikte mhim yeri olan bir totem (tz)dir. imdi bunlar ayr ayr grelim. Kaz; Trk'lerin deer verdii bir hayvandr. Eski Trkler, yabani kaz uurlu sayarlard. Radloff'un tesbit ettii, kainatn yaratlna ait eski Trk inancnda, kaz mhim bir yer tutar. Bu yaratl efsanesini Radloff, yle anlatr: "Yer ve gk yaratlmadan nce her ey sudan ibaretti, yer yoktu, giik yoktu, gne ile ay da henz yoktular. O zaman, Tanrlarn en yksei, btn varlklarn balangc, insan oullarnn ata ve anas Tengere Kan, kendisine benzer bir varlk yaratarak ona kii (kiji) dedi. Kayra Han ile kii, su zerinde iki kara kaz gibi sakin sakin uarak szlrlerdi. Noksaninin u nefesi, ,eski yaratl efsanesinin hatrasn ve iznini tayor olsa gerektir: Noksani gnlde ku gezer iken Yer gk kurulmadan suda yzerken Kandildeki nOrdan okur yazarken Akn cr'asndan sunan ah deyu (Mehmet Erz, a.g.y. s: 128-129)

MEHMET DKIRAN
Alevi kkenli inanl bir ozan ve dnr olan Mehmet Dikran'n gnmzde inanc, dinsel domalar ve deyileri ele alp yeni bir grle inceleyerek zm yollar neren nanta Devrim (Evrensel ar) 1993 adl yapt yaymlanmtr. Yola yeni soluk yeni atlmlar getirmeden yanadr. Hmanist bir dnya grn savunur.
LALAHE LLALLAH

Adem olmak istersen Yalnz Hakk dilersen hlas ile syle sen Lailahe illallah
Ar krs grdrr Hem Kllbe'ye vardrr Mevla'y da buldurur Lailahe illallah

J.

Kalbimizin pasn Silelim tevhid ile Davet olunur Hakk'a Lailahe illallah Tevhid edenler bir gn Elbet erer murada Hak cemale erdirir Lailahe illallah Cebrail selam verir Hak davetin bildirir Ol kadir gecesidir Lailahe illallah Perde aradan kalkar Hak grnr aikar Mir'a budur aklar Lailahe illallah Tevhid ile balarz Daim onu ararz
Allah'tr muradmz

Allah diye eriir Mevla ile buluur Blbl gibi syleir Lailahe illallah Arz ve sema zikreder Daim Hakk' yadeder Syleyenler hep erer Lailahe illallah Erenlerin bir ah Siler cmle gnah Nefse kar silah Lailahe illallah
kilii silelim Gel birlii bulalm Daim Hakk analm Lailahe illallah

Lailahe illallah kul eder Kulu da sultan eder Allah'a vasl eder Lailahe illallah
Sultanlar

572

AU"V/ VE f.!_,_KTA/ IJRLERi ANTq-'L-'-OJ'""'/S=_ _ __

Tevhid ile bulunur smi Azam duas

Kur'an'nda manas

.J,

Lailahe illallah Cehennemi sndrr Yzn Hakk'a dndrr Hak cemale erdirir Lailahe illallah Allah diye eriir Mevla ile buluur Hakk' daim grrz Lailahe illallah Kalbimizin cilas Ruhumuzun gdas Elifinde manas Lailahe illallah
Ak olmayan bilmez Nefse kar silah Demeyen Hakk' grmez Lailahe illallah

Zikreder derya deniz Duysa bizim kalbimiz Mest olarak hep deriz Lailahe illallah veli olmaz Ak'a nefis dayanmaz Teni yerde rtmez. Lailahe illallah Cehenneme kalkandr Cennete anahtardr Hakk'a dahi vuslattr Lailahe illallah Drt kitab bilmeyen tevhid ekmeyen Hakk' bilmez demeyen Lailahe illallah
Sabrsz

Akla

Tn

ve zeytun ayeti Hatta gnl kabesi Fatihadr tefsiri Lailah~ illallah

-2BZ ONUNLA OLALIM

Rahmetin deryasna
Varalm sefasna

.L

Tevhid ile erelim Biz Elifin srrna

Yalnz

Ak olan zikredir Her gle sabreder Sabrla bir gn elbet Murad Hakk'a erer.

Masvay atalm

Hakk'a tapalm Nefis eytann kovup Biz onunla olalm

AIK MEHUL
Asl ad Hasan ztrk olan Ak Mehuli. 1946 yll}Cla Afin lesi'nin Kaanl ky'nde dnyaya geldi. 1985 ylnda Konya'da yaplan Trkiye Aklar Bayramm'na katlan Ak Mehul! zgemii iin yle bir aklama yapar : . "Ben bir Mehuli'yim. Hazret-i Mevlana'nm hayranym. Gnlm Pire bal buralara Beni diri kabul etmeyin, ben ta domadan lmm. Sekiz kolum vardr, yedi bacam. Ak ile yanarm. Snmez ocam. Vardr benim on iki ocuum. Oniki ocuktan biri gibiyim. ok kr Mevlaya, hazr bulundum. Aklar Bayram'nda. Hakszlar aikar, hakikat srada. Yakt beni bir kara kal. Sanma Mehuli ok ateli. Klm bana yetiyor, Dostum" diye anlatyor kendini bizlere kulak verelim.
gelmiim.

-1-

Gittim dostumu gnneye, ster ise kovsun beni. Azgn yaram sarmaya, Demir ile dvsn beni.
Alayann zar isem, Sevgilimin y~ isem. Ben yaramaz biri isem, Kurtlar, kurlar yesin beni.

.... u gzeller hepisine,

Kurban olam yapsna. Gzel dostun kapsna, Alp gidin asn beni.

Mehuli nedcm glmyor, Ne yapt da ne bilmiyor. Duydum dost bize gelmiyor, Ayana kesin beni.

-2Dost selam gndermi alrm ama, Ben ona bir selam salmadan lmem. Dalardan talardan sorarm ama, lle de yarimi bulmadan lmem. durur, pareli durur. Hasretinden canm yaral duntr. Dost eliyle merhem almadan lmem.
Cier dn yakm
Aramzda dalar sral

J, Dnya kurulmadan evvel sadm,

Bulut oldum gkten yamurla yadm. nice, anadan dodum, Bir kere de olsa glmeden lmem.
Alyarak

Mehulhi yarinden hep ayr kalsa, Neylerim dnyay yar benim olsa. Azrail canm almaya gelse, Yar bam ucuna gelmeden lmem.

574

ALEV

VE BEKTAi iiRLERI ANT._O_L_O_Jl_.:SI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _.

-3Dalar ardndaki yare Bir selamlk sayalm m? bulamam bo avare Gurbet elde kalaym m

Dzen derki kes dilini Ozan derki bul yolunu u insanlk katilini ldreyim, leyim mi? Szm var zararszlara da karszlara
mreniyom hrszlara

Beylerin ettii katr Biribirine muhtatr alann tm atr Alayaym gleyim mi?

alp

Beyler gibi

alaym m?

Gkten inen ilah gibi Yalan dolan billah gibi u grnmezAllah gibi Ben de Mechul olaym m?

-4Neden burcu burcu koktu burnuma Neden bahe bizim, gl yabancnn Dman hanerini akt barma Neden beden bizim, kol yabancnn Her gn yeni kar fakire zamlar ki eksik biri tamamlar Ard, kvak. selvi bak gzel amlar Neden orman bizim, dal yabancnn Yaram gidem ululardan uluya Hasretinden dndm ben bir deliye Yabanclar doldu Anadolu'ya Neden ana bizim, dl yabancnn

J.

Satlmlar satacakt sattlar

Bizi uyutarak milyar yuttular Kimi tilki kimi tavan tuttular. Neden taz bizim ul yabancnn Yeni ayak bastk yirminci asra Smrenler baksalar ya kusura Karadeniz Akdeniz Ege Mnnara Neden lke bizim yol yabancnn
Mehuli tedirgin edildim yurttan Koyun kamak ile kurtulmaz kurttan Mert olan hakkn koymaz namertten Neden insan bizim, kul yabancnn

AIKZAMAN
Ak Zaman 1948'de Tunceli'nin Ovack ilesine bal Kuluca kynde dodu. Kyde oku] olmad iin renim gremedi. Yoksul bir aileye mensubtu. On yanda saz almaya zendi. Bir gece dnde kendini lde elinde sazla gezerken grd. Saz ne yana evirse oras yordu. Hemen bir saz buldu, almaya ve sylemeye balad. iire toplumsal ierik kazandrd. ~
Ak

Zamani 1923

ylnda doan

ve orum'un

Ortakla

kynden olup

asl ad

smail ahin Ayka olan Zamani'den ayn bir ozandr. an sorunlaryla insan ve ozan

olarak ok yakndan ilgilendi.

henz kitap haline getirilmemitir. evresinde grd sorunlar, dertleri, zellikle yoksul kyllerin yaantlarn dile getirir. Halkn dertlerini yazmad, zulme kar kmad iin Ak Veysel'i eletirdi. iirlerinde hakszla, smrye, zulme, savaa, gerilie kar kt.
halkn ektii skntlar,

iirleri

-1-

Ben lmak istemem kr krne lmm bir ie yaramaldr Hayat vermeliyim mutlak birine lmm bir ie yaramaldr

Bir btn eit blmek ne gzel nsanla hizmet etmek ne gzel lmden korkmam ki nk maddeyim Bir gaye uruna lmek ne gzel

Ben bir Zamani'yim bir kavgacl.aym nsanla canm feda edeyim Bir gaye uruna lmek ne gzel lmm bir ie yaramaldr

-2Aya bak insana oyuncak oldu stne bayraklar dikmek lbmdr Yumuak yzne ayaklar kondu Yeniden bir aya gitmek Iizmdr bilmeyiz demeyin niin iin i yeri an Haklnn hakkn demek iin Haksz dar atmak lazmdr
Kalknmamz
Kalknmak

.i

Nasl alyor

elin kafas Bizde srp gider koltuk kavgas Yoksullarn evi leylek yuvas Beyler buna are bulmak lazmdr Zamani'yim bana kzanlar teri smrpte ezenler Srtmzda A vrupa'lar gezenler Sizi Trkiye'de tutmak lazmdr
Aln

Ak

576

ALEVi VE BEKTAi llRLE:Ri ANTOLOJ/SJ

-----------------

-3ok dokundu mzrap ile tellere Bozuk perdeleri grmedi Veysel At yakt blbl ile gllere Dikene elini srmedi Veysel
Alayp szlad derdini dkt Vurdular bana boynunu bkt oband aann koy'nunu gtt Ver benim hakkm demedi Veysel

J.

Balta sap iin att hrsza Dur demedi smrc arsza Vatanda muhtaken ekmee tuza Bunun hesabn sormad Veysel Der Zamani Veysel byk ozand Halkn deil kendi derdin yazand Sz haner iken kap gizlendi. Zalmn bana vurmad Veysel.

-4-Elime ferman verilse nce kendimi vururum Sen bir sultansn denilse nce kendimi vururum Bilmez isem adaleti Kandrrsam bu milleti Kaldrmazsam cehaleti nce kendimi vururum

J.

ok grdiik yazp izeni rendik insan ezeni Kurmazsam doru dzeni nce kendimi vururum. Gp dnyadan gidersem Zamani doup dnersem nsana kymet vermezsem nce kendimi vururum

-5atlam binay svayp durma Temeli rktr hop Hasan Usta Er ge yklacak boa yorulma. Yk onu yeniden yap Hasan usta.

J.

Temeli derinden vur salam olsun stne binay kur salam olsun Her yan eitce bir salam olsun O zaman ykamaz top Hasan Usta.

Byk ta koyarsan kk ezilir Bir yan atlak verir sular szlr Binan yklnca dzen bozulur Yk onu yeniden yap Hasan Usta.

Ne bir ta geri ne bir ileri Her yanndan gne girsin ieri Bu senin grevin yap bu eseri Engel olanlar tep Hasan Usta
kanlar

Der Zamani kar

olur olur Seni ylan gibi sokanlar olur Balanma onlara kop Hasan Usta.
Kurduun binay ykanlar

----------6Yaya yrr varr kye Bir arkl kyl baba Dert diyemez hibir beye Bir arkl kyl baba
Tarlay

AIK 7AMANi

577

J.

Yemesi bir soan a Silinmez gzni.in ya Bu devletin temel ta Bir arkl kyl baba Sergisi ul bilmez hal Giysileri tm yamal Aann beyin hamal Bir arkl kyl ba~a Bu bir yalan mdr beyler Byle deil midir kyler Bir uyansa gzel eyler Bir arkl kyl baba

kazmayla kazar Ne okumu ne de yazar Fukara canndan bizar Bir arkl kyl baba

stiyorlar verir oyu Sz verirler gelmez suyu Ac eker mr boyu Bir arkl kyl baba

-7Her seimde bamza Gelen bize nenni ald atal kak amza alan bize nenni ald Kemo gitti Iso geldi Celo gitti Reso geldi. Gelen barmz deldi Delen bize nenni ald Oyumuzla seildiler Gya bize vekildiler Soyan doyan ekildiler Kalan bize nemi ald

J.

Byle geti yarm asr Ayak yaln eller nasr Kendisinde bir bir kusur Gren bize nenni ald Zaman! tanr haksz Uyuttular halkmz Elimizden hakkmz Alan bize nenni ald. Nermi menni skmez artk Bu da byle gitmez artk Sizden hesap soraca Hey beyler bizler uyandk

-8Ey dnya ii snf Savaa kar sava a Bu tarihi grevindir Savaa kar sava a

J.

Ntron deil bir oyuncak Mutia bir gn patlayacak Ve insanlk son bulacak Savaa kar sava a

578

ALEV/ VE BEKTAi i/RLER/ ANTOLOJiSi

Var olduka burjuvalar nsanla zarar var Ey ezilen btn halklar Savaa kar sava a. Derler arpmak zere Belki gne der yere
Baslmadan dmelere Savaa kar sava

iki bir ate derler Ne gk kalr ne de yerler Ve dnyay eritirler Savaa kar sava a.
Haksz Birle

emperyaJist sava
kaldr ba

Hakldr devrimci sava

ayaklan

Savaa kar sava

Zamani haykr dnyaya

Haykr

proleteryaya a

nsanl kurtarmaya
Savaa kar sava

-9Amakla bitermi devrim erleri .. Yorulursun yorulursun bay cellat Dnyada yer yoktur saklanmak iin Grlrsn grlrsn bay cellat
ki snf yani sizler ve bizler Herkes snfnn yolunu izler Snfmz mutlak sizi temizler Vurulursun vurulursun bay cellat

lm korkutamaz devrimcileri Kavga devam eder daha ileri ren mahluk pis burjuva serseri Yalvarrsn yalvarrsn bay cellat

Zamaniyim olacaz egemen Kurulacak proleterya bir dzen Temizlenir dnya denen gezegen Silinirsin silinirsin bay cellat
-10-

Cellat bizden ba istiyor Verelim mi vuralm m Kafes bizden ku istiyor Verelim mi kralm m
ki dman kar kar
alnr

..

Yazm kfr dolu kitap

Bize doru eder hitap

te bylesine hesap
Soralm m susalm m

Zamani halktan biridir

Halk kavgas neferidir Menzilimiz ileridir Gidelim mi duralm m

zgrlk mar Korkmadap dmana kar

Kaalm m varalm m

AIK ZAMAN/

579

-11-

Yep-yeni bir dnya kurmak iin Tm dnyada savaanlara selam Emperyalistleri yok etmek iin Tm dnyada savaanlara selam Avusturyah Afrikalya Amerika Asya Avrupahya Tek kurtulu yolu sosyalizm diye Tm dnyada savaanlara selam

Dnya proleter devrim bayra Her zaman ycedir inmez aa Getirmek uruna _savasz a Tm dnyada savaanlara selam
Burjuvann ykl uruna
Yklp

da yok oluu

uruna

nsanln kurtuluu uruna

Tm diya!la savaanlara selam

Zamani'yim yanar devrim atei Ancak devrim durduracak sava Dosun diye proleterya gnei Tm dnyada savaanlara selam HAKULLAH
Alevilik ve Bektailikte cemde grev yapan dedelere, babalara almalarna, emeklerine karlk olarak ceme katlan canlar tarafndan gnllerinden koptuu kadar para, yiyecek, giyecek venne gelenei vard. zellikle baka illerden, ilelerden gelen dedeler, mritler iin yardm paras eklinde kiisel bir deme yaplrd. Baz kaynaklar bunu Kuran Kerimde ki bir ayete dayandrrlar. Mslmanlarn peygamber soyundan gelenlere kyamete kadar bakmakla ykml olduklarn, Hak Ullah deyeceklerini belirtirler. Ancak bu kesin deildir. Birde tarihi geliime bakmak gerekir: Aslnda, kam'lar, dedeler, babalar, Trk sine sahip
bulunuyorlard.
edebiyatnn

ve dininin

koruyucular olmu

lardr. Btn destanlar, szl rivayetleri bilen bu din liderleri, zengin bir kelime hazine-

Buryat amanlar, zengin szl kahramanlk edebiyatnn esas Yakut'larda halk topluluklar, gnlk dili drtbin kelime ile konuurken, bir Yakut amannn iir ile ilgili lugatnda oniki bin kelime bulunmaktadr. Kazak-Krgz baksa'lar, arkc, air, mzisyen, kahin, rahip ve doktor, dini ve halka ait geleneklerin koruyucusu olarak grnr, asrlar tesinden gelen destanlar, hafzalarnda saklarlar.
koruyuculardr.

Dedelerle, babalara, "yol hakk" v.s. adyla verilen yllk hediyelerle, karolara, aman lara verilen hediyeler arasnda benzerlik vardr. Buryat aman "Baba" ve yardmclar "Oullar" her yl kyden kye, obadan obaya dolaarak dini ayinleri yrtr ve verilen hediyeleri, yiyecekleri atlarna ykleyerek gtrrler. "Baz oymaklar amanlarna yllk maa baglarlar; baz oymaklar ise her ayin ve tren karlg olarak cret verirler. Kamlar pazarlk etmezler, ne verirlerse raz olurlar. Umumiyetle gerek kamlar dnyala dkn deillerdir. Kamlar hakkTUJa sylenen menkbe (yrm)lere gre, gerek kamlar yoksun olmaa mahkumdurlar. Kamlarn kendileri de buna inanrlar".

580

AI..EVI VE BEKTA liRLERI ANTOLOJ_IS_l_ _ _ _ _ _ __

Kzlba Trkmenler, dedeler nnde secdeye kapanrlar, niyaz'da bulunurlar. Bu, eski bir Trk geleneidir. bn Fazlan, Trkmenlerin bu adetinden bahsettii gibi, Hudud el-!lem, Ouz Trklerinin, kamlar nnde secde ettiklerini kaydeder. Kagarl Mahmud, Trklerin (Kamlk dininde kalm otan Ouz'larn), sayg duyduklar eylere ve insanlara "ykndklerini" (secde ettiklerini) aklar. (Mehmet Erz a.g.e., s: 129)

NACYE BACI
stanbulludur. Bektai kadn airlerdendir. 20. yzylda yaamtr.Yaam yks, gerek kimlii dogum ve lm tarihleri hakknda elimizde yeterli bilgi yok. iirleri yayn
lanmad.

Erenler erler na~l ersiniz Syleyin sizinle davamz vardr Baclara niin naks dersiniz Bizimde Hazreti Havva'mz vardr

..!.

Bizi de hal~ eden Sphan deil mi Arslann diisi aslan deil mi Syleyin makbul-u Rahman deil mi Umm glsm Zeynep, Leylamz vardr

Naciye fakire, kemter bacdr Muhammed Ali'ye, kuldur, nacidir Cmle erenlerin ba tacdr te Fatimatz zehramz vardr. YOL EHL KMDR Bu yol iinde olan kimseye gerektir ki, girse de, yere bir elma dm grse o elmay
rizasz

hibir

etmesin. Hatta bir baheye

almasn.

Bahe sahibi gnl rzasyle kendisine verse dahi, mutlaka bedelini vererek kabul etsin. Ve illa bu ekilde hareket etmezse tarikten (yoldan) reddolunur.
(mam- Cafer Buyruu Sh : 351)

SEVG TRLER

Bir gn Hz. Hseyin

babas

Hz. Ali'ye:

- Baba, beni sever misin ? diye sordu. Hazret-i Ali de: - Evet, severim, evladmsn, Hz. Hseyin : - Ba.ba, anne mi de sever misin ? dedi. Hz. Ali: - Beli olum severim. Resulu Elcremin kzdr. Ve hem srr- roihribanmdr dedi.
cier kemsin

dedi.

582

ALEVi VE BEKTAi iiRLER ANTOWJ/S/

Hz. Hseyin : - Ama baba, siz bir gnl iki pare eylediniz. Yarsn bana yansn anneme verdiniz. Pes Hudiii mteali dahi ylemi seversiniz dedi. Hz. Ali bu sz karsnda durdu. mam Hseyin'in sorusuna yant veremedi, dn meye, fikir kurmaya balad. Hemen o an Hz. Cibril - i Emin gkten indi. Hz. Resul'e Haktan selam getirdi. Cebrail Aleyhisselam : - Ya Muhammed, amcanolu mam Ali, Hz. Hseyinin elinde tutsaktr. Sorusuna yaveremedi. yetersiz kald. Var onun sorununu halleyle. O sorunun yantn yine Hz. Hseyin versin, dedi ve gitti.
nt
saygyla

Bunun zerine Hz Muhammed kalkp Hz. Ali'nin evine gitti. Ev halk kendilerini buyur ettiler. Yerine oturduktan sonra Hz. Hseyine :

- Olum Hseyinim, cierkem, kurretl'aynm (gzmn nuru) benim. Biraz nce Cebrail gelip taraf- Haktan selam getirdi. Ve dedi ki: Babasna sorduu g sorunun yantn yine Hseyin versin. Bunun zerine Hz. Hseyin babasna sorduu soruyu yle yantlad: - Kiinin olunu sevmesi mesi ise, hakikatindendir.
efkatinden, karsn

sevmesi

ehvetindendir. Tanry

sev-

AIK MEYDAN
1942 ylmda, Sivas'n Gemerek ilesinin K. Tuzhisar ky'nde dodu. Fakir bir ailenin ocuu olup kk yata obanla balad. Okula da gidemedi. Okuyup yazmay daha sonra dardan rendi. Grdi.i bir ryann etkisiyle akla baladn syleyen Erolu, askerlikten sonra nl halk ozanmz Ak Veysel'i tand. Ak Veysel'den dersler ald ve bir ara onunla dolat. Asl ad dris Eroludur.
Aklk

yaparak geimini

salayan

Meydani, 1973 _ylnda ilk kez

katld

Trkiye

Aklar Bayram'nda "Okul" konulu iiriyle ilk dln kaz.and.

Sazdan ok szde gl olan ozann, derin bir sezme ve yorumlama yetenei var.
abalar

1982 ylnda Kayseri'de oldu.

Aklar

kahvesi

at.

Gen

aklarn yetimeleri

hususunda

-!KRLETME

Asara dikkat et renkleri bozma, Yeili, sary, al kirletme! Evini temiz tut kendini zme, Haly. perdeyi, tl kirletme!
Hastalkl al

J..

Vatan seven salk iin alr, Sana bakar herkes yle alr. Bir tkrkte milyon mikrop dolar, Ortaya tkrp yolu kirletme!

meyve veremez, Kalknma da hedefine varamaz. Salksz bir toplum ie yaramaz. Kt sz syleme dili kirletme

Meydani'yem der ki bilinmez bir sr, Ormann sala ok faydas var. Btn bitkilere byk nem ver, ayn, imeni, gl kirletme!

-2--,
KONYA'DA yirmi yl, Ne yitirdik, neler bulduk Konya'da. Kular gibi ttk hep cvl cvl, Trkler syledik aldk Konya'da. Bizler ki, faniyiz yoktur kalc,
Talamalar yaptk aldk klc.
Uzatt

Altmbeten seksenbee

Ksl olanlar burda bartk, Denizlere, ummanlara kartk. Arslan gibi meydanlarda yartk, Tarihi dller aldk Konya'da.
Kovanm Konya'dr,

iek de ar,

Aldk Halc artk dan.

elini Feyzi Halc, Konya'da.

Toplandk bana, kaldk

Yirmi yldan beri byk baar, Dnyaya sesimizi saldk Konya'da.

584

Al.EVi VE BEKTA RLER/ ANTOLOJ/Si

--------Ey Meydani, durma, grn yolunda,

Mevlana, Tebriii, Pirin yolunda. Can iinde canan irin yolunda, Ferhat gibi da deldik Konya'da.

Baz zaman cotuk, baz aladk, .J.. Baz kere gldk, baz aladk. Birlik beraberlik burda saladk. Manevi varlktan dolduk Konya'da.

-30KUL
Mektup gelir haber alnmaz idi, Radyodan haberi aldrd okul. Her kyde bir okur bulunmaz idi. Buhran ortadan kaldrd okul. Avukat, mhendis, doktorla hoca, alr birlikte hep gndz gece. Tarihle ahittir bu Trklk yce, Bu yurda sanayi doldurdu okul. Bier ile bitik, kalkt yabalar, Kalknmada gayret byk abalar Evlad retmen, mutlu babalar, Kylye traktr aldrd okul. Her yerde tahsili yapan nr

J,

Meydani kltrsz yanan dnr

Hrriyet havas herkes sevinir Milletin yzn gldrd okul

AIK ALIKAN
Asl ad Hasan Hseyin alkan olan ozanmz 1952 ylnda Yozgat'a bal Sorgun ilesinin Tulum kynde dodu. Okula gitmedi. lk0.kulu dardan bitirdi. Halen Ankara Olgunlama Enstitsnde memur olarak ahmaktadr..-iirlerini hece lsyle yazar. Yaynlanm kitab yok. Ankara valiliinin, Halk Ozanlar Derneinin ve Kltr Bakanlnn iir yarmalarna katld. Birincilikler ald. Evli iki olu, bir kz vardr. iirlerinde alkan adm kullanr.

-1HASAN DEDEMN ELLER Ne kadarda gzelimi Hasan dedemin elleri

alayp kaynam comu

..L.

Hasan dedemin selleri Alemi bir gzle grm Sevgi ile ban rm Dertlilere derman srm Hasan dedemin elleri
Hac Bekta ile srda Haydari sultana yolda Cmlealerne demi karda Hasan dedemin dilleri

Keskin diyarnda yatar Cehalete k tutar evresine nee katar Hasan dedemin glleri Erenlere gnl katm Hak ceminde nura batm Ali kcmcrbcstin takm Hasan dedemin belleri
alkan sevdanla gezer Zemzeminden engr ezer Ali diye diye eser Hasan dedemin yelleri ( 1)

( 1) Krkkale 'ye bal Hasan.dede kasabasnda yatr bulunan kutsal kii.

-2KR OLSUN GRD GZM YZN

kr olsun grd gzm yzn Pirim Hnkar Hac Bekta Velinin Mekan tutsam ile belin dzn Pirim Hiinkar Hac Bekta Velinin

..L. Ocanda hamlar pier has olur

Kara kalpler kalaylanm tas olur O dergahnda enlik deil yas olur Pirim hnkar hac bekta velinin

586

ALEV/ VE BEKTA/.~l_-1R_LE._'R_l_A_N1'--'-'0L_O_'l._1S_I _ _ _ _ _ _ _ _,

Destur alm Yesavisi pirinden Onikimam serverinin erinden nsanhk sevgisi coar serinden Pirim Hnkar Hac Bekta Velinin
alkanm

J.. Gzel piri konup edip yatran

Bir lokmay cmlaleme yetireni Hasan dede ocanda oturan Pirim hnkar hac bekta velinin

ynm pirimden yana Kucan aar bunalan cana sem dolusunu ben kana kana Pirim hnkar hac bekta velinin

-3HA YDAR SULTANA YALVAR

Derdine derman bulmak istersen

.J,

Dergahhnda alyanlar yatan

Git koca Haydar sultana yalvar Bir gnl mihman olmak istersen Git Koca Haydar Sultana yalvar
Asl onikimam soyu Aliden El tutmu Hnkar Bekta veliden Himmet alm yce pir Yaseviden Git Koca Haydar Sultana yalvar

Bahesinde trl kular teni Srsne her gn kurban katam Git Koca Haydan Sultana yalvar Urum diyarn irat ederden Krklar ile bile ceme giderden ah Hseynin davasn gderleri Git Koca Haydar Sultana yalvar

Ozan alkam pir geldi bize etti ktk darlktan dze Haydar ad nede ho gelir sze Git Koca Haydan Sultana yalvar( l)
Yardm Haydar

Sultan Keskin'e bal bir kyde yatan bir Bektai ulusu.

AH

TURNA

1953 ylnda Sivas'n Grn ilesine bal Kaynarca kynde dodu. Yakaland iek hastal sonucu yanda iki gzn de kaybetti. Ak Veysel, Mevlut hsani, Ali Ik ve Ruhani gibi dnyas kararan ah Turna on yanda saz almaya balad. On iki yanda iirler syledi. Babasnn okuduu Pir Sultan kitab onu ok etkiledi. 1961 ylndan sonra Anadolu turuna kt, birok ky kent dolat. 30 Ekim l 964'de Svas'ta dzenlenen Halk airleri Bayramna katld. 1965 ylnda Ankara'ya yerleti 1970'de Almanya'ya gidip dnd. Tekrar gitti.
ah Turna Pir Sultan ve Ak Mahzni'nin etkisinde iirler yazd. Halkn ve lkenin gereklerini, Almanyadaki ailenin sorunlarn dile getirdL "Halkn ozan halka dayanr, halkn iinden kandr, onun dertlerini dile getirir" anlayna sahip olan ah Turna ili, cokulu, temiz bir syleyie sahiptir, duru, yaln bir dili vardr.

ac

ah Turna'nn

felek yakt zn yanda ald iki gzn Gremedi ay gnein yzn Dnya baa zindan, dar turna turna.

-1RLERNDEN RNEKLER

Benlik kibirlik bir kale Y kamazsan gelme gelme nsanlar hem Kllbe-Mevla Tapamazsan gelme gelme Dnya dner elimizde Har bulunmaz glmzde Can vennek var yolumuzda Geemezsen gelme gelme

J.

Gel kar kervanmza Yldz al gneimize

Cann ateimize

Yakamazsan gelme gelme

ah

Turna byle dnyamz

Tutuur

yanar sahramz Zehirdir bizim sevdamz emezsen gelme gelme

588

ALEV VE BEKTA._RlERi ANTOLOJiSi

-2aresiz derdime derman

Nasl bulaym bulaym

Gnl sarayna mihman

Nasl olaym olaym

An gezer ballarnda Gizlilik var hallanda Hakikatm yollarnda Nasl leyim leyim
Yanyorum ak derdinde Gece gndz frkatnda ah Turna pir hasretinde Nasl gleyim gleyim

-3--

Turna ile sohbetteyiz bakalm .J, Alyor gzlerin gr turna turna Derununda yarem oktur tabibim Elinle yaremi sar turna turna
ah Turna'nn

Turna yaraland akyor kan Yaral yaral gezer cihan Yklsm felein ark dzeni Her gn iim feryat zar turna turna

felek yakt zn yanda ald iki gzn Gremedi ay gnein yzn Dnya baa zindan dar turna turna
-4Yllar yl boyun edin aaya

.,l,

yetmiyor mu vatanda Her zaman aladn gldrmediler zldn yetmiyor mu vatanda Kye gelen tefeci smryor Canavarlar kemii kemiriyor Yine kr at zevke dm kiniyor Atldn yetmiyor mu vatanda

Ezildiin

Zengin isen yaralarn sarlr Yoksul isen gnl telin krlr Dorulara dar aac kurulur Asldn yetmiyor mu vatanda Bu yeni fikirler bize ok uzak Uyan vatandam uykuyu brak ah Turna birlein tm haykrarak Horlandn yetmiyor mu vatanda

-5lk geldiim gzel ehir

ok sevdiim insanlahm
Yaamaya adm adm

Seni yayorum Bertin

Ac tatl anlarla

Dolup tayorum Bertin

yudum Senle iiyorum Bertin

Gelecei yudun

nce bize atn kucak Sonra da gsterdin bak Bazen lk kuru scak Bazen donuyorum Bertin

Gl orman mzesi dz ovas Kltr ve sanat yuvas Senle iiyorum Bedin iye gerici yaa Atom silah ak kasa ah Turna 'y alr tasa Senle iiyorum Berlin

.!

Yemyeil

-6-Bu diyor ki ekin gidin Hani senin yurdun ii O diyor sakn gelmeyin
Hani senin yurdun
ii

Her gn artar derdin

ii

Para kazanmaya geldin Dviz makinas oldun Sor kendine ne gn grdn Hani senin yurdur ii Her gil artar derdin ii
ah

Avrupa'da yabancsn
Sen yurdun da Almancsn

Yaamadn

Turna der adm adm hep yaattn

ii

sesin Hani senin yurdun ii Her gn artar derdin ii

Eik ban ksn

Vatanszlar kald adn

Hani senin yurdun

Her gn artar derdin

ii

-7Yol yordam bilmeyen kyl vatanda .!. Seni b hallere koyan utansn Krk ekmek bir ta ayran yasz a kreyle haline diyen utansn.

gz apakl Korkar m akaldan aslan yrekli Yryn elleri kazma krekli Siz yrrken size vuran utansn
ah Turna'ym

Aya nas'l

Bir ekmei
altn

krka

bldn pay ettin

bu gnleri grenler

da emeini z.ay ettin

Tahta beiklerde yavru byttn Alayan sesini duyan utansn

Fikrinin urunda mutlu lenler Kul hakkn alp rpp yiyenler Sizi insan diye sayan utansn

590

ALEVi VE BEKTAi iRLER ANTOWJS/

MAM CAFER SADIKTAN :

Pes imdi bilinmelidir ki, bir kimse vucuduna yol bulup da zn bilse kamildir, naks (eksik) deildir. Ve o, zne noksanlk getinnez. ayet eylem ve davran ile sznde bir noksanlk grlrse. takkik (doru, gerek) kendi halindedir. Kendi yolun gzleyip, erenlerin izin izleyip yryen kendisini bilen zevale uramaz. lara,
sadklara kii

noksana ermez. nk

mdi hadim (hizmet eden ) olana gerektir ki, ak odunda cierini kebab etsin, ak

yedirsin. Zira hakikatn mihr-i muhabbeti gayette galiptir.

(mam- Cafer Buyruu Sh: 360)

DYALETK VE TASAVVUF
likten-dinsizlie;

Tasavvufun diyaletik oluumu yle geliir: acklndan-d gizlilie; ar dinciruhuluktan-madde ve akldan-sezgiye, sezgiden gene akla; ar biimcilikten-biimciliin samalna; bir gerei gizlemek iin yine biimcilie; ar yaratanclktan-kamutanncha vb. elikili yollar izleyerek zt aamalara yolun gereklerine ular. Aslnda gizemciliin yapmak istedii Tanr da dahil hereyi elekten geirmek, sonra kendisiyle birletirmek suretiyle samal grerek paralamaktr. Varoculuk felsefesi ile ortak ynleri bulunan gizemciliin temelinde zorlanma yoktur. Her kii gerekten (Hakikattan) payn kendi yeteneine gre ve kendi yetenei kadar alr. Savunduu temel ilkelerden biri budur.

ZTRK ERKILI
1953'de Yozgat'a bal Sorgun ilesinin Tulum kynde dodu. Lise mezunu olup halen Ankara'da bir kamu kuruluunda memur olarak almaktadr. Evli ocuk babs dr. iirlerinde "zveri" mahlasn kullanmaktadr. -1-

HACI BEKTAi
Bu yolu srenler cahil tor deil Yiitler sylyor Hac Bekta nsanm diyenler vermeli meyil vtler sylyor Hac Bekta. Horasandan kp kuffar gezmi nsanla karde yolunu izmi Msra msra kalem kada yazm Beyitler sylyor Hac Bekta

J..

nsan sevgisini alarak ele Halka hitap etmi ztrke ile Yirminci asrn sonunda bile Boyutlar sylyor Hac Bekta

Onun nda kalbimi yudum zveri olarak koyuldu adm Hnldirm tarihlerde okudum Kaytlar sylyor Hac Bekta.

Onun nda kalbimi yudum zveri olarak koyuldu adm Hnkarm tarihlerde okudum Kaytlar sylyor Hac Bekta

-2GEL GDELM
nsan sevgisiyle dolup taanz Ge1 gidelim Hac Bekta yoluna Ktlkler lr karde yaarz Gel gidelim Hac Bekta yoluna

O yollarda kirli kalpler ak olur

hanetler ktlkler yok olur

nsanla ilgi, sevgi ok olur Gel gidelim Hac Bekta yoluna

i

Gerekleri seer iyi biliriz Ele bele dile sahip oluruz Bylelikle ancak hakk buluruz Gel gidelim Hac Bekta yoluna

Gerek olan insan lmeden lr yanlan pier hamlan olur Arif olan kii hisseder alr Gel gidelim Hac Bekta yoluna

Rehber olup geldi yabana tora Dedi ne ararsan kendin de ara zveri'yim gitme kmaza zora Gel gidelim Hac Bekta yoluna.

592

ALEVi VE BEKTA/ iRLERi AlfI.OLO~j.-'-'S_ _ _ __

-3AKLINA GELSN
Hac Bekta

Sevgi bar sz eden olursa Veli aklna gelsin arp kmaza giden olursa Hac Bekta Veli aklna gelsin.
Krklar meydannda

Erenler yolunda olamaz hile Yunus emre ekti hak iin ile Ba yasta koyup lrken bile Hac Bekta Veli aklna gelsin zel'inde darnn inkar sarnn nsanlktan yana varsa sorunun Hac Bekta Veli aklna gelsin Secde
Yrei atlad
kld

posta oturan elma bitiren Kendi cenazesin kendi gtren Hac Bekta Veli aklna gelsin
Al aacnda

Nefsine uyupta syleme yalan nsan sevgisini edersin talan Kurt ile kuzuyu dizine alan Hac Bekta Veli aklna gelsin

nsanlk yoluna aan ite o Dnyaya bar saan ite o Gvercin donunda uan ite o Hac Bekta Veli aklna gelsin

TENASH (Ruh G)=Metempsychose

Kken olarak Arapa bir szck olan tenash, ruh g, ruh sramas, ruhun bir cisimden tekine gemesi, hazan insandan hayvana, hazanda hayvandan insana gemesi anlamlarna gelir. Bu inii anlatmak iin kullanlr. lkel toplumlardan gnmz ada toplumlarna dein psikolojik ve metafizik bir sorun olarak ele alnm, kimileri inanm kimileri l'eddetmitir. slamiyet ruh gn benimsemez. amanizim, Hind- ran felsefesi, tenasuh Eski Msr, Yunan ve slam mezheplerini ok rahatsz eden kavramlarn banda gelir. Heterodoks slam mezhep ve tarikatlar tenash fikrini benimserler. Yahudilik ve Hristiyanlk da da lmden sonra ruh gnn olduu kabul edilir. Bu inan, heterodoks slam inancna Budizm'den gemitir. Bu gr, atalarn ruhlarnn imdiki zamanda beden bulmasna olanak tand iin kan bana dayanan ilkel gcebe lmszl sz konusu olunca, bir tr gelecek olan cennet ve cehennem kavramlar deer yitirmektedir. nk ruhun lmle yeni bir bedene gemesi cennet ya da cehenneme hi uramamas, ksa bir sre girip kmas eklinde yorumlanmtr. Heterodoks slami dnce lmden sonra ruhun kyamete dein bir yerde bekletilmesini, durulmasn uygun grmemi, ona yeniden bir giysi bularak varlklar aleminde yaatmay daha doru, mantksal ve gerekci bulmutur. Bu kavram ruhu hapisten kurtarmay amalad gibi lme, ldrmeye ve baskya da isyan etmektedir. Bu kavramla insan lmszle ulamay amalar. lmszlk sevincini yaar. nsann temiz hale gelinceye dein kalptan kalba gemesi~ dir.

CEMAL ACAR
1957 ylnda Sivas'n Grn ilesine bal Akamar kynde dodu. Babasnn ad Hseyindir Maral Ak Hdai'ye raklk etti. Kaset olarak yaynlanm eserleri vardr.
SEMA

Bana kar ne syledin Szn yalanc yalanc Gittin nereyi boyladn zn yalanc yalanc

Yeter zalim felek yeter Syle bu dert nasl biter Tatsz tatsz teli ter
Sazn yalanc yalanc

Bu Cemali deli eder Sevenler elleri n'ider Brakr da ele gider Bizim yalanc yalanc

HULL NANCI
Arapa kkenli bir szcktr. Geme, yerleme, girme anlamlarna gelir. Tanr'nn cisimlere yerlemesi, Tanrln tecessm (cisimlenme, grnme, belirme) anlamna sahip olmaya Hulilli ye denir. Tahakkmn kayna ldnnek ve yok etmektir. Tenashle egemen ideolojinin tahakkmne kafa tutan, direnen Alevi - Bektai inanc Hul~I kavram ile de Tanr'y yakalamak, grmek istemektedir. Ancak. bedeninde Tanr cisimleen kimse, Tanr olmaz. Tanr bir kiinin bedenine girmi, bylece cisimlemitir. Tasavvufcular, vahdet- vucud anlaynn yardmyla bu kavrama ularlar. Anadolu heterodoksisinin ba temsilcisi olan Alevi-Bektailerin Ali-Allah zdeletirmeleri Ali'yi AHah olarak grmelerinden deil, Ali'de Allah'n cisimlemi olduuna inanmalarndan kaynaklanmaktadr. Yoksa, onlarda Hz. Ali'nin bir insan olduunu bilmektedirler.
baz

Grlyor ki, heterodoksinin Tanr anlay, Ortodoksinin Tann anlayndan kkten ve deiiktir. Cisimleen, varlklarda grlen bir Tann'y ortodokslann kabulu olanakszdr. Nasl tenash, insann ve dnyann yokedilmesini, insann evrenden koparlp atlmasn rrlemek dncesinden kaynaklanmsa, Hli kavram da yle ya da byle u veya bu yolla Tanr'ya kavuma, onu grme arzusundan domutur.
farkl

Bu Tanr, doan ve evrende yaylm oldugundan hiyerarik bir sistemin en tepesinde oturmaz. Ya da en tepeye ktnda "yaygn" ve "herey" olarak kar. Fakat Tann'y bu "yayma" abas, onu yok etme abas deildir. Hedeflenen yayarken yok etmek deildir. Aksine Tanr, varlklarn matematiksel bir toplam deildir. Btn, paralarn toplamndan

594

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERI ANTOLOJSi_ _ _._ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

farkl

bir kimlik oluturur. Bu kimlik yabanclatrc bir etkiye sahip deildir. Her bir para iinde var olan bu kimlik, ancak belirli "seme" eylemlerinde bulunabilir, anlalabi lir ve ortaya kabilir. Bu teze gre, Tanr, Ortodoks Tanr'dan farkldr. (Reha amurolu, Sabah Rzgan Sh: 80) Beni yitirin kendinizi bulun (Nietzsche) mubah olurdu (Dosteyevski). Gerekten de Tanr yok ise, her hibir ey yasak deildir. Yasaklar koyan Tanr'dr. Bu demektir ki, insan kendi bana braklmtr. (J. P. Sartre, Varoluculuk sh: 68)
ey mubahtr (yedir), Tanr olmasayd herey

Oysa, heterodoksi slam mezhep ve tarikatlar, Tanr'nm varln kabul ederler. Herey mubah deildir. Tanr insann iinde znde vardr. yleyse, mubah olanla olmayan ayrtma bunlardan birini seme kiiye braklmtr. Kii zndeki Tanr'nnsesini dinleyecek, ona gre seecektir. Kii bu seimde yanlamaz m, bilerek ya da bilmeyerek yanl yapamaz m? Elbette yapar. Onun bu seimi ondaki igdye, sezgiye ya da marifete baldr. yinin, ktnn ayrmn o yapar.

Hulul kavram bu seim iin ngrlm bir kavramdr. nsann ycelmesi, buseimde yanlglarnn sfra dmesi "marifeti"nin derinliine baldr. Bunun gizi ise, insann znde sakldr. Tann'nn yaylmasyla birlikte yaratclkta yaylr. znellik, biricik olma zellii bu Tanr yaylmasndan kaynaklanr. (Reha amurolu a.g.e.s. 81) Hibir e bu birlikten dlanamaz. nsan kendi kendini ararken Tanr'y, bulmutur. tek doru olmaktan karlm, eitlilik iinde birlik olmutur, eitlilikte Tannsallatnlmtr. Tanrsallk bylece g kamnmtr. Aslnda zm ararken metafiziksel karanln uurumlarna varan insanolu sonsuz evrende yitmi durumda olduunu sanmaktadr. Tanr ile karlanca yar korku duymakta, yar sevinmektedir. Bylece, evrenin egemen gcn yakaladm sanan insan bu gcn sahibi olduu inancyla umaktadr. Hemen Tanr ile birleerek. O'nda eriyip O olmaktadr.
Tanr

MERDAN
Gnmz Alevi
ozanlarndandr. Asl ad, doum

tarihi

yaam

yks ve

yaptlar

hakknda yeterli bilgiler edinemedik. ki iirinin sunuyoruz. Halk iiirine yeni temalar,

yeni baklar getirmeye alr.

-1Yalnzm gittiim
Bulamadm sada

yolda yolda

Aryorum yoldam Aryorum yoldam

Yapmak iin kurmallc iin Yir yaram sarmak iin Ereime vannak iin
Aryorum yoldam

Yollara koydum bam

Aryorum yoldam

Yollara koydum bam

Aryorum yoldam

Durulur topraksz tasz Hayat yaanr kardasz Ama yrnmez yoldasz

Aryorum yoldam

Merdin dostu Merdaniyim

Alaklarn dmanym

Yrekten arayanym
Aryorum yoldam

Yollara koydum bam

Aryorum yoldam

Yollara koydum bam

Aryorum yoldam

-2Az yol kald ereine Biraz daha dayan canm Dert koyma gel yreine Biraz daml dayan canm be gn iinde kalkar Ondan sonra hemen bahar Biraz damh dayan canm

J.

Bu son karanlk gecedir Son anc son ikencedir Haydi canm kurban olam Biraz daha dayan canm
ki aa bey kald

Kymze bir ky kald Biraz daha dayan canm

Biraz daha dayan canm Merdani'nin gn yakn

Bayram dn yakn

man yolun sonu yakn

596

ALEV} VE BEKTA/ iRLERi ANTOWJ/Si

MEVLANA'DAN SEMELER -Halk, ben Tanrym demeyi byk bir dava sanma oysa ben kulum demek byk bir davadr. Ben Tanrym demek, byiik bir gnl alakldr. nk Tanr kuluyum diyen, iki varlk isbat eder; bir kendisi, bir de Tanr'y isbata kalkr. Fakat ben Tanrym diyen, kendisini yok etmitir; yele vermitir; ben Tanrym der; yani ben yokum hep O'dur. Tanr'dan baka varlk yoktur; ben salt yokluum, hiim der. (Mesnevi ve erhi C:2 Sh:73 ev: Abdlbaki Glp1narl) -Byk bilgin, evren apnda bir by yapt da, cinnini (hacmini) ufack bir suret (form) iinde gizledi. nsan bir hamur teknesi boyundadr. ama gkten de stndr, esirden de (uzay-eter). En gzel biim, insan biimidir ... Ar'tan da ycedir, dnceye de smaz. Bu paha biilmez varln deerini sylesem, ben de yanarm, duyan da yanar. (Mevlana, Mesnevi aktaran: Engin D. Akarla, Tasavvuf, ada kltrn oluumu S:119) -Bilgi
faydal

olduka iyidir, yoksa faydasz bilgi, sahibine bir yktr.

-Ayran anan nnde olduktan sonra andolsunki kimsenin bal erbetini dnmem. Azkszm byle olduu halde seni azklandrmaya alrm ve ben zgrl kullua satmam. -Ecel lne ayam bastn m yokluun gizli yurdunda bir kavgadr; bir grltdr koparrm. Yokluk, bunu grnce iki alemde de, hi bir yerde byle bir divane yoktur diye anr kalr.
-mam kfr, kfr de iman olmadka hi bir Tanr kulu gerek mslman olamaz.

HALL SEMAVi
Asl ad Halil Yldz'dr. iirlerinde Semavi mahlasn kullanr. Gerek kimlii yks, doum tarihi, doduu yer ve eserleri hakknda elimizde yeterli bilgi yok. yaam

rfan meclisinde oturmak iin Engin olup engin vannak ho olur Hizmetlerin tekmil yetirmek iin Gnl alp gnl vermek ho olur .

J.

Bir hizmet ~yleki dosta yarasn Sakn ha azdrma dostun yarasn Demesinler sana sen bir yarasn Merhem olup yara sannak ho olur.

yksekten bakc olma olma Gnlleri yap da ykc olma Gz akuli ile rmek ho olur
Verdiini baa kakc

Kiiye

Halil Semavi'yem gnl mimar

im bir ehirdir vucd diyar
Saklarm

iimde ulu Gaffar Her an kalb gz ile grmek ho olur.

MEVLANADANSEMELER 1-"Hi bilir misin, rebab (bir tr neler der?

alg), gzyalaryla, yanp kavrulmu cierlere

Der ki : Ben etten uzak kalm bir deriyim,

alamam?

ayrlkla nasl

azap iinde kalnam,

nasl

Tahta da ben der,

yemyeil

bir daldm, o dalda,

krd

beni, yard

bei.

Ey padiahlar, biz ayrlk garipleriyiz; durun nasl dnp varlacak tapda" (Mevlana, Mesnevi'den)

szlamaktayz, nasl alamaktayz

2-Kimin hrkas ben olursam plak kalmaz o adam. Kimin aresi bensem, aresiz kalmaz o kimse. Ak, hastalanr ama lmez. Ay gedilir, incelir ama yldz olmaz. andolsunki sarhoum. Ey hilekar sevgili, tut elimi andolsun, can kesildim ben, onun sayesinde kurtulanl rn canlarna canlarna yemin ederim ki kurtuldum, hrm Utarit gibi defterlere dkn dm, ediplerim st yannda oturdum. Sakinim, bir lehve benziyen yzn grnce sarho oldum kalemleri krdm, gayret gzyalaryla abdest aldm da namazmda kblem. sevgilinin yz oldu. Senden baka bam varsa yok olsun. Sensiz yaarsam yak varlm. Kabede de mabudum sensin, kilisede de. Yukardan da maksadm sensin, aadan da. 3-Btn
canlaryla oynayanlarn canlarna

sarholarn canlarna

598

ALEV VE BEKTAi RLER ANTOWJ/Si

Ekmeini
tnn

yedim, artk gzm tok. Suyunu itim, bu sudan usandm, vazgetim. derecesidir, deerindedir; ne mutlu bana ki ona tapmadaym.

Kii,

tap-

4-Tanr beni ak arabndan yaratmtr. lsem bile o akm ben. yle bir arhoum

ki aslm ak arab; syle bakalm, araptan, sarholuktan baka ne doar? Ruhum Tebriz'li emsiddin'in ruhunun konduu burca uar da bir daha gelmez artk.

KERAMET
ile ters den, olaan d istisnai nitelikteki olay ve olgulargre, Hac Bekta, ahin ve gvercin suretine brnr. Geyikli Baba, geyiklere binerek, dalardan dalara koar. Karacaahmet olu Hac Dorul, doan, Hacim Sultan, gvercin olur. Vilayetname'de Hac Bekta'n ahin oluunu anlatan bir menkbe vardr. bu menkbeye gre, Hac Bekta, mridi Hoca Ahmed Yesevi'nin, Bedahan ehri'nin kafir olan halknn eline esir dm olan olu Kutbeddin Hayder' kurtarmak iin ahin klna brnmtr. Sonunda, mridinin olunu kurtarm ve Bedahan halkn Mslman etmitir. Vilayetname'de bu hadise yle anlatlr: "Hac Bekta ahin ekline girip Bedahahn 'a gitti. Ua ua her yan dolat, grd, gzetti. Sonucunda Kutbeddin Hayder'n nerede olduunu anlad. Hayder bir maarada mahpustu. Szlp maarann stne indi, deliinden girip yanna gitti ve silkinip insan ek line girdi... (HHBV. Vilayetnamesi) Keramet, fizik
dr. Bektai menkbesine yasalar

AIK SMAL NA~

1987 ylnda Hac Bekta trenlerinde dzenlenen iir yarmalarmda birincilik ve 1994'de ikincilik dl alm, gnmz halk (alevi-Bektai) Ozanlarndandr. Bir iirini sunuyoruz.
u

gzel dnyada yaamak iin

J..

nsanca el ele vermemiz gerek

Senlik, benlik nedir, bilemiyorum Kendi kendimize sormamz gerek

Umutla bakmal gelen yarna Kavgalar olmasn kr krne Yiireklerde kinle nefret yerine Yumak yumak sevgi nnemiz gerek

Bir olup dostluu kursak temelde Herey insandadr brakmam elde Cehalet korkuntur ateten selde Set ekip nne durmamz gerek

al,

oku, ren, ret durmadan

nsana hizmet et gnl knnadan

Bakasnn yanln

grmeden Kendi yanlmz grmemiz gerek

Her ne arar isen znde ara yapanlar derler dara Kim ne derse desin smail Nar'a Artk gerekleri grmemiz gerek
Hakszlk

TZLER
lk cevherden mineraller alemi, bunlardan bitkiler alemi, bunlardan hayvanlar alemi

hayvan olarak maymun) bunlardan insanlar ve bunlarda da Umil insan Sadece kamil insan, edindii bilgileri Hak'ka aktarma yeteneine sahiptir. Bu sayede Hak kendi bilincini zenginletirir. dnm ve yabanclama formlarn tanr ve bylece kendi kendinin bilincine varr. (en
tremitir.

gelimi

600

ALEV/ VE BEKTAi iiRLER ANTOLOJiSi

Ruhsal ve ahlaki olarak bozulmu insanlarn ruhlar ldilkten sonra dnyada kalr. Bu tr insanlar Hak'kn kendi bilincini zenginletirebilmesi iin faydal olamazlar. Evren byk bir atele yanarak yok edildii zaman, bu ruhlar da evrenle birlikte yol olacaklardr. Bu her eyin tmden yok edilii, ilgintir ki "yeniden dirili olarak adlandrlmaktadr. nk btn sdr formlar Hak'ka geri dnmekte, Hak'ta zlmekte ve zmlenmektedir. Geriye kalan Hak'tr, Hakkn simasdr. Gnn birinde Hak'tan yenibir sdr devri balar, son aamada bizim tasavvur edemeyeceimiz Tanr'nn yeni "gzle grlr bir sureti oluur. Milyarlarca yl sonra devir Hak'ka geri dner ve orada yok edilir ki, bu da kendi hakkndaki bilgi oluumunu biraz daha zenginletirir.

(A.J. Dierl. a.g.e. s: 80)

MURTAZA YALIN
dernei bakanl yapt.

gnmz Alevi - Bektai ozanl~ndan biridir. Pir Sultan Abdal Halk iiirinin yenilenmesinden yanadr. Halk geleneindeki baz halkalarn eskidiine, iire hi bir ey vermediine inanmaktadr. iire yeni hava yeni ses aradn syleyen ozan, Trkiye Halk ozanlar dernei bakandr.
-1lim dergahnnm kapsn aan Pirim Hac Bekta ben sana geldim Gverecin donunda semaya uan Pirim Hac Bekta ben sana geldim

1954 ylnda

dodu,

Divanna sazm almaya geldim Ben pirime mihman olmaya geldim Alayan zmle glmeye geldim Pirim Hac Bekta ben sana geldim

Felsefeni rehber kldm kendime Hibir hile drmedin bendime Nevehir'in Hac Bekta yurduna Pirim Hac Bekta ben sana geldim

ceminde kazan kaymyor insan doymuyor Misali zemzemden iip kanmyor Pirim Hac Bekta ben sana geldim
Lokmann tadna

Krklarn

Gnlmden kmyor Hnkar'n da

Aknla yanyor yreim ya

Murtaza Yalm'n en son dura Pirim Hac Bekta ben sana geldim

-2Ben beni
Bulamadm

bin birden beri bende beni nerdeyim Dmm bu yola dnemem geri Bulamadm ben de beni nerdeyim

ararm

,J,

Babam lm kimseler doumum bilmez Niyedir alann hi yzm glmez Dost bildiklerim de kapm almaz Bulamadm ben de beni n'erdeyim
Yava yava hiliime kavutum

Dedim buralym yurdum buradr Yoklarm 'kendimi zm yaradr Gn arkas gecelerim karadr . Bulamadm bende beni nerdeyim

Eller el eyledi bense savutum YaJn'm zmle ben hep savatm Bulamadm bende beni n'erdeyim

602

ALEV/ VE BEKTA/ i/RLERI ANTOLOJiS/

GZEL SZLER
- Din adamlar
eytanlklarla

vnyorlar, din kaps

nasl yklmasn?

- badet edenler hep iki yzllk tuzana dtler. - Her cahilin eli Sava altn

ve

gm

doludur. Gnl sahibinin

ksmetise kanl erdir.

gn ince belli at ie yarar, besi kz deil.

- Hnerli insanlarla oturup onlardan renk al, bada zm zme baka baka kararr. - Arkadam feryad, dostum Hrs
gamdr.

sahibinin gzlerini topraktan

bilgisizlii

bakas

doyuramaz.

- En byk felaket

taklit etmektir.
kazantr.

- Dnyada i bilgi ile olur; hata ve eksiklik isiz - Gzel

neeme
konuma

Resul'n

makamdr. Neelenirsem,

-Anarsam seni ararm, dudam aarsam, seni sylemek iin aarm. sebeb sensin, hile yapmak istersem stadm yine sensin (Mevlana)

AIK ZEKA KOCABA

Hac Bekta olmu

Veli trenlerinde dzenlenen

ozandr.

iir yarmalarnda

1986

ylnda

birinci

bir Alevi-Bekta

Bir iirini sunuyoruz

BiZMDR

Behey mnkir ne zannettin sen bizi Ehli beyit oniki imam bizimdir Her yerde belJidir Piri'min izi Telli Kurandaki Ali bizimdir
Altnda dldl kotuu zaman Elinde Zlfikar cotuu zaman Hayber'in kapsn at zaman Mnkire Zlfikar alan bizimdir

J,

Mnafk deil mi Klhan yakan Frnn kapsn ap da. bakan Sabah buz tutup dar kan Elinde ferman Hbyar bizimdir

Horasan'dan elik tasn atan Keeci kynde ol mekan tutan Dertliler derdine dermann katan ah Mahmut derler Sultan bizimdir Zekai'yem szlerim daima Allah Muhammed Mustafa derim eyvallah Hasan ile Hseynin tozunu billah Kerbela'da ehit olan bizimdir

Zehir iip on parmaktan aktan Yenieri kurup Trke okutan nkarcy hikmetiyle korkutan Hnkar Hac Bekta Veli bizimdir

EYTAN KMDR?

Peki,
eytan

eytan'dan

ne haber?

gibi Katoliklik eytan'a yksek bir mevki verir; en yksek melek olan Tann'ya kar geldiinden sonsuz Cehennem'in efendisi olur. Orada, gnah ilemi insan ruhuna ikence etme hakkna sahiptir. Hatta lmden sonra yeniden dirilen bedenlere ve ruhlara sonsuz eziyetler verebilir. eytan insan kt yola sevk edebilecek, batan karabilecek gce ve yetenee sahiptir. Ktlk Tann'dan deil, eytan'dan gelir. Gzden dm bir melek iin ne byk bir g! eytan, insanlar yaad srece Tanr'nm en byk rakibi olur. Katoliklik, orta ada urunda milyonlarca insann kurban edildii bir eytan klt yaratmtr. Snni ortodoksluk Tanr'nn btn aylerin ve olgularn yaratcs olduunu retir, yani Snnilerin Tanr's iyinin olduu gibi ktnn de yaratcsdr. eytan, Tanr tarafndan yaratlan ktln insana bulatrlmas iin

Bilindii

604

ALEV/ VE BEKTA/ IJRLERi ANTOLOJiSi

Bu nedenle insan eytan'dan nefret eder ve korkar. bu konumu aslnda pek de mantkl deildir. nk madem eytan Tanr'nn emirlerine uymaktadr, insanlarn ondan nefret etmeye hakk yoktur. Aslnda kty yaratt iin Tanrdan nefret etmeli, korkmaldr.
eytan'n _Mantksal olarak bakldnda, Katolikliin ve Snniliin eytan retisi aklamas zor elikiler ve uyumsuzluklar ierir. Bektailiin eytan sorununa yaklamn ele almaya balamadan nce Kuran' biraz daha yakndan inceleyelim. Kuran'a gre eytan ate meleiydi, eytan, Taim'nn meleklere verdii emirlere uymaya ve ilk kamil insan Adem'e biat etmeye yanamamtr. Alevi-Bektai inancnda ruhlar hiyerarisinde insan ruhu meleklerin ruhundan daha aadadr. Fakat bedeni sayesinde insann, kAmil insanda olduu gibi, meleklerden daha yksek bir dnme yeteneine sahip olma ans vardr. eytan ilk kamil insana biat etmeyi reddeder. Bu davranna gsterdii gereke ise, kendisi ateten yaratlmken, insann sadece amurdan yaratlm olmasdr. Bu ate melei konusu u ekilde anlalmaldr: ii-Alevi inana gre melekler evrenin dnda yaamazlar, evrende belirli yerleri ve belirli grevleri vardr. Kendi zel istekleri yoktur ve dnme kapasiteleri dktr; analiz, sentez, dnmeyi younlatrabilme, soyutlama gibi yetenekleri yoktur; bunu sadece dnen insan yapabilir. Melekler kendilerine bilgi yklenmi bilgisayar disketleri gibidir. Deyim yerindeyse emir kullandr: sadece Tanr'ya itaat ederler ve etmek zorundadrlar; grevleri Tanr'nn evren hakkndaki dzen planlama dncelerini uygulamaktr. Melekler evrenin dzeni iin gerekli olan enerji zerrecikleri gibi alr.

Tanr tarafndan grevlendirilmitir.

Bir ate melei olana eytan. tein ve yanardalarn ynetilmesi konusunda yetkiliydi. Onun lml Adem'e biat etmeye kar kmas, aslnda hemen yok edilmesine neden olabilirdi. Fakat kar knn baz hakl nedenleri olduundan (nk insan bedeni gerekten amurdan yaratlmtr ve lmden sonra itici bir bozulmaya urar) Tanr eytan'n hemen yok edilmeme ve evrenin yok ediliine kadar kalabilme ricasn kabul e~er. eytan'n amac, melekler tarafndan uyarlm olmalarna ramen su ileyen insanlarn sevinli seyircisi ve ahidi olmaktr. Kuran'da anlatlanlar bu noktaya kadar benimser. Snnilik ile byk bundan sonra balar. Bektai inancna gre, her eyin yok ediliine kadar evrende kalacak olan eytan, daha nceki melek durumuna karn olduka dk bir pozisyona yerletirilir. Hayvan cinlerinin, hayvan ruhlarnn hemen stndeki konumuyla, dnme kapasitesi sradan insan ruhunun dnme kapasitesinden daha dktr. Yani Bektailiin eytan' zararsz bir eytan'dr, insanlarn aleyhinde eylemlerde bulunmaya muktedir deildir.
farkllk

Bektailik,

(Anton Joser Dierl a.g.e. s: 85)

GNLL OKUN
1955 ylnda Yozgat'n merkeze bal Bayatren kynde dodu. Asl ad Cokun Gnll'dr. Lise mezunu olan ak halen Ankarada bir kamu kurumunda memur olarak grev yapmaktadr. iirlerinde "Gnll Cokun" adm kullanmaktadr. Evli iki ocuk babasdr. 1988'de Hac Bekta iir yarmasnda Hac B~ta Veli iiri ile ayn iir yar masnda "yine" adl iiriyle iki birinci1ik ald. Halk iirine bal yeni ierikler arayan bir
ozandr.

-1-

Gnller sultan rahat yat uyu Dergahn doluyor tayor yine Felsefen eskimez asrlar boyu Dipdiri taptaze yayor yine kin nefreti taht tacyla Derdimize derman bulduk acyla Biz korkuyu yendik sevgi gcyle Seni seven dostlar couyor yine Btn insanlara bir gzle baktn Gnlden gnle sel gibi aktn Yedi yz yl evvel meale yaktn Karanlk gnller yor yine
Sakn Yktk

...

smin Hac Bekta mest oldu canlar ztrke dilinden her insan anlar Kadnlara eytan diyen eytanlar Karnda yklp dyor yine

En gzel huyundu nefsi yeriin Ele, bele, dile ggs geriin O erdemli engin ince grn alar tesine ayor yine
yiden, g7.elden, dorudan yana

nlenip kavutuk hrete, ana Elinde sazlar aklar sana Yurdun drt yanndan kouyor yine

ha olmasn bizlerden kukun Sayende ileri ederiz pikin Senin akn ile Gnll Cokun Bu gn gururlanp iiyor yine

-2BZ

Gzeller gzeli gzel olana .J, Kem gzle bakmayz bac deriz biz Ak urunda solup gazel olana Gnlmzn taht tac deriz biz

Onlardr

kimi byc cad geregin yaban yad Korktuumuz eyin cehalet ad Ne cin peri nede c deriz biz Kimi

falc

606

ALEVi VE BEKTA! IJRLER ANTOLOJiSi

Hnkar Hac Bekta Hazreti Ali Onlardan grendik bizler bu hali Ziyaret yerimiz dostun cemali Oraya gidene hac deriz biz

vnmedik gemi zaman varma alp umutla baktk yarna Yirminci asmn icatlarna lmin marifeti gc deriz biz

Gnll Cokun'um yalan bilmeyiz Onun iin mr boyu glmeyiz nsan olmayandan korkup ylmayz
Asl

kei ise kei deriz biz

-3FTRA ETMEZ
Zavall kr cahil bilgisiz softa Yolumuzu bilse iftira etmez Hakla hakikatle ilgisiz softa Ulumuzu bilse iftira etmez

Hak bilip gireli gnl kkne El uzatp yardm ettik dkne Nasl iiyoruz kimin aakna Dolumuzu bilse iftira etmez Mazlum gvercinin donunu giyen Bir tane lokmay bin canla yiyen Ele, bele, dile sahip ol diyen Velimizi bilse iftira etmez

imizde yanar ttnsz ocak Ruhumuz tertemiz kalbimiz scak Btn insanlara amz kucak Kolumuzu bilse iftira etmez

Gnll Cokun'um nefretle dolmu Zevki bize kfr etmekte bulmu Onun sayesinde mslman olmu Alimizi bilse iftira etmez

HACI BEKTA VEL Bize gerekleri asrlar nce Grmek Hac Bekta Veliden kald. Enel hak srrna inceden ince Ermek Hac Bekta Veliden kald Bu halk ok alayp yand acyla Aldatld hep cin peri cyle Korku zincirini sevgi gcyle Knnak Hac Bekta Veliden kald O olmazsa byle almazdk saz Bilmezdik akdaki lezzeti baz Kadn eytan diyen cahil yobaz Yermek Hac Bekta Veliden kald Onun fikri k oldu krlere lmeden lmeli dedi erlere Benlik duvarn ykp yerlere Sermek Hac Bekta Veliden kald

GNOUO OKUN

601

Hasta milletini diriltti geri unuturuz byle bir eri nsanlk uruna korkmadan seri Vermek Hac Bekta Veliden kald
Nasl

J,

Ele, bele, dile o kazd kuyu Nefsini yenmesi en gzel huyu Gnlden gnle tarihler boyu Girmek Hac Bekta Veliden kald

Gnll Cokun 'a ozan demeli Her zaman izinden gitmek emeli ztrke dilime salam temeli rnek Hac Bekta Veliden kald Bu iir 1988 yl Hac Bekta
iir yarmas

birincisi

ol~u.

-5BZ
Gnlmn
sultan bamn tac

J,

Gnahtr diyenler almad saz

Gsterdiin yolda yryoruz biz Rahat rahat uyu ekmeden ac Yanl, gerei gryoruz biz

Fark edip bilmedi o tatl baz Senin felsefenle cahil yobaz Vurup yerden yere seriyoruz biz

olduk ''Hac Bekta" adna Doyamadk doyum olmaz tadna eytan diyenler var yine kadna Onlar knayp yeriyoruz biz
Elimiz, belimiz, dilimiz ile Asla yapamayz yapmadk hile Arkadan vurmadk dman bile Gnlden gnle giriyoruz biz

Ak

Sen rettin bize z Trke dili Sensin gnlmzn solmayan gl Herkes anlayamaz bizdeki hali Akn ile yanp eriyoruz biz
Hak bilerek sevip saydk insan Budur bu bizlerin, en gzel yan kilii silip bir ettik cam Hepimiz el ele veriyoruz biz

Gnll Cokun'um akmz yaman Bir gn dilemedik zalimden aman Senin ile gurur duyduk her zaman Yine gsmz geriyoruz biz

608

ALEVi VE BEKTAi RLERi ANTOWJISI

GZEL SZLER
lm mmtne hediyedir. (Hadis)

- Taht sonunda bir tahta paras olur. - Ykselirken sevinme, dn dn. rklklar

lkenin ynetimi bilgisizler eline dmesin. Yoksa can lkesine ok kavga ve kagetirir.

- Ey kfr iman sanan kukucu! ok yazk dini bilmediin iin onu yele verdin.
Varlk

dnya

kavgasnn

nedenidir; yokluk mlkne ka,

aras

gvenlik evidir.

nsann eytan yine insandr.

kincinin szn dinlemedike kimsenin hakknda hkm verme.

- Tesbih tanesinden tuzak yapp herkesi avlarlar.

Hi bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? (Ayet)

Ba kesilmi

ve atn terkisine aslm olan kimse artk tac ne yapacak?

Varsa kendi sermayenden haber ver, bakasnn malm saymaktan sana ne ?

Yazk,

ilim sahiplerinin ounda bilgi arayacak bir iz bulamazsn.

ak ateiyiz

yandrmaya

Muma gelen, onunla yanan geldik (Mevlana)

biz, mum gibi mazlum pervaneyi

yakp

AIK

DEVRANI
ve yaam hakknda

20. yzyl

Alevi-Bektai ozanlarndandr. Asl kimlii gerek ac

elimizde eterli bilgi yok Bir iirini sunuyoruz Nefsimi dnp oru tutmadm Cennet iin ben ryaya yatmadm Mescid divarna secde etmedim Ben hakk sa~dan soldan aramam
Eilip dorulmam

.J,

kp krslere vaaz buyurmam Hacca gidip Araplar doyurmam

Milletimden
Komum

bakasn kayrmam

a yatarken ele veremem

ben huri iin Zebaniler bana etseler hcum Alrm dnyada yeterse gcm lnce kabirde devran sremem

Hurili glmanl cennet yalandr Cennet nerededir bu bir plandr Bunu isbat eden hangi Kur'an'dr Devrani der bir kitapta grmedim

SDUR AAMALAR pr cevhere kadar sren sdr kademeleri aama aama gerekleir. Aslnda aamalarn says nemli deildir. nemli olan Tanr'nn kendi kendinin bilincinde olmad ilk (asl) Tanr durumundan, eitli aamalardan geerek, bu arada tanrlndan bir eyler kaybederek pr cevhere dnmesidir. Fakat bu cevher hakkndaki bilgi, Tann'ya ancak kendisi de hale bu cevhere birleik, onun iinde ve ona bal olarak bulunan kamil insan tarafndan aktarlabilir. Bu nedenle ham, ekillenmemi ktleden (cevherden) yukarya doru bir ilerleme gereklidir. Burada, aamalarn aaya doru hareketinin Bektai felsefesinde nasl ele alndn bir kere daha inceleyelim. lk Tanr'dan birbiri ard sra ve biri dierini zorunlu klan, aadaki sdr aamalar trer.
Tanr'dar

610

ALEVi VE BEKTA/ J/RLERi ANTOWJiSJ

I. Hak 2. lk logos (Tannnm ilk )

3. Dokuz zeki
4. Dokuz ruh

5. Dokuz gk kat
6. Drt ilk art 7. Drt ilk g, ilk madde (ilkel haldeki madde) elementler, pr cevherin geleri.

(A.J. Dierl a.g.e. s: 86-87)

ZHREANA
15 Haziran 1957 tarihinde Yozgat'a bal Kekkm kynde dnyaya geldi. Asl ad Sheyla Hke'dir. Evli, iki ocuu vardr. Babasnn ad smail, anasnn ad Yeter'dir. lkokuldan sonra okula gidemedi. Ailenin kkeni Malatya'ya dein uzanr. Halen Ankara'nn Mamak ilesinde oturmaktadr. iirlerini doalama syler. iirlerinde Allah-Muhammed-Ali lemesine yer verir. iirleri Ali ve oniki imam ile AleviBektai yolunun yetitirdii btn erenlerin evliyalarn ~sevgisiyle doludur. Atatrk hayrandr, onu herkese bir evliya olarak tantr. Aydn, ileri grl, kadn haklarndan yana, bar bir insan. Kendisinin binlerce seveni, hayran var. Bunlar onu "Din ulusu" "Keramet Sahibi ve Ermi insan olarak bilir, tanrlar. Ummana dalar" iirlerini ummandayken, Trke ya da Farsa olarak syler. iirlerinde "Zhrem" Zhre, Zhre ana adlarn kullanr.

Yaynlanm iki yapt var: Mehtaptaki Erenler ve Cem'den gelen Nefesler. kinci kitabn gazeteci smet Solak, bizzat Zhre ana ile gezerek, onu dinleyerek, sylediklerini

banda alarak olaylara ve olgulara dayal hazrlamtr. Bunu somut olarak anlatabilmek iin roportaj trnde belgesel biiminde hazrlanan yapttan bir blm aktaryoruz: "Zhre Ana Farsa konumaya balad:
smim Celal Ali Dede ... Kanadm gerdim Zhre, Farsa'dan bir dem getirem. Kur'an okurdum byle ... Benim Kur'an okurdum byle... Benim Kur'anm Ali'dendir, kitabm Muhammetten gele. nk Celal Abbas atamsa, hafzlk kimlere gre? Gerek Hafz Muhammet, mam Ali'dir. O canlara eren, Krklar ceminin kendisidir. imdi seni oturttuysam, Postum Vallah Ali'dir. Kul bilmeyin Allah deyin, yol bilmeyin Ali deyin, Cem demeyin Bekta grn. Cansz duvar size gelmi, Zhre Ana'y gelin deyin... "

Biz Umman'dan kyor sandmz anda, Zhre Ana nefes sylemeye balad:
Cemine Cem olaydm, olaydm, olaydm Serine ser, serine ser, ser koyaym

Meydana bir dem Ali'den, dem Ali'den, Ali'den Destur versin, ben coaydm, coaydm, coaydm... Erenler Ceminde grdm, sen Ali'sin beni bildin Tekbir edem Cemal Ali Dedem geldim, Dedem ben geldim
emsin dm

Gel erenler, erenlere, elde kadeh verenlere yine benden, hak semah dnenlere, dnene
Zhre Ana inlercesine konuarak Umman'dan kt:

612

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJ/S/

"Sesim bite ... ok miyle ... "

Getirdiimiz

hastaym

Ali Dede... Eren1er

Meydan

versin, Cela1 Abbas de-

ban eti geldi:

pierken,

pidelerden hemen Zhre Ama'ya da ikram edildi. Bir kazan dolusu kurZhre Ana, duvar dibinde mazlum mazlum bakan dilenciyle gzgze

"Hemen kurban eti verin ona. Pide ikram edin. Bir ekmein iine kurban eti koyun, paket yapp yannda gtrsn." Yksel, "Ben zaten birinci geliinde meyva vermitim" dedi. O anda yamur yamaya balad. Kurban etini kazanyla arabann bagajna koyup Meram Balar'ndan ayrldk. htiyar dilenci ise pidesini yiyerek, akam yemeini koltuunun altna sktrp oktan kaybolmutu.
Ei

DNMYOR UMMAN'IN DEM

O yamurlu havada, yorgun argn otomobillerle dnerken Konya'y biraz getikten sonra Zhre Ana yeniden Umman'a dald. arp, "Dinmiyor bu Umman'n demi" dedim ve teybi yeniden atm: Uzat elini bir gl verem Demedi var Muhammet'ten eidi arama ah Kendisi kainat gelen

(Cem'den Gelen Nefesler S:186-187)

-1Her meydann Piri Ali c Erenlerin Pir divan Bir meydana gelen dervi Oniki mam'n zaman Co Ali'den, co Ali'den ... Bilim bildim dem Ali'den Gel Ali'den gel Ali'den Oniki mam cemi (Yallah) ah Ali'den ah Ali'den ...
.

Erenler meydan varan Erden Pirden demi alan Seyrengaha ktm inan Gel Ali'den gr Ali'den Gel Ali'den gr Ali'den...
smim Bismillah'dr divan
ahlar ah

can canandan

Krklar meydannda coan

Dk Ali'den, dk Ali'den Dem Ali'den, dk Ali'den ... Oniki mam meydannda Erenler meydana girdi Don Muhammed'in serinden Gel Ali'den, gel Ali'den...

Meydan neydana varanlar Her dem Allah'a coanlar Yeil posta dervi gelmi imdi Hakka doru uanlar U Ali'den, U A!i'den ...

ZiJHRE ANA

613

Birlik dirlik erenlerde Krklar meydannda Zhre. Bandan Ali bakyor Abdal Musa'nn emriyle divanda semah uan kimdir aan Gvence'yim meydandaym Sz Ali'den, sz Ali'den Saz Ali'den, saz Ali'den
O
kanad
u

Seni senden soranlardan Arkadan Pir meydan duran KAbeye girmi Ali dost Gam Veli'den, gam Veli'den Seni sandm sen bendensin Ehliyete don giyensin Cem evinde ses verensin Sz Ali'den, sz Ali'den ...

Pirim Pire kavualm Can canandan dolanaym Er meydan demin iin

Hac Bekta meydandaym

Hak dedim_ bir minnetimsin Zeynel gibi gezenimsin Cuma giini.i sz dkensin Mekke sfat, yo1 Ali'den ...

Var Ali'den, var Ali'den ... Sr Ali'den sr Ali'den ...

Srrna erdim erenler
ah

Ali'den sr Ali'den

Hak Ali'den, ah Ali'den Erenler meydan gen Gvenceyim geldim meydan Dn Ali'den, dn Ali'den
u szn var varana Farsa kelamn AIJah'a Yetmi dondan dona giren Muhammet Pirim meydana Vur Ali'den, vur Ali'den Dn Ali'den, dn Ali'den

BismilJah bu Erenlere Ehlibeyti bilenlere imdi gelen, gelin Zhre Dem Ali'den, dem Ali'den Pir Allah, Pir Ali'den ...

-2Her kovanda bal olsa da Eriilmez tadn Ali Bir ar var hakka usa Sm verilmiyor Ali .... Petek petek bal kovanda iekler dolar meydanda Her petekten nefes alan Nefes veriyor Ali
..

Sefilim der bitmez oldu Turna Dede gitmez oldu Gzyam var dinmez oldu Her emim var akar Ali
Gzyam

minnetim oldum Minnettarm hakka durdum Kemerbest divanda buldum Her divann Piri Ali

614

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJ/SI

Miski anber derya bitmez Hakimiyet hakka yetmez Krklarda hi duman bitmez Her ttnn sm Ali kerrara varan Kerrahtan bir meydan alam Karlkl duman yayam Her dumann sm Ali Beyaz duman ua ua Turnam kanat rpa rp ahitler meydanda kala Her meydann Piri Ali Dk nefesimi banda Aalar var rkna Meydanlar suyu sala Her meydann Piri Ali
Haydar

Allah, Allah, Allah diyen Gkyznde turna giden

ahmerdan klavuz

Bizlere selamn veren Uykular bilmez didemden Gzya kirpikte biten Ummanlar feryat ettiren Her meydann Hakk Ali Der ki, nefes bitmez idi Hakka yetmez gitmez idi Her iek var bitmez idi Her blbln ah Ali Gl demedin imenlere Cem evine gidenlere Her baheye iek ekmem Tek Muhammet teni ile Her Muhammet demi Ali

Gelsin gnler vnyom an Ali Yeil perde avaz verem dem Ali Grnyom elma dalm pir Ali oban benim sru senin gl Ali ...

-3"Beikten beter olmuum-Saf idi hemen Sultanm, Glilstan bamdr. Bir nazar eyle ge ki, Gl Ahmet hayran olmuum... Tek bir demim Allah ise, deryada seni bulmuum. Her kelimem Ali'den ise, erenler akna gel, destur verem, habibim bilen ... Yce Allah demi gerek. Hac Bekta gnderen."

Ve "Bismillah" deyip balad okumaya: Erenler Ali'nin demi yerinden Meydana giriyo kimdir bu gelen? Hac Bekta ile serimi seren Meydanlar demi var, coan Ali'dir.
smim Gl Ahmet ift elim divan Ben dize gelmiim ya Oniki mam? Kerbela ilinde meydann aan Ben giydim Bestirni Pirim Ali'dir.

..1.

Her sabah her sabah blbln demi Krklar meydannda cemalin Ali Bir gelin geliyor, Kerbela Gl Saaym kokumu, Ali diyerek Drt meydan pirine erenler duran Her meydan, Ali'dir kuran Merdan Yeil post stnde ahidim inan Otunnu Muhammet Ali diyerek

ZHREANA

615

-4Seyitler var dedim, deminden alan Allah rzas iin nefesim salan Rza oldum Sultanm yolunda inan Yrten Muhammet yolun ba iin

J.

Seyit Haydar syler akm bilmem smim geldim secde niyetim verem Magrip topu patl~r burada grem Vuraym divana ahm ba iin

Bir elinde bade cotular coan Bir eli gl alm meydanda uan Krklar meydannda serhotir inan erler badeyi ahn ba iin;

-5Dn ryamda grdm seni smim ahimerdan Ali Yetmi kerre dona ginni Pirim merhaba merhaba Devesinde grdm yatan Drt sahraya gz tutan Yeil cem'de kendi uan ahm merhaba merhaba
Asam aldm Ali'den Cbbemi buldum Veli'den Tacm Muhammet deminden Yolum merhaba merhaba

Meydan ii gl kokar Trl trl hak saar Miski ganber hak uar Kanat merhaba merhaba De8tim demanm Haydar'a Yolum Muhammet divana Gerekler Allah konua Nefes merhaba merhaba
smim Veli Baba divan Drt divan !kimdir kuran Bir sazm var bir de t~lim Bekta merhaba merhaba

Geldim geyim deryada Oniki mam meydannda Bir safal Zhre hurda Ceset merhaba merhaba Uam uam erenlere Kanat rpan Ali'lere Yetmi dondan biri Zhre Glm merhaba merhaba

Kara ta cana koyan hakka duran Bir donu Arslandr inan Alim merhaba merhaba
Cansz duvar

ki trnak arasndan

Yol Muhammed duasndan Ehlibeyt Sultanndan Sah'm merhaba merhaba

Sen Sultansn Ali'lerden Cbbe giymi Veli'lerden Oniki mam meclisinden Zhre merhaba merhaba

616

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLERi ANTOWJIS/

-6Derelerden derelerden Su geirem tepelerden Engin yce uan ahin ah Hseyin'in ismiylen Engin ol ki kibirlenme Marurluk burdadr sana Yk Muhammet katar vurmu Kor ate yanar meydanda Yksek uan engin der Enginlik var kindir ger Her divann ah Ali Necef deryasnda gezer Drt dergahn drdne Drt kapnn pirine Grdm gerek nail oldum Cemali Gl Ahmet Dede yaprak stnden Glm Ali'dir Ali'dir Yapraklan kat kat olmu Terim Veli'dir, Veli'dir
Yeil Sar Yeil

iek gam ekiyor gl meydan deniyor Krmzn hakka eriyor Glm terinden terinden

-7Mor iek Ali'den gelmi Azrail tenine girmi Pembe iek hak demi Serim Ali'den Ali'den Kerem Ali bilinmez Hakikat var grnmez Drt iein atas Aliyel Murtaza bilinmez Nefes Ali'den Ali'den hak dense Gam ykn Muhammet ise Gam ekerim erenler Has bahe blbl ter Nefes Ali'den Ati'den
Sariek

Her dala blbller konmaz Seher vakti kap almaz Zemheride iek am Muhammet yzne bakmaz iek getiren erenler Gayibden ders verenler Binbir donum Veli Baba imdi beni grenler Serim Ali'den Ali'den ... mim yazs Muhammet Ali kuzusu smi Hseyin deniliyor Tan yldz yazs
Minnettarm

Gkte gne aydasm Tan yldzm burdasn Divanna indim ahm Veli Baba kasn

ZHREANA

617

-8post meydan bitmez var hesap yetmez Has bahede blbl tmez Nefesi hak dktm Allah
Derviim

Yeil

Bktler belimi bilmem Erenlere erdim glmem Cem evine geldim dnmem Yolcuyum ben yola Allah gtrem Birgn olur Hesap meydana bittirem Topraa_ ceset indirem zm Ali, \fledim Allah ...

Hac Bekta deminden Engr vardr elinden ah Hseyin'in serinden Ben terimi dktm Allah

kar

Cesetine kan eyledim Kemiklerim var eyledim Et kemiin nar eyledim Kolkanadm krdn Allah

Yattm kalkamam yerimden

Kefeni diktim erimden ne iplik tenim elden Sen dedike diktim Allah...

Oniki bez var bamda mamlar okur karmda Hak Muhammet Mustafa ahimerdan Ali, Allah

KLK KAVRAMI
Hi bir din kendine kar ikilii sevmez. Cezalandrnr. Alevi-Bektai yaznnda sevilmeyen kavramlardan birisi de "ikilik" kavramdr. Nedense kesreti (okluu) ok benimsemezler. Tanr tektir, ona ortak komak kafirliktir. Kuran- Kerimde bu tr ikilii redder, su sayar, en byk gnah Tanr'ya ortak tanmak, e komaktr der. Tanr iki olursa, evrenin dzeni deiir, Tanrlar birbirleriyle geinemez, aralarnda bir rtmedir, kavgadr srer gider, bu hi bitmez. Tek tanr egemenlii ilerin bir elden yrtlmesi iin en uygun yntem. yi dnlm, makul bir yol. Saat iki olsayd? saate karma ok olurdu. ki cihanda ykhr, kargaaya derdi. Geri bu yol demokratik deil yle hak, zgrlk szlerinin ok sylenebilecei bir ortamda saylamaz bu ortam. Tanr hereye egemen zaten Tanrnn niteliklerini belirten adlarna bakarsak byk ounluu tm egemenliin, tm sz hakknn Tanrda olduunu vurgular nitelik ve ieriktedirler. Balayan, iyilik eden, cmert davranan, esirgeyen, yarglayan, cezalandran. iyiyi-kty-gzeli-doruyu ayrtma g ve yeteneine sahip olan niteliklerin altnda yatan Tanr'nn sonsuz gc, tkenmez egemenliidir. Salt, hereye egemen olan odur. Grnene. grnmeyene. uzaa-yakna, bye-ke hereye, hereye ... Zaten herey onundur. Onun dnda bir ey olmaz. O hereyi kapsar ve ierir. Bunu rnek gsteren toplumlar fedoal rejimleri seerek yzyllarca kendi toplumlarn keyfi ynetimlerin em-

618

ALEV/ VE BEKTA/ liRLERI ANTOWJ/S/

rine brakmlar, insan ezdirmilerdir. Krallarn, despotlarn, tranist hukuksal dayanaklar bu gr olmutur. Hele islam lkelerinde padiahlar, hanlar, hakanlar, halifeler, emirler, krallar kendilerini Tanr'nn yeryzndeki glgesi saymlar Ali kran bakesen olmu, keyfi idarelerini kolayca yzyllarca srdrebilmilerdir. Dinler ikilik kavramlarndan ok ekinir ve korkarlar. okluk her zaman derinlik ve renklilik demektir.
Aslnda dncede

ve duyguda

AIK MAMoGLU
Gnmz Alevi-Bektai
ozanlarndandr.

YALAN OLUR
Tapu senet neyi yazar Talan olur talan olur Her bastn kara toprak len insan yalan olur
Ba ucunda okunacak Bir fatiha Kuran olur

Bu yokuun var inii Asla yok geri dn mam .derse bu er kii len benim sinem olur
Baucunda okunacak Bir Fatiha kuran olur

Bugn bna yarn sana lm hak oldu insana Birgn mr erer sona Felan olur, filan olur okunacak Bir Fatiha kuran olur
Baucunda

mamolu etti zarar Kim kaybetmi neyi arar ki tatan bir tek mezar Oda bir gn vran olur

ucumda okunacak Bir Fatiha Kuran olur

Ba

HUYU DEGT
ok ezelden belliydi kasaba oldu ky deiti Telefonu, telgraf telliydi Konuk almaz oldu huyu deiti
Ad Bouna urap Olaca

J.

Ezelinden nelerimiz var idi Bazan zarar eder bazan kar idi Anasndan doar arnr idi Ksrak merkep ile tay deiti Bir gelecek gidecei atyor Gelen yine aynsn yapyor
Olu boyayp babas satyor

kendini yorma Avrupa, Almanya biz olduk karma Onlardan doanlar oluyor krna nsan insan ama soyu deiti

Merkep bizim merkep ty deiti

mamolu bu dmeni gryor Yava yava bize doru geliyor Fitre, zekat zenginlere gidiyor Fakir ayni fakir pay deiti

620

ALEVi VE BEKTA/ iRLERi ANTOLOJiSi

GEREK TANRI
Gerek Tanrnn, bir baka deyile ilk-Tanr'nn tannmas mmkn deildir. Byle bir ey Tann'nn kendisi iin bile mmkn deildir. nk evren olduu srece, srekli bir yok etme ve kendini mkemmelletirme devri olduu srece, ilk-Tanr kendini tanma sreci iinde olacaktr. Bu sre iinde Tanr'ya ynelik bir ibadet mantkszdr, nk insan ancak bildii bir eye ibadet eder ve onu onurlandrr. nsann bilmedii bir eye ibadet etmesi samadr. Tanr uzun bir sdr devrinden sonra kendini tmyle tandnda da ibadete gereksinim olmayacaktr, nk artk kendi kendine yeterlidir ve btn dnm ve yabanclama formlarn yok etmitir. Tanr'nn istedii, insann bilgisi kamil insann bilgisidir. nk yalnz bunlar Tanr'ya kendi kendini tanma srecinde yardmc olabilir. Bu nedenle gerek ibadet biimsel dinsel dualar deil, bilgi edinmektir. Dualar ve ibadet sadece insann duygularnn tatmin edilmesine yarar. nsan ne kadar hayvansal duygulara sahip bir varlk ise, isel salamlk kazanmak iin o derece ok duaya ve ibadete ihtiya duyar. Ama aslnda her ikisi de Tanr iin yararszdr. Tanr'ya gerek ibadet, Tanr'nn gzle grlr sureti olan doa ve btn br olgular hakknda bilgi edinmek ve bununla vnmektir.

(A.J. Dierl a.g.e. s: 86)

KERM
Gnmz Alevi-Bektai ozanlarndandr. Dinsel konular ile toplumsal sorunlar i irlerinde iler. Duru bir syleyii vardr. iirleri yaymlanmamttr. Bir iirini sunuyoruz.

Baklsa

akla karaya

kilik girer araya

Kulak versen maceraya

kilik girer araya

Varlmz ~nin olsa Cihan senin ile dolsa Halk mahluk baka olsa kilik girer araya

Allah Vahid Ahed Samed Hem lem yelid velem yuled Olsayd kfven ahad kilik girer araya seni nerde bulsam Daim ben seninle olsam ayet sen Hak ben kul olsam kilik girer araya
Rabbin

Sen vcudsun biz glgeyiz Biz serin ile zindeyiz Olur ise bir biz bir siz kilik girer araya Vahdet deminden gemezse Ak karay semezse Kerimi serden gemezse kilik girer araya

622

ALEVi VE BEKTAi RLERi ANTOLOJiSi

GZEL SZLER
Karanlklarda

kalan

hayr-erri, sa-solu

ne bitsin. bu arzular gitmez.

Beynin toprakla dolmaynca senin

bandaki

Zaman gl insanlara ne yapmtr, ayaklarnn altna bak da gr.

Hrs

cehennem, kanaat cennettir.

hesapla

lmeden nce l ki, hesabn tamam olsun. Bu dnyada iken kendi kendine sor, ki bu dnyada doru yant verebilesin.
artk

- Giden gitti, senden yana geir. Ey

ona

yetiilmez.

Dnya bir geittir. Ey

Tanr

bizi erdemli elinle

nsana nefis ve arzu

ademolu, sakn

iki eytandr. Baka eytan aramak ekilciliktir.

dein pazarn

zararn kfu"ndan

ok olur,

terazini kuruncaya acyla inlersin.

vakti gemesin. Byle olursa

- Kamil insanlar Hz. brahim'in benzerleridirler; onlarn d ate dolu, ii gl bahesidir.

ESRARBABA
Alevi kkenli bir halk ozan ve saz airi olan Esrar Baba Aslen Malatya'nn ilesine bal Topraktepe kynden olup 1958'de Hatay'da dodu. Halen skenderun'cla oturmaktadr. Asl ad, Mehmet ahan'd.r. Toplumsal konular ile dini ve din d bir ok iirler yazd. Ancak kitap haline getiremedi.
Doanehir

Bir iirini sunuyoruz:

Akla muhabbetle sevgiyle dolan Gnlden gnle gelim dilber Leduni ilmini sevgide bulan Sevgi deryasndan ielim dilber

.J..

Szm btn insanl hitaptr Sevgi insanla hem mahitaptr Sevgi insanla hem drt kitaptr Varp kapsn aalm dilber

Esrari ksadan bir nefes estim

nsan birliidir emelim kastm

Dnya servetinden ilgimi kestim Sevgiyi ekelim, bielim dilber

Bir Hadis;
munakaa

mmetimin ihtilaf (bir, eyin doru ve iyi olann ortaya karmak. iin ayrlp ve mnazara etmesi) rahmettir ki (bu da) dnyann dzenli olmasna sebebtir.

624

ALEV/ VE BEIITA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

GZEL SZLER
- Bu gn dnyaya Timur olmakta ne yarar var, yann cak olduktan sonra.
karncann aya altnda

kala-

- Ey baba, szn iitmeyen, yzne bakmayan ve sana yarar dokunmayan o eye niin tapyorsun (Hz. brahim'in puta tapan babas Azer'e ynelttii soru) Bulut yamur haline dnnce gller gler.
Kiinin verdiini almas kustuunu

yemesi gibidir.

nsann bakalarna giydirecei en iyi giysi, cmertlik ve ihsandr.

Gne aydnlk

etmede cimri davranmaz.

Kul yaptnn yaratcsdr.

sfatlar

- Gzel-irkin, hayr ve er ne varsa hepsi bize gredir. Bu edilince kusur olmaktan uzaktr.
rur. Kii hayvanlk

Allah'a nisbet

Sz ne dein

ksa

olursa olsun, hner yeri gelince sylemektir.

kiinin

Ey gnl sahibi, bil ki,

Dmann

dili irfan hazinesinin kapsnn kilidine anahtardr.

Bakarsn

delidir deyip her ne bulursan syleme.

seni

akll

szle sustu-

huyunu terk etmeyince asla insan olamaz.

NZAM NEFESL
Gnmz ruz
-1BZDESEK
Alevi-Bektai Ozanlarndan

biri olan Nizami Nefeslinin iki

iirini

sunuyo-

Dnya glstan olur Ben yerine biz desek Ne gam kalr ne keder Ben yerine biz desek Kavga d son bulur Byklk bizde kalr Dnya cennet olur Ben yerine biz desek Ne hakszlk ne haset Ne saldn ne nefret Tek s-LCkte keramet Ben yerine biz desek Sevgi olur gnein
yilikler kardein

Gne

bir baka doar bir baka yaar Aar her yerde bahar Ben yerine biz desek
Yamur

Frtnalar durulur Geim derdi son bulur Evinde huzur olur Ben yerine biz desek

Kimse inc:itmez seni (bizi) rktmez seni (bizi) lm korkutmaz seni (bizi) Ben yerie biz desek
Yaam

Benlikten kurtulursun (kurtuluruz)

Nur saar iin dn Ben yerine biz desek

nsanlar birlik olur
Yaamda dirlik olur Benlik kafirlik olur Ben yerine biz desek

KAmil insan olursun (oluruz) Mutluu !bulursun (buluruz)

Ben yerine biz desek
Birleiriz hepimiz Geceler olur gndz Ne a kalr ne isiz Ben yerine biz desek

Ne su ne ceza kalr nsan zn bulur Yeni dnya kurulur Ben yerine biz desek

ok mu zor bunu demek En azndan denemek

nce balamak gerek Ben yerine biz desek

626

ALEVi VE BEKTA/ J/RLERI ANTOWJS

-2DERMESN BLR SEN

Ak durur dost kaps Girmesini bilir isen Gnl evi Hak kaps Gnnesini bilir isen

J..

Beni attk seni (bizi) bulduk Bulanktk dupdurulduk Dosta giden bir yol olduk Gitmesini bilir isen
Deryamzda yoktur kenar Susuz gelen suya kanar Sevgi akar pnar pnar mesini bilir isen

Topra

Bahemize beki bakar yok tarlamz var rn verir anbar anbar Ekmesini bilir isen

u Nefesli yine tam Dost yoluna ebnem sam Bahesinde gller am Dermesini bilir isen

OZAN GZL
Ahmet Atalaydr. 1933 ylnda Kemaliye ilesinin.Gzaydn kynde dodu. Alevi kkenlidir. Gnmz airlerinden biridir. iirlerinde Gizlim mahlasn kullanr. iirleri kitap halinde yaynlanmamtr. stanbulda yayor.
ki iirini sunuyoruz:
Asl ad

-1Hakk hakikat

bilmek istersen

...

Sevgiyle kaynayp pienlerden sor Hakkn makamn bilmek diJersen Gnl kuyusuna denlerden sor Yak ak ateini tefekkr eyle Teslim ol anana srrn syle Birlik makamnda ii halleyle Bu yurtlara konup genlerden sor

Her ne arar isen kendinde ara Bu bir dad- Haktr gelmez hi zora Mride teslim ol yaran sara Bu dertlere duvar olanlardan sor Yanan ak atein kor etmeye bak Eini kendine yar etmeye bak Msahip drt gnl bir etmeye bak Bu yolda yolculuk edenlerden sor

Gizlim hakikatn srdadr hal

Tasvirin yapann lal olur dili Bu yolu srenler Muhammed Ali Harabat hrkasm giyenlerden sor

-2Bil ki ok byktn insan Cihan gezer an iinde Onsekiz bin alem insan Gizlenmitir can iinde
Drt divar et ile kan Mihman eder milyonca can Hak aikar kre pnhan Grenlere var iinde Adem bir an fikir dzer Saniyede neler sezer Bir anda bin diyar gezer Bin yl yaar an iinde Kamiller herkesi ver Hak insanda diye sever Her an yzyllar deer Tm canlar mihman iinde

Gizli'm bu k!mil halidir

Her can bilmez ku dilidir Hak yolunun sebilidir Yer ierler ar iinde

628

ALEVi VE BEKTAi /iRURI ANTOLOJ/Sl

GZEL SZLER
- Mana gz kalbdedir, kusurlar tesbit eden gz ise bata.

- mar nuru gnl fanusundan k verince, mminin yznn gne gibi nurla parJamasna alamaz.
u gnl, Tanr'nn iyilik rzg&- gonca gibi anca, onun zaman zaman gl gibi glmesine alr m?

Kukusuz
Kukusuz

her kaptan iinde

ac

ve tatl ne varsa o szar

seni en yce bir ahlak zerine yaratbk (Ayet)

nasl

Ben, kulum beni

zannediyorsa yleyim.

Ben iyi ve gzel ahlak tamamlamak iin gnderildim (Hadis)

deil.

- Benim beytim, bir beyit (Mevlana) -

lkedir. Benim

sakalarn

saka

deil retmendir.

Irman boazn kapatrlar,

ama kskanann

azn

baglamak olanakszdr.

Bilgisiz, bir hnerini daima yz sayar, bin ayb olsa bir kez olsun ona bakmaz. Kimsesiz dervie hor bakma, onun ah olu olmad
n

ne bilirsin ?...

ster bakan ister klah sahibi ol kimil insann nnde yol topra ol

Bilgisizin sz bilenlere karmas, kendi cahilligini ortaya koymasdr.

- Ozanlann doas akar su gibidir, iyilikle nlerini ei verirsen daha iyi akarlar.

GLKAYA KIZILTUG
1955 ylnda Sivas'n Divrii ilesine bal Mursal kynde dodu. 1978 ylndaKl Galerisinde greve balad. Orta retimini Ankara'da okuyup tamamlad. 1980 ylndan balayarak iirler yazd. Asl ad Kaya Kzltudur. Evli iki ocuk babasdr. eitli dergi ve antolojilerde iirleri yaynland. 25 Mat 1985'de Ak Veysel konulu yatr
Bakanl

rmaya katlarak dl ald.

-!-

YARADAN Yerde gezen kullar ile Sana balandm Yaradan Gkte uan kular ile Sana balandm Yaradan
Canm

,J.

Gller ile balar ile Toprak ile dalar ile Sular ile alar ile Sana balandm Yaradan
Glkaya ym dtm yola Ne dilersen Haktan dile Erenlerin yolu ile Sana balandm Yaradan

ile zm ile Sevdam ile gzm ile Yolum ile szm ile Sana balandm Yaradan

-2LM BZ
Zalim olup gnl krma
lm bulur bir gn bizi
Doru

J.

yoldan kp azma

lm bulur bir gn bizi

Kara toprak rt,er yzm Susar dilim grmez gzm Derdim oktur tutmaz zm lm bulur bir gn bizi
Yzm gldrmedi felek Haktan diledim bir dilek ocuklardan nce lek lm bulur bir gn bizi

stmzde otlar biter Ayrlk lmden beter Tatl diller bize yeter lm bulur bir gn bizi

Gzmden akttm yalar Beyaz oldu siyah salar Glkayay yazar talar lm bulur bir gn beni

630

ALEVi VE BEKTA iiRLERi ANTOLOJSi

-3-

MEYDANDA
Yolumuzu yol eyledik Sa solu bir eyledik i memur bal eyledik Bu meydanda bu dzende Vatan bizim millet bi1.im Kavga de ne lzm leri gitmektir szm Bu meydanda bu dzende Meyva veren dalmz var Deste deste glmz var Her iekten balmz var Bu meydanda bu dzende Birlik dzeni ararlar Bizi bizden ok orarlar Glkaya'y hep anarlar Bu meydanda bu dzende

-4-

YOKSULUN
Yaarrnsn lrmsn Glmez yzleri yoksulun Neler ekmi bilirmisin Dertli yllar yoksulun

Dzene kar szleri Haksz grr gzleri Dklr sa dileri Zaml gnleri yoksulun oy vere vere

Yllardr

Glkaya der dtk dara

Kimse sarmaz azd yara Susar dilleri yoksulun

-5-

TURNALAR
Gnee yldza doru

.!.

Uun ey turnalar uun Muhammet Ali ye doru Uun ey turnalar uun Hak yardm eylesin size Selamlar getirin bize Esip giden yeller ile Uun ey turnalar uun
Dalar ba
Havas

Hasret dolu gurbet yolu Her yanmz avc dolu Pir Hac Bektaa doru U!fur ey turnalar Uyun Yaz geldide yeil dalar iek kokar engin balar Bizim o kylere doru Uun ey turnalar uun

serin olur su temiz olur Glkayaym hakka doru Uun ey turnalar uun

YZ BENL
1896 ylnda Sivas iline bal Kangal ilesinin souk pnar kynde dodu. Asl ad Abbas Yzbenli'dir. Deerli dilci-aratrmal-yazar M. Fuat Bozkurt'un Faklte bitirme tezinde belirttiine gre 87 adet yaynlanmam iirleri vardr. 1990'h yllarda Hakk'a y~~ iirlerinde eletirel

:
bir hava mevcuttur, ak, zlem, .ayrlk, mutsuzluk gibi temleri i sevgisine, din duygusuna yer verir. iirleri yaymlammtr.

ler,

Tanr

-1Dinleyin aalar size syleyim, Bende adm bir karnn elinden. Yakam tuttu iki zalim neyleyim, Bende atm bir karnn elinden Gez giderse eve he gelmez Kt sz anamaz sopadan almaz Yalvaran yakarsan haber anamaz, Bende atm bir karnn elinden Dost dmann bilmez sersem dangalak Darhrda eve gelmez bu salak, Acmsn suzusmusun demez bu galtah Bende atm bir karnn elinden

Yzlerine kara ahr alar, Kne yemi kz gibi flar, Edepsizdir ne yapaym komular Bende atm bir karnn elinden Sabahtan kalkar ilenir anca Evinin zibili eker bir yonca Ya bir martin gerek ya bir tabanca Bende atm bir karnn elinden Yzbenli sopa aldm destime Haber ettim yarenime dostuma Az kaldki otlar koya po~;tuma Bende atm bir karmn elinden

-2Beldemiz kutubu Sivas valisi Grdk cemaln seyranmz var Tanrnn sevd en gadri has nmzde delil brhanmz var Hak sana vermesin gam ile keder Cemalin mahiap sbann eker Bu iylii yapmaz pederle mader Hayr dua iin rabbanmz var

J..

Vilayetim Sivas Kangal kazamz Hamdolsun barya yoktur nizarnz Mrat alsn hem olumuz kzmz Hatadan saklayan spanmz var mdr mfetti bular paalar Kal'ay hisara dnd keler Ancak bu devirde bulduk ne'eler Etrafa set eken sultanmz var
Ba

632

ALEVi VE BEKTAi IJRLERI ANTOLOJiSi

Dokuzyzellalt tarih konuldu Haziran onbede garer verildi Bir Ekim'de bir ileri grld Be Ekim'de gzel trenimiz var

J,

Kym Soukpnar diiri mama Syleriz merdane deiliz kalle Sen ogula koydun har ile bir da Bu nimete bir ok kranmz var
Adm Abbas, Yziibenli soyadm Cokdu deyeceim bu kader dedim Bir gece kalmadm ok oldun nadim Ol gani hdaya kurbanmz var

Mektebimiz bitti kalmad soru Bozulan emeye gnderdin boru Tel demir sevk edip yapdrdn kpr, stnden gemeye kervanmz var

AIKEFGAN
1885 ylnda Sivas iline bal Kangal ilesinin Soukpnar kynde dodu. Bir ksm yazar, bilim adam Prof. Dr. M. Fuat Bozkurt tarafndan toplanm, Faklte bitirme tezinde verilmitir. Ancak tm jirleri henz yaynlanmamtr. Efgani'nin gerek kimlii saptanamad. 1965 ylnda Hakka yrd.
iirleri deerli aratrmac iirlerinde ak, ayrlk,
eitli

zlem gibi temalerin ynleriyle ele alp dile getirir.

yan sra Tanr

sevgisini, din duygusunu

-1Gnl ne beklersin gurbet elleri Gidelim slaya gayr yaz geldi Alm nergisi susam smbl Ballarn zaman gll yaz geldi Mddeti yetince her ey eriir Irmaklar co odup sular karr Enginde ovada gzler kamar Dalar kemha giymi all yaz geldi

..

Hasreti frak fgana balar gznden kan ile yalar iek devrmeye arlar iler Kovanlar meydanda ball yaz geldi
Akyor

Tahamml olunmaz hublar haline Gzeller kyor seyran yerine Efgam'da sazn alm eline Alayarak alar telli yaz geldi

-2Dorusu ok gezdim a sevdasna Gzeli gznden akarm yahu Bir liman bulursam ak denizinde Yanar kancay dakarm yahu Sakn ak atn uratma hama Hakikat srrn syleme keme Elime geerse kar topu meme Alrda avcuma skarm yahu

..

Yam altmbedir yz'ede varsam Adm atamayp takattan kalsam Gzleri srmeli bir gzel grsem Alc gz ile bakarm yahu
Canm kurban gzellerin soyuna

Gzeller iinde gzel huyuna Ala gzlerine usul boyuna Vcudum ehrini ykarm yahu

Efgani bir grdm bir daha grsem

Billur memelere yzm srsem
Raslaynca arpazna sarlsam

O zaman abay yakarm yahu

634

ALEVi VE BEKTA/ iRLERi ANTOWJ/SI

-3Ne kadar meth etsem azdr annda

nci sedef dr'den gzelsin gii:7.el
Sallandka

J.

kara barm ezersin Selvinin dalndan gzelsin gzel

Kalarn velvecni alnn veddha O kara gzlere yetermi baha Ne desem az gelir gl yzl maha Onbelemi ay'dan gzelsin gzel

Hasret koyma bir puse ver yanaktan Eer korhar isen yareden bahdan Abu zemzem eker damlar dudaktan Oulun balndan gzelsin g?.el Budur ak1arn gnnde fendi Ne be ve aaym nede efendi Bir su ver ieyim yreim yand Austos'ta kardan gzelsin gzel

Nesli resul musun ey selvi gamet Seni met etmeye olmaz nihayet Cemalin grenler istemez cennet Pirdevsi aladan gzelmin gzel
Gse kurulmu taht Sleyman O billor memeler her derde derman Efgam'nn can yoluna kurban Bayram gnlerinden gzelsin gzel

-4Mayl oldum bir mohbbet nameye

J.

gllerinini Gzm grp kulahlanm dinlese Ne perdeden alar tellerinizi

Eer elim eriirse bahara Derunu sinamda onulmaz yara lahi mevladan ola bir are Fikrim bir de gezmek elleriini

Aldm kokladm

Akn kemendini taktm boynuma Melamet hrkasn geydim enime Trl trl hayal gelir gnme Arsun bir de sarmak belleriini

Ayrmam

zne sren fendimi boynumdan ak kemendini Akn seli ykar polis bendini Gkrem yap darna glleriini

Ak1ar

Efgam'yam yetmi sekizdir yam mamlar akna dktm gz yam Mavuya'yla aran nasl kardam Nolur beyan etsen hallars

AIK REVAN
1896 ylnda Sivas'm Kangal ilesine bal Soukpnar kynde 1967 gn Hakk'a yrd. iirleri yaynlanmamur.
iirlerinde iler. Tanr
dodu.

20 Ekim

yerel motiflerin yan sra ak, ayrlk, zlem, mutsuzluk gibi eitli temleri ve Ehlibeyt sevgisini, din duygusunu dile getirir. Aadaki iirleri torunu Avukat Sayn Nevruz Bozkurt'tan temin edilmitir.

-1Toplanp toplanp

gelmen yanma Zaten yrek yarahca gzeler Mevlay seversen girmen ganma Cam ykz kirahca gzeller Ah neyleyim yeilim yok, alm yok Size layk ekerim yoh, balm yok Fkaraym altnm yok, pulum yok Ararsnz paralca gzeller

J.

Duma gibi bir gal::rer mal olun Serraf gibi bir gherin kar olun Kilayim syleyin canlar can olun Oturalm sralca gzeller
beni hoca bellemen yce bellemen Gzlk daknrm !koca bellemen Daha gzm rahca gzeller
Alahkdr, gnm

Ben

am

Yeni ddm gzellerin yann Ezelden karm kann knama Bo gelmeyin Revaninin yanna Birer buse trelice gzeller

-2Bir arzuhal
yazdm ahlar ahna

Sabr kesinde

otursun demi Gayl olson hakdan gelen cefaya Ekmeini suya batrsn demi
nanmasn bivefann fendine

Zalmn zulmuna tahammil eyle Budur aklarn adeti byle Alem sultan olsun sen kulluk eyle Kul olsun bazarda satlsan demi

seni eg kemendine Mlk olur saymasn dyna kendine Trl hzmatlar yetirsin deme

Dolatrr

Zahiri neyise batnda odur Zahirden batna dos doru yoldur Mahn rahmatlar hereyden boldur Sras geldikce yetirsin demi

Revani'nin derdi ermi derine Yeniden bir sevda dm serine Tayin edek yzlerin birine Sras gelince katlsn demi

636

ALEV/ VE BEKTAi iiRLER/ ANT(!LO_J_S_t_ __

-3Bildim azimetin bizim ellere Bir mektup yazaym dur seher yeli Validemin mergadna hakine Sr yzn selamn ver seher yeli Bende ddm Acemistan eline Almadm Acemlinin diline Mektubumu kardamn eline Kendi elin ile ver seher yeli

J..

Daym yokki mektup yazam dayma Dayanamam gurbet elin yayna Yzlerini pederimin payna Sr yzn selamm ver seher yeli

Revani'yim beyle syler dillerde Haber gelmez postalarda tellerde Mekdup gelir deyi gzm yollarda Yollarn kestimi kar seher yeli

-4Gel ey gnl bir nasahat edeyim Ahr faydasz dara dersin Kimsenin hakkina eyleme taruz Encam ah ile zara dersin
Sabr tahammil kl cevr cefaya Meyil verme burda zevkli sefaya Mohubbet ehrini verme yamaya Pervaneler gibi nara dersin

J..

Entamt srna olasn yakn Haramdan ziyandan yalandan sakn Nefse uyup yeme mazlumn hakn Ylan ok bir rnezere dersin

Grp duymadn sz syleme Darlp birine bhtan eyleme Hasetten pahldan bir ey dileme Garip Mansur gibi dara dersin

Damahkarn daym meyli nardadr ok gaybet edenin yz karadr Revaninin sz sa ikraradr Glken evrr hara dersin

-5Ankara ehrine basnca kadem ok kr mekdeb i rfanmz var Eridi mrada hep millet budem Gamdan halas olduk devranmz var Burda aklar korlar mehenge Her taraf bezenmi bir trl renge ndi anl ordunun nam frenge Semaya set eken tayyaremiz var
Alnrsa

J..

Adalettir bu milleti yaatan bahemizdeki fidan Trkiyeye ziya verib tan Atatrk gazi Kemalimiz var
Yetimeden

Ehya oldu vatan yapld yollar Vasfn etmeye azizdr diller Temannamz budur yaasn binler Hatadan saklayan sphanmz var

Kemalimiz piyese Ne kadar met etsek gelmez kyasa Kazamz baldr anl Sivas'a Kongreyi kuran spanmz var

AIK REVANI

637

-6Bir arzuhal yazdm Ziya beg sana .J.. u benim hahmdan bil kerem eyle Bizi plak koyma dmez anna Beni bir eline al kerem eyle On bir nfus efradm var giyecek Sen ihsan eylesen kim ne duyacak Ehtika.rlar sanki bizi yeyecek anna deni kl kerem eyle Sizden alr mal gizli satarlar Adaleti bir tarafa atarlar Serke kazancna hile katarlar Akd gzm ya sil kerem eyle Ne nbet var ne sra var almaya Tahammilin yaktur burda kalmaya Bin ye gedip geri geine G gndr uzah yol korem eyle Otuz metre basma otuz da a bezi Olursa ok olsun istemem az Evmn kalmad bir damla gaz te sana m~um hal kerem eyle Ezelden bilirim bir ehli di1sin bahesinde alm glsn
Sen bilmezsen malmz kim bilsin

Glen

Dkld kemendim dul kerem eyle

Reyis bee beyan ettim derdimi Eksik etmez elden gelen yardm Revani'yim arzubalm vardm Ehdiyacm lutven sal kerem eyae

-7Kabil olmaz u cihanda diletim kul olmaynca Her veli niymetin klp kaldrmaz Sahibi zlfkir Al olmaymca
Varp bir geree

J,.

Didalanm mahsun olur hi glmez Tabibler derdime derman bulamaz Her mrt ly diri klamaz Sultan ah brahim Yel olmaynca Derya gibi dalgalanr darr zn bilmez seni yoldan arr Her eded halledip i mi piirir? Seyid Ali Kzldeli olmaynca

geemez merdan ak meyinden iemez Gerin donuna girip uamaz Hnkar Hac Bekta Ve1' olmaynca
Deme

Hayatndan mematndan

U snneti yedi farz bilemez Revani'm dnyada bir ey dilemez Ruyu siyahm kimse silemez Kerbela ahnn eli olmaynca

638

ALEV/ VE BEKTA} iiRLERi ANTOWJ/Si

-8Ycesinde dertli dertli ten len tarif edem yolu turnalar G yznde a buluta karan Islanm ganadn telli turnalar Kerem kl nameyi gtr kardaa hasretle yandm ataa Mevlam uratmasn yollarda ka Soldu has bahanm gl turnalar
Frak

Pambh gibi a beyazd elleri Blbl gibi seda veren dilleri Yank balamada sar telleri Eitse ah eder l turnalar

Garip bikes kald gurbet ellerde imdim mektup gzler gzm yollarda Suwasn evresi yc bellerde Terk etti vatan eli turnalar

Ya

Abdl Vahap tekkesini arzetti 49 dan 50 ye yetti u fani cihan terk edip gitti Nesli ah brahim Veli turnalar

-9Zahirde batnda gezen erenler Yatan ne yatarsn uyan demiler Erdebilde ah braham elinde Alihan badeyi i kan deimler
ip badeyi oldum mestane Ellerim balayp durdum divana Kl oldum eg ile ben yana yana Bu egn oduna sen yan dediler

Revani ok kr biz olduk ruen Tamu grmez sevdne kavuan Mmnle gerek elbet bir nian Bakn birliine gven dediler
-10u cihanda kimse baki kalamaz Cennetten knca ol safiyullah Mradna mahsuduna eremez Azrayil gelince ol hkmiillah Ala deli gl durmayb ala

J..

Erdebilde yatan gl yzl ahm

Kblagahm, secdegahm penahm

iki cihanda hem mehri mahm

manm bsbtn hasbetenillah

Hseyin ena kareler bala Kar ummanlara sularla ala Kerbela egna fiysebiyullah

Revani elime aldm sazm Kabul eyle niyazm nazm Aman ah Merdan ver mrazm Dedik suumuza estafurullah

AIK REVANI

639

-11Merhametli ahm ekavetkan Mret ah merdan saa sndm Bir mrete balarsn bin kan Mret ah merdan saa sndm stne nurlar salm Nee gzszlerin gz alm ehitlere hlle donu biilmi Mret ah merdan saa sndm
Mergadn

J..

Hatice kibraya fahri kaymat Ummetini etti saa amanat Mnafklar kld trl hakaret Mret ah merdan saa sndm Erzende Salmann carna eren Ar yznde aslan donuna giren Mahrum kalmaz dergfilna yz sren
Mret ah;merdan saa sndm

Kuranda ketheder hazreti hda Bizi didarndan eyleme cida Capa gelmiim Revani geda Mgret ah merdan saa sndm
Mret:

Mrvet- Saa: Sana -

apg: Alk -

Kaynat:

Kainat

-12Saadetli devletin dindar valisi kr olsun bu yana revan eyledin Vilayete verdin an erefi Gn gibi sen seni ayan eyledin Byle vali gelmemidi payanda Kimse bilmez bir hikmet var mayanda Kurt koyunla gezer oldu sayanda Vilayeti Mehdi devran eyledin

J.

Beim haberdarsn her bir umurdan Nfusun evlyadan hmmetin pirden Nee fakirlar kurtardn dardan Bize bu okulu ihsan eyledin

Gayn gedi taassubun allar Asvalt yaptn tepeleri balar Ehya etdin bahcalar balar Hakikata layk fennan eyledin

Revani bu szn olsa hu!Qsa arzedeyim ol haslar hasa Byle vali gelmemidi hulasa Biz btn kyleri hayran eyledin
Halm

640

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

NN KTLK?
Bektai inanna gre dnyada ktlk Tann'dan ve eytan'dan deil insann kendisinden gelir. Bilgisizlii ve bencillii yznden insan ktlk yapar. Bilgisizlik ktlktr. Ancak ktln (Hristiyanlk ve slamiyet'teki sonsuz Cehennem gibi) sonsuz bir dnyas yoktur. Her ey yok edilirken insann btn eserleri, bu arada onun ktlkleri de yok edilecektir. Bektailiin dnyaya baknda kendi bana bir ktlk kavram yoktur. Her ey gibi ktlk de Tann ile birlikte vardr ondan ayn dnlmez.

AIK SNMEZ
1922 ylnda Sivas'a bal Kangal ilesinin Soukpmar kynde dodu.
iirlerinde yerel motiflerle birlikte ak, Tann sevgisini ve din duygusunu dile getirir. ayrlk, iler,

zlem, mutsuzluk temlenini

-1Co

eder rmaklar sular alyor Sel seller diyorki getsek Mama'a Bir gazelin ak sinam dalyor Ellerde diyorki getsel. Mama'a

.!

Katerlenmi -gelinleri kzlar Dertli deer grnatah sazlar irin olur mohUbbeti szleri Millerde diyorki getsek Mama'a

alar algclar grnata sazlar Sanki tyor turnalar kazlar Syly aklar bilbil avazlar Gllerde diyorki getsek Mama'a

Kurulur masalar ne'eler balar Kesilir kurbanlar koyunlar kolar Hep btn efendi bykler genler Yollarda diyorki getsek Mama'a

Shmez'im bu kadar dalma derine Ne'e verir hem kzlara geline Bir mektup yazaym seher yeHne Seversen mevlay ura Mama'a

-2Diynen arkadalar hayat maceram Felek bizi bir cefaya du etti Salman'nan eri dn kabas Felek bizi bir belaya du etti Salat bete ktk biz kymzden ektiimiz mehmanatsz yznden Tekkeli vezin kendi sznden Felek bizi bir belaya du etti Kangal'a vardk ad ve adman Gedek arkadalar geiyi zaman Handa bir gzel grdm aman elaman Felek bizi bir belaya du etti

.J,

Salck danda akr kargalar Sahar yeli lgt lgt rgalar Yayan m kaldz anam yengeler Felek bizi bir cefaya du etti

Sahar yeli urarsan bizim ellere Byle haber veresin nazl yare Mjde geldik ite bura adere Felek bizi bir cefaya du etti Snmezim bayraktar oldum duuna Buda m gelecek garip bama Muhtar Eraslan'n ihmal iine Felek bizi bir cefaya du etti

642

ALEVi VE BEKTAi iiRLER AN1'0WJSi

-3Genlerde dmler kzlar peine Bu ylda genlerde byle bir hal var Eli varp gedemiyi iine Bu ylda genlerde beyle bir hal var
kr Kl gemiine kavua

Bayram amlk uzunlarn ksas Tavla oynamaa yoktur masas Kalbimden kmyor yarn tasas Bu ylda genlerde beyle bir hal var Ali Da'n inatclk soyundan Cuma1i'nin hi holanmam huyundan Bir gzelin kalarnn yayndan Bu ylda genlerde beyle bir hal var Hasan Sz sahibi genler hocas Metin Gzel yobazlarn anas Sm Dnmez eeklerin babas Bu ylda genlerde byle bir hal var

Ofa ddn ala savua Bir mekdip yazaym dosta bara Bu ylda genlerde beyle bir hal var Sleyman Frtana kyn azas Geti gayr dana'ln sras Ey olmuyor yreimin yaras Bu ylda genlerde beyle bir hal var

Alm laleler gller bitiyor Yari gzel olan yanp ttyor Snmez'im derdim bana yetiyor Bu ylda genlerde byle bir hal var

-4Gam gasavet gahmaz oldu bamdan ad olupta glemiyim bilader Gece gndz yalvarrm mevlaya Dileklerim gabi! olmaz bilader
Karmzda karl dalar a olur evre yan mor smbll ba olur Eyi gnde yaran ehbab o olur Dar gnmde dos bulunmaz bilader

J..

Erzurum'mu Van'mdr gasvet midir gam mdr Kime eylik etsem sou kem midir He kimseden selam gelmez bilader
Bamdaki

u gezdiim

Ne gader belal bu benim bam gzmdem gan ile yam Gurbete gedersem yamandr iim Bu talihim hi tutmuyor bilader
Ahttm

Bu gader zlme mazlum Snmez'im ierimden bir ince szm Zahmarya dnd baharm yazm Felek gldrmy beni bilader
kmaz

Gahmaz: Kalkmaz - Gabil: Kabul - o: ok - Dos: Dost Gader: Kadar - Ahttlm: Akttm - Gan: Kan - Zahman: K.

Sou:

Sonu -

AIKSUZAN
1895 ylnda Sivas'a bal Kangal ilesinin Soukpnar kynde dodu. 1946 ylnda vefat etti. iirleri M. Fuat Bozkurt tarafndan topland. Fakiilteyi bitirme tezinde rnek olarak sunuldu. Deerli dilci-aratrmac M. Fuat Bozkurt'un bu tez'inde belirttiine gre. "Ak Suzani'nin imdiye kadar yalnz Refik Ahmet Sevengil'in "yzyllar boyu Halk airleri" adl eserinde bir iiri yaynlanmtr. Bana bu iirleri Figani yazdrd" demektedir. iirlerinde ak sevgi, ayrlk, zlem gibi duygular oya gibi iler. Tanr, Ehlibeyt Sevgisine yer verir. iirleri yaynlanmamtr. Bu iirleri torunu sayn Avukat Nevruz Bozkurt'tan temin edilmitir. -1Bir mektup yazaym dur sahar yeli J.. Ger bir gn mr kervan handan Gtr sevdme ok elenmesin Yeter naz ettiin u sandm candan Kl oldum derdinden mahi tabann Gam- Ieker hucum eder her yandan Syle ehvalimi ok elenmesin Yok melhem saracak ok elenmesin turnam havada gzler yuvada Herke yari ile sevk sefada Syle hilal kalm ok elenmesin
Einden ayrlan Katerlenmi gel

Kudretten ekilmi hilaldr kalar Yakar yreimi Suzan atalar Leyli nehar durmaz gzmden yalar Syle sevdrne ok elenmesin

-- 2--
Seyyah olup u alemi gezerken Sahar yeli rgalad dallar Ben eski derdime derman ararken Doland boynuma pambh elleri Bilmem hayal mdr yoksa dmdr Bilmem hilal mdr yoksa kamdr Bilmem hrmdr ya gnemidir Bilbil gibi at irin dilleri

J..

Dedim gzel ifa eyle beyan Dedi nedir gamn eyle ayan Dedim al yanaktan eyle ihsan Dedi dolarsn zilfirn telleri Dedim gzel gonca gln dereyim Dedi nasl yad ellere vereyim Dedim bir canm var kurban edeyim Dedi dolada gel gurbet elleri

Dedim gzel gel merhamet et bana Dediki kimseden grmedim vefa Dedimki Suzani kurbandr sana Dedi incidirsin ince belleri
Bilbil: Blbl Zilf im: Zljm.

644

ALEV/ VE BEKTA/ iiRLER/ ANTOLOJ/S/

-3dedim karl dan ardn Acep sevdiimi grememola Perian halimi arzuhal etsem Lutfu ihsanna eremem mola Bir haber soraym esen yellerden Umman oldu gzm ya sellerden Bahar gibi al krmz gllerden Acep al yanaktan deremem mola
Stkle
Aam

J,

Ak oldum o srmeli gzlere Hayran oldum eker gibi szlere Nolur bir gn yol uratsan bizlere Ap kollarm saramam mola
Ak olanlarn ba belal
Dudaklar eker ab slal

Kirpikler srmeli ka hiUUi Neter urup sinem yaramam mola

tutarsan eer damani Susam'ym yarden kesmem gman Hasretler kavua bayram zaman Soyunup koynuna giremem mola

-4Bn yarin edas var Zlliflerin pervaz eyler Gah olurki hma gelir Gah katlime ferman eyler
Sevdm baa yar olmaz Yoksa bana layk grmez Gah darlr puse vermez Baz kerre ehsan eyler

Gemez u sinamn da avka vurur gerdan a Gih gl aar bahar a Gahi emim giryan eyler Al yanakta gonca gller . Bade sunar beyaz elJer Hilal kalar datl diller GAh derdime derman ey ter

Suani syler szn ok ektim yarin nazn Gah olur brr yzn Baz kerre harman eyler

-5-Gene bahar geldi ald gller Bilbili eydalar balarda gezer Knal bet'mahlar o irin diller Bu dertli sinam dalarda gezer O yar srmelemi kiprii ka rakipler ile eder sava Yar senin elinden gzmn ya Bahar seli gibi alarda gezer
.

Gine gaterlenmi turnalar kazlar Yar dt hatire sinalar szlar O keman ebruler cumhuri gzler Gam hicranm salarda gezer Bu kadar cevretme sevdm dilbar Dert ile hicrana oldum giriftar Hasretin nariyle ey peri nigar Ah eder Suzani alarda gezer

AIK SUZAN/

645

-6Gene bir gzele meyil vereli Akn atana dil dayamr m eyda bilbil gibi sar glana Bu arh gerduna bel dayanr m Zar eyler gnmz misali bilbil Geer durmaz mr kervan sen bil Gabi zar iinde gah ad olur dil Bu akn sazna tel dayanr m
Suzan da Cokun

J..

Yaz bahar gelince gnl ad olur Arayan her zaman mcvlasn bulur Gz gelince ba.n yeili solur eyda bilbillere gl dayanr m Bu arh dner mr erir zavala Yetiir bahada trl navale Felek gamzesini klm havale alayan ~ideye sel dayanr m

ile dalanmak gerek sular ile alamak gerek Dediler bu arh evirmek gerek Sormadmki buna gol dayanr m

-7okdan beri ah zarn ekdiim Hasretimle sinem oda yaktm ok kr cemalim grd gzmz Ayaklara turab olsun yzmz Yamahta alm snbller gller hayat sunar bedeli eller

J..

ller yak ceranm gelmi Zilf siyah ga kemanm gelmi

Gaml

iken ad eyledin gnmz Gnmn arzs cenamm gelmi Sinamm gamzesi keman ebrular
Leyli nehar mahi
tabanm gelmi

Ab

Ald gnmde baharlar yazlar Beni mecnun eden mevali gzler

Suzan der gl yar arzlar Elif lam bakl imranm gelmi

-8Kanl zatm bir kz bana Er demedin er demedin Sevp eller gibi beni Yar demedin yar demedin

J.

A gerdanda beyaz gller

Bilbil gibi dath diller Senin olsun ince beller Sar demedin sar demedin
Dnya var yok aynnda

Bir camm kurban-eyledim Ben sana nettim neyledim Bir camn kurban eyledim Frgatmla ah eyledim Zar demedin zar demedin

Hi bir nesne hayalnda Turun memeler koynunda Nar demedin nar demedin

646

ALEVi VE BEKTAi iiRLERI ANTOLOJiSi

Yakt beni inar boyu Kimseye benzemez huyu Nesli Suzan'nn soyu Sar demedin sar demedin

-9Gene iek sard kar dalan Enginlerin kisbi kir kalmad Evel bahar eyyamnn alar Eridi dalarn kar kalmad
imdi itibar atlarla kumaa Mohbbet ararsam bir hilal kaa Var ise sermeyen geersin baa Sefil aklarn yeri kalmad

J..

Dknlerin baklmyor yzne Ne sylese itibar yok szne Yol gsterse kimse gitmez izine Candan yanar sadk yar kalmad
imdi hner kald ahinden bazda Cilve naz ararsan gelinde kzda Zaman ehdibar yksek avazda Ne are elinde var kalmad

Kabrin kime ne sylersin Suzani Kimden ikiyetin eyle beyan Geti vcuduun nevbahar a Soldu gln imdi han kalmad

-10Hilal kalarn niin ykarsn Candan arzmanm neye darldn Yohsa yad ellerden szm dokand Afeti devranm neye darldn Gl yzl gneim nedir gnahm Yeter asmana dayand ahm Neden kederlisin dili naadm Ey ruhu revanm neye darld Bak gzm yana akar sel olur Ahm kar doru ara yol olur Derdimle u sinam yanar kl olur Son ka kemanm neye darldn

J..

Ba viran olmu bir gl gibiyim

bir kul gibiyim Glnden ayrlm bilbil gibiyim Gel mahi tabanm neye darldn serveri mahi tabanm ruhu revanm Glah bahesinde taze fidanm Gnlde mihmanm neye darldn
karma hatrdan Gnmn

Yarndan ayrlm

Niin byle melil melil gezersin kebap edip ezersin Yar benim katlime ferman yazarsn Selvi hramanm neye darldn
Cierimi

Ben senin derdinle ey gl rana Bulunmaz emsalin ey ruhu siba Bu Sefil Suzani kapnda edna Derdime dermanm neye darldn

-11-

Gene frgatlsn dumanl dalar Akar boz bulank sellerin senin Alm smbller bilbiller ter Turnada belgzar tellerin senin Bahar eyyamnda gller alr Kurulur meclisler meyler iilir Yar senin uruna candan geilir Sarmaya yakr bellerin senin

J,

Uzatma bu naz sevdm yeter Bana bir dert ettin lmden beter Bilbil olmu gayri bahede ter Dudu kumru gibi-dillerin senin Yar niin katlime eylersin ferman Bam iun eyle derdime derman Suzan oluyor yoluna kurban Alm ge~danda gllerin senin

-12-

Gzler srmelenmi kalar yay gibi

ller yak ceraa kurban

J,

Nee bir pervane odlara yandk

Gnmz zcvrakn

odlara saldk

Cemalinin evki gonca ay gibi kr seni bize veren kurban

Ol Kabe gavseyne ev edna olduk Srr hakikata varan kurban

Okudum elham seb'al mesan Sevdakiir eyledin sevdiim beni Yedi nokta onyedi harf bil an Suzani bu srra erene kurban

-13Ne taraftan terif ettin sevdiim Merhaba sevdm sefalar geldin Ne haldedir hatrnz ho mudur Merhaba sevdm sefalar geldin
mii eittim yana geldim Harab iken gl ad olup gldm
Mohbbetiizle elendim kaldm

J,

Ne haldedir vatanz eliiz

Aldm menekeiz glz

Bahar gibi cogunmudur seligiz Merhaba sevdm sefalar geldin Bylemidir amannan ahdnz Ycelerde kurulumu tahtnz Leyli nihar r.en olsun bahtnz Merhaba sevdm sefalar geldin

Merhaba efendim sefalar geldin

Ah eder Suzaru hasret elinden Haber almak ister gonca glnden Bir mektup yazaym sahar yelinden Merhaba sevdm sefalar geldin

648

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

-14Gene bu gn ebruleri tararsn Sevdm zilfiin teli kim iin Srma gibi lahuri al sararsn Irgalarsn ince beli kim iin Sen bu etvar ile ge deersin Hilal kalarn kime eersin Elvan elvan trl renkten giyersin Sevdm yeili al kim iun

J.

aban gibi gva gva gezersin Mah cemala keklleri d7.ersin Nazl yarim neden byle gezersin Turun memelerin bal kim iun

Yad ellere kar beni zersin Cierciim kebap edip ezersin A gerdanasra sra dzersin Sevdm inciyi lali kim iun

Cokun sular gibi durmaz akarsn Suzam beyhude gl yakarsn Sarmak iun kula kula saarsn Sevdm inciyi zeri kim iun

-15Mah yznde alan nuru hdaya vkeyi Msr' Hicaz' kurban Nevreste fidanm inar boyuna Yemen Arabistan Avar' kurban Bu kader sen seni gel ekme naza Alm yanakta glleri taze O hilal kalara cumhuri gze Tamam Hindistan' irvan' kurban
Yakr

J.

Gna yakm boum boum ellere Sylesen methini btn ellere Dudu kumru gibi datl dillere Grc Acemistan ran' kurban

Boyun tuba gamet benzer fidana Nee bin adular der gmana Gnmn gamzesi ebru kemane Yr erkezi tatar kurban

cilveler o sultanma Kayalar kestirir irin Ferhat'a O mmi gerdana servi gamete Nar hasret eken Suzam kurban

AIK

EMSALi

1885 ylnda Sivas'n Kangal ilesine bal Sekiliyu~ kynde dodu. 1960'l yllarda Hakka yrd. Yeni yaz ile okuma yazma renemedi. Ayni dnemde yaam dier Emsali mahlasl airlerden ayn bir kimlii vardr. iirler~ yaynlanmamtr.
iirlerinden

rnekler sunuyoruz
-1-

Menendin bulunmaz mlki cihanda Gzeller ahnn meri Mehriban Ne mlk cihanda ne al osmanda Bsbtn dnyann var Mahriban Ne bir sultan gibi ne bir ah gibi Cidas banda padiah gibi Binbir yldz ortasnda mah gibi Kudret gneinin nuru Mehriban

J..

man erkan edepli uslu

Hem keklik sedal hem keklik sesli Dnyada bulunmaz menendi misli Cenneti alada huri Mehriban Gzeller iinden semiim seni Uruua komuum ser ile can Ahna vah inan fanttn beni Srmedim sefan yeri Mebriban

kir etti cana Deme bir gzleri almam dehana Bir Zeliha Yusuf geldi cihana Birde Emsali'nin yari Mehriban
Mehribann eg

--2Bu dnyaya gelen akbet gider Selvi boylu nevcivanm sen sa ol Takdir olmu tayir olmaz mukadder ahlar gitti ey sultanm sen sa ol Mukadderdir ahr bulur yerini Ne bir Ferhat kor ne bir irini Nie pehlivanlar verdi serini Kara gzl gahramanm sen sa ol

J.

Dnyada sa kalmaz hi bir zat dedi Ne bir ah ne Sultan ne efrat dedi Kllnefsin zaigatl nevt dedi Byle yazd ol yezdanm sen sa ol Maderim olmutur aa seza Mevlam uzun mr bahetsin size Dne dne nbet geliyor bi7.e Emsali'm der Mehribanm sen sa ol

650

ALEVi VE BEKTA/ /JRLERi ANTOLOJiSi

-3Gller asn yaylalara glsn Krmz gl goncasndan seilsin Mart dokuzu ksn yollar alsn Seller skn etsin yaz gelsin demi tedarik grn Kavmu kabilesin toplasn dersin Yz elli athynan yenge gelsin ki gelin bir de gz gelsin demi
Mays aylarnda

...

Bir toy edek hretinen anman Kesilsin kuzular ko kurbannan htiam edelim toy dnen ki davul birde saz gelsin demi

Emsali alrsa Mehri gelini

karsn

gznden dnya maln isterlerse versin kann ki sr e yoz gelsin demi

Balk

-4Bu nasl kalard bu nasl gzler Gzel hayran olan al yanaklara Bu nasl yanahlar bu nasl yzler eker mi katlm bal yanaklara Ale gzler srmelenmi szlm Hilal kalar kalem gibi yazlm Sra benler gerdanna dzlm Goncalar alm gl yanaklara
...

Eleman ey gzel ldrdn beni Kara gzler eder her gn bin kan Sahar vaht ferahland yorgan Essin badi saba yel yanaklara

Emsali'm der elden geti irade

Derdim oldu kaf dandan ziyade rt mahi cemalin gsterme yada Bak masm sevdm ol yanaklara

-5Benim byle atalara yandm Kerem gibi Aslhan'n ucundan Mecnun gibi pervaneye dndm Leyla gibi bir civann ucundan
Yaz olu

.J..

Dertli gibi sr defterin atm Eyup gibi derin derde ddm Fehrat gibi sefil serden getiim irin gibi bir cenann ucundan

gibi hatlar yazdm

Ah mer gibi ebyat dzdm

Emsali'yen sefil sergen gezdiim

Bir vefasz Mehriban'n ucundan

-6Elen

dilbar elen orada elen Sa bir szm var kz gzel gzel Bir ko alr sana kurban ederim bize gelirseiz siz gzel gzel

J.

Bamda evrnr egn duman

Topuu

getmiyor yarn gmeni stne atlas turnam Geyin u karda gez gzel gzel

Gnmden

AIK

EMSAU

651

Goynuuzda smblm var glm var var balm var Sana bir ift gizli arzuhalim var Al bu ifademi yaz gzet gze!
Lebiizde ekerim

J..

Aknn duman gezer bamda Gndz hayalimde gece dmde Meri keklik gibi durup karmda Ale gzlerii sz gzel gzel

Ak Emsali'yi zden yar edip Mohbbeti aralkta sr edip Mor belii kuluncunda kor edip Zilif gerdana dz gzel gzel

-7Ervah

ezelde evelki safta Ademle secdeye vardmda geldim Beynel hakikat nur ile kafta Gurbi ilahide durdumda geldim

J,

Amentde buldum hikmeti srr badel mevt evveli ahr Maldr yzdrt kitap hem melekleri Mrsellere mmet oldumda geldim
Velbasl

Nev beeriye geldi cihane Bir zaman Nuh ile girdim tufana Ta slb ademden ahr zamana Hem mteselsilen srdmde geldim Enveri kainat arz etti arza hreti eriti ar ile krse Emir bir marufa otuz fersa Mirata mkellef oldumda geldim imanda amentbillah islamda hem teatullah Drd edebdedir ab beytullah On iki namaz kldmda geldim
Be'ide Alt art

Dahili selatta art azamdr ptida tekbirde duru gyamdr Ruku sucut grat Kur'andr Teehht muhtar durdumda geldim Adab ale ettim siteril avret stikbali kible vahide niyet Onyedi fars ile yigirrni snnet Tadil erkiin ile kldmda geldim Gusulda namaza istinah ettim Sair bedenlerim yuyup pak ettim Teemmmde iki darp bir niyet ettim Temam derslerimi aldmda geldim Emsab'yam ehli salat merebim Beytultahdr istikbalim mhrabm Ehli snnet vel cemaat mezhebim mmeti Muhammet oldumda geldim

teemde guslde Emri bil marufu alal usulde Nehibl hnkar dn her yerde Evham seiyi bildimde geldim

652

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

-8Gazi alnmzdan sildi kara yazy elinden gurtarp ald bu araziyi kr tanrnn 1utfuna, verdi byk Gaziyi Byk Gazi sayesinde kuruldu Cumhuriyet
Duman

anl

Bsbtn dman elinden kalmken vatanmz Haykrp dman elinden ald kumandanmz Trk milli hkmetine kurban olsun canmz GKI ap nazl vatana sarld Cumhuriyet oh zamandr eller ap aryorduk bu gn kr tanrnn lutfuna bulamazdk biz bunu lkeyi islah eyledi Cumhuriyet kanunu Bi ayn Sultan Sleyman devril oldu Cumhuriyet
Ey Emsali serbest syle bu cumhuri idare

Kkten kesti dagallibi kalmad bir mdara Hrriyeti ahsiyede birdir zengin fkara Herke kendi reylerinde bir oldu Cumhuriyet

-9serraf meydandr altn gelen pul gider Her zaman dernek bulunmaz halk dalr el gider Herkesin kendi gnnden her diyara yol gider Burda seilme gerekdir yar ile ayar bu gn
Buras

Bu mohbbet meclisidir durup durmamak olmaz Karda kardaa hamleder ayp grlmek olmaz Herkes bildiini syler ksp darlmak olmaz Burda bilinme gerekdir er stne er bu gn Kimki evel boylamdr hakikatn gln Kimki doruca dutmutur, tarikatn yolunu Kendi kumam satarm istemem ol maln Herkes kendi metahndan vermeli haber bu gn Nokdah tccar olanlar zerini zarf etmeli olanlar zorunu zarf etmeli Elde serrniyesi olan varn sarf etmeli Ey Emsali'n bir hner varsa gster bu gn
Eg pehlvan

AIK EMSAU

653

-10-Sana bir sorum var aik Feryad Manay meydana gelirmisiiz Sureti aklk saykala benzer Elmiizle amil olurmusuuz Kimin nesli kimin zrriyetisin Kimin asl kimin milletindensin Kimin kulu kimin mmetindensin
Be vakt namaz klarmsz

J.

Kitap nazil olan hangi peygamber Sahab mrseli say birer birer Hangi nebi hala hayatta gezer
Barmgahlann buturmusuuz

Teblii
Sfat

risalet embiya kadr subutu satya katr Amelde ehUm er'iye katr

slamn artr, bili'misiiz

Emsali'ye hemden oldun herhalde

Cevabma hazr msn

sualde

manndan emin misin amelde

Lafeta illida kalnnsnz

Elmiizle:

llminizle - Gelirmisiiz: Gelir misiniz Hemdem: Ayn zaman

Barngah: Barndl

yerler

CEVHERDEKAAMALAR
Alevi-Bektai inancna gereklemektedir.

gre, Cevherden

yukarya doru

yedi kademe

u ekilde

1.

ekillenmemi madde

(kimyasal elementler)

2. Minerallerin dnyas

3. Bitkilerin dnyas
4.
5.
Hayvanlarn dnyas Gelimi hayvanlarn dnyas

(maymun, yunus gibi)

6. Vasat. insan
7. Kamil insan
kademedeki vasat insan, henz gerek insan deildir, yar insan yar Nietzsche'nin tabiri ile hayvanla insan arasna gerilmi halattr. Yalnzca kamil insan bilgisini Hak'ka, Tanr'ya aktarabilir. Btn dier insanlar Tanr'nn kendini tanma sreci iin faydasz ve gereksizdirler. Onlar Tanr'nn ya da doann yetkinlememi deneyimleridir. Onlarn ruhlarnn, ldkten sonra hemen mi yok edildikleri, yoksa yeniden dirili gnne kadar dnyada bir yerde mi durduklar tamamiyle nemsizdir.
hayvandr.

Altnc

(A.J. Dierl a.g.e. s: 88)

654

ALEVi VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJSi

SDUR TEORisi
Sdur teorisi ancak Seluklular dneminde kendini ifade edebilirdi. Snniliin Yunus Emre ve Kaygusuz'un yapt gibi aka alayc bir ekilde eletirmek ise ancak i.S. 1400'e kadar srebildi. Sdr retisi ve kamil insan teorisi Osmanl mparatorlu'unda snrl olarak, Yavuz Sultan Selim'in halifelii lkeye getirmesine kadar retilebildi. Bu "heretik" teoriler saylarn mistisizminin arkasna gizlenmek zorunda kald. rnein, yedi says ilk-Tanr'dan itibaren yedi sdr aamasn ve cevherden kamil insana kadar olan yedi gelime aamasn belirttii halde, darya kar peygamberin yedi yol arkada olarak ifade edildi. Yzyllar boyunca gizemli saylarn anlam yalnzca srdalar, yani kk bir entelektel evr~ tarafndan bilindi. Bu ketum tutumun asl amac ise, kat Snnilik tarafndan zaten yeterince sapkn bulunan Ali dncesini kamufle etmekti. Sdr retisi ve kamil insan teorisi ise sapknlk iinde sapknlkt. Ortodoks slam, Ali dncesine kar balangta nlemler almaya giriemedi; nk ilk Al:)basiler dneminde Muhammed'in Ali'ye zel bir rol vermeyi dndn kantlayan ok sayda Snni kaynak vard. Gerekten de Muhammed, damad Ali'nin etrafnda bir ynetim sistemi kurmak ve retinin safln emniyete almak istiyordu. Ortoc'oks slam, Ali dncesi hakknda baaryla yanltldndan, Aleviliin Ali'yi Tanr kabul ettiini sanyorlard. Oysa sdr teorisinin amlamas Ali'nin hibir ekilde Tanr olarak kabul edilmediini gstermektedir. Elbette Ali dncesi. sdr retisi ve zellikle de kamil insan teorisi iin bir kamuflajdr. Ama hepsi bu kadar deil Ali dncesi ayn ?..amanda mesihyan (kurtulucu) ierii olan reel bir felsefedir.
tanrsn

(A.J. Dierl a.g.e. s: 89-90)

AIKFGAN
1908 ylnda Sivas'a bal Kangal ilesinin
irlerinde zlem, bir syleyii vardr. ak, ayrlk Soukpnar

kynde

dodu. Akc

temlerini iler. Tanr sevgisini dile getirir.

ve duru

--1-

yar gideli gzm yoldadr Gitti benim aam geri gelmedi Ezel benim idi imdi eldedir Gitti benim aam geri gelmedi Derunu sinamda yanar atalar Didamdan akttm kan ile yalar Dosta selam sylen gdeki kular Gitti benim aam geri gelmedi

Nazl

J,

oktan beri -ben bu derdi gizlerdim Melhem eder yarelerin tuzlardm ntizarn yollarn gzlerdim Getti benim aam geri gelmedi

Figani ayrldm nazl yarimden Dalar kan alar ah zanmdan ohtan beri haber gelmez aamdan Gitti benim aam geri gelmedi

-2Gene yelken kalkt buland hava Semaya set eken yellere dndm Felek sevdm ald elimden Einden ayrlm kullara cndm

..!.

Bayram gelir ellerini knalar Harap oldu yaptrdm binalar Bizim elden g eyledi sunalar Sunas gelmeyen ellere dndm

Figani'yen nazar edin halime

Da da dayanmyor ah zarma

Bu

zalm ayrlk

Tutulmu

kt serime sylemez dillere dndm

Yelken kalkt: Havada bulut oynad.

656

ALEV/ VE BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSi

KAML NSAN

Kamil insan toplumsal yaamn ve ibadetin kurallarn belirleme yetkisine sahiptir. Ama vasat bir insan bunu kavrayabilecek bir dzeyde olmadndan, ayrca bunlarn Tanr tarafndan belirlemesi gerektiine inandndan, kamil insan bu kurallar belirlerken, bunlar sanki Tanr buyruuymu gibi hareket etmek zorundadr. Muhammed gibi bir kamil insand. Bu nedenle Muhammed'in Medine iin koyduu toplumsal kurallar ve ibadet yntemlerini Anadolu-Trk toplumu iin kaldrabilir ve yeni kurallar koyabilirdi. Hac Bekta tpk bunun gibi Ali'nin, kadnn konumu, oru, namaz, hac ve ibadet hakkndaki grlerini kaldrabilirdi. Buna ramen Muhammed ve Ali kesinlikle Hac Bekta'tan daha yksek bir mertebededirler.
AleviJiin Umil insan teorisi hem Ali'nin Anadolu Alevilerince demokrat, sosyalist ve hmanist bir insan olarak benimsenmesini, hem de onun eriat ve kadnlara iliki olarak koyduu kurallarn kaldrlabilmesini mmkn klar. Hac Bekta'da

(A.J. Dierl a.g.e. s: 90)

KARAARLIZEYNELBABA
Ankara'nn Karaar beldesinde doup bym, yzylmzn Bektai ozanlarndan Dili duru, syleyii ak smscak ve itenlik doludur. Dndn en kestirme yoldan syleme yeteneini ustalkla kullanan Ak Zeynel gzel Ehlibeytin.sevgisiyle dopdolu yreinden insanlara umut, doruluk, drstlk klar serperken Tanr'ya varma yollarn aramay da unutmaz. dr.

-1lim Hak'tan Hidayet Erenler bulur selamet ihlas ile ibadet

Daim

klasm

gelir

Brem dersen visale Marifetle Kemale Emr-i Hak'Ia Cemale Secde klasm gelir Zeynel Kaf dan aan ummana den
Ak ateinde pien

Gerek ikrar verene krarnda durana Can bahas bilene Kurban olasm gelir

Bahr-

Pryan olasm gelir

-2Dersi hikmetten aldm lim-i rfanm edep Vahdet bana daldm Gl reyhann edep Evvel ahr bilinen Zahir batn grnen Haya libas gyen Hrka v tacm edep ile amil olan Aynyla Kemal bulan Zat- Hak'la bir olan Srr- miracm edep Pir eteini tuttum Kini garaz attm Varl oda yaktm Nam niann edep Zeynel dostum yolunda Zikri daim dilinde Tesbih olmu elinde Din imanm edep
lm

658

ALE0 VE BEKTAi J/RLERI ANTOWJiSJ

-3Kusur aramaz Kullar yormaz Kimseyi krmaz AJlah' seven Yalan Sylemez Haram yemez Gybet eylemez Allah' seven Kt sylemez Kin kibir bilmez Sznden dnmez Allah' seven Kulun dilei Bilmek gerei Bahar iei Allah' seven

Zeynel'e istek Dinini bilmek lmeden lmek Allah seven -4Gelin canlar bunda sohbet edelim Derdimize ila bulan sylesin Gerekler gittii yola gidelim Hakikat menzilin alan sylesin Beyhude dolap kalma arada Yayor Muhammed ite burada Secde kl cemale eri murada Secdede kemalin bulan sylesin
te buradadr. aklar cemi Severler birbirin srerler demi Hizmettir mezhebi, hrmettir dini Bu dinin srrna eren sylesin

J,

Feda-y can olmak makbul-i Hda

ehadet erbeti aka gda

Evlad- iyali eyleyip feda Ban al kan ile seren sylesin

Ak yoludur bu yol mcidi Ali Tefekkr eyleyip diyelim beli Sadklar diyan Hseyin ili Bu ilin kapsn bulan sylesin

Nefsini bil Zeynel laflan brak Pek yap mride kalma sen rak Allah'a gidene burada durak Gnl uana dolan sylesin

-5Hakk'a makbul olmak istersen Ayaklar altnda yollar gibi ol Adem sofrasna konmak istersen Meyvesi sararm dallar gibi ol Yalan, riya, tamah yoluna dme Gaflet ile sakn gnl incitme Derd ile elemden ikayet etme Harman savuran yeller gibi ol
Eer

J.. Bir nefes ayrlma bab- Rzadan

Muhammed Mustafa kan- Vefadan ahlarn Sultani Al-i Abadan Ehlibeyte sadk kullar gibi ol Her halfiUrda geree uyan Hseyin akm gnlnde duyan Bu nakd-i can mezada koyan Pazarda satlan kullar gibi ol

_____________________ KA_RA_ARUZEYNELBABA

659

Zeynel Varlndan kalmasn eser Hakk'm kelamdr olan muteber Bu alem muhabbet akyla dner Yanp ateine kller gibi ol

-6Nurudur cmle eyada grnen Hak'dan gayri ne var elhamdulillah Srrdr cmle esmada bilinen Hak'dan gayri ne var elhamdulillah Ademi amurdan bnyad eyleyen Nuh kavmine dehr-i tufan eyleyen Halil'i nar icre glzar eyleyen Hak'dan gayri ne var elhamdulillah
smaildir olan ataya muti

J..

mtihanla Eyyb' inleten Dnyada Yusufa gzellik veren Sleynan'a ins cinni dinleten Hak'tan gayri nevar elhamdulillah

Musa'ya, sa'ya ferman eyleyen Ahmed'i Sidre'ye davet eyleyen Ali'ye alemde arslanm diyen Hak'tan gayri ne var elhamdulillah Nesli Muhammeddir on iki iman Hatice Fatima bunlar ile hem Ondrt masum ile olmutur tamam Hak'tan gayr ne var elhamdulillah

Cihanda dinlendi Davud'un udu Sinee yediren nar- Nemrudu Haktan gayri ne var elhamdulillah

Mslim bunlar iin aktt kan Yavrularda byle verdiler can Zeynel Hak'tan dile her dem ihsan Hak'tan gayr ne var elhamdulillah

-7Bir gn canm smaz oldu cihana Hikmeti nedir bilmem Allah'm steim varmaktr btn her yana Her iim alamak glmem Allah'm

J..

Hallak- alemsin erikin yoktur Aciz kullarna rahmetin oktur Gnahm artmakta sevabm yoktur Gnahm sevaba dndr Allah'm

660

ALEV VE BEKTA/ iiRLER ANTOL_O_'l_S_i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ .

Bir gaflettir aamadm gzm Yaradan ben sana tuttum yzm Selman engr eylemitir zm, Ol doludan beni kandr Allah'm

J.

midim sendedir Hak Habibullah Sefaatm sensin ya Resulullah nanmm sana Amentbillah Kalbimi nurunla doldur Allah'm

Bindir bu Zeynel'i akn atna O at varsn senin yce katna Cemalini grsn bir kana kana Hanlkta kalmasn oldur Allah'm

KULYAKUP
Deerli aratrmac Cahit ztelli'nin "Sivasl Ozanlar cng, adl yazsnda szn ettii Pir Yakup'la Kul Yakub'un bir ilgisi yoktur. nk rahmetli ztellinin szn ettii

cnk'in tarihi 1873'tr. Kul Yakub o tarihlerde olsa olsa ocuk yatadr. Cahit ztelli bir baka yazsnda bir baka Yakup'tan daha sz eder. (Saz airleri: Cnklerden Derlemelel"-Trk Folklor Aratrmalar Dergisi say 187 s: 3649). Yakupolu yada Yakupzade adl bir ozanlada Kul Yakub'un ilgisi dnmemez. nk bu ak Uile devri dneminde yaamtr. Kul Yakup ise, 19.
yy.n

son

yars

ile

20.yy.n

ilk

eyreinde yaad.

Aslen, Sivas

line bal Yl~zeli ilesinin merkez Sarkaya kyndendir. Kul Yakup olduka yoksul ve
yalnz yayan birisi imi. Yaknlar bir bir lm, kendisi garip kalm, yiyecek, yakacak bulmak iin zorluk ekmi. Sivas'n ok iddetli klarndan birinde gnlerce sren kar tipiden sonra kyller Kul Yakub'u aryorlar. Kul Yakub karn-frtnann iinden kp geliyor, kyller nerede olduunu soruyorlar. Nerede kaldn, bu karda kta donmadn m? diyorlar. Kul Yakup bir maraya girdiini, orada uyuyup kaldn mediini, aksine teriinde kaldn, dnde Hac Bekta evlatlarndanAhmed Cemalettin Efendiyi grdn sylyor. Sonra birden u deyii irticalen sylemeye balyor:

Gelip kesik bam canna yeten Merdan ca gn bugn Selman Erzen'e dana atan Yeti ah- Merdan car gn bugn
Yeti ah-

kyller bu deyi karsnda aryorlar. O gnden sonra Kul Yakup iirler, deyiler sylemeyi srdryor. Kul Yakup seferberlik yllarnda yokluk, sefalet iinde lyor. AleviBektai inanl bir ozan olmasna karn slami etkilerde kalmtr. iirleri yaynlanmamur daha genibilgi iin (Av-upa Akademisi yaym >rgan Alevilik Aratrmalar Dergisi'nin 1. say, 1988, s: 158-167) da yer alan Ali Haydar Avc'nn (Can Yoksul) "ki Alevi airi: Teslim Abdal ve Kul Yakup" adl yazsna baknz, iirlerinden rnekler sunuyoruz.

662

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERi AN-'-T_'O_L-'-0"""''./l"""si _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-1Ak bugn bize meydan eyledi Alemde drt kitap yeri nerdedir Dnya kurulmadan ka ismi geldi Muhammet Medine'de nuru nerdedir

J,

Aklar

stattan ykn taylad Bir rfanda ka kimseler yaylad Muhammet ka kere Mehra eyledi Krklarn ulusu var nerdedir
Krklara can geldi mekan srda Ka Mcerret mtekil beyan et hurda Yiirmidrt mecit grdm bir yerde Saydm otuzdokuz biri nerdedir

Bu akn meyinden ienler kand Kader kandilinde ka sema yand Nur hakknda hangi ayet indi Yzondrt surenin srr nerdedir
emsi Kamer nuru taksim blnce Blp de yerini hall klnca Ka yl geti mihrabna alnca Evvel isminin eri nerdedir

Ademin binasn neden attlar suyun nerden kattlar Musahp kavline kime gittiler Sadk aklarn piri nerdedir
Erzaklarn

Zhre Yldz'nn bendin bulmal Sa m solda m bunu bilmeli Drt kitaptan nasihatn almal Mescitte mihrabn ar nerdedir

Kim ana rahmine dmeyen kii Donu deimeden kestiren ba Bir bina kurulmu dmyor ta Hayat memat zar nerdedir

Kul Yakup'um okur elm-ladnden Kanc yol gelip geiyor kandan Amel defterini isterler senden Israfl mukkel suru nerdedir

-2kavmi mekana insan gelmeden Drt alem karar buldu Allahtan Var etti cihan velkani yezdan Zufurumuz adem Safyullahtan
Mridimiz Ak u

Kamerden isim zufura geldi K.abe-i Beytullah binas oldu Biri Abdullah'tan yerini buldu Cmleye efaat Resulullahtan Ali Ala geldi taksimde nura Kamber Hac Bekta gani Hnkara Biri Feyzullah'tan geldi zuhura Beyatimiz Seyit Cemalullahtan Erenler bendine gnl katmam kiliin bir tanesin atmam Kul Yakup'um eydr deman tutmuam Hnkar Hac Bekta Veliyullahtan

drt keyi dzelden olan ya alr gzelden Yetmi iki seilmi ezelden Daru gelir it'ten Tabeyullahtan

an ona srdan adem halk oldu Akl fikir edep yerini buldu Mminin ervah Naciden geldi Yol ayrld bram Halilullahtan

KUL YAKUP

663

-3Yanar u sinem de amalar yanar Hnkar Hac Bekta Veli dost deyi Senin abdallarn pir semah dner Hnkir Hac Bekta Veli dost deyi
Aklar methini eyler cihanda Oynayp oynatan sensin bu demde Dervilerin saz alar meydanda Hnkar Hac Bekta Veli dost deyi

Kul Yakup'um gnl dostu arzular

lamelif szn bilmez bazlar

hu demler sazlar szlar Hnkir Hac Bekta Veli dost deyi

alnr

-4Kalarn bismillah gzlerin taba Okuyup beline maallah ettim Nazildir hsnne nuru beddua Hsn nazarna seyrullah ettim

anndadr Gulfi Allahi ahet Nur ier anna yoktur nihayet Be cahil hamdolmu olmaz ikkAnet Tubay boynuna beytullah ettim

Kul Yakup gemezdim dostum ilinden

Daha usanmadm inan dilinden Sadakatli yarin dnmem yolundan Cemali gzme Beytullah ettim

-5Sultanlar sultan alemler mah Y cti Sultan Hzr car gn bugn Seven aklarn srr penah Yeti Sultan Hztr car gn bugn
lyas ile ar krs dolaan Hkmeyleyip yce bellerden aan Bunalana bun gnnde ulaan Yeti Sultan Hzr car gn bugn

Kanat gerip drt kede oturan Sleyman Nebi'ye hayat getiren ah Senem'i Garib'ine yetiren Yeti Sultar Hzr Car gn bugn Sevda verer Ferhat'na irin'e pirine Yeten sensin arann cana Yeti Sultan Hzr car gn bugn
Aklar kavuturan

Kul Yakup'um pirden tutmuam deman Ser verip yolunda kaldm zaman Nutku keremine dedim elaman Yeti Sultan Hzr car gn bugn

664

ALEV VE BEKTAi iRLER ANTOLOJiS

-6.............. ................. okunan Kur'an Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir Onsekizbin alemin nasbn veren Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir Seven muhiplerin carna yeten Kul olup Fazl'ya kendini satan Bin batman polad Hayber'den atanan Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir Mihra'ta Habib'ten alan nian Krklar meydannda kuran irfan Tarikat ilminin genci nihan Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir
Alnnda balkyor

Gah brahim geldi gahi de Musa Gfi Davut geldi gahi de sa Kismir ehrinde giren kafese Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir Ta in'de okunur Ta. ile Yasin Durun divanna aln duasn Baheder herkese (verir niyazn) Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir
Aktr glan

bahar yaz gibi Canm serim kurban versem az gibi Beikte ejderha yrtan bez gibi Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir

Zhre Yldz Mrvet katarndan ayrma bizi Salman'a Erzen'de sunan nergizi Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir

Kul Yakup'a bade verip ouran

Oniki kz bir kazanda iiren Akpnar' Erciyes'ten aran Pirim ah- Merdan Ali Cemal'dir

-7elve verip drt keyi tan Hnkar Hac Bekta Veli pirim var imden geri korkum yoktur nakiden Kurbandr yoluna canm serim var

.J,

Hnkar Hac Bekta erlerin ba Aklar stattan alr kuma Teber ekip durduk mnkire kar Getik candan Mansur gibi dann var
Ak olan kadim gerek ikrara zn ver taki ya nutku safaya Cemalin grenler baholur aya Ziya verir emsi Kamer nurum var

Gel etse yoluna gelmek isterim zm irfana satmak isterim Ykm lali gevher tutmak isterim Hamdulullah bezirganm kann var

Kul Yakup'um ikrarm gderim

Mayas olmadk

dostu netlerim Adiler iinde yoktur kederim Benim Seyit Sultan gibi yarim var

KUL YAKUP

665

-8Gel hey ak bunda gezme serseri Yeri g ar rahman sendedir Evliyalar ah dertler derman Hakimen Alinen Lokman sendedir zn turap eyle uma havadan Esiri ysr bil bu davadan Cmle nur yedi katl istifadan Arullahta seril mekan sendedir
Kan taba san nne Fetehna Kara gzlerinde emsi vettuha Zikreyle daim oll.gl yzl aha zn kul eylersen sultan sendedir

Delilimiz Gulf Allahi ahet Vcudun ehrinde srdr Muhammet Altbin altyz altmalt() ayet Yzondrt;&ureyi Kur'an sendedir

Kul Yakup'um okur elhamdlillah Ona nimetini buyurdu Allah Unuttu Kabe'yi adem beytullah Sen seni gr cmle cihan sendedir

-9Lamelif srrn seyran edersen Var git stadndan azar edegr Cann canana pryan edersen Vcudun ehrini gzar edegr
Hakk bulup onda olmal ferda Taktirde sultan bulursun karde Hazineyi Hak'tan alrsan kuma Dn sermayesin bazar edegr

Kul olup cismini cana katmal Ehlin bulup gevher gani satmal eytana uyandan uzak gitmeli Yanama semtine hazer edegr Kul ol Kul Yakut'um sever gzeli Sedri bismillah elem gezeli Erenlerden kadim budur ezeli Paym bir cemale nazar edegr

-IOHakikate mazhar olmayan kii Marifet babnda kamil olamaz Erenler smna ermeyen naki Nuru hidayete vasl olamaz
Vahi kalr akl fikri yetmeyen znn karasn yuyup atmayan mam Cafer buyruunu tutmayan Okusa ilimi alim olamaz

J.

Her cana bufonmaz bir lali mercan Yektay gevheri tanmaz bir can Bestilin ilmini bilemez her can Safi cahil gezer asil olamaz Cehdet yedullaha yetir zn Bari bismillaha dnder yzn Tura ol Kul Yakup vme zn nen kiide akl olamaz

il.BLM
AIK JGMLKLER V~ YAADIKLARI DONEMLERBELLIOLMAYAN
ALEV-BEKTA ARLERNE .A.T RLER

-1AL DEDE

Akdeniz'i seyreyledim yaldan Nasihati byle aldm uludan Senin aklarn kmaz yolundan Grnr imam evleri grnr

Senin det'Vilerin gemez tevbeden Srtna giydii hrka abadan Her kaan arsa imdad babadan Grnr imam evleri grnr

Ali Dede syler idi bu pendi Yz yze gelince Ali'dir Ali Horasan'da yatan Rza Efendi Grnr imam evleri grnr

-2AHMED Erenlere yzm tapra geldim Yznzde olan hak nQra geldim Hidayet edesiz men nura geldim Ayn-- ceme bam indire geldim Akm didara gz gre geldim ziniz tozuna yz sre geldim
stersez sizlere mihman olaym Emrinize sizin ferman olaym Dilerseniz heman kurblin olaym Kabili ederseniz yekslin olaym Akm didara gz gre geldim ziniz tozuna yz sre geldim

Hak Muhammed Ali deyub duralm Ayn- cem oluben meclis kuralm La'net ta ile Yezid uralm Gele n7.A var m durub soralm Akm didara gz gre geldim. ziniz tozuna yz sre geldim girmesin nai Kimse kabQI etmez pimeyen a Sr vermekten yedir vemee ba Hak katnda grr gzleri a Akm didha gz gre geldim ziniz tozuna yz sre geldim Ehline ayandr bu sr da mutlak Cennete gir dedi m'mine n Hak Mrtezi Ali'nin yoluna pek bak Rzayla verelim gl ile zambak Akm didara gz gre geldim ziniz tozuna yz sre geldim
Haccmza sakn

ile gnlden hacce varalm Sara serni edb demler srelim krarsz olan hacden srelim zmz yoklayub didar grelim Akm didara gz gre geldim ziniz tozuna yz sre geldim

Cin

670

ALEVi VE BEKIAI iiRLERi ANTOLOJiSi

Erenler katnda dardadr zm Daim payinize srerim yzm Eyvallah demeden gayri yok szm Heman didarnz gzedir gzm Akm didara gz gre geldim ziniz tozuna yz sre geldim

.!

Ayn- ceme budur imdi niyazm Dost yzne kar klam namazm Canm olsun size elde beyazm Beyan ettim hacca gizlice razm Akm didara gz gre geldim ziniz tozuna yz sre geldim

Geri seversiniz Al-i Hayder'i ad edin bu demde Ahmed kemteri Kskanmak m olur hacda dilberi Yolunuzda kodum can ile seri ziniz tozuna yz sre geldim Akm didara gz gre geldim

-3BABA YAH
Yine havaland divane gnl n ah- kltmin ili grnd Sakn salma zn yabana gnl Srr- Hayder KalObeli grnd konuk olal ~hidin dininden rak olal Tarikat pirine rak olal Evliyann doru yolu grnd
eriat ehrine

.!

Ben de ma'rifetden cz'i haberim Rah- hakikatte mah- mnirim Dedi cemalini gster ey pirim Hnkar Hac Bekta Veli grnd Nedir Baba Yahi sende bu balet Bah olundu sana Hak'dan inayet On iki imam kldm ziyaret Ne vakti baktmsa Ali grnd

-4BEHR
Mereb-i ah- ah

Biz guliim- Ehl-i Beytiz Mustafa derler bize Velayet Mrteza derler bize

Hasen Hulk-r Rza'nn rahma ba oynadub Tene leh ah- ehid-i Kerbela derler bize
Olmuuz
Has-

vahdetsera-yi devleti didar ile mahbOb-i Huda Zeynel'aba derler bize

Ca'fer-i Sadk olupdur nesl-i pak-i hanedan Menba'-i cud ti himem niir-u Huda derler bize

il. BLM

671

Musi-i Kazm visal-i ruyine mtak olub ar deh Ma'sum pak fahr-u fen. derler bize
fil Ali MOsii Rzii'nn asta'nn bekleyb Feyz-i nurundan kamu mkil ka derler bize

ah Taki'nin bab- lffundan eriti nev hayat

Hubb-i Hayder olmuuz ehl-i vefa derler bize

fil Naki'den bil fyuzat-i lahiyye erb On sekiz bin alem ire piva derier bize
ah Hasen-l-Askeri'nin askeriyiz bhesiz Hadi-i envar- Hak cilvenmii derler bize

Mehdi-i sahih zamann akeriyiz ta ezel di vasln gzleyb mihr-i ula derler bize
Frka-i

Naci gruhu Behri'ya alemde biz HamdulilJah Pene-i Al-i abli derler bize

-5BESME BACI

Vahdet kaynandan dolu ienler Kanmtr badeye arap istemez Hakikat urunda candan geenler Ermitir mahbuba mihrap istemez Bu yolda can deil canan isterler Gnl kabesinden erkan isterler Adem'e secde-i her an isterler Baka bir ibadet sevap istemez
-6BENGI

Arifler bezminden dersler okuyan Drt kitab birer birer okuyan Cemal-i mushafi ezber okuyan Almtr dersini kitap istemez Ey Besime bu yolda zar u zan olan Ezel ikrarnda berkanan olan Hakikat ehline yar gar. olan Drmtr defteri hesap istemez

Gel koma Hak'k gnlden anda bulursan necat Rehberim ol Mustafa'ya ilh Ali a'lay gr Hak yolun ger kim yolile grmek istersen eer Gel inan Hayrnnisa'ya anay bil hemtay gr Bil Hasen srr- Huda-y ah- ehide inan Ol Hseyn drr-i bahayi merdi n sehay bil

672

ALEV VE BEKTA liRIERl ANTOWJ/Si

n kerem kam Hsyn kld an yadigar Hanedana oldu kble fil Zeyn-aba-y bil Bakr'a hem Ca'fer'e Kazm'a eyle sen niyaz ah Aliy-yel-Horasan' ah mam Rza'y bil Hem Taki'yi gr Muhammed'dir. inan sn-al,yakin Bil Ali'den Hikmeti, bak da esray bil ah Hasen-i Askeri'ye sdk ile ekrar et ah Muhammed mehdi-i kan- kerem livay bil Bil Hac Bekta Veli'yi ah imam Rza'dr ol On yedi ir-i kemerbest fil- hanedan bil Fatihdir Rumeli'nin ah Ali'dir ulumuz Evliyalar serfraz Abdal Musa'y bil Bil ric!U-1-gayb ol hkm- hkndariyi leri bil beleri bil yediler krktan bil Hizr u gaibi gerek var olan sultan bil Sin grnd hem dem stadmzdan yadigar Hem kepenekli denildi Baba Bengi var bil

-7CELB

Biz grfih-i Naciyiz ah'a gider yolumuz Rah- erkan gsterbdr pirimiz Hnkarmz Can il ba ettik feda ol Ahmet-i Muhtar'a biz ahmz sertacmzdr Hayderi Kerrar'mz Ol Hasen Hulk-r Rza hem ah Hseyn-i Kerbela Hem mam Zeyn-el-aba'dr nesl-i istidhanmz
Bakr u Sadk

ile Kazm Ali Mus...er-Rz! Dilde her an seher evradmz ezkartmz

ah Taki v ba Naki'ye bend oJub dil Celbiya Askeri Mehdi'ye muhkem eyledik ikrarmz

il. BLM

673

-8CEZ BI
Gel gnl sen yanl yollara gitme

J,

Yol Ali yoludur inan vallahi Bu yoldan ayrlp gayrya gitme Yol Ali yoludur inan vallahi Cihana bir geldi ol yz hurid Kulak tut can ile szlerim iit Duma gafil bul kendine bir mrid Yol Ali yoludur inan vallahi

Bulunca kendine bir mrid-i salik Olur zahir batn mlkne malik Alur gnlde ol gl-i nazik Yol Ali yoludu: inan vallahi zn bildi Mecnun buldu Mevla'y kard gnlden sildi Leyla'y Greyim.der isen Fatma ana'y Yol Ali yoludur inan vallahi

Cezbi abdal byle syledi ya hii Kimsenin haline la demez u bu Gider Hak'ka doru diyerek hu hU Yol Ali yoludur inan vallahi

-9ERKEZOGLU

okdan ak oldum didiirnza Gzel ahm gazilerin ak olsun Derviane geldim nazarnza Gzel ahm gazilerin ak olsun Aceb didarn grem mi dersin Pirimin kfiyie erem mi dersin Baesinin gln derem mi dersin Gzel ahm gazilerin ak olsun

J,

Bae ahn gl Muhammed Ali'nin

ah seven klesidir yolunun Blblym goncasnn glnn Gzel filn gazilerin ak olsun erkezolu

daim kuldur ge<iadr

sadadr

Kudretten sylenen yce

Kendisi sylemez szc Huda'dr Gzel fihun gazilerin ak olsun

-10DAGISTANLIOGLU

Gnl aka kondu mu, Girip aka kand m Bilmedim kendimi, Akla karda olal Grn ak neyledi, Tat yrek alad Can blbl uyand~, Akla karday olal Grn akn virdini, Sor blbln derdini Att gle kendini, Akla karda olal
Dastanlolu szlerim, Hak cemalin gzlerim Hasta oldum inlerim, Akla karda olal

674

ALEV/ VE BEK1'Ai liRLERI ANTQLOJIS( _ __

--------------

-11DERVBABA

Talip ol gel Pir'e necat bulasn Destur alp ol Dergfil'a varalm krar ver ki grlp sorulasn Destur alp ol Dergah'a varalm Muhammed Ali'den kalan yol paktr Dergah'a balanp srdrmek haktr Ayr balar ekmek yolu ykmaktr Destur alp ol Dergah'a varalm

J..

Evliyalar kutbu Bekta Veli'ye Kalender Sultan'a Kzl Deli'ye Manada yi.iz srp gzel Ali'ye Destur alp ol Dergah'a varalm
Hac Bekta Veli soyu mriddir Onun eiine varan, reiddir Dervi Baba derki en soylu itir Destur alp ol Dergah'a varalm.

-12-DEDEOGLU
Devletlerin eit eit buluu El aupta yalvarmaya benzer mi? Aydan te yldzlara var Her gn yatp kalkmamza benzir mi?
A vrupa'nn stn olan fzesi Her gn yenilenir ilmin tazesi Bu cehalet utandurur herkesi Minareler ni fzeye bezer mi
DedeoJu

J,

Vaiz nasihata evvel balarken Cennet-i alay halka satarken Bir millet bylece yat kalkarken A vrupa'nm gidiine benzer mi? Cami mescit ssler iken her yeri leriye derken gedirez geri A vrupa'nn hergn binbir hneri Minareler fabrikaya benzer mi?

sz sylersin havaya simsiz kalmtr kadir Mevlaya Nasl inanrsn batl davaya Cehalet aydn fkire benzer mi?

-13FAHRI
Muhammed Ali'dir her seher virdim Hayderi'yim Caferi'yim ne dersin Hnkar Hac Bekta Veli'dir pirim Hayderi'yim Caferi'yim ne dersin
mam Hasan oldu din ti imanm Hseyn-i Kerbela canm cananm mam Zeynel'aba nur-u zianm Hayderi'yim Caferi'yim ne dersin

,1.

Muhammed Bakr'n olmuum kulu Cafer-i Sadk'tan imiim dolu Musa-y Kazm'dan rendik yolu Hayderi'yim Caferi'yim ne dersin
mam Ali Rza ah- Horasan Muhammed Taki'dr derdime derman Aliy-yn-nakl'dir cmleye ser can Hayderi'yim Caferi'yim ne dersin

 - - - - - -il. -BLM
Hasan- Askeri akna devret Muhammed Mehdfdir sahib-i huccet Fahri bunlarn kernteridir elbet Hayderi'yim Caferi'yim ne dersin

675

-14FARG

-aDila biz bende-i f-i aba-yz nammz var<ir Aliy-yi Hayder-i Kerrar gibi imammz var<ir

kr

Ne bilsn zahid-i hodbin ne srdr nokta-i ma'na kim Men arefden vakfz bayrammz vardr

Felekler ar unsur zikreder adem deyu el'an Melekler hem kiramen katibin huddammz vardr Bize sili erab- nah sun devreylesn meclis Seherde nO edb her dem bizim ahkammz vardr
enler destimizden bir kadeh biz payyz Fari Dolu peymanedir elde hezaran canmz vardr
yaptklarn

ar unsur: -Toprak, su, yol, ate - Kiramen kiitibin: -insann salnda yazan melekler. - arab- nab: -Temiz iki. - Niis: - imet Ahkam: -Hkmler. - Hezaran: -Binlerce.
-b-

Ayet-i Seb'ul-mesani seyr-i fi ma'na benem On sekiz bin alemi seyr eyleyen bina benem Hem mevalid ar unsur e cihatm nh felek imdi Kafn iizre cana simurk anka benem Men aref srrna vakf eyledi mrid beni Bende derbend eyledi .stadmz illa benem Okudum ilm ile lednn mridi kamilden Arif-i billah oldum arla gel dana bencm Gelsn ey Fari bilenler essela meydan- ak Ba-i Bismillahi Rahman-er-Rahim'e ba benem

676

ALEVi VE BEKTAi iiRI.ERi ANTOLOJiS

Seb'ul'mesani: -Fatiha - Mevlid:

-Alt

-Canszlar,

bitkiler,

canllar- e

cihat:

cihet.

-15-

FERHAn
Sanma zahid bo doluyum ah kulu Sultan kuluyum Hem gedaym hem uluyum ah kulu Sultan kuluyum Veli Pirim ah- velayet destgirim Hem imamm hem rehberim ah kulu Sultan kuluyum Nesl-i Hayder Hac
Bekta Hac Bekta
.J...

Gzlerimden ya akar Bam ak yaln ayak Hem yanarak yaklarnk ah kulu Sultan kuluyum Divaneyim aka dtm Drl drl camin itim Ben dnya vanndan getim ah kulu Sultan kuluyum
Asmann mihr milhm Astann secdeahm
ki
ah

Meydanna koymuum ba

Kem nazarla bakma karda ah kulu Sultan kuluyum

Seremedir

atemde penahm kulu Sultan kuluyum

bi riyadr

Pirim iih-
ah

evliyadr

Aklara esselfulr

kulu Sultan kuluyum

Ben mcrimim kara yzm Kanla dolu iki gzm Doru drr Hak'ka zm ah kulu Sultan kuluyum

Hamdlillah benim Ferhad Gussalardan oldum azad Astanm bab- irt\d ah kulu Sultan kuluyum

-Ser eme: Suyun ba. -.Bi riya: Yalansz, erkeke.-. Asman: Gkyz. .Mihr mah: Gne ve ay. .Penah: Snlacak yer - Destgirim: El aldm -Geda: Kul -Astane: Byk dergah - Secdegah: badet edilen yer - Mcrim: Sulu - Hamdulillah: ok kr - Essela: Kendine gvenen gelsin, anlamna, ezanda geer. Bir meydan okuma eklinde yorumlanr - Gussa: Kayt ve tasalar Azad: Kurtulma, zgr olma - Bab: Kap - rad: Aydnlanma

il. BLM

677

-16FEVRYA

p lehin yarin dila, ayar duysun duymasun ... Gl kopar glenden amma har duysun duymasn ... Naleler kl glseni ldlynde var, blbl sfat, Ol yz gl, servi ho reftar, duysun duymasn.
Nu

edip cam- arab- ask ol mesti mdam, Sineye ek dilberi ayar duysun d1;1ymasun
Raz- ak sakla dilde duymasun nadan an Dilferib olduunu dildar duysun duymasan ..

Hasbihalin yare es'arile i'ar et yr, Fevriya amma dilin zinhar duysun duymasn ..

--Reftir : - Mdam - Daima - Nadan - kt - Dilferib - Gnl diikn - es'ar -Eserleri - i'ar - Szle, iaretle - zindar --Aslan -17GARBOGLU Azm-i rfil eyledik ellerimize Dostlar sara ile gnderin bizi Arif olanlara bu ma'na yeter Dostlar safa ile gnderin bizi Durduka durluka artyor demler Giderek gnlden gussayla gamlar Evliya m.ahabbeti ne gzel canlar Dostlar sara ile gnderin bizi

!.

Mahabbete doyulur mu gaziler Gnl diThedii yeri arzUlar Himmet eylen byk kk gaziler Dostlar sara ile gnderin bizi Gerdekte glbankte bizi anarlar Cemiyette lokmamz sunarlar ntizar var yollarmz gzlerle Dostlar sara ile gnderin bizi

Garibolu bu bir ilm-i hikmettir Mahabbet eylemek farzdr snnettir Ne kadar otursak sonu firkattir Dostlar safa ile gnderin bizi

Azm-i rah: Yola koyulmak . . ntizar: Bekleme.. Firkat: Ayrlk - Muhabbet: Sevgi karlkl yaknlk, scaklk, sevgi duyma. Tarikatta toplu konuma - Gerdek: Evlilik ilk gece - Safa: Mutluluk.

678

ALEVi VE BEKTAi fRLERi ANTOLOJiS

-18GARP
Hak sana senden yakndr cmle eya sendedir Bir nazar et a gzn seyr-i temaa sendedir Ge ihanet perdesinden daima sensin emin Sen eminullah hakksn srr- mevla sendedir. Bir gzet vcudunu bir syle bir dur-otur Mescid,i meyhane sensin hem kilise sendedir Kabri ltf kfr iman kan sensin latahnu esma n sensin la ve illa sendedir

Mazhar-

Alem-i kbra zndr Gariba haktan uyun Yedikatyer,yedikatgk,yedikatderyesendede

-19GUBARt
Aklanz, klarz,
eydalanz

elhak gedalarz

felekzedeler miibtelalarz

Biz baht taht- ah ehen ah neyleriz Alemde bir mahabbete kalm gedalanz Tecrid ile kalender ser-pi birehneler Bi neng nam bi dil berk nevalarz
Derviler

dey bizi daim ayaklaman

Biz dahi

bal bana padiahlanz,

Fanileriz Fena yolunun haksaryz Yoldalarz Gubiri gibi hiik-i glanz

il. BLM

679

-20HALM
Bekta-Veli'nin yolun bilmeyen Gndz karanlk gece saylur Evlad- Resul'den eli olmayan krar fsiddir pie saylur

Rahman'diiriir bann tac Ka'be'ye ular zlfnn ucu M'minler katar gruh-u Nac Cmle gruhlar yce saylur bu manadan kananlar Zamanenin imAnna uyanlar Seyyid _Feyzullah'n m'min bilenler Bir niyaz yz bin hacca saylur
Dervi Halin

Ar-

Resul'den tutmayan daman Anlardan cdadr din ile iman Her kim Ehl-i Beyt'e eylerse gman Yz bin emek ekse hie saylur

Evlad-

-21HATEM
-Murabba~

Bir geda abdalm alem ire ahmdr Ali Gayre yoktur ihtiyacm n penihmdr Ali zar giryi.nm hemie dilde ahmdr Ali Zar giryanm hemie dilde ahmdr Ali Kblegahmdr Muhammed secdegahmdr A1i n Hasen Hulk-r-Rza'ya olmuum candan gulam Hem Hseyn-i Kerbela'nn yoluna kurban olan Zikr tesbih bundan zge aka yoktur kelam Kblegahmdr Muhammed secdegfilumdr Ali
ah Zeynel'abidin Bakr hem Ca'fer'i Bunlara eyle mahabbet kim bulasn Hayder'i zakir ol bu msra' kim olmayasn serseri Kblegahmdr Muhammed secdegahmdr Ali

Taki v ba Naki'nin bendesi oldunsa ger alemsin cihanda halk.kulundur serteser Ehl-i imiinn budur virdi dila am seher Kblegahmdr Muhammed secdeahmdr Ali
ah-

ah

Msi-i Kazrn'a eyle iktida ey ehl-i Hak Hem Ali Musa Rza'nn hasretiyle can yak Perde-i imkan- kaldr bunlara bir kere bak Kblegahmdr Muhammed sevdegahmdr Ali

~-ALEV VE BEKTA} liRLERI ANTOLOJJS[

Askerrnin askeri oldu muhibb-i hanedan Muntazr terifine Mehdi'nin hep ol akan Nfir-u vahdet'ten zuhur etti bu iki kfnran Kblegahmdr Muhammed secdefilmdr Ali A gn ey Hatemi eyle nazar bU aleme Kim Muhammed'le Ali'den gayr yokdur bu deme Virdin olsun daima bu lafz hi terk eyleme Kblegahmdr Muhammed sevdegahmdr Ali

-Zar giryan - nlemek ve alamak. -Demie- Bununla birlikte. -Perdei imkan - Grnt alemi. -Nur- Vahdet: Birlik nuru. -Zuhur: Ortaya kt.
-Vird: Zikir, tekrarlama.

-22HASARI
Haa

birbirinden kim ayr grd Muhanuned Alidir, Ali Muhammed Ali benden, ben Ali'den buyurdu Muhammed Alidir, Ali Muhammed

Onsekizbin alem ne varsa ancak Bunlarn akna ver eyledi hak yok yok Turanmz vardr, inkarmz yok Muhammed Ali'dir, Ali Muhammed
Esrarmz vardr, izharmz Dildarmz vardr. ayarrnz

Ali Murtaza'nn temhiri Hseyin'in tahriri hudur ah heydann takriri budur Muhammed Ali'dir, Ali Muhammed
mam

Basari yabana atmaz ahmz Ol deste giimiz ol penahmz Namazda niyazda secde gfilmz Muhammed Ali'dir, Ali Muhammed

-23HCABI

Bir er ararm haldadan olsun,

Hak yola girmi kardatan olsun, Kaali bir olusn, hali bir olsun, Esrara viikf, srddan olsun ...
ncinmesin
Tatl

Her sade dili, alma tarika Her renge giqni nkkatan olusn..
Dergah- Hakta, hizmette olup Sprge alm ferratan olsun .. Irma

ol, incitmesin ol, dil olmu kardeten olsun..

tii a~m

u gld~n gesin Hicabi, ta batan olsun!

-24HMMEDI --a-

Ol kudret nuru kandilde iken efaati Mustafa'ya verdiler Ruhlar ta karnca eklinde iken eriati ulemaya verdiler Huda (~n) emrinde, kafile nun da Bunu bilmek gerek arh- gerdnde Zlfikar elinde, dldl altnda Cesareti murtazaya verdiler

Ne esrar var gr kim hkm alpda Alimler tafsilin grp kitapta Yz yirmi drt bin nebi turabda Semat mesihaya verdiler (Himmedi) nu etti ak rmanda Peygamberler taht arn sanda (akka elkarner) nuri bir parmanda Mucizat enbiyaya verdiler

Hda:Tanr- Klini Maden, Kaynak-Sefaati: br dnyada ihsan ba--Carh- gerdn: Dnen dnya, yaam -Alimler: Bilginler- Tafil: aklama-Nebi: yalva:turab:toprak-Semat: l -Mesha: Diriltme-Nu: ime-akka el kamer: Aym blnmesi, mucizesi.-Mclzat: Keramet, tansk-Enbiya:Peygamber

-b-

Yedi iklim drt keyi dolandm Men Ali'den gayri Ali gnnedim Aradm arattm sordum arandm Men Ali'den gayri Ali grmedim Ali gibi er gelmedi cihana Onada buldular yzbin bahane Yedi kare vard ulu divane Men Ali'den gayri Ali grmedim

~--!1-LEVI VE BEKTA RLER/ ANTOLOJiSi

Kendinden yaratt lavhi kalemi Nuriyle fark etti cmle alemi

Sdkiyle aran mahrum olur mu Men Ali'den gayri Ali grmedim

Seyfi Kulun Himmet ikrarn beli Dilim peltek syler kendim bir deli Evvela Muhammed ahiri Ali Men Ali'den gayri Ali grmedim

-25HERDEM
Gel gnl el ile dme inada Dur dediim yerde dur kerem eyle Nin geldik eceb biz bu fenada A.dem ol asln bil kerem eyle
Bazlar dnyfila mfilldir Haram ile hilesine kaildir Eli zemm-eylemek ey deildir Kesilsin gybetten dil kerem eyle

Vara buluasn bir ulu ere Belki mazhar der yol vara vara Alasan da olmaz bihOde yere !dilikler ile gl kerem eyle Hcrdemi kulunun yldz dk Erenler yolunda aktr ak Vasfn edebilmez dili dolak KabUI et kapunda kul kerem eyle

-26HULS BABA
Gel gnl kamiller benmdesi ol gel Kamiller kalbinde tecelli-i Hak Arayp mrid-i kamili bul gel Saf eyle dyinen bulasn revnak
nsan- kamildir derdine derman Halleder mkln her demde asan Yoluna s4k ile verip b! u din Sil gnl evini uyandr rak

J,

Kibr ile kin hased evham haylU Bulunsa bir kalbde grnmez cemal Vartn terkedip mahvetmek kemal ''Mfitu" hadisine olur mlsadak Hultlsi kl kendini ali himmet "Kenz-i la yfna"dr sabr u kanaat "Kenz-i layefna" dr sabr u kanbt Hak resQI buyurdu bil ki muhakkak

Tecelli: Belirleme.-Ayine: Ayna- Evham: Vehimler, kuruntular. - Mutu: "lmeden nce lnz" anlamnda bir hadis.- Kenzi yfna: Tkenmez hazine.

la

il. BLM

683

-27HSNiBABA
Eiin tan beklerim, Hnkar Hac Hekta Veli Gster cemalin isterim, Hnkar Hac Bekta Veli

Gah sararp gah solaym, Seni gnlmde bulaym Kulun kurbann olaym, Hnkar Hac Bekta Veli Bahr-i hakikat drsn, stn gller brsn Demin devrann yrsn, Hnka:-Hac Bekta Veli Derdinle siyah balarm, Erir yrekte yalarn Seni anp kan alarm, Hnkar Hac Bekta Veli Ahvalim oldu perian, Senden olur bana derman Kulun Hsni zar giryan, Hnkar Hac Bekta Veli
-28HDATEVFK

-aHorasan mlknden ruma geenler Hnkar Hac Bekta ah Seyyit Ali Hakikat tasndan arap ienler Hnkar Hac Bekta Veli ah Seyyit Ali Biri mminlerin kblegahdr Biri Rum elinin padiahdr Biri asmann mhr ve mahdr Hnkar Hac Bekta ah Seyyit Ali

J.

Biri yrtmtr cansz duvar Biri tlamtr cmle kffar Biri aklarn dili gffar Hnkar Hac Bekta Veli ah Seyyit Ali Biri si.ilale-i hayrul beerdir Biri Al-Ahmed nesli haydardr Bu iki, birlikte nokka mazhardr Hnkar Hac Bekta, ah Seyyit Ali

Hda Tevfik byle beyanm benim Tariki mstakim rah ve erkanm Ervah- ezelde benim imanm Hnkar Hac Bekta.ah Seyyit Ali

-bCem olup her yerde gruh- naci Allah dost Muhammed Ali arr Naciler bilip der sr mirac Hnkar Hac Bekta Veli arr Hak cemalin ezel grenler mail Mekteb-i irfandan ders alan amil Sadk olan ruh-u insan- kamil Ervah ezelde beli arr

684

ALEV VE BEKTA/ iiRLER ANTOW_'Jl_'SI __

.Erenler serdar fatihi) ebvab Mminlere haktan buyuruldu hitap Hak cemalin ezel grenler mail Dergahna ahm ettim intisab Dilde zikrim Kzl Deli arr

J..

Mridin eteini koymaz elinden

smi

Haydar olur ezber dilinden Murtaza babnda can ve gnlden (Hda Tevfik) sinceli arr

-Ebvab: Kaplar aan -Maili: Eilimli, ,itisabi katlm -Amil: i, alan

-29BRET

ekilb sinemize kerb bela desteresi Ta Sveyda- yi derunum grnd beresi Kodular aleme hicran ile ate kresi Ti-i n!tem aal sineye ah penceresi em dil oldu Hseyn akna bir kan deresi Dolanub burc-i erefden eb-i zulmette o mah Kerbela de'tine grnd o demde bir rah Canm etti feda Hazret-i Hak'ka ol ah Ti-i matem aal sineye ah penceresi em dil oldu Hseyn akna bir kan deresi Nim nigah etmediler dide-i giryanmza Kydlar emr-i Yezid ile bizim canmza Urdular atei bu can-il cihanbanmza Ti-i matem aal sineye at penceresi em dil oldu Hseyn akna bir kan deresi
bret'a em eraan- Resul- ssekaleyn Drr-i sertac- sall:\tin imam-ill-haremeyn
Ti-i

Matemin hare kadar eyleyelim farz- ayn mAtem aal sineye ah penceresi em dil oldu Hseyn akna bir kan deresi

Sveyda: Gizli, gnah. -T: Kl - Nim: Yarm Niah -Bak. erean: eraglar, mumlar. Resul-ssekaleyn:/nsan/ar, btn yaratlmlarn peygamberi.

il. BWM

685

-3~

DRS
Gezdiim yerlerde virdin edeyim Kalbim gevherisin ya imam Ali Hakikatin gonca gln dereyim Evvelim ahrm kemalm Ali

Ar-

Ali'm de muallak tan atnca a'lada m~lekler tutunca Ardan yz drt kitab yere inince Cmlesin erh .eden Ca'fer ya Ali
top indi markdan yolu mu'cizat nuru Kazm Musa Rza getrd dolu Kilzm Musa Rza getrd dolu

Hakikatin gonca gln dererken Fatma Hadiee'nin zlfn tararken Zhre yldzyle bile doarken Bile doan Ziihre yldzm Ali Ali'm Zhre yldz ile dodu nince peygamberler divane durdu On sekiz bin alem zabtnda oldu Doksan bin bir isme cananm Ali Doksan dokuz bin nebi hakikat giil Doksan dokuz tarik anlarn yolu Otuz bin eriat ma'rifet lfili Hakikatte mam Hseyn Ali
yz altm alt gn ile geldi Krk sekiz kapda hem konuk oldu On iki imam ah Hseyin bir geldi Kerbela'da meydan eden ya Ali
Kerbela'dr ehidlerin mekan

Maribden

Markdan do.du

Kble tarafndan bir bulut geldi Bu bulut iinde imek alnd Mah geldi Mi'racda iki blnd Birlie yetren sensin ya Ali u ciMnn drt kesi ahsn On sekiz bin alem kblegahsn Muhammed Taki'nin sen penahsm Naki nuru ile doann Ali

Cebrail Ali'ye selam getrd Mikail cennetten kalem getrd Azrail hazreti din getrd Hak'ka teslim eden ah mam Ali Kul hvallah dedim Ailah-s-samed Muhammed Ali'ye verin salevat Yz yirmi nebiye indi drt kitab Ana kalem alan Askerim Ali

Muhammed'dir d alemin sultan mam Zeynel ile Hak'ka varmal Hakikat gldr Zeynel ya Ali
Asa ile bile Hak'ka giderken Musa Hak'la bin bir kelam ederken Kanber ilt bile Dldl yederken Zindanda Muhammed Bakr ya Ali

dris bu kelam byle deyince On iki imamlara niyaz klnca Maaradan Mehdi zuhur olunca nnce sanca eken ya Ali

686

ALEVi VE BEKTAL.!!_~LERI ANTOL_QJiSi

-31ZZET
Derd-i vuslat bizdedir biz akan- Hayder'iz Mrdegan- Hayder'iz biz zindegan- Hayder'iz
Srrmzla ainadr ruh- raz- Mrteza Sureta cismiz veli ma'nide can- Hayder'iz

bn-i amm-i Mustaf'dr mltedi-yi akan Hamdllilah bendeyiz biz bendegan- Hayder'iz

Dnmeyiz Hubb-i Ali'den Rafzi derler bize Biz muhibb-i canfeda-yi hfuedan- Hayder'iz Hariciler Zlfikar- nutkumu zzet bilr Hasm- Ehl-i beyt'e seyf-i bieman-i Hayder'iz

Mnle: l - Zinde: Diri

-32KADIR

Alemi mamur-u abadan eden Bektfiidir Meclis-i irfan hep handan eden Bektaidir
uh-u mmtaz- Cihan daima irad edip Ehl-i cehli kabil-i iz'an eden Bektaidir

Hazret-i sa gibi mevta.Ian ihya edp Y eknefesle herkese ihsan eden Bektaidir
Hlic Bekta-

Velidir ol gUruh-u mridan Kalb ile dnyay hep seyran Bektaidir

leri adalar ile daima ceng cidal Sine-i aday hep pryan eden Bektiidir

Ey Kadiri ilticftmz daima ol harftir Dar- dnya zatn sultan eden Bektaidir
uhu mmtaz-

cihan: Cihann sekin kiileri - z'an:Anlay -A'da: Dman

Pryan: Yakan,

ykan

il. BLM

687

-33KAM

-aHer abd-i iicize minnet etmeyiz Bir ah- kadir mennanmz var Kimseden mmid-i efkat etmeyiz Feyyaz- amim-l-ihsanmz var
Mukteda-y ah- rah- eriat

Yfuiigar-

D ah- ehl4an ebb1r ebber Zehra halef-i Hayder Kurratl-uyun zat- Peygamber Serverimiz merd-i meydanmz var

Delil -i sebil-i ehl-i tarikat Menba'-1 ma'rifet Kan- hakikat Muhammed Mustafa Sultanmz var MeHlz ii melce ii hem penfihmz Rehber-i rahmz dad- hahmz Taht- velayette padiahmz Aliy-yel-Mrteza arslanmz var

Zeynel'aM Bakr Ca'fer-i Sadk Kazm Rza Taki hayrl-halayk Naki v 'Askeri mahbub-i Halik Muhammed Mehdi-i devranmz var AI.-i Resfil'edir i'tikadmz ardeh ma'suma istinadmz Ehl-i Beyt'e muhkem i'timldmz Kimiyi lkriir imanmz var
Uyulmas

Mennan: Tanr.- Feyyaz: Bereket veren. -Amim:Genel.- Mukteqa: gereken.- Dclil-i sebil: Klavuz.- Melaz melce, penah:Snlacak yer.
-b-

Ka'be-i kuyun tavaf ettik ezelden bacyz Sanma gayr bizleri kim biz grilh-i naciyiz Sim zer Kanln'm olsun indimizde yok bizim Ziihida bir lokmann hem tokuyuz hem acyz Men aref dersin bilelden dest damen tutmuuz Ol sebebden yetmi iki frkann ihracyz Mey i;b mahbub sevmek ta ezelden karmz
Ol sebebden yetmi iki
Rafzi dese frkann ihrkyz

nota mnkir harabat ehline Sen zn bil Kamiya biz cmlenin sertacyz

688

ALEVi VE BEKTA iiRLER ANTOLOJisz__

-34KABUL

Ey gnl avaresin, pr yaresir, sadparesin, Derdi ok dilhastesin, derman yok, biaresin Zevk odur yarin seninle geh kse, geh bara Naz ide ol gelmeye, sen varasn yalvaresin. Ama sen ol goncaya razn, sana ol alr Sen nihan etsen o gl ra'na bilir avaresin. Reng rO yoktur, gl- gleende rhsann gibi Var mdr grsn saba, evrak- glzar arasn Mttehemdir kakl-i dilber gnl alma ile Syle dildare Kabuli an yusun taresin.

--35KEMAL Kudret lisann anda Lemyezel Kurarken gzme dergah grnd Srr- mukadderden taksim-i ezel Kendime hemserlik bir ah grnd Seyrettim talihim bir bir yazdlar Her harfin bin kere belki szdler Ol zamandan bana destur dediler Desdme sa sere klah grnd.

.J,

ezelde esrarma bak peygamber-i Hak. Rah- terrehhumda kim bana ancak 01 ah- Muhammed penah grnd
efaat klmadan

Ervah-

Bir nida iittim hitab- ileyk Evvel nefes dedim lebbeyk lebbeyk Kemal deyince el'ak-u aleyk Bu emime Cemalullah grnd.

* Lemyezel : Tanr, -

Terahhm : Acma - ILbbeyk: Emrine hazrm, buyur

-36KEF

Nice pirler ile batn yznden Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen. Bunca dil teneler kand sznden Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen.

Am sancan kbleye kar

Hu glbank sadas kaplad ar Arzulayp gider Hac BektA' Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen

il. BLM

689

ekilsn glbankler era uyansun Kudret sakileri meydanda dnsn Yezdiler har olub m'min sevinsn Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen. Seninle feth olup uyand era Mnkir olanlara dt iftirak Elinde elii yezid krarak Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen.

Deli'yi Abdal Milsa'nn ~ide elii Ar.tfi eder Hac Bekta Veli'yi Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen
ah

A kaynadr grdiim Kzl

Pirler yziin dnp Hicaz'a karu Kble'sini ald namaza karu M'min olan gitsn niyaza karu Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen

Ketiya alayub emi nem ister Mii'min kardelerin Ayn- cem ister'. Kapna gelmiler bir kerem ister Pirim Abdal Musa Sultan'dr gelen

-37KUL ABD Kmr gzlm leblerinin lezzeti, .J, midir, erbet midir, bal mdr? Dklm ak gerdannn stne, KllkUI mdr, perem midir, tel midir?
eker Alaklar koyup, yksekten uma, Olur olmazlara smn ama Yadlara meyledip gel benden geme, Adet midir, kanun m~dur, yol mudur?

Kudretinden byle halka ekilir, nuru zerine salr, Yar, senin bahende iek alr, Lale midir, snbl mdr, gl mdr?
Hakk

Kul Abdi der ki grdm d, Dilbere meyletmek yiitin ii Yar yolunda akan emimin ya Dere midir, deniz midir, sel midir?

-38KULEYYUB
Kervanmz Kerbelaya yrd Seksen u eda bile var idi Susuzluktan dudaklar kurudu Ala, gzm ala bu matem ay

.J,

Al kana helendi al paki nesil Feryada balad evlad resul Bu ayda byledir bizlere usul Ala gzm ala bu matem ay
ehit oldu cmle esbap kalmad ok bekledim mam Ali gelmedi Ehlibeyti sayan asla kalmad Ala gzm ala bu matem ay

ah mam Hseyin meydan kt Galet imir melun klcn ekti Appa~ Sancen Topra dikti Ala gzm ala bu matem ay
Balad yezitler suyun yolunu Kestiler Appasn iki kolunu Ehlibeytin soldurdular gln Ala gzm ala bu matem ay

Ba duvakldr

Yaktn cierini cenab

gl yzl Leyla mevla (kul Eyuubu) halin isyle Ala gzm ala bu matem ay

690

ALEVi VE BEKTA liRLER ANTOLOJSi

-~~~~~~~~~~~~~~~

-39KURBANi
La mek{ln, ehrinden cihana geldim Canlar inde ol cana eritim Elden ele kabdan kaba szldm, ok dert ekip bu dermana eritim Ben bu akn boyasna boyandm Bela ektim belasna dayandm Yeri g yaradandan dilendim Katre idim bir ummana eritim Kudret kemerini aldm belime, Hak kelamn ezber ettim dilime, Tarikatten bir yol geti elime, Hakikatten, yol erkana eritim .. Kurbani'yim der ki sz muhtasar, Pir elinden itim ab- kevseri, Erler, evliyalar, krklar serveri, Uradm bir keremkfine eritim!..

-40KSTAHOGLU
"Gzel Hak'tan hidayeti umanlar Muhammet Ali'ye talip et bizi Muhammet Ali yoluna gidenler Muhammed Ali'ye talip et bizi Muhammet Ali'dir yolun ezeli mam Hasan imamlarn gzeli Rum'da yatan Hac Bekta- Veli Muhammet Ali'ye talip et bizi
mam Hseyin'dir cmleye sultan Mmin olan kullar brakmaz dilden Aleme ah olan Hata! Sultan Muhammet Ali'ye talip et bizi

J..

Musa-i Kfizm'a diyelim beli Ol Koca samut'tan ielim suyu Atas eyh Ahmet Teslim Abdal' Muhammet Ali'ye talip et bizi
mam- Rza'dan doldu Dergahtan yad etme ekskl kulu Sr olup srda kalan Er Dervi Ali Muhammet Ali'ye talip et bizi

Muhammet Taki'ye halim syleyim Cmle mminlere minnet eyleyim Er Mustafa Mansur Abdal' boylaym Muhammet Ali'ye talip et bizi Ali'yyn Naki'de dilein dile Sizden ihsan olsun ekskl kula Kul Hseyin, Sevindik, Kul Mahmut bile Muhammet Ali'ye talip et bizi Muhammed Mehdi'de imamlar tamam Gnlde kalmasn ek ile gman Kerbela lnde Oniki mam Muhammet Ali'ye talip et bizi
Kstaholan eydr t alalm Koca Pir Sultan'a akird olalm Tuttuumuz eli (Allah bir Muhammet) Ali bilelim Muhammet Ali'ye talip et bizi

mam Zeynel ile abaya yatan Ali'dir kendi koleye atan ehitlik diledi Koca Pir Sultan Muhammet Ali'ye talip et bizi

Cmle Muhammet Bakr'a himmet Mminler Mevla'ya eyledi minnet Makam sr olan Koca Kul Himmet Muhammet Ali'ye talip et bizi
mam Cafer idi bu yolun hemi

Tavafa gideyim mm Glsm' Halep'te yzyen Seyyit Nesimi Muhammet Ali'ye talip et bizi

il. BLM

691

-41LATFEBACI

Biziz ebedi lmeyen lm iin gam yemeyiz Adam m gidip gelmeyen Biz ona adam demeyiz Meclisimiz maherimiz Mriddir peygambermiz Her gn sorar hesabmz Yarna hesap komayz

Mridimiz hfildm bize Sulu isek verir ceza Balanmz biz bir sze Sz birdir iki demeyiz

Muriddir Muride

azm anmz teslim canmz

Yz ~iren eytanmz Lanet okuruz sevmeyiz

Latife bismillahmz Tesbih-i zikrullahmz Mrid bizim Allahmz Alla'h bir iki demeyiz
LEM BABA

-42-

Husrev-i hakan benim Derd ile gayretke oldum, Derdrnend-i ryan benim
Ak- envar- Hak'km, Niizm- e'ar- Hak'km

Canfed!l-y c!lnm eha,

Hem aker-i zat-i Hak'km, uride-i elhan benim Dost deyu ayar aramam, Mecliste ayyar aramam Senden zge yar aramam, Her emrine kurban benim
Canann fermanberiyim, Mengiilu bir kenteriyim Derdi ile serseriyim, Mbtela-y hicran benim

Lem'iya feryat yetiir, Elbette bir dad yetiir Mevlaadan imdat yetiir, Bidad-i natvan benim
Envar:M2rlar Nazm: air aker: Hizmeti Fermanber: Fermanna hazr Mengu: Kpe Bidad-i natvan: Korunmayan zavall.

692

ALEVi VE BEKTAi J/RJ..ERI ANfOLOJiSi

-43LTF

-aKim bilirdi el ele el Hak'ka ikrar olmasa (1) Kim bilirdi Ahmed-i MuhtaM Hayder olmasa Kim bilirdi cedd-i pfilc-i Ehl-i Beyt kimler imi Kim bilirdi feth-i din Sahih teberdar olmasa Kim bilirdi bu Enelhak smn ifa edb Kim bilirdi Hazret-i Mansfir'u berdar olmasa Kim bilirdi yaver-i Peygamber-i ficenab Kim bilirdi HAc Bektli fil- hnkar olmasa Kim bilirdi kadrini dnya v mafhada kim Kim bilirdi Ltfi'yi sahib-i e'&- olmasa
(1) Bu iirin 18. yzylda yaam Ltfi'ye ait olduu sanlmakta isede bu kesin bir

durum deil.

-bTop dilden kt klle-i ahm(2) Mah-t mnevveri deldide geti Andan pertab etti ol ruyi mahim Huridi, haveri deldi de geti

J.

Ol bur eflak etti bikarar Kale-i hayberi kld tarumar Sed iskenderi ykt aikar Kaf mcevheri deldi de geti

Ltfi ahmdan titredi alem Kyamet mi koptu, yoksa muharrem Haraba yz tuttu ol ba erem arh- sin'i vuzn deldi de geti.
Mah-

mnevver:Aydm,

Hurit: Gne

kl ay--Pertab: Aydnlatma-Ruy mah: Ay yzunu-Haveri:-EOak:Gkler-Bikarav: Kararsz-Carh- sin' vuzra: yzylda yaam

(2) Bu iir 18. durum degil.

Lutfi'ye ait

olduu sanlmakta

ise de bu kesin bir

il. BlM

693

44
MAHZURI Sevday-i zlfnle irin Leyli yar, Cnun-u ak olup divanelendim .. ua- hsnne can atp her bar yle par par yanp pervanelendim..

J.

umma, sevdiim benden, muhabbetin kmaz bu tenden, Ta ki hare kadar vazgemem senden, Sanma kim el" ekip biganelendim
Ak-u

Bivefalk

Yar irin dillerin gu eyleyelden, Liitfunla hat.mm ho eyleyelden Hayat la'lini n eyleyelden, Ta ebed aknla mestanelendim..
Talepkar- akn

Keman ebru senin tiir- zlfnde, Dil baldr mkibar-1 zlfnde, Mansur ve gamze-i cfn zlfnde, Can verip aknla merdanelendim ..

Manzuri'yim kldm yar, sana nazar,

oldum ey server, Hamd-ola llltfuna dp dil mazhar, Vasl- murad olup kranelendim!

-45MAKB UL

Dil secdegah erenler ah Oldum aah mu'tadmz var Klarz ah Zikr-i l.hi Ruz eb dahi feryadmz var

Ca.m-1 safaya Zeynel'abli'ya Ak- velaya Hulk- Rza'ya Zat- Mevla'ya durdum duaya ah- K.erbela'ya imdadmz var

Makbll kemtere Elmukaddere

Kerem bizlere girdik katara Mescid minbere Zikr-i Ekbere Ali Kanber'e kadmz var

Mutad: Adet

-Cam-

safa: Sefa veren dadeh,

ak,

ilim.

694

ALEVi VE BEKTA iiRLERi A._NTOLOJiSI

-46MASUM
Ey Alah'n sen varken Ya ben kime yalvaraym smin Gani Seddar iken Ya ben kime yalvaraym
Aralarda kalk dedi A deftere bak dedi Hayr amel yok dedi Ya ben kime yalvaraym
Akta yaln oynaynca

Bata

beyin

kaynaynca

mdat senden olmaynca

Ya ben kime yalvaraym

ki melek geldi senden

Sorgu sual sordu benden dilim tutmuiken Ya ben kime yalvaraym

Azm

Ya

Mansumiyem benim canm yerinde akt kanm Sensin habibim sultanm Ya ben kime yalvaraym

-47MEYDAN ABDAL
Server gnceiz fani dnyadan mmetlerim size elveda' dedi Azrfl'le name gelr Huda'dan mmetlerim size elveda' dedi Tevekkl babna km oturmu Snneti klm da farz bitirmi Yzn grmeden iman getrm mmetlerim size elveda' dedi mmetleri hep topland katna Giymi hullc donun binmi atna Helalim Hadice kzm Fatma Ehl-i Bey'tim size elveda' dedi

J..

Muhibleri hep topland huzura Kanl yalar dkt yerin yzne Hasan Hseyn'i alm dizine Kuzularm size elveda' dedi Ali benim ahvalimi bilesin Gidiyorum mmetime diyesin Selman suyum koysun beni yuyasn mmetlerim size elveda' dedi
km sala verir Bilil Habei Takati yokdur kaldramaz ba Muhiblere sald kzgn atei Muhiblerim size elveda' dedi

Meydan Abdal emim ya sel oldu Ahret evinden bize gel oldu Muhibler iinde ok figan oldu Muhiblerim size elveda' dedi

-48MEBNi
Mtak-

Ol

kan-

dilin mahbub-i Sbhan Hseyn'e kerem makbul-i Rahmin Hseyn'e

Hem Hazret-i Fahr- cihann kurra-tl ayn Ferzende-i pak ol eh-i Merdin Hseyn'e Bir nOr-u basar ol ki cier pare-i '.Zehra Hem ceddi Muhammed o kerem k;an Hseyn'e Her am seher zari klub blbl~i oldum Ol ba- nbvvet gl-i handan- Hseyn'e Hep varm cann c_?n dahi !ilemde neyim var feda ol !ih- ehidan- Hseyn'e

C!inm

Haner ki ekb kyd ol evlad- Resul'e La'net Yezid'e girdiin kan- Hseyn'e Ben nice ana etmeyeyim la'neti her dem kydn c!in- Hseyn'e

01 kafir-i din

Biz bende-i ol sadk- Evlad- ResOlz U'net ederiz daima dman- Hseyn'e Ahval-i
ehid!in kldka

Aklmdalur

hal-i

perian-

tasavvur Hseyn'e

Kan ala gzilm yad ederek hun-i Hseyn'i Bir emr-i azim oldu bu ihvan- Hseyn'e Ey Mebni o ehler ehinin rahna can ver Vasl olasn belki o canan- Hilseyn'e

Kurra-tl ayn: Gz nuru -Ferzend:Oul -Nr-u basar: Gz nuru- Kulp: Kalpler, kalp - Dem: An - Rah: Yol - hvan: Arkada, yaren - Bende: Bal, kul, talip - ah ehidan: ehitler bas - Kerem kan: yilik, yardm madeni Handan: Neeli sevinli - Mstak: Dkn- Mahbub: Sevgili.

696

ALEVi VE BEKT_,y/ iiRLER ANTOWJ!SI

MiAD

-49-

-aVaris-i ilm-i Nebt kaif-i hem srr- Ali Vakf- nak- tlsmat- huruf-i ezeli Maye-i fazll u kerem mefhar- aktab veli Rehber-i rah- necat ya'ni Hak'n kudret eli Hazin-i genc-i uJUm nfb-i esrar- Ali Nazr- levh kalemdir Hac Bekta- Veli Sever-i Rum u Acem'dir Hac Bekta- Veli Evliya ire odur menbli-i sereme-i Rfim Emrine oldu muti' ems kamer devr-i ncilm Srr- kudretle verilmitir ana cmle ulum Kanu Rfim erleri kld ana terif-i kudm Bildiler bezm-i velftyette nedir tarz- rsum Nazr- levh kalemdir Hac Bekta- Veli Server-i Rum u Acem'dir Hac Bekta- Veli Geldi n Rum'a kerametlerin etti zhar Syledi srr- Huda'dan nie dr1 esrar Emrine oldu kamu ram cemld ear Sat ahbab kulbuna necm-i envar Hamdlillah dil candan ana kldk ikrar Nazr- levh kalemdir Hac Bekta- Veli Server-i Rfim u Acem'dir Hac Bekta- Veli Mesned-i hkm-i velayette kerem ana der Derdmendana kamu feyz himem ana der Sfre-i nan- ata bezl-i niam !ina der Sohbet-i silsile-i zat- iyem ana der Arsay ak ire daim her keHi.m ana der Nazr- levh kalemdir Hac Bekta- Veli Server-i Rfim u Acem'dir Hac Bekta- Veli Dem-i glbangi eken merd-i vegayi oldur Reh-i Hak mrididir pir-i bakayi oldur Gam- ak hastesine tbb- iiayi oldur eb-i zulmette yanan ems-i ziyayt oldur Nur- hikmetle parldar kutb-i velay oldur Nazr- levh kalemdir Hac Bekta- Veli Server-i Rum u Acem'dir Hac Bektli- Veli Kurb-i izzette olub varis-i ilm-i Nebevi Odur evlad- Muhammed gher-i Mustafavi Cebhesinde grnr ayet-i nfir-u Alevi Haseneyn gayretine dolmu idi gn1 evi

------Cmlesinden ulu grd an Ahmed Yesevi Nazr- levh kalemdir Hac 'Bekta- Veli Server-i rum u Acem'dir Hac Bekta- Veli Zeynel'aba Bakr u Ca'fer hakk Musi Rza nesl-i Peygamber hakk ah Taki ah Naki hem eh-i Asker hakk Mazhar- Fazl- Huda Mehdi-i server hakk Kulu Miadi'ye ettii keremler hakk Nazr- levh kalemdir Hac Bekta- Veli Server-i ROm u Acem'dir Hac Bekta- Veli
Kazm- eref-i

il. BLM

697

.
-Fazl: stnlk -Kerem: Cmertlik -Mefiar: ftihar-- Hazin-i genc:Hazine- Nucm: Yldzlar -Ram:Balant~ Cemad: Madenler- Ecar: Aalar- Sfre:Sofra- Merd-i vega: Sava er -Vela: Evliyalk.
-bYzn nuru keremdir hey imanm Hadisin derde emdir hey imanm Sen ol suWln- kevneyn ResUl'sn Ki zatn muhteremdi hey imanm Senin ceddindir smfl Halil hem Kerim ali himemdir hey imanm
Kevneyn:ki cihan, varlklar

Tlsm: Srl

Kamu aba v ecdadn efendim Hasib Z-iyemdir hey imanm Dahi ashiib alin cmlesi hep Cenab- has memdir hey imanm Kulun Miidi'ye eyle etaat Ki gayet mttehemdir hey imiinm

-50MESRUR ABDAL
Bir aceb hiline erdik zamann, Grp birbirimiz seemez olduk! Zevali yakndr bilmem, cihann Herdem alamaktan glemez olduk! Hi kadri ?ilinmez oldu irfann, Budur nianesi ahir zamann Evvel srdmz dem--- devrann imdi zerresini gremez olduk!

J..

Kemal erbabna kalmad rabet, .Nidana her yerde ederler izzet Kyametten olmak gerek atamet, B.ir hakikat ehli bulamaz oldu! Nasihati budur Mesrur Aptal'n Tkenmez beyan ky ile kaalin Kemseye (u) deye anlatma hftlin Kendi halimize gelemez olduk!

698

ALEVi VE BEKTA} iiRLERI ANTOLOJiS _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-bBir aceb haline erdik zamann, Grp birbirimiz seemez olduk! Zevali yakndr bilmem, cihann Herdem alamaktan glemez olduk! Hi kadri bilinmez oldu irfann, Budur nianesi ahir zamann Evvel srdmz dem- devrann imdi zerresini gremez olduk!

J.

Kemal erbabna kalmad rabet, Nadana her yerde ederler izzet Kyametten olmak gerek alamet, Bir hakikat ehli bulamaz olduk! Nasihati budur Mesrur Aptal'n Tkenmez beyan ky! ile kaalin Kimseye (u) deye anlatma halin Kendi halimize gelemez olduk!

-51MUHFI
Bir adem balansa riyal babna Dilde noksan eder ibadetini Marurluk getirir kendi kendine Her kim beenirse kyafetini

J..

Nazar kl aleme gzleri knda Mrvvet kalmam hibir insanda Mahanet olmasa3 fani cihanda Kimse terk eder mi velayetini

Muhfiyem dur olma rah-1 rzadn ek destei gayri bu masevadan Kesmem umudumu Al abadan Gzlerim ukbade sefaatini

-52MUllBB

Gzeller naz ile reftar ederler, Dnerler gonceve reftar ederler.. Koyup iiklann ol mah- rular Rakib ile varup hazar ederler..

Dn ikrar etmiiken buseyi yar, Aceb noldu bugn inkar ederler Gzellerden vefa ummak ne mmkn Cefa dersen veli bisyar ederler, etmez izhar berdar ederler.

Muhibbi

srr- ak

Sakn, Mansur-ve

-53MUMAR
lk sm azmidir nutku ehlullah Tunca dese onu saf zer eyler Yek nazar eylese oniki billah Asr- kemharay mucevher eyler

J.

Benim ektiim akn nardr Blbl gle yank yargandr Ktle iyilik arif kardr Er adur zehiri panzehir eyler

il. BLM

699

Muman

etme srr spham ehl-i irfan Bir kula yar olsa ltf rabban Dehre skenderi zlkarneyn eyler
Eer rendiysen

far

-54MTAK

Biz harabat ehliyiz kaanemiz viranedir Siilik-i ptr-i muganz tekkemiz meyhanedir Pirimiz var armz yok bi elamethahede alemden ne gam gamhanmz peymanedir

Ta'n-

Biz mukayyed olmayz zencir-i kfr din ile Kabil-i iman- kfr olmu u kim divanedir Kntkenzim ma'nisin fehmetmez asla ehl-i kal Mahrem-i riiz- hidayettir o kim mestanedir
Hasl

Kl

bir noktadr Mtak ilm-i arifim kal ehli bu ma'naya hele biganedir

Mukayyed :Bal
--55NAKD
Bugn
meydan- ak

Munftfk

ire yine ahengimiz vardr mnkir-i bedhfilar ile cengimiz vardr

Hemie

Erenler bezmine Allah eyvallah diyp girdik zikr olur dilde zeh-i glbangimiz vardr

Atarsa gam deil zem tan mnkir bize ahm Bizim de anlarn hakknda la'net sengimiz vardr Girip de aina-yi ak olan bu meclise daim Kemalat ehlini bilmek itin mihengimiz vardr
Alnmaz nakmz devran- alemde behey Nakdi Bizim bir suret-i ayinede bin rengimiz vardr

Bedh: irkin - Seng:

Ta

700

ALEV VE !JE~liRIER ANTOWJIS/

-56NAZF Elminnet-lillah ki eya slihib-i himmet Ey kan- mrvvet

Secclidegehin buldu sellimetle saadet Vey lin- tarikat Nefsinde muharib olan ey safder-i galib Ceddin Ebu Talib Hak'dan sana kim suret-i ma'nide bu kuvvet hsan inayet Bu bezme ksuf ermi idi Anber mi sald
ite ald

Saddak nefsin eyledi zhar- keramet Ey mazhar- cevdet Hak sahibine eyledi teslim bu Ciiy-i fukaray
cam

Zvviira mbarek ola bu Ka'be-i ismet Her kOesi cennet Bu silsile-i Bektiii'ye gel dil uzatma yle zehir atma
Kl o neseb-i pfil<.den mmid-i Der pi-i kyamet efaat

Dergah- selamet denilr buna efendi Bii feyz-i blendi

Her ciinibini kaplad Ey siilik-i vahdet

enviir-

hakikat

BO hankah ire heme ad oldu gnller A 'la ile efhar mi cihan ite Nazim bu meserret Hakka bu ne devlet
Demez

il. BLM

701

-57NHA (NAHAN)

ezelde dlvan- Hak'da Secde-i !idemi ettim de geldim Hem !idem balktan yaradldk ta ar unsur liMsm giydim de geldim
Ervah-

J,

Tur'da Musa ile divana durdum Hak'km tecelli_sin ben onda grdlim Rfih-ul-makaddes'den ncil okudum Tfl- MesiM'y bildim de geldim
MahbO.b-i Huda'ya vahy-oldu Kur'an Hem yazd okudu ol ah- Merdan Mi'rac'a Muhammed gittii zaman Leyle-i mi'rac' grdm de geldim

Keti-i Nfihile girdim tufana Bir dem lsmail'e geldim kurb.na Ya'kub ve hayli ddm efgana Ysuf-i Ken'an' buldum da geldim

Muhammed AH'nin nki ferman

Krklar meydannda

grdm erkan

Nahani byledir derdin derman Bu dem devriln slirdm de geldim

-58-

PAKI
J..

Eiine

ok krler olsun srdm yzm Seyyid Ali Sultiln'n Sdk ile baladm ben de zm Eiine Kzl Deli Sultn'n

Koru yaylasndan att iini

Baba pnarnn deldi tan Krklar beli dedi koydu ban

Eiine Kzl

Deli Sultan'n

Gelibol'dan geti Hak'ka dayand Tahta kl al kanlara boyand Burhann grenler geldi inand Eiine Kzl Deli Sultiln'n

Paki'nin ezelden vardr iman

Seyyid Ali'dir derdinin derman
Rfilnda fedadr ba Eiine Kzl

ile can

Deli

Sultan'n

-59PNHAN ABDAL
Verdiin ikrara doru gel yr Mansur olup darda tuttuun eli bul Bu yolun lihdr Muhammed Ali Muhammed Ali'den kalan yolu bul

Erenler srrn verme araya Gnl ykp geyleme seraya Var bir amel kazan Hak'kayaraya
Arnn arayp gezdii bal

bul

Hat yolunun lih Ali'dir Ali

Arif olan kii neylesin kati Rehberim Muhammed.mridim Ali
Mride

Erenler meydannda kestiim balar

Cfi Doru doru

rehberde olan hali bul

ekki emimden kan ile yalar gelin m'min kardalar Rehber destinden koktuum gl bul

702

ALEVi VE BEK.TA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

Muhammed Ali'dir taptm tapu Y dolmaz Mevla'nn yapt yapu Krk sekiz bahede on iki kapu Eiinde cokun akan seli bul Muhammed, solumda Ali Nefsine uyarsan kalrsn geri Eer anlar isen durma gel beri Akn deryasna inen gl bul
Samda

MansQr olup dara geldiim zaman Zerrece kalbimde kalmad gman krar verip iman aldm zaman Kemend i1e baladn beli bul M'min olan biribirin bulunca Verdii ikrarda doru durunca Adem Safi dnya bnyad olunca Nuh'un teknesine inen kulu bul

Pinhan Abdal benim kestim kurban Muhammed Ali'den aldm meydan Krklarda biare Veyselkarani Muhammed gnlne gir de Ali bul

-60PRHATEM
Hallac-

Yine bu gn dost evine varalm Mansr'um darm Gl Baba Yarclan aynlmm feryM ederim Kalmad mamils u arm Gl Baba

J,

Grdm klcn tutar elinde Keskin erenlere vardr yolunda Yardmcmz olsun maher yerinde Dnyada ahrette varm Gl Baba Yedi iklim drt keye yrrsn isteyenin muradn verirsin Din serveri Muhammed'in nurusun Gel dinim tmlnm ahm Gl Baba

Kan revandr gzmzden yamz geldik bir araya beimiz imdengeru Hu demektir iimiz Ara direk direk zarm Gl Baba
kr

Pir Hatem Abdal'm tutalm yasn Tuna'ya vermitir bir karacasn Yedi iklim drt keye gzcsn Gel dinim imlinm ahm Gl Baba

il. BLM

703

--61PRYAKUP

Koca Samut buyruunda Hak idi bunu byle dedi okudu Teslim Abdal blbl gibi akda Hizmeti oudu glde bir zaman
Olan

J..

Virani'ye Bakr'm dzdrd Dedemolu Zeynel ile gezdirdi Pir Mehemmet defterini szdrd mam Cafer ile elde bir zaman Musa Kazm Hac Bekta'tan iti Kul Seyyah" (Seyyahi)da akn suyunu geti Baba Kaygusuz'a ariflik dt Szlm hadde de telde bi.r zaman Yemini, Havayi, Usul1 vardr mam- Rza'dan bir gerek erdir Kanber'in Arzu'ya yetmesi zordur Arada gark oldu selde bir zaman
Ak smail Taki ile medh'oldu Ferhat'da klngyle fetholdu Kul Hasan Ali Naki'den zath oldu Kal oldu Kre'de belde bir zaman
Zayf Yusuf Askeriyle salnr

Er Mustafa gmbr gmbr gmler Dervi Ali yarelerim yeniler Temr Abdal an gibi iniler Petei oudu balda bir zaman Tahir ile Zhre aktr mende Leyla'nn Mecnun'a sevgisi canda Yarn Arafat'ta ulu divanda Yelr Abdallar lde bir zaman
Krolu'da ak curasn att

Nice bezirglinlar ald da satt Hzr Sersemi'yle dalarda yatt Haremi kesici belde bir zaman kendisini bildirdi bulurdu ahin Abdal kaynana yol durdu Sevgisi keskindi elde bir zaman
Giindeliolu'na oyna

Aki'de

Kerem'in saz da orda alnr Mehdi gelir cmle hayf alnr ntikam kald ilde bir zaman

Kul Sevindik Hak Muhammet Ali'dir Kul Mahmut mam Hasan'dan doludur Kul Hseyin mam Hseyin biledr Tutmu eteini elde bir zaman

Pir Yakup'um eydr eser kokarm

Hoca Rahman ah'a doru bakarm Kstaholan su gibi de akarm Turabi hizmeti kulda bir zaman

-62KSZAL
Ak evinde klayal, Rivayete balayal Gidi mnkir talayal, Gnl ayr emen oldu

Cennet evinde yaylad, Muhammed Ali (kemer) balad. ah mam Hasan syledi, Fatma Ana temel oldu

704

ALEVi VE BEKTAi tiRLERI ANTOWJIS/

ah Hseyn'in elinde, Zeynel'abid'in glnde Muhammed Bakr yolunda, Cmle kfr iman oldu

mamlarn

genci ahtr, mam Cafer Sadk mahdr Horosan ah olu ahtr, Hep birlikte dimen oldu Hak var stadn kahrida ryan Ali'nin fahnnda, Bu yol serv semen oldu

Musa-y Kazm ehrinde,

Hak deyip lokma yemedi, Musa Rza da yumad Muhammed Taki demedi, Yezid gnl gman oldu Hasan Askeri de gelse, M'minler ad olup glse Ali Zlfkar'n alsa, Cihan halk yaman oldu Baka Mehdi obasna, Arzumanm abasna Kar kodu babasna, Ol sahib-i zaman oldu
Ahr zamandr tesi, Elinde kadeh tutas ksz Ali'nin nefesi, Dvazdeh mam oldu

-63RAB Ti Bana bu srr- sevda rite-i nfir-u Huda'dandr Lednni ilminin dersi bize feyz-i uladandr Harabat olduum brahim Edhem taht abadandr Celal cezbe-i akm Resll-i kibriya'dandr Demadem yandm nfu-a Aliy-yel-Mrteza'dandr Zehir nu ettiim her dem Hasen-i Hulk- Rza'dandr. Resill'n kurratlayn Hseyn-i Kerbela'dandr. Nezafet rahna ser verdiim Zeynel'aba dand Bu srr- ma'nevlyi Hazret-i Bakr'dan aldk biz Hafyyen mezheb-i Al-i Sadk Ca'fer'den aldk biz Maarif fennini Ali Rza rehberden aldk biz Hakikat MO.si-i Kazm Rza'y erden aldk biz Bu dersler hep bize ah- Takiy-yi pr safadandr Mzeyyen oldu diller bil Nakty-yi pr vefiidandr Hasen Askeri'den cenkleri ta'lim eyledik her bar Muhammed Heldi'ye rabt oldu Ak Rabtiya naar Koruz ba bela meydanna srr etmiz izhar Bu srdan bihabersin pak dfunen zahid-i cerrar Senin marr-i engt olduun ilm-i riyadandr Yarn seyran edersin mesnedin sahih livadandr ilgi - Mzeyyen: Bezenmi.

Rite: Ba,

-64RAHM -a-

Af eyle crrnml erenler ah Kem bizdedir kerem sizde erenler Defterlere smaz oktur gnah Kem bizdedir kerem sizde erenler ksz gibi harap yerde kalmm Gnah deryasna dp lmm Ben pirimden byle haber almm Kem bizdedir kerem sizde erenler
Yeti

Men gideyim ahm ataya geldim Dertliyim derdime devaya geldim Mrvvet ganisin ricaya geldim Kem bizdedir kerem sizde erenler Elim ermez gcm yetmez nideyim Ben bu h~lde iken kanda gideyim Senden gayri kime rica edeyim Kem bizdedir kerem sizde erenler

elden gitti (Rahmiya) kemter Kurtar bu azaptan aman erenler Kii dt yerden kalkar dediler Kem bizdedir kerem sizde erenle -b-

Di di divane mi sandn, se se saldn reseni, Ze ze zlfn ne sebebden, be be bendetti beni ..

u u u hsn grnce, me me meylletti gnl, Ne ne ettim, ne ne suum, se se sevdim se seni ..

Ce ce cana, kaddi blila, re re reftar edecek, i ihya olurum ben, sa sa sahray meni.. Ga ga gamze oku deldi, baba bar sinemi Ku ku kullara kerem kl, keke kerem kiini.. diede candan, g g gftanna bak .. Ce ce cevretme bana sen, ya ya yakma bu teni... Re re Rahmi gibi air, ne ne nadir bulunur Ce ce cem etti kard, d d drr Adeni ...
e e irin

706

ALEV/ VE BEKTA/ iRLERi ANTOW._:Jl_.'Sl _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-65RASH

Gaflet etme ey talib-i hakikat Vakt-i seher seyr-i afak bizimdir Arif-i billah ol budur nasihat Az la'l- tatl dudak bizimdir Muhammed Ali'yi syledi ey yar Emr-i Hak byledir bize kafadar Bunu Hasan Hseyn'e getr var Erenler deminde kulak bizimdir

J..

Ali Zeynel'aba Bakr u Ca'fer Kavm- Naci Kazm Rza'y syler Taki, Naki, Asker, Mehdi'nin ey er Mbarek gnlnce umak bizimdir
Hac Dervi Rasih byle demitir Dedem erenlerden miras yimitir Tarik- evliya rast revitir Hak dest Yedullah elhak bizimdir

-66RAZ

-a~hid ulumu kimde ararsn J.. n bab- irfan Ali deil mi

Din-i mbine kimden sorarsn Hak imam olan Ali deil mi On sekiz bin alem yapld cisme Allemel-esma vasf-oldu resme Aldanma sakn resm ile isme Hakikat-i can Ali deil mi Bezm-i Elest'i derMtr eyle Kevserle zn gel tabir eyle Syle ekinme var zahir eyle Saki-i Yezdan Ali deil mi

Mushaf okur isen seyr-et cemali Refeyle dilden sen kil kali hlas ile gr nokta-i hali Vechinde Kur'an Ali deil mi Tekrim edildi vechi o ahn akk oldu nuru ezelden varsa gvahn Vahdet elinden varsa gvahm Can ile cilban Ali deil mi Razi olur ise syler kelam Hak ire Hak'dr nki meram Ak kulunun elhak imam Ol ah- Merdan Ali deil mi

Ulum:limler Din-i mbin:Ap-ak din, isliimiyet Derhatr eyle:Hatrla Tahir eyle: Temizle Mushaf: Kur'an Rereyle:Kaldr Tekrim eyledi: Yceltti ak oldu:
Yarld.

il. BLM

707

-bEy gnl visf-i Hak ise meram zn pak et semt-i yare temiz var nsan olan dersen hastl- kel.m Tathir-i kalb eyle merd-i aziz var Bugn de frsat fevt etme ey can Szm dinle yarn olursun pimin Bed huy-i ahlakm terk eyle heman te geldik gittik bunda nemiz var

Razi kaldr gll u g aradan Bi1r her hatimiz yoktan var eden
kilik perdesi kalksa aradan Ne sizlerde siz var ne bizde biz var

-cEy gafil zn pak edem dersen Ara bul derdine ire demiler Kii rah- Hak'ka ederse sluk Vasl olur vara vara demiler Edhem-i ak olan devlet bulmasa Terk ede mi virn lezzet bulmasa Visalinden eer izzet bulmasa Pervane ne yanar nara demiler

Usandk alemin bl vefasndan AdO-yi mekkarn iftirasndan Ey Razi biare ak belasndan Elin ermez kisb kara demiler

Slk: Yola girme Vasl: Kavuma Adu-yi Mekkar: Kazan -- Gdh g: Karak, pis iler_
---dMeyi edb nakna merd-i Hak olan Pirezen dnyaya i'tibar etmez Riyadan silkinb ehl-i ak olan Kezzab- feme iftihar etmez

Yalanc. dman.

Kizb kar:

.J,

Her ne eylediyse Mevla eylemi Kimin gulam kimin Dara eylemi Kimin bay kimin geda eylemi Her kulun kibriya bir karar etmez

Hemdemimiz yoktur beladan gayr Fari oldum zevk u safdan gayr Razi derd gam cefadan gayr Bu bazir- akda kisb kar etmez

Pirezen:

Kocakar

Kezzap:

Yalanc

708

ALEVi VE;_ BEKTA iiRLER/ ANTOLOJiSi

-67~

RF'ATPAA
Tut danenini sdk ile mrid-i pakin Zira ki o mrid sana derban- Ali'dir
ncitme sakn ademi ger dmann olsa
efkatli

grn ateme bu

an-

Ali'dir

hlas ile gir dergehine ah Hseyn'in

Hacet dile kim can ile

ferman-

Ali'dir

Maksud-u meramn ne ise arz- huzur et Ald bu eb sofra ki ihsan- Ali'dir Zahirde gne Alemi tenvir eder ancak Batnda cihan zre zerefan Ali'dir

Rirat gibi bir akere ihsan eder elbet Bfi zaviyede nk o mihmam- Ali'dir

-68RIZA DEDE
Grfih-

Batan baa

Naci mezhepliyiz, Ne akll ne deliyiz hep belliyiz, ah-1 Merdan kekleri

Ne din vardr ne de iman, Ara kar ah efgan Kimi mahbup kimi civan, fill- Merdan kekleri Hak dolusun ien kanar, Tabesabah sema' dner Hak yoluna dm yanar, ah- Merdan kekleri
Nfi

Glsular srma

ederler Kzl Deli, Kimisi de ak yazl telli, iih- Merdan kekleri

Sular gibi durmaz alar, Gahi gler gahi alar Matem gn siyah balar, ah-1 Merdan kekleri
ah Edrkni Seyenceli, Hep erenler dedi beli Sema' eden bendeleri, ah- Merdan kekleri

Hak'ka doru z, Can dilden syler sz Biz biliriz pirimizi, ah- Merdan kekleri

Rza

_ _ _ il. BLM

109

-69RMU Zi -aHer seher vaktinde ad olur blbl .J.. Tecelliden teselliler hazrdr
ahrnn yannda alur bir gl iekler kyamda vird olur snbl Dost kokusun duyan cana ak olsun

Kamil olan her gnle nazrdr Hakikate eren imdi nadirdir ah kokusu duyan cana ak olsun
Akn yarasma merhem sarnca Gnl rahat eder Lokman bulunca Dervi iyaz eder mrid grnce Dost kokusun duyan cana ak olsun

krllrrnda duran rnerd olu merde Gnl tabib eder grnce derde Zerrece mahabbet olunca serde Hak kokusun duyan cana ak olsun

Rmuzi

aktr ahn meydan

Srlr bezminde dem devran Gznden tanrlar kamil insan Hak kokusun duyan cana ak olsun

-bGelin erenler, Hak'ka gidenler Halden bilenler, Yanalm bu gn

Oldum pervane, Girdim meydane ah- Merdan'e, Yanalm bu gn Resl Muhammed, Kl bize milrvet Bu imi adet, Yanalm bu gn Hadice Kbra, Fatma Zehra Canmz feda, Yanalm bu gn Hasan Hseyn'im, Din
Fedadr canm, Yanalm ahm imanm

J,

Muhammed Bakr, Bylece bir sr Car evine gir, Yanalm bu gn

mam Ca'fer'i, Dedi gel beri
Dorudur

yolu,

Yanalm

bu gn
zm bu gn

MOsa-y Kazm, Rz.8.'dr

Dorudur szm, Yanalm

Muhammed Taki, ahmdr Naki Severiz baki, Yanalm bu gn

bu gn

Asken imam, Mehdi'de tamam Yine bu kellim, Yanalm bu gn

Zeynel'im,

Baldr belim

Rmuzi syle, Candan Ali'ye

Bektll

Pasn silelim, Yanalm bu gn

Veli'ye

Yanalm

bu gn

710

ALEVi VE BEKTA iRLER ANTOLOJSi

-70RUZYA (RUZYE)
Tefekkr eyledim mmiilkur'an, Rmuz-u besmele, bir bade kald! Topraktan yaratt Hak, ins- can Kiini lada kimi illada kald!
.

(U) diyen kfrile mevsuftur hala, lla oldu, mminlere rehnma, (Kabe kavseyn) den geti Mustafa, Mesiha drdnc semada kald!

Ruzlya Mi'racla olan muammer, Metlar- mevcudat, methar- daver, Hayat zre girip dris Peygamber kmad cennet-i alada kald!

Tefekkr eylemek: Du.unmek-mmlkur'an: Fatiha Suresi, Kuran'n anas Rumuz-u Besmele: Besmele simgesi "B" harfi-La Hayr, lla: Evet, varMevsuf:Nitelendirilmi -Rehnma: Yol gsterici -Kabe kavseyn:Tak'ndar, yayndan -Mesiha:sa- Mevhar- mevcuat: Varlklarn vnc -Metbar- daver: Tanr adlarnn i:Jvnc-Ala: Y/r.sek, yce
-71SEFLAL

-aMuharrem orucu tutmayan kii Meclisten dar Mervan saylr Bilirim ki onun ervah Yezit Ehl-i rfan iinde eytan saylr. Mmindir sirat korkusuz geen Mahrum katr m gznden kan saan Din hatr etmeyip sular ien Ali'ye kast etmi Mervan syhr matem tutsun bu bili bilen didardan katara uyan Muhrremde rak iip et yiyen Reyfe maa, ayn mcahid saylr
Ayrlmaz

Gelen yas- matem tutun erenler Ayn-el hakikattr cmle erenler Ayn-el hakk kalp evinde grenler O ah- Madun Ali saylr Ne bilsin matemi ayn hari Bir gn yatsna gelir sorucu On iki ayda yas matem orucu Tutursan kazana kalkan saylr. Zaya gitmez zden, candan alayan karp aklan kara balayan Muharremde kend zne alayan Maher gn el-i iman saylr

Yas

Ey Sefil Ali'in yel bu dne Bak ne demi tardan'n iine Muharrem tutmadk bana Yaadn mr ziyan saylr

fi. BLM

711

-bGayri nazar klma gel Ademe bak J.. Nefsin ldr cvech-i ferman sendedir Vcudun mushaf kbradr gel bak Cemale bak nur-u Rahman sendedir Tefekkr eyle ki ezel ne idin Suth-u pederde bir men idin Hakka merat oldun bir izi idin Her ne ki ararsan cmle sendedir Her ne yaratlm kevni mekanda Pak eyle kalbini kalma gmanda Gayn nazar klma cmlesi sende Seb'el mesan mml Kuran sendedir Ol hakkn vcudu kenc-i pinhardr Her zerre varla dedil burhandr Yine bu haznine sende ayandr Knt kenzi mahfi Allah sendedir

Sefil Ali ikranm Ali evladna ahadet getirmii kal u belada Maksadm hasr' olmak taht-i Livada nk biat ikrar iman sendedir

-72SEFL ABDAL Hayat sofrasnda bir aa grdm Yedi buday var oniki dal Can meyvas derler asln sordum Bakan Muhammed meyvesi Ali Binbir trl iek her dem alr Kimi nihan olur kimi seilir Dost badesi ol mekiinda iilir Kevseri Muhammed sakisi Ali Muhammed Ali birlie gelince Dost demini ol deme ayan edince Mrit huzurunda, ikrar verince Bahar Muhammed sakisi Ali Sefil Abdal eder fehmeyle an Cmlenin maksudu ol kerem kan Mminin kalbinde yoktur g:nan Bahan Muhammed meyvesi Ali

SEFL DEDEM

-73-

Safa geldin, safa geldin erenler Muhabbet eyleyen ah'a akolsun Vucudun bildinse Hda'y bildin Tuttugun bu ulu raha akolsun Cmlenin katnda ademdir maksud Anncn ettiler melekler scud Vallahi Muhammed Alidir mevcut Ol ezeli kblegaha ak olsun

J..

Bai Bismillah'da noktadr kaddim Hasan Errahmandr Hseyn Errahim Vallahi Ali'dir her eyi alim Yznde parlayan maha ak olsun Ehlibeyti seven oldular naci nsanda ayandr Hakk'n Cemali Muhammed'in giydigi hrka ve tac Sefil Dedem giyen Suh'a akolsun

712

ALEV} VE BEKTAi i}RLERi ANTOLO_J_is_J_ _

-74SEYYAHDEDE
De mllm Hseyn'i seven canlara Yansn kan alasn mlitem aynda Kerbelll'da ehitlerin hlilini Bilsin kan alasn mlltem aynda
Saknsn olmasn bu ayda hurrem Bilsin ol can ay mah- muharrem Al Hseyn'im deyp yarama merhem Sarsn kan alasn matem aynda
Alamak

Yas eyleyip kara giysin donunu ile geirsin gnn ehitler akna kurban canm Versin kan alasn matem aynda

Mahabbet ile bildirsin zn Kanl ya ile doldursun gzn Seyyah Dede topraklara yzn Srsn kan alasn matem aynda

-75SLEYMAN
Kudret kitlibn asam okusan Beyan ettiimden alan var m-ola Bir daha yetmedik kee doknsam Akp kymetile satan var m-ola
ah Hasan Hseyin Zeynil'aba'sn Kabul etmez dar gnlerin tvbesin karp eninden benlik libasn Kaldrp ininden atan var m-ola

.J..

Kazm MOsa'ya varalm naz ile Ben m'minim dersin olmaz sz ile Kumrular tyor hub llvaz ile Kumru gibi dertli ter var m-ol

Taki'ye Naki'ye verin selam Evliya ceminde dem dolduran u iki cihanda hakl kelam Meyil verip kulak tutar var m-olo Der ki Sleymin'm gezmem ek ile Gnah bende kantar ile yk ile u dnyada oyun ile deng ile Oyunbaz felei ten var m-ola

Muhammed Bllkr Cll'fer'e varnca Gnaha batarsn bir sz diyince Bu i sana dmez eme derince Hak deyip nefise kyar var rn-ola

-76SNU
Eer

ibadetten sual edersen Kblemdir Muhammet secdemdir Ali Kulluumdan benim cevap istersen Kblemdir Muhammed secdemdir Ali

Bu varlk alemde ben yad olmadan Ay ile gn bile icat olmadan Dnya dedikleri abad olmadan Kblemdir Muhammed secdemdir Ali

il. BLM
Ak mevlasndan deil sevada Muhammed Ali'den var m ziyade Yer ile gk durmu hep inkiyade Kblem Muhammed secdemdir Ali

713

Bu Snu'ya dnyay ku eden naki Gnl safi olsa biliniyor ta.ki Ser cihette kamu grc hak Kblemdir Muhammed secdemdir Ali

-77SNVi

-aMuhabbet ne idin bileyim dersen Erenler ceminde birdir muhabbet Bu akn srrna ereyim dersem Gnl deryasnda derttir muhabbet Muhabbet banda mnafk kalmaz ter blblleri glleri solmaz Kudres hazinesinde srdr muhabbet Hadisi kudside buyurdu mevla Muhabbed hl'atinl giydi Mustafa Melekler, mirata kldlar nida Hasrolan ruhlara surdur muhabbet Muhammed Ali'den sakn ekme ba Ne derlerse sana desinler karda Nilaz- Musa'dr fihmi serda Bu Snvu ednaya turdur muhabbet (en az)

-bNeden ad olursun bugnki gnde Cmle muhiplerin gnl gamdadr Aklar sadas kesildi anda Feryadm artmada gzm nemdedir
Lisan

Muhabbet ehline vadi Kerbela "elest" bezminde olmu mheyya Byle haber vermi ah Murtaza Sadklarn ah muharrerndedir (Bu Snvi) dkenler gzden hunabi Divan Ali'den kevser arab Veriliyor phesiz anla cevab ehadet erbeti bu matemdedir

hal ile ekerler ah Hak yedinde iken kydlar ah Byle gn grmemi kimse billah Ne sa vaki'i ne Meryem'dedir

714

ALEVi VE BEIG'Al_/_IR_LE_Rl_A_NT_V_W.-'-'-J__ ts_i- - - - - - - - - - - - - -

-78EYH Ten harabat' oldu ama dil srahi can kadeh Ben bu aktan lr isem din arap man kadeh Gel ey vaiz tvbe et krsde mey nu etmeye Hay maazallah elinde gl ola bir an kadeh
Halk-

alem maher olmu titreirken zahide Saye-yi ar- azimde devreder rfan kadeh

Tekke-yi dildanedir meyhaneler bezmi elest Mey muhabbet bakidir rahmet-i merdan kadeh yelken kad Alemel evvel bilirki men aileyhe fem kadeh
Ak deryasnda eyhi eylemi

-79EVKET

-a-geti gidiyor bir kamile sorabildin mi On iki katar bir er yediyor Can gzn ap grebildin mi
Varp
Masivann iltizamn almsn Halc"kat kervan

M'minler yanndan gelip geersin Mahabbet edenden neye kaarsn Bunda ne ekdinse onu biersin Amel tarlasn srebildin mi Elest bezm'inde neydi peymanm Nin dinlemezsin Hak'kn beyann Anda ne buyurdu sana sultann Abd ikranna durabildin mi

Cife-i dinyaya mail olmusun Cmle kardelerden geri kalmsn Atn ileri srebildin mi
Dervi evket

eder Hak'dan kaarsn koyub batl yola saparsn u dnyada yksek evler yaparsn Ahret sarayn kurabildin mi
Hak'k

il. BlM

715

Muhammed Ali'ye ikrar eyleyen M'minlere rahmet sylenr gider Verdii ikrar inkar eyleyen Mnkirlere la'net sylenr gider Muhammed Ali'ye buz eden Mervan Son nefesde diler zerrece iman Zikr fikri daim hur ile glman Sofi cennet deyu sylenr gider

-bJ, Kufe ahalisi ol ilha !>iat Gel edelim deyu ettiler da'vet T ekb aha kldlar adavet Mel'un millet ile sylenr gider
mam- Hseyn'i o demde inkar Eyleyb Yezid'e verdiler ikrar Harici mezhebde kldlar karar Yezidt'ye la'net sylenr gider

Bu ma'siyet oldu ok o demlerde Aklarn gz el'an nemlerde Okunduka nutku ayn- cemlerde Dervi evket ile sylenr gider

--cHorasan elinden ROm'a azm-eden Hnkar Hac Bek~ Veli kendidir Gvercin donunda pervaz eyleyen Hnkar Hac Bekta Veli kendidir Velilyet tahtna gep oturan Meyvesiz aatan meyve bitiren Be ta da'vaya ahid gtren Hnkar Hac Bekta Veli kendidir bizi ahm srden Himmet ile kalbimizi nO.r eden Cansz dvarlara binp yrden Hnkar Hac Bekta Veli kendidir Duyuldu etraf- aleme Hnkar Hakikat rilhn kld aikar Bunca kerametler eyleyen izhar Hnk!r Hac Bekta Vel:i kendidir
Ayrmayn

Drld ol demde Uiim illeri Karaca Ahmed'dir ulu pirleri evket dmlerin destgirleri Hnkar Hac Bekta Veli kendidir

-dHak erenlerin babn aalm On iki imamn erkandr bu Aklara buy-i anber saalm Muhammed Ati'nin glenidir bu Unulmaz yareler bunda salanr On yerden boanan bunda balanr Yreinde ak olan bilinir Derdli gnllerin dermandr bu

J,

Aynelyakin halk ceme derildi Hak'kn huzurunda ikrar verildi Nesimi yedi kez ld dirildi Dedi Mrtezil'ya Sbhan'mdr bu
evket erenlerin cemine girmek Hakikat bann gllerin demek Muhammed Ali'nin srrna ermek Hak'km kula byk ihsandr bu

716

ALEV/ VE BEKTA} iiRLERI ANTOWJ/Si

-80LVYA
Ey gnl, gayriye meyi eyleme canan bir olur.. Birinin ak derununda yeter, can bir olur..

Hsn- Yusuf grp aldanma, ruhi sadelere, sm-i Yusuf ok olur, Yusuf- Ken'an bir olur
Da-

mihri yeter ol lale rubin sinende, Asmane nazar et, mihri dirahan bir olur

Grmedim goncai la'lin gibi rengin yakut. .. Mihri yz bin bulunur, mihr-i Sleyman birdur
Ulviya
-Dirihani
Nee

i'rine

emenin

benzer kani bir nazm-i latif? gayeti yok, eme-i hayvan bir olur,

: -Gonca-i lal : Krmz tomurcuk - Mihri : sim --Nazm-i latif: dolu iir.
-81USEYLEBACI

Ben hak ile haklanrm, Pir gnlde saklanrm Zahidlere horlanrm, Horlanmakta varlannm Ayine gibi saf olsam, Maksudm hen tez bulsam Ak- lahi'de dolsam, Dolduka ben talanrm Her kesin ala benem, Razym ekme:rem elem ah cemalin nice grem, Grsem ak holanrm
Gaib erenleri bulsam, Batnmdan haber alsam Ab- Kevser ip kansam, Kana kana uslanrm
Varlk ile yok olanlar, Yolunda doru duranlar Gnlde Hak'k bulanlar, Bu aleme aldanrm

Pir Sultan'm Hak'ka gider, Mnkiri imana eker Useyle bir nazar ister, Havalanr kulanrm

il. BLM

111

-82T E LEMSANi BABA

Yayla dalarnn s~hillerinde ahm Kzl Deli Sultan evleri Bariahlar kunnu da evlerinde ahm Kzl Deli Sultan evleri Nevbahar vak.tnda konca g11eri Mferrih seyrangah olur elleri Ak sadklarn tatl dilleri ahm Kzl Deli Sultan evleri Gelip Beytullah'a yzler srenler Hak'k bildi ahm seni bilenler Arzederler gnah sana gelenler ahm Kzl Deli Sultan evleri Hak'km kitabn syler dilleri ter evresinde can blblleri Grfih--, dervian diliiverleri ahm Kazl Deli Sultan evleri

Seyyid Ati Sultan iih- velayet Erenler serveri merttir begayet Telemsini kulun bekler efaat iihm Kzl Deli Sultan evleri

-83VASFI
Muhabbet alsn cemal grnsn Muhabbet Mustafa, Ali akna Hasan Hseyin alemi srlsn Hatice, Fatima, Ali akna Zeynel abidin'i severiz candan Muhammed Bakr' dahi zcandan Erenler buyurur ikrar imandan Dnmeyiz biz cafer yolu akna

J.

mam Musa Kazm Ali Rza'nn Taki veya Naki srr- Hda'nn Hasan l askeri mehdi livann Cmlemiz demiiz beli akna

saki, yzn grelim bilelim Abdal Musa Sultan demin szelim Doldur hemen doldur dolu akna
Aslmz, zlitmz

Kaldr ban

Vasfi'yim, bakiyim bir kemter geda Rah- erenlerden olmazam cda Cmlemiz canmz eyliriz feda Hnkar Hac Bekta Veli akna

-84VUSLAT
Aldm

ezeli dost haberin an- Alfden

Ald yolum ak ile erkan-- Alfden

Esrar-

tarikat ilimi irs ile geldi

Ey talib--i Hak isteyen ihsan Ali'den

718

ALEVi VE BEKTA/ iiRLERI ANTOLOJiSi

n lahmilke Iahmi dedi hakknda Muhammd Her ehr-i ulumun kapusu kan- Ali'den Bilcmle veli zatn can ire grenler Esrar ezel sohbet il burhan- Ali'den Talipleri erkan ile her demde alurlar Halince fzyuzatn piran- Ali'den Kurbiyyet edb zatna bQ dil-i mahzun Dost kokusun almt glistan- Ali'den Ma'na ile atm yolumu Bab- ulum'a Hem mazhar olub srrna a'yan- Ali'den ktm nne alem-i ma'nide okudum Ma'nas ile Hazret-i Kur'an- Ali'den Dere etti zm Fatiha'da cmle maani Hem Besmele tefsirini imkan- Ali'den Ol Besmele tahtnda olan Nokta-i sm Bildim ki hakikat olan iman- Ali'den Ol demde zuhur eyledi iln ruh-i izaf Buldum zm mazhar- esrar- Ali'den irgrd bu dem ab- hayat havzna can Kandrd hemen akna ol an- Ali'den Ol meclise dahil olana cam sunulurmu badeyi destan- Ali'den

N eylemiim

n el ele el Hak'ka demek oldu ayanm Grdm ki o dem canm canan- Ali'den Verdim yoluna canm ol zat- erifin Gsterdi Huda seyrini arslan- Ali'den

Vuslit grnb Bab- ultlm'un kademinde

Gelsndileyen var ise irfan- Ali'den

ili.BLM
ALEV BEKTA MUSKS

ALEVi BEKTAi MUSiKiSI

721

ALEV - BEKTA MUSKS

getirmi

tasavvuf slam dnce ve kltrne boyut ve derinlik kazandrm, ok seslilik ise, musikide Alevi Bektai iirine ayni ekilde renklilik, ekicilik katan derinlemesine bir yorum ve soluk getirmitir. Trk musikisinde tasavvuf muzii eklinde anlan bir blm oluturmutur. Yzyllarca tekke iiri yannda tekke musikisi de bym, onun parelelinde canlln koruyup sdrmtr.
Alevi-Bektai Mziinde,

Nasl

Esma tarikatlarnda (Snni tarikatlarndan bir ksm) olduu gibi ne bir kuku, ne de Mevlevi mziindeki karamsarlk ve mezarlk korkular vardr. Btn ezgiler prl prl ve aydnlk bir ne'e iinde, umut dolu haliyle gnlleri fetheder. nsan Tanrdan, evrenden hatta insandan uzaklatrmaz, onlarla kaynatrr. Adem olunu yaama balar, ince bir burukluu, yas acsn, sevgi mutluluunda eritir.
Tabu,

Sofu tarikatlarn bestelenmi dinsel iirlerine lahi ad verilir. Bunlara, Gleniler Halvetiler Durak da derler. Eer szleri arapa olursa ugul denir. Mevleviler ise bunlara Ayin derler.

Bektailer, asktan, didardan, cemalden, sakiden, badeden, azizlerin, erenlerin sylencelerinden, kerametlerinden, yoldan, erkandan sz eden iirlere Nutuk, derler. Bunlar bestelenmi olursa Nefes adn alr. Bu Nefeslerin iinde On iki imam adlar geerse Dvaz, Hz. Peygambere vg olarak yazlm ise Na'at- Nebi, Hz. Ah-ye vg ise Na'at- Ali, Hz. Hseyinin matemini dile getiriyor ise Mersiyye adlarn alr.

Nefesler dahaok Dyek, Sofyan, devrihindi, curcuna, aksak, ar dyek, raks, bekraksan, katkofti, yrk semai usulleriyle sylenir. Trk musikisinde zincir, ar ember, sakil, muhammes, devri kebir, zencir beste gibi ar ritim biimleri Bektai musikisinde yer almaz.
tai raks,

Daha ok yatrl Bektai dergahlarnda hi bir iir, deyi, nefes, mzik feti eliinde sylenmez ve hi zaman sema' edilmez. Eskiden her dergahn bir kk olurdu. orackta strilman eliinde nefes deme sylenebilir ve sema' edilebilirdi. Semahlar musiki eliinde yaplan dinsel ayin biimleridir. Daha ok kylerde yaayan Bektailer semah yaplrd. Bugnde ayndr. Aslnda Balm Sultan Erkannamesinde semaha ait bir madde bulunmadndan, kutsal trenin sonunda saz ve ezgi olmadan mukabele ayini yaplrd. Mevlevilerde de Bektai mukabelesine ok benzeyen bir mukabele ayini yaplr. Nefesler bir saz eliinde syleniyor ise, u estrmanlar kullanlr. Ney, tanbur, rebab, ud, kanun, kudm, veya mazdar. Bektai kylerinde ise, saz, balama, r, bozuk, cura, tanbur ile elik edilebilir. Eski yazda keman ile gman ayn yazld iin ne keman ne de kemanenin alnmasna izin verilmemitir. Bilindii gibi gman kuku, phe anla-

722

ALEVi BEKTA/ RLER ANTOWJiSi

estrumandr.

mndadr. keman ise bat mzii Trk Mziine sokmulardr.

Bektailikte

II Mahmud dneminde Mevleviler Keman

bir nutkun kime ait oldu~u, o nutkun ah beytindeki mahlastan pek kolay bilinmez. Aslnda her nefesin bir bestesi bulunmaktadr. Ayn beste ile anlamlar yaknlk arzeden nefesler de sylenebilir. Bu ezgiler genellikle anonimdir. Son yzyl baz nefeslerin besteleyicileri bilinebiliyor. rnein bu bestekarlar arasnda. Perian Baba, Dervi Tevfik, Neyzen Tevfik, Nuri Halil Poyraz, Eypl Zakir Yaar Baba, Kazm Baba, Semih Rfat, Z. Seyfi Onaran, arl Hafz Hseyin Tolan, Turgut Koca gibi isimler bulunmaktadr. Zeki Seyfi Onaran Bektai mziine ada bir yorum getirmitir. Ancak Alevi-Bektai kltrnde bu alanda bir boluk olduu, bilimsel ve teknik uygulama ve rgtlenmeler yaplmad alan saz evlerinin ve cemevlerindeki bu blmle ilgili uralarn yetersiz kald , kr topal yrd foklorik ynnn zayf kald da bir gerek.
anlalr.

Ama

bestekAr

Bu yaptlarn ilahi, ark ve halk trkleriyle hi bir ilgisi yok; benzer ve eit olmayan zellikleri var. Usulleri, makamlar, nameleri bakmndan, hele iirle ezginin kucakla mas ynnden insan artacak incelikler tadklar hemen grlr, nk apak bir durum. Ritim arklarnda grlen usullerle ortaya kt anlalan yiiry tarz, arkdan biisblitiln ayrdr. Dahas bugn kulaklarmzn az duyduu dizilerden olduu halde pek ekici, pek doal zel ekilleri de mevcuttur. Name, kullanlm, kullanlmam seslerden oluur. Ama istif arkdan, trkden ayr, dahas onlara aykrdr ters der. Bu bestelerin arasnda -drt yzyllk yata olanlar bile var<lr, byle olmakla bugnn duygularna tam uygun biimdeolup bu yoldaki gereksinimleri karlyacak ierikde bulunanlar bile
vardr.

Btn bu eserler, bir topluma seslenmede, kiilerin dncelerini, duygularn birle tirmektedir. Kutsal sevgiyi btn gcyle canlandrmaktadr. Syleyenlerin kimisini ala tyor, kimisine iten gelen bir evkle ah ektiriyor, sonunda mestederek herkesi kendinden geirir byl bir atmosfer havas yaratyorlar.

ALEV/ BEKTA MUSiKSi

723

-1-

IRAK

TEKBR

a mJ *' n J i:J
il lal
ll

1t

Al~

l ek bc

Al

:J
Al

w
I

n u
h

la

ek

ek

ber

J .w J. ~ r r : J :il
Al
l

ber

i&

he

ok

ber

'"' lil lah - il

Hamel'

Allah- ekber Allah-il ekber La ilahe illallah Allah ekber Allah- ekber Ve tillahil hamd

-2-Segah Semai

MUKABELE SALATI

Hatip Zekiri Hasan

~ &iz.,
t&~l
ti
9
&

F
Al
na

r
la

hm

r r
me
hm

F F F r
li

f IF -r F IF r F F F r E F IF e J- F
sal

li

la

Sil)'

yi

t#J&I'
13

.; r r
niy

J
ve

ltJ r
la

mu

me

di

nin

eJ
n

ne

bi -==---tyi

r r

tm

~)

yir

F
\'t:

F
..

r
hi

te:
-

-Hi

-11

:J

r
""

F
sel

r ---+811

Allahmrne salli ata seyyidina Muhammedi nin nebiyyi mmiyi ve ata atihi ve sabihi

ve sellim.

724

Al.EV BEKTAi iiRLERI ANT..;;_O=LOo..:;'.l=S;.:.i_ _ _ __

YUNUS EMRE -1Sz: Yunus Em"C

~t7''f a : r r Pr ' aartuljtaaf

1

BEN BU MECLSLERDE

tmruorr r tiEHMuCJli'.fd =J 't:_ i. ~ r.- Pt!tfA1 11 r-JO J. fif2D-1:Gfa!Q/ tem

9
dii~

Bon bu -

rwc-

lis

ler

de

ib

re

lcr gr dm

Al

Al lah

U yur

dm

u yan

d11T

ben

yan gr

~ 1 trUE!tutin ett:Uttm
17 bo
ya

diin

Al

lah

::

Kalbi

mi

nur

c: r Ed
ser ve rin

le

ti* ar rtcw-Jurtt unm Pcuar r=r??B

~r

dn

Al lah

Dm

Al

lh

Mu ham mc din

Ef*II r Cf_ _iir c

~ ~
is

sii

nr

bun da

Al

lah

Ol

ni

r et u r cuJ!t
yad
olur- dil de

c#MI
Hil

Ben bu meclislerde ibretler grdm (Allah) Uyurdum uyaridm ben iyan grdm ('AIJah} {"H) Kalbimi nur ile boyanm grdm (Allah) "Muhammedin ks alnr bunda (AUah) "Ol serverin ismi yad olur dilde (Allah) Yiirk deirmenler gibi dnerler El ele vermiler Hakka giderler Gnl k!besini tavaf ederler. Nakarat Hep turnalar gibi yksek uarlar Kanadile halka rahmet saarlar Al-i kevser arabndan ierler, Nakarat

ALEV BEKTA MUSiKS

725

Yunus) gr ne hal oldu sana Bu atein ak dokunur cana Akln bana devir divane. Nakarat

(Dervi

-2GNL HAYRAN OLUPTUR

Gnl hayran oluptur ak elinden Cier pryan oluptur ak elinden Niceler tac taht, mal mlk Kuyup ryan oluptur ak elinden zmn kalmad sabr karar Gzm giryan oluptur ak elinden. Eridi karl dalar zerre zerre Deniz umman oluptur ak elinden

Zehi Mansr ki maukun yolunda Ba berdar oluptur ak elinden.

Ne grd Leylinin yznde Mecnun Ki sergerdan oluptur ak elinden

Ne grd Zeliha Yusuf yznde

i efgan oluptur ak elinden.

Muhabbet derdine deli blbl Dili handan oluptur ak elinden

Koyup brahim Edhem tac taht Y ori klhan oluptur ak elinden.

Yunus EMRE de bu hasretle zar

Acep mihman oluptur ak elinden ...

726

ALEV BEKTAi iRLERi ANTOWJiSI

-3(a)

NYEMDYEK

1~1 1 rr f r

GLZAR(a)

~
.

~'

uw uo
yo lum iil
'""' bu

s~

YI!

flll

ru

r F r r (J 1 EF r f u 1 r r r r E:f F1
&e

ben

("ilin

u u u tJE
yolum iil
"'"2 hu ..

er

:.u: an

~J r.?an
i

wJ

dan

dan

dan

ur
e "
e

J
ri

(b)

J JJj
i

ALEVi BEKTA MUSKiSi

727

Severim ben seni candan ier Yolum gitmez bu erkandan ier Nereye bakar isem <lop-dolusun Seni nerdc koyam benden ier O bir dilberdir ki yoktur nian Nian olur mu niandan ier Beni sorma bana bende deilim Suretim bo gezer dondan ierO
eriat

Beni benden alana ermez elim Kadem kim bas sultandan ierti Tecelliden nasib erdi kimine Kiminin maksudu bundan ier Kime didar dijnnden u'le dese Onun ulesi var gnden ier Senin kn beni benden almtr Ne iriQ dert bu dermandan ier Unuttum din diyanet kalkd benden Bu ne mezhep imi dinden ier Dinin terk edenin dinden ier Bu ne kfrdr imandan ier

tarikat yoldur varana Hakikat marifet andan ier

Sleyman ku dilin bilir dediler Sleyman var Sleymandan ier

Geer iken Yunus rastgeldi dosta Ki kald kapda andan ier

-4.-

Uak

Sofyan

Sz:

Yur:us

Emre

tJ cJ" t( F1 iJ
Hc

an

kn

val lal'

H<I'

ka an

knn

nar

sam

Ey

vnl

lal

O CJ (f FltiEJ Otff ip! (tf!I

1
K

rn

nm

k;d

maz

al

la

hm

Ah

=il
rn nm kal

728

ALEV/ BEKTA/ llR,_LE_R_l_A_NT __O_l_O_J1_'S_1_ _ _ _ _ _ _ _,

Her kaan kande anasam, (Eyvallah) J, Kararm kalmaz Allahm. Senden gayr gzm yam, (Eyvallah) Kimseler silmez Allahm. Senin ismin baki kalan Sensin dillerde okunan Senin akna dokunan Kendini bilmez Allahm
Ak

Okunur dilde destann Ald ba ve bostann Senin yaptn glistann Gl hi solmaz Allahm bahrine dalmayan Cann kurban klmayan Senin cemalin grmeyen Meydana gelmez Allahm.
Akn

Yunus seni ister Ltuf eyle yiiziin gster Cemalin gren aklar Edebi lmez Allahm ...

-5Hmaym Dyek

BEN DERVM DYENE

@ "
"im
:~

rn _ 8
Hen dc::r
't' $in

l]n JM!JJJ
di ye ne

ur r
Bir n e
de

Sz: Yunus Emre Mz: Anonim

de

~e&cwr mm ti o ct o J.+
~ 11 J

n o e IS J
\' r"

lir

Ta

nu

Y" ben

di

--d______J
lir.

ye

)O

sim

ge

lir

Ben derviim diyene Bir n edesim gelir Tanuyuben imdiden Varup yetesim gelir incedir keskincedir Varup ol glgelikte Biraz yatasm gelir
Kltan Altnda Srat kldan

J,

Ta'n eylemem Hocalar Hatrnz ho olsun Varuben ol tamuda Hemen yanasm gelir Andan cennete varam Cennette Hakk grem Huri ile glman Bir bir koasm gelir Yunus szn byr syleme Seni sigaya eker Bir Molla Kasm gelir
Dervi

gayya vardr

i nar ile prdr

Eri

Vamp ol glgelikte Biraz yatasm gelir

ALEVi BE'KTAi MUSIKiSi

729

-6Hicar Sofyan

Sz: Yunus Emre

fi
He

sun

le

sc

itin

di'

ehitlerin
Evliyann

ser emesi

Kerbelann

delik ta

Enbiyann bar ba

ehitlerin batan ba

gz ya Hasan ile Hseyin'dir.

Kerbelann ta iinde Yatarlar nurlar iinde Nur balkr gkek sanda Hasan ile Hseyin'dir

Kur'an okur kesik ba Hasan ile Hseyin'dir

Yaralanp attan dt Kafirler hep kann iti Zalimler boynunu biti Hasan ile Hseyin'dir.

Hazret Ali babalar Arn iki kpeleri Muhammed'dir dedeleri Hasan ile Hseyin'dir
Kerbelann yazlan

Dedesiyle bile varan Susuz mmete su veren Kevser rmanda duran Hasan ile Hseyin'dir. Hseyin girdi meydana Fatma ana yana yana Boyadlar kzl kana Hasan ile Hseyin'dir
Kerbelay ardlar Elceizin drdler
Aklcln ardlar

Fatma ana

kuzular

gazileri Hasan ile Hseyin'dir. Kerbelada eli bal Fatma ana cier dal Aklarn kalbi dal Hasan Hseyin'dir.
Kerbelann yer gk ta Enhab ile duran kar Fatma ana dkt ya Hasan ile Hliseyin'dir

ehid olmu

Hasan ile Hseyin'dir Ayet iinde okunan Cennet iinde salnan ehitlere serdar olan Hasan ile Hiiseyin'dir Dervi Yunus dnya fani Sekiz uman sultan Senden evvel gelen kani Hasan ile Hseyin'dir...

730

ALEV} BEKTAi iiRLER/ ANTOLOJiSi

-7EV

1. 1 ~ * EH ErCJ:;FE r aar tm Uf r
T.: hi san
nuu si.

bi

z.t

dost

zn

rp

gel

dim

ki de

lo

ii

zi

dosl

lin

111

up

gel

dim

Tehi grmen siz beni dost yzn grp geldim Baki devlet rzigar ile srp geldim Oldur syleyen dilde, varlk dostundur kulda Varlm hep ol ilde ben bunda garip geldim
Bazerganm

Ben

ziyann assya

mata ok, destgirim stadm Hak anda deirfip geldim

Yedi gk yaratld, k ile bnyad oldu Topraa nazar kld, aksrup dura geldim Grdm yedi tamusun, sekiz umak kamusun Korkudan gnahm anda szdirup geldim Adem oldum durmadm, nefsin boynun urmadm Yanldm buday yedim, cennetten kp geldim Nuh oldum tufan iin, ok durutum din iin Dinime gelmiyeni suya gark edp geldim Yalan deildir szm, bak yzme a gzn rtlmedi hi izim, u yoldan urup geldim Eyyub oldum tenime, cefa kldm canma Sndm sphanma, kurtlar doyurup geldim. Zekeriyya ben oldum, katm aaca girdim Kanm drt yana satm tefem drlp geldim

AlEVI BEKTAi MUSiKiSi

731

Mfisa'yla Tur'a ktm binbir kelime kldm Halayk ne olasn ben onda bilp geldim
sa oldum kudretten bahane bir arratten nayet erdi Hak'tan, l diriltp geldim

Circis oldum basldm, Mansur oldum asldm Halla pamuu gibi bunda atlup gildim Muhammed'i bir gece, Hak oldu mirace Serteser yce yce gkler seyrediip geldim
Yalnz sphan idi, peygamberlcr canyd Yunus hod pinhan suret yeni deirp geldim

-8Hicaz Semai ERENLERN CEMNDE Sz: Yunus Emre

Mz: Anonim

j
t)
~n

J
.

J
rin

r
oe

, ; EJ
do
h

r
sun

6?c) .u
dun

m F'
1
!in
ln

iJJ

do

IF
Nut
kun do

iU:?r
de

du

gn

,.

.
!);

o o
hun
sn

r
s~n

lf
Yo

Erenlerin cem'inde Dolu sundum elimle Nutkum dodu gnlmde ahmsn sei. Ya Ali lerin birisidir Yedilerin badr
mamlar atasdr
ahmsn

.Bizdedir Cenet-aa Gzm grr eyvallah nanmm hem billah ahmsn sen Ya Ali

J.
li

:il

sen Ya Ali

Yunus Emrem Allahdan Ayrlmazem dergahtan Bizi var eden yoktan ahmsn sen Ya Ali

732

ALEV/ BEKTAi iiRLER A!VTOWJIS/

-9Evi Dyek
1

BU DERVLK YOLUNA

'13, m--r-O
e,
Bu dc>r
vi

a r , ctirs FB
yu lu na
Ak

Sz: Yunus Emre MUz: Anonim

lik

i in

ge

len

g"I

sin

$11,~
Bu
Ak

er tir GbtMiitv'Wr 8QJn

Ya d<I'
vi

lik

ney

di j!in

bi

len

gel

sin

dervilik

yoluna ile gelen gelsin

Ya dervilik neydiin Bir zerre bilen gelsin Ey canlar ibu yola Gelmeyin riya ile Bu melamet hrkasn Bizimle giyen gelsin Gz ile grdn Yeni ile rtenler Bu yol ince bir yoldur Yrei duyan gelsin

bu sz edenden Bana nian gerektir Szlerin en ksas Canna kyan gelsin

Her kim sever Allah Rahmet eder vallahi DiJ sevgisiyle olmaz Ak ile seven gelsin

Yunus sz ile kimse Bu yolu ho gemedi Her kim vucudun cann Ortaya koyan gelsin

ALEVi BEKTA/ MUSiK/Si

733

KA YGUSUZ ABDAL'DAN -1EVLYADAN GELEN KELAM

""" ""'""

V"EE@

at)

fi iiil ""' x.,.,.,., ......,

Wffifil

Evliyadan gelen kelam Okunan Kur'an deil mi Gerek evliyann sz Surete! rahman deil mi? n Hak seni yaratt Zatna mir'at ettii Tecelli izat kld Suret-i insan deil mi?

Hak haberin dinleyene Candan kabul eyleyene Hakk bilip anlayana Szmz burhan deil mi? Gerek elini tutmayan Gnln a.na terketmeyen Hakk batldan gemeyen Cahil nadan deil mi?

Ey Kaygusuz halin nola Senden gidegr bu yola Hak kerem edicek kula Hak gnden ayan deil mi?...

734

ALEVi BEKTAi RLERi ANTOLOJS

-21

AYDIN

SABA

~ U* J1. Eti F~pi F ~F

Bey il! n
IU2

CJ F v1
j!.

el

va

lii

lis

; n r _ _ J
~titr c:r r u r n
d<>SI
pi
i

o r ' c:J. c:J' s r v

rin

Al> dul

Mi

~f

c: rr ~ 1u dJ F
hun

J.

J.

Lru

ya

J '

ya

Beylerimiz Alvan gln stne Aar gelir ahm Abdal Musa'ya Urum abdallar postun enine Balar gelir ahm Abdal Musa'ya Urum abdallar gelir dost dey Enimizde aba hrka post-dey Hastalan gelir derman istey Salar gelir pirim Abdal Musa'ya Hind'den bezirganlar gelir yaynr Pier lokmalar alar doyunur Bunda aklar gelir soyunur Erler gelir ahm Abdal Musa'ya dara durmu gerekler alnr ko kurbanlara baklar Dlr kudm alr sancaklar Tular gelir ahm Abdal Musa'ya
Meydannda

Her matem aynda kavlar saarlar Uyandrp Hak ceragn yakarlar Demine hu deyip glbank ekerler Nurlar gelir ahm Abdal Musa'ya
krardr ko yiidin yular Muannidi eksem gelmez ileri Akpnar'n Yeilgl'n sular alar gelir Pirim Abdal Musa'ya

Alim alm Zlfikar destine Sallar durmaz yezidlerin stne Tmen-tmen Gen Ali'nin stne Srlar gelir ahm Abdal Musa'ya Benim bir isteim vardr Kerim'den Mnkir bilmez evliyann srrndan Kaygusuz'am ayr dtm pirimden Erler gelir ahm Abdal Musa'ya

ALEVi BEKTA/ MUS/KiSi

"135

Dyek

SEYYiD NESM LE KUL NESM'DEN -1BEN MALAMET HIRKASINI

~~

.,

J
Ben

Jl j
ille

..

J
met

,, fjU EifBfTb l
hr

n tlf JJ
kendim
tiY

Sz: Seyyid Nesimi

1.ii

ka

Si

111

dim

ul

dn

ki

ne

ne

AH

Haydar

Hay

dar

a.

al

dn

ki

n:

ne

Ben melamet hrkasn, kendim giydim eynime Ar namus iesini taa aldm kime ne. Ah Haydar Haydar,
taa aldm

kime ne.

Kah giderim medreseye, ders okurum Hakk iin Kah giderim meyhaneye, dem ekerim Ak iin Ah, Haydar Haydar, dem ekerim Ak iin. Sofular haram demiler, bu akn arabna Ben doldurur ben ierim, gnah benim kime ne. Ah Haydar Haydar, gnah benim kime ne. Kah karm gkyzne, seyrederim Alemi Kah inerim yeryzne, seyreder alem beni Ah, Haydar Haydar, seyreder lllem beni Sofular secde ederler mescidin mihrabna Yar eii secdeahm, yz srerim kime ne. Ah, Haydar Haydar, yz srerim kime ne. (Nesimi'ye) sordular ki, yarin ile homusun Ho olaym olmayaym, o yar benim kime ne. Ah, Haydar Haydar, o yar benim kime ne ...

736

ALEVi BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiSI

-2(a)
EV

~4=lE!r.F
t::
ya na tun
:-.

AYDIN

c CrJ c:t E!rqr P : wrr

o
ei a

ru

kn

ka

~~ rfl-@1IHJ
"-' "-'
rdim ;.\ tc
i a

ku

~w@Qt!JJ)J
.

~!'l

ha

nun

I~ za !!nden iyanchr

lnUS

la fa

(b)
EV

AKSAK
t

GELGEL YANALIM

. . . ,. ,. ;:;;= w" ~ *~F =llDWJ '' fUtfttfj ~-~.ltOF ,f;. mT 0 .:n::w-a

-~
t~

tl*R F r --tdr r 1 1 r/WO-if=llli F flla{j

'~, '~
;,

* ,. .
a~

Sz: Seyyid Nesini Mz: Anonim

si

at

ta

te

si

ka

Fth

el han ~d!L.Mus lil fo

~mk;

y;uuu

lnUl'i

la

ra

giinlcna

ymc.J1r

nu~

t1

fo

.!. Gel gel yanalm 'le verelim Fahr-i Cihandr Mustafa Gnden iyandr Murtaza lk ehli lmez Yanmyan bilmez
Fahr-i Cihandr Mustafi Gnden iyandr Murtaza
Varm bitirdim Getim oturdum

A.te-i ka Ate-i ka

Yerde rmez
A.te-i ka

Dosta getirdim
A.te-i ka

ALEVi BEKTAi MUSiKiS

737

Fahr-i Cihandr Mustafa Gnden iyandr Murtaza

Varn

Yandm

verenler erenler Fahr-i Cihandr Mustafa Gnden iyandr Murtaza

Dosta gidenler Ate-i ka

Seyyid Nesimi Yandrd cismi

Terketti resmi
Ate-i ka

Fahr-i Cihandr Mustafa Giinden iyandr Murtaza (Bu eserin bestekar, sayn Halil Can'n kolleksiyonuna gre Hseyin Baba dir. Dier kyiim zikri kabl eden tarikat erbab da okur.)

adl

biri-

-3(c)

ARGAN

~~-~s~r~e~r~Ic~:C~r~g~r~r~J~~I CJ~?~(~J~[~JI
ci.:I
~1.l )'~' m

hm ya

im

p.:l

:c:I

ya

hm

y~

im

le

f
l;;~

1( F
e

~
i

.,,
;f

r ~t "1

.,,

'14

k:

(a)

-NEVSER

~n

yli

zii

ne

sal

7.l

yi

t ~~::t-r
'
;\ li

~~d

r ;~ 0 r r r r r ll7rrrr pJ H rt!JJ -F-F-JJJ r CJErF _ i]

~hl h.n m~I

t:dip

\ti

yi

"~

li

Mu hilm

mL'd

~=r r nn~ J
,\

. J.

Mu

ham

ed

Alem yzne sald ziya ali Muhammed Seyfin ak edip geldi yine ali Muhammed Mnkir ne bilir dana bilir ali Muhammed Fesalli ala sadatina Muhammed Ve salli ala mridinii ah- Vilayet Kenter kuluyam men Ali'nin ah- keremdir Hasan bamn tac Huseyn gzmde nemdir mam- Zeynel-Aba Bakr mihr-i keremdir Fesalli ala sadatina ali Muhammed Ve salli ala mridina iih- Vilayet
mam- Ca'fer Sadk gibi olmaya irfan

mam- Musel Kazm gibi bir ulu sultan

Gne

yzn grd dedi

ah-

Horasan

Fesalli ala sadatina ali Muhammed Ve salli ala mridina iih- Vilayet Muhammed Taky gzlerine mihr ziyadr Aliyyn Naky sayesi ol murg- hmiidr Hasan Askeri derdimize ayn- devadr Fesalli ala sadiitina !Ui Muhammed Ve salli ala mridina ah- Vilayet n Mehdi zuhUr ide nihan kalmya perde Haricileri kesse gerek ty u teberle Seyyid Nesimi medhin okur an u seherde Fesalli ala sMa.tina ali Muhammed Ve salli ala mridina ah- Vilayet

ALEV/ BEKTA MUSiK/Sl

739

-4(b)
Kevser Yrk Semai

ALEM YZNE SALDI ZYA

Sz: Seyyid Nesimi

Ju V:

yet

Alem yzne sald ziya Ali Muhammed Seyfn ak edip geldi yine Ali Muhammed Nadan ne bilir dana bilir Ali Muhammed Fesalli ala seyyidina Ali Muhammed Fesalli ala mridina ah- Velayet. Kemter kuluyum Ali'nin o ah keremdir Hasan bamn tac Hseyin gzmde nemdir. mam Zeynel'Aba, Bakr mihri haiemdir. Nakarat
mam Cafer Sadk gibi olmaya irfan mam Musa Kazm gibi bir ulu sultan
Gne

yzn grd dedi

ah Hora~an.

Nakarat
mam Taki gzlerime nuru ciladr mam Naki sayesi o zlli hiimadr

Hasan Askeri derdimize ayni Nakarat

ifadr.

n Mehdi zuhur ede nihan kalmaya perde Haricileri kesse gerek t teberle Seyyit Nesimi methin okur amil seherde. Nakarat.

740

ALEVi BEKTA JIRLE,_R_i A_N1_o_w_1i,_Si _ _ _ _ _ _ __

MUHTTN ABDAL'DAN

-1(a)

NSAN NSAN DERLER D

Hseyni Katakofti Sz: Muhittin Abdal

~Lj

D a(jj lCf]rfjJ

'J
in

D O{jjti
n!

sun

dil'
~

J
~im
.;

Jl

hil

din

(b)
NHAVEND
Msemmen

in
3

s.an

in

.'CiUl

d~

ler

di

~$1~{~~-~~,~r~~r~r~~r~t:r~~J.~J~J~r~.~lrn;s,~o~J.~4~
rn
'~'" n

tlir

li

hil

tlim

:$to~~; ~f~:~~f~c~-5~-~f1l~+~~fl~4~5~J.~@
n "~u.

~in

Ji

hil

,um

-----nsan insan derler idi' nsan nedir imdi bildim

ALEVi BEKTA/ MUSiKiSi

741

J,

Can deyu sylerler idi Bu can nedir imdi bldim. Mminin kalbinde olan Bulmad tarada bilen Kendisinde buldu bulan man nedir imdi bildim
\

Sohbette szn bilmez Sznn yzn bHmez Ne gafil zn bilmez Hayvan nedir imdi bildim ile zat olmuam Kadrile Berat plmuam Hak ile vuslat bulmuam Mihman nedir imdi bildim. zm eyledim zelil nayet eyledi Celil Dil iinde yanan delil Burhan n.edir imdi bildim.
Muhittin eder Hak nazr Gfene her yerde hazr Nihan nedir, nedir zahir nsan nedir imdi bildim...
Sz: Muhyi MUz: Anonim
Sfat

Bir kl krk yardklar Birin kpr gerdikleri Erenler gsterdikleri Erkan nedir imdi bildim Ehli takvann tuttuu Mminlere ok att Mnkirlerin ekkettii Gman nedir inde bildim.

Dyek

~rnfir FfruW1flfd :aJ!crcr

i'.a
lill

...-;--~ ~

-2ZAHD BZ TAN EYLEME

.

hi 1.i

ney le

~rr r1 J !
Ey
lul

tiifi?f f-J..L-.Jl.)'----'._l
llii

ne

Al

fal

ll:l

mi

Zahit bizi taneyleme (Allah) Hak ismin okur dilimiz (Eyvallah H) Sakn efsane syleme (Allah) Hazrete varr yolumuz (Eyvallah H)
Saylmayz parmak ile Tkenmeyiz knnak ile Taramzdan sormak ile Kimse bilmez ahvalimiz

J..

Erenlerin hakdr yolu Can dilden dedik beli Gren bizi sanr deli Usludan yedir delimiz Tevhid eden deli olmaz Allah diyen mahruz kalmaz Her seher alr solmaz Bahara erer glmz (Muhyi) sana olan himmet Ak ise cana minnet Elif Allah Mim Muhammed Cim cemaldir Um Alimiz

Erenler yolun gderiz ekilip Hakka gideriz Gaza-y ekber ederiz mam Alidir ulumuz

742

ALEVi BEKTA/ JIRLERI ANTOLOJiSi

-3-BZE SERLEKER OLMAGA

Trk Aksag Sz: Muhiddin Abdal

..
~;

r
ili

~=P ~
ol

'1

:il

kcr

v
1

K~

cr r ' u r=v o r , =
l!'m

li

~-- p ?

~- .. E u

r= ~ . ~-1?
Alem Ademe kmaa Ulu ateler cunmaa El verip leker ekmee Gene Sultan Bali gerek

i.

:il

"l

:il

Bize serleker olmaa ah- Kerem Ali gerek. Mrittir rehber olmaa Adem Akyazl gerek.

J.

Muhyidin dervi olmaa

lmezden nde lmee Bir kii nasib almaa Edep erkin yolu gerek...

ALEVi BEKTA/ MUSIK/Si

743

VRAN BABA'DAN
BAHARIN GELDGN
Evi Hui Semai

tti' , ~ r re-sv r r,._v

..
Bi h;,

Sz: Virani Abdal

r
lli

f.!r
~in

r
tli

IF F F 1
ne
d:n

nn

~~I

r
hi
~

~-

:fll=

yim

Giil

r r

r
keD

F
de

hi

ICI'

Mil

hiil

llii

d.-

Baharn geldiin neden bileyim Gl dikende biter blbl daldadr. Eyybn teninden iki kurt kald Biri ipek sarar biri baldadr.

J..

eriat yolunu Muhammed at Tarikat gln iih Ali seti u dnyadan nice yz bin er geti Anlar makamnda Mehdi yldadr.
imdi Ayn- cemde did~ grdm Hnkar meydanna yzm srdm Cihann goncecik gllerin drdm Kudrei zenbunnn bal nerdedir.

Gnlne getirme ek ile gman Seyyit Nesimiye de ol oldu nian. Tanr ile binbir kelam syleen Ali Medineden, Musa Turdadr. Ademin hatemi zat- Fazlullah O bir srdr kerem srr- srrullah. ehin-ah- alem kutb-l zlullah Kudret-i nazar M'min kuldadr.

Virani yim eder srrn duyurma Klagr namazn kazaya koyma u yalan dnyada hi sam deme Tenim teneirde sinem saldadr...

744

ALEV BEKTA RLER/ ANTOLOJS

AH HATAY'DEN -1(a)
IPTIDADAN YOL SORARSAN
Hseyni Devri Hind
1

~%--cY1ctrr ~ t51JW IF ; ~11 son

p
1i

S..

yo1

Sl'1 lill'

S()

f~

i'=1

oz:

' atay

t~~~g];fF
il/
\l i;tn

-hr=::;=--:::~

J
\

~:!i':.li

~
nm

WtfS~?iajH

m~d

1111

llii

(b)

HSEYN
Devri Hindi

yol'\orar

san

Sil

tlm

:vr
~ l
mu

h;n

anr
lll!ll

Dr
Ji

.z:o ; r
dir

:il

nin

hu

~
di.

f i ~ J

ptidadan yol sorarsan

Yetmi

Yol Muhammed Ali'nindir (HU) iki dil sorarsan Dil Muhammed Ali'nindir (HU) Gece olur gndz olur Cmle alem dmdz olur Gkte ka bin yldz olur Ay Muhammed Ali'nindir. Varma Yezid'in yanna Kokusu siner tenine Lanet Yezid'in huyuna Can Muhammed Ali'nindir.

Yediz alaydan seildi Mmine hulle biildi Evvel baharda ald Gl Muhammet Ali'nindir. Gkten rahmetler sald Mmn olanlar seildi Ab- kevserler iildi Dem Muhammed Ali'nindir. Varma Yezid meclisine Kulak verme. hi sesine Satr Yediz ensesine Seyf Muhammed Ali'nindir.

Hatai hasta iniler Cmle alem an dinler Nur olmu aleme parlar Gn Muhammed Ali'nindir...

-2YNE MHMAN GRDM

Beyati Aksak Sz: Hatayi

Yi

h.' wh

lllilll

8ilr

diim

~:

r-r r Q)-Q~~~-m~
\lih man l;r

... i

hi

/.\"

-s!

fa

gd

di.

ni

llii

~~i}~s~~~sf~'~;'~J~~J~~,~
i

ll

Yine mihman grdm gnlm ad oldu. (Hay-Hay) Mihmanlar siz bize safa geldiniz. (H) Kar k yaar iken bahar yaz oldu. (Hay- Hay) Mihmanlar siz bize safa geldiniz. (H) Misafir ak kapsnn dilidir Hzn sev, ev sahibinin gldr. Tann misafiri Pirim Ali'dir. Mibmanlar siz biz.e safa geldiniz. ola misafir gelmez alnsa rpnsa ektii bitmez. arsa barsa bir ere yetmez. Mihmanlar siz bize safa geldiniz. Misafir gelir ki ksmetin bile Misafir Hzr'dr zrn dile. Hatayi im uruyu tut ver gel ele. Mihmanlar siz bize safa geldiniz... Bir eve
kalr

746

ALEVi BEKTAi iiRLER ANTOLOJ/Si

-3UAK

CURCUNA

Sz: Hatayi

$ff--1 ;J
4r

;J Jil
,;I
dan

~ F pf ffl 1J. J ;J ~ 1
lor 2
m

.,

n:m

h;y

rv

vee

siz

r@
7
tl\

r ~::{f F p !J r
F

-F

lf f F F
llit

'!

il=

p F LJ F jJ
k

~il

hm

1F F Du r J~I J. J F F ,_:g
di\1

zem

~-t J J
hu

mcn

il
J,
kilik perdesi yoktur zmde

Aman hey erenler mrvvet sizden kszem garibem ihsana geldim Bu yetim halime merhamet eylen Alayu alayu meydana geldim
ah'n

Birliktir muradm zm szmde Gece gndz daim hak niyazmda Kblegahm ah- Merdan' a geldim. Gnl ahinimi saldm havaya Akl sefinesin venniem zaya Yzm sre geldim ben hak-i paya Server Muhammed'e Selman'a geldim.

Efkarm artmakta

bahesinde bir garip blbl hiilim pek mkl Koparmadm asla kokladm bir gl Kafir oldum ise imana geldim

Muhammed Ali'nin kullanndanm Al-i Aba nesl-i Hayderi'denim mam- Cafer'in mezhebindenim Derdimend Batiyi ihsana geldim

ALEV BEKTA MUS/KiSi

747

-4-SABA
Raks

Aksak

Sz: Hatayi

lr EJI EJbt" U
Kr~ l;

Pf (1
var d m

nlC..

li

si

n.!

rn
ri
h~y

t--J----e--,---f -arr--f@
ri
h~y

tlr u s J vr r =
'.n

1.k

di

l~

im

it

lim

im

hu

.;a

hm

hu

h'

'""Y

ldn

itI"

de

di

lcr

meclisine vardm Gel beril hey can dediler zzet ile selam vedirn Gir ite meydan dediler bir yerde durdular Otur dey yer verdiler nme sofra serdiler El lokmaya sun dediler kalbi durudur Gelenin kalbin ardr Geliin kanden beridir Syle sen kimsin dediler
ah Hataym Krklarn

Krklar

J..

Gir semaha bile oyna Silinsin pak olsun ayna Kk yl kazanda dur kayna Dahi isin yan dediler
Grdn

Krklar

gzn ile Syleme sen szn ile Andan sonra bizim ile Olasn mihman dideler
Dme dnya mihnetine Talib ol Hak hazretine Ab- Zemzem erbetine Parman ban dediler

nedir halin Hakk'a kret kaldr elin Gybetten kesegr dilin Cmlemiz yeksan_ dediler

748

ALEVi BEKTAi i/RLER/ ANTOLOJiSi

-6-KR BZ BU MEYDANA
Hseyni Aksak Sz: Hatayi

~lIDO'fJll=rcrJrVltf e!' F ii ho .:y i ,W c F!~

kik hi ''

J.,

1111

Ge

"' nin

de

Hii

~~rctrJFJF -: k n FB41' i 1 .i~ .l:OJ

.. ne
lhi 'e '"'' i

\"in

tm

ca

Bi

re

de

=if
._

~=~~4-. 'f.f=~:d~J~.~gf ~N~EJ~RFEF'Gm1~l?~;ffJru~Jr-~lJ

,,..

JC

lti

ne

ifil

Ah bu k mi

ah bu

de

mi

By le

~ ~er

r:
1

~~--------- ~ 1 -=:=-:::=:E:;!. ~==- . ?

=====-~-=:F----t==--'---
\liiH ..

yet

? :
1111

'f

J
n

kr bizi bu meydana Getirenin demine H. Ceset iinde bu can Bitirenin demine H.

J..

Ar eyle gnl ehrin. Hak olup payine srn. Grp bir kardete srrn Sr edenin demine H.

Ah bu gnl ehri fani Byle geer dnya gam.

Artm dn gnn Hakka dndrm ynn Gnlden kibr kinini Giderenin demine H.

Nakarat

Gzeldir Ali'nin sesi Siler gnlden her pas. Ehli tarikat nefesi Bitirenin demine H.

Nakarat Hatayi nin dimeini Zayi etme emeini. Dkp maln, vemeini Yedirenin demine H ...
Nakarat

Nakarat

ALEV/ BEKTA/ MUSiKiSi

749

FUZUL'DEN

BEN CANDAN USANDIRDIN

Karcar

Dyek

Sz: Fuzuli Mz: Anonim

tJF
Be

ni c-m

dan

u san

dr

r1
yar

Ah

ce

fa dan

Beni candan usandrdn Cefadan yar usanmaz m? Felekler yand ahmdan, Muradm em'i yanmaz m? canan dert eder ihsan. Niin klmaz bana derman Beni bimar sanmaz m?
Devay ebi hicran yanar canm Dker kan emi giryanm.
Uyarr halk efganm

Gl-i ruhsanna karu Gzmden kanl akar su. Habibim fasl gldr bu Akar sular bulanmaz m?
Gamm pinhan tutardm ben Dediler yare kl riien. Desem ol bivefa bilmem nanr m inanmaz m?

Kamu

bimarna

Kara bahtm uyanmaz

m?

Deildim ben sana mail Sen ettin aklm zail. Bana ta'neyleyen gafil Yarn Hak'tan utanmaz m?

Fuzuli rindi eydadr. Muhibb-i Al-i Abadr . Sorun kim bu ne sevdadr, Bu sevdadan usanmaz m? ...

* Hemie halka rsvadr

750

ALEV BEKTA RLER ANTOLOJS

LAHUT' DEN HSEYN

Devri Mindi

I~~ Cip l?JQdclbJF HCJpl?J ..OaJ N . :il

'* gpcruf:!J c:r ctr c r r ~

5 hal ol du ba na 9

Bil memne

sen .ben mi

yimbe ni sen

mi

sin

f!J.
mi

n
sin

canmah vol

du ca

nnn

ba

kt

sen.

ben

yim

t c ~ El F * ICf p /!J. fJ c f r
h~n

J1 J J
mi

sen

mi

sin

sen

hen mi

yim

ben

sen

Bilmem ne hal oldu bana Sen ben misin ben sen miyem Can mahvoldu canan baka Sen ben misin ben sen miyem
kt

-1.

Cismin canan oldu benim Kfrm iman oldu benim Eski varm noldu benim Sen ben misin ben sen miyem

Laht oldu hep kainat

aradan mmkinat Bahreddin oldu bi cihat Sen ben misin ben sen miyem

ALEVi BEKTA MUSKS

AIK

751

KARA HAMZADAN
UAK

Dyek

n c:: r cl e f" ~ J ~ CJCi(r1(f :il [UE fCJElf Jl(If: c f EJ ut Jj

e;;
il

t$n Gr nbe
~

de

r
yi

ne

ler

di

~fl'Ou psruuil'l J
!!el

ma

Cc

rin

ren

le

ri

J ~

ye

Hu

Gurbet ilde neler geldi bama Cezayirin erenleri gel yeti arrm stadma pirime Er-Hak gerek erenlerim gel yeti Ganidir krklarn dolusun sunan Pervaneler gibi odlara yanan Zlfikdr kuanp Dldle binen Tanr'nn arslan Ali gel yeti Otur deli gnl yerinde otur Cmle erenleri gnlne getir Urum'u Krm' bekleyip yatr Cezayir'in erenleri gel yeti

J..

Durmaz deli gnl su gibi akar Akn firakl barm yakar Doksarbin Rum eri glbangin eker HnkkHac Bekta Veli gel yeti Evvelden gelenler ektiler cefa Sonradan gelenler siirdler sefa Allah birdir Hak Muhammet Mustafa Alemlerin fahri bize gel yeti Kara Hamza aydur damla ya imi veren aa rm Arlar krsler, yerler, gkler yrm Hnkar Hac Bekta Veli gel yeti
Yeil yap~ak

752

ALEVIBEKTAillRLERiANTDLOJiSi

fR SULTAN ABDAL'DAN -1(a)

SABAHIN SEHERDE
Dyek
Sz: Pir sultan Abdal

(b)

SABAHIN SEHERDR
Araban Sofyan Sz: Pir Sultan Abdal

~~1 "PFF r amr r r r H@ffiil ~ r r- r r ff&l2RF----tr!r e mr'ffl

5 ---Sa

b hm se

her

de

c b

e gel

Da

hr

ya

Mu

han'

med

Ali

l'lr

seherde cnbe geldim. (H) ya Muhammed Ali <;anr. (H) Erenler meclisi ba- glistan (H) Gller ya Muhammed Ali arr. (H)
Dalar

Sabahn

..

Grdm felek semalarda dnyor. Talip olan mridinden kanyor Yreime bir od dt yanyor. Yanar, ya Muhammed Ali arr. Pir Sultan Abdal sn vardrr akn Ak olanlar da yakar n. Hasan ile Hseyin beiin Sallar, ya Muhammed Ali arr ...

Vird

gkte uan kulara didemdeki yalara Sular yzn vurur dalar talara alar ya Muhammed AH arr
Baksanza

verilmi

ALEVi BEKTA/ MUSKS

75,-3
,.... /

-2AMAN EY ERENLER
Uak curcuna
1

Sz: Pir Sultan Abdal

J.

~ ~ " J;J J~ r=r ff'Jll J ~. J r vtt=o r r r-=J1

-1

..

~ J J. J t -~cr11- ' s~ anr r ~mr !I zelll ~ q f"'p ~~PfUi;p Pl :j] ::Ji J. 1

miir ver

ma

ey e

ren

ler

mr vet

si

zi

dir

hm

s z

dr

!ssu

Yf;

"

nu

sd

dim

Hll

din

HU

Aman ey erenler mrvet sizindir kszem yetimem amana geldim. Garibem bikesem himmet sizindir Alay alay Selmana geldim. bahesinde ben garip blbl mkedder halim pek mkl. Koparmadm asla kokladm bir gl KMir oldum ise imana geldim.
ah'n

J..

Gnl ahinini saldm havaya Yzm srp geldim ol hakipaya Gnl safinesin vermezem zaya Kblegahm ahmerdana geldim. Biz Muhammed Ali kullanndamz Nesli Aliaba soylarndanz mam Cafer'in mezhebindeniz Server Muhammed'e peymana geldim.

Efkarm

kilik perdesi yoktur zmde Birliktir gnlmde zm szmde Gece gn dmtem Hak niyaznda Pir Sultan Abdal m meydana geldim..

754

ALEV/ BEKTA/ iiRLER ANTOLOJ_IS_i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-3UAK
Dyek

~n. n JFg ogr entr er o=~ :

Kur' u
y; z

hr kon

Ar

rahman

da

Ku'

'"'

ya

lr

ken

~dJCEf
Ar
l'Ul mn h sr

g9J
kud
rc ca

ti

bi

f P1m. qu:
dim
sr

s e
kud "'' ki ti

J
bi

(! F 1
:

Hu

de

tlhn

Hak bizi yoktan var etti kr yoktan vara geldim Yedi kat Arta asl Kandildeki nura geldim Eyyb ile ten erittim

J..

Ganimet ile atldm Ana rahmine yitildim brahim oldum atldm Glistanda nara geldim Bir muazzam byk arda Ne istersen vardr burda Kapusu on iki yerde Dilediim yere geldim

La'I mercan gevher tuttum Vuslat ile ta arttm

Ben bu yolu sregeldim Yunusla ummana daldm Krk gn balk ile kaldm Davud'la demirci oldum rse eki alageldim Sahabelere uradm Kudret lokmasn yedim Er bir dedim Hak bir dedim Bini srdm bire geldim

J..

D altn ii gm Suyu baldr eker yemi Yer yer bedestan derilmi Dilediim yere geldim.

Deniz bldm asa ile

Ge utum sa ile

Tur danda Musa ile M'nacatta dura geldim

Pir Sultan Abdal okuna Gel otur gnl kkne On iki imamlar akna Ben bu seri veregeldirn

ALEVi BEKTA MUSiKISi

155

-4HSEYN
Dyek

Kul o la yun

*C ."
9
li

r IF
ha
by

o
.1
le
yaz

kn lem

lan

ne .

r ICJ' u
e
'"' yim
i

ka tib ah

va

mi

;,

ker ler

rin

i& 1 tC : P '
13. di li

ltt=?j'" 1 F, cFttt1 lffi/((J ~n.

e
. ka

IF UF
by

ib ah

va

ha

le

yaz

J
hey

,!!

z:

lim he)'

fi

da

nm

hey

bir da

nem hey

Kul olaym kalem tutan ellere Katip ahvalimi ah'a byle yaz ekerler ezeyim irin dillere Klitip ahvalimi ah'a byle yaz
Allah'

J.

Sivas ellerinde zilim (sazm) alnr amlbeller blk blk blnr Dosttan ayrlmm barm delinir Klitip ahvalimi ah'a byle yaz
Mnafkn

seversen katip byle yaz Dn gn ol ah'a eylerim niyaz Umarm yklsn u kanl Sivas (z) Katip ahvalimi ah'a byle yaz

her dedii oluyor Gl benzimiz sararuben soluyor Gidi Mervan ad oluben glyor Katip ahvalimi ah'a byle yaz

Pir Sultan Abdal'm hey Hzr Paa Gr ki neler gelir sa olan baa Hasret koydun bizi kavim kardaa Katip ahvalimi ah'a byle yaz

756

ALEV/ BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJSi

-5EV
Y:ilkSemai

& u tU. ;c:c 'E:!r

tl

r
(a

#af. ea-iJ$~cr3
.
na dayan.
dm

k@ili!
~)

:=.i:~
B

Su f:

nn

ce

hu

r J ti~tr
ce

b:
fo ya

tif!; ,, ce r ter
lfocc:

da

w-r
yan
yu

ctr Via ~t r r r g ctr JJJ JlJ. nJ.

yan .gelme sin
m

da

yan

gchnc

sin

Sefasna cefasna dayandm

.J,

Bu cefaya dayanmayan gelmesin Rengine hem boyasna boyandm Bu boyaya boyanmayan gelmesin Rengine boyandm meyinden itim Nice canlar ile didar grtm Muhabbet eyledim candan sevitim Mahabbeti kfr sayan gelmesin

Muhabbet eyleyip yokla pirini Yusun senin namus ile arn Var bir gerek ile kl pazarn Kldn pazardan ziyan gelmesin bu meydana dner dediler yola yeder dediler Dostunu dostundan keser dediler Nefsaneyetine uyan gelmesin
Krklar

Ehyay

Pir Sultan'm aydur dnya fanidir Krklarn sohbeti ak mekandr Kusura kalmayan kerem kiinidir Gnlde karas olan gelmesin

ALEVi BEKTA/ MUS/KiSJ

~ UAK
Aydn

157

$u l
--

F F j lll F F J YI)
Un cnn lal' bir o la

--.

:
llii

r r r ' r r r r ' : J r r ~ ' t+r

sey
n'i k:

Go

Jm

r FJ mn h'il
zi ele hin le ki.

Ye

_a

hm

J: ]
liih

Al

11111-

la

hm

le

vck

kel

lii

ta

!ah

Gelin canlar bir olalm Yezid'e hamle klalm Hseyn'in kann alalm Tevekkelt taallah [*]

!.

z ze balyahm Sular gibi alyalm Bir yry eyliyelim Tevekkelt taalallah

Pir Sultanm, geldi cua Mnkirlerin akl aa Takdir olan gelir baa Tevek:kelt taalallah
[*] "Tevekkelt alfillahi" yerine,
halkn syledii

gibi.

758

ALEVi BEKTAi iiRLERI ANTOLOJiS

-7HCAZ

r~ 1 ~n r r r rr rc:rrnE"trnr r r c
Ey
be nim sa

tan b

ram

nm

~ 1r r r
s.:n
lh:'

ter F' r o r pr r r m c: r hr
i

Pr

i n

ler

sin

ICll

n~

1'

F' r r r
ni ler

sin

r
Gsme Durmayp

Ey benim sar tanburam Sen ne itin inilersin im oyuk derdim byk Ben onun iin inilerim Koluma taktlar perde binbir derde Aynicem gecesi nerde Ben onun iin inilerim
Urattlar

tahta derler beni okarlar

Vurduka barm deerler Ben onun iin inilerim Gel benim sar tamburam Dizler stne yatran Yine krld hatram Ben onun iin inilerim
Sar tamburadr adm

Koluma taktlar teli Sylettiler binbir dili Oldum ayncem blbl Ben onun iin inilerim

Gklere kar feryadm Pir Sultan'nmdr stadm Ben onun iin inilerim

----''-/ _ _ _ _A'""LE=-'-V:.;;.. 1B=E=.K:TAI MUSIK/Si

/

159

-8GERDANYE
Semai

1$' us:f 4
A
k

'

r r

1 j
k

41

::J

sc n;n

-- 'c* i
ya

:1

kya

rt'g r
Ak

.21

ifl 2

,;J

"j
li

/J 3
gz le

J.
rm
Dervi

senin kya kya bak.n Karde mevaliye benzer gzlerin Aklar ak oduna yakn Karde rnevaliye benzer gzlerin

olan hrka alr destine Seher vakti urar yolun stne Kymayn kardeler Ali dostuna Karde Mevaliye benzer gzlerin

Bildim ahm bildim sahip nazarsn stekli ak dilde yazarsn Ali ahm dey dey gezersin Karde mevaliye benzer gzlerin
Ustaddan m
aldn

Dervi oldum ben okudum heceden Diz kp dersimi aldm hocadan Ya Haimi, ya griih- naciden Karde mevaliye benzer gzlerin

sen bu kemali

Bakna deer dnyann mal

Ya mam soyusun ya nesl-i Ali Karde mevaliye benzer gzlerin

Erenlerin yolu incedir ince Karnca alr halli halince Pir Sultan'm gezer hakk bulunca Karde mevaliye benzer gzlerin

760

ALEV} BEKTA/ iiRLER ANTOWJISJ

-9NEFES
Va.hid Dede derlemesi

&i ~ rpr~ r ~atw rHltrfr Qijjfij

t.'

si>y le ye

)'im

Din le ncz

sen

ney le ye

yim

Bir nefescik syleyeyim Dinlemezsen neyleyeyim

Ak deryasn boylayaym

.J..

Ummana dalmaa geldim Ben Hakk'n edna kuluyum Kem damarlardan beriyim Ayn- cemin blblym Meydana tmee geldim

Ak harmannda savruldum Hem elendim hem yoruldum Kazana girdim kavruldum Meydana yenmee geldim

Pir Sultanm der gzmde Hi hata yoktur szmde Eksiklik kendi zmde Darna durmaya geldim

ALEV/ BEKTA MUSKiSJ

161

-10BEYAT NEFES

~ n n r t:&r r r Wrrrran
5 Yi ne mih nan
g'

Vahit Dede derlemesi

~'r rr r$Cptff+4U. ~-tfl I .e ~ Hi

\!jh

dm

gy nm su ol

~&rj.PJ=t+ '=
' 13 niz Hii Hli

91

!ar

sjz

bi

se f

gel

di

kar

vPir
k
ya

~ F r EE) 1 efcr tff =il r r F [f) C2p t] t' 1

ar

r
i

kcn

o::aa
:w

t1f. F. 11it6-m ,i&i~fiyJIJ.

t

"1

~l

fo

:d

Ji

ni

niz

Hil

Yine mihman grdm. gnlm az oldu Mihmanlar siz bize safa geldiniz Kar k yaar iken bahar yaz oldu Mihmanlar siz bize safa geldiniz Misafir gelirse ksmeti bile Misafir Hzrdr, zrn dile Byk kk an hep Hzr bile Mihmanlar siz bize safa geldiniz

J.

Bir eve kahr olsa misafir gelmez bitmez arsa barsa bir ere yetmez Mihmanlar siz biz.e safa geldiniz
alnsa rpnsa eksii

Misaficlcr ak kaps dilidir Hzr msafiri gonca gldr Tanr misafiri ahm Ali'dir. Mihmanlar siz bize sefa geldiniz

Hmmet eyle pirim misafir gele Yavan yak yiye yzmz gle Pir Sultan uur tut sen gelen eve Mihmanlar siz bize safa geldiniz

762

ALEV BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJSi

-11SEGAH (Neva'da) NEI~ES

~di

DICJ E r
bi

:il
gel

zim

...

tttu:r'
13
o

la

ho

yun

sin

E P IE :t ~
ri
I

-----

"!!.
.ta

rr
ri

r
i

:il
:il

f&-:r ,,
~li

F p czr
ki
k;

F'
ti

it J
li

f!.-

Dlf r f
sin

len

imdi bizim aramza Yola boyun veren gelsin eriat, tarik.ati Hakikat bilen gelsin

Talip olunca bir talip zini Mevla'ya sahip zzet ile selam alp Gnllere giren gelsin Koyup dnya davasn Hakk'a varp sevdasn Dorulayp z nefsini, eytan ldren gelsin Pir Sultanm elebiye var veliye Muhiddin'e hal diliyle Yolun srrn soran gelsin

halden anlaynca Hakikat dinleyince stne yol uraynca Ayrlmayp duran gelsin

Kii

Eyvallahm

ALEV BEKTAi MUSiKiSi

763

-12EV HZ NEFES
Vahit Dede derlemesi

uin

iis

fJfJ r ;: P r

ne

nkf

C)'

le

di

j
H

~HEJF alJ
~ F tJr
i
13 IV!f r.i din

7 .:r

Hu

Pi

F'
''

r.
ta

ler

1 G1
l1lf

FJ?t O C::Zl J
C)'

l;

le

di

r
sc

=: o r
yin

s F: tf
nitn

ma

r F r'
un

F'
mam Hii

:iJ.2
yin

J.
yin

Hll

Trbenin stne nak eylediler Seni drt keye ba eylediler Yezid'in bana ta eylediler Gel dinim, imanm mam Hseyin Akan sular gibi akasm gelmez ehrine girince kasm gelmez Yezid'in yzne bakasm gelmez Gel dinim imanm mam Hseyin Senin abdallarn yanar yaklr Katarmz onikiye katlr Bunda Yezid'lere la'net okunur Gel dinim imanm mam Hseyin

mam Hseyinim yollar bal

Ak olanlarn cieri dal

Hazret-i Ali'nn sevgili olu Gel dinim imanm mam Hseyin Senin aklarn semahn tutar Kadir Geceleri ema'lar yanar Mezhebimiz mam Cafer'e uyar Gel dinim, manm mam Hseyin Pir Sultanm aydur, erenler nerde alsz kayasz bir sahra yerde Kerbela lnde kandilde nurda Gel dinim imanm mam Hseyin

764

ALEVIBEKTAIllRLERIANTOLOJ/Si

-13UYAN DAGLAR UYAN ALM GELYOR

HiC'.az Devri Hindi
1

Sz: Pir Sultan Ahdal

f' r:::r re t =11: rn ~ a:n r t r==r=~ - - -k:Jl' :=r hrpf -~; r: rr .aea: ::S=ii?
4
Ku

Mzik: Zeki Onaran

lup

gU

ver

cin do

nun

gi

yi

tf.r ~=Rsr::r ili Ei f~E i

ge

Jii!
HU

li

yor

HU

HU

HU

Ku olup gvercin donun giyinen (H-H) J.. Tekkesine geyik postu deten Aznn atei kt meeden Uyan dalar uyan Alim geliyor (H-H) Al-Otman oluna kl kuatan Mucizatn cmUUeme bildiren Uyan dalar uyan Alim geliyor. Uyan dalar uyan Alim geliyor.

Karata konuklua konduran Rahmetiyle u alemi kandran On iki kurban kazana dolduran Uyan dalar uyan Alim geliyor.

Horasandan kalkp Urum'a inen Cmle erenlerdir nurundan kanan Dar e stnde namazn klan Uyan dalar uyan Alim geliyor. Pir Sultan Abdal m birsin bir cansn Gnlmn evinde kurulu hansn Urum diyarnda sen bir sultansn Uyan dalar uyan Alim geliyor ...

Kuru aaca ahadet getiren Gece gndz ak alemi kandran Al aacnda elma yetiren Uyan dalar uyan Alim geliyor.

ALEVi BEKTAi MUSiKiSi

765

-14HSEYN NEFES

r r tIJt

P
hl 11 ;

11

kal'

ki

daJ

kann~

CY1

c:JE!T =t= ~:il

oy
al
lal

ttLLJ
Ey ya
mn

hn

"

vi

y11p gi

der

ey

val

lal

.A

kan

su

la

t'r
n

a r o r r pcroJ J "f=11:r r Jt ~ a.ar r or Ollcr u Jd Elli

15

dan

i>

ro

al

dm nu

ey

val

lah

zii

yar

lit

'"

hm

ii

yiip

:i

der

ey

val

Jal

grdn m? Rzarn bulmu eriyip gider Akan sulardan sen ibret aldn m? Yzn yerlerde sryp gider Srnn nnde giden avclar Scak scak gnde yakar gneler Evvel zaman meyve veren aalar Anlar da kalmam kuruyup gider

u kark karl da

J..

Kadirsin hey Koca Allah kadirsin stmzde direkli bir adrsn ardm yerde hazr- nazrn Cmlemiz stne yryp gider Bizim deryamz derin boylanmaz Bin nashat etsem biri dinlemez Gidi merkep hibir yere balanmaz Banda yularn sryp gider

Pir Sultamm syler sz znden A saknr iki gznden Olur olmaz mnkirlerin sznden Eksilmez glmz kuruyup gider

766

ALEV/ BEKTA iRLERi ANTOWJ/Si

-15RAST NEFES

,,- fft!'
llii
4

& ., gJ?
il\.'

Vahit Dede Derlemesi

r
di

p
ye

r
litt

IF?Sp p--r il F p F
l"C11

le
-fil

rjn

de

mi

.J
7

pF
Hii dost

:111=

p r .; --- D F"
e
-en

r
de

& J1 J2j ;
>
~ur

Ja.la
y

le

rin

mi

r
'i

J'
~

dan

sa

,;,.

~ F
h
dos

~~i
hr.

=J
p
ka

tf:~
On

F p
i

o p r p f"'"f
marn
ka
a

IJ> f
r

r
u

ki

na

'' ,,
16

f1l?e p r
Hii dost

:111=

pE
Mu ham

--e ;;

p F' ;--- r
"""'
A

p F
ye

li

J'
y;r

J2j J' kilJ

\

Lp
h

F :~i
lr

il

dun

sa

1r

dost

Hu diyelim erenlerin demine Erenlerin demi nurdan saylr On iki mam katarna katlan Muhammed Ali'ye yfu'dan saylr
hlas ile gelen bu yoldan dnmez kilikten gemeyen birlie ermez

Gerek talip ikrarnda durarsa gibi yanp ya erirse Eksiini bilip kendi gelirse O da erdir, gerek erden saylr.
era

gn imi bu dnyann sefas

Sefasndan artk imi cefas

Eri Hak grmeyen Hakk' da grmez Gz bakar amma krden saylr

erenlerin nutku, nefesi Biri krktr krk birden saylr

Haktr

Pir Sultan Abdalm Badattr vatan kilikten geip birlie yeten

Yklenmi

Erenler yoluna kl kal katan ykn hardan saylr.

ALEV/ BEKTAi MUSiKiS

767

-16HSEYN NEFES

~4P p p
3

ar
gU
ln
glil

Vahid Dede Derlemesi

p p
lan

r
~8

p
k

r
nm

Biil

bl

ol

sam

da

l~l:]p p p p r o p p p D

f:P 1 v p ~

f:;

ha

j.11n d

vr
di

bi

1a:n

ne

ip
li

sr
ce
o

....

r
um

r
HU

yet

mez

r
H

J.
ta lim o lan

:il

p r =llVlp p p pF
k

'v

l~y

nn

kf

Da na

p p
'"'
n.:

dil

'

p
yel

r
mez

r
H

J:
hli

Blbl olsam glstanda akrm z bamda biten gl neme yetmez Sleyman'm ku dilince okurum Bana talim olan dil neme yetmez
Akn kitabn aldm yazarm

-1.

Dervi oldum pir etein tutarm Hakk'a doru ekilmitir katarm Bayku gibi garip garip terim ssz viranlarda ol neme yetmez u dnyann ne olaca malOmdur Bu ilmin smna eren alimdir Az yaa ok yaa sonu lmdiir Bana hrka ile ul neme yetmez

Daim Hakk'a doru meylim nazarm Neme gerek da ta gezerim ol pirin gittii yol neme yetmez

Pir Sultan'm Haydar Nesimi'yiz Ta ezelden ah'a kurban serimiz On iki imamlar dar meydanmz Biz ehidiz Ali'dir serdarmz

768

A/.,EV/ BEKTA/ liRLERI ANTOLOJiS

-17NEFES
Vahit Dede Derlemesi

p
Ta
i

r
rar
ver
din

ko

ik

ne

v~

Zi

ten

el

yu

dum

~ J f 2lf=- J J J J
M han

fitJ
in

fj. J. o1

n\d

li

yi

ip p
Fir
dev

D r
si a

;Ot=;. JJJ
n

d\.....:._/ e
j

I~

22iu.
HU

SCu.
J..
Ben kutlu postuma getim Sekahm erbetin itim o saat kl - kalden getim Firdevsi ala iinde. Didar defterine getim Mnkir mnaf setim Mezhepte Cafer'e dtm Firdevsi ala iinde Mehdiye vardr niyazm On iki imama bal zm kr didar grd gzm Firdevsi ala iinde

il

Tarikata ikrarverdim Lanet Yezid'ten el yudum Muhammed Ali'yi grdm Firdevs-i ala iinde Allah Muhammed Hak't Rehberim kemendi takt kt pire teslim etti Firdevs-i ala iinde Pirden maikat aldm Ben belimi bal grdm Kendimi mirata buldum Firdevsi ala iinde

ALEV/ BEKTAi MUSiKlSi

769

Pir Sultanm dnya fani

Bizdedir Hakkn hisar Hakka kurban verdim can Firdevsi 1lla iinde

-18GERDANYE NEFES

p1
Oc
3 .

mezJi

d~

pt'ur vr r r r rtrr
:

tr

ne

ge

1 mcz

bir

za

ep

sem

ep

...

m dur

Geemezsin deli gnl geilmez Bir tuzaa tutulursun efsem dur Bu erenler dolusudur iilmez enlerin barn keser epsem dur Evvel ikrar verip sonra dnersin Sebil yokuj grp dner kaarsn Onduraym dersin yaram aarsn Azdrp ta saramazsn epsem dur

J..

Midinin nasihatin tutmayan

Gnlcn musahbe
Ondurmaym

katmayan dersin yaram aarsn Azdrp ta saramazsn epsen dur

Er oluna bir mnasip yar gerek

Verdii ikrara pek durur gerek. Can cesetten elin yuyan er gerek lme kail olmazsn epsem dur

Pir Sultan'm syler szn dorusun

Yezit bundan ne anlasn ne duysun Ant kalp evini sultan otursun Tacn tahtm terk edersin epsem dur

770

ALEV BEKTAi RLERi ANTOLOJiS

-19(a)

MUHAYYER NEFES

tfD r ror r ttYfcrrdE't@r ,,iErarJ.

1
Sor dum sa
r i

de

mc

ij

de

re

de

nc

~,r
son

r otH rnotrr rrct.-.--lpp-ctJ--r--.-..~~j-ire-.~-.J.-t

e

re

de

k.la

sn

kt

la

sn

ta

la

sn

(b)

ACEM

rr r r r r s r ~ r::e: Jt!c r H * t4iu F H F u F p r.. J Ek]RJ J H F 1

Sur dum so.
r

sa

de

me

il!

de

mc:

tJ

"'

ben

zin

ne

sa

ne

~g F bH--Jr F PEJ
iti.~

cf3 J.
ne

J l
n

nin

hc!n

zio

h!

sa

sa

ALEVi BEKTA MUSKS

n1

(c)

SORDUM SARI iGDEME

Muhayyer Raks Aksak

*
1

er r rr t:r
Sor dum

~,e.~--~

:r ~-oQ]tJ nlll:
me

~o
k

cu fR;; 18 ] r ! di:::r ...rn J .ij

Sa n
i

rnur
.
ne
e

Pir sultan Abdal

il

de

me

en

de

lor

sn

ar

sn

Sordum sar ideme Sen nerede klarsn Ne sorarsn hey dervi Yer altnda klarm Sordum sar ideme Yer altnda ne yersin Ne sorarsn hey dervi Kudret lokmas yerim Sordum san ideme Benzin neden sararm Ne sorarsn hey dervi Hak korkusun ekerim

.J..

Sordum sar ideme Anan baban var mdr Ne sorarsn hey dervi Anam yer babam yainur Sordum san ideme Sende kardelik var m Ne sorarsn hey dervi Ben erlerle kardeim

Pir sultan'm erlerle Yz dolu nurlarla Ak sakall pirlerle

idemde kardelik vardr

772

AUYl BEKTAi liRLER ANTOWJSI

-20(a)

EVHZ NEFES
1
Gio zcl o
~

c. :it ~ r .r . r F?l
v ri

ce

mi

zi

~F !H 1P+

!r:llh_~ ' o .p F
mi oh

W
za mi

'2 ., ~r 1 Gtf 0
1o
9

kc '""'

sin

de n

dim

bir

1 P.'
r

p oF
yi
ye
r;cz

r
sin

1 pF 9 P E' : F 1
de me
din

sr

E~=r=~:=v--3E-F=F

~.!=--=- ~-:.~7:~~

1-- . -. F F F-P d .LJ E.

H\i

f
yi

"?
ye

F .~
Htel.

sin

il
,

. .

ne

Jin

ni

(b)

SEGAH (Dgehta) NEFES

rfz ~ Dr
- Ciii
10!
nh:

- ::

: ,

'rk

P r~~ E s: gg L..f...FF
cev ri
i

Vahit Dede Derlemesi

zi

ke

~ r=~ u J
sin

fI o r ;liJ o r
G
.<I

dim

mi?

Bu

bi

din

mi

Bu

bir

ALEV BEKTA MUSiKiSi

713

[.P p-r F 1 F p r--:-rd_p_j_-DP-F-r~I

j
(;(j

(c) SABA NEFES

zel

~k

cev

ri

mi

zi

r==-t:i---~-~~t:i e. s r-. ~ ~ M- d ~ ~ t~- ~ ~-tt p ~ F r .p F ~ F-P PzT rj j ' ..

k lll<~

ke nez

sin

<lim

mi

Bu bir n

za

lok

dr

yi ye mez sin

~;P~r r pr '~ridP'P~r~
d~

mc

dim

mi

de me dim

mi

de me

,Jim mi

yi ye mez sin

~@J J.;t::=

dim
ni

-u

(d)

SABA

~#F ~H
Git ~el Zl'l
k

F lp:b'r f 1.N p@
zi e kemcz sin de ne dim mi

ce\

mi

~ ~! F ~H
hu htr n
z;

fEltittr
dar
yi ye m?.
mi

f
sin

JJ

P J);J 1
dim mi

lnk

ua s

de me

d~

mt> dim

ni

de

din

yi meuin

sin

de me

din

mi

774

ALEV BEKTA J/RLER ANTOWJiSI

(e)

GZEL AIK CEVRMZ

Uak

Sofyan

Sz: Pir Sultan ABDAL

,,~ n
~~
4
k n:

~;

u r W r n rd~ c:::n ~ J, J Pn J r u r lY ' r ,Pr rdp "e r n J\ J pJ1J f u r in r u r rM~ ' u r n

G zcl a
k

cev

ri

mi

ko mcz

sin

dlm

mi

Bu bir

11

ra

hk

na

dr

yi ye me:r. sil)

de

n~

dim

mi

De ne dim

mi

Ah de me

dim

mi

gll nl

na

.o
le
m<

JCJ
ni

D.C.
tl

_dim

Gzel ak evrimizi ekmezsin demedim mi Bu bir rza lokmasdr Yiyemezsin demedim mi Demedim mi ah demedim mi Gnl sana sylemedim mi yemeyenler kalr naar Gzlerinden kanlar saar Bu bir demdir gelir geer Bulamazsn demedim mi Demedim mi ah demedim mi Gnl sana sylemedim mi

J,

kalm meydan yerine

Gidelim Ali seyrine Can-u ba Hak yoluna Koyamazsn demedim mi Demedim mi ah demedim mi Gnl sana sylemedim mi Pir Sultan Ali ahmz Hakk'a ular rahmz On ki mam penahmz Uyamazsn demedim mi Demedim mi ah demedim mi Gnl sana sylemedim mi

ALEV/ BEKTA/ MUSiKiSi

175

-21UAK

NEFES
Vahit Dede Derlemesi

a !JEtr 1F ~ :111= F F 1 ~ P v ! F r=V. O r ! dr=j) rj r r oP i ; i' t= J r p F F ! r r- tZl. a !J ti) F * F'

1 RJ
miir

*r
1

v1F r !r F"
e ren !er

1o
sr
1

Ey e

c bu

din ~

.li.a.

~; ~

F.
111

1 _

de

var

<lm

bu gc

ce

B bu

ce

@ F a !r F p1a
22 Hu ki n

ka sr

an

'

F!
dU

F y. J1J E :I~
bu ge ce

"~

dl~ ~::=

2 ~

f r=J .1
bu gc

:111= F C:'
ce

J.

'il

k nn

Ey erenler n bu sm dinledim Huzur- mride vardm bu gece Hakikat srrn anda dinledim Evliya erkann grdm bu gece

.J..

Erenler rahna eyledim man Kalmad gnlmde ek ile gman Ne bilir bu sm Yezidle Mervan Klli varm Hakk'a verdim bu gece Andelip misali avaz ederek Yedi sema zre pervaz ederek Yedi aza ile niyaz ederek Ayn- Cem glleri derdim bu gece

Rehberim Muhammed, buldum yolumu Mrid'im Ali'dir, bildim ahm Tibend ile baladlar belimi Erenler meydann grdm bu gece

Pir Sultanm Hakk'a niyaz ederim Erenler rahNa doru giderim Klli varm Hakk'a teslim ederim Hakk'n Cemalini 'grdm bu gee

776

ALEV BEKTA liRLERi ANTOLOJS

-22(a)
KRD HCAZKAR
Raksan

o c r r r r qr rEFfg

Hl'

ka

Si

VJ

de

dir

(b)
AHI

Acem Kiirdli Raksan

MERDANIN AVAZI

ttiEfltr tf rrftj: fi"Et SU t rr trfijp

.i

Sz: Pir Sulan Abdal

L1

a h m~r da
St\Z

mn a
SAZ

va

ZI

tur tr der lcr

bir

ku

~ F P :l F
dr.
dr.

ra

CI

1
Asa Si Nil
de

ni

zin.

..
ah- Merdan'n avaz

dil'.

.J..

Turna derler bir kutadr Asas Nil denizinde Hrkas bir dervitedir Nil denizi derya oldu Sarard gl benzim soldu Bak arslanda kald Ali'nin darb kotadr

zen gzel Ali'm zen Var kendine bir yar kazan Hayrn errini yazan
Sa yannda feritetir

Ali'm etmezdi benlii Gnlnde tutmaz kinlii

Zl-fekaarn keskinlii

Zerrecesi

kltr

ALEV/ BEKTA MUSiKiSi

771

Nerde Pir Sultan'm nerde zmz asl darda Yemen'den te bir yerde Halli Dldl savatadr

-23( a)

EY BENM DVANE GNLM

Tahir Devri Hindi Si)z: Pir Sultan Abdal

!EA

~ r =t:E=ttr P r
n

Liin

lm

ya

nrrr --iit c;J.

nz

D&~ r~

lii~

(b) UAK NEFES

*1-sr r~ r . J ~ r r r P rrrr r -r :111: t+r ~111i?f r J

11 m d am
y

1, ~
v

1:t# rr Hffilt F1Pt

Ey
be nim
di

Vahi

Dede derlemesi

il
:il!:

va

ne gy

nn

J
Pek

nz

J P rr
na i 1 gr

c:rra
dn

Bu

ce

16 fo

ken

di

i.I

zum

ya

--=@ti

tll7.

Hii

778

ALEV BEKTA JIRLERI ANTOLOJiS

Ey benim divane gnlm

Dalara dtm yalnz

J.

Bu benim ahm yznden Bir mihak grdm yalnz.

Dalar var dalardan yce Can m dayanr bu gce Halimi gn gece Sylesem bitmez yalnz.

Pirimin katna varsam Hayrl himmetin alsam Kzl rmaklara dalsam alasam aksam yalnz Pir Sultan m der grenler Pirlere niyaz edenler. ler yediler erenler Mrvete geldim yalnz...

-24HSEYN NEFES

~ ~ pvr r- rcrrer==r 0 wrvo a

1 '

Vahit Dede Derlemesi

1

.
ne ..,.

Gc ti

1e

nin

de

mi

&
.!

16

ne HU

'"' Hii

Ah bu de

mi

Al l

de

mi

B~

E2f .CJ
dn
)'i\

1 .f
a m

le

gc

er

J J.
g m

kr bizi bu meydana Getirenin demine Hu Ceset iinde bu can Bitirenin demine Hu

J.

zleyim Ali izini

can gzn ile bir zm Blenin demine Hu

Krklar

Uyaralm

Gzeldir Ali'min sesi Silelim gnlden pas Ayn- cemde bu nefesi Okuyann demine Hu

Pir Sultan'm bu ne demek Hi cahile ekme emek Hazr pimi nan nemek Yedirenin demine Hu

ALEV BEKTA/ MUSiKS

119

-25( a)

PENGAH NEFES
1

I* 1 aaureercrflU'U'[frrcrflg'CJ'frrrcrfl
Donlinukdurha

gi si

.ne

ya na yn

Dedimok

tur han

gi

tt u urfrrcert EJUct rt 1 r on JJ'ca _iw

4

;i

110

ya na yun

l:l

Al

yi

e a

ze

len

di

yi

rek ya

si

(b)

RAST NEFES
1

l~ ll:ll b l@if11R fJ:~ ~ :tJ

:m si

I .

''''CJ u ru r:r crSfer &if : f

~ 0c
ta

Vahit Dede Derlemesi

oc. u~ ha
len di

g;

:mJ2 fta
Si

1~ 1
15

10

EJ U IO (ft IEJ g:;" liffJ

Ben
b

Vi

110

relt ya

re

si

=lll=L(J
Mc
lcph

t$ 1 tTU JQ FJ J
t
Hn
<i<i

der de

ku

de

re

.o J
si

bu

la

ym

tfi?r
... _
H

,;11

la

are

780

ALEV/ BEKTA/ iRLER ANTOWJiS/

(c) TEBRZ

ro

<

llU

l IU -

(d) DERDM OKTUR

Rast Soyfan
S'.:

Pr Sultan Abdal

~t-feJtl
_ _4 __

l~f{~~ -111-E
11
7 _)"''.

~. '_ 'r>.cr

di

;ok.

tr=W m 0

E =r
..
~-

mrla

E" - 1 -1-~ ~~
. , ., f-t
i-u

gi

~.- . e ~"

~:Jdj ..J .. tJti F AlklJjJ ~

.,
Si

_J!:;-,~

l~

11\1

(e) DERDM OKTUR HANGSNE YANAYIM

Sz: Pir Sultan Abdal

i~~~..
7

Etiir "tciEi@
yu

c:r u ,~-

fG!J--if3
Hil

55$: ~-f4@9@
;

r~:9=-_-~j~=~~J .:a.=----. .---------- E ! , ..

uu

Ah

yi~ 1a

== :I --:__ '-:@}~~ ~--

tn.____
Si

.,

Hli

ALEV BEKTA MUSKiS

781

Derdim oktur hangisine yanaym Yine tezelendi yrek yaresi (Hu) Ben bu derde kande are bulaym Meer ah elinden ola aresi (Hfi) Trl donlar giymi glden naziktir Blbl evreyleme gle yazktr ok hasretlik ektim barm eziktir Gle gle gelir canlar paresi

J..

Gel benim ey uzun boylu narm Yregine bir od dt yanarm Kblem sensin ynri sana dnerim Mhr~bndr iki kan aras Did1ir ile muhabbete doyulmaz Muhabbetten kaan ak saylmaz Yezid flemelde eralar snmez Tutuunca yanar akn ras

Pir Sultan Abdal'm yksek ua~sn

Ak

gelir geersin muhabbetten niin kaarsn. Bylemidir yolumuzun tresi

Selamsz sabahsz

-26NEVA
Semai

~~~!~iWEfi+EiI~Ctfb~E- :tffit=I
ft

~F@Ufr!.Et@J@E tl Er~ 1
9 1 c.I' k
ri
i c

li ki

t\u

kr

mm

da

bir

gil

gr

dUm

kc

ri.

var kem

di

v~u

ok

~t~#-4=--P
13
mi~
i \~..

+o r --r 4--1hU$E' rrt[ rJ r J

:' ra

dun

r~

tm

bu.1

chm

r~~~u, c:trJflr CT#.JJ c 0 J.

he

t1 ..~r

di

m.~u

~i

vnr

Birlik makamnda bir gzel grdm Leblerinin ekeri var kandi var Ak ok imi aradm sordum Nice bencileyim derdimendi var Cemali geliyor hayelde dte Canm asmanda kandilde arta Uzakta yaknda yeminde, pite Her nereye baksam Alim kendi var

J..

Gah baheye girer glden grnr Gah mana syleir dilden grnr Gah gnl evinde mihman grnr Ana trl- trl fendi var
kr olsun bu sevdaya ulatm Muhabbet ban gezdim dolatm On iki imamlarn cemine dtm imdi boynumuzda ak kemendi var

782

ALEVi BEKTA/ i!RLERI ANTOLOJiS/

Pir Sultan'm sever byle dilberi Bu cmle cihann yekta gheri Kahrn lutfn eker isen gel beri Sevdiimin nerde bir menendi var.

-27(a)
UAK

NEFES

r r r r t r3 Ll r : :~; UJ t r r r r m t r r r :11J J)J J

3
I' . yu.

~ eJ t
.i

o r
r
i
$0)'
d

dik

ya

ar

ri

ye

la

bi

zj

ak

" lb

HU

(b) NEVA

ur r r r r r ~ r 1cJ r fe:J r o el rr 1 ttt?' f Det F r F ~ r r r

~

& ..

.Nova

-$ C' 1f
d

r
lar

:il
1

11

\'ti

ri

dik

yar

F F'
rl

F
~r

bi

Zi Dl

ye

r-:
Itr

hi

:zi

Di

ri

say

r
hi

J
Z

(c)

Yukardaki Nefesin

baka

bir bestesi (Uak)

yar

lar

Dl ti

ye

ray

lar

J
hi

:111: J
ko

J J Eij J J
Y"" ol duk
~

&P.
la
dl:

bi

zi

:il

r [jf. 1r r F
Si

an

rap 1J J J ' =il

HU HU

rll

kal

lor

zl

ak

lb

ALEVi BEKTA/ MUSiKiS

783

Uyur idik uyardlar Diriye saydlar bizi Koyun olduk ses anladk Srye saydlar bizi Srlp kasaba gittik Kanareyi mesken ettik Can Hakka teslim ettik lye saydlar bizi

.J,

Pir defterine yazldk Hak divanna dizildik Bal olduk erbet ezidik Doluya saydlar bizi Halimizi hftl eyledik Yolumuzu yol eyledik Her iekten lbal eyledik Arya saydlar bizi

Pir Sultan'm eydr unda ok keramet var insanda O cihanda bu cihanda Aliye saydlar bizi

-28UAK

NEFES

~
5

-.
Her ka
~an

o _
a
8

r =-P
rnr

r::uc:r
sm

Vahid Dede d!'.!!~~si

t& J 5JJA JJIJ JtJ

1

kan

de

ma

Al

lal

"' 9

Mc

im

an

ka

de

&r
Ko

ra
rn

(ftri] O el F
kal
nuz

.sam

mi Al

hh

J
hm

p
al

f?cf-@ 0
r rn

kal

o
Al

Al

la

J
hm

'i

la

Her kaan kande arasam Kararm kalmaz Allah'm Senden gayr gzm yam Kimseler silmez Allah'm

.J,

Senin ismin baki kalan Sensin dillerde okunan Senin akna dokunan Kendini bilmez Allah'mmm

784

AU'V; BEKTA/ RLERi ANTOWJS

-29(a) GELM KEN BR HABERCK SORAYIM

Muhayyer Raks Aksak Sz: Pir Sultan Abdal

'd

kn

bin ha ber

cik

so

ra

yun

Ni

iu

:i

ez

du

ma

ma

du

(b)

MUHAYYER NEFES

~ r FJI E : r r a: rrr r p: r 1=r r ~

no ni

Vahid Dede derlemesi

kn

bir

la

her

cik

so ra

yu

Ni

~rrar.rc.n pPI' r
~i n\'i'. Yt di'

fJ.
111
i

H r r E:
Ger
~l:

<fa

gu

du na

111

re

)llal

Ni

gil

mez

Yl

dz

da

gu

r
h

:i

J
111

'1

nm

ALEVi BEKTA/ MUSiKSi

785

iken bir habercik soraym Niin gitmez Yldz da dumann Gerek erenlerden haber soraym Niin gitmez yldz da dumann var sesi nvar Ben de bilmem ne talisiz ban var Niin gitmez Yldz da dumann.
Alanda

Gelmi

.J..

El ettiler turnalara bazlara Dalar yeillendi dnd yazlara idemler taknsn sylen kzlara Niin gitmez Yldz da dumann.
ah'n bahesinde gonca gl biter Anda garip garip blbller ter Bunda ayrlk var lmden beter Niin gitmez Yldz da dumann.

al

krmz tan

Ykseinde turnalarn

Benim ahm al krmz brnr Dost yzn grmeyen dman bilinir. Ycesinden ahn ili grnr Niin gitmez Yldz da dumann.

Ben de b:ildim u dalarn ahsn Gerek erenlerin nazargfilsn Abdal Pir Sultan' n seyrangahsn Niin gitmez Yldz da dumann ...

-30NME BR CILGA DT
Hicazi Uak Bektai
1
Rakas

Sz: Pir Sultan

Mz; Derleme

~wrtJfir r J r P lt!ttr!1r r J J JJ,:

1

U ne

bir cl ga dt

bir

cu

hir

in

de

~= C!tlf fi r r J r P' D+-f J J Jd

U<
nim
H hm

dUk kan

ne

rar

san

var

~in

de

l>k

im

ar

pa

zar

ey

le

ra

ki bin

den

ha

zer

ey

le

Ay

la

gU

ne

11"

zar

ey

le

Mu ham

med

li

~in

de

786

ALEVi BEKTA/ iiRLERi ANTOWJS

nme bir clga dt, birucu var ar iinde Benim ahm dkkan am ne ararsan var iinde. Dkkilna var pazar eyle rakibinden hazer eyle Ayla gne nazar eyle Muhammed Ali iinde Gir dokkana pazar eyle, Hmn yenip hazer eyle Aya gne nazar eyle, Ay balkyor nur iinde Ay Ali'dir gn Muhammed, okunur doksanbin iinde Balklarda suya hasret, arh dnerler gl iinde Kudretten verdi o bal, bahanesi oldu ar Dinle imdi ah zar an inler bal iinde. Pir Sultan'm ey gaziler, anlmzda var yazlar Talip mridin arzular, blbl ter gl iinde ... Not : (Bu Nefesim makam ve usul tetkike deer. Hicazdan balayp Uakta karar biz buna "Hicazi uak", usulerden hi birine benzemedii iin de usulne "Bektai Raks'" dedik. Rauf YEKTA

verdiinden

-31HSEYN NEFES
Vahit Dede derlemesi

j
Siiy lel
e yll

:il

be

ul

derdim

HU

yUk

ur

h .. l'l2\r CU r. . ~ ar:r@ J
.\
~

'f

J ., :il
gel

l<r

mey

LJ.+r '
ll"

ar
:i

J.
ci
~iu

.:g

uiu

!;er

de lik

de

lik

lir

!/
yup Kay na
yup
lllf
a da

J ., :il
gel

gel

ALEVi BEKTAi MUSiKiSi

787

Syletmeyin beni derdim byktr Aklar meydana kmadn gel gel Benim cierciim delik deliktir Kaymyp kaynayp tamadan gel gel Felek bir bilezik takt koluma Ben halimi arzedemem pirime Engr erbetini sundu elime Sakiya, bu demi imeden gel gel

J,

Gel bizim baheye edelim seyran Blbl mest eylemi bir gle hayran Seni benden bir gn ayrr devran Araya ayrlk.dmeden gel gel gnlk mddetim kald Emanet sahibi urad gitti Metam ald ykn tuttu mrnn kervan gmeden gel gel
undan -be

Gayr

Pir Sultamm Haydar gel baz baz etmez oldum cevr ile naz Havaland utu gnlmn az Bilccc konalm umadan gel gel

-32RAST (argah'ta) NEFES

Vahit Dede derlemesi

Bi

zim

1 @r-D 1r ~ :il
16

.,. . ... err . :: r :(Et r r r : r r: r

D D
E I
g

dur

IU 111..

ta

11

ler

il

$irr f P r J r !P u r r r o sr Fr: OJ
5
24 uiu ku
111 11

dur

al

lu

!ll ah al

pi

ri

h al ah

da

da

l*Or rl rso 1E1fUF; F oIPpr r !20 1rFIDO1

1 Fr r 1F?SP 1fj?F1
hay rn111
dr

3 ~ ~

l a

zi

ler

OU

tUI

r p lu Fr! f"'D 1 F t 1
de

de

llr fi di ar

11

lir

Bu

gll de

bl

ze

Her

gll

bay

ramdr

bi

Bizim itiimiz dolu dolusudur Eli gzl mestaneler ah Ali'nin kuzusudur

Dolularn

J..

ahtan gelen gaziler Gnl de mrit arzular Bu gn de bayramdr bize Her gn de bayramdr bize

788

ALEV BEKTA/ liRLERI ANTOLOJJ-'-'SI _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

-33EY ERENLER N BU SIRRI DNLEDM

Uak

Raks Aksak

Sz: Pir Sultan Abdal

BJ+-r-r.L1&Et:tfJJ f]) ;p
re

'1

:il

ler

~u

bu

db

le

db

t~~:ru e:!r1Elrn1d..,.--E:r-r"ii-AQ r=J2bt@l

l-lu
z

ru

mr

~j

Vat

dllll bU

!lO

bu

ce

Ey erenler n bu srr dinledim Huzuru mride vardm bu gece Hakikat srrn andan rendim Evliya erkann grdm bu gece.
Mridim

-1..

Erenler rahna eyledim iman Kalmad gnlmde zerrece gman. Ne bilsin bu srr Yezid Mervan Klli varm Hakka verdim bu gece. Andelip misali avaz ederek

Muhammed bildim yolumu Rehberim Ali'dir verdim elimi Tbend ile baladlar belimi Erenler moydann grdm bu gece.

Kati sema edip pervaz ederek

Yedi aza ile niyaz ederek Gereklt:r erkann grdm bu gece.

Pir Sultan'm Hakka niyaz ederim Erenler rahna doru giderim. Klli varm Hakka teslim ederim Hakkn cemalini grdm bu gece...

ALEV BEKTA/ MUSiKS

789

BRAHM ETHEM'-DEN
HSEYN
Dyek

~~bn~n~""~:: ~!~~Is~~~;~u~mW~~u~~;gg~~
@}

t;;;ii1

~;.u

,h

de

giz

li

ca

nm

li

Meded senden sultanm All Glm glistanm seyranm Ali Can iinde gizli cananm Ali Aman ya Muhammed meded Ali Aman ya Muhammed meded ya Ali

.J,

Ne olur ok ise c~rm ile gnah U taknatfi emrin okuruz her gah Muhrum kalmama haa sizsiniz penah Muhrfim kalmama haa sizsiniz penah Aman ya Muhammed meded ya Ali

brahim Etlem'in kendisi hayran

bulur arayan Muhammed yznden grnd canan Aman ya Muhammed meded ya Ali

Hakykat ehrinde

790

ALEV BEKTA liRLERi A.fVTOLOJISI

EREFOGLU AL HABER

SABA

tu
~

..

F D.. OIF
,.,.f
u~

~rnr
la

F J-Wr F 1
ri
bal

lu

al

be

{"

bi

.lz

~
:;lil
bi

at ,lJ J a;
t.: tir

:J
Biz
de

ffir p J
a h ner

J.
ku
de

fil#]
h

gUI

hiz

de

dit

dan

ynz

~ QJr
y~ i~

F IJ
k.i dil

J
biz

r3(1f r
dlr dil bii
be

oJ
dir

GERDANYE
Dyek

~ 11 1 ~ CJ r r ::cr cr :u er r cJIEfct F F~
E rd o l

al

ln

ri

b {.O

bi zlz

gUI

biz

de

dit

~ *tt

U F U 1EJ JJ J J B F U 1 J1 J J J
l
lli1 !"
h e \:111 k l

il

yu-,

yo ni

ki

dil

biz

de

<lir

Uak

EREFOGLU AL HABER
Rab Aksak Sz: Kul Hasan Dede

~~ gJffir .offi; DedH J ~ J r ar t$H Fffi Fpdr.--1:J_(f_7 s-j2r-;,.---JJ-pn-~p-.,1 J J. J J1'(1

Ef
ref
o l

_r

~.

li;;I

ai

li"

llL'

ri

hol O

bi 7.Z

gUI biZ

de

dir

~UI

bi7.

<1

lir

~rMarr P~ J ffir n[)J$r;rp ~

Bi'

d..,

:\h.\'

l;

mu ku

yu1.

Yec mif

ki

dil bi1:

de

dir

i~~flii=iiptr EJU 1 F@ FplUfa' FJj

dil hiz
l

lir

Uii A lim A

lk

.li

HU a

hu

Hll

Ht

ger

ek ler

~ J.

Et

P
m

if-J
de mi

d
ne

J R
HU

ALEVi BEKTA/ MUSiKiSi

791

Eref olu

al haberi Bahe bizde gl bizdedir Biz de Mevlann kuluyuz Yetimi iki dil bizdedir.

J.

Ar vardr uup gezer Teni tenden seip gezer Canan bizden kap gezer Ar biziz bal bizdedir.

H Alim Alim Alim H ahm H H gerekler demine H. Erlikmidir eri yormak Irak yoldan haber sormak Cennetdeki sekiz rmak Cokun akan sel bizdedir H Alim Alim Alim H ahm H H gerekler demine H. Adem vardr cismi semiz Abdest alr olmaz temiz Hakk dahleylemek nemiz Bilcmle vebal bizdedir. H Alim Alim Alim H ahm H H gerekler demine H.

H Alim Alim Alim H ahm H H gerekler demine H. Kimi sofu kimi hac Cmlemiz Hakk'a duac Rasul'Q- Ekremin Tac Aba hrka al bizdedir. H Alim Alim Alim H ahm H H gerekler demine H. Biz erenler gereiyiz Has bahenin ieiyiz
Hac Bekta keiyiz

Edep erkan yol bizdedir. H Alim Alim Alim H ahm H H gerekler demine H.

Kuldur Hasan Dede'm kuldur Manay syleyen dildir Elif Hakka doru yoldur Cim ararsan Dal bizdedir... H Alim Alim Alim H ahm H H gerekler demine H.

792

ALEVi BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/SI

KUL HMMET'TEN -1(a)

DN GECE SEYRM NDE

Uak

curcuna

Sz: Kul Himmet

l@~U!D&F
Dt ;e

Mz: Anonim

PP
sey tim

f).
in de
De

""

O.. dem

il

p p
yi

p n
ey
le

..

k#' ! :il
din

gOJ'

dUn

il

din

ili

yz

.
Dlll dU JUn

p . .
na
l

j)
111

J~
gr

JtJ1
dUn

.. .

=il

(b)

HCAZ
Rak.~-Aksak

~ J pFQf F1 C1 FpEftrlll: FpFS 1ti4l J J F :il

i

de

Be Dle

il

1 ..-.

yi

glJr

dUn

yi

le

J
f~"J J J 1 t~F------~.
'"
dlln

r r Pr-=!Fd
0111 dll ll na
l

dbi

F.il~i

13

v:~

~,.

le

din

Dm dU mu na

gt1r

dlb

Dn gece seyrim iinde Ben Dedem Ali'yi grdm. Eildim niyaz eyledim. Dldln naln grdm. era yanar iede Aslanlar gizli meede. Yedi iklim drd kede Ben Dedem Ali'yi grdm

gller deste deste Bergzar yolladm dosta. dolu, mihmandan iste Ben Dedem Ali'yi grdm Cennet kapsnda duran Kilidin mhrn kuran Yezide klcn vuran Ben Dedem Ali'yi grdm

Kzl

ALEVi BEKTAi MUSiKS

793

Kanberi durur sanda Salnr Cennet banda Ali, Musa Tur danda Ben Dedem Ali'yi grdlim

Yce dalar cokun cokun Kul Himmet'im aka dkn Cumle meleklerden st;~n Ben Dedem Ali'yi grdm...

-2DVANE GNLMZ
Evi Huzi Sofyan Sz: Kul Himmet

Miiz:Anonim

f F F F 1tifT f J1r fJ F f11P F ~

u

ij

muz

~1cu

HU

Mil

riu yer

ey

eu

de

Ya

F
li

=J
li

HU

llU

Divane gnlmz gemez gzelden (H) Mihrin yer eyledi tende Ya Ali (H) Benim arzumanm sensin ezelden (HU) Gitmez muhabbetin candan Ya Ali. (H) Canu dilden sevenlerin cansn Aklara meth etmenin ansn. Noksana kalmaz mryvetler kansn Geersin gnahtan kandan Ya Ali.

. Mkln halledersin dostuna,

ardka eriirsin dkne

Kerbelad< yatan mam akna,_

efaat umann

senden Ya Ali

Nice yz ft>in yllar kandilde durdun Atann belinden anadan geldin Ann iin halk gmana saldn Bin bir dondan ba gsterdin Ya Ali

Tarikat iinde emsi visalin, Hakikat iinde zat kemalin, stemem cenneti gster cemalin, Kul Himmet'in geti serden Ya Ali ...

794

ALEVi BEKTAi iiRLER/ ANTOLOJ/Si

-3-

KEK
Raks

St.~y n t'

dip 1fU

le

mi

ge

zer

ken

ge

zer

riz ~ t - nr1r

b4tr ordr
~

-i==ti-l 'il ro
-hn

ku

gr

dll

bir

ilik

ca

la

e rc:Jr o e orJrrg
g:Or
dll

bir

ilik

ra

la

r;i

tm

Uradm

Seyran edip u alemi gezerken grdm bir blk canlar Cmlesinin erkan bir yolu bir Mevlam bir nurdan yaratm onlar

Srat mizan
Varlk

burda gemiler benlik kal' asn ykmlar

Se.cde klmaktan dvar gemiler Didare kar tutmular ynleri Bir nefesle bir mama uymular Birinin niyazn bine saymlar Kaynayp ta kahtan kaba koymular ah Hseyn uruna akm kanlar

Cmle bir mride demiler beli Tesbihleri Allah Muhammed Ali Meveri Hseyni ismi Alevi Muhammed Ali'ye kar yollar irfan bayla batan kalpleri gmandan pastan Cmlenin murad ba- glstan Ar gibi sadalair nleri
Silinmi Duraklar

Kul Himmet'im gereklerin bu meydan zn kurtarmlar sfat- serden Hep imiler krklar itii meyden Haber duymu dost ilinden canlar

ALEVi BEKTA/ MUSiKISi

795

-4HZ
Drek

~l tJ El Qd l;J CJ g"31f0 LJ f E 1
z,, hid hu d n:c yi in kar ey le
ne

yn

ni r.in a

rr

~aw n .mn er ur.

in
.:~t

lnf tlc.

~u

ya

ui ein .a

rr

sa

hu

de

yu

Zahid hu demeyi inkar eylemeJ.. Ya nin arr insan hu dey Hu demenin sana beyan hu dey Eyleyelim sana beyan hu dey Evvel hu ahr hu Allahu ekber Cemali em'inden dodu bir gevher Muhammed Mustafa ah mam Hayder Oldu ol gevherden iman hu dey

J..

Bir zm danesi ol ah elinde Krklara sunard ksmet gnnde Ol Habibullah'a mira yolunda eydullah eyledi Selman hu deyu Bir zm danesi getrd Selman Krklarda ol dem de oldular uryan Muhammed erbeti iince ey can Saki kadeh sundu mestan hu deyu
Krklar ol erbetten iti mest oldu Cmle evliyaya Ali st oldu Setr-pu baland kemerbest oldu Semaha girdiler uryar hu deyu

O cevher eridi bir cua geldi Tecelli eriti u baa geldi erh-i felek anda cnbe geldi Dem bu demdir dner devran hu dey
Muhammed Mustafa peygamber oldu Ali evliyaya hem rehber oldu ahm Cebrail'e hem rehber oldu Ol demde kuruldu erkan hu dey Anlar ak idi yar yare karu Naz niyaz edp settare karu Nice yzbin yllar didare karu Baktlar kaldlar hayran h deyu

birine neter uruldu kan varl isbat olundu Anda Hak mevcutta mevcut grld Huvallah ard irfan hu dey
Akt

Krklarn

Hu demenin asl byledir byle Zahid ne sziin var gel beri syle mann tazele ehadet eyle Gel sende bu renge boyan hu dey

796

ALEV[BEKTA/ RLER ANTOWJ/Si

Mustafa Murtaza bir idi anda Erenler gizlidir ol la mekanda U feta okuyup kar duranda Yedi kez ard Sultan hu deyu

Kul Himmet bu meyden serho olal Can gz tecelliye medhu olah Ol Habibullah'a medhu olal Hayali gznde mihman bu deyu

-5LO KMAN HEKM

(Semah)
Aksak
1

Sz: Kul Himmet Mz: Anonim

~3ttiftr Efllt r r r r.r r r r r r r rr ~

Jlii

llll Hll

-lt HU

lok a be ki

mer belli al u

ya re e

J
nf ~i k .tr dm

!?
r

J J J~j: J J J
re

flf

yok

I'

si

ur

,; de var

J(
111;1
dru yck

f PJ
a

J J J. 1
,

tur

si

Lokman hekim merhem alsa yareme Mride varmadan yoktur aresi Gnde varsam gelsem ah- kereme Mride varmadan yoktur aresi
Varaym ben Hakk Muhammed Aliye Biz de hizmet ettik bizden uluya nsem niyaz etsem Kzl Deliye Mride varmadan yoktur aresi

J.

smaile inen kou getirsem Cebraille her eksiim bitirsem Selman gibi Ali'yi deveye bindirsem Mride varmadan yoktur aresi

Arafatta kurban kessem yedirsem

Hac kurbann kabul oldu dedirsem

Pir akna su doldursam su versem Mride varmadan yoktur aresi Trab olsam toprak olsam yol olsam inensem de hal evinde hallolsam Hac Bekta eiine kul olsam Mride varmadan yoktur aresi Kul Himmetim eyler Hu Allah Allah Dikildim darna Allah eyvallah. arr talibler Hu Allah Allah Mride varmadan yoktur aresi

Doksan bin hacyla Kabeye varsam Server Muhammedin nurunu grsem Muhammed'in tlbendini yudursam Mride varmadan yoktur aresi deve ile Kabeden gelsem Ament okusam abdestim alsam Ulu camilerde be vaktim klsam Mride varmadan yoktur aresi
Yetmi

ALEVi BEKTA/ MUSiKiSI

797

AIK MHRAB' DEN

-!REHAV
Yrk Semai

~PJ JJJ j r rH @f N J rVlflj FJ JJ]

Cici '1ur am g"
5

nlll
~

rn

na

t."I'

ili

A l

dir

~~~ lr rrrrrru t&-J J J F ~IJ LJ CJ F ..

~,

..

EifJj
ki la hur

r_ .

-~

lrn

Ali

ctir

dir

Gil durma gnl rahna erkan- Ali'dir Ey can gzn a sdk ile burhan- Ali'dir

J..

Kalbinde eer dodu ise ems-i hakikat Refla o dem perde ki meydan- Ali'dir

Pak eyle gnl kabesini durma tavaf et Maksudun eer r'yet-i didar ise elhak Her ahsa nasib olmaz o divan- Ali'dir Zatmda o bir rokta-i irfan- Ali'dir Taktis edegr sen de o Mihrab- ele.~ti Hesti grnen atem- imkan- Ali'dir.

-2Dyek
UAK

~ fbfi cr jrrwtJ ~ 4
A1
<

mn ar
1 rat a
p

de

yi>

ha

na

l
: r

c:!cJ
tlak
bu

u il r r UcJ u.a Etf4

k

ma

dil

det

i\Jr

Hl9

$u

~ a;

es e o A urJ J
ler
b4 le

)l

Allah deyip barma Irak samp arma Hakk dilden ayrma eytan gler bu hale Hayayi bir yerdesin Sen Arada perdesin Hak sende sen nerdesin Nedir cevap suale

J,

Altsdr muteber cihetten al haber Mafsallardan kl gzer Dereceat- hilale

e

Levh-i mahfuzdur yzn An erh eyler szn Arif bilir i yzn Nadan der zevale

798

ALEVi BEKTA iiRLER ANTOLOJ}S/

Evvel ahr oldur Batn zahir oldur Hazr nazir oldur Kulak ver bu meale Men areften al sebak Arifane hoa bak Sana senden yakn Hak Aldanma kyl kale
Kirpiin kan san

J..

El-Kuran vel insan Hadistir bu tev'eman Szn bilmezse insan Nice ersin kemale Kuranidir szmz Rahmandir yzmz Hakk grr gzmz Aldanmayz hayale Aba deyip ademe Secdegah ol aleme Hatemde gel Hateme Dndr yzn cemale

Yedi hat olmu niin Mana-y ebced iin Cahilen dt dale Byle yazm yaradan Zat elinden anadan Yedi hat var babadan Eri ol sinn sale

Mihrabi cmle ayat

Mteahib

muhkemat

te destimde berat

Sun ey saki piyale

ALEV BEKTA MUSKiS

799

HACI BAYRAM-1 VEL'DEN

NOLDU GNLM
Uak Ar

Dyek

Sz:

Hac

Bayram Veli

Nnl

du hu

gUJ

ilim

ol

du bu

~il

um

~u

ilim

1 c..-r

di

g.~

mm

la

fen

dun

dol

du

bu

gUl

IUn

Noldu bu gnlm, noldu bu gnlm Derd gamnla doldu bu gnlm Yand bu gnlm, yand bu gnlm Yanmada derman buldu bu gnlm
Geree yand geree yand

J,

Elfakru fahri elfakru fahri Demedi mi ol Alemler fahri Fahrini zikret fahrini zikret Fahri fenada buldu bu gnlm azam sevad azam Belki oluptur Ar muazzam Meskeni canan meskeni canan Olsa acep mi imdi bu gnlm
Sevad

Rengine akn cmle boyand Kendi de buldu, kendi de buldu Matlabn ho buldu bu gnlm

Bayramm imdi Bayramm imdi Bayram ederler yar ile imdi Hamd senalar hamd senalar Yar ile bayram kld bu gnlm ...

800

ALEVi BEKTA/ iiREERI ANTOWJiSi

HARPUTLU HA YR'DEN
SNEMDE BR TUTUMU
Hseyini Curcuna Sz: Harputlu Hayri

r r
~:

r
111

f$L4tt Pl o: r 0 r C1JJW J J
)"<n u

Si

nem

de

bir

GJ7r EJ7IT ~ pr r rsa

lllUf

:111:

rok

!ay

zu;

fltn

ka

ia

@tBf lr Pf oWr
do
ra

mt::J. :il
!ay
d

Sinemde bir tutumu ocak olayd Zlfn karanlnda Bezme era olayd
Yanm

.J..

Deti cnun iinde Gezmedi byle gnlm Keysulerin kemendi Boyuma ba olayd

Glen saray hsnn Bir ah ile ykardm Kanunu ak iinde Cz'i mesa olayd

Terki cnun iinde Gezmedi byle gnlm Keysulerin kemendi Alemde sa olayd
Nolayd yar nolayd Yar bade doldurayd Sunduka cam mahbup Rakibe da oluyd

Meyhaneler kaps Bahtm gibi kapansn Rindane bade imek Sensiz yasa olayd Daha neler yazardm Sevdaya aka dair Gamdan dilimde Hayri Hayli fera olayd ...

ALEVi BEKTAi MUSiKISl

801

SERSEM ABDAL'DAN
Raks Aksak

NECD HSEYN

r r r r Du r : r r E! r
'"

mm

hr

dal

ge

tir

dim

l;.

V~l

ks

bl

dur

ab

dal

de

di

Jer

~trttt
rn

gg; or o ti m- OJ J J
k:

bul

ab

dal

de

di

Tevellay mamlardan getirdim

Tavafn

J,

kabuldr abdal dediler Krklar ile bir meydanda oturdum tavafn kabuldr abdal dediler

Gen Abdal'la Hac Bekta ge1diler Sar-Salt' Rumeline saldlar krolsui dertlere derman oldular Tavafn kabuldr abdal dediler. Bayram geceleri cemler kurular Gkteki melekler semaha gelr Ol demde dilekler hep kabul olur Tavafn kabuldr abdal dediler

Hzr ald elim Arsa gtrd Bir saatte Kerbela'ya yetrd 01 demde melekler serbet getrd Tavafn kabuldr abdal dediler

Sersem Abdal aydur bu yolum haktr Ali'm srdr Muhammed dahi nurdur Ak ile muhabbet stk ile yardr Tavafn kabuldr abdal dediler

802

ALEVi BEKTA liRLERl ANTOLOJS

BOSNAV'DEN

MAKAMI VAHDETTEN
Uak

Curcuna

t&iittitffi* ;)-: J- )
vah

Sz: Bosnavi Mz: Perian D.Baba

r =r
der
~

-s;

pr
re

r
ya

'lj

"f
dil~

tm

yt

ba

na

r r--J1' '' J J. J F pi
ho du

ba

rb=m, _

~:
110

~.

QG. F..... - ,....... .

[ __

Y ban yol

la

111

;.e..,:

tim

de

gel

dh

HU

dim

HU

Makam vahdetten dtm yabana Yaban yollarn getim de geldim Arifin esrar amam nadana Ariflerin srrn setim de geldim Anasr libasn giydirdi ana Melaik; manendi dtm seyrana Henz Adem olup geldim cihana Yedi kat gkleri atm da geldim

J,

Muhabbet cem'idir erenler cemi Erenler cem'inde srerler demi Kklarn cem'inde buldum Ademi Hak-i paye yzm srdm de geldim Arif isen dinle ey kalbin selim edegr teslim Gruh- Naciye olunca nedim Cemal-i Hazreti grdm de geldim

Cann mride

Bosnavi yim szm gitti zmden Ak olan kmaz Kamil izinden Bu ilmi okudum batn yznden Bin yllk namaz kldm da geldim ...

ALEVi BEKTAi MUSIKiSi

803

KENZ'DEN
Uak

Curcuna

Sz: Bosnavi
Mtiz:
Perian

Baba

~tmrrQtr:DLi]J IFPEJr''c.tiF iHil' =i

~" "ju

h' zim

za

hir

ba fm u

in

muz

-fi-s-:r t. :
9 -

~o ~m r @n@nue Jl' & , . 25; D Y :lf J

lll\11.

/\ nUlll

mc

del

mr

Vet ..

Pir

Hac

Bok

r:

HU

HU

Sensin bizim zahir batn ulumuz Aman medet mrvet Pir Hac Bekta Her taraftan sana kar yolumuz Ali'sin bir adn Pir Hac Bekta Pirlerin pirisin sana yok teki Mminin cansn mnkirin ekki Zahirde batnda deilsin iki Yetmi milletsin bir Hac Bekta

J,

Seni sevdik senden yana ykldk Mnkirlerin kesretinden skldk Her birimiz gnci gamda tkldk Yeti bu imdada er Hac Bekta Pirlerin pirisin zat Ali'sin Hem ilim kansn ah velisin Abdal Musa kendin kzl delisin Mahlsnda derler ir Hac Bekta

Kul kemter Kenzi yim sana dayandm Uyur idim himmetinle uyandm Hep isteyenlere verdim inandm Benim de muradm ver Hac Bekta ...

804

ALEVi BEKTA/ iiRLERI ANTOWJISI

SEYYD NZAMOGLU
AKINLA

AK OLSA BU TEN
Sz: Seyyid Nizanolu

Rast Sofyan

_t&f ,. J LJ F
~-'
\ ku :. ~:lk

ol

sa bu ren

be

yi

lal

lal

de rin

~:tth: QnJJ ::d3s ac nD r .!= hl

Y"
up

kUI ol

sa

bu be den

ben

yl ne. il

lal

lal

do

ri

ak olsa bu ten ben yine illallah derim kl olsa bu denden ben yine illahllah derim im gcm zii' eylesen iim dm nar eylesen Mansur gibi dih' eylesen ben yine illallah derim Atelere atsan beni tamulara tksan beni Mahrum kulun etsen beni ben yine illallah derim Ben derdini versen bana halim gren kalsa tan'a Yzm tutup senden yana ben yine illallah derim Kan aksa gzden yalarm, ben yine illallah derim Derd gam olsa ilerim, ben yine illallah derim Bin pare ettirsen beni Od'lara attrsan beni Terk etmeyip Mevlam seni, ben yine illallah derim Seyyid Nizam Olu ile Ceddiyle harola bile Mmin muvahhidler ile ben yine illallah derim...
Yanp

Aknla

ALEVi BEKTA/ MUSiKiSi

805

NECM'DEN
UAK

Devri Hindi

na

lltg
\

dem

sa

fiy

yul

!al

bu

Grdtim yzmn simas Adem satyyullah'tr bu Kasm gzmn unHis Ali Veli yullahtr bu

!.

Bu tufandan oldum ayan Mana-y. vahdet nrnaya.n Zbh ile nefsimi kurban Halil sahiy yullah'tr bu eyledim yama buldum kimya Tur- dilden geldi nida Musa Kelimullah'tr bu Bu
yamada
Varlm

Bildim bu cismindir Tuba Acep tura-y muamma Cmle esmada msemma Envar- zatuHahtr bu
Kldm Adem'den teelsl Doldu cihan lfe sUnbUI Bu glistanda bir blbl Sada-y vahyullah'tr bu

Syledim bin bir kelam Verdim Meryem'e selam

Gydim ksve- Melam

sa-y Ruhullah'tr bu

Her demde eylerim etgan Cezbe-i ak oldu ayan Flk- vucudumda pinhan Nuh- Necyullah'tr bu

Selamdan mest oldu Meryem Ruh'ul Kuds'teyim tey'em Oldum Muhammed'Ie hemdem Nebi urnmiyyullah'tr bu

Pir elinden itim sarab Bu zevka ben oldum harab Necmi asln Ebu- Trab ah- Veliyullah'tr bu

806

ALEV/ BEKTA RLER AllTOLOJiSi

MRAT'DEN {a) ZNCR KAR EYLEMEZ

Pencgah Aksak Sz: Mirati Baba

$1 MJ r r
e.
Zi

cir

~ 11 &
fU

r rTf?r Eft r r r hctJ lfm& :r r r r pir@~& r

j
krr

ey

le

ue.

bi

le

re

so

HU

~' J J J

uu w ar .:iia LJ
fu

HU

Bin can

le

biz

ca

y.

Hlt

yz

HU

(b)
TEBRZ

~ 1 eJ r r r uo::r
Zen cir kar

le

nez

wr r r Pc:; rsr
bl

le

re

~ 1 nMtt@runaoa;~'r r r r P ~ C~fl(!@r; IJ. 1 J J ((J IH EJ" tJ ~~

fum
fo

Hu

Bl

can

llo

1~ 1 i10UI
yuz Hu

ca

Zincir kar eylemez bizlere sofu Bin can ile biz canana balyz Okuduk anladk emri marufu Hkm baki Adil Hana balyz

.!

Lamekandan fimekana gelmiiz Nice makamlarda mihman olmuuz "Eynema ydrikkm" mevti bilmiiz "Kllmen aleyha fan"a balyz

Semedik yarmz, ayarmzdan Kimse vakf deil esranmzdan Dnmedik Mirati ikrarmzdan Hac Bekta Pir Sultana balyz ...

ALEVi BEKTAi MUSiKS

807

-2AMENNA SYLEDK
Sofyan
Sz: Mirati

t$ ) ~ar
A euu~
sy

le

dill

11.k

tik.

1$11' Hl U 1 ErrliU IC:fQEJltJit

E ren l:r b'z
ni

:lf
ne

il

ld

ek

si

Amenna syledik hem ikrar ettik Erenler bezmine laekesine Ba- marifette yetiip bittik Buy aldk her glden iekesine Sylesem kelamm gelmez takrire Nutku derunumuz smaz tefsire krar verdik iman ettik bir pire Er evlad eriz gerekesine

Gel gnl arif ol haddini bilsen Semi'dir, basirdir etme ek gman "Elhakku ezharu mineems" olan Sofi inat eder eekesine (Mirati) szlerin gizli muamma ll'ebsar olanlarahveyda Elsiziz, belsiziz, dilsiziz, amma Gezeriz alemde erkekesine...

808

ALEV} BEKTA/ RLER} ANTOLOJ,_IS_i_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ - - - - - - -

GAYB'DEN

TA MARFET TACIDIR
Saba Raks Aksak Sz: Sunullah GAYB

tJ R Dfii
t,

Ta

ua

ri 1

fer'

ta

dr

f;

1)

il: f
So

CJ) F F j J
llUHI

J.
o

J r :j J J,. ___J
la
ac

~%

gay

ri

ac

il

Ta marifet tacdr Sanma gayri tac ola Taklit ile tok olan Hakikatte a ola. aldanma Kendin hayrete salma Haktan gayri ne vardr Tabire muhta ola Sana Alem grnen Hakikatte Allah'tr Allah birdir vallahi Sanma ki bir ka ola Hak denilen zndr zndeki szndr Gaybi zn bilene Rububiyet tac ola...
De dp

Bir aatr bu Alem Meyvas olmu adem Maksat olan meyvadr Sanma ki aa ola Bu Adem meyvasnn ekirdei sziindr Szsz bu Adem, Alem Bir anda tara olur Bu szlerin meali Kii kendin bilmektir Kendi kendin bilene Hakikat mira ola

ALEV BEKTA MUSKiSi

809

EDP HARAB'DEN (a)

HTABI
Segah Sofyan Sz: Harabi

~1 ~ tf'.fd'Grr!F rr ;;;;fJ;JOgr=P:iJJ;F ~ r H r trf r a_.lc;Jio.np ~

K:l

ll

Nu

ili

iz har

i! ved a s

y;

HU

yz

HU

810

ALEVi BEKTA iiRLERi ANTOWJ/Si

{b)
EVHZ
Diiyek

r
K.;. h mu

c ce: tr
iZ
lat

tJr r
~
a

:il

hi

bt

oi

ma

r
,,,
n:.

c ;tr u
biz bu ka

d;:m

rr
rl

...

Fc J
u

ih

li

<ta

ya

ib

ti

da

yz

KB.f Nun hitab izhar olmadan Biz bu Uinatm ibtidasyz Kimseler vasl- didar olmadan Ol Kabekavseynin Evednii'syz
Yok iken Adem'le Havva alemde Hak ile Hak idik srr- mphemde Bir gececik mihman kaldk Meryem'de Hazrct-i sa'nn z babasyz.
Zahidi anmz

J..

Bize peder dedi tfl- Mesihii Rabbi Erni diye ard Musa Lenterani diyen hiz idik ona Biz Tur'u Sina'nn tecellisiyiz. Kntkenz remzinin olduk aiih Ahnelyakiyn grdk cemalullah Ey hace bizdedir srr- ilahi Hnkar Hac Bekta fukarasyz.

inna fetahna Harabi kemteri serseri sanma Bir kl krk yarar kamiliz amma Pir Balm Sultanm budalasyz...

ALEVi BEKTA MUSKiSi

811

GENC ABDAL'DAN
DERV OLDUK TEKKEDE
Hicaz Raks Aksak Sz: Gen Abdal

~1 ortJercJ &Jh r:rnmJ

D vi

<>I duk lek ke

de

()]. HU

da

rm

yo

m * =
J
da
da

MUz: Zeki Orhan

~-+ r r r GH:tltfr Etftff J fD J ~ =

l fo
n
y

hl7.

Me~ke

de

Ha

da

yo

lun

olduk tekkede Ol Hdann yolunda Hacyz biz Mekkede Hanedann yolunda

Mslmann anyz

Dervi

Biz yalan kovmuuz Fena eklin soymuuz Gereklere uyumuuz Evliyann yolunda Bizde kanaat gani Nideriz can-u teni man ah Hseyn-i Kerbela.nn yolunda Hakka benzer halimiz Perhiz tutar dilimiz Gayre varmaz elimiz Hak rzann yolunda.

Biz kulu kurbanyz Kafirin dmanyz Mustafann yolunda Biz fenay dideriz Hakka doru gideriz Grdmz rteriz Mrtezann yolunda

Genci Abdal biare

Biz akz didare Syleme gel ayare liya-nn yolunda...

!!l__ALEVi Bf:.1<.TA iiRT.ERi ANT,""""O"""LO_J_S_i _ _ _ _ __

EMS' DEN
(a)
HSEYN
Dyek

t$1z ~ur
ms er

r aritrr ur EltJttrlrur
na

.e

Un

em

Al

lil

Al

lal

Al

lal

HU

~r r ar~uur er
yr suu oda

crJ J3"ilJ5
Al lah A l lah At
lal

p..'1'

va

e ler

Al

\ah

t#.~flmuartawr er o tul3'J Ll
HU
per
va
re

ler

Al

.lal

Al

lal

1111

(b)
GERDANYE
Dyek

1 F F F F il: ~
Cllll
~r

tr

LJ r t14
yan sm

ce

lk

.fm

ni

da

J
ne
er

I~

dev

u r cJ
e

de

itil

mi

feJll

kar

ya

ne

ler

Gster cemalin em'ini Yansn oda pervaneler Devlet deil mi aka em'ine kar yaneler Ey ali ok a'la gzel Yamaladn gnlm evin Pek bala kn zencirin Boanmasn divaneler

J.

Men meye tvbe etmezem Ayar elinden imezem Kudret elinle sun bize Dolu dolu peymaneler Bezm-i elestte bir kadeh Sundu bize ol padiah [*] Bir cur'asndan mest olur Nice yzbin mestaneler

ALEVBEKTAi MUSiKS

813

Mescid ile medreseyi

Isnarladkzahidlere

Hakk'a ibadet etmee Yeter bize mey Mineler

Cevr cela etmek ile emsi seni terkeyle~ez Sen sanma kim aldarn Haa senden usaneler

[*] Bezm-i ezelde bir kadeh Sundu bize dest-i lah (Nsha)
PERAN BABA'DAN
AKIN

KA TARINDA
Sz:
Perian

Hseyni Ar Dyek

D.B.

Biz

im Doh

rlleu

bay

lem

ge

da

yz

be

ga

dasyz

Akn katarmda merdi mcerret Biz bu Dehrin hem bay hem gedasyz Akdemden akdemiz Hakk meyyet Hem biz bu alemin intihasyz

J,

vermekte ule hnerde girdik usule TeveHamz ciddi zat Resule Ervah Yezidin teberrasyz
Meydan

ra am'imiz

Perian erenler yolunu izler Ser verir srrn sinede gizler Her kimler ki sual ederse bizler Hnkar Hac Bekta fukarasyz ...

814

ALEV BEKTA/ iRLERi ANTOLOJiSI

MEHMET HLM BABA DEDE'DEN

HAKKAT CEMNE
Beyati Araban Curcuna Sz: Hilmi O.Baba Mz: Anonim

D P rrtr
0

rrl~ ~p ~( f fciq;l ll;P.'~ ~:al

1
lar

da

lil

la

lar

Ta vel

la

sr

1 t$tmt&- ~Cin ~l'P~-~ ~ 1 PD P~Eif I

n
11:.

be

li

de

di

ler

HU

Ha

==J J:
l'I
il{\

' i J3 J2 J1
ler

v.
ki

ka

sr

li

de

di

Hli

Hakikat cem'ine dahil olanlar Tevella srrna beli dediler. Hakk aynel yakin buhda grenler Ehl-i Beyt'e nur-i celi dediler Cmle evliyann o'dur serveri Yeninde gsterip yeil enveri Horasan Pirleri, Rumun Erleri Hnkar Hac Bekta Veli dediler

.J..

Mridin pendini can ile duyup Muhammet Ali'nin <lamenin tutup Yedullahi fevka eydihim deyup El ele el Hakkn eli dediler
krar verdim Hilmi dnmem ebedi

Kalbimde uyand sem'i Ahmedi. z tenimde grdm Hayy Samedi Grdm didara Ali dediler ...

ALEV/ BEKTA MIJSIKISI

815

KOYUN BABA'DAN TGMZ BU DOLULAR

Rast Raks Aksak Sz: Koyun Baba

ttu FD J J 1J J p :l il p pO J 1
f~~J::
)

J
s

ri

iz .b

:111:

J J. ~ J J J 1J J_p~ 1
do ; lar E . ren I

~@

$tfi:p::ci.-J fr ~
~~ J'.~:1 J IJ F
~~. 10 tier

-A , . q
l'i

mi

i .

pEf J
h
g .
len

I futJ ttn J n S'J?

dir

1J J p~I

~h

~1 p F
~ tl .l lilr.
lr

ri

~al .

J J. p J
ar zu !ar

. ga

ll=J -:_____ J J 1
811

t.1A

liu

~ J p @~ 1F F p Et J 1J ~ p J ~
hi

JU

de

bay ."u.

il

her.

jU

de by

tiimiz bu dolular Erenlerin dolusudur Ummanlara dalp kan Gereklerin gemisidir

ah

.L

Ulu arlar bedestanlar Al iekli glistanlar Ela gzl mestanler Evliyalar korosudur.
ah

Alim ah-ah

ah

Pirim

ah

Alim ah-ah

ah

Pirim ah

ahtan da gelen gaziler Gnl mridin ar~ular Bu gn de bayramdr bize Her gn de bayramdr bize ah

Hi ummana dalmadn m Dalp gevher almadn m Talip yola gelmedin mi Yine kendi bilisidir.
ah

Alim ah-ah

ah

Pirim ah.

Alim ah-ah

ah

Pirim ah.

Yer yzne nazar salan Dmlerin elin alan Yeil sancak ile gelen On iki imam erisidir
ah

Koyun Baba didara bak Mansur kemeidin boyna tak Nesimi oldu Hak'la Hak Yzdkleri derisidir.
ah.

Alim ah-ah

ah

Pirim

ah

Alim ah-ah

ah

Pirim ah.

816

ALEVi BEKTA RLER ANTOWJS

AL NUTK BABA'DAN
Acem Aksak

ZAHTLER EYLER TA 'NIMIZI

Sz: Ali Nutki Baba

ut*

J J r tl

rf tlitr r
er
a

(] F
ili

ti

tlU

HU

Zahitler eyler tanmz Sofular bilmez halimiz Dilktiadr ahvalimiz Biz bendei Bektaiyiz. Kur'an okuruz ezberi MuhammedAli'den beri Pirimiz Horasan Eri Biz Bendei Bektaiyiz. Rehberi kimdir biliriz Mride ikrar vermiiz Zannnz gibi deiliz Biz Bendei Bektaiyiz. Bize ihsan etti Celi Bu meslei ta ezeli Tuttuk edep erkiin yoli Biz bendei Bektaiyiz

J..

Otuz iki salat ile savrn zekat ile Nice yz bin kerrat ile Biz Bendei Bektaiyiz.
Hacc

Yoktur bizim bir anmz Hak saklasn imanmz

Bektailerdir nammz

Biz Bendei Bektaiyiz. atan bizden dediler sevmediler ahittir ler dediler Biz bendei Bektaiyiz.
Attran Ta

K1lru zarar kendimize Hkmedemez kimse bize Seven gelsin yanmza Biz bendei Bektaiyiz.

Yeter Nutki fa eyledin Ariflere ta eyledin Zahit ne telii eyledin Biz bendei Bektaiyiz ...

Al.EVi BEKTA MUMKiSJ

817

EMNE BACI'DAN
Rast Semai

BU GN BEN PRME VARDIM

Sz: Emine Beyza

~BrpDJ

Mz: Anonim

hi'

yez

da

Kev

ser

/\

li

Bu gn ben pirime vardm Hayrl himmetin aldm

Akn deryasna daldm

..L-

Kerem senden
Yeti Fazl-

ahm

Ali

Pir elinden dolu itim Can ile hem serden getim Erenler rahna dtm Kerem senden ahmAli
Yeti Hnkar Bekta Veli Fazl- Yezdan Kevser Ali

Hnkiir Bekta Veli Yezdan Kevser Ali

Muhammede bal bam Ali de biter her iim On iki imam yoldam Kerem senden ahm Ali
Yeti Fazl-

Erenlerin yolu birdir Mridim bir abdal nurdur Musann kt turdur Kerem senden ahm Ali
Yeti Hnkar Bekta Veli Fazl- Yezdan Kevser Ali
ahm ululardan ulu Emine bir geda Kulu Kevserden himmet bir dolu Kerem senden ahm Ali

Hnkar Bekta Veli Yezdan Kevser Ali

Hazret-i Hatice Fatma Katardan kemteri atma crm-i isyanma bakma Kerem senden ahm Ali
Yeti Hnkar Bekta Veli Fazl- Yezdan Kevser Ali

Yeti Hnkar Bekta Veli Fazl- Yezdan Kevser Ali

818

ALEVi BEKTAi i/RLERi ANTOLOJS

MNR BABA'DAN

HAKDIR ALLARIM
Nihavent Aksak Sz: Mnir Baba Mz: Anonim

~~M J DIJJ#J1 l. --F ' r. FFB"I l ;F " ~

1
il;,~ olr r. l; hm

Mu

hamm~dma

hm

:~~emurrtPI
.\ li dir
~a

J J r :il
lal

hu

fe.

du

Al

lal

ey

va

Haktr Allahm

Muhammed mahm Ali'dir ahim (Efendim) Allah eyvallah

Fatma l.ehra Hatice Kbra Nuri Kibriya (Efendi) Allah eyvallah epper pper

Kanber'i Selman Pir Balm Sultan Bunlardan ihsan Allah eyvallah

Aka burhanm Sm rahmanm

Derde dermanm Allah eyvallah Can ile canm Din-i imanm Virdi zebanm Allah eyvaHah Ali'den nimet Veli'den himet Derviten hizmet Allah eyvallah Yzmz yerde zmz darda Huzuri Pirde Allah eyvallah Mnir i kemter Sizden ey server steriz kevser Allah eyvallah ...

Abidin server Bakr' Cafer Allah eyvallah

Musa' Kazm

Rza mamm

Takiyd daim Allah eyvallah Nakidir mam Askeri'dir can Mehdi-i devran Allah eyvallah. Cehar deh masum ehidan mazlum Cmlesi malum Allah eyvaHah.

ALEVi BEKIA MUSiKS

819

AR EREF'TEN

BU GNL EHRN
Uak

Sofyan

Sz:

air Eref

~fe~,nJ J ifflJ. lf r sac:~arn

u o UI l

Mz:Anonim

ri

ni

rey

ra

der

ke

....

dt

*t
Dl"
.le

F F O~ li'f&dJ 1F EH
ll ~r

n llDUf 1
HU
H

rnn

ln

na

di

:m

iu

ba

sey

ra

de

HU

Bu gnl ehrini seyran ederken Dedi srrm bana seyran iinde Derde dtn, niin derman arasm Aklar derd arar derman iinde

J..

Mihneti rahat bil rahat arama Rahat m bulunur zindan iinde ip akn meyin yle mest ol kim Divane desinler yaran iinde.

Bu ak meydandr bunda ar olmaz Ban top eyle meydan iinde A gzn Eref Hakk zikreyle "Fezkriini" dedi Kur'an iinde ...

820

ALEVi BEKTA RLER/ ANTOLOJ}Si

NEYZEN TEVFK'DEN HCRAN KUCAGINDA

Hicaz Dyek Neyzen Tevfik

~ e ~oo(lt#i
ti
Hir
ru

Ku oa

da

u n

sr

llu

la

,.

~t= J
,:ti

ll nl

mu '''

tu !, 'r tJ' Q tq Fft Jqg

ll

"'"'

-Fh11"-'n""l:...-~m""11..._o.,__

__.s""u::....~-=l'--'::::e,..;do;:e:.:..n_,,H::..e_,.sa....__

_:::b,__

rtU

ul

S\lt

ol

sm

Hicran kucanda tuttuum srda alam, bulanmu, durulmu olsun Szne sazna gven de yana Kula ezelden burulmu olsun olsun, burulmu olsun lmeden hesab grlm olsun
Bo Burulmu

J.

Taban tepmi olan gam kervannda Dostunu konuklar tatl cannda Kolar gibi duran pir meydannda Aslanlar yurdunda kurulmu olsun olsun lmeden hesab grlm olsun Gel dese de bakma n~kes ana Bir frsat arar da kakar bana Dostun narnerd dehrin mihenk tana Fel~ket pazarnda vurulmu olsun.
Vurulmu olsun vurulmu olsun lmeden hesab grlm olsun
Kurulmu

olsun,

kurulmu

kafa gezdiren seyyahlar gibi delik kmasn dibi Ariften anlasn sesin garibi Hakikat yolunda yorulmu olsun
Keklnn
Yorulmu

olsun, yorulmu olsun lmeden tiesab grlm olsun

Duysun akn elindeki rebab Okusun alnnda ile kitab Nezyen gibi gnahnn hesab Mezara girmeden sorulmu olsun

ALEVi BEKTAi MUSiKiSi

821

KADM BABA'DAN

NEVRUZYYE
Dyek

Sz: Kadimi Baba

Mz: B. Noyan Dedebaba

~I

~,
1

.. .. . ~ . J [iJYE1 .B Pr=etrp n J 1J)F,J1fl F:li

siz le re ey can bu gu Nev

fi1~1
t

tr=o fiJ j u: m-~ o F cttri)J ;~r=p n J liJ 1 1 ~ F Ek::j F JW j__J .@_J ~ J

7.U

.-----B_e_f_a_ re

ru

Sul

dr.

Sul

ta

dr.

Ku rul

du

ec

U si

lr

ra.

bu gun

~ev

zu

su

dr

:u-

Sul

lan

dr

Bearet

sizlere ey can bu gn Nevruz-u Sultandr. Kuruldu meclis-i irran bu gn Nevruz-u Sultandr

suretine girdi kadem bast cihana ah,

Beer

Boyand

nura asuman bu gn Nevruz-u Sultandr.

Mzeyyen oldu sahralar, ita gitti,. bahar geldi: Gnller oldular adan bu g'.'in Nevruz-u Sultandr. Vilayet gndr karde bu gn ah- Velayetin, Srura gark olur cihan bu gn Nevruz-u Sultandr. Srrurundan yeillendi cihan batan baa n ki Ald snbl- reyhan bu gn Nevruz-u Sultandr. Sun ey saki kadeh durma neat eyyamdr imdi Her yer oldu bir glistan bu gn Nevruz-u Sultandr. Kadimi badenu ol sen o ah'n akna durma Bu iydi bekler akaan bu gn Nevruz-u Sultandr...

822

ALEVi BEKTAi /iRLERi ANTOLOJiSi

KAZIM BABA'DAN

-1AH

DAMARDAN YAKIN
Sz ve mz;
Kazm

Rast Dyek

Baba

t.'

r ezt @'-iJr r r&-cr

kh

lal

,..

J
lah

Hll

lal

HU

ah damardan yakn Hazret-i AHah Arife ayandr semme vehuHah ZikreyJe oturma vakt- sehergiih Allah bir Muhammed Aliye ar

J..

Erenler amlar gnlde pazar Gnl dedikleri akile gezer Sevda defterine manalar yazar Bahm Sultan Hzr Biiliye ar Aliden ayrlma bend ol sraya On iki imama gel iktidaya Kul kurban ol Kazm Al-i Abaya Erenler serveri celiye ar

nki

her yerde Sevdas durur hazin gnllerde En karanlk korkun olan demlerde Hnkar Hac Bekta Veliye ar

hazrdrlar

ALEV BEKTA MUSiKiSi

823

-2ALLAH-1 NUR SEMAVATI

Hseyni Devri Turan

Sz ve Mil:;:

Kazm

Baba

Ef'' D - 10

a F ~~ E" ir au f ed 1
va
Mu
A : li dit HU

.\y

/\

Ji

di ;ltn

Mu laued

Ay

Allah- nur sem.avat Gn Muhammed Ay Ali'dir Gk yznn mmehat Gn Muhammed Ay Ali'dir

Zhaldlr mam- Cafer Kazm Rza srr- Hayder Taki Naki Hasan Asker Gn Muhammed Ay Ali'dir
Mteri Pir-i Horasan Merihdir Mehdi-yi Zaman On iki bur kutb-i devran Gn Muhammed Ay Ali'dir

Zhre Fatma tiiz Zehra Bint-i Haticetil Kbra sm-i Mbin ula uhra Gn Muhammed Ay Ali'dir Ferk.adan Hasan Hseyin tarit Zeynel Abidin mam- Bakr-l metin Gn Muhammed Ay Ali'dir

Baba mestaneler Nura dner pervaneler Sema eder seyyareler Gn Muhammed Ay Ali'dir

Kazm

824

ALEV BEKTAi ilRLERi ANTOLOJiSI

YESAR BABA'DAN

MUHABBET BAGINA
Hicaz Sofyan

Sz ve Mz: Yasari Asm Arsoy

1* 1 H ::rr n.tr cren '.Pr@r

Mu h;b bet
b j a

gir

dim

bu

ge ce

Mu lab bet

gl

*'r
9

~ ~ r ar QS: &' rp r nr
le rm
d. dm h .

ge ce

Vus

im

na

r:r
ab

,.,.

din

Hftrd f Hr
im
.~

ce

w :u
Mu
~

bet

J
a

r
do
J'a

$-oo:P
17

Jl'
bir
p

nal'

ni

u
A

.11:

ta

r
rm
rru.~

& aaer

CF
So ra

ki

hah

be

~r

:j~ J.
A

rn

Muhabbet bana girdim bu gece Muhabbet gllerin derdim bu gece Vustahn ana erdim bu gece Muhabbet doyulmaz bir pnar imi
Ararm, ararm Sorarm,

J..

Muhabbettir U'ilfile illallah Muhabbettir Muhammed ResuluHah Muhabbettir Aliyen Veliyullah Muhabbet gnlde bir volkan imi
Arann, arann Sorarm,

seni her yerde eski muhabbetler imdi nerede?

seni her yerde eski muhabbetler imdi nerede?

Yesari aydn olsun eramz en olsun muhabbetle olacamz Kurulsun gnlde ak otamz Muhabbet aka nur-iman imi
Ararm, ararm

Sorarm,

seni her yerde eski muhabbetler imdi nerede?

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _l}.LEVI BEKTAi MUSiKiSi

825

HAM DEDE'DEN
Hcaz Turk Aksa

..

EPPER PPER

Sz:

Haim

~ ~ <E?111m ffi; Dar n F rn ttrJ~rJfj

~ 1 Dcr flJ 'J-r Po r 'm c~rno r fi
Sep 13 7

per

Up

per .

Mllr

id

il

reh

her

~ r tr;ammctrflr~u.
sun du lar Kev ser El ham dil lil lah El El hllmdil

w
ham

atJ#?;r!
dil

lil

lal

1~ 1 D-o:rHpf CEtlmJtFIP.S{fffilJ
li!
lal

!l.

El ham d

lil

lb

El

tk ri

lil

lh

pperi pper

rehber Sundular Kevser Elhamdllitah Elhamdlilah Elhamdlilah Elhamdli!ah

Elkrlillah

Mrid

Dosta mihmanz Cmlemiz canz Ehl-i imamz Elhamdllillah Elhamdlitah Elhamdlillah Elhamd!lilah
ElkrliHah

Sofra Ali'nin Himmet Velinin hreti dinin Elhamdllilah Nakarat

Haktr

Pir'e muhabbet Can ile hizmet Talibe nimet Elhamdllitah Nakarat

Aslmz nurdur Vaktimiz Sur'dur Szmz budur Elhamdllilah

Olmuuz

Muhammed mmet Bulmuuz rifat Elhamdllillah

Nakarat Muhammed gldr Pirim blbldr Cmlemiz kuldur

Elkrlillah

Nakarat in zikri Eltakr fahri Bu demin kr

Haim Elkrlillah

826

ALEV/ BEKTA RJ.,ER ANTOWJSI

BEDR NOYAN DEDE-BABA 1DAN

MUHAMMED AL AKINA
Trk Aksa
1

Sz: Bedri Noyan D.B. Mz: Zeki Onaran

* o r o' r "CLr r r
Mu ham
med A

~ a*P r J J p r rp m J.q ''P r- r r P d1 ti

li

At

lu

na

in

1111

Mey dan

da

mey

p :
Pir bek

p r1tJUtp ,..pr CPQcn

k
na

~ r r p fJttr JJd)t tJ r IP'P r i J .J. J J '-i

da Mey
dan

15

dn

da

Ve li

1f

J2

Kur b

1118)'

dan

da

Hil

Hil

Pir Dek

HO

Muhammed Ali akna nsan Meydan'da Meydan'da Pir Bekta Veli akna Kurban Meydan'da Meydan'da
eralar,

canlar uyanm, Gnller avk ile yanm, lahi aka boyanm Erkan Meydan'da Meydan'da Dar'a boynu bal varr, Niyaz ederek yalvarr, Sonra inciler karr, Umman Meydan'da Meydan'da Erir demir gibi sertler, kendini yok eder mertler, Tatllar hurda dertler, derman Meydan'da meydan'da
Can-ba feda ile , Masiva'ya veda ile, El eledir geda ile, Sultan Meydan'da Meydan'da

Ycelir de Miracna, eriir devlet tacna, El uzatr muHtacna, Yezdan Meydanda Meydan'da Canan ile, devran ile, iman ile Sbhan ile, Piran ile, peyman ile, ferman Meydan'da Meydan'da
Beraberce AI-i abii, hem Mustafa hem Mrdezll, Fakiyr Bedri dedebaba Noyan Meydan'da Meydanda...

ALEVi BEKTA MUSiKS

827

TURGUT KOCA BABA 'DAN -1EY TALP ZN

Hicaz Dyek Sz: Turgut Koca Mz: Zeki Onaran
1

,,."

cau e&rzr_CfF crratJ?=

Ey

lib

uy

dur

ka

1~ 1 10 00 IEuaurn. :i:Su Fti4

''i~Ww uanlD::r iwF :l:Sc:r cwJ

Ey talib zn uydur katara, Muhammed Ali'den ayrlmayalm Bir niyaz edelim, Pir Hnkara Bekta-i Veliden ayrlmayalm. koyduk biz de, balar gzlerden kanl yalar Raz eyleyelim ler, beleri. Ahd- ezelinden ayrlmayalm
Akttk
Eiine

Mlam nrtl

A li

dcOll

Ay

rl

n.:

ya

ln

Ay

nl

na

ya

hm

J.

Alem-1 gaybdr, gnlmde arzu Sekiz inci iklim, Hakikat arz Klp snnet ile yedi farz, Mihrab- celiden ayrlmayalm. btn verenler, dnyada didar grenler, Nefsimizden kurtar bizi erenler, Ta kalu belinden ayrlmayalm.
Onlardr Varla maln

Turgut Abdal erdik srr- tevhide. Hakikati grmez, kr olan dide. Klalm teberra kavm-i yezide. Ak- tevelliden ayrlmayalm ...

828

ALEV BEKTA/ iiRI.F.Ri ANTOLOJiS

-2CEMALN CENNETN
Segah dyek
Sz; Turgut Koca

Mz: Zeki Onaran

~,, f1 t
Co
ma lim ceo

r:r-r-r t
nnc i

~c -c 11 t r r; r
gr me

Ji
:I

ni

ye

gel

dim

pi

im

12

er J = t1 hu rit r fO c:fttaTtJ
pi

~/.~iml!

rh ,..A

Pu

~ y:~

_;

srme.,.;:

,..diu

pi

rin

:C,J r tf RW IFn
.J,
Dalar,

t:ft=Q: J F

Cemalin cennetini, Grmege geldim Pirim. Pilidene yzm. Srmee geldim Pirim.
ktm gnl Turuna, Nilaz ettim nuruna. Elif olup darna: Durmaya geldim pirim.

Fevziyle doldum tatm: ovalar atm

Adm adm yaklatm, Emee

geldim Pirim

Yazldm yazma gibi Dizildim lokma gibi Varn sofra gibi, Sermeye geldim Pirim

Sensin dinin minberi Aman Horasan Eri. Dost banda glleri, Denneye geldim Pirim.
Turgut Baba dar bana. Kl oldum yana yana. Bir canm var ki sana, Venneye geldim Pirim...

Durdu zamanla mekAn: Dem bu demdir, an bu an Sol yedinci kapdan, Girmeye geldim Pirim.

ALEVi BEKTA/ MUSiKiSi

829

-3GNLDEN GNLE
Ra.~t

Ralc.e Alc.~ak

Sz: Turgut Koca Mz: Zeki Onarana

~ r-o~ :ihlQoJ.ii!J

r
G niil mii g nl

~; r F r crn:m; t&~
deR g
nil
le

giz

li

yol var

t~ @i. 1tt t:r;ntfl"rrrutrm

mli g

nl

Yuf e

r
dr

Yol i

in

de

yo

lu

gr diln

ker

ler

ka

le ey

val

lal

ha

le

~ r OF Rr@tld ttm-~iJ fm:=

Ha
li

in

de

ha

li gr

dn

rll

nill

11111 g

niil

Gnlden gnl gizli yol vardr. Yol iinde yolu grdn m gnl? Yuf ekerler kale, eyvallah hfile Hal iinde hali grdn m gnl? meth edeyim ahm Haydan Veli Ulu Hnkar Trl ieklerden bal alr ar Bal iinde bal grdn m gnl?
Hac Bekta
Nasl

J.

On iki mama kokar snbiiller Ann ak ile ter blbller. Baharda alr tazece gller. Gl iinde gl grdn mii gnl? Muhammed efaat edecek sana. Pirim Ali gibi ere tapsana. Her gle konar m sevdal suna? Gl iinde gl grdn m gnl?

Hakkn birliine demiiz beli. Syleyen Turgut tur, syleten Ali. Cmlenin stnde Allahn eli. El iinde eli grdn m gnl?

830

ALEVi BEKTA /iRLERI ANTOLOJiSi

ZEK ONARAN'DAN DNYA MALI HAYALM

Devri Hindi

Sz ve Miiz: Zeki Onaran

Dn

ya

na

.ya

lim

ut

n m

ben

ve

ba

lim

ri

at

ita

psn

da

Bu

., nin

dir

bu

be

nim

' &il= F p F
Hm dii lil

Et 1F p F
lah $k
ri

p r; 1r j) r
lal g:r

o 1JJd ) =il
r;
"' ey
val lah

lil

ek le

~H=r pr-

13

SAZ

o r ~ r r:r r
J.

Jr ro-.J JJ J. =

Dnya mal hayalim Uram, hem vebalim.

eriat kapsnda

Bu senindir, bu benim. Hmdtlilah, krilillah Gere~lere eyvallah.

Nimeti'dir Celil'in Bereketi Ali'nin Tarikat meydannda Hem senindir, hem benim. Hmdllilah, krilittah Gereklere eyvallah.

i''l

Keli:\m bu Pirimin Zeki alr himmetin Hakikat kitabnda Ne senindir, ne benim.

Hndllilah, krilillah Gereklere eyvallah.

ALEV BEKTA/ MUSiKiSi

831

Semah

TAHR

H r r r r fr rr
811
iin

ur r'u rr g
zl

'"

yo

l\I

ha

de

sin

~r- rcrr vurr nrriJJJrrrra

hm

ol

sa

ki

kev

ser

bu lar

ya

de

sin

,,,

.
k

1J F F F F iQI J.
ya
i
sin

lor

AL ZKR BABA 'DAN

Bu Zmre-i gl ah kzlba desinler Ol Saki-i kevser bular ayya desinler Ho frka-i mnkir bize kallai desinler Ben fahrederim, kim bana Bektai desinler Dergah- Ali'nin bu da bir ta desinler Cebreylemedi kimese bana kendim zendim Mrid aradm bulmak iin kendemi kendim Dnyada v ukbada ne beis var a efendim Ben fahrederirn, kim bana Bektai desinler Derah- Ali'nin bu da ber ta desinler Mnkir gibi kutta - tarik olmyaym da Cahil- sfat a'daya refik olmyaym da Anlar gibi pan ire gariyle olmyaym da Ben fahrederirn kim bana Bektai desinler Dergah- Ali'nin bu da bir ta desinler Rahmet Ali evladna dmanna lanet La'net ol Yezid'in dini imanna la'net Ben fahrederim kim bana Bektai desinler Derah- Ali'nin bu da bir ta desinler Bu ran- Ali Zikri ki erkin- Veliden Adab ile arkan ile ruz- ezeliden Bu oldu bizim ksmetimiz kalO betiden Ben fahrederim kim bana Bektai desinler Dergah- Ali'nin bu da bir ta desinler

832

ALEV BEKTAi Ri.ER ANTOLOJSi

HSN'DEN ISFAHAN
Devrihindi

Ho
5

s;1n

lin

den

du

yl

du

se

sin

$-HITEFQacc-rttvtr
Mu
!il> k h

r llfj J~tp:J
ve si

he

nu

-hih

~k

la

ra

dii

be

ve

si

Horasan ilinden duyuldu sesi Mihib aklara dt sevisi Yedi bab ier ahn trbesi Eiin bekleyen cana akolsun Kudretten banda elifi tac Eiin bekleyen neylesin hacc Magripten mara oynar klc Klcn sallayan cana akolsun

J.

Ol sultan yrtt yedi dalar zld rd kald salar Trbe bahesinde cennet glleri Gllerin deviren cana ako!sun Magribtan mara ismin andrr Niyaz eden aklarn kandrr Baba deirmenin sola dndrr Deirmenin dndren cana akolsun

Abdal Musa derler pirimin isimi Atee attlar yanmad cismi Size niyaz eyler derdiment Hsn Bu cemde bulunan cana akolsun

ALEVi BEKTA/ MUSiK/Si

833

SLEYMAN CELAL'DEN
Hu..am Devri Hindi

ALMEVLD

. Sz: Sleyman Celal Mz: Kazm Baba

~a

nn

l:a sem

Rab

bili

ha mnAh

bili

ha

em

(Koro halinde beste ile okunacak munaacat bahrinin drt msra')

Nair-i

Resm-i levh-i Hakim-i saz- kaza emr-i nevahiy-i rza Namna etti kasem Rabb-l Harem Hak kelamnda buyurdu velkalem
(Gzel gibi serbest okunacak ksmlar)

Lafzatullah yazp zeyb-i makam Hamd edip kl azmine sevk-i kelam Fezkurullah emrine kl ilkiyad Ayni zikrullah ile her yol kad Evvel Allah namn yad edelim Semti maksuda o yoldan gidelim Sdkile Allah dese bir kez lisan Kalmaya zr- vebalinden nian Girmemiken surete kevn mekan Var idi ol Halki heft asman bdida v intiha yoktur ona Zahir batn anla rehnma Zat- Pakiden dier yoktur vcud Zatdr ancak sezavar- sucud

834

Al.JJ.V/ BEKTA iRLERi ANTOLOJiSi

Olamasa tevfik-i Rabb-i Mstean Kim olurdu rehrev-i emm aman Ak ile yansn btn pervanesi Olmaya diller ann biganesi Ainaya ainay kl talep Glen-i tevhide dil klsn itap ster isen tene-yi feyz-i beka Mrtezaya eyle candan iktida
.~

SeJlem salli ala Betlr-l Dca Her ser-i ol Hazret-i ir-i Hda (Bu On beytten sonra Sallit- mmiye koro halinde okunur) -Veliidet bahriVeladet bahrine balamadan nsan Suresinin lk on Ayeti okunur. Sonra koro halinde bestelenmi olan ilk drt msra' okunacaktr. Ey muhibb-i sadk- Al-i Aba Vey olan gjnlmde ihlas- vefa Mrteza mevludunu dinle ayan Eylerim bu vak'ay erh-i beyan (Gazel gibi serbest okunacak ksmlar) .
Haimi glzarnn ho lalesi Hem saadet mahnn bir halesi Ol mam- Pak-i ah- Evliya Hayder-i Kerran Ali-yel Mrteza Fatma bint-i Esed ol kamile n Ebu Talibden oldu hamile Geldi ol pakizeye baka eref Gemedeyken hafta v eyyam- garip Sil-i Fil otuzuna yetti heman Yirmi yl hicrette vardr zaman Sevk edip hakk- kader ilan an On nc Recebin Cuma gn Olmu idi mddet-i haml-i tamam Oldu ol gn azim-i Beyt-l Haram Anda iken hamili ir-i Nere zdirabndan oturdu bir yere

ALEVi BEKTA MUSiKiS

835

Fitret-i zatiyyesi pak-i tahur Kim tece11i-yi ezel etti zuhur Kimseye vaki deilken bu eref Dodu Beyt ire hemah hayr-l halef Bast barna o dem nevzadn Hem Esed tesmiye etti adn ster isen Mustafaya intisap Kl rza-y Mrtezay iktisap Sallem salli ala Hayr-el Vera Ham ba esra- Ali-yel Mi1eza (Bu son beyitten sonra koro halinde Sal.t- mmiye okunur) nce Furkan Suresinin ilk be ayeti okunur. Sonrda beste ile tesmiye bahrinin ilk drt msra' okunacaktr.
Ald mevludun gtrd darna Hayret elverdi btn ciranna Kim Ebu Talip grp oldu bekam Grmemi n oluna benzer gulam

(Gazel gibi serbest okunacak ksmlar) Madeni etti ana Eb-ul veled Validim adn koydum olumun adn Ali Geliler hep akraba v aina Kldlar tebrik nevzada eda Beyt iinde makdemeyn-i hayr-i fal Ettiler bu bahse dair kil kal Klmad rabet berin sed yanna Red olur destiyle varan yanna Eyledi terif Muhammed Mustafa Ald nevzad kucaa pr vefa Dedi ona Mrtesa hay-l veled Merhaba bin Fatma bint-l Esed Merhaba ey nur-i pak-i nev zuhur Merhaba ey sak-yi cam- tabur Merhaba ey silsile saz- ula Merhaba ey paye ara-y vefa Grmedi emsalini em-i selef Byle m menzilet hayr-l halef

836

ALEV BEKTA iRLER/ ANTOW.l/Si

Vazn etti bu vech zre ayan Zat-i paki Mustafa muciz beyan Mader-i tfln ikayet eyledi Kemseden st emmediin syledi Verdi azna dudan Mustafa evkile emdi zebann evvela Hazrun bu hale hayret kaldlar Fiilk-i fkri bahr-i bhte saldlar Dedi penezen olur Hayderdir ol Bu tecellide bulunmaz baka yol Mustafadan ald Hayder namn Hem dudan emdi buldu kamn Bil dudan emdi buldu kamn Bil ki bu La'smdan on yl makdemi Vaki olmutu Alinin makdemi Kesb-i kurb ister isen Peygambere ltica et ez dil can Haydere Sallem salli ala Hayre-i Beer Hem ba esrar- Ali ali gher

(Bu On beytter sonra koro halinde Saliit- mmiye okunur) -Takdis Bahrince Bakara suresinin 255, Ayeti Yani Ayet-l Krsi okunur. Sonra Takdis bahrinin ilk drt msra' beste ile okunacaktr.

Gel ben ey ak- pr tab- dil Derd ile demsaz olan seyrab- dil Dinle bu mevludunu suzi neva yle sevday- muhabbet ho neva
(Gazel gibi serbest okunacak ksmlar)

Edelim bahsimizi byle kad Lutf- Ahmedle Aliye istinad Validi etmiti mrn tamam On yanda kalm idi ol rhmam Oldu mihman- Cenab- Mustafa Perver-i eyb-i haremdi Mrteza Haimidir iki batan ol nesib Anden evvel yok idi byle hasib

ALEVi BEKTA MUSiKiSi

837

Eyleyib celb-i teveccte rza Oldu damad- Resul-i Kibriya Mahrem-i hacle ki ol zat- Betlil Srr- srra buldu bu yzden vsul Kim karan etti kamer ile esed Oldu manada de bir cesed Cismike cismi buyurmutur Resul Eyle irfan ile bu remze vusul Nahl-i glzar- tecelliden zuhur Etti iki goncay sed berk-i nur Bu iki gonca cihan-ara heman Oldular destar- sebz-i m'minin Bu hadis tercmesi vazh celi ehr-i ilmin kaps oldu Ali Gr ne imi paye-yi kadr-i mam Anla noldu hikmet-i srr- kelam Slb-i pakinden onun yvmel kyam n seyadet eyleyecektir devam ok ehadis-i erifa saniha Haklarnda hem dua hem madiha Varid olmu Haydere etmek nazar Kem ibadettir deyu i bu eser Ben kime Mevla isem hem de Ali Oldu Mevlas ann bu mnceli Kim aliye hubbeder bana eder Bana muhabet ise Hakka gider Buz edenlere buyurmutur Resul Unet ile yad oluna ol fuzul Varid olmu bir hadisinde dahi iki alemde banadr ol ahi Kim Aliyi fark eder benden heman Beni fark etmi olurlar bi-gman Beni fark eden eder Allah fark Oldu mmete Ali hem tac- fark Madihi byle Habibullah ola yle zatn vasfna kim sz bula Gr Alidir ah- Merdan- Huda Kim Alidir rehber-i rah- hua Kim Ali oldu Veliler serveri Etkiya- mmetin hem rehberi Mrteza isrine lazm iktida

838

ALEVIBEKTA/llRLERIANTOLOJIS/

Kabe-yi irfana oldur rehnma efldire etmez iltifat Mustakimine giden bulur necat Kim kitab il snnete salik ulur ltifat-! Hazrete layk olur Siret-i makulede kl intiba Eyle evham hayalata veda Cmlemizden raz olsun Mrteza Ol rzadan raz Ahmedle Huda sallem salli ala Hayr-el enam Hem de zat- Mrtezaya ber devam
Bulank

(Bu son beytten sonra Salat- mmiye okunacaktr)

-stimdad bahri-

nce brahm suresinni ilk drt ayeti okunur. Sonra Koro halinde stimdad Bahrinin ilk drt msra' besteye gre okwacaktr.
Dinle gel eyleyen dava-y ak dil oldu olmak gerek me'va-y ak Hi edermi ak taklidi kabul Revza-y irfana edersin vusul

(Gazel gibi serbest okunacak ksmlar)

Bab-l ebvab oldu n er'i mnir Olmayan dahi olur mu mstenir Tarikattan etmek gerek kesb-i salah Feth ola sonra ona bab- felah Refraf-i ak ola olcana delil Alr rnimhac- pr-fevz-i Halil Ger akaid olmasa vefk-i kitab Sed olur mutlak ana rah- sevab Mnsirane hasredip fikr-i celi Razm Allah Muhammed'le Ali Kesb eden bu vechile hsn-i hisal Ola manzur kim tecelli-yi visal Ger muhibb-i Hayder isen bi riya srine eyle suluk-i intiha Emrini tut eyle nevahiden hazer Olmayasn sonra hsran- keder Akile laykmdr fikr-i sakim Mustafa isri dururken mustakim Cahid-i din-i mbin oldu Ali

 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - , ; _ ; ; A L E = . V I BEKTA/ MUS/K/Si

839

Nahi-yi kfr-i metin oldu Ali Muhammed'dir Ali Hem tevecchkar- Ahmed'dir Ali Eyle nefsinle cihand- ekberi Bulasn feyz-i rza-y Hayderi
Mazhar- srr-

Sallem salli ala Fahr-l enam Hem Ali v Al-i EvlMa selam (Bu son beytten sonra Salat- mmiye Okunur) -Dua bahrince Duhan suresinin ilk be ayeti okunur. Sonra Koro halinde Dua Bahrinin ilk drt msra' besteye gre okunacaktr. Rabbena bah et bizi Peygambere Al Evlad ile Zat-'i Haydere Okunan Kur'an Mevlud-u visal Hem de tehlil ile ihlas- hisal (Bu ksmlar Gazel gibi serbest okunacaktr) Acizane eyleriz arz- huzur Hem kabul eyle ola aff- kusur Ecri olsun revzay- pak- Resul Al Evlad ile ihsane vusul Hem ola ervah- cmle m'minin Fazlile aff gfrana karin Bais-i meclis olan abad ola Samiin v kariin dilad ola Rabbena affet bizim isyanmz Aciziz biz okturur tuyanmz Rebbena koyma bizi bize heman Lutf ihsann diri etme aman Bu rical-i devleti eyle mecid mr ikbali ola ya Rab mezid Dman- Trkiyeyi ey Rabbena Kahr- nekbet eyle rsva fena Asker-i Trke mansur-l liva Hen de hccac- kirama zi safa Afiyetle edeler hsn-i eda Hizmeti mefruzeyi veflci rza Ben (SUleyman- CeUUe) kl ata Favz-i akn ile tevfik-i rza Kl inayet kullarna ya muin Rahmetullah- Aleyhim Ecmain (Turgut Koca Zeki Onaran Gldeste- Sh:16)

840

ALEV} BEKTA IJRLERI ANTOWJiSi

Jlrklcr Senah

R ~~ ;:s-~~~T-~~--f:. " g~f ...11~~---~ l-, ~ : : - ~~-Y,.====. ~ ~-~ 7=J- . ....... ~ - ==-- -~=..:.___ ' ~'-1::.t::;t:: - :..:., f'"; ' -... -!:::::t:;!.:; =r._ -~
;;r.50 t 1
f

2.0

lllt~

Sc

t.

t.o i

DtzlN

841

DZN
A). KTAPTA YER ALAN ARLER DZN
(Alfabetik sraya gre) CiltNo A. CEMALE'ITN ELEB ABDAL ABDAL MUSA SULTAN ABDALOLAN
ABDN BABA
ScyfaNo

iV

m
I

m
iV

539 55 203 145

319

ADL AL ATALAY (VAKTDOLU)

ADL EK

ADVYE ANABACI AGAHDEDE

v v v
iV

387
553

AHMED AHMET ATALAY AHMET MUAMMER TARHAN AHMET RND GNEREN AHMET TALB RAD BABA AHU
AL AYDIN

v v
v

377 83 669 563

99

v
iV

287
317

m
v v v v
iV

61
459

AL BAK GL

AL CELALETTN ULUSOY AL DEDE AL LHAM DEDE

AL ZZET ZKAN

157 291 569

307

ALKEMTER

v v
v

339
411

AL KIZILTU
AL NHAT TARLAN

AL RIZA KSEOLU
AL NUTK BABA
AL OKTAY CEVER

v v
v

533 271 299

117 301

AL ZSOY DEDE AL ULV BABA

v v v

123 97

842

ALEVi BEKTA iiRLER/ ANl'OLOJISi

AL YILMAZ

ALOLU

v m
iV
v

383 83
493

AMASYALI FEDAY BABA

ARFE BACI

ARFOLU
AR

m
11
v

ASIM
ASKER

11

AIK (AIK DEDE)

AIK SEFL AL

m
v

.AIK BACI
AIK BEKTA KAYMAZ

AIK CAFER
AIK DURSUN CEVLAN

v v v v
v v

AIK ALIKAN AIK IRAKMAN

AIK DAM

AIK DAVUT SULAR AIK DERTL

AIK HASAN DEVRAN
AIK DEVRAN

v v

m
v

509 335 569 323 517 147 371 513 543 407 119 585 311 453 333 357 303
609

AIK DURSUN AIKEFGAN AIK EMN AIK EMSALi

AIK EYUP TEKYURT

v v v
v v v v

517 633 529 649 419 611 139 609 531 163 257
545

AIKFGAN
AIK FAKR AIK GUFRAN AIK HASAN HSEYN ALIKAN AIKHASAN

v
iV

v v
m v

AIK HIFZI (HAFZ)

AIK HDA AIK HSEYN KAIRAN

373

DJzlN

843

AIK IIK
AIK BRAHM
AIK BRET

v
m

193 413
203

AIKHSAN

v v
v v

AIK SMAL NAR AIK MAMOLU

AIK KALENDER AIK KUL FAKIR

315 599 619

555

v
IV

589

AIK KUL HASAN

AIK KUL YAKUP

AIK MAHMUT OKUNER

AIK MAHMUT ERDAL

v v v v

415
661

353
447

AIK MECHUL
AIKMELUL AIK MEYDAN

AIK NESM MEN

AIK NESL

v v v v m
v v

573 233 583

441

AIK NMR DEDE

AIK PERAN AIK REVAN AIK SEFL SELM

AIK SELMAN
AIK SITKI BABA ( PERVANE ) AIK SNMEZ AIKSUZAN
AIK VAHDET

v v v
IV

15 131 307 635

401

481
559 641

v v
II IV

643
541

AIK VEL
AIK VEYSEL (ATIROLU) AIKZAMAN

167 253 575 603 47 213 263 487

AIK ZEKA KOCABA

v v v
IV

Ana <AHMET>
AYHAN AZB AZM

v
m
Il

844

ALEV/ BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiS

BABA YAH BALIM SULTAN BALLIBABA BADATLI RUH BARAK BABA

BASR BABA

v
D

670 15
59

m
11
]

421 417 159

177

BEDR
BEDR NOYAN DEDEBABA BEHT

BEHLL DANA
BEHR
BENG

v m m v
v v
II
IV

219 339
21

670 571
571
541

BESME BACI

BOSNALI VAHDET BABA

BOSNAV

213
71

BUDALA (KUL BUDALA) BURHAN (AIK BURHAN) CA'FER ABDAL CAFER TUNCAY BABA
CAFER

m
v

m v
n m
iV

CAFEROLU
CELAL

151 285 279 557 175

511

CELB

v
v
iV IV IV

CEMAL ACAR
CEMAL BABA

672 593 549 299 237 275 431 673 371 673
409
673

CESAR
CEVAB

CEVR
CEYHUN CEZB

v
IV

CDAL

ERKEZOLU INAR DAISTANLIOGLU

v v
IV

DIZiN

845

DAN

IV

89

DEDEMOLU DEDEOLU
DEL BORAN

m v
IV

151 . 674
. 363

DERDMEND
DERTL (AIK)

v m
v m

201 361
473

DERTL DVAN DERTL KATP DERTL

KEMTER (DERUN ABDAL )

m
IV IV

DERUN BABA

DERV AL
DERV

53 371 489 389

671

BABA KEREM MEHEMMED

DERV KEMAL
DERV DERV
DERV

v v
IJI

179 317
419

RUHULLAH DERV SLEYMAN

DERV TEVFK DERYAB

v
v

IV IV

155 357 303

633

DEVRANI (AIK HASAN)

DIMIKI

v m
IV

DDAR

303 343 629

345

DNE SULTAN
DRR
ECR
EDAY

v
N

IV

287 253
323

m
IV

EDBHARAB EKBER

521 451 185

169

EMN YILDIRIM
EMNE BEYZA

v v v
IV IV

ESATBABA
ESR

BABA

ESRARBABA

v
IV

EVEREKL SEYRAN

297 457 623 107

846

ALEVi BEKTAi JIRLERI ANfOWJISJ

FAHR

FAKR EDNA
FAKR FARG

v m
v

v
n n

FAzILi
FAZL FEDAY FEHM BABA FENN

m
iV iV

FERAMUZ ZTRK
FERD

v
iV

674 75 139 675 535 537 289 329 223 427 455
676

FERHAT
FERYAD (DEL DERV) FEVRYE
FEYZ HASAN BABA

v
IV

v
11

FEYZULLAH ELEB
FUZUL

IV

n
iV

FUZUL

GARP
GARP BEKTA

v
v

GARPOLU
GAYBBABA

GEDAMUSLU
GENC ( GEN ABDAL )

m m
IV IV

GEREDEL AIK FGAN

423 677 583 375 357 355 678 563 678 49 41 279 97
605

GNLL COKUN
GUBAR GURB

v
v

m
v v

GLKAYA KIZILTUG
GLLAH BACI

GLSM BACI GVEN ABDAL ( Gen Abdal)

GZDE ANA

v
1

678 297 629 329 183 437 217 39

m
1

HACI BEKTA VEL

DIZJN

847

HAD

IV IV IV

HAFIZ BABA
HAK HAKR

n
IV

HAKKI HAKKIOUZ
HALL KARGIN
HALL SEMAV

v v

HALL ZTOPRAK

HALM
HAMD

v v v v
m

273 449. 235 113 233 475 285 597 223 679 129
199 103

HAMDULLAH ELEB HASAN ALAR HASAN DEDE HASAN HULG RIZA ULUSOY HASAN KO BABA HAS AR
HASRET
HAM BABA

v
m

v
v v
IV

23 569 379
680

m
11

HATAY
HATEM HATF

v
IV

247 353 117 679

195

HAYALBE

HAYDAR BABA HAYDAR ERCAN HAYDAR KAYA

HAYDER HAYRAN

505 357 485 527 459 343 525 507 601 682 133
681

v v n
IV

HAYRET
HAYRYE BACI

n
IV

HELAK
HERDEM

n v
IV

HIFZI
HCAB

848

ALEVi BEKTA iRLER ANTOLOJ/Si__

HMMED
HTAB

v
IV

681 153
403

HULK BABA
HULUS BABA HULUS KIVRIK

IV

v
v

HDATEVFK
HDA (Bknz. Ak Hdai)
HKM

v
ill

682 281 683

273

HSEYN FEVZ HSEYN HSN BABA

HSEYN KILI HSEYN ZEK BABA

v v v v
n
IV

65
187

HSEYN (HSEYN ABDAL ) HSN BABA

HSN BABA
HSNYE BACI

v
n

487 337 347 397 309 595

683

HSN BABA

v
n

HSREV
IGAZ

575

v
iV

ISPARTALI SEYRAN
BRAHM BABA
BRAHM ETHEM

323 103 451

415 567

BRAHM SALTAN
BRET

m v
v

BRET DRS
HLAS

v
v
iV

684 203
685

KBAL BACI
LHAMBEY RAD
SMAiL

v
IY Il

335 365 265 180

167

IIl

S MAL SMAL SYAN

m
iV

331 345
191

DIZiN

849

ZZET KABUL
KADM

KADR
KADR KALB ( DERV KALB )

v v v v
iV

686 688 .
351

. 686 339 279 23 687 197 501 275 597 69 657 287 65
271

m
Il

KALENDER ELEB

KAMi
KAMLI
KANBER

v m
Il

KARA HAMZA
KARAFERYELHASAN

m
II

KARARSIZ VEL
KARAARLI AIK ZEYNEL

m v
m m

KASIM DEDE
K.ASIM
KATP

m
m
I

KAVL

KAYGUSUZ ABDAL KAZAK ABDAL

KAZIM BABA

197 215 45
215

v
il il

KAzIMi
KELAM

KEMAL KEMTERBABA
KEMTER

v
m
iV iV

599 513 688 367 613

151 81

KENZi
KERM DEDE KERM KEF

v v
il

621
688

KOYUN ABDAL KOYUNOLU KUL ABD KUL ADL

m v
Il

561 173 689 585

850

ALEvl BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

KUL AHMET KUL BAYRAMLI KUL BUDALA (BUDALA) KUL CEVR KUL DERV KUIEYYUB KUL HASAN KUL HMMET KUL HMMET STADIM KUL HSEYN
KULBRAHM

v
il

409

m
v

m
v

m
Il

iV
Il Il
II

587 75 275 169 689 85 289 75 325 323

593
135

KUL MAZLUM KUL MUSTAFA

KULNESM

KUL SEMA KUL SEYYAH DEDE

KULKR

m m v

31
535

m
n

712 307
111

KUL YAKUP (Bknz. Ak Kul Yakup) KUL YUSUF KUMRU

KURBAN

v
v
I

KK ABDAL (KEK ABDAL)

KNC.

v
v v

93 690 413 147 690 691 691 483 341 693 67 347 303
491

KSTAHOGLU
LATFE BACI

LEMlBABA
LOKMAN LTF
LTF MAHR

v
iV

v
v m

MAHMUDTOGLU MAHREMOOLU
MAHZUN ERF
MAHZUR

m
v

693

DtzlN

851

MAKBUL

MALATYALI SADIK BABA

MATLUB (TALB)

v m
N

MASUM MAZHAR

v
N

693 37l 411 694 321

177

MAZLUM AL
MEBN

v v
n
N N

MECZUB ABDAL
MEFHAR MEHD BABA

695 511 325 417 331

439

MEHMET AL ARIKI MEHMET AL HLM DEDE BABA MEHMET DKIRAN

MEKNUN

v
IV

v
N

571 387
595

MERDAN
MERZFONLU AIK SELAM

MESRUR ABDAL MEVLT ZTRK MEYDAN ABDAL MiRZA

MAD

v v v v v
m v

MHNET
MHRAB (brahim Baba ) MHR DEDE

v
N

521 697 467 694 283 696 461 545

349

v
N

MNHAC
MKTAT GLER DEDE MR'AT (KALECKL) MSAL

v
iV

MSKN AIK
MUALLM NAC

m
N N N

MUHAMMED (Mehmed) MUHARREM MAHZUN BABA MUHARREM YAZICIOLU

MUHY

651 283 347 589 171 315 399 331 539 698

v v

852

ALEVi BEKTAi iiRLERi ANTOLOJSi

MUHBB
MUHLS AKARSU

v
v v n
v v

MUHTAR DAGLI BALCIOLU

MUHYEDDN ABDAL

MUHYi
MUMAR

698 559 171 87 698 698

601

MURTAZA YALIN MUSA MERDANOLU MUSTAFA KR METN MUZAFFER TANRIYAR

MNR BABA
MNRE BACI

v
v

v v
N

477 273 423 555

303

m
v v v v

MNRE BACI

MTAK
NAC KUM NACYE BACI
NAKT

NAZF NAZM (NZAM) SAKALLIOLU NAZM

v v v
N

525 699 229 581 699

700

NEBAT
NECEF
NEDM. NEHR NEMAY

n m
I

471 405 599 345 397 485

571

n
v

NEYZEN TEVFK {KOLAYLI)

NHAN (NAHAN) NZAM NEFESL NOKSAN ( SMAL) NUR BABA

247 701 625 231 480 429 445 627 703

v v
m

v
n

NUSAYRI OTMAN GNDODU OZAN GZL KSZ AL

v v v

DlZIN

853

KSZ ZEYNEP BACI ZTRK ERKILI

PAK

v v v
IV

523 591
701

PERAN BABA PNHAN ABDAL PR.AL PR GAP ABDAL PRaATEM

PRMEHMED PRMEHMED

189

v m
il

v m
v

701 17 345 702

165

91

PR SULTAN ABDAL
PR YAKUP

195
703
704

RABT
RAHM

v v
IV

RAHM RAM RASH

RAZ RECA BABA

v
IV

v v
v

RECEP FERD
RECUL REMZ REMZYE BACI RESM

v
IV IV

293 705 481 706 706 327 439 239 249

133

v
v

261 708
401

RIZA DEDE
RIZA EFEND

v
IV
iV

RIZA
RIZA TEVFK (BLKBAI)
RFATPAA RUH BEY BABA

417
243

v v
IV

708
407

RUH

m
n
iV

325 421
641

RUHULLAH (Bknz. Dervi Ruhullah)

RUH- BADATLI
RUHSAT

RUZYA
RMUZ
SABR

v v
IV IV

710

709

SACD

245 129
401

SADIK ABDAL SADIK BABA SAF

SAD EMRE SAKNE BACI

I
iV

SAMH RIFAT SAN

SEFL ABDAL SEFL ABDAL

v v n
IV

267 521 183 347 239

549 359
711

v
iV

SEFL AHMED SEFL AL

SEFL DEDEM

v v

369 710 711

493

SEHER ABDAL
SELM BABA

n
m

SELMAN CEMAL BABA

SERDAR
SEREZL PR SULTAN ABDAL

v
IV

n
11

SERSEM ABDAL SERSEM AL BABA

SEYYT MAHZUN

259 137 637 285 83

83

v
m
m

SEYT YAROLU

175 163
295

SEYYAH DEDE SEYYAH DEDE

SEYYD AL SULTAN

v
1 1

SEYYD NESM

SEYYD NZAMOGLU

n
IV

SIRRI SUNULLAH GAYBI (GAYBI BABA) SUREYYA BABA

SURUR

712 63 249 469 121 53 167 409

v
1

Dtz/N

855

SURUR

II

SLEYMAN SNU
SNV
ABAN

SIRRI AH SENEM BACI AH SULTAN AH TURNA

AH AR EREF

v v v v v
N

v
il N N

603 712. 712 713 189 . 557 35 587 191 515

301

EHD EHRBAN BACI

EK.P AHADAROGLU
EM'

v v
N

EMM
EMS BABA
EMS

m
N
IJ

EMS
EMS
EREF

YASTIMAN BACI

v v
N

EVKET

v
N

EVK

EYH BEDREDDN SMAV EYH iRi

v m

NASKO
KR TAHR TALB COKUN
TELEMSAN BABA
TEMENNAY

v m
m v

383 327 137 311 313 579 135 227 419 714 419 443 714 183 269 311 315
lll

v
1
III N

ABDAL TOKATLI GEDA Y

TUFEYL TURAB

TESLM

n
N

717 399 89 413 567 157

856

ALEVi BEKTA! iiRLER/ AhTOWJ/S/

TURGUT KOCA
TRABSAN

URYANABDAL USEYLEBACI

v v m

367 197' 329

716 351

usui..t
UZLET BABA

FfADE
LVYA

SKDARl SDAR'LI HAM BABA VAHT LUTF SALCI

VASF
VEHB VELYEDDN CELEB (HRREM)

v n m m v m m

269
268
716

v
v
iV

179 349 173 717

241

v
n

59

VAHDET (Bknz. Ak Vahdeti)

viRANi
VRD DERV

429
417

m
v

VUSLAT
YEDHARF

v
iV

YEKSAN
YEMN

n
iV

718 73 333 33
205
161

YESAR BABA
YEL

ABDAL

m
Il

YETM AL ELEB YETM

n
I
lV

553 519
65

YUNUS EMRE YUSUF DEDE YUSUF KENAN GZC YUSUF NIZAMEDDN FAHR ATAER YUSUF AHN YZ BENL
ZAHM

557
565

v v v
v
IV

265

361 631 143

211 515 271

ZEHRA BACI
ZEK ONARAN ZKR BABA

v v
iV

ZHREANA

611

DiZiN

851

SMLER DZN

(Mezhep zmre, yapt ve kii adlar)

(isimlerden sonra gelen Romen rakam kitabn cilt numarasn, sonra gelen nonnal rakamlar ise adn getii sayfay gstermektedir.)

-AA. Rjk il (429) Ab- Hayat 11 (613) Abaka Han (Abeka) 1 (421) Abbas 1 (75); il (614)

Abbasi mparatorluu (devleti) 1 (76) Abdal III (53-58) Abdal Musa Sultan I (203-214-215, 220) il (197, 595) Abdal Musa Sultan Velayetnamesi I (203, 204, 208-213) Abdal olan III (145-146) Abdalan 1 (18, 22); il (24, 28); IlI (21, 30), IV (12, 20) Abdalan- Rum- (Bknz. Rum Abdallar) Abdallar (Bknz; Rum AbdaUar) 1 (212); II (25); IV (2) Abdallar I (16, 23), II (l6; 24); III (32, 487); lV (17, 19) Abdulkadir Geylani il (192); V (52) Abdurrahman Trsi.II (3) Abdl-Muttalib 1 (29) II (420); IV (428) Abi.d (Bknz. mam Zeynel Abidin) Ahi.din BabaIV (319, 320) Abu-l Fadl (Abbas bni mam Ali) il (480) Abu-1 Vefa (eyh) (tac-al Arifin) III (520) Abu-sufyan IV (483) Abu-Talib iV (208, 417, 428) Abul Vefa Seyyid III (520) Adem (Peygamber) l (497); il (615); IlI (631); IV (21. 743) Adil Ali Atalay (Vaktidolu) I (7); IlI (231, 232) V (387-400) Adil iek V (553, 554) Adviye Anabac V (377- 378) Afgan V(14)

858

ALEV/ BEKTA/ iiRLERi ANT'OLOJ/SJ

Agahi dede IV (83, 84) Agahi IV (83-88) Aaa-y Bektaiyan 1 (9, 11) II (13) Aaeri I (23) Au ienler (Karadonla Can baba) I (51); III (392); IV (624); V (299, 387) Ahi Evren I (49, 50, 186, 187) Ahilik, Ahi, Ahiler I (26, 28); IV (688) Ahitname I (87) Ahmed (Bektai airi) V (669) Ahmed Rindi Gneren V (287, 288, 289) Ahmed V (669) Ahmed Yesevi I (1-39, 40, 203); il (1-14, 18); V (351), V (17,) Ahmet Atalay (Bknz-Ozan Gizli) Ahmet Cemaleddin elebi iV (539, 540, 543) Ahmet Eflaki IV (28) Ahmet Muammer Tarhan V (99-101) Ahmet Refik iV (744) Ahmet Talibi lradi Baba iV (317, 318) Ahmet Uryan Baba ( Bknz. Uryan Baba) Ahu (air) lli (61-64) Akarsu Bedia I (1-13); III (7) Akda Mustafa I (7) Akkimanl Naki III (353) Akpnar Turgut I ( 10) Akta hsan V (491) Akyazl (brahim-i sani) (Otman Baba Halifesi) il (33, 87, 616) Al-i aba 11'(616); III (560, 563) Al-i aba Rza (mam) III (544, 550); iV (628) Al-i Mervan iV (418, 484) Al-i Nebi (Al-i Rasul) 1 (118, 210, 230, 260, 283); il (5, 87, 90, 9~. 100, 120, 198, 205, 218, 310, 312, 613); III (544, 550); iV (152, 225, 310, 744); V (347, 390, 420) Al-i Nebi, Al-i Resul (Bknz. Hz. Muhammed) Al-i Taha (Sure) III (456) Al-i Yasin (Sure) il (616); III (456) Alaeddin Devle II (121) Alevi 1 (1) il (9, 10, 11) III (1-12, 22); iV (1-33, 661-672); V (1-17, 27, 45, 53) Alevi, Alevilik, Aleviler I (5, 11); II (1-14, 17); III (8, 12, 58); IV (3, 10, 16); V (426) Alevi-Bektai (3-36); il (18, 20); III (l-12, 192); IV (12, 17, 20); V (8, 13) Ali (dervi) v (389)

DiZIN

859

Ali (Hazreti) 1 (1, 7, 11, 20, 51, 83, 184); il (1, 9, 11, 23, 30); III (1, 18, 21, 24, 449, 462, 494, 506, 544, 548); IV (1-9, 23, 36, 428); V (1-23, 45, 53) Ali (Hz) 1 (1-56) Ali (iV. Halife) 1 (8, 1 l); il (12, 17, 19); III (10, 25, 544, 550); iV (1-34, 229, 355, 744); (17, 20, 21, 225)

Ali Aydn V (459) Ali Baba V (569) Ali Baki Gl V ( 157) Ali Dede V (669) Ali Emiri 1 {252); III (61) Ali llhami Dede iV (307-310) Ali mran 111 (456); iV (156, 236) Ali izzet zkan (Bknz Ak Ali zzet) Ali Kaps iV (153) Ali Kemteri V (411-413) Ali Kzlu V (533) Ali Nihat Tarlan V (271-272) Ali Nutki Baba V (117) Ali ogullar I (7, 11. 17); il (6, 8); III (10, 13, 544, 564); iV (2, 5, 11); V (7, 1 l, 17, 53,
54)

Ali Oktay Cevher V (301, 304) Ali soy dede V (123-127) Ali Rza Kseolu V (299) Ali Srr 1 (121) Ali Ulvi Baba V (97) Ali Ylmaz V (383) Ali ayn-al Abidin (mam) III (544); IV (428)
Aliolu

III (83, 84)

Aliyy-al Naky (mam) III (544); IV (428) Allah-Muhammed-Ali 1 (1-20); il (1-14); III (1-12); IV (l-30, 280); V (4) Amasyal Fedai Baba iV (493, 494, 495, 500) Ana-bac (Taptuk Emre Kars) 1 (75) Aruulollu Seluklular I (4, 13); II (11, 14); III (16, 18) Anday Melih Cevdet iV (153); V (51) Arap, Araplar I (4, 11, 34, 35, 36); II (9, 12, 15}; III (8, 10); iV (5, 744); V (35, 39, 52,
53)

Araz Nezihe 1 (65, 203)

Arifolu

Arife Bac iV (509) III (335)

860

ALEV BEKTAi /iRLERI ANTOLOJiSi

Arslan Baba I (23, 418)

Ari il (569)

Asaf Halet elebi V (56) IV (323, 324) Askeri (Kalenderi airi) il (517) Aslanolu brahim I (7); il (195, 289); IV (75, 168) Aariler Elwlu iV (681) Ak (Dede) III (147-150); IV (12) Ak Ahmed iV (35, 47, 48, 50) AkAliIV (371) Ak Ali izzet zkan V (353, 354 355) Ak Bac V (533, 534) Ak Bekta Kaymaz V (543) Ak Burhanf, V (151-153) Ak Cafer V (407-408) Ak alkan V (605, 606) Ak alkan VI (585-586) Ak rakman V (311-314) Ak Daimi V (453-457) Ak Davut Sular V (333, 334, 338, 340) Ak Derdimend V (201) Ak Dertli III (366); IV (97) Ak Devrani V (609) Ak Dursun Cevlani V (119-121)
Asm Ak Dursur

V (517, 518)

Ak Efgo.ni Ak Emini

V (633-634) V (529-532) Ak Emsali V (649-653) Ak Eyup Tekyurt V (419-421) Ak Fakiri V (139-146) Ak Figani V (655) Ak Gufrani iV (609, 610, 61 l) Ak Haftzt (Hfz) III (257) Ak Hasan Devrani V (303-306) Ak Hasan Hseyin alkan V (531, 532) Ak Hasani V (163-165) Ak Hft, IV (133) Ak Hdai V (545-S50) Ak Hseyin Karan V (373-375)

DiZJN
Ak Ik

861

V (193-195)

Ak ibrahim

m (413)

Ak lbrahim IV (457)

Ak breti V (205, 206) Ak /hsani V (315-316)

Ak lmamolu V (619) Ak smail Nar V (599)

Kalender V (555, 556) Ak Kerem IV (637) Ak Kul Fakir IV (589, 590, 592) Ak Kul Hasan V (413-417) Ak Kul Yakup V (661-665) Ak Mahmut Erdal V (447-449) Ak Mehuli V (573-574) Ak Meluli V (233-237) Ak Meydan V (583-584) Ak Nesimi imen V (441-444) Ak Nesli HI (14)
AkNimriDede

Ak

V(l31-132)

Ak mer II (8)

V (307, 308) Ak Pervane (Bknz. Ak Stk Baba) Ak Revani V (635-639) Ak Sefil Ali v (371-374) Ak Sefil Selim V (401-405) Ak Selmani, V (481-484) Ak Stk Baba (Pervane) IV (559, 560, 570, 575, 580, 585) Ak Snmez V (641-642) Ak Suzani V (643-648)
Ak Sleyman Alc 1 (4)

Ak Perian

Ak
Ak

Veli I (10); iV (167-186) Veysel atrolu V (19, 253-264) Aik .unant V (575-579) Ak Zekai Kocaba V (603)
Akpaa

n (3)

Akpaaolu

1 (39, 203); 11 (125) Akpaazade Tarihi 1(40);11 (117) Aikt (Ahmed) III (419); IV (35, 47-74) Ataizm V (29)

862

ALEVi BEKTAi iiRLER/ ANTOWJ/S/

Atalay Besim I (7) Ataman Sadi Yaver IV (97) Ate Sleyman V (36) Atlas P Sultan I (40) Attar (Feriduddin, eyh)I (57) Avc Ali Haydar II (23); III (16, 17) Aveste I (23, 25) Ayak Abdal Musa Sultan Postu III (549); iV (801) Aybek Baba I (418, 419) Aydm Erdoan 1 (10) AyerA.J. V (30) Aygn Belgin V (21) Aydnolu Gazi Umar Be 1 (226) Ayhani V (213, 214) Aye (Hz.) I (37, 38) Azazil I (499); II (463); III (632); v (147) Azbi (Mustafa av u) III (265) Azer II (560), III (638) Aziz Aka MehmedoflI (118) Aziz Mahmud Hdayi I, (418, 420); il (200) Azmi II (487, 488) Azra Erhat I (40) Azrail 1 (29, 31, 501); il (464); III (631); iV (744)

-BBaba Gayb (212) Baba //yas (Horasani) 1 (49, 51) Baba ishak (Baba Rasulullah) I (29, 49, 418, 443, 445) Baba Sultan (Torlak Kemal) I (443, 444) iV (110) Baba Tapduk (Bknz. Tapduk Emre) Baba Yah V (670) Baba Znnun II (25) Babaan il (20, 23, 83) Babai, Baba Harekat 1(18,33, 49, 50, 418, 443); III (9) Baballar, babaiyye: 1 (22, 26, 28, 49) Bacm Sultan (Tapduk'un kz) 1 (63, 67, 78) Badatl Ruhi il (3, 12, 421, 422, 423) Bal Mustafa III (419); iV (35, 47) Bal Sultan (Balm Sultan, Hzr Baba) (Bknz. Balm Sultan) Balm sultan I (7, 16, 18, 27); 11(12,15, 16, 17, 87, 429); III (120, 240)

DIZJN

863

Baba III (59) Barak Baba (Barak el Krmi} 1(40,67, 417-437); III (9) Barak. Baba Risalesi 1 (42()..430)
Barakl/ar Barak.yyun:

Ball

1(420,437, 440); HI (9)

Barkan . Ltfi iV (10) Basri Baba V (159-162)

Ba Arif III

(413)

Bagiiz ilhan il (199)

Batni Batniler,

Batinilik 1(16,21, 22, 49, 506); il /6, 8, 14, 449, 506, 634); III (179); iV

(2)

Batlamyus 1 (76, 501) Battal Gazi I (22, 501); 11 (341, 619); III (169, 637); iV (265, 279, 750) Batta/name 1 (10, 21, 22)
Bayezd (i

Bistami)! (22, 501); il (12, 496); llI (589); IV (640) (sultan) I (39); il (15, 119, 120) Bayrak Mehmet il (199) Bayraktar Mehmet I (65, 90) Bayram- Veli, Hac) 1 (22); III (53) Bayramiyye, Bayramicilik I (50, 506); III (53) Bayr M. Halit il (430); III (89) Bedreddin (Simavnakads olu) I (445-469) Bedreddin Sufileri Bedreddnl Topluluu 1(422,443, 446); il (115); III (83); iV (2) Bedri III ( l 77)
Bayezd il.

Bedri Noyan Dedebaba I (7, 55, 63); il (83); III (187); V (187, 219-221)
Behiti III

(333)

Behll (Buhlul) I (87) Behll (Dana) III (21) Behri V (670)

Bekta

elebi (Bknz.

iri)

Bekta

elebi (Rasul Bal olu) (Bknz iri) Bekta- veli, Hac) 1(18,49, 54); II (6, 9, 17, 23) III (2, 7, 15); iV (16, 25) V (7, 11, 18,
35) I (7, 17, 25); il (24, 26); III (16, 20); iV (18, 21) iV (8, 10)
1 (l-38); I (1-14); III (l-19)

Bektai Dervileri
Bektai Edebiyat

Bektai gelenei

I (15); il (1-14) III (24, 183, 353, 494, 508, 544-561); IV (9, 16, 23))

Bektai Glbank/ar
Bektai airleri

il (16); III (46Q..491)

I (14, 16) il (11, 14) IIl (22, 25); IV (9, 11); V (16, 23)

Bektai

Tekkeleri I (508); il (15, 23); III (188)

864

ALEV/ BEKTA iiRLER ANTOWJ}S/

Bektai, Bektailer, Bektaicilik. Bektaiyan

I (1-50); il (1-28, 31); III (1-12, 22, 178) IV

(1-28, 166, 220);

v (1-32, 45, 53))

Belgin Aygn V (21) Bender Ce111fid I (10) Bengi V (671) BergsonH.V (1-18,476) Besime Bac V (671)
Beikci smail II (198)

Beyani V (31) Beytullah (Kabe) l.(503); il (498); III (575); IV (755) Bezirci Asm I (7, 18, 65); Il (327, 352, 420); III (289, 420); iV (251, 380); V (340, 415) Bilali HabeiilI (492) Bilhan Saffet V (44) Birdoan Nejat (Kul Cevri) I (7, 49, 50, 203); II (117, l 19); lII (19, 23-25, 29, 53 93); IV
(380); (275) BirgeJ.K. 1(47) Birgiv iV (24) Bisati Il (18, 23); IIl (530); IV {714) Boratav P. Naili il (195-199) Bosnal Vahdeti il (541, 542) Bosnavi IV (213-222) Bostan (eyh sadi irazi) I (68); il (197); Ill (195)
Bonak

V (14) Bozkurt Fuad I (7); II (115); V (21, 631, 633, 637) Bozoklu Celal isyan IV (92) Blkba Rza Tevfik (Bknz. Rza Tevfik) Brahma 1 (22) Brahmanizm I (22, 25) Budala (kul) III (71-74) Budalaname I (216) Budalaname lII (203) Budtla I (9, 22, 29) Budist (Bknz. Budcla) Burhan Umit Toprak 1 (66, 67) Bursal Belig Tarihi (Gldeste) I (204) Bursal Tahir Be I (252) Buzau Baba 1(420, 422) BhlUl (Dana) III (35)

DtzlN

865

-CCa'fer-al Sadk (mam) I (12, 31, 32, 51) U (12, 19) Ill(544, 569) IV (6, 244) CaJeri (mezhebi) I (12, 30, 31, 32, 84); II (12. 14. 18, 19, 22); III (6, 9, 13, 424, 511, 573); IV(IO, 19, 22); V (120) Cafer Abdal III (285) Cafer Tuncay Baba V (279) Cafer- Tayyar II (621) Cafer-i Sadk Buyruu III (370, 416); VI (428); V (310, 405, 490, 538, 544, 551, 562} Caferi (Ak) Il (557) Caferi Baba il (557) Caferiler I (12, 30); il (11, 18); III (641); IV (30, 760); V (16, 21, 54)
III (175) Calinos 1 (107); II (62l) Camiler III (9); IV(546); V (614) Cavidname IV (21) Cavlakiler(Cavlakiye) I (443, 445)
Caferolu

Cebrail (Haberci) I (16, 69, 71); (16, 27, 621); III (449, 510); IV (17, 23} Cela/ettin Rumi (Bknz. Mevlana) Celali Baba IV(511) CelaliIV.(5Jl} Celaliler (Bknz. Bozoklu Celal syan)
Celbi V (672)

Celbi V (672} Celvei, celvetiyye V (265) Cem Sultan II (76) Cein, Cem.it I (35, 499); .II (493); III (497) Cemil Acar V (593)
Cemal Seyyid! (40) Cemal Vakas I (37)

Cemalettin elebi (Bknz. Ahmet Cemalettin elebi) Cemali (eyholu) IV {593) Cemali Baba IV (548) Cengizhan 1 (419)
Cesari IV (299, 300)

Cevabi IV (237-238) Ceyhuni IV (431, 432, 433, 434) Cezbi V (673) Cibran Halil HI (341)

866

ALEVi BEKTAi J/RLERi ANTOLOJiSi

Cibril (Bknz. Cebrail) Cidali V (371-372) Cimri I (18) Circis (Peygamber) 1 (112) Comte A. V (54) Coan Esad 1(7,50) Cumhur Mjgan 1 (65) Cneyd (i Badadi) 1 (21, 23); II (.i65); III (560)
Cneyd (eyh) 1 (22, 23) Cveyni I (185)

-Uluay V (8, 33) Reha V (593, 594) antay Hasan Basri I (7) ar-yar II (593; III (640) elebi il (83); 111 (652); iV (462) elebiler (Hac Bekt elebileri) il (20, 23, 84), III (20, 356); IV (461); V (713) epni 1(39) erkez V (14)
amurolu erkezolu erkezalu nar! aatay

V (673) V (693)

iV (409, 410) oban ata 1 (423)

ubuku bralim Agal iV (25)

-DDastanlolu V (673) Damar ArifV (52) Dan IV (89, 90) Darwin Charles V (30) Davud (Peygamberi I (507) Davut Sular V (333-335) Deccal I (473); il (623); IIl (572); iV (703); V (28, 46, 55) Dede Kargn 1(52) Dede sultan (Brklce Mustafa) I (443, 445) Dedemolu III (151-160) Dedeolu V (674) Deli Boran iV (363, 364, 365, 366)

DlZIN

861

Demir Baba III (53) Demokritos V (29) Derdimend V (20, 204) Dertli (brahim) III (361) Dertli Divani V (473) Dertli III (361) Dertli Katip III (53) Dertli Kemter IlI (371) Derun Abdal (Deruni Baba) iV (483, 490) Dervi Ali iV (389, 390, 391, 392, 395) Dervi Baba V (674) Dervi Kemal V (179-181) Dervi Kerem V (317-322) Dervi Mehemmed III (419-448); IV (35, 47) Dervi Ruhullah V (19, 155) Dervi Sleyman iV (357 358) Dervi Tevfk IV (303-306)
Dervi, Derviler

1(39-51,82, 83) Dervi-i Ahu-Pu I (52)

Deryabi IV (633) Devrani V (303) Dmk III (343) Didari iV (629, 630) Dierl A.J. V (128, 182, 238, 300, 458, 470, 600, 604) Dilgua (Kaygusuz Abdal) I (216, 245) Dimetoka z.aviyesi 1(63); II (18) Din nur'u (Nureddin) 1 (50) Diri z Ali Haydar 1 (420) Divan- Kebir (Mevlana) III (478) Divan-z LUgat- Turk I (10) Doan Ata 1 (417)
Dorul Hac

1 (39)

Dolapname 1 (215) Dne sultan V (345-346) Dnkler Dnmeler I (28) Drt Kap I (67); il (18, 623,652); III (194, 215) Drt sunni imam iV (31) Drtler (Drt unsur, drt anasr) 1 (480, 501); il (487); III (608); iV (690) Dukas (Bizans Tarihisi) 1 (13); 11 (115) Dulkadir Beylii, Dulkadirogullar il (23, 117-130) Durri IV (287, 288, 289) Duvazdeh mam (Bknz. Oniki mam) III (544, 581); IV (428, 761)

868

ALEVi BEK:l'A/ iiRLER} ANTOWJISI

-EEbed II (624) Ebu Bekir I (37); II (123, 625) Ebu Mslim-i Horasani 1 (7, 16, 427); 11 (14) Ebu Suud Efendi IV (222) Ebu-Turab (matn Ali) I (28, 51) Ebul Hayr- Rumi I (16, 30) Ecri iV (253-259) Edayi III (323"324) Edip Harabi IV (521, 522, 530, 533) Ejla.ki (Ahmet Dede) I {51) Eflatun (Platon) IV (17) Ehl-i Snnet vel cemaat Mezhebi II (574); III (14); IV (656, 693) Ehlibeyt I (16, 23); lI (18, 27); m (36, 46); IV (35, 428) Ekberi V (451) Elifi.da Mircea I (7); II (6); III (11, 451, 506, 550, 565); IV (5, 718); V (8, 18) Eluard Paul V (54) Elvan elebi (baba, seydi) I (52) Elvan Efendi II (625) l:meviler I (7. 21, 28, 29, 35) Emin Yldrm v (185, 186) Emine Beyza V (169) Emir Ali II (39, 216) Emmerson R. V (336) Emreler (zmresi) I (68) Epicuros V (29) Er Mustafa (kul) III (139) Erbil llamdullah V (233) Erdebil Oca il (117) Erdebil sufileri II (120); III (550) Erdebil tekkesi il (119) Ergn, Sadettin Nzhet I (7, 204), II (23, 117, 199, 200), HI (1-12, 23, 13,S), IV (89, 189, 213, 265); v (155, 229) Erk Hasan Basri I (7) Ermeni, Ermeniler IV (633) Erz Mehmet l (7); il (110); iV (10, 16, 128); V (16, 460, 466, 489, 570, 580) Esa Baba IV (297, 298) Esiri Baba IV (457, 458, 459, 460, 465, 475) Esrar Dede Tezkeresi I (409)

DZN

869

Esrar-

Arifin, Maglata-i Kaygusuz I (246) Esrari Baba V (623)

II (469)

Erefiyye

Erefolu, Erefzade I'.refzade Abdullah-

HI (30)

rumi (Bknz. Erefolu) Ethemiler HI (9) Everekli Seyrani IV {103, 107, 108, 109, l 10, 115); V (13) Evliya elebi I (203 ), HI {17) Evren, Ahi (Bknz. Ahi Evren) Eyup (Peygamber) H (626) Eybolu Bedri Rahmi UI (16) Eybolu ismet Zeki I (7, 18, 36, 218, 256, 410) II (17, 24, 43, l98, 325, 356); IH (3, 23),
IV (24, 36, 452} V (18, 23)

Eybolu

Sabahattin I (65-75, 76, 78, 82, 86) Eyyb (peygamber) IV (422)

-FFahr"i Alem (Bknz. Muhammed Peygamber) Fahrettin Razi /V (16) Fahri V (674) Fakir Edna III (75-80) Fakiri V (139-146) Farig V (675)
Fath

(Sultan Mehmed) II (32, 43)

Fatiha Suresi erhi I (41, 42) Fatimiler, Fatimi I (28, 35) Fatma (Fatima) (binti Muhammed) I (47); IV (136)
Fazletname Fazl

II (33, 41) II (535) Fazl il (537)

Fazl-

Huda (Bknz. Fazlullah)

Fazl- ilahi {Bknz. Fazlullah, Fazl- Yezdan)

Fazlullah (- Hurufi) I (249-396); U (9, 11, 13); III (l, 7, 16); IV (125), Fazlullah Esterebadi (Bknz. Fazlullah- Hurufi) Fedayi lll (289-295) Fehmi Baba IV (329, 330) Fenni iV (223-229) Feramuz ztrk V (427-438) Ferdi iV (455, 456)

870

ALEV! BEKTA! /iRLERI ANTOWJISI

Ferhat II (627); V (676) Feryadi (Deli Dervi) iV (423, 424) Fevriye V (677) Fevzi (Hseyin Fevzi) V (63, 64) Feyzi Hasan Baba II (583) Feyzullah elebi IV (375, 376, 377, 380) Flal Ethem Ruhi I (7, 38} Frat Mehmet erif I (7) Freng, Frenkler 1(13,17) Friedrich Giese' (Dr.) II (7) Fuzili IV (355) Fuzuli I (7, 13); II (12, 357, 358, 359, 370) Ftvvet Erbab I (16, 18, 25), III (9) Ftvvet I (25); II (509); III (9)

-GGaazi V (253, 311, 339, 411) Gani ah, Sultan baba (Bknz. Otman Baba) Garip Bekta V (563-564) Garip V (678) Garipolu V (697) Gaybi (Sun'ullah) III (49-51) Gaybi Baba (Bknz. Kaygusuz Abdal) Gaybi llI (53) Gazali (Bknz. mam Gazali) Gazan Han I (420) Gazneli Mahmut I (6) Gazneli Sultan Mahmud Il (353) Gazneliler il (6) Geda Muslu III (41-44) Gelibolulu'luAli il (196) Genci (Bknz. Gen Abdal) Gen Abdal (Gven Abdal) 1 (437-442); il (629); iV (279, 280, 281, 283) Geredeli Ak Figani iV (97, 98)
Germiyanoullar 1 (16)

Geyikli Baba (Hasan) (giyikli Baba) 1 (203); il (629) Gyaseddin Keyhsrev I (1-35) Gibb I (88) Giy/anllar I (418)

DtziN

871

Gizemalik il (605-612); III (4) Glpnarl Abdulbaki 1 (7, 21, 55, 47, 176, 440); il (3, 38, 289, 351, 357); III (1-12); iV
(10, 157, 189, 427) v (21, 25, 28, 87, 102, 320)

GiJnll Cokun V (605, 606, 607) Grg Cemi il (599); IIl (423-553) Gubari V (678) Gurbi III (297-301) Glbaba il (345) Glistan (eyh Sadi irazi) Glkaya Kzltu V (629-630)
V (329) Glsm Bac V (183) Glah Hasan (Av) II (20) Gleni (brahim) III (53)
Gallah Bac

Gney Azerbeycan-Gney Anadolu 1 (263); II ( 1l 8, 120) Grc V (14) Grel Ziya III (151) Grh- Naci il (629); III (586); iV (8, 362, 508, 698, 738); V (16) Gven Orhan I (15) Gven Bozkurt I (1-20); III (19, 42) Gzel Abdurrahman I (65, 215) GZide Ana III (217-227)

-HHaafz

Baba IV (449)

Habib (Bknz. Muhammet peygamber) Habibullah (Bknz. Hz. Muhammed) Habil II (178)
Hac

Hacegan (Bknz. Hoca Ahmet Yesevi) I (50) Bayram 1 (79) Il (118); V (799)
1 (40); il (1-18, 23); ili (1-17, 183, 259); iV (1-18); V (59)

Hac Bekta Dergah

I (28, 30, 31); il (15, 18, 26); III (9, 18, 549, 553); IV (30, 232, 693); v (18, 28, 45, 56) Hac Bekta Veli 1 (1-39, 39-64, 184-201) Il (15, 30, 42, 87, 62); III (18, 20, 183-554); VI (l-30, 154, 191, 245, 259, 307), v (6, 8, 11, 45, 52)

Hac Bekta Dervileri

Sultan I (40, 183, 184, 205); il (86, 629); IV (186) Hacm Sultan zaviyesi 1 (184) Hadi IV (273-277) Hadice (Hatice-i Kbra) 1 (83); IV (436)

Hacm

872
Hafz

ALEV! BEKl'Ai iJRLERI ANTOLOJS

Hafz Divan

Baba IV (449, 450, 451) il (316)

IlI (318)

Hafz- ira.i

Haki IV (235) Hakim Ata I (421) Hakiri II (113, 114)

Hakk

IV (235)

V (475) Halc Feyzi V (119, 253) Halidiler il (127)

Hakk Ouz

Halikarnas Balks I (40) Halil (brahim peygamber) il (630); IV (284) Halil Kargn V (297) Halil ztoprak I (7); V (223-225) Halil Semavi V (597) Halil Vahdeti Dedebaba Il (541) Halim V (679) Hallac- Mansur 1 (22, 25, 44); II (5, 14); HI (8, 27, 448); IV (21, 203, 628); V (5, 680)
Halveti, Halvetiyye, Halveti/er I (23); il (118); III (257); V (287) Hamdi V (129-130) Hamdullah elebi fil (199-215) Hamid (-i Veli, eyh) (Bknz. eyh Hamid-i Veli) Hamidoullar iV (103) Hammer II (25, 443); III (61); iV (247) Hamza (bin Abdlmuttalib) 1 (86) Hamza il (631) Hamzavi, Hamzavilik iV (20) V ( 17) Hamzaviler II (193) Hanbeli iV (31) Hanerliolu Orhan V (154, 196, 202, 242, 376) Hanedan (Ehl-i Beyt) 1(14,36, 45); il (20, 23, 486); III (5, 8, 11, 580); iV (8, 11, 696) Hanifi v (31) Harbendelu iV (2) Harezmlilerl (418) Harici, Haricilik 1 (5, 12, 485); il (597); III (587) Harun (Peygamber) lV (343) Harut, Marut I (132); II (631) Hasan (mam) (mteba) III (544}; iV (428) Hasan Ata (Abdal Musa'nn Babas) 1 (203)

DiZiN

873

Hasan Baba III (33) Hasan Bisri (Hasan Basri) I (22. 25. 480); II (487}; II (590) Hasan alar V (103-110) Hasan Dede (Karpuzubiiyk) (Ak Hasan Dede) III (27, 28. 30, 34) Hasan Gazi I (203, 218) Hasan Hlg Rza V (569) Hasan Ko Baba V (379-381) Hasan-al Askeri (mam) fil (544); IV (428) Basari V {700) Haslunck (F.V) IV {319) Hasreti IV (247, 248)
Haim (Mustafa. Baba) IIl (353)
HaimiIV

(417) IV (208, 417)

Haim.oullar, Haimiyye

Hatay(ahsmail)I(l7, 18,20);II(12, 117, 118, 119, 120, 130, 150);III'l3, 14, 15);

IV (2, 4, 9, 14); V (8, 17, 46)

Hatem (Bknz. al Nebiyyin) (Muhammed Peygamber) (Hz. Muhammed) Hatemi V (679)

Hatifi iV (195-203)

Havva Ana 1 (684); il (320); III (591); IV (611) Hayali Beg il (505, 506) Haydar (eyh) II (118) Haydar Ata I (64, 204) Haydar Baba V (357) Haydar Ercan Dede Baba V (485) Haydar Kaya V {527-528) Haydar-i /cerrar, (Hz. Ali) (Murtaza) (Bknz Ali) Haydari il (489); III (9) Hayderi il (459) Hayderiler III (9) Hayrani iV (343) Hayreti il (525) Hayriye Bac IV (507) Hayrl-beer (Bknz. Muhammet Peygamber) (Hz. Muhanmed) Hayyam IV (641) Helaki il (601) Heraklaitos V (29) Herdemi V (682)
Hft.

iV (133, 136)

874

ALEV/ BEKTA/ iiRLERi ANI'OLOJ/SI

Hrstiyan, hristiyanlk
HtabiIV

I (28, 478); II (4, 588); HI (593); iV (792) (153, 154) Hzr Baba IV (395) Hzr il (632) Hzr Lala 1 (49, 50) Hzr Paa il (196, 197) Hzr Peygamber IV (362)
Hzr Samid I (40)

Hicabi V (681) Hikmetler II (7) Himmedi V (681) Hoca Ahmed Yesevi (Bknz. Ahmet Yesevi) Hoca Saddeddin 1 (203); il (117-125) Horasan erenleri, Horasanllar 1 (26, 53); il (4, 8); HI (13, 15); iV (2, 8); V (17, 27, 53,
56)

Horasan Piri (Bknz. Hac Bekta Veli) I (49) Hudavendigar (Bknz. Mevlana) Hukemma 1 (6, 34) Hulagu 1 (8, 22, 28)
Hulefa-y Raidin

I (3)

Hulki Baba IV (403) Hulusi Baba V (682) Hulusi Kvrk V (281, 282) Hume David V (27) Hurufi, Hurufiler, Huriftlik I (254); II (87, 421, 429. 515, 581); iV (2, 125) Husamu'd-dinMahmut (Alaiye Bei) 1 (224) Husrev il (575) Hiida Tevfik V (683) Hdai V (545, 546) Hkmi III (273) Hnkar (Bknz Hac Bekta Veli) Hnkilr Hac Bekta Veli 1 (39-62); il (198) Hnkareyn (Mevlana, Hac Bekta) Hsam ah (Otman Baba) 1(439,443) Hseyin (Bknz. Kul Hseyin) Hseyin Feyzi V (66) Hseyin Gaz (Seyit BattaJ'n babas) iV (279, 280) Hseyin Gazi Sultan (ran Komutan) II ( 179) Hseyin Gazi 'Zaviyyesi iV (279, 280)

DJzlN

815

Hseyin Hsameddin 1 (50) Hseyin Hsn baba V (188) Hseyin bni Mansur-al Hallac (Bknz. Hallac- Mansur) Hseyin Kl, v (487-489) Hseyin Klt iV (683) Hseyin Zeki Baba V (337) Hseyn (imam) (ehid-i Kerbela) 1 (1, 8, 31, 47, 52); il (2, 7, 35); III (544, 546); iV (428) Hseyni (Hseyin Abdal) il (347) Hseyni II (347) Hsni Baba V (683) Hsniye Bac il (595) Hsn Baba IV (397, 398) Hsn Baba V (309) Hveyda II (418)
-1lgazi V (323-325) Ispartal Seyran IV (103, 104)
Ik emsi

Ik Taifesi

II (264) I (46)

Ik, Iklar

I (46); Il (25); III (1-12); IV (2)

-iibahilik il (565); III (643); iV (698) blis (Bknz eytan-Azazil) lbn-i Teymiyye V (52) bni Arabi (Muhuiddin) iV (19); V (251) lbni Aybek (Bknz. Aybek)
bni Bauta 1 (6)

fbni Bbi 1 (18)

bni Haldun iV (23)

lbni Rt iV (23); V (52} lbni Sina I (458) lbni Tufeyl 1 (47) brahim (Olanlar, olanlar eyhi) (Bknz olanlar eyhi) brahim (Peygamber) 1 (483, 510); il (492); HI (592, 650); iV (720) lbrahim (Peygamber, Halil, Halilullah) il (632); III (418); iV (311, 370, 371) lbrahim Baba IV (451, 452, 455) brahim Edhem II (632); III (402)

876

ALEVi BEKIA iRLERi ANTOWJISi

lbrahim Ethem n (415) lbrahim Gleni il (351) lbrahim Hakk (Erzurumlu) IV (347)
lbmhim Hakk (Konyal) IV {244) lbrahim Peevi II (24)
brahim Saltan V (567-568) , lbrahim Sani l (39) lbrakim Seydi bin Bekta- Horasan! (49, 50) ibret V (684) ibreti V (203-210) idris Hoca I (51, 52) dris Peygamber II (633); IV (422) idris V (685) ldrisi Muhefi IH (252) /hlasi IV (333, 334, 335) kbal (Bkn. Muhammed kbal) kbal Bac V (365-366)
lhami Bey IV (265, 266) lhan

Berk V (8)

lhanllar {2, 9)

ilk Mutasavvflar I (24, 27) lyas (Peygamber) lmadeddin Nesimi (Bknz. Seyyid Nesimi) mam Ali Rza III (544, 569); IV (428, 694) imam Caferi Sadk (Bkz. Cafer ve madeddin Nesimi (Bknz. Seyyit Nesimi) mam Gazeli II (II) IV (23, 24. 232, 298); V (11); V (58) lmam- Azan il (36, 43) mameyn (Hasan ve Hseyin) il (342, 529); III (544) lma.miyye .. isna-aeriyye III (544); IV (428) , imamlar 1 (l-38); Ti (1-18); III (1-12); IV (428) inalck Halil ll (25) inan Abdlkadir I (11); il (8); ili (7); IV (695) lranl V (14) ranllar il (117, 118, 120) iradi II (180) sa (si peygamber) (Mesih) V (27) sa peygamber (Mesih) il (350, 634)
shak

(Peygamber) IV (4 l 5)

shak Baba I (40)

DtziN

877

skender (Zulkarneyn) I (71) lskender II (635) lskender Paa slam I (1, 3, 5, 12, 29); II (l, 2; 5, 1 l); III (5; 7, 10, 12, 554); iV (1, 3, 5, 8, 16, 28); V (33, 39, 51, 54) smail (mam Cafer'.in olu) IV (683) smail (Peygamber) I (483, 510); II (448); UI (592); IV (7W) lsmail (San) I (40) Jsmail Emre (Yunus'un olu) I (87); il (3) lsmail Hakk Uzunarl (Bknz. Uzunarl) lsmail III (167, 168) smail III (331-334) lsmail lV {345) ismail IV (345, 346) smail-i Safavi (ah smail, Hatayi) ll (117, l 18, 120, 140, 160) smailiyye IV (679, 680) smailiyye mezhebiIV (683) sna Aeiiyye I (249-251) ;srafil (Melek) T(210); II (97); UT (248); IV (712) srafil II (635) lsrailoullar I (83)
syani V (191) vgin

flayrettin IV (97)

izzet V (686)
-K-Kaasm

(Molla) I {l 10)

Kabakl Ahmet I {65)

Kabuli V (688)
Kad

(Sivas

Kads)

l (196)

Burhanettin 11 (87) Nuriye) 1(39,40, 203) Kadi Burhanetin IV (578} Kadimi V (35 l) Kadiri V (686) Kadiri, Kaadiriyye I1I (l l); IV (660) Kadri IV (339) Kafir IV (155) Kalbi (Dervi Kalbi) III (277)
Kadnck Ana (Fat.ma

Kad

878

ALEVi BEKT'A/ /JRLER} ANTOLOJiSi

Kalemat-

Kaleli Ltf 1 (7); V (206) Barak Baba 1 (420.430) Kalender Abdal (elebi, ah Kalender, Gen Kalender, Civan Kalender) II (23, 26, 27,
561); III (87)

Kalender elebi 1 (16); il (16, 23, 26, 27, 561); III (9, 15) Kalenderi Kalenderilik, kalenderiler, kalenderiyye 1(22,39, 215, 417440); il (505, 565);
III (87, 88}; iV (2) Kalenderiler il (25) Kalcndemameler 1 (418) KamiV (687) Kamil III (197) Kanber (H Ali'nin Klesi)

Kanberi il (501) Kant lmanuel V (29)

Kantural

il (127)

Kanuni (Suleyman) II (9, 17, 170, 390) Kara Abdal il (637); III (270) Kara Baba (Kara Halil Baba) IlI (79) Kara Donlu Can Baba 1 (40); III (593) Kara Hamza III (275) KaracaAhmetI (54) Karaferyeli Hasan II (597)
Karamanllar

1(65, 110); II (2, 11}

Karamanoullar

1 (66); Il (11, 18) Karaosmanolu Yakup Kadri V (18) Kararsz Veli III (69) Karaarl Zeynel Baba V (657-660) Karesiou/lar 1(208,210) Kargm (Dede) 1 (51) Karun 1 (68) Karyad Baba iV (335) Kasm (bni Hasan) III (320) Kasm Dede (Dervi) III (287)
Kasm

III (65)

Mahmut 1 (10) Katip elebi il (28) Katip III (271) Kavli III (197-281) Kavm-i Su/yan il (20); III (101); V (471)

Kagarl

DZN

879

Kaygusuz (Vizeli Alaeddin) 1 (225) Kaygusuz Abdal Dergah I (215), II (5x5), IV (103) KaygusuzAbdal Sultan (Serayi, Miskin Serayi, Gaybi) 1(1-30,51, 91, 215-247); II (l-33, 88); IV (il) Kayser-i Rum I (80) II (48) Kazak Abdal (Ahmet) III (12, 45, 48) (50)

Kazak

rn

Kazgan Aa (Balum Sultan) II (15, 17, 23) Baba V (215-18) Kazm Il (599) Kelami (air) ll (513, 514) Keldaniler I (12) Kelemat- Aynyye I (41, 42) Kelimat- Gaybiyye 1 (41) Kemal V (688)
Kazm

Kemaleddin (Haririzade) IV (30) Kemerbest m (547) Kemter Baba l1I (367) Kemleri Baba (Kemteri) IV (613, 614, 620) Kenzi iV (151, 152) Kerim Dede III (81, 82) Kerimi V (621) Kefi V (688) Kramen Katibi I (220, 280) Krm Han (Bknz. Kk Abdal) Krk Budak I (40, 438, 440) Krklar I (82-87), II (17, 441); III (462, 506, 549, 550, 590); IV (23, 25, 709); V (340)
Krklar 11

(638); III (570) Ktab- Fevaid 1(41,53-58) Ktab- erh-i Besmele I (41); III (490); IV (260, 280, 295) Kzlba 1 (1-34); II (1-12); III (1-12, 59)
Kzlba Kzlba

Trkler, (22)

Kzlba

Trkmenler I (417, 420; II (25, 117-130); III (50, 449, 506); IV

Zmreleri I (26); 11(18);III514); IV (670) I (18, 27, 205, 250); II (16, 199); III (29, 40, 98) Kzldeli (Bknz. Seyyid Ali Sultan) 1(211)
Kzlba, Kzlbalk

Kii Abdal 1 (439) Kiri (Kira) I (283)

Kitab-

Cihannuma 1 (215)

880

ALEV BEKTA iiRLERi ANTOLOJiSi

Kitab- Milata
Kitap Zya

1 (216)

I (10)

Koca Adevviye V (377) Koca Turgut I (23) il (16, 197); IH (2, 10, 59, 183, 340); IV (83, 89, 159, 189); V (20, 137, 147, 187, 215, 218, 219, 367-370, 616, 720, 827) Kocatrk Mustafa IV ( 187) Kocatilrk Vasfi Mahir I (195, 215, 249); III (61, 95, 151) Koluak Hacm Sultan (Bknz. Hacm Sultan) Korkmnz Esat (67); n (18, 623, 652); m (194, 215, 268); v (644); v (15) Korkut Ata I (208); il (220) Koyun Abdal il (561, 562, 563) Koyun Baba III (177) Koyunoglu III (173)
Kprl (M. Fuad) 1 (7, 15, 18, 40, 183); II (8, 12, 16, 197); III (1-12); IV (10, 157, 320); v (17) Kul Abdi V (689) Kul Adil U (585) KulAhmetV (409-410) Kul Bayraml lI (587) Kul Cevri V (275-278)

Kul Dervi IH (169) Kul Eyyub V (689) Kul Hasan III (85-86) Kul Hasan V (433, 434, 435) Kul Himmet I (18); II (12, 289, 290, 291, 325); Il1 (14. 15); IV (19, 75 Kul Himmet stadm IV (75, 76, 78) Kul Hseyin II (325, 326, 327) Kul lbrahim H (323, 324) Kul Mazlum II (593) Kul Mustafa III (135-144) Kul Nazm III (343) Kul Nesimi III (5, 31-40) Kul Semai V (535-537) Kul kr III (307-310) Kul Yakup (Bknz. Ak Kul Yakup) Kul YusufII (111, 112) Kumral Abdal 1(1-35) Kumru V (93-95) Kurbani V (690) Kurdakul Necdet II (115)

DtzlN

881

Kurdakul kran II (199) Kutb-al Alevi I (417-430) Kutb-ul Ak.tap (Hac Bekta Veli) I (52); II (542); IH (584); iV (707) Kutbal-Alevi 1 (460) Kutbuddin Hayder I (51) Kk Abdal I (413); il (87)
Knci IV (13) V '(147, 150)

Knh'/ Ahbdr 1 (293) Krkolu Edip Kemal 1 (249-260) KrtV (14)

Kstaholu

V (690)

-LLala Sultan l (63) Lamekani Hseyn II (187) Latife Bac V (691) Latifi Tezkeresi I (409); II (191) Lemi Baba V (691)
I.ewis J.B. IlI (39) Leyla I (184, 251, 340, 371); il (197, 220, 330); III (38); IV (110, 120) Leyli (Leyla) I (350, 365, 380); lI (197, 213, 320); IH (38, 42); v (118, 120) Lokman (Peygamber) I (525); II (520); III (655); IV (750)
Lokman-

Parende I (39) Lokmani iV (483) Louis Bazin (Prof) 1(16); Il (17) Lut (Peygamber) 1 (98, 194, 225); il (84) Ltfi III (341) Ltfi Paa Tarihi IH ( 14) Ltfi v (692)

-MAk Mehuli

V (593, 594) Main (Baba) Mahiri V (67-72) Mahmudolu III (347)

Mahmut (Seyyid, seydi, Hayran, Hayrani) 1 (59) Mahmut Cokuner V (353-355) Mahmut il. (Sultan) III (199, 253, 291) Mahremolu 111 (305)

882

ALEV BEKTA/ iiRLERi ANfOWJ/Sl

Mahzuni erif V (491-511) Mahzuri V (693) Makalat (- Hac Bekta) I (52. 66); iV (247) Makalat (-emsi Tebrizi) 1 (51) Makalat I (41, 43, 52) Makbuli V (693) Malatyal Sadk Baba III (371-411) Mani I (21, 26) Manihizm I (200, 26) Mansur (Bknz. Hseyin bni Mansural Hallac-al Bayzavi) Mansur (Bknz. Hseyin bni) (Bknz. Hallac- Mansur) I1 (641) Mardin erifV (55) Marut! (87) Marx Kari V (29) Massignon, louis I (8); II (6); III (5); iV (3) Masum- Pak (Ondrt Masum) 1 (226); il (457); III (545); IV (712) Masumi V (694) Matlubi (Talibi) IV (411)
Mazhar

IV (321) Mazlum Ali V ( 177) Mebni V (695) Mecnun Leyla 1 (280, 300, 320); il (210); III 539); IV (110); V (11 l, 255) Meczup Abdal 11 (511)

Medineliler (Ansar. ensar) I (57) Mefhari iV (327, 328) Mejher-i Enbiya (Bknz. Hz. Muhammed) Mehdi (mam) 1(270);11 (218); III (37); IV (108); v (69, 15, 130) Mehdi Baba IV (417) Mehmed (Fatih) il (326) Mehmet Ali ark V (331) Mehmet Ali Bilme Dedebaba I (7, 18); il (7. 18); iV (439. 440, 441, 448) Mehmet elebi I (443) Mehmet Dikran V (571-572) Mekkeliler (Muhacirler) 1 (83) Meknuni IV (387) Melamet I (22); 11 (641); v (20) Melameti Felsefesi 1 (22) Melameti Su.fitili 1 (22. 418); III (35, 38, 590); iV (723) Melametiler, Melamet, Melametiyye I (22); II (594); IH (65); IV (21)

DlZJN

883

Melami-Hamzavi IV (20) Melamiyye (-i Nuriyye) il (510) Melikoff rene I (7); II (328); III (245); V (219)
Menakb'ul-Kudsiyye Menakb-

1 (4, 16)

Baba Kaygusuz 1 (215) Menakb- Hac Bekta Veli 1(39,40, 41); il (18); III (325)
Mente (Hac Bekta Velinin kardei)

1 (39)

Menteeoullar I (2 l 0) Merdani V (595) Mervan/ar (kendilerinden olmayanlar) 1 (240, 290); 11 (298); III (90, 97, 140); iV (158,

215, 315)

Meryem I (99); 11 (143); III (39, 46, 105); IV (158, 237, 523); V (76, 107, 126, 176) Merzifonlu Ak Selami V (521) Mesiha (Bknz. sa peygamber-Mesih) Mesnevi (Mevlana) II (480); III (375); iV (643); V (216) Mesnevi-i ewel I (216) Mesnevi-i Salis I (216) Mesnevi-i Sani I (216) Mesrur Abdal V (697)
Merebi

(Kalenderi air) il (597)

Mevali (Ehl-i Beyti sevenler) I (264, 402, 437); 11 (199, 210, 380); III (48, 57, 80) Mevlana (Celalettini Rumi) 1 (39, 69); II (l-18); III (l-16); iV (6, 234); V (26, 131, 280,
286,386,596,597) Mevlevi ayinleri I (22); IV (20) Mevlevi, (Mevleviler) Mevlevilik iV (20); V (132) Mevleviyan 1 (21, 22); il (250); ili (68); V (248, 349)

Mevlut ztrk V (467-469) Meydan Abdal V (694) Meydan 1 (182) Mezdek, Mezdekiler I (418)
Mru

III (285)

(374) Msr- Niyazi I (23); il (470); III (263) Miadi V (696) Milmeti il (14) V (461-465)

Msrllar IV

Mihrabi (brahim baba) iV (545); V (2, 14) Mihri Dede V (349) Mikail (Melek) 1 (128); il (320); III (112); iV (89, 123, 168); V (610) Miktat Gler Dede V (283-284)

884

ALEV BEKTA JIRLERI ANTOWJISI

Mili J. Stuart V (30)

Minhac

IV (651)

Mirat (Kalecikli) iV (347, 348, 349, 350, 351) Mirza III (283) Misali 11 (589) Miskin Ak III (l 71) Miyan-beste V (721)

26); II (11) Molla Kasm 1 (70); V (56) Molla-y Rumi (Bknz. Mevlana)

Moollar 1 (17,

Montaigne V (51} Muallim Naci iV (315, 316) Muaviye I (38); IV (483); V (12)
Mumari VJ698)

Muhammed (air) IV (399, 400) MuhammedAbduh V (52) Muhammed kbal III (186, 341); iV (15, 21) Muhammed-Ali I (1-21); II (l-12); III (1-9) Muhammet (al Bakr) (mam) 1(198, 218, 414); III (544); IV (428) Muhammet (Hz.) 1(2,5, 17, 24, 26, 30, 50, 65, 86, 206, 282); II (3, 8, 17, 25, 33, 80, 90,
198, 210, 218, 345); III {5, 8, 13, 14, 26, 37, 46, 100, l 14, 150, 170, 178, 237); IV . 5, 16, 18, 39, 48, 75, 83, 92, 104, 108, 115, 208, 417); v (50, 60, 110, 138, 243. 580) Muhammet (Peygamber) I (9, 55); II (17, 74-80); III (84); IV (208, 417); V (12, 22, 220)

Muhammet Hanefiyye I (465) Muhammet-al Mehdi (mam) I (110, 205, 230); il (18, 29, 65, 210); III (544); iV (39, 53,
76, 84, 169, 428); (62, 66, 94, 100, 148, 216, 312) Muhammet-al Takyy (imam) III (544); IV (428)

Muharrem Mahzuni Baba IV (331, 332) Muharrem Yazcolu V (539-542) Muhfi V (698) Muhibbi V (698) Muhlis Akarsu V (559-561) Muhlis Paa I (2, 6, 43) Muhtar Dal Balcolu I (216); TV (190); V (171)V (173) Muhyeddin Abdal (Muhittin Abdal) 1 (7); il (387, 88, 89) Muhyi V (698) Muhyiddin Abdal (Bknz. Muhyeddin Abdal) Muhyiddin el Arabi (bni Arabi) IV ( 19)

DZlN

885

Murodl (39) Murad-/ (Sultan) I (443, 444) Murad-il (Sultan) 1 (445) Murtaza (Bknz. Ali) Murtaza Yaln V (601) Musa (Abdal) (Bknz. Abdal Musa) Musa (Peygamber) I (120, 205); II (18, 65, 643); III (231); iV (374) Musa Merdanolu, V (477-480) Musa-al Kazm (mam), I (64, 68, 208); 11(l17, 185); HI (544); IV (428) Museviler, Musevi, Musevilik I (4, 16); il ( l, 8) Mustafa (Hz. Muhammed) I (8, 82, 195, 206, 207, 208); H (6, 15, 22, 190, 223); III (l-12, 73, 76, 85, 109, 188, 239, 275, 307, 380, 428, 458; 460, 492, 506); iV (38, 92, 104,
121, 128, 170,216,279,343,460);V(60, 118, 180,225,390,420,446,456)

Mustafa Kemal Atatrk 1 (1-10); II (l-15); III (1-12, 39); iV (153); V (18, 19, 412) Mustafa kr Metin V (273-274) Mutezile Ekol IV (22, 679-681) Muzaffer Tanryar V ( 423-425) Mnir Baba IV (555)
Mnire Bac III (303) Mnire Bac, V (525) Mnker-Nekir I (31, 110, 499); II (230) Mrsel Baba (dede) (Bali) 1 (63); II (t5) Mslman, Mslmanlk, Mslmanlar I (1, 7, 21, 29, 32); II (l, 3, 18, 26); III (9, 13, 15, 18); iV (4, 7, 20, 25, 655); V (1, 16, 22, 27, 33, 45, 54) Mtak V (699) Nivorsky V.I (123)

-NNaci (Klsm Bac) V (182) Naci Kum I (203); V (229-231) Naciye (Harabi) (Bknz Edip Harabi) Naciye Bac V (581) Naima (Tarihi) il (197) Nakdi V (699)
Nakbendi, Nakibendiyye, NakilerI

(13, 16); IIl (11, 199, 203); IV (107)

1 (210); III (353) Nasreddin-i Tusi (Hace) iV (16) Nasihatname 1 (203, 207) Nasihatname II ( 128)

Naki Akknnan

886

ALEV BEKTA/ /IRLERI ANTOLOJiSi

Nasrani il (430) Nasreddin Hoca 1 (2, 8); il (5) Nazm Hikmet III (8); iV (3) Nazi.fi V (700) Nazmi (Nizami) SakalholuV (471) Nazmi iV (405, 406) Nebati il (599) Nebi (Muhammed) (Bknz. Hz. Muhammed) Necef III (345) Neciyullah (Nuh Peygamber) Necmettin Nefesi IV (26) Necmi iV (398) Nedimi (Baba) 1 (425) Nehri iV (485, 486
Nemay

il (571)

Nemrud(Numrud) I (127) Nesimi (Bknz. Seyyid Nesimi) I (1-35, 259-396); Il (12)

(Tarihi) II(195) III (139) Neyzen (Tevfik Kolayl) V (247-251) Nicholson R.A.l (126) Nihani V (701) Nizam-Nefesli V (625) Nizami (Geneli) 1 (28) Nizamolu (Bknz Seyyid-Seyfullah) Noksan (smail) III (231-256) Noktavilik II (499, 619); III (65-68) Nuh (Peygamber) 1 (148, 185, 221, 399); il (110, 125, 202, 647); III (39, 65, 76, 87, 110, 155); iV (119, 190, 238, 307, 328, 422) Nureddin (Sufi, Nure Sufi) 1 (41) Nuri Baba V (480) Nusayri Il (429) Nuirevan 1 (130, 340, 361)
Neter Abdal

Neri

-00cakAhmet Yaar 1(7,216); III (19) Olanlar eyhi lbrahim iV (120) Ouz Burhan iV (24) -Ouz. ouzlar, ouz boyu 1 (1-35, 65)

DiZJN

887

Okay Haim Nezihi III (357) Olcaytu Hdabende l (417-443) On iki imam 1(1-64,208); II (117-185, 194-250); IH (544); IV (428) Ondrt Mas'um ll (647) IH (545} Oniki hizmet III (613, 621); VI (141, 428} Oniki imam Klt I (206, 223}; II (357); III (86) Oniki imam mezhebi III (544); IV (428) Onikipost lI (551); III (601); III (540, 549); VI (428) Oral allar I (7); II (598) Orhan Bey 1 (40, 203) Osman (III. Halife)! (8, 16, 40) Osman Gazi (l. Padiah) I (2, 5, 36, 49); III (183)
Osmanllar I Osmanoullar, Osmanl, Osmanllar

(1-48); II (l-35, 117-135); lII (1-15) 1(1-7,15-22); il (l-25); 1Il (l-12); iV (l-24, 655, 680); v (1-17, 45, 51)

Otman Baba (Hsam ah) I (413, 440); II (87, 109, 512) Otman Baba Dervileri (Abdallar) I (440) Otman baba zaviyesi (Edirne, Varna) I (441)
Otman
Gndodu

V (445, 446)

OytanM. Tevfik I (1-38); il (1-12); III (165); IV (91, 186, 273, 279); V (171, 197) Ozan Gizli (Ahmet Atalay) V (627)

-ksz Ali V (703)

ksz mer III (9) ksz Zeyneb Bac, V (523)

mer (Ak) I (18); II (12)

mer (Emir, Malatya beyi) 1 (548) mer (II. Halife, Hattab) 1 (125) mer Hayyam V (472) rnek Cemal I (7), III (371); V (139) rnek Sedad Veyis V (28) z Baki 1 (7); II (23, 115, 122, 194, 199); V (59) z Glag 1 (7) zbek Han 11 (118)
zkrmlAtilla I (7, 204, 215); 11(196,289); III (23); IV (158, 353)

ztelli (Cahid) I (1-16); 11 (199, 289, 327); III (1-23, 31, 83, 137, 151}; iV (75, 157, 412) ztrk Ekl V (591-592) ztrk Yaar Nuri I (7, 58); 111 (442}; V (237, 512)

888

AI.EV BEKTA/ J/RI.ERI ANTOLOJISJ

-PPaki V (701) Pakistanl V (14) Paul Gauguin III (3) Peevi Tarihi il (24) Pene~i Al-i Aba lI (555) Perian dedebaba iV (189, 190, 191, 192) Pervane (Bknz Ak Stk Baba) Pervane oullar III (8, 21) Peygamber (Bknz. Hz. Muhammed) Pinhan Abdal V (701) Pir Ali (Sultan, Aksarayi) III ( 17) Pir Ali Baba III ( l 7) Pir Ebi Sultan I (40) Pir Gaib Abdal II (345) Pir Hatem V (702) Pir Mehmed iV (91, 92, 93) Pir Mehmet III (161); IV (91-96) Pir Saltuk (Hac Bekta Soyundan, Hoylu) 1 (56) Pir Sultan Abdal I (13, 16); 11 (12, 195, 196, 197, 198, 199, 207); III (1-12, 21, 83, 151, 168); IV (1-34, 75, 660); V (1-26, 51) Pir Sultan kz II (205) Pir Sultan Oca III (167) Pir Yakup V (703) Piran- Acem 1( 15) Postinpu baba I (52)

-RRabti V (704) Radolfl (18, 129) Rafizilik, Rafizi, Rafiziler I (1-12, 18, 22, 28); II (1-20); HI (9-18); IV (l-32); V (27, 51,
54)

Rahmi IV (293, 294, 295) Rahmi V (705) Raif Yelkenci I (201) Rami IV (481, 482) Rasih V (706) Rasul (Bknz Muhammed) Rasul Bal il (16)

Diz/N

889

Ekrem (Bknz Hz. Muhammet) Kibriya (Bknz Muhammet Peygamber) Rasulullah (Bknz Muhammet Peygamber) Rauf Yekta V (22) Razi V (706) Recai Baba iV (325, 326) Recep Ferdi V (439-440) Reculi IV (239, 240) Remzi IV (249-251) Remziye Bac V (133) Resmi iV (261-264)
Rasul- Reiduddin

Rasul-

(Hace) (tarihi) I (12)

Revnaklolu

Rsalet-n Nushye

Cemalettin Server II (32) I (65)

Rza
Rza Rza

Dede V (708) Efendi IV (401, 402)

IV ( 427, 428)

Nur 1 (216) Rza Tevfik Blkba V (243-246) Rical- Gayb I (58) Ridvan (Cennet Bekisi) I (123) Rifat Paa V (708) Ritter Helmuth (Ritter) I (125-183, 198, 201) Rufai, Rufaiyye U (469) Ruhi (-i Badad) (Bknz. Badatl Ruhi) Ruhi (Beybaba) iV (407) Ruhi Beybaba IV (407) Ruhi III (325-327)
Ruhsat

Rza

IV (641, 643. 645, 650)

Ruhul Emin ( Bknz. Cebrail, Cibril) Ruhul- Kudus (Bknz. Cebrail) Ruhullah (Bknz. sa Peygamber) Ruhullah (Dervi) V (155) Rum Abdallar I (22, 40, 51, 88, 99, 205); II (1-18); III (9) Rum Ahileri 1 (21) Rum Baclar I (23) Rum Gazileri 1 (24) Rum Tayfas II (123) Rum, rum erleri, erenleri 1 (26, 49)

890

ALEVi BEK.TA/ RLERi ANTOWJiSi

Russel Betrand V (29, 5 l)

Rueni mer (dede)

il (469)

Ruzya (Ruziye) V (710) Rmuzi V (709) Rstem I (124)

-SSabri IV (245-246) Sacid iV (129, 130) Sadettin Taftazani iV (26-30)

Sadk Abdal Sadk
Sadk

1 (40 l -408)
(Baknz Malatyal Sadk

Baba

Baba)

Baba v (267)

Safavi Devleti Safaviyye-Erdebiliyye II (l 17-130); lII (151) Safaviler II (117-130) Safi (il. sah. Sleyman- Safavi)II (140) Safi (air) 11 (521) Safiyyullah (Adem Peygamber) I (l, 3, 107, 184};1I (3, 114); III (5, 8, 12); IV (1, 5, 8) Sahabe I (l-35, 460); II (17, 28); III (544); iV (417); V (62, 94, 148)
Sahbullah (Bknz. brahim ve Halil)

Sahibi-zaman (Bknz. Muhammet al Mehdi) III (544); IV (528)

Said Emre (Molla Sadeddin) 1 (203)

Sakine Bac V (347-348) Vahit Lutfi (Baknz Vahit Lutfi Salc) Saltuk Baba (Saru) (Saru baba) I (49, 51) Saltukname I (2, 3, 23) Samih Rifat V (239-241) Samit (eyh) 1 (40) San II (549)
Salc

(Bknz. Kaygusuz Abdal) Sarayname I (216)

Sar Kad Sar

Saray

1 (40) Saltuk Baba I (18, 23, 40, 50)

Sartre Jean Paul V (30) Saru smail I (40, 186)

Saruhanllar, Saruhanoullar

I (205)

SasanilerI (1-7)

DJziN

891

Sefil Ahmet IV (369, 370) Sefil Ali {Ak) IV (371, 372, 373) Sefil Ali V (710) Sefil Dedem V (711) SeMr Abdal II (493) Sekine iV (428) Seluk, SeluklularI (1-18); II (1-23); III (1-14); iV (5, 25) Seluklular I (16), II (11) Selim (Bknz. Yavuz Sultan Selim) Selim Baba III (251) Selman Cemali Baba V (137-138) Selman Farisi II (649); IV (231) Selman Pak III (230) Serayi (Bknz. Kaygusuz Abdal) Serdar IV {637, 638, 640) Serezli Pir Sultan 11 (285, 286) Sersem Abdal II (83) Sersem Ali dedebaba 1 (37); II (83, 84) Sefil Abdal V (711) Seyfullah (Bkz. Seyyid Nizamolu) SeyiriMusa 1 (7, 208) Seyit Yarolu III (163) Seyran (Bknz Everekli) (Ispartal) Seyyah Dede IH (295) Seyyah Dede V (712) Seyyid Ali Sultan (Kzl Deli, Kzl Lala, Timurta) I (63-64); III (15) Seyyid Gazi Tekkesi IV (91) Seyyid Gazi (Battal) I (185, 204, 444) Seyyid Mahzuni V (175) Seyyid Nesimi 1(249,280, 100) Seyyid Nizamolu II (7, 469-486) Smavnal Taifesi eyh Bedreddin Sufileri I (443-496) Srat Kiiprs I (70)
Srn

iV (121, 122)
eyh

Simavna Kads olu (Bknz. Sinan (mmi) Sinan Ata 1 (65) Solakzade Tarihi il (25)

Bedrettin) I (443-496)

892

ALEVi BEKTA/ RLER/ ANTOWJ/Si

Siizer Ahmet Necdet I (7) Straus Levi IIl {7) Su M. Kamil (Tarihi) iV (326) Sultan Baba (Bknz Otman Baba) Sultan Hac Bekta Veli (Bknz. Hac Bekta Veli) Sultan Sencer I (28) Sultan Suca (Sultan Sucaiddin) III (165); IV (91, 186, 273, 279, 281, 307) Sultan Suca Tekkesi iV (279, 307) Sultan Veled I (445) Sultan- Necef. ah- Necef(Bknz Hz. Ali) Sunar Cavid III (356) Sunullah Gaybi III (53)

Sunvi V (713)
Sururi 1 (409-412) Sururi 11 (603)
Slenolu

II (195)

Sleyman (Bknz Kanuni) Sleyman {Bknz Peygamber) Sleyman (Emir, Germiyanl) I (203) Sleyman Peygamber II (651) Sleyman V (712) Sleymanname I (39) Smer Faruk II (120) Snni, snnilik, snniler I (l-16); il (1-18); III (1-26, 131, 673-676); IV (1-26); V (1-14)
Snni-ii

iV (131); IV (673); V (12)

Snu V (712) Sreyya Baba V (167)

-aban Srr abani
afii

V(l89)

il (16)

ah

(l\1ezheb)II(8) (Ali) I (1-16); il (1-12); III (l-18); iV (368)

ah Adil (smail-i Safavi) il (128)

Ahmed III (89-94) Hatayi (Bknz. Hatayi) ah Kulu il (119); III (419) ah Kulu isyan II (122) ah Senem Bac V (557) ah Suca Kirmani il (293) ah Sultan lU (419); IV (35-46); V (154) .ah Turna V (587-589)
ah

ah

DJziN.

893

al-

Kerbela (mam Hseyn) iV (372, 528)

ah- Kevser (Bknz. mam Ali) ah- Merdan (Bknz. mam Ali) ah- Necef (Bknz. mam Ali) ah-

Velayet (Bknz. mam Ali) Horasan (Ali-al Rza, imam) III (544); iV (528) alubetin Suhreverdi I (40, 41) ali n (191, 192)
ah-i
alkulu Sultar

il (130)

air ErefIV

(515, 516, 517) akir Dede III (613) aman I (1-15); I1 (l-18); III (1-18); IV (1-23)
amanclarI amanizmi apolyo athiyye

(1-15); II (l-14); III (1-14); iV (1-13) (1-15); II (1-16); III (l-16); IV (1-20)

Enver Behnan 11 (25)

IV (353, 356, 358; 362)

arda Rt

I (41, 42) chiller V (51)

ebberi ubber (mam Hasan-mam Hseyin); iV (372, 617, 618); V (824)

(652); III (641) 11 (301) ehriban Bac V (383) ehrbanu Bac V (385) ekip Sahdarolu V (327-328)
ehidi
emi
emini

eddat il

iV (137-140) III (311-313)

ems

-i Tebrizi) emseddin 1 (18, 49, 51) emsi Baba IV (313-316) emsi II (579)
emsi

V (135-136)

emsi Yastman ener

V (227-228)

emsiler, emsilik 11 (338)

Cemal 1 (7); III (19) eref Bac IV (419) erh-i Besmele I (42); IV (353, 356, 358, 362, 398) erh-i Besmele IV (347, 355, 358, 386, 398, 399, 404, 406) erif Hzr (Saru saltuk) 1 (20, 51) evket V (714) evki IV (419, 420, 421) eyh (Bknz Barak Baba) 1 (413-417) eyh Bedreddin I (443-496); III (83, 151)

894
eyh eyh

ALEV/ BEKTAi iiRLERI ANTOWJiSi

Bedreddn isyan I (443) Ebul Vefa II (7) eyh Edebali 1(14) eyh Galip III (1 l), V (52) eyh Hamid-i Veli il (7, 118) eyh Kudbiddin Haydar I (39) eyh Sadi ira.i I (424); IV (209); V (350) eyh Safi Buyruu il (134) eyh Sa.fi il (120) eyh Safioullar il (118-130) eyh Suvarolu Ali Be 1 (62)
eyhi

V (714) eyholu (Baba Yusuf) eyholu Sat 11 (3)

eyhl slam

Yahya Efendi V (1 l) Yahya 11 (11) eytan (Azazil-blis) iV (147) ia, iilik, iiler 1 (1-17); il (1-19, 119); III (1-18); iV (1-34, 134, 676, 678); V (1-13) ihabeddin-i Shreverdi 1 (59) ii Airetler 1 (l-17); il (1-16, 119); III (1-12); IV (1-33)
eyhl slam
ii-Batini

(1-17); (1-19); IlI (1-18); v (1-34, 134); V {1-12) inasi Ko V (269-270) ir-i Huda (Hz. Ali) iri (air) III (183-194)
irin
it

iV (678) (Peygamber) I (83) uara-y Amid III (61) beyr (Bknz. Hz. Hseyin) kr Efendi III (31 1)

-TTaceddin-i Krdi il (123) TacikV (14) Tac't-Tevarih I (203) Tafta.ani iV (31) Tahir (Bursal) V (269)
Tahirm (30) Tahir III (315-321) Tahmasb (ah) il (128, 195, 289)
Tahtac, Tahtaclar,

Tahtaciyan 1 (208, 21 l); II (4, 543); 111 (620)

Taife-i Bektaiyan (Yenieriler) 1(1-17,21, 26, 28, 40-51)

DizlN

895

Talib I (1-17); II (1-23); Talibi Cokun V (111-115) Tanaltay hsan III (59) Taner TimurIV (16) Tanyol Cahit III (19) Tapduklular I (65-180, 417-438 Taptuk Baba (Emre) (Bknz. Tapduk Emre) Taptuk Emre I (65-89) II (9); III (9) Tark-i Mevlevi 11 (193) Tark-i Nusayri II (193) Tark-i YeseviII (193) TasavvufIII (68); IV (22, 119, 292); V (366, 408, 412) Takprlzade (Tarihi) HI (435) Tatar eyhi (Bknz. Barak Baba) I (417-437) Tatar, Tatarlar I (1-52, 417, 418) Tekelu Sar Ali Be il (120) Tekel bei I (203, 215); II (120) Tekel 1 (203); II (120) Tekeoullar 1 (203, 215-248) Telemsani Baba V (717) Temennayi 1 (425) Temevarl Gazi Ak Hasan III (23) Temren Belkis V (222) Temrta (Timurta) 1 (63) Tersa 1 (206) Teslim Abdal III (89-134, 135) Tevarih-i Al-i Osman 1 (203) Timur devleti I (63) Timur 1 (63) Timur Taner iV (16) Timurleng I (63) Timurolu Vecihi 1(443);11 (199) Timurta Faruk Kadri I (65)
Timurta

1 (63)
1 (19)

Timurta Paa

iV (413, 414, 415) Torlaklar I (444); II (25} Tufeyli il (567)

Turul (Hac-Bknz. Hac Dorul)

Tokatl Geday

Tun Mustafa ekip V (476) Turabi Ali Dedebaba IV ( l 57) Turabi iV (157-165)

896

ALEVi BEKTA iRLER AN1'0LO ..;.....Tl-=s_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

Turabi San V (197-198) Turgut Koca 1(7,64); il (15, 23, 83, 87); V (381, 382) Tumer Victor III (3) Trk, Trkler I (1-18); il (l-16); III (l-18); IV (1-15); V (14, 47) Trkmen, Trkmenler I (1-23, 41); il (l-18, 23, 87, 119); III (1-17); IV (l-14}

-UUbeyleri 1 (1-18) Ulu Abdal il (342) Uluay mer 1 {7); III (347); V {352) Uluda Sleyman V (26) Ulusoy Ali Celalettin I (1-16, 40, 63); il (15, 23, 358); III (183, 217, 271); IV (375, 539); v (59, 291-298) Ulusoy Veliyeddin Hurrem (Bknz. Veliyeddin elebi) Ulvi Baba (geyikli baba) Uifal Nabi, IV (232) Urum Abdallar I (1-21); il (1-16); III (1-18); iV (1-34) Urum Sufileri 1 (1-20); il (l-12); IIl (1-15); IV (1-24) Uryan Abdal III (329) Uryan Baba 7.aviyesi III (333) Useyle Bac V (716) Ussul Hakika 1(41,42) Usuli il (12, 351, 352, 353) Uaky iV (317) Uaki III (11) Uygurlar I (417) Uzleti Baba III {261) Uzun arl lsmail Hakk (Tarihi) 1 (28); il (195) Uzun Firdevs (Tavil) 1 (39) Uzun Hasan (Akkoyunlu Hkmdar) il (417)

-ler 1 (50); il (15-18); IIl (620); IV (730) ftade III (268) lgen Hilmi Ziya 1(7-40);11 (8); III (12); iV (12) lktar M. akir IV (97) lviya V (716) mmeyyeoullar V (94) mmi Sinan il (3, 469) mm Klsm V (93) Oskdarilll (179)

DZN

897

skdarl Haim Baba III (349-352)

veys-al Karani (Veysel Karani) il (462); III (625)

veysi V (287) zm llyas I (7)

-VVahdet-i VucudI (1-38); II (1-30) Vahit Ltfi Salc 1 (216); III (257); IV (213); V (173-174)

Vasfi V (717) Vefa (eyh) 1 (1-14); il (3) Vefaiyye, Vefai Tarikat, Vefailik I (1-16) Vehbi IV (241. 242, 243) Velayetname-i Abdal Musa I {208) Velayetname-i Hac Bekta Veli I (39); V (18, 25) Velayetname-i Hacm Sultan 1 (53, 183) Velayetname-i Otman Baba 1 (413) Velayetname-i Seyyid Ali Sultan 1 (63) Velayetname-i Sultan Sucau'd Din 111 (169) Velayetname-i ahi (Bknz. Velayetname-i Otman Baba) Veli (Ak) iV (167) Veli Dndar il (23) Veluyeddin elebi (Hurremi) V (59-62) Veysel (Ak) V (253) Vilayetname-i KaygusuzAbdal I (215) Virani (baba) I (1-l l); II (7, 12, 429, 430, 431, 432); III (1-12, 89); IH (12-17) Virani I (1-38); II (1-18, 117, 195, 289, 357, 428-468); V (7) Virdi Devri HI (417) Vuslat V (738) Vcudname I (216, 263-280)
--YYahudiler I (1-35); II (4) Yahya (Peygamber) I (140) Yahya Muhtar DaAl (Bkn. M. Dal) Yakup (Peygamber) I Yaltkaya erefettin I (443) Yaman Mehmet I (7, 183, 194); il (470) Yanko Madyan 1 (40) Yar Ali II (119) Yardmc Mehmet IH (289)

898

ALEV/ BEKTA/ JIRLERI ANTOLOJ/Si

Yaar Kemal 1 (2) Yavuz Sultan Selim il (117-139, 191); iV (155); V (54) Yazc Tahsin 1 (417) Yazczade

(Tarih) il

Yedi Ulular I, (1-14); il (12, 33, 117, 195, 289, 357, 429); III (1-18)
(73-91) Yediler 1 (l-16); il (2-16, 612); III (1-16, 622); iV (698)
YedilarfV

Yeksani iV (333, 334) Yekta Rau/V (22) Yelkenci Raifl (138) Yemini 1 (1-16); il (12, 33-80); III (1-8) Yener Cemil il (115) Yeni Eflatuncular I (518) Yenieri Oca 1 (41, 63) Yenieri, Yenieriler 1(1-29);11 (3-14); III (88, 199, 203); iV (l-34) Yesari Baba IV (205-208) Yesevi (Hace Ahmet (Bknz. Alunet Yesevi) Yesevi, yeseviyye yesevilik 1 (1-29)
ili (161-162) Yetim Ali elebi il (553, 554) Yetimi il (519)
Yeil Abdal

Yetkin etin 1 (7) Yezid (Muaviye'nin olu, Alevi olmayan) I (.1-29) Yezidi Mezhebi I (1-28)
Yldrm Beyazd Yldz

IV (31)

Bekir V (382) Yrkleri (1-29); il (l-18); III (1-18) Yrkolu R. I (7, 59) Yunan 1 (1-29) Yunus (Peygamber) iV (314) Yunus Emre 1 (73, 74, 50, 80); II (6, 10); III (9); iV (4, 239); V (6, 13, 56, 120)
Yusu/(Peygamber) I (89, 195, 219); il (151, 199, 220)

Yusuf Bal II (15) Yusuf Dede IV (557) Yusuf Fahir Baba V (265) Yusuf Kenan Gzc V (565-566) Yusuf Nizamettin Fahri Ataer V (265-268) Yusuf Sine-ak iV (68) Yusuf ahin III (89-93); V (361-363)

DlziN

899

Yusuf u 'Zeliha II (658) Yceba A. Hilmi V (243) Yz Benli V (631-632) Yves Renier IV (19)

-ZZade-i Meryem (Bknz. Hz. sa) Zahmi IV (143-146) Zal (olu Rstem) I (88) 'lhra (Harabi) (Bknz. Edip Harabi) 'lhra Bac V (211) 'lkeriyya (Peygamber) 1 (135) Zeki Onaran V (20, 147, 215, 515-516) Zelyut Rza iV (83, 91); V (176, 84, 226, 232) Zengi Ata I (38) Zerdt, Zerdtlk I (496) ZeydiyyeII (275) Zeynel-Aba (mam Ali Zeyn-al Abidin) I (48); III (544, 546); IV (528) 'lynep V (93) Zeyniyye Tarikat I (268) Zmmer il (88) Zikri Baba iV (271) 'Zhre Ana V (611-617) Zulkadirli (airet) II (118) Zulkayneyn (skender) I (142) Zleyha, Zeliha (Msr azizinin kars) I (142) Zlfikar II (660) Zn-Nun II (195)

DZiN

901

B) YER ADLARI DZN

(Romen rakam kitaptaki
adn bulunduu

cildi,

say

ise sayfasm gsterir.)

-AAcemdiyan l (8) Acr ky V (193) Acuksaray I (185); II (216) Adana II (23); V (193, 373, 441) AdafIIl (93) Aden II (72) Afyonkarahisar I (52); IV (157) Afganistan IV (428) Afin V (203, 307, 415, 491, 573)
Afrika il (318)
Acakla Akada

ky IV (167)

V (203, 379)

Akdeniz I (21 l, 215) Akhisar IV (342) Akknnan I (53); III (353)

Akpnar 1 (51)

Aksaray 1 (183, 184); il (118); iV (297) Aksaray (nide) 1 (183) Akehir IV (342) Aktilky V (223) Akyaz II (87); V (47) Alvan gl I (220) Ahnca-Alncak V (182) Alada III (681) Alaiyye (Alanya) 1 (215) Almus il (289); V (481) Amasya III (199, 289); iV (247, 492, 493) Anadolu 1 (39, 203, 215, 436); II (119, 120); IlI (1-12, 83); IV (315) Ankara I (216); II (25); III (89, 357); IV (97, 299) V (119) IV (371) Antalya I (203, 215); II (118) Anzahar III (419) Arabistan 1 (1-19) Ardahan Ky V (73) Arafat da I (51) Aravan il (117) Arguvan III (419); iV (35); V (427, 451, 539, 543)

902

ALEVi BEKTA/ iiRLERi ANTOLOJiSi

Arnavutluk iV (299); V (319, 479) Artvin iV (97) Asya 1 (l-18); il (l-10) Avclar V (229} Atabek V (229) Avrupa iV (30); V (l-20, 195, 197) Avanos V (229) Aydos IIl (45)
Aydn

1 (203)

Azerbeycan 1 (249); il ( 117)

-BBaba Sultan Ky III (376)

Babada II ( 19) Babaeski 1 (63) Babil 1 (1-28) Badat 1 (249); il (351, 421) Baru Da il ( 117) Bahadin ili (413) Baku il (1 17) Balcova V (285) Balkesir 1 (53) Balkanda 1 (18); il (20) Balkanlar 1 (1-16); il (1-17) Balkanlar II (351); iV (213) Banaz 1 (53) Baskil IIl (89); V (185, 361) Basra 1 (1-20) Bat Anadolu I (203) Batum iV (205) Bayburt II (117-135); V (151) IV (511) Bedehan 1 (50) Belh 1 (49) Benderli iV (299) Bengal 1 (437) Beylerbeyi V (99) Bistam 1 (1-35); il (1-25); III,

DiZN

903

Bizans 1 (1-18); il (1-20); III (1-18); iV (1-18)

Boazlyan

Bodrum V (247) IlI (413) Bolu III (357); iV (97) Bolvadin iV (133) Bor iV (387) Bosna II (541), IV (213) Bozan iV (35) Bozok il (23) Budin iV (186) Buhara I (9, 417) Bulgaristan V (475); IV (409) Bursa l (203); Il (28); III (485); V (210) Buzau Baba I (417-436)

-CCahz III (247) Cebel-i Mukaddan I (216) Cebel-i Mukattam I (215, 216) Ceyhan II (120) Ceyhun Irma 1 (438); iV (431) Cezayir III (275) Cidde iV (442) Cincifte 11 (25)

-V (642) aldran il (417, 418) amlbeIV (384) amlca iV (267, 429, 613); V (l 17) anakkale iV (317), V (319) andar-ardak 1{l-35) ankr IV (325, 339) ayrl V (333, 527) epni Trkmenleri I (49-52); il (235) in 1 (1-18); il (l-13); III (1-16) in Trkistan 1 (1-18)
aa Buca

904

Al.EVi BEKTAi iiRLERi ANTOWJiSi

orum IH (89, 135); IV (157, 369, 373); V (311, 324, 553); IV (369) ukurova IV (363)

-DByk kad ky V (285) Byk Seluklu mparatorluu 1 (1-18); II (l-13); HI (1-17) Dallkavak ky IH (289) Danrnendiyye eyaleti I (443-447) Darende III (289); V (648) Davulalaan IV (168) Delhi I (437) Delikta IV (641) Denizli III (89) Develi (Bknz. Everek) Dimetoka 1(63,401); II (15, 16); V (129, 179) Dimyat 1 (216) Divrii il (289); iV (75); V (533, 629) IV (423) Diyar- Acem 1 (1-8); II (l-12) Diyarbakr! (249); II (117-135, 191); V (285, 315) Dobruca I ( 18); II (87) Doanehir V (623) Dou Anadolu I (l-20); II (117); III (l-12); iV (1-18) Dou Trkistan I (1-16, 50)

-EEbimili Ky III (289) Ece Ovas IV (345) Ecirli Ky iV (47) Edime I (217); II (347, 505); IV (293, 549); V (179) Ege Blgesi 1 (50, 203) Eriboz II (429); IV (121) Elazg iV (403); V (131, 185, 269, 361) Elbistan il (25, 121); V (203, 223, 555) Elmal (Antalya) I (203, 215) Emirler ky N (314) Endulus 1 (1-29) Enez 1(63) Engzek V (233)

DlzlN

905

Ercuvan H (119) Erdebil II (117, 430) Ergene I (220) Erivan II (119) Ermenek IlI (87) Erzincan U (l21); V (299, 333, 387, 423, 453, 517, 527, 627) Erzurum II (121); UI (231); V (419, 461, 563)

HI (417); IV (279, 307) Esterebad I (249); IV (125) Evciv (327) Everek IV (107)

Eskiehir

-FFarecik III (420) Felahiye IV (36, 47) Fergana I (1-36) Fndkl IV (129) Frat 11 (120); IV (468) Filibe 1 (217); 111 (59); IV (205, 417); V (l 33), Finike I (120) Fransz I (29); V (29)

-GGaskar il (117) Gazze/Gazne V (645) Gelibolu I (126) Gemerek V (193, 583) Genez V (229) Gerede IH {357); IV (97) Germiyan I (39, 208) Germiyan ili I (40, 210) Gilan I (417); IV (125)
Gilanllar I ( 417) Girit iV (157; 219) Giylan il (117, 124); IV (125)

Gk eik III (592) Gksun V (545)

Gmhane

Grcistan I (1-18-39)

906

ALEVi BEKTAi iiRLERi ANTOLOJiS

Grn V (73, 373, 587, 593) Gven Ky IH (371)

-Hlkesi I (1-34) ___ .... (ilesi, tekkesi) I (39, 203, 215); il (15); m (83, 199, 217); iV (195, 375, 539); v (157,569) Hacl V (318) Halep I (249); III (31); V (97) Halhal Il (119) Hama iV (463) Hamedan 1 (39-45) Hamid ili il (117, 118) Hamza Baba Ky IV (189) Harput il (120) Harun ua ky V (203) Harzm ky IV (559); V (152) Hasandede Beldesi III (23) Hasankale III (231, 232) Hatunili iV (411) Hayber kalesi il (296) Haymana HI (357) Hazer II ( 117) Hekimhan IV (457) V (73, 233, 565) Herat I (421) Hrka da I (39-45) Hzarl iV (97) Hicaz 1 (39)
Hacbekta Habe

Hind-ran 1 (1-18)

Hindistan 1 (437) Hita I (437) Horasan 1 (1-18, 39-46); il (1l1); III (151); iV (186); iV (419) Hoy 1 (203, 220) Hozat V (283) Humus iV (363)
Hseynovas

111 (139)

-1ldr II (119) Ilgn il (117)

Irak I (1-33, 39-46, 249); II (265, 351)

Isparta IV (103); V (229, 281) Iklar 1 (58)

-ite 111 (610) nadiye III (259); V (265); iV (520) negl I (440, 448) ran 1(1-30,39, 45); il (117, 118, 120, 191) saky 111 (131, 134, 419); iV (35, 41)

sfahan II (127) stanbul il (421, 469, 549); III (259, 357); iV (129); Vl (304, 327, 411, 429); V (137,

203,515)
zmir V (169, 247, 485, 513) IV (189, 407)
znik I

(443, 444)

-KKabe 1(1-35,47); il (16, 20); III (1-16); IV (34) Kabil 1 (1-35)

Kadky

V (265)

I (1-36, 89); II (1-43) III (257); iV (133) Kahire 1 (215-217) Kahramanmara V (203, 223, 307, 415, 409, 491, 545, .555)
Kazman

Kafda

Kalecik IV (347) Kandiye iV (405); V (219)

Kangal 111 (231); V (73, 175, 177, 201, 631, 633, 635, 641, 655) Kapalar V (159) Karaaa V (99) Karaburun 1 (444) Karaca Ky V (67, 103, 139) Karacabey iV (410) Karadeniz 1 (40) Karahisar 1 (39, 42) Karahyk III (419); iV (35, 36, 65) Karakeban Ky II (289); iV (75) Karaman III (29) Karanlklar diyar 1 (535) Karaz Ky III (371); V (193) Karata IV (407)

908

ALEVi BEKTA/ IJRLERl_AN._T-'-'O=LO'"'">J'"""IS'--1- - - - -

Karesi (Balkesir) I ( 41, 203) Kars V (119, 275) Karyaka V (133, 159) Kasr-al ayn (Msr) I (224) Kastamonu il (180) Kayseri I (185, 399); IlI (289); lV (36, 47, 107); V (193, 203) Kazarun II (127) Kazheme iV (189) Kazova II (25) Kazvin II (127) Keban V (131) Kefersud I (l-32) Kemaliye (Ein) V (387, 627) Kemalpaa IV (189) Kenan ili (srail) 1 (87); III (68) Kerbela I (39, 215); II (351, 357); III (345); V (93) IV (287, 616, 618) Kerkk II (357); HI (4 l 9); IV (35); IV (35) Keskin lII (240) Keida (Uluda) I (204) Kevendiiz (Anzahar-Egrisu) IV (35) Kevser nna I (63, 69, 87, 220); H (140, 170, 196, 204); III (29,.36, 57, 73, 87, 118); IV {l 10, 157, 215, 237, 542); v (291, 335, 443) Kbns iV (151) Klavuzlu Ky V (279) Krcal III (268) Kxrcova IV (213) Krkkilise Ky V ( 191} Knn IV (545) Krkaa iV (515) Krksrak Ky V (203) Krklareli III (23); V (173, 411) Krehir I (39); 11 (23); IV (189); IV (329); V (227) Kzldeliay I (63); il (86) Kzleik III (592) Kzlrmak V (258) V (309 Kirman I (249) Konia IV ( 157) Konya I (59, 215); IH (254, 401); IV (157, 401) Kozlu III (490)
Kseda Kilitbahr

11 ( 1 l 7)

Kuds 1 (443) Kula V (197); VI (157)

Kuyumcu Ky V (323)

Kuzey Anadolu I (444) Kuzey Hindistan I (1-40) Kfe 1 (216); III (544); IV (528) Krecik V (203) Ktahya III (53)

-LLahican II ( 117) Lapseki IV (641)

Larende l (65) Leskovi IV (319) Logos Ky IV (103) Lleburgaz V (301)

-MMacaristan iV (186) Makedonya 11 (87); IIl (271, 419); IV (315) Malatya III (89, 91); iV (35, 457); V (32, 67, 139, 233, 353, 379, 427, 467, 539, 543) Malaya Ovas I (1-35) Manastr V (239, 271) Manisa V (171) IV (154, 515) Mara II (23)
Mardin I (1-35)

Medayin II (118) Medine 1 (1-39) Mekke II (1-30) Merdivenky IV (35, 439) Mersin V (219) Merzifon II (8); IV (559, 589); V (157, 521) Mezepotarnya 1 (1-36) Msr I (215, 421, 443); II (351); III (357) Mora iV (241) Mukattam Da (Kaygusuz Dergah) I (218) Muratsuyu III (93) Musul I (250), II (357)

910

ALEVi BEKTAi iiRLERi ANTOWJ/SI

-NNahcvan II (120) Nazilli iV (323) Necef I (40, 215) Nehcivan II (117) Nesim I (249) Nevehir V (229) Nide iV (633) Niksar V (540) Nil 1 (1-36) Niabur I (39) Niyaz Irma IV (248) Nurhak Da il (23)

-00luklu Ky V (119) Ordu III (318) Orhanili V (404) Orta Anadolu 1(39)11 (23); I1I (1-18) Orta Asya 1 (l-35) Osmanck V (418) Osmanl I (1-36); II 51-20); 111 {1-18); IV (1-34); V (1-32, 54)

-renik Ky IV (75) zbekistan II (117, 121)

-P. Pakistan il (14) Paakk III (92) Pazarck V (409) Pertek V (269)
Pilevne IV (245)

Porsuk Suyu iV (318) Preveze iV (187)

Prizren V (215)

Dtz1N

91 t

-RRahva iV (509)
Retll(ll7)

Rodos Adas ll (118) Romanya I (444), iV (187) Rum (Urum diyar) I (1-39, 40, 203); il 51-36); III (1-20) Rumeli hisar il (255); V (189) Rumeli I (39, 203, 217, 439); II (352, 421); HI (15, 83); IV (315); V (513)

-SSairnbeyli V (441) Sakarya IV (328); V (643) Samanpazan III (357) Samire IV (186) Samsun V (151, 219) Sarky I (65, 66) Sarz il (25); V (203) Selanik V (459) Selanik V (483, 520) Semendire III (386) Semerkand 1 (l-36) Serez 1(445,446); il (285); V (219) Seydiehir V (229) Seyitgazi 1 (65); V (273, 345) IV (273, 307) Srbistan il (18) Siffeyn (sffn) I (l-38) IV (428, 483) Silistre V (377) Silivrikap il (469) Sille IV (97) Simavna I (443) Sincan I (1-35) Sinop il (46) Siriderya 1(118,310) Sivas il (23, 195); III (371); iV (167); V (lll, 123, 175, 177, 191, 201, 253, 303, 339, 401,583,587,593,629) Sivrialan V (123, 253) Sivrihisar I (66); IH (412) Sofya V (135) Sorgun V (585, 59 l)

Sulucakarahyk 1 (39, 40, 49, 50, 483) Sungurlu V (311)

Suriye I (249); IV (483) Susuz I (39, 40) Sn Ky III (231) Stlce IV (411, 451, 555)
-ahneler am

Ky III (247)

il (111); iV (97, 483) IV (167); V (11 l, 303, 339, 401, 477) enkaya V (461) hhasan kym (89); v (185, 361) iraz I (63); II (117) irvan II (118, 129)
arkla

-TI (203); V (279) Tarsus II (23); IV (559) Tarum II (119) Tahyurt Ky III (232) Tatar lkesi I (i-35, 323) Tebriz II (117, 118) Teke Sanca 1 (203); II ( 117) Tekeli I (203, 215); il (117, 118) Tekirda IV (121, 271, 455, 557) Tekk:eky (Elmal) I (203) Tengzl (Denizli) III (93) Tercan V (419, 453) Teslim Ky II1 (89) Trhala IV (129) Tokat II (25); III (289); V (63, 481, 529, 529, 535) IV (413) Topkap III (341); V (169)
Tannda

Trabzon II (12 l)
Trakya IV (167) Tunceli V (575) Tur
(Da)

1 (87, 119); II 518, 65); III (216, 318); IV (39, 167, 217, 31 (67, 118, 560, 587)

Turhal V {283, 535) Tuzky 1 {185) Trkistan 1 (l-38, 39, 203); il (86, 318) Trkiye V {123, 311, 411, 459, 531, 545)

-UUhud Da II (313) Uluborbu iV {186) Ulubey iV (186) Umman III (340), iV (418) Urum 1 (205); II (1 g) Urumya II (1l7} Uak V (329)

-skdar III (179, 259, 349); iV (481, 613) skp V (229, 385)

-VVan 1 (1-38) VardarIV (641) Vama ll (314) Varsl (Grml Ky) il (289) Vatkan III (1-24) Vidin II1 (139) Viyana III (139) Vize 1 (215-218)

-YYakova V (215) Yalva V (229) Yanbolu 1 (63, 217) Yanya IV (157) Yarhisar 1 (63) Yazhan V (73, 103, 139, 467) Yedikule V (642) Yellice V (175)

347, 439, 495);

914

ALEV/ BEKTA/ iRLER Af7'0WJS

Yemen il (204) Yenice IV (559) Yenicevardar 11 (351); IV (585) Yeniehir V (133, 187) Yldzda il (195) Yldzeli Il (195); IV (168) Yozgat III (413); V (323, 585, 605) Yukar Canib (ller, ran Azerbeycan) I (285); il (117, 118) Yukar ller 1(67) Yunak IV (401) Yunan V (29) Yunanistan V (155, 187)

-ZZara III (324) Zara V (191) Zile III (289); iV (345); IV (431, 561) V; (445, 529)

KAYNAKA
ABDIZADE HSEYN HUSAMEDDN; Amasya Tarihi, C: 1, Amasya Bel. Ku. Y.
Ankara, 1986.

ABDLHAMT Muhsi; slama ynelen Ykc Hareketler, Ankara, 1986.

ADIVAR A.; Tarih Boyunca lim ve Din, Remzi kitabevi, stanbul, 1975. AI.,TINAY Refik ; Al,TINOK, Baki
Osmanl

Devletinde Rafzlk ve ~ektailik, Darulfunun, Ede. Fak.

Mecmuas C. 9 s. 2. stanbul 1932.

Yaa; Hac

Bayram Veli,

Bayramilk

Melamiler ve Melamilik, Oba

Kitabevi, Ankara 1995.

AKDAG Mustafa ; Trk Halknn Dirlik ve Dzenlik Kavgas (Celali syanlar), Bilgi
Yaymevi, stanbul 1975. _ _ _ _ ; Trkiyenin ktisadi ve itimai Tarihi, (1243-1453), C. 1, 2, Cem Yaynlar stanbul, 1974.

AKPINAR Turgut; Trk Tarihinde slamiyet, stanbul,.1993.

AKTA. A. hsan - Ycel Sabri; Ak Kul Fakr, stanbul 1991.

AKYOL Taha; Medineden Lozan'a, 4. Bask, Milliyet Yaynlar, stanbul 1996.

ALPLAN Ouz; Buda ve Budizm, stanbul

ANADOL Cemal; Hoca Ahmet Yesevi, Yesevilik, Kamer Yaynlar, stanbul 1994.
ARAB, eyhlekber ; Muhittin-i El (lbni arabi) Ahadiyyet Risalesi ve Futukat Mekkiyyesinden Seilmi Tasavvufa Dair Blmler (Haz. Mahmut Saadettin Bilginer), stanbul 1983.

ARAZ Nezihi; Anadolu Evliyalar, Fati Yaynlar, stanbul, 1958.

_ _ _ _ ;Dertli Dolap, Fati Yaynlar, stanbul, 1961 _ _ _ _ ;Peygamberler Peygamberi Hz. Muhammed, stanbul, 1963. _ _ _ _ ; Hz. Muhammed'in Torunlar, stanbul, 1960. _ _ _ _ ;Ak Peygamberi Mevlana, Kervan Yaynlar, stanbul, 1972.

ARISOY Sunullah; Trk Halk iiri Antolojisi, Bilgi yaynevi, Ankara, 1985. ARSEL lhan ; Arap Milliyetilii ve Trkler, 3. Bask, Remzi Kitabevi, stanbul, 1977.
_ _ _ _ ; eriat ve Kadn, 3. Bask Remzi Kitabevi, stanbul, 1989. _ _ _ _ ;eriattan Kssalar, Kaynak Yaynlar, 2. Basm, stanbul 1996. _ _ _ _ ; Teokratik Devlet Anlayndan Demokratik Devlet Kitabevi, stanbul, 1993.
Anlayna,

Remzi

916

.ALEVi VE BEKTA RLER ANTOL_Q!}~---------

ASAN Veli; Tahtac Trkmen Ozanlar, Kltr Bakanl, Ankara 1997. ASLAN Ensar; Dou Anadolu Saz airleri, Atatrk niversitesi, 1f.J77. ASLANOGLU brahim; Divrii airleri, Sivas, 1961 _ _ _ _ ;Pir Sultan Abdallar, Erman Yaynevi, stanbul, 1984. _ _ _ _ ;ah smail Hatay, Der Yaynlar, stanbul 1992. _ _ _ _ ;Kul Himmet stadm, 2. Bask, Can Yaynlar, 1996. _ _ _ _ ;Sz Mlknn
AKUN
Sultanlar,

Sivas. 1985

Vehbi Cem; Merzifonlu airler, 1937.

_ _ _ _ ;Sivas Folkloru l. 1940; il. 1943. _ _ _ _ ;Sivas airleri, 1948 _ _ _ _ ;Terzi Baba ve
Erzincan'n Mutasavvf airleri,

1956

ATAKURT Mithat;

Ufa

Folklorundan Bir Demet, Ankara, 195 l.

ATALAY Adil Ali; Abdal Musa Sultan ve Velayetnamesi, Can Yaynlar, stanbul,

1990.
_ _ _ _ ; Noksani Baba, stanbul, Can Yaynlar, 1992. _ _ _ _ ; M. Yaman ; Seyyid Nizamolu, stanbul, 1990.

ATALAY Besim; Bektailik ve E.debiyat, Ant Yaynlar, stanbul, 1991.

_ _ _ _ ; Trk Dili le badet, stanbul,

ATILGAN Halil;

Ceyhanl Ak

Ferahi, Kltr Bakanl Ankara 1997.

ATE Toktam; Laiklik, mit Yaynlar, stanbul, 1994.

ATE Sleyman; Kur.an--1 Kerim Tefsiri (J-VI) Milliyet Yaynlar, lstanbul 1995.

_ _ _ _ ; Slemi ve Tasavvufi Tefsiri, stanbul 1969.

ATI.A Vedat; Hazret - i Ali Divan, Ant Yaynlar, stanbul, 1990.

AVCI Ali Haydar; Kalender elebi
Ayaklanmas,

AAA Y. Ankara 1998.

AVCIOGLU Doan; TlirklerinTarihi (1,2,3,4,5), Tekin Yaynevi, stanbul (1978-1982).

AYAN Hiiseyin; Nesimi

Divan, Aka Yaynlar, Ankara

1991.

AYDIN Erdoan; slamiyet Gerei (1, il, 111, iV), Kaynak Yaynlar, stanbul, 1993.
_ _ _ _ ~Nasl Mslman Olduk?, Baak Yaynlar, stanbul, 1994.
AYUB Nazih; Arap Dnyasnda Din ve Siyaset (ALOGAN Yavuz), stanbul, 1993.

AYYILDIZ Hasan ; Buyruk, Ankara.

BAL Mustafa ; Dervi Muhammedim Nuru Vahit Eseri Dillerde ahit, ahkulu Der. Yaynlar, stanbul 1989.

BALDEMR Hamit ; Din ve Alevilik zerine, stanbul, 1994.

BANARLI Nihat Sami ; Trk Dili ve F.debiyat (1, 11, ili), stanbul,

_ _ _ ----'-K"""'A"'"YN.~!1_--2.!..Z

BARDAKI Cemal; Alevilik,

Tarihsiz.

Bektailik,

Ahilik, Ankara, 1970.

BARKAN, mer Liitfi, Kolonizatr Trk Dervileri, Hamle Yaynlar, stanbul,

BAGZ lhan ; Izahl Trk Edebiyat Antolojisi, 1986.

BAYKAL Bekir Stk ; Pecevi Tarihi, (1, il), Kltr Bakanl

stanbul, 1991.

Yayn,

Ankara, 1992.

BAYRAKTAR Mehmet; Yunus Emre ve Ak Felsefesi, Trkiye Bankas Yayn, BAYRI M. Halit; Halk iiri, Varlk Yayn, stanbul, 1976.
_ _ _ _ ; Viiini, Maarif Kitaphanesi, stanbul, 19571

BENDER Cemid; 12 mam ve Alevilik, Berfin Yaynlar, stanbul, 19.93. BENEKA Y Yahya; Yaayan Alevilik, stanbul, 1967. BENNIGSEN Alexandre., QUELQUEJA Y Chantal ; Sultan Galiev ve Sovyet
Mslmanlar (Nezih Uzel), stanbul, 198 l.

BERKES Niyazi; slamlk, Ulusculuk, Sosyalizm, Bilgi Yaynevi, stanbul, 1975.

BEZRC Asm; Pir Sultan, Say Yaynevi, stanbul, 1994.

_ _ _ _ ;Trk Halk iiri, ( 1, il) Say Yaynlar, stanbul, 1994.

BRAY Ahmet; Mahmut Kulu Divan, Ankara, Kltr Bakanl Yayn 1992.

BRDOGAN Nejat; Alevilerin Byk Hkmdar ah smail Hatayi, Can Yaynlar, stanbul, 1991.

_ _ _ _ ;Anadolu Aleviliinde Yol

Ayrm,

Mozaik Yaynlar, 1995.

_ _ _ _ ;Anadolu ve Balkanlarda Alevi Yerlemeleri, stanbul, 1992. _ _ _ _ ; Anadolu'nun Gizli Kltr Alevilik, Berfin Yaynlar, stanbul, 1990. _ _ _ _ ; Hasan Dede, stanbul, 1992. _ _ _ _ ; ttihat - Terakki'nin Alevilik - Bektailik Aratrmas ( Baha Sait Bey) Berfin Yaynlar, stanbul, 1944. _ _ _ _ ;elebi Cemalettin Efendi'nin Savunmas, Berfin Yaynlar, stanbul, 1994.

BiRGE John

Kngsley; Bektailik Tarihi, Ant Yaynlar, stanbul, 1991.

BORATAV Pertev H Naili; Azgittik, Uzgittik, Adam Yaynlar, stanbul, 1992.

_ _ _ _ ;Folklor ve Edebiyat (1, il), Adam Yaynlar, stanbul, 1990. _ _ _ _ ; Zaman Zaman iinde, Adam Yaynlar, stanbul, l 992. _ _ _ _ ;zahl Halk iiri Antolojisi, M.E.B. Yaynlar, 1943. _ _ _ _ ;Pir Sultan Abdal (AB. Glpnarl ile) Der Yaynlar, stanbul 1991.

BOZKURT Fuat; Aleviliin Toplumsal Boyutlar, Cem Yaynlar, stanbul, 1990.

_ _ _ _ ;Buyruk, Cem Yaynlar, stanbul, 1982. _ _ _ _ ; Semahlar, Cem Yaynlar, stanbul, l 990.

918 _ _~1:,l}Vi VE BEK1"Ai iiRl.ERi ~.JOWJiSL ___________ , _ _ _ , _____ _

BULUT Faik; Allah'n Devletinde Demokrasi, Tm Zamanlar Yaynclk, stanbul, 1993.

_ _ _ _ ; lslamc1 rgtler, Tm zamanlar Yaynclk,

BURHAN
(Dervi)

stanbul 1994.

; Hacm Sultan Vilayet-Namesi (Dr. Rudlofl, Tschudi Basm - Das Vilayet - Name des Hadschim Sultan - Metin Teru Berlin 1914)~
Yaynlar, stanbul 1984.

CAHEN Claude ; slamiyet, Bilgi yaynlar, stanbul, 1990.

_.____ ; Anadoluda Trkler, Adam

CANBERK Eray ; Yengi iirleri, stanbul, 1993.

CEBECOGLU Ethem; Hac Bayram - Veli ve Tasavvuf Anlay, Ankara, 1994. CENGZ, Halil Erdoan, Divan iiri Antolojisi, Bilgi Yaynlar, 1972.
COAN Esat;

Hnkl.\r Hac Bekta Veli Makalat, Seha Neriyat, stanbul, 1990.

Baaklarn

CUNBUR Mjgan;

Sesi, 1968.

AGATA Y Neet ; Bir Trk Kurumu Olarak Ahilik, Ankara, 1972.

____

;slamdan

nce Arap Tarihi ve Cahiliye a, Ankara, 1963.

ALILAR Oral ;

Hz. Ali - Muaviye atmas, 2. Bask, Pencere Yaynlar, stanbul,

1992.
AMUROGLU Reha ; Dnyordu, Bektailikte Zaman Kavray, Metis Yaynlar, stanbul, 1993.

_ _ _ _ ; Gnmz Aleviliinin Sorunlar, 2. Bask, Ant Yaynlar, stanbul, 1994. _ _ _ _ ; Sabah Rzgar- Enelhak demiti !'Jesimi, Metis Yaynlar, _ _ _ _ ;Tarih, Heterodoksi ve Babailer, Der Yaynlan, _ _ _ ;Yenierilerin Bektailii ve Vaka-i
erriye,

stanbul, 1992

stanbul,

1990.

Ant Yaynlar, 1991.

AGATAY Saadet; Trk Leheleri AUDTCF, Ankara 1978. IG Muaz:lez lmiye; Kuran, ncil ve Tevratn Smerdeki Kkeni, Kaynak Yaynlar, stanbul l 995. ANTAY Hasan Basri ; Kumn - Kerim ve Meali, ( I. il. Ill. ) stanbul 1958.
ELEB Abdullah; Amasyal Fedayi Baba, stanbul, 1991.

OTUKSKEN Betl., BABR Saffet; Ortaada Felsefe, stanbul, 1989. DAGLI Muhtar Yahya; Bektai Tomar ve Nefesleri, stanbul, 1935.
DANIMAN Zuhuri;

Kocibey Risalesi, stanbul, 1971.

DERV Ahmet Aki, Akpaaolu Tarihi (Atsz) MEB. stanbul 1970.

DANMEND i. Hami; Trklk ve Mslmanlk Okat Yaynevi, stanbul 1959.

DEVELOGLU Ferit; Osmanlca -Trke Ansiklopedik Lugat, stanbul 1994.

DER Anton Fozel; Anadolu Alevilii, Ant Yaynlar, stanbul, 1985

DoGRUL . R:za ; Yeryi.izndeki Dinler Tarihi, stanbul, 1958.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _KAY_\'~~~--_119

DUBY Georges; Ortaa nsanlar ve Kltr, stanbul, 1990. DURSUN Turan; Kutsal Kitaplarn Kaynaklar (1, 2), Kaynak Yaynlar, stanbul 1995. _ _ _ _ ;Din Nedir (1, 2, 3, 4) Kaynak Yaynlar, stanbul 1995. _ _ _ _ ;Allah, 2.
Bask,

Kaynak Yaynlar,

stanbul

1991.

DZDAG Erturul ; Ebusuud Efendi Fetvalar, stanbul 1972...

EBULGAZ Bahadr lan, Trklerin Soy Kt (Secere-i Terekime) (Muharrem Ergin) Tercman Yaynlar, stanbul. EBUL Hayri Rumi ; Saltuk - Name (1, il) (kr Haluk Akaln) Kltr Bakanl Yaynlar Ankara, 1987.
EFEND Ahmet Cemalettin ; Bektai Srr Nam Risale - yi Mudafaa, stanbul, 1937.

EFLAK Ahmet Dede ; Ariflerin Menkbeleri 1., il. (t'ahsin Yazc), MEB Yaynlar, stanbul, 1986.
ELADE Mircea; Kutsal ve Di.nd (ev: Mehmet Ali Klbay) Ankara 1991.

_ _ _ _ ;Mitlerin zllikleri, Simavi ncelemesi (ev: Sema Rifat) stanbul 1993.

EVLYA elebi ; Seyahatname (1, il Parmaksz, Kltr Bakanl, 1983.

ELVAN elebi ; Menakbul Kudsiyye, Fi Menasibil-Unsiyye, E. Erunsal - A. Ocak, stanbul 1984.

Yaar

ELoGLU M., O. Tansel; Bektai Dedikleri, 2. Basm, Adam Yaynlar, stanbul, 1983.

ERAL Sadk; Anadoluda Alevi Katliamlar, Yaln Yaynlar, stanbul, 1993.

ERBAY Mustafa ;
eyh

Safi

Buyruu, Ayyldz Yaynlar,

Ankara, 1994.

_ _ _ _ ; Virani Risalesi, Ayyldz Yaynlar, Ankara, 1994.

ERGN Muharrem; Orhun Abideleri, 7. Bask, Boazii Yaynlar, stanbul, 1980.

ERGUN Sadettin Nzhet ; Hatayi stanbul, 1956.

____
;Bektai

Divan, ah smail

Safevi Hayat ve Nefesleri,

_ _ _ _ ; Bektai airleri, Maarf Yaynlar, stanbul 1930. - Kzlba Alevi airleri ve Nefesleri, (1, il, 1935; III, 1956). Maarif Ktphanesi, stanbul. _ _ _ _ ; Karacaolan, 15.. Bask, Maarif Kitaphanesi, stanbul 1956. - - - - ; T r k airleri, Maarif Ktphanesi, stanbul, l 935.

ERK Hasan Basri; slami Mezhepler, Tarikatlar, TDAV, stanbul, 1954.

ERZ Mehmet ; Trkiye'da Alevilik, Bektailik, TDAV, stanbul, 1993.
_ _ _ _ ;Yrkler, TDAV Yayn stanbul, 1991. ERSEVEN lhan Cem; Alevilerde Semah, Ekin Yaynlar, stanbul, 1990. ESEN, Ahmet kr; Anadolu Trkleri, Bankas Yayn, Ankara 1986.

ERTUGRUL smail ; Fenni Vahdet-i Vcud ve bn Arabi (Hzl. Mustafa Kara) nsan Yaynlar, stanbul 1991.

920

ALEV VE BEKTA iiRLERi ANTOLOJiSi

EYUBOGLU . Zeki; Alevilik - Bektailik Edebiyat, Der Yaynlar, stanbul, 1991.

_ _ _ _ ;slamda Blnmeler elimeler, Miletos Yaynlar, stanbul 1991. _ _ _ _ ;Gn
Inda

Tasavvuf Tarikatlar, Mezhepler Tarihi, 1991.

stanbul,

1987.

_ _ _ _ ;Hatay (ah smail) Geit Kitabevi, stanbul 1991. _ _ _ _ ;Tarihin

lkeleri, stanbul,

_ _ _ _ ;Abdal Musa, Geit Kitabevi, stanbul 1991. _ _ _ _ ;Anadolu nanlar - Anadolu Mitolojisi, Geit Kitabevi, stanbul, 1987. _ _ _ _ ; Kaygusuz Abdal, Geit Yaynevi, DarYaynevi, stanbul 1992. _ _ _ _ ;Anadolu Uygarl, stanbul, 1991. _ _ _ _ ;Btn Ynleriyle Bektailik, Yeni a Yaynevi, stanbul, 1980. _ _ _ _ ;Btn Ynleriyle
Hac Bekta

Veli,

stanbul,

1989.

_ _ _ _ ; Trk Dilinin Etimolojik Szl, Sosyal Yaynlar 2. Basm, stanbul l 99 . _ _ _ _ ;Smrlen Alevilik, zgr Yaynevi, stanbul, 1991. ____ ____
;eyh

Bedrettin, Varidat,

UurYaynevi, stanbul,

1991. 1989.
stanbul

;eytan

Ayetleri Sylencesi, Uygarlk Yaynlar,

stanbul,

_ _ _ _ ;Trk iirinde Tanrya Kafa Tutanlar, Kaynak Yaynlar, 2. Bask, 1991. _ _ _ _ ;Tanr Yaratan Toprak Anadolu, Sinan Yaynlar, stanbul, 1973. _ _ _ _ ;Gnmzde Alevilik, Nefer Yaynlar, _ _ _ _ ; Divan iiri ( 1, II ) say
yayn, stanbul stanbul

1995.

1994

EYUBOGLU Sabahattin; Pir Sultan Abdal,.Cem Yaynevi, stanbul, 1982.

_ _ _ _ :Yunus Emre, Cem Yaynevi, stanbul, 1976.

GLERMAN M. Hikmet; Bayezidi Bistami, nklap Yaynlar, stanbul 1956. FIGLALl Ethem Ruhi ; Trkiye'dc Alevilik - Bektailik, Seluk Yaynlar, stanbul,
1990. _ _ _ _ ;amzda tikadi slam Mezhepleri 4. Bask, Seluk Yaynlar, stanbul 1990. FIRAT M. erif; Dou lleri ve Varto Tarihi, stanbul, 1983.
FI

Rady; Bende Halimce Bedreddinim, 2.

Bask,

Yn Yaynlar, stanbul 1992.

FROMM Erich; Psikanaliz ve Din, Artan Yaynlar, stanbul 1991.

FUZUL ; Saadete Ermilerin Bahesi, 3. Bask, Maarif Kitabevi, stanbul, 1955.

____

;Divan

( A. Gl pnarl) 2.

Bask, nklap

ve Aka Kitabevi,

stanbul

1961.

_ _ _ _ ; Rind ile Zahid (Prof. Hseyin Ayar) MEB, stanbul 1993.

GARAUDY Roger ; slamn Vadettikleri, 3. Bask (Nezih Uzel) Pnar Yaynlar,

stanbul, 1983.

_ _ _ _ ;Sosyalizm ve

slamiyet,

Ankara, 1%8.

KAYNAKA

921

GAZAL mam ; Sapklktan Kurtulu (ev: M. Rahmi Balaban) Gayret Kitapevi, stanbul 947.

GKALP Ziya; Trklemek - slamlamak- Muasrlamak, stanbul, 1960. GKBERK Macit ; Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, stanbul J.990. GLE Nilfer; Modern Mahrem, stanbul, 1993.

GLPINARLI Abdlbaki ; Alu Kaife! - Gta, Caferi Mezhebi, Gerek Alevilik, stanbul, 1966.
_ _ _ _ ;Fuzuli, Trke Divan, Aka Kitabevi, stanbul 1961. _ _ _ _ ;Melamilik ve Melamiler, Gri Yaynlar, st~nbul 1992. _ _ _ _ ;slam Tarihi ve slamn lk Devri, nklap Kitabevi, stanbul, 1991. _ _ _ _ ; Kaygusuz Abdal, Hatayi, Kul Himmet, Varlk Yaynlar, stanbul, 1953. _ _ _ _ ; Melamilik ve Melamiler, Aka-nklap, stanbul, 193 l. _ _ _ _ ; Oniki mam, Emek Yaynevi, Ankara, 1960. _ _ _ _ ;Pir Sultan Abdal, Milliyet Yaynevi, stanbul, 1995. _ _ _ _ ; Simavna Kadsolu eyh Bedrettin, Remzi Kitabevi, stanbul, 1966. _ _ _ _ ;Tarih Boyunca slam Mezhepleri, Milliyet Yaynevi, stanbul, 1987.
_ _ _ _ ; (H.H.B. Veli) Velayetname, Remzi Kitabevi, stanbul, 1958.

_ _ _ _ ; Alevi - Bektai Nefesleri, Remzi Kitabevi, stanbul, 1963. _ _ _ _ ; Mevlanadan Semeler, 2. ____ ;
Mevlana'nn
Bask, Varlk Yaynlar

1958.
Bakanl,

Mesnevisi (1, II, 111, iV, V, VI} Kltr

Ankara

1989.
_ _ _ _ ;Hafz Divan erhi, MEB, stanbul 1985. _ _ _ _ ;Yunus Emre ve Tasavvuf, nklap Kitabevi, stanbul, 1992. _ _ _ _ ;Yunus Emre, nklap Kitabevi, stanbul, 1991. _ _ _ _ ; Tasavvuftan Dilimize Geen Deyimler ve Ataszleri, nklap Kitabevi,
stanbul

1977.

_ _ _ _ ;Mminlerin Emiri Hz. Ali, Der Yaynlar, stanbul 1990. _ _ _ _ ;Hurufilik Metinleri Katalou, nklap Kitabevi, stanbul 1989. _ _ _ _ ; 100 Soruda Tasavvuf, nklap Kitabevi, stanbul, 1969. _ _ _ _ ; Gelibolu'lu Ali - Knhl-Ahbar Tezkiresi, Kltr Bakanl, Ankara 1994.

GUITTON Jcan ; BOGDANOV Grichka., BOGDANOV lgor ; Tanr ve Bilim, stanbul,

1991.

GCYENER Fuat; slam Tarihinde Hazreti Ali, stanbul, 1946. GL Muhsin; Sdk Baba Divan, Ayyldz Yaynevi, Ankara, 1984.
_ _ _ _ ;Alevilik zerine Dorular, Ayyldz Yaynlar.

922

ALEVi VE BE!_TAi iiRl,J}.!!!!]l_rT_V_W--'J_S""'"i _ _ _ __

GLEK Ali Duran ; Alevi - Bektai Yolu, stanbul, 1993.

GLERMAN M. Hikmet; Bayezidi Bistami, stanbul, 1958.

GLAN Hasan; Pir Hac Bekta Veli ve Alevi Bektailiin esaslar, stanbul, 1975.

GLV~HAPOGLU Adil; Hac Bekta Veli, Yorum Yaynev,i Ankara

GNEY, Eflatun Cem; Halk iiri Antolojisi 1947.

_ _ _ _ ;Halk Trkleri 1 (1953) il (1956).

GZEL Abdurrahman; Kaygusu: Ab.Jal (1, il, III), Kltr Bakanl, Ankara, 1981

HALICI Feyzi ;Aklar Geleneine Gnmzde Halk Ankara 1992.

airleri

(Gldeste) AKDTYK,

HALDUN bni ; Mukaddeme (1, II, III), MEB. Ankan, 1992.

HALKARNAS Bahks ; Anadolu Tanrlar, stanbul, 1975. _ _ _ _ ;Hey Koca Yurt

HANERLOGLU Orhan; Felsefe Szl, Varlk Yaynlar, stanbul, 1984.

_ _ _ _ ; nanlar Szl, 2. Bas, Remzi Kitabevi, stanbul 1993. _ _ _ _ ; slam

nanlar Szl, stanbul

2. Bas, stanbul 1993.

---;Mutluluk Dncesi, Varlk Yaynlar, stanbul, 1%5. _ _ _ _ ;Erdem Dncesi, Varlk Yaynlar, 1966. _ _ _ _ ;zgrlk Dncesi, Varlk Yaynlar, stanbul, 1966.
HARAB Edip ; Harabi, Ayyldz Matbaas, Ankara, Tarihsiz.

HASSAN mit, BERKEY Halil, DEKAN' Ayla ; Osmanl Devletine Kadar Trkler, stanbul, 1987.
HAYAL; Bey Divan.

HEYET (Diyanet leri Bk.l ) ; Kur'an - Kerim ve Trke Anlam (Meali ) Ankara 1987 HEYET; Hz. Muhammed'in Ehlibeytle ilgili Hadisleri, Ayyldz Mat. Ankara 1990.

HEYET; Hsniye, Ak Kitabevi,

stanbul,

1958.

HEYET; Yunus Emre ile Hac Bekta (Bildiriler) stanbul 1971. HEYET; Trk Dili (Trk iiri zel Says) Say: 445-450, Ocak-Haziran 1989 Ankara. HEYET ; Meydan Larausse., ( I - XIII ) stanbul 1992. HEYET; Trke Szlk (TDK) Ankara 1992 HEYET ; Anabritannica ( 1 - XXII ) stanbul 1988. HIRSCHMAN Albert O. ; Gericiliin Retorii, stanbul, l 994.
HAM bn i; Hz. Muhammed'in Hayat (Es - Siret'n - Nebeviyye), Ankara, 1992.

HOCA Saadettin Efendi, Tacu'l-Tevarih /1, ll, III, iV, V) (. Parmakszolu) Kltr Bakanl, Ankara 1992.

KAYNAKA

923

HOODBHOY Pervez Amirali; slam ve Bilim, (BREY Eser) stanbul, 1993 HOURANI Albert ; Bat Dncesinde slam, (Celal A. Kanat), Sarmal Yaynlar, stanbul, 1994. Hz. Ali; Nech'l - Elelaga erhi, (A. Glpnarl) stanbul, 1972. Hz. Ali' den Devlet Adamlarna tler, stanbul, Tarihsiz.
IBN ARAB (Muhittin Ambi) Fususu'l-Hikem (M. Nuri Gen Osman) MEB, stanbul

1971. iKBAL Muhammed; Cavidname, Bankas Yaynlar, Ankara 1971.

NAN Abdulkadir; amanizm, 4. Bas, Trk Tarih Kurumu, Ankara 1995.

IRVING T. B.; slam Dnyas (l, 11,) stanbul, 1992.

VGN Hayrettin ; Ak Stk Pervane, Ankara, 1976.

_ _ _ _ ;Halk Edebiyat 1977. _ _ _ _ ;Geredeli

Ak

Figani, Ankara, 1994.

z, Mahir; Tasavvuf, Kitabevi Yayn, 5. Bask, stanbul 1995.

KABAKLI Ahmet ; Yunus Emre, stanbul, KALAFAT Yaar; slamiyet ve Trk Halk nanlar, Kltr Bakanl, Ankara 1996.
KALEL Ltfi ; Alevi - Snni nancnda Mevlana, Yunus ve Hac Bekta Gerei,
stanbul, 1993.

_ _ _ _ ;Kimliini Haykran Alevilik, Alev Yaynlar, stanbul, 1993. _ _ _ _ ;Taplacak lah, stanbul 1991. KARA, Mustafa; Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, Dergah KARAHAN Abdulkadir ; Fuzuli (Muhiti Hayat Klasikleri, 2. Bask, Ankara 1995. KAYA Haydar;
Alevi~ Bektai, Erkan,

Yaynlar,

3.

Bask,

1995. Trk

KARADAG Metin; Halk F.debiyat Anlat Trleri, Kars Yaynlar, Ankara 1995.
ahsiyeti)

Kltr

Bakanl

KAFESOGLU brahim; Trk Milli Kltr 8. Bask, Boazii Yayn, stanbul 1991. Evradi,
Edebiyat,

Manisa 1993.

_ _ _ _ ;Bektai lmihali, Ayyldz Yaynlar, Manisa 1989. KAYGUSUZ smail; Musahiplik, stanbul 1991. _ _ _ _ ; Alevilikte Dar ve (Darn Pirleri), stanbul, 1993. _ _ _ _ ;Alevilik, nan, Kltr, Siyaset Tarihi ve lkeleri (1. Cilt) Alev Yaynlar, stanbul 1995. - - - - ; Son Grg Cemi, stanbul 1991. KIRAK alar ; Merutiyetten Gnmze Gericilik, 2. Bask, mge Yaynlar, stanbul, 1994. _ _ _ _ ; Trkiye'de Gericilik (1950-1990), stanbul 1994.

924

Af:.EVi VE BEKTA RLER ANTQLOJ/Si

KIRDAR smet; Hac Bekta Veli, stanbul, KIY AFET Hasan ; Aliali, stanbul, 1993.
KiNDi YusufYakup; Felsefe Risaleleri (Mahmut Kaya), _ _ _ _ ; Osmanl Kim,
eriat

iz Yaymclk, stanbul 1994.

Ankara 1995.

KEEL akir; Alevilik Bozkrda Yanan Ate, Ard Yaynevi, Ankara, 1994.

Nedir? Ard

Yaynlar,

KOCA Turgut; Bektai Alevi airleri ve Nefesleri, stanbul, 1994.

_ _ _ _ ; (Onaran Zeki) - Gldeste (Nefesler, Ezgiler) Ankara 1987.

KOCATRK Mustafa ; ki Cihan Hazinedar Seyyit Veli Baba Sultan ve Trbesi,

Ankara. 990.

KORAY Cenk; Kuran,

slamiyet, Atatrk ve 19 Mucizesi, (12. Bask), Altn Kitaplar,

stanbul 1995.

KOCATRK V. Mahir; Divan iiri Antolojisi, Ankara 1962.

_ _ _ _ ;Tekke iiri Antolojisi, Ankara 1955

KO inasi ; Gerek slam Dini Nedir- Kur'ana Bakar msnz? ( 1,2,3), Ankara, 1984.
KO BEY Risalesi ; (Zuhuri Danman) Kltr Bakanl, Ankara l 985.

KOLAYLI Neyzen Tevfik; Azab Mukaddes, Roman Yaynlar, stanbul, 1948. KORGUN AL Muharrem Zeki; Eba Mslim (1,11), 1973. KORKMAZ Esat; Ansiklopedik Alevilik -Bektailik Terimleri S'zl, stanbul, 1993.
_ _ _ _ ; Enelhak, Nefes Yaynlar, stanbul, 1998. _ _ _ _ ;Drt Kap Krk Makam, ah Kulu Sultan Yayn, stanbul 1995.

KUTAY Cemal; Trke badet, 4. Bask, stanbul 1997. KUTLU emsettin;

____
air Dertli (1, 2) Tercman 1001 Temel Eser, stanbul 1979.

KPRL Fuat ; Bektai airlerine (nsz), stanbul, 1930.

;Osmanl

Devletinin Kuruluu, T.T.K., Ankar. 1988.

Bask,

_ _ _ _ ; Trk Dili ve Edebiyat Hakknda Aratrmalar, 3. Bask, stanbul, 1934. _ _ _ _ ; Edebiyat Aratrmalar, l. Ankara 1966. _ _ _ _ ;Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Diyanet Vakf, Ankara 1976. _ _ _ _ ; Trk Edebiyat Tarihi, 2. Bask, stanbul 1980. _ _ _ _ ; Trk Halk Edebiyat Ansiklopedisi, stanbul l 936. _ _ _ _ ;Trk Saz airleri; 1, II, 111, 1962; iV. 1964; V. 1965.

KUMRU Kenzl Mesaip;

(Hazrlayan:

Adil Ali Atalay) Can Yaynlar 1992.

KURDAKUL Necdet; Btn Ynleriyle Bedrettin, stanbul, 1977. KRKOGLU Kemal Edip; Seyyid Nesimi Divanndan Semeler, Kltr ve Turizm
Bakanl,

Ankara, 1985.
Edebiyat.

LEVEND Agah Srr ; Trk Dili

KAYNAKA

925

LEWIS Bemard ; slamn Siyasal Sylemi (OKSAY nsal), stanbul, 1993.

MAHMUD S. F. ; slam Tarihi, stanbul, 1962 MAKAL Tahir Kutsi; Trk Halk iiri Antolojisi, 1975, 1978.
MARDN erif; Bediuzzaman Said Nursi Olay, letiim Yaynlar, stanbul, 1994.

_ _ _ _ ;Din ve

deoloji, stanbul,

1990.

_ _ _ _ ; Trkiye'de Din ve Siyaset, stanbul, 1992. MASSIGNON l,ouis ; Kitabu Ahbari'l-Hallac. Paris l 922. MELIKOFF lrene; Uyur dik Uyardlar, Cem Yaynlar, stanbul, 1993. _ _ _ _ ; Eba Mslim.
MUMCU Ahmet; Divan - Hmayun, Ankara, 1976.
MUTLUAY Rauf; Trk Halk

Antolojisi, 1972. NOYAN Bedri ; Bektailik - Alevilik Nedir, Ankara, l 985.

iiri

_ _ _ _ ; Mehmed Ali Hilmi Dedebaba Divan, stanbul Tarihsiz. _ _ _ _ ;Seyyid Ali Sultan Velayetnamesi, Ankara, 1994. _ _ _ _ ;Veli Baba Velayetnamesi, stanbul 1994. _ _ _ _ ; Otman Baba Velayetnamesi, stanbul 1994. OCAK Ahmet Yaar ; Bektai Menkbnamelerinde slam ncesi nan Motifleri, Enderun yaynlar, stanbul 1983. _ _ _ _ ; Kalenderiler, TTK. Ankara, 1992. _ _ _ _ ;Trk Sufiliine Baklar, letiim Kitabevi, 19%. _ _ _ _ ; Menakpnameler, TIK, Ankara, 1992.
ODYAKMAZ Nevzad ; Bektailik, Mevlevilik, Mason) uk, stanbul, 1988. OHRI skende.r; Anadolu'nun yks, stanbul, 1987. ORAL F. Sreyya; Hz. Muhammed Niin ok Evlendi, Ankara, 1957.

OYT AN M. Tevfik; Bektailiin i yz, ( 1, il), stanbul. OZON Mustafa Nihat ; Osmanlca SzlUk, stanbul, 1958.
GEL Bahaeddin ; slamiyetten nce Trk Ki.iltr Tarihi, Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara, 1991. LEN Ali Nejat ; slamda Karanln Balangc ve Trk slam Sentezi, Ekin Yaynlar, Ankara, 1991.

Z Baki; Alevilik Nedir, Der Yaynlar, stanbul 1995. ___ ;Aleviliin Tarihsel Konumu, Der Yaynlar, stanbul 1995. _ _ _ _ ; Kurtulu Savanda Alevi - Bektailer, Ant Yaynlar, stanbul, 1992. _ _ _ _ ;Osmanllarda Alevi Ayaklanmalar, Can Yaynlar, stanbul 1989. Z GLAG; Ak Veysel Antolojisi, Uyum Yaynclk, Ankara 1998.

926

ALEV VE BEKTA iiRf.:.Rl_AN_T<_'O_W._Jl_s_- - - - -

ZBEY Cemal ; Alevilik zerine Tartmalar, Ankara, 1963.

_ _ _ _ ;Fakiri, Ankara, 1953. _ _ _ _ ;Sadk Baba, Ankara, 1957.
ZDEMR Ahmet; ykleriyle Agtlar, Kltr Bakanl, Ankara 1994.

ZCAN Pirsultan; Varln Douu. stanbul 1992.

ZERDM Sami N. ; Bir Don Bir Gmlek, stanbul, 1975.

ZKAN Aziz; Makalat- Hac Bekta Veli, Ankara, Tarihsiz. ZKAYA Zeki ; Muhammed Et -Ticani Es- Semavi ve Hidayete Erdim, stanbul, 1993. ZKIRIMLI Atilla ; Toplumsal Bir Bakaldrnn deolojisi Alevilik - Bektailik, Cem Yaynevi, stanbul, 1990.
_ _ _ _ ; Alevilik - Bektailik ve Edebiyat, stanbul, 1985.
ZTELL Cahil; Bektai Glleri, zgr Yaynlar, stanbul, 1985.

_ _ _ _ ;Halk Trkleri Evlerinin n, 2. bask, zgr Yayn Datm, stanbul 1983. _ _ _ _ ;Halk Trkleri, Varlk Yaynlar, stanbul, 195 3. _ _ _ _ ;Halk iiri (XIV-:VJI) Yzyllar, Varlk, stanbul 1955 _ _ _ _ ; Karn.caolan, Milliyet Yaynlar,
stanbul,

1978.

_ _ _ _ ;Krolu - Dadalolu - Kulolu, Milliyet Yaynlar stanbul, 1984. _ _ _ _ ;Pir Sultan Abdal, Milliyet Yaynlar, stanbul, 1978. _ _ _ _ ;Pir Sultann Dostlar, Milliyet Yaynlar, 1984. _ _ _ _ ;Yunus Emre, stanbul, Milliyet Yaynlar, 1971.

ZTOPRAK Halil; Kur'anda Hikmet, Tarihte Hakikat, Can Yaynlar, Ankara, 1956.
ZTR~ Yaar Nuri ; Tarih Boyunca Bektailik, Yeni Bayr Yaynlar, stanbul, 1990.

_ _ _ _ ; Kuran- Kerim Meali, Hrriyet Yaynlar, stanbul 1994. _ _ _ _ ;Kuran ve snnete gre Tasavvuf, 5. Bask, Yeni Boyut Y. stanbul 1993. _ _ _ _ ; Tasavvuf Ruhu ve Tarikatlar 3. Bask, Yeni Boyut Yaynlar, stanbul 1992. _ _ _ _ ; Yeniden Yaplanmak, Yeni Boyut Yaynlar, stanbul 1996. _ _ _ _ ; Hazreti Fatma, 4. Bask, Yeni Boyut, stanbul 1987.

PAKSOY Abdlkadir; Hac Bekta Destan, stanbul, 1992 PAMUKU Ekrem; Badat'ta lk Trkler, Ankara, 1994. PARMAKSIZOC';LU smet; Hoca Sadeddin Efendi, Tac't Tevarih (l,ll,III, iV), Kltr Bakanl yayn, Ankara, 1994.
PEHLVAN Battal ; Alevi - Bektai Dncesine Gre Allah, 2. Bask Pencere
Yaynlan, stanbul, 1994.

_ _ _ _ ; Alevi Bektai Fkralar, Pencere, stanbul, 1975.

KAYNAKA

927

_ _ _ _ ; Dadalolu, Deniz Kitaplar

Yaynlar, stanbul

1984.

_ _ _ _ ; Aleviler ve Diyanet, Deneme, stanbul, 1993. _ _ _ _ ;Bahe Biziz, Gl Bizdedir, Yazko Yaynlar, Ankara l 992.
stanbul, 1982.

PECEV brahim ; Efendi Peevi Tarihi, 1, il (Bekir Stk Baykal) Kltr Bakanl,

PEKOLCAY Necla ; slami Trk Edebiyat, 2. Bask, Kitabevi Yaynlar, stanbul, l '176.
RAHM Fazullah; Glzar- Hasaneyn, Can Yaynlan, stanbul, 1987.

ROY Oliver ; Siyasal slamn flas (Cneyd Akaln)" stanbul, 1994. ROUX Jean Paul ; Trklerin ve Mogollarm Eski Dini (Aykut Kazancgil) aret Yaynlar, stanbul l 994. RUSSEL Bertrand; Din ve Bilim, lstanbul, 1963.
SAD Baha; Bektailer, Trk Yurdu, stanbul, 1927.

SAMANCIOGLU Kemal; Alevi airleri Antolojisi, 1946. _ _ _ _ ; Bektailik Tarihi, stanbul, 1945. SAUSSEY Edmond; Trk Halk Edebiyat, Ankara, 1952. SCHIMMEL .Anne Marie; Tasavvufun Boyutlar, Adam Yaynlar, stanbul 1992. SENA Cemil; Hz. Muhammcd'in Felsefesi, Oka! Yayn, stanbul, 1967. SENCER Muzaffer; Dinin Topluma Etkileri, stanbul, 1969. SELUK lhan - Gencay eylan - enay Kalkan ; Trkiyede Alevilik ve Bektailik 2. Bask, Yn. stanbul, 1994. SEROUYA Henry ; Mistizm, Gizemcilik; Tasavvuf, stanbul, 1967. SERTOGLU Murat; Evliyalar Evliyas Hac Bekta Veli, (l,11) stanbul, 1966. SEVGEN Nazmi ; Dou ve Gneydou Anadolu'da Ttirk Beylikleri, TKAE, Ankara, 1982.
SEVM Ali ; Seluklular Tarihi, TTK, Ankara, 1982. SEYRC Musa; Abdal Musa Sultan, Ant Yaynlar, stanbul, 1992.
SEZGN Abdlkadir; Hac Bekta Veli, 4. Bask, Sezgin Ne, stanbul 1991.

SMTH Margaret, zlem Eraydm; Bir Kadn Sufi Rabia, nsan Yaynlar, stanbul

1991.

SOLAK smet; Zhre Ana, Cemden Gelen Nefesler, zmir, 1994. SOFUOGLU Cemal; Aklamal Dua Kitab, Diyanet Vakf Yayn, Ankara 1991. SOYRDEL Dominique; slam, stanbul, 1990. SZER Ahmet Necdet; Tekke iiri Antolojisi, nklap Kitabevi, 1997.
SZENGL Tark Mmtaz ; Tarih Boyunca Alevilik, 2. Bask, zm Yaynclk,
stanbul,

1992.

928

ALEVi VE BEKTA/ iJRLERi ANTOLOJiSi

---------------

SUNAR Cavit ; Tasavvuf Tarihi, A. . lahiyat Fak. Yaynlar 30, Ankara. SUNGUR Necati; Ahi Divan, Kltr Bakanl, Ankara, 1994. SMER Ali; Hac Bekta Veli'nin Bilimsel Ynleri, Ankara, 1974. SMER Faruk ; Ouzlar, (Trkmenler) TDAV, stanbul l 992.
- - - - ; Safevi Devletinin Ankara, 1976. _ _ _ _ ; epniler TDA V,
Kuruluu

ve

Gelimesinde

Anadolu Trklerinin Rol,

stanbul

1993.

AHN Yusuf; Kulhak, stanbul, 1987.

; Gnl Yolu, stanbul 1993.

AKR Ziya; Kerbela Yakas ve Kerbela'nn intikam (1,2) stanbul, tarihsiz.

Enver Behnan; Mezhepler ve Tarikatlar Tarihi, Trkiye Yaynevi, stanbul, 1964. AR Selahattin; slamda Tasavvuf, Toker Yaynlar, stanbul 1991.
ARDAG Rt; Hac Bekta Veli, erhi Besmele, zmir, 1985. ATIROGLU Ak Veysel; Dostlar Beni Hatrlasn, Bankas, Ankara. 1970.
EMS TEBRZ; Konumalar (Makalat) ev. M. Nuri Genosman, MEB, stanbul 1974.
ENER Cemal; Alevi Sorunu zerine Dnceler, stanbul, 1994.

APOLYO

_ _ _ _ ;Alevilik Olay, Yn Yaynlar, 2. Bask, stanbul, 1989. _ _ _ _ ;Alevilik stne Ne Dediler, Ant Yaynlar, stanbul, 1990.
ERF Mahzuni; Anadoluyu Kucaklayan Oan, (hsan Akta Derlemesi), Ankara, 1990.
EYHHSEYiNO<iLU H. Nedim; Bulan Aireti, Ankara 1990.

_ _ _ _ ; Krecik, Ankara l 993.

TABER Milletler ve Hkmdarlar Tarihi (1, 11, III, IV, V) MEB Yaynlar, stanbul

1991.

T ANRIKULU Rait ; Cemde Makamlar ve 12 Hizmet Bilgisi. Ankara, l 994 TANLL Server; slam amza Yant Verebilir mi?, Soy Yaynlar, stanbul, 1991. TATLISU Ali Osman; Esma'l Hsna erhi, Aka Yaynlar, stanbul, 1981. THOMAS'm ncili ; Ruh Madde, stanbul, tarihsiz. TEMREN Belkis; Bektailiin Eitsel ve Kltrel Boyutu, Kltr
1994. _ _ _ _ ; Tasavvuf Dncesinde Demokrasi, Kltr Bakanl, Ankara l 995.
TMUR Taner ; Osmanl ahmalar, Yaynlar, Ankara 1989.
Bakanl,

Ankara

_ _ _ _ ; Osmanl Kimlii,. Hil Yaynlar, stanbul 1986.

TMUROGLU Vecihi; Varidat, Trkiye Yazlar Yaynlar, Ankara, 1982.

KAYNAKA

929

TMURTA Kadri; Yunus Emre, stanbul,

_ _ _ _ ;Yunus Emre, _ _ _ _ ;Yunus Emre

inklap

ve Aka Basmevi, 2. Cilt, stanbul,

stanbul

1982. 1933-1934.

TOPRAK Burhan; Ballar Baln Buldum Kovanm Yama Olsun, stanbul, 1948.
Divan, Akam Matbaas,

TOY Erol; Trk Gerilla Tarihi, stanbul 1983.

TUNA YA Tank Zafer; slamclk Akmlar, stanbul, 1991.

TUN Mustafa ekip; Bir Din Felsefesine Doru, stanbul, 1957.

TURAN Osman ; Seluklular Tarihi ve slamiyet 3. Bask,'Boa:ii Yaynlar, stanbul, 1993. _ _ _ _ ; Seluklular Zamannda Trkiye, Boazii Yaynlar, stanbul 1992. TURAN
ernfetti;

Trk Kltr Tarihi, Bilgi

yaynlar,

Ankara, 1992.

TURHANER M. Nedim; Allah'ri Mezheplerle Mcadelesi, 2. Bask, stanbul, 1966. TRKDOGAN Orhan; Alevi Bektai Kimlii, Tma Yaynlar, stanbul 1995. ULUCAY mer; Alevilikte Toplu badet, Adana, 1993. _ _ _ _ ; Glbang (Alevilikte dua), Adana, 1992. _ _ _ _ ;Hoca Ahmed Yesevi, Adana 1995. ____ ____
;ah

Hatayi ve Alevilik, Adana, 1993. Veli Klliyesi ve

Dier

ULUSOY A. Celalettin; Geree ar, stanbul, 1987.

;Hac Bekta

Ziyaret Yerleri

_ _ _ _ ;Hac Bektai Veli ve Alevi - Bektai Yolu, 1980, _ _ _ _ ;Pir Dergahndan Nefesler, stanbul, 1988. _ _ _ _ ; Yedi Ulular, stanbul, 1992 ULUDAG Sleyman; Tasavvufun Mahiyeti, 2. Bask, Dergah Yaynlar, stanbul 1984. URAL Orhan ; Dost elinden Gelen Turna (Erzurumlu Emrah) Hrriyet stanbul 1976. UMAR Bilge, Trk Halknn Ortaa Tarihi, nklap, stanbul 1998.
UZUNARILI smail Hakk, Enver Ziya KARAL; Osmanl Tarihi, ( l - 6), Ankara,
Yaynlar,

1982. OK Bahriye; slamdan Dnenler ve Yalanc Peygamberler, Cem Yaynlar, 1996. LKEN Hilmi Ziya; slam Felsefesi, stanbul, 1994. ZM lyas; Gnmz Alevilii, slam Yaynlar, stanbul 1997. VURAL Orhan; Pir Sultan Abdal, stanbul, 1990. YALIN Aziz; Yorum ve Aklamalarla Makalat- Yalman Ali
Rza (Yalkm) ; Cenupta Trkmen Ankara, 1977. Hac Bekta

Veli, Ankara 1991. Kltr

Bakanl,

Oymaklar (1,11),