1

Bu eserimi, vatanmza, milletimize ve devletimize hayrl bir evlat olmas dei ile sevgili torunum Aybek Yldrm A L T A Y L I ' y a balyorum.

Bask : Prestij Matbaas -- Ankara - 2005 Tel : (0312) 394 29 76

Ksaltmalar

al. arg. o. din. es. et. hk. k. kin. kl. kn. mt. a.

: : : : : : : : :

alay ifadesi. argo sz. ocuk dilinde. din terim. eski dilde. etnografya ile ilgili. hkuki terim. kaba sz. kinaye. klasik terim.

konuma dili. matematikle ilgili terim.

f

: :

aka ifadest. airane ifade.

indekiler

nsz Deyimler Szlnn Orijinal raei * Maraql Bir sr Deyimler Szlk Kaynaka

nsz Dil tarihi, insanlk tarihi ile birlikte balmtr. Trk milleti, beeriyetin en eski. milletlerintlen biri olduundan dolay konutuumuz Trke de dil tarihinin en bandan beri kullanla gelen nemli dillerinden biridir. Dilimizle iigili ilmi almalarn ada anlamda 11. yzylda Kagarl Mahmut'la balad belirtilmektedir; ancak bu ahmalarm ve tartmalarn younluk kazand devir ise 19. yzyhn ikinci yars olmutur diyebiliriz. Bu dnemde batda okuyup lkeye dnen aydmlann getirdikleri bat zihniyeti dilde de kendini gstermitir. slam dininin kabulnden sonra zellikle 10. ve 11. yzylda Arap ve Fars kltrleri iie yakn temas kuran dilimiz kendine zg kimlik oluturmu ve bunu dier halklara da kabul ettirip, benmsetmitir. Bu kimliin oluturulmasmda Osmanl Devleti'nin kudretli imparatorluk hkimiyet ba rol oynamtr. Ancak 16. yzylm son eyreinde balayan duraklama ve peice gelen gerileme devri, devleti zaaf uratm ve zellkle de 18. yzylda devleti bu durumdan kurtarma arelerinin batda aranmas arhk kazanmaya balamtr. Batnn ekonomik ve askeri ynden Osmanh devletinden ileride olmas, Trkler arasnda bathlama zentisini kamlam ve tabi olarak bu durum, bath anlamda davran biimlerine ynelmeyi krklemitir. Bath gibi giyinme ve davran biimleri sosyal hayata gimi ve bat dilleri de, zellikle Franszca kltrel sahada kendini daha ok hissettirmeye balamtr. Sosyal hayatta grlen deiim dile de sirayet etmi, 19. yzylm ikinci yars dilde bathlamanm gemi azya ald zaman dilimi olmutur. Osnanl Devletinin enkaz zerinde kurulan Trkiye Cumhuriyeti tamamen batya ynelik metotlarla ie balam, an Trkecilie doru gidilmi, ancak bunun son derece hatah olduu anlalm^ ve bu yoldan dnlmtr. Ar Trkecilikten vazgeen Cumhuriyet Trkiyesi, Trk dnyas eksenli bir politika ile dilinize yeni bir yn vermitir. Atatrk zamanmda kurulan Trk D i l Kurumu, Trkiye merkezh, Trk dnyasm kucaklayan ancak bath metoarla ve baty da unutmayan bir politika ile dile yaklamtr. Atatrk'ten sonra ise byk bir orafyaya yaylan milletimizin Trkiye dmda yaayan halklar nedense gmezden gelinmi, yn tamamen batya evrilmi, yzyllarn birikimi uydurukaya kurban verilmi, "mill mar"a "ulusal dttr", "yemekhane"ye "otlanga" diyecek kadar kendinden kopuk ve zne yabanc bir yola saplmtr.

D Trkler konusundaki eilimler, bu knudaki ahmalar, nyargl ve tamamen siyasi amal kabj.il edilmi, bunlara polilik fair sina brhdrlerek "Turanchk (?!)"la edeer tutulmu ve damgalanm, mahkum edilmitir. Miiletimizin mal olmu kelineler Arapa ve Farsa kkenlidir diye bir kenara frlatliTU, yerlerine yeni uyduruka kelimeler bulunmutur. Bu durum da ne yazk ki, dier Trk halklar ile Trkiye arasdaki iletiini menfi ynde etkilemitir. Trkiye dmdaki kardelerimizin dilinde yaayan ve tamamen kendi malmz olmu kelimeler ve deyimlere srt evrilmi, yeni nesiller bylesi bir ortamda yetitirilmi, dolaysyla da dier haklanmzla aramzda biiyk bir kopukluk meydana gelmitir. Bunun skmtlann Sovyetler Birlii'nin

dalmasndan sonra daha iyi anladk ve anlamaya da devam etmelcteyiz. Gzel Trkemizin Trkiye dnda yaayan kardelerimizin dilindeki kelirne ve deyimlerle daha da zenginleecei ve dnya dilleri arasnda kgndine lyk yeri tutacana

inanmaktaym. Bu inanla da mrmn en gzel ve verimli yllarn dilimiz iin seve seve harcadm ve harcamaya da devam edeceim. Deyimler dilimizin, beeri ilikilerimizin, yarathmzl ilgili anlaymzn,

sosyolojik hafzamzn, inanlarmzn ve devlet feisefemizin, ksacas kltrmzn. yzyllar iinde kalplam anahtarlardr. B sebeple deyimlerimize kahplam zl ifdeler gzyle bakamayz. Tann tarafndan ilahi adaleti yer yznde salamak gayesiyle yaratlan ve bylesi yce bir misyonla grevlendirilen Trk Milletihin cihan tarihine hediye ettii Ulu nderimiz Atatrk'n henz 1933 yhnda Trkiye Byk Millet Meclisi'nde D Trklerle ilgili olarak syledii; "Bugn Sovyetler Birlii dstumuzdur, komumuzdur, mttefkimizdir. Bu

dostlua ihtiyacmz vardr. Fakat yarm ne laean kimse bugnden kestiremez. Tpk Osmanl gibi, tpk Avusturya-Macaristan gibi paralanabilir, ufalanabilir. Bugn elinde smsk tuttuu milletler avularndan kaabih'rler. Dnya yeni bir dengeye ulaabilir. te o zaman Trkiye ne yapacan bilmelidir... Bizin bu dostumuzun idaresinde dili bir, inanc bir, z bir kardelerimiz vardr. Onlara sahip kmaya hazr olmalyz. Hazr olmak, yalmz o gn susup beklemek deildir, hazrlanmak lazmdr. Milletler buna nasl hazrlanr? Dil bir kprdr... han bir kpmdr... Tarih bir kprdr... Kklerimize inmeli ve olaylann bld tarihimizin iinde btiinlemeliyz.

Onlann bize yaklamasm bekleyemeyiz. Bizim onlra yaklamamz gereklidir..." 6

eklndeki szlerini, hibir zaman unutmadan ve her ne pahasna olursa olsun, sorumluluunu tamak ve icra etmek iin mukaddes bir grev telakki ederek harfyen uymaya altm. Milli benliimizi ekillendiren, ona ruh veren ve nesilden nesle devam ettiren milli kltrmzdiir. Onu gelitirip, gelecek nesillere miras brakmada kullandmz vasta ise dilimizdir. "ahadetleri dinin temeli olan ezanlarmzm" minarelerimizde ebed mddet devam etmesi, yce devletimizin bekas ile kim olur. Devletimizin devam, milli uurumuzun idrak edilmesi ve onun vcut bulmas, mill kltrmze, en bata da dilimize verilen nemle ilgilidir. Ulu nderimizin " M i l l i uurdan yoksun milletler baka milletlerin ikardr." szn sylerken, bizlere de milli benliimizi bulma ve onu gelecek nesillere daha gl bif ekilde brakma idealini hedef gstermitir. Bir anlamda dilimize sahip kmak, devletimize sahip lcmakla e deerdedir. "Azmzda anamzn st olan" dilimiz ise Dou Trkistan'dan Adriyatik sahillerine kadar uzanan engin bir corafyada hkimdir. Her bir Trk kolunun konutuu dil ise Tannnm ilahi gzelliinden birer demet sunduu nadide inciler gibidir ve her birinin kendine has lezzeti, zarafeti vardr. Azerbaycan Trkesi de Dou ve Bt Trklnn kavak noktasmda bulunmann stnl ile kendine has estetie, incelie, musikiye ve zenginlie maliktir. 1985 yhndan balayarak 8 yl arahksz ve her gn ortalama alt saat ahp 1994 yhnda iki ciltlik "Azerbaycan Trkesi Szlii"n hazrlayarak yaymlamay baardm; ancak aym tempodaki ahmalarm devam ettirdim. Azerbaycan Trkesi

Ansiklopedisi zerinde 22 yldr lmaktaym ve yakn bir zamanda da bitirmeyi plnlamaktaym, 1988 ylndan beri Kuzey Azerbaycan'la okyakn temastaym. 1974 ylmdan beri de Gney Azerbaycan'la irtibat halindeyim. Her iki taraftki literatr, ulaabildiim kadanyla yakndn takip etmekteyim. 1985 yhndan beri her iki yrenin insanlarmdan ve doup bydm, Ouz yurdu Idr blgesinden derlediim szleri ve deyimleri topladm. imdiye kadar taradm eserlerden ve iliki kurduum insanlardan 27 000'den fazla deyim tpladm; ancak hem kankha meydan vermemek ve kullanclara kolaylk salamak hem de kitabm hacmini fazl bytmemek iin varyant deyimleri tek bir deyimde topladm ve bundan dolay ralcam 22 807 'ye indi. Her deyimin Trkiye Trkesi'ndeki karhn ulaabildiim kadaryla vermeye ahtm, ancak tamann veremedim; nk Trkiye Trkesi'ndeki deyimleri ihtiva eden eserlerdeki rakam, 7

benim eserimdekilerin yansma bile ulamamaktadr, takdiri

sevgili

okuyuculara

brakmaktaym. Bulduum deyimlerin bmsz bir kitap hlinde yaymlanmasnm lcltrmze az da olsa bir katk salayacamm inancnt tarnalctaym. Deyimler szln Azerbaycan'da kullanlan Latin alfabesinin harf srasna gre dizdim. Onlan blmlere ayrarak kendi ilerinde tasnif etmeyi; her deyimi, kitabn hacmini son derece bytr lcaygsyla bir rnekle gstermeyi uygun grmedim. Alfabetik sranm, istenen deyime ok abuk ve kolayca ulamada yardmc olaca kanaatini tamalctaym. Eseri hazrlarken baz konulara zellikle dikkat ettim. Trk Dil Kurumu'nun szlklkte uygulad lcurala uydum ve cmle balannda byk harf kullanmadm. Azerbaycan Trkesinde zel isimlerin ba harfieri cmle iinde kk harfle

yazlmalctadr ve ekleri de apostrofla ayrlmamaktadr. Bu durum, Trkiyeli okuyucular iin bazen kankha meydan vermektedir. Cmle iinde yazlan kehmenin zel isim mi. yoksa ifade edilen herhangi bir sz m olduu anlalmamaktadr. Buna engel olmak iin Trkiye Trkesindeki yazm lcurallarn uyguladm, zel isimlerin ba harfini byk yazdm, eklerini de apostrofla ayrdm; dorusunun da bu olduuna inanmaktaym. Baka bir konu Azerbaycan Trkesinde kullanlan zaman elcleridir. Bunlara dikkat edilmezse baz yanh anlalmalar meydana gelebilir. Azerbayan Trkesinde imdik zaman eklerini (-r, -ir, -ur, -r) alan baz kelimeler Trlciye Trkesinde emir kip elchnde aiglanabilir, buna dikkat edilmelidir. melc larak Azerbaycan Trkesinde "batmak" fiili "-r" ekini alarak "batr" ekline gelmitir. Bunun Trkiye Trkesindeki karl "batyor"dur; "yatmak" fiilinin imdiki zaman "yatr" eklindedir ki, Tiirkiye Trkesine gre "yatyor" elclinde algianmahdr. Buna dikkat edilmezse Trlcye Trlcesindeki gibi alglamrsa "batr", "yatr" emir kipi anlamn kazanr ki, bu da yanh anlalmalara sebep olabilir. Azerbaycan Trlcesinde gelecek zaman ekleri (-ar. -er), zarf fiil ekleri (-b, -ib, -ub, -tib), ykleme hli ekleri (-n, -ni, -nu, -n), bildirme ekleri (-d, di, -du, -d)'dr ki, daha ok konuma Bunlardan baka bazen dilinde kullanhr soru (dumand=dumandr, soru eki de

tindi=zordur).

cmlelerinde

kullanlmayabiliyor. rnek olarak "Bilirsn, a drdin alm gedirm hara?= Yavrucuum. nereye gittiimi biliyor musun? Bu kurallara dilckat edihnesinin gereini vurglamak stiyorum.

Bir baka konu ise bizde de ola; ancak baka bir iaretle gsterilmeyen seslerdir (kapal "e", arka damak "g'^si, hnltl "h"). Trkiye Trkesinde bu sesler "kapah, ak "e" (e) iaretiyle, n damak "g"si ile arka damak "g"si (g) iaretiyle, normal ve hrlh "h" sesleri de (h) iaretiyle karlanmaktadr. Azerbaycan Trkesi'nde bu sesler kendi zel iaretleriyle karlanmaktadr (kin=Ekin; Eli=Eli; Gytrk=Gktrk;

Qorqud=Korkut; Xtir=Hat r). Hazrladn bu eserde hatalarn ve noksanlarm olmas tabiidir. En salam ve anaz sarraf ise bunu kullanacak olanlar, yani okuyuculardr. Okuyuculann acmasz eletirlerini beklemekte ve onu zellikle istirham etmekteyim; nk bu tenkitler daha byk ve kusursuz eserlerin oluturulmasna yardmc olacaklar, bana da yn

vereceklerdir. Tenkitlerinden dolay sevgili okuyuculara imdiden sonsuz sayg ve kranlarm sunuyorum. Bu eseri hazrlarken benden yardmlann esirgemeyen ei bulunmaz dostum A l i amiL saygdeer rencisi Ofelya Yunuslu, manevi kz Vsale Ferhatl, Prof. Dr. smail merolu, Arif Rahimolu, A r i f Keskin, Babek Cavanir, sevgili dostum Habil Topalolu, Nilgn Ayta hanma ve mesai arkadam Onur zkan'a kalbi teekkrlerimi sunarm. phesiz k i , ahmalarm esnasmda mecburen en byk yalmzl ve acy yaattm sevgili eim Fatma Altayh'nm manevi desteini unutmam mmkn deildir. Benim gibi birine sabr ve metanetle tahamml ettii ve bu eserin ortaya kmasna yardmc olduu iin milli kltrmz adna onsuz teekkrlerimi sunarm.. Sayglarmla. nternet adresim: a]tayli_@yaboo.com 17. 10.2005 -

Glba-Ankara

Deyinler Szlnn Orijinal rnei Prf. Dr. Kamit Veli NERMANOLU

Aratrmac yazar Seyfettin Altayl'nn szlk deneyimi 1994 ylmda Ankara'da yaymlanan "Azerbaycan Trkesi Szl" adh eserde baaryla yanstlmtr. Bu szlkte kelimelerle birlikte deyimler de verilmitir. Fakat Seyfettin Altayl'mn sk sk bulunduu Kuzey Azerbaycan ve yazl literatrn yakndan takip ettii Gey Azerbaycan'dan toplad halk edebiyat rneklerinde byk bir zenginlie nalik deyimler hazinesi aratrmac yazar kendine cezb etmitir. Son on yldan fazla bir zamanda toplanan ve eskilere eklenen deyimlerin says yirmi bin civarndadir. Zengin edebi serveti ve tarihi ile deiik sluplara malik Azerbaycan Trkesinin deyimler hazinesi kukusuz k i , 20 000'den ok daha lzladr.
r

Gney Azerbaycan'dan toplanm deyimler, Azerbaycan'm Kuzey'dekilerden daha fazla dikkat ekmektedir. Aha dilinde eitimi olmayan, "Varlk" dergisini saymazsak, ok zayf bir medyaya malik olan Gney Azerbaycan'da uyuyan Trke yalnzca Azerbaycan Trkesi iin deil, genel anlamda Trke iin ok nemlidir. Deyimler, bir dilin varh, estetik ve edebi yn dolaysyla zel bir nem tamaktadr. Deyimlerin olumas, yaps ve kullanhnasi ayn bir konudur. En az iki kelimeden ibaret olan ve belirli bir anlam ifade eden sz ile e anlaml bir fonksiyonu yklenmelctedirler. Tarih boyunca meydana gelmi ve bylesi bir sre geirmi Trk deyimlerinin ilk meklerine Orhun-Yenisey abidelerinin dilinde, Kagarl Mahmut'un Divan- Egat-it Trk'nde, Balasagun'lu Yusuf Has Hacib'in "Kutadgu Bilik" adl eserinde, Dede Korkut Kitab'nda, Manas, Nesimi, Yunus Emre, Fuzuli, Krolu, Alpam, Mahtum Kuiu ve Abay'm dilinde vs. rasthyoruz. Deyimi olmayan, veya deyimi az olan bir dil yavan. gzellikten yoksun bir dil saylabilir. Azerbaycan Trkesi'nin kendine has deyim hazinesini edebi ve edebi olmayan deyimler olarak ikiye ayrmak mmkndr. Edebi deyimler edebiyatn dilinde kulianlm deyimlerdir. Yazh ve szl edebiyat iine alan bu deyimler belgelenni, dil deneyimleri kantlanmtr. Konuma dilinde ve yazya aktarlmam folklor dilindeki (halk edebiyal) nevcut deyimler ise edebi olmayan deyimlerdir. 10

Deyimleri graner ve biim yrinde kafakterlerine ayrmak mmkndr. Dil biliminin ilgili sahasmda (frazoloji) incelenen deyimler fiil ve isim grubu olarak tasnif edilir. Deyimler, yaplan ve ilevleri itibar ile zengin zelliklere sahiptirler. S. Altayh Azerbaycan Trkesi'nin deyimlerini alfabetik sra ile sralam ve mek vermeksizin onlarn anlamn (semantik) aklamtr. Bizce szlkte, deyimlerin ve kelimelerin rneklerle verihnesi zaruridir. Lakin rnek verilmesi mecburi deilse verilmeyebilir de. Dnya leksikoloji deneyiminde her iki yol da mevcuttur ve onlan karlatrmaya ihtiya duyulmamaktadr. S. Altayh, Azerbaycan Trkesi deyimlerinin her trn yazya almakla aik, karg, tekerleme, ibare olmakla haik edebiyatnda obje olan kahplam (ye ksmen kahplam) kelime gruplanm kayda geirerek anlamlann vermitir. Deyimlerin verilen anlamlarn yzde yz kabullenmek imkanszdr; fakat bu aklamalarn genel ksm yeterli saylabilir. Basit ve anlalr bir dil ile verilen anlm deerlendinreleri dakiklii , zll ile de seilmektedir. Deyim kmelerinin tespiti yeterlidir. Aratrmac yazann etik bakmdan kusurlu bilinen ve zellikle geni bir dairede kullanlmayan deyim rneklerini de toplamas ve szie dahil etmesi medeni cesaret olmakla birlikte bilim cesareti ve tabular bilim bakimndan ykmak deneyimidir. nanyoruz ki, etnografya ve etnoloji, psikoloji ve tarih uzmanlar iin de bu deyimler yeni aratrmalara k tutacaktr. Deyimlerin toplanmas, seilmesi kadar da onlann verilme sistemi ve anlambilgisi de yeterli kadar zor bir problemdir. Bizce Seyfettin Altayl bu problemi genelde halledebilmitir. Farkh yorurrflar da olabilir. Deyimlerle ilgili tartmalarn olmas da muhakkaktr. nemli olan ise araurmac yazar Seyfettin Altayl imdiye kadar yaplmam veya bu kapamda rastlanmam zor bir ii baarm ve bu eseri ile yalnz Azerbaycaninash deil tm Trkolojik sahay zengihletirmitir. Biz, aratrrmac yazan kalben tebrik ediyor, yaplm bu ok mhim iiu devamn bekliyoruz. 22. 12. 2002 Ankara

11

MARAQLIBtRSR li amil Trklr dnyanm qitsmd dvltlr qurmulr. Demk, onlr Avrasiya'da, Afrika'mn quzeyind yaayan onlarla xalq idr etmi, yntmi , onlrm

mdniyytlrin tsir gstrmi ,

elc d onlardan geniq lblilikl yararlanmlar.

Amerika qitsind yaayan Qzld rili, Maya,.Sin, Kecna vs. qbillrin dillrind kll miqdarda Trk szlri mvcuddur. Aradn-nalarn gldiyi nticy gr hmin dillrin ninki l t trkibind, hm d morfoloji v sintaktik quruluunda Trk dilinin qramatik quruluu aq-aydm z tsirini gstrir. Olduqca byk tarixi olan v geni raziy splnmi bir xalqm dili, mdniyyti, tarixi, dbiyyat layiqinc yrnilmmi dir desk yqin yanhha yol vermi olmanq. Trk dililik elminin banisi Kqarl Mh'mud saydr. Hqiqtn d onun Divani Liit-it Trk sri sadc ikidilli bir l t olmaybdr. Orada, yalnz dililiyimiz. folklorumuza, dbiyyat mza, tariximiz, corafiyamza dair d zngin material vardr. Brqama'h Kadri'nin 1530. ild yazd qramatika kitab da dililik elmimizin byk nailiyytidir. Btn sonlarmdadk bu uurlarla yna onu da etiraf etmliyik ki, 19. yzilliyin Trk qramatikalan rb dililik elminin tsiri altnda

yazlan

formalamaa balamdr. Dililikd qdim Hind, klassik Yunan v Roma, elc d rb dililik mktblri olmasma baxmayaraq bu elmin srtli inkiafma X I X . yzild rast glirik. Elmi-texniki sahd ilri xan Avropahlar kemiin tcrbsindn mhartl yararlanaraq zlrini

dnyanm apanc xalqlarma evirdilr vo qdrtli dvltlr qurdular. Texniki trqqi d dnyann n inkiaf etmi v mdini xalqlanmn 100 il grbilmdiyi ii, Avropalann 510 ild realladrmasma rait yaratd. Trklr d Avropa xalqmm inkiafmm srti il ayaqlamaq iin onlann yax-pis hr nyi varsa ox sahd tkrarlama a balad. Mexaniki tkrarlama bzi sal lr xeyir vermkl yana bzi sahlrd fsatlar trtdi. Qafqaz' ial edn Ruslarn tsiri altnd Azrbycan'da da elmi-texniki sahd Avropahlama meyli srtlndi. Bu, zn dililik elmi sahsind d qabarqh il

gstrir. 8 milyona yaxm halisi olan Azrbaycan Cmhuriyyti'nd dililikl mul olan 100'dn artq aradrma var. Dililiyin miixtlif sahlrin dair onlarla kitab, yiizlrl mqal ap olunub.

12

tlk baxda bu sahd srtlj bir irllyi nzro arpr. Yaxmdan tan olduqda iso byk boluqlarm, yrnilmmi sahlrin v problemlrin mvcudluu z xr.

Fonetika, morfologiya, leksika, xsusn leksikologiya sahsind mhm il r grn rb dililiyi (VII-XII yzillr) oxcildli l tlr trtib edrk, "qhnc" sznn 500, "ir" sznn 500, "dv" sznn is 1000 sinonimini myynl dirmidir'. Bunu da

dillrinm znginliyi kimi tqdim edir v onunla qrur duyurlar. ox ssf ki, bizlrd bel sanbalh i grlmdiyi bir yana, grmk istynlr d az qala hqartl baxrlar. Bugn dilimizd il diln "yax" v "iyi" vya "dayanacaq", "duraq" vs. szlri eyni dilin sinonimi kimi deyil, ayr-ayn dillrin szlri kimi tqdim etmy ahanlar daha oxdur. Bel bir raitd pe si qzetilik olan, floloji v tarix thsili alan, uzun illr "Trkiy'nin Ssi Radiosu"nun Azrbaycan Trkcsi yaynlannn rhbri ilyn

Syfddin Altayh, Fzuli demik n "yax adn yaman edib", tin ii asana evirmk n meydana atlb. Dili aradrclann grmli olduu ii grmy balayb. 8 il szbirl m lrini

aramsz il yrk iki cildd Azrbaycan Trkcsind il diln sz v

hat edn "Azrbaycan Trkcsi Szl"n tamamlayaraq M i l l i itim Bakanh'na tqdim edib v sri 20 000 tirajla ap etdirib. ox qsa bir mddtd satlb qurtaran kitabn zrind yenidn i giri n yazar, oxcildlik Azrbaycan Trkcsi

Ensiklopediyas 'n apa hazrlayr. Bel nhng bir i zrind ha-aha Azrbaycan Trkcsind il diln deyimlrin szlyn hazirlayb oxuularn mhakimsin vermyi

qrara alb. Bu i, dililiyimiz sahsind atlan ilk addm deyil. Tannm dili, alim, Azrbaycan'da son 50 ild ?ap lunan l tlrin mlliflrindn olan Prof. . Orucov Bak'da 1976. ild "Azrbaycanca Rusa Frazeologiya L ti"ni ap etdirib. Cmi 5500 sz hat edn l t yazd n szd deyilir: "Bel bir l tin yaranmas fkri hl 50. illrd domudu. Lakin o zaman bunu hyata keirmk n he bir maddi v metodoloji baza yox idi. Maddi bza dedikd, ilk vvl l tin "skletini" t kil edn kartoteka rizrd tutulur k i , bunsuz ciddi mnada mumiyytl hebir l t yaradlabilm z. Bu kartotekam yaratmaq n birinci nvbd

dild ilnn frazeoloji materialn zn tapmaq v sistem salmaq lazm idi. Mllif bel bir raitd i balamal olmudu" .
2

1 2

Seyidov, Y, Azrbayan dilinin z birlmljri. ,Qmpv, ., Azrbaycanca Ruca Frazeologiya Lti, ln nriyyat, s. 5, Bak, 1976 13

Onu da xatrladaq ki, rait olmadmdan ikaytlrtn Prof. . . Orucov uzun nddt Azrbaycan Elmlr Akademiyas Nsimi Adma Dililik rstitutu'nun ltilik bsinin mdiri v baqa rhbr vziflrd ahmd. Yni, yardmlar srasmda dili alimlr, labarantlar, aspirantlar, tlblr olmudu. Byk bir elmi heytin kmyindn yararlanan Prof. . . Oncov yazr: "Yazl mnblrdn, bdii dbiyyatdan,

ltlrdn, publisistik, xsusn yumoristik yazlardan vs. frazeoloji ifadlri seib gtrmk asan olduu halda canl dild ilnn ifadlri ( lbtt mllifm znn

bildiklri istisna olmaqla) toplamaq olduqca tindir. Odur ki, bunlan toplanaq n baqa bir yol da qahrd ki, o da harada olur-olsun (nclisd, nqliyyatda, radio v televiziya verililrind vs.) shbt zaman eitdiyimiz ifadlri drhal cib dftrsin qeyd etmkdn ibart idi. Demk lazmdr ki, lt daxil olmu canl dil materiallannn (frazeologizmlrin) mhm bir hisssi mhz bu yolla toplanmdr. Bu is qeyri3

mntzm, epizodik xarakter dad n tbii ki, uzun illr tlb etmidir" . Syfddin Altayh is yalnz Azrbaycan Cmhuriyyti'nd, Trkiy'nin dir-fCars blgsind ilnn Frazeoloji ifadlri toplamaqla kifaytlnmmi ran slam

Cmhuriyyti'nin Qrbi Azrbaycan, rqi Azrbaycan,' Zncan, Hmdan v digr blglrindn d materiallar toplayaraq kitabna daxil etmidir. Oxucu sual verbilr: Frazeoloji ifadlrin toplanmas bel bir zhmt dyr mi? Bu, dililiyimiz, dbiyyatnnza n verck? Bu suala tanmm air Bxtiyar

Vahabzad'nin aadak fikri cavab olabilr: "Bir dild ideomlann oxluu o dili yaradan xalqm qdimliyin, mitinin znginliyin v xsusn d dilin lvanlna n yax dlildir. Hrhans bir sz ideomatik deyimin iind mcazla verilir" . deomatik ifadlrin "gc bir d ondadr ki, bunlar trcmy glmz. Trcmsi mmkn
4

olmayan sz v ifadlr onu yradan xalqn ruhundan, zvqndn, dnc trzindn, adt v vrdiindn, hyat v mitindn domu ifadlrdir". Bel ifadlr hmin xalqn tfkkrn, kediyi tarixi yolu, flsfi baxm myynldirmkd ayr-ayn elm sahlrinin aradnclan n aar rolunu oynayr v hans dvrd yarandndan xbr verir. Termin kimi frazeoloji ifad, frazeoloji vahid, idiomatik ifad, qanadl szlr kimi ildiln blgnn
3

altnda nlrin verilmsinin srhddini Azrbaycan dililri dqiq

Oucov, . . ag, s.6 14

myynldirmmidir. Azrbaycan dililiyind bu msly hsr olunmu sird frazeoloji material, "frazeoloji birlmlr", "frazeoloji ifadlr", "frazeoloji vahidlr", "sabit sz bii m lri" ad altnda ildilmidir. Frazeoloji vahidlr n xsusiyyt hesab edildiyindn buraya atalar szlri sabitlik sas

v zrbmsllrin hams (S.

Cfrov, . . Orucov, K. liyv, A. Qurbanov), tk-tk szlrin mcazi rmzi nnalan: day, tlk (zl. Dmirizad), mcazi mnada ilnn obrazl tsviri

trkiblr: da qlbli, nazik xatir, qaranhq xyal (R. Mhrrmova), mrkkb szlr (S. Cfrov, . Dmirizad), qoa szlr: ss-ky, gzl-gyk, yri-yrii (M.

Mmmdov, mxtlif tipli sabit birlmlr: vcd glmk, midini ksmk, nzrd tutmaq, aln aq (H.-Byramov) daxil etmidir" . S. Altayl dililik elmimizin son aradrmalarmdan istifad edrk prakndliy son qoymudur. Dilimizi znginldirn v irinldirn ideomatik ifadlrimiz biziml qonu olan, nsiyyt yaradan xalqlann ksriyyti hsd aparm, z dillrini znginldirmk n ya hrfi trcm vya mnasn trcm etmkl z dillrind bel ideomatik
5

ifadlr yatadqlarna dair yzlrl nmun gstrmk olar. Frazeoloji vahidlrin sas hisssi canl danqda meydana xr v daha ox burada ildilir. Xalq danq dili, frazeologizmlrin yaranma mnbyi v yaama raitidir. Buna gr d dananm syldiyi ifad. sz birlmsi, on sylynin intonasiyasna, mimikasna uyun olaraq mxtlif mnalarda ildilir. Bu oxalarhlq v ox mnahhq dii znginldirir. Azrbaycanl aradrclardan Mirli Seyidov, Sleyman lyarl, Musa Adilov, Kamil Vli Nrimanolu, Kamal Abdulla, smayil Vli, Mmmdli Qpaq v baqalan deyimlrl ilgili aradrmalar aparn, tariximiz aydnhq gtirmk n deyimlrdn

qaynaq kimi istifad etmidir. Adlarm qeyd etdiyimiz mlliflrdn ikisinin Musa Adilov (Niy Bel Deyirik?) v Mmmdli Qpaq (Sz Almin Syaht) deyimlr hsr etdiklri kitablan nr edilmidir. Son zamanlar deyimlrin mifoloji yndn aradrmaqla tariximizin qaranhq

shiflrin iq salmaq meyli d artmdr. Bu yndn Gy Bana Udu, Bandan Tst xnaq deyimlrini inclyn Seyfddin Altayl'nm v ki Qot Ba Bir Qazanda Qaynamaz, Birbirini yeyirbr, A Gn
4

xasan, Gnn A Olsn

Vahabzad, Bxtiyar, Drin Qatlara q (Musa Adilovun "Qanadh Szlr" kitabma n sz), yaz nriyyat, s. 5, Bak, 1988 15

deyimlrini inely Gll Ylolu'nun aradrmalar lduqca diqqti kridir. Hr iki aradnc fakt v mlahizlrl Trklrin slam' qbul etmmi d n ncki driya

grl rin nzr sahr v deyirrilrin amanist, Gy Tanr inamh Trklr yaradld qnatin glirlr.

trfmdn

Frazeologiya il m ul olan aradnclar az bir material sasmda fikir v mlahizlrini yrdrdiilr. ndi onlnn linin altnda zngin bir qaynaq var. Bu qaynaq, dinlr tarixi il mul

dil tarixilrimiz, dialektoloqlanmza, flsf trixilrimiz,

olanlara v elc d qonu lduumuz xalqlarla laqlrimizi yrnnlr zngin qaynaq mnbidir. Qarda is yazm daha tin bir snaq gzlyir. ran slam Cmhuriyytind yaayan Trklrin il tdiklri frazeoloji birlrftlrin tamamn toplamaqla kitabn daha da tl<mil n rin nail olmaq!.

Masir Azarbaycan D,i, Elm nriyyatj, Bak, . 2;48-24.9, Bak, 1978

m -

abtknok alamak, gz ya dkmek. abrdan dm k rezil kepaze olmak, ahab tutmaq 1-zm suyu karmak. 2- siyetini, kiiliini, saygsm kaybetmek, alamak, gzya dkmek. liyakatini yitirmek. abad ediimok mamur edilmek, yaanabilir abrdan salmaq rezil etmek, yzne kar hle getirilmek, imar edilmek. kt, ar laflar sylemek. abad etmk (elmk) mamur hle getir- abir getmk bk. abrdan dm k. rnek, imar etmek. abrtni tyiw bkmk aznm payn abad olar blblym, xarab olar vermek, rezil etmek. gereken cevab verbayquu kaygsz, ilgisiz, neme lzmc mek. kimseler im kullanlr. abrn tkmk rezil kepaze etmek, haysiabad imaq 1-mamur hle gelnek. 2-insan yetini ayaklar altma almak. yaar durumda olmak. abrl olnaq terbiyeli olmak, ereili olabdai eyin harda qalb halimi, halini mak, dzgn hareket etmek, cidd olmak, soran yok. medeni davranlar sergilemek. ab donu parklayp barsaqlar abrsz l yas z rezil, kepaze; ahlksz, quruldanaq d kalayl, ii alayh olmak; terbiyesiz. st ba iyi olsa da ashnda ulsuz kimseler abrszlq etmk yzszlk etmek. iin kuliamhr. abi niysa kimi nisan yamuru gibi. sel abr etmk haya etmek, utanmak. gibi, ok gl. abr hya etmk (ebmk) 1-haya etmek, abi zmzm 1-mekke'de lotsal kabul ediutanmak, ekinmek. 2-bir ii yapmay hay- len kuyunun ad. 2-klasik iirde arap. siyetine, erefine uygn grmemek, onu abid qoymaq ansma ant dikmek, hatrasna ant yapmak, heykel dikmek. yapmamak. abr hya gzlmk nezaket kurallarma abqora tkmk bak. ab tkmk. abqora tutmaq bak. ab tutmaq 1. anlam. uymak. abr hyadan salmaq rezil etmek, kepaze abra dm k derlenip toparlanmak, dzenlenmek. belirli bir dzene kavumak. etmek. abr lyan tapdalamaq utanma duygu- abra minmk belirli seviyede eitim almak, kltrl olmak, belrli bir seviyeye sunu yitirmek, ayaklar altna lmak. abr hyas qalmamaq ar damar atla- gelmek. mak, yzszlemek. abra qslmaq haya etmek, onurunu kooabr qoymamaq 1-tahkr etmek, rezil et- mak iin susmak. mek, ar szler sylemek. 2-barap etmek, abra salmaq derleyip toparlamak, ahenkberbat etmek. ^ letirmek, arzulanan ekle sokmak. abr vcrmk rezil etmek, kepaze etmek, abr getmk (tklmk) rezil olmak, bayapt kt davran tenkit etmek, utan- kalan karsmda gln duruma dmek, drmak. etraftakilerin kendine olan saygsn kayabra dm k 1-derlenip toparlanmak, betmek. insani zelliklerini yeniden kazanmak. 2- abnua dynmir gururuna dokunmuyor, normal lale gelmek. hicap duymuyor. abra mindirmk (salmaq) deieyip to- abrma satanaq 1-rezil etmek. aalapaiamak, gze ho gelecek hle getirmek. mak, hakaret etmek. 2-sarknthk etmek, abra minmk deienip toplanmak, belirli tecavze yeltenmek. bir grnm kazanmk, gze ho gelecek abruulan kemk kendi nfuzuna, adma seviyeye ulamak. lyk lmayan bir hareket yapmak duruabra qslmaq hay etmek, ekinmek, munda olmak. utanmak. abrn alnaq (aparmaq, gtrmk, vermk) ar laflar sylemek, tahldr etmek, rezil etmek. 17

abrn atmaq vurdumduymaz tavrlar taknmak, hibir eyden utanmamak, hayaszlk etmek. abrn lin vermk haddini bildirmek, aznn lsn vermek. abrn (abrsm) tyin (gy skiy) bkmk rezil etmek, krc szler sylemek, azarlamak, laf sylemek. abrn gzlmk 1-edepli davranmak. 2saygl olmak, davranma dikkat etmek, seviyesiz davranlardan kammak. abrm tkmk rezil etmek. abrs getmk rezil olmak. abrsuu abb lin vermk birini rezil kepaze etmek. abrsuu lyib lin vermk onur krc szler demek. abrsn satn almaq arka kmak, himaye etmek, rezil olmasma izin vermemek. ae aparb susuz gtirn zeki insanlar iin kullanhr. ac apanb susuz gtirmk kandrmak, aldatmak. ac by, quru by 1-iflas etmi, vann youn kaybetmi bey veya zengin kimse. 2yoksul olup ancaq yksekten atan kimseler iin sylenen bir ifade. ac buraxmaq a brakmak, karnm doyurmasna engel olmak veya yiyecek vermemek. ac doydurmaq alar doyurmak, yoksula yardm etmek, fakirlere yardm etmek, sadaka vermek. ac qalmaq a kalmak, karnn doyuramamak, yemek bulup yiyememek. ac qarn 1-yoksul, fakir. 2-a karma, bo mide. ac qarua soyuq su gerekli olam deil de gereksiz ileri yapan insanlar iin sylenir. ac qoymaq 1-a brakmak. 2-gelir yolunu kesmek. elindeki mal mlknden mahrum ederek muhta druma drmek. ac quJam, dinc qulam zellikle siyasi bir dnce tamayan, kimselerle tartmalara bile girmeyen kimselerin kulland bir sz. "Kendi kemde kavgasz grltsz bir hayat srmem iyidir, onu tercih ederim" anlamnda.

ac qurd a kurt, a gzl, doymak bilmeyen, pisboaz. ac saxlamaq 1-a brakmak, yemek vermemek. 2-emrinde veya yanmda yaaya birine gereken ihtimam gstermemek, iyi bakmamak. ac torpaq susuz toprak, susam toprak. ac yalavac qaimaq 1-her eyden mahrun; olmak, a ak kalmak. 2-hibir ey yememek. ac yalavac qoymaq a ak brakmak, her eyden mahrum etmek. acan pastar grb ak ay iin kullanhr, "ay, pastar grdnden dolay rengi kam" anlammda. ac ac alamaq yamkl yankh alamak. hsann icini szlatarak alamak. ac adam sevimsiz, suratsz; ask surath. ac barsaq 1-sevimsiz, sevilneyen, holanlmayan kimse. 2-ince barsak. ac barsaq kimi uzanmaq uzanp gitmek, birbiri ardnca srekli gemek, yrmek, gelmek, bitmektkenmekbilmemek. ac kmk ac duymak, ac ekmek, keder duymak. ac danmaq ineleyic szler sylemek, kt konumak. ac gz yalar tkn k dert, keder ve srabn etkisiyle gz yalan aktrnak. ac gl 1-zoraki tebessm. 2-alayl, kmseyici gl. ac gn grmok mutsuz olmak, bedbaht olmak. ac hb kimi udmaq onur knc, aalayc bir laf, hareket karsnda sessiz durmak. sineye ekmek. " ac qlm kimi gy kilmk uzanp gitmek, boyu uzun ve biimsiz. endamsz olmak. ac sz danmaq kt szler sylemek. onuruna dokunmak, gnln incitmek, krmak. ac yel kt durum, bir yerde kanun dzen olmadm, glnn zayf ezdiini bildirir. ac elmk 1-ksmek, krlmak. 2-es. kadn, einden kserek baba evine gitmek. ac dm k (minmk) inat etmek, terslik etmek, isteinde direnmek. 18

aca dolmaq sinirlenmek, hiddetlenmek. aca saimaq 1-inat atma bindirmek, kendi tavr veya szyle birisinin inat etmesine sebep olmak, inatlatnnak, kzdrmak. 2-imrendirmek, kskandrmak. ac (acma) goimk sinirine dokunmak, yaplan bir harekete kzmak, sinirlenmek, kabul edememek, iine sindirememek, holanmamak, canm skmak. ac soyumaq (yatmaq) siniri yatmak, sinirleri gevemek, kzgmh kaybolmak, skinlemek. ac tutmaq sinirine dokunmak, hiddetlenmek, kzmak. acm tutur gct soyuq su i! tartmak iin ortam yaratan, ortaya tatszhk atan kimseye "seninle muhatap olmam, sana cevap verip tartmam" anlamnda sylenir. acna elmk (etmk) inadna yapmak. acndan alamaq siniieri boanmak, sinirinden alamak. acndan atlamaq sinirleri ayakta olmak, ok sinirlenmek. acndan dii diini ksmk burnundan solumak, ok sinhienmek. acmdan partlamaq hiddetinden kprmek, kplere binmek, sinirden patlamak. acu almaq 1-intikamm, cn almak, acsm karmak. 2-rvan almak. acn basmaq (bomaq, yemk) sinirlerine hkim olmak, hiddetini bastrniak, kendine hkim olmak. acn xarmaq (xmaq) asm karmak, intikamn almak. ^ acm soyutmaq siniierini yattrmak, sakinletirmek. acn (stn) tkmk hiddetini ... (zerine) boaltmak, iddetli azarlamak. aen tutdrmaq sinirlerini bozmak, kzdrmak, siniiendirmek. acq aimaq (xartmaq, xmaq) acsn karmak, intkam almak, almak. acq kdirmk a brakmak. ac kmk ii in yemek, hiddetlenmek, kzmak, sinirlenmek. ac elmk lcsp gitmek; (gelin) ksp baba evine gitmek. ac vermk 1-siniierini bozmak, birini bir hareket yaparak veya laf syleyerek

kzdrmak, sinirlendirmek. 2-nispet yapmak, imrendirmek, kskandrmak. achq dadmaq mutsuzlukla karlamak, kt gnler geimni olmak. acudan kpk qusmaq son derece fakir olmak, hibir eyi olmamak. acndan kpk qusur! alktan nefesi kokuyor, hava atmasma bakma ulsuzun biridir! acndan qrlmaq alktan lmek. acndan ldrmk alktan ldrmek. acndan lmk 1-son derece yoksul olmak, alk elanek, alk ekerek lmek. 2alktan lmek, son derece alk hissetmek, yemek ihtiyac duymak. acndan ryi getmk ok ackmak, alktan lmek. acndan yuxuda n siifrsi grmk maddi ynden sknt iinde olmak, zor artiar altmda yaamak. acsm almaq (xartmaq) 1-acsm kmak, intikamm, cnii almak, demek. 2acsn azaltmak, strabm dindirmek. acsm k n k belsm ekmek, yanl bir hareketin cezasn ekmek, karhn almak. ciz etmok ciz klmak, baaramaz hle getirmek. ciz qalmaq gsz olmak, gc bir eye yetmemek. ciz olmaq ciz olmak, bir eyi yapmak veya baarmak iin gayret etmesine ramen baaramamak. cizin qnini glye bir ey demeyen, ancak zavalh kimseleri ezenler iin kullamlan bir ifade, gaddar, zlim. cizlik etmk (gstrmk) cizlik gstermek, korkak davranmak, korkmak, cesaret etmemek, cesaret gstermemek. aclq kmok 1-alik duymak, ahk hissetmek. 2-alk elcmek, fakir olmak, geimi iyi olmamak. aelq diim k kthk olmak. aclq e'Ian et k lm oruct tutmak. aclq grmk fakirlikle karlamak. aclqdan xmaq 1-ktlktan kmak, yeterince yiyecek bulabilmek. 2-ahn gidermek.

aciqdan qaraimaq alktan lek, ok a olmak. aciqdan qurtarmaq 1-kt-iktan kurtulmak. 2-doymak, yemek iht-iyacm gidermek. a qapn, rt qapn faydasz ilerle uraan. vaktini heder edenler iin sylenr. aar salmaq 1-hrszlk yapmk, hrszlk etmek, bakalannn kilitli kapsm amak. 2-azm aramak, birisinin srnn renmek, iindekini bilmek gyesiyle onu denemek, yoklamak. aarm itirmk 1-kendini kaybetmek, ne yapacam bilememek. 2-k yolnu kaybetmek, lc yolu bulamamak. aarn tapmaq anhtarm bulmak, aresini bulmak. aaram sand, tkorom pamb ap her eyi sylerim, her eyi ifa ederim. ad gl azm! aklszcasna ve azna ne gcidiyse konuan kimseleri tenkit iin sylemr. ab aartmaq 1-silip sprp temizlemek, zerindeki pasm vs. krmak, parlatmak. 2-ap dkmek, bir srr ortaya karmak, gizli olan bir eyi sylemelc. ifa etmek, rezil etmek! ab aartmaq olmamaq herhangi bir eyden dolay bir durumu syleyememek, aamamak. ab gstrmk ap gstermek, bir eyi aarak gstermek, delil gibi sunmak. ab ortaia tkn k ifa etmek. ab tkmok ap dkmek, her eyi sylemek, btn ynlerini ortaya karmak. ab vrzon etmk bir srn btn herkese ap sylemelc, herkese yaymak. aa xmaq ortaya kmak, meydana kmak. aq danmaq ak konumak, gerei herhangi bir etki altmda kalmadan konumak. aq denok aka sylemek, yzne kar hibir eyi saklamadan veya anlalmam ynn brakmadan anlatmak. aq gzdon kirpik qoparmaq gzden srmeyi almak, son derece kurnaz olmak.

aq gzl baxmaq (getmk) 1-bir gyc\; nlayarak, idrak ederek. uurlu biimde yapmak. 2-dikkatie bakmak, uyank olmak. aq gzl etmk (elmk) bilerek anlayarakyapmak, uurlu ekilde yapmak. aq havada ak havada, bna, kapah yer dmda, danda. aq qalmaq bo kalmalc, kimse tarafmdan sahiplenmemek. aq qap 1-herkesm girebildii yer. 2konukseverhk, misafrperver! ik. aq qap buraxmaq ak kap brakmk. kapy temelli kapalmamak. kesip atmamak. aq qap gn kabul gn, beliii bir idarede halkn ikyetlenni ve taleplerini idarecilere bildirdii gn. aq qap zn hsrot qalmaq kendi hatas yznden herkes lcendine srtn dnmek. aq qapm itlmok anlamsz i j'apmak. aq qapn qrmaq bak. aq qfla aar salmaq aq qfla aar salmaq anlamsz i yapmak, manasz eylerle megul olmalc. aq qoymaq aik brakmak, kapamamak. aq olmaq ak olmak, samimi olmak, dncesini saklamamak. aqla xmaq skntdan kurtulmalc, rahata ermek, eziyetten kurtulmak, gzel gnlere erimek. alp salmaq ahp salmak, delcolte giyinmek. amam qap qoymamaq bak. dymdiyi qap qalmamaq. amaza dmok amaza dmek, klmaz bir duruma dmekj zor durumda kalmak. asa ovcundadr, yumsa yumruunda birinin emrinden kmayan, birine tbi olan kimseler iin sylenir. ad almaq ad almak. 1-isim yapmak, nam almak, hret kazanmak. 2-unvan kazanmak, rtbe almak. ad batrnaq ad batrmak, nfzunu yitirmek. itibarn kaybetriek. ad kmoki -kura ekmek. 2-adm anmak. shbet esnasmda birinin adm dile getirmelc. 20

ad xartb dyirma tda oturnaq byk adam ayaa yazmamaq adam hesabna n kazanmasna ramen yapt i nyle almamak, deer vermemek, insan yerine uyumamak. komamak. ad xarnaq 1-kt n yapmak. 2-n adam ayana yaznaq adam yenne koymak, deer vermek. yapmak, hret kazanmak, isim yapmak. ad elmk (etmk) 1-hret, an kazan- adam basmaq araba vs. ile bisini ezmek. mak. 2-nianlanmak, nianlamak. adam bana adam bama, fert bana, ad qazandrmaq isim yaptrmak, ntz ahs bama, her kiye, her birine. adam bynnok adam beenmemek, kazandrmak. ad qazanmaq n yapmak, hret, nam kmseye deer vermemek, herkesi deersiz kabul etmek. kazanmak. ad qonaq 1-lkap takmak. 2-birsi hak- adam crgsin daxii oimaq (qarmaq) knda kt tasavvur yaratmak. adam ne karmak, adam srasna girad qoynaq 1-hret kazanmak, yapt mek, deer verilmek, ahsyetli insanlar gzel ilerle adn ebediletirmek. 2-iftira inde saylmaya balamak. topluma kaatmak, lekelemek, rezil etmek. 3-ad koy- rmak. mak, yeni doan ocua isim vermek. 4- adam crgsin qoymanaq adam yerine lakap takmak. koymamak. ad qoyb getmk iyi bir isira brakmak, n adam dryas na dm k insan seline kayapmak. plmak, byk bir kalabalk iinde kalmak, ad olmaq 1-bakasna mal edilmek; baka- zdihamla karlamak. sna at edilmek. 2-adaklanmak. nian ta- adan deyil cdan adam deil cdam, kaba saba, insanlk yn olmayan kimse. klmak. ad san xarmaq (qazanmaq) n yapmak, adam deyir el iy iy yeyim grn ok gzel olan ey, insan cezbeden gzel mehur olmak. isim yapmak. yiyecek. ad tutmaq bak. ad kmk. ad vermk 1-haber vermek, ihbar etmek. adam elmk adam etmek, terbiye etmek, 2-deerlendirmek, kymetlendirmek. 3- yetitirmek. riitbe, makam vermek. 4-ad koymak, isim adam elyib ortaya xarmaq bak. adan elmk. vermek. ad yapdrmaq bak. yarlq yapdrmaq. adam evlad adam evlad, insan evlad, iyi adaq ek elmk henz yrmeye ba- aile ocuu, iyi yetimi kimse. lamak, ilk adm atmaya balamak. adam grmk adam gnnek, bir ii yapadaq i amaq bak. adaq ek elmk. mak iin nceden birini ayarlamak, vastac adaq durmaq (ocuk) ayakta durmay bulmak. dam hesab elmk adam hesabna koybilmek. mak, sayg gstermek, deer vermek. adaq eimk adaklamak, nian takmak. adaq yerimk yeni yeni yrmeye bala- adam iin xmaq adam iine kmak. 1 adam srasma girmk, toplum iine kmak, adm atmak. dam atadan Nuh babadan bir gelenei, mak. 2-toplumun iyi ahsiyetleriyle ilikide adetin veya eyin ok- eskilerden kaldn olmak. bildirir. adam kimi adam gibi. 1-dikkatli ve edepli adam arasna xarmaq topluma iine bir ekilde, doru bir ekilde, kendi yoluyla. 2-hakkyla, bir eyi haklcederek. karmak, deer vermek. adam arasma (srasma) xmaq 1- adam kimi sz demk adam gibi laf ko-r. oeukluktan veya ilk genlikten kurtulup numak, insana yakr laflar etmek. bymek. 2-toplum arasma kmak, top- adam qabana xartmali deyil iyi deifc grn, tad vs. ktdr. lumda kendine yer edinmek.

adam qthmda adm yokluunda, ie yarayan kimselerin bulunmad zamanda. adam qomaq adam vermek, adam komak, yardm gyesiyle birinin yarma birini vermek, birlikte yollamak. adam ol! adam ol!, adam gibi davran! adam olacaq uaq poxundan m hurdur k. adam olacak ocuk ..lcundan belli olur. adam olan iki kr tiy dm z (aldanmaz) adam olan iki kere aldanmaz, akl banda olan insan bir kere hata yapar, bir kere tuzaa der. adam olmaq 1-adam olmak, aklh ve terbiyeli olmak, arbal olmak. 2-kendine ekidzen vermek, bir i sahibi olmak. adam olmayan yerd adamdr 1-adam kthmda adamdr, koyunun olmad yerde keiye abdurrahman elebi derler. 2henz ergenlememi erkek ocuk. adam lck doru davran sergilenmesi gerektiini bildiren bir ifade. adam trndir kimseye dolcunmayan ve akh banda olmayan kpekler iin kullanhr. adam olub ortaya xmaq toplum iinde kendine yer edinmek. adam sanaq adam sanak, birinden kurnazhkla menfaat salamak. adam salmaq 1-vastac yollamalc. 2-bir kimseyi aramak iin birini yollamak. adam sanmaq bir kimseye deer vermek, nemsemek. adam saymamaq adam saymamak, hrmet etmemek, sayg gstermemek, takmamalc. adam srrafi olmaq adan sarraf olmak, insanlan iyi tamyabilmek, karakterlerini abuk zebilmek, insan sarraf olmk. adam srasna daxil olmaq (girmk, kemk) bak. adam crgsin qanmaq. adam siftin dm k adama dnmek, normal insan suretine brnmek, kt veya pejmurde hli oradan kallcmak. adam szndn blli olar (bilinr) adam sznden belli olur, "bir insanm azm ap lconumas ile yknde ne olduu anlalr" anlammda. adam zn hsrt qalmaq bir yerde tlclp lcalmak, kimseyle grememek.

adam yerind tutmamaq bak. adam yerin qoymamaq. adam yerin qoymaq adam yerine koymak, adamdan saymak, varlm kabul etmek, deer vermelc, sayg gstermek, nemsemek, insan muamelesi yapmak. adam yoxluunda adam saylmaq (hcsab edilmk) adam yokluunda adam saylmak, deerli kimselerin bulunmad yer ve zamanda mecburiyet karsnda deer verilmek, kendinden faydalamlmak. adama bir qdh vurmaq birer kadeh iki imek. adama dnmk adama dnmek, temizlenip yeni elbiseler, gzel eyler giyinmek, alml, cazibeli duruma gelmek. adama qa>vmayan yoz lcimse, toplumdan, insandan kaan. adama oxamaz 1-adama benzemez, ok irkin, suratsz kimse. 2-insana yakr davramlar sergilemeyen, ok lct, edepsiz lcimse. adama sz bir yol diyrlr insan olan laftan anlar, nasihat dinler. adama yovumaz insanlardan kaan, lcimseyle pek ilikiye girmeyen, kendi dnyasmda yaayan kimse. adama yovumaz balc. adama yovumaz. adamdan az istyir kesmeyen makas, bak vs. admdan saymaq damdan saymak, deer vermek. adam bir pulluq elyib araya qoymaq be parhk etmek, rezil edip ortada brakmak. adamu ad xana kimin can xsn adamm ad lcacana can ksm, ad ktye lcm bir insanm sonraki btn davranlar hep o gzle deerlendirilir. adamn ah gedir hayranhlc ifadesi. adamn az aq qalmaq hayret ve aknh bildiren bir ifade. adamn bana dm k 1-aniden aklna esmelc. 2-bir eyi ani hatrlayarak mnakaay uzatmak. adamn bana qalmasn oyunu gtirmk bama bin bir trl i amak. adamn li zn yapr hayret, znt veya utanma duygulnm ifade eder. 22

adamn lini yandnr insann elini yakyor, ok pahaldr. adamn ti tklr hicap duyulacak, utanlacak bir davran iin kullanhr. adamn gz qaralr usuz bucaksz, sonu grnmeyen veya ok yksek olan eyler iin sylenir. adamn qan donur 1-ok rktc, korktucu, hayrete drc eyler iin sylenir. 2-ok souk havalar iin kullanlr. adamn (insann) smyn gizddir bir mzik, alama veya olayn vs. insana son derece etki etmesi, ok yankh olmas, dokunmas karsnda sylenir. adamna dm k (rast gimk) adamna rastlamak. 1-iten, hlden anlayan birine rastlamak. 2-laftan anlamaz, aksi biriyle karlamak. adamua gr adamna gre. 1-lyk olduu ekilde, herkesin yeteneine uygun olarak. 2-insanlar arasnda ayrcalk gzeterek. adamn tapmaq adamm bulmak. 1kendine benzeyen birini bulmak, onunla arkadalk yapmak. 2-bir ii ypabilecek, bir problemi halledecek kinseyi bulmak. adamlq snd qalsn adamlk sende kalsn, her eye ramen sen iyi davran. adda budda danmaq dereden tepeden konumak. addm amaq adm amak, git gide hzh yiirmeye balamk, (yryte) hzlanmak. addm addm gzmk adm adjm gezmek, her tarafn gezip dolamak. addm addm izlmk adm adm izlemek, adm adm takip etmek. addm atdrmamaq adm attrmamak. 1bir yere kannamak, brakmamak. 2yanatrmamak, engel olmak. addm atmaa qoymamaq admn attrmamak, hareket etmee msaade etmemek, imkn vermemek. addm atmaa taqti qalmamaq adm atacak hli kalmamak, takati kalmamak (yorgunluktan, hastalktan vs.). addm atmaq adm atmak. 1-dzenli admlarla ilerlemek, yrmek. 2-yeni bir ie balamak.

addm atmaq mmkn deyil (olmur) adm atmak mmkn deil, girilmesi mmkn olmayan. addm atmamaq adm atmamak, hi gitmemek, hi uramamak, ayak basmamak. addm gtrmk adm amak, yrmek, yrmee balamak. addm dakla izi qabaqda dzenbaz, hilekr, eytan kimse. addmna haram qatmamaq admlarm hzlandrmamak, hzlanmamak, sratlenmemek, yava yava yrmek. addmna haram qatmaq admlarn sklatrmak, yryn hzlandrmak, sratlenmek. addmn atdrmamaq admn attrmamk, bir yere gitmesine, gelmesine veya girmesine engel olmak. addmn atmadan adm atmadan, henz balamadan. addmn atmamaq 1-bak. addun atmamaq. 2-inat etmek, inatlaarak hibir ey yapnamak, inadm yrtmek. addmnu geri gtrmk admm geri almak, bir konudaki fikir ve tavrndan dnmek, srarc olmamak, taviz vermek. addmn itirmk armak, ne yapacam bilmemek. addmm knara qoymanaq yanh adm atmamak, izgisinden kmamak. addmn yavatmaq admlarn yavalatmak, yavalamak. addmlarn anaq admlarm amak, hzlanmak, sratli ylimeye balamak. Adm'dn xatm 1-dnyanm yaratlmdan bugne kadar, ezelden ebede. 2-hibir zaman. adt grmk det grmek, kanamas olmak (kadm). adt etmk (elnk) bir eyi ok tekrar ederek ona ahmak, renmek, alkanhk kazanmak. adt oimaq det olmak, ahkanlk llini almak. adt dnmk alkanhk hline gelmek. adt sadiq qalmaq detlere bah kalmak, geleneklere ve greneklere bal kahnak, uymak. 23

adti olmaq deti dlmk, allcanl olmak. adti umtmaq detini unutmak, ahkanlm unutmak. adtini dyi dirm k davramlarm, ahlcanhm, huyunu deitirmek. adtini pozmaq alkanhm bozmak. adtini trk elmk (trkitmk) hkanhridan vazgemek. adtten knar olmaq allmam, grlmemi olmak. ad azndan dm mk her zaman birinin dilinde olmak, hep hatrlanmak. ad almaq (sylnmk) ad amimak, hatrlanmak, yad edilmek. ad batmaq ad batmak. 1-ad unutulmalc, kaybolmak, kaybolup gitmelc. 2-hretini, ann. nfuzunu, itibann kaybetmek, rezil olmak. ad batm ad batasca! 1-ilenme (beddua) anlammda birine olan kzgnl dile getiren, "Allah beln versin, lesin" anlamma gelen bir itde. 2-kt isim brakarak lm, lnetle anlan lm birisi iin kullanlr. ad bel kilmmk ad bile anlmamak, hi nem verilmemek, ad hi gemenek. ad bizim dad zgnin bana ait olduu hlde keyfini bakalar sryor. ad kilmk ad anmalc. 1-anlmak, yad edilmek. 2-aday gsterilmek. d xmaq ad kmak. 1-mehur olmak, nlenmek. 2-kt hret kazanmak, lekelenmek, ad ktye kmak. 3-hakk olmayan bir n yapmak. ad daa yazlmaq lmek, vefat etmek. ad dliy xmaq ad deliye kmak, ad ktye kmak, ok sinirli, asabi eklinde nlenmek. ad dildn dil dm k ad dilden dile dmek, mehur olmak. ad dildn dm k ad anlmamak, hatrianmamak, unutulmak. ad dilindn dm mk d dilinden dmemek, hep yad etmek, hep anmak. ad dilird dastan (zbr) olmaq mehur olmak, ad dillerde dolamak, hret ka^afimak.

ad dillrd gzmk (olmaq, sylnn k) bak. ad dillrd dastan olmaq ad dillr dm k bak. ad dildn dil dm k. ad eidilm k ad duyulmak, tannmak, n yapmak, hret kazanmak. ad (ortalqdan) gtrlmk artk ad anlmamak, untlup gitmek. ad xarab olmaq (tutulmaq) ad ktye kmak, kt isim yaprnak. ad xbrim yoxdur kesinlikle haberim yoktur, hi haberim yk. ad it dftrind d olmamaq ad san olmamak, nl olmamak. ad kemk ad gemek, ad anlmak. ad kini bilmk avucunun ii gibi bilmek, ok iyi biln&ek, en ince detayma kadar bilmek, iyi tanmak. ad qalmaq ad kalmak, kendiriden sonra iyi bir i, eser btrakp gitmekle ad ebedilemek. ad qara glmk lmek. ad qarmaq ad karmak, bir olayda ilgisi olmad hlde ilgsinin olduu sylenmek. ad quiana dymk ad kulana ahnmak, duymak, adn iitmek. ad olmaq bakasma mal edilmek, bakasna ait edilmek. ad olmamaq bak. ad it dftriid d olmamaq. ad ortahqdan gtrlmk bak. ad gtrlmk. ad pis xmaq ad ktye kmak, kt ad bralcmak, ktlkle anlmak. ad pozulmaq lretini, rfuzunu kaybetmek. ad stnd olmaq 1-ad stnde olmak, adndan belli olmak. 2-bir kadnm kocas olmak. ad stnd qaym oisun adyla bin yaasn. ad var z yox ad var keridi yok, halcknda konuulan, lakin gerekte olmayan, uydurulmu ey. ad yadndan xmaq kafas son derece kark oimak, meguliyeti olc olmalc. ad yannaq nfuzunu, hretini kaybetmek; 24
;

ad yaxla kiin k ad iyilikle aml-. mak, vlmek. adnn dyi dir rm bir iddiaya girildimde, bir eym olmas veya olmamas konusu tartldnda kullanlr. adm zgdn soruuram iim bamdan akmdr, kafam ok karktr. adn adlara qalsn (qoyulsun, yazlsn) lesn. adn bata! adm batsn! ilenme ifadesi. adm batsm! bak. adm bata! adn k (tut) qulan bur (birini) temiz kalpli olduundan dolay anarsan lafmn zerine kar, iy adam lafmm zerine gelr. adn (adn) eit zn grm adm an yzn grme, grmeye demez, tanmaya demez. adn laqq! adma yemin olsun, dini ynden kutsi saylan kimselerin adn alm birinin ismine edilen yemin. adm dir-da d mir,' yunalsan, yumal! en asab ve inat kimseyi bile bir eyle yola getirmek mmkndr. adn oldu gblk, gir sbt adn km dokuza, inmez sekize, adn bir konda kmsa hep onunla anlrsn, admla ilgili bir kanat olumasa kolay koly deimez. adn yansn! bir ilenme ifadesi. adna basmaq bir eyi baka bir adla satmak, vermek, sylemek. adna xmaq kendine almak, bir ii kendi yapm gibi hareket etmek, yaymak. adna dymz adma, unvanma, mevkisine yakmaz anlannnda. adna qara yaxmaq iftira etmek. adma lk vurmaq adm lekelemek, adna leke almak. adna sanna layiq adma sanma lyk, anma hretine lyk olan. adua sanua layiq oimamaq adna sanma lyk olmamak, anna ve hretine lyk olmamak. adna tbil alnmaq (dylmk, vurulmaq) alay konusu olmak. adna yaramaq lyk olmak.

adndan danmaq adna konumak, birisinin yerine konumak, bn isine vekaleten konumak. adndan istifad etmk adndan yaratianmak, hretini, nfuzunu kullanmak. adm azma almamaq adn azma almamak, anmamak, nefret ettinden, kzdmdan, darldmdan dolay adm dahi sylememek. adn bala adm bala, adm syler misin? adm nedir? adm baqasna (zgsin) qoymaq kt davranm bakasmn zerinc atmak. adn baqasmdan sorumaq kendinde olmamak, kafas ok megul olmak. adn batrmaq adm batrmak. l-rezil, kepaze etmek, onurunu, haysiyetini zedelemek. 2-reziI olmak, ad ktye kmak. 3-kendine olan itimad sarsmak. 4-hretini kaybetmek, adm biabr etmk (elmk) 1-rezil kepaze etmek. 2-namusunu lekelemek. adm kmk adn anmak. 1-anmak, yad etmek. 2-hakkmda konumak. adm damaq adm tamak, nn, ismini tamak. adm gy qaldrmaq methetmek, vmek, hakkmda gzel szler sylemek. ad hallandrmaq adm annak, yad etmek, adm dile getirmek. adn xarab elmk (etmk) bak. adn batrmaq. adn qorumaq adma leke srlmesine engel olmak. adn qoydun R id birin de birin eid_ bakalannm d konumasma, dncesini aklamasma izin ver. adn qoymaq 1-adm koymak, karhn, deerini veya fiyatm beliiemek, kararlatnnak. 2-nian takmak, adaklamak. adn tutmaq adm anmak, hatrlamak. adm tutub glmi m sana gvenerek geldim. adn ucaladrmaq adm yceltmek, hretini yceltmek. adn vermk birinin szn baka birine ulatrmak. adn yad etmk adm anmak; hatrlamak. adm yad etmnk adn anmamak. 25

adm yaxla kmk birini vmek. a dm k ak dmek, salarna vs. ak adnn qulu olmaq adna yakr hareket dmek, beyazlamaya balamak, beyazetmek, hep an ve erefle yaamak. lamak. adyla deyilmk mehur olmak. a elmk haddini amak, an taviarda adyia sanyla adyla sanyla, bilinen h- bulunmak. reti, n ve vasflaryla. a gn mutluluk, saadet. afaran maq korku sonueu an heyeean a gn alamaq mutluluk aramk, saadet duymak. arzulamak. ai'at aparm (aparsm sni)! beiya rast- a gn grmmk hayat zindan olmak, layasm! bedbaht olmak, ekilmez bir hayat srmek. afat vurmaq afet gtrmek, tbii felkete a gn keirmk mutlu bir hayat srmek. uramak. dolu vurmak, sel gtrraek vs. a gn n burnunun ucu gynmk afat ainmaq gcn kaybetmek, zayf- mutlu bir hayata hasret kalmak. lamak, takati gitmek. a gn yar olsun ak gn yar olsun, mutlu afiyt olsun! afyet olsun! bir ey yiyip ol, mesut ve bahtiyar ol. ienlere shhat arzusu bildiren bir ifade. a,gn xarmaq rahata erdirmek, mutlu aftafaya lalal'a demk iyice ihtiyarlamak, etmek, meut etmek. yalanmak. a gn xmaq gzel bir hayat srmeye aftafa lyn iki dst, am nahar he zad balamak, kimseye muhta olmamak, terifat, karlama ok iyi, ancak yemek mutlulua kavumak. imek iin hibir ey yoktur. a gn atmaq kt gnleri geride braagah etmk (elmk, qlmaq) agh etmek, karak mutlu gnlere ulamak. bildirmek, haber vermek. a g lsrt qalmaq bak. a gn n agah olnaq agh olmak, haberdar olmak, burnunun ucu gyn n k. bilmek. a gnlr qovumaq mutlu gnlere kaa akar hqiqt apak gerek, gerek, vumak, skmth gnleri geride brakmak. gz nndeki hakikat. a gnl a rkli olmaq mutlu ve refah a akar sbut apak delil, her eyi ak- iinde olmak. layan, ispat eden delil. a gnl olasan! mutlu bir hayatn olsun! a at arpa yemz? k. ihtiyar, yah birisi- bir alk ifadesi. nin gen bir kadm veya kza sarkmtlk a gnl olmaq mutlu olmak, bahtiyar etmesiyle aralarmda geen ve gen kadmn, ohak, mesut olmak, gzel mr srmek. kzm yal erkee hitaben, "senin aznm a gn alar qalmaq bama felketler harc deil, dilerini krar, yiyerezsin vs." gelmek, mesut gnlerinin yerini bedbahthk eklinde syledii bir ifade. almak. a bayraq qaldrmaq teslim olmak, teslim a gn gy sgiy dylmk mutluluu olduunu bildirmek, beyaz bayrak ekmek. elinden almmak, ekilmez bir hayat srmea bir, qara iki dillnmmk sylenen ye mecbur edilmek. szler karsnda susup kalmak, korkudan a gn qara glmk (olmaq) mutluluu cevap verememek. elinden gitmek, felketle karlamak. haa bltan (yalan) kocaman yalan, byk yat alt st olmak. yalan, tamamen yalan, temelli yalan, bh- a gnn qara elmk eziyet etmek, tan, kuru iftira. mutlu gnlerini kenceye evirmek. a ciyr 1-korkak, tabansz. 2-akcier, a qarasma baxmamaq iyisine ktsne insan ve omurgah hayvanlarda gs kafe- bakmamak, ne olsa kabul etmek. sinde olan solunum organ olan cier. a otdan balta sap, qrlar (snar) bif ini a dediyin qara demk ak dediine kara d dzldrm bu benim iin nemsizdir. demek, inat etmek ve anlamaya yana- a paltar geymk mutlulua ermek, mutlu mamak. gnlere ulamak. 26

a salmaq inandrmak; yama yapmak. 1ikna etmek, birini, bir eyin kendi dnd gibi olmadma inandrmak. 2pantalonun vs. oturak yerinin yrtlan ksmna yama yapmak. a sapla tikilmi yamaq hemen gze arpan ey iin sylenir. a sn glmk (gtirmk) gzde akasma, beyaz benek, katarakt olumak. a yuyb qara srmk hakaret etnek, dersini vermek, rezil etmek. aa a, qaraya qara demk aka ak, karaya kara demek, doruyu sylemek, hakikati okiuu gibi dile getirmek. aa blii yaltak, birinin karsnda kuyntk sallayp hep onun emrine made olanlar iin sylenir. aa bkmk kefenlemek. aa qara demk aka kara demek, gerei inkar etmek. aa Nzr'm bel gzrm kimseyi takmayan, bama buyruk. aa tapdq rz eldik derdine are ktimak iin birine ricada bulunan kimse kardan gereken ilgiyi grmedii zaman urad hayal krklm dile getirmek iin kullanr. aa yardb haqq olmaq yapt ile birine grur kayna olmak, yapt i birini yceltmek. aa yeyib toxdr, nkr bir rk oxdur! tok am hlinden anlamaz. aac aaca glmk (qoymaq) kavgaya tutumak, kvga etmek. aac atsan yer dm z bak. iyn atsan yer dm z. aac ayaq srekli oraya buraya koturup yorulmak nedir bilmeyen kimseler iin sylenir. aac olmaq aa olmak, hareketsiz bir hle gelmek, hissizlemek, duygusunu kaybetmek. aac tutan ba yarandan ox olmaq isizlerin says alanlardan az olmak (On Muharrem gn Hz. Hseyin'e tutulan yas treninde hanerle kafasm kanatan kimselerin yanmda birisi de elnde sopayla durur ve haner kafaya indiinde fazla derine ilememesi iin sopay hanerin
r

nne bir engel olarak tutar, bir benzetme yaplmaktadr). aaca xb min bir bdaq smdrmaq bir eyi bahane edip herkesi ayn kefeye koymak, herkesi ie kartrmak. aaca dnmk 1-sertlemek. kurumak, muhkemlemek, kazk gibi olmak. 2-aa olmak, hareketsiz bir hle gelmek, hisszlemek, duygusunu kaybermek. aacda yatmaq erken kalkmak, sabahleyin ok erkenden kalkanlar iin kullanlan kinayeli bir ifade. aacda yatmdn? ok erken yataktan kalkanlar iin sylenir. aacd ln dndrmk ok konuarak kafasm iirmek. aac lindn dm k 1-nfuzu. gc, kudreti kaybolmak. 2-olunu kaybetmek. aacm birin xb onun siiklmk bak. bir budaa xb min birini silklmk. aacn birini itd elyib, birini mnd hayat bana zehir ediyor, srekli olarak einden dayak yiyen kadmlarn kulland bir ifade. aacn iki ba var iyinin kt, ktnn iyi taraf d vardr. aacn kal kulun yer tkmk 1-topluma ayak uyduramayanlar tecrit etnek. 2-her an uyank, tetikte olmadan dolay fevri hareketler yapmak. aacm o biri bandan yapmaq zor kullanmak, kavgaya balamak, zorbahk etmek. aacnm qabana aac uzatnaq kar gelmek, ekinmediini bildirerek diklenmek. aaclara su yerimk aalara su yrmek. ilkbaharda aalarda su yrmeden dolay tomurcuklar olumaya, bymeye balamak. aalq etmk (elmk) aalk srmek, hkimiyet srmek, hkmranlk etmek. aalq tvlsi kadmlar hamam, grlt patrdmn ok olduu yer. aappaq qar kimi (tki) ap ak kar gibi, bembeyaz. abxt olmaq baht iyi olmak, kaderi gzel olmak, nne hep iyi eyler kmak. acavaz ohnaq souk almak, hastalanmak. 27

aciy rlik eimk korkakhk gstermek, yreksizlik etmek. adan qaraya sz demmk gznn zerinde kam var dememek. a kmk (demk, oxumaq, tntmaq) at yakmak. 1-len birinin naa banda alamak, alayarak at yakmak. 2-feryad etmek, figan etmek. ah ekmek. a qaradan semk iyiyi ktden ayrt etmek, iyinn ktnn ne olduunu idrak etmek. ai ala vermk kafa katya vererek bir konu hakkmda dnmek, konumak, tartmak. al aldan stndiir bir problemin hal yolunu baka birisi blebilir. al aimaq kl almak. bir konuda birinin grn almak, akl danmak, meveret etmek. ad danmaq akl dammak, bir konuda birinin fikrini renmek, meveret etmek. al dryas ok akll, bilgili (bazen aka ve alay ifadesi olarak kullanlr). al elmk akl etmek, kafay ahtrmak, dnmek. al xrc vermk akl vermek, doru hareket etmesini salamak, doru yl gstcrmek. a iltmk kafay kullanmak, altrmak. al kar deyil akl kr deil, akll insanm yapaca i deildir anlammda. al ksn deerli; inandrc, yararh, faydah. al ksmk dnmek, idrak etmek . al yrnmk akl renmek, bakasndan tecrbe ve bilgi almak, ders alnak, ibret almak. al yrtmk alol vermek, yl gstermek, nasihat etnek, i retmek. al satmaq akl satmak, kendi fikrini kabul ettirmeye ahnak. ail unnaq akl ummak, mkul bir fikir ummak. l vermk akl vennek, nasihat etmek, bir konuda yol gsternek, kt yoldan uzaklatrmak. ala atmaq anlamak, idrak etmek, dnmek.

ala glnk 1-akllanmak, akl bana gelmek. 2-hahriamak. ala glmz akla gelmez, umulmayan, umulmadk. ala yax akla yatkm, dnlen, mantk. alda qalmaq aklda kalmak, unutulmamak, hafzadan sihnmemek. alda tutmaq aklda tutmak, unutmamak. aldan bla beih, en ufak eyde bile kavga karan, bel arayan kimse. aldan xarmaq akldan karmak. 1unutmak. 2-elde edemeyeceine kesin olarak inanmak ve bu gzle bakmak, artk pein brakmak. aldan xmaq akldan kmak, unutulnk, hatrq\a klmamak. aldan demk baka bir araca, yola bavurmadan zihin yoluyla hlletmek, zmek. aldan gedik alalsz, akldan yoksun, zekadan yoksun. aldan kasb (km, mayf, naqis) bak. al kasb (km, naqis). aldan seyrk aklsz, ahmak, zeka se\ i yesi dk. aldan yavan cibdn yah akh kt, ceb dolu. aidan yngl bak. al kasb (km, naqis). allnz kimdir? -qabaqda gedn zincirli kanun kural tanmayan kimselerin ne kadar gl olsalar bile sonunda gereken cezaya arptrlacaklarn. hapse tklacaklarn bildirir. alszhq etmk aklszhk etmek, aklsz hareket etmek. ana bozuna (qarasma) baxmamaq sememek, iyisine ktsne nem vermemek. an ksmk cezalandrmak, iddetli ders vermek. ar adam oturakh, ciddi. ar ar ymaq ar ar toplanmak; yava yava toparlanmak. ar baa glmk pahahya mal olmak, sonueu kt olmak. , - ar cavab ar cevap, bir lafa veya hare^kete kar verilen ar cevap, sert cevap. 28

air daa (dadan) yapmaq bamdan arhq mrkzi atrhk merkezi, bircyin byk ilere kalkmak, gc yetmeyecek esast, ash, z, kayna. ie kalkmak. arlq salmaq yklenmek, btn gcyle ar drd ekilmesi ok zor olan skmt, zerme kmek. byk dert, skmt ve znt veren keder. arlq satmaq nazlanmak, naz yapmak; ar eitm k kulklar iyi duymamak. kendini cidd, temkinli gtermee alar i 1-kollan gl, darbesi gl olan. mak. 2-uursuz kimse. ariq uuriuq dert, bel, keder. sknt. r gimk ar gelnek, dokunmak. aya dm k (hayvan) zehirlenmek, zehitii ot yemek. gnln incitmek, kalbini krmak. ar xasiyyt 1-bak. ar adam. 2-abuk aya salmaq hayvam zehirli ot biten yersinirlenen, geimi son derece zor, bakala- de otlatmak ve zehirlenmesine sebep olryla arasna koyduu mesafenin almasma mak. asla izin vermeyen kimse. az acl len birsi iin pirilen helva. ar imtahan ar smav, hayatn kar kar- az acs hayrat, hayr yemei. ya brakt ve byk tecrbelerin kaza- az adrmamaq az atrmamak, konlmasma vesile olan durum. numaya, konumasna frsat vermemek. air olmaq ar olmak, ciddi, vakarh, a- az amaq 1-az amak, bir i iin rica rbah olmak. etmek, yalvarmak. 2-len brisi iin alaar otur batman gl dzgn hareket et, mak, at yakmak, at yakarak alamak. cidd ol, oturakl davran. az amamaq atz amamak. 1-susmak. ar oturmaq 1-arbah hai'eket etmek, 2-bir ey iin rica etmemek. ciddi davranmak. 2-kt sonulanmak. 3- az aza dayanmaq kar karya gelmek, pahalya mal olmak. yz yze gelmek, karlamak. ar otrub batman glmk ciddyetini, az aza (az azua) dymk 1vakarm muhafaza etmek, cidd olmak, birisiyle konuma imkn bulmak, konuarbal davranmak. mak, diincesini renmek. 2-gizlice koar oturb durmaq oturakh hareket et- numak, kmseye bildirmeden konumak. mek. az aza gimk kar karya gelmek, ar sz krc sz, holanlmayan, incin- rastlamak. meye sebep olan sz. az aza vermk az aza vermek. 1ar trpnmk ar davranmak, gecik- beraberce, hep bir azdan konumak veya rnek, acele etmemek, zaman ldrmek, ark sylemek vs. 2-tartmak. mnakaa vakti boa germek. v. yapmak. 3-iki veya birden ok kii bir kar yastql uzun mddet hasta yatan kim- ede gizli gizli kimselere duyurmadan kose, ar hasta. numak. ar yuxu ar uyku, derin uyku hli. az aramaq azm aramak, az yoklaar yk oimaq ara mal olmak, pahahya mak, bir kimsenin dncesmi renmee ahmak. oturmk. az ba az azna kadar dolu. ar yngi eimk tartmak, yoklamak. ar qoyub (tkb) yngl gtrmk az bir elmk anlamak, bir konuda biren kolaymdan yapmak, zora katlanma- birine sz vermek, aym ekilde konumay kararlatrmak. mak. arh qdr pul qoymaq arl kadar az burmaq dudaklann bkmek. I para harcamak, ok fazla masraf etmek. beenmemek. 2-ksmek, memnuniyetsizliarl zrin gtrn k arh tizerine ini bildirmek. 3-ekinmek, imtina etmek. almak, yk kendi'omuzlar zerine almak. az burnunu dzltmk eki dzen verariq basmaq arhk basmak, kmek; mek, dzen vermek, gereken ekle sokmak. kabus grmek. 29

az burnuu zi dirmok (zmk, az sndrmaq dersini vennek, k st oturtmak. ovnaq) dayak atmak, dvmek. az burmnu oynatmaq yiizn ekit- az torba deyil bzson az torba deil mek, memnuniyetsizliini biidirmek, ks- ki bzesin, herkesin dedikodusunun nnc geilemeyeceini bildiren bir ifade. mek. az burnunu turutmaq yzn ekit- az yormaq yersiz konumak, bouna tartmak, konumak. mek, beenmemek, yzn ekitmek. az burun (bhm) eimk 1- aza ahnas deyil aza alnacak gibi debeenmemek, honutsuzluunu biidirnek. il, ok kabadr, sylenecek lafdeildir. 2-kasnmak, kibirlenmek. 3-kendini kay- aza dm k mehur olmak, yaylmak. dillere dmek. betmek, haddini atnak, baa ekmak. az burun ymk (turutmaq) memnu- aza gtirmmok dile getirnemek, s/ niyetsizliini bildirmek, ksmek, incinmek. konusu etmemek, bir konuyla ilgili olarak az bzmk dudan bzmek, beenme- konumaya cesaret etmemek, hatrlatmamak. mek, memnuniyetsizini bildirmek. az bzdrm k 1-dudan bzmek, aza gz dikmk emre made olmak, bamemnuniyetsizliini bildirmek, dudak ksna tbi olmak. bknek. 2-az burturmak, eki ve buruk azbir efmk (elmk) az biiii etmek. tadnda olan eyleri yerke azn buruk- bir ii yapmak iin kendi aralarnda anlalamasna sebep olmak. mak. az dadyla az tadyla, tadn kararak, azda dili smmk vicdan szlamadan dirlik ve dtizenlikle, iyi geimle. yalan konumak. az deyi quiaq eitm mk (ortam) ok azda saqqz kimi eynmk azda sagrltl olmak. kz gibi inemek, bir eyi sk sk dile gcaz deyni qulaq eitmir ok grltl tinnek, telcrarlayp durmak. yer. azdan aza deyilmk (doiamaq. az dyisdirmk az deitirmek, daha kemk, sylnmk) azdan aza gence sylediklerini brakarak farkh eyler mek, azdan aza sylenerek yayhnak. sylemek. birinden dierine sirayet etmek. az dil vermmk az dil vermemek, hi azdan aza dm k (gzmk, kmk, konumamak, hasta. konuamayacak kadar yaylmaq) 1-dilden dile dmek. 2-mehur aiamak. olmak. az dohsu emin bir ekilde, gvenerek, azdan bilmk ezbere bilmek, ezbeieinanarak (syleme). mek. az dolusu danmaq 1-kendine gvene- azdan bo 1-sznn etkisi, gc olmarek konumak. 2-kibiii kibirli koumak. yan, sz gemeyen. 2-az gevek, sr az gz bzmk bak. az burnunu saklayamayan, enesi dk, boboaz. oynatmaq. azdan xan (glni) demk aza gelen az gz ymk bak. az burnunu sylemek, kfretmek, azarlayp rezil etmek, azma geleni sylemek. oynalnaq. az ymk 1-taklidini yapmak, dalga azdan xmaq sylenmek, sylenmi gemek. 2-kzdrmak, sinirlendirmek, kz- olmak, deyilmek. dracak davranlarda bulunmak. 3- azdan diri (iti) konukan, ok konan. honutsuzluunu bildirmek, beenmemek, iyi konuan, gzel konumasn bilen. memnuniyesizlik iidesi olarak dudaklar- azdan eitm azdan duyma, dedi kodu. kulaktan duyma, gerek oldut kesin oln bkmek. az lzztii yaamak rahat ve mutluluk mayan ey. iinde yaamak. azdan harpa kaba laflar eden, kabaca az lzztii yemk az tadyla yemek. konuan. 30

azda qrmaq istemeyerek sylemek, sylenmeyeceic bir eyi gayri ihtiyari sylemek. azdan qapmaq azdan kapmalc, birinin ne demek istediini hemen anlamak. azdan olmaq ok lconumaktan, sylemekten dolay yorulmalc. azdan prtov (prtv) kfrbaz, geveze. azdan st glmk 1-imrenmek, azmn suy alcmak. 2-azdan salya akmak. azdan yava az gevek, sr tutmaz, boboaz. azlara (aza) dm k (saqqz olnaq) dillere destan olmalc, dilden dile lconuulmak. azlarda dolamak, mehur olmak. atzlara saimaq dedi kodu lconusu etmek. ala batmaq inamlabilmelc, inanlr lmalc, mmkn olmak, imkn dahilinde olmak. ala atmaq anlayabilmelc, kavrayabilmek, diinebilmelc, idrak edebilmelc. ala glmk 1-alcllaumak. 2-akla gelmek, hatrlamak. ala glmyn baa gir 1-iler insanm dnd gibi gitmez. 2-alcla gelmeyen, dnlmeyen sonularla lcarlamaya hazr olmak gerekir. ala gtirmk akla getirmek, hatrlamak. ala gr akla uygun. aklm lcabul edebilcei, akhn benimseyebilecei. ala qaran semk akla lcaray semek, bir eyi yapncaya lcadar ok sknt ve eziyet ekmek, byiilc zorluklaia karlamak. ala smaq (yatmaq) akla smak.^akla yatmalc, alcl kabul etmelc. ala smamaq akla yatmamalc, inanamamak, inanlmas mmkn olmamak. aiama lind olnaq en ufk bir eyden etlcilenmek ve hemen alayvermek. alar glr ilkbaharn ilk ay (21 Mart-20 Nisan aras). alar (gn) dm k (qalmaq) sahipsiz kalmak, kimsesiz kalmalc, bedbaht olmalc, ielkete uramak. alar (gne) qoymaq bedbaht etmelc, mutsuz etmek, felkete maruz brakmalc, derde diirmelc.

alayanmz olbdur kor hrba bizi destekleyen veya halimize acyan lcimseler bizden daha kt durumdadr. aiayb stqamaq (szlamaq) alayp szlamak, yalvanp yakarmak, yrekten alayp yakarmalc, alayarak yalvarmak. alayb ryini boaitmaq alayp iini boaltmalc, alayp rahatlamak. ah ala qayada akh bamda olmayan, diincesi dank, alcl baka j'eierde olan, baka eyler dnen kimse. al ala qayada olmaq akl bir lcan havada olmalc, hayal kunnak, byk hayaller pende olmak. ah azalmaq hafzas azalmak, hafzas eskisi gibi olmamak. ah azmaq 1-deli olmak, alchn kaybetmek. 2-lafm, hareketini, iini bilmemek, saptmak, davranlarn bilmemelc, kendinde lmamak. ah baa cm etmk (cmlmk, drk elmk, ymaq) akhn bama toplamak, akllanmak, akll hareket etmek, lcontroll davranmak, hareketlerini liil yapmak, kendine gelnek. al badan xarmaq 1-akl batan etmek, batan karc kadar gzcl olmak. 2-doru yoldan karmak. al baa glmk akl bana gelmck. 1kendie gelmek, aylmalc, bilinc yerine gelmek. 2-akllanmak. kt yolu brakp doru yola ynelmek, uslanmalc, alclszca hareketlerden vazgemelc. al banda akl banda. 1-alcl banda, kendinde. 2-ne yaptn bilen, aklh, olgun, dengeli, diitinceli, kendi hakkn hukukunu, krm, zararn bilen lcimse, akh banda olan kimse. al bauda deyil akh bamda deil, lcendinde deil. ah bamda olmaq 1-kendi i ve hareketlerini bilmek, uyamlc olmak, aklla, dnceyle i yapmak. 2-aklh olmak. ah bauda olmamaq akh bamda olmamak, perian olmak, lcendinde olmamalc, lcendini kaybetmi hkie olmalc, iyi dnebilir durumda olmamak. a'l bandan bir qan yuxar liip bimeden yapa kimse; havai.

ah baulan bir qart yuxarda oimaq akl bmdan bir kar yukarda olmak, dnmeden aklna geleni yapmk. ai bandan txmaq 1-birine vurulmak, k olmak. 2-son derece siniienmek, hiddetlenmek. ai bandan getmok akh bamdan gitmek. 1-akhn kaybetmek, aklm oynatmak, del olmak, sersemlemek. 2-doru yoldan kmak, azmak, kt yola dmek. 3vurulmak, meftun olmak, k lmak. 4sevinten veya korkdan dolay ne yapacan armak. al bamdan q elmk baylmak, kendini kaybetmek. ai bamdan oynamaq 1-deli olmak, akhn kaybetmek. 2-akl amak. al bandan aimaq aklm yitirmek, akl bamdan gitmek. alt bandan umaq k olmk. vurulmak, tutulmak. al baqa (zg) yerd lmaq akl baka yerde olmak, baka eyler dnmek. ai bir ey kosmon k idrak edememek. al caymaq aklm kaybetmek, deli olmak. al amaq 1-armak, hayret etmek. 2ne yapacan bilmemek, arp kalmak. al am kimi akn hlde. al atmaq akl ermek. 1-anlamak, idrak etmek. 2-yetikin hle gelmek. ah dalmaq akl dhnak, dncesi dalmak, dncesini belirli bir konu zerinde younlatramamak. ai dolaa dmok akln annak, ne yapacan bilememek, armak, arp kalmak. ah ldn vern k 1-kendini kaybetmek, sersemlemek. 2-k olmak, vurulmak, meftun olmak. ai fikri bir eyd olmaq akh fkri bir eyde olmak, btn dncesini bir kon zerinde younlatrmak. al getmk akl gitmek. 1-k olmak, vurulmak. 2-ok beenmek. al gtrmomok akl almamk. 1anlamamak. 2-bir eyin olabikceine i nanmamak. ab gznd olmaq kafadan noksan olmak, zeka zrl olmak.

ai itm'k akhn kaybetmek, armak. kafas kanmak, ne yapacatm bilememek. ah km oimaq kafas ahmanak. alt ksmok akh kesmek. 1-aklma yatmak. inanmk, mit etmek; itiraf etmek. 2anlamak, idrak etmek, akl yatmak; dnmek. al ksmmk akl kesmemek. I anlayamamak, aklma yatmanak, idrk edememek. 2-mmkn bilmemek, mit etmemek, olacama inanmamak: al qamaq deli olmak. al qarmaq aki karmak, ne yapacan bihnemek, armak. ah qbul etn mk akh kabul etmemek. al kasb (km, naqis) ahmak, ebleh, ~klsz; eri zekah, zeka zrl. ah oynamaq bak. al bamdan oynamaq. al zno getmk akh kendine gitmek, kendisi gibi zannetmek, kendne gre deerlendirmek. ah prsk (prsng) aparr aklszm, eblehin biridir. al poxuna bulamaq k. akl bokuna karmak, korkdan ne yapacam bilememek, arp kalmk, kendini kaybetmek ve ne yaptn, ne sylediiii bilmemek. ah srd vermk k olmak, vurulmak, meftun olmak. al sonradan bana glmk akl sonradan bama gelmek, verdii kararn yanl olduunu anlayp vazgemek. al sonradan glir 1-bir karar zamanmda vermeyenler iin kullanlan ifade. 2-bir olaym olup bitmesinden sonra baz tedbirler almaya kalkanlar iin sylenir. ai tyyar olmamaq kl yerinde olmamak. akh kendinde ohnamak, aklsz ohnak, akh banda olmamak. al topuunda serseri, aklsrz, ahmak, ~ ebleh kimse. ah umaq (uub getmk) meftun olmak, vurulmak, k olmak. al (aln) uduzmaq 1-aldanmk, birine uyarak hileye aldanmak, tongaya dmek. kaybetmek, tuzaa dmek. 2-yanlmak, hata yapmak. 32

al stnd olmamaq l-deli olmak. 2kendinde olmamak, baygn olmak. al yatmaq akl yatmak, bir iin olabileceine inanmak. al yerind olmamaq akl kendinde olmamak. al zail (zay) oimaq akbn kaybetmek. ahmda! aklmda, ldes oyununda kathmclardan birinin dierine bir ey verirken kardakinin "ldesi unutmadm" anlammda syledii ifade. aln (alnz) n ksir? bu konudaki dnceniz nedir? alm ona buna (baqasna) getmsin aklm bakalnna gitmesin. adamm iyi tammalsn, ben bkalanna benzemem, iyi dn ve dzgn davran, yolunu arma (uyar ifadesi). alna ayr (baqa) ey glmsin aklma baka bir ey gelmesin. hibir eyden phelenme, baka ey dnme, rahatsz olma. alna batnaq inanabilmek, inanmak, mmkn olacam hesaplamak. ahna batmamaq akhna yatmamak. alna bir ey glmk akhna bir ey gelmek, phelenmek, pirelenmek. alna atmaq idrak etmek, anlamak, anlayabilmek, hayal etmek. alna da gtirm aklma da getirme, hi kafana koyma, asla dnme. alna da gtirmmk akhna da getirmemek, hi dnmemek, hi tahmin etmemek. alna dammaq akhna gelmek. phelenmek, iine domak. ahna dua yaz! (yazdr!) k. ahmak, serseri, ebleh anlammda sylenir. aima dua yazm akhna yanaym. alna dm k 1-akhna dmek, hatrlmak. 2-akhna esmek, bir dnceye saplanp kalmak, bir dnceyi hayata geirmek kararma varmak. alna gl bana glmk aklma gelen bama gelmek, olabileceini tahmin ettii kt ey gereklemek. alna glni danmaq (demk, sylmk) aklma geleni konumak, aklma ne geldiyse konumak, rastgele konumak.

alma glni elmk aklna geleni yapmak, her istediini dnmeden yapmak. ahna gimk 1-aklna gelmek, hatrlamak. 2-akhna esmek, bir eyi yapmay tasarlamak. ahna glmmk aklma gelmemek, hatrlamamak. alna gtirmk akhna getirmek 1hatrlamak; dnmek. 2 -hatrlatmak. alna ge vermk dnmek, lp bimek. alna ke yamaym akhna aaym, kafan almyor, aklm almyor. alna qoymaq aklna koymak, bir dnceyi bir bakasma telkin etmek, beynine yerletirmek. alna salmaq hatrlatmak. alma sdrabiln mk (sdrmamaq) 1-aklma sdramamak, akh almamak, mant kabul etmemek, dayanamamak, katlanamamak. 2-tasawur edememek, inanamamak, hayret etmek, arp kalmak. alna uymaq aklma uymak, bir bakasnn dncesine gre hareket enek. alna (alna bana) vurmaq bak. gtr qoy eimk. ahna yatmaq aklna yatmak, mkul grnmek, olabileceine kanaat getirmek. alna yerl dirm k kafasma sokmak. 1bir eyi kesin olarak kararlatrmak, kesin karara varmak. 2-birine bir eyi telkin etmek, bir eyi kafasma sokmak. ahnda qalmaq akhnda kalmak. 1unutmamak. 2 -hatrlarhak. alnda olsun! aklmda olsun! unutma! aklmdan karma! ahnda saxlamaq (tutmaq) akhnd tutmak, unutmamak. alndan xartmaq aklmdan karmak, unutmak. alndan xmaq aklmdan knak, unutmak, hatrlamamak. alndan xmamaq aklmdan karmamak, unutmamak. almdan getmmk aklndan gitmemek, unutamamak. almdan giib kemk (kemk) akhndan gelip gemek, bir an iin hatrlamak. 33
(

alndan trmk dnmek, akhna getirmek. ahndan zoru olmaq aklmdan zoru olmak, bazen akl d hareketler yapmak. aln almaq akhn bandan almak. 1hayrete drmek, ok artmak. 2-birinin dncesini kendisiyle megul etmek. ahn aparmaq akln bamdan almak. 1hayran etmek, meftun etmek. 2-batan karmak, gzellii ile mest etmek. aln azdrmaq 1-armak. 2-kafasn kartrmak, doru yoldan uzaklatrmak, dncesini baka tarafa ekmek. 3artmak. ahn bama cm etmk (cmlmk, drk elmk, ymaq) klm bana almak, akln bama toplamak, akszca davranlar sergilemekten kendini almak. ahn bama qoymaq aklm bana almak, mkm, manttkh davranmak. aln bandan almaq (aparmaq, xarmaq) 1-yolunu azdrmak, kt yola drmek. 2-akln bamdan almak, meftun etmek, gzellii ile mest etmek. ahn adrmaq 1-deli etmek, aklm kaybetmesine sebep olmak. 2-akln annak, akh bamdan gitmek, deli olmak. ahn lindn (srdn) almaq bak. ahn bandan almaq (aparmaq, xarmaq). ain i salmaq (il tmk) akhm kullanmak, akl etmek. ahn itirmk akln kaybetmek. 1-deli olmak, aklm kaybetmek. 2-bak. al bandan xmaq. ahn itirmi kimi akhm yitirmi gibi, akm hlde. ahn klk aparb aklm kaybetmi. aln ourlamaq aklm elmek. yoldan karmak, kandrmak, aldatmak. alm ourlatmaq akhm eldirmek, birini batan karttrmak. aln srdn buraxmaq kendini kaybetmek. armak, ne yapacan bilememek. ahn srsri etmk akhn bamdan almak. aklm kaybetmesine sebep olmak, son derece etkilemek. aln adrmaq akln artmak.

ahn yayndrmaq 1-kararndan, niyetinden caydrmak. 2-batan karmak, ayartmak. alnn prsngi (trzisi) pozulmaq kantarm topunu karmak, akl kn olmayan davranlar yapacak hle gelmek, mantk d hareketler yapacak duruma dmek. ahnn ucuna da glmmk aklmn kesinden bile gememek, hibir zaman dnmemek. al bozlu (qaral) akh karal, rengrenk, iinde her renk olan, arlkl olarak siyah ve beyaz veya.gri renklerden oluan. amaana xmaq mutlu gne kavumak, bahtiyarha ermek. amaq oimaq bir tarafa meyletmek, eilmek. anaaz elmk (ytmk) bo yere konumak, boboazhk etmek. ar kmk 1-doum sancs ekmek. 2strap ekmek, zlmek. ar tutmaq 1-ar balamak. 2-hmile kadnlarda veya hayvanlarda douma yakm iddetli ar balamak. arm ryin derdim, skmtm, strabm senin olsun. armaz ba (bam) skunet, kaygszlk, rahatsz edici ilere kanmama anlammda, kaygszlk, sakinlik. armaz bana buz (buz) balamaq ban derde sokmak. bou bouna ban belya sokmak. armaz bana almaq bama i amak, bana dert almak.. armaz bana dsmal balamaq (saqqz salmaq) bak. armaz bana almaq. arn (arn) ahm birisine samimtyetle sylenen bir hitap ekli, veya onu sevip okarken sylenen ifade, "senin yerine ben hasta olaym, sana gelecek dert bel bana gelsin" anlamnda. arn canma (mn) glsin bir sevgi ifadesi. arm rayim derdin bana gelsin, skmtm benim olsun (sevgiyle seslenme ifadesi). ars kiimk ans kaybolmak, ars dinmek. 34

ars tutmaq sancs tutnak, rahatsz olan bir organ armaya balamak. arsn (arsn) kmk piman olmak, yapt iin kt sonucuna muhatap olmak, zarann grmek. arsna dm k strabma tutulmak. aryan yerin dymk (toxunmaq) yaral yerine dokunmak, en hassas olduu noktaya dokunmak. arov oimaq dehetli derecede korkmak, rknt duymak. asaqqalhq etmk ak sakalhk etmek, byklk gstermek. 1-nderlik etmek, byklk gstermek, idare etmek. 2-nasihat etmek, t vermek, yol gstermek. au salmaq gz da vermek. ausuz ilan hilekar, dzenbaz, fitne kimse. auuna almaq T-kucaklamak, kueana almak. 2-kaplamak, iine almak. auna kmk kucaklamak, sarmak. auz olmaq olgun hle gelmek, olgunlamak; olgunlap vakti gemek. aza achq salmaq evde kavga karmak. aza alas (alnas) deyil aza ahnacak gibi deil. 1-ok ac, eki veya kt yemek, yenecek ey. 2-irkin sz veya davran. aza alnmaz aza alnmaz, sylenmesi irkin veya ayp sz. aza almamaq aza almamak, szn bile etmemek, anmamak. aza baxmaq kendi fkri olmamak, bakalannm isteine gre hareket etmek. aza dm k aza dmek, dedikodu mevzusu olmak. az ac olmaq bedbahtha uramak, mutluluu kedere dnmek, bana kt eyler gelmek. azt aclq salmaq evde kavga karmak. az aq (ala, aynq, ayrla) qalmaq az ak kalmak, hayret etmek, ok armak, hayrete dmek. az almaq 1-azarlamaya balamak, kfretmeye balamak. 2-topluca, hep birlikte gelmek, akp gelmeye, yrmeye balamak. az axmaq kendini bir eye kaptrmak, bakakalmak.

az aparmaq azma geleni sylemek, konumasma dikkat etmemek, haddini amak, ne dediini bilmemek, konumas can skmak. az aralanmaq uzun mddet sustuktan sonra konumaya balamak. az aa yetim k eli ekmee ulamak, para kazanmak. az aya, gz aya baxmaq bir ii geliigzel yapmak, dikkatli almamak, dikkatli yapmamak. az ayrq qalmaq az ak kalmak, hayret etmek, armak. az baqa havan almaq konunun dmdaki eylerden bahsetmek, asl konuya dokunmamak. az bir yer ymaq anlatrmak, birletirmek, aradaki anlamazh yok etmek. az bir dm k bir hedefe ynelmek. az boz yaltk, kyruk sallayan. az boza vermk frldak gelmek, kandrmak, aldatmak. az burnu dm faydasz, knk, yakksz, acayip, kt. az burnu yerind eli aya dzgn, gzel, yakkh. az atmamaq eline gememek, ulaamamak. az dad grmmk hep skmt ve dert iinde olmak, mutlu bir hayat tanmamak. az dadsz olmaq hmile kalmak, hmile olmak, aermek. az dalana dirnmk kmaz sokaa girmek. az deyil! han deil, yapamaz, cesaret edemez, onun ii deildir. az dyi m k az deimek, nce baka, sonra baka trl konumak, baka trl sylemek. az dymk kandrmak, aldatmak, tath dile ttmak. az dili balanmaq az dili balanmak, baz etkilerden dolay konuamaz duruma gelmek. az dili qurumaq az dili kurumak, ok susamak. az dili tutulmaq az dili tutulmak, herhangi bir eyden dolay son derece heyecanlanmak, hayran olmak. 35

az dolu cesur, ateli konuan. az isti yerd olmaq 1-derdi gam olmaaz dolu dammaq cesurca konumak, mak, dnyay umursamamak. 2-zorlukIa ateii konumak. karlamamak, maddi durumu i y i olmak. az dolusu btn gcyle (barma). az id olmaq (il mk) enesi ahmak. az dm k ynelmek, bir tarafa doru srekli bir eyler yemek. gitmek. az ksrli olraaq hkm yrmek, nfuz az el bil karvansara qapsdr (kalaf sahibi olmak, sz gemek. (v)adr) az byk kimseler iin sylenir. az kilidlnmk (qlillanmaq) az kilitaz yil qalmaq 1-hayret etmek. 2- lenmek. 1-korkudan, heyecandan vs. kohayran kalmak. numamak, susmak. 2-sr vermemek, koaz yilmk 1-yz felci geirmek. 2- numamak. grd bir ey karsmda olaanst et- az kpklnmk 1-hiddetten, hastahktan kilenmek, hayranlktan az bir kar ak vs. azmdan kpk salmak. 2kalmak. hiddetlenmek, comak, ok sinirlenmek. az yri beceriksiz, ie yaramaz (kimse). az qan olsa da yer tprmmk srrm az yri olmaq birinden memnun olma-" gizli tutmak. iindekileri kimseye sylememek. mak, honut kalmamak. az yrini boynunun ardndan tanmaq az qapanmaq az kapatlmak, zorla susturulmak, susmaya mecbur edilmek. olar kt kimse bakmca anlalr. az zvay dad vrmk ok asabi olmak, az qatq ksmmk sz gememek. az qatql sessiz sedasz ve ciz kimse, ok sinirli olmak. az getmk 1-pantolon, gmlek vs.'nin az qzmaq 1-enesi dmek, enesinin az ksm ypranmak. 2-bir eye dahp ivisi dmek, bakalarnn konumasna imkn brakmamak. 2 -konumaya dalarak gitmek, hayran hayran bakmak. asl iini unutmak. az geri dnmk sz gememek. az gn buraxmaq kendi bana brak- az qulanm dibin getmk az kulaklarma varmak. l-anlamsz ekilde glmek. mak, yalnz brakmak, terketmek. az gn qalmaq sahipsiz kalmak, kimse- 2-ok sevinmek, sevinten havalara umak. siz kalmak, kendi bama yalnz kalmak, az quiaqlarna dymk az kulaklarma bo kalmak, atl kalmak. varmak, ar derecede sevinmek. az gn qoymaq tek bana brakmak, az qurumaq aaz kurumak, ok susaelini zerinden ekmek, kaderiyle babaa mak. brakmak. az (azn) quusu! az (azm) kuruaz hara dd getmk nereye geldiyse sun! felket dileinde bulunanlar iin kullamlan bir ilenme ifadesi "dilin tutulsun". oraya gitmek. az havada gzmk az havada gezmek, az Ig az sk olmayan, ketum olmayan, dnyadan bihaber, akm bir ekilde do- sr saklamayan. lamak. az (ndi!) nedir! (elmsin! grmsin!) az hr eyd n xmaq her eyi kaybet- ne haddine, ne ilgilendirir, ne gibi bir yetmek. kisi vardr, hangi cesaretle. az xeyir xolua almamaq az bed- az otlu zavalh, dili var az yok. duayla almak, azm ktye amak, iyi az oynamaq az oynamak, enesi dureyler sylememek. mamak. 1 -bireyler yemek. 2 -konumak. az il milk qovmaq (tutmaq) sinek az prtov geveze, konumasm bilmeavlamak, isiz olup anlamsz eylerle u- yen, edebe aykn szler sarf eden. ramak. az pis oimaq hmile olmak, aermek. az i l qu tutmaq ok ciddi, ok al- az soyuq akh kt, gereksz szler konukan, ok hareketli, her eyi ok abuk kav- an, kavrama gc olmayan. ramak. maharetli olmak. az soyumaq lmek. 36

az sz tutmamaq souktan, korkudan, heyecandan vs. konuamamak. az sz qzmaq enesi dmek, ok konumak, lafa dalmak. az sulanmaq az sulanmak, imrenmek, kendisinin olmasn ok istedii bir eyi grp iddetle arzulamak. az suyla dolmaq bak. az suianmaq. az sd qoxumaq (iyi vermk) az st kokmak. 1-ok tecrbesiz olmak. 2-ok gen olmak. az srm k armak, yanl sylemek, dili srmek. az torpaq qapmaq ok yaianmak, beli bklmek. az st qapanmaq az zerine kapaklanmak, yz st devrilmek. az var dili yox az var dili yok. 1suskun, zulme uram. 2-mazlum, sessiz, sessiz sedasz, az konuan. az yahdr iki imi kimseler iin sylenen bir ifade. az yanb qaytmaq (yanmaq) az yanmak, ok kt tecrbe edinmek, ktlkle karlamak, giriimi kt sonulanmak, yapt bir eyden fayda grmemek, teebbs ettii ite zarara uramak, piman olmak. az yanm qhrman kaybetmi, yenilmi, malup olmu kimse. az yast hkm yrmeyen, sz gemeyen. az yal tabansz, dlek, korkak. az yerdn torpap (toz) qapmaq ok yalanmak, beli bklmek. az yrtq sr tutamayan, itimat edilmeyen. az yuxar 1-yukarya doru, yoku yukan, ters istikamete. 2-burnu havada. azaq qalmaq az ak kalmak, hayret etmek, armak, dona kalmak. azm azna dysin yz yze konuaym. azm (dilim) qurusun! dilim kurusun, sylenen kt bir szden veya edilen bedduadan sonra duyulan pimanh bildiren bir ifade. azm yarad sulayabilmirm (suvarabilmirm) tembelim, tenbelin biriyim.

azma bir ey dymyib azma hibir ey girmedi, hibir ey yemedim. azma dad, qarnma vay iv n . bahsedilen ancak yenmeyen leziz yemekler ve iecekler iin kullanlr. azma da torpaq genelde kt bir haber sylenmek istendii zaman kullanlr, "bu szler sylenmez, ama sylemek durumundaym". azm ama! beni kt konuturma! azm yilr! kaba ve irkin, kt szleri kullananlara sylenen bir uyar ifadesi. azm fal olsun! Aliah azndan duysun, sylediin gerek olsun. azn geri dnsn boynun krlsm, geberesin. azn qurusun dilini eek ars soksun. azn ndir! hangi cesaretle! azn() oxumaq iinden geeni okumak, ne dndn bilmek veya tahmin etmek. azn() ovudurmaq gzn korkutmak, ekinmesini salamak. azn pambqlansn! seni lesin emi! azma az vermk 1-coturmak, tahrik etmek. 2-tarafm tutmak, desteklemek, tarafn tuttuunu ima etmek. azma almaq 1-azma almak, sylemek, konumak. 2-sylemeyi lyk bilmek, yeylemek. 3-duman, alev, su vs. brmek, kaplamak. azna almamaq azna almamak, diline getirmemek, anmamak, konumamak. azna at ba almaq her eye banp armak. azna atmaq 1-azma bir ey atmak, rvet vermek, bir eyler verip kendine tbi etmek. 2-azma atmak, bir eyi yemek iin azna koymak. azna bax! bama buyrukluuna bak hele! (bir uyar ifadesi). azna baxaqalmaq azna aval aval bakmak, armak, hayran kalmak. azna baxan yoxdur kimse takmyor, nemsemiyor, itibar etmiyor. azma baxb danmaq 1-azma bakp konumak, birine gre konumak, birinin arzusu dorultusunda, ona ho gelecek ekilde konumak. 2-birini taklit etmek. 37

azna baxmaq azna bakmak. 1bakalannm iradesine smmak, tbi olmak, kendi fikriyle bir i yapamamak, onun szne uymak, sznden kmamak. 2-ne syleyeceini beklemek, emre made olmak. azna bal srtmk bak. azma bir barmaq bal almaq. azma bir barmaq bal almaq azna bir parmak bal almak, gzel szler syleyerek mitlendirmek. azna bir smk atmaq nne bir kemik atmak, ufak bir ey vererek veya kar gstererek susturmak. azma bir ey atmaq 1-azna bir eyler atmak, azck yemek. 2-uyarmak. 3-rvet vermek, bir ey vererek konumasma, baz eyleri amasma engel olmak. azna bir ey dymyib azma bir ey girmedi, hibir ey yemedin (yemedi) anlamnda. azma bir ey qoymamaq azna bir ey koymamak, hibir ey yememek. azma burnuna buladrmaq azma burnuna bulatrmak, berbat etmek, bir eyi yapamamak, becerememek. azna xan olmamaq karsmda kimse laf syleyememek, son derece nfuzlu olmak, bir dedii iki olmamak, sz kltan keskin olmak. azna p (dil) atmaq ynlendirmek, bir konuda uyarmak, kandrlmasma engel olmak. azna llu dovan smamaq (yerlmmk) atmak, palavra skmak, yksekten atmak; kendini vmek. azma dydirmmk (dyizdirmmk, toxundurmamaq) azma srmemek, hi yememek veya imemek. azna dil qoymaq (vermk) azna laf atmak, bir konuda konumas iin ona iaret olacak bir laf sylemek. azna dm k azna dmek, srekli ayn eyi tekrar tekrar sylemek. azna gendir! sana gre deil, sana byk gelir, azma lyk deil. azna gldiyi kimi azna geldii gibi, dnmeden, tartmadan konuma, syleme.

azna glni dammaq azna geleni konumak, konumasma dikkat enemek. azna glni (gln sz) demk (sylmk) azna geleni sylemek, ok kt azarlamak, af sylenek, aalamak; nezaketten uzak szler sylemek. azna glmk dilinin ucuna gelmek, sylememesi gereken eyi sylemek isterken son anda geri evirmek; sylemek istemek. azna gtirmk diline getirmek, bir eyi istemeden sylemek, konumak. azna gtirmmk azndan karmamak, sylemek isteyip de sylememek. azma girmk burnuna girnek, ok yaklamak. azma gtrmk 1-barp armak, haykrmak. 2-duman, alev, su vs.'brmek, kaplamak.'* azma gzne buladrmaq azma gzne bulatrmak, becerememek, yapamamak, berbat etmek. azma it alb sinirlenmi, hiddetlenmi kimse. azna it ba almaq (salmaq) bak. azna glni danmaq azma kimi (qadr) azma kadar, dopdolu, bo yeri kalmayacak ekilde. azna qavt (qovut) aimaq zorlukla susmak, konumamak. aza qftl vurmaq bak. azm mumlamaq. azna qavt (qovut) vern yoxdur balc. azna baxan yoxdur. azna qurd dm k kimse tarafndan aranmamak, lcimse tarafmdan konuturulmamak, sayg gsterilmemek, tecrit edilmek, yalnz braklmak. azna oru qayas 1-eytan gibi, cin gibi kimseler iin sylenir. 2-ylan vb. gibi rktc hayvanlar anldnda sylenen ve onlann yaratt korku ve rkntye engel olmak iin kullanlan bir ifade. azna saqqz eimk azna sakz etmelc. 1 -bir eyi ok tekrarlamak. 2-dedikodusunu yapmak. azua smaq k. azma smak, birisine kar ar bir kardkta bulunmak, bir eye veya birine byk zarar verecek davranta bulunmak. 38

azna sz almaq konumak, bir eyler sylemek. azna sz atmaq birine kullanabileeei bir bahane vermek, syledii bir kelime ile herhangi bir konuda konumasm, sylemesi gerektiini iaret etmek, birine syleyecei eyi kopya vermek, retmek, syledii eylerle birinin konumasm ynlendirmek. azma sz vermk azma laf atmak. azna su almaq (gtrmk) azma ta almak, susmak, konumamak, susup kalmak, sohbete katlmamak, konumaya katlmamak. azna smk atmaq azna kemik atmak. 1-susturmak iin az bir ey vermek. 2rvet vermek. azna tpmk tkmmak, bir eyler yemek, azna tprmk 1-birisine kendi dncesini kabul ettimek. 2-ayr ayr kimselerin ayn dnceyi ileri srmeleri karsmda kullanlan bir ifade. azma verilmsini gzlmk azna verilmesini beklemek, kendisi almayarak ilerin bakalar tarafmdan yaplmasm beklemek. azna vur ryini lindn al kafasma vur ekmeini elinden al, sessiz, mlyim, uysal kimseler iin kullaniln bir ifade. azna vurmaq gereken cevab vermek. aznn payn vermek. azna yara dsn kargyanlara ve kt konuanlara kar sylenen bir tepki ifadesi. "

azna yaramr azma yakmyor, senden bu szler beklenmez, byle konuman sana yakmyor. azna yiylnmk (yiylik etmk) azma sahip olmak, konumasna dikkat etmek. azna yourt srtmk azna bir barmk bal almak, kandrmk, kk bir ey karlnda ok deerli bir eyi elinden almak. aznda bymk aznda bymek, midesi bulanmak, yiyememek, yutamamak. aznda dili qora kimi bim k haddinden fazla susamak.

aznda dili yox az var dili yok, mazlum, zavall, ciz, herkesten ekinen, sesi sluu kmayan kimse. aznda dilin yansn! idam edilesin, lesin! aznda dii qalmamaq ihtiyarlamak, yalanmak. aznda dii qalmayb (yoxdur) gthd qr k. 1-ya gemi, ii bitmitir. 2yama uygun davranlar gstermeyen yahlara kar sylenen hakaret ifadesi. azmda qu (qu ba) gtirmk ufack bir ey yapp byk iler baarm gibi konumak. aznda Ip (noxud) islanmamaq azmda bakla slanmamak, sr saklayamamak. azmda ya ridn gtirmyib ki! hayrh ey iin gelmemi k i , hayrl bir ey iin geldiini mi zannediyorsun! azndak dil ri (dil rini) saymaq ok iyi tanmak, gen ve cesaretinin seviyesini iyi bilmek. azmdan bal axmaq (tklmk) azmdan bal akmak, gzel, ho laflar etmek, ok gzel eylerden bahsetmek, gzel konumak, gnl okayc, i ac, moral verici szler sarf etmek. azmdan bir dyirman su getmk azndan kpkler saarak yksekten atmak. azndan xan kimi o anda, arabuk, hemen, annda. azndan xan (xan sz) qula eitm mk azmdan kan kula duymamak, ok kt eyler sylemek, kt szler sylediinin farknda olmamak. aztndan xmaq 1-azmdan karmak, istemeden syleyivermek. 2-elinden kmak, kaybetmek, yitirmek. azndan xmasn kimselere syleme. kimseler duymasn. azndan ryini qapmaq bir kimsenin hakkma tecavz etmek, elinden almak. azndan drr tkmk (tklmk) ok gzel ve anlamh konumak, gzel ve kymetli szler sarf etmek (bazen de ssl lakin anlamsz konuma anlammda alay ifadesi olarak da kullanhr).

39

azndan dm mk azndan dnemek, bir konuyu, bir kimseyi, bir eyi hi unutmamak, hep anmak. azndan girib burnundan xmaq azndan girip burnundan kmak, dil dkerek, tatl szlerle birini kandrmak, yola getirmek. azndan hrra tkimk anlamsz laflar etmek. konumasm bilmemek, ne dediini bilmeden konumak. azndan xeyir xmr bar r danma (dem) azndan hayr kmyor bari er syleme, "lehte konumuyorsan, bari aleyhte konuma". azmdan kir istmk diline kira istemek, konumaktan ciz olmak, laf azndan cmbzla ahnmak. azndan kpk qusmaq bak. az kpklnmk. azndan kik aparsn ilenen, beddua eden kimselerin bedduasmn zarannn dokunmamas iin sylenen bir ifade. azudan qarmaq azmdan karmak, bir sz istemeden sylemek, demek. azndan qamaq azmdan karmak, bilmeden, iradesi dmda bir sz sylemek. azndan qan iyi (qoxusu) glmk kavgaya, sonu lme gtrecek, dmanhk douracak laflar etmek. azndan qapmaq azndan kapmak, bir kimsenin bildii eyleri ok ustalkla ve sezdinneden renmek. azmdan qfl gtrmk konumaya balamak, bildiklerini sylemee balamak. azndan laxta laxta qan glmk kan tkrmek, vereme yakalanmak. azndan tiksini qapmaq azmdan lokmasm almak, bir kimsenin hakk olan eyi eitli yollarla ondan almak. azmdan od alov pskrtmk (tklmk, yamaq, yadrmaq) ateli konumak, azmdan ateler samak. azmdan od xmaq (tklmk) bak. azndan od alov pskrtmk (tklmk, yamaq, yadrmaq).

azmdan sz xarmamaq kimselere bir ey dememek. konumamak, susmak, srr saklamak. azmdan sz qartmaq azndan karmak, istemeyerek, gayri irad olarak bir srn sylemek, gizli olan bir eyi aklamak. azndan szn almaq ieb demeden leblebiyi anlamak, birinin ne demek istediini hemen anlamak. azndan sd iyi (qoxusu) glmk azmdan st kokusu gelmek. 1 -ok gen ve tecrbesiz olmak. 2-henz bymemek, ya ok kk olmak. azndan sd iyi (qoxusu) glir! "azmdan st kokusu geliyor, daha bymemisin!" anlamnda nemsememe ifadesi. azndan'vurmaq azma tkamak, syledii bir eyi hemen reddetmek, geri evirmek, szn kesmek, lafm azmda brakmak, konumasna msaade etmemek, moralini bozmak. azmdan yek danma haddini ana, kendinden byk laflar etme. azndan yel (alsn) aparsn azndan yel alsm, azn hayra a, kt ihtimallerden sz edenlere kar sylenen bir ifade. azndan yer salmamaq azmdan drmemek, srekli olarak bir eyi tekrarlamak. azn aabilmmk azm aamamak, korkudan, ekindiinden vs. azm ap konuamamak, sesini karamamak. az aacana (aaa kimi) gzn a azm aacama gzn a, dikkatsizlik yznden zarara sebebiyet verenler iin kullanlr. azn aan kimi... azm aar amaz... azn adrmaq 1-azm atrmak, kt laflar etmesine, kzmasma, kfretmesine, liyakatsiz laflar etmesine mecbur etmek. 2kendi kendine sylenmeye sebep olmak. azm ab (ayrb) gy (havaya) baxmaq (tutmaq, vermk) azm ap havaya bakmak. 1-elinde olmadan, gayri iradi, uursuz olarak bakmak. 2-aval aval bakmak.

40

azn ab gzn yummaq azn ap gzn yummak, azna ne gelirse sylemek, kfretmek. azn ab qulaq asmaq azn ap dinlemek. 1-aval aval dinlemek. 2-dikkatle dinlemek. azn ab yummaq ruhunu teslim etmek zere olmak, lmek zere olmak. azn amca gzn a azm aacana gzn a. 1-dnmeden, lp bimeden konuma. 2-uyank ol, etrafnda olanlara dikkat et. azm anaa qoymamaq azn amasna izin vermemek, konumasna frsat vermemek. azn amaq 1-azn amak, konumaya balamak, birine sitem ederek sylenmeye balamak, yaptnn kt, hatah olduunu dile getirmek, kt konumak. 2-gizli, mahrem eyleri sylemek. azn amamaq azn amamak. 1susmak, konumamak. 2-sr vermemek. azn Allah yoluna amaq (qoymaq) 1dilenmek, dilencilik etmek. 2-azma geleni sylemek, sitem ederek sylenmek, homurdanmak. azn aralamaq (aramaq) 1-azm aramak, birisinin gyesini, niyetini, kalbindekileri, dndklerini renmeye ahmak, azn aramak, laf almaya ahmak. 2-bak. azn crmaq. azn aramaq bak. azn aralamaq (aramaq). az avara qoymaq akhna eseni sylemek. azma ne geldiyse konumak. azm aya tutub ulamaq anlamsz, bouna konumak, bouna barmak. azn ayrb qulaq asmaq azn ap dinlemek, aval aval dinlemek. az ayrmaq 1-azm ap aval aval dinlemek. 2-cezaIandrmak. azn balamaq azn mhrlemek. 1hibir ey yememek, bir ey yemesine izin vermemek. 2-susturmak, konumasma izin, frsat vermemek, msaade etmemek, konuturmamak. az bd (bdliy, r) amaq azm ktye amak, uursuz konumak, kt eylerin olduunu (olacam) sylemek,

om azhlk etmek, kt niyetle konumak, azn hayra amamak. azn brk salnaq ii yokua srmek, iini zorlatrmak. azn baq amamaq azm bak amamak, ok kederli olmak, bama gelen bir bel veya iten dolay iine kapanp konumamak, derinlere dalmak. azn bir yana salmaq aldatmak, kandrmak. azn bir yer ymaq bir yere toplamak, ayn fikir etrafmda birletirmek. azn bo buraxmaq (qoymaq, saxiamaq) zaaf gstermek, konumasma dikkat etmemek. azn bo qoymamaq enesi bo kalmamak. durmadan bir eyler yemek. azm boza vermk dncesini, fikrini, akhn baka yne ekmek, kandrmak, aldatmak. azm burmaq dudaklarn sarktmak, memnuniyetsizliini bildirmek. azn burnunu bir birin qatmaq azm bumunu aramba anana evirmek, feci ekilde dvmek, mthi dayak atmak. azn burnunu datmaq bak. azm burnunu bir birin qatmaq. azm buzlatmaq ldmek. azn bzmk (bzdrm k) 1beenmemek, memnuniyesizliini bildirmek. 2-alay etmek, dalga gemek. 3dolukmak, alamakl olmak. 4-nazlanmak, naz etmek. azn crmaq dersini vermek, cezalandrmak. azm atmaq geri evirmek. geri dndrmek, geldii gibi geri yollamak. azn evirmk dndmek, baka tarafa ynlendirmek. azn datmaq 1-azn burnunu datmak, dvmek. 2-konuurken gerei olmayan konular ap dkmek, ileri geri konumak, azma geleni sylemek, lafm bilmemek. 3-ileri geri laflar etmek. azm dilini balamaq azn dilini balamak, bir kimseyi herhangi bir sebeple konuamaz hle getirmek.

41

azn (daa daa) divara dayamaq (dirmk) iin iinden klmaz bir duruma drmek, keye sktrmak. azn ngidmk azm aarak bakmak veya dinlemek; hayran olmak, hayran hayran bakmak. azn ymk 1-dudak bkmek, alay etmek. 2 -memnuniyetsizliini ifade etmek, beyenmemek, yzn ekitmek. azn zmk dvmek, dayak atmak. azn flk ymk felein tokadm (amarm) yemek. azm gy amaq 1-beddua etmek. 2-dua etmek. 3 -bakalanndan bir eyler beklemek, vare avare dolamak, hibir ite ahmamak, babo, serseri hle gelmek. azn gy k mal kimi o yan bu yana tutmaq eveleyip gevelemek, doru dzgn konuamamak, dneesini dzgn bir ekilde ifade edememek. azn havaya amaq 1-yersiz konumak, bouna konumak. 2 -azm poyraza amak, bou bouna beklemek, umduunu .elde edememek. azn xeyirliy (xeyr) amaq azn hayra amak, gzel szler sylemek, hayrh szler sarf etmek, uur dilemek. azn isti isti qrmaq bak. vaxtnda gr znn odunu almaq. azm iylmk (qoxlamaq) azn aramak, bir konuda bilgi szdrmaya almak. azn kilidlyib oturmaq konumamak, susup oturmak. azn qaytarmaq l^keser, bak vs'nin azm sert bir eye vurarak kreltmek. 2gereken cevab vermek, reddetmek, kesin olarak itiraz etmek. azn qfllamaq bak. azna qfl vurmaq. azn qzdrmaq tahrik etrnek. azn qulama yapdrmaq kulana bir eyler fsldamak. azn malalamaq nne kemik atmak, rvet vermek, bir eyler verip kendine tbi etmek. azm mismarlamaq bak. azn yumdurmaq. azn mhkm tutmaq azm sk tutmak, sr vermemek, konumanak.

azn mhi mk dudaklann kilitlemek. 1-susmak, konufnamak. 2susturmak, sesini kesmesini salamak. azn mumlamaq 1-azn mhrlemek, kesin olarak susmak, konumamak. 2tehdit ve antaj yoluyla susmaya mecbur etmek. azn ovmaq (ovudurmaq) azn burnunu datmak, dvmek, dayak atmak, cezalandrmak. azn pm azn peyim, gzel, hayrh haber verenler iin kullanlan bir ifade. azn yrnmk (yoxlamaq) azn aramak, laf veya sr almaya, renmeye ahmak. azn piylmk (yalamaq) bak, azna atmaq. azn p*oxla amaq k. azm bozmak, kfretmek, konuurken hep kt eyler sarf etmek, kfrl konumak. azn pozmaq azn bozmak, lcfrl konumak, geveze konumak. azn saxlamaq dilini tutmak, knumamak, lafna karhk vermemek, cevap vermemek, kt sz sylemekten saknrnak. azn smamaq denemek, sr tutup tutamayacam yoklamak. azn sz tutmaq lafa tutmak, birisini bir iten ahkoymak iin bilerek konutunnak. azn sulandrmaq azmn suyunu aktmk, imrendirmek, tamahlandrmk; itahlandrmk. azn srmk eveleyip gevelemek, belirli bir sz sylemekten kanmak, ekinmek, bir knu ile ilgili dncesini aklamaktan kanmak,sylememek. azn tmiz saxlamaq kt sz sylemekten ekinmek, konuurken temkinli olmak, terbiye ve db- bozmadan konumak, ahlkl olmak, gzel szler sylemek. azn tutmaq 1-azm tutmak, susmak, kendine hkim olnak, boboazhk etmemek, konumamak. 2-susturmak, konuturmamak, susmaya mecbur etmek, konumasma msaade etmemek. 3-lct sz sylememek. azn yabana qoymaq lafazanlk etmek, anlamsz laflar etmek. 42

azn yamslamaq taklidini yaparak kzdrmak, sinirlendirmek azn ydrabm mk 1-diline sahip olamamak. 2-emrindeki bir eye engel olamamak. 3-uvaldan, torbadan vs. dklp salan bir eye engel o'.amamak. azn ydrmaq azm toplamak, syledii kfrleri ve kt szleri kesmek. azn ymaq ileri geri konumasma, kurallar inenesine engel olmak. azn yrtmaq bak. azn crmaq. azn yoxlamaq azm aramak, bir konu hakkndaki dncelerini veya bildiklerini sezdirmeden renmek. azm yormaq azn yonrak, faydasz, bouna konumak, kendi kendine sylenip dunnak, lafn kimseler takmamak. azn yumdurmaq azn kapattrmak, susmaya mecbur etmek. azn yummaq azn mhrlemek. 1konumamak. 2-konumasma engel ohnak, susturmak, korkutarak, antaj yaparak, para vererek veya herhangi bir eyle konumasna, bir konu hakkmda bildiklerini sylemesine engel olmak, susmaya mecbur etmek, konuturmamak. aznn astar var azmda teneke var. yemei, ay vs. ok scak yiyen ve ien insanlar iin sylenir. aznn a deyil yiyecein lokma deiL yapamazsn, senin yapacam i deil. aznn dad pozulmaq azmm tad' bozlmak, kurulu dzeni bozuhnak. aznn dadn (lzztini. tarnin) bilmk . aznm tadm bilmek. 1-azmn tadn bilmek, zevki iyi ohnak, gzel ve lezzetli yemekleri bilmek. 2-her eyin en iyisini ve gzelini bilmek. aznm dadn itirmk 1-tad tuzu kanak, bir eye duyduu ilgisini, hevesini kaybetmek. 2-kendini hayata balayan, ok sevdii bir eyini kaybetmek, hayat zindan olmak. aznm xryi (qa) deyil k. bir ey& lyk olmayan kimseler iin kullanhr. aznn iin baxmaq azmm iine bakmak. 1 -birini ok dikkatle dinlemek. 2emi'ine made olmak, azndan kan eyi

hemen yerine getirmek iin hazr vaziyette beklemek. aznm iin girmk azmm iine girmek, iyice yaklamak, iyice sokulmak. aznn ksri yoxdur nfuzu yoktur, sz gemez. aznn klyin dayanabilmmk karsmda dayanamamak, mukavemet edememek, zayflk gstermek. aznm qatn sil! henz ocuksun! daha bymedin, byle eyleri anlamazsm! aznm qayta (qaytan) olmamaq aznm perhizi olmamak, diline sahip olamamak, azma ne geldiyse konumak, sylemek. aznn qaytann bo buraxmaq bak. azn bo qoymaq. aznn qoxusunu kmk aznm kokusunu ekmek, katlanmak, birinin ktlanmaz hallerine tahamml gstermek. aznm qoruq qadaas olmamaq bak. azmn qayta (qaytan) olmamaq. aznn.ll axmaq aznm suyu akmak. ok holanmak. aznn lsn bilmk arhn bilmek, yerini, mevkisini bilmek, konumalarma dikkat etmek. aznn payn almaq azmm payn almak, paylanmak, hak ettii lafa muhatap olmak ve susmak mecburiyetinde kalmak. aznn payn vermk azmn lsn vermek, gereken eyleri syleyip susturmak. aznn sars getmmi 1-henz gelimemi, henz ocukken. 2-olgunlamam, olgunlk.ama ermemi. aznn (aznzn) szn bil (bilin) azmdan kan kulam duysun!, konumana dikkat et!; sylediin lafiar kulaklann duysun! azmm szn bilmk konumasn bilmek, konutuu zaman edeple hareket etmek. kt szler sylememek. aznn szn bilmmk konumasn bilmemek, azna ne geldiyse sylemek. aznu suiqucu olmamaq sr saklayamamak, aiz sk olmamak. aznn suyu almaq (axmaq, tkln k) aznn suyu akmak, ok beenmek, ok

houna gitmek, ii gitnek, can istemek, ok arzulamak, istemek. aznn suyunu axtmaq aznn suyunu aktmak, itahlandrmak, imrendirmek, son derece gi duymasm salamak, bir eye hasret brakmak. aznn suyun ydrabilm mk 1aznm suyu akmak, bir eyi ok beenerek onu istemek. 2-kendini idareden mahrum olmak. aznn stndn vurmaq cevabn vermek, susturmak. aznn yemi deyil! "onun yapaca i deildir!" anlammda. aznn yiysi olmaq azma sahp olmak, knumasm bilmek. aznn zodu yoxdur lafm dinleyen yoktur, sz gemiyor. azyla qu tutmaq azyla ku tutmak, ok becerikli olmak, yaplamayacak eyleri yapmak. azyla qu tutsa da azyla ku tutsa da, yaplamayacak eyleri yapsa da, asla, kesinlikle. ah kib (deyib) qan tprmk hayat zindan olmak, yaam zehir olmak, mutsuz bir hayat srmek. ah kmk ah ekmek, keder; strap, hasret, hayret, heyecan ifadesi olarak "ah" demek. ah deyib, ah eitm k yalnz olmak, kimsesiz olmak. al etmk (elemk) ah etmek, hsret ekmek, kederlenmek. al nal etmk ah nle koparmak, feryad etmek, alamak, yamkl yankl alamak. ah vay etmk (elmk) 1-kederlenmek dertlenmek, skmtdan, dertten dolay ikyetlenmek, feryat etmek, gam ekmek. 2-bir eye acmak, hayflanmak. ah yerd qalmaz ah yerde kalmaz, yaplan ktlk cezasz, karlksz kalmaz. ahang kimi almaq ok yorulmak, yorgun argn olmak. ahdan ba almamaq gn ahu zarla gemek, hep dert ve keder iinde yaamak. ah gy (gylr) xmaq (qalxmaq, ucaimaq) ah gklere kmak, feryat et-

mek, son derece zlmek, kederlenrhek, gamlanmak, zntden inlemek. ah tutmaq ah tutmak, zulme urayan kimsenin bedduas zalime zarar vermek. ah yerd qalmamaq ah yerde kalmamak, intikam alnmak. ahm tutsun ahm tutsun, bedduam apsn, dokunsun. ahn dalara! ahn dalara talara, strap ekenin derdine ortak olanlarn teselli olarak syledii bir ifade. ahn aimaq ahm almak, birinin bedduasn zerine ekmek, kendine ilenmesine sebep olmak. ax uf etmk (elmk) ah of etmek, szlanmak, inlemek, esef etmek. axan dryan balamaq faydasz ilerle uramak'* axan qan damarda durmaz akacak kan damarda durmaz, ne kadar tedbir almnsa almsm i olacama vanr. axan sular dayanar (durar) akan sular durur (yrmez), doruluu, gc karsnda syleyecek sz olmama hli. axar suiar qurmaq ans yver gitmemek, ileri tknnda gitmemek. axb baxmaq gz zerinde olmak, yardmc olmak, yardm etmek. axna qar getmk 1-tek bana ounlua kar gelmek, muhlefet etmek. 2akntya kar krek ekmek. axna qoulmaq ounlua uymak, oniara katlmak, ekseriyete tbi olmak. axnia getmk ounlua uymak, topluma ayak uydurmak. axr gnn olsun! lp gidesin! yaayacam son gn olsun! axr qoymaq son vermek, nihyet vermek, bitirmek, sonulandrmak. axr nfs son nefes, lmden nce yaamm son anlan. axra atdrmaq (yetirmk) sona erdirmek, bitirmek, tamamlamak. axra atmaq (yetmk) sona ermek, bitmek, tamamlanmak. axr bir yana xmaq bir sona ulmak, bir neticesi olmak, bir eyle sonulanmak. axr boa xmaq sonunda hibir ey elde edememek, sonu hi olmak. 44

axr atnaq sonu yaklamak. lmne azalmak. axr xeyir! bir kimsenin yapt iten veya sylediklerinden memnuniyetsizlii dile getirmek iin kullamlan bir ifade, "bildiini kendine sakla", "kendin iin yap", "kendin iin iste" vs. anlammda. axr xeyir olmaq 1-sonucu, neticesi iyi olmak. 2-mutlulua ermek, gzel gnlere ulamak. axr itmk kendi hatas yznden hayatm mahvetmek. axr oimaq 1-sona ermek, bitmek, tkenmek. 2-gelecei olmak, neticesi, sonu olmak. axnma xtb grtlama karm, beni bktrm, usandrm. axrn xeyir oisun! 1-birisine iyilik dilemek, uur dilemek iin sylenen alk ifadesi. 2-birinin yapt bir ie veya ileri srd teklife duyulan memnuniyetsizlii bildiren "sen kendi iine bak" eklinde sylenen bir azarlama, tenkit ifadesi. axrna xmaq (da atmaq) 1mahvetmek, yok etmek, ortadan kaldrmak. 2-bou bouna bitirmek, hepsini kullanmak, harcamak. axrna nqt qoymaq sona erdinnek, bitinnek. axrm elmk (etmek) 1-bak. axrn gtirmk. 2-ldrmek, iini bitirmek. axrn gtirmk sonunu almak, sonunu getirmek, bitirmek, tketme'k; sonuna ulamak, bir sonu elde etmek. axrn itirmk birini mahvetmek, ldrmek. axirt mnzilin getmk ruhunu teslim etmek. lmek. axmaq yerin qoymaq birini aklsz zannedip kandrmaya ahmak, aptal yerine koymak. axmaqlq etmk budalahk etmek, aklszhk etmek, budala gibi davranmak. axmasa da damclamaq akmasa d damlamak, az da olsa gelir getirmek. axmurdamaq elmk ardnca konumak, ikyetlenmek. axam dm k (enmk, qovumaq) akam olmak. gne batmak, hava kararmak.

axam elmk (etmk) akam etmek, gn geirmek, akama kadar kalmak. axam vurmaq askere "yat" emri verilmek. axamn (axamnz) xeyir iyi akamlar, akam vakti kullanlan esenlikler dileme sz. axtacarlq elmk akraba mahna el koymak. axtard qn rin glmk arad karsma kmak, aradm bulmak. axtardna qovumaq aradn bulmak. axtarmaq taxtarmaq her taraf aramak, aramadk yer brakmamak. axtarmam yer qoymamaq her taraf aramak. axurda yatb sultan Mcid yuxusu grr oban kulbesinde padiah ryas gryor, ulaamayaca, elde edemeyecei bir eyi hayal edip onun hayalini kuruyor, a tavuk ryasnda dar grr. ail qurmaq evlenmek. akkord gtrmk (bir mzik leti) almaya balamak. akt balamaq anlama yapmak, mukavele yapmak. aqibtin (aqibtiniz) xeyir (olsun!) sonunuz iyi olsun! al aparmaq al basmak, lousa hummasna (albast) yakalanarak lmek. al aparmt al gtresice, kadn ve kzlara sylenen, ashnda var olmayan, halk arasmda "al kans" adlandrlan ve genelde lousa kadnlarm lmne sebep olan varhn kendilerinin lmne sebep olmasn dileyen bir ilenme ifadesi. al dil il aparmaq tatl dile tutarak kandrmak. al (ala) dil tutmaq tatl dille kandrmak, aldatmak, hilebazhk etmek. al geymk al giyinmek, bezenmek, sslenmek, krmzlar giyinmek. al qana batmaq (boyanmaq) al kanlara boyanmak, vurulmak, ldrlmek. al qana (qanna) bzmk (boyamaq) al kanlara boyamak, yaralamak; kesmek; ldrmek.

al qana qltan etmk 1-al kanlara boyamak, vurup ldrmek. 2-kendi kamna boyamak, yaralamak. al qan sel dndrmk kanna boyamak. ldrmek, vurarak ldrmek. al nnsi qaryb evi bark, oturduu veya aht yerde dzen, nizam intizam olmayan kimseler iin sylenir. al yalan bamdan sonuna kadar yalan, temelli yalan. ala bama kl bama batan savma yaplan i. ala bnla almaq 1-rengrenk grnmek, tuhaf grnmek. 2-renkleri dzgn olmanak, eitli renklerde grnrnek. ala xarmaq (xartmaq) "nah alrsn" iaretini yapmak. ala dadan qara daa, qara dadan aia daa z tutmaq bou bouna bahene uydurmak, alt st vurmak. ala dana gy dana, gtn var (varsa) x meydana k. birine meydan okuma ifadesi. ala dm k tuzaa dmek. ala gz ela gzl. l-gzel gzl kz, kadu veya gen. 2-ehla gzl gzel veya gen. ala itdn m hur . kt anlamda tannan, kt ynleriyle mehur olan kimseler iin kullamhr. ala kei dik buynuz elmk kepaze etmek, rezil rsva etmek. ala qara bala xartmaz bir yerde durumun karmakank, kanun nizamn olmadm bildirir. ala qara balasma aiq olub pek fazla gzel veya ekici olmayan bir eyi haddinden fazla sevenler, beenenler iin sylenen alay, istihza ifadesi. ala qoymaq kandrmak, dolandrmak. ala vermk bak. ala xarmaq (xartmaq). alabar olmaq korkuya kaplmak, korkmak. alabaydaq etmk (elmk) 1-adnt aleme yaymak, rezil etmek. 2-bir ekini, otu vs. bierken, apa yaparken orada burada brakmak, istenen ekilde i yapmaraak. alabzk etmk (elmk) eitli renktere boyamak.

alaca blaca grsnmk gzne tuhaf grnmek,. garip ve souk tavrlar serglemek. alaca qaraya da borcludur uan kua da brludur, herkese borcu vardr. alacal tutmaq farkl davranmak, dieri veya dierlerine gsterdii tavr ona sergilememek, ayncahkl davranmak. alam almaq bak. alaq elmk (etmk). alaxdan gln adama oxayr st ba perian, sa sakah bifbirine karm kimseler iin sylenir. alaxrman elmk 1-henz tam olgunlua ermemi buday baaklann tmek. 2henz olgunlua ermeden bir eyi toplamak. alak palalc etmk ok kt ekilde dverek her tarafm yara bere iinde brakmak. alaq elmk (etmk) 1-kendi kusurunu, kabahatini rtrnek, ortadan kaldrmak. 2ayrk otlarm temizlemek, ekinleri yabani otlardan, ayrk otlarndan kurtarmak. alaq otu kimi kkndn xarmaq kknden kestirip atmak, temelden atmak. alaqallaa qoymaq gybetini etmek, ardnca her trl laf etmek. alamanclq eimk yrtmek, almak, alamanlq elmk laf dolatrmak, birinden dierine haber tamak. alata elmk takatini kesmek, ok yormak. alata qalmaq arp kalrriak, hayretten dona kalmak. alay valay elmk alt st etmek. albuxara torbas kimi hbir i yapmayan, ad var kendi yok kimse. alaa dm k ukura yuvarlanmak, ncekinden daha kt duruma dmek. alahb ammaq hakaret edilmek, hakaret edildiini hissetmek, dnmek. aldyiik dm k benzeri e kantmlmak. aldyiik salmaq birbirine kartrmak, yanhhkla dierini almak. aldm qoz satdun qoz mn d qald axax ahverite herhangi bir kazan elde edilmediini bdirir. aldm paym(), ar aa dayn() azmn paym aldn m! 46

aleybani yaxasma taxlan tbn kimi yaxasna taxlmaq (ilim k) slk gibi yapmak, yapp kopmamak, yakasm brakmamak. alm almldir, kei qz da xalamla! bir kimsenin, durmadan birilerinin aleyhinde konumas karsmd sylenir, "sadece skntm bu mudur" anlmnda. alm ylsa da asla, kat'iyen. almd d tgar olmaq herhngi bir eyden dolay dile dmek, aleyhinde konuulmak. alm car kmk 1-dnyay bana toplamak, banp armak. 2-herkese yaynak. alm ss salmaq 1-n "yapmak, mehr olmak. 2-sansasyon yaratmak, grlt.koparmak. alm yaymaq herkese yaymak, bildirmek. almi ayaa qaldirmaq ortah velveleye vermek. almi ayaqdan salmaq 1-her yerde aramak, her yere gitmek, girip krnak. 2herkesi yormk. almi bama almaq (gtrmk, ymaq) dnyay bana toplamak, banp armak, ortah velveleyevermek. almi bir birin qatmaq (qatb qardrmaq, vurmaq) oftah birbirine katmak, karkhk karmak, ortah bulandrmak. almi hycana salmaq bak. almi ayaa qaldrmaq. , almin zhlsi mndn gedir, mitim zhlm d ... herkes benden nefret ediyor ben de ... almin daxil olmaq i dnyasma girmek, i dnyasn tammak. ala ula elmk karmakark etmek, karhrmak, birbirine dolatrmak. alm almldir, kor qz da xalamnan birinden ok holanp sakz gibi yapp kopmayan kimse iin sylenir. alm bama dolanmaq dnyas dnmek, ok kt etki etmek. alra it hrnd biz d Mazandaran aqqah hrr hep kt insanlar bana ratlar. aib aparmaq ahp gtrmek.

alb yatmaq 1-altna ip dyak atmak. 2azarlamak, laf sylemek. ahc gzyl baxmaq mteri gzyle bakmak. ahc qu kimi byk bir srat ve eviklikle. aln armaq hakkndan gelmek, alaa etmek, grevinden uzaklatrmak, stesinden gelmek, icabma bakmak. almn vermk 1-paylamak, kfretmek, canna okumak; tenkit etmek, knamak, ktlemek. 2-yenmek, dersini vermek, trmar etmek, yenilgiye uratmak, bozguna uratmak. aln tfi il qazanmaq (suvarmaq) aln teri ile kazanmak, kendi emei ve zahmetiyle kazanmak, elde etmek. aln tri tkmk alm teri dkmek, namuslu ve drst ahmak, ok zahmet ekmek, emek sarf etmek. aln trini silmk alm teri aktmak, emei ile kazanmak. ahb yanmaq yanp kavrulmak. 1-ate alp yanmak, byk alevler saarak yanmak, alevlenmek. 2-ok kzmak, ok hiddetlenmek, hiddetinden deliye dnmek. 3alev renginde parlamak. 4-kzarmak, krmz renge brnmek, al renge grnmek. alqax culqax danmaq azma ne geliyorsa sylemek, aklma eseni, akhna geleni konumak. Allah (sn) al (al tlkir) versin Allah akl versin, aklszca bir i yapan, hareket eden veya kelime sarf edenler iin sylenir. Allah azndan eitsinAllah azmdan duysun, keke sylediin gerek olsa, Tanr gerekletirse. Allah axnn xeyir elsin Allah sonunu hayr etsin, sonucu tehlikeli grnen bir i iin veya ileri kt giden birisi iin sylenir. AUah aqibtini xeyir elsin Allah sonunu hayr etsin, bir iin sonueu iin kayg duyulduunda sylenen iyi dilek sz. Allah alb qucana ans yver gidiyor, hep baaryor, Tanr yardm ediyor. Allah Allah Allah Allah, akmlik ve hayret bildiren bir ifade. 47

Allah Allah'la el el binbir ikle. 1zorlukla. 2-byk bir grltye ramen istenen netice alnmad zaman kullamr. Allah Allahhq'la day yrdirik! zor bir iin yoluna konmas esnasmda birinin krp ii berbat etmesi anmda sylenen ve memnuniyetsizlii bildiren bir ifade. Allah amanat Tanr emaneti, birine birisini veya bir eyi emanet ederken, emaneti iyi korumas iin sylenen bir ifade. Allah amandr aman Allah'm, bir yalvan, rica ifadesi. Allah anannda olasan! Allah yardmcm olsun! Allah artrsm Allah artrsm, Allh daha fazla versin. AHah balasn 1-Aliah balasn, Tanr kazadan beldan korusun. 2-zr dileyen veya kt bir ey yapan insann zrne karhk olarak kullamhr. AHah balam deyib Allah yr kuium demi. Allah baacan elsin (yantsn) Allah tamamna erdirsin, birlilcte mr sresiniz, birlikte salannz aarsn. Allal ban dura dura (duran yerd) ayana da salmasn Allah beln versin, Allah bama talar yadrsm. Allah bana da sals Allah bana ta yadrsm, bir beddua, ilenme ifadesi. Allah bandan bir tk skik elmsin! Tanr yardmcm olsun anlammda bir alk ifadesi. Allah bandan tkmk birdenbire zenginlemek. Allah ban batrsn! Allah cann alsn! ilenme ifadesi. AHah ban uca elsin! Allah almn ak ban dik etsin! Allah mahcubiyet vermesin! Allah betrindn saxlasn Allah beterinden esirgesin (saklasm), Allah daha kt duruma drmesin. Allah bxtini gldrsn Allah bahtn ak etsin, iyi dilek temennisi. AHah bla (blasm ) versin Allah belsn versin, memnuniyetsizlik bildirir ve azarlama, paylama ifadesi olarak kullanhr.

AHah blaiardan hifz elsin Allah korusun. Allah bndsi 1-zavall, fukara, kimseye zarar dokunmayan, yumuak bal, mmin insan. 2-herhangi bir kimse. Allah bilir Allah bilir. l-"belli deil, kimse bilmiyor, Allah'tan baka kimse bilmiyor" anlmnda. 2-yle tahmin ediyorum, zannmca yledir. Allah bilir ki n yolun adamdr ktl, iyilii anlalmayan, ne yapt bilinmeyen kimseler iin kullanhr. Allah bir qapn balayanda digrini (o birini) aar Allah bir kapy kaparsa bin kapy aar, Allah insan bir eyden mahrjm ederse, daha iyi baka bir eyle memnun eder<* Allah bir sz bir verilen szden veya vaatten dnlmeyeceini ifade iin kullanhr. Allah bir yastqda qocaltsn Allah bir yastkta kocatsm, yeni evlilere "evliliiniz mr boyu srsn" anlamnda sylenen bir alk ve iyi dilek temennisi. Allal birdir Allah bir, bir yemin ifadesi. Allah birdir dediyindn zg szn inanlmaz Allah birdir, Peygamber haktr sznden bakasma inanlmaz, ok yalanc ve gvenilmez kimseler iin kullanhr. Aliah birin dvlt vrib, birin zillt Allah birine zenginlik vermi, birine de sknt ve fakirlik. Allah birini min elsi AUah daha da artrsm. Allah bykdr Allah byktr. 1-zor bir durumda kalmdmda, skc bir sonula karlaldnda bir mit ifadesi olarak kullanhr. 2-gnn birinde hkkn alacana, kendine yaplan hakszhm dzeleceine inanmak gerektiini anlatan bir ifade. Allah canma dyms "Allah canm sa ederse, inllah" bir ii gelecek gnlerde yapma arzusu. Allah cann alsm! Allah canm alsn, kargma, ilenme ifadesi. Allah czasn versin bak. Allah cann alsn! Allah arxn evirsin Allah dzenini alt st etsin! ilenme ifadesi. 48

Allah dadma (dadmza) atsn (yetisin) Allah cir versin 1-AUah ecir sabr versin, Tanr yarduncnz olsun! alk ifadesi. teselli anlammda sylenen ba sal ifaAllah dana gr qar verr Ailah dama desi. 2-Allah mkafatm versin anlammda. gre verir, herkesin ge, imknlar kadar Allah kbrl bak. Allah Allah'la el el. sorumluluu olur anlammda. Allah li stnd olsun Allah sana yar Allah damna baxb qar verr bak. Allah olsun, Allah seninle oisun. dama gr qar verr. Allah myini he (zay) elmsin Allah Allah deyndn demir azgmm, bellmm emeklerini boa karmasm. biridir. Allah mri! Tanr buyruu. yaplmas geAllah drt d yaradb, drman da Allah reken ey. dert de vermi deman da, her derdin bir Allah skik etmsin (skikliyini ilac da vardr, midini kaybetme. gstrmsin) Allah eksikliini gstermeAllah drt verib drman dahnca sin, eksiiyle, kusuruyla birlikte olmaya gzdirmsin Allah dert verip derman a- devam etsin, ok gerekli olan bir eyin ratmasn, Allah aresiz derde drmesin. kusuru anlatlrken, byle de olsa, onun Allah drt verip drman vermsin Allah varlma kredildiini anlatan ifade. dermansz derde drsn. Allah tini tksn bak. tin tklsn. Allah dvy qanad versydi dam bacan AHah frc versin! Allah yardm etsin! dadard Allah deveye kanat verseydi uurlu olsun! dam, ta dard, Allah her eyi bir d- Allah gecindn versin Allah gecinden zen iinde yaratmtr. versin, lm (lmn) ge olsun. Allah doqquzunda verdiyini skkizind Allah gstrmsin! Allah gstermesin, almaz herkesin nne neler kacaktr o Tann esirgesin, bana kt bir ey gelmebeilidir, Tanr kimsenin kaderini deitir- sin. mez anlammda. Allah gtrmz! Tanr'nn houna gitmez! Allah dostu AHah dostu, mmin, evliya, yaptmz i doru deildir! ermi, kutlu kimse. Allah gzn iq, dizin taqt versin Allah drdz bir elsin Allah elinizdeki- yah birine "Allah hep din saklasm" anleri alsm, bir beddua, ilenme ifadesi. lammda sylenen alk ifadesi. Allah dzm versin Allah sabr versin, bir Allah gnahm (gnahlarn) balasn facia veya felketle karlaan, ya da yakm (ller iin) Allah gnahlarm balasn, len birisine, "AHah dayanma gcn artr- Allah taksiratm affetsin, Tann kusurlarn sn" eklinde sabr ve ba sah dileme balasm. ifadesi. Allah haqq! Tann'ya yemin olsun. Allah dm nim d gstrmsin Allah haqq n Allah hakk iin, Tann (vermsin) Allah dmanma da gsterme- adna yemin ederim ki dorudur. sin, anlatian kt bir durumun bykl- Allah havan alsn bir eye veya birilerine gvenip azm kimseler iin kullanlan n bildiren ifade. Allah elmsin Allah gstermesin, arzu ilenme ifadesi. edilmeyen, istenmeyen bir eyin olmamas Allah he n sirgmyib Allah hibir eyi esirgememi. 1-her eyi vardr. 2-ok dilei ile sylenir. Allah elsin (ki) arzulanan bir iin olmas gzel kadn, kz hakkmda. dilei ile sylenir, "inaliah olur, keke Allah hr ksin ryin gr versin Allah herkesin kalbine gre versin, Allah herkeolsa". Allah eqin AHah akna, bir yalvar, sin isteini, arzusunu yerine getirsin. Allah hyan n olsun Allah yardmcm, rica ifadesi. destein olsun. Allah evi Allah'n evi, cami, mescit. Allah evini yxsm! Allah ocam sndr- Allah hrmtini artq elsin! bir memnuniyet ifadesi (zellikle kendisine sayg sn! ilenme ifadesi. 49

gsteren genlere yalarn syledii bir ifade). Allal xatirin Allah akna, bir yalvar, rica ifadesi. Allah xeyir versin! bak. Allah xeyr calasn! Allah xeyir (xeyirli) elsin bak. Allah mbark elsin. Allah xeyr calasn! iyi dilek, gzel arzular bildiren bir ifade. Allah xobxt elsin! saadet, mutluluk dilerne arzusu. Ailah imann kamil elsin bir kimseye hayr dua ederken sylenir. Aliah ... insaf versin adil hareket etmee, insafl davranmaya davet sz. Allah iini avand elsin Allah iini rast getirsin. Allah iinizi rast gtirsin Allah iinizi rast getirsin, Allah ilerinizin yolunda gitmesi iin yardm etsin eklinde bir dilek. Allah krimdi (krimdir) Aliah kerim, bir mahrumiyet ve ihtiya durumunda, bir ey yitirildii anda veya kt bir sonula karlaldmda "Allah byktr, Allah'a gvenmelidir" eklinde sylenen bir teselli ifadesi. Allah kssin bir ii yaparken ok zora dld zaman duyulan memnuniyetsizlii ifade eder. AHah klgsi Tanr glgesi, merhametli ve mit verici manevi g. Allah kmk elsin! Allah yardmem olsun, ahan veya zor durumda olan birine sylenen baan dilei. Allah kmyin (kmyiniz) olsun! bak. AHah komk elsin. Allah kmyiviz atsn bak. Allah kmk elsin. Allah qadadan bladan hifz elsii (qorusun, saxlasn) Allah beldan korusun, Tanr'nn insan her trl ktlklerden korumas gyesi ile syleien iyi dek temennisi. Allah qara deyil ki, vurub gzn xartsn Allah'n tokad ge dokunur, ancak kt dokunur. Allah qbul elsin Allah kabul etsih, sevap sayan bir i yapld zaman sylenir.

Allah qnim olsun Allah beln versin, bii' rahatszhk veya kzgnlk sebebiyle sylenen ve memnuniyetsizlii bildiren bir ifade. Allah qz kavga ve dvlerde kadnlara veya kzlara sylenen seslenme ekli. Allah qismt els Allah ksmet ederse, Tanr izin verirse, inallah. Allah qona Tann misafiri. birinin evine gidip gecelemek veya bir eyler yemek isteyen kimsenin ev sahibine syledii ifade. Allah qotur versin drnaq vermsin Allah seni mevki shibi yapmasm, merhametsiz, insafsz ve gaddar insanlar iin sylenen bir ilen. Allah qovudursuu Allah kavutursun, bir ailenin yelerinden biri veya birbirini seven iki kiiden birinin oradan aynlarak uzak bir yere gitmesi durumunda geride kalanlara kavuma dileinde bulunmak iin sylenen bir ifade. Allal qoysa inallah. Allah'm yardm ile. Allah qulu Allah'n kulu, tanmmayan birisine sylenen seslenme ekli. Allah quru rdn saxlasm Allah kuru iftiradan saklasm, bir sulama esnasnda onun iftira olduunu anlatmak iin sylenen bir ifade. Allah qvvt versin! Allah kuvvet versin, alan veya zor durumda kalan birisi iin baar arzu eden ifade. Allah min brkt versin Allah bin bereket versin, kr, teekkr ifadesi. Allah muradna atdrsn Allah ksmet etsin! iyi dilek temennisi. Allah muradn versin bak. Allah muradna atdrsn. Allah mbark elsin! Allh mbarek etsin. 1 -bir nian takma olay, yeni alinan bir ey iin vs. sylenen "hayrh. lsuh''' anlamnda tebrik veya kutlama ifadesi. 2kabul edmeyen, benimsenmeyen, onaylanmayan bir durumda alay ifadesi. Allah n verdis Allah ne verdiyse, yenek olarak evde varsa, ne bulunursa. Allah nrdivan ok uzun boylu kimse.

50

Allah olu erkek ocuklara ve erkeklere kari duyulan kzgmlk veya rahatszhk dolaysyla sylenen hitabet ekli. Allah ldrm (vursun)! Allah belm versin! ikyet, tiksinti, memnuniyetsizlik bildiren bir ifade. Allah ldrsn! AUah cann alsn! bir beddua ifadesi. AJlah mrn uzun eisin! Allah mrler versin, .zellikle byklerin kendilerine edilen iyilik veya gsterilen sayg karlnda rnemnuniyetlerinin ifadesi olarak kendilerinden kklere syledikleri iyi dilek temennisi. Allah mr versin Allah mrler versin, ok yaa, sayg gsterilen bir kimseye sylenen teekkr ve sayg ifadesi. Allh zn bala Allah'm sen bala, Tann'ya bir yalvar ifadesi. Allah zn qismt elsin! Tanr kendine nasip etsin! bir alkifadesi. AHah pay versin birine bir hediye veya pay veren kimseye, onu verdiyi kimsenin syledii alk ifadesi. Allah raz olsun! Allah raz olsun! birine sylenen teekkr ifadesi. AHah rhm elyib (edib)! Tanr esirgemi! Allah yardm etmi, sa salim kurtulmu. Allah rhmt elsin Allah rahmet etsin. 1 lleri anarken sylenen bir iyi dilek. 2teselli ve taziye (ba sal) ifadesi. Allali rhmtin getmk Tanr'nm rahmetine kavumak, lmek. AHah rizas n (rizasma) Allah rzas iin. 1-sevap iin, Tann yoluna, Allahin houna gider. 2-yalvarma, yakarma anlamnda. AHah sa li sol l mhtac elmsin Allah sa eli sol ele muhta etmesin, bir kimsenin kendine ne kadar yakm olursa olsun, bkasmn eline bakmasmn, ona muhta olmasnn son derece zor olduunu bildiren bir ifade, Allah sa gz sol gz mltac elmsin bak. Allah sa li sol l mltac elmsin. Allah saxlasn Allah korusun. 1-birisi iin sahkh bir hayat ve uzn mr arzusu, bir

dilek. ~2-es. mslman olmayanlarla, genelde ermenilerle selamlama ifadesi. Allah salamat elsin Allah selamet versin, Tanr seni korusun. uzakta olanlar veya hayatta olanlar anhrken sylenir. Allah salamatliq versi Allah sahk versin, canmz sa olsun. Allah sbir versin bak. Allah dzm versin. AHah sndn raz olsun Allah sende raz olsun, Tanr seninle birlik olsun, iyiliini senden esirgemesin, birinden grlen iyilie karhk sylenen ifade. Allah sn qnim olsun Allah belm versin, Allah sana dman kesilsin, bir ilenme ifadesi. Allah sni (sizi) inandrsn Allah seni inandrrsn, yalanm yoktur, doru sylyorum eklinde, inamlmas g bir eyi anlatrken sylenen ifade. Allah sni oddan alovdan qorusun Allah bellardan uzak etsin. Allah sni sevindirsin sevinli bir haber verene veya birinin sevinmesine vesile olacak bir davran sergileyen kimseye kardakinin syledii alk ifadesi. Allah sni umud yeri elsin darda veya skmtda olan birisini o skmtdan kurtaran kimseye sylenen bir alk. AHah snin lini yngl, iini avand elsin Allah sana g versin ve ilerin yolunda gitsin anlammda. Allah sizi skik elmsin Allah uzun mrler versin. 1-bir alk, teekkr ifadesi. 2-Tanr sizi bamzdan eksik etmesin. AHah ahiddir Allah ahittir, Tanr hittir ki ben hakhym, sylediklerim, yaptklanm vs. dorudur eklinde bir yemin ifadesi. Allah eytana leenet elsin lnet eytana, istenmeyen bir durumla karilaldnda kendine hkim olmak iin sylenen ifade. Allah fa versin Allah ifa versin, hastalara sylenen ve iyilemei isteyen bir dilek, temenni. Allah taala bir d yaratmayb ei ve benzeri yoktur, ok gzeldir, ok almldr. Allah tk yaradbdr Tann tek yaratm. gzellikte ei ve benzeri yoktur, ok gzeldir.

51

Allah trfi adilcesine, adaletle, hakkaniyetle i yapan kimse. Allah utandrmasn Allah utandrmasm, bir ie girienlere sylenen baan ifadesi. Allah uzaq elsin Allah gstermesin, Tanr esirgesin. Allah n Allah iin, gerekten de, dorusunu sylemek gerekirse. Allah midin dolanmaq zorlukla, bin bir glkle geinmek. Allah stmzdn skik elmsin! Allah bamzdan eksik etmesin! birine sylenen alk ifadesi. Allah zm baxd Allah beni korudu. Allah zmn rtyn versin alla canm alsm. Allah zn a elsin gzel davranlar sergileyerek sevgi uyandran kklere byklerin syledii bir alk. Allah zn qara elsin! memnuniyetsizlik ve ilenme ifadesi. Allah var Allah var, dorusunu sylemek gerekirse, hakk teslim etmek gerekir. AUah verdikc bnd gmana dr kazan, gelir arttka insan beenmede mklpesent olur, her eyde son derece seici davranr, hangi eyi seeceini anr. Allah verdiyi can .... alabilmyir Allah verdii can alamyor, borcuna sdk olmayan veya herhangi bir ey alnamayan kimselere kar duyulan gvensizlii ve memnuniyetsizlii bildiren bir ifade. Allah verdiyindn (verndn) Allah ne vermise, ne varsa. Allah ver Allah vere de, inallah yle olur, keke, inallah eklinde bir dilek ifadesi. Allah verndn (tklif etmk) Allah ne verdiyse, Tann ne verdiyse. Allah vergisi Allah vergisi, yaratltan olan, sonradan elde edilmeyen bir yetenee olan vg ifadesi. Allah versin Allah versin, Allah balasn. l-dilenciyi batan savmak iin sylenir. 2-iler yolundadr, iler tkmndadr. Allah vurmu Allah canm alsm eklinde bir ilenme ifadesi.

Allah vurmudu Allah aklm almt, onun yapaca i deildi, beceremezdi, cesareti yetmezdi ancak nasl olduysa yapt ve bam belya soktu. Allah vurub zayf, zrl, sakat kimseler iin kullamlan bir acma ifadesi. Allah yadda versin Allah akl fikir versin, Tanr akl izan ihsan etsin. Allah yax yol versin Allah yolunu ak etsin. yolculua kanlar iin sylene bir alk. Allah yar olsun Tanr yardmcm olsun, bir alk ifadesi. AHah yazdsa pozsun Allah yazdysa bozsun, gereklemesi, vuku bulmas istenmeyen bir olay veya durum iin kullanlr. AHah yel d verib yer d verib bir yerde kendine lkim olamayp yellenen ve utanan kimseleri teselli etmek, mahcubiyetini ortadan kaldrmak iin sylenen bir ifade. Allah yeri ya qulum deyib Allah yr kulum demi, az zamanda byk bir zenginlie kavuanlar iin sylenir. AHah yetirib Allah gnderdi, hi beklenmeyen anda ie yararl bir eyle karlaldmda sylenir. Allah'a ar getmsin Allah'm gcne gitmesin. Allah'a amanat 1-saklamas, koruyup gzetmesi iin geici olarak bakasma braklan kymetli ey. 2-birinden ayrhrken "sahcakla kal" anlammda sylenen iyi dilek temennisi. Allah'a amanat ol (olun) ayrlan kimsenin orada kalana syledii bir esanleme sz. Allah'a and iirm Allah'a yemin olsun, bir yemin ifadesi. Allah'a bala suunu kabul edenlerin syledii bir zr dileme ifadesi. AHah'a bax! Allah'a bak, rica, yalvan, yakan ifadesi. Allah'a bir can borcum var Allah'a bir can borluyum. 1-kimseden korkmuyorum eklinde oluabilecek bir durumdan ekinilmediini bildirir. 2-kimseye herhangi bir borcum yoktur. Allah'a rk aparan boyu ok uzun olan kimseler iin sylenir. 52

llah'a xo gedr iyi olur. Tanr'nm da houna gider. Aliah'a qurban olum, sz mn verib, ssi e y! izaha ihtiya yoktur, izaha gerek yoktur. Allah'a min kr durumdan memnuniyeti bildiren bir ifade. Allah'a pay aparr bak. Allah'a rk aparan. Aliah'a pnah insanlann kendine manevi destek vermek iin syledikleri bir ifade (Allah yardmcm olsun! anlamnda). Allah'a kr Tanr'ya kr, bir eyin olmas, gereklemesi sebebiyle "hamd olsun", "bereket versin"" gibi, hlden memnuniyeti bildiren teekkr ifadesi. Allah'a taprdm seni Allah'a emanet ettim eklinde bazen iyi dilek bazen de kzgnlkla sylenen ve "Tann bu davrannm karln versin, onun ilahi adaletine snyorum" anlamna gelen bir ifade. iiah'a taprmaq 1-AUah'a havale etmek (ilenme anlammda). 2-Allah^a emanet etmek. Allah'a tvkkl her eyden midini kesip Tanr'ya sman kimselerin kulland bir ifade. AHah'a yalvar Allah'a yalvar. 1-Allah'tan iste anlamnda. 2-kendi kusuru yznden g duruma den birine, "kabahatinin cezasn ek, kendi kendini kurtar" eklinde sylenen bir ifade. Atlah'dan Tanr vergisi. f Allah'dan buyruq azma quyruq anriut pi azma d, ahmadan, emek sarf etmeden geimini salamay dnenler, tembellik edenler iin kullanhr. Allah'dan dndn, kirvdn niy dndn? kirvelik hakkm gzetmeyen kimseleri yermek iin sylenen, kirvelik hakknm Tann hakk kadar kutsal sayldm bildirir. Allah'dan gizli(n) deyil herkes biliyor, gizli bir taraf yoktur. AUah'dan istmk Allah'tan arzu etmek. Allah'tan dilemek, istemek". Allah'dan qorx! Allah'tan kork. yaplan kt bir ie engel olmak, ahs bu yoldan evirmek im sylenen bir ifade.

Allah'dan qorxmaz, quldan utanmaz Allah'tan korkmaz kuldan utanmaz, zalim, merhametsiz ve gaddar kimseler iin kullanlan bir ifade. Allah'dan olan kimi ansmz yver gitti. Allah'dan utan Allah'tan utan, yaptndan dolay utanmahsm, sklmalsm. Allah'dan mid ksilmz Allah'tan mit kesilmez, genellikle ar hastalar iin "iyileebilir" anlammda veya dlen mitsiz durumdan sadece Tanr'nm yardmyla kurtulmamn mmkn olduunu bildiren bir mit ifadesi. Allah' arada gr adaletle ve insafla hareket et. Allah' armaq Allah'tan yardm dilemek. Tanr'nn adm anmak. Allah' sevrsn (sevirsn) Allah'm seversen, bir rica veya dilek ifadesi. Allah' verdi ans yver gitti. Allah'm (Allah'n) var ksmetimde-(ksmetinde) var, nasiptir. Allah'm altnda "keke" anlammda bir arzu veya iyi dilek ifadesi. Allah'm bacs olu hem alay, hem de aka ifadesi olarak gya kendini nfuzlu bir insan olarak takdim edenler iin kullanlr. Allah'n blas Allah'm bels. 1-ok yaramaz, afacan ocuk iin kullanhr. 2-ok kt iler yapan, insanlan zen kimseler iin kullanhr. 3-Allah'm gnderdii bel. Allah'n bildiyini quldan gizltmk oimaz Allah'm bildii kuldan saklanmaz, bilinen bir ey gizli kalmaz. Allah'n bir dediyindn savay szn inanmaq olmaz "Allah bir" sznden bakasna inanlmaz, ok yalanc birisi iin kullanhr. Allah'n dilsiz heyvan (ls) al. sessiz, fukara kimseler iin kullanhr. Allah'n evi Allah'm evi, cami, mescit. Allah'n far quzusu bak. Allah'n yazq bndsi. AHah'n gici Allah'm serserisi, aklszm biri. Allah'm heyvan 1-bak. Allah'm dilsiz heyvan. 2-ahmak, serseri, aklsz. 53

Allal'n hikmti Allah'n hikmeti, aknhk ve hayret ifadesi. Allah'n istdiyi gnd yaranmq gzel bir gnde dnyaya gelmek. Ailah'm iin bax Allah'm iine bak, hayret, akmlk, znt bildiren bir ifade. Allan'n iin l aparmaq olmaz Allah'n iine karlmaz. Allah'n krmin kr Tann'ya teekkr ifadesi, memnuniyet bildiren bir ifadjj. Allah'm qanmaz Allah'm serserisi, klsvz, mantksz hareket edenler iin lcllanhr. Allah'n qzbi llah'n gazab. 1-olc sknt veren; byk felket. 2-ok ktlk eden kimse. Allah'n qzbi tutmu Allah'n belsma uram, belya arplm (kimse). Allah'n rhmtin getmk Allah'n rahmetine kavumak. Allah'n var gn her Allah'm gn, her gn. Allah'n verdiyindn Allah ne verdiyse. Allah'm vern gn her gn. Allah'n yaz glr ok zor ve zavall duruma dm kimseler iin lcullanlr. Allah'n yazq bndsi Allah'm zavalh kulu, zavall kimse. Allah'ma kr el Allah'a kret, Tannna kret. Allah'ndan olmaq 1-ans yver gitmek. 2-Allah'n gcne gidecek hareketler yapmak, adaletsiz hareket etmek, zorbahk etmek. Allah'hq etmk (elmk) zorbahkla hkm srmek, hkmranlk etmek, hkim olmak. AHahuy kmk acdan, ardan, dayaktan dolay vs. yaygara basmak. Allah kbr! Allahu ekber! herhangi bir i ve olay karsnda memnuniyetsizlik, gazap ve hiddet bildirir. Allah kbrin eidilm yn yeri ok uzak, ulalmas ok zor olan yer. alma kimi elma gibi, kpkrmz, genelde krmz yanaklar iin kullanhr. alma eyi (ho mtli) ahrriak, ebleh, kafasz kimse.

almnn yars o, yars bu elmann yars gibi, birbirine olc benzeyen iki kimse iin sylenen bir ifade. aln aq aln ak yz ak, her bakmdn temiz, hibir kusuru veya kabahati olmayan. aln aq z a bak. aln aq. aln damal ad ktye km, dmgalanm. aln qaqa bizovdur ad hep kt eylerde anhyor, herkes onun kt birisi olduunu biliyor. aln pak aln pak, vicdan temiz, lekesiz, namuslu, drst insan. alnna soyuq tr yl m k souk terler dkmek, ummad bir olaya ahit olduundan dlay ok skilmk. alnna yazilmaq alnma yazlmalc. 1kaderinde olmak, kaderine kmalc. 2-bir ey birine ait lmak. alnnda yazlmaq lnma yazlmak, kaderi nceden tayin edilmek, belli olmak, bana gelecekler bilinmek, bana gelecekler kendini gstermek. alnnda yazlmayb k i . . ! alnma m yazld! alnndan vurmaq 1-alnndan vurmk, vurup ldrmek. 2-aznm lsn vermek, lyk olduu cevab vermek. alnm mhrlmk alnndan mhlamak, kurunla vurarak ldrmek, alnmdan kurunlamak. alnm qrdrmaq yzn buruturmak, memnuniyetsizliini veya akinln bildirnek. alov pskrmk ate pskrmek, ok sinirli olmak. alovlara yanmaq atelere yanmak, byk eziyetlere, straplara maruz kalmak. alyuuunu almaq iddetli an, alman il sonucu biraz skirtlemek. alt doda yer sprmk dudam sarktmak, ksmek, incinmek, ok krlmak, asab bozulmak, suratn asmak; alt doda yer sprr, st dod gy ok sinirli, morali bozuk kimseler iin kullanlan bir ifade. alt st etmk (elmk) alt st etmek. 1datmak, kantrmak, darmadam etmek, 54

berbat "etmek, altm stne getirmek. 2- sinde kalmak, katlanmak. 2-bir eyi yapabozmak, ie yaramaz hle getirmek. mamak, baanl olamamak. alt st olmaq alt st olmak. 1-alt stne altnda qalmamaq altmda kalmamak, evrilmek, dalmak, karmak, berbat yaplan bir iyilii karlksz brakmamak. olmak, darmadan olmak. 2-bozulmak, ie altndn xmaq yan izmek. 1-ald yaramaz hle gelmek. veya yapt bir eyi kendinin yapmadn alt vurub st xmaq her taraf aramak. sylemek, zerine almamak. 2-bir sorumaltda qalantn can xsm altta kalanm ean luluu lyknca yerine getirmek. ksm, herkes banm aresine baksm, her- altndan girib stndn xmaq altndan kes kendini kurtarsn anlamnda. girip stnden kmak. 1-alt st etmek, altda qalmaq yenilmek, malup olmk. karma kark etmek. 2-elindeki zenginlii altdan almaq alttan almak. 1-tath dille har vurup harman savurmak. yaklaarak, bir bilgi renmeye hmk: altndan qamaq bir iten kamak, yan 2-kzgmhm gidemeye ahmk, korkup izmek. 1-bir ii bamdan atmak, yapmaya kamamasm salamak. 3-ii tatlkla hal- yanamamak. 2-verdii sz tutmamak, letmeye ahmak. sorumluluu yerine getirmemek, yapmakla altdan alta (altdan) alttan alta, gizliden ykml olduu bir ii yapmamak. gizliye, gizlice, kimse bilmeden, kimseye altnda qalxmaq altmdan kalkmak, zorluuna ramen bir eyi baarmak. bildinneden. altdan altdan baxmaq gz altmdan bak- altn batrmaq altma etmek. 1-yerini satmak veya donuna karmak, donuna mak, gizlice bakmak. aitdan geyinib stdn qtillanmaq savaa etmek. 2-korkmak, ekinmek. altn kmk bak. arsm (arsn) giderken giyinip kuanmak, tehiz lmak. altdan stdn almaq gda zehirlenmesi kmk. sonucu hem ishal olmak hem de karmak. altm doldurmaq cebini doldurmak, mevaltdan stdn demk 1-bireyler syle- kisinden, vazifesinden, bulunduu yerden mek, birisi hakkmda azndan bir eyler yararlanarak zenginlemek, makamnt ve karmak. 2^birisi hakkmda manidar ko- grevini suistimal ederek ahp rpmak. numak, kafa kantran laflar etmek. altn stn evirmk (gtirmk) lt st altdan yuxar baxmaq (szmk) aadan etmek, datmak, kartrmak, darmadan yukanya szmek. etmek, berbat etmek, alt st etmek. alt altda qald, st std! yarm kald, altm stn lmk dolamk, gezmek, ok gezerek gelmek, her tarafm dolamak. devam ettirilemedi, bitirilemedl. alt be vurmaq bk. ba ayaq danmaq altm altya balamaq bir eyi hlletmek. alud olmaq 1-tutulmak, mptela olmak, (vurmaq). kaplmak. 2-vuralmak, hayran lmak. lt yrtq aftafa artk hibir nfuzu ve amad olmaq made olmak, hazr beklekdreti kalmam kimse, aptan dm mek, hazr olmak. kimse. aman Allah! aman Allah'm! ok kt ve altda alaca yox, yeddid vercyi te alaca yk, bete verecei. umursamaz, beklenmeyen bir felket, facia karsnda hibir eyden etkilenmeyen kaygsz: in- hayret ve kofku ifdesi olarak sylenir. sanlar iin sylenir. aman Allah, bu n msibtdif! Tanrm altna almaq alt etmek, yenmek, galip bu ne bel! karillan byk bir bel ve afeti ifde etmek iin kullanlr. gelmek, malup etmek. altna od (odun) qoymaq 1-atelemek. 2- aman ... lindn illAllah ... elinden, bir hstan vey bir eyden dyulan rahatszfitlemek, tahrik etmek. altma vurmaq bak. altm doldurmaq. l dile getirir. altuda qalmaq 1 -bask altnda kalmak, aman evi smlacak yer. ekmek, tahamml etmek, bir eyin etki55

aman (amamn bir) gndr aman derim! amin demk bakasmn dediklerini tekrar sakm ha, yapmaym, ok dikkkatli olun, etmek, onlann fikrini kabul etmek, evet elinizde sk tutun vs. anlammda son derece demek. tedbirli ve temkinli olmay dile getirir. amin deyn bakasmm dediklerini tekrar aman istmk aman dilemek, merhamet eden, "evet evet" diyen, kendi fikri yerine dilemek. bakalarmn dncesini onaylayan, kabul aman zndn birisine duyulan memnu- eden kimse. niyetsizlii bildirir. ana arvad sy symk ana avrat dmaman vermk aman vermek. 1-frsat ver- dz gitmek, kfretmek, ar kfrler samek, imkn tanmak, sre vermek. 2- vurmak. acmak, merhamet etmek, affetmek, ba- ana ata evlad ana baba evlad, kymetli, lamak. aziz, sevgili kimse. aman vermmk aman vermemek. 1 -frsat ana bala elmk gerekli olmad hlde vermemek, imkn tanmamak, hareket aym eyden birka tane faziadan almak. etmesine msaade etmemek, tepesinde ana bala kimi ok samimi, aralarmda bbitmek, kmldamasma, hareket etmesine, yk sevgi ve sempati olan bir kadmla erkek davranmasna izin vermemek. 2-acmasz ocuk veya*kzlar iin sylenir. davranmak, merhamet etmemek, bala- ana hala olmaq anne ve evlad gibi samimamak. mi olmak, birbirini ok sevmek. amana glmk smmak, smma talebin- ana btnin dm k ana rahmine dmek, de bulunmak. rahimde olumaya balamak. amana gtirmk bktrmak, usandrmak, ana boynunda annesinin karmnda. grtlaa karmak. ana xttini tkil etmk esasn olururamanat elmk emanet etmek, emahet mak, temelini oluturmak. olarak brakmak. ana qarnmdan gtirmyib ki! birinin amanat vermk emanet vermek, geici sahip olduu eyleri kendi ahn teri ve emeolarak vermek. i ile kazandn ifade etmek iin lcullanaman ksilmk (qnlmaq) 1-takati ke- lr. siimek, ok yorulmak, gten dmek. 2- ana (anasnn) burnundan glmk anneyardm bekledii yerden midi kesilmek. den emdii st bumundan gelrnek, byk amanm almaq gcn tketmek, diz eziyet ve sknt ekmek. ktrmek. ana (anasnm) sd il mmk (kemk) amann lindn almaq rahatsz etmek, anne st ile gemek, irsiyetten gelmek. ana sd (a sd) kimi halal olsun anarahatm bozmak. amann ksmk yormak, takatini kesmek, nn st gibi helldir, nemnuniyetle verilen, balanan bir ey iin kullanlr. gcn kuvvetini tketmek. ambara vurmaq ambara vurmak, ambar- ana sd kimi halaldr helldir, bu senindir, senin hakkndr. lamak. ambia ambla getmk saa sola yalpala- ana (anann) sd sn haram olsun! yarak yrmek, sendeleyerek yrmek. istenen hedefe ulaamayan veya kt dav^ ambr gtrmk sk imdik almak, im- ranlar sergileyen kimselere sylenen azar diklemek. ve tenkit ifadesi. amck biti k. 1-tarlada vs. ahma vaktinde ana sdn hsrt qalmaq annesi lmek evde kalarak tembellik eden ocuklan kz-. ve onun st ile beslenememek. drmak iin sylenen bir ifade. 2-genelde ana zn hsrt qalmaq ana yzne kzlarn ve kadmlarm yanmda oturan, on- hasret kalmak, uzun mddet annesini grlarla sohbet eden erkek ocuklar kzdr- memek veya grememek. mak iin sylenen bir ifade. anadan doma olmaq yeni domu gibi amtqa olmaq dadanmak. olmak. 56

anadan (anasmdan) n diyi sd (sd) brnundan (burnunun dliklrinden, deiklrindn) glmk (tklmk) anasndan emdii st burnundan ftil fitil gelmek, binbir musibetle karlamak, ok strap ekmek, azap ve eziyetlere maruz kalmak. anadan (anasndan) mdiyi sd burnundan (pilt pilt) gtirmk (tkmk) anasndan emdii st burnundan ftil fitil getirmek, birine ok eziyet etmek, strap vermek. anadan olmu kimi anadan yeni domu gibi, yeniden sahna kavuarak, sapasalam olarak. anadan ryan anadan ryan, rlplak, anadan doma. anadan yetim ksz, annesi lm kimse. anaiar nec (ne cr) olan (oul) doulub! biz byleyiz, bizim kim oldutmuzu tanyn. analar (anas) ndir (ki) danas da n olsun analar ne ki, danalar da ne olsun. 1ocuklar analarndan farkl olmazlar anlammda. 2-analarnn durumuna bakp ocuklanmn ne olaca anlalr anlammda. analq midin qalmaq annesini kaybetmek, vey anne eline dmek, vey anne elinde bymek mecburiyetinde kalmak. aaliz etmk (elmk) analiz etmek, tahlil etmek, zmlemek, bir btn en ince detaylarna kadar ayrmak. anam mmycm ki! bu itc bir eyler kazanmalym deil m? anan sartmsaq, atan soan, hardan oldun glm kr? kasmt, kibirli kimseler iin sylenen yergi. anan yax, baban yax skntm, derdin ne, problemin ne? anandan mdiyin sd burnundan glsin anandan emdiin st burnundan gelsin, heram olsun! eklinde memnuniyetsizlik bildiren bir ifade. anan zg qatrna atmaq erefsizliin en son dereeesine varmak. anann a tndirin ba yemeklerin en gzelinin anneni piirdii, evde oturulacak en gzel yerin de tandrn ba olduunu bildiren bir ifade.

ananm sd halal olsun! hell olsun! bir vg, alk ifadesi. anar bri danmaq kt kt konumak, azma geleni sylemek, terbiyesiz iaflar etmek. anas alamaq anas alamak, ok eziyet ve skmt ekmek, bitkin hle gelmek. anas alar qalmaq 1-lmek, vefat etmek. 2-byk eziyetlere ve straplara maruz kalmak. anas bana qara (qaralar) balamaq lmek ve annesi yasn tutmak. (ay) anas (bacs) gyk gzel veya yakkh kimselere seslenme ifadesi. anas qazancn yemmk eli ekmee ulamadan vefat etmek. anas matmind yl m k (oturmaq) lmek (ilen anlammda kullanhr). anas mlr qalmaq kendisi veya kardei hayatm kaybetmek, anas namaz std (stnd) olmaq "belnn, tehlikenin, zorluun eiinden dnmek" bir tehlike, zorluk, bel veya meakkatin eiinden mcizevi ekilde dnenler iin sylenir. anas vay iv nin oturmaq anas yasn tutmak. anasndan olduuna peman elmk anasmdan doduuna piman etmek, bktrmak, canndan bezgin hle getirmek. anasndan olduuna peman olmaq anasmdan doduuna piman olmak, bkmak, usanmak, grtlana kmak. anasndan olmayb ie yaramaz, cesaretsiz kimseler iin kullanlr. anasm alar (mlr) qoymaq ldrmek, katletmek. anasn alatmaq anasm alatmak, sknt ve eziyet ektirmek, strap ve ikence vermek, znt vermek, bezdirmek. . anasn vayma oturtmaq ldrmek. anasnn a sd kimi halal elmk karhksz olarak balamak, karlnda bir ey beklememek. anasnm burnundan db annesine ok benzeyen ocuklar iin sylenir. anasnn (nnsinin) mcyini ksn k. anasnn ipini pazara karm (satm), haramzde, her trl ktl yapacak 57

karakterde olan frldak, dzeribaz, hile- ald grevi yerine getireceini inandrkr, hrsz, dolandrc kimseler iin lculla- mak. 2-sz vermek. nhr. and qsm elmk yemin etmek. anasnn mcyini ksmk frldakhkla, and olsun! yemin ifadesi. dalaverecilikle, hilekrhkla uramak. and olsun bana ... ba zerine yemin anasnm gz 1-ok uyank, frldak, ok ederim. kurnaz, bece'rikli, akgz kimseler iin and olsun yaradana Tanrya yemin olsun. kullanlr. 2-annesinin en ok sevdii. and verdirmk yemin ettirmek. anasnm krp quzusu anasmn kuzusu, and vermk yemine vermek, kutsl ve aziz ok kk ocuk, bebek. saylan bir ahsm veya eyin adn anarak anasnn qz anasmm kz, annesinin dav- rica etmek, yalvarmk. ranlar ve ahkanhklar kendinde grlen anda xain xmaq yeminini yerine getirkz. memek, yeminine sdlc lcalmamak. anasnn olu anasnm gz, haramzde, and (andn) danmaq yeminini inkr dzenbaz, kitt, ok kt kimseler iin etmek, dnek lcmak. kullamlan bir hakaret ifadesi. ajnd (andn) poznaq yeminini bozmak, anasnn sd halal olsun iyi, temiz, e- ettii yerine sdk kalmamak, vaadini depli ocuklar iin kullamlan bir alk ifa- yerine getirmemek, szn tutmamak. desi. andma sadiq xmaq yeminini yerine anasnn sd il dolanmaq ahn teri ile getirmek. yaamak, harama ynelmemek, kendi eme- andndan dnmk yemininden dnmek, i ile geinmek. yeminine uymamak. anasnn (a) sd kimi halal olmaq ana- adra qalasan (qalm)! sahibi lesice! snn st gibi hell olmak, hak ettiinden anqr taym tap "git anr da eini bul, bedolay hell olmak. riim eim deilsin" anlammda hakaret ifaAnbar irind n Krbla irin qamaq desi. tutarsz laflar etmek, ilgisiz szler syie- anqrts gy xmaq (ucalmaq) yksek nek, dereden tepeden konumak. sesle alamak. abara vurmaq ambara vurmak. 1- anqut kimi azuu amaq 1-doymk bilsaklamak gyesiyle ambara koymak, yt- memek, a gzl olmak. 2-aval aval bkmak. 2-sonra daha pahah satmak iin sak- mak. lamak, biriktirmek. anqut kimi udmaq nne geleni yutrnak, ancaq meyitimin stndn cesedim i- nne gelen yemei a gzllkle abucak neyerek yapabilirsin! ben sa iken yapa- yiyerek bitirmek. mazsm. anqut qalmaq tek bana kalmak. ancaq z dibin iq salmaq bak. yalnz anquta dnmk ok zayiflamak, zayflktan dolay boynu ipince klmak. z dibin iq salmaq. aiid aman elmk yemin billah etmek, bir anqutu xmaq bak. anquta dnmk. eyi inkr veya onaylamak iin deliller anr bri kmk srndrmek, o trafa sunarak yemin etmek, yemin ederek inan- bu tarafa ekmek. drmaa ahmak. anr bri etmk I -yerli yerine koymak, and amana glmk yalvarp yakarmak, yerletirmek. 2-yapmamak, srndrmek. and idirmk yemin ettirmek, yemin et- apar gtir salmaq bugn git yarm gel mee, sz vermeye mecbur etmek. etmek, oyalamak. and iib qan qusmaq yemin etmek. ar bilmk ar bilmek, kendisi iin utanlaand imk 1-yemin etmek, kutsal veya cak ey kabul etmek. byk ve aziz saylan bir ahsm veya eyin ar etmk ar etmek, utanmak, mahcup ladin anarak szn, vaadini veya zerine mak. 58

ar namusunu atmaq (yemk) ar ve hay perdesi yrtlmak, haysiyetini, erefini ayaklar ltna lmak, namus ve utanma duygusunu kaybetmelc. ar olmaq ayp olmak. ar olsun bir tenkit, aalama ifadesi. ara almaq 1 -aralar soumak, bozuimak, darlmak, ksmek, birbirine ks olrnak. 2deeri biilmek, artlan belirlenmek. ara amaq 1-deer bimek, sat artlarm belirlemek. 2-likileri dzeltmek, aray iyiletinnek. ara dymk aralar bozulmak, birbiririden ksmek, iliki ve dostluk bozulmak. ara dzltmk aralann blmak, barhrmak, araclk etmek, gzel iliki yaratmak. ara xlvt, tlk by mert insanlarm olmad zamarilarda istedii gibi at oynatan ve halk smren slk karakterli insanlar iin sylenen yergi. ara ksdirmy (ksmy) salmaq 1etrafm sarp dvmek, pataklamak. 2yakaamak, kamasma izin vermemek, frsat vermemek. ara qard (qarb) mzhb (mssb) itdi 1-ortahk kannakark oldu, dzen bozuldu. 2 -karkhk meydana geldi bizim iimiz unutuldu. ara qardtrmaq ortah kartrmak, ftnelik yapmak, fesat karmak, karklk kannak, ortah bulandrmak, insanlar birbirine drmek. ara qarmaq ortahk karmak, kankhk kmalc. ara qatmaq ortah kantrmak, arya ftne fesat sokmak, kantrmk, karkhk karmak. ara qrmaq (pozmaq) ara bozraak, arkadalar ve dostlar arasma riifk sokmak, ilikilerini bozmak, kavga etmelefine sebep olmak. ara qzdrmaq insahlar tahrik etmek, birbirine drmek. ara qurmaq balc. ara dzltmk. ara pozulmaq arlr bozulmak, birbirinden lcsmek, aralarndaki dbstluk ve iliki bozlmak.

ara sakitl m k (sayxamaq) ortalk skinlemek, sknet hkim olmak, ses, grlt Icesilmek. ara sazlamaq ara bulmak, bantrmk, vastaclk etmek, arada gzel ilikilerin olumasma yardmc veya sebep olmak. ara (aras) soyumaq aralar soumak, aradaki iliki lcesihnelc, dostluk bozulmak. ara vermk ara vermek, fsla vermek, dinlenmek. ara vurmaq (vurudurmaq) arabozahlc etmek, fitne, fesat trenek, insanlarn kavga etmesine sebep olmak. ara yat kt olmaq ortalk skinlemek, grlt patrd dinmek. ara yerd qaimaq ortada kahnalc, sahipsiz, kimsesiz bir ekilde ortada kalmak, aresiz kalmak, her eyini kaybetmek. araba il dovan tutmaq araba ile tavan avlamak. 1-bir eyi hile ve tertiple halletmeye alimak. 2-olmayacak bir ie kalkmak. 3-ok yava ahmak, bir ii ok ar yapmk. arabadan dm qarpz kimi ar iler yapp yorlmu bir kimseye "naslsn" eklinde sorlduunda aka ile verilen cevap. arabanm dal arx zurnanm son delii, geride, hep toplumun arka ksmnda yer tutan, nemsiz, ehemmiyetsiz, faal olmayan. arabann tkrine omaq (dynk) soxmaq arabamn tekerine omak sokmk, engel olmak, engel karmak. arabanm skkizinci tkri bak. arabanm dal arx. arada getmk arada gitmek, bir grubun iine krarak gitmek, kimse bilmeden toplulua karp gitmek. arada gzmk ara kartrmak, laf doltrmak, laf gtrp getirmek. arada qalmaq Ortada klmak. 1 -her eyini kybetmek. 2-ne yapacam bilmemek, tereddt iinde kahnak. arada yeyib, ortada gzmk ahmadan bakalfridn yiyip imek ve gezmek. aradak prdni qaldrmaq 1-daha samimi olmak. 2-sayg gstermemek, hrmet

59

etmemek, aradaki mesafeyi ortadan kaldrmak. aradan aparmaq mahvetmek, trmar etnek, yok etnek. aradan xan mnim avradm bir konu ile ilgili olarak szden dnlmemesini gerektiini bildiren bir ifade. aradan xarmaq kurtarmak, kt durumdan ekip karmak. aradan xmaq 1-canm kurtarmak, zor durumdan kendini kurtarmak. 2-gzden kaybolmak, yok olmak, kamak, kap saklanmak. aradan getmk mahvolmak, ortadan kalkmak. aradan gtrmk (qaidrmaq) yok etmek, ortadan kaldrmak, lavetmek, ilga etmek. aradan qalxmaq 1-ortadan kalkmak. 2meydana kmak, grnmek, olumak. aradan srm k aradan svmak, aradan kayp kmak, svmak. araksmy salmaq etrafn sarmak, kuatmak, brmek. araq varaq elmk btn ynleriyle aratrmak; aramadk yer brakmamak. aralar dymk (srinl m k) aralar soumak, birbirinden ksmek, ilikileri bozulmak. aralar olmamaq aralar bozuk olmak. aralar srin olmaq aralar bozuk olmak, herhangi bir olaydan dolay aralar souk olmak, eski samimiyetleri olmamak. aralar soyumaq ilikileri bozulmak, artk eski samimiyetleri kalmamak. aralar yaxn olmaq dost olmak. aralarndan qara piik kedi aralarndan kara kedi geti. aralarndan qara piik kemk aralarmdan kara kedi gemek, dostluklan, arkadahklan bozulmak, aralan soumak. aralarndan ql (su) kemmk aralarmdan su szmamak, ok yakn ve birbirine dkn olmak, ok samimi olmak, dost, srda olmak. aralarmdan su kemir aralarmdan su szmyor, ok samimi kimseler iin kullanhr.

aralarn qatmaq (pozmaq) aralarn bozmak. aralarn qayrmaq (sazlamaq) aralarm bulmak. 1-bartrmak. 2-aralarm bulmak, aralarm yapmak. 3-patanhketmek. aral (ayr) dm k uzaklamak, birbrini grememek, ilikiyi kaybetmek. aral tutmaq fark gzetmek. arala atmaq ileri srmek, ortaya atmak. arala glmk ortaya kmak, meydana kmak. arala gtirmk meydana getirmek, ortaya karmak. arala sz dm k tartma olumak, mnakaa olmak. arala sz qatmaq araya laf atmak, konuyla ilgisj olmayan szlerle aldatmaa, kandrmaa, dnceyi saptrmaa almak. arala tkmk bir srn amak, ifa etmek, ap sylemek, herkese bildiraek. aralq adam 1-arac, vastac, arac. 2dnde, mecliste misafrlere hizmet eden kimse. 3-avare, serseri, yersiz yurtsuz. aralq at, kor fat isiz gsz dolaan kimseler iin sylenir. aralq qarmaq ortalk karmak, karkhk meydana gelmek, kurallar bozulmak. aralq piiyi 1-tarafsz, hibir taraf tutmayan. 2-ortada yiyip, iip gezen kimse. aralq sz ayia, dedikodu, sylenti, uydurma sz. aralq vurmaq arabozanlk etmek, arkadalar ve dostlar arasmda nifak yaratmak, karkhk karmak, bozumalarna sebep olmak. aralqda hlak olmaq ok alp abalamak, ok gayret gstermek. arahqda qalmaq 1-ortada kalmak, her eyi kaybetmek. 2-ne yapacan bilememek, tereddt iinde kalmak. aram etmk (elmk) 1-sakinletirmek, rahatlatmak. 2-rahatlamak. dinlenmek, skinlemek. aram olmaq 1-sakin olmak, rahat olmak, rahtlamak. 2-sabretmek. aram tapmaq (tutmaq) sknet bulmak, rahatlamak, sabretmek, tahamml etmek. 60

aramzdan getdi sevilen ve saylan birinin lmnden dolay duyulan teessr bildiren ve "bizi yalnz brak, bizi zd" anlamrida bir ifade. aran yaylaq elmk 1-kararsz olmak, istikrarsz olmak, beiirli bir karara varamamak. 2-srekli yer deitirmek. aranda budadan (xurmadan) olmaq Badat'da xurmadan bak. aranda tutdan olmaq, dada (yaylaqda) qovutdan. aranda tutdan olmaq, dada (yaylaqda) qovtdan Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak, daha iyi bir ey elde etmek uruna elindekilerini de kaybermek. aran amaq 1-ortadaki perdeyi kaldrmak, her eyi aka konuur ve yapar hle gelmek, engelleri kaldrmak. 2-ksmek, bozulmak. 3-araya mesafe koymak. aran axnadrmaq ortal kartrmak. aran daa aparmaq (xartmaq, gtirmk, endirmk, krmk) bk. aram daa, da arana aparmaq. aran daa, da arana aparmaq ok dnmek, ok lp bimek, derinden derine drimek.

aras almaq 1 ^yakmlamak, dost olmak. 2-bak. aras aq olmaq. aras dymk ksmek, bozumak. aras ksilmk devam etmemek, kesintiye uramak. aras kk olmaq aras iyi olmak, holanmak, istemek, sevmek, arzu etmek, hevesi olmak, ilgisi ve dostluu olmak. aras olmaq aras olmak. 1-holanmak, arzu etmek, istemek, sevmek, hevesi olmak. 2-ilgisi, ilikisi olmak, dostluu bulunmak. aras olmamaq aras olmamak, holanmamak, sevmemek, nefret etmek. aras saz olmaq aras iyi olnak, holanmak, sevmek, arzu etmek, ilikisi, dostluu olmak. arat elmk ilenmi topra thum serpmeden sulamak. arata qoymaq bak. arat elmk. arat xmaq belirli bir oranda kuruyarak, tohum serpilecek hle gelmek. arat qamaq (toprk) ok kurumak, ekim iin gerekli olan nemlilii kaybolmak. araya almaq 1-kuatmak, etrafm sarmak. aran ksdirmk 1-araya perde vs. koya- 2-her taraftan stne mek. rak aray kestirmek. 2-grmelerini ya- araya atmaq ileri srmek, ortaya atmak, saklamak veya grmelerine engel olmk. meydana atmk. aran ksmk (vurmaq) ilikiyi kesmek, araya xarmaq ortaya karmak. ksmek. araya dm k 1-arachk etmek, arabuluaran qardrmaq ortal kartrmak, culuk etmek, vastac olmak. 2-etraf sarlkavga karmak. mak, embere ahnmak. aran qzdrmaq (qzdrmaq) 1- araya glmk ortaya konmak. ortaya getisamimilemek, eski soukluu oriadan rilmek. kaldrmak. 2-ortal alevlendirmek, ortal- araya girmk 1-arachk etmek, vastachk kartrmak. etmek, arabulucu olmak. 2-araya girmek, aran pozmq ilikileri bozmak, ipleri bahse tutuan veya birbirine ksen ahslann arasma girerek durumu daha da alevkoparmak. aran saz elmk (sazlamaq) dost olrriak, lendirmek, ktletirmek. 3-araya girmek, kavg edenleri ayrmak. samimilemek, k yakm olmak. aran turan dolanmaq ok dolnak, k araya incik (inciklik) dm k araya soukluk girmek, birbirinden incimek, ksgezmek, her taraf dolamak. aran vurmaq ortal kantrmak, fesat mek. araya inciklik salmaq birbirinden karmak. aras aq olmaq aras ak olmak. 1- incimelerine sebep olmak, kstrmek, arabirbirine yakn "olmak, aralarnda resmiyet Iarm bozmak. olmamak. 2-birbirine krgn olmak, kskn araya it ls (sz) salmaq mnakaa, olmak, aralan iyi olmamak. tartma kmasna sebep olmak, tartma ortm yaratmak. 61

araya qpymaq 1-alay etmek, dalga ge- arxa arxaya vermk sr srta vermek, yarmek, oyuncak gibi oynatmak. 2-ortaya dmlamak, birbirine destek olmak, yarkoymak, zerinde konumak, mzakere dmc olmak, beraberce almak. etmek. arxa bir d su glr midini kaybetme. araya salmaq embere almak, etrafm arxa evirmk srtn dnmek, yzn evirmek, ilikiyi kesmek, dostunu kt sarmak. araya soxlmaq mdahle etmek, kar- durumda brakp gitmek, kt gnnde om terketmek. mak. araya sz atmaq araya iaf atmak. arxa evrilsi adam olmamaq gvenilmez arayb axtarmaq arayp sormak, merak olmak. etmek, haber almak. arxa durmaq arka kmak, birine arka Araz andan, Kr topuundan 1- kmak, desteklemek, mdafaa etmek. umursamaz, kaytsz kimse, hibir eyden arxa glmk tehdit etmek, korkutmak. ekinmeyen, korkmayan, hibir kaygs, arxa plana keirilmk sonraya brakldncesi olmayan kimse. 2-ii yolunda, mak. ileri tkrmda olan kimse. arxa vermk srtm dayamak, dayanmak, ard unu 1-deirmen tinm arkasnda ka- gvenmek, istinad etmek. lan un. 2-elde edilmesi zor, edilse bile ie arxac kemk 1-anlamamak, hemfkir pek yaramayacak, ihtiyaca cevap vermeye- olmamak. 2-birini birinin aleyhine kkrtcek ey. mak. ard almaq 1-gerekler meydana k- arxaca qlamayan etrafndakilerin hibimak, ifa olunmak, srnnm zeri almak, rine faydas lrhayan. kabhati, kusuru meydana kmak. 2- arxadan vurmaq arkadan vurmak, kalleyorulmak, takatten dmek, halsiz dmek. lik etmek, srtmdan vurmak, ihanet etmek. 3-ishal olmak. arxas bal (mhkm) olmaq bk. days ard ksilmk ard kesilmek, bitmek, t- olmaq. arxas ksilmk ard, devam kesilmek, kenmek, kesilmek, devam etmemek. ard (ard aras) ksilmn k ard kesil- sona errhek, bitmek. memek, bitmemek, tkenmemek,- devam arxas qatda qoymaq yzst brakmak. bir ii zamanmda yapmayp savsaklamak, etmek, sonu grnmemek. ard atmaq 1-i.shal olmak. 2-korkmak, yanm brakmak. . ekinmek. arxas olmaq afkas olmak. 1-yardmcs ard burulmaq ok zayfiamak, yrrken olmak. 2-ard olmak, devam olmak. gszlkten dolay ayaklar birbirine do- arxas olmamaq arkas olmamak. 1yardmcs olmamak. -2-ard, devam ollamak. ard xmaq 1-ok zayflamak; ok yorul- mamak. mak. 2-iyice ihtiyarlamak, gcn kaybet- arxas st qoymaq yzst brakmak, ii mek, lm yaklamak. olduu gibi yarm brakrnak. ard getmk korkmak, ekinmek, cesaret arxas yer dymmk srt yere geimemek, yenilmemek, malup olmamak. edememek. ardna (ardnca) dm k ardma dmek, arxas yer glmk srt yere gelnek, yenihnek, malup olmak. peine dmek, takip etmek, izlemek. arst olmaq ss, bezei bitmi olmak, arxas yer glmz srt yere gelmez, ok gl, yenilmeyen kimse, arkas gl dzeni tertibi hazr olmak. arac kemk l-(birinin) iini bozmak, kimse. zarar vermek, iine engel olrnak, ortal arxasna baxmadan qamaq afkasna bakmadan kamak, korkudan btn gkartrmak. 2-bir ite dahli olmak. arx hmi nql gtirmz her devrin cyle kamak. kendi hkm vardr, bir ey devaml olmaz. .62

arxasna (rxasnca) dm k arkasna dmek, birinin arkasna, ardma dmek, izlemek, takip etmek. arxasn divara vermk arkasm salama almak, salam yere yaslanmak. arxasn i vermmk hibir i yapmamak, tembellik etmek, i yapmamak. arxasn yer gtirmk (qoymaq, vermk, vurmaq) srtn yere getirmek, basmak, yenmek, malup etmek. arxasn yer qoymamaq kibirii ve inat olmak. arxasn yer: vermmk 1-yenilmemek. 2-yenilgiyi kabul etmemek. arxasz qaimaq himayesiz kalmak, yalnz bama kalmak. arxaya atmaq. 1 -dar gn iin saklamak. 2sonraya brakmak. arxaya kilmk geri ekilmek, geri adm atmak. arxayn etmk (salmaq) emin etmek, kalben rahat ettirmek, inandrmak, emin olrriasm salamak. . arxaym olmaq emin olmak, endieden kurtulmak. arxaynla xmaq 1-rahaflamak, endieden kurtulmak. 2-rahata ermek, refaha kavumak, skmth hayattan kurtulmak. . arx atlamam zn ymk bir ii yaprp bitirmeden kasnmak. arx hoppanmam "hop" demk aeele sonu karmak, bir ite ok nceden muhakeme yrtmek. . arxiv vermk 1-bir ii sona erdirmek. 2unutmak, eskidiini sanmak. ar kimi sancmaq ar gibi sokmak, sinirlendirmek, kzmasna sebep olmak. ar kimi an balamaq bin bir zahmete katlanarak kendine bir yuva kurmak veya faydal bir i yapmak. ar kimi vyldamaq bouna konumak, sz gememek. . . ar ptyi kimi karmca yuvas gibi, girip kan insann ok olduu yer. ar (arn) yemk utanma duygusunu kaybetmek, tanma arlanma bilmemek. ar yeyib, namusu altma qoymaq (arxasna atmaq, belin balamaq, dah-

na atmaq, quyruuna taxmaq) ar damar atiamak, arsz, namussuz olmak. ar yuvas kimi ok kalabahk yer. ar yuvasna p soxmaq (uzatmaq) 1birisini sinirlendirmek, kzdrmak, hiddetlendirmek. 2-ortal velveieye vermek, ortahn karmasna sebep olmak. ar yuvasna dnmk kalabalklamak, vzr vzr olmak, kaynamak. arm n ii var ki, qoruqda vurub qn() qralar (sndralar) herkes kendine uygun davran sergilemelidir. arq cilazn olmaq ince yapl ve uzun boylu olmak. arq taz zayf aneak ok hareketli' insan. anqltqdan qabralar saylmaq ok zayf olmak. arm var arm var e k ars? "bu mu ve ve bitiremediin?" deersiz bir eyi haddinden fazla. iirerek anlatan kimseler iin sylenir. arna glmk arma dokunmak, gururuna dokunmak, ar gelmek, ahsiyetini incitmek, yaplan bir iten dolay utan duymak, yapmak istememek, yaplan bir hareketi onaylamamak, utanmak, mahcup olmak, hay etmek. arnn deiyin (yuvasma) p uzatmaq annn yuvasma p drtmek, tehlikeli iler yapmak. arif n trif arife ne tarif, irfan sahibi, anlayl kimseler iin uzun aklamalara ihtiya yoktur. ariy elmk bir eyi emanet olarak almak. ariz olmaq 1-ortaya.. kmak, meydana kmk, karya kmak. 2-sylemek, rica etmek, arz etmek. armud bi, azma d armut pi azma d, bir ey iin hi emek harcamadan onun kendiliinden olmasm bekleyen insanlar anlatr. arpa buda dik dik dik ocuklar kavga ettirmek iin kullanlan bir ifade. arpa buda domaq srayla bir kz bir olan dourmak. arpa kdim, dar xd zahmetim heder oldu, sonu kt oldu.

63

arpan divara drmadran fnldak, arlatan, saf insanlan kandrmada mahir olan kimse. arpas artq (ox) dm k (olmaq) arpas ok gelmek, haddini amak, brnu bymek, azgnlamak, ar tavniar sergilemek. arpaya dm k fazla arpa yiyerek hastalanmak (at vs.). arsz arsz lurldamaq utanmadan, sklmadan, manasz bir ekilde en kk eylere bile glmek. arszla qranmaq arszlk etmek, kinseden, hibir eyden utanmamak, ekinmemek, edep d hareket etmek. artcaq kmk (biraz) fazla tartmak. artq bilmk gerek grmemek, lzumsuz kabul etmek. artq danmaq fazla konumak, lzumsuz ve gereksiz szler sarf etmek. artq dm k azmak, azgn davranlar sergilemek, yolundan kmak. artq skik danmaq ileri geri konumak. artq glmk (olmaq) fazla gelmek, fazla olmak, fazlas olmak. artq tik 1-fazladan ekilen yk, kayg. 2ihtiyatan fazla olan ey. artq tutmaq stn tutmak, daha iyi kabul etmek, deer vermek. artistlik etmk artistlik etmek, hokkabazlk etmek, komik eyler yaparak insanlar gldrmek. arvad azl kan azl, klbk, karsnn etkisinde kahp onun sznden kmayan zayf kimse. arvad almaq evlenmek. arvad dahna dm k 1-kadmn arzusua, fikrine gre davranmak. 2-apkmlk yapmak, kadn peice dolamak. arvad elmk (etmk) susturmak, hkimiyeti altma almak, birini kendine rm ederek istei ve arzusu dorultusunda davranlar sergilemesini salamak, yulann eline almak. arvad kimi kadn gibi. korkak bir ekilde. arvad kimi heyz grmk bir eyi yapamadndan veya verdiyi sz yerine getiremediinden dolay son derece mahcubiyet duymak, ok utanmak.

arvad lyi olsun bu ii yapmasam veya yapamazsam erkek deilim. ? arvad shbti kadnlann uydurduu eyler. arvad uaq basmaq oluk ocuu ok olmak. arvadn dd mals kimi bir gednda adamn bana dyir bir d glnd kakm olan bir ey iin kullanhr. arvadlarm cortanndandr deersizdir, kalitesizdir. arzs yerin yetmmk arzusuna ulaamamak, istei gereklememek. arzu etmk arzu etmek, bir eyin olmasn yrekten istemek. arzugz qalmaq bak. arzusu gznd qalmaq. arzularna yetmk arzusuna kavumak. arzusu gznd qalmaq 1-isteine kavuamamak, istediini yapamamak. 2muradna erememek. arzusu ryind qalmaq istediini elde edememek, isteyine ulaamamak, muradna erememek. arzusu yerin yetmk istedii eye kavumak, isteine nail olmak. arzusuna atmaq (nail oimaq) arzusuna ulamak, isteine ulamak, dilei yerine gelmek. arzusuna atmamaq arzusuna ulaamamak, isteine kvuamamak. ... arzusunda olmaq ... arzusunda oimak, istemek, bir eyin hasretini ekmek. asan ii tin olmaq kolay ii zora dmek, ii zorlamak. asari tiq 1-eski devhiere ait kltrel veya arkeolojik eserler. 2-vakti, devri geen ey, yaanan hl iin garip kabul edilen ey. asb ksmk asp kesmek, katliam yapmak. asm asm olmaq kn. sra sra dizilmek, olgunlaarak sra ile gzel bir ekilde sarkmak, sallanmak (meyve vs). asi kifir etmk sinirlendirmek, hiddetlendirmek. asi kifir olmaq 1-ok sinirlenmek, canna tak ederek hiddetlenmek. 2-son derece yorulmak. 64

asi olmaq isyan etnek, ba kaldrmak. asiman blnd olmaq 1-gk yzne kmak, ykselmek. 2-ok sevinmek. aslan balasma dnmk al. aslan kesilmek. aslmda cesaretsiz olmasma ramen herhangi bir nedenden dolay birdenbire cesaretlenmek. aslan kimi aslan gibi. 1-gl, kuvvetli, salam. 2-iradeli. 3-nfuzlu, kudretli. 4salam, shhatli, zinde. 5-kocaman, byk; iddetli. aslan kimi olmaq kzmak, sinirlenmek, hiddetlenmek. aslan rkli aslan yrekli, cesur, yiit, korkusuz. aslan tlky bodurmaq aslan tilkiye bodurmak, bir kimsenin, ondn daha zayf ve gszler karsmda yenilmesini salamak veya sebep olmak. aslan yaralayblar despot bir kimsenin tenkit edilmesi anmda kullanhr. asta qaan namrddir tabana kuvvet kamak, tehlikeli bir durum oluunca oradan ka ifade eden bir sz. astanann azmda durmaq eiinde durmak, ok yaklamak, ulamak, varmak. astanasm ksdirib dayanmaq eiinde dikilip durmak, gznn nnden gitmemek, vazgememek, aynlmamak. astar zn evirmk denemek, yoklamak. astar xmaq olduka eskimek, yrtlmak, astar gzkmek. astar zndn baha astan yznderj. pahal. 1-aslmda ucuz olan bir eyin ok pahahya mal olmas, masraf karlamamas veya masrafa dememesi. 2-yaplan bir iin zahmetine e deer olarak sonu vermemesi. astar zndn baha baa glmk astar yznden pahal olmak. astann yax tanmaq iyi tammak, birini btn ynleriyle iyi tanmak. a biirib, stnd bir qan ya beni kt duruma drm, bama bel am. a biirm k 1-tuzak kurmak. 2-yemek piirmek; pilav piirmek. aa aa glmk sarholuk, yorgunluk vs. den dolay yalpalaya yalpalaya yrmek.

aa, aa, qatql adan da aa! ken- . dine gereken sayg gsterilmeyen ve yeterince deerlendirilmeyen kimselerin bu davrana muhatap olmamalan gerektiini, ona bu davran sergileyenlerden aa kalr bir yan olmadm bildirir. aa dm k aa inmek. 1-inmek. 2ucuzlamak. aa salmaq 1-ucuzlatmak, fiyatm indirmek. 2-devirmek, drmek. 3-itibarm, nfuzunu aa drmek. aav(n) da grmk, yuxarv(n) da seni her ynyle iyi tanyoruz. aan kaan i. s. saysz, son derece ok. adan isti kasa olmaq gya.birine yakm olduunu, onu ok sevdiini,. desteklediini gstermelik olarak bildirmee almak. a idin qaqlar hara qoydun? uykusunu tam almadan uyanan ve sersem gibi olan ocuu veya birinin daha ksa zamanda kendisine gelmesini salamak iin sylenir. ab damaq ap tamak, haddinden ok fazla olmak. a al (ovu, tovxan) durmaq ii yolunda gitmek, ans yver gitmek. a tovxan durmadan cik durmaq istedii olmamak, arzusuna ulamamak. a uduzub uruna gvnmk elindeki bir eyi beceriksizliinden dolay kaybederek onun yerine baka bir eyin vaadi ile yetinmek ve kaybetii eyi tekrar herangi bir vasta ile kazanabilecei midine kaplmak. aq atmaq (oynamaq) hayvanlarn k kemii ile oyun oynamak. aq" grdyn arar olmu ey konuulur, gereklemi bir eyden bahsedilir. aq qoz oynamaq henz ocuk olmak, henz nemli iler yapacak durumda olmamak, ya kk olmak. aqsz saqqa yalmz yaayan kimse, bekr. amn dzu yoxdur bak. ryimin (ryimizin) duzu yoxdur. ana ac (duz, su, zhr, zhrimar) qatmaq iini berbat etmek, iine engel olmak, olmu iini bozmak. ama soyuq su qatmaq ilerini berbat etmek. 65

an or elmk (zhr dndrmk) bak. ama ac (duz, su, zhr, zhrimar) qatmaq. amn duzunu (suyunu) vermk azmm paym vermek, lyk olduu cezay, hakkettii cevab vermek. ann duzunu qatmaq 1-tenkit ederek kt duruma drmek. 2-iten karmak, grevden almak. aiq muq olmaq k mak olmak, birbirine k olmak, tutulmak, deli gibi vurulmak. aiq olmaq k olmak, birisine vurulmak, tutulmak, sevgiyle balanmak, sevgi beslemek. aina olmaq aina olmak, tanmak, bilmek, haberdar olmak. akara xarmaq ortaya karmak, meydana karmak, belli etmek, zerindeki eyi kaldrmak. akara xmaq ortaya kmak, meydana kmak, belli olmak, bilinmek, zerindeki perde kalkmak. ana elmk tantmak, tantrmak. ana olmaq tanmak, arkada olmak. anahq gstrmk ainalk gstermek, yakmhk gstermek, kendini tantmak. auna auna xd ocaq bama 1bakalann o tarafa b tarafa itip kakarak n safa geenler iin sylenir. 2-yama veya mevkisine uymayacak ekilde, davran ve geleneklere aykn olarak, bir toplumda veya mecliste kendmden bykleri umursamaz ekilde ri safa veya baa geenler iin kullamlr. aft olmaq morali bozulmak, keyfi kamak, perian olmak. afthal etmk (eylimk) moralini bozmak, perian etmek. j afthal olmaq kederlenmek, zlmek, akl bandan gitmek, rierian olmak. at almam mxn alr bak. dfly tapmam ilov (plov) dmlyir. at at oynamaq ocuklar aa dallanm at gibi binerek oyun oynajmak. at ba getmk at ba gitmek, ikisi de aym seviyede olmak, ayn sratle ve birbirimden nde veya arkada olmadan hizla gitmek.

at ba salmaq (her ie) parmak uzatmak, bir ie sebepsiz mdahle etmek, gereksiz ve yersiz mdahlede bulnmak. at apdrmaq (apmaq) 1-at koturmak, atla yar yapmak. 2-meydan okumak, meydanda at koturmak, halkm cehletinden faydalanarak alp rpmak. at deyil, e k deyil o kadar da pahal deilat d elmk ok kovmak, atla ardna derek yormak. at gedib rkni d apard bak. it d getdi, ip d getdi. at ilxs, kpk srs 1-oka gelen davetsiz konuk. 2-oluk ocuu, fertleri ok oln aile. t k i m i jkinmk at gibi kinemek. 1-ok yksek sesle konumak, kendine yakmayan szler sarf etmek. 2-bara bara bbrlenmek, kendini vmek. at kimi yatmaq ayakta uyuklamak veya uyumak. at qad, palan dd her ey karmakark oldu. at nah byklkd (kimi, qdr, yeklikd) at nal kadar, byk, ok byk. at oyna devaml olarak gidilip gelinen yer, her taraf adm adim bilinen yer. at oynatmaq at oynatmk. 1-ata binerek hner gstermek, ata binmede maharet gstermek. 2-meydan bo bulmk, meydan okumak. 3-hkm srmek. at salmaq atla hcum etmek, at kturmak, birinin peice at koturmak. at syirtmk at koturmak. at srmk hkm yrmek, hkm srmek. at yerin e k balamaq kaliteye ve deere nem vermemek. ata ana dey burnunun ucu gynmk baba ve anne hasretinde olmak, baba ve annesinden uzakta olmak ve onlar ok zlemek. ata anadan yarmamaq 1-baba ve annesini kk yalarda kaybetmek. 2-baba ve annesi kendine gereken ilgiyi gstermemek. 66

ata ansn itirmk ksz ve yetim kalmak, baba ve annesini kaybetmek. ata babadan qlma ok eski, ilkel, modas gemi. ata babasnm yanna gndrmk ldrmek, katletmek. ata evin hsrt qaimaq baba ocama hasret kalmak, herhangi bir sebepten dolay babasnn evine gidememek. ata t, it ot vermk ata et, ite ot vermek, datmda ihtiyac, ynetimde yetenei, kabiliyeti gz nnde blundunnamak, dikkate almamak. ata mah kimi blmk tam ortadan blmek. ata yurdnu bo qoymaq baba ocam terketmek. atalq etmk babalk etmek, baba gibi davranmak, bytmek ve yetitirmek, babann yapaca eyleri yapmak. atam da gls babam da gelse, asla, kat'iyen. atamn olu deyilm! ... erkekiik bana haram olsun! yediim ekmek bana haram olsun! atan soan, anan sarmsaq, zn d olubsan glm kr yksek vasflara sahip bir aileden gelmeyen; ancak kasmt, kibirli, tepeden bakan davranlar sefgileyen veya ash nesli bozuk kimselerin bir makama geldikleri zaman gemi azya almalan annda kullanlan bif ifade. atandan danma zndn de*bir becerin, gcn, kudretin varsa onu ortaya sr. atas yanmaq kn. ok eziyet ekmek, ok yorulmak, ok arr ve straph bir eye maruz kalmak. atasna kmk babasma benzemek. atasna od vurmaq kn. 1-iddetli bir ekilde cezalandrmak. 2-mahvetmek, tamamen harap etmek, darmadam etmek. atasmdan xbrsiz 1-babas belli olmayan, piler iin kullanlan bir ifade. 2-son derece kurnaz, tilki gibi. atasn, anasn qbirdn xarmaq kfretrnek, babasma annesine svmek. atasn daina (dalsna, kryin) sarmaq (yklmk) 1-iddetle cezalan-

drmak. 2-mahvetmek, berbat bir hle drmek. atasn dahna llmk azma geleni syleyerek rezil kepaze etmek. atasn yandrmaq bak. atasna od vurmaq. atasz qalmaq babas vefat etmek. atdan db (enib, yenib) e y minmk al. attan inip eee binmek, yksek mevkiden aaya denler iin kullanlan bir ifade, mevkisi, makam klmek. atdan salmaq makammdan indirmek. atdra atdra glmk sylene sylene gelmek, homurdanarak gelmek. at amaq ate amak. 1-tfek vs. ile kurun atmak. 2-iddetli bir ekilde tenkit etmek. at almaa glmk ate almaya gelmek, gelir gelmez gitmek istemek. at almaq ate almak, tutumak, yanmak. t basmaq ate basmak, skntdan dolay vcut scakl ykselmek. at ksilmk ate kesilmek. 1-ok sinirli ve kzgn bir ekilde hareket etmek. 2-silah atei sona ermek. at ksmk ate kesmek. silah atm durdurmak. at kimi ate gibi. 1-ok scak. 2-ok alkan, hareketli. at paras ok hareketli, ok canh, yerinde duramayan, ok enerjik. at pskrmk ate pskrmek, ok sinirlenip banp armak, kt eyler sylemek. atdn kynk ateten gmlek, dayamlmaz g ve skntl durum. at atmaq atee atmak, be bile tehlikeli bif ie girimek veya yollamak. at atsan duman xmaz ok cimri, hasis kimse. at (oda) dm k belya dmek, bel ile karlamak, tehlikeli ilerin iinde kendini bulmak. at qalanmaq birini sevmek, birine k olmak. at tutmaq ate amak, kurun yadrmak. at vermk atee vermek. 1-yakmak. 2yangm karmak. 67

at (oda) yanmaq 1-birinin ateine yanmak, bakasmn yerine ceza almak veya baka biri iin ba belya girmek. 2kederlenmek, gam ekmek. 3-birinin akyla yanmak, k olmak. ati soyumaq atei dmek, iddeti, harareti kalmamak. atin iin atlmaq (tullanmaq) atee atlamak, kendini bir tehlikeye atmak. atin yanmaq ateine yanmak. 1herhangi bir eye tutku derecesinde balanmak, onun skmt ve strabm ekmek. 2-bir kimse veya ey yznden byk zarara uramak, tehlike ile karlamak. atini sndrmk su ierek susuzluunu gidermek. t l bart bir arada olmaz atele barut bir yerde durmaz, biri kz dieri erkek olan toy iki gencin bir arada bulunmasnm sakmcal olmasn anlatr. atl oynamaq atele oynamak, tehlikeli ie ynelmek veya bulamak. at ba aparmaq haddini amak, snnn amak. at daha srmk ileri geri konumak, kaba saba laflar etmek. at e y dyi m k iyi bir eyi daha kt bir karl ile deimek. at uduzub uluna gvnmk bak. a uduzub uruna gvnmk. atl batl olmaq vcudundaki btn organlar son derece armak. atla atla glmk hibir ey yapamadan dnmek, elibo dnmek. atlan drnana dymz kesilen trna bile etmez, birinin dierine nispeten ok daha deersiz olduunu bildirir. atlb dm k banp ararak memnuniyetsizliini, tepkisini bildirmek. atm qabana t, itin qabana ot qoymaq 1-bir eyi bltrrken birine iine yaramayan eyi vermek. 2-insanlara kendilerine uygun olmayan grevi vermek, uygunsuz i yapmak. atm lm arpadan olsun atm lm arpadan olsun, zararl olduu hlde hoa gittii iin bir eyden vazgememeyi bildirir.

atna e k demi m!? atna eek mi dedim, neden darlyorsun, sana ait olan eyi kmsedim mi, sylediim ey seni incitecek derecede deil niin danlyorsun? atn daa balamaq skinlemek, rahatlamak. atn saa sola apmaq bama buyruk hareket etmek. atm zdn srmk medeni olmak, edepli konumak, her azna geleni syememek, konumasna dikkat etmek. atnn ban buraxmaq kendi bana buyruk hareket etmesini salamak. atnn ban kmk kontrol altna almak. atnn quyruunu dymk herkese meydan okumak, kavga aramak. atnn nal gmd kasman, kibiienen kimseler iin sylenir. atma dm k silahla vuruma meydana gelmek, silahl olay vuku bulmak. atma salmaq silahl vurumaya sebep olmak, silahh hadise yaratmak. atlarn trkind gedsn dn dernekle deil de kanlarak kocaya gidesin. atl qarqa ksa zamanda ok yer dolaan kimse. ... atl olub (oldu) mn piyada ... ath olmu ben yaya, kaybedilen, ele gemeyen, bulunmayan insan veya bir ey hakkmda kullanlan bir ifade. atl Pri'm hareketli, cevval, atlgan olmakla birlikte saygsz ve utanp arlanmayan kadm veya kz. atln atdan salmaq dili ile her istediini yaprmak, hayaszlk ederek her arzusuna ulamak. atmaca atmaq lf atmak, dokunakh, alayl lflar sylemek, dokundurmak. attestasiyadan kemk snavdan gemek. atst cavab vermk hemen cevaplamak. atst glmk aceleyle koturup gelmek. ok aceleyle gelip geri dnmek. avala dm k zorlukla karlamak, glkle karlamak. avad olmaq yolunda gitmek. 1-kolay olmak, tknnda yrmek. 2-rayma dmek. avanda dm k bak. avand olmaq. 68

avara dolanmaq (gzmk) vare dolamak, bou bouna, isiz gsz, gyesiz bir ekilde dolmak. avara dm k vatanmdan ayn dmek, yurdundan yuvasndan, lkesinden ayr dmek, onlardan mahrum olmak. avara etmk (elmk) vare etmek, iinden gcnden etmek, iinden ayrmak; yurdundan yuvasndan ayrmak. avara qalmaq 1-yerinden yurdundan olmak, her eyini kaybetmek. 2-isiz kalmak, ortada kalmak. avara qoymaq vare etmek, iinden gcnden etmek, yerinden yurdundan etmek. avara olmaq vare lmak, her eyini kaybetmek, yerinden yurdundan olmak. avara salmaq 1-yollara drmek. 2-vare etmek. avara srgrdan dm k (olmaq) vatanmdan uzak dmek, lkesinden, yurdundan mahrum olmak, perian olmak. avara srgrdan etmk (elmk) iten gten etmek, iinden ayrmak, iine engel olmak; yerinden yurdundan etmek. avaraq kmk 1-sefl, perian, isiz gsz, evsiz barksz kalmak. 2-hayatta ne yapaca bilinmez bir hle dmek. avarahq etmk (elmk) varelik etmek, hibir ile megul olmamak, babo gezmek. avaranm biri avara aylak herif, isiz gsz, utanmaz, yzsz kimselere sylenen bir hakaret ifadesi. avaz etmk (oxumaq) bir ahenkle ark, trk sylemek. avazma avaz vermk sesine ses vermek, birinin amma cevap vermek. ay beara (biar) ey zavalh, ah zavall. ay dad! "vay be!" anlamnda bir nlem ifadesi. ay dad bidad hayret bildiren bir ifade. ay dada, atma da, bir yaral quam mn derdimi tazeleme, yaramn stn ama. ay dodu qar yad ocuun doumu, aalar tomurcuklanmas ve sevgilinin veya sevilen bir kimsenin gelmesi, olumas esnasnda sylenen ve sevinci, memnuniyeti bdiren bir ifade.

ay domaq 1-ay domak, aym domas ii. 2-karanlk gnler gitmek, mutlu gnler grnmeye balamak, ans, baht amak. ay doland, ii doiand (kedi) zaman gelip geti, gnler gelip geti. ay dm k ay domak, ayn dmek. ay gedn it gl mni qap hi sebep yok iken bakalanna sataan, bel aryan kimselere "yerinde rahat dur" anlammda sylenir. ay qabaq, lal yanaq gzel kadm veya kz. ay qadas sevgi ve okama ifadesi, "derdini alaym" anlamnda. ay qalxmaq (qlbilnmk) ay ykselmek, ufuktan uzaklamak. ay qaranhqlamaq 1-ay, akam grnmeyerek geceden bir hayli getiken sonra veya sabaha yakm bir zamanda grnmek. 2-baht amak, ans dnmek. ay mni quyruqlayb dyn! eline geen frsatlar boa harcayan kimselerin kulland hayflanma ifadesi. ay oldu ha! oldu be! iin olmadn, olmayacan bildirmek iin sylenen alayl ifade. ay paras 1-hill. 2-ay paras, ok gzel kz, kadn, gzelin sfatlarndan biri. ay plkl! kaba, laf dinlemeyen genler iin "ah Ermeni" anlamna gelen bir ifade. ay sni min yaa (yaayasan) bin yaa emi, bir kimseye yapt iten dolay sylenen alk, vg ifadesi. ay tutulmaq ast. ay tutulmak, dnyanm gne e ay arasma girmesi sonucu meydana gelen olay. ay var il var tembellik ve kaytszlk bdirir. aya deyir sn xma mn xacam, gn deyir sn xma mn xaca(a)m genellerde masallarda geen ve ok gzel kzlar veya kadnlar iin kullanan bir ifade. aya deyir sn xma, mn xram bak. aya deyir sn xma mn xacam, gn deyir sn xma mn xaca(a)m. aya gn dnmk ortalarda ok az grnmek. aya hrmk anlamsz konumak, bouna konumak, bouna barmak. 69

ayaa atlmaq aniden frlamak, birden ayaa klkmak. ayaa balanmaq engel olmak, elirii kolunu hareket ettirmee engel olmak. ayaa ba salmaq gnlden vurlmk, birine k olmak. ayaa kmk 1-aa drmek istemek. 2-horozu kurmak, ata hazr hle getirmek (tfek vs.). ayaa xmaq bitirmek, sona erdirmek, tamamlamak. ayaa dolamaq engel olmak. ayaa d nmk ok yavarmak, yalvanp yakarmak. ayaa durmaq ayaa kalkmak. 1-birisi geldiinde sayg ifadesi olarak ayaa kalkmak. 2-hastalktan kurtulmak, iyilemek. ayaa duzaq olmaq ayak ba olnak, engel olmak, kstek olmak. ayaa dm k 1-yalvannak. 2-ucuzlamak, fiyat aa inmek. 3-saygmlm yitirmek. ayaa hna balamaq birisini kandrmak, aldatmak. ayaa qaldrmaq ayaa kaldrmak. 1isyan ettirmek. 2-birine kar gelmesi iin birini fitlemek. 3-ilerlemesi, gelimesi iin yardm etmek. 4-harekete geinnek, heyecanlandrmak. 5-hastay iyiletirmek, iyilemesini ve salna kavumasm salamak. 6-besleyip bytmek, terbiye etmek, yetitirmek, ortaya karmak, zgr hle getirmek. ayaa qalxmaq ayaa kalkmak. 1ayaklanmak, isyan etmek. 2-iyilemek, sahna kavumak. 3-ilerini yoluna koymak, rahatlamak, artk bamsz olmk. ayaa salmaq deerini drmek, itibanm, nfuzunu zedelemek, gzden drmek. ayaa vermk saygsm, hrmetini zedelemek, deerini drmek. aya ar 1-gelii uursuzluk getiren, uursuz. 2-hmile kadm. 3-tembel, engen, uyuuk. aya almaq aya almak, gidip gelme alkanl edinmek, bir yeri iyi renmek. aya altnda ortalkta, ara yerde. aya altnda ot bitmk aaca dnmek, birini ok beklemek.

aya altnda oturmaq yoldan karmak, kt yola yneltmek. aya balanmaq (bal olmq) 1-engel olmak, mni olmak. 2-kabz olmak. 3birine k olmak. aya bir yana xmamaq sonuuz kalmak, herhangi bir sonuca ulamamak. aya bura dymsin buralara gelmesin, birinin bir yere gitmemesi iin kullanlan bir tehdit ifadesi. aya dymk aya deymek, bir yere gelmek, bir yere gitmek. aya dymmk bak. ayaq basmamaq. aya dymmi yer qoymamaq her taraf dolamak. aya (ayaqdan) diri bir ii gidip abucak yapan, evik, hzh yryen, ahkan kimse. > aya dolamaq aya dolamak, tkezlemek, dolarken veya yrrken heyecandan, korkudan, yorgunluktan vs. armak, akmha dmek, aya ayana dolamak. aya dm k 1-uuf getirmek, aya, gelii uurl olmak. 2-aya dmek, tesadfen veya geerken. bir yere uramak, gelmek. aya dz dymk aya dze basmak, zorluktan, skmtdan kurtulmak, rahata kavumak. aya smk bacaklar titremek, korkudan, heyecandan vs. bcaklar titremek. aya glmmk bir yere meyilsiz, isteksiz gitmek. aya gordan sallanmaq lm yakn olmak, pk yal olrnak veya hasta olmak. aya il duzaa dm k kendi aya ile tuzaa dmek, kendi kazd ukura dmek, kendi kendini tuzaa drmek. aya il glmk 1-kendi aya ile gelmek, davet edilmeden, arlmadan, kendi rzasyla gelmek. 2-tesdfen gelmek. aya gtvern qbrin girmk (kemk) k. kt bir kimse ile olan ilikisinden dolay ba belya girmek, sulanmak. aya il mk 1-bir yere gidip gelmeye balamak. 2-ishaI olmak, ishali durmamak.

70

aya ksilmk 1-bir yere artk gidip gel- kaybetmek, himayesiz, desteksiz kalmak, memek, iliksini kesmek. 2-arkas kesil- savinmasz kalmak, desteini kaybetmek. mek, bitmek, artk tkenmek. aya yer basmamaq ok hzl yrmek. aya qarnnda olmaq iten pazarhkh aya yer dymmk ayaklan yere dememek, sevinten umak, ok sevinli olmak, kt dnceli olmak. aya qrilmaq (snmaq) 1 -aya krlmak. olmak. 2-artk bir yere gidip gelmemek. aya yer yapmaq hayret etmek, hayaya yr m k bak. aya almaq. retten donakalmak. aya prpilli gelii uur getiren, aya aya yngl aya uurlu, gelii mutluluk uurlu. ve sevin getiren. aya sayal olmaq gelii uur getirmek. ayam yer tutan vaxtdan ocukluumaya suya dymk aya suya ermek, bir dan beri. gerei veya bir iin nemihi sonradan ayan d r dm zi olar geli uur anlayp piman olmak, akl bama gelmek. getiren de lur uursuzluk getiren de anlaaya srk n qadn k. kt ahlkl ka- mmda. dn, srtk, orospu. ayan sayal olsun geliin, gidiin uurlu aya srm k yanl yapmak, yanlmak, olsun, uur getirsin, uurlara vese olsun. ayam smsn! bacaklarn krsn! yolunu armak. ayama aparmaq 1-birine nem vermek, aya topal serseri, aylak. aya tozlu ayaklar tozlu, henz yoldan takdir etmek, sayg gstermek. 2-ayama armak, huzuruna seslemek. gelmi. aya uurlu aya uurlu, geldii yere ayana atlmaq 1-ayana dmek, yalvarmak, yalvararak rica etmek. 2-bir ey uur getirdiine inanlan kimse. aya uurl olmaq aya uurlu olmak, dilemek. gelii (gidii) mutluluk getirmek (gtr- ayana balanmaq engel olmak, mni olmak. mek), sevince sebep olmak. aya zngid aya zengide, hemen ayama bir da! ayaklan knlsn! yola kmak zere olan; gelii ile gidii bir ayama eidar (da, duzaq olmaq) bak. ayama balanmaq. olan, srekli seyahat eden kimse. aya yanmaq k olmak, vurulmak, ayama armaq ayama armak, yamna gelmesini emretmek. tutulmak. aya yanm it kimi aya yanm it gibi, ayama dolamaq ayama dolamak, oradan oraya kouan, yerinde duramayan engel olmak.. ayana d nmk (dm k) birisinin. insanlar iin kullanr. aya yatmaq aya uyumak, hissizle- nnde diz kerek ylvarmak. ayana durmaq (qalxmaq) ayama mek. aya yer almaq yeri salamlamak, ken- kallanak, ayg ifadesi olarak birisi geldidine gvenmek, kar tarafn sustuunu ihde ayaa kalkmak. veya ekindiini grp cesaretlenmek, ileri ayana (ayamn altna) dm k ayageri konumak". na kapanmak, yalvarmak, yalvarp yakaraya yer tutan yryebilen, dolaabilen, mak. ayana getmk ricaya gitmek, bir i veya yryebileeek kadar gc olan. ayg' y tutmaq 1-cesaret almak, cesa- ey iin birine gitmek. retlenmek. 2-yz bulmak. 3 -(ocuk) yr- ayama glmk 1-teslim olmak. 2meye balamak. memnuniyetini bildrmek iin birinin huzuaya yerd lmaq ne yaptm bilmek, runa gelmek. 3 -sayg iin birine yardma veya hizmet etmeye gelmek. yere salm basmak. aya (ayqlar) yerdn ksilmk ayana grilmk bak. ayna dnmk (zlmk) kendisini destekleyen herkesi (dm k). 71
e r

ayana keirtmk ayama geirmek, orab, pantolonu, ayakkaby vs. giymek. ayama kimi getmk ayana kadar gitmek, alakgnlllk gstererek birinin yanna gitmek. ayana kimi gimk ayana kadar gelmek, alakgnlllk gstererek birinin yanna gelmek. ayana qara su enmk ayaklarna kara su inmek, ok beklemek. ayana sabun kmk soyup soana evirmek, varm younu elinden almak. ayana sarlmaq ayaklarma kapanmak, yalvanp yakarmak, alalrcasna yalvarmak. ayana tklmk bak. ayana dnmk (dm k). ayana vermmk birini dierine gre stn tutmak, korumak, kollamak. ayana yazmaq 1-bir eyin oluunu birisine yklemek, ondan bilmek. 2-birisine dayandrmak, isnat etmek. ayana yxlmaq birisinin nnde diz kerek yalvarmak, ayana kapanmak. ayana yngl olmaq ayana abuk olmak, abuk gidip gelmek, ayak ilerini acele grmek. ayanda kib, banda sovurmaq her eyi birbirine kartrmak, karmakark etmek. ayanda qalmaq borcu kalmak. ayamdan kmk ayaklarmdan ekmek, birisini bulunduu mevkiden, makamdan devirmee almak, ayann altna kuyu kazmak, aleyhinde konumak. ayamdan silmk listeden karmak, hesaba katmamak. ayan amaq ishal etmek, ishal olmasna sebep olmak. ayan (ayaqlarm) atmaq admm atmak. ilerlemek, yrmek, yryp gitmek. ayan balamaq ayam balamak, engel olmak. ayan basmaq 1-rahatsz etmek, incitmek, tahrik etmek. 2-ayana dokunarak bir konuda iaret vermek veya uyarmak. ayan basmamaq bir yere gidip gelmemek, ilikisini kesmek.

ayan bandan arnaq ldrmek, katletmek. ayam boazna dirmk sktrmak, vazgememek. ayan kmk 1-aksamak, topallamak. 2terketmek, ilikiyi kesmek, gidip gelmemek, bir yere gidi geliini kesmek. ayan dirmk inat etmek, inatlamak. ayan dz atmamaq drst davranmamak, yanl yolda yrmek, yanl iler yapmak. ayan iltmk ishal etmek. ayam ksmk 1-ayan ekmek, bir yere artk gidip gelmemek, ilikisini kesmek. 2-ayam ekmek, gidip gelmesine izin vermemek, ilikisini kesmee mecbur etmek. 3-ortadan kaldrmak. ayam qarmaq korkutmak, dvmek. ayan qatlamaq (qrmaq) ayan bkp oturmak, rahatlamak. ayam pmk ayam pmek, birine yalvanp yakarmak. ayan smdr otur ... gitme,... kmldama, otur oturduun yerde (tehdit ifadesi). ayam smdraram gr. . . ayaklarn krarm (tehdit ifadesi). ayan soxmaq bakasna ait araziye, alana girmek. ayam srmk ayam srmek. 1-ok yorgun hlde yrmek, glkle yrmek. 2-hasta, ihtiyar veya zayf olmak. 3-bir ii yapmak istememek. 4-gnlsz gitmek, bir yere gitmek istememek. ayan tmizltmk midesini ykatmak. ayam verdi yer! bir eyi yapmamak iin direnen, inat eden kimseler iin sylenir. ayan vurmaq ayakkab ayan actmak. ayan yan basmaq bak. ayan dz atmamaq. ayan yerdn gtrmk 1-ayaklann yerden kesmek, hareket etmek iin bir tat bulmak, bir vastaya binerek yrrnekten kurtulnak. 2-can gnlden hareket etmek. ayam yer basanda ba gy minnt etmk kasmmak, kibirlenmek, iinmek. ayan yer dirmk inat etmek. terslik etmek, inatlamak. 72

ayan yer dymk 1-ok sinirlenniek, an tepki gstermek. 2-inat etmek, inatlamak. ayam ydrmaq 1-ayaklann denk atmak, ihtiyatl hareket etmek. 2-ayam kesmek, bir yere ok gidip gelmeyi brakmak, sk sk gittii yere artk ok seyrek gidip gelmek veya artk gitmemek. ayan ymaq 1-bir yere gitmeye engel olmak. 2-toparlanmak. 3-ishalini durdurmak. ayan yoranna gr uzatmaq ayan yorganma gre uzatmak, gc nispetinde hareket etmek. ayann alt mhkm lmaq ayamn alt salam olmak, salam hareket etmek, destekileri olmak. ayann ltna baxmadan qamaq ardma bakmadan kamak, sratle komak, tereddt etmeden kamak, tabana kuwet komak. ayann altna da qoymaq ftlemek, birini birinin aleyhine kkrtmak. ayan altna dmir (rsin) at (atn) bir yere uzun zaman gitmeyenler iin kullanlan bir ifade. ayanm altna sabun qoymaq ayann altna karpuz kabuu koymak, farkmda olmadan birinin iini bozmak, birinin ayan kaydrmak. ayann aitnda torpaq (yer) yanr yle bir ey yapmsm ki, sadece insanlar deil toprak bile seni kabl etmiyor. r ayann (ayaqlanmn) altnda yer yanmaq ok kt eyler yapmak, kabul edilmeyecek derecede kt eylerle uramak. ayann (ayaqlarnn) altndan torpaq (yer) qamaq 1-desteini kaybetmek, yardmclarn yitirmek. 2-sendelemek, ba dnmek. 3-hayret iirtde kalmak, son derece hayret etmek. ayanm altmdan yeri oynatmaq 1-ok heyecanlandrmak. 2-rktc, dehete drc bir haber vermek veya bir ey sylemek. ayann altm em k (qamaq) ayamn altma kuyu kazmak, aleyhinde olmak.

ayann altn grmmk burnu kaf danda olmak, ok kibifli, ksmt kimseler iin kullanlan bir ifade. ayann altn pm ayaklarmn altn peyim, birinin nnde onur krc bir ekilde yalvarma, kendini alaltarak yalvarma veya rica ifadesi. ayamn altm qazmaq birine zarar vermek, ktlk yapmak iin gizli gizli ahmak, ayanm altma kuyu kazmak, aleyhine ahmak. ayann biri bu dnyada, o biri qbird olmaq lm yakm olmak. ayann dydiyi yerd ot bitmz ayann bast yerde ot bitmez, uursuzun biridir. ayann tozu da oiabilmz ayann tozu da olamaz, iki ey veya ahs mukayese edilirken kullanhr. ayann tozu da, iyi d qaimasn hibir eseri, nianesi kalmasn. ayann ucunda ok yakmda. ayam ucunda gzmk ayamm ucuna basmak, sessizce yrmek. ayanm ucundan ayann ucuyla, yavaa, usul usul, ses karmadan, yrdn hissettirmeden. ayaq ab yerimk l-(ocuk) yrmee balamak. 2-cesaretlenmek, cesurca hareket etmee balamak. ayaq amaq 1-bir yere aceleyle gitmek, gelmek. 2-ed. saz airlerinden birisi iir yarmasma veya atmaya balamak iin bir ayak (kafye) belirlemek. 3-saldrmak, hcum etmek; igal etrriek. ayaq adam hizmeti. ayaq axsatmaq (srmk) 1-bir eyi geciktirmek. 2-elme taknak. ayaq alb yeriyir bir eyin arttn, oaldm bildirir. ayaq almaq acele etmek, hzl yrmek, hzh hzl ghmek, komak. ayaq alt qazyan ayak altma ukur kazan, kt kimse. ayaq altna almaq 1-ayak altna atmak, ok dvmek, iyice hrpalamak. 2-ayaklar altna alrriak, hor grmek, hakaret etmek. 3-yenmek, malup etmek, kendine tbi etmek, hkimiyeti altna almak. 73

ayaq altna dm k ezilmek, hotianmak, nfuzunu, itibarm kaybetmek. ayaq alttna salmaq bask altma ahnak, ayak altnda ezmek. ayaq alttnda qalmaq ayak altmda kalmak, ezilmek, hrpalanmak, inenmek. ayaq altnda qoymaq ortada brakmak, ezilmesine, hrpalanmasma gz yummak veya sebep olmak. ayaq atmaq adm atmak. 1-admlamak, yrmek. 2-(ocuk) yrmee balamak. ayaq ayaa srtmk endie iinde kv-ranmak. ayaq ayaq stn atmaq ayak ayak stne atmak, rahatlamak, rahata kavumak, keyif atmak. ayaq basmaa yer yoxdur ok kalabahk yer hakkmda. ayaq basmaq ayak basmak, bir yere girmek, gelmek. ayaq basmaq mmkn deyil ayak basmak mmkn deil, ok kalabahk yer hakkmda. ayaq basmamaq ayak basmamak, bir yere artk gidip gelmemek, ginnemek, ilikisini kesmek. ayaq aimaq ok ahmak, bir eyi elde etmek iin ok uramak. ayaq kmk ayan ekmek, bir yere gidip gelmemek, ilikisini kesmek, gidip gelmesine izin vermemek, ilikisini kesmee mecbur etmek veya sebep olmak. ayaq ulu sayg gsterilmeyen, adam yerine konmayan kimse. ayaq dat arlanmaz, yzsz kimse. ayaq dirmk ayak diremek, direnmek, inatlamak, srar etmek, terslik etmek, dediinden dnmemek. ayaq dyn k bir eyi elde etmek iin ok ahmak, uramak, yorulmak, bouna gidib gelmek. ayaq duza 1-pranga. 2-birinin iini yapmasna engel olan. ayaq elmk ortak etmek, ye yapmak. ayaq gtrmk admlarm sklatrmak, hzh yrmek, byk admlarla yrmek. ayaq ksilmk sessizlik kmek, gidi geli durmak.

ayaq ksmk 1-ayan ekmek, bir yere artik gidip gelmemek, ilikisini kesmek. 2birinin bir yere gidip gelmesine izin vermemek. ayaq qoyan yer ba qoymaq saygn, hrmet edilen, saylp sevilir olmak. ayaq qoymaa yer tapmamaq ok kalabahk olmak, izdiham olumak. ayaq qoymaq ayak basmak, bir yere girmek, dahil olmak, gelmek. ayaq qoymamaq adm atmamak, gitmemek, girmemek. ayaq ohnaq ortak olmak, bir iin yapilmasnda yardmc olmak. ayaq ortaya qoymaq arachk etmek, bir iin yaplmasmda vastac olmak. ayq saxlamaq 1-durmak, yrmemek. 2yryn yavalatmak, yava yrmeye balamak, hzm kesmek. ayaq srmk birisinin zerine hcum edip geri ekilmek. ayaq srmk (srndrmk) 1-ii uzatmak, bugn git yann gel etmek. 2gnlsz yrmek, geri kalmak, yrrken kasten geri kalmak. ayaq tutmaq 1-henz yrmee balamak. 2-bir seviyede olmak, yanmak, mcadele etmek. 3-bakas tarafndan okunan mersiyenin son beyitini tekrar etmek. ayaq tutub yerimk izgiyi, snr amak, ok olmak. ayaq st durabilmk ayaklar zerinde durmak, kendi gcyle kendine yetebilmek, bakasma muhta ohnamak. ayaq st durabilmmk ayaklan zerinde duramamak. l-(ok zayf, takatsiz insan veya hayvan hakknda sylenir) ayakta duracak hli olmamak. 2.-.ok sarho olmak. ayaq st qalmaq oturacak yer bulamamak, ayakta kalmak. ayaq st namaz qlmaq . ayakta uyukIamak, yorgunluktan vs. otururken uyuklamak. ayaq st yatmaq ayakta uyunak, ok yorgun olmak. ayaq stnd gcl durmaq ayaklar zerinde gliikle durmak, ok zayf olmak, gsz olmak. 74

ayaq zngid ayaklan zengidc, sefere hazrhk eshasnda, sefer arifesinde. ayaq vurmaq 1-ok fazla yrmek, dolamak. 2-nian ahrken hedef tutturamamak, hedefin alt tarafna vurmak. ayaq ylmaq bak. ayaq ksilmk. ayaqalt etmk (elmk) 1-srekli gidip gelinen yere evirmek. 2-alaltmak, aalamak, tahkir etmek. 3-birinin hakkn inemek, ihll etmek. ayaqalt olmaq kendi iradesizlii veya cizlii sebebiyle itibarm kaybetmek, saygnhn yitirmek. ayaqda qalmaq 1-ayakta kalmak, oturacak yer bulamamak. 2-geride kalmak, arkada kalmak. ayaqda qoymaq akman ekmek, silah ata hazr hle getirmek. ayaqda srnmk herkesten geriye kal-

ayaqlar ardnca (dalnca) getmmk (glmmk) bir yere gitmee cesaret edememek. ayaqlar ardnca srnmk ayaklar ardmca srnmek. 1-ok yorulmak. 2-zorla yrmek.. ayaqlar dala getmk ayaklan geri gitmek, bir yere giderken istemeden, gnlsz, istemeye istemeye yrmek. ayaqlar gcl ardnca (dalnca) glmk korkusundan bir yere doru glkle yrmek. ayaqlar szn baxmamaq sarholuktan vs. admlarna hkim olamamak. ayaqlar suya dymk gerei grmek, gerek durumu grp hayal krklna uramak. ayaqlar yr almaq 1-herhangi bir sebepten dolay cesaretlenmek. 2-uygunsuz bir eyi yapp karlnda herhangi bir meymak. yide uygulanmamasmdan dolay bu hogayaqdan kmk aleyhine hmak. ayaqdan drnaqdan dm k ok ahp r veya kaytszh istismar etmek. ayaqlar yer dymmk ayaklan yere yorulmak. ayaqdan dm k yrmekten yorulmak, dememek, ok sevinmek, sevinten yrdn bile anlamamak, uuyormu gibi takati kesilmek, yorulmak. olmak. ayaqdan olmaq 1-ok yorulmak. 2ayandan olmak, ayam kaybetmek. ayaqlar yer mxlanmaq ayaqdan salmaq 1-ok dolatrp yormak. (mismarlanmaq) ayaklan yere ivilen2-strap vemek, cefa ektirmek. 3-bir yeri mek, korkudan, hayretten, heyecandan yerinde donup kalmak, hareket edemenek. okdolamak. ayaqdan yngl ayama evik, hareketli, ayaqlarn qara su enmk (glmk) abir yere allandan daha ksa zamanda yaklarma kara su inmek. 1-birisini ok beklemekten yorulmak. 2-ok ayalcta durgidip gelen. ayaqdan yngl olmaq ayana evjk maktan dolay an derecede yorulmak. olmak. 1-ok evik olmak, 2-tembel. ol- ayaqlarn dalsnca (gol) srmk ok zorlukla, bin bir glkle adnn atmak. mamak, her eye komak. ayaqlar ba, balar ayaq olmaq ayaklar ayaqlarn dz atmaq admlann doru ba, balar ayak olmak, deersiz kimseler atmak, doru hareket etmek, yanla ybaa genek, deerli kimseler ise en geride nelmemek. braklmak. ayaqlarn uzatmaq 1-lmek. 2-ayaklarn ayaqlarda srnmk ok kt bir duruma uzatarak oturmak. dmek, ahsiyetini, onurunu koruyama- ayaqlarm yer vurmaq inatlamak, sylediini yaptrmak. mak. ayaqlar arlanmq 1-yorgunluktan dola- ayaqlarn yoranna gr uzatmaq ay daha ar yrmeye balamak. 2- yaklarm yorganma gre uzatmak, gcne herhangi bir sebepten dolay bir yere gider- gre davranmak. ayaqlarmm altm sabunlamaq ayaklarken yavalamak. gitmek istememek. nm altma karpuz kabuu koymak, tatl dille ve phe ekmeyecek hreketlerle kandra75
f

rak makamndan, mevkisinden, yerinden etmek, kazk atmak. ayaql trpnmk hzl hareket etmek, abuk davranmak. ayaqqablarn ctlyib qabana qoymaq bak. ayaqqablarn qabanda ctlmk. ayaqqablarn qabamda ctlmk 1sayg ifadesi olarak birinin ayakkablarm giymesi iin nne koymak. 2-nazik bir ekilde gitmesini istemek, kovmak., ayaqqablarn yalamaq yaltaklanmak. ayaqyahn qalmaq her eyini kaybetmek, yoksullamak. ayaqyaln qoymaq varn yokunu elirtden almak, nlplak brakmak, fakirlemesine sebep olmak. ayaqyoluna dm k ishal olmak, ishle yakalanmak. ayazda ayazlamaq (qalmaq) ayazda kalmak. 1 -soukta kalmak. 2-mahrum kalmak. 3-bou bouna bir eyi beklemek. ayba grmk ayba olnak, adet olmak. ayb almaq ifa olmak, rezil olmak, kusuru, kabahati ortaya kmak. ayb l dm k rezil olmak, srr ve kusurlar herkese malm olraak. ayb glmk kendisi iin kusur kabul etmek, utanmak, mahcup olmak. ayb rtlmk kusurlar, eksikliklerinin st kapanmak, utanacak eyleri gizli kalmak. ayb yoxdur utanmak arlanmak bilmiyor. aybna glmk kendisi iin kusur ve kabahat olarak lcabul etmek, utanmak, maheup olmak. aybna kor olmaq kendi kusurlarn ve eksikliklerini anlayarak, kabahatini idrak ederek piman olmak, utanmak, mahcup olmak. aybm amaq kusurunun, eksiinin zerindeki perdeyi kaldrmak, ifa etmek. aybn rtmk kusur ve eksikliklerini saklamak, zerini rtnek, kimseye bildirmemek. aybn zn demk (vurmaq) kusurunu, hatasm, eksiini yzne syleyerek utandrmak.

ayda ild ayda ylda bir, nadiren, ok seyrek olarak. ayda ild bir namaz, onu da eytan qoymaz krk ylda bir frsat der ona da engel olunur. aydan ar sudan duru aydan ar sudan duru, tertemiz, saf, lekesiz. aydan ildn bir tamaa, unuda gz qamaa! bak. ayd ild br namaz, onu da eytan qoymaz. aydn etmk belli etmek, ortaya karmak, aa karmak, belirginletinnek. aydn grmk ak bir ekilde grmek. aydn gn mutluluk, saadet. aydm gn xmaq refaha ermek, uzun sren straptan, zorluktan sonra mutlulua ernoek, sknjdan kurtulmak. aydn olmaq l-(gkyz) aydmlanmak, almak, buluttan, sisten temizlenmek. 2aa kmak, belli olmak, meydana kmak. 3-grnmek, gz nne kmak. aydmla xasan! mutlulua eresin, gzel gnler seninle olsun! aydmha xmaq rahata ermek, mutluluu kucaklamak, mesut ve bahtiyar hayata kavumak. aydnlq iind olmak mutlu, rahat bir hayat srmek. aygnl glin mutl gelin. ay armuddan ksn kimi ksmk ay armuttan kser gibi ksmek, istemiyorum ama yan cebime koy demek, mrmkrn etmek, nazlanmak. ay bitdi! onun iin kt gnler balad, mutluluu sona erdi. ay ezib qaban oynayr kimse kimseyi dinlemiyor, her kafadan bir avaz kyor. ay xmaq 1-derdi kederi balamak, zavalh durama dmek, skmtya dmek, zorluklarla karlamak. 2-kullanlmaz duruma gelmek, artk faydh bir tarafi kalmamak, kullanlamamak. 3-i iten gemek, ii bitmek. ay dostluu sahte dostluk. ayi gn olmaq doum gn yaklamak (gebe). ay il bir uvala girmk tehlikeli ve kt bir arkada senek.

76

ay kimi ay gibi, kaba, gl ye terbiyesiz kimse. ay ndi oynamaq ndi? bylesi tavrlar sana yakmyor. ay oynatmaq baz kimseleri alay konusu yapmak. ay ptas 1-ay yavrusu. 2-kfr ifadesi. ay yuvasna ksov soxmaq bak. an yuvasna p soxmaq. ayb olmasn "affedersiniz, szm buradan dan", kullanlacak kt bir sz iin nceden zr isteme ifadesi. ayb olsun ayplar olsun, yazklar olsun, bir kinama, gcenme ifadesi. ayb saymaq ayp -biTmek, kusur kabul etmek, eksiklik bilmek. ayb tutmaq kusuriu kabul etmek, eksiini, zrn gstermek. ayb yerlr vcudun mahrem, rtl tutulmas gereken yerleri. aybma glmk mahcubiyet duymak. herhangi bir hareketi kendisi adma kabahat veya kusur kabul etmek, sululuk duymak. aybma kor olmaq kendi kusurunu veya kabahatini gz nnde bulundurmamak, gz nne almamak. aybn yer rtsn lesin, geberesin, yaptn iten dolay utan duymahsm. aydan dnm sevgiye, aka kaytsz olanlar iin sylenir. ayq ol! uyank l! dikkatli ol! uyar ifadesi. ayq olmaq ayk olmak. 1-uyank olmak. 2-sarho olmamak. ayq salmaq uyarmak, ikaz etmek, kendine gelmesine, uyanmasna sebep olmak. ayq vaxt olmamaq ayk vakti olmamak, srekli sarho gezenler, srekli ikili lanlar iin kullanlr. ayq yatmaq uyank yatmak, en ufak bir grltde bile kalkacak ekilde uyumak. ayl mayl olmaq hayran olrriak, ok beenmek. aym xd "zavalh druma dtm, kt vaziyete dtm" arilammda. aym nesindn danrsan? hibir eyden haberin yok, konutuun eyin konuyla ilgisi yok, konu hakkmda herhangi bir bilgin yok.

ayn on drd kimi ayn on drd gibi, k gzel, ok ahmh (kadn, kz). aym ayn otlamaq (koyun kuzu) kendi otlamda rahat rahat her trl tehlikeden uzak otlamak. ayrd elmk ayrt etmek, ayrmak, vasflanna gre tasnif etmek. ayya xan bac demk ayya day demek, birisiyle iini yaprp bitirene kadar hep alttan almak ve lml davranmak, diklenmemek, iini yrtmek. aylana aylana glmyn akla hayale gelmeyen, beklenmeyen. aylayb illmk son derece gecikmek. ayna kimi ayna gibi, effaf, temiz, saf. ayna qabanda durub zn drc vermk kendini beenmek, kasnmak. ayna salmaq pencere taktrmak. aynas aq kn. 1-kendini biraz iyi hisseden hasta. 2-gler yzl, samimi ve iyi insan iin kullanlan bir ifade. aynas almaq 1-ar hastah atlatmak, durumu dzelmek. 2-morali dzelmek, ii ferahlamak. aynas hovdan dm k vefat etmek, lmek. aynas ks olmaq baht yver gitmemek, mutsuzlukla karlamak. aynaya dnmk (hava) almak, temizlenmek, bulutsuz olmak. ayran kimi axmaq apkm olmak, gz o kadnda bu kadmda olmak, kadn peinde komak. ayran yox imeye toyla gedir smaa k. hibir eyi olmayan ancak byk hayaller peinde koan kimseler iin kullanlr. ayras qalmaq hayret etmek, armak. ayr fikr dm k baka dnceler tamak. ayr gzl baxmaq baka gzle bakmak. ayr hava almaq baka telden almak, baka trl dnmek, sylemek, anlatmak. ayr sekilik saimaq farklhk gzetmek. ayr yaamaq ayn yaamak, birbirinden ayn olmak. ayr yol semk baka yolu denemek ayr yola dm k 1-yollar ayrlmak. 2kt yola dmek. 77

ayrila qalnaq almak, yarlmak, atlamak. az (azacq) am duzu deyil 1-ok hilekr, dzenbaz, her an kargaa karan kimseler iin kullanlan bir ifade. 2-kurnaz, ok hilekr, eytan gibi insanlar iin kullanhr. az gedib ox dayanmaq, ox gedib az dayanmaq dinlene dinlene gitmek. durmakszm deil de dinlenerek gitmek. az grmk az grmek, yeterli grmemek, azmsamak. az idi arq uruq, biri d gldi daban cnq bir sen eksiktin, holanmayan birinin ie karmas durumunda sylenen ve memnuniyetsizlii bildiren ifade. az qala (qald, qalmd) az kalsm, hemen hemen, neredeyse, bir iin olmas, gereklemesi, bitmesi ok yaknken olmadn anlatr. az qahr(d) adam adam ti yesin alm hkim olduunu bildirir. az qalr can gtndn xa k. hasetten, ekemezlikten dolay kvranp duranlar iin sylenir. az qahr gy usun birinin duyduu son derece sevinci bildirir. az ye zn bir hambai tut kendi iini kendin yap. aza oxa baxmamaq aza oa bakmamak, bulduu ile yetinmek. aza qnat etmk elinde olan az eyle yetinmek, kanaat etmek. azacq am arsz bam bam derde sokmaktansa azla yetinirim daha iyi. azacq an duzu deyil grnd gibi deil, ok uyamk ve ktnm biridir, bellnn biridir. azad x etmk serbest konumak, hazrlk yapmadan konumak. azad edilmk 1-kurtanlmak, serbest braklmak. 2-iten karlmak, iten atlmak. 3terhis edilmek. azad etdirmk serbest braktrmak, lcurtuimasn salamak. azad etmk (elmk) 1-serbest brakmak, kurtarmak. 2-hrriyetini, istikllini, bamszhn geri vermek. 3-brakmak, msaade etmek, gitmesine izin vermek. 4-terhis etmek, 5-iten karmak, iten atmak. 6-bir

ii, bir grevi, bir emri vs. yaprnak konusunda serbest brakmak. azad qu kimi yaamaq hr yaamak. azad nfs almaq rahat nefes almak, rahatlamak. azad olmaq 1-hrriyetini elde etmek, serbest olmak. 2-boalmak (yer). 3-istemedii bir iten, grevden vs. yakasm kurtarmak, kurtulmak. 4-hrriyetine kavumak, kurtulmak. 5-doum yapmak. azad yaamaq hr yaamak, bamsz yaamak. azadla xmaq hrriyetine kavumak. azadlq bayra qaldrmaq bamszhk bayra amak. azar bezar gzmk bulac hastahk yaylmak, sitayet etmek. azar bezar grmysn dert ve stknt ekmeyesin. azar bezardan gz aabilmmk dert ve skntdan kurtulamamak. azar kmk uzun sre hasta olmak, ar hastahk geirmek. azar dymi ! hastalk kapasm. azar dysin! hastalanasn, lesin. azar dm k hastalk meydana gelmek. azar etmk incitmek, rahatsz etmek. azar gzmk bulac hastahk yaylmak, hastahk sirayet etmek. azar olmaq 1-hastalanmak. 2-bakalarn rahatsz etmekten holanmak. azar salmaq hastal bakalarna bulatrmak. azar tutmaq hastala yakalanmak, hastalanmak. azar vermk incitmek, rahatsz etmek, eziyet vermek. azara dm k hastalanmak. azara salmaq 1-birinin hastala yakalanmasna sebep olmak. 2-skmttya, derde, endieye drmek. azardan xmaq skmtdan, hastalktan kurtulmak. azardan durmaq (qalxmaq) hastalktan henz kurtulmak, iyilemek. azar olmaq 1-derdi, sknts olmak. 2hastal olmak.

78

azar qixmaq (tutmaq) bfakt ahkanh yeniden balamak, yenide kt alkanla, kt i;e balamak. azar satn almaq sahna dikkat etmemek.

azar var -bir eye haddinden fazla alkn olma, mptel olanlar iin sylenir. 2skmts var, derdi, sebebi var, azarm kmk skntsn ekmek, bkasnm yerine eziyet ekmek, rahatsz olmak, zarar grmek. azarn ldrmk nefsini kreltmek. azn dm k yolunu kaybetmek, yurdundan yuvasmdan aynlmak. azn dm nilik kt dmanhk. azn salmaq yerinden yurdundan etmek, yolundan etmek. azb tzmk yolunu armak, amp baka yere gitmek. azmz da ox hesab elo azmiz oa say. am skz oban armaam kabilinden bir ifade. azn oxa saymaq azm oa saymak, az eyini okmu gibi kabul edip ona gre davranmak. azim olmaq kl. gitmek, ynelmek, azqnt dm k zmak, yolunu kaybetmek, gidecei yeri kaybetmek. azhq etmok kifayet etmemek, ihtiyaca cevap vermemek, yetmemek.

79

bab gimk 1-biriyle ortak noktalar ok olmak, e olmak, benzer olmak. 2-gleri denk olmak. 3-galip gelmek, stn gelmek, yenmek. 4-stesinden gelmek, cavabm vermek. bab olmaq 1-bir seviyede olmak, eit olmak. 2-birine lyk olmak. 3-mod olmak. baba (Il) kb, yurdu qalb! geldim grdm kimse kalmam, yurt yuvada sahiplerinden eser kalmam! babalarnn yanna getmk . lmek. babah boynuna vebali boynuna, suu, kabahati sana aittir. babal deynin boynuna bakalarndan duyduu eyi dile getirirken onun kabahatini, suunu bakalarma yklemek iin sylenen bir ifade. babaln boynuna gtrmk gnahn kendi zerine almak, sorumluluu zerine almak. babaln yumaq 1-bakasmm gnahm almak. 2-sulamak, iftira atmak. babas da (ddsi d) gls. . . asla..., kat'iyen... babasmn bahasn (qiymtini) stn qoymaq ok pahal satmak, an derecede fiyat istemek. bac almaq hara almak. bac vermk hara vermek. bacadan d n kimi qismtin stn dm k beklenmedik bir anda mutlulukla karlamak. bacadan quyruq yamaq bama servet yamak. baca poxludur dosyas kabarktr. bacarana ba qurban becerikli insanlara ne yapsan deer. bacardn be qaba k elinden geleni esirgeme. senden ekinmiyorum. bacarn gstrmk becerisini gstermek, ispat etmek. baclq etmk 1-iyilik etmek, derdine ortak olmak, zntsn paylamak. 2-kz karde gibi olmak, kardelii aratmamak, karde gibi davranmak. bad fnaya (bada) getmk yok olmak, mahvolmak, telef olmak, boa kmak, zy, heder olmak, sonu hi olmak.

bada (badi fnaya) vermk 1-yok etmck. mahvetmek, telef etmek, heder etmek. 2hi yoktan lme vermek. badaq qurmaq bak. badalaq glnk (qurmaq). badaq vurmaq destek vermek, bir eyle desteklemek. badalaq glmk (qurmaq) 1-hile yapmak, oyun yapmak, dolap evirmek, tuzak kurmak, ayaklannm altma kuyu kazmak, ayaklarndan ekmek. 2-engel olmak. badaiaq vurmaq elmek takmak, birisini yere drmek iin ayaklarn onun ayaklanna sarmak. badala glmk dolap evirmek, kandrmak. baddamac elmk iyi pinrnemek. bad qaldrmaq kadeh kaldrmak, iki imek. bafard elmk (etmk) katlanmak, tahamml etmek. ba ba olmaq mutlu olmak, duyduu bir haber veya olaydan dolay keyiflenmek. ba bel bostan bel bir eyi ven ancak vld kadr kmayan eyi tenkit iin sylenen ifade. baa gtirmk (olmaq) atm topuunda yara olumak. baa kimi srnmk kaplumbaa gibi yava yrmek, ok yava yrmek. baa yerii yerimk ok yava yrmek. baanan ayrmaq ayaklanndan tutup ikiye ayrmak, paralamak. baan ya arxas st evir ya ldr ne olursa olsun sonucu lmdr. baayarpa il quzuqulam tanmamaq ebleh olmak, ahmak, aptal, budala olmak, ak karadan seememek. bada rik var idi, salam leyk var idi, badan rik ksildi (qurtard) salam leyk ksildi (qurtard) ii dtunde kuyruk sallayp yaltaklanan, ii bitince yz eviren, ortahklarda grnmeyen kimseler iin sylenir. bada gl baxarlar gzele balcmak sevaptr. Badad tnbli ok tembel, hibir i yapmak istemeyen, almay sevmeyen kimsc. 80

bardalaq elmk barn yarmak, dn lrhek. 2-korkudan lmek. 3-ok sklmak, koparmak. zlmek. barsa zlnmk barsaklar deil- bar da ta kalpli, zlim, merhametsiz, mek, kam deilmek. gaddar. barsa dyn (trs) dm k karnna bar da olmaq ta kalpli olmak. son sanc dolmak, ne yapacan bilememek, derece sert olmak, acmasz olmak. bar daa dnmk ok sert ve acmasz arp kendini kaybetmek. barsan ayama doladrmaq bak. olmak, insafsz, merhametsiz olmak. bar dlinmk bar delinmek, son derece barsaqlarn dem k. barsan dil tutmaq kzgmlna kederlenmek, zlmek, yeise kaplmak. hkim olmak, hiddetini yenmek, katlan- bar rimk zayflamak, hastahkh gibi olmak. mak, tahamml etmek. barsaq geng elmk hkrmak; hapr- bar kabab olmaq (kz dnmk) ok mak. zlmek, ok skmt ekmek. barsaqlar burulmaq 1-iddetli sanc- bar qan olmaq (qana dnmk) ok lanmak. 2-ishal olmaa balamak. zlmek, mteessir olmak, ok kederlenbarsaqlar qrlmaq kaburgalar kamma mek. gemek, ok glmek, glmeden dolay bar paralanmaq ok strap ekmek, sanclanmak. zlmek. barsaqlarm dem k (qarnndan bar partlamaq bak. ryi partlamaq. xarmaq, yer tkmk) barsam de- bar an an olmaq 1-hasret, hicran ekmek. 2-ok zlmek. mek, bak, haner vs. ile ldrmek. bav dolu vurub? Karadeniz'de gemile- ban yanmaq bar yanmak. 1-susanak, ok susamak. 2-hasret, hicran ekmek. rin mi batt? balant qurmaq haber almak, iliki kur- bar yarlmaq bar yarlmak. 1korkudan, skmtdan vs. lmek. 2-ok mak. balar var, baalar var, ondan da korkmak. yaxlar var! birilerini veya bir eyi ok barna basmaq barma basmak. 1ven insanlara "ondan da gzelleri, ondan sevgiyle kucaklamak. 2-birisini ok sevdida iyileri vardr" anlamnda sylenir. inden dlay efkatle muamele etmek, onu bah qap amaq bir srr zmek. korumak, himaye etmek. bal qap dalmda gizli, bakalar kar- barma da kmk yreini dalamak, madan, gizlice. barm yakmak, k zmek. bal qaplar zn almaq karndaki barna da basmaq barma ta basmak, btn engeller ortadan kalknak. sesini karmakszm .her trl acya katbal olmaq 1-gerdek gecesi kendine efsun lanmak. veya by yapldmdan dolay gelinle barna xal dm k kalbi krlmak, keyatamamak. 2-son derece gnlden sev- derlenmek, zlmek. barn atlatmaq 1-ldrmek. 2-ok kormek, vuruhnu olmak. kutmak, dn patlatmak. balq em k otlarla urgan yapmak. bar ayazlanmaq bir eyden dolay ok barn dalamaq haddinden fazla kedersklmak. lendirmek, strap vermek, zmek. ban ba dyn (yara vs.) olmaq keder barn dlmk (didmk, zmk) 1-son duymak. strap duymak, kederlenmek, derece kederlenmek, zhnek. 2-ikence gamlanmak. vermek, azap vermek. bar bim k k kederlenmek. son derece barn kabab elmk (etmk) ok zetkilenmek, mteessir olmak. mek, rahatsz etmek. bar atlamaq bar yarlmak. 1- barm qan (an an) elmk (qana katlanamamak, tahamml edeneyerek dndrmk) bak. barn dalamaq. 81

barm skmk (yarmaq) brm yarmk. baxauda qarn doymaq ok gzel olmak. 1-ok korkutmak, dn koparmak. 2- baxdqa baxmaq istmk vurulmak, strap vermek, rahatsz etmek. 3 -ldrmek. gzelliinden dolay gzn ayramamak, barn yandrmaq yreini dalamak, ok beenmek. strap vermek. baxdqca gz qaralmaq son derece ok, barmm ban zmk bak. barn byk, uzun olmak. dalamaq. bax atmaq gz atmak, gzden geirmek, baha baa glmk pahahya otufmak, ok bax vermk bakmak. phahya patlamak, byk zahmetlerle elde baxmaa dymz bakmaya demez, geedilmek veya ok kt neticelenmek. reksizdir. baha oturacaq pahalya mal olacak. baxmaqdan doymamaq ok holanmak. baha oturmaq bak. baha baa glmk. baxmaqdan gznn kk saralmaq bahahq dm k 1-fyatlar pahalamak, bakmaktan yorulmak, haddinden fazla ok fyatlar artmak. 2-alk, ktlk meydana beklemek. gelmek. baxmaqla doymaq olmur ok gzel, gz bahahq salmaq enflasyon meydana getir- ahc, gnl okayc, i ac, gzel ey mek, fiyatlarm ok ykselmesine sebep nakkn^a sylenen bir ifade. olmak. baxmal olmaq bak. cinli olmaq. baxtva da atma bak. adlna idlik bahana axtarmaq bahane aramak. bahana daarc her eye bir bahane elm. bulan. baxya getmk ok kk ve hisedilmeyebahana elmk bahane etmek. cek kadar kk arahkl dikilerle dikmek. bahana gtirmk bahne uydurmak. baxya ttmaq bir ite veya bir yerde sabahar buludu kimi alb tutulmaq bir bitlemek, orada karar klmak, yerini saan bir amna uymamak, gah alamak gah lamlatrmak. glmek. baxya vurmaq ince diki atmak, ince dibahar buludu kimi dolub boalmaq a- kilerle dikmek. layp gz ya aktmak. baxyan z vurmaq gizli bir eyi ortaya bahar xzan olmaq bahar gze dnmek, karmak, ifa etmek. genlii erken solmak, mutsuz bir hyatla bak elmk (eylmk) korkmak, rknt duymak, rpermek. karlaarak erken kmek. ... bahasna bir eyi elde etme karhmda baqaja qoymaq ele vermek, gammazlamak, kt duruma drmek. neden vazgeildiini bildirir. bahasna pul vermk ok yksek deere baqi etmk bki klmak, ebediletirmek, daimi klmak. almak, yolunda ok para harcamk. bax gr vurmaybsan! birinin tehdidine baqi qalmaq bki kalmak, yaamak, dekar ondan etkilenilmediini, korkulmad- vam etmek, yok olmamak. baqi olmaq bki olmak, kalc olmak, ebem bildiren bir ifade. bax grm analar nec oullar doub di olmak. bal deyil ki barmaqlyaiar genelde bir bak. gr analar nec oullar doub. bax onda ubuq yri bitir bu olmad ite, lcz ok fazla koruma drumu olutuunda nemli bir problem hlledilmee alrken kllanhr. taraflardan birisi kasti olarak ii bozarsa bu bal gtrlck iyi bilmk (tapmaq) ifade kullanhr. bai alacak iei bihnek, ok yararlanlabaxa baxa qalmaq baka baka kalmak. bilecek eyi bulmak veya bilmek. eline hibir ey gememek, uzaktan sey- bal kimi bal gibi, tath, ok tath ey iin retmekten bak elinden bir ey gelmemek. kullamhr. bxan deyirdi bir d baxm ok gzel bal tk yala bal dk yala, ok temiz bir yer eyler iin kullamlan bir ifade. iin kullanhr. 82

bal tutan barmam yalayar bal tutan parmam yalar, insanlarn dolays ile kanm olduklar bir iin krndan az da olsa faydalanmaktan kendilerini alamadn anlatan bir deyim. bala barna hsrt qalmaq ocuunun kazancm yiyemeden lmek, eviad ocukken lmek. bala beiyi bo qalmaq ocuu beikte iken lmek. bala blbl olmaq snlsklam slanmak. bala xarmaq (xartmaq) yavru karmak (ku, tavuk vs.). bala deynd aznda ilnlar balalasn evlat yz grmeyesin, ocua hasret kalasn. bala deynd aznda dilin ksv olsun bak. bala deynd azmda ilnlar ballasn. bala qalasan bymysn! bymeden lp gidesin! bala salriiaq yavru aunak, zamanmdan nce dourmak. bala verm hayvanlarn yavrulama yetenei. bala vermk yavru vermek, yavrulamak, dourmak. balabanda qandirmaq kn. iaret etmek, konuma esnasmda kimse tarafndan sezilmeyen iaretlerle anlatmak. balaca stkanda byk ay imk kk yerde byk bir kalabal arlamak. , baladan xmaq bak. bala salmaq. balan bama keirmk bak. tumann bana geymk (keirmk). balaqancl salmaq ortal velveleye vermek, banp ararak karkhk yaratmak. balalarndan yarmamaq ocuklanndan gereken iigiyi grmemek, ocuklan hayrsz kmk, ocuklanrim haynn grmemek. balalarnn bama evir kusurumuzu bala, kusurumuza bakma, affet. balan qudursun bir ilenme ifadesi. balas alar qalmaq lmek ve yavrusu ksz kalmak.

balas bma qaxnc olmaq ocuunun sergiledii davramjar veya zrl olmas bama kakn olmak. balas ban yemk evlad tarafndan ldrlmek, yavrusu tarafmdan ldrlmek. balas di hdiyin hsrt qalmaq ocuu di karamadan vefat etmek. balas qnimi olmaq 1-evlad tarafndan vurulmak, ldrlmek. 2-evlad kendine dman olmak. balas ln (lm) dv kolu kanad krk, kederli, dertli, gz yal (kimse). balas zn raq olmaq ocuu hayrh evlat olmak. balasn bla aparmaq ocuu hastalktan veya bir bel yznden hnek. balasm itirmi marala dnmk shrapla, kederle saa sola bakmmak. balasnn boyuna sevinmk ocuunun bymesini grp sevinmek. balasnn xeyrini grmmk evladnm hayrm grmemek. balasnm qanh paltar stn glmk ocuu vurularak ldrhnek. balasnm toy irnisini yemk ocuunun mrwetini grmek. bala dnmk imanlamak, ar kilo almak. balq kimi apalamaq rpmp durnak. balq kimi srk n kaypak, dnek, szne gvenilmez, itimat edilmez. balla ksmk balla kesmek, birinin szn keserken sylenen nezaket sz. balta grmmi balta girmemi, tbii hlde, dokunulmam, el deymemi eyin hli. balta il yonulmam ok kaba, terbiyesiz, anlaysz. balta vurmaq baltalamak, mahvetmek, bozmak, sarsmak. baltann hin deyni dibekinin hh deyicisi. baltan daa vurmaq baltay taa vurmak, baarsz olmak, ii kt gitmek, yanl yapmak, bilmeyerek birinin yzne kar kendisine dokunacak eyler sylemek. baltan dibindn (kkndn) vurmaq kknden kestirip atmak, bir eye kar itiraz etmee, konumaa, dncesini 83

sylemee msaade etmemek, kesin tavr barxanas ykl qalmaq yola kma hakoymak, susturmak. zrh yaparken lmek. baltan dibindn (kkndn) vurmazlar bar kmk duvar yapmak. bir eyi temelli mahvetmezler, kesip at- bar bandan amaq geliri ap tamak, mazlar. kazanc son derece ok olmak. baltas daa dymk baltas taa demek, barn bandan asn gelirin, kazancm s o m baarszhkla karlamak, ansszla u- derece ok olsun. ramak. barndan xeyir grmmk meyvesmin baltas ksmmk sz gememek, itibar hayrm grmemek. zedelenmek. bart kimi almaq (partlamaq) bomba bal- pr vermk kl. kanatlandrmak, ruh gibi patlamak, aniden parlamak, yksek ykseklii, mnevi kuvvet vermek, moral sesle barp armak, abucak kzmak, vermek. sinirlenmek. bamba vurmaq iri lokmalarla yemek. bant qoxusu glmk barut kokusu gelbanka getmk ortaya konan paralarn ze- mek, sava beklenmek. rine oynamak. bart atmamaq gc yetmemek, nefesi banka salmaq souk algnhm tedavi yennemjk. etmek gyesiyle srta bardak atmak. bart quru saxlamaq savaa, kavgaya. bankrot xarmaq (etmk) iflas etmesine mcadeleye, i yapmaya vs. hazr olmak. sebep olmak, vann younu kaybetmesine bart yad meadeleye, savamaya, i sebep olmak. yapmaya vs. imknm olmadm bildirir. bar bar barmaq bas bas barmak, b- bartla oynamaq barutla oynamak. 1 savaa sebep olmak. 2-tehlikeli ilerle utn gcyle barmak. ramak. bar tutmaq zerinde kf olumak. bar yetirmk meyve vermek. bari Imli(ni) yer qoymaq dourmak. bara qoymaq yanh i yapmak, hata yap- ocuu olmak. mak, gaf yapmak. barma aznda qalmaq parma aznbarama amaq ipek kozasm amak ve da kalmak, armak, hayret etmek, donup iplik hline getirmek. kalmak. barama balamaq 1-koza yapmak. 2- barma bala batmaq aznm suyu akbirisine daimi olarak taklmak. mak, imrenmek (genelde alay ifadesi olabarama sarmaq (ipekbcei) koza yap- rak kullanlr). mak. barma diind dayanmaq hayret iinde baras xmaq bir iin rezil yn ortaya donup kalmak, akm bir biimde kalmak. barma olmaq parma olmak, bir ie kmak. barasn (barasm) amaq 1-bir kimsenin gizlice karmak, haberi olmak (menfi anlamda). iren srrn amak. 2-rezil etmek. barat" kmk (etmk, elmk, barma yatmamaq mzik letini alagndrmk) 1-paray bir ahs veya bir mamak, renememek. idare arach ile baka bir yere veya lke- barmam batrram bala soxuram aye yollamak. 2-bir ii bakasma havale zma xardram deyir acd ne yapsam etmek. yaranamyorum. barmana dolamaq elinde oyuncak etbarat olmaq iine domak. baratas itmk hibir izi kalmamak, izi mek, istedii gibi hareket ettirmek; kandrmak. tozu kaybolmak. barmamda oynamaq parmanda oynabarbadan elmk atete tmek. barda qurmaq (qurub oturmaq) bada mak, elinde oyuncak olmak. kurmak, bada kurarak oturmak. 84

barmamda ynatmaq 1 -parmamd barmaq hesab aparmaq parmak hesab oynatmak, her istediini yaptrmak. 2- yapmak, ok kk, czi, deersiz eyin kendine oyuncak yapmak. hesabn grmek. barmamdan su dammaz cimri kimse' barmaq hesab saymaq olar bir eyin az iin kullanlan bir ifade, ok cimri, eli sk. olduunu bildirir. barmam bel trptmmk parmam barmaq hesab vermk kardaki kimseyi bile kpfdatmamak, kln bile kprdat- hesap kitap ilerinde aldatmaya, kandrnamamak, bir i karsmda hibir ey yapma- ya ahmak. mak, kaytsz kalmak. barmaq il (barmaqla) gstrilmk parbarmami da vurmamaq pannam da makla gsterilmek, tanm olmak, mehur olmak, dillerde dolamak, herkesin vgoynatmamak, hibir i yapmamak. barman dil mk parmam srmak. 1 - sne mazhar olmak. hayret etmek. 2-bir eyi hatrlayarak irkil- barmaq qaldrmaq pannak kaldrmak. 1mek, idrak etmek, baz eyleri daha iyi oy vermek. 2-konuma iin izin istemek anlayp rpermek. gyesiyle parmam kaldrmak. barman dodann arasna almaq d- barmaq qatlamaq saymak. barmaq qoymaq bakasmn iine karnceye dlmak, dnmek. barman mib dolanmaq zar zor ge- mak, engel olmak, parmak uzatmak. barmaq silklmk korkutmak, sindirmek. inmek, ar artlarda yaamak. barman gzn soxmaq tehdit etmek, barmaq soxmaq (uzatmaq) parmak uzatmak, bakalarmn iine karmak. korkutmak. barmam hayana tutsan o yana getmk barmaq yalamaq parmak yalamak, ok tatl ve lezzetli bir yemei zevkle yemek. sznden kmamak. barmam kssn xbr tutmaz ok derin barmaq yeri bahane, frsat, imkn. barmaq yeri qoymaq ilikiyi tam koparuykuda olanlar iin kullamlr. mamak. barman oynatmaq tehdit etmek. barman qqldatmaq parmaklarnm barmaqaras baxmaq kaytsz davranmak, akrdatmak, sevinmek. nemsememek, nem vermemek, kafa barman tulamaq bak. lini tulamaq yormamak. barman yarasna basmaq yaral yerine barmaqhesab glmk (gstrmk, dokunmak, zayf noktasn yakalamak. vermk) hesap aparken aldatmak, kandrbarmamn beini de bala batrb azna mak. soxsan, deyck- zhrdir nankr kimse- barmaqla gstrmk parmakla gstermek, ler iin kullanlan bir ifade. ok gzel, gze batan, dierlerinden stn barmamn kirini sormaq yoksul olmak, olduunu vurgulamak. culsuz olmak. barmaqla gstrilmk (nian veriimk) barmann (barmaqlar, parmakla gsterilmek, ok sekin olmak, barmaqlarnn) ucunda gzmk ihtiyatla, az bulunur olmak, deerli olmak. barmaqla saylmaq parmakla saylmak, zenle hareket etmek. barmaq aras baxmaq kaytsz davran- ok az olan ey iin sylenir, parmakla saylcak kadar az. mak, ciddi yaklam gstermemek. barmaq basmaa yer yoxdur ok kalaba- barmaqlar qzl ksir para kazanmasm biliyor, ok beceriklidir, yeteneklidir. lk, sk, dolu yer. barmaq basnaq parmak basmak. 1-imza barmaqlar qzldr yetenekli kimse iin yerine parmak basmak, onaylarnak. 2-bir kullanlr. eyin nemine iaret etmek, dokunmak. barmaqlar stnd yerimk ok zenli hareket etmek. barmaq batrmaq bir ie karmak. | barmaq elmk parmakla kurcalamak, basabas dm k skkhk olumak, izdi! pamak atmak. ham meydana gelmek. 85

basabas elmk l-kalabahk oluturmak. 2kalabahk bir ekilde bir iin, eyin zerine ullanmak. basabas satmaq izdiham meydana getirmek. basarat balanmaq 1-nutku tutulmak, kendini kaybefmek, ne yapacam bilememek; konuamamak; grememek, duyamamak, gerei grememek, gflette olmak, gfil davranmak, kavrayamamak. 2baansz olmak, baarszha uramak. basdqca iyiyir kaba ve kfrl konuan kimseler iin sylenir, "konutuka akh bandan gidiyor" anlammda. bashabas elmk izdiham yaratmak, nndeki ve etrafmdakileri itip kakarak ne gemeye ahmak, gemek. basb balamaq palavra skarak vaatler veraek. basb getmk karsma geleni geip gitmek, onu ayaklayarak saygszca geip gitmek. basb ksmk apulculuk yapmak, ekyaIk yapmak, halk soyup soana evirmek. basqncaq elmk ezmek, ayaklaryl inemek. basma qaraya salmaq birinin megul olmasndan, kafasmn kark olmasmdan faydalanarak kendi iini yapp ortdan kmak. basma qoymaq kmr yapmak. basma glmk 1-yalan konumak, palavra skmak. 2-kibirlenmek, kasnmak. basma st gl bitmz, bits d zibil qoxuyar (qoxar) "asl bozuk olan aslma eker, kt insandan ktlk kar" anlmnda. basmalq xoruzu sadece kendi evresinde varlik gsterebilen, sesini karabilen kimse. ba aabilmmk anlayamamak, ayrt edememek. ba ab alamaq es. (kadm) kargmak, ilenmek, beddua etmek. ba ab glmk vakit, frsat bulup gelmek. ba aq ayaq yaln perian hlde, darmadank, tella, tam hazrlanman bir

ba amaq 1-anlamak, idrak etmek. 2salarm yolmak, alamak. 3-ieklenmek, baak, snibl karmak. ba amamaq anlamamak, kvrayamamak. ba aartmaq bir yerde veya ite ok alarak tecrbe kazanmak. ba ars olmaq ba ars olmak, sknt vermek, uratrmak, rahatsz etmek. ba ans olmasm! sohbet esnasmda bir konunun- tekrarlanmas veya konumann uzamas durumunda kar tarafa sayg ifadesi olarak sylenen sz. ba artniaq ba antmak, rahatszhk vermek, eziyet etmek, incitmek, zamanm almak, iine engel olmak, iini aksatmasma sebep olmak. ba alaqh utan verici hareket, utandran davran. ba alib glmk bir yerden kp kayar gibi, akar gibi gelmek, akmak. ba ahb getmk (qamaq) ban alp gitmek, kamak, rastgele bir yne doru gitmek. ba almaq 1-uzun uzadya konumak, konuarak birine engel olmak, birini iinden etmek. 2-ban alp gitmek, kamak. 3-(rmak vs.) bir yerden balamak, bir yerden domak. ba altna qoymaq yedek olarak saklamak, ileride gerekli olur diye ayrmak. ba aparmaq 1-bir konu zerinde ok durarak biktrmak, usandrmak. 2-kafa iirmek, ileri geri konumak, can skmak, konumasm bilmemck, kaba saba konumak: 3-kamak, hkimiyet altna girmemek, tbi olmamak. 4-(at) yarta vs. en nde olmk. 5-acele ile bir haber, mjde vs. ultrmk. ba aa getmk ba aa gitmek, bir ey srekli olarak ktye itmek. ba atmaq 1-lafnn, sznn ilerisini gerisini dnmeden konumak, haddini bilmemek, 2-hedefi istenen noktasmdan vramamak. ba ayaq, ayaq da ba olmaq drumda ve rollerde deiiklik olmak, liyakati olmayanlT baa gemek, olanlar ise bir kenara atlmak. 86

ba ayaq danmaq (vurmaq) konumasmda hibrr mantki esas olmamak, ne dediini bilmemek, konumasndan hibir ey anlalmamak, bir dedii dierini tutmamak. ba ayaq elmk tersine evirmek, kartnnak. ba ayaq yatmaq karlkl olarak ayaklar der ahsn ba tararfma gelecek ekilde ayn yatakta yatmak. ba balamaq l-(bitkilerde) tane olumak. 2-bir ey iin hazrlk yapmak, bir eyi hazrlamak. 3-bir kza yzk takmak veya bana bir ba rts balamak suretiyle onun adaklandm iln etmek. 4-almak, yiirtmek; kanunsuz yolla elde etmek. ba baa xmaq kr veya zarar etmemek, sermayeyi kurtarmak. ba baa durmaq beraber oturmak, yan yana oturmak, bir yere toplanmak, birbirine yakm olmak, yan yana durmak, dizilmek. ba baa glmk karlamalc, kar karya gelmek. ba baa qalmaq ba baa kalmak, herkes gidip iki kii bir arada kahp rahata konabilmek. ba baa qoymaq (qomaq) 1-biriyle dalga gemek, elenmek, alay etmek. 2-biriyIe tartmak. ba baa vermk ba baa vermek. 1-bir olmak, el bir olmak, bir araya gelip konumak, problemlerini, ilerini birlikte tartmak, fikir alveriinde bulunmak, birbirini kollamak. 2-ba baa verip gizlice konumak, srrn birbirine amak. 3(kular) kmelenmek. 4-berber oturmak, yan yana oturmak, bir yere toplanmak: 5birbirine yakm olmak, yan yana olmak. ba beyin aparmaq kafa iirmek, ok konumadan, grltden dolay kafa zonklamak. ba beyin getmk ses ve grltden vs. dolay klaklar uuldamak, rahatsz olmak. ba beyindn elmk kafasm iirmek. ba beyindn olmaq grltden rahatsz olmak, bkmak, yorulmak. ba beyni getmk kafas imek.

ba beynini aparmaq bak. ba beyin aparmaq. ba beynini (ban) dng elmk (etmk) olc ve sesli konumakla, barmakla, grlt karmalcla bezdimelc, kafasm yormalc, kulaklann uuldatmak, yormak. ba bir yasta qoymaq bir yasta ba koymak, birlikte yaamk, evli olmak. ba apmaq Muharrem aymda hz. Hseyin'in ehit edilmesinden dolay onun yasn tutma iareti olarak lcafasn kesici letlerle kanatmak. ba atlamaq ba atlamalc. 1-bir eyden rahatsz olmak. 2-ba iddetli anmak. ba atiatmaq kafa patlatmak, kafa yormak, bir ey zerinde ok dnmek. ba kmk 1-uramalc, yamna gitmek. 2nde olmak, en n safta blunmalc. 3- kafa tutmak, itaat etmemek, tbi olmamak. ba xarabilm mk (xarmamaq) anlayamamak, zememek. ba xardas deyil onun yapaca i deil, beceremez. ba xarmaq (xartmaq) 1-anlamak, kavramak, idrak etmek. 2-smbl karmak, baak oluturmak. ba (ban) doiandrmaq 1-geinmek, geimini zar zor salamak. 2-ciddi olarak bir ile megul olmamak, vaktini boa harcamak, gnn orada burada geirmek. ba elmk 1-baa geirmek, bir idarenin vs. bma getirmek; lider yapmak, nder olarak semek. 2-baarmak, yapmak, baa ikmak. 3-(ban, yara) olgunlamak, beyazlamak, cerahat balamak. b endirmk ba emek, hkimiyetini kabul etmek, tbi olmak. b ydirmk ba edirmek, toritesini kabul ettirmek, kendine tbi etmek. ba ymk ba emek. 1-tbi olmak, itaat etmek, hkimiyetini kabul etmek, alalmak. 2-birisinin karsmda alalmak. 3sayg gstermek, sayg ifadesi olark eilip selam vermek. ba gtirmk 1-galip gelmek. 2-ok aceie etmek, koturmak, sratle hareket etmek, sratli gitmek.

87

ba gzdirmk 1-ylesine geinip gitmek, hayat artian iyi olmamak, zar zor geinmek. 2-ciddi bir ile uramayarak vaktini boa harcamak, gnn orada burada geirmek. ba (ba) gicllnmk dengesini kaybetmek, ba dnmek, gzleri kararmak. ba gora aparmaq lmek, lp gitmek. ba gstrmk ba gstermek, meydana kmak, grnmek. ba gtrmk l-(at) gemi azya almak. 2hkim olamamak, elinden karmak. ba gtrb getmk (itmk, qamaq) ban ahp gitmek, uzaklamak. ba gz elmk ba gz etmek, evlendirmek. ba gzl gora getmk kavgasz grltsz bir hayat srmek. ba gzn zi dirm k (zmk) dvmek, dayk atmak. ba gzn qzdrmaq bak. ba gzn zi dirm k (zmk). ba iltmk kafa altrmak, dnmek. ba keirtmk ylesine zaman geirmek, skmt duymak, zaman gemek bilmemek. ba ksmk merhametsizlik, gaddarlk etmek; ok pahahya satmak. ba qarmaq 1-kammak, yapmak istememek, yan izmek, yakay kurtarmak, yakay syrmak, sorumluluk almamak. 2bir ii bitirip serbest kalmak; bamdan atmk, bandan savmak, atlatmak, kurtlmak. ba qaldrmaq l-(bitki) bitmek, bymek, gelimek. 2-uyanmak, kendini hissettirmek, kendine gelmek, canlanmak, hareketlenmek. 3-isyan etmek, kyam etmek, harekete gemek. 4-yze kabarmak, itaatsizlik gstermek. ba qardrmaq 1-kafa kartrmak, beyin bulandrmak. 2-megul etmek, vaktini bir ile geirmek. 3-birisini aldatmak gyesiyle bir ile megul etmek. ba qamaa vaxt olmamaq bam kamaya zaman ohnamak, zaman olmamak, ok megul olmak. ba qarmaq i ok olmak, vakit olmamak.

ba qatmaq 1-megul etmek. 2-birinin akln elmek, kfasm kartrmak. 3-nem vermek, gilenfnek, megul olmak. 4megul olmak, bir ie teebbs etmek; mdahle etmek, karmak. ba qaynatmaq kafa altrmak; idrak etmek, anlamak. ba qrxmaq 1-san kesmek. 2-dalavere ile insanlann paralarn, maddiyatlrn kandrarak elinden almak. 3-insanlar, kandrmak, aldatmak, kat olmalc. ba (baa) qomaq 1-dikkat etmek, nemsemek. 2-megul olmak, bir ie teebbs etmek, mdahle etmek, karmak. 3-birine uymak, peince gitmek. 4-birisine satamak, dolcunmk, sinirlendirmek, uramak, dalg gemejc. ba qomamaq uramamak, ilgenmemek. ba qoymq 1-ba koymak, hayatm adamak, canm vermek, lmek iin hazr olmak. 2-dalga gemek. ba qula bir abbasya dymz ahmak, aksz, budala. ba qula dng etmk su ve grltyle rahatsz etmek, kulaklar sar etmelc, k rahatsz etmek. ba qula getmk kafas imek. ba qulan dzltmk kendine eki dzen vermek. ba qulam em k kafasn iirmek. ba qulaq aparmaq bak. ba qula dng etmk. ba qulaql akl, dnceli, bgili, ne dediini bilen kimse. ba mnim ba onun birisiyle ani olarak karadm bildiren bir ifade, "aniden karak". ba olmaq nder olmak. ba olsun, brk skik deyil akl insan her eyi yapabir. ba saxlamaq 1-geinmek, idare etmelc, zar zor geinmek. 2-geimini salamalc, ok zor durumdan cann kurtarmak. ba salanatl 1-ba sah, yalcm len birisine veya aileye teselli verme, sabr dileme ifadesi. 2-rahatlk, huzurlu olma, herhangi rahatszlk vermeyen durum. 88

ba sallamaq 1-ban aa emek. 2susnak. 3-tasdik etmek, onaylamak. ba sndrmaq kafa patlatmak, hlledilmesi zor, etrefilli bir konu zerinde ok dnmek, kafa yormak, dncesini younlatrarak hlletmeye ahmak. ba soxmad yer qalmamaq her yere burnunu sokmak. ba soxmaq 1-girmek, dahil olmak. 2-bir eye, ie burnunu sokmak, karmak. ba tac elmk (etmk) ba tac etmek, ok deer vermek. ba tapmaq anlamak, idrak etmek. ba tpmk girmek, sokulmak. ba trf keirtmk ba geinnek, meclisin bana oturtmak. ba toplamaq akh bana gelmek, kendine hkim olmak, ba tutmaq 1-gereklemek, sonu vermek, meydana gelmek. 2-en yakmm satmak, harcamak. 3-erefsizlik etmek, birinin namusunun kirlenmesi konusunda ba rol oynamak. 4-tane olumak, baklanmak ve taneleri dolmaya balamak. 5-tahh eleyerek iindeki yabanc maddeleri temizlemek. 6-bir eyin alndn ortaya karmak, alman mal yakalamak. ba tutmamaq (bir i) sonulanmamak, baarszla uramak. ba ucal hret, eref, an. ba ucaltmaq yapt gzel bir i veya davrantan dolay iftihar etmesine, gururlanmasma sebep olmak. r ba st! ba stne, bir dilein yerihe getirileceini itenlikle belirtmek iin "peki" anlamnda kullanlan sz; emredersiniz; mennuniye.tle. ba stnd tutmaq ba stnde tutmak, ok deer vennek. ba stnd yeri olmaq ba stnde yeri olmak, ok saygm, saygdeer olmak. ba vermk 1-meydana gelmek, olumak, ortaya kmak, sdr olmak. 2-ba vermek, balamak. 3-ba vermek, yeermek, bitmek, ba grnmek. ba vurmaq 1-sam kesmek. 2-uramak, yanna gitmek. 3-haddinden fazla iirtmek, mbala etmek, yksekten atmak. 4suda dalp kmak, dalmak; suya atlamak.

5-lcurun atarken hedefn st ksmma vurmak. 6-hlini hatnn sormak, durumundan haberdar olmak iin yanma gitmek, yoklamak. 7-(gemi) saa sola yalpalanmak. 8hcum etmek. 9-ba emek, nnde saygyla eilmek. 10-din. Muharrem aymm 10. gn (are gn) hz. Hseyin'in ehid edilmesinden dolay yaplan merasimlerde keskin bir bak, haner vs. ile ba izerek, yaralayarak kan aktmak. ba yarmaq bak. ba vurmaq 10. anlam. ba yemk 1-kelle yemek. 2-ba yemek, birinin lmne sebep olmak. 3-canm skmak, sinirlendirmek. ba yormaq ok dnmek, kafa yormak. ba yuxar cavab batan savma verilen cevap. baa aparmaq 1-pek iyi olmayan bir ekilde geinmek, yaamak, geimini salamak. 2-srmek, geirmek, harcamak (zaman, mr). baa batmaq 1-akla yatmak, anlamak, inanmak. 2-hakikate, geree yakm olmak. baa bla amaq (gtirmk) baa bel amak, bedbahtla, straba, ktle, zorlukla karlamasna sebep olmak, problem karmak. baa bla ksilmk baa bel kesilmek, bel olmak, skmt yaratmak, engel olmak, engel karmak, sknt vermek. baa bla olmaq baa bel olmak, sknt olmaya balamak, zararl, tahamml edilmez, ekilmez veya istenmeyen adam veya ey hakknda kullanlr. baa almaq baa kakmak, kakm etmek. baa arqat rtmk erkee yakr tavr sergilememek, kanckhk etmek. baa atdrlmaq sona erdirilmek. baa atdrmaq sona erdirmek, bitirmek, tamamlamak. baa atmaq sona ermek, bitmek, tamamlanmak, nihayete ermek. baa kmk 1-ne ekmek, n plana karmak. 2-imek. baa xarmaq (xartmaq) 1-bak. baa kmk. 2-ok yz vermek, martmak. baa xmaq 1-marmak, fazla yz bulmadan dolay azmak, haddini bilmemek. 2sona erdirmek, ii tamamlmak, bitie ka89

dar ahmak. 3-galip gelmek, birinci ol- esrar vs. sarho etrhek. 4-her trfm gezmak. mek, bir yeri dikkatle aramak. baa dyirman da keirtmk grltye baa yetirmk sona erdirmek, bitinnek. getirerek haberi olmadan bir eyi yapmak. baa yetim k (yetmk) sona ermek, tgrltye boarak artmak. mamlanmak, bitmek. baa dm k anlmak, idrak etmek. baa yoran kmk dnyadan habersiz baa ngl olmaq tahamml edilmeyen, yaamak, kendi iinden baka eylerle usevilmeyen, zarar veren, eziyet ve sknt ramamak. veren kimse iin kullanhr. baaba xmaq kar veya zarar etmemek, baa glmk 1-bitmek, tmamlanmak, ucu ucuna gfelmek. olumak, meydana gelmek; icra edilmek. baaba dyi m k zerinde hibir ey 2-baa gelmek, bilmek, tecrbesi olmak, almdan deyitirmek, mhadele etmek. daha nce rastlam veya bama gelmi baaba glmk 1-baaba gelmek, denk olmak. olmak, eit lniak. 2-bak. baaba xmaq. baa gtirmk 1-bir ii, eyi sona erdir- baaba getmk eit gitmek. mek, hazrlamak, hazr hle getirmek, bi- baacan aparmaq sonulandrmak, netice tirmek. 2-bir ii hazrlamak. 3-baa geir- almak, sonuna kadar gtrmek. mek. baars ikmk eziyet ekmek, zahmet baa keirmk baa geirmek, hrmet ekmek. etmek, sayg gstermek, bata tutmak. baars olmaq yk olmak, eziyet etmek, baa kemk baa gemek. 1-baa gemek rahatszha sebep olmak. zirveye kmak. 2-bir toplantda en saygm baars olmasn! uzun szn ksas, kyere, ba ksma geip oturmak. saca, zet olarak. baa qaxmaq baa kakmk, yapt iyilii baars vermk eziyet etmek, incitmek, yzne kakmak, bama kakmak, aybn bktrmak, usandrmak. yzne vurmak, serzeni etmek. baaq etmk (elmk, ymaq) yere dbaa qoymaq bak. baa keirmk. klen smblleri toplamak. baa mindirmk baa karmak, mart- baalt olmaq erefsizlik etmek, adilik mak, ok meydan brakmak, smn amas- yapan birine yardmc olmak. na ses karmamak. babir elmk evlendirmek. baa minmk edepsizlik etmek, haddini babir olmaq 1-cinsi ilikide bulunmak, amak. yarmak, sevimek. 2-evlenmek. baa oyun glmk dertlerle, problemlerle babir yastq olmaq evlenmek, evlenip karlamak. ayn yatakta yatmak. ba salnmaq anlatlmak, izah edilmek. babirlik elmk bak. babir olmaq . baa salmaq 1-izah etmek. 2-anlatmak, anlam. anlamasm salamak. 3-kafasma sokmak, bailq etmk hderlik, rehberlik etmek, bir konuda uyarmak. bir iin zerinde durup bakalanrta yaptrbaa soyuq dymk anlayamamak, kavra- mak. bad dolandrmaq (gzdirmk) 1yamamak, kafas basmamak. baa tojrba keirmk (vurmaq) insanlar aldatmak, yalan vaatlerle kandrmak. 2-ok aldatmak, kandirmak, insanlar eek zan- deer vermek, el stnde tutmak. bada gzmk (oynamaq) martlmak. netmek. baa vermk 1-sona erdirmek, tamamla- nazh ve mark bytlmek. mak, bitirmek. 2-idare etmek, iyi gein- bada olmamaq dnceli olmak, dnmek. ceden dolay etrafmda olup bitenden habaa vurmaq l-bitimek, sona erdirmek, berdar olmanak. tamamlamak. 2-baa kakmak, yapt iyilii hatrltmak, yzne vurmak. 3-iki, 90

bad oturmaq ba kede oturmak, sa- den dolay can sklmalc, rahatsz olmak. 4ylmak, hrmet grmek, meclisin saygn (erlcek) boalmak, meni ifraz etmelc. yerinde oturmak. badan rddelmk bandan savmak, badan (handan) amaq (ab damaq, yakasn kurtannak, keridinden uzaklatrdamaq) batan amak, (rn, i, mal vs.) mak. haddnden fazla olmak, olc olmak. badau salmaq 1-bir ii bamdan atmak, badan atmaq bamdan atmak, reddetmek, yapmamak. 2-konua konua rahatsz etmek, bir eyi srelcli tekrar ederelc bktrkabul etonemek, batan savmak. badan ayaa qdr batan ayaa kadar. mak. ne varsa hepsi, tamamen. badan sovmaq batan savmalc, bamdan badan ayaa sylmk ne varsa hepsini def etmek, kendinden uzaklatrmak, basylemek, etraflca anlatmak. mdan amak. badan ayaa (baa) szmk tepeden badansovma (badansovdu) elmk tmaa szmek, dikkatle balcmak, batan zen gstermemek, itina gstennemelc, ayaa szmek, her tarafn gzden geir- dikkatsiz davranmak, gnlsz yapmak, mek, batan ayaa alayc veya pheci aceleyle nasl geldiyse yl'e yapmalc. nazarlarla szmek. badan sovurmaq dildcatsizlilc etmelc, badan beyindn etmk (elmk) kafasm aceleye getirmek, bir ii acele ve dikkatsiziirmek, ok konumak, durmadan ko- ce yapmak, zen gstermemek. numak, ok konuarak rahatszhk meyda- bada taplmamaq mezan bulunmamak, na getirmek. nerede ldn ve gmldn kimse badan beyindn olmaq kafas imek, ses bilmemelc. ve grltden dolay kulaklar uuldamak. ba aq serbest, hr. badan xarmaq batan karmak. 1- ba aq qalmaq himayesiz, kimsesiz akln bandan almak. 2-akln elmek, kalmak. aldatmak, kandrmak, kt yola sevk et- ba almaq 1 -bir grubun, srnn vs. ucu mek. gzkmek, olduka fazla bir elcilde akm badan xmaq batan kmak, armak, akm gelmeye balamak. 2-bir iten vs. kurtulmalc, rahatlamalc, iini bitirmek. 3aldanmak, yanlmak, hata yapmak. badan etmk (elmk) 1-bandan sav- balamak, bir i vs. yaplmaa, yrmee mak, sorumluluu zerinden atmak. 2- balamak. bandan savmak, birini kendihden uzak- b aarana qdr yalanana kadar. latrmak, bamdan savmak. 3-anlamsz ba aarmaq salar aarmak. l-yllarn szlerle kafasn iirmek. vermek, bir iin uzman olmak, tecrbe badan ziz tutmaq yksek deer vermek. kazanmak. 2-ihtiyarlamak, yalanmak. badan getmk aldanmak, yanlmak, hata ba armaq ba anmak. 1-bamda ar yapmak. olumak. 2-bir iten dolay ba belya girmek. 3-tehlike aramalc, bel aramalc, badan geyinib ayaqdan qfllanmaq bak. bel peince gitmek. altdan geyinib stdn qfllanmaq. badan girib ayaqdan xnaq 1-batan ba armamaq ba anmamak, bir kobaa gemek, bir taraftan girip dier taraf- nudan dolay rahatszhk duymamak, entan kmak. 2-allem kallem edip istediini gelle karlamamak. kabul ettirmek, tatl dile tutarak veya yal- ba axmaq ba dnmek. taklanarak yola getirmek, ba aa ba nnde. 1-mahcup. 2badan kemk canndan gemek, haya- terbiyeli, nezaketli, uslu. tndan gemek, kendini feda etmek. ba aa etmk (elmk) bam aa badan olmaq (menfi anlamda) 1- etmelc, mahcup etmek, utandrmalc, utantanamlanmak, bitmek, sona ermek. 2- masma sebep olmak. vazgemek, kp gitmek. 3-ses ve grlt91
f

b aa lmaq ba aa olrriak. 1-bir iten dolay utanmak, mahcup olmak, bicap duynak. 2-skin, sessiz, terbiyeli olmak. ba ayazmaq ii azalmak, bitmek, rahatlamak. ba aylmaq 1-kendine gelmek, sarloluu gemek. 2-rneguliyeti bitmek, bo.vakit bulmak, frsat bulmak. ba aymmaq ii bitmek, bitirmek, rahatlamak, rahata kavumak. 'ba balanmaq 1-ba balanmak, nianlanmak, adaklanmak. 2-sktrlmak. 3altrlmas, kullanlmas, satlmas vs. yasaklanmak. ba balara qatmaq kendini byklere denk tutmak. ba batm geberesice, lesice (ilen ve kfr ifadesi). ba batsn lsn, gebersin eklinde bir ilenme ifadesi. ba bdnindn ayrlmaq kafas kesilerek ldrlmek. ba bdnindn gtrlmk ldrlme, katledilmek, kafas kesilerek ldrlmek. ba bdnin arlq etmk b omuzlarna arlk etmek, tehlikeli ilerle megul olmak. ba bla (blalar) kmk (grmk) bama bel gelmek, bama bin bir trl i gelmek, k skntlara maruz kalmak. ba blal ok ac ekmi, srapla karlanuj meakkat ekmi kimse. ba blaya (drd) dm k ba belya girmek (uramak), bel ile karlamak. ba bnd olmaq 1-nianl veya evli oimak. 2-bir ile megul olmak. ba bir elmk bir yasta ba koymak, yatmak. ba bir id aarmaq yllanm vermek, bir iin uzman olmak, tecrbe kazanmak. ba bodur kafas almaz; bilgisi azdr. ba bymk 1-ba kazan gibi olmak, kafas imek, iin okluundan, younluundan, skntdan veya baka bir sebepten dolay ne yapacan bilmemek. 2-rahatsz olmak, kendine yer bulamamak. ba bulanmaq 1-uykusu gelmek, uyumak istemek. 2-ba dnmek.

ba bnluddan nm kmk ok uzun boylu olmak. ba cncl dm k ba belya girmek. ba atlamaq 1-ba ok iddetli armak. 2-tomurcuu, kozas amaya balamak. ba atmr kafas almyor, idrak edemiyor. ba kmk 1-idrak etmek, anlamak. 2ba ekmek, nderlik etmek, nde gitmek. 3-bama gelmek, nceleri karlamak. ba xmaq anlamak, bir eyi yapabilmek, aina olnak. ba xmamaq anlamamak, idrak etmemek, yapamamak. b iynin arlq edir ba omuzlarna af hk etmek, tehlikeli eylerle uramak. bai" uvaldjin deyil ki! dndn kadar kolay deildir, her eyin hesab kitab var! ba darda qalmaq (olmaq) ba dara dmek, ok skntda olmk. ba daa dymk ba taa demek, felketle, baansjzlkla karlaarak piman olmak, ac tecrbe kazanmak. ba dadan daa dymk ba tatn taa demek, ok bellarla, ktlklerle krlamak. ba dal, gz yal olmaq son derece mutsuz ve strap dolu bir hayt srmek. ba dik olmaq aln ak olmak. yapt gzel ve hayrh bir i sonucunda sayg ve hrmet kazanmak. ba dinc olmaq problemlerden, kayglardan uzaklamak. ba dolanmaq ba dnmek. ba dost dm n arasnda hmi uca olmaq dost dman arasmda aln ak ba dik olmak, bam aa edecek herhangi bir durumu olmamak. ba (ba beyni, ba uru) dumanlanmaq. 1-zihni bulanmak, bir a sahkh dnme kabiliyetini kaybetmek. 2- kendini kaybetmek derecesine varmk. 3- sarho olmak. 4-ok kederlenmek, son derece zlmek. ba dumanh olmaq kendinde olmamak, kafas karmkark olmak ve ne yaptn bilememek. ba dmk olmaq bir eyle megul olmak, ii olmak. 92

ba el iind uca olnaq aln ak ba dik olmak, halk arasmda itibarl ve saygm olmak. ba ld olmamaq 1-kafas kark olmak, problemlerden dolay istedii gibi hareket edememek. 2-"hakkmda herhangi bir bilgi yoktur" anlamnda uzakxa olan kimseden uzun zaman haber ahnamama durumunda sylenir. ba lhd dana dymk denemek, bir eyi sonuna kadar takip ederek fayda veya zarann grerek aynlmak, kendine gelmek, akl bana gelmek. ba lind deyil 1-ii ok olan kimseler iin kullanlan bir .ifade. 2-savaa gidip herhangi bir haber ahnamayan asker iin sylenir. 3-"bamsz deildir, bakalanna tbidir" anlammda. ba iind olmamaq 1-lmek, ldrlmek. 2-yakalanm olmak, tutuklanm olmak. ba r atmaq (dayanmaq, drmaq, qaixmaq) 1-ok yksek olmak. 2-son derece gurur ve iftihar duymak, gururundan ba gklere ykselmek. ba r dymk bak. ba r atmaq (dayanmaq, durmaq, qalxmaq) 2. anlam. ba tlnmk 1-faydasz hle gelmek, tembellemek. 2-zenginlemek. ba fikri dumanlanmaq zihni bulanmak. ba getmk kafas imek, grlt, yorgunluk vs. den dolay yorulmak. ba gic getmk ba dnmek, ba gicllnmk dengesini kaybetmek, ba dnmek, gzleri kararmak. ba gicim k 1-macera aramak; kavga aramak. 2-hibir sebep olmadan kendisi iin zarar verecek bir ie kalkmak, eceli gelmek. ba gora titrmk lm yakm olmak. ba gt bilinmmk (taplmamaq) k. karmakank olmak, kimin idare eden, kimin edilen olduu belli olmamak. ba gtn arhq edir ba omuziarna arlk ediyor, bel aryor. ba gtrmmk ekememek, hazmedememek.

ba gydn aya yerdn nm kmk (bina) ok yksek olmak. ba gy dymk ba ge ermek; ok yksek olmak. 1-elde ettii bir eyden dolay ok sevinli ve gururlu olmak. 2-son derece yksek olmak. ba havalanmaq 1-aklm yitirmek, deli olmak. 2-comak, heyecanlanmak. ba haval 1-deli. 2-marur, kibirli. ba hrlnmk ba dnmek. ba xarab olmaq akln kaybetmek, sersemlemek, deli olmak. ba xata baladan uzaq olmaq hibir bell ie karmamak, hep doru yolda olmak, kt ve tehlikeli yola ynelmemek. ba xo olmaq durumu iyi olmak, morali iyi olmak. ba il cavab vermk btn soramluluu yklenmek, zerine almak, mesul veya kefil olmak. ba il mk kafas ilemek, kafas ahmak. ba ksik sahipsiz, kimsesiz, nnde akl verecekbir by olmayan (kimse). ba ksilib qan iin axmaq problemi son derece byk olmak ve bunu kimseye bildirememek. ba kbbli z tprckli srekli olarak dayak yiyen ve azar iiten kimse. ba kll zavalh, bedbaht. ba qada bladan almamaq (aynmamaq) ba dertten ve beldan kurtulamamak, alm yazs ok kt olmak. ba qal (qalda) olmaq 1-kafas kark olmak, ii ok olmak, meguliyeti ok olmak. 2-gelip gideni, misafiri ok olmak. ba qalmaqala dm k engelle, zorluklarla karlamak. ba qapazl bask altnda olan, srekli aalanan (kimseler). ba qarmaq 1-megul olmak. 2-akhn kaybetmek. 3-kafas kanmak, iin iinden kamamak. ba qarpza (qazana) dnmk ba kazan gibi olmak, kafas imek. ba qzl ok deerli, son derece sayg gsterilen, saylan, akll ve nfuzlu kimse. ba qzmaq 1-kafas bir eye karmak; ok ii olmak, megul olmak, her eyi u93

nutmak 2-sinirlenmek, hiddetlenek, kendini kaybetmek. ba qovah olmaq srekli kavga karmk, kavgac olmak. ba qurtarmaq yakasm kurtarmak, rahatlamak. ba olmaq akh olmak, kafas almak. ba znn deyil 1-bakasmm dncesi ile hareket ediyor. 2- eli ak ve cmert bir kimsedir. ba paaya tikmk utancmdan yerin dibine girmek, ok utanmak, son derec mahcubiyet duymak. ba salamat olmaq rahat yerinde olmak, keyfi yerinde olmak, hibir eye kanmadmdan dolay rahatsz edilmemek. ba samanla doludur bilgisi yoktur, hibir ey biimiyor. ba sinsind ok uslu, terbiyeli, ahlkl kimseler iin kullanlr. ba shbt qarmaq birisi ile konumaya dalmak. ba iib qazana dnmk k almaktan veya bir eyi tekrar tekrar ok dinlemekten dolay kafas kazana dnmek. ba im k kafasi imek, iin okluundan, kederden veya baka bir sebepten dolay ne yapacam bilmemek. ba uluq olmaq meguliyeti, gelip gideni ok olmak. ba taqqldamaq kafas ahmak, bir ey yapabilmek. ba titrmk iyice yalanmak. ba uca olmaq 1-aln aik olmak. 2ykselmek, bymek, hrmet, nfuz ve itibar kazanmak. ba ucaimaq bak. ba uca olmaq. ba n sevdii bir kimsenin bama edilen yemin ifadesi. ba stnd durmamaq 1-ok sarho olmak. 2-ba dnmek. ba stndn i grmk tbi veya bal olduu kimseye ya da yere bildirmeden veya onlara konumadan i yapmak. ba stn ksmk tepesinde bitmek. 1yanmdan aynlmamak, hizmet etmek. 2sktrmak, aceleye getirmek.

" I l ba yalovlu byk bir heyecanla, heye- canl bir ekilde, heyecandan anrn ht de. ba yasta enmk ( lmk, yetimk, yetmk) hastalanmak, yataa dmek. ba yer batsm! bir beddua, ilenme ifadesi. ba yerind olmaq aki banda olmak. ba yerin glmk hatrlmak, kendine gelmek, akln toplayp htrlamak. ba zillt iind olmaq hor ve hakir grlmek. ba zilltlr kmk son derece skmth gnler geinnek, ok meakkatler ekmek. baik sik qoymaq zor durumda brakmak, ortada brakmak, bedbaht etmek, perian etmek. > bam bamaqdan qolum qotbaqdan hibir eyim yoktur, neyim varsa bakalar vermiyor. bam gzm stn bamla beraber, bam gzm stne, emir kbul ederek, byk bir sayg ve memnuniyetle. bam (bamz) stnd yerin (yeriniz) var bam srnde yeriniz var, arzu ettii kimseyi evine davet ederken sylenen ifade. bama (bana, banza) dysin lnet olsun, neye yarar ki, beenilmeyen ve deersiz bir ey iin bildirilen menf fkir. bama el bil bir qazan qaynar su tkdlr sanki tepemden kaynar sular elendi, beklenmeyen bir olay veya hareketin yaratt oku anlatmak iin kullanhr. bama haramn dan salm!? geneldc kadmlarm ok zor durumda kalmalar veya iin -iinden kamamalar durumda syledikleri pimartlk bildiren bir ifade. bama harann kln tkm? k zor durumda kahnmca sylenen ilen ve azarlama ifadesi. bama (bamza) xeyir! (kadmlar tarafndan sylenen) hayret, akmhk ifadesi. baima n kl lyim (tkm) ben zavalh ne yapaym! bm artma kafam iirme, rahatsz etme. 94

bam dalayan grk! eline gemi bir mek ve bunu gstennek iin de onun zefrsat karahlarm syledii hayflanma rine yemin etmek, bir sayg ve sevgi ifadesi ifadesi. olarak kullamhr. bam (ban) ksslr d kafam (ka'fa- bana and olsun! ban zerine yemin olsun, ok sevilen birisinin zerine edilen n) kesseler de, asla, kat'iyen. bamn tk (tknn say, san) qdr yemi ifadesi. bir eyin haddinden fazla lduunu, say- bana at tpib!? akhn m oynatm? akhn m oynattm? lamayaeak kdar ok olduunu bildirir. bamzdan artqdr verilen bir eyin bana at tpmk 1-akhm kaybetmek. 2gnlnee olup olmad sorulduu zaman deicesine tavrlar sergilemek, aklszca teekkr mahiyetinde verilen nazikne iler yapmak veya szler sarf etmek. cevap. bama atlanmaq zayf sanp saldrgan bamla brabr bamla beraber, mem- tavrlr sergilemek. nuniyetle, seve seve. bana ayana kemk bak. bana bam aa osun! bir kimsenin alnnm dolanmaq. bana bla amaq bana bel amak, zor ak olmamasm arzulayan ilenme ifadesi. druma drmek, mklle karlatrbam bna, bamam ayama! kontrol altnda tutamad olunu hareketlerinde mak, engel karmak, hayatm mahvetmek. serbest brakan babann verdii karar bil- bana bla glmk ba derde girnek. zor duruma dmek, byk engelle karladiren bir ifade. ban batsn lesin, ba batasca, bir ilen- mak. me ifadesi. bana bla gtirmk bama bel amak. ban daa dnsn! birinin lmn ar- 1-birinin bama bel amak. 2-kendine zarar vermek. zulayan ilenme ifadesi. ban dadan daa dysin! her iinden bana bolamaq (buraxmaq) kendi basonra pimanlk duyam, bam dertten na brakmak, serbest brakmak, gzetim altma almamak, artk kayglanmamak. kurtulmasn! bam r atsn byk nfuz ve itibar bana brk keirtmk aldatmak, kandrmak. sahibi olasn, Tanr yz akl versin. ban haqq! sevilen birinin bana edilen bana buyruq bama buyruk. 1-hi kimseden emir veya tlimt almadan hareket yemin ifadesi. bam qoltuq grmsm! kimselere muhta eden kimse. 2-istedii gibi hareket eden kimse. olmayasmz! r ban sa olsun bam sa olsun, tziye ve bama buyruq olmaq bama buyruk olmak, istedii gibi hareket etmek. teselli iin kuUanlan bir ifade. ban n ok sevilen birisine, onu inan- bana em etmk bama toplamak, etrafna toplamak. drmak iin sylenen bir yemin ifadesi. ban var olsun! var olsm, bir teekkr bana cncl amaq bama i amak. bma cilov keirmk 1-yularm eline ifadesi. bana al qoymaq akl vermek, yanh almak, kendine tbi enek. 2-zerine bhareketlerini grerek birini dru yola a- yk bir sorumluluk yklemek. rmak, dzgn tavrlar gstermesini sa- bana cilov kemk evlenmek. bama cin vurmaq 1-ok sinirlenmek. 2lamak, nasihat etmek. bana almaq 1-her tarafa dolmak, yayl- haddinden fazla sevinmek. mak, her taraf kaplamak, her yan br- bana almaq 1-bna almak, bir eyi mek. 2-yksek sesle konuarak bakalan- nefretle, fkeyle geri vermek, bakasmn bama vurmak, frlatmak. 2-bir konuyu nn konumasna engel olmak. bana and imk ba zerine yemin et- iddetle reddetmek. 3-bakasm kmamak. mek, haddinden fazla sevmek, hrmet et95

bana ar grmk (qlmaq, tapmaq) bana are klmak, bamm aresine bakmak, kendi derdine kendisi are bulmak. bana evir balanmak iin kullanlan bir yalvan ifadesi. bana kmk 1-kafasna dikmek, hepsini birden imek. 2-bam bir eyin altma sokmak. bana xartmaq 1-ocuu ok nazl bytmek, her eyi yapmasna meydan vermek. 2-bakasm kendine musallat etmek. bama xmaq 1-sayg gstermemek, hrmet etmemek. 2-marmak. 3-iki etki etmek, sarho olmak. 4-bak. bana vurmaq. bama rpmaq 1-ellerini kafasma vurarak bir ey zerinde kafa yormak. 2-yapt iyilii bana kakmak, yzne vurmak, utandrmak. bana da dm k 1-kskanmak, ekememek. 2-bana ta dmek, felkete uramak, kendisi iin kt, talihsiz olaylar meydana gelmek. bana da dsn! bama ta dsn, felkete urayasm. bana da dsn, gr yapmazsam yazklar olsun. bana da salmaq 1-bouna telef etmek, kaybetmek, sarf etmek, kullanmak. 2ortadan kaldrmak; harcamak; bitirmek. 3mnev olarak byk eziyet vermek, grdnde rahatszlk vermek. bama da yasn bama talar yasm. byk felketle karlaasn, bedbaht olasm anlamnda bir ilen. bana dn dm k salan aarmak, yalanmak. bama (banza) dolanm (dnrm, dnm) sevgi ifadesi; sevgiyle yalvarma, rica etme ifadesi. bama dolanmaq (dnmk) birisini ok sevmek, kayglanmak, gereinden fazla ihtimam gstermek. bana dndym sevgiyle seslenme ifadesi, sevgisini belirtme ifadesi. bana dvlet quu qonmaq bana devlet kuu konmak, beklemedii bir imkna kavumak.

bana dymk san ban yolmak. pi^- ! man olmak, bin piman olmk. bana dm k 1-kulaklar nlamak. 2aklna esmek, gnl istemek. 3-bir ey' hararetle istemek. 4- bir sz bahane ede- , rek laf uzatmak. bana el bil bir qazan qaynar s ' tkdlr bama sanki bir kazan kaynar s dktler, beklemedii bir sonutu. bana llm dsn beddua, kargna j ifadesi. j bama ngl amaq bama i amak, zor duruma drmek, kanklk karmak. bama ngl gtirmk engel karmak. bir eyin yaplmasma engel olmak, yaplmas)na izin vermemek. bana filik filik (prvan kimi) doIanma*q bama pervne gibi dnmek, bir dediini iki etmemek, ok ihtimam gstermek. bama gen dnyan dar (tng) elmk (etmk) dnyay bama dar etmek, bt midini krmak, mahvetmek. bana gimk bama gelmek; k olmak. 1-daha nce bir ile karlamak,. rastlamak, tecrbe sahibi olmak, denemek, maruz kalmak. 2-sevdalanmak, sevdaya dmek. bana girmk 1-zorla bir ey kafasna sokulmak. 2-akl almak, anlamak. bana girn mk kafas almamak, anlayamamak, aklma girmemek. bana gtn bax hl! k. birisinin yapt bir davran veya hareketi tasvip etmeyerek sylenen, "sen kim oluyorsun! kendini ne sanyorsun! hangi cesaretle byle konuuyorsun veya bu hareketi yapyorsun!" anlammda bir azarlama, tenkit veya tehdit ifadesi. bana gtrmk 1-yksek sesle barmak, haykrmak, bakalarnn konumasma engel olmak. 2-her tarafa dolmak, yaylmak, her yan brmek, kaplamak. bama gzn dy dy yana yakla. alayarak, alayp inleyerek. bana gll dysin kurun beynini datsn, kurunlanarak ldrlesin. bama gn dyib?! gne mi arpt! 96

bana haramn dant saisn bak. bana bana kl lmk deli etmek. n da salsn. bana (banza) kl! (olstn!) deliresin, bama hva glmk deli olmak, delirmek, Allah beln versin, bir ilenme ve azarlama akhn karmak. ifadesi. bana hngam amaq bak. bana ngl bana qaxnc etmk (qaxmaq) bana gtirmk. kakm etmek, yapt iyilii bana kakbana hoqqa gtirmk bama bel a- mak, yzne vurmak. mak. bama qaxnc olmaq yapt bir i bana batna xata (xtr) gimk bana bel kakn olmak, srekli olarak yzne vugelmek. belyla karlamak. rulmak. bana ildrm axsn (dsn)! zerine bana qalmaq 1-haddinden fazla olmak, yldrun dsn, bir ilenme ifadesi. bol olmak, satlmamak, mterici olmabana ip salb gzdirmk (oynatmaq) mak. 2-sahipsiz, bakmsz, kimsesiz kalkendine rm etmek, elinde oyuncaa e- mak. 3-tek bana kalmak. bana qar yasn 1-kt duruma desin. virmek. bana ip (kmnd) salmaq 1-yularlamak, 2-yalnasn, ihtiyarlayasn, uzun mr haddini bildirmek, engel olmak. 2-kendi sresin. iradesine rm etmiek, oyuncak yapmak. 3- bana qara balamaq bir yakmmn yasbirisiyle dalga gemek. 4-bir hayvann n tutmak. bana ip takarak balamak. 5-ehliletirmek bana qaranlq kmk gzleri kararmak. son derece etkilenmek, kt olmak, 6-bir ii veya sz uzatmak. bana i amaq bama i anak, kendine gzleri dnmek. veya bakasna problem karmak. bana qaynar su (sular) calanmaq bana i xarmaq bama i karmak, (tklmk) bama kaynar sular dklmek, istenmeyen, arzulanmayan bir ie sebep hi beldemedii veya tahmin etmedii kt olmak. bir sonula karlamak. bana i. glmk bana i kmak, bir bel bana qza glmk bama bel gelmek, kazaya uramak. ile karlamak. bana i gtirmk bna i amak. 1- bana qiyamt qpparmaq kyameti ko(birinin) bana bel amak. 2-kendi bama parmak, manen ezmek, rahatsz etmek, dert, problem amak,. hatai hareket edip barp arnak, rezil etmek. kendini zarara sokmak. 3-k. bir kadn veya bana qiyamt qopmaq zorlukla, bel ile kza tecavz etmek. kariamak. bana (bama) i (snt) qhtdir? bana qiymt ksilmk bana kymet (qht idi? gereksiz, lzumsuz, yersiz i konmak, ldrlmesi iin belirli bir para yapan birjne sylenir. veya yapt iten vs. konmak. memnuniyetsizlii ifade eder. bana qiymt qoymaq bana deer bibana i qht olmaq kt, mnasip ol- mek, ldrmee hazrlanmak, parah katil mayan i peince gitmek. tutmk. bama it pyunu amaq (gtirmk) 1-rezil, bana qova amaq bana bel amak. kepaze etmek, tahkir edici davranlrda bana i amak, kavgaya srklemek. bulunmak,. onurunu kracak derecede laf bama qoymaq kendi bama brakmak. sylemek, azarlanak, 2-k. tecavz etmek, bama lk rtmk kadm gibi korkak batna itin suyunu tkmk bak. bana it olmak, korkaklamak. oyunu amaq. bana mindirmk hama karmak, fazla bama klk amaq (glmk) zpr duruma yz verip martmak, azdrmak. bama msibt amaq (gtirmk) bana drmek. bel amak, bna kt eyler amak. bama kmsik keirmk (salmaq) ok bana n da sals zavall ne yapsm! incitmek, eziyet etmek, zulmetmek. 97
f

bana noxta keirmk (vurmaq) 1- bana toy tutmaq eziyet vermek, azap haddin bildirmek, engel olmak. 2-kendine vermek. f rm etmek, kendi hkimiyeti altma almak, bama (bamda) turp kmk iyi bir ders vennek, cezalandrmak. istedii yne ekip gtrmek. bana noxta salmaq bama yular takmak, bana vur linden ryin (ryini) al ok mlayim ve mazlum kimse iin kullaistedii gibi oynatmak. bana oyun amaq bama bel amak, nlan bir ifade. zor duruma drmek. bama vurmaq 1-bama kakmak, yapt bana oyun glmk bak. bana i iyilii birinin yzne vurarak utandrmak, glmk. 2-bir eyin zerinde dnmek, kfa yorbama oyun gtirmk bana i amak, mak. 3-iki vs. etki etmek, ahkanlk edinktlk yapmak, felkete, belya maruz dii eyi yapmak istemek. 4-uyanmak, brakmak. kendine gelmek, yapt hatay anlamak. bana yeritmk kafasma sokmak. 1bama oyun oimaq bana bel olmak. bama pis i gtirmk bak. bana pislik anlatmak, retmek, izah etmek. 2-bir dnceyi, fikri etrafl anlatarak kabul ettiramaq (gtirmk) 2. anlam. bana pislik amaq (gtirmk) 1-bana mek, bifisinin kendi dncesi istikametinkt iler amak, kt eylerle karlama- de hareket etmesini salamak. sna sebep olmak. 2-namusuna dokunmak, bana yerl dirm k beynine sokmak, en ince teferruatna kadar anlatmak, anlamak. tecavz etmek. bana saman tpilib!? deli mi oldun, bana ylmaq bana toplanmak, bir eyin veya birisinin etrafnda toplanmak, akln m kaybettin!? bir tepki ifadesi. kmelenmek. bama srki vurmaq yapt iyilii baa kakmak, yzne vurmak. bana ymaq etrafna toplamak. bana sdrmamaq gururuna yedire- banda bir dn d tk qoymaram samemek. kendine reva bilmemek, kabul larn teker teker yolanm, bir tehdit ifadesi. banda bir ey olmamaq bilgisiz olmak. edememek. bana smamaq (yerl m mk) 1-kafas banda atlamaq bir eyi kendi zerinde almamak, anlamamak, idrak edememek. 2- denemek. olaan d kabul etmek, ok armak, bama dllklik yrnmk bir eyi zerinde denemek, zerinde deneyerek havsalas almamak. renmeye almak. bana soyuq dyib . akhn tm. bama sz qht olub (qhtdir) ?! sy- banda dyirman da kmk leyecek laf bulamadm m? (frlatmaq) bak. banda soan (turp) bama am'n msibtini (behini) kmk. gtirmk azap vermek, son derece sknt banda dyirman trsin evirmk ve eziyet ektirmek. (iirlatmaq) bak. banda soan (turp) bana tac qoymaq.iyi bir i veya davran- kmk. a karlk iyilik etmek, rtbe, makam ver- banda durmaq 1-nderlik etmek, bamek. kanhk yapmak, idareci olmak. 2-bizzat nezaret etmek. bana taqqtdatmaq bana kakmak. bana tnbki oyn amaq (gtirmk) banda kib ayanda bimk eziyet etmek, dnyasm zindan etmek. zor duruma drmek. bana trs dyirman evirmk bama i banda gzdirmk ok ihtimam gstermek, el stnde tutmak. amak, kt duruma drmek. bana toplamaq bana toplamak, etrafna band grnmk bak. bana glmk. banda ildrm axmaq bak. bamdan toplamak. bana torba salmaq dncesizlii sebe- tst xmaq, biyle birini kap kuluna evirmek. 985

banda klk (yel) oynayr bamda kavak yelleri esiyor, gerekleri kabul etmiyor, hayal aleminde yayor. banda qalmaq aklnda kalmak, unutmamak. banda qaranlq olmaq ba bell olmak. banda qoz sndrmaq eziyet etmek, rahatsz etmek. banda olmaq 1-aklmda olmak, dncesinde olmak. 2-banda olmak, bir iin, grubun, tekilatn vs. nderi olmak. bamda papaq gzdirmk 1-onurlu olmak, ahsiyet sahibi olmak. 2-erkekliin sonmluluunu, onurunu korumak. banda soan (turp) kmk 1-strap vennek, ezmek, manen rahatsz etmek, eziyet etmek. 2-iddetle cezalandrmak. banda trs dyirman il tmk ok rahatsz etmek, eziyet etmek, her istediini yapmak. bamda turp kmk eziyet ve strap vermek, hayat zindan etmek. bamdak arvad lyidir, yoxsa papaq! erkek gibi, er gibi davranlmas gerektiini bildiren bir ifade (genelde eref ve onur sz konusu olduu zaman mdahle etmekten ekinen veya kaytsz kalan kimselere cesaret vermek iin sylenir). bandan almaq (kilmk) defolup gitmek, rhat brakmak. bandan alov (duman, tst) xmaq son derece kzmak. hiddetlenmek, sinirlenmek. bandan aslt qalmaq birinm yardmma gitmek gerekirken zrnden doly gidemeyen kimsenin syledii hayflanma ifadesi. bandn atmaq bamdan atmak, kabul etmemek, reddetmek, mesul olmamak. bamdn basmaq gelimesine, bir- i yapmasma izin vermemek, engel. olmak, ezmek. bandan brkt yamaq, geliri, kazanc haddinden fazla olmak. bandan bir tk d skik olmamaq emniyette olmak. bamdan bir tk skik: olsa onda. zndn k&birini emanet ederken gerekli her trl ihtimamm gsterilmesini, gz

gibi korumasm ve sa slim teslim edilmesi gerektiini bildiren bir tehdit ifadesi. bandan byk (yek) danmaq haddini bilmemek, yama, bilgisine, durumuna uygun laflar etmemek, kendini aan szler sylemek. bandan byk i tutmaq bamdan byk iler yapmak, seviyesini ve gcn aan bir i yapmak. bandan byk (yek) qlt elmk bandan byk halt etmek. 1 -byk bir hata yapmak. 2-yapamayaca bir ie el atmak. bamdan xarmaq 1-unutmak, hatirlamamak. 2-"z" kelimesiyle birlikte kullamldnda: kendinden uydurmak, kendinden icat etmek. bandan xmaq bak. alndan xmaq. bandan xmamaq bir konu srekli olarak kafasn megul etmek, aklndan kmamak. bandan dalmaq yapayalnz kalmak. etrafmdakiler terk edip gitmek, yamnda kimse kalmamak. bandan duman ayazmaq endiesi yok olmak, rahatlar gibi olmak, bamdan dman qalxmaq 1-ok kederlenmek, ok zlmek. 2-ok kzmak, sinirlenmek. bandan elmk (etmk) bamdan atmak. 1-istekte bulunan bir kimseyi uzaklatrmak, yakasm kurtarmak. 2-def etmek, kovmak. bamdan skik olmamaq bak. skik. olmamaq, bandan girib (vurub) ayandn: xmaq bir tarafmdan girip br tarafmdan kmak,.btn.giri klan bilmek. bandan keirmk bak. alina gtirmk. bandan kemk bamdan gemek. 1-bir ey veya kimse iin canmdan gemek, kendini fed etmek: 2rnceden grmek;. tecrbe etmek, denemek, ahit olmak, bana gelmek. 3 -kurban vermek. bamdan qorxmaq bandan korkmak,. kendine bir tehlike gelmesinden korkmak, kendini dnmek. bandan rdd etmk (elmk, sovmaq); k-..bamdan atmak, kovmak, yakasmi'kurtarmak. 99

bandan rdd olmaq k. l-defolup gtmek. birini rezil, kepaze etmek, son derece mai 2-bir problem veya kimse kertdnden u- cubiyetine sebep olmak. zaklaarak rahatlamak. ban ayiandrmaq aldatmak, kandrmak. bandan sellr sular amaq byk zor- bam balamaq 1-herhangi bir sebepten luklarla karlamak, skmtlarla ve eziyet- dolay kanuni olarak birisinin mahn vs. lerle karlamak. listeye alarak kullanmasn, satlmasn vs. bandan tutmaq 1-bir ie balamak. 2-bir yasaklamak. 2-bir eyi alma konusunda ie balamay lp bimek, nasl yapla- anlamak, kaparo vermek. 3-bam balacana ve neresinden balanacana karar mak, nianlamak, evlendirmek. 4-bir i bitirmek, sona erdirmek. 5-nanlamak. vermek. bandan tk d skik olmamaq bamdan evlendirmek. bir t ble eksk olmamak. el dememek, ban basmaq srtndan hanerlemek. sapasalam olmak. ihanet etmek. bandan tst xmaq son derece simr- ban batrmaq 1-yok etmek, ortadan lenmek, hiddetlenmek. kaldrmak, kaybetmek. 2-rezil etmek. bandan yek dnmaq haddini aacak ban bezlmk aldatmak, kandrmak. laflar etmek. ban bdninden ayrmaq (qopartmaq) bandan yek pox yeyib! k. byk eepkafasn kesmek. szlik yapan, terbiyesizce bir tavtr sergile- ban bdnindn cida elmk yen kimsenin davranm kendine ikyet (gtrmk) bak. ban bdnindei eden kimseye, bu davran tasvip etmedi- ayrmaq (qopartmaq). ini bildiren bir ifade. ban biaya salmaq ktii eylerle karban aartmaq san aartmak, bir ite latrmak, bam belya okmak. ok aharak tecrbe kazanmak. ban bnd etmk 1-megul etmek, bir ban artmaq bam antmak. 1-ezyet le vaktini harcamak, birisini aldtmak. etmek, zahmet vermek, vaktini almak. bir kandrmak gyesiyle megul enek. 2i yapmasna engel olmak. 2-eziyet ederek bam balamak, evlendirmek. engel olmak. 3-laf ok uzatmak. ban biaa srtr kendine lm, baban alb llr dm k 1-kaybettii kalarna da dert ve bel aryor. bir ey iin deliler gibi dolamak, onu ara- ban bimk bak. ban bdninde mak. 2- ban alp uzaklara gitmek, uzak- ayrmaq. lamak. uzaklara gitmek. ban bir yer ymaq 1-kafasn, zihnni ban alb getmk (qamaq) ban ahp bir noktada younlatrmak, dofu bir kara gitmek. 1-ban ahp uzaklara gitmek, u- verebilmek iin etraflca dnmek. 2zaklamak, uzaklara gitmek. 2- evlendirmek. saygszcasna bir yerden dar kp git- bam biirm k 1-tatl dille veya eitl mek, birinin yanndan geip gitmek, uzak- yollarla kendine balamak. 2-tatl dile tutarak bir ii yaptrmak. 3-yola getirmek, allamak. datmak, kandrmak, tavlamak. ban aparmaq bak. beynini aparmaq. ban aa (yer) dikmk 1-bam aa bam bitdmk ldrmek, katletmek. bana bo tutmaq kaytsz davranmak. emek. 2-rrezil, kepaze etmek. ban aa etmk (elmk) bam aa ciddi yaklamamak. etmek, liyakatsiz davranlaryla insan ban bolamaq 1-bm bo bralcmak. mahcup etmek, utandrmak, rezil etmek. kendi bana brakmak, serbest bfatanak. ban aa saimaq ban aa emek. 1- engel olmamak. 2-vazgemek. utandndan, mahcup olduundan dolay ban bytmk 1-abartmak, iirmck. ban aa emek. 2-kendi iiyle ura- pireyi deve yapmak. 2-bktrmak, usandmak, bakalarnm iine karmamak. 3- mak, okrahatsz etmek, kafasn iinnek. 100

bain bulamaq kafasm sallayark tasvip ban zmk 1 -ldrmek, 2-ban ezmek, etmediini, holnmadm, memnn oi- bir daha ktlk edemeyecek duruma gemadn bildirmek. tirmek, pataklamak, dayak tmak, dvmek. bam buraxmaq l-(at) yulrn, dizginini ban gtirmk kafasm keserek ldrbrakarak hzlandrmk. 2-kendi hline mek. brakmak, karmamak, sefbest birakmak. ban girlmk bak. ba (ban) bam cidaya qoymaq ayn dmek. uzak dolandrmaq. kalmak, ayrlmak. ban gtrb qanaq bam alp gitban iynin qoymaq zavall, yardmsz, mek, oray terk etmek. kimsesiz bir grnme brnmek. ban gzn yarniaq ban gzn ban datmaq saa sla savurmak, har- yarmak, eline yzne bulatrmak. bir ii camak, datmak. becerememek, stesinden gclememek. ban dalamaq ahmakcasma b'ir hare- beceriksizce davranmak. ketten dlay azaiamak. bam istmk bam istemek. brsnm ba daa dymk hata ettiini anlamak, lmn. ldrlmesini istemek. esef etmek. ban i salmaq bana i amak, bana ban daa (divara) dyb! (dyr!, fzladan i almak. vurtr!) halt etmi! birisinin yersiz, haksz batn iltmk kafasn ahtrmak. koumas karsnda onu tasvip etmediini ban it ba kimi zmk aalayc bir ekilde ldnnek. bildiren bir ifade, "hl't ediyor". bam daa dyrsn halt ediyorsun! bam itirmk 1-akln kaybetmek, deli ban dadn daa vurmaq bam tatan olmak. 2-herhngi bir eyden dolay kenditaa vurmak, bin piman olmak. ni kaybetmek, ne yapacan armak. ban daiamaq bou bouna telef etmek, ba kas elmk kafasn iirmek. bam kel etmk ok konumak. bir harcamak, kybetmek. ba drd salmaq bam derde sokmak. eyi ok tekrar etmek. bam dik tutmaq bam dik tutmak, gurur ban kndir salmaq 1-rm etraek, hareduymak, yapt iyi bir iten dolay gs ketlerini smrlamak. 2-ana drmek. 3kabarmak. nianlamak, evlendirmek. ban dolandrmaq (gzdirmk) zar zor bain ks! cil olarak "bam e!" anlageinmek, maddTdurumu iyi lmamak. mmdadr. ban doldurmaq 1-khn elmek, etkisi bam ksmk mahvetmek. altna almak..2-bir eyi en ince ^teferruatma ban ksslr (kssn) d asla. kat'iyen. kadar arilatmak, tahrik etmek, bir konda ban (balar) kol kosn iin soxmaq kafasn doldurup kendi istei drultusun- bk. ban kolda gizltmk. da harekete yneltmek. 3-azma kadar ban kolda gizltmk korkdan kap doldurmk. saklanmak. bam dn salmaq utanmak, mahcup ban klimk 1-ldnnek; ortadan kal' drmak. 2-tati dille yola getirmek, aldatolmak. ban dmk elmk bir eyle megul mak, kandrmak. ban qaldrabm mk ban kaldraolmak, kendine bir eyi megale etmek. ban drtmy (soxmaa) kol mamak. 1-hasta veya ok yorgun olmasnaxtarmaq bam sokacak delik aramak, dri doly kafasn kaldramamak, hibir yere bakamamak, kmldayamamak. 2korkusundan saklanacak delik aramak. utanmak, mahcubiyetinden dolay etral bam dzltmk . biraz imek. bam kmk 1 -ortadan kldrmak. 2- bakamamak. 3-ii haddinden fazl ok kandrmak, aldatmak, kandrarak bir yer- olmak. den uzaklatrmak veya uzaklamasm ban qaldrmaq ba kaldrmak, syan salamak. etmek. 01 1

ban qanadna (qanadnn altna) kmk hibir eye karmamk, kendi kesine ekilmek. bam qardrmaq 1-bir ile megul etmek, vaktini bir eyle geirmek. 2-birini aldatmak, aklm elmek gyesiyle bir eyle megul etmek. bam qamaa vaxt (macah) olmamaq bam kamaya vakti olmamak, iin okluundan dolay bam kaldramamak, ii son derece ok olmak, iten gz aamamak. bam qatmaq megul etmek, sohbete tutarak kandrmak, dikktini datmak iin bir eyle aldatmak. ban qaytarmaq. ynn detirmek, baka tarafa yneltmek. bam qlbi elmk bak. ban uca elmk. bam qlnca srtmk bel aramak. ban qlncn altna qoymaq hayatm tehlikeye atmak, riski gze almak. ban qnna kmk 1-kendi dnyasna ekilmek, kimseyle diyalog kurmamak. 2saklanmak. ban qoltunun atna almaq ban koltuunun altna almak, lm gze almak, lm tehlikesini gze alarak bir ie girimek. bam qorumaq 1-kendini korumak. 2-zar zor geinmek. ban qovmamaq kasti olarak ilgilenmemek. ban qoymaq cann feda etmek, hayatn vermek. bam qurban vermk kendini kurban enek, hayatndan gemek, gemee hazr olmak. ban qurtarabilmmk yakasm kurtaramamak. ban qurtarmaq cann kurtarmak, kurtulmak. bam quru quru qrxmaq aldatmak, kandrmak. ban noxtalamaq 1-bak. bana ip salmaq 2-bak. ban balamaq. ba orada islat, burada qrx (qrxdr)! en ksa zamanda burada ol! hemen gel!

bam z qna soxmaq kendi kabuuna ekilmek, baklanyla ikisini kesmek. ban paasnn arasna soxmaq ok utanmak, mahcubiyet duymak. bam partlatmaq kafa patlatmak. bam piylmk kafasm doldurmak, akln elmek, aldatmak, kandrmak. ban sabunsuz qrxmaq ok ustahkla kandrmak. ban saxlamaq 1-kendini korumak. 2-zar zor geinmek, geimini zor salamak. 3bak. ban ymaq. ban sallamaq bam emek, utanmak, mahcup olmak, gzlerini yere indirmek; sulu olmak. bam sr ba kimi zmk kafasm koparmak. ban keserek ldrmek. ban saHamaq yava yava sezdirmeden aldatmak, kandrmak, uyutarak tavlamak. ban sndrb tyin qoz tkmk nce ktlk etmek sonra da gnln almaya almak. ban silklmk kafasm sallamak, kafasm sallamakla honut olmadn bildirmek. ban soxmaa yer axtarmaq ban sokacak delik aramak. saklanmak iin yer aramak. ban ir baa oxatmaq pohpohlamak, iirmek, koltuuna karpuz vermek. ban tslim vermk teslim olmak. ban top elmk kelleyi koltuuna almak; riske girmek, lm gze almak. ban tovlamaq aldatmak, kandrmak. bam tumarlamaq - iyi davranarak kandrmak. samimiyet gstererek aldatmak. ban tutmaq 1-bir hayvann vs. ban tutmak. 2-bir iten ciddi yapmak. 3-k. bir kadm veya kza tecavzde yardmc veya vasta olmak. ban tutursan, aya gedir bir tarafm yapyorsun dier taraf dklyor. bam uca clmk (etmk)(ucaltmaq) davran ile birini yceltmek, onurlandrmak, takdir edecek davranlarda bulunmak.

102

bu uca tutmaq bam dik tutmak, gu- . rurunu korumak, gururlanmk, gururlandrmak. ban zmk kafasn koparmak, bam kesmek. ban vermk bam vermek, cann feda etmek, bam yoluna koymak. bau vurdurmaq kafasn vurdurmak. 1sam kestirmek. 2-kellesini kestirmek. bam vurmaq 1-bitkilerin fazla boya veraemesi iin bam kesmek veya koparmak. 2-kellesini uurmak, kafasn keserek idam etmek, kafasn keserek ldrmek. ban yarb bamaq plmaq bir eyi ac tecrbe neticesinde renmek. ban yarb tyin (ovcuna) qoz doldurmaq (qoymaq) nce kalbini krp, eziyet edip sonra azck gnln almak. ban yastqlamaq bak. bamn altna yastq qoymaq. ban yemk ban yemek. 1-birini ldrmek veya lmne sebep olmak 2birini, nnde engel olmaktan kannak. ban yer dymk ibadet etmek, secde etmek, namaz klmak. ban yer qoymaq 1 -lmek, vefat etmek. 2-yatmak, uyumak. 3-ar hastala yakalanmak. ban yer soxmaq rezil kepaze etmek. ban yer soxum! "seni lesin, yok olasm!" anlammda bir hakaret veya ilenme ifadesi. ban ymaq (at) yulann, dizginini ekerek, ksarak yavalamasn salamak. bam yralamaq kafasm sallamak, memnun, honut olmadm bildirmek. ban yola vermk zar zor geinmek, durumu iyi olmamak. ban yola yola aceleyle, heyecania, bara ara. bam yormaq kafa yormk. 1-kafa patlatrcasna dnmek. 2-bou bouna dnmek. ban yozmaq aldatmak, kandrmak. bam yuxar qaldrabilm mk utandmdan, mahcubiyetinden kafasm kaldramamak.

banm aas hkimi, ,birini idare eden, birinin tbi olduu kimse. bamn aitma yastq qoymaq 1-kastl olarak uyutmak, kandrmak, kandrmak gyesiyle sz vermek, vaatler vererek oyalamak. 2-aldatarak skinletirmek. bann altna yastq qoyub yatmaq haddinden fazla kendinden emin, problemlere nem vermeyen kimseler iin kullanlr. banm altndan xmaq banm altmdan lanak, tarafndan planlanmak. banm altm yastqlamaq (yumaq elmk) bak. bamn altma yastq qoymaq. bamn brkliyini boluunu yoxlamaq . akayla kafasma vurmak. bann bir z qrxlm, bir z qrxlmam glsin acele gelsin! hemen gelsin! ivedilik bildiren bir ifade. bann arsin baxmaq bamn aresine bakmak, kendi derdinin aresini dnmek. banm arsini qlmaq bama are aramak, kt durumdan kurtulmak iin are aramak. banm dayam!? beni dman kabul ediyor! senin dmann mym?! banm tini yemk bann etini yemek, rahatszlk verecek ekilde srarla bir eyi istemek. banm girmdiyi yer bdnini soxma "bandan byk ilere karma, akhnm almad ie girime" eklinde uyar ifadesi. bann Ialna qalmaq bak. banm arsini qlmaq. bann milyini qorumaq glkle geimini salamak. banm sadaas olsun banm gznn sadakas olsun, sana gelecek tehlikeyi, bely savutursun, bir ey dp krld veya kaybedildii zaman veya bir bely savmak ya da nlemek iin sadaka verildii anda sylenir. bann sadaas olum sevgiyle seslenme ifadesi. bamn tklrini yolmaq 1-bir eyin olmasna kendini kaybedecek derecede sinirlenmek veya kederlenmek. 2-kavga etmek, salarn yolmak. 1 03

bamn tk ayaa qalxmaq tyleri diken diken olmak, hayret etmek, armak, tyleri rpermek. bann tk (tklri) ayama salama glmk ok korkmak, dehete kaplmak, rkmek. bann tk san (say) (qdr) haddinden fazla ok, saylmayacak kadar ok. bamn stnd durmaq 1-k'fasnm stnde durup bir ii yaptrmak. 2-kontrol altmda tutmak bamda dikilip drmak. banu stndn haberi olmadan. bann stndn (. . .) skik olmasn ... kimse hep bamzda olsun, Tann onun glgesini zerinizden eksik etmesin anlmmda bir dua ifadesi. bann stn almaq (ksdirmk) 1kmaya frsat vermemek, koup yakalamak. 2-hemen varp yetimek, tepesinde bitmek. bamm stn ksmk tepesinde bitmek. bamn stn qara bulutlar alniaq tehlikeyle, zorlukla krlamak. bann vinti atmr dncesi, fikri onu kavrayacak kadar deil. bann yiysi olmaq birine hmilik etmek, bamz sa olsun banz sa olsun, ykn len birisine sylenen ba sali dilei. bamz n kardaki kimseye deer verildiini, kendisinin muhatab tarafmdn sevildiini bildiren bir yemin ifadesi. banla gtnl oynama! k. haddini bil, snrn ama, kendine gel! (uyar ve tehdit ifadesi). bava (bana) kl lnsin! deli olasm! bava dolamm! kurbamn olaym (bir sevgi ifadesi). bavn (bann) tk ayana salama glsin! her zamn bam aa olsun. baqa avazdr bak. baqa Iavadr. baqa x yolu grmmk baka are grmemek, bilmemek. baqa hava almaq bka trl dnmek, genel gre kar olmak. baqa hava oxumaq (nal danmaq) konuyla ilgisi lmayan eylerden bahsetmek. baqa havadr baka bir konudur.

baqa xmirdn yorulub farkh kimseler iin kullanhr. baqa kl dm k (girmk) eklini deitirmek, baka bir surete brnmek. baqa unun xmiridir (urvasdr) bizden deildir. baqasmn al (az) il oturub durmq kendi fkri, dncesi lmamk, bakasnn emri veya dncesi dorultusunda hrekel etmek. baqasnn azndan.. . bakasmn azmdan, bakasmn dncesini tekrar ederek, onun azyla konuarak, syleyerek. baqasnn drdin yanmaq bkasmn derdini blmek, derdini dert edinmek. onun problemini zmeye almak. bqasmn oduna yanmaq bakasnm ateine ynmak. 1-bakasnn suuntn, hatasmn cezasm, eeremesini ekmek. 2birisi yznden hastalanmak. balarn srimk aldatmak, kandrmak. bal ban gzlsin, men bamdan bezmi m! canma tak edip kasti olarak uursuzca davranmak. bal bana atmaq kendi bana brakmak. bal bana buraxmaq kendi hline brakmak, ar derecede hiTyet vermek, kaderine teslim etmek, nnden kmak, istedii gibi hareket etmesine imkn tammak. bah baa qalmaq 1-tek bana kalmak, kaderiyle ba-baa kalmk, atlmak, yalnz brklmak. 2-haddinden fazla oldu iin toplamp kalmak. bah banahq elmk (etmk) kimseyi dinlememek, kendi istedii gibi hareket etmek. bal birli itirmk yok etmek. ldrmek, ortadan kaldrmak. banaq qarnna girmk karnna sanc dolmak, son derece endielenmek; kedere brnmek. bamaqlar da raz olmaq yrekten, gnlden rz olmak. bamaqlarnda toy olmaq ar derecede sevinmek. bamaqlarm ctlmk (ctlyib qabana qoymaq) 1-sayg ifadesi olarak 104

ayakkablarn giymek iinnne koymak. bayra atmaq (basmaq) kn. kovmk, da2-kp gitmesini istemek, nazike kvmak. r atmak, evden kovmak. basal vermk ba sal vermek, bayra xmaq ayk yoluna gitmek. tuvayakm len birine "ban sa oisun" diye- lete gitmekj tuvalet ihtiyacm gidermek. rek teselli edici szler sylemek, baykot etmk (elmk) boykot etmek. tziyetlerini sunmak; protestosunu bildiiTnek. basallna geti k taziyeye gitmek, ien bayqu kimi (tkin) qu vurmaq tek babirisinin yaknlarna tziyeye giderek - na kalmak, yalnz kalmak, yalnzlar oyzntsn bildirmek. namak. basz qalmaq basz kalmak, nderini, bayqu yuvas harbelik, insaniar tarafnbakanm yitirmek, sahipsiz kalmak. dan terkedilmi, uursuz yer. bayuxar zmk akmtya kar yzmek, bayra altnda bir ey namma, bir emel, teslim olmamak, mcadele etmek. lk, gye urunda. bataqiqdn dartb xarnaq batakbayram yksk tutmaq herhangi bir lktan ekip karmak, -kt durumdan ideali, grevi lyk olduu ekilde yerine kurtarmak. getirmek. bataiqana dm k batp kalmak, ii ok bayram elmk (etmk) bayram yapmak, zor yrmek. enlik yapmak, sevinmek. batdya qoymaq verdii bir eyi geri al- bayram paltar geybiimmk bayramlk maktan midini kesmek. giyemeden vefat etmek. batb xmaq dalp kmak, bazen grnp bayram z grn mk bayrama kamabazen kaybolmak. dan lmek. batb qalmaq kanamak, klmaz du- bayrambyi olmaq . ok eker yemeden nmda kalmak, takhp kalmak. dolay rahatszlk duyanlara sylenir. batil elmk (etmk) berbat etmek, batr- bayramdan bayrama 1-sdece bayrammak,"hi etmek. larda yaplan, ok sk olmayan. 2-ok seybatqna dm k zamannda gelip ka- rek grnen insanlar iin kullanlan bir ifade. mamak. bavar (bavr) etmk (elmk, qlmaq) 1- bayram qara glmk enlii mateme katlanmak, tahamml etmek. 2-inanmak, dnmek, ok sevinli anda acyla, kedeie karlamak. onaylamak. bay olmaq mutlu olmak, mesut ve bahtiyar bayram qara glmi ! zavall, biare, bedolmak. baht (acma ifadesi). bayaqdan bir batman tnbki kiiib bayram yasa dnmk bak. bayram qara indi deyir kimin tziysidir? bir saattir glmk. konuyu anlatyorum, diyorsun ki; neden baytaln biri baytal kendini bilgih ve bebahsediyorsn?! cerikli gstermeye alan bilgisiz ve cahil bayanq olmaq ar yorgun olmasna kimseleri tenkit iin kullamlr. ramen uyuyup dinlenme imkn bulama- baz Olmaq 1-bir eyi sevmek, dkn olmak. 2-apkm olmak. mak, uykusu gelmek. bayat armaq 1-a sylemek, at bazar amaq 1-al veri yapmak. 2grlt mata karmak, barp armak, yakmak. 2-ark sylemek. bayat demk bak. baya armaq 1. ortali velveleye vermek. bazar eimk ortadan kaldrmak, ldranlam. bayats oxdan arlb ii ktan bit- mek. mitir. bazar ola! pazar ola! satclara "satm bol baydan (bayram) yatmasn! birinin olsun!" anlammda sylenen iyi dilek tenfuzunun, g ve kudretinin hi eksilme- mennisi. mesini isteyen bir dilek. 105
f

bazar olsun! iyi pazarlar, iyi ahveriler, bel tlrdn ox xb ok tecrbelidir. anlamnda bir ifade. beli bah olmaq yaslanacak, dyanacak bazara be ath il girmir kasnt ve kibirli yeri olmak, emin olmak, gvenmek. insanlar iin kullanlr. beli bklmk beli bklmek. 1bazara xarmaq (xartmaq) sata sun- ihtiyarlamak, yalannak. 2-byk felkete, mak, bir mal sata karmak. belya uramadan, en deerli eyini, varhbazar baianmaq gelir kayna kesilmek. m kaybetmeden dolay peran olmak. bazar kasad (kor) olmaq iyi sat yapa- beli dal olmaq bak. lif qddi dal olmaq. beli qrlmaq (snmaq) beli krlmak. 1namak. bazar olmamaq satlmamak, para etme- ok sevdii ve deer verdii kimse lmek. 2-aciz duruma dmek. mek. bazarn azn aramaq maln fiyatn - beli qoyub qazman gtrmk bir ii bitirip dierine balamak. renmek. bazarm gzn xardb uygun bir ey beli qurumaq dourmak ve dourtmak ahnmadmda veya pahal ahndmda kabiliyetini kaybetmek (sperm veya yumurta retememek), ocuk yapma kabilisylenen bir ifade. yetini kaybetmek. bazarn uurlu olsun alveriin, pazarm kazanl olsun. beli zkdn ker beli ince olan kzlar bazarlq etmk 1-pazardan ev iin gerekli iin sylenen bir ifade. eyleri almak. 2-alveri yapmak. 3-dn belin snsn! belin krlsn! en deerli eyiiin gereken eyleri almak; evlenecek kz ni kaybedesin, mahvolasm. iin gereken elbiseleri almak. belind damaq srtnda tamak, bakmak. baz (bazi) glmk hile yapmak, dalavere belindn glmk l-(erkek) birinin ocuu gelmek, kandrmak, oyun yapmak. olmak. 2-bir nesilden olmak. baz ksmk evlek yapmak. belin brkt ok douran hayvanlar be tk baniamaq yeni dnceler ortaya vmek iin sylenen bir ifade. atmak, yeni fkirleri savunmak. belin almaq srtma almak, srtlamk. be vermk 1-yeni ar grubu oluturmak. belin pdn dirk yapt nemsiz bir ii haddinden fazla byten kimseler iin 2-(aa vs.) yeni srgn vermek. bexor salmaq dk yapmak, rahimde kullanlan alayl bir ifade. belin kmr quramaq beline kemer oluan hastahk sebebiyle ocuk drmek. beddam elmk rezil etmek, kepaze et- balamak. mek. belin mindirmk bama karmak, beddam olmaq rezil olmak, kepaze olmak. martmak. belin qinc quramaq beline kl babeh vermk pey vermek. behiti satn almaq byk bir sevap i lamak. belin palan basmaq pohpohlayarak bir yapmak. bel balamaq 1-bel balamak, birisine ey yaptrmak, koltuuna karpuz vermek. gvenmek, birisinin bir konuda kendine belin yklmk srtma yklemek, omuzyardmc olacama inanmak. 2-bakasma larna yklemek, sorumluluu birinin zerine yklemek. balanmak. bel gldi, bel getdi kin. byle geldi belini bkmk (ymk) belini bkmek. byle gitti, hibir eyin deimediini bil- byk bir felkete, bedbhtla, ansszha uratarak yalanmasna, kmesine, ruhen diren bir ifade. bel ki Xanbacm ezir, tin ki tuman ve bedenen sarslmasma sebep olmak. dz! bylesine palavralar karsmda bu- belini kmk 1-srt ardmdan dolay normal yryememek. 2-doum balangnunla anlamamz mmlcn deil! bel oisa drd yardr i senin dnd- cnda douma yardmc olmak. n veya sylediin gibi deil. 106

beiini dorultmaq belini dorultrnak. 1ayaa kalkmak, dorulmak. 2-maddi ynden skntdan kurtulmak. belini dzltmdn belini dorultmadan, kendine gelmeden, rahatlayamadan belini dzltmdn il mk durup dinlenmeden almak. belini dzltmk belini dorultmak. 1madd olarak keridine gelmek, rahatlamak. 2-dorulmak, kalkmak. belini qrmaq (sndrmaq) belini krmak. 1-byk mnevi darbe vurmak, mahvetmek, ruhen ve moral olarak ktrmek, belya uratmak. 2-perian etmek, darbe vurmak, en gvendiyi eyi mahvetmek, dayanak noktasn ortadn kaldrmak. ber gzdirmk tarlay, ekini sulamak. be atl il bazara girmir burnu havadadr, ok kibirli ve kasnt kimseler iin sylenir. be barma kimi bilmk (tanmaq) ok iyi bilmek, ok iyi tanmak, aina olmak, etrafhca bilmek. be barman lams bir deyil herkes ayn zellikleri tamaz. be klmni birbirin calama bacarmamaq iki kelimeyi bir araya getirememek. be mnzili bir mnzil elmk sratle gitmek. en ksa zamanda varmak. be yxan bir yxlar bir insan hep kazanmaz, bir gn de yenilir. bed alm yox, bird verimi te alaca yok, bete verecei, hibir eye kanmyor, kimseye faydas veya zarar dokunmuyor> be alt xartmaq stesinden gelmek, birini yenmek. beiyi bo qaimaq ocuu beikte iken vefat ennek. betrin hola qomaq ktlk yapmak, zor duruma drmek. betrini datmaq k. bir kfr ifadesi. beton divara dymk stesinden gelinemeyecek bir engelle karlamak. bey qoymaq bir eyi herhangi bir ey iin gvence olarak brakmak. beyt etmk biat etmek, tbi ohnak, hkimiyetini kabul etmek.

beyin deyil peyindir! aklsz, ahmak, ebleh kimseler iin sylenen bir ifade. beyin yumaq beyin ykamak. beyindn aparmaq (elmk) 1-ldrmek. 2-kafasn iirmek. beyin taprmaq ezberlemek. beyn batmaq (girmk) akla yatmak, inanmak, olacana ihtiml vermek. beyni burnundan glmk 1-ikenceyle ldrlmek. 2-iddetli arpma veya darbeden dlay beyin kanamasmdan lmek. beyni dalmaq 1-kafas kazan olmak, ses ve grltden dolay ok rahatsz olmak, ba armak. 2-kafas paralanmak. beyni dolmaq doldurua getirilmek. beyi dumanlanmaq ok sinirlenmek, asab bozulmak. beyni qanh henz her eyi dor dzgn idrak edemeyen, toy, gen, genliin verdii enerji ile hareket eden ve gereken hassasiyeti gsteremeyen. beyi qzmaq hiddetlenmek, sinirlenmek, kzmak. beyni pozuq beyni zrl. beyni yerind olmamaq akl bamda olmanak; ok sinirlenmek, ar derecede hiddetlenmek, ok kzmak. beyni yerindn lxlamaq (oynamaq) 1ok sinirlenmek. 2-deli olmak. beynind frlanmaq srekli olarak onu dnmek. beynind iz buraxmaq (yer tutmaq) hafzasnda derin iz brakmak, zihninde iz brakmak, byk etki etmek. beynind qalmaq aklnda kalmak, hafzasnda yer etmek, unutmamak. beynind yer elmk hafzasnda yer etmek, renmek. beynindn alov (duman, od, tst) xmaq (qalxmaq) ok sinirlenmek, hiddetlenmek. beynind xmamaq hep dnmek, her zaman aklmda olmak; bir konu onu hep dndrmek, unutmamak. beynindn duman qalxmaq bak. bandan duman qalxmaq. beynindn vurub xarmaq aklndan karmak, hafzasndan silmek.

107 I

beynino alhaq (batmaq) akhna yatmak, beynini dattmaq (sovurmaq) beynini olacana inanmak, idrak etmek, anlamak. datmak, kafasm paralanak, ldnnek. beynin batmamaq (yerl m mk) klna beynini doldurmaq beynine girmek. birigirmemek, kafas almamk, idrak etme- ne, bir konu veya ahs hakknda bilerek mek. yanl bilgiler vererek dldurmak, ona kar beynin (beynini) doidurmaq aklm el- tavr almasn salamak. mek, kendi fikirlerini tesir ederek birinin beynini gmirmk beynini kemirmek, kafasma yerletirmek ve oniar dorultu- srekli olarak kafasn megul etmek. sunda hareket etmesini salamak. beynini gy (havaya) sovurmaq kafasn beynin dm k kafasna esmek. aklma paralayark ldrmek. esmek, mutlaka yapmak istemek. kafasna beynini iltmk kafasn altrmak. koymak. beynini qara aparmaq akhn yitirmek. beynin girdirmk bir eyi bakasnm ahmakasna tvrlar sergilemek. aklna sokmak, gle anlatmak. beynini piylmk aldatmak, gzel szlerle beynit girmk 1-aklma girmek, anlamak. kandrmak. 2-kafasna koymak, bir ey mutlaka yap- beynii toz eimk kurunlanak, ldrmaya karar vermek, kafasna taklmak. mek. beynin hkk olunmaq beynine kazm- beynini tlcmk kafasm iirmek. mak, kafasnda yer etmek, unutamayacak beynini uurmaq bak. beyini dattmaq kadar zihninde yer etmek. (sovurmaq). beynin iz buraxmaq hafzasmda iz b- beynini yemk I-aklm elmek. 2-kafasm rakmak, ok gl etki etmek. iirmek, bktnnak, usandrmak. beynin qan damnaq (szmaq) beyin beyninin qurdu trpn n k smirlenmek, kanamas geirmek. kendini kaybedecek derecede hiddetlenbeyni qan dalanmaq (sramaq) ok mek. sinirlenmek. beyosan olmaq yararsz hle gelnek, bobeynin mxlanb qalmaq bak. beynin zulmak. hkk olunmaq. beyzm elmk rezil etmek, kepaze etbeyni salmaq (yeritmk) kafasma sok- mek. mak, bir eyi sk sk syleyerek onu ko- beyzm oimaq rezil olmak, kepaze olmak. nuyla ilili olarak inandrmak, benimset- bezin qratn kmk lmek, vefat etmek. mek, telkin etmek, beynini ykamak. bbk kimi (tk) qorumaq gz gibi kobeynin smamaq (smamaq, rumak, ok ihtimam gstermek, her eyden yerlmmk) bak. bana smanaq sakmmak, ok sevmek. (yerlmmk). bbklrinin iindn xartmaq 1-verdii beynin toplamaq 1-hafzasna doldur- paray vs. zorla ahnk. 2-yerin altnda bile mak, renmek. 2-kafasma iyice yerletir- olsa bulup kannak. bbyini xartmaq zulmetmek, eziyet mek. beynin vurmaq 1-alkanlk hline gel- vermek. mi bir eyi yapmak istemek. 2-beynine bcid olmaq srar etrhek, vurmak, iki etki etmek, ne yaptn bile- bd ayaqda zor durumda. mez duruma gelmek. 3-aklna esnek, ok bd (bdin) danmaq kt knumak. arzulamak, ok istemek. birinin arkasmca konumk, aleyhinde beynin yeritmk (yerl dirm k) 1-akln atmak. elmek. 2-iyice anlatmak, nlamasn sa- bd gimk (gtirmk) kt gelmek, ulamak. ursuz olnak, baanszha uramak, kt beynini aparmaq 1-kafasm iirmek, ok olmak, olylar tersine gelimek, i arzulakonuup rahatsz etmek. 2-grlt ve a- nandan baka trl bir ehreye brnraek. matayla rahatsz etmek, yonnak. 108

bdbxt etmk (elmk) bedbaht etmek, mutsuz etmek, bedbahtha, mutsuzlua sebep ohnak. bdbxt olmaq mutsuz olmak, bedbaht olmak. bdbxtlik basmaq mutsuz olmak, meyus olmak. bdhxtlik gtirmk mutsuzlua sebep olmak. uursuzlua sebep ohnak. bdbxtlik z vermk kt durum meydana gelmek, mutsuz ve meyus olunacak drum olumak, can skc olay meydana gelmek. bd tu glmysn! ktlkle karlamayasn! bdl ymaq birden fazla insanlar, ilerini yapmak iin bir araya gelmek ve srayla ileri yapmaya balamak. bdh kil dydrmk dvme yaptrmak (vcuda). bdn vurmaq 1-yemek. 2-kendine almak. bdni al kimi spmk kzl hastalma yakalanmk, vcuduhda krmz lekeler olumak. bdni rprmk tyleri rpermek, korku, heyecan vs. 'den dolay tyleri diken diken olmak. bdni yara tkmk vcudunu yaralar kaplamak, onuhnaz derde dnek. bdnin buz doldurmaq 1-anp kalmak, ok etkilenmek. 2-artmak, etkilemek. f bdnin da bsmaq bak. da basmaq. bdhin qurd dsn onulmaz derde desin. bdnin lrz (tm ) dm k kbrkuya kaplmak,. korkudan d paflamak, korkudan titremeye baiamak, ok korkmak. bdnin od dm k haddinden fazla rahatsz olmak. bdnin y (sar ya) kimi yaylmaq bak. camna ya (sar ya) kimi yaylmaq. bdguluq etmk tavuk aya yemek, dedikoduculukla uramak, dedikodu yapmak. bdgman etmk pheye drmek, phelendirmek.

bdgman olmaq mitsiz olmak. gerekleeceinden phe duymak, kt dnmek. bdin getmk 1-garip gelmek, tuhafina gelmek. 2-birinin ardmca konumak. bdirinmi ay kimi on drt gecelik ay gibi parlak, temiz, saf, iekesiz. bdnam etmk (elmk) rezii etmek, kepaze etmek. bdnam olmaq rezil olmak, kepaze olmak, ad ktye kmak. bdnzr qapn tanmasn nazar kt kimseler ocamdan uzk olsun. bdnzrin yolundan kemk (tmk) nazar dokunmak, kt nazarl insanla karlamak. bdv atdan nal saldrmaq 1-ok heybetli olmak. 2-korku duygusu uyandrmak. 3cesur olmak. bdrax dm k srekli yaad yeri terk edip baka yerde yaamak, yaad yere uramamak. bi an axtarmaq bahane aramak. bhan etmk (elmk, gtirnk) bahane uydurmak, bahane etmek. bhan tapmaq bahane bulmak. bhan ydurmaq bahane uydurmak, bahane bulmak. bhm olmaq meydana gelmek, meydana kmak, olumak. bhim olmaq kavumak, biiemek. bhr aparmaq faydalanmak, menfaat aimak. bhrm (bxrm) vurmaq sona erdirmek, son vermek. bhrsini grmk (yemk) zahmetinin karhm grmek. bhrsini grsn hayrn gresin, gle gle kullanan. bhryab olmaq es. faydalanmak, istifade etmek. bhs amaq konu etmek, sohbet amk, konumaa balamak. bhs dm k tartma olumak, mnakaa yaranmak. bhs etmk 1-konumak, sohbet etmek, fikir yrtmek. 2-mnakaa etmek, tartmak. 3-yarmak.bhse dm kbahse tutumak, yarmak. 109

bls glmk birbiriyle yanmak. bis girim k 1 -mnakaaya, tartmaya balamak. 2-birine inat bir ii yapmaa balamak, onunla yanmak. bhs qarmaq birisi ile tartmaya tutlmak. bx etmk balmak, vermek, ihsan etmek. bxt aynas 1-baht, talih. 2-nikh merasimi dolaysyla verilen ziyafete konan ayna. bxt aynas kas olmaq muradma ermeden lmek. bxt xtri (sitarsi, ulduzu) parlamaq ans yzne glmek, talihi parlak olmak. bxt da atmaq bahtma srtm dnmek, verilen ans deerlendirmemek. bxtvr bama genelde kadmlarm kendileri ile ilgili olarak beenmedikleri bir haberi duyduklarmda alay eklinde kullandklar bir ifade. bxtvr ban (banz) bir ite birisinin ans yver gittiinde sylenir (bazen alay ifadesi olarak kullamlr). bxtvr bana bak. bxtvr ban (banz). bxtvr etmk mutlu etmek, sevindirmek. bxtvr olasan 1-bahtiyar olasm, mutlu olasm. 2-ne mutlu sana. bxti almaq ans almak, ileri yolunda yrmee balamak, zorluklardan kurtulmak, kt gnleri geride brakmak. bxti ayaq st (zd) drmaq (oimaq) ileri tknnda gitmek, istediine ulmak. bxti balanmaq baht kapanmak, evlenememek, kimseye varamamak veya kimse ile evlenememek. bxti cin atna minmk ans dnmek, baht ters dnmek. bxti mbr ansz, talihsiz. bxti nmk (dnmk, ksmk, snmk, trs glmk, yatmaq) ans dnmek, ileri iyi gitmemek, baarszJa uramak, hayatmda zor gnler balamak. bxti gtirmk (kosmk, qudurmaq, yar olmaq) ans almak, baianh olmak, ileri yolund yrmek, ans glmek, ans yver gitmek. bxti gtirmmk ans yver gitmemek.

bxti il mk baarh olmak, ileri yolunda yrmek, ans glmek. bxti qara glmk ans ters dnmek, kt eylerle karlamak, bama beilar gelmek. bxti qara yazlmaq baht Jcara olmak. kaderi kt yazlmak. bxti qaranqu bxti kimi olmaq bir yerde karar klamamak, oradan oraya g etmek. bxti olmaq ans olmalc. bxti olmamaq ans olmamak. bxti uurlu olmaq ans iyi olmak, ans yver gitmek. bxti zddir ans yver gidiyor, ansldr. bxti zn glmk kader yzne glmek, ans yver gitmek, talihi yzne glmek. bxti zn glmmk kader yzne glmemek, talihi tersine dnmek. bxti verib ans var, ans yver gidiyor. bxti yatmaq ans yatmak, ileri yolunda gitmemek, kaplar yzne kapanmak. bxti yeyin olmaq ansl olmak, talihli olmak. bxtin z dnmk ans dnmek, ans yver gitmemek. bxtin zn glsn talihin yzne glsn, ansm yver gitsin. bxtindn ksmk ansmdan ksmek, kaderinden ksmek, kabahati kaderinde bulmak. bxtindn raz olmaq talihinden memnun olmak. bxtindn ikay tlnmk kendi kaderinr den ikyet etmek, bxtih a: gn domaq baht yzne glmek, muttu ve mesut gnlere kavumak. skmth gnlerden mreffeh gnlere kar vumak. bxtin xmaq I-ansna kmak, iyi veyakt bir eye rastlmak, tesadf etmek, 2(oyunda) kazanmak. bxtih dm k (glmk) ansna kmak, kaderine kmak. bxtin- gvnmk ansna gvenmek. bxtin lnt oxumaq kaderine lhet, okumak, tahhine Jnet okumak, memnuniyetsizliini bildirmek.

tto:

bxtin llaq (tpik) atnaq lcretme- blg aparmaq adak veya nian iin yzk mek, ksmetine kana tekme savurmak. vs. gtrmek, adaklamak. bxtini snamaq ansm denemek. blg gtirmk bahane etmek, bahane bxtinin qaps bal olmaq kaplar yz- uydurmak. ne kapanmak, ans kapal olmak. bli bli demk birini onaylamak, ona bxtinin ulduzu parlamaq bak. bxti muti olmak. ayaq st olmaq. bli dedin, blaya ddn evet dedin bebxtiyar elmk bahtiyar etmek, mutlu lya dtn. klmak, sevindirmek. bli ya! bak. bli bli demk. bxtiyar olmaq bahtiyar olmak, sevinmek, bikni ksn mgr ( nbll) bitr saadet duymak, mesut olmak. (gyrr) 1-tereddtle bir ey yaplmaz, bxud dm k bir kelimeyi veya iareti kendin ie dalmahsm, her eye pheyle vs. anlamak. yaklam gstermenin anlam yoktur. 2hep olumsuz laflar ederek "belki, belki" bxy getmk (vurmaq) yaray dikmek. bxyni zdn vurmaq fazla derine in- diyerek kar kan kimseye cevaben sylenir. memek. blii etmk aydmlatmak, ortaya karmak, bla axtarmaq bel aranak. bla kdirmk srap ekmesine sebep meydana karmak. olmak. blli olmaq belli olmak, ortaya kmak, bla kmk kt eylere maruz kalmak. ikr olmak, belirlenmek, bilinmek. bla ksiimk bel olmak, birine musallat bnd almaq gidip veya koup bir yerde oimak, daimi olarak rahatsz edii davra- durmak, kalmak. nlarda bulunmak. bnd bnd olmaq 1-boum boum, halka biadan qurtarmaq beldan kurtulmak, halka olmak. 2-maddeler hline gelmek. 3beldan kurtarmak. 1-beldan yakasm blmler hline gelmek. kurtarmak, uzaklamak. 2-birini ktlk- bnd brni axtarmaq her taraf aramak. lerden sakmdrmak, gelecek bir beldan bnd brni balamaq her tarali kesmek. bnd etmk (elmk) bent enek. 1korumak. bian satn (blasn) almaq bely satm balamak. 2-k etmek, meftun etmek, kendine balamak. almak, bel peice gitmek, bei aramak. blasm kmk skntsn ekmek. bnd olma! (olmayn!) 1-rahatsz etmeyin, blasm tapmaq belsm bulmak, hak vazgein, yakam brakn. 2-dnmeyin, ettii kt hle dmek, bafna bel gel- nemsemeyin, bo verin. mek, arad eye mamz kalmak. bnd' olmaq 1-bent olinak, k olmak, blaya atmaq bel iie karlamak, belya vumlmak. 2-yapp kopmamak, vazgedmek. memek, taklmak. 3-eklenmek, taklmak, blaya dar olmaq belya uramak, be- birbirine gemek. 4-bir ie balamak, bir iyla karlamak. ile megul olmak, uramak. bolaya girmk belya girmek, belya bnd vurmaq 1-birini; hapsetmek. 2(suyun) nn kesmek, set ekmek. dmek. blya rast glmk. bel ile karrlamak, bnd kmk 1-tuzaa drmee alimak. 2-ellerini, kollarm balamak, hareket karsna bel kmak. blaya salmaq bam belya sokmak. etmesine engel olmak. blaya uramaq belya uramak, kt bnd dm k 1-taklmak, engellenmek, eyierle karlamak, bama kt iler gelr taklip kalmak, gecikmek. 2-tuzaa dmek. mek. bnd salmaq 1-ele geirmek, tuzaa dblburluq salmaq karklk karmak. bld- olmaq tanmak, bilmek, aina olmak, nnek. 2-hapsetmek, ieri tkmak. 3-bir blkdn tz xb henz ocuktur. 111

eyle kafsm megul etmek, bir i yapma- br bitirmk rn vermek, neticesi .olsna mni olmak. mak. bnd vurmaq 1-kamasna engel olmak br gzdirmk tarlay, ekini sulamak. iin ellerini, ayaklanm balamak. 2-bak. br ksmk geidi kesmek, k, ka^ bndin kmk tuzana drmee a- yolun kapatmak. lmak, penesine geirmek. br sovmaq suyun nndeki bendi aarak bndm yerimk tabak hastah sebebiyle brakmak. aksayarak yrmek (hayvan). br vurmaq engel olmak, mni olmak. bndi suya vermk 1-bekretini vermek, brkt artmaq (tapmaq) bollamak. kzhm bozdurmak. 2-hata yapmak, artk artmak, oalmak, kymetlenmek, deekazanmak. i iten gemek. bndini baiamaq hareket kabiliyetini brkt yamaq blluk olmak, artmak, snniamak, mahdutlatrmak. oalmak. bndivan olmaq 1-bir tarafa taklma veya brkti bandan ab damaq (amaq) herhangi bir engelden dolay i yapama- 1-son derece bereketli olmak. 2-kazanc mak. 2-konmak, tnernek. ok olmak. bnglyi qamaq ok korkmak. brkti yzn glmk bol olmak, rn bnizi aarmaq (qamaq) benzi umak, vs. son derece ok olmak. korkudan, heyecandan vs. dolay rengi brktini qara yel aparmaq bereketi sararmak, beyazlamak, tabii rengini kay- havaya umak, bereketsiz olmak, ok abuk bitmek. betmek. bizi solmaq benzi solmak. 1-zayflamak. hri qalmaq (gz) hayretle almak; 2-zayflk vey hastahktan dolay yz aknhm, korknun verdii dyguyla sararmak. bynek. bnzin qan glmk (yerimk) benzine brni suya vermk sorumluluunu idrak kan gelmek, salkl duruma gelmek, gc edemeyerek hata yapmak, yapt hatadan kuvveti yerine gelmek. dolay zarar grmek. brabr etmk (elmk, qoymaq, brgt etmk geri gelmek, geri dnmek. tutmaq) 1-bakas ile ayn seviyede tut- brhayat olmaq yaamak, sa slim olmak, e, eit kabul etmek. 2-eitlemek. mak. brabr getmk yan yana gitmek, omuz brhm etmk bozmak, datmak, berbl omuza gitmek. etmek. brat qazandrmaq temize karmak, brhm olmaq bozulmak, dalnak, berbat olmak. hakl olduunu itiraf etmek, aklamak. brat qazanmaq gnahsz, susuz oiduu brhva - etmk berhva etnek, mahvetmeydana kmak, temize kmak. mek, telef etmek, havaya uurmak. bravuz almaq (etmk, elmk) emanet brk ayaa kmk. denemek, zoiuklar etmek, almak. karsnda denemek. brk ayaqda (ghd) dar anda, zor dubravuz vermk emanet vermek. brbad etmk (qoymaq) berbat etmek, rumda, tehlikeli anda. datmak, bozmak, harap etmek, alt st brk brk taprmaq sk sk tembih etetmek, mahvetmek. mek. brbad olmaq berbat olmak, dlmk, brk bo grmk bak. brkdn bodan viran olmak, bozulmak, harap olmak, alt xmaq. brk danlamaq azna geleni sylemek, st olmak, mahvolmak. brbnd qoymaq ay veya arka bent yap- azaimak, paylamak. brk dymk szleri dokunmak. mak, bent yaparak suyun nn kesmek. brdk (brdx) vurmaq biilmi ekini brk durmaq salam ekilde yerinde dirmak. kmelemek, kme yapmak. 1 12

brk symk az dolusu kfr etmek. brk sym k karlkl kfrlemek, kavga etmek. brk yjyrjnk-hzh komak. brkd gizltmk sky grnee saklamak, ihkr etmek, sylememek, gstermemek". brkdn bodan xartmaq denemek. brkdn bodan xmaq hayatn zrluklan ile karlamk, engelleri mak, tecrbeli, deniyimli olmak. brkdn xmaq zor durumdan kurtulmak. brkdn gimk yksek sesle glmek. brk boa dm k zorlklar geirmek, zorluklaia karlamak. brk boa salmaq denemeden geirmek, imtihan etmek. brk kmk (qsnamaq, qomaq) zorluklarla karltrmak. brk dm k zora diimek, sktrlmak brk qalsa eer gerekirse, zor durum oluursa (yaparn, yapar, yaparsn, yaplr). brk saimaq zor bir durumla karlatrmak. brkimmi qatq umulduu gibi kmayan durum. brkin bona baxmadan hibir eye, hibir soruna nem vermeden. brkiy elmk 1-yara apse yapmak, yara milcrop kaparak imek ve cerahat balamak. 2-kurakhk sebebiyle atlamak (toprak). brkiy lmaq kurkhk veya ok inenmeden dolay sertlemek (toprak). brkiyib durmaq ayak diremek, inatlamak, sylediinden, isteinden vazgememek brpa etn k 1-nceki durumuna getirmek, yeniden yapmak. 2-evvelki haklrna kavuturmak, haklarn geri vermek. 3meydana getirmek, oluturmak. 4-yapmak, luturmak, meydana getinnek. brpa olmaq yaplmak, meydana gelmek, olumak, tremek, eski durumuna gelmek. brrax dm k yaad yeri terk etmek, yaad yere gitmemek. brikst olmaq iflas etmek, knk kmak. brtrf etmk bertaraf etmek, ortadan kaldrmak.

brtrf olmaq bertaraf olmak, ortadan kaldflmak, bir keye atlmak. bs demk yeter demek, gz doymak, tatmin olmk. bs ki es. 1-olduka fazla. 2-o kadar ki. bs qdr yeteri kadar, olduka, ok, gerei kadar. bs ny alt ayiq olursan?! neden tezcanllk ediyorsun?!, aceleci, tez canl olan kimseler iin kullanlr, yedi aylk m dodun? bs olmaq yetmek, kfi olmak. bsarti (bsirti) balanmaq (bah olmaq) basireti balanmak, gerei grememek, gfil olmak, idrak edememek. bst balamaq bir eyi, demeti, destei balamak, deste, demet yapmak. bst girmk tkipten kaarak, kutsal kabul edilen bir yere veya nfuzlu bir hsm evine snmak. bir elmk retmek, bir ey yetitirmek. bt bnizdn olmaq beti benzi kalmamak, korku, heyecan, znt vs. den dolay rengi solmak. bt bnizi aarmaq (qamaq, umaq) bak. bt bnizdn olmaq. bt dm k dilin zerinde kk sivilce krnak. by balas kimi dolanmaq gzel mr srmek, kimseye muhta olmadan gzel bir hayat srmek. by by buyurmaq kibirlenerek, kabararak emir vermek, byklk taslamak. by durmaq bir yerde kmldamadan durmak, hazrolda durnak. bynirsn bala belin ok beeniyorsan al kendine. bynmirsn sn mzvr biir k "ok nazlanma, yemeini ye!" anlamnda bir uyan ifadesi. byana glmk konumaya balamak. bynirsn bala beln beeniyorsan kendine al. bzk bzmk sslemek, gzelletirmek. bzk qoymaq mblah bir ekilde tasvir etmek. bzk vurmaq sslemek, ss yapmak, gzelletirmek. bzl etmk es. balamak, esirgememek. 13

bcqil dzlmk ayn tarzda ve biimde dizilmek, sraya dizilmek. ba boazna dirmk klmaz vaziyete drmek, ok skifrmk, tciz etmek. ba quyruqda sndrmaq ii yanda brakmak. baq aitna getmk 1-bak altma yatmak, ameliyt olmak. 2-bilerek tehlikeli bir ie el atmak. baq altnda lmk ameliyattan kmamak, masada kalmak. baq bnd (boaza, smy) dayanmaq (dymk, dirnmk, toxunmaq) 1-bak kemie dayanmak, tahamml son noktasma ulamak. 2skntda olmak. 3-bir ii yapmaya mecbur olmak. baq kimi ksmk 1-bak gibi kesmek, konuma veya sohbeti durdurmak. 2-ok rahatcasma kesmek, kolayca kesmek. baq olmaq dman olmak. baq pendir ksn kimi! bak gibi kesti! genelde bir hastaha kar kullanlan ilacn etkisinin gl olduunu ifde eder. baq vursan qan xmaz 1-ok sahkl kimse. 2-son derece slgun kimse. 3kendini kaybedecek dereeede hiddetlenmi, ok sinirlenmi kimse iin kullamhr. b al't glmk byd< altndn glmek, anlaml glmek. b altmdan glmsnmk alayh glmek, istihza etmek. b y vermk 1-rvet vermek. 2-. pay vermek. b (bnn) yeri (tzc, yenic) trlmk bul ana ermek, ergenlie ulamak. balt qmmaq byk altmdan glmek; dalga gemek. bdan gtrb saqqaia yamamaq anlmsz, faydasz iler yapmak. b trlmk by terlemek, ocukluktan kurtulmak, byklar kmak, ergenlik ana ermek. bn balta ksmz bym balta kesmez, ok gl, yiit insanar iin kullanlan bir deyim.

bim burmaq 1-bym burmak, kasmmk, iinmek, kendine gvenmek, alm satmak, bbrlenmek. 2-durumu, hli iyi olmak. 3-gs germek, katianrhak, Tnikvemet etmek. bm (blarm) gmirmk ok sinirlenmek. bim yalamaq bak. b ya vermk. bmm altna salmaq dalga gemek, hakaret etmek. bmn altndan glmk byk altndan glmek, alay etmek, dalga gemek. bnn altmdan kemk 1 -rvet vermek. 2- belirli bir konuda dneesini renmek. blarn em k 1-keyfi yerinde olmak, rahatlam olmak. 2-keyiflenmek, zevkten drtkf olmak. blarm oynatmaq kibirlenmek, kasnmak. bq vurmaq aaca a yapmak. brz brz gzmk suratn asarak dolamak, bir eyden dolay loismek, incinmek. biabr etmk (elmk, eylmk) rezil etmek, kepaze etmek, adm lekelemek. biabr olmaq rezil olmak, kepaze olmak, ad lekelenmek. bibili getmk drt dnmek. bicar kmk pirin fidesi ekmek. bic um elmk gzn tarlay srmek. bicyi domaq ilk doumuriu yapmak. bicin glmk dve vktinden nce gebe kalmak. biclik gstrmk hilekrhk yapmak. biciik il tmk hile yapmak. bicoyluq elmk zengin veya soylu birinin evinde ocukken hizmeti olmak. biaq vursaydn qaiu xmazd ok hiddetlenmi kimseler iin sylenir. bidt qoymaq yeni bir hava getirmek, yenilik getirmek. bidad etmk (elmk) zulmetmek, azap vermek. bidar etmk (elmk, qlmaq) uykudan uyandrmak. bidar olmaq uyank olmk, uyumamak, uyank kalmak. bidblik etmk edepsizlik etmek, terbiyesizlik etmek, kaba davranmak ve edebe aykr szler sarf etmek. 14

bigir vermk yardm etmek, yafdnc bina (binasm) qoymaq 1-temelini atmak,. olmak, yardmna komak. balamak. 2-es. halletmek, are dnmek,, bihrmt etmk rezil emek; saygsn, gereini yapmak. 3-gitmek, ynelmek. itibarm, nfuzunu zedelemek, haysiyetini bina olmaq (olunmaq) ina lmak, kuralayaklar altma almak, mak, yaplmak, tesis edilmek. bihrmt olmaq saygsm, itibarn, nfu- binagzarlq etmk 1-are, k yolu zunu kaybetmek. bulmak, tedbir grmek. 2-kanun yapmak, bihu etmk (elmk) mest etmek, sarho karar karmak; emir vermek. etnek, akim bamdan almak. binas qoyulmaq ina edilmek, kurulmak, bihu olmaq hayran olmak, mest olmak, yaplmk, tesis edilmek. kaplmak. binsib etmk (qoymaq) mahrum etmek. bikei' olmaq 1-keyifsiz, moralsiz, kederli, binsib olmaq mahrum olmak. gamh olmak. 2-kendini rahatsz hissetmek, binva olmaq zavalh olmak, bedbaht ollasta olmak. mak, mutsuz, ksmetsiz olmak. bil (gr) analar nec ullar doub! a- bir adamn (ksin) toyuuna da nalar ne oullar doururmu! bir vnme atmamaq (ki demmk) kimseyi incitifadesi. memek. bildir biidir demk makineli tfek gibi bir addm bel (onsuz) atmamaq bir yere saymak, aralksz konumak. o olmadan gitmemek, hep birlikte gitmek. bildir gedn bildirin, han snin bir bir addm da geri ekilmmk inatlaqlm?! oktandr grmedii ve bir ey mak; lafmdan dnmemek. vaat etmi bir kimseyle karlald anda bir addm da gzndn qoymamaq gkullanlan alayh serzeni ifadesi. znn nnden aynnamak. bildiyin qarnnda! srrn ana!; surm bir addmhmda olmaq ok yaknnda kendine sakla! olmak, ok yalcm olmak. bildiyindn l kmmk kendi bildiini bir aaca xb min buda qrmaq okumak. (silklmk) bak. bir budaa xb min biidiyindn qalmamaq bildiini okumak, birii silklmk (trptmk). srar etmek, inatlamak, kendi kafasmdaki- bir az azck, bir sefer. ni yapmak. bir azdan bir azdan, hep beraber, birbildiyini babasna (d) ddsin (d) likte, koro hlinde, herkes birden, ayn vermz (vern deyil) kimseyi dinlemez, anda. kendi bildiinden amaz. bir alm olduka ok, smrsz, son derece bildiyini etmk bildiini yapmak, kendi fazla. bildiini yapmak. bir Allah bilsin, bir d sn (mn) aramzbily dolamaq (doiamaq) dalga gemek, da kalsn. kimselere syleme. satamak, taklmak. bir almadir yar blnb bak. bir almabilmk olmaz Allah bilir, kimse bilmez. nn yars o, yars bu. bilmyirm yerin altmdayam ya bir almanm yars o, yars bu birbirine stnd! durumun son derece kark ol- ok benzeyen iki kimse iin sylenen bir masndan vs. kendini kaybeden birinin ifade. syledii bir ifade. bir araya (yer) glmk 1-bir karar verbina edilmk bina edilmek, yaphnak, mek. 2-toplanmak. kuruhnak, tesis edilmek. bir arxa getmmk anlaamamak, uyuabina etmk 1-bina etmek, yapmk, kur- mamak. mak, meydana getirmek. 2-olturmak, bir arpa boyu ok ksa mesafe. meydana getirmek. bir atm (atunlq) bart var bir atmlk barutu vardr.
f

115

blr atmlq bart olmaq bir atmlk barutu olmak, devam edecek gc olmamak, gc snrh olmak. bir ayaa istifad eimk bir eyi uzun zaman dieri ile deitirmeden srekli kullanmak. bir aya bu dnyada, o biri ay qbird olmaq lm yakn olmalc. bir aya burada, bir ya orda iki yer arasmda mekik dokuyan, srekli gidip geien insanlar iin kullanlr. bir, aya getmk, bir aya getmmk tereddt etmek, ne yapacan bilmemek. bir aya qaaqda olmaq acelesi olmak. bir aya qbird olmaq bir aya ukurda olmak. 1-lme yakm olmak. 2-ok ihtiyarlamak, ok yalanmak. bir aya o dnyada, bir aya bu dnyada lmne ok az klm kimse, lm beklenen kimse iin sylenir. bir aya orda biri burda bak. bir aya burada bir aya orada. bir ayama baxmaq, bir bana batan ayaa szmek. bir ayanzn altna da baxasnz (baxn) "bizlerin de vain hissedin" anlamnda br sayg ve tevazu ifadesi. bir ayaq getmk temelli gitmek, krp gitmi ve oktandr ortalkta grnmeyen kimseler iin sylenir. bir ayaq il getm! bir misafiri yolcu ederken "tekrar bekleriz" anlammda sylenen bir ifade. bir ayaq snin, bir ayaq mnim ok yava admlaia. bir baltaya sap olmaq bir ie yaramak, bir yerde almaa, ekmeini kazanmaa balamalc. bir barmaq qatqdan (yourtdan) tr tuluu dlmk pire iin yorgan yakmak, kiik veya nemsiz bir ey iin nemli bir eyi mahvetmek. bir ba bir ayaq olmaq 1 -dotasma hareket etmek, el ele vermek. 2-evlenmek, aile kurmak. bir ba uca iki kii veya ey karlatrlrken birinin dierinden biraz daha stn olduunu bildiren bir ifade.

bir ba yuxar herhngi bir ynden bakasmdan stn. bir ba yxar olmaq biraz stn, bira/ fazla olmak. bir badan bir taraftan balayarak. bir ba, min oyna olmaq bir kplku krk karpuz tamak, bir siir ii biiikU' yapmaya ahmak. bir ba min sevdas olmaq olduka ok problemi olmak. bir baa bir dizin dymk (vurmaq) bin piman olmak, hayflanmak. bir batman bal il yemk olmamaq sylenen bir szn lcabul edilemez olduun bildiren bir ifade. bir bezin qr olmaq ayn olmak, birbirinden ijk olmamak. bir bir yluh buraxmaq teker teker kandrmak. bir biri ii z gz olmaq mnakaa etmek. dalamak, birbirini ekememelc. bir birindn geri qalnamaq ayn olmak birbirinden farlc olmamak. bir birin baxmaq. 1-karlkh olaralc bakmak. 2-rekabet etmek. 3-birinin yaptn yapmak, takljt etmek. bir birin daramaq birbiriyle kavga eimek, boumak, birbirini mahvetmeyo almak. bir birin dymk (qarmaq) karklk kmak, heyecan olumak, herkes telaa. endieye kaplmak, ortalk velveleye gitmek. bir birih girmk birbirine girmek, karmakank olmak. bir birin qarmaq 1-birbirine karmak. dolamak, zlemeyecek duruma gelmek. 2-heyecana, telaa kaplmalc, karkhk yranmak. banp arma meydana gelmek, canhhk peyda olmak, hareketlenmek. bir birin sarlmaq birbirine sarlmak. hasretle kucaklamak. bir birin vurdurmaq kavga ettirmek, mnakaa ettinnek, aralarm amak. ... bir birin vurmaq ok aramak. bir birin zncirlnmk birbirine balanmak, pe pee dizilmek, sralnmak. bir birini ba dm k birbirini anlamak.

116

bir birini baa dm mk birbifini anlanamak, bir birini crmaqlamaq birbiriyle kavga etmek, geinememek, birbirine trnak atmak. bir birini didmk dovmek, kavga etmek, boumak, dalamak. bir birini kemk birbirini gerriek iin yarmak. bir birini ksmk birbirini kesmek, kesimek (izgiler, izler vs.). bir birini tainamlmaq birbirini tamamlamak, bir tatn, bir btn meydana getirmek, birbirine ilve olmak. bir brinin azna baxmaq birbirinin azna tkrmek, birbirini tekrar etmek, bir konuda szlemi gibi az birlii etmek. bir birinin bhsin dm k l-birbiriyle yanmak. 2-birbirinin inadna yapmlc bir birinin canma dm k kavga etrriek; tartmak, mnakaa etmek. bir birinin_ dini baa dm mk birbirini anlamamak. bir birinin dilini szsz baa dm k birbirini ok iyi anlamak, ok iyi anlmak. bir birinin lindn qapmaq bifbirinin elinden kapmak, kp kap etmek. bir birinin tini yemk (didmk) (tkn didmk) birbirini ekememek, srekli kavga etmek. bir birinin klgsin gll atnaq birbirlerini gyaplarmda tehdit etmek, birbirlerini sevmemek. bir birinin klgsini qlmclmaq bk. birbirinin klgsin gll atmaq. bir birinin zrin qaldrmaq kavga ettirmek, birbirinin stne kkrtmak. bir budaa xb mii birini siiklmk (trptmk) bir ey hakkmda konuurken biroklann da kufcalamak. bir burum qaynamaq biraz kaynamk, az kaynamak. bir cai deyib min can eitm k birbiflerini ok sevmek. bir cbhdn l rkt etmk ayn izgide olmak. bir cilddn min cild girib xmaq bak. min qlib dm k.
f

bir cr olmaq l-zlmek. morali bozulmak. 2-heyecanlanmak, sklmak. utanr gibi lmak. bir ct alma kimi birbirine ok benzeyen kimseler iin kullanlr. bir ala biraz, azck. bir anaq dar atsaiar, biri d y.er dm z 1-. ok eski, yrtk prtk elbise. 2yz opuflu kimse iin kullanlr. hir eynm saqqzn var, eyn yapdr alnna yaptm kt ii veya aileyi rezil edecek eyi herkese yayma, kimselere bildirme. bir tn hayli, ok, bir sr. bir qqah bak. bir imdik. bir imdik azck, biraz. bir imdik toz kimi yoxa xmaq bir anda kaybolmak. bir uval darnn saymdan oxdur saylmayacak kadar oktur. . bir rk qoza dymz anlamsz. nemsiz, ehemmiyetsiz ey. bir daha 1-bir sefer dah, yine de, tekrar. 2-bundan sonra, artk, hibir zaman. bir dam (damn) altnda yaamaq 1beraber yaamak. 2-evli olmak. bir da altda (altdan), bir da std (stdn) kimse duymasn, gizli kalsn, aramzd kalsn. bir da olub quyuya dm k 1-haber alnamamak. 2-kaybohnak, sesi soluu kesilmek. bir dala iki qu vurmaq bir tala iki ku vurmak, bir sefer zahinet ekmekle iki ii birden yapmak. bir dediyini iki elmmk lfn yere drmemek, ok sayg gstermek, bir dediini iki etrriemek. bir deyib be glmk keyfi yerinde olmak, neelenmek. bir deyib min glsn! neen eksik olmasm, yzn hep glsn. bir d bir de. 1-bir dha, tekraren. 2bundn sonra, artk. 3-ilve, baka, stelik. 4-anilik bildirir; birden bire, bekleneden. bir d qlt elmsin "bir daha byle bir i yapmasn" eklinde uyar.

117

bir dl' d olsa "h, kat'iyen, asla, hibir zaman" anlammda duruma kar tavr bildirir. bir dli eytn deyir eyta diyor ki, bir eyi yapmak dncesinde olmayan; ancak kzgnlk veya herhangi bir drt sebebiyle onu yapmalc istediini ima edenlerin lculland ifade. bir drd yeddi yetim il qalmaq yardmsz, lcimsesiz oimak. bir dri bir smk bir deri bir kemik, son derece zayf, sska. bir dri bir smk qalmaq bir deri bir kemilc lcalmak. son dereee zayflamak. bir dqqara bak. bir dnqh. bir dmqa bak. bir dnql. bir dnql biraz, bir para, bir lokma. bir drnana bel dymz tma bile etmez, ondan olc deersizdir, onun kadar kymeti yolctur. bir dikili aac da yoxdur hibir eyi . yolctur. bir dild danmaq ayn eyi dnmek, dnceleri bir olmak. bir dili var qrx aar iki yzl, riyakr kimse. bir dilim 1 -pe pee, art arda, nefes almadan. 2-bir seferde, bir nefeste. : bir dizin vurmaq, bir bana olc piman olmak. son derece pimanlk duymak. bir dodaq glmk duda kamak, glmsemelc. bir drl 1-bir eit, bir tr. 2-hibir nedenle, hibir vastayla, asla, ne yaptysam. bir elmk birletirmek, birbirine uygun hle getirmek, ayniletirmek. bir ey minib llisini dy d m syleyecek szn varsa konu bakalann veya i baka eyleri kartrma. * bir evli kimi yaamaq ayn evde yaamak, evli gibi yaamak. bir l bir defa, bir kere, bir devre. bir l bir tp qalmaq yalmz kalmak. iibir ld iki qarpz tutmaq bir koltua iki > karpuz almak, aym anda birka ii birden yapmaya ahmak. ' bir li bir ba qalmaq yalnz kalmak, yalnz bama kalmak.
: ; j ; 1 :

bir li yada, bir li balda olmaq bir eli yada bir eli balda olmak, madd durumu iyi olmak, varhk ve bolluk iinde olmak. bir mbiz hayli, olc, fazla. bir ppk oldu udu gy! bir ey kaybolduu vakit, her taraf aranp da blunmadnda sylenir. bir ppy mhtacdr ekmee muhtatr, ok falcirdir. bir r inlik gy sthini dn nlk etmk kapy aaralc darya kmak. bir tk oka, klliyath miktarda. bir fsqrq qopdu ki. . . bir grlt koptu ki.... bir gzd grmk bak. bir gzl baxmaq. bir gzl baxmaq ayn gzle balanalc. 1herkesi ayn gzle grmek. 2-lcendi ocuundan ayrfhamak. bir gz ala drir bir gz sbd salr a gzler iin kullanlan bir ifade. bir gz aya, bir g? aya baxmaq ilcircikli davramak, bir gye peinde yrrken baka eylere de ynelmek. bir gll il iki nian vurmaq bir tala ilci ku vurmak. bir hsir, bir Mmmdnsir olc fakir, yoksul, hibir eyi olmayan kimse iin sylenir. bir xmirdn (undan) yprulub 1birbirinden fark olmayan, mayas ayn olan eyler iin lcullamlr. 2-ayn karalctere, ideale, dneeye sahip inanlar iin lcullanhr. bir xzan oka, bir sr. bir xoruza yk elmk soyup soana evirmek, nesi var nesi yoksa elinden almak. bir iim su kimi ok rahat, ok kolay. bir id barma (li) olmaq bir eye karmak. bir i yapmaq bir i yapmak. bir.Jin linde qaimaq bir ii yapmada aciz olmak, onu yapp bitirememek. bir iin qulamdan (quipundan) yapmaq bir i yapmak, bir ie megul olmak. bir kalafa smkdr ok zayf kimse. bir klm d demmk bir kelime bile konumamak, hi lconumamalc.

118

bir kro d oisun kat'iyen, asla, imknsz, hi anlamnda. hir ksin burnu (bei) qanamamaq 1tehlikeli bir durumdan kazasz belsz kurtulmak, kimseye zarar gelmemek. 2hibir ey olmamak, tehlikeli bir durumdan vs. sa slim kurtulmak. bir ksin toyuuna da atmamaq (ki demmk) kimseyi incitmemek. son derece uysal ve iyi karakterli olmak, herkesle iyi geinmek. bir kitab (quran) sz danmaq (demk) geni bir ekilde izah etmek, konuyu ok geni aklamak. bir kniildon min knl vurulmaq (aiq olmaq) k olmak, vuruimak, ok sevmek. bir kynk t tkmk son derece utanmak, mahcup olmak, yz kzarmak. bir kynk tr tkmk T-Tef iinde klmak, ok alarak teiemek. 2-ok uralmadn, ailmadm bildiren bir alay ifadesi. bir kynk yaxn oimaq bakalanna nispeten daha yakm olmak. bir kynkd qalmaq 1 -fakiriemek, fakir olmak. 2-soyuhnak, nesi varsa elinden almmak. 3-soyunmak, plak lcalmak. bir kynkd qoymaq soyup soana evirmek. bir qalaq yalan demk byk palavra skmak. bir qana min qan etmk intikam almak, cn almak. bir qara pula dymz be para efmez. bir qarm ae, bir qarn tox 1-yan a yar tok. 2-fakir, yksul. bir qarn ry mhtac olmaq bir lokma ekmee muhta olmak, maddi durumu iyi olmamak, yoksul olmak, fakir olmak. bir qarm ac, bir qarm tox bak. bir qarn ac, bir qarn tox, bir qq qanndan qorxmaq lmden ' korkmak, korksundan dmana boyun emek. bir qiibd yola gedsi olmaq uyumak, 'dnceleri ve davranlan birbirine uymak.

bir .qlibd yola gedsi olmamaq uyumamak, dnceleri ve davranlar birbirine uymamak. bir qlib tkmk ayn biime skmak. bir qpiy dymz hibir krymeti,_ deeri yoktur anlammda, nemsiz ey iin syle-'nir. bir qrarla beliii bir dzeni, ahengi, srati vs. deitirmeden muntazam bir ekilde. bir qrnq bak. bir qrtdaq. bir qrtdaq azck, ok az, bir para. bir qoyub min gtrmk bire bin kazanmak, son derece krl kmak. bir qulaq bak. bir qrtdaq. bir qulama bir kitab sz oxumaq en kk teferruatma kadar anlatmak. bir qulandan ahb, o biri qulandan xartmaq (vermk) bir kulandan alp -brn-den - karmak, duyup - yapmamak, sylenen sze ehemmiyet vermemek, nemsememek, sylenen bir sz, ii, teklifi yerine getirmemek, nem vermemek. bir quran sz danmaq (muhatabm inadm krmak, yola getirmek iin) bir konuyu btn tafsilatyia anlatmak, son derece geni bilgi vennek. bir qurtun su imkdn d asan ok kolay. bir misqal dilini qoyb bir batman ba il danr ylenen eye veya sorulan bir soruya bayla cevap verenler iin kullanlr, at gibi kafasm salhyor. bir naxr bir sr. bir narm var qrx yarm imkn snrl, arzusu byk olanlarn kulland bir ifade. bir nfr (nfrin) kimi (qdr) hepsini, batan baa, toplum olarak. bir nfs bir an, bir dakika, bir saniye. bir nqty vurmaq yanlmamak, armamak, hep ayn eyi yapmak, sylemek. bir o qalmd?! acayip bir teklife kar tiksinti veya akayla verilen cevap. bir olanm adn bir qza qoymaq bir genle kz nianlamak. bir olmaq birlemek, ittifak yapmk, anlamak. bir panabada dymz ok deersiz. bir para 1-baz. 2-biraz, bir miktar, bzen. bir para adamlar baz kimseler, bazlar. 1 19

bir para rk kullanir.

un
JJC

ok az bulunan ey iin

bir sl'rd (yerd) duz rk ksmk (bir sofrada) tuz ekmek kesmek, do.stluk.
aiPtauau*. cvucrt.

ytyvM

u m a q Dir-sanurOTiiaK, m

bir rayVjLc3-'-ys)r' i k belirli bir. fkre, bir ahs xrnca can xar ok cimridir. -ouunceye ulamak; rz olmk, anlamak; bir ahya gll atmaq metelie kurun bir rng aimaq 1-bir renge yakm olmak. atnak, hibir eyi olmamak. 2-ona benzemek. bir eir deyib qafiysind qalmaq balabir saathq xlif ok ksa sren mevki, d ii yarm brakmak. nakam. bir kildn min kl dm k bak. nin bir saqqa il iki aq vurmaq bak: bir qlib dm k. gll il iki nian vurmaq. bir iil krm daaqlaru dil m ay bir samad biraz, bir an, bir dakika. ir "bir sille kondururum donuna edersin" bir sayaq (thr) 1-bir eit, bir trl, bir anlammda ocuklara sylenen bir tehdit, ekilde, yle byle. 2-aceleyle, nasl gel- korkutma.ifdesi. diyse yle", zen gstermeden. 3-naslsa. 4- bir taxtas skik olmaq bir tahtas eksik garip, bakalanna benzemeyen. ohnak, kafadan atlak olmak, mantksz bir shnt bir defa. yapmak. ' bif ssl kenik xek or oyia kabui ediK bir taya ok, oka, bir sr. mek. bir teldn asth qalmaq tek bir eye midi bir sviyyd olmaq ayn seviyede olmak, kalmak. eit olmak. bir tel bal olmaq bak. bir teldn asl bir sicillm sz demk uzun uzadya qalmaq. bir thr 1-kt durumda. 2-bir ekilde, nutuk atmak. bir sikidir bir boaz! k. 1-aklsz, serseri, yle byle. aylak genler iin kullamlan bir ifade. 2- bir thr olmq 1-zlmek, morali, asab bekr kimse. bozulmak. 2-durumu deimek, tanr gibi olmak, heyecanlanmak, sklmak. 3-la. bir solua bir solulcta, bir nefeste. bir szl 1-tek kelimeyle. 2-konuulan, lmek, yok olmak vs. tartlan konuyu, sohbeti bitirmek iin bir tik rkdn tr bir lokm ekmek kullanlan bir ifade "zetle, ksaca, zet iin (ahmak, didinmek vs.).. olarak" anlammda. bir tik ryi olmaq kimseye mhta bir szn stnd durmaq inatlamak; olmamak. bir tik ryini lindn almq birinin hep aym eyi tekrar etmek. bir szn be batman balla yemk ol- geimini salamasna engel olmak. maz! kaba ve krc konuan kimseler iin bir tiksi ovsanaya dm k tesadfi olarak bir beldan kurtulmak. sylenir. bir szn bir xndk s ile yumaq ol- bir tutnaq ayn tutmak, birbirinden ayrmaz bak. bir szn be batman balla mamak. bir tk qald, bir smk geriye hibr ey yemkolmz!. bir szn iki elmk szn dinleme- kalmad. mek, itaraz "etmek, ricasm yerine getirme- bir tkc saymamaq aldrrnamak, nemsememek. mek. bir sozn iki elmmk bak. bir bif tk d dymmk mukayese edince birinin dieri karsinda ok deersiz dediyini iki elmmk. bir stkan aya armaq sayg ifadesi olduunu bildirir. ... bir tk qurban (qurbandtr) laf m olarak aya davet etmek. bir stkan aya getmk sayg ifdesi ola- olur! sana kurbandr! bir tkn d yerindn trptmmk rak ay davetine-gitmek. umursamafnak, kle almamak. bir suyu kmk birine biraz benzemek. 120

bir ucdt 1-birtaraftan, bir batan, bir y^a^-2-daimi, devamli: " - bir ucdai bir uca bir eyin bir bandan dier bama. bir ucu m, bir ucu nim saz. bir udum su (imk) kimi (asan) ok kolay, bir udumda derhal, bir anda. bir zn iyib birin tprmk k. verdii kk bir eyi veya yaptm bana kakmak. bir vziyytd qalmaq 1 -hareket etmer mek. 2-bulunduu yerden yukarya kamamak, gelmemek. bir vinti atmr kafs basmyor, akl, hafrzaj5i ^ejm_^^ bTr yana atmaq .Ukaytsz davranlarla kendinden uzaklatrmak. 2-bir tarafa frlatp atmak:

bir yol bir defa, bir kere. bir yolluq temelli. bir yolun yolusu oimaq ayn dncede olmak, ayn eye hizmet etmelcbir yuvamn quu bak. bir bezin qra. bir yuvann quudurlar ayn eye hizmet edenler in kdlanlr. bir zad deynd krpii qalr suyun o taynda hemencecik inciniyor. ksyor. biratm (hiratmhq) bart var ok abuk hevesienen, heyecanlanan. ancak bir ii souna kadar gtrecek kadar sabn. tahamml olmaya, abuk bkan veya yorlan kimse. ______ J_irJkfa--^mTfirm^ oul. torn arasndak ba, akrabahk, yakmlk ba. birbirinin bana atlanmaq yaramazlk yapmak. birc daban szmk bir kere oynayp sahneyi terk etmek. birc lm ar yoxdur he eyin aes vardr. birc qar boyu var boyundan, yandan byk iler yapmaya kalkanlar iin kllanlanbir ifade. birk aartmaq 1-yalamak. 2-bir ite uzmanlamak (kadm, kz). biryi aarmaq yalanmak, ihtiyaiamak, salar aarmak. biryi arsn kzlara aka tarznda sylenen ve uzun mr dileyen bir sevgi . ifadesi. biryini aartmaq 1-yalanmak, ihtiyarlamak. 2-yalanmasna sebep olmak, ihtiyaiatmak. biryinin a vaxtnda (kadnlar iin) yana bama uymayan, yakmayan bir hareket yapldmda sylenen sz. birdn ikiy hi. bir min qazanmaq ok kazan elde etmek. birlli tutmaq nem vermemek, nemsememek. birg yaay yaanaq birlikte yaamak. biri gedir biri glir herhangi bir eym yaplmas iin srarc olunduunu ve araclarn birinin gidip dierinin geldiini bildiren bir ifade.

bir yana txartmaq 1-halletmek, bir sonuca varmak. 2-eitmek, bytmek. bir yana xmaq hayatta, toplumda k.endi yerini bulmak. bir yana durmaq kenara ekilmek. bir yana getmk bir yere gitmek. bir yandan ... o biri yandan ... 1-... yetmezmi gibi dier taraftan da ... 2-...dimi, srekli. bir yandan da sn "hir taraftan da sen" honutsuzluk.bildiren bir ifade. bir yadan hey danmaq drdr etmek, durmadan konumak. bir yasta ba qoymaq evlenmek, .aile kurmak. -: btr yada olmaq akran ohnak, _yata olmak. bir yerd qrar tapmamaq (tutmamaq) rahatszhk dymk. rahatsz olmak, heyecan duymak, yerinde duramank, o .tarafa bu tarafa komak. bir yer, bir gy baxmaq ok dnmek, dnp tammak. bir yer yetim k bir-mevki, makam elde etmek. bir yeyib min kr eimk kaderinden, mevk.isinden memnun olmak. bir yeyib, be vermk cmertlik etmek. bir ytn ok, hayli, klliyatl miktarda, fazla. 121

biri glir biri gedir kalabahk yer, gelip birinin ban yemk 1-ok konuarak gideni ok olan yer. birini yormak._ 2-birinin lmne sebep biri iki eimk tartmak, mnakaa et* "lmalc mek. birinin belin yamamaq birine zorla veya biri iki eliyeksn ha. . ! lcin. sanki her aldatarak bir eyi kabul ettirmek, srtma eyi hlledecelcsin! anlammda bir kinaye yklemek. ifadesi. birinin drisin girmk tahrk etmek, biri iki grmk ok sarho olmak. kkrtmak. biri il Icl m k biriyle inatlamak. birinin haqqn yemk birisinin hakk biri min olmaq son derece artmak, son olan eyi vermemek, kendisi sahiplenmek. derece oalmak. birinin himaysind yaamaq birisi tarabiri suluya kir biri quruya bir grup fmdan himaye edilmek, masraf karlninsan arasnda anlamazhk olduunu bildi- mak. rir__ birinin xdyn elmk birinin hasretini biri l m ^ ^ x u n a i L b i r i n e tuzak kur- ekmek. mak, birinin mahv iin plalTylprnak___irmin stn beini qoymaq abartmk, biribirin atmaq bir iin yaplmasm veya iirneic ^~ ______ suu birbirinin zerine atmak, birbirine birinin zirn qamaq birinden bir eyi~ havale etmek. srarla istemek. birinci mnbdn yrnmk birinci kay- birinin yaym llmk birini kandraralc naktan renmek, elde etnek. yoldan karmak. birin batbilmmk 1-gc yetmemek, biiikd getmk beraber gitmek, birlikte yenememek, galip gelememek. 2- gitmek. ekinmek, korkmak. biryolluq elmk (etmk)l-i i yapp bir birin gz ymk birine sayg gsterme- seferde bitirmek. 2-ldrmek, mahvetmelc. bisdan olmaq olgunlap dmek (kavun, mek. birin qbir qazmaq birisinin aleyhine lcarpuz). almak, birini mutsuz etmek, ona zarar bismillah elmk bir eye yeni balamak, vermek iin gizlice ahmak, ayamn yeni el atmak. altma kuyu kazmak. bistini vurmaq 1-keyf yerinde olmalc, birin qu dili oxumaq tath dille aldat- neesi yerinde olmak. 2-metelie kurun skmak, ok fakir olnrak. mak. birin vrhovu vermk 1-birine yeil k bi n (bimi) aa (soyuq) su qatmaq yakmak. 2-tahrik etmek. 3-cesaret vermek, olmu bir ii bozfnak. cesaretlendirmek. bimi toyuun (da) glmyi gAr (tutur) birini bilirsn, yzn bilmirsn "bu 1-liyakatsiz, yakksz bir hareket iin konuda pek faza bilmiyorsun, dolysyla kllnhr. 2-anlamsz, .gln olan ey iin sylenir. bu ie karma" anlamnda bir uyar. . birini bir id n elmk bir kimsenin bir i bit basmaq 1-fakirlemek. 2-bitlenmek. yapmasma engel olmak. bitab olmaq 1-kararsz lrtk, sklmak, birini qurmaq birini tahrik etmek. rahatsz olmak, ne yapacam bilmemek. 2birini siki vermk k. birinin bam bel- hlsiz olmak, bitap olmak. ya sokmak. bitablq etmk kararszllc, sahrszlk e't. birinin ad var, birinin dad birisi isim mek. bit yol vermk birisine ok yz vermek, yapm, ancak dieri ondan stndr. birinin azna rk atmaq rvet ver- haddini amasma sebep olmak. mek. biti tklmk ok falcir olmak. birinin ban balamaq bktnin bitib brkimk salamlamak, muhkemlemek. daklandm iln etmek. 122

bitin gtnd bir xartmaq kendinden boaz basmaq souk algml socunda bir eyler uydurmalc, laf kannak. bademciklerm ikinliini gidermek iin bitmmi yovan dibindn doulmam bastrarak ilkel bir tedavi uygulamak. dovan axtarr bo hayaller peinde kou- boaz boaza 1-babaa. 2-birbirinin boyor. azm skmaya aharak. bivaxt xoruz kimi banlamaq yersiz, uy- boaz boaza glmk kavga etmek. gunsuz konumak, beklenmeyen bir anda boaz drdi boaz derdi, geim iin ahp abalama. lafa karp konumak. biyabanlara salmaq llere drmek. boaz dediyin qrx boumdur bir szn biz d yerdn xmamq herlcesin kendi- iyice dnp tammadan sylenmesinin ne gre bir asl, nesli ve ahsiyeti vardr. sakmcasn bildirir. biz kei symdik ki..? biz Enneninin boaz (boaza) dymk mnakaa etmek, hama m kfrettik? bir konu zerinde tartmak, ene almak, bo konumak. tartrken taraflardan biri dierine bu sz- boaz dy salmaq ene almak. boulerle memnuniyetsizlimi, duruma itiraz na trtmak, anlamsz trtmaya tutulmak. ettiini bildirir. boaz olmaq -hmile olmak. 2-herhangi biz qail (mid) olduq daza, daz zn bir sebepten dolay birine mnevi borlu (zn) qp.ydu naza hiz ona mitlendik o kalmak, gebe kalmak. da bizi yan yolda brakt, gvendiimiz boaz orta olmaq bakasnm yemeine dalara kar yad. ortak olmak. bizdn k zgsin sox k. imdi de ba- boaz otarmaq otlaklk yapmak, orada kasn hllet,- senin kim olduunu ve ne brada karnm doyurmak, otlanmak, badndn biliyoruz, tecrbemiz vardr kalanndan geinmek. eklinde bir ifade. hoaz toxluuna boaz tokluuna, karm bizi bir d kib doan yoxdur! akayla tokluuna, lcarlnda hibir ey demebirine "lesin, Allah camn alsn" szleri den, yalnz yiyeceini vermek suretiyle sylendiinde karlk olarak "artk annem altrlan lcimsenin hma tarz. ve babam yok ve ben tekrar dnyaya gele- boaz uzatmaq iinmek, kabamalc. boaz yrtmaq haylcmak, barmak, ylcmem" eklinde verilen cevap. bizi dd nn yerdn tapmayb! bk. sek sesle konumak. bizi bir d kib doan yoxdur! boaz zoruna i aparmaq barp arabizi grdy gz yoxdur bizimle d- rak i yaptnnak. man kesilmitir, bizi kskanmaktadr. boaza xmaq 1-bkmalc, usanmak. 2, bizim azmzn yemi deyil bize mnasip haddinden fazla, son derece ok lmalc. deil, ok pahahdr. boaza drtmk 1-tartmalc, bo konubizim bamzda salmanilik yram mak, ene almak. 2-tknmak, attmak, a gzl gibi yemek. acemiliini bende deneme. . bizim kd d bayram olar kader bize boaza glmk grtlaa lcmak, sabr tkenmek, tahamml kalmamak, katlanade gler. bizira qapmzdan kemz bizim eii- mamak. boaza gtirmk (ymaq) canma tak mizden gemez. , bizim pulumuzun iri qancqdr? bizimki ettirmek, bktrmak, usandrmak. boaza kemk baa bel olmalc, slk para deil mi? , bizimki zlzldn, vlvldn keib artk gibi yapmak, musallat olmak. boaza qdr boazna lcadar, grtlana i iten gemi. boaz amaq doymak bilmemek, nne kadar, ar lde, lzumundan fazla. boaza qdr borca girmk grtlana geleni yemek, a gzllk etmek. kdar brcu lmalc, haddinden ok borlanmalc. 123

boaza ylmaq grtlaa kmak, bkmk, usnmak. boaza ymaq grtlaa karmak, bktrmak, usandrmak, bezdirmek. boazacau yemk grtlana kadar yemek, doyana kadar yemek. boazda tikan gyormk konuamamak, konuacak durumda olmamak. boazdan artrmaq (ksmk) boazmdan kesmek, yemee fazla haramamak, gndelik masraf ksmak, kanaat etmek, yemek imeye fazla para harcamamak. boazdan kemmk boazmdan gememek, kendinden uzakta veya yannda bulunmayan ok sevilen birini dnerek yemek yiyememek, yalnz yemek yemeden dolay rahatszik duymak. boazdan ks n k kanaat etmek. boazdan yuxar danmaq (demk) iten gelen duyguyla konumamak, palavra skmak.

boaz ilmk boaz lemek, breyler yemek, enesi ahmak. boaz kndird olmaq 1-klmaz duruma dmek, skntda olmak. 2-zor, tehlikeli durumda olmak. boaz qovumaq nefes lamamak, boaz tkanmak. boaz qurumaq boaz kurumak. 1-ok susamak. 2-hayret, korku, aknhk vs.'den dolay donakalmak. cevap verememek, konuamamak. 3-byk korku geirmek. boaz im k durmadan bireyler yemek. boaz tovlanmaq iltihap vs. sonucu boaznn i kzarmak, gcklanmak. boaz tutulmaq nutla kurumak, konuamamak, boulur gibi olmak, sesi kmamak. > boazma (boazna) diri iln dolasalar (soxsalr) da (quruun tkslr d) asla, kat'iyen, ne olursa olsun. boazn dlinsin! (qovusun) fazla yemek boazdan yuxar gayri samim, iten gel- yiyenlere veya sevilmeyen birisinn bir ey yemesi esnasmda beddua anlamnda sylemeyen (konuma. sz). boaz aimaq boaz almak, itah nen bir iide. artmak. boazma balamaq zoia veya hile ile bir boaz armud sapla kimi naziki m k eyi kabul ettirmek, zerine ykleriek. (nzilmk) boynu armut sapma dnmek, boazma at sal! git de boynuna ip geir! ok zayflamak. onur krc ve erefsizcesine bir i yapanlaboaz armud saplana dnmk bk. ra.sylenen hakaret ifadesi. boaz armud sapla kimi naziklmk boazna kmk grtlama kmek, ye(nozilmk). nerek bir eyi yaprnaya mecbur etmek, bir boaz biilmk (kilidlnmk, tikilmk) eyi yapmaya mecbur etmek. yemek yiyememek, boazndan bir ey boazua ip salnaq 1-boup ldrmek. 2gememek. cimrilik etmek, eli sk davrnmak, maln boaz bo qalnaq a kalmak. yememek. boaz el bi) gavalnnla deilib! gr ve boazna keirtrak boynuna germek, yksek sesle konuan kimseler jin syle- uhdesine brlcmak, birisine brkmak. boazna kndir salmaq 1-kendini asarak nir. boaz ld qalmaq dara dmek, zor du- intihar etmek. 2-bir eyi yapmamak veya vermemek iin elinden gelen her eyi yaprumda kalmak. boaz l vermk grtlandan yakalan- mak, mzklk yapmak. 3-kendine tbi etmek. 4-cinrilik etmek, eli sk davrnrnak, yakalamak, ele gemek. boaz ... lind olmaq birinin eline d- mak, mahn yememek. boazna kndir slsan (salsalar) d asla, mek, ipi birinin elinde olmk. boaz lin kemk grtla eline gemek, kat'iyen. boazna qdr borca batmaq (dm k, kurtulamamak. boaz glmk boaz mukozalar i.mek, girmk) grtlama kadr bora girmek. boazna qdr yemk ok yemek, grtlailtihaplanmak. ma kadar yemek. 124

boazna quruun doldurmaq ikence vermek, eziyet etmek. boazna saxlamaq karm tokluuna bakmak, yannda saklamak. boaza sarimaq grtlamdan yapmak. boazna rik xnaq (olmaq) bak. boaz orta olmaq. bazua i girsin bak. boazn dlinsin! boazhda bamaq tay qalb? neden konunuyorsun? neden susuyorsun? boaznda dynlnmk boazmda dmlenmek. 1 -sylemek istediini heyecan veya zntden dolay syleyememek. 2heyecan, korku veya zntden dolay yemek yyememek. _ boaznda (tik) qalmaq boaznda kalmak. 1-azmdaki lokmay yutamamak. 2arzusuna laamamak, ukdesi iinde kalmak. boaznda qalsn! boaznda kalsn, zkkm olsun! haram lsun! boazmda qoymaq 1-bakasnm yiyeceine gz dikerek lokmasn yutturmamak. 2-yemesine izin vermemek, yemein ortasnda engel olmak. boaznda yonuq xmaq bomaca hastahma yakalanmak. boazndan artrnaq (ksmk) boazmdan artrmak, masraf ksmak, yiyeceinden keserek para toplamak, kanaat etmek. boazmdan assalar da asla, kat'iyen. boazndan xarb vermk 1-kendine ok yarayacak olan eyi mecburiyet karsnda bkasna vermek. 2-kendi rzkm, lokmasn blmek. boazndan xarmaq nasip olmamak, ksmet olmamak, elinde olan bir eyi kaybetmek. boazmdan (rk) getmmk (kemmk) 1-bazndan gememek, sevdii bir kimsenin yokluu veya yoksulluu dolaysyla bir yiyecei yalnz bama yemekten znt duymak, rahat rahat yiyememek. 2-korku, srap veya bka bir sebepten dolay hibir ey yiyememek. boazndan ksmk boazmdan kesmek, yiyeceinden kanaat etmek. boazndan trmk . yemek, yutmak.

boazndan su kemmk kahretmek, son derece kederlenmek, zlmek. boazndan tutmaq boazm skmak, grtlandan yapmak, kmldamasna imkan vermemek. boazndan tutsan can xar sska, ok zayf kimseler iin kullamhr. boazndan zaa trmk . yemek, yutmak. boazndan yapmaq grtlandan yapmk, sktrmak, zor durumda brakmak, bir ey iin mecbur etmek. boazndan yarhn qoparmaq yetkilerini elinden almak. boazn artlamaq ksrerek boazn temizlemek. boazm basnaq rvet vermek, ssmas iin bir eyler vermek. boazn crmaq 1-yksek sesle konumak. 2-bak. boazn yrtmaq. boazn cc boaz khni zmk kafasn koparmak. bam keserek ldrmek. boazn islatmaq . biraz iki imek, alkol almak.. boazn kndirdn qurtarmaq bynunu ipten kurtarmak, ok zor durumda kurtulmak. boazn kndir vermmk teslin olmamak. hoazn qhr tutmaq hrsndan, hiddetinden boularak alamak istemek, lkin alayamamak. boazn qurutmaq 1-kt duruma drmek, korkutmak, geri ekilmee mecbur etmek. ar hkaret, heyecan, korku veya hayretten dolay cevap verememek. boazn sxmaq . 1 -grtlam skmak. 2birisini ok zor durumda brakmak. boazn zmk 1-ok sktrmak, yakalayp vazgememek. 2-kafasn koparmak, bam kesmek. boazn yalamaq rvet vermek. boazn yalamaq alkoll iki imek. boazn yrtmaq boazn yrtmak. 1barmak, "btn gcyle haykrmak, grtlam yrtmak. 2-bouna konumak. bozmn gen (qahn, youn) yerin saimaq 1-btn gcyle barmak. 2yksek sesle alamak. 125

boaznn yolu qufmaq hayfet etmek, korkmak, cevap verememek. boma basmaq 1-iki elinin avu iiyle birinin kafasma bastrrcasna vurmak. 2dert, bel, hastalk vs. kapasn anlammda iki elin avu ileri ile birine gnderme yapmak. boma xarmaq bak. boma basmaq 2. anlamda. bol gtrmk 1-havalanmk. 2-beysbol gibi baz oyunlar oynamak. bolan solanhq olsun! bolluk olsun! bomba atmaq bomba atmak, bombalamak, bomba frlatmak. bomba kimi ssinmk bomba gibi patlamak, artc bir haber yaylmak. bombardman etmk (eimk) bombardman etmek, bir yere top vs. ateli silahlarla bomba yadrmak. bomboz bozarmaq 1-tamamen boz renge brnmek, rengi sohnak. 2-son derece can sklmk, skmtdn rengi kamak. boraum vurmaq topra bel ile ilemek. borc almaq bor almak, geri vermek kaydyla birinden para veya bir ey almak. borc bilmk bor bilmek, bir eyi yapmay kendine bor, grev bilmek. borc etmk bor almak, bor olarak birinden para veya baka bir ey almak. borc xrc elmk bakasmdan bor almak, borlanmak. borc xrcl almaq borlanarak almak. borc xirtdy xmaq haddinden fazla borcu olmak, bor grtlaa dayanmak. borc olmaq bor almak, vazife olmak, karh verilmesi icap etmek. borc olsun 1-alacam olsun! 2-borcum olsun. borc vermk bor vermek, geri vermek artyla birine para veya baka bir ey vermek. borca batmaq borca batmak, borlanmak. borca dm k (girmk) borca girmek, fazla borlanmak, fazla bor almak. borca salmaq kendinde olmad iin bakasndan bor etmesine sebep olmak. borca tutmaq borcuna karhk ahnak, gtrmek.

borcdan xmaq 1-borcunu bitirmek. 2kendine jfplan bir eyin karhn demek, vermek. borcdan qurtarmaq btn borlarmr deyip bitirmek. borclu xartmaq borlu karmak. 1birine-iyilik etmek, minnettar brakmak. 2fazlsyla bir eyi ald veya yaptrd hlde, mnev olarak muhatabmdan geride olmasna ramen konumalar veya tavrlan ile kardakini alt etmek ve keridini stn gstermek. borclti elmk birine iyilik etmek, minnettar brakmk. borclu qalmaq brlu kalmk, borlu olmak, madd veya mnevl olarak borlanmak. _ borclu qalmamaq borlu kalrnamak, borcunu demek. borcum (borcuraa) deyil beni ilgilendirmez! borcun (borcuna) deyil seni ilgilendirmez! borcunu qaytaran adam kimi. . . ok asabi, rahatsz bir insan gibi. borcunu dmk borcunu demek. 1boreunu vermek. 2-vazifesini yerine getirmek, yapmak. borcunu vermk 1-borcunu vermek, ald bor para veya eyi geri demek, vermek. 2-grevini yapmak, vazifesini yerine getirmek, kendine yaplan bir iyiliin karlm demek. bordaa balamaq 1-besiye almak. 2yedirip iirmek, rahat bir hayat srdrmek. bordaq dvr hayvanlann besiye ahnd devir. bordaqda saxlamaq bak. bordaa balamaq. bostan kmk dostluk lcurmak. yakmhk gstermek, yakm arkada olmak, srrn amak. bostan olmaq baz organlar, gz, parmaklarn eklem yerleri vs. imek. bostan pozan her eyi berbat eden, iyiyi kty birbirinden ayrt edemeyen. bostan poxu kimi im bandan byk laflar etme, yerini bil.

126

bostam bar gtirnimk emekleri boa gitmek, emeinin karhm alamamak. boStanma da atmaq (saimaq) satamak, tenkit etrnek, zerine yklenmek, dokunakl laf sylemek. bo ambar sapsz krk al ha al bak. iind yel ahp yelknlr oynayr. bo atb dolu tutmaq bo atp dolu vurmak. 1-doruluuna inanmadan syledii ey gerek kmak. 2-bir eyden beklemedii iyi bir sonu elde etmek. bo beik grmysn! 1-oeuunun bana bir ey gelmesin. 2-ocuksuz kalnayasm, ocuun olsun. bo bo daumaq lafazanlk etmek, anlamsz konumak. bo bo gzmk hibir i yapmdan gezmek. bo xmaq bo kmak, uriduu gereklememek. bo damarndan tutmaq damarna girmek. bo danimaq (sylmk) bouna konumak, yersiz, uygunsuz konumak, faydasz konumak. bo dayanmaq bo durmak, i yapmamak. bo doianmaq isiz gsz dolamak. bo durmaq (oturmaq) bo durmak, herhangi bir ile megul olmamak, bir i yapmamak. bo l il 1-hibir ey elde etmeden, hibir eye sahip olmadan, elinde hibir ey olmad hlde. 2-elinde hibir'ey olmadan, eli yalm. bo iikirlr yrtmk anlamsz fikirler ileri snnek, bo gzmk b gezmek, hibir i yapmamak. bo hay ky bouna brp arma. bo il mul olmaq yararsz i yapmak. bo qalmaq bo kalmak, isiz kalmak. bo qaytmaq bir ite veya bir konuda baar elde edemerhek. bo qaytarmaq bireyler vermemek, istedii eyi vermeden geri gndermek. bo qaytarmamaq bireyler vennek, eli bo dndrmemek. ho qoymaq isiz brakmak.

bo olmaq 1-ii olmmak. 2-hr olmak. 3anlamsz yaamak, hibir amac olmamak. bo tutan brk ksr yapaca eyi hissettirmeyen ve zaman gelince de onu en iddeth ekilde yapan insanlar iin lallanhr. bo tutmaq bir eye cidd eilmemek. bo vdlr vermk kandrmak, aldatmak. bo yer danmaq bouna konumak, sz dinlenmemek. boa xarmaq sonusuz brakmak, hi etmek, hie karmak. boa xmaq 1-iini yapp bitirmek. 2sonu hi olmak, hibir ey elde edememek, heder olmak, bir sonu kmamak. 3(kurunu vs) hedefi tutturamamak. boa getmk boa gitmek, (harcana emek, para vs.) hibir ie yaramamak. ba qoymaq bir eyden ciddi aslmamak. boa qoysan dolmaz, doluya qoysan gtrmz boa koysan dolmaz, doluya koysan almaz, her ikisi de verimsiz olan iki k karsmda kalnd zaman iin iinden klamadn, uygun bir are bulunamadn belirtmek iin kullamlan bir ifade. boboazlq etmk (elmk) boboazhk etmek, gereksiz, yersiz ve dncesiz szler sarf etmek, lafazanlk etmek. bodaa qoymaq belirli bir sre topra ekmemek, dinlendinnek, dinlenmeye brakmak. boqab dibi yalamaq yaltaklanrnak. boluqda barmaq sonu almmayacak bir i yapmak. bouna atmaq bouna kurun anak, amasz, gyesiz, hedefsiz almak, boa kurun skmak. boy atmaq 1-bymek, boyu uzamak. 2ilerlemek, tecrbe kazanmak, pimek. boy boya vermk (birka kii) ayakta durmak, yan yana durmak. boy buxununa biilmk tam uygun gelnek, yakmak. boy buxunundan utan ayp deil mi! boyundan utan! boy demk 1 -kendini vmek, kendini methetmek. 2-sama sapan konumak. boy durmaq suyun derinliini lmek veya anlamak iin ayaklar aada olduu ekilde suyun dibine doru inmek. 127

boy grm yeni gelinin yanma hediye gtrerek ilk defa gid, gelin olmu biriyle lk defa yaplan grme. boy oxamaq ocuu severken gzel szler sylemek. boy imk birisinin boyunu lmek. boy vermk boy vermek. 1 -bymek, boy atmak. 2-boy veya uzunluk olarak eit olmk. 3-(su seviyesi) insan boyunu amamak. boy vermmk boy vermemek, derinlii insan boyunu amak. boya almaq 1-kendi etrafna, bama toplamak. 2-boya kapmak, boyanmak. boya baa atdrmaq bytmek. boya baa atmaq bymek. boya baa xarmaq (yetirmk) yetitirmek, bytmek, ortaya karmak, terbiye etmek. boya baa xmaq (yetim k, yetmk) yetimek, bymek, yam bam almak. boya (boyuna) brabr boyu beraber, insat boyuna eit. boya vermk boy vermek, boyu uzamak. boyaxana kp deyii boyac kp deil ki (hemen daldrp karasn), ok da kolay deil. boykot etmk boykot etmek, birine tepki duyduunu bildirmek gyesiyle ilikisini kesmek. boynu allaf xoruzunun boynuna dnmk imanlamak, yalanmak. boynu armud sapna (saplana) dnmk boynu armut sapna dnmek, zayfiamak. boynu boyunduruqlu esir, esarette olan, esir gibi yaayan. boynu buruq qalmaq boynu bkk kalmak, ne yapacam bilememek, resiz kalnak. boynu iynin qslmaq zavall duruma dmek. boynu glmk boyundrua koulmaktan dolay hayvanm boynundaki et imek. boynu qldan nazik boynu kldan ince, bakasnm isteini reddetmeyen, ok nazik, kibar olan kimse. boynu qrlm bir ii kt veya hatal yapnca edilen ilenme ifadesi.

boynu qoltuqalt grmk edilen nasihalkri dinlemeyiq burnunun dorultusuna ginek ve yaptklarnm cezasm ekmek. gereken dersi alp tecrbe kazanmak. boynu snm boynu knlasca, bir beddua. ilenme ifadesi. boynu smsn! boynu knlsn! lsri! gebesin! ilenme ifadesi. boynu tkdn nazik olmaq birinin karsmda sulu olmak, birine boyn emek. boynuma biilmyib ki! alnma m yazlm! yapmaya mecbur muyum! boynun altnda qalsu boynu altmda kals! birbeddua ifadesi. boynu iynind qalsn! resiz kalveresin! boynun qrlsn (snsm!) boynun krlsn! lesin! eberesin! ilen ifadesi. boynuna almaq 1-boynuna almak, bir eyi bor veya dev gibi zerine almak, hdesine gtrmek. 2-iledii suu vs. kabul etmek. boynuna atlmaq boynuna sanlmak, kucaklamak. . boynuna atmaq stne atmak, kabahaf . suu bakasma yklemek. boynuna balamaq zorla kabul ettirmek zerine yklemek. boynuna biilmk birine bir ey yaki mak; uygun gelmek. boynuna anta asmaq bak. boynuna toba salmaq. boynuna kmk zerine almak, rz olmak, uhdesine almak, yapacan taahh etmek. boynuna dm k 1-zerine dmek, uhdesinde kalmak, uhdesine dmek. 2-inat etmek, terslik etmek. boynuna gtrmk zerine almak, yapacam taahht etmek, stlenmek. boynuna (boynundan) xa asmaq (salmaq) Hristiyan dinini kabul etmek. kendi dinini terk ederek hristiyan olmak. boynuna ip salsan da ... asla kat'iycn kesinlikle ... boynuna keirmk (keirtmk) boynuna geirmek. 1-boynuna asmak. 2-uhdesinc. zerine brakmak, havale etmek.

128

boynuna qoymaq 1-itiraf ettirmek. 2- isteyen bir ii atmak. 4-stnden atmak, mecbr etmek, rz etmek, kabui ettirmek. cann, yakasm bir eyden kurtarmak. 3-zerine yklemek, zorla kabul ettirmek. boynundan torba asmaq dilenmek, dilenboynuna mindirmk haddinden fazla yz cilik etmek. vermek, martmak, bama karmak, boynundan vurub xartmaq g tatbik boynuna minmk biri zerinde kesin h- etmek. kimiyet - kurmak, otoritesi altma almk, boynunu burmaq 1- boynunu bkmek, kendi iradesini elinden almk, her istedii- mazlum mazlum durmak, zavalh durumda ni yaptrmak. olmak. 2-ha emek, teslimiyet gstermek. boynuna minnt qoymaq yapt iyilii, boynunu bkmk boynunu bkmek. 1saygy vs. baa kakmak, yze vurmak, kendine acmdraeak tavr taknmak. 2hatrlatmak, bakasm kendine borlu - acizliini, resizliini kabul etmek, resiz kalmak. 3-zgn, mahzun, zavalh bir karmak. boynuna rkn dolanmaz (dolamaz) ok ekilde durmak veya oturmak. boynunu ymk dayak atmak. cezalandrgl, ok kuvvetli kime. boynuna vlad (uaq) dm k hmile mak, dersini vermek. boynunu qsmaq zavalh bir ekilde durkalmak. boynuna sarlmaq boynuna sarlmak, mak, boynunu omuzlan arasma ekmek. boynunu sabunlanm ip keirmk kenkucaklamk. dini lme vermek, bilerek lme doru boynuna srmaq zerine yklemek, boynuna tklif glmk zerine vazife, gitmek. boynunu sndrmaq 1-cezalandrmak, ders grev dmek. boynuna torba asmaq 1 -dilenmek, dilen- vermek. 2-geriletmek, gerilemesine, vazcilik etmek. 2-aldatmak, kandrmak. gemesine sebep olmak. boyuna torba salmaq 1-aalamak, boynunu ax tutmaq dimdik durmak, hkaret etmek, tahkir edici bir ii yaptr- ekinmemek. mak, cezalandrmak. 2-diIenmek, dilencilik boynunu uzatmaq 1-bakmak, baknmak, etmek. bam uzatarak bakmak. 2-her eye, her boyuna yxmaq stne yklemek, bir cezaya rz olmak. suu birinin zerine yklemek, isnad et- boynunu vurmaq 1-boynunu vurmak, bam keserek. idam etmek, ceza olarak mek. boynuna yklmk 1-bir ii birinin zeri- ldrmek. 2-frsat dtnde byk kne yklemek, uhdesine brakrnak. 2-kabul tlk etmek, mahvetmek. boynunu vurdurmaq idam ettirmek. kafaettirmek. ^ boyunda boyunduruq damaq zor ve sm kestirmek. boynunun ardna vurub qovmaq kovar bir i yapmak. boynunda qalmaq boynunda kalmak, mak. boynunun ardn (dalm) grnd hibir sorumluluu zerinde kalmak. boynunda olmaq 1-uhdesinde olmak, ze- zaman, asla. rinde olmak, yapmas gerekmek. 2-hmile boynunun ardm (daln) qamaq armak, kendini kaybetmek, ne yapacam olnak, ykl olmak. boynunda uaq qalmaq bak. boynuna bilmemek, zor durumdan k yolu aramak. viad (uaq) dm k. boynundan aslmaq birine yk olmak, boyu bir qar, saqqal iki qar ok ksa boylu kimse, birinin srtndan geinmek. boyu dolu olmaq hmile olmak. boynundan assalar da^.. kat'iyen! asla! boynundan atmaq 1-zerine almamak, boyu var dvc, al yoxdur zrrc ya inkr etmek. 2-bir ii yaparak hafflemek. ile hareketleri ve davranlar birbirini tut3-stnden atmak, zerindeki sorumluluk mayan kimseler iin lcullanlr. 129
r

boyun almaq uhdesine almak, zerine almak. boyun boyuna durmaq (vermk) 1-yan yana durmak. 2-zavalh bir ekilde boyunlann bkerek durmak. boyun burmaq 1-boynunu emek, meyus olmak. 2-bir eyi kabul etmek anlammda boynunu bkmek. boyun ti olmaq sakz gibi yapmak, peini brakmamak. boyun ymk 1-boyun emek, istemeye istemeye kabul etmek, uymak, tbi olmak, hkimiyetini kabul etmek. 2-yalvarmak, karsmda alalmak, minnet etmek. boyun yer girsin! bak. boyun yr altda qaisn! boyun qarmaq (qartmaq) 1-bir eyi kabul etmemek, zerinden atmak, imtina etmek. 2-verdii sz tutmayarak zerine ald bir ii yapmamak. boyun qamaq birine kar mahcup olmak. boyun qoymaq raz olmak, zerine almak, uhdesine almak. boyun olmaq 1 -sz vermek, vaat etmek. 2kefl olmak. boyun olsun boyunduruq taplar i yapan olursa vasta bulunur. boyun symk okamak, sevmek. boyun tutdurmaq kabul etmek. boyun tutmaq 1-kendi zerine, uhdesine almak. 2-itiraf etmek. 3-teslim olmak. 4direnmek, mukavemet etmek. boyun vermk 1-hkimiyetini kabul etmek, buyruk altma girmek. 2-rz olmak, uhdesne almak. boyun yr altda qalsm! lp mezara giresin! hoyuna biilmk tam uygun olmak, zerine oturmak. boyuna boz ip (ip, qatma) tutum! (lm!) bak. boyuna kfn biim!. boyuna kfn biim! lesin! mezara gmeyim! anlamnda beddua ifadesi. boyuna qam lm! bak. boyuna kfn biim! hoyuna qurban samirniyetle kullamlan bir sevgi ifadesi.

boyunard elmk zerine ald ykiimll, sorumluluu yerine getirmemek, verdii sz yerine getirmenek, kendine verilen bir ii yapmamak. j boyundan utan yama, boyuna, mevkine uygun hareket etmeyen insanlar iin kullanlan bir ifade. boyunduruq altna girmk boyunduruk altma girmek, tbi olmak. boyunduruq altnda olmaq boyunduruk altnda olmak, esaret, zulm, bask altnda olmak. boyunduruq yolda 1-. e, zevce. 2-i arkada. 3-zor gnlerin dostu. boyunti olmaq rahatszlk vermek, sakz gibi yapmak. boyunu oxamaq vc szler sylemek, vmek boyunu yer soxum lesin! mezara gmeyim! anlammda beddua ifadesi. boz boz baxmaq ters ters bakmak, kt kt bakmak. bozba qzdrmaq yaltaklk etmek. bht almaq (aparmaq) hayret etmek, dnceye dalmak. bhtan atmaq (demk, etmk, elmk) birine yaplmam, olmam bir eyi isnad etmek, iftira etmek. bhtan vurmaq iftira etmek. bhtana dm k iftiraya maruz kalmak. bht getmk hayret etmek, armak, derin dnceye dalmak. bk elmk sahip olduu bir eyi ona buna datmak. bik blk elmk (etmk) blk blk etmek, para para etmek, krmak, paralamak. blk blk olmaq para para olmak, gruplar hline gelmek. brk qapmaq (qoymaq) aldatmak, kandrmak. brk qazi elmk yapt ileri gzden geirmek. brkmz dyi ik d ck birinin bir ii mutlaka yapmas konusunda sylenen uyar ifadesi, sonra klahlar deiiriz. brkmz trs d r aramz bozulur. brkn anann qoltuunda qalsn! lesin! geberesin! 130
>

brkn qoy altdan (altna) otur stnd ranmamak, terbiye ve nezaket kurallarna (stn) yaptn bu i veya hareketten uymamak. dolay utanmahsn, utan duymalsn. byk sual altnda olmaq kesin bilinmebrkn uca qoy bak. papan uca qoy. yen, pheli olan ey. brkn yri qoymaq dnya umurunda byk tiksini qula boyda etmk olmamak, hibir gailesi olmamak. (elmk) kuba yapmak, para para brkn gy atmaq (tullamaq) ok doramak. memnun olmak, ok sevinmek, sevinten bykclik elmk byklk etmek, bhavalara umak. yklk yapmak, byklk gstermek. brkn qabama qoyub fikirl m k byki byiik, kiikl kiik olmaq bapkasm nne koyup dnmek, iyice ykle byk, kkle kk olmak, herkesle iyi geinmek, her atmosfere uyabildnp tammak. brkn yan qoymaq 1-kendini stn mek, saygl davranmak. byklk etmk 1-byklk gstermek, grmek. 2-efelik yapmak. brkn yanqlc qpy birinin veya yak- yol gstermek, birisi iin kayglanmak, nnm kt bir i yapmas durumunda tenkit yardmc olmak. 2-emir vermek. ve memnuniyetsizlik ifadesi olarak kulla- byklk gstrmk 1-byklk gstermek, efendilik gstermek. 2-bakanhk, nlr. brkn (papan) yer soxmaq kepaze liderlik etmek. byklk satmaq byklk taslamak, etmek. rezil etmek. b eimk kurum satmak, bakalarma bbrlenmek, kibirlenmek, kendini byk gstermeye almak. yksekten bakmak. bvl etmk iemek. byksz qalmaq nndeki byk ve byn tkmk (koyun) ishal eklinde tecrbeli kimsesini kaybetmek. dklamak. byrars olmaq rahatsz etmek, engel byrk ya iind zn kimi zmk rahat olmak, ayak ba olmak. byrdn xmaq aniden, beklenmeden yaamak, gzel yaamak. byrk yanda bslmk ku style ortaya kmak, grnmek. beslemek, korumas aftmda tutmak, her byrdn girm izinsiz, habersiz gelen eyden korumak. kimse. beklenmeden, aniden byr st qalmaq yatalak olmak; hasta byrdn trm ortaya kan ey iin sylenir. yatandan kamamak. byr st yatmaq tembellik etmek, hi- by vermk kendini vmek, yksekten bir i yapmamak. atmak. byr st yxlmaq diz kmek, nesi var brak etmk kusurlu, zrl olduu iin faydasz kabul etmek. nesi yoksa kaybetmek. byr stnd uzanmaq 1-yan yatmak. 2- bu az burunla!? bu yzle m? bu ayaqdan bylesine. iten gnlsz yapmak. byrn yamamaq 1-birine eklemek, ya- bu baqa msl bu beni tatmin etti. bu baqa shbtdir ikna olduunu bildimamak. 2-havale etmek. byrn yer vurmaq 1-br stne ren bir ifade. bu da (knd, k) mnim, o dr yatmak, uzanmak. 2-hibir i yapmamak. byk byk danmaq bandan byk (knd, k) snin olduka ok fazla dolaarak bitkin den kimselerin kulland bir iaflar etmek, kibirli lafiar etmek. byk danmaq byk konumak. 1- ifade. yksekten atmak. 2-iinmek, bbrlen- bu dnyadan (dnyann adam) deyil davranlar, hareketleri, dnceleri zamamek. 3-haddini bilmeden, kaba konumak. byk kiik tanmamaq byk kk na uymayan kimseler iin kullanhr. bilmemek. kaba davranmak, edebiyle dav- bu dnyadan getmk (kmk) tmek. 131

bu dnyam trk etmk lmek. bu kol o girn kol deyil onun yapaca i bu evd cin var? elimle braktm ey deil, o beceremez. nereye kayboldu? bu kol sn girn kol deyil senin yapacam bu l vurub bu li ksib yakm olan ancak i deil, sen beceremezsin. birbirinden ksm kimseleri bartrma bu qap mnim, o qap snin dolanmaq esnasnda sylenen bir ifade. (gzmk) evinde pek fazla durmayan, bu gn (il) lmsn, bildir (dnn) durmadan gezen kimseler iin kullanhr. lmsn ani bir darbe sonucu veya tesad bu qdr bu kadar. 1-bu kadar (genelde psikolojik durumdan dolay baylan kim- okluk bildirir). 2-bitti, artk syleyecek bir seler iin sylenir. sz kalmad (sohbete, konumaya, sze son vermek iin kullamlr). bu gn sabah ok yakmda, bugn yarn. bu gn sabaha saimaq bugn git yann gel bu qulandan alb (vurub), o biri qulandan trmk (xartmaq, demek, oyalamak. bu gn sabahlqdr 1-ok yaayamaz, keirmk, vermk) bir kulandan girip lm yakmdr. 2-bir iin veya olayn ok brnden kmak, duyup yapmamak, sylenen sze ehemmiyet vermemek, yaknda olacan bildirir. bu gn var sabah yox hayatn geici ol- nernsememek, sylenen bir sz, ii, teklifi yerine getkmemek, nem vermemek. duunu bildirir. bu gn varam (varsan) sabah yoxam bu lap a oldu snr aan bir davran iin kullanlan bir ifade. (yoxsan) bak. bu gn var sabah yox. bu gndn tezi yoxdur bugnden tezi yok, bu meydan, bu (da) eytan herhangi bir eyi ispat etmek iin delil, esas gstermek en ksa zamanda yaplmas gerekir. bu hara san idir uygun olmayan bir anlammda kullanlan bir ifade. bu mnim zm, bu snin zn herhangi davran veya hareket iin kullamhr. bu hl harasdr henz sona ermedi, he- bir olay veya durum karsnda kan synz bitmedi, arkas var, daha iin balang- lentileri rtmek veya gerei ortaya karmak iin birinin dierine tartma iin cdr. bu xmir (xmir) (hl) ox su (lazm- ettii teklif. bu minval il (minvalda) bu ekilde, dr) aparacaq (aparar, gtrck, gtrr) "bu henz bitmedi, uzun zaman byle, bu tarzda. devam edecek" anlamnda, ok zaman, ok bu onun gt deyil! buna onun gc yetdikkat, deneme, emek sarfedilecek bir i mez! bu lsn! bir yenin ifadesi. iin kullanlr. bu xna o xnadan deyil bak. bu xma o bu sn lsn! dostlar arasmda edilen en kutsal yemin. xnaya oxamr. bu xna o xnaya bnzmir (oxamr) bu siz baha oturar! bu sana pahalya durumun, vaziyetin ok zorlatn, patlar! anlamnda uyar veya tehdit ifadesi. arlatn, ' ncekine benzemeyen bir bu sz aramzda qalsn kimseye syleme, aramzda kalsm. durum ortaya ktm bildiren ifade. bu ilki sr bildirki sry cib cib bu yannda. . . o yamnda sanda. . . soyrdir tecrbesiz birinin yah bal, tec- lunda. rbeli bir kimseye akl vermesi durumunda bu yel haradan sir "bu durumun sebebi nedir, bunu meydana getiren sebep nedir!?" kullanhr. bu istiy kim dzr zorlu veya zorlayc bir vaziyet karsmda duyulan rahatszh sebeplerin beklenmedik sonular dourdu- veya hayreti dile getirir. unu hatrlatmak iin sylenir, "ne yapsak bu yoldan qayt! akhn bana al! hata yapyorsun! aresi yoktur" anlannnda. bu klk kemz bu dalavere, fnldak baarl olamaz anlamnda. 132

bucaq aramq 1-saklanmak iin yer aramak. 2-her yere bakmak, aramak, gz gezdirmek. bucaq bucaq dolanmaq (gzmk) her taraf aramak, gezmek. buda dolu olmaq mah mlk ok oimak, zengin olmak; ekini verimli olmak. budaq atmaq (vermk) dllara ayrlmak, kollara ayrlmak; dallar olumak, dal karmak. bugn sabah elmk srndrmek, bir ii yapmamak, bugn git yarm gel etmek. bugnk gnd 1-bu zamanm artlarnd. 2-imdi, u anda. bugnk gnl yaamaq gnn gn etmek. bu olub (bulamb) havaya umaq yok olmak, kaybolmak, heder olmak, bouna gitmek. bu vermk bhar tatbik etmek. buaya glmk (inek) iftleme arzusu uyanmak, iflleme vkti gelmek. buda bazarna qoymaq mahna deerinden fazla fyat bimek. buda bazarnda zn grmk kendini dev aynasmd grmek. buda ryinin buynuzu olar insan yaad gzelliklerin ve mutluluun kymetini bilmez bir olumsuz davranta bulunur ve ekmeinden olur. buda yeyib Crint'dn xmaq hibir kaygs olmamak, hibir ey iin kayglanmamak. _ budann qarn yarqdr herkesin -asl, nesli, soyu sopu bellidir. buura dnmk imanlamak, kilo almak. buxaq sallamaq (salmaq) manlamak. buxar dymk (tutmaq, vrmaq) bhardan dolay yanmak, buhaia piirilmek. buxasn qoltuuna vermk birisini ok kt bir ekilde kovmak. buxov vurmaq 1-ayana pranga takmak. 2-bymesine, gelimesine, ilerlemesine engel olmak. bulanq ayda yerimak yapt iin nas yaplacam bihnemek ve konu hakknda yeterli bilgisi olmamasndan dolay ne yapacan bilememek.

bulanq suda balq tutmaq bulank suda balk avlamak, kark bir zamanda i yapmak, frsattan istifade etmek, birinin zor durumda olmasmdan faydalanarak gyesine ulmak iin ahmak. bulaq ba piknik yaplan, gezilen, gzel yer, manzaral yer, pnar ba; zellikle airane benzetmelerde kullanhr. bulaq bana susuz aparb, susuz gtirmk sulu dereye susuz gtrp getirmek, ok hilekr, eytan, herkesi etkisi altmda brakarak istediini yaptran adam iin kullanlan bir deyim. bulaq kimi qaynamaq bir eyin ok olduunu bildirir. bulud altdan xan gn, yamaq altdan xan dil dokunakl dil, knc konuma. bulud kimi 1-kederli, cam skkm. 2-ok sevirili. 3-bir ekinin, rnn ok olduunu bildirir. bulud kimi dolmaq alamakl omak, kederli lmak, dokunsalar alayacak durumda olmak. bulud kimi qaralmaq hiddetinden, gazabmdan vs. simsiyah kesilmek. buludlarda qanad almaq (umaq) kanatlanp umak, ok sevinli lmk. buna bir dst kavar vermzlr ok deersiz eydir, be para etmez. bundan asl olmayaraq buna bal olmadan. bunt salmaq karklk karmak. bunu qoy ora, onu qoy bura zamanm boa harcayanlarn, angarya i yapanlarn syledikleri ikyetlenme ifadesi. bunu yox onu, onu yox bunu bir eyi yapma konusunda bahane karma karsmda sylenen bir ifade. buradan dur, orada otur demmk bak. gzn stnd qam var demmk. buraana dm k girdaba dmek. burda (burda) mnm, Badad'da kor xlif kendini her eyin hkimi kabul eden, zorbalk yapan, kimseyi takmayan kimseler iin kullanir. burada vurur qlnc Hlb'd oynayr ucu 1-hkm yryor, istediini yapryor, byk nfuz sahibidir. 2-ast astk kestii kestiktir, nnde kimse laf syleyemiyor. 133

burxusduq elmk engel olmak, mni olmak, bir eyi yapmaya msaade etmenek. burmac gtrmk imdiklemek. burnu aa olmaq ksmek, memnuniyetsizliini bildirmek. burnu bymk burnu bymek, kibirlenmek, kasmmak. burnu frtqh 1-bumu smkl, pinti. 2suratsz, irkin. burnu girmyn yer ban soxmaq anlamad, bilmedii her eye kanmak. burnu havada (olmaq) bumu havada (olmak), kendini (pek) beenmi (olmak), kummlu, kibirli (olmak). burnu havalanmaq kendini kaybetmek, herkesi hor gmek. burnu il pox eir beceriksizlii yznden en zor ve kt ilerde alan; ancak pek fazla bir ey kazanamyan kimseler iin sylenir. burnu qaf danda bak. burnu havada (olmaq). burnu qanamaq bumu kanamak. 1bumundan kan gelmek. 2-dvlmek, dayak atlmak; vurulmak. burnu (bel) qanamamaq bumu da kanamamak. bir zarar gmemek. burnu qarnma dyir bumu karmnda, hmile kadnlar iin kullanlr. burnu ovulmaq bumu srtlmek, cezalandrlmak, haddi bildirilmek. burnu poxa batmaq k. belh ilerden kurtulamamak. burnu sailanmaq 1-hiddetlenmek, kzmak, siniienmek. 2-ksmek, darlmalc, krlmak. burnu zdn krmk s.kntya dmek, byk problemle karlamak. burnu yellnmk burnu bymek, byklk taslamak. burnu yelli gururlu, kibirli, kasnt. burnu yer sprmk kskn, krlm, surat ask kimseler iin kullanlr. burnu yer srtlmk bumu srtlmek, byklenmek, kibirlenme duygusundan vaz geip uysal bir hle gemek zorunda kalmak.

burnu yerl srnmk kstrlm, knlm kimseler iin kullanlr. brnun qurtdasan forn gedib xbr verr laf tayc kimseler iin kullamhr. burnun tutsan can xar burnunu sksan can kacak, ok zayf kimse. burnuna aparmaq koklamak. burnuna bart iyi (qoxusu) dymyib ok tecrbesiz, acemi kimseler iin kullanhr. burnuna xmaq bak. burnuna glmk. burnuna dymyib kokusunu bile duymam. burnuna duzlu su qoymaq son derece eziyet etmek, rahatszhk vermek. burnuna glmk 1-dayanlmayacak bir dereceyi bulmak. 2-bir i zerinde ok urat iin yorulmak. brnuna 'girmk bumuna girmek, ok sokulmak, birisine ok yaklamak. burnuna iy dymk bumuna koku gelmek, kokusunu duymak, hissetmek. burnuna salmaq burnunda konumak. burnuna am iyi dymyib hayatnda zorluk nedir grmemi kimseler iin kullanlr. burnuna yah kabab iyi glmk kin. kebap kokusu almak. 1-kendine menfaat dolcunacan, bir ey kazanacan veya yemek imek olacan nceden hissetmek. 2-umduunu bulamamak, aldanmak. burnund danmaq anlamaz ekilde konumak, bumunda konumak, nzldanmak, bumn krm etmek. burnundan d n min tik oiur surtndan den bin para olur, fkeli veya dnceli, kederli olduu yznden belli olanlar iin sylenir. burnundan dm k ok benzemek. burnundan db hh deyib burnundan dm, birbirine olc benzeyen bab, anne ve ocuklar iin kullanhr. burnundan glmk (tklmk) burnundan gelmek, kazand herhangi bir eyden sonra ondan dolay ok strap elcmelc, hayrn grmemek, zarara uramak', huzur, ferahlk ve rahathktan sonra skmtya dp eziyet ekmelc. burnundan gtirmk bumundan getirmek, bir eyi yaptlctan veya verip sevindirdilcten 134

sonra yapt davrnlarla onu ok rahatsz olduu cevab vermek. 2-birini yenmek, etnek ve sevincini zntye evirmek. bumunu yere srtmek. burnundan qan almaq buraundan kan burnunu sallamaq ksmek, bir eyden gelmek. memnuniyetsizliini bildirmek iin surat burnundan qd aldrmamaq burnundan asmak, incinmek, knlmak. kl aldrmamak. 1 -kendisine kar sz sy- burnunu sxsan (tutsan) can xar burletmemek. 2-huysuz ve gururlu olmak. nunu sksan cam kar, ok zayf ve gsz burnundan pilt pilt glmk burnundan kimseler iin kullanlr. ftil fitil gelmek, hoa giden bir durumdan burnunu smdrmaq gururunu krmak, sonra kt bir sonula karlamak. alaltmak. burnundan piit pilt gtirmk burnun- burnunu soxmaq bumunu sokmak, zeridan fitil ftil getirmek, hoa giden bir du- ne vazife olmayan ilere karmak. mmdan sonra kt bir sonula karlatr- burnunu srtmk yalakalk yapmak, yalmak. takhk etmek, alakasma sokulmak, anak burnundan tkmk burnundan fitil fitil yalamak. getinnek. burnunun (burun) ucuna glmk 1-ok burnundan tst xmaq bak. bamdan yomlmak. 2-lm hlinde olmak. 3-resiz tst xmaq. duruma dmek. burnundan uza grmmk bumunun burnunun altnda danmaq ucundan tesini grememek, uza gre- (mzldanmaq) mrldanarak konumak, memek, basiret sahibi olmamak. mzldanmak. burnunu azn irin etmk rvet ver- burnunun altmda olmaq ok yakn olmek. mak, yanmda olmak. burnunu aa sallamaq ksmek, mem- burmun istiqamtind getmk nun olmamak. (yerimk) burnunun dorultusunda gitmek, burnunu bayra xarabilm mk kork- kimseyi dinlemeden bildii gibi yapmak. burnunun ucu gynmk burnunun direi mak, ekinmek. burnuu kmk bir eyden yoksun kal- szlamak. 1-ok zlemek, hasret ekmek. 2-elde edilmesi zor olan bir eyi ok arzu mak, onu ok zlemek. bununu dik (yuxar) tutmaq burnu ha- etmek. vada olmak, ok kibirli olmak, kibiien- burnunun ucun (ucunu) grmmk burnunun ucunu grememek. 1-gz kapah mek. olmak, nnde olan eyleri anlayanamak. burnunu em k cezalandnnak. burnuu ymk 1-ksmek. %- 2-bir iin sonucunun ne olacam kestirememnuniyetsizliini, honutsuzluunu memek. burnunun ucunda burnunun dibinde, ok bildirmek. yaknnda, ok yakm, hemen yannda. brnunu gy (Iavaya, yuxar) burnunun ucundan o trfi (yan) qaldrmaq (tutmaq) yere ge smamak, iinmek, kasnmak, bakaiarn kk grbilmmk (grmmk) 1-burnunun ucundan ilerisini grememek, kt dnceli grmek, hor bakmak. burunu Ir yer soxmaq kendini ilgi- olnak, ilerisini grmemek, akl pek ileriye ermemek. 2-ok sarho olmak. lendinneyen her eye kanmak. burnunu (da) qanadabilmz dokunamaz, burnunun ucunu grnd hibir zaman, asla, kat'iyen. hibir zarar veremez. burnunun ucu grm h k 1-ok yakn burnunu qaamaa qoymamaq koruroak, gznderj bilesalonnaak-. hi-mayemesafeyl-grrnemek. 2-ok ksa bir zamanda olacak eyleri hlsse~demenek, basiretsiz etmek. \ burnunu ovmaq (oymaq, yer srtmk) olmak. | 1-eezalandrmak, haddini bildirmek, lyk 135
f

burnunun ucunu gstrmmk parmann ucunu gstermemek, saklamak, gstermemek. burnunun yeli saman sovurmaq kendini ok beenmi olmak. burovuz almaq bir eyi emaneten lmak, geri vermek zere almak. burovuz vermk bir eyi emaneten vermek. buruu dnmk svmak, gizlice kaybolmak. buruq dm k birbirine gemek, karmak, dolamak. buruq salmaq kantrmak, birbirine geirmek. buruq vermk yan izmek, svmak. burum burum burulmaq frdolay dnmek. burun burun (tnn) elmk mrm krn etmek. 1-homurdanmak, iyi karlamamak, memnuniyetsizliini bildirmek. 2-bir eyi verme veya yapma konusunda problem karmak, srncemede brakrnak, yapmamak, yapmak istememek. burun buruna glmk burun buruna gelmek, karlamak, yz yze gelmek. burun buruna vermk bak. ba baa vermk. burun ql olmaq rahatsz etmek, rahatszlk kayna olmak. burun poxu v gz ya il i grmk 1ok zor artlarda ocuk besleyip bytmek. 2-zorlukla bir ii yrtmek. burun tovu vermk son derece rahatsz etmek, eziyet vermek. burun vurmaq aacm, asma dallarmm ba ksmm kesmek, tombullatrmak. burun yeli vermk atelemek, kkrtmak, tahrik etmek; kzdrmak. buruya dm k ishal olmak. buruz vermk srndnnek, bugn git yann gel etmek.
1

buynuz xartmam? boynuz mu kardm? birine srekli larak bkp rahatsg ettiinde kardakinin kzgmhkla syledil sz. buynuz gstrmk zorbahk etmek. buynuz qoa yk deyil (olmaz) gerekf olan bir ey insana yk olmaz anlamnda. bir ifade. buynuz vurmaq boynuzu ile vurmk. buynuzu iind (qarnnda) dtan sakit. mlayim gibi grnen; lakin gazabn, kinini iinde saklayan, gizli gizli i yapan kimse, habis kimse. buynuzu iind olmaq asl yzn saklamak, gcn gstermemek. buynuzunu gstrmk gcn gstermek,'! ^avrm kjpymak. buynuzunu itilmk kavgaya hazrlanmak. buynuzunu qrmaq burnun krmak, haddini bildirmek. buynuzunun dibi inclmk (nazilmk) lm yakm olmak. buyruumda durarsan benin isteklerimi yaparsm, emirlerimi yerine getirirsin. buyruunda durmaq emine made olmak. buyruq olmasn! zahmet olmasa! rica ediyorum! buyruq vermk emir vermek, emretmek. buyur meydana" meydan okum, tehdit ifadesi. buyurun qonaqlar, qoymayn bizimkilr ocuklarm evdeki yemekleri, tathlar veya meyveleri vs. konuklara frsat vermeden yiyip bitirmesinden sonra sylenen alayl ifade. buz balamaq (tutmaq) buzlanmak, yzeyi buzla kaplanmak, yzeyi donmak. buz baltas (kimi) ok salam vcuda, yapya sahip olan insan iin kullanhr. buz ksilmk buz kesilmek. 1-vcudu ok huruz gz n k kin duymak, kin beslemek, soumak. 2-beklenmedik veya zlecek bir hl karsmda donakalmak, hayret etmek, dmanhk besci-C. .; hayretler iinde kalmak. bus etmk buse almak, pmec,.Jp_^f__i_ buzlcimi 'b^^ibi. 1-ilikltermrinsanlarn kondurmak. _ - davrannm vs. soukluunu bildirir. 2buynuz ^xrtmaq d grn acayip o souk ey. ~" olan ve toplumun dikkatini eken kimseler iin kullanlr. 136

buz kimi donmaq bak. buz ksilmk 2. anlamda. buz stnn da etmk nfuzuna darbe vurmak, be paralk etmek. buz stnn kz skin ve sessz kimse. bnza dnmk buz kesilmek. 1-ok mek, soguktan donma noktasna gelmek. 2tamamen soumak. 3-lmek: buzlu su imy getmk hapse dmek. buzlu su vermk sinifli birini skinletirmek. buzov saimaq yavru tmak (inek). buzovu atda qalmaq inei lmek ve buzasksz kalmak. buzu smdrmaq buzlar eritmek, aradaki soukluu gidermek, zorluklar kaldrmak. bkb arxiv qoymaq bak. arxiv vermk. bkb cibin qoymaq katlyp cebine atmak, kendine almak (birinin dierlerinden daha atik, dha kurnaz davrandm bildirir). blbl kimi ch ch vurmaq blbl gbi tmek. l-(ses sanats) ok gzel bir ekilde ifa etmek, sylemek. 2-en ve akrak bir ekilde glmek. blbl ktmi oxumaq blbl gibi akmak, gzel sesle ark sylemek. blbl kimi tmk blbl gibi tmek, bildiklerini sylemek, konumak, anlatmak. bibi ld qald gl, istr ala istr gl kaybedilen ey iin zlmee d^emez . blnd olmaq ykselmek. ^ bnyad etmk bir temele oturtmak, esasl hle getirmek. bruz (brz) elmk (etmk) 1-meydana karmak, gstermek, aa karmak. 2grnmek, meydana kmak, kendini gstermek. bruz xarmaq (vertnk) bak. bruz (brz) elmk (etmk). brnc qiymtin dymz be para etmez, ok deeri olmayan ey iin kullanlr. -bnz txmaq ortaya tkmak, grnmek, meydana kmak. brz vermk aa ven^i-r-oj^aj--jiz. " karnak, ikr enek.

bryan eylmk (etmk) 1-atete yakmak, kavurmak. 2-kebap etmek, yakmak, kavurmak. bryan olmaq 1-atete yanmak, kavrulmak. 2-yanmak, rutumak, kavrulmak. bstn zndn qabaq qoymaq lmeden kendi mezarn kazmak. bt aim yaylmaq mehur olmak, tannmak. btn dnya dalsa da bak. dnya dalsa. btn iplr glib sizin doanaqdan keck (tck) btn ipler senin elindedir, her ey senin kararna bahdr. btn vari il 1-btn varl ile, var gc ile, ciddiyetle. 2-btn teferruat ile, olduu gibi, btn incelikleriyle. bzb ac almaya dnmk dert gam ekmekten zayflamak.

137

cabca elmk yeii yerinde tanzim etmek, gereince yeietirmek. cadar cadar olmaq yan yank olmak, atlamak. cadu elmk efsunlamak, bylemek, by ile kendi etkisi altma almak. cadugrlik elmk (etmk) byclk yapmak, cad ve frklkle uramak. cadya salmaq bak. cad elmk. ca ca olmaq yank yank olmak, atlamak. cah vermk dersini vermek, ezmek. cahana glmk dnyaya gelmek, domak. cah clal sahibi olasan ntz ve itibar sahibi olasm, halk iinde byk itibarn ve saygnhm olsun. cahl gstrmk gen gstermek. cahihma balamaq genliine balamak, toyluuna balamak. calulhm saxlamaq genliini muhafaza etmek. cahllm yada salmaq 1-genliini hatuiamak. 2-genliinin hasretini ekmek. cahiiq etmk cahillik enek, yana uygun hareket etmemek. caiz bilmk (grn k) uygun bulmak, uygunluunu onaylamak. cakelik etmk (elmk) kadmlarla erkekler arasnda yolsuz ilikilerde araclketmek, pezevenklik yapmak. calaq etmk (vurmaq) 1-a yapmak, alamak. 2-bir eyin yanna yamamak, eklemek. calanm ya mscid nzir demk bo vaatler vermek, cimri davranmak. camaata yaymaq herkese bildirmek, aleme tantmak, herkese haber vermek. camaatm gzn kl spmk (frmk) sz verdii hlde halkn hibir isteini yerine getirmemek. camax balamaq 1-yosun tutmak. 2-zeri kapanmak, st rtlmek, artk amlmamak. cami cm kl. fars mitolojisinde arabm mucidi saylan Cem'in (Cemid) olduu kabul edilen sihirli kadeh. klasik iirde genelde arap anlammda kullanhr. can azndan xana kimi lnceye kadar.

can alb can vermk 1-byk bir sknt iinde olmak, lmek zere olmak. 2-ok gzel olmak (kadm, kz). can almaq 1-birini ldrmek. 2-k etmek, meftun etmek. can atmaq can atmak. 1-herhangi bir eyi elde etmeyi ok istemek. 2-kurtulmak iin bir yere snmak. can balamaq can vermek, byk dirlik ve g vermek, mnevi g kazandrrnak. can bahasna can pahasma, hayatn hie sayarak, bile bile lme giderek, kann aktarak. can ba stn ba stne, byk bir sevinle, istenilen eyin byk bir memnuniyetle yaplacan bildirir. catf- bslmk kendine iyi baknak, itina gstermek, yemesine ve imesine dikkat etmek. can bir qlbd yaanaq birbirine ok yakn olmak, birbirini ok sevmek, son derece samimi olmak, ok iyi arkada olmak; birlikte kavgasz, grltsz yaamak. can borcunu dmk can borcunu demek, lmek, ruhunu teslim etmek. can can demk ok yakmlk gstermek, samimi davranmak, ilg ve eflcat gstermek. can cana qatmaq cinsi ilikide bulunmak, sevimek. can candan ayrimaq doum yapmak. can ciyr kimi yaamaq can cier olmak, ok samimi olarak hayat snnek, aralarnda ok yakmlk, sevgi ve samimiyet olmak. can ciyr oimaq cah cier olmak, ok yakm, ok samini ohnak. can k k 1-istemeye istemeye. 2zorlukla, bin bir glkle. can ki m k can ekimek, lmek zere olmak, can vermek. can kmk tembellik etmek, bir ii ok gnlszce yapmak, zorlukla yapmak, yapmak istememek. can rtmk kutsal bir ey iin canndan gemek, kendini feda etmek, hayatm ona adamak.

138

can damarm tutmaq 1-renmek, btn ynlefiyle bilmek. 2-cn damnna basmak, zaaftn, zayf noktasn renip bilmek. can deyib, can eitm k ok samimi olmak, yakm dost olmak, birbirini ok sevmek ve sevgi szekleriyle hitap etmek. can drdin (qaysma) dm k can derdine dmek, lmemek iin abalamak, uramak. can drmam are olan her ey. ca dm ni olmaq dman olmak, birbirini ldrecek kadar dman olmak. can evindn vurmaq can evinden vurnak, en hassas noktasndan yakalamk. can gimk can gelmek, canlanmak, hlsizlikten kurtulmak. can gzdirmk zorlukla ayakta durmak, ok zayf, tkatsiz olmak. can Iaynda olmaq canmn derdinde olmak. 1-lm kalm mcadelesinde olmak. 2-kendi problemleriyle megul olmak, kendi derdiyle uramak. can lvl can havli, cann kurtama korkusu, lm korkusu. can hvi can havli ile, ln korkusundan gelen bir g ve atakhkla; lm korkusundan doan gl bir tepki ile. can qalmamaq can kalmamak, tkati kesilmek, btn gc tkenmek. ca qoymaq 1-ok almak, didinmek, mrn ona harcamak. 2-kutsal bir ey urunda kendini fed etmek, o yolda lmek, canndan gemek. can qpymamaq ok eziyet etmek, incitc mek, rahatsz etnek. ca taprmaq can vermek, lmek. can st (stnd) olmaq lm annda olmak, son dakikalarn yaamak, lmek zere olmak. can vermk 1-lmek, ruhunu teslim etmek. 2-birinin yolunda canndan olmak, kendini feda etmek. 3-canlandrmak, hayata dndrmek. 4-haddinden fazla haz vermek, lezzet vermek. 5-moralini ykseltmek, nnevi g ^vermek. 6-bir eyi haddinden fazla arzulamak. can yandrmaq 1-birisi veya bir ey iin kayglanmak, kendi problemi bilmek, iigi-

lenmek. 2-yrekten, isteyerek almak, hassasiyet gstermek. cana can istmk kana kan istemek, ldrlen birine karlk birinin ldrlmesini istemek. cana can qatmaq cana can katmak, ferahlatmak, insann neesini ve dinliini artrmak. cana dolmaq biraz imanlamak, kendini toparlamak, hastalk vs. sebebiyle oluan zayflk az da olsa giderilmek, iyi duruma gelmek. cana doydurmaq (gtirmk) canna tak ettinnek, bktrmak, usandrmak. cana doymaq canma tak etmek, bkmak, usanmak, grtlaa gelmek. cana durmaq grtlaa kmak, bkmak. cana gimk 1 -bkmak, usanmak, bezmek, bizar olmak. 2-canlanmak, dirilmek, kendine gelmek. cana qsd eimk (etmk) canna kastetmek. 1 -birini ldrmek. 2-ok ar derecede almak. cana qymaq cana kymak, birini ldrmek. cana (canma) minnt bilmk canma minnet bilmek, bulduu, sahip olduu iin ok sevinmek. cana sinmk gnlnce olmak, istedii gibi lmak, iine sinmek. cana yetirmk 1-bktrmak, usandrmak, bezdirmek. 2-canlandrmak, diriltmek, kendine gelmesini salamak. cana yetim k canlanmak, kendine gelmek. canamaz suya kmk kin. saf, mmin, temiz insanlara kar hilekrhk yapmak. canavar donuna girmk vahilemek, gaddarlamak, zalimlemek. canavar kimi oxumaq gzel bir sesle ark veya trk sylemek. canavar kimi yemk agzllkle yemek. canbaza xmaq hayatm tehlikeye atarak lm kalm mcadelesi vermek, lm kalm kavgas karmk. canbaza qalxmaq abartnmk. canbsr olmaq lrken koparlan yaygaradan dolay can kmamak ve azap ekmek. 1 39

canbir qibd yaamaq bifbirini k sevmek. canda taqt qaimamaq ok yorulmak, tkati kesilmek. candan badan kemk candan gemek, kendini feda etmek, canmdan gemek, kendini kurban etmek. candan dm k 1-zayflamak, gen kaybetmek, tkatini yitirmek. 2hlsizlemek, ok yorulmak; zayflamak. candan elmk 1-ldrmek, hayattan rnah> rum brakmak. 2-bak. candan salmaq 1. ve 3. anlamlarda. candan kemk kendini feda etmek, kendini kurban etmek, canmdan gemek. candan maya qoymaq gnlden yardme olmak, isteyerek yardm etmek. candan olmaq lmek. candan saimaq 1-ok yormak. 2-ok rahatsz etmek, eziyet vermek. 3-btn gcn, tkatini tketmek, kanm emmek. candan (canndan) tikan xartmaq 1krd bir kimsenin holanaca bir ii yapmak, hatasm tamir enek. 2-isteini yerine getinnek, arzulad ancak yapamad veya yapmad bir eyi yapmak. candan usanmaq canmdan usanmak, illallah etmek, bkmak, grtiaa kmak. candan yanmaq gnlden yaklamak, problemlerine itenlikle yaklamak. canfanlq etmk (elmk) gereinden fazla fedakrlk yapmak, hassasiyet gstermek, almak, aba sarf etmek. cauxnd elmk yakasn kurtarmk, elinden kurtulmak. can acmaq can yanmak. can armaq krgnlk hissetmek. can azna glmk 1-bkmak, usanmak. 2-ok korkmak.

can bahasna elnk (grmk) hayti pahasna yapmak, bir ii hayatn tehlikeye' atarak yapmak. can bdnindn kilmk lmek, ruhunu ' teslim etmek. can boazma glmk (ylmaq) 1usanmak, bkmak, aresiz kalmak, grtlana kadar gelmek. 2-lecek duruma gelmek j 3-can boazna gelmek, ok korkmak. \ can burnuna ylmaq canma tak etmek, bkmak, usanmak, bzar olmak. cam burnundan xmaq can burnuna gelmek, kendine ait bir eyi bakasna verirken ok rahatszlk duymak. , can chnnm (chnnm) can cehen- , neme, "ne hli varsa grsn, beni ilgilendirmez" anlamnda, sevilmeyen bir kiraseye duyulan nefreti anlatan, "ne yaparsa yapsn, ne olursa olsun, lsn, gebersin" anlamnda bir kargma, ilenme ifadesi. can czan glmk bkmak, usanmak, bizar olmak. can xanacan 1-lene kadar. 2-ok yorulana kadar, tkati kesilene kadaf. can xr bir eyi yapmayan, vermeyen vs. tavrlar sergileyen kimseler iin kullanhr. can xmaq can kmak. 1 -lmek, ruhunu teslim etriek. 2-ok yorulmak. 3-ok ypranmak, ok hrpalanmak. can Xsn! can ksm! lsn, gebersin! can rmk zulm grmek, eziyet ekmek, strap ekmek. can dildn can gnlden, cam yrekten, byk arzuyla, isteyerek. can dinclmk rahatlamak, skinlemek. can ... iind olmaq birine bah olmak, bamh olmak. can getmk 1-bir zarara uramasmdan kayg duymak. 2-can kmak, ypranmak, can aznda gzl l k korku ve heye- eskimek, tazeliini, mukavemetini kaybetmek. 3-lmek, ruhunu teslim etmek. canla beklemek. can azndan (boazmdan) xana qdr can giziidmk 1-krgmlk duymak, can can kana kadar, lene kadar, son nefese armak. 2-korku duymak, korkuyla rpermek. kadar. can azndan (boazndan) xmaq l- can il ll m k ar hasta olmak, ar hastahktan dolay iddetli azap ekmek. mek. can it candr ok dayankh kimseler iin can bahasna hayat pahasma. kullanhr. 140

can qamaq rengi kamak, yz solmak, canm qurban! eanm kurban! gnlnii rengi sararmak; korkmak. alma, gnl okama, efkat veya yalvar can qalmamaq 1-herhapgi bir dururhdan ifadesi. dolay lecek hle gelmek. 2-tkati kalma- canm sn (siz) desin. . . bylelikle, mak, yorgunluk ve bitkinlikten dp ba- sonunda, zet olarak anlamnda. ylacak gibi olmak. canm sn sadaa olsun canm sana kurcan (... yannda) qalmaq birisi veya bir ban, birine sylenen gzel bir ifade. ey iin endielenmek, onun iin kayg- canma dysin canma desin, ok holanlanmak. dm, lezzetli bir ey konuulduunda sycan qzmamaq ii snmamak, bir ie, bir lenen bir ifade. kimseye gnlden yaklaamamak. canm ldn tapman? canm sokakta can qurtarmaq hr olmk, kurtulmak, bulmadm? hayatm o kadar ucuz deildir? canm l atmamam! hayatm benim hiirriyetini elde etmek. cam od tutub yanmaq 1-ateler iinde iin ok nemlidir! kalmak, harareti ykselmek, ate basmak. canm yb boazma son gcm ve 2- alevlenip yanmak, ok sinirlenmek, hid- nefesimi tketerek bu ii yapyorum. detlenmek, atelenmek. canmn can xsn! benim iin bu da can rahat olmaq problemi, skmts ol- azdr! eklinde kendi kendini tenkit etme mamak. ifadesi. can (canmz) sa olsun! can sa olsun! canmn drdindn mecburiyetimden do1-teselli, sahk ve mutluluk ya da honut- lay. suzluu alayl ekilde bildiren bir ifade. 2- cann xsa da... "cann ksa da...", "lbazen st kapah olarak tehdit ifadesi an- sen bile..." bir eyin kesinlikle yaplacalamnda kullanlr, n, olacam, yaplmayacan veya olmacan salamat olmaq hayatta olmak, yaa- yacan bildiren bir ifade. mak. cann haqq! karsnda bulunan sevdii can sxlmaq can. sklmak. 1-rahatsz kimse iin edilen yemin ifadesi. olmak, can sklmak. 2-mnevi durumu cann sa olsun canm sa olsun, bo ver, kt olmak. zlme, demez. can szldamaq vcudunda ar, sz his- cann yansn! cann yansm! atelerde yasetmek. nasm! byk strapla karlaasm! can sulu (ir li) olmaq (yallar hakkn- camna and vermk 1-herhangi bir ii da) din olmak, evval olrnak, canhhm yapmak iin yemine vermek. 2-bir ey ii ba zerine yemin ettirmek. kaybetmemi grnmek, gl 'rnmek. can n qorxmaq kendine bir zarar do- canma asi olmaq. ektii ar veya stkunmasndan ekinerek ihtiyath davran- raptan dolay lmek istemek. mak, korkmak, kendi canmn derdinde canna at (od) salmaq 1-ok korkutmak, endieye drmek. 2-yakp kavurmak. olmak. canna bir dm k endieye kaplmak, can Uzlmk bak. candan dm k can yanmaq 1-acmak, merhamet etmek, tel dmek, heyecanlanmak, rahatszlk "onun acsm yreinde hissetmek. 2-ok duymak. susamak. 3-seNTnek, kendinden bir para canna can basmaq skmtlara, straplara, kabul etmek. eziyetlere katlanmak. can yanmamaq 1-sevroemek. 2-hline canna cfa basmaq kendine eziyet etmek, zahmete katlanmak. acmamak. canyansm! byk strapla karlasm! ii canna cfa vermmk kendine eziyet etmemek. yansm! canm (can, cann, canmz) n bir canna ciri bytmk kendine eziyet eden evlat bytmek. yemin ifadesi. 141

canna kmk 1-emmek. 2-sindirmek. canna daradrmaq zerine saldrtmak. camna daramaq l-(biroklar) birine slk gibi yapmak. 2-zerine saldrmak, bama mek. canna drd! (drddir!) zkkmm kk! canna d mk tenkit etmek, ar szler sylemek, itham etmek. canna dua etmk duac olmak, yapt bir iyilikten vs. dolay nrne dua etmek. canna dm k 1-dayak atmak, dvmek. 2-azarlamak, paylamak. canna ziyyet vermmk canna eziyet etmemek, skntya gelmemek. canna hopdurmaq tam anlamryla benimsetmek. canna hopmaq 1-bir eyi tam anlamyla kabul etmek, benimsemek, ruhuna sinmek. 2-emmek. canma ilemek canna ilemek, son derece etki etmek. canma qsd etmk (elmk) bak. hyatna qsd etmk (eimk). canna qymaq canma kymak. 1-birini acmadan ldrmek. 2-kendini ldnnek, intihar etmek. canma qor salmaq kendine k etmek. canna qorxu dm k korkmaya balamak, endielenmeye balamak, korkuya kaplmak. canna qorxu (vlvl) salmaq ok korkutmak, korkudan titretmek. canna lrz (titrm, uunma, tm , vahim, vic, vicvic) dm k souktan veya korkudan tir tir titremek. canna lrz salmaq ok korkutmak, dehete drmek, byk korkuya kaplmasma sebep olmak. canna (canma) minnt canna minnet. 1birinin ok sevinecei, beklenmeyen iyi bir durumla karlatnda duyulan sevinei anlatmak iin sylenen bir ifade. 2-arayp da bulamad eylerden saymak, raz olmak. canna od dm k 1-straba, endieye kaplmak. 2-ok korkmak. canna od salmaq 1-endieye drmek. 2-korkutmak. 3-k olmak, aka dmek.

camna salq (xstlnmi dim) stnze salk (hastalanmtm). hastahktan sz ederken karsmdakinin tutulmamas arzusuyla sylenen sz. canna ya (sar ya) kimi yaylmaq ok holanmak, ok houna gitmek. canna sinmk (yatmaq) iine sinmek, beenmek, holanmak, gnlne gre olmak. canna sinmmk iine sinmemek. 1-bir eyden dolay ii rahat olmamak. 2gnlnn istedii gibi olmamak, arzusuna gre olmamak. canna vlvl dm k bir ey olacandan korkarak ok heyecanlanmak, endieye kaplmak. canna vurnuxma saimaq korkuya drmek. * canma yazn glsin! kendine ac, kendini mahvetme, kendini dn anlammda bir nasihat ifadesi. canna yel dymmi (kemdn) o anda, hemen, hemencecik, derhl. canna yel kemy qoymamaq her eyden sakmmak, her eyden korumak. canna (qanna) yeriklmk intikam almak iin hazr beklemek, intikam iin frsatm kollamak. cannda (hl) su oxdur (var) yal olmasna ramen alabilen, faaliyet gsterebilen kimseler iin kullamlr. cannda az yoxdur gizliden gizliye iler eviren, hilebaz kimseler iin kullamhr. cannda olmaq tabiatnda olmak, karakterinde, davrannda olmak, birine has olmak. canndan bezar olmaq usanmak, bkmak, bizar olmak. canndan bezdirmk cantndan bezdirmek, bktrmak, usandnnak, ok skmak, ar i yaptrmak, yaama isteini yok etmek. canndan bezmk canmdan bezmek, dt sknt yznden lm ister hle gelmek. canndan xmamaq hi unutmamak. canndan doymaq bak. canmdan usanmaq. canmdan l akmk kendinden bkmak, usanraak. 142

camndan gizilti kemk ii szlamak. canndan iraq olsun! birinden hastahk veya baka bir kt durumun uzak olmasm arzu eden ifade. canmdan kemk bir ey uruna imek, kendini feda etmek, cann vermek. canndan qorxmaq hayatndan endie etmek. canndan olmaq 1-bak. candan omaq. 2istedii gibi, arzulad ekilde olmak. canndan usanmaq canmdan usanmak, lm gze alacak kdar skmt iinde olmak. canm Allah'a taprmaq lmek, ruhunu teslim etinek. cann almaq cann almak, ldrmek, hayatna son vermek. camm at yaxmaq gnl vermek, sevmek. cann azar (drd) alb tembel, hevessiz, isteksiz i yapan kimse iin kullanlir. cann balamaq 1-cann balarnak, ldrlmesi gerekirken vazgemek, affetmek, balamak. 2-lmek, ruhunu teslim etmek. canm balamamaq cann balarnamak, ldrmek, affetmemek. cann boazma gtirmk (ymaq) 1camna tak ettirmek, bktrmak, usandrmak, bezdirmek. 2-canlndrmak, diriltmek, kendine getirmek. canm burnuna ymaq bktrmak, usandrmak, canna tak ettirmek. canm chnnm gndrmk (yasil etmk) canm cehenneme yollamak, ldrmek, gebertmek. cann xarmaq cann karmak, incitmek, eziyet etmek. camn l atmaq kendi vcuduna eziyet etmek, kendine zarar verecek derecede ahmak, salma dikkat etmemek, kendini dnmemek. cann rtmk 1-znt vermek, cann skmak, usandrmak, sknt vermek. 2bouna zahmet etmek, bouna ahmak. canm diin alb (tutaraq, ttub) cann diine takarak, gnlsz, hevessiz, isteksiz, kendini mecbur ederek bir eyi yapma.

canm diin tutmaq canm diine almak (talcmak), istemeyerek, gnlsz, hevessiz, kendini mecbur ederek bir eyi yapmak, canm diine takmak. camn dnya mahna pr etmk dnya mal iin hayatm feda etmek. canm eq oduna yaxmaq k olmak, sevmek. cann sirgmmk hayatm feda etmek. canm fda elmk kendini kurban vermek, bir ey urunda hayatndan gemek. canm xilas elmk 1-kendi hayatn kurtarmak, herkes kendi bann derdine dmek. 2-baka birinin hayatm kurtarmak. canm i vermmk almay, zahmet ekmei sevmemek, tembellikle hayatm srdrmek, ahmaktan kanmak. canm kdn tapmam olmaq tehhkeye, gle katlanmaya niyetli olmamak. camm qara qorxu (qay) almaq (brmk) yapaca iin zorluundan doly endielenmek, iyice korkmaya balamak. cann qoymaa yer axtarmaq ne yapacam bilmemek, kendine bir yer bulamamak, bir durum karsmda arp kalmak. canm qoymaq 1-btn gcn, enerjisini, becerisini kullanmak. 2-cann vermek, hayatmdan gemek. canm qurban vermk bak. cann fda elmk. cann qurtarabilmmk 1 -yakasm kurtaramamak. 2-sorumluluu zerinden atamamak, yakasm kurtaramamak. canm qurtarmaq kendini kurtarmak, kurtulmak, yakasn kurtarmak. cann oda yaxmaq (yandrmaq) bir ey veya bir kimse urund kendini fed etmek. canm ovcuna qoymaq kelleyi koltua almak, bir ey urunda lm gze almak. cann sxmaq canm skmak, sklmak, zlmek, dncelere dalmak, dert ekmek. canm eytana satmaq kt eylere dalmak, fesat ilerle uramak. cann taprmaq (tslim etmk) lmek, ruhunu teslim etmek.

143

canm zmk 1-eziyet etmek, strap ver- car armaq (kmk) 1-yksek sesle bi mek. 2-ok almadan dolay tkatsiz eyi halka duyurmak, ilan etrhek, bildirkalmak. mek. 2-(haber, sz vs. 'yi) herkese yaymak, cann vermk 1-canm vermek, kendini bildirmek, haber vermek, herkese ultrfeda etmek, kurban etmek, canmdan ge- mak. mek, hayatm feda etmek, lmek. 2-hibir car olmaq akmak, dklmek, cereyan etey esirgememek. 3-bir eye ok dkn mek. olmak. cari etmk (elmk) kl. belirli bir tarz ve cann yandrmaq 1-zulmetmek, kt bir yolla yapmak, resmi ekline brndrmek. hareketle veya davranla karsmdakine cari olmaq 1-akmak, dklmek, salmak. byk ac ve sknt, znt, strap ver- 2-yaplmak, icra edilmek, kanunilemek. mek. 2-bir kimseyi byk zarara uratmak, casusluq elmk (etmk) casusluk yapzarara sokmak. mak, gizlice bilgi szdrmak. cann ... yolunda qoymaq bak. canm cavab qaytarmaq kar gelmek; saygszhk etmek. fda elmk. cannn drdindn mecburiyetinden dola- cavab vermk cevap vermek. 1-sorulan soruya karlk vermek. 2-mesuliyet taycanmn drdin (hayna, qeydin) mak, evap vermek meeburiyetinde olmak. dm k (qalmaq) cannn derdine d- cavab klbtinl kmk bak. szii mek, camndan baka ey dnemez ol- kibtinl kmk. cavabm tutmaq sorulan sorunun cevabn mak. cammn haraymda (haynda) olmaq sa- vermek. dece kendini dnmek, kendinden baka- cavabm vermk cevbn vermek, lyk olduu cevab vermek, yapt veya sylesm dnmemek. cannm qsdind olmaq kendine acma- dii bir eyin karlm vermek. cavabsz buraxmaq (qoymaq) cevapsz mak. canyananlq elmk (gstrmk) derdine brakmak, cevap vermemek. ortak olmak, yrekten acmak, ilgi gster- cavam yemk alkanlk edinmek, almak. cavan da kmysn! gen olan bir mek, ilgilenmek. yakmmn lmn grmeyesin! bir temencanlar alan ok gzel (kz^ kadn). ni ifadesi. canlara dyn (dyr)... gzel huylu, secavan qalmaq fazla kmemek, gen kalvimli, mert, samimi kimseler. canl meyit 1-canl ceset, ok zayf kimse. mak. 2-uurunu herhangi bir eyden dolay gei- cavan lm grmysn! bak. cavan ci olarak kaybetmi veya bir olayn son da kmysn! derece etkisinde kalaralc adeta uursuz do- cavanl (cavanln) yada salmaq laan kimse. genliini hatrlanak. cansah il geyinin (ildin, yaayn) cavarihn qalsn yer altda! gen iken yeni alnan bir giyim eyasmm salkla lesin! giyilmesini arzu eden bir alk ifadesi, "ha- cavanhq dan atmaq yalanmak, ihtiyarlamak. yrh olsun" anlamnda. cansz bdn ok zayf; hareketsiz, uyu- cayaana keirmk penesine geirmek. caynana kemk penesine gemek. uk. canyandranlq elmk (etmk) destek caynanda olmaq penesinde olmk. olmak, yardm etmek, sdcntsm hafiflet- caynanda saxlamaq (tutmaq) hkimiyeti altmda tutmak. melc veya hlletmelc. car car carldamaq sesli ve sratli alcnak caynaqlarna keirmk (salmaq) penesine geirmelc, eline geirmek, yakalanak. (malc, ay). 144

chnnm ksv koyu esmer tenli ve irkin kimse. chnnm krsi ok kzgm ocak, cehennem gibi scak yer. chnnm qari Yahdi ile Ermeni'nin evlenmesi sonucu doan ocuk. chnnm oduna gififtar olasan! cehennemde yanasn! mak. .... cebin qoymusan?! ... nemsemiyor chnnm l (olun) (burdan)! cehennem musun! ... ii yapamaz m zannettin! ... ol! defol git! gc yetmeyecek mi sandm! chnnm ol get gzmdn! bak. cecimi crmaq birini perian etmek, mah- chnnm ol burdan!. chnnm olsun cehenneme kadar yolu vetmek. ceybir olmaq elbir olmak, el ele vermek, var! defolup gitsin! birinin bir yerlerde bulnmasn istememe ifadesi. birlikte hareket- etmek. ceymaq atmaq kk atmak, kklemek, chnnm stnd krp qurmaq hlka faydas olmayan iler yapmak, faydasz yeerip filizlenmek. ceyran belin xmaq (minmk) bulun- eyler yapmak. mamak, ok zor bulunmak, kt olmak, pi- chnnmdn biletsiz qaan kt huylu; yasada olmamak. ok irkin, suratsz adam. ceyran kimi ceyln gibi, ok gzel ve a- chnnmdn ipi qrb qab ok irkin kimseler iin kullanhr. lmh. cbr kmk yapt bir eyden dlay chnnm gedn zn yolda axtarar kendisi iin kt sonular dourack bir cezasm ekmek. cbr etmk (elmk) cebir kullanmak, zor derdin, hastahm bakalanna da bulamasm isteyen kimseler iin kullanlr. kullanmak, zulmetmek. chnnm get! defol git! kzgmlk bildicbr dm k eziyet ekmek, zorlk ekren bir ifade. mek, kt duruma dmek. cddin belindn vursun! hz. Ali'nin nes- chnnm gora 1-bana ne, beni hi ilgilinden geldii kabul edilen kimseierin uy- lendirmez. 2-sonuci ne olura olsun. (gora) gndrmk gunsuz veya holanlmayan bir tavr sergi- chnnm ledikleri zaman, cetleri tarafmdan cezaln- (yollamaq) Cehenneme yollamak, ldrmek, katletmek. drlmasn isteyen bir beddua ifadesi. ct kmk eziyet ekmek, .trap ek- chnnm k i . . . bana ne, ne olursa oisun, beni ne ilgilendirir. mek. cfa vermk eziyet etmek, cefa, azap ek- chnnm vasil .etmk bak; chnnm (gora) gndrmk (yollamaq). tirmek. cfakariq etmk azap vennek, incitmek, chnnm vasil olmaq 1-lmek, gebermek. 2-(kt kimse) ortadan kaybolmak, zulmetmek. cfasn kmk cefsn ekmek, eziyeti- kaybolup gitmek. ni, derdini, belsm ekmek. chnnmin drsi Cehennemin dibi, ok cl ch etmk (vurmaq) tmek, akmak. uzak yer. chd etmk aba sarf etmek, gayret gs- chnnmin drsirid (qurtaracanda) termek, ok almak. ok uzak yer iin kullanlr. clnnm zab kmk cehennem azb chnnmin dibind yaamaq ok uzakekmek, tahamml zor eylere katlnmak. larda yaamak, ehir merkezinden uzaklarchnnm kimi cehennem gibi. 1-ok da yaamak. scak yer. 2-ok karanhk yer. 145

caynaqlrna kemk penesine gemek; eline gemek, yakalanmak. caynaqlarn gstrmk 1-gcn gstermek, asl yrtc yzn gstermek. 2hrldmak, tehdit etmek. caynaqlarn qrmaq (skimk) hkmranln paralamak, periesinden kurtul-

chnnmin dibin Cehennemin dibine. 1- cmdyi tn st (yerd) qaimaq nafil en uzaa, en uzaklara. 2-bana ne, beni hi gtrecek kimse olmamak. mi hi ilgilendirmez. cmdyin d mk 1-azarlamak, ar chnnmin isti buca haddinden fazla szler sylemek. 2-iddetli tenkit etniek. % scak yer iin kullanhr. iddetli dayak atmak, dvmek. chnnmin o bana en uzaa, ok uzak- cmdyini quzunlar yemk defnecilelara. memek ve nan kurtlar kular yemek. chnnmin o banda yaamaq ok u- cmiyytd zn aparabilmk toplum zaklarda yaamak. iinde dzgn hareket edebilmek. chl etmk (elmk) terslik etmek, inat cncl xartmaq (elmk, salmaq) seetmek. bepsiz yere kavga karmak, karklk chl salmaq normal seyreden bir eyi yaratmak. zora sokmak. cncl xasiyyt geimsiz, insanlar rahatsz chr da vakarl, temkinli, dayankh eden, tuzaa dren, insanlann ayanm kimse. altnda kuyu kazan kimse. chrilik etmk 1-iplik yapmak. 2- cncldn qurtarmaq zorluktan, beidan "cehre" yapmak. 4ortulmak. clah pozulmaq hameti, debdebesi yerle cncl * dm k 1-byk bir problemle bir olmak, eski hkm ve nfuzu kalma- karlamak. 2-belya dmek. mak. cncl salmaq kavgaya sokmak, kt, clahn artq olsun 1-saygmhm, nfuzun istenmeyen bir ie karmak. daha da ok olsun. 2-alay ve yergi bildiren cng cidala xmaq kavga etmek, dvbir ifade. mek. clayi vtn olmaq vatamndan ayr d- cng etmk (elmk) sava yapmak, vumek, yurtsuz yuvasz kalmak, gurbete rumak. dmek, derbeder olnak. cngini crmaq yenmek, alt etmek, galip clb etmk (elmk) 1-yneltmek, yn- gelmek, dzenini bozmak, mahvetmek. lendirmek. 2-dikkatini ekmek. cnnt kimi cennet gibi, ok gzel yer. cldlik etmk (elmk) atik davranmak, cnnt dnmk cennete dnmek, gzeluyank hareket etmek, evik davranmak. lemek, insan hayran brakan bir gzellie cl qran kt, fnldak, dalavereci, brnmek; ferah ve i ac bir duruma gelmek. son derece kumaz. cl qrm tlk son derece tecrbeli ve cnnt dm k (getmk) 1-Tanr'nm kumaz kimse. buyruklarma uyup iyi ameller ileyerek ldkten sonra Allah'm vaat ettii ok cl qurmaq tuzak kurmak, hile yapmak. cly salmaq tuzaa drmek, ama gzel yer olan umaa (behit) varmak. 2gnln istedii yerle veya eylerle kardrmek. cllad kimi cellat gibi, acmasz, gaddar, lamak. cnnti satm almaq cenneti satn almak, merhametsiz. cllad kty eskiden insanlarn kafasnn byk sevap i yapmak, hayr i veya iler yapmak, yardmsever olmak, herkese yarzerinde kesildii byk ktk. cm etmk (elmk) 1 -toplamak, bir araya dm etmek. getirmek. 2-kendini toparlamak, kendine cnntlik olsun! yeri, mekan cennet olsun! gelmek. cm hahnda 1-toplu hlde. 2-sk olarak crcnk elmk 1-iddetle cezalandrmak, dvmek, eziyet etmek. 2-k. bir kza toplanm hlde. cm olmaq 1 -toplanmak, bir araya gelmek. veya kadma tecavz etmek. 2-uup bir yere toplanmak. 3-toplama i- crcnk olmaq 1-ayaklan haddinden fazla yana do u almak, bacaklarn ar lemine konu olmak. 46 1
-

derecede yana ahnasndan dlay kala kemiklerinde iddetli ac dymak. 2ayklarm geni geni aarak yrmek. 3ar bir ylcn altmda ezilmek, kt druma dmek. crcnyini ayrmaq 1-altna alarak hrpalamak, dvmek, cezalandrmak. 2-bak. crcnk elmk 2. anlamda. cryan etmk cereyan etmek. 1-gemek, akmak, hareket etmek. 2-olmak, meydana gelmek. crim almaq ceza ahnk. crim kmk ceza ekmek. crim eimk ceza kesmek, ceza vermek. crim ksilmk ceza kesilmek. crimsiii kmk cezasn ekmek. crimsini vermk cezay para olarak demek, karhm para olarak vermek. crimy dm k cezaya uramak. crimy salmaq ceza ekmesine sebep olmak. csart etmk eesaret etmek, cesaretlenmek, yiireklenmek, cret etmek, korkmamak. csart etmmk cesaret etmemek, korkmak, ekinmek. csart vermk cesaret vermek, cesaretlendirmek, yreklendirmek. csarti atmamaq cesareti yetmemek, korkmak, cret etmemek. csartini itirmk cesaretini kaybetmek. csartini toplamaq cesaretini toplamak, cesaretlenmek. csdi var can yox ok zayf kimse-,. bir deri bir kemik. cvxlik elmk kafa iirmek, uzun uzadya konumak, laf ok zatmak. cynvay danmaq yersiz konumak. cza aliraq ceza almak, cezaya maruz kalmak, cezaya uramak. cza grmk ceza grmek, cezalaidrilr

czas n almaq cezaya arpnlmak, iledii sua gre cezaya maruz kalmak, cezalandrlmak. czas m kmk cezasn ekmek. 1iledii sua gre cezalandrlmak. 2-kendi hatasmm karlm grmek, zarara uramak. czb etmk 1-kendine taraf ekmek, yneltmek. 2-kendine balamak, hayran etmek, meftun etmek. cz fz etmk (elmk) raz olmamak, mukavemet gstermek, barp armak. czm etmk 1-kesip atmak. 2-kesin karar vermek. cbrn xartmaq 1-iyi dayak atnak, dvmek. 2-varm younu elinden almak, soynak, iflas ettirmek. 3-kabuunu soymak. cbrx kmk haatm karmak, cann almak, iyiee ezmek, dayak atmak. cbrx eln k nlplak soymak, anadan ryan brakmak. cbrxdan xmaq ok susamak. cdra xmaq at yantrmak, at yarma katlmak. calhq elmk (etmk) mzkhk yapmak, oyunbozanlk etmek. cr amaq 1-yol amak, r amak. 2yeni akm meydana getirmek. 3-iz, hat oluturmak. cr salmaq iz brakmak, iz yapmak. cirdan (crndan) xmaq izgisinden kmak, azmak, haddini amak. crndan xarmaq yoidan karmak, azdrmak, baka yne yneltmek. crndan xmaq yolundan kmak, yolunu aurnak, azmak. cqqr xmamaq ses kmamak, ortahk ok sessiz olmak, herhangi bir ses ikmamak. cqqr xmamaq sesi kmamak, konumamak, susmak. mak. (cnqrn) kbilmmk coza vermk ceza vermek, cezaya mh- cqqrm (kmmk, xarabiim mk, kum etmek, cezalandrmak. xarmamaq) sesini karmamak, susmak, czan glmk bak. can czan glmk. czasma atdrmaq (yetirmk) cezasm konumamak. vennek, iledii sua gre ceza vermek, cqqrn kmmk konuamamak, sesini karamamak, susmak. cezalandrmak. 147

cmbat olmaq ortadan kaybolrnak, yok olmak. yitmek. cndrmda cin (cinler) hrkmk (hrkm k) 1-elbiseleri ok eski ve yamal olmak. 2-fakir olmak. 3,-(kadn) dk, ahlksz olmak. crmdan cin hrkmk ok yoksul olmak. crm cnm elmk (ksmk) yrtk yrtk etmek, dilim dilim etmek, dilim dilim kesmek. crm qoymaq yrtmak, paralamak. crnt deyib aradan xmaq kirii krmak, ortadan kaybolmak, svmak. crt ba her an. czaxurd olmaq irenmek, tiksinmek. czhacz yanmaq cayr cayr yanmak, ok hiddetlenmek, kendini kaybedecek derecede sinirlenmek, kplere binmek. czmdn aq xardiabilm mk son derece aklh, bilgili ve kurnaz olmak. czndan xmaq 1-izgisinden kmak, yolunu armak. 2-haddini amak. czn amaq haddini amak, azmak, nndan kmak. czq kmk izgi izmek, snr belirlemek. czr xmaq yanrp kavrulmak, ok sinirlenmek, ok hiddetlenmek, yanp tutumak. czma qara etmk (elmk) kafalama yapmak, zen gstermeden, hzl bir ekilde yazmak, karalamak. czma qara yazar. cib ksmk yankesicilik etmek. cib zrr (ziyan) vurmaq ok para harcamak, maddi ynden zarara uramak. cibgirlik elamk (etmk) yankesicilik yapmak, hrszhk yapmak. cibi bodur paras yoktur; fakirdir. cibi dlikdir (yrtqdr) msriftir, savurgandr, parasn ar ur edendir. cibim (cibin) gr deyil cebine gre deil, cebindeki paradan ok pahal olan bir mal iin kllamhr. cibin dolu olsun birine yardm eden kimseye kardakinin syledii "kazancm bl olsun" anlamnda bir alk.

cibind sian (yel) oynayr cebinde para ] olmayan kimseler iin sylenir. | cibindn dmk (vermk) kendi cebinden demek, vermek. cibin atmaq (trmk) kendine almak. \ cibih l atmaq cmertlii tutmak. \ cibin girmk 1-btn parasm almak. 2btn parasm hareamak veya harcamasn salamak. cibin qoymaq 1-cebine koymak, kendisi iin almak, cebe indirmek. 2-birini gz ve kudfetsiz zannetmek, pek nemsememek. 3-yenmek, galip gelmek, stesinden gelmek. . cibin sok vursan toz qalxar fakir, be parasz kimseler iin kullanhr. cibin toxunmaq cebine dokunmak, maddi ynden srsacak kadar para harcamak, harctmak. cibin ziyan vermk cebine zarar vermek, para hrcamak, harcatmak. . cibihi boaltmaq cebini boaltrnak, htn parasm harcamak. cibini (cibidann) gdmk sadece kendi menfaatini, kendi karm dnmek. cibini ksmk birinin cebindeki paray almak, yankesicilik etmek. cibinin azn (gen, geni) amaq (bo qoymaq, skmk) cmertlik gstermek, ok para harcamak veya harcamaya hazr olmak. cibinin pamb liy (lin) glsin! be parasz kalasm ve fakirleesin! eklinde ilenme ifadesi. cibirind yel smk meteliksiz olmak, be paras olmamak. ciblrini boaltmaq (silklmk) btn parasm harcamak, harcatmak, ciblrini rpmaq son meteliine kadar harcamak. ciblrini doldurmaq ceplerini dpldurmak. 1-ok para kazanmk. 2-gayri meru, kanunsuz yoldan zengin olmak. 3-bakasn zengin etmek. cicc elyib qaytmaq bir i yapmak veya grev icab gidilen bir yerde hibir ey yapmadan veya ok az ey yaparak hemen geri dnmek.

148

cici bac Olmaq birbirine ok yakin olmak, cikk akmk tiz sesle btn gcyle haykarde gibi, ana kz gibi lmak. krmak, barmak. cida boyu mzrk boyu, geneilikle gne cilddn cild girmk klktan kl girveya ayn dutan sonra ald yol bil- mek, bin bir ekle brnmek, asl gayesini dirmek iin lcullanlr. saklamak veya emeline ulamak iin baka cida (cidaya) dm k ayr dmek, birbi- ekle brnmek, baka renge girmek, kenrinden uzakta oimak. dini baka biimde gstermek. cida etdirmk kl. ayrmak. cildindn xmaq maskesini karmak, asl yzn gstermek. cida salmaq ayrrnak, ayr drmek. cidl etmk kavga etmek, vurumak, d- cildin girmk kendini bilerek ... benzetvmek. mek, kendini uurlu olarak ... gibi gstercidam uvalda (trbada) gizltmk ol- mek: maz mzrak uvala smaz. cildini dyi m k baka bir ekle brncidm forbada gizltmk mzra uvala mek, duruma gre kendini ayarlamak. cilov (cilovu) gmirmk 1-birinin yaptksdrmak. cidamn uc uvaldan xb (xr) mzrak larmdan dolay ok sinirlenmek, ona kar kin duytnak, cezasm vermek iin frsat uvala smaz. kollamak. 2-azgn olmak, azgn hl almk. cidd chd etmk (elmk) btn gcyle cilovda saxlamaq hkimiyeti aitmda tutalmak, aba gstermek. cidd chd gstrmk 1-ciddiyetle dav- mk, hkim olmak, kontrolnde tutmak. ranmk. 2-ciddiyetle ahmak. 3-herhangi cilovdan azd edilmk serbest braklmak. cilovdan azad olmaq serbest kalmak. bir konuda yak diremek, direnmek. ciddi sorumaq (tlb etmk) ciddiyetle cilovsuz at ahlksz kadm, hibir eyden ekinmeyen arlanmaz kdn. sormak, istemek. cilovu l vermk bak. noxtam l ciddi yanamaq ciddiyetle ele almak. cign vermk haykrmk, barmak, yk- vermk. cilovu lind olmaq bal olmak, itaati sek sesle seslemek. cik cik xanm 1 -ok bilmi kadn veya kiz. altnda lmak. 2- amatac, barp aran kadin veya kz. cilovu lin vermk serbest brakmak, 3-becerikli, ahkan, durmadan ahp kendi bama birakmak, davramlarma karmamak. didinen kadm veya kz. cik vurmaq 1-kulukaya yatrlan yumur- cilvuna dymk snr amasma engel talardan civeiv kmaya balamak, yumur- lmak, srekli kontrol altnda tutmak, stalar civcivler tarafndan atlatlmaya'^ba- nrlarm belirlemek. lamak. 2-.ocukluk andan kurtulmak, cilovundan brk bfk yapmaq hkimiyetinden uzklamasna izin vermemek. ergenlik ana adn atmak (alay ifadesi). ciki bikin qdr en kk ayrntsma cilovundan tutub geri kmk haddini bildirmek, kt yoldan, hareketten men kadar, btn ynleriyle. ciki d snindir bk d her eyiyle se- etmek, do-u yola evirmek. cilovunu (ldn) buraxmaq (vermk) nindir. kendi bna brakmak, tam serbestlik tacikin bikin bld lmaq her ynyle rimak. tanimk. cikin bikin getmk en ince noktasma cilovunu baqalannn lin vermk hkimiyetini, yularm bakalnmn eline verkadar aratrmk. cikin bikin kimi (qdr) bk. ciki mek. ciiovunu kib lind saxlamaq kendi bikin qdr. cikini bikihi bilmk 1-her eyini bilmek. hkimiyetine tabi etmek. cilovunu kmk (ydrmaq, ymaq) 2-bak. cikin bikin getmk. 1-kt yoldn evirmek, kt yola dmecikini d bikini d en kk ayrmsn da. 149
:

sineengel olmak. 2-haddini bildirmek, ar cin dmir gstrmk korktuu bir eyie hareketlerine engel olmak. tehdit etmek. cilovunu dartmaq lcendini toparlamasn cing cing cingiidmk 1-kesiksiz bir eistemek, hareketlerine gem vurmak. kilde tnlamak; mlamak. 2-bas bas barcilovunu lind saxlamaq lcontrolnde mak. tutmak, hkiniyeti altnda tutmalc. cingim cingim etmk (elmk) para parciminin yanna rey qoymaq . kamak, a etmek, kk lck paralara ayrmak. svmak, tabana kuvvet kamak. cini qorxutmaq rktc olmak, blc ircimiz olmaq (deve) iftlemek. kin ve korlcutucu olmak. cin axtanrlar (ki) dalna cnqr bala- cini tutmaq birdenbire olc sinirlenmek, stnlar bir kyn, bir obann veya kabilenin hiddetlenmek, tepesi atmalc. yaad yeri terk edip gitmesiyle ortaya cini yatmaq skinlemek, kzgnl, hidkan durumu anlatmak iin kullanlr, "in deti gemelc. cin yoktur" anlammda. cinini bana ymaq ok sinirlendirmelc, cin atna mindirmk ok siniriendirmek, hiddetlendirmek. kzdrmak. cinlri dalmaq yatmak, slcinlemelc, cin attna minmk ok sinirlenmek, hid- hiddeti ve kzgnl gemelc. detlenmek, lczmak. cinli baxmal olmaq bak. cinli olmaq. cin bana (beynin, tpsin) vurmaq cinli olmaq deli olmalc. ok sinirlennek, asabilemek. cinni cfr qounu (ldmi) ok grltl, cin bismillahdan (dmirdn) qorxan sesli, bartl, anatah ocuk topluluu kimi qorxmaq bir eyden veya birinden iin kullanhr. ciry salmaq paym belirlemek, yemeini ok korkmak, ekinmek. cin boana rzgarm oluturduu girdap. belirli bir lde vermelc. cin ra bezir ras. cirgini xarmaq z suyunu karmalc; cin kllsin (bama, beynin) vurmaq ezip suyunu karmak. cismin vlvl dm k bak. canma ok sinirlenmek, hiddetlenmek. cin kimi akll, ahkan, ele avuca sma- vlvl dm k. yan kimseler iin lcullanlr. civ kimi ele avuca smayan, harelcetli, cin oyununa dm k gnaha batnak, su enerjik. ciyarm od tutub (pl nib) ok susadm. ilemek. cin tutmaq deli olmak, ldrmak, akhn ciyartn plnsin! bak. ciyrin yans! ciyr elmk cesaret etmek, yreklenmek, kaybetmek. einayt ii qaldrmaq hakknda sorutur- bir eyi yapmak iin kendinde cesaret bulmak. ma amak. cinayt iltmk su ilemesine sebep ciyr fksi azma glmk ok korkmak. ciyri dalanmaq (doranmaq, od= tutub olrnak. cinayt msuliyytin clb ettnk mah- yamaq) ok zlmek. kemeye vermek, hakknda soruturma ciyri kabab olmaq 1-ok susamak. 2-ok slcmt ekmek, birinin hasretini ekmek. balatmak. ciyri qan olmaq (qana dnmk) yrei cmayt trtmk su ilemek. cinayt clb (thrik) etmk kanamak, son derece lcederlenmek, zlmelc, mteessir olmak. (srklmk) sua tevik etmek. ciyri odlanmaq 1-bak. ciyri cinayti amaq suu ortaya karmak. cinayti gizltmk (rt basdr etmk) dalanmaq. 2-ok susamalc. ciyfi para para olmaq ok zlmelc. sutn zerini kapamak. cincilin vaya dm k korkuya kaplmak, ciyri vrmlmk l.-vereme yakalanmak. 2-ok hasretini ekrnek, hiri veya bir ey eidielenmek. iin ok sknt ekmek, endie duymak. cin brk tikir son derece kurnaz kimse. 50 1

ciyri yamaq yrei yanmak, ii yanmak. cvr etmk (elmk) 1-skmt, strap iin1-acmak, merhamet etmek. 2-ok susa- de olmak. 2-cef ekmek. mak. cvrn kmk her eziyetine ktlanmak, ciyrin yansm! kargma, beddua, ilenme her azabma tahamml etmek. ifadesi. cyr cyr gzmk babo dolamk, ciyrin da kmk bak. da basmaq. aylak aylak gezmek. ciyrin xl slmaq phelendirmek, p- cuhud (Ermni) qan grd Yahudiler helenmesine sebep olmak, kukulandrmak. (Ermeniler) ok korkak olurlar ve en kk ciyrin od dm k ok zlmek, kahrol- bir ey zerinde de kyameti koparrlar, bu mak. deyim de o dnceyi ifde eder.' ciyrini xararam! cierini skerim! bir cuhud kimi ok zengin kimse iin kullantehdit ifadesi. hr. ciyrini xarmaq . cezasm vermek. cla salmaq seyrek biten bostana vs. ilve ciyrii dlamaq (yandrmaq) heyecan tohum ekmek. ve znt ektirmek, der-in etki etmek. culfa olub klf ourlamaq ustah ciyrini kabab etmk (elmk) kl. ok renmeden ktl renmek. kzdrmak, yakp kavurmak, derin strap cumculuq olmaq srlsklam olmk, her vennek. taraf slnmak. ciyrini skmk perian etmek, azap ver- cur cur elmk (barsaklar) guruldamak. mek. ikence vermek. cur olmaq arkada olmak, dost olmak. ciyrinin ba sklmk hline yanmak, curu xmaq durumu ktlemek. ok zlmek, birine yrekten acnnak. curumbul oimaq ok slanmak. ciyr dolusu derinden. cu eylmk comak, galeyana gelmek, cocaxar olmaq rezil olmak, kepaze olmak. heyecanlnmak. ocuq sanmaq ocuk sanmak, aklsz zan- cua glmk 1-comak, evke gelmek, netmek. tahrik olmak. 2-ilhama gelnek. corab toxumaq bama orap rmek. cua gtirmk galeyana getirmek, coturcovqa vurmaq tplanmk, bir yerde bi- mk, canlandrmak, evke getirmek. rikmek. cbran etmk telfi etmek, bir dengeye cozcoz oynamaq (ocuk) frldakla oyna- kvuturmak; mevcut durumu ortadan kalmak. dmak. ccm bzmk aflatanlk yapmk, gz cc basdrmaq 1-tavuu kulukaya yaboyamak. trmak. 2-teklif edilen eyi kabul etme'mek. cmk oturmaq melerek oturmak, cc xartmaq 1-civciv karnak, yavmelmek. rulamak. 2-. haddinden fazla uyumak. cnnbr olmaq gen lmek. "cc kimi kck, chz, sska. ccni payzda sayarlar kar zarar sonuta cngl qalmaq gz kslmak. cvc qulaq dibin grmk son derece belli olur, her eyi sonucuna gre yoklarlar. sevinmek, ok sevinmek. clbhdin fikfind olmaq yalnzca kendi cvhfini lmaq (xarmaq) zn - menfaatini dhmek. clus etmk tahta knak, hkmdar olkarmak, zsuyunu elde etmek. cvhfini kn k damtmak, imbikten mak. cft etmk (elmk) cesaret etmek, geirmek. cvln etmk (vurmaq) dolamak, gez- korkmamak, ekinmemek. mek, hareket etmek, etrafmd dnmek. ct yetirmk ikiz dourmak. cvlana xarmaq at veya baka bir eyi ctbal qohum olmaq kz alp vermek. ctbh zrr (ziyana) dm k bir i gezintiye karmak. iin iki defa masraf etmek. cvlana gtirmk coturmak. cvr elmk ark, kanal temizlemek. cvr kmk cef, azap ekmek. 151
f

dra altndan boma xartmaq yzne aldma oynamaq birinin istediini yapkar konuacak cesareti olmamak, arka- mak. sndan sylemek. aln almaq 1-hastalanmak (bitkiler). 2adraszhqdan evd qalmaq artlar uygun "dert kapasm, hastahk tutasm, belya uolmadndan dolay herhangi bir ey ya- rayasm!" bir ilenme, beddua ifade-si. pamamak, durumun elverili olmamasm- alya girim k ekin veya yn bimeye dan dolay eli kolu bal kalmak. balamak. a olmaq din olmak, salkl olmak. al bzmk ktlk yapmak, gz artmam qonaq davetsiz veya isten- boyamak. medii hlde bir yere giden kimse. al kmk ayrhk dnrek, birbirinden arlm bayat oktan sylenmi, ok- ayrmak, tan beridir bilinen, artk nemi kalmayan ahb armaq alp sylemek. szler. aln arpaz da kmk ok rahatsz axr spmk 1-iftira etmek. 2etmek, canm yalonk. aldatmak, kandrmak. alma almaq (vurmaq) kafasna sark axr tuluu . iki mptelas. takmak. axrm kpn girmk haddinden fazla almadan oynamaq morali yerinde oliki imek. mak, neeli olmak. axmaq il qov kimi olmaq atele barut anaq ... banda atiamaq (snmaq) gibi olmak, bir arada bulunmalan tehlikeli kendi kendini belya dren kimseler iin olmak. lollanhr, kabak banda patlamk. axnaq dm k kanklk meydana ap etmk yaymlamak, neretmek. gelmek, alkalanmak, velvele olumak. apa vermk yaymlanmak zere vennek. axnaq (axnama) salmaq heyecan apan almaq alk almak. yaratmak, ortah velveleye vermek, orta- apdan xmaq yaymlanmak, neredilh birbirine katmak. mek. axnama dm k heyecan, korku, endie ap almaq bak. apan almaq. dolu karkhk meydana gelmek. apt kimi bulaq iind olmaq ok kirli aq uq elmk kn. kk apta ah veri ve pis olmak, st ba pislik iinde olmak. yapmak veya kk bir ile uraarak ge- ar k qalmaq resiz kalmak. imini salamak. ara tkmk (hayvan) doumdan nce aqaq ha aqqidasn dyirman effaf ve yapkari bir sv iffaz etmek. bildiyini oxuyacaqdr banp arma ardrd fit vurmaq frsattan istifade bounadr, .... kendi bildiini yapacaktr, etmek. Idmse engel olamaz. ar aramaq (axtarmaq, grmk) k aqqal srtmsi elmk . dvmek, dayak yol, kurtulu yolu aramak. atmak. ar etmk (qlmaq, tapmaq) re bulaqqala vurmaq biilmi otu v. kk mak, re etmek, k, kftulu yolu bulkk ymlar hlinde toplamak, kmele- mak, hllenek, resini bulmak. mek. ar yoxdur 1-hibir k yolu yoktur aqqldaq balamaq 1-koyunlann ynne anlamnda. 2-yardm edilrriesi mmkn kendi pislii yaparak kurumak. 2- deildir anlamnda. kirlenmek, kirli pasakl hle gelmek. arsi ksilmk resiz kalmak, k yolu al dm k sa beyazlamaa balamak, kalmamak, k yolu bulamamak, resi ak dmek. kalmamak. ala ala getmk kin. hibir ey elde et- arsiz qalmaq resiz klrrik, mecbur meden gitmek. olmak, k yolu kalmamak. alaan arda 1-elimsiz, zayf kimse. arx dymk ark evirmek, drt dnp 2-ilkel ekilde yaplm barmak. durmak, tella o tarafa bu tarafa kou152

mal, bakmmak, defalarca bir yere gidip atq almaq azck dinlenmek. gelmek. atq vermk ipi, iplii vs. aprazlama arx vurmaq etrafnda dnmek, gezip balamak veya geirmek. durmak. atn boynuna salmaq kendine rm etarxa kmk arkla bilemek, keskinle- mek, tuzama drmek, bana yular getirmek. irmek. arx azmaq (evrilmk, dm k) 1- atlasan da... bak. partlasan da... devram gemek. 2-hkimiyeti sona ermek. ay aa axdm, ay yuxar axtarm 3-geri gitmek; ileri ters gitmek, talihi y- birisinin lmn isteyen bir kargma, ver gitmemek. ilenme veya alay ifadesi. arx xoruzu kimi kavgac kimse. ay (aya) glmmi (atmam, arxn evrilsin! ocan snsn! ilenne grmmi ) rmanmaq (soyunmaq) deifadesi. reyi grmeden paay svamak, acele etafm (arqlarn) dabamm brkitmk mek, zamanmdan olc nce bir ii yapmaya (kmk), yerin damarm qrmaq tabana hazrlanmak, vaktinden ok nce harelcet etmek. kuvvet kamak. arqatm snin (kiil rin) bama (baan) aya db islanmamaq karda yryp iz bir eyi yapmad tembellik yapan erkeklere brakmamak, son derece akll ve tedbirli olmak. hitaben kdmlann kulland bir ifade. armxa kdirmk armha gerdirmek. aya susuz aparb, susuz gtirmk sulu armxa kmk armha germek. 1- dereye susuz gtip susuz getirmek, hilearmha gererek cezalandrmak. 2-ok i- lcrhkla veya kurnazlkla birini lcandrmak, kumazlk yapmak (genelde hilekr ve kurkence etmek, eziyet etmek. arpz vurmaq birisini yere ykmak iin naz kimseler iin kullanlr). ayda bahq svdas deryada balk sevdas, ayama elme takmalc. arab corb etmk hazrlk ypmk, hyata gemesi mmkn olmayan veya pheli olan bir ey halckmda kullanhr. hazrlanmak. ayda balq yn .gedr dnyay umursaa ba salmaq artmak. mayan becerikli kimse. a qalmaq ne yapacam bilmemek. zyuxar a salmaq birbirine kartrmak, birbirin- ayda zaa axdm, axtarm bak. ay aa axdm, ay den ayrt edememek. yuxar axtarm. aba elmk (etmk) aftmak, ne yapacan bilmez hle getirmek/ aydan kend byr byr (gt gt) aba (qalmaq) olmaq ne yapacan dymk uzaktan akraba lmak. bilememek, ne edeceini armak, kesin y arqla kemk bir ii ok acele bir karra yaramamak, dncesi karmaka- yapmak, bir eyi alelacele, zenmeden rk olmak. arbuk yapmk. aba qoymaq kafasm kartrmak, - ein glmk garip gelmek, hayret verici rtmak, kesin bir karara varmasma engel grnmek. olmak. eni xartmaq holckabazlk etmek, yeni aba salmaq birbirine kartrmak, birbi- ey icat etmek. rinden ayrt edememek, artmak, kafasn evir tat, vur tat temcid pilav, bir eyi kesintisiz olarak bktracak derecede tekrar kartnnak. etme anlaminda kullanhr. ab qalmaq armak, arp klmk. aka Ioka olmaq . kn. bifbirine uymk, eyn tpr elmk temcit pilav yapmak, srekli telaarlamak, ayn eyi tekrar tekrar yakin lmak, srda olmak. dile getirmelc, yapmak. at elmk "at" sesi ikararak krlmak. at atmaq odunu, tezei vs. ba baa dayayarak yaklmak iin hazrlamak. 153

eynm eynm (inm inm) elmk etraflica dnmek, dnp tanmk, lp bimek. eynyib aza qoymaq (vermk) hazrlayrp eline vermek. eynyib rtmek bak. ryn xarmaq. eyyib ryn xarmaq bak. fyn xarmaq. eynyib tkmk anialmaz ekilde konumak, kelimeleri yuvarlamak. l barmaq sere parma. ik atmaq trnaklan ile vurmak, parmaklannn ucuyla tekmelemek. iy qalxmaq ahlanmalc, aha kalkmak. hiim salmaq iyli ot zerinde yryerek iz brrakmalc. k evir etmk (etmk) 1 -lp bimek, etraflca dnmek. 2-alt st etmek,- kartrmak, kanrakank etmek. k evir dm k zor duruma dmelc, kannatk bir hlle lcarlamak. k evir salmaq 1-altn stne getirmelc. 2-bir i veya bir ey hakkmda tartmak, mnakaa etmelc. k qmiin defol git batmdan, yakam brak. kic (kid) yngl, qiymtc (qiymtd) ar ykte hafif, pahada ar. kicl zindan arasnda qaimaq iki ate arasnda kalmak. ki brki etmk bir ey zerinde bouna tartmak, bouna inatlamak. kiy qoymaq tartmak, lmek. km boynundan (boyundan) aslaq oi.maq teslim olmak. kmni ara dyi m k bak. at ey dyimk. lvr elmk lp bimek, ilerisini gerisini dnmek. lvr salmaq srndrmek, bugn git yann gel etmek. itik atmaq 1-birinin dncesini renmek gayesiyle araya laf atmak, iaret etmek. 2-sz atmak, kapal bir ekilde laf sylemek, inelemek. m xm elmk (etmk) mrm krm etmek. l-nazlanmak. 2-bir eyi yapmak is-

tememelc, naz yapmak, burun lcrm etmelc,. nazlanmak, gnlsz davranmak: mini tapmaq yolunu bulmalc, ii renmek, zorlulclanm ortdan kaldrmak. ndn olmaq normale dnmek, normallemek. n jtmaq 1-lm antnda olmak. 2-ok lcnumalc. n boaz dymk (eimk, olmaq) tartmak, mnakaa yapmak. n boaza xmaq bak. n boaz dymk (elmk). n ny vermk 1-bo bo konumak, bo sohbetler etmek. 2-tartmak, mnakaa ypmak. n dymk (vurmaq) 1-ok lconumalc. 2-mnakaa yapmak, tarttmak. n il tmk ok lconumak, enesi dmek. n yormaq yersiz lconumalc, bouna tartmak, konunak. nbzar elmk 1-pazarllc etmelc. 2tartmak, mnakaa etmek. nbazara (nbazarh ma) xmaq tartmak. nbazhq elmk ok konumalc, gevezelilc etmek. ndn brk (mhkm, prgar, az) geveze, enesi dk kimseler iin kullanhr. ndn (azdan, nsi) bo 1-sznn etkisi, gc olmayan, sz gemeyen. 2az gevek, sr saklayamayan, enesi dk, boboaz. nsi qzmaq (qzmaq) gereinden fazla konufnak, dumdn konumak. nsin gc vermk bak. n dymk (vurmaq). nsini bo qoymaq konumasna dikkat enemek, azma eleni sylemek, konumak. nsini yormaq enesini yormak, bouna konumak. nsinin altma girmk herhangi bir bilgi elde etmek iin burnunun dibine kadar sokulmalc. nsinin altma salmaq konumasna frsat vermemek, azm amasna izin vermemek, makineli tfelc gibi saymak. 154

sinin altnda kulann dibinde, ok yakmnda, hemen yanmda. nsinin y xmaq enesi dnek, ok konumak. nsinin ipi yoxdur azmn perhizi yokitur, ne konutuunu biimeyen, azma geleni konuan adam iin kullanlr. g oimaq uyumak, kaskat kesilmek. agin almaq (keirmk) penesine drmek, eline geirmek. ngin dm k (kemk) penesine dmek. p p baxmaq pheli bir ekilde bakmak, dost bakndan uzak bir nazarla bakmak. apidar elmk zellikie atm veya bir hayvann n ayaklarm fazla aamayacak ekilde balamak, komasna engel olacak ekilde iple.balamak. pln vurmaq takla atmak, perende atmak. pr kmk etrafmait ekmek. pr olmaq engel olmak. pik almaq (tutmaq, vurmaq) 1alklamak, alk almak. 2-ellerini birbirine vurarak ses karnak. r dymk (at) terli iken suya sokulma veya ykanma sebebiyle iltihaph romatizma hastahna yakalanmak. r dysin bir ilenme ifadesi. rn p n danmaq bo laflar etmek,
l a f a z a n l k etmek.

rnilik elmk ok konumak,.gevezelik etmek. _ .arxi dnmk devran dnmek, ileri yoilunda gitmemek. rtik amaq entik amak, kuyumculuk ve bakr ilemeciliinde zel letle iz amak. ti dm k dara dmek, zoiukla karlamak, iinden . klmas zor duruma

tin salm.aq zor duruma drmek, iini . daha da zorlatrmak. tini eyi krpn ken kimidir (keincdir) ii bitinceye kadardr sonra arayp sormaz. atinlik kmk zor g ba etmek, yapmakta eziyetle karlamak. 155

tinliy dm k zor duruma dmek, dara dmek, iinden klmas zor durumla karlamak. tinliy salmaq zor duruma drmek, dara drmek. yirtk kimi byk kitleler hlinde bir eyin zerine en canllar iin kullanlr, son derece ok anlammda. xda elmk semek, karmak, ayrmak, kenarda brakmak. xb qlmnin banda oturmaq kendini dev aynasmda grmek, son derece gururlanmak, kibiienmek. xlmaz vziyytd qoymaq zor durumda brakmak. x etmk 1-toplant, konferans vs. de krsye karak konuma yapmak, nutuk atmak. 2-kendi teklifini veya dncesini bir topluluk huzurunda krsye gelerek bildirmek. x yolu tapmaq k yolu bulmak, resini bulmak. xmayan cana n qulfvallah bir ey sona ermeden sonucundan bahsetmek abestir. xmaz ayn son r nbsi lanaz ayn on beinde, hibir zaman. lpaq. qalmaq her eyini kaybetmek. mtr qay zayf; ancak kendinden beklenmeyecek kadar gl ve kuvvetli kimse. r r rmaq bas bas barmak, btn gcyle barrnak, haykrmak. r gzmk kendi karm arnak, kendi menfaatini kollamak. ra limi yanmaq gz kamatrmak, ok gzel olmak. ra yandrmaq lmden nce son enerjiyle iyileir gibi olmak. ra lzimk oca snmek zere olmak, oca snmeye yz tutmak, oca snmek, mahvolmak, yuvas dalmak. ra kemk (snmk) 1-ailesi devam etmemek, oca snmek. 2-mr sona ermek, mahvolmak. ra uurtmaq lambay sndmek. cran snmsin ocam snmesin, yuvan yklmasn.

ran snsn! oean snsn! yuvan rtma vursan qan xmaz kessen kan yklsn! ocam kr kalsm! bir ilenme ifa- akmaz, bir kimsenin son derece sinirli oldesi. duunu bildirir. ran yansn! ocan snmesin! ik rtma vursan yanamdan qan damar ifadesi. ok salkh, yanaklar kpkrmz kimseler rana ya tklmk ok can almak. iin kullanlr. ran ohura basmaq (batrmaq) ken- ik almaq (tutmaq) kflenmek, kf dini baarszlklara srklemek, kendi blamak. kendini bedbht ve mutsuz etmek, keridi ik xarmaq iek karmak, iek kendini mahvetmek. hastahma yakalanmk. ran sndrmk ocam sndrmek, ik iyi arr gllk glistanlk, neslini kesmek, mahvetmek, gzel yer iin kullanlr. ran yandran soyunu, neslini, iini, ik (iyini) dydrmk (dymk) iek hastalna kar a yaptrmak. mesleini devam ettiren. ram yandrmaq 1-mutlu etmek, seviri ik kimi ok temiz, bakunl. getirmek, ocan aydnlatmak. 2-neslini iyi burnunda (ikn) genliinde, en "gzel amda. devam ettirmek. raq in dirlik sanmaq gvenerek bir iyi atdamaq (tdamaq, rtlamaq) yere misfir gitmek. ok sevinmek, havalara umak, son derece raq kimi yanmaq ok gzel olmak (hah, neelenmek. kilim vs.). idarl olmaq bir eyle megul olmak, raq vermk iaret vermek, bir eye raz kafas kank olmak. olduunu bildirmek. ilik ilik- dormaq (elmk, etmk) raq yandrmaq can vermeden, lmeden para para etmek, krmak, pafalmak. nce birka dakika iyileir gibi olmak. ilik ilik olmaq para para olrrik, parraqban etmk klandrmak, nura gark alanp dalmak: etmek. iling vurmaq a yapmak, kalem as raqban oimaq aydmlanmak, klanmak, yapmak. nura gark olmak. iling dm k henz arzulad ey tam rt atmaq tkrmek, tkrn fkrt- anlamyla olumadan, zaman, vakti gelmeden sevinmek. mak. rtq alb oynamaq gbek atp oynamak, ilovqan etmk klandrmak, aydmlatkeyfi yeriride olmk, morali yerinde olmak; mak. sevintoek. imdik almaq (atmaq, gtrmk) imrtq almaq (vurmaq) keyf yerinde diklemek. imdik imdik 1-imdiklenmi hlde, her olmak, sevinli olmak. rtq vursan qan xar (damar, tklr) taraf imdik izieriyle dolu^ hlde. 2-azar 1-ok salkl, yanaklan krmz kimse iin azar, ufak ufk. her sylenir. 2-hiddetten kprm, kzgmhk- imdikdn keirmk imdiklemek, tan yanklan al al olmu, ok kzgn hlde tarafm imdikleyerek mof artrnak. imir almaq (etmk, elmk, vurmaq) olan kimse. biraz uyumak, kestirmek, uyuklamak, rtma vurmamaq fske vurmmak. rtma vursan dallam iveli, nazl, a- in kn k hah, kilim vs. iin ip eirmek. in xmaq (olmaq) rya gereklemek, hml, gzel kz. rtma vursan qan xar (damar, hayal gereklemek, hakikat olmak. tklr) bak: rtma vursan yanandan in qurmaq srayla birbirinin zeririe ymak. qan danar. in sddi il l at l m k d etkiferden tamamen tecrit olmak anlammda. 156

in yurmaq hah, kilim vs.'ye nak ilemek. indan dolu oimaq 1-diyecei, anlataca ok eyi olmak. 2-tok olmak, doymu olmak. indanna ymaq duyduu szleri unutmamak, akhnda tutmak. indann boaltmaq iini boaltmak, syleyecei szleri demek, konumak, anlatmak.. ini dm k al. greyinden ayrlmak, itibarn, nfuzunu kaybetmek. inisi dm k sylenen szden vs. rahatszlk duymak, incinmek, krlmak, kendisi iin hakaret telkki etnek. iv dm k hayvanlarm derisi veya gzne parazit yumurtalan braklmak, parazit hastal olumak. ivini burmaq gereken dersi vermek, kurallara uymasn salmak, iy (iy) danmaq rahatsz edici ekilde konumak. iyin ban gdmk zaman boa harcamak. iyinlrindn nfs lmaq ifde gl ekmek, dncesini kolayca ifade edememek. iyinlrini qsmaq omuzlarm ksmak, meden, korkudan, mahcubiyetten dolay vs. ban omuzlar arsma ekmek. iynind b yoxdr bakalannn dncesine gre hareket eden, kendi bamsz dncesi olmayan kimseler iin kullanhr. iynind gedim tabutum omuziannda tansn, sen benden ok yaayasm. iyind getmk omuziarnda gitmek, birinin omzunda son menzile, mezara yolcu edilmek. iynindn (iyinlrindn) ar yk (da) gtrmk (gtrlmk) zerinden ar bir ylc arnak, mesuliyetini zerine ld bir ii yapmak, rahatlamak. iynindn (iyinlrindn) ar yk (da) gtrlmk byk bir sorumlluun veya ykn altmdan kalkmak, rahata kavuturulmak. iynindn ar yk dm k zerinden byk sorumlulk kalkmak.

iynindn atmaq stnden atmak, inkr etmek, zerine almamak. iynindn dm k eskimek, ypranmak (elbise). iynin (iyinlrin) dm k omuzlanna dmek, sorumluluu ona kalmak. iynin armaq omuzma atmak, kaldnp omuzu zerine koymak. iynin yklnmk bak. dalma yklnmk. iynini (iyinlrini) atmaq (kmk) omuz silkmek, memnuniyetsizliini, honutsuzluunu bildirmek maksadyla omuzlanm silkmek. iynini qsmaq omuzlarn ksmak. iynini vermk omuz vermek, yardmc olmak, yardm etmek. oban oluq yoksul, lcltrsz, ii veya kyl kesimi. oba drmyi tutmaq byk drm yapmak. oban qoyunu qrxan kimi qrxmaq vann yokunu elinden almak. ox aylrdan kemk bama ok eyler gelmek, hayatm her trl yzyle karlamak. ox deyib az eitm k 1-durmadan lconumak ve bkalarnm konumasna imkn vermemek. 2-szleri nemsenmemek, laf gememek. 3-sylenenlere nem vermemelc, bkalannn sylediini dinlememek. ox cb, ox da pakiz ok iyi, ok gzel anlammda. ox grmk ok gnnek, elinden almak, mahrum etmek, vennemek, esirgemek. 2bir eyin k fazla oldu kanaatine varmak. ox grmmk ok grmemek, uygun bulmak. ox su (sular) axb zerinden yllar, hayli zaman gemi, ok zaman gemi. ox vaxt aparmaq ok zaman almk. ox yedi trqlad, az yedi arqlad k. yaplan tedaviden sonu alnamayan kimseler iin sylenir. ox yek sb, bandan da dilyir (dilir) k. yapt kabahat yetmiyomu gibi bir de steliyor. olaq qalmaq sakat lcalmak. 157

oman o biri bandan yapmaq nnakaay tzatark kavga etrhek seviyesine getirmek, kavgaya girimek. omam o biri ban evirmk bak. oman o biri bamdan yapmaq. ort getmk (vurmaq) 1-at, ayaklarn aprazlama atarak yrnek. 2-uyuklamak, kestirmek. orta getmk 1-dnceye dalmak. 2tereddt etmek, duraksamak. ov dm k sylenti, haber yaylmk. ov salmaq sylenti, haber, ayi yaymak. ovuna dm k 1-belya dmek, bel ile karlamak. 2-(bykba hayvan) frtnal havaya yakalanp hastalanmak. ovutma glly rast glsn! tesdfi kurunla lesin! beddu ifadesi. n glmk garip gelmek, hayrete sebep olmak. hrsi sarahb slnaq rengi sararp solmak, benzi slmak. l biyabana dm k yolunu kaybetmek, gidecei yeri armk. l dovan biimsiz vcutlu. l qoymaq viran etmek. l quu, biyaban da eknek kazanmak iin her tarafa gidip alan kimse. id qalmaq evsiz barksz kalmak. ld qoymaq evinden kovmak, yurdundan yuvasmdan etmek, evinden mahrum brakmak. ldn taplmayb! (tapmamam) (ki!) yerden toplanmam! bedava dei. l atmaq 1-evden atmak. 2-eve brakmamak, kovmak. 3-bouna harcamak, gereksiz yere harcamak. 4-kzm lyk olmad birine vennek. 5-bir mah vs. ok ucuz, ok dk bir kymete satmak. l xmaq 1-tuvalete gitmek. 2-darya kmak. l z altna xmaq altma etmek. llr dm k evinden barkmdan olmk, yurdundan yuvasndan ayn dmek, yad elleri dolamak, gurbete dmek. lir salmaq yurdundan yuvasndan etmek, evinden barkndan etmek. mblm oturmaq 1-melmek. 2melip ayaklarnm ucunda oturmak.

m bo qazanm dibin dymk te eyini kaybetmek, var you elinden yok olup gitmek. m tutan biz sardr kendi adammizdr, bize yakn kimsedir. mnin qdri a daandan sonra bilinr insan yaarken, aletler vs. bozul* madan, krlmadan deer verilmelidir, iyi gzetilmelidir. mlni durub oraya buraya kouturan ocuklar veya kimseler iin sylenir. n oimaq kf balamak, zerinde kf tabakas olumak. p altmda dyirman tikmk (birinin) kuyusunu kazmak, gizliden gizliye i yapmak. ^p atmaq ayn cins eyler arasmda kura ekmek/ p kimi p gibi, ok zayf. p dymz deersiz ey. p dnmk p gibi lmak, ok zayflamak. p iiy n kpek, bir hakaret ifadesi. r p kimi olmaq deerini yitirmek. rk aac ekmek teknesi, ekmek kazanln yer, ey. rk ath olsun sn piyada! ekmee muhta olasn! rk boazndan getmmk herhangi bi eyden dolay (heyecandan, sevinten vs.) yemek iine sinmemek, yemek yiyememek, boaz tkanmk. rk gzn tutsu! ekmek arpsn! bir ilenme ifadesi. rk haqq! ekmee yemin lsun! bir yemin ifadesi. rk itirmk nankrlk etmek. rk ksmk tuz ekmek kesmek. 1-dost olmak, arkadalk etmek. 2-ekmek veya yemek yemek. rk qazanmaq ekmek, kazanmak, para kazanmak. rk qnim olsun! elcnek arpsin! rk olub gy kilmk kayblmak, bulunamamak, yk olmak. rk tapmamaq bir dilim ekmee hasret kalmak, son derece fakir olmak, yemee bir lokma eknei olmamak.

158

rk yol amaq (gstrmk) ekmek kaps amak, yol gstennek. rkdn dm k 1-hastalk vs. sebebiyle yemek yiyememek. 2-para kazanamamak. 3-nfuzunu, otoritesini kaybetmek. 4grevden uzaklatnlmak. rkdn vacibdi yaplmas mutlaka gereken, ok nemli ey. rkpuiu qazanmaq ekmek paras kazanmak. ry and olsun! ekmee yemin olsun! cry balanmaq ekmek yedii yere ktlk yapamamak. ry atdrmaq 1-ie yerletirmek, ekmek kazanmasm salamak. 2-byterek para kazanaeak yaa ulatrmak. ry atmaq para kazanmaya balamak. ry ilim k ekmek kaps bulmak. kendine bir i bulmak. ryi azmda bymk itahszhktan vs. dolay yedii lokmay yutamamak, midesi almamak. ryi basmaq nankrlk etmek. ryi burnuma (qulama) yemmi m ki! beni ahmak m sandn! bir ey anlamyor muyuz! ryi dadan xarmaq ekmeini tatan karmak, zorlukla para kazanmak, ok zor ilerde almak, diiyle trnayla ekmek paras kazanmak. ryi dadan xmaq bin bir glkle para kazanmak. ryi dizinin st (stnd) nankr, yaplan iyilii hemen unutan adamlar-jcin sylenir. ryi dizinin st (stnd) olmaq vefasz olmak, tuz ekmek hakkm unutmak. ryi itirmk (tapdalamaq) vefasz olmak, iyilii unutmak. ryi ksilmk l-yemek yememek. 2ekmek kaps kapanmak. ryi qulamzn dibin yeyirik ki bak. ryi burnuma (qulama) yemmim ki! ryimin (ryimizin, ryinin) duzu yoxdur nedense nankrler gelip hep bizi buluyor, "yaptmz iyilikler yeterince deerlendirilmiyor" eklinde yapt iyilie

ktlkle karlk veren kimseler iin sylenir. ryin atl zn piyada olasan yemee ekmek blamayasn, fakirlilcten yaka kurtarmayasm. ryin brktli (bol) olsun kazancm bol olsun. ryin urvat olmamaq ekmeinin bereketi olmamak. ryin bais olmaq ekmeiyle oynamak, kazancmm elinden kmasna sebep olmak. ryini dadan xarmaq ekmeini tatan karmak, ok byk zahmetle ekmek paras kazanmak. ryini lindn almaq ekmeine mni olmak, kazancm elinden almak. ryini it yeyr, boynunu bit mahn, kazandm bakalan yiyen; ancak kendisi sefil bir hayat sren, insanca yaamay bile kendine ok gren insanlar iin kullanlr. ryini ksmk 1-ekmeine mni olmak. 2-ekmeini, maam kesmek. ryini yemk ekmeini yemek. ryinin duzu olmamaq kadri, kymeti bilinmemek, emeine, zahmetine deer verilmemek. ul dm k ok yorulup bitkin dmek, takati kesilmek. ul itirn unutkan, bir eyleri srekli kaybeden kimse. ul kimi yer srilmk yere devrilmek, ni olarak iddetli bir ekilde yere dmek. ulu yrtmaq grlt patrd karmak, barp armak. ulunu sudan xarabilm k (xarmaq) 1-zar zor geinmek. 2-zor bir anda iin iinden glkle syrlmak. uval bo qalmaq 1 -ekmek piirecek unu kalmamak. 2-her eyini kaybetmek ve ekmek piirecek unu veya buday alamamak. kn saymamaq k. kne takmamak, deer vermemek. rk qoz 1-anlamsz, lzumsuz. 2-hibir ey. rk qoza (da) dymz be para etmez. rklk elmk 1-bak. ryn xar(t)maq. 2-laf, konuyu ok uzatmak.

159

ryn xartniaq temct pikvna evirmek, bir eyi gereinden . fazla tekrarlayarak insan bktrmak, usand'.rrnak. y iyninda getmk kovulmak.

160

daba olmaq 1-ap hastahna yakalannak. 2-ok yrmeden dlay ayaklar kabarmak. dabalaq vurmaq elme takmak. daban almaq 1-yrmek, yryp gitmek. 2-kamak, svmak, ortadan kaybolmak. 3-komak. daban (dabann) brkitmk yola dmek. yola revan olmak, gitmek. daban kmk (quramaq) koltuuna karpuz vererek kavgaya srklemek. daban dabana zidd olmaq taban tabana zt olmak, tam zt olmak. daban dymk 1-ok gezmek, ok dolamak. 2-arkadan skhrmak, ensesine yapmak, gidip gele gele eii andrmak. 3-ayakta dikilmek. daban lli alt hemen svan, toz olan (kimse). daban qrmadan drmakszm, oturmakszm. daban saxlamamaq durmadan yrmek, durmamak, durup.dinlenmeden gitmek. daban seyrin xmaq gezintiye lcmak. dabandya dm k mevsimlik i sona erince grevi de sona ermek, iten kmak veya karlmak. daban kik efe, day. daban qzmaq dans etmee hazr olmak, dans etmek istemek. daban partdamaq taban tepmek, k uzun yol yrmek. dabanna da dymk gecikmek, ge kalmak. dabanma da dymi geiii veya gidii uursuzluk getirdiine inanlan kimseler iin kullanlan bir ifade.. dabanna da dysin! bir beddua ifadesi, "srtdan vursunlar" anlamnda. dabanna tprmk 1-hzla yryp gitmek. 2-tabanlan yalamak, komak. dabanmdan tst xmaq son derece sinirlenmek. dabann kmk bir kunseyi bir ii yapmas iin fahrik etmek. dabann qaldrmaq fazlaltrmak, ykseltmek, oaltmak, artrmak. dabanqrd yerimk topuuna basmak. birini ok yakmdan tkip etmek.

dabankm (dabanqrma) glnik koturarak gelmek, aceleyle gelmek. dabanla qap amayb henz zorluklarla karlamam. dabanlar aarmaq bir iin peice ok koturmak, ok yorulmak. dabanlarndan tr szlmk (szlnmk) ok terlemek. dabanlarn isladb qamaq (yalamaq) tabanlann yalamak, kamak, sratle uzaklamak. dabba etmk deriyi sepilemek, tabaklamak. dabbada (dabbaxanada) gnn bld olmaq (gnn tanmaq) 1-birinin gemite yapt gizli ilerden haberdar olrriak. 2-gemiini iyi bilmek, tammak, i yzn iyi tanmak. dd almaq tat almak, mnevi haz duymak, neelenmek. dad bidad etmk (eylmk) 1-feryat etmek, ah etmek. 2-grlt koparmak, isim yapmak, byk baar kazanmak. dad bidad! ah- zar, feryd- figan anlamnda. dad kmk (qlmaq) ikyet etmek, ikyetlenmek. dad elmk (etmk) 1-feryat, figan etmek. 2-ekmeine katk yapmak, azar azar yemek. dad elyib ban tutmaq kabul etmemek, zerine almamak, inkr etmek, reddetmek. dad lindn "Allah korusun!", "Allah gstermesin!" bir eyden duyulan korku ve rknty dile getirir. dad fryd etmk (elmk) imdat istemek, yardma armak. dad istmk yardm istemek, yardma armak, rica etmek. dad vermk 1-tat vermek, nee, zevk vermek, honut etmek. 2-tad gelnek, belirli bir tat kazanmak. 3-tat vermek, ac, tatl, eki vb. belirli bir tat kazandrmak. dad yarmq lindn bilgisi az, yarm oln kimsenin bir ie yaramayacam bildiren bir ifade. dada atmaq (glmk, yetmk, yetim k) yardm etmek, imdadma yetimek, yardmma komk. 1 61

dada gtirmk tatlandrrmak, lezzefli dadm qartmaq tadm karmak, boz^ yapmak. nak. dada getmk ikyete gitmek. ikyet da anas csseli kadn. etmek. da basmaq (qoymaq) 1-kzgn derairle dadamal dm k (oimaq, yrnmk) dalamak. 2-ok kt tesir etmek, yrefc] ahkanlk hline getirmek, dadanmak. ten yaralamak, kederlendirnek. i dadamal yrtmk dadandrmak, retda bana xarmaq (qaldrmaq) ok mek, ahtrmak. bytmek, methetmek, vmek, iirmek. dadanaq olmaq alm olmak, renmi da boyda bak. da kimi. olmak, yakn ohnak, tanmak. da kmk l-dalmak. 2-yreini dadadanmsan dolmaya, o da bir gn ollamak," byk ve unutamayaea bir darbe maya rahat yaamaya ahmsm, onu kayvurmak, yrekten yaralamak. bedersen ne yapacaksm! da da mn qald eydayi, ba da dadar durmaq sersemlemek. n n qald eydayi ok aba sarf ettin dad damanda qalmaq tad damamda baaramadm, yorgunluum ve" eziyetim kalmak, aklmdan kmamak, unutamamak. bana kr kald. dadr damamdan (damaqdan) 'da d^ elmk yaktp kavurmak, ok getmnk tad damamdan gitmemek, byk strap vermek, iini dalamak. unutamamak. da daa rast glib mnakaa eden, tartdad damaqda qalmaq bak. dad an, kavga eden vs. gleri denk iki kiinin damaqdan getmmk. hibirinin taviz vermemesi, geri ekilmedad duzu (itmk) (qalmamaq) tad tuzu mesi anlmnda bir ifade. da da dil (ss) glmk (titrmk) kalmamak. 1-kendi tadm, lezzetini lcay(ssdn, fryddan, nrdn vs.) ok betmek. 2-zevksizIemek, yavanlamak. kuvvetli ses, grlt olmak.dad duzu yox tad tuzu yok, zevksiz, da(a) daa dm k 1-vare vare doneesiz, baya, yavan. lamak. 2-bir eyi bulmak iin her tarafi dad he yana atmamaq sesi hibir taragezmek, uzaklara gitmek. fa ulamamak, kimseden yardrm alamada elmk kzgn hle getirmek, ok nak, yalnz bama bir problemle kar scak hle getirmek, eritmek. karya kalmak. dad qamaq tad kamak, tad gitmek. 1 - da' kimi da gibi. 1-ok byk, ok iri. 2son derece ok. 3-son derece zor. tatsz duruma gelmek. 2-herhangi bir ey, da kimi arxa (arxas) olmaq 1-btn hoa giden ynn kaybetmek. gcyle desteklemek. 2-destekleyeni ok dadna baxmaq tadna bakmak. 1ve nfuzlu olmak. yenecek veya iilecek eyin tadm fenmek iin biraz yemek veya imek. 2-azck da kimi (dahnda) durmaq btn varl yemek, tatmak. ile birini mdafaa etmek. da kimi qarsnda durmaq karsna dadma atmaq (yetim k) imdadma yetimek. byk bir engel larak kmak, sarslmaz dadna doymaq olmur ok beenilen ey mukavemet gstermek. iin sylenir. da olmaq 1-ok snmak. 2-ya kzardadnda buraxmaq tadmda brakmak, mak. amya kamamak, zamannda vazgemek. daa arxalanan kimi arxaianmaq son dadndan doymaq olmamaq ok tatl, derece gvenmek. lezzetli, nefs olmak. daa arxalanmaq daa yasianmak, srbn dadndan yemk olmur ok tath ey. gl bir yere yaslamak, emin olmak. dadn xartmaq tadm karmak, gzel- daa xmaq skmtsndan dlay ar liinden veya salad imknlardan fayeylere katlnmak, onlar mecburen yapdalanmak. mak.

162

daa daa dm k 1-evinden bafkndan ayr kalmk, serseri, babo bir ekilde insan yaamyan yerleri gezmek, dolamak. 2-kestirme yollara ynelmek. 2-her yne bavurmak, her taraf aramak. daa daa dm k lazm deyil uzaklara gitmee gerek yok, bir eyin ok yakmda olduunu bildirir. daa daa lrz dm k blc. da da dil (ss) glmk (titrmk) (ssdn, fryaddan, nrdn vs.). daa daa salmaq 1-doru yoldan karmak, istikarnetini baka taraflara yneltmek. 2-iini zora sokmak, oraya buraya yollamak, yurdundan yuvasndan etmek. daa daa smamaq 1-ok sevinmek. 2gururlanmak, iftihar etmek. daa dnmk 1-bymek, byk hle gelmek. 2-gururlanmak, yrei iftihr hissiyle dolmak. daa l atsayd yerindn qopard ok gl kimseler iin sylenir. daa kll gedn vaxt yamn gen ve en gl a. daa qalxmaq daa trmnmak. daa rast glmk byk bir engelle karlamak. daa vurmaq daa kmak, dada yaamaya balamak. daalhq elmk oyun bozanlk etmek, mzklk yapmak. daar daar danmaq ileri geri konumak, byk laflar etmek. ' daarcn boaltmaq iini boaltmak, iinde ne varsa ap sylemek. daarcq siana sar yeriyir! elimsizlii ile kendinden kat kat gl lan kimseye meydan okuyor! dadan ar saygn, hrmet edilen, saylan kimse. dadan ar glmk son defece etki etmek. dadan glib badakn qovmaq dadan gelip badakini kovmak, sonradn gelerek burada oturan kimseyi veya sahibini kovmaya ahmak. dadar (daidar) etmk gnlden yaralamak, incitmek, zmek, kederlendirmek.

d arana, arn daa clamaq bir konuda ok dnmek, ok lp bimek, dnp tanmak. da da st qoymaq ok byk bir i yapmalc, hner gstermek, ok ar ve zor bir iin stesinden gelmek. da da stndn atmaq bak. da da st qoymaq. da da yandrmaq derdi, kederi, strab olc olmak. da qara geyinmk yaylada ilcen bir yakmn kaybetmek. da yerindn oynatmaq bak. da da st qoymaq. dam dam etmk darmadan etmek, her parasm bir tarafa fiatmak; ykp dkmek, tahrip etmek, mahvetmek, paralamak; perian etmek, altst etmek. dam dam olmaq darmadam olmak, yklmak, tahrip edilmek, her paras bir tarafa salmak; yklp dklmek, mahvedilmek, altst edilmek; bozulmak, perian edilmek. dan bana xarmaq (qaldrmaq, qaldrb qoymaq) ykseltmek, yceltmek. dana drman taplmamaq strabna re bulunmamak. dalar qdr bak. da kimi. dalar sultan kurt. dalar vd etmk ok vaatler vermek. dalara dm k 1-vare vare dlamak, aylak aylak, isiz gsz gezmek, bam alfp insanlarn yaamad yerlere gitmek, oralarda dolamak. 2-deli olmak, akln kaybetmek 3-yurdundan yuvasndan ayn dmek, ocandan ayrlp gitmek. daha da daha da, karlatrma, mukayese etme derecesini bildirir. daha drdim olmazd, gr. . . bir eyin ok arzu edildiini, istendiini bildirir. daha lsm d drdim yoxdur lsem de gam yemem. daha yaxs can sal daha iyisi can sal, "elde edilebileceklerin veya bulunabileceklerin en iyisi oldu". daxil etmk dahil etmek, bir eyin iine koymak, kartrmak, ayn sraya kaydetmek, iine geirmek.

163

daxil olmaq dahil olmk. 1-girmek. 2balamak, girmek. 3-bir tekilata, cemiyete vs'ye ye olmak. 4-tahsil yapmak iin herhangi bir okula girmek. 5-bir eyin birleimini meydana getiren paralar, hisseleri tekil etmek. daxma qaraltmaq yaamak iin ev brk yapmak ve iinde yaamaya balamak. dair salmaq daire eklini almak, yuvarlak ekle brnmek. dair vurmaq 1-daire eklinde toplanmak, dizilmek. 2-biraz dnsetmek, oynamak. daqqaiq elmk kasnmak, iinmek; garip davranmak. dal aya il qulam qamaq ii kolay tarafndan deil de insan zorlayacak tarafmdan yapmak. dal ayaqlar st dayanmaq (gzmk, oynamaq) bakalan tarafmdan aldalmak, kandnlmak, oyuncak edilmek. dl (daln) evirmk srtm dnmek. 1nem vermemek, nemsememek. 2-sayg gstermemek, isteine ulatktan sonra yz evirmek, nankrlk etmek. dal dala vermk srt srta vemek, birbirine yardmc olmak, yardm etmek, i birlii yapmak. dal gstrmk k. kn dnmek, takmamak, nem vermemek, hakaret edercesine srtm dnmek. dal gn sonra olabilecek kt gn, dar gn, etin gn. dal qapdan arka kapdan, gizli kapdan, gizlice, kimse grmeden. dal qapdan trmk 1-gizlice karmak, yola karmak. 2-bir eyi gizlice satmak. dala atmaq 1-gecikmee sebep olmak, geciktirmek, engel olmak. 2-kanaat etmek, toplamak, gelecek gnler iin saklamak. dala baxmadan geri dnp bkmadan, aceleyle, sratle. dala kilmk (durmaq) 1-katlmamak, ie kanmamak, geri ekilmek. 2-sznn stnde durtnamak, sznden dnmek, szn yerine getirmemek, kararmdan geri adm atmak. dala (dah) dm k geri kalmak, gelimemek.

dala getmk 1-gittike zayflamak, ktife' lemek. 2-geri kalmak, gelimemek. ; dala gtrmk (szn, vdini) 1-' szn, lafm geri almak. 2-sznden dnmek. , dala qlmaq geri kalmak, gelimemek. dalaba durmaq (glmk, qamaq) ksnmek, kzmak, (hayvanlarda) iftleme istei uyanmak; iftlemek. dalabn almaq (hayvanlar) iftlemek, iftlemek arzusunu gidermek. dalabm soyutmaq 1-hyvanlar iftletirmek. 2-cinsi ilikide bulnarak seks arzusunu ldrmek. dala sancmaq phelenmek, endielenmek; korkmak, dalamy t elmk 1-azek attrmak, haff eyler yemek. 2-bir rn azck toplamak. dalaanda barmaa z saxlamaq kprleri tamamen atmamak. dalay dalay elmk anlamsz bir ekilde konumak, anlamsz laflar etmek. dalay vermk azp baka bir tarafa gitmesine sebep olmak, yolunu artmak, bilmedii bir yerde brakarak yolunu ararak evden uzaklatrmk (hayvan). dalda dammaq (demk) aleyhinde konumak, birinin arkasmea laf etmek, gyabnda konumak. dalda qoymaq geride brakmak, gemek, geip gitmek; daldan xncr vurmaq srtndan hanerlemek, ihanet etmek. daldaya girmk saklanmak. dal bal (mhkm) olmaq srt salam olmak, destei salam olmak. dal daa syknmk gl yardmcs, arkas olmak. dal ksilmk (zlmk) ard arkas kesilmemek, bitmemek, tkenmemek. dahna almaq srtma almak, bir yere tamak, gtrmek iin yklenmek, srtlamak. dahna atmaq rtma almk, giyecek bir eyi srtma rtmek veya giyinmek. dalma atmaq bir yere tamak, gtmek iin srtmda 'toplamak, srtma yklemek. dalna baxmadan qamaq rdma bakmadn kamak, tabahlar yalamak.

164

dalna dm k ardma dmek. 1-tkip etmek, ardma dmek. 2-elde etmee almak, peine dmek, elde etmek. dalna l almaq (kmk) birini haksz yere desteklemek. dalna kemk bir eyi alp geri vermemek, ahp sahiplenmek. dalma qabana baxmaq ihtiyatl, temkinli olmak, her taraf yoklamak, renmek, kontrol etmek. dalna qabama baxmamaq nne arkasma bakmadan, dnmeden hareket etmek. dalna mindirmk bama karmak, fazlaca yz vermek, martmak. dahna minmk yulann eline almak, hkimiyeti altna almak, istediini yaptrmak. dahna vedr balamaq toplum iinde rezil kepaze etmek. dahna vermk 1-gtrmek iin bir eyi birinin srtma yklemek. 2-kn. bir ii yaptrmak iin birini yalancktan vmek, pohpohlamak, koltuklamak. dahna yklnmk bak. iynin ykinmk. dahnca bir (qara) da gidiin olsun geliin olmasm! bir beddua ifadesi. dalnca qara godu atmaq bir daha o eve gelmemesini istemek. dahtda (da kimi) durmaq her ynyle destek olmak, sonuna kadar savunmak, destek vermek, himye etmek, korumak. dalndan dymk 1-birini kovalamak, uzaklatrmak, def etmek. 2-bfr eyden kurtulmak, bir ii bitirmek. dalndan qamaq szn tutmamak, vaadini yerine getirmemek. daln daa sykmk srm daa yaslamak, bir eye veya bir adama gvenmek, hibir eyden korkmamak. dalnt gstrmk srtm gstermek, yz evinnek. dahn gn vermk erinmek, tembellik etmek, ahmamak, bir i yapmamak. daln qabam dnm k (fikirlmk) ihtiyatl hareket etmek, temkinli olmak, kontrol etmek, her taraf yoklamak.

dalm yer getirmek srrtm yere getirmek, yenmek, malup etmek. dahm yer vermk 1-alt olmak, srt yere gelmek, yenilmek, teslim olmak, baskma uramak. 2-altma yatmak. 3-birini yenmek. 4-birine yenilmek. dahm yer vermmk moralini bozmamak, yenilgisini bildirmemek. dahm yer vurmaq srtm yere getirmek, yenmek, malup etmek. dalqabaq vrmaq 1-yerinde olmamak, sk sk yerini deimek, gah nde gah arkada olmak, ileri geri gitmek, sabit olmamak. 2-bir laf dierini tunamak. dam diryin kl qoub kmk ykp dkmek, mahvetmek. dam qurmaq tuzak kurmak. dama basmaq (qatmaq, salmaq) ieri atmak, hapsetmek, hapse atmak. dama girmk hapse atlmak, kodese girmek, hapsedilmek. dama a (kk, saz) olmaq 1-keyfi yerinde ohnak neeli olmak, ok mutlu olmak. 2-gzel bir hayat srmek. dama atlamaq neelenmek, keyiflenmek. dama kmk gnl istemek, keyfi istemek, arzulamak. dama durulmaq (aqqldamaq) keyf yerinde olmak. dama glmk (qalxmaq) neelenmek, keyf yerinde olmak, sevinmek, heveslenmek. dama islanmaq (pozulmaq, tix olmaq) morali bozulmak, keyfi kamak, neesi bzulmak. dama olmamaq keyf olmamak, morali bozuk olmak. dama sazlamaq gnl almak, keyiflenmek, neesi yerine gelmek. dama yanmaq arzusuna ulaamamak, mitsizlie dmek. damana dymk gnlne dokunmak, kalbini krmak, incitmek, kstrmek. daman pozmaq keyfini bozmak, moralini alt st etmek, neesini karmak. daman sallamaq ksmek, krlmak, incinmek. daman sazlamaq moralini dzeltmek.

daman yandrmaq moralini bzmak, damdatt dm (du n kimi) damdan keyfini bzmak, huzurunu karmalc. der gibi, belclemeden, niden. damaq etmk (elmk, qoymaq) neesini daihdan vuruh bacadan txmaq alttan karrmak, arzusunu iinde brakmak, neegirip stten kmak, ok becerikli olmak. sini Icursamda bralcmalc. datna basmaq (vurmaq) leke yakmalc, damaq olmaq (qalmaq) 1-arzusuna ulaadn ktye karmak, rezil kepaze etmek, amamak, bir eyde gz kalmak. 2-daima iftira etmek, bir kimseye gerelc olmayan beklemek, hep aldatlmak, kandrlarak bir nitelik. yklemek, yz kzartc su bekletilmek. yklemelc. damaq sallamaq ksmek, incinmek, modara bana umaq evi bama yklmak, rali bozulmak, asab bozulmak. oca snmelc. damaq st (damaqda) olmaq gzel, damna v n dm k ocana yas girmutlu gnler geinnek, durumu iyi, neeli melc, ocamdn birini kaybetmek. olmak. damtndan bayqu tsn "ocam sndamaq vermk neelendirmelc, keyif sn!" anlamnda ilenme ifadesi. vermek, nee vermek. damnn altda tk (tk tnha) qalmaq damaqdan dm k keyfi, neesi lcamak, yapayalnz kalmak, yalcnlarmm hepsini, morali bozulmalc. ailesini lcaybetmelc; artk yanna .lcimseler ui'amamak. damaqdan salmaq keyfini, neesini karmak, moralini bozmak. dan atd gn batd gnn ksaln tasvir eder, damar bo hemen yola gelen (kimse). damar tutmaq terslii tutmalc, terslilc dan atmaq 1-Ergenekon (Nevruz) bayraetmek, inat etmelc, nazlanmalc. m zamam Son aramba (Ahr aramba) gecesi sabaha Jcadar uyumamak, yank damarma batmaq houna gitmek, kabtl kalmalc. 2-afak skmek, tan yeri aarmak. etmek. dan dan demk meydan olcumak. damarna dm k 1-gnlne gre olmalc, dan glmk garip gelmelc, garibine githouna gitmelc. 2-inat etmek, inadmdan mek, armak. dnmemelc. dan ulduzu 1-tan yldz, zhre. 2-gzelin damarna gr qan almaq herlcesten gvasflarndan biri. cne gre istemek. damarma qan sadmaq damarlar kanla dan yeri atlmaq (aarmaq, qzarmaq) dolmalc. tan atmak, sabah almayabalamalc. damarn tapmaq damarma girmek, zayf dan yeri sklmk tan atmak. noktasm -enmek, huyunu fennek, dana ba bir at? her ey herkese ksmet zaafn, iini enmek. olmaz. damarn tutmaq 1-remnek, mahiyetini dana kimi byrmk dana gibi brbilmelc. 2-bak. damarm tapmaq. melc, yksek sesle haykrmak, barmak. damarlar qurumaq korkudan, deletten danaboynu elmk birinin btfynunu zofla donup kalmak, ok korkmak. biikmek, lcanrmak (grete). damarlar yountamaq yan gelip yatmadanala salmaq bir aalama ifdesi. dan dolay imanlamak ve tembellemek. danan qurda vern k bak. qoyunu damazl ksilmk 1-nesli, soyu kesilqurda vermk. mek. 2-damzhk hayvan kalmamak: dandra dymk bak. damana dymk. damazlm ksilsin kargnna, beddua ifadan diri tutmaq gece uytyamamak, sadesi. baha kadar uyuyamamak. danna glmk bak. dan gimk. danbatlq satmaq ahm satmak, lcasldana armaq 1-sohbete . davet etmalc. mek, seslemek. 2-herhangi bir konuyu damda qulaq ksn var ocuklar korlcutmak iin sylenen bir ifade. 166
-

komrnak iin seslemel, 3-herhangi bir ihiaf, problemi hlletmek iin seslemek. dana dymz konumaya deymez, gereksizdir. daiim azdrmaq konudan uzalclamalc. dann yeysn! ahmalcasna szler syleyen kimseler iin ku.lanlr. danq aparmaq mavere etmek, bir ey haklcnda bakas veya bakalaryla fkir mbadelesi etmek, mzakere etmek. danq etmk sohbet etmek, daninak, fikir ahverii etmek, istiare etmek. dana tutmaq lafa tutmak, sohbetle megul etmek, balca birey dnmesine engel olmak. . danq olabiimz laf bile olmaz. dammaa dymz konumaya bile demez. danlanc olmaq hep azar iitmek. danqa danqa danmaq kaba saba konumak, seviyesini aan laflar etmelc; yandan byk konumak. danqarta xmaq zayflamak, bir deri bir kemik kalmak. danqazdq elmk dik ballk etmelc, kafa tutmak, kar gelmek; inatlamak. danqrma dymk kalbine dokunmak, rahatsz etmek; krmak. dans xmaq yzszlemek, arszla-

dr kynkdn xilas oimaq (qurtulmaq) ocuunu dourmak, hamilelikten kurtulmak. dar qbaya rl l t tbili vurmaq lmek, ruhunu teslim etmelc. dara bara salmaq barp armak, ortal. kantrmalc. dara kdirmk ipe ektirmek, astrarak idam etmek. dara kilmk 1-dara ekihnelc, ipe ekilmek, asarak idam edilmelc. 2-vurulmak, lc olmak. dara kmk dara ekmelc, ipe elanek. 1 asarak idam etmek. 2-sktrmak. dara dm k dara dmek. 1-madd ynden zor duruma dmelc, slcmt ekmek, yolcsullamalc. 2-etin durumda kalmak, zor duruma dmek, ii ok zora dmelc, zorlukla Icarlamak. dara qsnamaq (salmaq) hareket etmesine, konumasma imkn vermemek, zor duruma drmelc. darana salmaq frsatm bulmalc, tirsat dmek. daraq kmk tarak vurmak, taramak. daraq grmmk ta ak yz grmemek, hi tranmamak. daramrt elmk armak, gizlice almalc. daramt vermk sslemelc, bezemek, stn bam, sam ban dzenlemelc. darana almaq hara almalc. mak. darda qalmaq (olmaq) darda kalmak, zor danzelin sarmaq umurunda olmamak, duruma dmek, zorluk ekmek, muhta kle almamak. durumda olmak. dar aacndan asmaq bak. dara kmk. darda qoymaq darda brlcmak, zor ddar ayaqda etin anda, dar gnde, zof ruma dnnek. durumda kahndmda. dardan xmaq (qurtarmaq) etin ve zor dar rivy gtrmk smniamak, vaziyetten kurtulmak, mahrumiyetten mhdutlatiTnak. . kurtulmak. dar ddk son derece dar. dardan endirmk hal, kilim vb. gibi dar etmk mealdcatli hle getirmek, .tayayglann rlmesi iini bitirerelc tezgahhamml edilmesi zor duruma getirmek, tan iridirmalc. zorlarmak. dargz lkdn kemk felein embedar glmk dar gelmek, dar olmak, yeteri rinden gemelc, byk slcntlara katlanlcadar geni olmamak, slcmt vermelc. mak. dar gn hayatm ok etin, ok ar, buhdara tikmk idareci tayin etmek, vekil ranh, mahrumiyetlerle dolu am. tayin etmelc, vekalet vermelc. dar ksiimk (olmaq) thamml edilmez darhadara salmaq her tarafa yaymak, durum almalc. dillere drmek, herkese duyunnak. 167
_

darsqallq etmk (elmk) 1-kfi gelmemek, yetmemek. 2-mnev eziyet etmek, ortam bozmak. dari bqay buyurmaq (rhlt etmk) es. lmek, vefat etmek. darha dm k dara dmek. 1-maddi olarak kt durumda olmak, zor duruma dmek, ihtiyac olmak. 2-kt, zor duruma dmek. darlq kmk maddi skmti ekmek, ihtiya iinde olmak. darmadan dalmaq (olmaq) dannadan olmak. 1-tamamen mahvolmak, alt st olmak. 2-kesin olarak malup olmak, yenilmek darmadan datmaq (etmk, elmk) darmadam etmek. 1-bsbtn datmak, mahvetmek. 2-tamamen malp etmek, yenmek. 3-alt st etmek, hi etmek, datmak, yok etmek. darmadan edilmk darmadam edilmek. 1-bsbtn datlmak, mahvedilmek, 2-malup edilmek. 3-alt st edilmek, yok edilmek. dartma yaxam cnld her ey iin kavga karan, tartma ortam yaratan kimselere sylenir. darvazasm flk vurmaq felkete uramak, bedbaht, mutsuz olmak. dastan amaq konumak, rivayet etmek, anlatmak. dastan demk hikye anlatmak, yalan konumak, dizip dizitirmek. dastan qomaq destan yazmak, hikye yazmak. da aslmaq ge snmak, ge kaynamak; genelde "gtndn da aslmaq" eklinde kullanhr. da at qolun alsn! elinden geleni ardma koma! da atan blli, ba tutan blli siz n var . ki? yersiz, kendisini ilgilendirmeyen bir ie karan kimse iin kullanlan bir ifade, "seni ilgilendirmez, bu ie karma ve saa sola ekme" anlamnda bir ifade. da atdn qolun yoruldu? ta attm da kolun mu yoruldu? bir kzancn fazla emek harcanmadan elde edildiini bildirir.

d atb ban tutmaq 1 -barp armak, yaygara koparmak. 2-yemin biilah' ederek kabullenmemek, kesin olarak inkr" etmek, reddetmek, inkr etmek. da atb qol yorulmaq zahmetsizce bir' eye sahip olmak. da atmaq 1-ta atmak, dolayl olarak birine dokunacak laflar enek, yermek, i~ neleyici laflar etmek, laf atmak. 2-var younu kaybetmek, tketmek. da apmaq (xarmaq, ksmk) byk yass kayalardan inaatta kullanmak iin belirli ekillerde kesmek, koparmak. da atdasa da ta atlasa bile, ne yaphrsa yaplsn gereklemesi imknszdr. da da st qalmamaq ta stnde ta kalmanak, bsbtn dailmak, yerle bir olmak, alfst olmak. da da st qoymamaq ta stnde ta brakmamak, darmadam etmek. da daa syknmk bir araya gelmek. da da yedi "iimizi acilen yapmalyz" durumun vahimliini veya zaruretini bildiren bir ifade. da damaq ok yorulmak, son derece yorgunluu ifade eder. da drlatmaq engel olmak. da divar grmk byk fiziki gce sahip kimseler iin kullamhr. da dsn! "lnet olsun!" anlamnda. da ksilmk 1-ok sertlemek. 2-ta kesilmek, ok armak, hayretten dona kalmak. da kimi ta gibi, ok sert, ok kat. da kimi ar 1-yerinden kmldamayan kimseler iin kullanhr. 2-saygn, hafflik etmeyen kimse, oturakl kimse. da kimi dm k (db qalmaq) 1dp kalkamamak, yhp kalmak. 2haddinden fazla yoruhnadan dolay olduu yerde ylp kalmak, yatp uyumak: da kimi yatmaq derin uykuya dalmak. da qayaya rast glib ikisi de int olan veya gleri birbirine denk olan insanlarn kar karya gelmeleri durumunda kullanlan bir ifade. da olub quyuya dm k sesi soluu kesilmek, niden ortadan kaybolan bir ey iin kullanlr, kaybolup gitmek. 168
1

da st da qoymaq bir-eyler yapmak, ddn yaranmaq kimi kimsesi olmbir i yapmak. mak. da st da qoymamaq ta stnde ta dadan yumaq yenebilen her ey. brakmamak, ykp mahvetmek. dadan yumaq n olsa (yemk) nne da yadrmaq ta yadrmak, pe pee ne gelirse yemek. ta frlatmak. da dalmda gizltmk 1-frsat kollamak. da yerind ard ta yerinde ardr, her 2-kin gtmek, ntmamak. insan veya her ey kendi evresinde deda da st (stnd) qoymamaq bserlidir, belirli bir nem tar. btn datmak, darmadam etmek, ykp daa basnaq taa tutmak. 1-ta yamuruviran etmek. na tutmak. 2-talayarak ldrme cezasm da da st ymaq bina yapmak, ev tatbik etmek, recm etmek. yapmak. daa almaq mahvetmek, ortadn kaldrda dil gtirmk (mzik) ok dertli olmak, yok etmek. mak, insn kederlendirecek kadar etkili daa kmk taa ekmek, tala bilemek. olmak. daa dyib baa xmaq yok olup gitmek. da tyindn atmaq (tkmk) inad daa dys (vursan) dadan ker . her brakmak, dncesini deitirmek, yapeye gc yeten sz vs. mak istedii bir eyden vazgemek. daa dnmk t kesilmek. 1-sertlemek, da z qapsna dymk iftiras veya katlamak, ta gibi sert olmak. 2-hibir hilesi kendini bulmak. eyden mteessir olmamak, yrei katd sxsa suyunu xarar ta sksa sulamak. yunu krr, ok gl, kuwetli adam iin daa dnm kat yrekli, merhametsiz, sylenir. acmasz, efkatsiz. dn tmaq bir kimse ile artk grmemek, ilikiyi kesmek. daa getmk domino oyununda yerden fazladan yeni ta almak. dan byynden yapmaq 1daa vursan da dalr salam yapl yapamayaca bir ie ynelmek. 2-kavga aramak, bel afamak. ocuklar iin kullanlr. daba elmk kanunsuz yollarla, garyi dam byyn gtrmk gcnn yetmeyecei, yapamayaca bir ie kalkmeru olarak para kaznmak, gelir elde mak. etmek vs. dadan cavab axtarmaq (istmk) ok dan atmaq (tllamaq) 1-bitirmek, sona erdirnek. 2-kalbinden silmek, unutmak: utanmak, soh derece mahcup lrnak, utndan badan atmaq bak. dan atmaq cindan konuacak laf bulamamak. ^ (tullamaq) 2. ahlam. dadan xmaq zoiuklarla, glklerle elde edilmek. dam bana tkmk ardnca konumak, gyabnda konumak. dadan rk (pul) xarmaq alkan dam qoymaq temelini atmak. olmak, her eyden para kazanmasn becermek. dalar dil gldi (glir) bir drumun, tahamml edilemez, ok ar, facial oldudadan ker (rizsi, yazs) gzel kaleunu bildirir. mi olanlr iin kullanlr. dadan kemk ok tesirli olmak, her daqalaq etmk (elmk) 1-talayarak tarafta geerli olmak. cezalandrmak, ldrmek, recm etmek. 2ok ar laflar sylemek, lnetler yadrdadan ss xd, ondan yox 1-olanlara mak. raz olduunu, kabul ettiini sessizce hildidaa il qoz qrmaq (sndrmaq) k. ren insanlar iin kullanhr. 2-bir eyi, teklif kesin olarak kabul etmemei bildirr. nfuzlu olmak, sz gemek, gl olmak. dadan ya xarnaq her eyden fayda daa im k k. haksz yere birinden salayabilen kimse. ksmek veya rahatszlk duymak. 169

daana deyil k. umurunda deil. dayaq durmaq arka kmak, desteklemek, daana sarnaq k. dalga gemek. mdafaa etmek, yardmc olmak. daanda qovut gtirib! k. ok nemli dayaq nqtsini itirmk dayanam yibir ey mi yapt! tirmek, desteini kaybetmek. daa dsmallamaq k. ar derecede dayaq olmaq destek olmak. yaltklanmak, birinin tarafm tutmak. dayaq tapmaq yardmc bulmak. dava axtarmaq bir hi yznden kavga dayaq vermk destek vernek, cesaret etmee ahmak, kavga iin bahane aravermek, yreklendirmek. mak. dayamb duran yerd hibir sebep yokdava ayanda kavga arifesinde. ken, hibir suu yokken (birine bir ey dava kmk mahkemeye bavurmak, yapma). dava etmek. dayanb durmaq durup heklemek, sessiz dava daarc ok sinirli, en ufak eylerhle gehnek, skinlemek, hibir hareket de kzp ortal birbirine katan-kimse. gstermemek, bir eye teebbs etmemek, dava dava demk (vurmaq) kavga arahibir ey yapmamak. mak, kavga etmee bahane aranak, kavdayan bir vurarsan,. iki srar ocuk gaya hazr. olmak. ve-ya genci gnlne gre olan bir ey yapmaya yolla]san ona koarak gider. dava drman eltmk (eltdirmk, daysn tanyb felkete doru kouyor, etmk, etdirmk) tedavi etmek, (ettirbelya doru gidiyor. mek). dava drman olmaq tedavi olunmak. dazannq elmk uzun uzadya sohbet dava dm k (qalxmaq) kavga balamak, etmek. kavga kmak. de ia de tkmk ara vermeksizin hzh bir dava etmk (elmk) 1-kavga etmek, eklde konumak. ' vtrumak, kfrlemek. 2-mnakaa . et- dedi xanm gtn ardr, dedi bu da mek. 3-iyiletirmek, hastahktan, illetten bu da trzi mdem bir kusur btldun o kurtarmak. zaman buytr ispat et. dedi qodu salmaq bak. dedi qoduuluq dava (dava ava) qaldrmaq (saimaq) elmk (etmk). aray kartrmak, kavga kmasna sebep olmak, kavga yaratmak. dedi qoduuluq elmk (etmk) dedikodavam etdirmk devam ettirmek, baladuculuk yapmak, birilerini ekitirmek. dedim it da atma! birine bir ey deyinm bir eyi ayn sratle devam ettirmek, ce kaba szleie karlanan kimseye "onu ilerletmek. konuturmaya deymez" anlammda syledavam etmk 1-tahamml etmek, munir. kavemete kar koymak. 2-devam etmek, br eyin zerinde sk skya durmak, sededim iti qudurtma! bak. dedim it da bat gstermek. atma!. davam gtirmk dayamkhlk gstermek, ... dediyi U oturub durmaq ... szntahamml etmek, sabr gstermek. den kmamak, bakasmn sz ile hareket davam gtirmmk tahamml etmemek, etmek. dayanmamak. dediyind brk durmaq sznn zerinde sk skya durmak, sznden dnmedavami olmaq dayankh olmak, tahammek. ml etmek, sebat gstermek. dediyindn dnmmk (l kmmk) davar (kei d) da yatanda aitm inadmdan vazgemenek, inat etmek. qayr, sn onu da biimirsn pislik ve dediyin baxmaq lafn dinlemek. isin tozun iinde olan kimseler iin syledediyin nail olmaq itediini elde etmek. nir. day durmaq ayaklar stnde durnaya balamak (ocuk), ayakta durmak. 170

dediyini yeritmk 1-dediinden vazgememek,"inat etmek. 2-kendi dhcesini, teklifini kaba kuvvetle, gle yaptnnak. dediyinin ksin xmaq sylediinin zddma harelcet enek. dediyinin stnd durmaq bak. dediyini yeritmk. demk olar ki bir eyin ihtimal dhilinde olduunu, mrrikn olduunu, halcikate yaknhm biidiren sz. demk olmaz ki sylenen szn veya dncenin doruluuna emin olmaymca, bir eyi belirtmede zorlua dnce, veya reddetneyi biraz daha yumualc bir ifadeyle anlatma ekli. demli dyil ok iyidir,"ok gzeldir. demy dilim dnmr (glmir) sylemee dilim varmyor, zorlnyorum, bir eyi sylemeke zorluk ekildiini bildren bir ifade. demy n var demesi kolay. desn bazarn itlri d nian verr tanmm, mehur olan kimse iin sylenir. dedk vurmaq ekmei piirmeden nce zerini herhngi bir eyle delmelc veya izmek. deik deik elmk (etmk) delilc delilc etmek, ok delik amalc, her trafm delmelc. deik deik olmaq olc delik almalc, yrtk yrtk, delilc delilc olmak. det eimk stesinden gelmek. devcr oimaq grtlaa dayanmak, bkp usanmak. deyn altna san uaqdr lc. st dkmu kedi, sulu olduundan dolay sus pus kesilmi gibidir. deysn qara beyni yediriblr?! kafan almyor nu?! ebleh misin?! deyib yazdrmaq dikte etmek. deyicik etmk 1-laf dolatrmalc, ara kantrmlc. 2-ilcyetlenmek, birinden mennunyetsizliini bildirmek. deyirm xdimm, deyir ne uan var? herhangi bir konuda laf anlamayan kimseler iin sylenir. db dm k moda olmak, det hline gelmek.
f

db gtirmk (salmaq) moda etmek, olmayan bir eyi halk arasmda yayaralc det hline getirrnek. dbb xarmaq (elmk) raz olduu ve anlat eyden vazgemek, sznden dnmek. dbdb il tzim etmk trenle eilip selm vermek, tantanah bir elcilde reverans yapmak, eilmek. dbdb il yola salmaq trenle uurlamak, aaa ile yolcu enelc. dbdby yol vermk trene sebep olmalc, tantanaya, aaaya sebep olmak. dbdn xmaq (dm k) modadan dmek, devri getii iin artk kullamhnamak, ortadan kalkmak. dbllay dbilay danmaq dncesizee konunalc, dnmeden laflar etmek. dbi pozmaq kurah bozmak. dbrdirlik (drmdiriik) elmk hayvanlar iin ot, yem vs. tedrik etmelc. dc eimk btn hle getirmelc, azna kadr doldurmak. dc qaimaq dokunulmadan kalmalc. dck qalmaq hayret etmek, armalc. dcailik etmk (elmk) yaramazhk yapmak; numara yapmalc; dzensiz almak; eytanhk yapnak; oyun lcarmalc; in'ete davranmak, rezletler karmalc; aplcnhlc yapmalc; muziplilc etmelc; ortah birbirine katmak. dd mah kimi tam ortadan, yan yanya. dd nnsin qatb qandrmaq lcfretmek. ddsi d gls asla, kat'iyen. ddsi yanmaq lcn. ok eziyet ekmelc, azap ve eziyetlere maruz kalmak. ddasindn xbari olmayan (xbrsiz) pi ocuk, babas bilinmeyen. ddsin od vurmaq kn. 1-iddetli bir ekilde cezalandrmalc. 2-mhvetmek, tamamen berbat hle getirmek. ddsini xartmaq resiz duruma drmek. ddsini dalma sarmaq (ilmak) dersini vermek, lylc olduu cevab vermelc, hak ettii cezay vermek. ddsini yandrmaq bak. ddsine od vurmaq. 171

ddsinin borcuna vermk birini tehlidqiqsince sz olabilmez annda, hemen, keli durumda brakp kamak, lmne hi valcit geirmeden. sebep olmak. dqqlbab etmk (elmk) kapy aldf etmk (elmk) ortadan kaldrmak, mak, tkrdatmak. bertafaf etmek. dl vurmaq gezinti yapmak, dolamak, df kimi olmaq salam yapl olmak. gezmek. df olmaq uzaklamak, savumak, yok dlalt etmk (elmk) es. 1-yol gsterolmak, ortadan kalkmak. mek, rehber olmak, sevk etmek, yneltdf daran kmk defolup gitmek. mek. 2-armk, davet etmek. 3-ispat dfi dnmk tavr deimek, durumu deetmek, gstermek, tasdik etmek, onaylaimek. mak. dfini dymk menf anlamda birini sadli damar tutmaq inat etmek, aylc divunmak, tenkit enek, eletirmek, yltakremek. lanmak. dli divan etmk (el mk) 1-akln badfn edilmk (olmaq) grnlmek, topraa ndan almak. 2-sinirlendirmek, hiddetlenemanet edilmek. dirmek, kendini kybetmesine sebep olmak. dfn etmk 1-topraa teslim etmek, gmmek (ly). 2-zaman gemi, nemini dli divan* olmaq 1-akl ve uurunu lcaykybetmi bir eyi ortadan kldirmalc, ubetmek. 2-kendini kaybetmek, kzmak, nutmak. hiddetlenmek, comak, azmak. dfn kfn etmk ly kefene sararak dli etmk (elmk, qlmaq) 1-akln batopraa emanet etmek. ndan almak, akhn ve uurunu kaybetmedftr olmaq unutulmamak. sine sebep olmak, mecnun etmek. 2dftrdn dm k unutulup ad deftere sinirlendirmek, hiddetlendirmek, kendini kaydedilememek, bir yere yazlmamak. kaybetmesine sebep olmak. dftr dm k belirli bir maksat iin dli olmaq l-akl ve uurunu kaybetmek. deftere kaydedilmek. 2-kendini kaybetmek, kzmak, hiddetlendftri qara gnd yazlmaq lcaderi kt mek, comak, azmak. yazlmak. dli eytan deyir... bir ii yaparken teredd d vermk yoldan dcarmak, azdrdt bildirir. mak, batan karmak. dli ynca byk kk yeri gzetilmeyen, sayg sevgi gzetilmeyen aile veya dhnsin dymk aznn ortasha yatoplant vs. ptrmak, vurmak. dlidn doru xbr deli dolu kimselerin dht almaq bak. dh t dm k. hep dobra dobra konutuunu ve doruyu dht vermk dehet uyandrmak, dehsylediklerini bildiren bir ifade. ete drmek. dlik dlik etmk delik deik etmek, her dht dm k iddetli korkya lcapltarfn dehnelc. mak, dehetten dona kalmak. dht gimk hayret etmek. dlik dlik olmaq delik deik olmk, her dht gtirmk (salmaq) 1-hayrete taraf delinmek. drmek, heyecanlandrmak. 2-iddetli dlil etmk 1-yol gstermek, delil olarak korku hissi uyandrmalc, ok korkutmak. kullanmak. 2-nasihat etmek, bir eyi rnek dxalt etmk (elmk) karmak, mdagstererek akl vermek. hale etmek. dlil gtirmk delil sunmak. dlilik etmk aklszca iler yapmak, mdxil dm k (olmaq) smmak, himye nasz hareket etmek, terslik etmek. istenek, yardnn istemelc. dliliyi tutmaq terslik etmek, inatlamak; dxli olmaq ililcisi, allcas olmalc. sinirlenmek, hiddetlenmek. dqiqlri saymaq dakikalan saymak, zamann hzla geip gitmesini beklemek. 172

dlillrini alt st elmk (pua xarmaq) delillerini geersiz kmak,' mahvetmek. dlinin lin bel, altna yel vermk bak. dlinin yadna da salmaq. dlinin yadna da saimaq delinin eline denek vermek, ktlk yapabilecek birine frsat vermek. dliotu yeyib deii olmutur, aklm kaybetmitir. dlisovluq elmk (etmk) kavgac olmak, kavgaya sebep olacak davranlarda bulunmak. dliy divan yoxdur delidir ne yapa yeridir. dliy hr gn bayramdr "deliye her gn bayram", "sorumsuz kimse hibir skmtya aldnnadan gnn gn eder" anlamnda. dliy yel ver, lin bel ver pk abuk doldurua gelen, pohpohlaraa ile istenilen her eyi yapabilen, hemen her eye kanan insanlar i.in kullanlan bir ifade. dliym gclym byk sz dinlemeyen, kendi bana buyruk hareket eden kimseler iin sylenir. dllal bazarna dndrmk pazara evirrnek, al veri merkezine evirmek. dllal bazarna dnmk kadnlar hamamma dnmek, pazara dnmek, al veri yerine dnmek, grlt olumak. dllk kimi ba qrxmaq aldatmak, nesi var nesi yok aldatp elinden almak. dllkliyi banda yrnmk ilk acemiliini. . . zerinde renmek. dlli dlalt (dlili dlalt) etmk nashat ederek bir eye raz etmek. dlm deiyi tutmaq btn akhklar gidermek, noksanlklan, kusurlan ortadan kaldrmak. dm aimaq (kmk) 1-lcaynam suda kalarak pimek, suyu ekilerek kendi buharmda pimek (yemek). 2-atein zerinde kalarak demlenmek, iilecek kvama gelmek (ay). 3-neelenmek, keyiflennek, holanmak. 4-kendi keyfmde olmak. dm dm vermk birka kii hep beraber koro hlinde belirli bir makamda trk, ark vs. sylemek.

dm tkmk kazanm kapa terlemek, damla damla su dklmek. dm tutmaq 1-elik etmek, nefesli alglarda birinin esas tonda dier algya elik etmek, esas tonu durmadan almak. 2sesini bakasnn sesine benzetmek, uydurmak. 3-bakasmm dediklerini, dncelerini, hareketlerini aynen tekrar etmek, onu taklit etmek. dm vermk l-hareketlendirmek, ie balamak. 2-sesini bakasnm sesine uydurmak, benzetmek, bakasmm fikirlerini, hareketlerini taklit etmek, tekrar etmek. dm vurmaq dem vurmak. 1-yetkisi, bilgisi, haberi veya hakk olmad hlde bir konuda az dolusu konumak. 2genellikle bir ey hakkmda konumak. 3"znden" kelimesiyle beraber kullanldmda: kendini vmek. dmdm (dmdm) halvasdr! boyahane kp mdr! o kadar kolay m! bir eyin zorluunu anlamayan kimseleri tenkit iin sylenir. dm dm k bir topluluun veya kitlenin etkisi altmda kalarak onlar gibi davranmak, kitle psikolojisine kaplmak. dm qoymaq deme bralcmak, yava yava kendi buhannda pimek veya demlenmek iin zayf atein zerine bralcmak. dm uymaq elenceye dalmak, lcendini neeye kaptrmak. dmxud qalmaq bir eye ihtiya duymalc, elde ohnayan bir eye muhta duruma dmek. dmi glmk zaman ge'lmek, sras gelmek. dmi sazlanmaq neelenmek, keyiflenmek. dmini almaq demlenmesi iin kazanm azma konan kapa ahp onda biriken damlalar eklindeki sular bir lcenara dkmek. dmir asa qlcan ola, dmir arq nalcan ola lme eeim lme, ok uzun ve bilinmeyen bir zaman isteyen ey iin sylenir. dmir kimi mhkm ok salam. dmiri isti isti dyrlr demiri tavnda dverler, her ey zamamnda yaphr. 173

dn balamaq (tutmaq) taneli bitkilerde drbnd lmaq can atmak, meyletmek, taneler olumak, tohum, baak balamk, tutuimak. tohum olumak. drc etdirmk gazete veya dergide yadn dm k bak. a dm k. ynlatmak. dndirin dymk bak. damama drc etmk gazete veya dergide yaynladymk. mak. dn dolmaq taneleri yetimek, tneleri drd alb qm satmaq rrir ahu zarla, olgunlamak; taneleri ok olmak. skmt ve kederle gemek. dn dm k ok tane, tohum yiyerek drd almaq dert brmek, bir eyi dhastlanmak (evcil hayvanlar). nmek, onun iin kayglanmak. dnvr olmaq tanesi samandan ayrlmak, drd amanm qrmaq (ksmk) dertten savrulmak (buday, arpa vs.). ban alamamak. dert iinde kaybolmak. dng elmk (etmk) (bam, beynini, drd bilmk dertten anlamak, kardakini kulan kelimeleriyle birlikte kullanhr) anlamak, anlyl lrriak; thammll bktrmak, usandrmak, bezdirnek. olmak. dngsr etmk (elmk) ok ve yksek drd burasmdadr ki. . . skmnn kaysesle konumakla, brp armakla, namn kandinin ve kendi gcnn dnda grlt karrnakla bezdirmek, kafasm olduunu bildiren bir ifde. iinnek, kulaklarm uuldatmak, yormak. drd kdirmk dert ektirmek, dert dngsr olmaq grlt ve an sesten ekmesine sebep olmak. kulaklar sar gibi olmk, uuldamk, drd kmk dert ekmek. 1-ac ve strap skhnak, rahatsz olmak. veren bir olay hatrlayarak ok kederlendnini duzunu vermk 1-dersini vermek. nek, zlmek, mnevi strap ckmek. 22-nasihat etmek. bir ey veya birisi iin kaygianmak. dnizd (dryada) balq kimi serbest, drd elmk (etmk) dert etrnek. 1 -ac ve rahat, emin, kendi keyfinde, kendini bir strap veren bir olay hatrlayarak ok yerde ok rahat hisseden insanlann kulkederlenmek, zlmek, mrievi znt land bir ifade. ekmek. 2-iine atmak, bir eyi kendisi dnizd (dryada) balq svdas deryada iin strap kayna yapmk. balk sevdas, ortad olmayan, gerek oldrd ymk dert belini bkmek. mayan bir ey konusunda konuma, ondan drd glmk dnce, kayg kayna olbahsetme. mak, her zaman rahatsz eden bir ey oldnizd (dryada) bir damc denizde bir mak. damla, gerektii, lzm olduu miktara drd grmysn bir alk veya teekkr gre ok az, yok denecek miktarda, oldukifadesi. a az, ok czi bir ey iin kullanhr. drd gtrmk dert brmek, bir eyi dnizd qum kimi denizde kum gibi, son dnmek, onun iin kayglanmak, strap derece ok. ekmek dniiyinin altn flk d bilmz srnn, drd ksmk dert ekmek. keder duymak, dncesini kimselerle paylamayahlar kederlenmek. iin sylenir. drd qm ycmk keder iinde olmak. drd olmaq dert olmak, dnce, kayg drau etmk kucaklamak. kayna olmak, her zaman rhatsz eden drau olmaq kucaklamak. bir ey olmak. drbdr dm k (olmaq) derbeder olmak, kap kap gezmek, evsiz barksz kaldrd idrr ok byk skints olanlar mak, yurdundan yuvasndan olmak. iin "derdi byktr" anlamnda kullanlr. drbdr etmk 1-yurdundan yuvasndan drd sr bilmmk dert gam bilmemek, etmek, evsiz barksz brakmak. 2dertsiz, kedersiz, kaygsz ohnak. datmak, darmdan etmek. 174

drd sr (drdi sr) kmk dert ekfnek, rahatsz oimak. drd sr (drdi sr) vermk eziyet etmek, rahatsz etmek. drd vermk skmt vermek, dertlenmesine, kederlenmesine, mnevi azap ve strap ekmesine sebep olmak. dfd yardr bir eyin gereinden daha az, arzu edildiinden daha kt olduunu gsteren ifade. drddn rimk kederden, skmtdan dolay kmek. drddn yilmk skntdan ve kederden dolay kmek. drddn lmk 1-skmt, keder veya hastalktan dolay lmek. 2-derdini ekmek, ok dnmek, ok kederlenmek. drd batmaq derde gmlmek, bir eyi dnmek, onun iin kayglanmak, onun derdiyle megul olrnak, bir eyi kendine dert etmek. drd dm k l-(bazen "can" sz ile beraber kullanhr) hastalanmak, bir hastala mtulmak. 2-derde dmek, bir eyi kendine dert etmek. drd giriftar etmk (saimaq) derde drmek, kedeienmesine sebep olmak, bana i, dert amak. drd giriftar olriaq derde dmek. drd qalmaq birisi iin kayglanmak, onun iin strap ekmek. drd salmaq 1-kendine k etmek. 2hastalanmasna sebep olmak. * drdcr olmaq derde dmek, hastha yakalanmak. drdst etmk yakalamak, tutmak, ele geirmek. drdi drd qatmaq derdini srdama aarak rahatlamak. drdi drdlr qarmaq dert striden dertle karlamak. drdi durulmaq keyfi yerine gelmek. drdi trpnmk (tzlnmk) bak. yaras tzlumk. drdi yaddan xmaq derdini unutmak, skmtsm, kederini unutmak. drdim ryin beddua, ilenme ifdesi. drdin ahm! (ryim!) sevgiyle hitap veya yaklama ifadesi.

drdiridri dli (divan) oimaq 1kaybettii ok sevdii bir eyi iin her zaman dnmek, kayglanmak, kederlenmek, hatrlamak ve derin strap neticesinde kendini helk etmek. 2-delicesine sevmek, mecnun olmak. drdindn lmk 1-ok sevdii bir eyi kaybetmesinden dolay ok strap ekerek kendini telef etmek. 2-delicesine sevmek. dfdin alamaq derdine ortak olmak, kederini paylamak. drdin bigan lmaq souk davranmak, sknts karsnda kaytsz kalmak. drdin ar (drmari) eylmk (etmk, olmaq) derdine re olmak, birisini, dt ok kt durumdan, detten, sraptan kurtarmak veya kurtarmak iin re bulfnak. drdin drd qatmaq derdine dert eklemek, derdini oalmak. drdin hay vern taplmamaq derdine yardmc lacak kimse blunmamak, dertleriyle yapayalmz kalmak. drdin qalmaq derdine yanmak. hline aemak, birisi iin kayglanmak, birinin derdine ortak olmak. drdin rik olmaq derdine ortak olmak, skmtsn hafifletmek iin ona teselli vermek, kederine rtak olmak. drdin tslli tapmaq 1-derdine teselli bulmak, avunmak. 2-kederine re bulmak. drdin yanan olmaq dert orta lmk, yakn olmak. drdin yanan olmamaq dert orta olmamak, bir yakm, srda olmamak. drdin yanmaq derdine yanmak, acmak, hline acmak, skmtsna ortak olmak. drdini ab tkmk (amaq) derdini dkmek, srrn, iindekileri ap sylemek. drdini blmk derdini paylamak, derdine ortak olmak. drdini kmk derdine yanmak, bir konu veya birisi iin kayglanmak, dnmek. drdini datmaq kafasm megul eden bir kederi, kygy, gam iinden atmak, ondan uzakiamak.

175

drdini demk derdini demek, skntsm dridn dimadan xmaq haddinden' blmek. fazla ahmak, didinmek, hp abaladrdini dinlmk derdini dinlemek, dermak. dine ortak olmak. dridn qabqdan xmaq 1-kendini yidrdini gizltmk derdini amamak, deryip bitinnek. 2-yaltakhk etmek, kuyrfe dini sakh tutmak, kimselere amamak. sallamak. 3-bir ii yapmak iin ok eziyef drdini yrnmk derdini renmek, ekmek, ok aba sarf etmek. skntsm, zntsn renmek. drin ehtiram (minntdarhq) lamti ] drdini papiros tstsn qatmaq sigara olaraq kran ifadesi olarak. j ile skntsm gidermee almak, sigara drin ehtiram (minntdarl q) hissi il i ile efkr datmak. derin saygyla, kran duygusuyla. \ drdini saaltmaq yardmc olmak, derdrin (drin) getmk arya kamak. dine ortak olmak. drin getsin (getmi)! lm birisi iin ilenme ve tahkir ifadesi. drdini tzlmk derdini tazelemek, drin iz buraxmaq derin etki etmek. , derdini demek, unutulmu ac bir hadiseyi drin minntdarl n bildirmk khatrlayarak mnevi strap vermek, keranlannyfade etmek. derlendirmek. drin t kkrn bildhrmk minnettardrdini unutdurmaq derdini unutturmak, ln bildirmek. neelendirmek. drdini unutmaq derdini unutmak, needrin kmk 1-zorlatrmak, iinden lenmek, skmtsm unutmak. klmaz hle getirmek. 2-snava tbi tutdrdini ryind gizltmk derdini iine mak, imtihan etmek, denemeye tbi tutgmmek. mak. drdini ryin salmaq derdini iine atdrin dm k zora kamak, ii etrefilli mak, zntsn iine tmak, kimseye hl almak, derine yuvarlanmak. sylememek. drin getmmk teferruata ynelmemek. drinliyin varmaq en ince teferruatna drdini yngll dirm k derdini hafifkadar vakf olmak. letmek, derdine ortak olmak. drdlrini bir birine boaltmaq bak. drisi alt ahya dymz deersiz insan. rklrini bir birin boaltmaq. drisi odlanmaq 1 -ok iddetli bir ekilde sinirlenmek, heyecanlanmak, comak. 2dr xlvt, tlk by hercmerlik, kaendielenmek. nunsuzluk, nizam intizamszlk, herkesin kendi bana buyruk olduu yer iin kulladrisi smyn yapmaq ok zayflanhr. mak. drdn tpdn dereden tepeden. 1drisi qpiy dymz makam sahibi aralar fazla ak, uzak. 2-oradan buradan. olan; ancak ahsiyeti be para etmez kimdrlr dm k bak. llr dm k. se. drlrin yolusu 1-dilenci. 2-yoksul, drisi stnd yanmaq zayflamak, bir fakir. deri bir kemik kalmak. drisindn xarmaq elinden almak, sodrnin ambr alak, erefsiz, namussuz kimse. yup soana evirmek. drisin qpr doldurmaq endielendirmek, drnin iti alak, hrsz, rezil kimse. heyecanlandrmak, korkutmak. drnin qoduu ad sam bilinmeyen bir aileden km terbiyesiz erkek ocuk. drisin ot (saman) basmaq (tpmk) 1dridn xanacan takati kesilene kadar. ok eziyet etmek, rahatsz enek, ikence dridn (dridn boazdan) xmaq 1yaparak ldrmek. 2-iddetli dvmek, fec haddinden fazla ahmak, didinmek, alekilde cezalandrmak. p abalamak. 2-ok eziyet ekmek, para vs. harcamak. 176

drisin smamaq 1-son derece imanlamak. 2-kibirlenmek, ok kaslmak, gururlanmak, vnmek. drisini bdazndan xarmaq (soymaq) 1-iedii su karsmda gereken cezay vermek, iddetle cezalandrmak, ceza vermek. 2-ldmek. 3-tulum karmak. drisini diri diri boazndan xarmaq 1-ikence etmek, dayak atmak. 2-soyup soana evirmek. drisini sudan xartmaq kendini kurtarmak, bann resine bakmak. drisini yazmaq dayak atmak, dayak atarak derisini morartmak, sopayla dvmek. drk etmk 1-anlamak, kavramak. 2objektif alemi kendi aklyla idrak etmek, kavramk. drkar etmk kullanmak, faydlanmak. drkar olmaq es. bir ii olmak, ahmak. drman etmk (elmk, qlmaq) re bulmak. drman n taplmaz il iin bulunmaz, bir tane bile yoktur, hi kalmam. drmiyan etmk (elmk) ortaya koymak, araya koymak. drs almaq ders almak. ibret almak, tecrbe kazanmak. drs demk (kemk) 1-okutmak, renim yaptrmak. 2-akl vermek. drs gors elmk danmak, meveret etmek; bir eyi yapnadan nce lp bimek. drs oxumaq tahsil almak. drs olmaq ders olmak, ibret olmak. drs (drsini) vermk dersini vermek. I cezalandrmak. 2-ikaz etmek. drvazasm flk vurmaq bak. evi yxlmaq. drviin olamndan (olduundan) Allah ne verdiyse ondan. dryada balq kimi zn hiss etmk kendini ok rahat hissetmek. dryada balq svdas elmk bir eyi hayal etmek, hayal ile mit balamak, sonucu bilinmez bir niyet beslemek veya ie ynelmek. dryatk tlatm glmk deniz gibi dalgalanmak.

dryaya da atmaq anlamsz iler yapmak. dryayi qm qrq olmaq ok kederlenmek, gamlanmak. dsgah xarmaq mni olmak, hengame karmk. dsgr olmaq halkm diline dmek, toplum iinde rezil olmak. dsxo getmk lcn. 1-bakasmm yerine veya onun hilesiyle zarara uramak, cezalandnlmak veya ldrlmek. 2-bou bouna, bouna, bakasmm hilesiyle para harcamak. dsmal gtrb alamaq iten gelen bir samimyetle alamak, derdine yanmak, kederlenmek. dsmala gl salmaq mendile nak yapmak. dst paa olmaq straba, kaygya dmek, tellanmak. dstn amaq konumak, nakletmek, rivayet etmek. dstan qomaq destan yazmak, hikye yazmak. dstana qoymaq dile drmek, dillere drmek, herkesin diline drmek. dstdirazl q etmk el uzatmak. dstmaz almaq abdest almak. dstrxansz yola xan (d n) ya yelmik yeyr, ya da prptyn (prptikan) kk hazrlksz bir ey yapmaya kalkanlar sonucuna da katlnr . dstgah xarmaq oyun yapmak, tuzak kurmak, hile yapmak. dstgir etmk yakalamak, ele geinnek, esir etmek. dstgir olmaq ele gemek, teslim olmak, esir olmak. dva etmk tedavi etmek, iyiletirmek. dv buynuz xardnda hibir zaman. dv dllklik edir . yaplmas mmkn olmayan bir ile uraanlar iin kullanhr. dv dvdn balamaq bir eyin en pahahsmdan yapmak. dv durdu dam yaxd dikkatsiz davranarak, sakaf hk ederek bir eyleri kran, krp dken insanlar iin sylenir.

177

dv grdn m? "bu je kanma, bu olay grmedin ve ahitlik etmeye kalkma" aniammda uyar ifadesi. dv kimi dalya i mk k. 1-geri gitmek, ileri yolunda gitmemek. 2-ya ilerledike ocuka dnceler sergilemek. dv kini saxlamaq kin gtmek. dv kinl ylan gibi kinli, kin duyan ahslar iin kullanhr. dv naibnd baxan kimi (baxnaq) al. 1-deve nalbanda bakar gibi (bakmak), kzn trene bakt gibi bakmak, arp kalmak, hayretle bakmak. aval aval bakmak, hi gnnedii bir eye bakar gibi (bakmak). 2-korl<a, endie ve nefret ifadesiyle bakmak. dv navaia udan kimi 1-lokmalar kocaman kocaman yutan kimseler iin kullanlr. 2-bir kimsenin parasn vs. zorla elinden almak veya almak durumunda sylenir. dv oynayanda qar yaar yama, mevkisine ve durumuna uygun davranlarda buhnmayan, hareket etmeyen adamlar iin aka ile kark ineleyici sz. dv qulanda yatmaq fil kulanda uyumak, dnyadan bihaber olmak. dvbynu vrmaq (akarsu) burga yapmak, girdap oluturmak, burga, anafor meydana getirmek. dvdn byk fil var deveden byk fil var, daha bykleri, daha byk mevkide olanlar da var, senden de by, senden de gls vardr. dvdn yxlb ht htn yer qoymamaq kt duruma dse de vakrn bozmamak. dvni aqh udur agz veya rveti kimseler iin sylenir. dvni m ii suvarmaq deveyi kalburla sulamak, birine ihtiyac olduu eyden ok az miktarda vermek, ihtiyacna yetecek kadar vennemek. dvni dngi (palan, yk) il diri diri yemk (udmaq) deveyi hamuduyla yutmak, en byk eyi bile kimseye hissettirmede yapmak, kendine almak.

dvni iynnin deiyind n (gzndn) keirmk son derece 'zor bir ii yapmak, ok etin bir meseleyi hlletmek. dvni toya ardlar; ya suya, ya da oduna "herkes kendi iini yapar, herkesin yapt belirli bir ii vardr onunla mkelleftir" anlammda. dvnin boynu kimi (dz) eri, dz olmayan ey. dvnin qanad olsa, uurmam dam qoymaz elinden fazla bir ey gelmeyen, ancak ok byk eyleri hayal eden kibirli, kasnt kimseler iin kullanlr. dvnin quyruu yer dynd hibi zaman, asla. dvsi lm rb bama trl bellar gelmi, her trl eziyetlere, mhrumiyetlere katlandmdan her eye kaytsz kalan adam iin kullanlr. dvt etmk (elmk) davet etmek. 1hrmet ve saygyla birini bir yere armak, seslemek. 2-u veya bu ekilde davranmay, bir eyi kabul veya bir eye uymay talep etmek, istemek, teklif etmek dvy n lazmdr, tikan, onu da vermi m daha n istyif ? lyk oldu eyi bulmutur ve ona katlanmahdr. dyant gstrmk tahamml etmek, katlanmak. dynk kimi ta gibi. 1-kupkuru, ok sert. 2-hareketsiz, katlm hlde. dyny dnmk denek gibi olmak, kupkuru olmak, kuruyup sertlemek. dynyin iki ba var bir problem ktnda bna doknursa sana d dknur. dynyin o biri bam dndrmk iddetli bir ekilde cezalandrmak. dyib dolamaq 1-dokunmak, mni olmak. 2-satamak. dyib kemk iz brakmak, nceden dt zor durumun izi kalmak. dyirman (dyirman n) boazndan salsan (altdan) diri xar son derece evik. gl ve dayankh bir insan iin kullanlr dyirman xoruzu ok salkl, gl adam iin sylenir. dyirman kimi ydp tkmk ok konumak, bouna konumak, ene yormak.

178

dyirnan kimi ytmk ok yemek, ar dymi i dura dura kal tklr hayret ve dereeede yemek. aknlk yaratan dunm karsmda syledyirman dar tkr, ahatta bda nir. dcq etmk ksmek, incinmek. unu gzlyir 1-fazla hayalperest insanlar d oimaq grtaa kmk, bkp usanmak. iin kullanhr. 2-son derece kibirli olan, dms batmaq azck snmak, hk hle kasman ve kendini ykseklerde grenler gelmek, lklamak. iin kullanhr. dndna dymk (toxunmaq) bak. dadyirmanda darr gedn kimi getmk mana dymk. kaybolmak, yok olmak. dyirman kardan dm k neeki gcdnqr lk dnqr sac, iim xmir n, otoritesini, nfuzunu kaybetmek. qarnm ac ektiim eziyetten baka elime dyirman torpaq verir ileri geri laf eden, hibir ey gemedi. sama sapan konuanlar iin kullanlr. dmqra almaq kova, tencere vs. ile mdyirman yax ydr midesi salam zik paralan almak. olanlar, itahla yemek yiyenler iin kulladrnaa almaq trnak iine almak. nlr. drna brk olsun! yeni satn alman at dyirmann azma vermk . tkmmak, veya herhangi bir hayvan iin "hayrl olyemek. sun" anlammda alk ifadesi. drna da deyil (olabilmz) mukayesede dyirmann boazndan dar ken kimi yldnm gibi, sratle geip gitti, bir olaym birinin dierinden ok ok kalitesiz, deersratle geip gitmesi durumunda sylenir. siz, liyakatsiz olduunu bildirir. dyirmnn boazndan i salsan, ayadrna ii (almaq vs.). ok zahmet ve ndan diri xacaq cevval, hareketli, zorluklarla, bin bir glkle. evik ve becerikli kimseler iin kullamhr. drna il yeri em k trnaklar ile kazdyirmann suyu hardan glir? deirmak, ok zor ileri yapmak, ok eziyet menin suyu nereden geliyor? bir ii yapekmek. mak iin harcanan parann nereden sadrna qaym olsun yeni dan hayvan landm soran bir ifade. iin sahibine hadiseden duyduu memnudyirmana da atmaq 1-iine engel niyeti bildiren bir ifde, onun iin edilen olmak, iini bozmak. 2-laf atmak, satadua. mak. drna stnd gzmk korku veya edyirmanma su axtmaq (tfcmk) 1kinme hissi ile birinin karsmd ses birine yardmc olmak, tarafm tutmak. 2karmadan parmaklannn zerinde dolakendi hareketleri veya szleri ile rakibe, nak. dmana yardmc lmk, onun iini kodrhma qurban (lsun) kurban olsun. laylatrmak. istenen bir eyin, kim veya niin yapldm, kimin hatr iin vazgeildiini bildidyi dy etmk dei toku etmek, rir. mbadele etmek, takas etmek. dyi dy salmaq deiik drmek drnan kmk ikence vermek. yanhhkla bir eyin yerine dierini lmak. drnaq arasmda (iind) kendine verilen unvana lyk olmayan,- sahte, gstermelik, dyiik dm k yanhlkla birinin yerine bakas ahnmak, bakas kalmak. gayri ciddi, gerek olmayan. drnaq gstrmyn (szmayan) hasis, dyiik salmaq yanhhkla birinin yerine cimri. bakasn almak, armak.. drnaq ilidirm k (keirn k) penesine dym d r ufack bir eyden dolay geirmek, yakalayp brakmamak. incinen, ksen, darlan kimse. drnaq ovuca batmaq 1-bilmeden kendi dym mn, dymrm sn bana doiini berbat etmek. 2-kendine gvenmek. kunma ben de sana dokunmam, anlamndrnaq qdr asla, kati'yen, hi. da. 179

drnaq yeri axtarmaq frsat kollamak, bahane aramak. drnaqdan elmk ok yakm olan btiini kstrmek. drnaqszn biridir insafsz ve merhametsizdir. drneyi dalmaq oca snmek. dvr dvr dvldamaq kk admlarla sratli yrmek. dzxquluya dm vermk korkup kamak, tabanan yalamak. dzmrlq eimk bouna, anlamsz konumak. dzmrrq glmk zorbalk etmek. diaqnoz qoymaq hastay her ynden muayene ederek tehis koymak. dibdn qoulmaq arabaya koulmak (kz, at vs.). dibi sudadr! artk tkendi, bitti! bitmez mi zannediyordun! dibindn baltalamaq (vurmaq) bir konuyu veya sz kestirip atmak, konulmasma izin vermemek. dibin and imk bir yemei yiyerek dibinde azck brakmak. dibin da atmaq sonunu getirrek, kullanp, sarf edip bitirmek. dibin getmk sonuna kadar gitmek, varaca yere kadar gitmek. dibin noxud kmk bak. dibin da atmaq. diblrd qalmaq 1-topluma karmamak, toplum iine kmamak. 2-evlenememek, evde kalmak. did vurmaq 1-yeermek, filizlenmek (ekin). 2-delmek. didrgin dm k (olmaq) vatanmdan ayn dmek, yurdundan mahrum olarak baka yerlerde dolamak, derbeder olmak. didrgin salmaq derbedr etmek, yurdundan yuvasmdan mahrum brakmak. didsindn qan ya tkmk kanh yalar aktmak, alamak. didik didik edilmi para para edilmi, ok kk paralara ayrlm, tel tel edilmi. didik didik etmk (elmk) didik didik etmek, kopanp paralamak, para para etmek.

didim didim didmk (etmk, elmk) 1didik didik etmek, para para etmek, iplik iplik etmek, didip damak, ypratmak. 2para para etmek, ypratmak. didim dm k 1-kavga balamak, grlt kopmak. 2-birbirine frsat vememek, birbirini didiklemek, ekitirmek: digrgun eylmk (etmk) deitirmek, bzmk, perian etmek. digrgun olmaq deimek, perian olmak. dik atlmaq krku veya herhangi bir sebeple dehefle ayaa kalkmak, yerinden sramak. dik bxmaq 1-gzlerini birinin gzlerine dikerek dikkatle balanak, sert bir bakla bakmak. 2-gururla, cesaretle bakmak. dik dik baxmaq ters ters bakmak. dik dik dnmaq ters cevap vermek. dik dik gzmk alm satmak, caka satmak, kasmmak, iinmek. dik durmaq 1-belini emeden dmdz durmak. 2-vakarla durmak, mukavemet etmek. dik qalxmaq niden frlamak, dimdik kalkmak. dikili aac yoxdur hibir eyi yoktur, hibir eye sahip deil anlammda. dikt etmk (elmk) dikte etmek. 1-bir metni birisine yazdrmak iin sylemek. 2zorla kabul ettirmee almak, emretmek. diqqt etmk (elmk) dikkat etmek, dncesini bir eye yneltoek, bir merkez stnde younlatrmak, bir eye diklcatle bakmak. diqqt ksilmk dikkat kesilmek, inceden inceye dikkat etmek, pr dikkat kesilmek, dikkatle bakmak. diqqt mrkzind olmaq gz nnde olmak. diqqt oyandrmaq bak. diqqti clb etmk. diqqt vermk dikkatini younlatrmak, dncesini bir eye doru yneltmek, bir ey zerinde topiamak, bir eye dikkatle bakmak. diqqt yetirmk dikkat etmek. diqqti clb etmk (kmk) dildcat ekmek, meraklandrmak, dikkati zerinde toplamak. 180

diqqtii clb (czb) etmk dikkatini ekmek. 1-gstermek, bakmak, dikkat etnelc, bakmaya, grmeye mecbur etmek. 2-meraklandrmak, dikkat etmesine sebep olmalc. dil amaq 1-konumak, konumaya balamak, derdini sylemek. 2-kelimeleri tek tek sylemee balamalc (ouklar), konumaya balamak. 3-yalvarmak, riea etmek. dil az zr dileme mahiyetinde kullanlan szler. dil az amaq bir eyin yaplmas iin rica etmek. dil (az) elmk (etmk, tkmk) yalvarp yakarmak. 1 -bir ey iin yalvarmak. 2zr dileme mahiyetinde szler sylemek veya gzel szler sarf ederek samimiyet, sevgi gstermek. dil aza (boaza) qoymamaq (salmamaq) k konumak, ard arkas kesilmeden konumak. dil aza saimaq 1-herkese yaymak, bildirmek. 2-hakknda kt szler sylemek ve bunlar yaymak. dil az tutulmaq nutku tutulmak. konuamamak. dil altnda qalmaq tartmada yenilmek, kardakine laf yetitirememek. dil balamaq gnl balamak, yrekten sevmek, tutulmak. dil basmaq 1-tath dil dkmek, yaltaklanarak konunak. 2-atp tutmalc, palavra skmak. dil blas kendi dilinin belsm ekme, syledii szlerden dolay zarar grme. dil biln insan anlayan, anlayl. dil bilmz anlay kt. dil boaza (qfs) qoymadan (salmadan) danmaq durup dinlenmeden konumak. dil borans yemk enesi dk olmak, ok konumak. dil bulamaq bir iin yaplmas iin ricada bulunmak, vstac olmak. dil xarb yalvarmaq (xarmaq) 1-alay etmek, elenmek, dalga gemek. 2yalvarmak, rica minnet enek

dil deyib almaq a sylemek, at yakarak alamak. dil dil tmk 1-sratle ve ok konumak. 2-blbl gibi tmek, ok gzel bir ekilde ark, trk okumak. dil dil vermk yaygara etmek, yaygara koparmak, yaygaray basmak, barp armak, grlt patrd karmak. dil (dili) doda dolamaq aka konuamamak. dil doda kilidlnmk konumaya gc, kudreti olmamak, dili tutulur gibi olmak. dil doda qurumaq 1-dili dama kurumak, ok susamak. 2-hayretten dona kalmak, ok ardmdan konuamamak, nutku tutulmak, syleyecek laf bulamamak. dil doda yanmaq dili damama yapmak, ok susamak. dil (dilini) dodan (dodaq) gmirmk olc sinirlenmek, hiddetlenmek. dil dodaq amaq konumaya balamak, sz sylemek. dil tdndir dilin kemii yoktur, her eyi syleyebilir anlamnda. dil (dil) glmk 1-konumak, sessizlii bozarak konumaya balamak. 2honutsuzluunu bildirmek, itiraz etmek. dil gstrmk dilini karmak, birini sinirlendirmek, alay etmek malcsadyla dilini karp gstermek. dil il tmk atp tutmak, yksekten atmak, birini kandrmak iin bin bir dil dlcmelc. dil olmaq 1-dile gelmek, konumak. 2yalvarmak. 3-demek, sylemek. dil otu yeyib enesi dk, ok konuan kimseler iin sylenir. dil yrtmk kkrtmak, konumas, inatlamas iin tevik etmek, pompalamak, cesaretlendirmek. dil phlvam (ustas) gzel konuan, yalnz icraya gelince hibir ey yapamayan. dil tapmaq lcarhkh olark anlamak, bir konda anlamak; yola getirmek, raz etmek iin yol bulmak (birisini). dil tapmamaq anlaamamalc, geinememek. dil trptmk 1-konumak. 2-bakas iin birinden bir ey rica etmek. 181

dil tkmk 1-diJ dkmek, tatl szlerle yola getirmee, raz etmee veya tavlmaya ahmak. 2- dil dkmek, ok rica etmek, yalvarmak. 3-at yalcmak, a syleyerek alamak. dil tutulmas konuma yeteneini kaybetme. dil uzatmaq dil uzatmak. 1-mnasebetsiz, irkin sz sylemek. 2-haddi olmayan laflar etmek. 3-ar laf sylemek, zarlamalc. dil verni dilsiz qaimaq yol gstereni, by vefat etmek. dil vermk 1-sz vermek, vaat etmek. 2retip, kkrtp meydana karmalc, cesaret vererek ortaya karmak. 3-gnl vermek, k olmak, tuthnak, sevmek. dil vermmk bakasmm lconumasma imkn vermemek, konumasna mni olmak. dil vurmaq tatl dile tutmak, gzel szlerle kendine balamaa almak. dil yaras ac, kt szn insanda yaratt tesir, brakt iz, ar hakaret. dil yetirmk 1-bakas iin birinden bir ey rica etmek, ricada bulunmak. 2-yz yze konuabilmek, karhkh durarak konumak. 3-konumada, mnakaada baarl olmak. dilbir elmk (etmk, olmaq) anlamak, nutabakata varmak, sz laf bir lmak, hemfkir olmak. diidarlq vermk rahatlatmak, teskin etmek. dild azda gzmk (olmaq) bak. dil aza dm k. dild (dillrd) dstan olmaq mehur olmak, sk sk kendinden bahsedmek, dillerde dolamak. dild did doladrmaq yaymk, dile dnnek. dild did olmaq aleyhinde konuulmak, herkesin dilinde ohnak. dild tk bitmk dilde ty bitmek, bir eyi gereinden fazla tekrar etmekten, sylemekten, hatrlatmaktan usanmak, blcmak. dildn azdan dm k (olmaq) ok yorulmak, takatten kesilmek, usanmak.

dildn danmaq (demk) cidd olark sylememek, samim olmamak. dildn dii dm k (gzmk) dillerde ezber plmak, mehur ohnak, dilden dile dolamak, dillerde destan olmak. dildn dil kemk dilden dile dolamak, mehur ohnak. dildn diri (iti, prgar) dncesini ak ve gzel bir ekilde syleyebilen kimse. dildn dm k ok yorulmak, tkatten kesilmek, usanmak. dildn (dillrdn) dm mk ok mehur olmak, herkes kendinden bahsetmek, unutulmamak, daimi olarak admdan bahsedilmek. dildn slmaq ok yormak, takatini kesmek, usandrmk. dii aza cMimk 1-ad yaylmak, hret olmk, ad dillefde dolamak. 2-dile dmek, hakkmda kot konuulmak, ad ktye kmalc, lct isim yapmak. dil aza salmaq dile drmek. dil alnmaz aza alnmaz, lct, kaba. dil almamaq aza almamak, dile getirmemek. dil basmaq kalaballc, grltl lflaia birisinin aklm bamdn almaya ahmak. dil di dm k dile dmek,. her tarafa yaylinak, dillerde dolamalc, azlarda sakz olmak. dil di salmaq dile drmek, her tarafa yaylmasma sebep lmak, dillere drmek herkese yaymak. dil (dillr) dm k dillere dmek. 1gyabnda, aleyhinde konuulmak. 2-kt n her tarafa yaylmak, mehur olmak, dilden dile dolamak, dillerde destan olmlc. dil dyn dm k bir eyi gereinden fazla tekrar etmekten, sylemekten, hatrlatmaktan usanmak, bkmak. dil glmk konumaya balamak. dii gtirmk 1-dile getirmek, anmak, yd etmek. 2-iddetli tesir ederek, etki yaparalc konuturmak. dil gtirmmk 1-dile getirmemek, anmamak, yd etmenelc. 2-bir eyi sylemeyi yakksz, nnasebetsiz kabul ederelc sylememek, anmamak. 82

dil (dillr) salmaq dile drmek, lconulacalc konu yapmak." dii (sz) ttmaq tail dile tutarak birini memnun etmee, yola getirmee, bir eyi. elde etmee .lmak. dilk dilmk (istmk) rica etmek, bir ey istemelc, bir ey talep eelc. dilni kknd ok falcir. dilni kkn dm k ok flciiemelc. dilni kkn salmaq birisini dilenci vaziyetine getirmek. dilni torbas al. 1-dolmak, doymak bilmeyen cep, mide vs. 2-otlak kimse. dilni yavs gn boyu o lcap senin bu kap benim dolaan lcimse. dilnidn pay ummaq bakasndan bor alan lcimseden bor istemek. dilnilik elnk (etmk) dilencilik etmelc, ona buna az amak, her nne gelenden bir ey istemelc, kt tynetli ol-

dili az qurumaq 1-konuma kabiliyetini kaybehek. 2-diIi damama yapmak, olc susamak. dili (dilin) azi (azm) qurusun! diline i girsin! bir ilenme ifadesi. dili az tutulmaq dili tutulmak, nutku tutulmalc, konuamamak. dili azma girmmk (smamaq) 1vnmek, kendi kendini ok methetmelc. 2-birine defalarca memnuniyetini bildirmek. dili aznda dinc durmamaq dili rahat durmamak, susmay becerememelc, sr salclayamamak, gereksiz bir ekilde herhangi bir laf dile getirmek. dili azmda smk bakasnm yanmda ok sevdiini kelimelere dlcmelc. dili blanmaq sylemee sz bulamamak, konuamamak, dili tutulmak. dili batmaq dili boazna akmak, konuma kabiliyetini geici olarak kaybetmek, mak. konumaya gc yetmemek. dilyin atmaq arzusuna ulamlc, istei dili bir qar eiy xmaq dili bir kan gereklemek. dan kmalc, yorgunluktan, kmalctan dilzbr etmk (eylmk) alclda tutmak, vs. bitap dmek veya ok susamalc. hibir zaman akldan karmamak, unutmamak. dili bir qardr dili bir kar, ok konuan, yamdn byk laflar edenler iin dilzbr olmaq lier zaman sylenmek, kullanhr. dilden dmemek. dili bdrmk konuurken annak, yadilgir etmk kalbini krmak, incitmek, nlmak, hatah konumalc, syleyecei bir rahatsz etmelc. kelime yerine bakasn sylemek. dilgir olmaq kalbi knlmalc, incinmek, dili xmaq cesaretlenmek, konumaya rahatsz olmlc, bozulmak. dilxor etmk huzurunu karmak, hiddet- balamak. dili damana (hlqumuna) yapmaq lendirmek, kzdrmk, asabm bozmak, ok susamak. meyus etmek, kederlendirmek. dili daa dnmk (qurumaq) 1-konnma dilxor olmaq rahatsz etmelc, ok sinirkabiliyetini kaybetmek. 2-beddua anlalenmek, hiddetlenmek, kederlenmek, memnda bir deyim. yus olmalc. dili dilin dymk baka birisiyle konudilxoluq etmk kalamk, elenmek. ma imkam olmalc. dilxun etmk (qlmaq) klbini yaralmak, dili dinc durmamaq (oturmamaq) dili ok kederlehdirmek, k dertlendirmek. rahat durmamak, ineleyici lconumak, dili almaq dili almak. 1-konumaya rahat durmamak, konuup dunnak. balamalc, zun bir sessizlikten sonr kodili dolamaq dili dolmalc. (l<:ork, henumak. 2-lconuma melekesini kayhetmi yecan vs.'den dolay) konuurlcen arinsann dili almalc, dili tutulan birisinin mk, bir kelimenin yerine ararak baka dili almalc. bir kelime kullanmak. dili arlamaq dili arlamalc, hastal dili dnn mk 1-dili dnmemek, konuauiamak. ma kabiliyetini kaybetmelc, lconumaya 1 83

gc yetmemek. 2-sylenmesini mnasip grmemek, diline getirememek, syleyememek. dili glmmk 1-syleyememek, konuamamak, telaffuz edememek. 2-bak. dili dnmmk. dili gicim k bir ey sylemek istemek. dili gdk olmaq dili ksa lmak, birine kar mahcubiyeti olmak. dili ilam yuvadan xarar (xardr) tath dille konuup insanlar ikna etmede maharetli olanlar iin kullanhr. dili qabar balamaq bir konuda defalarca nasihat etmek veya tektar tekrar bir eyi dile getirmek; anck bir sonuca ulaamamak. dili qarmna getmk (girmk) susmak, ark konuamamak. dili qarnmdadr dncesini saklayabilen kimseler iin kullanlr. dili qfllanmaq bak. dilin qfl vurulmaq. dili qsa olmaq dili ksa olmak, birine kar kusuru veya suu olduundan, yahut ifa edilemeyecek derecede bir srr olmasndan dolay konumaya, sz sylemee, veya itiraf etmee hakk ve cesareti olmamak. dili qsalmaq dili ksalmak, suunu, kusurunu bilerek konumaya cesaret etmemek, konumaktan utanmak. dili qurumaq nutku tutulmak. konuamamak. dili qurumu! dili kurusun! bir beddua ifadesi. dili lal olmaq dili tutulmak, konumamak. dili olmasayd qaralar (gzn) diri diri gzn oyard (yeyrdi) dili olmasayd kargalar gzn oyard, konumasyla glklerden kurtulabilen, banm resine bakabilen kimse. dili ozan quzan ksilmk bir konu hakkmda birine fazlaca nasihat etmek. dili sz tutmamaq dili dolamak, herhangi bir sebepten dolay konuamamak, konuma kabiliyetini kaybetmek. dili topuq atmaq sylenmeyecek sz dile getirmek.

dili topuq almaq (dymk, vurmaq) dili dolamak, 1-korkudan, heyecandan vs. dndklerini tam anlamryla ifade edememek, konuurken armak, yanlmak,,J hatal konumak, syleyecei bir kelime j yerine bakasn sylemek. 2-kekelemek, ] kelimeleri dzgn telaffuz edememek. , dili tutmamaq (tutulmaq) dili tutulmak, konuma kabiliyetini kaybetmek, konumaya gc, kudreti yetmemek. dili tk xartmaq dilinde ty bitmek, bir eyi ok sk olarak sylemekten bkmak. dili uzanmaq gayesine ulatktan sonra kaba saba konumak, insan takmamak. dili uzun danmaq bandan byk laflar etmek. haddini amak, kaba saba konumak. > dili uzun olmaq dili uzamak, herhangi bir ynden kendi stnln anlayarak hakl biri gibi cesaretle konumak. dili uzunluq etmk her eye kanmak, kck bir ey yapp byk bir i evirmi gibi kabul ettirmek istemek. dili varsa, dilyi d var "sylediini yerine getirebilecek gc vardr, sylediini yapabilir, bouna konumuyor" anlamnda. dili yahalmaq dili srmek. dili yanmaq bak. dili qurumaq. dili yanm! (yansn!) dili kurusunj beddua ifadesi. dili yatmamaq (yovumamaq) dili yatmamak, telaffuz edememek. dili yatmaq dili yatmak, telaffuz edebilmek. diliachq elmk (etmk) krc konumak, kaba szler sarf etmek. dilik dilik etmk para para etmek. dilik dilik olasan (lsun)! para para olasm! (olsun!) beddua, kargma ifadesi. dilik dilik olmaq paralanmak, para para olmk. dilim azm qurusun syledii laftan dolay pimanhk duyma ifadesi. dilim azmda bi r (quruyar) dilim azmda yanar, menfi, kt bir eyi syleyemeyeceini, diline getiremeyeceini bildiren bir ifade.
!

184

dilim kmk bir eyin zerinde dilim gibi izler meydana getirmek. dilim dilim olasan dilim syledii szden pimanlk duyma ifadesi. dilim dilim olmaq dilim dilim olmak, para para olmak, dilimlenmek. dilim dilim olmu kargma, beddua ifadesi.

diiim qurusun! bak. azm qurusun! dilimin ucundadr dilimin ueundadr, bir sz veya ad tam hatrlayamaynca sylenir. dilin (dilim) qurusun! dilin (dilim) kurusun! "lesin, leyim" anlamnda bir beddua, kargma anlammda bir deyim. dilin azm qurusun! "lesin" anlammda bir beddua, kargma anlamnda. dilin blasn kmk bak. diiinin blasma dm k. dilin tutulsun! "konuma yeteneini yitiresin" anlammda bir beddua ifadesi. diiin yansn! beddua, kargma anlammda bir deyim. diiind (dilin) ot (tk) bitmk dilinde ty bitmek, bir eyi gereinden fazla tekrar etmekten, sylemekten, hatuiatmaktan usanmak, bkmak. dind tky klam olmaq birisi hakkmda mspet dncede olmak, onu ok yceltmek. dilindn bara qoymaq demernesi, sylememesi gereken eyi bilmeyerek sylemek. dilindn blaya dm k (ilim k) diliyie belya dmek, boboazh yznden zarar grmek, kendi dili ile belya dmek. dilindn kmk hissettirmeden belirli bir eyi renmek. dilindn xmaq 1-sz vermek, dedii sz yerine getirmek. 2-azndan karmak, istemeden sylemi bulunmak. dilindn da aslmaq dilini yunak, susmak, konumamak, azm amamak. dilindn dm mk dilinden dmemek, devamh tekrar etmek, srekli anmak, hep hatrlamak.
f

dilindn kaz almaq yazl belge almak, bir konu ile ilgili olarak birinden imzah kt almak. dilindn kaz vermk imzal belge vermek, resmi olarak bir eyin sorumluluunu zerine almak. dilindn qarmaq azmdan karmak, bir kelimeyi veya bir konuyu kendi istemeden demi bulunmak. dilindn qfl asmaq kesinlikle kopumamak, susmak. dilindn qfl gtrlmk konumaya balmak, uzun bir sessizlikten soni'a konumak. dilindn szmaq azndan karmak. dilindn zhr tklmk krc olmak. dilin bir ey dymmk diline bir ey dememek, hibir ey yememek. dilin cidar (qfl) vurmaq konumaya, azm amaya msaade etmemek; susturmak. dilin dymmk (vurmamaq) diline vurmamak, hi yememek, imemek, tatmamak, tadm bilmemek. diiin dilba xmaq dilinin ucunda kk bir sivilce olumak. dilin dm k diline dmek, durmadan bahsettii konuya evrilmek. dilin dyn dm k dilinde ty bitmek, bir eyi gereinden fazla tekrar etmekten, sylemekten, hatrlatmaktan bkmak, usanmak. diiin dyn dsn! bir beddua ifadesi. dilin glni demk azma geleni konumak. dilin glmk diline gelmek, gayri ihtiyari olarak sylemek. dilin gtirmk 1-konumak, sylemek. 2-dile getirmek, sylemei mnasip bilmek. dilin gc vermk laf ebelii yapmak. yalnzca atp tutmak, konumalctan baka bir ey yapmamak. dilin qfl vurulmaq susmak, konumamak, azn amamak. dilin pay xmaq bir eyi gereinden fazla tela-ar etmekten, sylemekten, hatrlatmaktan blanak, usanmak.

185

dilin sahnaq diline pelesenk etmek, sz dilini faraat qoy! azm temiz tut!, dili-, sohbet, dedikodu veya yaygm s'ylenti" ne kt sz getirme!, diline ship ol! az(yia) iin konu etmek. m kapa! anlamnda. dilin sz qoymaq biri aleyhinde kullandilini lraat qoymaq 1-susmak, sesi lacak eyleri baka birine sylemek. lanamak. 2-azm sk tutmk, azn dilin vurmaq tatmak, tadna bakmak. pek tutmak. 3-sesini kaiTnamak. 4-azn dilin yara xsn! dilini eek ans sokamamak, ses krmamak. sun! bir beddua ifadesi. dilini faraat qoymamaq rahat durmadilini amaq oktan beridir konumayan mak, ineleyici laflar etmek. adamm nutkunu amak, konumasma yardilini gdk (qisa) el! ksa kes! sus, yeter dmc veya vsta olmak. artk! (uyar ifadesi). dilini aznda saxiamaq bir eyi syledilini gstrmk dilini karmak, alay mekten sakmmak, konumamak, susmak. etmek, dalga gemek.. dilini (dilini azm) balamaq 1dilini i salmaq 1-diliyle hlletmek, disusturmak, konumasna engel olmak, liyle k yolu bulmak veya bulmaya asusmaya mecbur etmek. 2-batl iiikatlara hmk. 2-tath dile tutmak. inananlar iin; efsuh veya dua vstasyla dilini ks! sesini kes! dilini kes! birini zararl bir olaym olmasna engel olmak sustunnak im sylenen emir ifadesi. (mesela gece srden ayrlp kaybolan bir dilini ksmk dilini kesmek. 1-susmaya, hayvana zarar vermemesi maksadyla konumamaya mecbur etmek; susturmak. kurtlarm azn efsunla veya dayla ba2-susmak, konumamak. lamak). 3-lafmdan yakalamak, birinin sarf dilini ksmmk dilini kesmenek, cezaettii bir sze dayanarak bir ii yapmak. 4landnld hlde kar tarafa azna geleni (k) atmada galip gelmek. sylemek, kendini savunmaya almak. dilini bilmk (yrnmk) l-anlamak, dilini knl il bir elmk samimi olmak, srrn bilmek. 2-yolunu bilmek, usln sz ile icraat birbirine uymak. bilmek, hlledilme yolunu bilmek. dilini qarmna qoy (sox) sesini kes! sus, konuma! uyan veya azarlama ifadesi. ditini boazmdan (boynunun ardndan, dilini qsa etmk (elmk, qsaitmaq) 1boynunun dalndan) xarmaq dilini dilini balamak, susturmak, konuturnaensesinden karmak. 1-iddetli bir ekilde mak. 2-kendisinin veya bir yakmmm yapzulmederek ldrmek. 2 -dilini tepesinden t bir hareketten doly konuamamak, karmak, iddetle cezalandrmak. dilini boaya (qarnna) qoymaq dilini bir eyi isteyememek. tutmak, susmak, konumamak. dilini qoy dinmz yerin k. dilini sok mnasip yerine, hakaret ifadesi olarak dilini bo qoymamaq dilini kesmemek, susmamak, durmadan konumak. sylenir. dilini eynmk dudaklann kemirmek, dilini piik yemk dilini yutmak, konuhiddetlenmek, sinirlenmek. mamak, sessiz bir ekilde oturmak. dilini dinc qoynamaq bak. dili dinc dilini piik yeyib? . dilini mi yuttun? susan, konumayan, konuamayan birisi durmamaq. iin kllanhr. dilini diin tutmaq katlanmak, tahamml dilini saxla! lafma dikkat et! bir uyar etmek. ifadesi. dilini diinin altnda (qarnida) dilini saxlamaq diline hkim 'olmak, bir saxlamaq susnak, konumamak. eyi sylemekten sakmmak, konmamak, dilini dil mk 1-laf yarda kesmek, ssusmak. znn ardn getirnemek. 2-unuttuu bir dilini ifin elmk (etmk) tath dille koeyi niden hatrlamak. numak, biraz nazik olmak, kaba konudilini ymk ana dilini aksanla konumak, mamak. ana dlini gzel konuamamak. 1 86

tffiini tapnaq (tutmaq) 1-karlkh olarak anlamalc, bir konuda anlamak; (birisini) yola getirmek, raz etmek iin yol bulmak. 2-dilini tutmak, her azna geleni sylemekten ekinnek, sakmmak. dilini tmiz saxiamaq diline salam olmak, geveze konumamak, ho olmayan szleri diline getirmemek. dilini vurmamaq azma bir ey koymama'k, hibir ey yememek. dilini ymaq diline ship olmak, ok konumamak, szlerine dikkat etmek. dilini acsm almaq azmn acsm almak.

(iiliin altna dil (qnd) qoymaq cesaret verip, cesaretlendirip ortaya kannak. dilinin altna salmaq bak. nsinin altna salmaq. dilinin altmdan xan demk azna geleni demek, rezil kepaze etmek, azarlayp rezil etmek. dilinin altndan xartmaq i yzn renmek, i dnyasn tanmak. dilinin biasma dm k (glmk) dilinin belsma dmek, syledii szlerden dolay bana i amak, syledikleri ile kt duruma dmek, konumalar ile ba belya girmek. dilinin blasn kmk dilinin cezasm ekmek, lzumsuz ve lsz konuma sebebiyle skntya dmek. dilinin zbri olmaq bak. dilindn diimmk. dilinin ipi sap (qalta, qaytaf) yoxdur dilinin kemii yoktur, azna ne geliyors syleyen, konuan kimeler iin kullamhr. dilinin qadam qrmaq dili zlmek, ketum davrand, saklad, bilip de sylemedii veya syleyemedii bir konuda konumaya balamak. dilinin ucu gicim k bir ey sylemek istemek, sabrszlaninak. dilinin ucuna gimk dilinin ucuna gelmek. 1-gayri ihtiyari bir lconuya dokunmak, bir sz sylemek. 2-sylemek isterken syleyememek veya sylememek. dilinin ucunda dilinin ueunda, alclnda olp da tam syledii anda unutulan ey.

dilinin ucunda (iistnd) dil (ot, tk) bitmk (xmaq) dilinde ty bitinelc, haddinden fazla konuan, enesi dk adam iin sylenir. dilinin stn nabat qoymaq bak. diiii irin elmk. diliuzunluq elmk yerli yersiz konumak veya kendini lgiiendirmeyen bir konumaya lcatlmak. dillr dastannda olmaq bak. dillr dastan olmaq. dillr zbri olmaq dillerde ezber olmalc, ok mehur olmak, n yayhnak, dillerde dolamak. dillr dastan olmaq dillere destan olmak, mehur olmak. dillrd dolamaq (zbr olmaq, gzmk, sylnmk) dillerde dolamalc (gezmelc). 1-nehur olmak, n yayhnak, herlces tarafndan konuulmak. 2-halkm arasnda konu edilmek, yia yaylmak. dilli azl olmaq insanlara sevgi ve saygyla hitap etmelc. dilli dibk dilli dilver, gzel konuan ock. dillilik elmk ok konumak, patavatsz konnrnak. diiotu yemk dil otu yemek, gereinden ok konumalc, ardm arlcasn kesmeden konumak, balcalarn konuturmamalc, hep kendi konumak. dilsiz azsz dili az yolc, zavall, bire, sessiz kinse. dilad eylmk (etmk) gnln ho etmelc, sevindirmek, ferahlandrmak. dilad olmaq gnl ho ohnak, sevinmelc. diltng olmaq ii sklmak, kederlenmek, ganlanmak, asab bozulmak. dimdiyindn tora dm k gagasndan yakalanmak, kendi zaaf yznden tuzaa dmelc. dimdiyin dymk bak. danama dymk. dimdiyini sallamaq suratn asmak, lcsmek. dimdiyinin sars getmmk azmdan st kokusu gelmek, henz olc gen ve tecrbesiz olmak.

187

dinab qoymaq yemek piirmek iin su kaynatmak. dine buraxmamaq rahatsz etmek, rahat brakmamak, devamh rahatsz etmek. dinc durmaq rahat durmak. 1-bakalarm rahatsz etmemek. 2-skt durmak, skin hareket etmek, skt davranmak, yaramazlk yapmamak. dinc durmamaq (oturmamaq) rahat durmamak, bakalarm rahatsz etmek, satamak. dinc qoymaq 1-nadasa brakmak, tpram verimini artrmak iin bir mddet dinlenmee brakmak. 2-es. ok ahtrlp yorulan hayvan birka gn dinlenmeye brakmak, ahtrrnamak. dinc qoymamaq rahat brakmamak. dinc qoyulmaq 1-verimini artrmak maksadyla bir mddet ekilmemek (toprak). 2yorulan hayvan altrlmamak, dinlenmeye braklmak. dincini almaq dinlenmek, yorgunluunu gidermek. dinclik bilmmk durup dinlenmemek, rahatlk nedir bilmemek, devaml almak, faaliyet gstermek. dinclik vermmk rahat brakmamak, devaml rahatsz etmek. dincliyi tutmamaq bo duramamak, faaliyetsiz, almadan duramamak, rahatlk nedir bilmemek. dindirm dmirini, drd albdr iini son derece kederli ve gaml kimseler iin sylenir. dingil dingil fkr fkr, yerinde duramayan. ding ding (dingil dingil) dingildmk 1fkr fkr oynamak, lduu yerde oynamak. 2-hafiflik etmek. dingilnfs oynamaq bo eylerle uramak. dini imani getmk (qamaq) ni bir darbeden dolay son derece ac, an duymak. dinindn dnmk dininden dnmek, inand dini terk etmek, dinini deimek, baka dine girmek. dir kmk (tutmaq) eziyet etmek, ceza vermek.

dirx an olmaq parlamak, nur, k sa-, mak. dirk kimi srk gibi, ok uzun boylu a-! dam iin kullanlr. dirk olmaq yardm etmek, arka r taraf tutmak. diryi qzldan olmaq ok zengin olmak diri diri qbr girmk diri diri mezaraJ gmlmek. 1-haddinden fazla mahcubiyefj duymak. 2-tehlikeli ekilde riske girmek. ^ diri diri qbr srklmk lme yollamak. diri diri udmaq (udub stndn su. imk) merhametsizcesine el koymak, sahiplenmek. diri etmk diriltmek, yaatmak, ebedle-, tfrmek. diri qalmaq 1-yaamak, lmemek, var. olmak. 2-canhhn, enerjisini yitirmemek. diri trpnmk evik davranmak, canlanmak, sratli hareket enek, abuk davranmak. diridn d pay ummaq, ldn d gz onun bunun elinde olmk, otlaklk yapmak. dirigzl ldrmk lme yollamak. dirigzl lmk korkudan, heyecandan dolay ayakta duramamak, lecek gibi olmak. dirilik bula (em si, suyu) hayat suyu, dirilik, suyu (efsanelere gre, zulmette bir emenin suyudur ki, onu ienler ebedi yaar, hi lmezlermi). dirilik etmk yaamak, hayat srmek. dirilik vermk hayat vermek, ruh vermek, yaatmak, canlandtrmak. diriliyihi gy skiy bkmk strap vermek, rahatsz etmek. dirin dirin smk tir tir titremek. diringi vurmaq zplayp drmak. dirsk rtmk dirsek rtmek, yllarca tahsil yapmak. dirsk (dirsyini) evirmk (gstrmk) dirsek evirmek, yz evirmek, srt evirmek. dirsyini (dirsyinin ardn) grnd asla, kat'iyen, hibir zaman. di aartmaq 1-kzdrmak, glmek, alay etmek. 2-sebepsiz yere glmek, ylmak. 1 88

di xartmaq 1-di ekmek. 2-(ocuk, hayvan) di karmak, bymek. di p 1-yararsz, faydasz, deersiz ey. 2-krdan. di dyi m k 1-yeniden di karmak. 2deiik yemek yemek, her zaman ayn yemei yememek. 3-yeni bir kadmla evlenmek veya yeni bir sevgili bulmak. di di olmaq dilim dilim olmak, dilimlenmek, zerinde oka kmt olumak, kertikli bir hle gelmek. di di almaq yaptn baa kakmak. di dimk dilerini deimek, yeni di karmak. di gstrmk di gstermek, kar gelmek, boyun ememek. di itiimk (itiltmk) di bilemek. 1intikam almak, bir eyin karhn almak, hncn almak iin sebep aramak, intikam iin hazrlanmak. 2-bir eye gz dikmek, ele geirmek iin hazrlanmak, tedbir almak. di keirmk di geirmek, haksz olarak bir ie parmak uzatmak, isteini zorla yaptrrnak. di qcamaq (qcatmaq) 1-di gcrdatmak, korkutmak, tehdit etmek. 2-gz dikmek, ele geirmek niyetinde olmak. di qurdalamaa bir p yoxdur ok fakirdir, hibir eyi yoktur anlammda. di qurdalamaa bir ey yoxdur "hibir ey yoktur" anlamnda. di saldrmaq di taktrmak. di salmaq 1-dileri dklmek, ihtiyariamak (hayvan). 2-takma di kullanmak. di smdrci ok sert ey. di taqqddatmaq diini gcrdatmak, tehdit etmek, korkutmak. di tkmk (hayvan) dileri dklmek, yalanmaya balamak. didkini drnaa salmaq elindekini kaybetmek, frsat gerektii gibi kullanamamak, deerlendirmemek. di dil dm k dile dmek, ad kt ekilde mehur olmak, dillere destan olf

mak.

di vurmaq kabuunun dayankh olup olmadm anlamak gyesiyle yumurtay dilere vurmak. 189

di k di k etmk entik atmak, bir eyin zerini letle oyuk oyuk etmek. dii aarmaq 1-anlamsrz bir ekilde glmek. 2-lmek. dii barsam doramaq (ksmk) ii iini yemek, iin iin hiddetlenmek, ok sinirlenmek, hiddetini, gazabm bildirmemek, ok sinirlenmesine ramen herhangi bir sebepten dolay kendine hkim olmak. dii batmaq gc yermek, hlletmek, tesir etmek (birine). dii batmamaq di geirememek, birine gc yetmemek, tesir edememek, bir eyi hlledememek. dii (il) drna il diiyle tmayla, bin bir skntyla, eziyetle, azapla, ok meakkat ekerek. dii diin (dil ri dil rin) dymk dileri birbirine demek, dileri takrdamak. 1-souk, korku, heyecandan veya rkntden dolay gayri ihtiyari olarak dileri birbirine demek, titremek. 2-ok mek. dii dm k dii kmak. dii geim k bebeklerin di kard zaman ellerine geen her eyi srmalan durumunda sylenir, di yerleri kanmak. dii qamamaq phelenerek bir eyi yapmamak. dii qana batmaq su ilemee almak, ktlk yapmaya almak. dii qarnnda olmaq hilekr, gizli iler yapan, ne yaptm kimseye bildirmeyen. diin qsar msar dinmz susar, konumaz anlammda bir ifade. dii piik kimi diini aartmaq hakareti bile umursamayp glmek. diin tkb belin ymk kk drmek, onurunu krmak, alaltmak. dii tlk kimi glmk rahatsz edici bir edayla glmek, yhmak. diind ir qalmaq tadm almak, dadanmak, tutkunu olmak, bir eyin lezzetini ahp vazgememek. diin kmk yemek, srmak (et veya meyve). diin gr olmamaq ona gre olmamak, talebine, arzusuna gre olmamak.

diin salmaq 1-diine vurmak, yoklamak, denemek. 2-yemek. diit vurmaq diine vurmak. 1-birini herhangi bir eyle denemek 2-yumurtanm kabuunun salamlmm derecesini anlamak iin dilerine vurarak renmee ahmak. diini aartmaq 1-glmek, alay enek, sinirlendirmek. 2-sebepsiz yere glmek, ylmak. diini xartmaq diini elcmek. diini dyi m k 1-her zaman yedii eyden ayr bir ey yemek. 2-baka bir kadnla ilikiye girmek. diini dii qcamaq diini gcrdatmak, ok sinirlenmek. diini gstrmk di gstermek, gciin gstermek. diini qamadrmaq phelendirmek, iiphelenmesine sebep olmak. diini (dil rini) qcamaq (qctmaq) di bilemek, intikam almak, lerhangi bir eyi birinin yanma kr brakmamak iin frsat kollamak, saldrmak iin kendini hazrlamak. diini qurdaiamaq birinin ricasma veya sylediklerine kar duyarsz olmak, ilgi gstermemek. diini saymaq gcn yoklayp zayf olduunu renmek. diini aqqldatmaq 1-titremek, ok mek. 2-bir eyi elde etmek iin frsat kollamak. 3-bir eyi ok elde etmek istemek; ancak yapamamak. diinin actsn almaq en almak, intikamn almak. diinin dibind qalmaq diinin kovuunda kalmak, doyacak kadar olmamak. diinin dibindn xan demk aza geleni sylemek, azarlamak, kfr etmek. dil ri bir birin dymk (taqqldamaq) dileri takrdamk. 1-souktan, korkudan, heyecandan, rkntden dolay gayri ihtiyari olarak titremek, dileri birbirine demek. 2-ok mek. diinin dibindn xan demk azna geleni sylemek, hakaret etmek, aalamak.

diinin dibin qdr sarimaq haddinder fazla beyazlamak, rengi kamak. diinin kirini sormaq ok yoksul olmak dil k dil k (dil m dilm) elan| (etmk) her tarafm dilemek, snlmadif bir tarafm bile brakmamak. dil k gtrmk (vurmaq) dilemek, srmak, dile koparmak. dil ri bir birinin stnd durmanaq; bak. dii diin dymk. dilrin(i) qsmaq ok kzmak, siniiene^ rek dilerini gcrdatmak. dil rini aartmaq sebepsiz yere glmek, ylmak. dil rini gstrmk 1-glmek. 2 korkutmak. dil rini itilmk 1-kavgaya hazrlanmak. 2-bir ey yemee hazrlanmak. dii rini kilidlmk dileri kenetlenmek, heyecandan, baygmlktan vs. dolay dilerini srk skya kapamak. dil rini (diini) qarnna doldurmaq dvmek, dayak atmk. dil rini qcamaq (xrldatmaq, qcrdatmaq) 1-di .gcrdatmak, hiddet, fke veya herhangi bir sebepten dolay dilerini birbirine srterek gcrdatmak. 2siniienmek, hiddetlenmek. dil rinin dibin kimi saralmaq sapsar kesilmek. div yuxusuna getmk derin uykuya dalmak. divan (divann) etmk (elmk) cezalandrmak, ceza vermek. divan qurmaq malikeme etmek. divan qurlmaq 1-yksek meclis toplantya arlffik. 2-mahkeme, sorgulama balamak. divan tutmaq mecbur etmek veya cezalandrmak maksadyla insafszcasma g kullannak. divan etmk deli etmek, kln bandan almak. divanlik etmk delilik etmek, deli gibi hareket etmek, aklszhk etmek. divann ksmk meselelerini, davalarm hlletmek. divar atlama gimk anlamsz eylere glmek. 190

dvar dibind qalmaq 1-zelil olmak. 2diz kmk talcati kesilmek, gc tisiz olmlc, ii gc olmamak. lcenmek. divar yarmaq bir eve, dkkana vs. girerek diz glmk dize gelmek, boyun emek. hrszlik yapmak. diz gtirmk dize getrmek, boyun edivara drmadrmaq bir eye mecbur dirmek. etmek, iki ayan bir pabuca slcmak, dizi brk genetik ynden salam yapl kdmaz bir durumda rpmmasma sebep olan. olmak. dizi dzi getmk bylc dert ve strap divara drmamaq 1-bir eyi yapmaya ekmelc. mecbur olmak: 2-ok eziyet ekmek, stdizi dm n qabamda atdamaq drap duymk. man lcarsmda zelil olmak, dman kardivara difmk (qsnamaq) konuurken smda diz kmelc mecburiyetinde kalmak, veya mnkaa ederken birisini zor dudmana boyun emek. rumda brkmak, sktrmak. dizi il yer em k dizin dizin srnmelc, divar aiaq olmaq herkesin gc yetmek, lc azap ekmek, sdcmt elcmelc. himyesiz olmak. dizi qatdanmaq srt yere gelmek, yenildivarlarn da qul var "yerin kula mek, malup olmak. vardr, yava lconu veya bu konuyu ama dizin dizin srndrmk ok eziyet etduyarlar" bir uyar ifadesi. mek, nne byk engeller karmak. divk vurmaq salmcakta dizleri bkp dizin dizin srnmk 1-son derece byk aarak sratlendirmek. eziyet ekmelc, bir eyi yapmak iin oladiyi diyi danmaq anlamsz laflar etan st aba harcamalc zorunda kalmalc. mek, mnasz konumak. 2-kargma veya beddua ifadesi olarak kullanlr. diysincm elmk tiksindirmek, irendirmek. dizin dymk (dy dy qalmaq) dizidiz kdrmk diz ktrmek, zorla kenni dvmek. 1-piman olmak. 2-yana yakla dine tbi etmek, hkimiyeti altma almak, lcalmlc. tbi olmaya, byun emee, teslim olmaya dizin dm k yalvarmalc yalcarmak. mecbur etmek. dizin qarasu enmk dizlerine kara su diz (st) kmk diz lcmek. 1 -dizlerini inmek, ok yorulmak. yere vurarak oturmak veya hrmet ifades dizinin kndiri ksiln k dizlerinin ba olark dizlerini yere koyarak eilmek: 2zlmek, takati gitmek, takti lcalmamak. tbi olmak, boyun emek, vtaat etmek, dizlri (qrxudan) smk dizleri titreteslim olmak. nek, olc korlcmak. diz kb yalvarmaq diz lcp yalvardizlri tqt glmk g toplmak, gmak, yalvarrp yakarmak, f dilemelc. lenmek, kvvetlenmek, lcendini toparladiz diz durmaq kr karya durmak. rnk. diz diz oturmaq 1-birbirine ok yakn, dizlfini qucmaq (qucub oturmaq) aciz, karhlch otrmalc. 2-k samim ohnalc, resiz, boynu blck, zavalh bir ekilde sevgili olmk. oturmak. dod elmk yiitlik gstermelc, hner diz vurmaq dlzini dvmek, dvnmelc, gstermek. hayflanmlc, teessf etmek. dod vermk kn. kandrmalc, yaln vaatdizbdiz olmaq 1-diz dize olmak, ok lerle aldatmak. yakm turmak. 2-omuz omuza olmak, el ele vermi olmak. doda (dodaqlar) atlamaq (partlamaq) ok korkmalc, lcorkudan tir tir diz xmaq diz boyu olmalc, haddinden titremek. fazla olmk, olc ohnalc. doda qamaq duda kamak, glmdiz (dizin) rpmaq pimah lmalc, esef semek. etmek. 191

doda sallanmaq surat aslmak, ksmek, incinmek. doda uuqlamaq duda uuklamak, ok korkmak. doda yer sprmk (yerl getmk) suratmdan den bin para olmak, ksmek, incinmek, ok bozulmak, suratm asmak. dodam dodann stn qoymaq susmak, konumamak. dodan sallamaq bak. mrtn sallamaq. dodam (dodaq, dodaqlarm) bzmk 1-memnuniyetsizlik, honutsuzluk gstermek. 2-alay etmek. 3-dudam bkmek, alamakl olmak, dolukmak. 4-nazlanma iareti olarak dudaklarn bzmek; glmsemek. dodam bzdrm k alay etmek. dodam eynmk 1-dudaklarm kemirmek, hiddetlenmek, sinirlenmek. 2hayretini bildirmek, hayret etmek. dodam dil mk niden bir eyi hatrlamak. dodan sallamaq 1-suratm asmak, ok bozulmak. 2-ksmek. dodamn altnda 1-yavaa, usulca, ok sessiz. 2-istihza ile, alay ederek. dodamn (dodaqlarnn) altndan glmk byk altndan glmek, alay etmek, alay edercesine glmek. dodann altmdan sylnmk (bir eyden dolay memnuniyetsizliini bildirircesine) homurdanmak, kendi kendine bir eyler sylenmek. dodamn ucu qamaq glmsemek. dodaq dodaa glmk dudak dudaa gelmek, dudaklarm birbirine yaptrarak pmek. dodaq dodaa vermk karlkl olrak konumak, bireyler sylemek. dodaq sallamaq suratm asmak, kzmak, hiddetlenmek. dodaq yeri qoymaq dudak yeri brakmak, azna kadar doldurmamak. dodaqlar aarmaq can skc bir olaym tesiriyle dudaklarmn kan kamak, rengi bozarmak, rengi solmak.

dodaqlar altnda 1-yavaa, usulca, kendiliinden. 2-alayl bir tarzda. dodaqlar bzlmk 1 -memnuniyetsizlik, honutsuzluk ifade etmek. 2-duda bklmek, alamakl olmak, dolukmak. dodaqlar qamaq glmsemek. dodaqlar yarlmaq niden ok korkmak, korkudan duda patlamak. dodaqlar yer sprmk ok ask suratl olmak. dodaqlarm eynmk (gmirmk) hiddet ve kzgmhk ifadesi olarak dudaklarn kemirmek. dodaqlarm qartmaq glmsemek. dodaqlarm sallamaq suratn asmak, incinmek, bozulmak. dodaqlarn gmirmk dudaklarn kemirmel^, ok sinirlenmek. dodaqlarn kilidlmk azn sk skya kapamak, konumamak. dodu dolandrmaq (glmk, vermk) kn. yalan vaatlerle kandrmak, aldatmak, dalga gemek. doma yuvasndan ayr dm k evinden barkmdan, yakmlanndan ayrlmak. doram doram elmk (etmk) paralamak, para para etmek, lokma lokma etmek. dorayb tkmk 1-kesip bimek. 2-ara vermeden konumak, palavra slcmak. doru xmaq gerek olmak. doru sarslar, amma yxlmaz doruluun, ac ekse de sonunda hep kazandn bildiren bir ifade, doruluk sarslsa bile yere devrilmez anlamnda. doru sz n demk olar doru szn karhnda herhangi bir lafn edilemeyeceini bildirir. doru sz zarafata salb demk gerei aka ile sylemek. doruya xarmaq tastiklemek, onaylamak, yle olduunu onaylamak. doulmam qzna don bimk alnad minareye klf hazrlamak, ortada hibir ey olmayan durum iin hazrlk yapmak. doqquz glmk (qoymaq) aldatmak, kandrmak. doqquz yoran yrtmaq ok uzun yaamak. 192

doqquzluq glmk (qoymaq) hile yapmak, oyun oynamak, aldatmak. dolab glmk hile yapmak, aldatmak, dalavere gelmek. dolab qurmaq tuzk kurmak, oyun kurmak. dolaba dm k tuzaa dmek, hileli bir ie kanmak. dolaba salmaq tuzaa dnnek, bama i amak, bana karmak i amak. dolaf glmk aldatmak, kandrmak, hile yapmak. dolafa dm k karkha gelmek. dolam dolam olmaq kvnlmak, bklm bklm olmak. dola dola olmaq l-dolmak, karmak. 2-kark bir hl almak, apramak. 3taklmak, tklp kalmak. 4-ne yapacan armak. 5-ipin ucunu karmak. dolaa dm k zor duruma dmek. dolaq dm k dolamalc, knmak, birbirine gemek. dolaq slmaq doltrmak, karrmk, karm bir eyi birbirinden ayramamak. dolmann yan tkmk pimi aa su katmak, farknda olmadan olup bitmi bir ii bozmak, yersiz konumak. dolu dymk (vrmaq) dolu darbeleriyle harap olmak, mahvolmak. dolu kimi 1-son derece ok: 2-son derece iddefli. dombalaq amaq (vurmaq) takla atmalc, ba yere koyarak veya eilerek takla atmak, yuvarlanmak. ; dombalan nubar yzn gren hac oluyor, tesadfen karlalan kimse iin hem menfi hem de msbet anlamda kullanhr. ' domuuq durmaq yarm kmek, tam kmemek. don bimk 1-cezalandrnak, azarlamak. 2-nizam intizam vennek, dzenlemek. 3dalavere yapmak, hile yapmak, kandrmaya almak, kandrmak. don geydirmk (geyindirmk) ashnda hibir alkas olmayan bir anlam, mahiyet, renk kazandrmak, eldl vermek, bka bir ekle brndrmek. dona girmk bak. min dona girmk.

dona salmaq baka bir ekle brndrmek, ashnda olmayan bir mana vermek, mahiyet kazandrmak. dondan dona girmk bin bir ekle brnmek, bin bir surat olmak, bukalemun olmak, renkten renge girmek, maskesini deimek, her kla girmek. donra balamaq salarda kepek olumak. dnu almaq 1-srn ifa olmak. 2yapaca i iin ortam blmak. 3hareketlenmek, canlanmak. donu a olmaq aln ak ba dik olmak, suu ohnamak, gnah olmamak. donub qalmaq donup kalmak. 1-hayret etmek, ok armak, haraketsizlemek. 2ilerlememek, bir noktada kalmak, hareketsiz kalmak. donuxub qalmaq donup kalmak, hayretler iinde kalmk, ok armak. donuna girmk khna brnmek, birinin veya bir eyin ekline brnmek. donunu dyi dirm k (dyi m k) 1maksadma ulamak iin baka kha girmek, hileye bavunnak. 2-eklini, grntsn, durumunu deitirmek. donuz kimi 1-ok iman. 2vurdumduymaz. donuzdan bir tk ksn d qnimtdir domuzdan bir kl eksen de ganimettir, cimri olan birinden en kk bir ey almak bile byk baardr. donuzlua basmaq (soxmaq) 1-birini zor duruma drmefc 2-hpse tkmk. dor dibindn qaan her trl ktlklere maruz kalm, orilrn iinden km adam, ba bell adam. dost dosta tn grk, tn oimasa gen grk "ya dostluk edilmelidir veya birbirinden uzaklalmaldr" eklinde bir ifade. dost olnaq dost olmak, aralarmda dostluk mimasebeti, ba olmak, oluturmak, arkada olmak, yalcmlamak. dost qazanmaq bak. yolda qazanmaq. dost tutmaq kendine dost saymalc, sevmek, ok holanmalc. dostluq binasm qoymaq dostluun temelini atmak, yava yava dost olmak. dostluq qatmaq dost olmak, dostluk etmek, dost olmaya almak.

dostluqdan skik olmayasan memnuniyet bildiren bir alk ifadesi. dab almam (almq) bai xb . beklenmedik ekilde iyi km ey veya adam hakkmda sylenir. dov kmk nara atarak hcum etmek. dov dm k kn. frsattan istifade etmek, eline frsat gemek, frsat dmek. dov glmk 1-beraber olup stesinden gelmek, engel olabilmek, uraabilmek, gcne engel olabilmek. 2-galip gelmek, yenmek. dovan b kimseye bir faydas olraayan bir adam iin kullanhr. dovan poxu kimi n iy verr n d bulaar k. tavan boku gibi ne kokar ne bular, fayda veya zaran olmayan kimse. dovan rkli yreksiz, cesaretsiz, korkak. dovan yuxusu ksa, ama ar uyku, derin uyku. dovan yuxusuna getmk (yuxusu yatmaq) ok ksa uyumak, kestirmek, bir an iin dalmak. dovana qa, tazya tut demk tavana ka tazya tut demek, iki yzllk etmek. dovan araba il tutmaq tavan araba ile avlamak, bir eyi gerektii ekilde, acele etmeden, sabrla ve ustahkla hlletmee almak. dovan nallamaq yersiz hareket etmek, konumak. doy glmk bak. dov glmk. doyandan sonra dimdiklmk bir eyi yeterince yedikten sonra beenmemek, yemek istememek. doymaq bilmmk doymak bilmemek, a gzl olmak, doymamak, ok yemek, ok istemek. doyutca danmaq doyana kadar konumak, istedii kadar bilgi alyeriinde bulunmak. di almaq (gtrmk) nesil almak, dl altnak. di dm k evcil hayvanlarn doum vakti yaklamak (zellikle koyun). di salmaq 1-treyip oalmak, artmak, domak. 2-bitip artmak, oalmak, yaylmak.

dl qatmaq baka bir kabilenin veyamilletin kzyla evlenmek. dnlgsi (dnrgsi) dnmk ans ter* sine dnmek, ans yatmak, artk ileris yolunda ginemek. dnk xmaq 1-hainlik etmek, dnekfc etmek, vefaszhk gstermelc. 2-szni! tutmamak. dr durmaq bak. day durmaq. drd divar (divarn) arasnda (iind) qalmaq (oturmaq) d dnyayla irtibatn kesmek, kimseyle grmemek. drd divar arasnda yaamaq 1-drt duvar arasmda kalmak, dar kmamak. 2-hapiste olmak. drd dolanmaq (dnmk) 1-tella kouturmak. 2-etrafnda pervane olmak. drd ite drt elli. 1-ok aceleyle, gnlden, isteyerek, hevesle, ciddiyetle. 2-iki kii tarafndan (alman, icra edilen). drd lli tutmaq btn gcyle kavramak, yapp brakmamak. drd lli (li il) yemk agzlkle yemek. drd gzl drt gzle. 1-sabrszhkla, byk bir hasretle. 2-dikkatle, byk bir hevesle. 3-cok uyank bir ekilde. drd olmaq ok bymek, ok artmak, oalmak. drd trfin (yanna) baxnmaq (boylanmaq) 1-drt etrafna baknmak, etrafm kontrol etmek. 2-armalc, ararak tel iinde etrafma baknmak. drdayaqldan piiyi d yoxdur ev hayvan bile olmayan fakir kimseler iin kullamlan bir ifade. drdd alacam (alaca, alacan) yox bed vercyim (vercyi) dertsizlik, gamszhk, kygszlk anlamnda. drdlli tutmaq (yapmaq) drt elle sarlmak, sk skya tutmak, elinden brakmamak. drdm apmaq drtnala srm,ek, at drtnala kotutmak. drdm g.trlmJk drtnala komaya balamak, sratle komaya balamak. drdqulaq olmaq dikkatle her taraf dfnlemek, kulak kesilmek. d almaq meme emmek (ocuk).

194

d aparmaq gururla, gsn gere gere dn salmaq 1-aa doru sarktmak, yrrnek. uzatmak. 2-emzirmek. d d durmaq (glmk) kar karya dn antlamaq ksrerek boazm gelmek. l-karlamak, yz yze gelmek. temizlemek, konumaa hazrlanmak. 2-kavga etmek, gremek, mcadeleyi dn boaltmaq iini boaltmak, konumerte yapmak. up rahatlamak. d grmk gs germek, korkmadan dn (da kimi) qabaa vermk 1ne atlamak; mukavemet etmek. gsn germek, korumaya ahmak, kard gtrmk ocuu emzirmek. lamak. 2-ileri atlmak. d vermk 1-emzirmek, st vermek. 2dn qabartmaq kibirlenmek, iinbak. d grmk. mek, kaslmak. d vurmaq 1-gcn denemek, harnle dn sipr etmk (qlmaq) ercesine, etmek. 2-10 Muharrem'de yaplan hz. Hkorkmadan kar koymak, kendini ne seyin'in ehit edilmesi merasiminde ellerle atmak, gs germek. gse vurarak matem -tutmak. dvlt quu devlet kuu, mutluluk, saadet, ddn ayrmaq (ksmk) stten kesmek, baar sembol. stten ayrmak. dvr etmk 1-bir eyin etrafmda dnmek, d kmk (salmaq) kendine yakhareket etmek. 2-dolamak. 3-havada latrmak. dnmek. 4-devridaim etmek. 5-devran etmek, gzel yaamak, mr srmek. 6d yatan gnle gre olan, istee gre uygun gelmek, uymak. olan. dvr qlmaq kl. uygun gelmek, uymak, dk salmaq yatak yapmak; yatmak iin denk olmak, yakr olmak. yata hazrlamak. dvr vurmaq 1-daire eklinde oturmak, dkd yatmaq hasta olmak, hastalanyan yana oturarak bir daire meydana gemak. tirmek. 2-dolamak, gezmek, bir eyin dyin (dyiniz) yngl oisun! "geetrafmda gezmek, neeyle dnmek. 3mi olsun!" anlammda bir temenni ifadesi. dnmek. d atlanmaq 1-nefes nefese kalmak, zor nefes almak. 2-iinnek, kasnmak; yersiz dvran dolanmaq vakit gelmek, zaman hareket etmek. dolmak, devir dnp bitmek. dvran etmk (eylmk) 1-dnmek, daire d glmk 1-gs hastahna yakalanizerek hareket etmek. 2-azdan aza mak. 2-gs, memesi iltihaplanrnak, igemek, yaylmak. mek (kadnlarda). dvran qurmaq meclis kurmak, toplant d il yarb getmk gs ite yararak dzenlemek, enlik yapmak, aaah topgitmek. lant yapmak. dn basmaq kucaklamak, barma dvran keirmak (srmk) yaamak, basmak. hayat srmek, mr srmek. dn kmk 1-kucaklamak. 2-himye dvran kemi taxtan lind bayraq etmek, korumak, korumas altna almak, etmk zaman gemi bir eyden faydahimyesi altmd bytmek, beslemek. lanmaya ahmak. dn dayanmaq kar durmak, kart krok. dvran vurmaq etrafnda dolamak, gezdn dymk (vurmaq) kasrlmak, b- mek, dire izerek dnmek. dvr xmaq gezmek, dlamak, gezbrlenmek, kendini vmek, srmek. mee kmak. dn dm k (yatmaq)' 1-bir eyi ardvF< dotanmaq dnmek, etrafmda dOzulamak, holanmak, g h S ekmek. 2-ii lamak, kendi etrafnda dnmek. snmak, isteine gre olmak. di qatmaq nne katarak srmek^ kvalamak. 195
f

dvr qurub (vurub) oturmaq daire eklinde oturmak, yan yana oturarak daire meydana getirmek. dvra vurmaq 1-daire eklinde oturmak, yan yana oturarak daire meydana getirmek. 2-dnmek, dolamak, bir eyin veya kendi etrafmda dnmek. 3-dnmek, hareket etmek (motor). dvrsina qlm kmk uzak durmak, etrafna yaklamasm izin vermemek. dvrsini (dvray) almaq 1-etrfm evirmek, sarmak. 2-etrafmda toplanmak. dvri flk (grdun) kl. baht, talih, kader. dvri zaman kl. 1-devir, zamane, vakit. 2baht, talih, kader. dy bama yan korolu frsat kardktan sonra sylenen hayflanma ifadesi. dynk lmaq 1-nasr olumak, sertlik meydana gelmek. 2- ok gidip gelmekle toprak sertlemek. dynyini ayaqiamaq (basmaq, tapdalamaq) nasrma basmak, birisini en ok rahatsz eden, en ok artan, inciten, en ok dokunan ey iin kullanhr. dymdiyi qap qalmad (qoymad) her tarafa bavurdu, yardm dilendi. dymdiyi qap qalmamaq (qoymamaq) 1-her yere, herkese bavurmak, herkesten yardm vs. istemek. 2-her taraf dolamak, her taraf gezmek. dyran keirmk (ymaq) (klar) dnde para toplamak. dzlmz drd ekilmesi ve tahamml zor olan byk dert. dua (dua sna) etmk (elmk) dua etmek. 1-Tanr'ya yalvarmak, bir ey dilemek. 2-birine teekkr, minnettarhk ifadesi olarak Allah'a yalvarp onun iin mutluluk ve refah vs. dilemek. duan biz eldik, ya Qaraba'a yad eziyetini biz ektik, sefasm eller srd. duxut elamk 1-bir mah ele geirmek. 2bir ey kazanmak. dul arvad olu cimrilik eden erkek ocuk veya gen iin sylenir. dul qalmaq dul kalmak, kocas veya karsm kaybetmek. dul qoymaq dl brakmak, birinin kansm veya kocasm ldrmek.

duman kimi grmk (xatrlamaq) tam htrlyamamak, hayal meyal hatrlamak, rya gibi gelmek. dumdum halvas kn. gerek olmayan, aslnda olmayan, elde edilmesi ok ok zor olan ey. dunuxa getmk bak. duyuxa getmak. dur etmk (eylmk) uzakltirmak; dur olmaq uzkiamak. duran yerd 1-hi yoktan, hibir ey yapmadan, durduk yerde. 2-bak. oln yerd. durduu yerd 1-durup dururken. 2-yok yere, bouna. durma gldim bucak, aeeleyle, durup dinlenmeden bir iin yapldm bildirir. durub oturmaq (yl m k) bak. oturub durmaq. durna boazl sz herkesin houna giden sz. durna gz kimi ok temiz, saf, berrak, dupduru anlammda. durna kimi ok gzel (kz, kadn). durna yerii yerimk gzel yrmek (kz, kadn). durnadan ayq bak. qazdan ayq. duru qazanc bedava kazan, zahmet ekilmeden edilen kr, kazanlan para. duru suyu bulanmaq 1-hi yoktan ba belya girmek. 2-beklenmedik bir anda bir felketle karlamk. duru yerindn en iyi tarafmdan, en gzel yerinden, en temizinden, en iyisinden. durub aradan xmaq frsattan faydalanp ok para kazanmak veya byk bir eyi ele geirmek. durub danmaq konumak, sohbet etmek. duru danmaq dnp tammadan konumak, aklna ne geldiyse onu konumak. duru gtirmk (vermk) sabretmek tahamml enek, dayanmak. duruya (durulua) xartmaq salama karmak, temize kannak, kendisi iin ileri srlen iddialar rtmek, aklamak; susuz olduunu gstennek veya ispat etmek. duruya xmaq aklanmak. 196

dustaq etmk (etmk) 1-hapsetmek, duza qoymaq i-tuza yatrmak, tuzlamak. hapse atmak, hrriyetten mahrum brak2-gereksiz yere kullanmayp saklamak. mak. 2-bir yere tkp gz altnda tutmak, duzaq qurmaq tuzak kurmak, a kunnak. dar kmasma msade etmemek. duzuna baxmaq iindeki tuz milctarn, dustaq oimaq 1-hapsolmak, hapse dverdii tad anlamak iin yemei tatmak. mek, hapse atlmak. 2-hapis gibi bir yerde duzunu dadmaq 1-birinin ekmeini yeoturmak, dan kmamak, veya herhangi mek. 2-etkisini hissetmek, tesirini grmek. bir sebepten dolay dan kamamak. duzunu qarmaq bayalatrmak, lezdutaq kimi bir yerd olmaq hapis gibi zetini bozmak, tadm karmak. bir yere kmamak, adeta hapis hayat yadbrdin hola qomaq soyup soana amak. evirmek, iflas ettirmek. dbrdini datmaq kn. bir eyi yapmaya dustaq kimi he hara xmamaq bak. mecbur etmek veya cezalandrrmak gayedustaq kimi bir yerd oimaq. siyle insafszcasma zor kullanmak. dustaqdan qaytmaq hapisten dnmek, dar etmk karlatrmak, kar karya hapisten kmak. getirmek, uratmak, maruz brakmalc. duyuxa getmk dnceye dalmak. dar oimaq 1-alkn olmak, mptel duyuq dm k duymak, haber almak, haolmak, tutulmak. 2-rastlamak, kar karberdar olmak. ya gelmek, tesadf etmek. duyuq salmaq (vermk) uyandrmak, ddmyi hindi ceza daya, ceza iin haberdar etmek, haber vermek. vurulan darbe. duz rk basmaq dostlua aykn i yapmak, dosflua, arkadala ihanet etmek ddk almaq ardmca konumak, gybet sadakati bozmak. enek. duz rk gzndn glsin! beddua, karddk ddy calamaq ardnca yialar gma ifadesi. uydurmak, ardmca laf yaymak. duz rk haqq tuz ekmek haqq iin! ddk glmk (vermk) yalan vaatlerle yemin ifadesi. kandrmak, aldatmak, yalan sylenek. ddk kimi ok dar. duz rk (ryi) itirmk (tapdamaq, tkmk) yaplan iyilik karhmda ktddll glmk verdii sz tutmanak, lk etmek, iyilii unutmak, vetszlk etbugn git yarn gel demek. mek. dkan amaq dkkan amak, kendisi iin duz rk.ksmk (yemk) dost olmak, dkkn yapp ah verie balamak. dostluk etmek. dmk elmk megul etmelc, kafasn kartrmak. duz rk tutmaq namertlik yapti5Q.dan, vefaszlk gsterdiinden dolay ilahi. cedmk olmaq kn. bir eyle vakit geirzaya maruz kalmak. mek, vakti ldrmek. duz rk unutmaq nankrlk etmek, dn qmndan xb yeni greve gelen ve azgm davranlar sergileyen genler yaplan iyilii unutmak. iin sylenir. duz rk (ryi) itirmk (tapdalamaq) dnn yediyi bu gn yadndan xmaq liyakatli davranmamak, kendine iyilik ok unutkan olmak. yapan veya onu koruyan birine saygszhk dnnin ky saygszlk eden genler etmek. iin sylenen hakaret ifadesi. duz kimi yalamaq 1-ar derecede ihtidnya aarmaq tan atmak, afak skmelc, mam gstermek, ok sevmelc, banna baetraf aydnlanmak. sarak smrsz sevgi gsterisinde bulunmak. 2-kucaklayarak oka pmelc. dnya alm bana frlanmaq duza getmk 1-sonucunu kestirmeden bir (hrlnmk) kendini kt. hissetmek, ba eye meyletmek. 2-balanan bir iin zorludnmek. unu gz nnde bulundurmamak, 197
r

dnya alem gzirind qaralmaq bak. dnya gz il grmk dnya gz ile. dnya alm bana frlanmaq grmek, lmeden nce grmek. (hrlnmk). dnya gznd deyil kafas ok kark, dnya bana aylanmaq (dolanmaq, ileri haddinden fazla olan insanlar iin frlanmaq, hrlnmk) dnya bama ykullanlr. klmak, akl bamdan gitmek, ok zldnya gzn dar (qara) grnmk mek, meydana gelen bir olaydan dolay haddinden fazla sinirlenmek, kendini kayruhi sarsmt geirmek, ok etkilenmek. bedecek dereceye gelmek. dnya bama dar olmaq dnya bama dnya gzn grnmmk haddinden dar olmak. 1-ileri ters gitmek. 2-herhangi fazla sinirli, sknth, kederli olmadan dobir sebepten dolay ok sklmak. lay hibir eyi grmemek. dnya bana (iyn gz kimi) daralmaq dnya gzn grnmr ok mutsuz, (dar glmk, yxlmaq) byk bir fel- bedbaht veya birini ok seven kimseler ketle karlamak, son derece zlmek, iin kullanhr. sarslmak, iinden klmas g durumda dnya gzn qara (qaranlq) grnr kalmak. 1- ok mutsuz, bedbaht, ileri berbat, ok dnya bana dardr ileri ok ters giden sevdii kimseyi kaybetmi insanlarn psiinsanlar iin kullanlr. kolojisini anlatmak iin kullanlr. 2-so dnya bana qaranlq (tor) olmaq ba derece sinirli kimseler iin kullanhr. dnmek, kendini kaybeder gibi olmak. dnya gzn zindan grnmk dnya gzne zindan olmak, ok byk karamdnya bana umaq dnya bana yklsarlk ve umutsuzluk iinde olmak. mak, umutlarn yitirmek. dnya i grmk hrriyete kavumak, dnya bana zindan olmaq dnya gzkapal bir yerde yaamaktan kurtulmak. ne zindan olmak, ok kederli, gamh bir dnya i grmmk 1 -hrriyetten mahhayat srmek. dnya be gndr driyann ksa olduu- rum bir durumda olnak, hayatm kapal bir yerde geinnek, hapis hayat yaamak. n bildiren bir ifade. dnya bir araya gls bak. dnya dal2-hapiste olmak. sa (da). dnya ina hsrt qalmaq hriyetten mahrum bir durumda olmak, hayatn kadnya bir birin dymk 1-karkhk pah bir yerde geirmek. meydana gelmek. 2-sarslmak, akln, uudnya il halallab getmk lmek. runu kaybetmek. dnya xali deyil dnya sadece ktlerden dnya bo qalmasm dey! toplum ileriibaret deil, iyi insanlar da vardr. ne kanmayan, hayrsz kimseler iin sydnya (dnyalar) qdr dnyalar kadar, lenir. haddinden fazla, sori derece ok, smrsz. dnya dalsa (da) 1-mutlaka, kesinlikle. dnya qurulandan bri ok uzun zaman2-kat'iyen, hibir zaman, asla. dan beri. dnya durduqca dnya durduka, ebed dnya malna baxmamaq gz gnl tok olarak, sonsuza kadar. olmak. dnya evi kl. mr, insan hayat. dya hli ahirete inanmayarak fani dn- dnya mahndan qni etmk istedii her eyi alp ayaklarma sermek, istedii her yann zevk ve nimetlerinden faydalanan eyi vermek. adam. dnya (btn dnya) tkls (d) asla, dnya grmk dnya grm, tecrbe kat'iyen, kesinlikle. edinmek, karlalan eitli olaylarla tecdnya zndn silmk ld-mek, katletrbe sahibi olmak. mek. dnya gzli 1-ok gzel kadn, dilber. 2dnya vecind olmamaq dnya umurunounlukla alay ifadesi veya aka olarak da olmamak, her eye kaytsz kalmak. kullanlr. 198

dnya vecin deyil hibfr ey umurunda deil, anlamnda. dnyada durmaq yaamak, var olmak, ebedi kalmak, ebedi yaamak. dnyadan bixbr (xbrsiz) hibir eyden haberi olmayan, gafil, cahil. dnyadan ayrdmaq (getmk, irtihai etmk, kmk, k elmk) dnyadan gmek, lrhek, vefat etniek. dnyadan drd lli yapmaq hayat ok sevmek. dnyadan l kmk dnyadan elini eteini elcmek, dnya ilerinden uzaklamak, hayatta olan eylerle, olaylarla artk ilgilenmemek. dnyadan lini zmk 1-lm an yaklamak. 2-midini kaybetmek. diinyadan xbri olmamaq dnyadan laberi olmamak, evresinde olup bitenlerden habersiz olmak. dnyadan itirmk bak. dnya zndn sihnk. dnyadan kam almaq gnlnce yaanak, btn arzulrn gerekletirmek. dnyadan ksmk hayata ksmek, hayata olan bahh kaybolmalc. dnyadan nakam getmk muradma ermeden lmek. dnyalar qdr dnyalar kadar. 1 -deerli, kymetli. 2-haddinden fazla ok. dnyalara (dnyaya) dyr dnyalara deer, ok kymefli, deerli bir ey iin kullanlr. dnyam almaq (tutmaq) dnyay kaplamak, dnyay tunak, her taraf kaplamak, brmek, her tarafa yayhnak. dnyan ayanm altna almaq her yeri gezip grmek, ok yer gezmek. dnyan bana almaq (yimaq) lemi bama toplamalc, banp ararak herkesi bana tplamalc. dnyan bana almaq (vurmaq) sarsmak, ok kederlendirmek, mthi bir ekilde etlcilemek. diinyan bana dar (tng) etmk (elmk) dnyay bama dar etmek, son derece zmek, kederlendirmek, sarsmak, iinden klmas g bir durumda brakmak.
f

dnyan bana gtrmek sesi gklere kmak, var gcyle haykrmak, barmak, feryat etmek, banp armak. dnyan bir birin qatdrmaq (vurmaq) ortal alt st etmek, ortah velveleye vermek. dnyan dolanmaq (dolamaq) 1-her taraf gezmek, gitmedik yer bralcmamak. 2-her tarafa yaylmak, mehur olmalc. dnyan gz grmmk dnyay gz grmemek, son derece kzgn ve hiddetli olmak, ok zntl olmak. dnyan haram elmk dnyay haram etmelc, hayat yaanmaz duruma getirmek. dnyan sikin saymr k. bak. dnyan vecin almr. dnyam tutmaq dnyay tutmak. 1-her tarafa yaylmak, her yana dalmak. 2-son derece ok olmak. dnyan vecin almr 1-dnyay umursamyor, dnya ilerine Qnem vermiyor. 2lcimseyi nemsemiyor, kimseyi takmyor, kendi bildiini okuyor. dnyan zindana dndrmk dnyay zindana evirmek, azap vermelc, eziyet etmek, hayat zindan etmek. dnyanm aitm stn evirmk dnyanm altn stne getirmek. darmadan etmelc. dyann drdi herkesin derdi, gam, kederi. dnyann drd bir knc (trfi, yam) dnyanm drt buca, dnyann her taraf. dnyann gen vaxtnda geni bir zamanda, valctin iyi olduu zamanda, vaziyetin, drumun iyi olduu zamanda. dnyann gbyi 1-olc sevilen, 2dnyanm merkezi. dnyann gtn() yrtb lc. olc yah, uzun mr srm ve kumaz, iini bilen lcimse iin sylenir. dnyann gzn xarb! bak. bazarn gzn xarb! dnyann qurtaracanda yaamaq dnyann br banda yaamak, ok uzak yerde yaamak. dnyann qurtaran yeri (yerind) dnyann bittii yer (yerde), ok uzak yer (yerde).

dnyann quyruu uzundu dnyann ucu uzundur, insann yaadka eitli olaylarla ve durumlaria karlaabileceini anlatr. dnyanm mahna (dnyaya) dyr ok gzel kz, kadn, gen. dnyann o ba dnyann br ba, ok uzak yer. dnyaya dyi m rm bir eye son derece byk deer verildiini bildiren bir ifade. dnyaya lvida demk (etmk) lmek. dnyaya gimk dnyaya gelmek, domak, anadan olmak, tremek, vcut bulmak, meydana gelmek. dnyaya gtirmk dnyaya getirmek. 1dourmak. 2-meydana getirmek, vcuda getinnek. dnyaya gzlrini yummaq dnyaya gzlerini kapamak, lmek. dnyaya "sa ol" demk dnya ile vadalamak, lmek. dnyaya (dnyalara) smayan (smaz) son derece mesut, bahtiyar, mutlu olan adan iin sylenir. dnyaya gzlrini yummaq dnyaya gzlerini kapamak, lmek dnyaya gz aandan doduundan beri, dnyaya geldiinden beri. dnyaya ss salmaq dikkat eken bir i yapmak, mehur olmak. dnyaya yk olmaq lm a geldii hlde yaamaya devam etmek, herkese ve her eye yk olarak yaamak. dr tutmaq dersini, cezasm vennek, hakkndan gelmek. drmk vurmaq yemei el ile drmleyip yemek. drr kimi inci gibi, berrak, paiak ey. drst etmk (elmk) alr hle getirmek, yapmak, onarmak. d r dm zi olar "mutluluk veya bedbahtlk getirecei belli olmaz, uursuzluk getirebilir" anlammda bir uyan ifadesi. d r dm zi var uur veya uursuzluk getireni vardr. dm n baltasma sap olmaq dmana yaramak, kendi yaknlarna dmanlarn yapabileceini yapmak.

diim n bana dman bana, dunmni ktln ve vaziyetin korkunluuni; bdiren bir ifade. dm n caynandan xilas olnaq (qurtarmaq) dmanm elinden kurttil! mak. dm n gz xartmaq dman atlatmak. dm n gz il baxmaq kendine dman olarak kabul etmek. dm n ksilmk dman kesilmek, dman olmak. dm n qarsnda xar oimaq dma karsmda rezil olmak. dm n qucana dm k dmana snmak. d, dolma bii kaba davranh kocann veya erkek ocuun ee, anneye kar k a b a davranma ifadesi. db xm adam tecrbeli kimse, bana her trl ey gelmi kimse. dnb danmaq diinp tanmak, dnmek, zihin yormak. dvar olmaq zor olmak, mkl olmak, etin olmak. dt deyinc yemk olduka fazla yemek. dylk kimi yusyuvarlak, ok yuvarlak. dym balamaq aalarda tomurcuklar olumak, meydana gelmek. dy tapmam ilov (plov) dmlyir denizde balk, olmayacak duaya amin diyor. dyn amaq bir problemi zmek. dyn dm k dmlenmek, birbirine dolamak. dyn olub boaztnda (ryind) qalmaq yumruk gibi iine oturmak, bir dert olup iinde, yreinde kalmak. dyn salmaq dm vurmak, birbirine dolatrmak, dmlemek. dyn vurmaq ileri amaza drmek, ii daha da zorlatrmak, engel karmak. dyn dm k 1-zorlukla karlamak. 2-glk olumak, hlledilememek. dyn (dynn) amaq dmn zmek, zor bir iin, meselenin resini. hl yolunu bulmak, hlletmek. dyn almaq dm zhnek, hl yolu, resi bulunmak, hlledilmek. 200
1 !

dysn qiraa qoymaq iini elinden almak, iten uzaklatrmak. dz glmk uygun gelmek, uygun olmak, miinasip olmak. dz glmmk uygun gelmemek. 1mnasip olmamak, denk gelmemek, arala.rnda uyumsuzluk olmak. 2-alaamamak, geinememek. dz gtirmmk 1 -baarsz olmak, baanszha ramak. 2-ans yver gitmemek. dz hrkt etmk doru hareket etmek. dz olmaq dru olmak, samimi olmak, sadakatli olmak. dz vaxtmda (getmk, glmk, tapmaq vs.) tam zamannda, -tam vaktinde (gitmek, gelmek, bulmak vs.). dz yol semk bak. dz yolda olmaq. dz yoia armaq (d'vt etmk, d'vt eimk) dru yola davet etmek, seslemek.' dz yola xarmaq doru yolu buimasma yardmc olmak, ekmek kaps amak. dz yola getmk doru hareket etmek, kt yola sapmamak. dz yola qaytmaq doru yla dnmek. ktii yoldan vazgemek, Tanr'nn istedii. yola dnmek. dz yolda gedbilmir umda p llaq (llaq) atr bandan byk ilere giriiyor, gcn aan ilere kanyor. dz yolda olmaq dru yolda olmak, doru hareket etmek. dz yolla yri yolla her yolvdeneyerek. dz ylla getmk dru yolda yrmek. dzd (dzlrd) qalmaq kimsesiz, arkadasZj yardmsz kalmak, srda bulamamak dzd qoymaq ortada brakmak, her eyini elinden alarak kt durumda brakmak. dzli etmk hatalar dzeltmek. dzli vermk konuurken yaplan yanhl dzeltmek. dzlii hesablamaq yanl hesaplamak. dzlii tyin etmk yanhlar dzeltmek. dzlmi di hr yara qalmd saqqal dara bir bu kalmt, bir bu eksikti. dzgn addm atmamaq dzgn adm atmamak, hatah davranmak.

dzgn yol gstrmk doru yol gstermek. dzgn yola kmk doru yola yneltmek. dzlkl yrilikl bak. dz yolla yri yolla. dz yri grmk doru olan yanh grmek, bir eyi kasti olarak yanh izah efrnek, iyi olan bir eyi ktlemek. dzb qonaq 1-dzenlemek, yerletirmek, dzene koymak. 2rkendinden uydurmak. dzn ortasnda qalmaq kimsesiz, arkadasz, yardmsz kalmak, srda bulamamak.

201

edam edilmk (olunmaq) idan edilmek, ehya etmk (elmk, qimaq) ihya etmek. ceza olarak ldrlmek, yok edilmek. 1-canlandrmak, kurmak, meydana getiredam etmk idam ohnak, ceza olarak l- mek. 2-ramazan aymda geceyi ibadet edednnek, yok etmek, lm cezasn yerine rek geirmek. getirmek. el qazan il a qaynatmaq el kazanyla edi kmk (demk) a yakmak, at a kaynatmak. 1-bakalarmn yapt ii sylemek. kendi yapm gihi gstermek. 2ehmai etmk (elmk) ihmal etmek, sav- bakalarmm koltuunda yaamak. saklamak, dnmemek, nem vermemek, el obadan yarmamaq yakmlarndan hialdrmamak. bir fayda grmemek. ehsan etmk (elmk) ihsan emek, sevap elan etmk iln etmek. 1 -herkesin duyacakazanmak iin byk misafirlik vermek. ekilde haber vermek, bilgi vennek, ehtimal etmk ihtimal vermek, mmkn bildirmek. 2-yayn vastasyla bildirmek. 3olabileceini hesaplamak, zannetmek, mit amak, gstermek, bildirmek. etmek, tasavvur etmek. elan vermk iln vermek. 1-bilgi vermek, ehtiram etmk (elmk, gstrmk, haberdar etmek, bildinnek. 2-gazete veya qlmaq) hrmet etmek, sayg gstennek. herhangi bij yaym organ vastasryla bilehtiram saxlamaq saygda, hrmette ku- dirmek. sur etmemek. elani eq (mhbbt) etmk ilm ak etehtirasm yatrtmaq cinsel tatmine ul- mek, akm, sevgisini iln etmek. mak. eli dm k dnr gitmek, bir gencin sevehtiva etmk ihtiva etmek, iine almak, dii kz alabilrriek iin kz evine gidip toplamak, kavramak, kapsamak. gelmek, kz tarafm raz edebilmek iin ehtiyac duymaq (hiss etmk) ihtiya almak, elilik yapmak. duymak, ihtiyac olmak. eli eli stnden gelmek bir kz genleehtiyaca dzmk yoksullua tahamml rine almak iin pe pee eliler gelmek. etmek. elilik elmk dnrlk etmek, eli gitehtiyacdan xmaq (qurtarmaq) yoksul- mek, eli sfatyla gidip (gelip) kz istelulctan kurtulmak. mek. ehtiyacm z qara olsun! yoksulluun el addm gtr atabilsn, el loma gz kr olsun! gtr udabilsn gcn yetecek bir ie ehtiyat etmk (elmk) tedbirli davran- bala. mak, korkmak, ekinmek, sakmmak. el ban el bar olar yle babann yle ehtiyat grmk 1-hazrlk yapmak (bay- olu veya yle annenin yle kz olur. ram, misafirlik, dn vs. sebebiyle). 2- el bel 1-normal, yle byle, ne iyi ne ilerisi iin toplamak, tedarik etmek (mal, kt. 2-batan savma^ zensiz. 3-belirli bir para vs.). gayeye hizmet etmeden, isizlikten dolay yaplan ey. ehtiyat ldn buraxmaq (vermk) tedbiri elden brakmamak, her ihtimale kar el bel yadma dm k kendi istei dtedbir almamak. nda hatrlamak, gayri ihtiyari aklna gelehtiyatl olmaq tedbiii olmak, beklenen mek. her ihtimale kar tedbirli olmak, bir ii el bil achqdan xb sanki ahktan kgerektii gibi yapmak, zarar verecek bir m, yemei anormal ekilde sratle yiyen durum iin hazrhkl olmak. insanlar iin kullanhr. ehtiyatszlq etmek tedbirsiz davranmak, el bil azma su (qavt, qovut) ahb bir hibir eyden ekinmemek, korkmamak, konu hakkmda konunayan, sessiz kalan ciddiye almamak. kimseler iin kullanhr. ehtizaza gtirmk 1-titretmek. 2- el bil azna tprb birine ok benzeseslendirmek, konuturmak (saz vs.). yen biri iin kullanlr. 202

el bil aznda it boudurur syledii eyler pek ak olmayan, anlalmayan kimseler iin kullanhr. el bil alaq dalar o yaradb sanki kk dalar o yaratm, kibirli, gururlu, kasnt kirnseler iin kulianlr. el bil arn (cida, ilan, iyn) udub ok kasnt insanlar iin kullanhr. el bil arvad stn glir kardaki kimsenin son derece zayf, gsz olduunu dnenler iin kullanlr. el bil at balad (baladn) ok ihtiya duyulan bir eyin verilmesi karlmda sylenen memnuniyet ifadesi. el bil ayaq da itibdir karman orman yer, her eyin birbirine kant yer. el bil aydan db (glib) dnyadan habersiz kimseler iin kullanlr. el bil ayya dyirman dedilr hakaret ifadesi olrak sylenir. el bil bal suya buraxmsan sanki kuu kafesten salverdin. el bil bama bir qazan qaynar su tkdlr sanki bamdan bir kazan kaynar su dktler, ok siniienme, hiddetlenme bildiren bir ifade. el bil bamda dyirman il yir kulaklan uldayan kimselerin lcullandr ifade. el bil bana d dr bir eye dyulan honutsuzluu bildirir. el bil bana da salmam kendisine kar son derece kaba davranan ve kendisini nefretie karlayan kimse iin Sjylenir. el bil bayqudu azn hayra .amayan kimseler iin sylenir. el bil behitin bir gusidir ok gzel yer, gll iekli yer. el bil bir almadr (alman) ikiy (yan) blnb (blblr) bir elmanm yans gibi, birbirine ok benzeyen kimseler iin kullanlr. el bii bir birinin aza tprblr sanki nceden anlamlar gibi birbirini tekrar ediyorlar. el bil bir qabd ok zayf ve ufak tefek kimseler iin kullanlr. ei bil boaz gavahmla deilib kaba ve yksek sesle konuan kimseler iin kullam l r .

el bil ... burnundan db hk demi burnundan dm. el bil (bana) cin vurdu aniden sinirlenen, kplere binen insan iin kullamlr. el bil cnqnndan qoz xr kasmt kimseler iin kullamlan bir ifade. el bil iynimdn (bir) da gtrld sanki, zerimden byk bir yk kalkt. el bil p glindir ok zayf kadnla iin kullanhr. el bil ryi tndird yand bir konuda hemen tepki gsteren kimseler iin kullanlr. el bil dalndan qovurlar ok acele eden kimseler iin kllanhr. el bil dalsnca atl qovur sratle koan, giden, hareket eden kimseler iin kullamhr. el bil dryada gmisi batb sanki denizde gemileri batm, ok dertli insanlar iin kullanlr. el bil dvdi ok uzun boylu ve byk csseli kimse. el bil dvnin qarn yrtlb evde meydana gelen kaosu anlatan bir ifade. el bil dyirmana un ytmy gedir (gedirdi) st ba kirli, toz toprak iinde olan kimse. el bil dilin yarma srib bir konuda hi konumayan, srekli susan kimseler iin sylenir. el bil dilini udub sanki dilini yutmu, konumayan, susan kimseler iin lcullanlr. el bil dilotu yeyib ok konuan kimseler iin kullanlr. el bil diind qarqa tutub ak ve anlalr bir ekilde konumayanlar iin lcullanlr. el bil divara deyirsn sanlci duvaia konuuyorsun! tepki vermeyen bir lcimse iin kullanlr. el bil drd doar kldir olc gl insanlar iin kullanlr. el bil dvltli qz kasb ev glin glib 1-bir yerde toplanan kimselerin birbiriyle sohbet etmemesi, sessizliin hlcim olmas esnasmda kullanlan bir ifade. 2-herhangi bir ey iin memnun olmayan ve sessiz kalanlar iin kullamhr. 203
-

el bil dnya bunundu kinseyi takmayan, el bil gydn znbill enib (salnb) bak. kimseye sayg gstermeyen ahslar iin el bil gydn db (glib). kullanlr. el bil gyn gbyi yrthb bu db el bil dnyan baladlar (verdilr) yer kibirli, kasnt kimseler iin sylenir. ok arzulanan veya istenen eyin elde e- el bil gyn qarn yrtlb bardaktan dilmesi esnasmdaki mutluluu, snrsz boanrcasma yaan yamur iin kullank el bil gzmdn (gzndn) prd g-' sevinci ifade eder. trld birdenbire her eyi anladm (anlel bil dnyaya tzdn gldim d), idrak ettim (etti), haberdar olmadm (gimim) 1-tedaviden sonra kendini ok iyi hisseden kimselerin kullan bir ifade. bir eyi rendin (rendi). 2-ok sevinince, arzulanan bir durum ger- el bil ilan boazndan xb ok zenii yaplan, herhangi bir yerinde kusuru olmaekleince sylenen memnuniyet ifadesi. el bil l ayan piik yeyib gcn, kuv- yan ey iin kullanhr. el bil ilan ald bak. ilan alm kimi. vetin, takatin yok mu? el bil ll qoymudun, gtrdn bir e- el bil ilan qovub bir eyden mthi bir yin yerini bilrnedii hlde ok kolaylkla ekilde korkup uzaklaan kimse iin kulla"nlr. bulan kimselerin kulland ifade. el bil llri biib 1-bir eyi elinde doru el bil ldrm vurdu ani olarak irkilen, dzgn tutamayan kimse iin kullanhr. 2- rken, ok geiren insan iin kullanhr. i yapmayan insanlar iin sylenen tenkit el bil it azndan xb herhangi bir eyin ifadesi. hrpalanmas, zedelenmesi vs. durumunda el bil tdn divar kilib her taraftan sylenir. sarlma durumunu bildirir. el bil it yalayb 1-. haddinden fazla teel bil tini ksirlr bir eyden dolay b- miz olan bir ey iin kullanhr. 2-ktii. yk azap ekenler iin kullanlr. holanmayan, irenilen ey iin kulJanhr. el bil ynin biilib (tikilib) zerine tam ei bil it yeyib piik qusub 1-nefret hissi uyandran yemek. 2-karmakark yazlar uyan elbise halcknda. el bil tla baxmd tahmini doru kan olan kt paras vs. kimseler iin kullanlr. el bil iyn stnd oturmuam bir yerel bil gisi batb sanki denizde gemileri lerde acil bir durum olduundan dolay batm, ok zgn, dertli kimseler iin mutlaka oraya en ksa zamanda gitmesi gereken birinin mecburiyet karsnda bir kullanlr. el bil gic toxludur 1-takatsiz, zayf ve yerde otururken rahatszlm dile getiren herhangi bir rahatszl olup da kafasm bir ifade. srekli sallayan kimseler iin sylenir. 2- el bil iyn (tikan) stnd oturub son kendine sorulan sorulara kafasm sallaya- derece rahatsz ve endieli kimselerin durak cevap verenlere kzgnhk ifadesi olarak rumunu anlatmak iin kullanlr. sylenir. el bil iynsi itib ok hareketli olan, saa el bil gy bana uub ok byk znt sola kouturan kimseler iin kullanlr. iinde olan, moral olarak son derece kt el bil kasb evin glin gedir bir ie gdurumda olan insanlar iin kullanhr. nlsz yapanlar iin sylenir. el bil gydn db (glib) 1-sanki bu- el bil ki bizi yerdn gtrbdr! sanki lunnaz Hint kumadr, kibirli, burnu yu- bize byk iyilik yapp hrmet gstermitir karda, kasnt kimseler iin kullanlr. 2- (yerden gtrmek: bir kimsenin nam defok sevilen, etrafnda pervane olunan kim- nenek). se iin kullanhr. 3-dnyadan haberi olma- el bil ki, fil burnundan db ok guyan, hibir eyi idrak edemeyen kimseler rurlanan, kibirlenen, kasnt kimseler iin iin kullanlr. kullamlan bir ifade.
:

204

el bil pox stnd qara oturub k. ireti oturanlar iin kullanln bir ifade. el bil Rstm'in eyin smdrb ok byk i mi yaptm! el bil satn aib bir eyi haddinden fazla kruyan, vazgemek istemeyen, kendi mal kabul eden kimse iin kullanhr. yor. el bil sikilmi spadr k. sanki Karadeel bil qrx qz il bir maarada qaiib niz'de gemileri batm. sanki zerinde byk bir yk vardr, kar- el bil (ki) ... su lndi sanki kurbaa glne ta attn. lat byk bir problem vardr. el bii qoduu iind (qarnnda) lb el bil suya batd birdenbire yok olan, iine kapank, kendi dnyas ile babaa kayblan, sesi soluu kesilen kimse veya olmay seven, kimseyle iliki kurmayan, ey hakkmda. insanlardri kaan kimseler iin kullnlr. el bil suya dm siandr ok byk el bil qotur qurbadr irkin ve surtsz korlcu dyan, irkilen, rknt dtyan bir kimselere sylenir. kimsenin durumunu bildiren bir ifade. el bil qurbaa gln da atdlar g- el bil eytan dillndirdi sylememesi rltl yerde amden sessizlik oluunca gereken bir eyi syleyince duyulan pimanl dile getiren, "sanki eytan knusylenen bir ifade. el bil qutuda ilan grr holanmad, turdu" eklinde bir ifade. sevmedii ve grmek istemedii birisini el bil tamaa qabadr otufduu koltutn gerektirdii hizmeti yapamayan idaregrnce syleneri bir ifade. el bil lal qaradr laf eveleyip geveleyen ciler iin sylenir. ve ne dedii anlalmayan kimseler iin el bil tulambardan xbd st ba kiii insanlar iin sylenir. sylenir. el bil mal dengidir! kaba saba kimseler el bil stmdn (bir) d dd (gtrld) "sanki zerimden byiik bir yk iin sylenir. el bil mat meyxanasd son derece kala- kalkt" byk bir sorumlulut yerine gebalk ve girip kamh ok lduu yerler tirmenin verdii rahatlamay bildiren bir ifade. iin kullanlr. el bil mtl behidir! alan kimselerin el bil stm (st ) su ildi kt yanmda durarak. ahmayan ^cimselere dtrtma denlerin kulland bir ifade. ei bil stm qaynar su caiadiar akzgmlk ve terikit ifadesi olarak kullanhf> el bil mqvvad r sanki tabebektir, k krilk veya hiddet bildifef-bir ifde. el bil stm soyuq su tkdlr hyret gzeldir. el bil l gldrndi son derece komik ve aknhk bildiren bir ifade. el bil stn l torpa spilib uyuuk, kimseler iin kullamlr. el bil me d byyb kaba, medeniyet tembel veya kaytsz kimseler iin kullagrmemi, kltrsz kimseler iin kull- nlan bir ifade. mlan birifade. el bii stn soyuq su lndi (tkld) el bil me dn xb (glib) kaba, hare- zor durtma den, morali bozulan, ummaketlerini kontrol edemeyen, nazik olniayan d bir eyle karlaarak aran kimseler kimseler iin kullamlr. iin kllanlr. el bil me dn tutulub bak. el bil el bil yaz qoduudu o yana tez yxr bu med byyb. yana tez yxr. durmadan saa sola kotuel bil pey mbr piiyidi kendini her- ran kimseler iin kullanlr. el bil yer bomasd boyu ok ksa olan kesten stn grriler iin sylenir. kimseler iin kullanlr. 205

el bil kr kii avrdi dyr iini doru drst yapamayanlar iin sylenir. el bil kz stnd oturub rahatsz oian kimseler iin kullanhr. el bil kllk srsidi st ba toz toprak olan oeuklar iin kullanhr. el bii qatr kpyin bouna emek harc-

el bil yerdn tapmq ok ucza istenen ey karhnda sylenir, "sanki yerden bulmuuz". el bil yer girdi 1 -aniden yok olan bir ey veya bir kimse iin kullamlr. 2-utanma, mahcubiyet bildiren ifade. el bil yetimxanadr ok ocuklu evler iin kullanhr. el bil yuxa arasnda halva var bakasnda olan bir eyin insann gzne daha iyi grndn bildiren bir ifade. el bil zkat keisidir son derece zayf, sska kimseler iin kullanlr. el bil znciri qrb qab l-"deli" anlammda bir aalama ifadesi. 2-. yerinde duramayan, oraya buraya koan kinseler iin kullanlr. el bilmk zannetmek, mit etmek, sanrnak. el bir o qalmd yersiz bir teklif edildii, bir i yapld, istenmeyen birinin grld vs. anmda kullanlan ve memnuniyetsizlii bildiren bir ifade. el bu saat hemen, imdi, tam bu anda. el cr clqqahq qalsn ok fazla abartma, abartl konuma anlamnda. el cr yamaq saxlasn (taplsm) bak. el cr clqqalq qalsm. el dyn adamd! ok inat kimseler iin sylenir. el el min bhan (yoi) il trl trl bahaneyle. el elm ki, krp qala aym o taynda! ileri berbat etme! yollan tamamen kapama! k yolu brak! bir uyan ifdesi. el gldi, bel getdi gelip gitmesinin sebebi bilinmeyen, anlalmayan kimseler iin kullanr. ei giryan qalasan! byle hep gz ya dkesin! el ki, lrsn, biirsn ri t d xr bir kimse bir eyi ok vnce "fazla abartyorsun, ok vyorsun" anlammda onun sylendii deerde olmadm bildirmek iin sylenir. el sz de ki yetkini duran yerd kallar tklmsin irkin, tuhaf eyler konuan kimseler iin kullanhr.

el sz deyir bimi toyuun glmylglir uygunsuz, rahatsz edici szler sajf eden kimseler iin sylenir. el yer atd (atmd) ki . . . bak. o yer atd (atmd) k i . . . eldn beldn danmaq sadan soldaw konumak. elsi qismt olsun ki, qapnda it piiy. ehtiyacm olmasn kr, rezil bir geline (ee, ocua) rastlayasm. eli alar qalmaq lmek, hayatn kaybetmek. eli ayr, k ayr bak. hei ayr, k ayr. elin dilin dm k (salmaq) dillere drmek, mehur etmek. elin dinazmdan xmaq olmaz gelenek ve greneklere, adetlere kar gelinmez. elmi qabaq grnlik gelecei ilmi olarak tahmin etme gc. emal etmk imal etmek, yapmak, hazrlamak, hazr hle getirmek. en salmaq 1-serilip oturmak, kendi evindeymi gibi rahat rahat otumrak. 2-ok imanlamak. en vermk 1-imanlamak. 2-enine bymek, enine genilemek. eni boyunu basmaq ar derecede imanlamak. eni il uzunu bir olmaq ar derecede imanlayarak yuvarlak bir ekle gelmek, ok imanlamak. eni uzununu basr an derecede iman kimseler iin kullanhr. enindn danmdn ksmk etrafm sarmak, kskaca almak, etrafm evirmek. enin uzununa lmk 1-isiz gsz, bou bouna, herhangi bir maksad olmadn ylesine gezmek, dolamak, voha atmak. 2-sopayla vs. ile dvmek. enin yeyib uzununa gzmk ahmadan para hareamak, babasnm, annesinin vs. parasyla gnn gm etmek. enini uzununu grmk her eyini bilrnek. erkk e y qoduq saldrmaq ok sert, ok gl, ok kuwefli, ok sahkh olmak. erkk tkzban erkek tabiath, erkek gibi davranan kadin, kz, erkek fateaa. 206

erkksn d baiala (do), diis n d eqi cua (tuyana) glmk ok hevesbalala (do) ben ne diyorsam o olacak, ne lenmek, comak, heyecanlanmak. olursa olsun benim dediimi yapmalsm. eqi topuuna vurmaq . delicesine severkn olmaq henz ok erken olmak, mek, vurulmak. vakti gelmemi olmak. eqin dm k 1-k olmak. 2-bir eyi Ermni e yi kimi il mk geceli gnelde etmeyi ok istemek, onun arzusuyla dzl bedavaya almak. yanmak. Ermni kndind hamam burqusu? eqnam oxumaq ak iln etmek (genelde mslman mahallesinde salyangoz mu menf anlamda). satlr? uygunsuz ve yersiz i yapanlar iin e k glib e k getmk eek gelip eek sylenen bir ifade. gitmek, kaba ve yeteneksiz kimseler iin Ermni yast ok iman kimse. sylenir. Ermniy koxa dedilr uxasn zgy e k hmin e kdir, ulunu dyiib gtrtd liyakatsiz insana deer verirsen yaps deimeyen, sadece d grn kendini halt sanar. deien kimseler iin kullanlan aalama eitmmzliy vurmaq bak. zn ifadesi. eitmmzliy vurmaq. e k kimi inat, kaba, dncesiz. eiy atmaq dar atmak, karp atmak, e k n bilir cmax am (d k) frlatmak. ndir? bak. e k n bilir xoaf (zfran eiy xmaq 1-ortaya kmak, grnmek. plov) ndir? 2-darya kmak. 3-tabii ihtiyacm, tuva- e k n bilir xoaf (zfran plov) ndir? let ihtiyacm gidermek. eek hoaftan ne anlar, anlay kt, ahmak, eiy getmk 1-tuvalete gitmek, tuvalet iyi ile kty birbirinden ayrt edemeyen ihtiyacn gidennek. 2-danya kp git- adam iin sylenir. mek. e k n bilir xurmamn dadn bak. eiy salmaq dan atmak, kovmak. e k n bilir zfran (plov) ndir. eq ir t etmk (elmk) iret etmek, ha- e k sudan glncn (gln qdr) yatn yiyip imekle geirmek. eek sudan gelinceye kadar, uzun mddet. eq oduna dm k (yanmaq) ak ateine e k uxluu eek akas. yanmak, k olmak, sevmek. e klik elmk eeklik etmek, aptalca ve eq yetirmk sevmek, k olmak, vurul- kabaca davranmak, terbiyesizce hareket mak, tutulmak. etmek. eqbaziq einik apknlk etmek, ap- e y gc atmayb, palan tapdamaq knhkla megul olmak, kadnlan tavlamaya bak. e yi qoyub, palanndan yapmaq almak, kadmlarla sevimek, kadnlar (palamn dymk, tapdamaq). gya tk olduunu syleyerek kandrmaya e y trs mindirmk rezil kepaze etalmak. mek. eq dm k (tutulmaq) aka dmek. 1 - eya yonca gl ba ars gtirr bak. k olmak, sevmek, tutulmak, 2-bir ey buda ryinin buynuzu var. iin haddinden fazla heveslenmek, ele ge- e yi palan tutan kimi (tutur) kin. biriirmek, sahip olmak, kavumak istemek, nin sahip olduu bir eyin kendisine yaarzu etmek, istemek. kmadn bildiren bir ifade. eq glmk aka gelmek, comak, ilham eayi qoyub, palandan yapmaq gelmek. (palamn dymk, tapdamaq) k. eee eq giriftar (mbtla) olmaq aka d- g yetmeyip semerini dvmek, asl sulu yerine bakasm cezalandrmak, suu ilemek, sevmek, vuruhnak. eq salmaq aka drmek, sevmesine, yenin deil de gc yettiinin yakasndan k olmasna sebep olmak, kendine ba- yapmak. lamak. 207

eyim lm yonca bitinc, yonca bitm eyim lnc bo vaatler verildiini bildiren bir ifade. eyim lb, ba qzld ldkten sonra deersiz birine gereinden fazla deer verilirse sylenir. eyimin qurd daysd birine kar son derece yaltakea davranlar sergileyen birini grp onun kim olduunu renmek isteyen birine kar, kendisine kuyruk sallanan kimsenin verdii cevap. etibar etmk (gstrmk, qlmaq) itibar etmek, inanmak, itimat etmek, gvenmek. etibar qazanmaq itibar artmak. etibardan dm k 1-deerini, nfuzun, itibarn kaybetmek,:.2-artk muteber olmamak, itibar edilmemek, kendine gvenden mahrum olmak. 3-gen, tesirini kaybenek (belge). etibar qalmamaq bak. etibardan dm k. etibar olmaq 1-inamlmak, bakalarnm yanrda deeri olmak. 2^salam olmak, dayankl olmak. etibarn itirmek bak. etibardn dm k. etibarl llrd olmaq gvenilir ellerde olmak, itimath ellerde olmak. etibarl olmaq sznde dunnak, gvenilir olmak. etibarh saymamaq geerli kabul etmemek. etibarsz xmaq verdii sz tutmamak, vaadini tutmamak, vefaszhk gstermek. etiqad bslmk (etmk, elmk). yrekten inanmak, desteklemek. etiqad tapmaq inanmak. etiqad olmamaq inanmamak. etimad etmk itimat etmelc, inanmak, gvenmek, bel blamak. etimad gstrmk itimat gsternelc. etina etmk (elmk, qlmaq) nem ver^mek, ehemmiyet vermek, dikkat etmek. etina etmmk nem vermemek, dikkat etmemek. etinasziq etmk (gstrmk) birini nemsememelc, deer vermemek, talcmr malc, umursamamalc.

etirai' etmk (elmk) itiraf etmek, sunu, gnahn kabullenmek, yklenmek, tasdik etmek, onaylamak. etiraz etmek kar kmak, itiraz etmek, kesin olarak memnuniyetsizlik bildirmek. ev amaq (qurmaq) kendine ait ev kurnak, yuva kurmak ev bizim, sirr bizirn kendi aramzdr, bir bakas yoktur ki! ev dolusu 1-ok, fazla. 2-grltl ses. ev eik dzltmk ev kurmak: ev (evdn) eikd n iraq kt bir olay zerinde konuurken "Tanr esirgesin, Allah buralardan uzak etsin" nlammda bir dek ifadesi. ev eiksiz qalmaq herhngi bir sebeple evi ykflmak, tahrip olmak. . ev kin yir evfn son derece sok olduunu bildirir. ev qahb yriy, hm yey hm syriy i ylesine takhp kalm ki, kendi bildiini okuyor. ev olmaq evlehmek, aile, yuva kurmak, ev bark sahibi olmk. ev tikmk 1-ok byk iyililc yapmak. 2ev yapmak, ev.ina etmek. ev tkmk ev temizlii yapmalc, evin her tarafn silip sprmek, temizlemek, temizleyip yeniden dzenlemek. ev yxmaq ocak ykmak,. bedbaht etmelc, mutsuz etmek. ev yiysi olmaq evin by, sahibi olmak. evdarlq etmk 1-lcendi ailevi jleriyle uramalc. 2-ailesine dkn, ailesini seven admn hli, aileye duknlk. evd bim yib, qonudan glmyib bir eyi bilmemek anlamnda, slnda tenlcit ifadesi olarak "bir sahada kltrsz, bir lconuda bilgisiz" olmay ifade eder. evd xoruz bayrda (ld) fr (toyuq) darda sesi kmayan; ancak evde terr estiren lcimse. evd idaras olmamaq ok fakir olmalc. evd qalmaq evde kaimak, evlililc a geldii hlde kocaya varmamalc. evdn xmaq evi terk etmek, aileden ksp, gitmelc.

208

evdn glmk pay getirrhek, eliride bir eyle gelmek, bir ey etirmek. evdn iraq kt bir ey olduunda ve ondan bahsederken onun evden uzak olmasn arzu eden bir ifade. evdu qaaq dm k eve gelmemek, bam ahp evden gitmek. ev qoymamaq eve almamak, eve brakmamak, eve gelmesine izin vermemek, eve almamak. evi abad! (abadan!) evin en olsun! yaplan bir iyilie kar sylenen teekkr ifadesi. evi baraa gtrmk barp armak, yksek sesle konumak. evi bana umaq (ulmaq) ar bir felketle karlamak, felkete uramak, bedbaht olmak. evi brbad (viran) oimaq bak. evi bana uulmaq. evi brbad olmu! oca snm! kargma, ilenme, beddua ifadesi. evi cin yatana dnmk bak. evi xaraba qalnaq. evi l olmu bir ilenme ifadesi. evi dalraaq 1-kendinden sonra ocan devam ettirecek kimseleri kalmamak. 2evde yaayanlarn.her biri bir tarafa gitmek ve ocak sahipsiz kalmak. evi daim (viran olmu) bedbaht, zavall, felkete uram. evi eli z grmmk kz evde klmak. evi xaraba qalmaq 1-lmek ve oca dalmak. 2-evinde.kimseler yaamemak. evi yanan mnm, li ksvl sn!? eVi yanan ben, faydalanan da sen mi olacak-

evin n olsun eviniz en olsun, evinden mutluluk eksik olmasm. . evin sirrini bayra xartmamaq evin srrn danya tarmamak, kimseye bildirmemek. evin tikilsin kendi yznden zarara urayanlara, belya denlere sylenen bir tenkit ifadesi (bazen itiraz, honutsuzluk ifadesi olarak da kullanhr). evin yxlsn! ocam snsn! bir ilenme ifadesi. evind bayqu (bayqular) banlamaq evinde baykular tmek. l-felketle karlamak ve oca snmek. 2-karlatklan kt olaylar sebebiyle evinde artk kimseler yaamamak. evind ra kemk en sevdii kimseyi kaybetmek. evind dinclik tapmamaq evinde rahat yz grmemek. evind ev trsin olun olsun ve evlenip kendine yuva kursun senin de ocamm says olsm. evinizd hmi toy bayram olsun evinizden mutluluk eksik olmasm, gnnz hep en gesin. evind h irin yetn olmasn imdadna gelecek kimsen olmasm. evind ocaq yanmamaq oca snmek, neslini devam ettirecek kimsesi kalmamak. evind ocaq yanmasn ocam snsn, senden sonra evinde bykular tnesin. eviid ocaq yansn ocan snmesin, neslini devam ettirecek ocuklarm olsun. evind yoxdu urvalq, knlndn keir kndxudal q bak. axufda yatb sultan Mcid yuxusu grr. sn!? evi yxlmaq felkete uramak, ar ve evindn qaaq dm k herhangi bir sezc bir durunila karlamak, felketle bepten dolay ailesinden uzaklamak, baka yerde yaamak. karlamak. evi yxlm.l-bir beddua ifadesi. 2-bazen evindn Iaylay ssi eidilm mk ei veya gelininin, olunun ocuu olmamak, bebek birine hitabet ekli. evi (evin) yxlsm oca (ocan) snsn! yzne hasret kalmak. evindn adhq ksilmsin! ocanzdan bir beddua ifadesi. sevin eksilmesin! evin abad olsun! bak. evin abadan!. evin abadan! eviniz en olsun! ocamz evi zray l dadanmaq evinde pe pee var olsun! iyilie, hrmete kar teekkr lm olaylar meydana gelmek. evin qonaq gednd bir ovuc torpaq ifadesi. oiub dr adamm ayanm altma son 209

derece misafirperver, hrmetkr kimseler eyhamm baa dm k iaretini anlamak. iin kullamhr. eyhamn cavabsz qoymaq iaetine ceevin od dm k evinin en sevgili kimse- vap vermemek. sini kaybetmek. eyhamla danmaq (demk) konuurke evin talan dm k oca yamalanmak. st kapal, iki anlaml szler sarf etinek, evin vay v n dm k evden l k- st kapal szlerle iaret ederek konumak, evindekilerden birisi vefat etmek. mak. evini eiyini sel aparmaq malm mlkn eyib amaq birinin kusurunun, kbahati- | kaybetmek, nesi varsa mahvolmak. . nin zerindeki perdeyi kaldrmak. J evini yxmaq ocam sndrmek, kt eyib d olsa sylenmesi, almas ayp yola drmek, bell bir ie bulatrmak, kabul edilen bir ey sylendii zaman, j bana bel gelmesine vesile olmak. hrmet ve nezaket gayesiyle kullanlan evinin ra kemk evinin direini kay- ifade. betmek, evinin en kymetli ahsiyetini eyib etmz (elmz) bak. eybi yox(dur). kaybetmek (genelde erkek). eyib etmk utandrmak, ayp sanmak, kuevinin qaps almasn evinde baykular sur bmek, kabul etmek. tnesin. eyib iind olmaq ok hatal, kusurlu, evinin qaps (hmi iik) balanmaq davranmak, yanhhklar iinde olmak. eyib olsu! ayplar oisun! azarlama, kmaoca snmek, yurdu yuvas damak. ma ifadesi. evlnnd yadmdan xar . byynce unutursun. eyibini amaq kabahatini ifa etmek, ap evli eikli olasan evlenip ocak kurasm, kusurunu gstermek, herkese bildirmek. eyni almaq durumu iyilemek, keyfi bekr birine sylenen alk. evsiz eiksiz qalmaq evini barkn kay- yerine gelmek, yz glmek, skmts, gam gitmek. betmek. eyb tutmaq kusur bulmak. eynin deyil umurunda de, takmyor, eybcr dona brnmk (girmk) acayip etkilenmiyor. olmak, acayip ekle brnmek, nofmal eyni glmmk (girmmk) takmamak, grnn yitirmek. kle almamak, etkilenmemek. eybcr grnmk acayip grnmek. eyrti birovuz zayf, sska. eybi aimaq kusuru ortaya kmak, kaba- ey etmk keyiflenmek, yiyip iip elenhatinin zerindeki perde almak. mek. eybi yox (yoxdur) zarar yok. 1- ezam edilmk (olunmaq) grevli yolianmemnuniyetsizlik, honutsuzluk bildirir. 2- mak, belirli bir i veya emri yerine getirzarar yok, bo ver, zlme anlamnda (te- mek iin bir yerden baka bir yere gnderilmek, yoilanmak.selli bildirif). eybin glmk tuhafma gitmek, ayp kabul ezam etdirmk greve yollatmak. ezam etmk grevli yollamak, belirli bir etmek, utanmak, mahcup olmak, sklmak. eybin kor olmaq kendi kusurunu, aybn ii veya emri yerine getirmek iin birini bir yere yoilamak, gndermek. anlayp, bip utanmak, mahcup olmak. eybini rtmk kusurunu kapatmak. eybini zn demk kabahatini yzne demek, bir ahsm kusurunu hi ekinmeden yzne kar sylemek. eygiliy xmaq rahata ermek, skmtdan kurtulmak. eyham atmaq (etmk, vurmaq) kinayeli sz sylemek, st kapah sz sylemek, iaret etmek. 210

bau yellatmk caka satmak, kasmmak. bdi istiraht evi (istirahtgah) mezar. bdi m l 1-daim olrak yanan, hi snneyen. 2-yol gsterici nder, daimi olarak mritlik eden devlet hadimi. bdi susmaq lmek, ruhunu teslim etmek. bdi skut (yuxu) lm. bdi (bdiiik) yuxuya getmk bak.. bdi susmaq. bdi zlmt brnmk 1-br dnyaya gitmek, lmek. 2-gzleri kr olmak. bdilik getmk 1-lmek. 2-bir yere bir daha dnmemek zere gitmek. bdilik vidaiamaq ebedi olarak ayrlmak.

bdiyyt qovumaq lmek. bni tutmaq 1-oyun oynarken ebeyi kapmak. 2-futbolda kaleyi savunmak. 3duruma hkim olmak. 4-koz elde etmek, ipleri eline almak. bs hyean keirmk bouna heyecanlanmak. bs bh keirmk bouna phelenmek. bs yer ll m k buna uramak. bs yer xrc dm k bouna masraf etmek. bs yer qqrmaq bou buna barp armak. cb adamdr garip adamdr, ilgin biridir. cb elmk kn. iyi etmek, yapmak. cb elmim (elmisn) iyi ettim (ettin) anlammda. cb idir ok artedir, h&yret verici eydir. cb ki iyi ki, iyi oldu. cb oldu iyi ldu, yle de gerekliydi. cl badsini (camn, rbtini) imk ecel erbetini imek, lrriek, ruhunu teslim etinek. cl cam lm, lm erbeti. cl girlmk (hrlmk) eceli gelmek, lm vakti gelmek, ulamak cl kynyi kefen. cl tri basmaq ecel teri dkmek. cl etmk acele etmek, abucak bir eyi yapmaya almak. cii atmaq (glmk, tamam olmaq, yetmk) bak. cl girlmk. 211
;

cii il (cll) oynamaq;hayatyla oynamak, korku. nedir bilmemek. crini kmk cezasm ekmek. v sorumaq btn ineeliklerine kadar sormak. da xartma! dalga geme! oyun oynama! da xartmaq 1-taklit yapmak. 2-hoa gitmeyen tavrlar sergilemek. da gtirm! bak. da xartma! da satmaq naz satmak, nazlanmak. dabazhq elm! bak. da xartma! dalt etmk insafl davranmak, insafla hareket etmek. daltli olmaq adaletli olmak, adil davranmak. das yer gy smamaq ok kasmmak. davt aparmaq dmanlk etmek, dmanea davranmak. davt bslmk kin beslemek, dmanca hisler duymak. dvt domaq (dm k, qalxmaq) arada dmanhk olumak, dmanhk yaranmak, hasmlk meydana gelmek. davt dourmaq dmanha, kine sebep olmak, dmanhk yaratmak. davt etmk dmanca hareket etmek, dmanlk yapmak. davt salmaq araya dmanhk sokmak, birbirine dman enek, birbirine drmek. dd etmk es. say saymak, hesaplamak. d ddd saxlamaq son derece ihtimam gstermek. db rkan grmk terbiye ve nezaket kurallarma uymak. db gzlmk ahlk, terbiye, hrmet ve nezaket kurallarma uymak. dbaziiq etmk (elmk) 1 -nazlanmak, naz yapmak. 2-taklit yapmak. 3-yersiz bir ekilde inat etmek. dbi qrllatmaq okuma yazmas olmayan veya az olan kimse edebi konumaya ahmak. dnal q etmk alaklk etmek, rezillik etmek. fci fci danmaq anlamsz laflar etmek, bo szler etmek.

fan kmk (etmk, eylmk, qlmaq) kl. feryat etmek, figan etmek. f an glmk bak. f an etmk. fi baxl kl. ihtirasl, cazibeli bkl. fi ilan kimi fsldamaq bak. f ilana dnmk. fi ilana dnmk son derece hiddetlenmek, sinirlenmek. fl fl smk tir tir titremek. fsus etmk (elmk) hayflanmak, teessf enek. fsuslar olsun ki! yazk! ne yazk ki! hayflanma, znt, bildirir". fan etmk serpmek, samak, datmak, dkmek. fv edrsiniz (ediniz) balaym, zr diliyorm anlamnda. fv etmk affetmek. 1-suunu balmak. 2-zrl kabul etmek. fv olunmaq suu balanmak, affedilmek. fzun etmk (eylmk, qlmaq) artrmak, daha da oaltmak. fzun olmaq artmak, olmak. "h neynim" hbi atmaq kaytsz kalmak, dnya umurunda olmamak. hat etmk 1-etrafm sarmak, evrelemek, kaplamak. 2- kavramak, kapsamak. haty almaq bak. hat etmk. hd balmaq anlama yapmak, kararlatrmak, birbirine sz vermek. hd balanmaq anlama salanmak, karara almmak. hd etmk (elmk) sz vermek, yemin etmek. hd qlmaq kl. sz vermek, yemin etmek. hd peyman balamaq (etmk) birbirine grkemli bir ekilde sz vermek, anlamak. hdd durmamaq vaadini yerine getirmemek, szn tutmamak. hd vfa etmk verdii sz tmak, vaadini yerine getirmek, yeminine sadk kalmk. hdi gznd qalmaq arzusuna ulaamamak. hdi ksilmk ok yorulmak, gcn, kuwetini yitirmek.

hdi (hdini) qrreaq (poznaq. sndrmaq) szn tutmamak, vaadini ' yerine getirmemek. hdi peyman balamaq birbirine bir konuda sz verffiek, bir konda anlamk. hdi zn glmk niyeti ve ht ettii ey gereklemek, niyetine lamak. hdindn dnmk (kemk, qamaq) szn tutmamak, vaadini yerine getirmemek. hdin atmaq (yetmk) arzusuna ulamak. hdin atmamaq (qovuabilmmk) arzusuna ulaamamak, gayesi yanm kalmak. hdin atmasn bir beddua ifadesi. hdih vfa elmk (etmk) ahde vefa etmek, vefal olmak, szn ttmak. hdin vfas z xmaq vaadini unufmak, verdii sz tutmamak. hdihi ryind qara torpaa aparmaq gayesine ulaamadan lnelc, arzusuna kavuamadan hayatm kaybetmek. hdi alnmaq 1-takati kesilmek. 2-her .eyini kaybetmek. 3-byk straplarla ve eziyetlerle karlamak." hdi ksilmk (zlmk) ok yorulmak, gc, kuvveti gitrhek, takati kesilmek. hdini ksmk (zmk) 1-gcn tamamen bitirmek, ok yormak, ok iddetli etlci enek. 2-ldrmek. hmiyyt ksb etmk (qazanmaq) ehemmiyet kazanmak, dikkat ekmek, gze arpmak, nemsenmelc, deer lcazanmak. hmiyyt vermk ehemmiyet vermek. ok gerekli, ok nemli" oldunu kabul ederek dikkate almak. hli hal hlden anlayan; bakalarnn derdinden haberdar olan; onlrm yardmna lcoan. hliytdik elmk yardm etmek, destek olnialc. hsn demk (oxumaq) aferin demek, beenmek, holanmak, nethetmek. hval biimk (sormaq, sorumaq, tutmaq) halini sormak, vaziyetihi renmek, durumunu sormak. hval prsan olmaq hlini hatrn sormak. 212

hval bulanmaq (qarmaq, pozulmaq) 1-keyf kamalc, morali bzuhnk, zlmek, kederlenmek. 2-hastalanmak; hastah daha da ktlemek. hvah zibil dadmaq morali bozuk olmak; hvalma soan doramaq bak. kefin soan doramaq.. hvhm dyi dirm k (pozmaq) keyfini bozmak, moralini bozmak, neesini karmak, kederlendirmek, dnceye sevk etmek. hvahn sormaq halini hatmn sormak. hvalprsan olmaq haber almak, durumu renmek. hvalprsanhq etmk birbirinin durumunu renmek, hahnden haberdar olmak. xz etmk almak, kabul etmek, ahp benimsemek. xz olunmaq ahnmak, kabul edilmek. jdaha kimi... ok kuvvetli, byk, heybefli, korku nedir bilmeyen, cesur ahslar iin kullanhr. kc kc danmaq byk laflar etmek, kibirlik szler sylemek. knd yox, bind yox, yeynd ortaq qarda hazra konan insanlara sylenen bir ifade. kib bimk 1-ekip bimek, tarlada ekin ekmelc ve bimek, rn lcaldrmak. 2hemen karar vermek ve uygulamak. 3kendi kendine karar vermek. kin trs bitmk emei heder olmak. kini binli brktli olma,q rn bol olmak, lcazanc bol olmak. . ^ kiz doulmaq ikiz olmak. kiz yaranmaq birbirine ok benzemek, ikiz dnyaya gelmek. ks etdirmk yanstmak, ak bir ekilde gstermek, ifade etmek. ks etmk yansmak. 1-dz ve parlak bir yzeye aparak yansmak. 2-dz ve parlak bir zemin zerine derek grnmek. ks olunmaq yjanstlmak, ak bir ekilde gsterilmek. ks surtd.(tqdird) aksi takdirde, eer yle olmazsa, gz nne alnmad, sylendii, gsterildii gibi yapmadnda, aksine olursa, eer byle olmazsa, baka

ekilde olursa, aksine hareket edilirse, yoksa anlamnda. . ksin rk stn vursan, ac it d yemz ok irkin (kimse), ucube. ksin getmk aksi davranmak, zddna hareket etmek, dmanhk yapmak. ksini almaq lcn. fotorafn ekmek. ksini tapmaq aksini bulmak, yansmak, yantlmak, ak bir ekilde gsterilmek. qd edilmk (olunmaq) balanmak, bir konuda imza atlarak anlama yaplmak. qd etmk balamak, anlama yapmak. qd olmaq nikh laylmak. qliyytd qalmaq aznhkta kalnak, azmhk tekil etmek. qid sahibi 1-dnce, fikir, akl sahibi. 2-inan sahibi. qidsi xarb alcidesi bozuic, inanc bozuk olan kimse. qidsi olmaq inanc olmak, lks olmalc. qidsini sylmk inancm, fikrini, llcsn sylemek, bildinnek. qiq kimi iri, tane tane ve parlak. qim olmaq akim olmak, dourmalc lcabiliyetini yitinnek. qrb qrb stnd saatin tam on iki olduunu gsteren ifade. qrb kimi sancmaq diliyle sokmalc, azarlamalc. l amaq 1-zor kullanmalc, vunnaya kallcmak, el kaldrmak, vuracak olmak. 2mracaat etrnek, bavurmak, istemek. 3-el amak, yalvanp rica etmelc, dilennek. l altdan vermk gizlic.e vermek. l altmca (altndan) gizlice, gizli bir ekilde, lcimseye bildirmeden. l altnda 1-hazr, amade. 2-yanmda, nderlii alnda. l aitndan xmaq ustanm eli altmda renmek. l aparmaq el uzatmak, el atmak. l ataa dm k ne yapacan armak, ne.yapacan bilememelc. l atb gdld yarmasna! son mididir! son areye bawranlar iin sylenir. l atmaq el atmak. 1-teebbs etmek, girimek. 2-yararIanmak, tatbik etmek, mracaat enek, bavurmak. 3-elini uzatmalc.

213

'4-satanalc, taciz etmek, tecavz etmek l aya oraa vermk bak; ld istemek. ayaqdan getmk. l ayaa dolamaq engel olmak, mni l aya tutmaq i yapacak durumda ololmak. mak, gc lcuvveti henz yerinde olmalc. l ayaa dm k 1-yalvarmak, yakarmak, l aya tutmamaq 1-i yapacak durumda yalvanp ricada bulunmak. 2-bir ii acele olmamak. 2-ahma hevesi ve istei olyapmaya almak, eli ayama dolamalc, mamak. aceleyie bir eyler yapmaya lmalc ve l aya zimk midi kesilmek, aresiz bundan dolay an-mak. 3-tela kaplmak, kalmak, mahrum olmak, elinden lcarmak, heyeeanlanmak, ne yapacam atrmak. kaybetmek. l aya glmk bir ii hemen yapp bitir- l aya yerdn gydn zlmk bak. l mek. aya yerdn zlmk 2. anlam. l ayaa qalmaq bakasmn yardmma l aya yerdn zlmk I-midi her tamuhta duruma gelmek, fiziki gc kay- rftan kesilmek. 2-hayretler iinde kalmak, bolmak. hayretten donup kalmak. l ayaa salmaq 1-heyecanlandrmak, l aya yer yapmaq hayret etmek. ortah velveleye vermek, herkesi ayaklan- f ayana d nmk (dmk, drmak. 2-yalvartmak. tklmk) yalvarp yakarmak, nnde diz l aya bal olmaq eli kolu bal olmak, kmek, eilmek. bir i yapamamak, aresiz olmak. l ayan balamaq hareket etmesine l aya bir yer yimaq 1-evlenmek. 2- engel olmak, hareketsiz klmak. toparlanmak. l ayam bir yer ymaq 1-evlendirmek. l aya boalmaq hevesi kamak, evki 2-(insanlan) bir araya getinnek, bir yere kaybolmalc, bir i yapamamak, alma toplamak. 3-ii dzene sokmak, rayna evkini kaybetmek. oturtmak. l aya buza dnmk 1-el ve ayaklarmda l ayam datmaq acele etmek. can kalmamalc. 2-elleri ve ayaklar sou- l ayam dzltmk kendine eki dzen mak, souktan donmak. vermek. l aya dz eli aya dzgn. 1-normal, l ayan it yeyib? elin yok mu? neden gzel olan kz veya ocuk. 2-doru, drst byle beceriksizsin? kimse, terbiyeli, ahlkl, namuslu. l ayan itirmk 1-kendini kaybetmek, l aya smk (korkudan) eli aya titre- ne yapacri bilmemek. 2-korkuya kaplmek, ok korkmak. mak, korkudan ne yapacam armak. l aya kol kosa vermk kendini helk l ayan ksmk libir i yapmasna etmek, ok aba sarf etmek. msaade etmemek, engel olmak. l (li) aya qurmaq (sustalmaq) 1- l ayan qayrmaq hazrlamak, hazrhk zayflamak, takatten dmek. 2-lm an yapmak. yaklamak, hevesi kamak. 3-kol kanad i ayan lmk banp armk; el kol krlmak, bir eyi yapma meyli, ilgisi azal- hareketi yapmak. mak. i ayan sazlamaq hazrlanmak, hazrhk l aya soyumaq 1-hevesi krlmak, artk grmek. zerinde'alt eyi yapmak istememek, l ayan topla! (ydir!) kendine gel! ahmak istememek. 2-bir eyi yapacak uyar ifadesi. morali kalmamak. 3-lm yaklamak, l ayan topiamaq 1-ie balamak, neden lmek. ie balamak gerektiini belrtmek. 2-ii l aya titrmk eli aya titremek. 1- bitmek zere ohnak, ii tamarnlamaya korku veya souktan titremelc. 2-zayflk, yaklamalc. 3-uyarhna neticesinde hareihtiyarllc veya hastahk yznden elleri ve ketlerini kontrol etmek. ayaklar titremek. 214

l ayam (ayaqlarin) uzatmaq 1 - lmek. 2-uzanmak, yatmak. l ayan ydrmaq 1-bir ii bitirmek, sona erdirmek. 2-dzenlemek, tanzim etmek. 3-uyanlma sonucunda hareketlerini kontrol etmek. 4-bir yere gidip gelmekten vazgemek. l ayan ymaq 1 -toparlamak. 2vazgemek, ilgilenmemek. 3-tbi olmay, hkimiyetini kabul etmee mecbur etmek, nne genek, istedii gibi hareket etmee msaade etmemek, belirli bir smr iinden dar kmasma msaade etmemek. 4haddini bildirmek. l ayaq amaq 1-hareketlenmek, istedii gibi hareket etmek, serbest hareket etmek. 2-nndeki engeller kalkmak. 3-imkn, g elde etmek. l ayaq altnda qalmaq 1-ayak altnda ezilmek, ayak altmda kalmak. 2-nfuzu zedelenmek, itibar ayklar altma dmek. l ayaq atmaq abalamak, rpnmak. l ayaq almaq 1-abalamak, hareket etmek. 2-lm annd olmak. l ayaq atmamaq (yetim mk) ok uzakta olmak, grmek mmkn olmamak. l ayaq kilnd (yla vaxt) ortahk skinletii zaman, kimse kalmad zaman, sessizlik olutuunda. l ayaq kilmk (ksilmk, ylmaq, yimaq, ymaq) gidi geli, hareket durmak, herkes evine gitmek, rkimse kalmamak, ortahk skinlemek. l ayaq elmk (etmk) 1 -abalamak, aba sarf etmek, hareket etmek, gecikmemek, buk hareket etmek. 2-bulmak, elde etmek. 3-bir ii vaktinden rtce veya vktinde bitirmek gayesiyle bir eyi yapmak maksadyla sratle ve var gle ahmk. l ayaq gtrmk 1-yahlik, hsthk vs.'den dlay artk herhngi bir i yapamaz olmak. 2-tamamen vazgemek, peini brakmak. i ayaq ksilmk 1-geli gidi lmamak. 2-aresiz kalmak, midi krlfnk. l ayaq qoymaq zellikle ok korkmu birinin bam svazlayarak du okmak.

l ayq oynatmaq 1-abalamak. 2- korkutmak, tehdit etmek. l ayaq trptmk sratli ahmak, hareket etmek, acele etmek, aba sarf etmek. l ayaq vrmk yardm etmek. l ayaqda qalmaq 1-aresiz kalmak, ne yapacam bilmemek. 2-bakalarna, bakalarnm yardmna muhta olmak. 3ortada kalmak, yanmda kimse kalmamak. 4-ortada kalmak, bakalarnm yerine cevap vermek durumunda kalmak. l ayaqda olmaq 1-bir iin bitmesi iin aba sarf etmek, alp abalamak. 2-bir iin yaplmas iin hazrhk grmek. 3uyank olmak, bir eye hazr olmak, hazrhk yapmak, tebdir almak. l ayaqdan dm k 1-ok yorulmak, takati kalmamak. 2-ihtiyarlamak. l balamana dymz deersiz, kymetsiz, gereksiz, faydasz, hibir fayda beklenmeyen ey konusunda. l balamaq hazr beklemek. l basmaq yemin etmek. l boyda ok kk, kck, ufack, el byklkte. l bulamana (bulamana) dymz masrafma, liarcanan emee, ekilen eziyete demez anlammda. l bulamaq 1-bir ie balmak, bir eyle megul olmak. 2-elini bir eye bulmak. l buladrmaq elini bir eye bulatrmak. l alb glmk alay etmek, dalga gemek. l almaq el almak. 1-alk almak,. alklamak. 2-sevinmek. l atmaq (yetmk) el'e geirilmesi, elde edihnesi nimkn olmk. l k n k el ekmek. 1-brakmak, vazgcmek, alkasm kesmek. 2-ahkahlk edindii bif eyi brakmk, terk etmek, vazgemek. 3-dncesinden, fkrinden vs. vazgemek, dnmek. 4-nemsemeden gembk, liie saymak. 5-yz evirmek, ark kendinden saymamak, ilikisini kesmek. 6-rahat braknak, yakasin brakmak. 7-bir eyden ok korkmu birinin bam okayp dua okuyarak yapilan rherasim. l kmmk vazgememek, adm adm izlemek.

215

l rpmaq el rpmak, alklamak, alk veya paray veren kimsenin; "sana verdim, \ almak. senden alrm" anlamnda kulland bir l irki (kiri) paraya nem vermediini ifade. belli etmek iin sylenen sz, paraya tik- l sas tutunacak, yaslanacak ey, destek, sinti ve irenme duygusuyia verilen ad. dayanak. i l oxalmaq alverite veya bir belgenin l tk kilmk el ayak ekiimek, kinse dzenienmesinde ok fazla adam katlmak. kalmamak. l dymk el demek, el dokunmak, temas l tk elmk es. yalvarmak, rica etmek. etmek. l tk olmaq yalvarmak, yalvararak herl dymmi el dememi, hi kullanl- hangi bir konuda yardm istemek. mam, safl bozulmam. l grk tez grk, o da cm gecsi kenl duaya gtrmk dua etmek. di arzusu iin insanlarm iki ayam bir l l axtarmaq her tarafta aranak. papuca sokan kimseler iin sylenir. l l ba xmaq krsz ve zararsz ii ka- l gzdirmk 1-bir eyi elde dzeltmek, patmak, zoraki durumu kurtarmak. bozmak veya kartrmak. 2-aratrmak, l l gzdirmk elden ele dolatrmak, her ellemek. 3-zerinde biraz almak, dzene taraf dolatrmak. lcymak,^ dzeltnek. 4-almak, soymak, l l gzmk 1-bakmak veya okunmak iin hrszlamak. 5-tarnir etmek, onarmak. birbirine verilmek (ok beenilen ey). 2- l gzmk el dokunnak, el deymek. mehur olmak, deerli olmak. l gtrmk 1-yakasm brakmak, vazl l st dayanmaq (durmaq) hazr, em- genek. 2-ilikisini kesmek. re amade bir ekilde beklemek. l ilidirm k bir ile megul olmaya bal l, ba baa atmaq denk gelmek, fazla lamak. eksik olmamak, zoraki yetmek, kifayet l ksmk ktlk etmek, namertlik etmek. etmek. l qaldrmaq (qalxzmaq) 1-el kaldrmak, l l st oturmaq hibir i yapmamak. vurmaya teebbs etmek. 2-seim zaman l ld, ba bada el elde ba bata, elde elini kaldrarak biri lehinde oyunu kullanolan her eyin bitip tkendiini bildirir. mak. 3-el kaldrmak, elini kaldrarak bir l ldn stndr el elden stndr, sen- eyin lehinde veya aleyhmde oy kullanden de gl insanlar vardr. mak. 4-el kaldrmak, teslim veya tbi oldul ldn zlmk iliki kesilmek, irtibat unu bildirme iareti olarak elini veya ellekopmak. rini kaldrmak. 5-dua enek. 6-el kaldrl l tutnaq el ele vermek, birbirine yar- mak, elini kaldrarak sz istenek. dm etmek, yardmlamak, birlikte al- l qatmaq 1-karmak, megul olmak, ie, mak. olaya karmak. 2-yapmak. l l vermk el ele vermek. 1-birbirinin l qdr el kadar, kek, ufack. elini tutmak. 2-beraber bir yerde almak, l qr, yaxa qr yapmaq ykasmdan beraber bir i yapmak, elbir olrnak. yaprp kopmamak, zamk gibi yapmak. l l, ba baa 1-samimiyetle, sevgiyle, l qol amaq 1-byk imlcnlara salip muhabbetle. 2-al veri veya herhangi bir olmak, geni bir alanda faaliyet gstermee iten, oyundan vs'den hem zararsz hem de imkn bulmak, engelleri amak. 2krsz ayrlma, ortaya koyduu para veya abalamak, kmldanmak. mal alarak kma, aynlma. l qol atmaq 1-abalamak. 2-heyecanla, l elmk (etmk) 1-seslemek, armak hiddetli bir ekilde konumak, elini kolunu iin elini sallamak, el iareti ile seslemek. sallayarak konumak, hiddetten kpnnek. 2-vedalama ifadesi olarak elini sallamak. l qol lmk el kol hareketi yapmak, elini l tanyr bir eyi birine dn veren kolunu hareket ettirmek. kimse onu geri almak istediinde, alan l qolu glmmk istememek, yapmak ahs baka birine havale ettiinde mal istememek, hevesi olmamak. 216
1

l qoluuu amaq 1-birine meydan brak- 3-yardm etmek, maddi yardm etmek, bor mak, nndeki engelleri kaldrmak. 2- vermek. nndeki engeller kalkmak, meydan bul- l tutumaq el skmak, tokalamak. mak. l ula her ie koturulan kimse. l (lini) qolunu balamaq serbest hareket l uzatmaq el uzatmak. 1-almaya, ele geetmesine izin vermemek, msaade etme- irrnee, elde etmee teebbs etmek. 2mek. almak iin ellerini uzatmak. 3-satamak, l qolunu l l l-sinirli hareketler tecavz etmek istemek, eliyle sarknthk etmek. 4-yardm istemek, yardm dilemek, yaparak. 2-bakasm tehdit ederek. l qolunu llmk (lmk) konuurken yardm iin birine bavurmak. 5-yardm elleriyle hareketler yapmak, el kol hareketi etmek,'yardm eli uzatmak. l uzatsan, atar ok yakn yer iin kullayapmak. l qolunu ydrmaq hareket imkm nlr. l st acele ile. brakmamak. l qoymaq 1-raz olrnak, nza gsterdiini l stnd aparmaq zen gstennek, itibildirmek. 2-herhangi birinin bir rahatszl- nayla tamak. ndan dolay veya ok korkmasmdan t- l stnd l var her ahstan gl bir r bam okayark-dua etmek. 3-el koy- ahs var anlamnda. mak, bir eye sahiplenmek; bir ie bala- l stnd saxlamaq (tutmaq) el stnde mak.. tutmak, itina gstermek,. ok deer vermek. l mnim, tk snin bir yalvar, rica l zmk midini kesmek, artk beklemeifadesi. mek. l ovudurmaq piman olmak, armak, l varaq elmk bir kitab veya defteri ok aresiz kalmak. kartrmak. l p l rin ox olsun el penlerin ok l verib grm k tokalamak. olsun, eli plen kimselerin syledii bir l vermk 1-tokalamak, el skarak setemenm. lamlamak. 2-iine yaramak, hayrl olmak, l pmk 1-birisinin hrmeten elini p- elverili olmak. 3-yardm etmek. 4mek. 2- yaltaklanmak, eilmek. 3- yalvar- meydana gelmek, olumak. mak. l vermmk elverili olmamak, faydasz l saxlamaq devam etmemek, yapt ii lmak, ihtiyaca cevap vermemek. durdurmak. l vurmaq 1-dokunmak, temas etmek. 2l sxmaq el skmak, tokala^mak, el ele karmak, girimek, dokunmak, mdahle vererek selamlamak. \ etmek. 3-alk almak, alklamak. 4-yemin l suya yetirmk aptes bozmak, tuvalet etmek. ihtiyacm gidermek. l vurmamaq el vurmamak, dokunmamak. l srtmmk el srmemek. 1- l yeri bavurmak, mracaat etmek, sonradan meseleye dnmek, yeniden konumak dokunmamak. 2-bir ii yapmamak. l tapmaq stn olmak, galip gelmek, iin vasta, bahane. l yetirmk yardm etmek. yenmek. l trptmk 1 -ii geciktirmemek iin ace- lac axtarmaq are aramak. le etmek, dha seri almaya balamak. 2- lac etmk tedavi etmek, iyiletirmee vurmak iin hazrlk yapmak, vurmak iste- ahmak. lac kynyi kefen. mek, vurmak iin elini kakhrmak. l toxundurmaq kanmak, mdahle et- lac tapmaq (vermk) bulunduu kt drumdan kurtarmak, k yolu bulmak mek. l tutmaq 1-ellerini tkalatrarak selm- (gstermek), are bulmak. kalmaiamak, merhabalamak. 2-anlamak, an- lac ksilmk (zlmk) aresi lama iareti olarak birbirinin elini skmak. mak, aresiz kalmak, midi kaybolmak. 217

iacn ksilmsin aresiz duruma dme- ld bslmk evde saklamak, ehliletir-' yesin. mek. lamanda qalmaq (olmaq) aresiz kal- ld bymk aile iinde bymek, terbi-mak, ne yapacan bilmemek, zor durum- ye almak. da kalmak. ld raqla axtarmaq mumla aramak, lamt qoymaq iaret koymak, iaretle- ok gerekmek, lazm olmak, haddinden mek. fazla ihtiyac olmak. iamt vermk iaret etmek, bildirmek. ld etmk (elmk) elde etmek, bir eye lamti qalmaq izi kalmak, nianesi, eseri sahip olmak, ele geirmek, bulmak, kakalmak. zanmak. lamti qalmamaq izi kalmamak, niane- ld gzdirmk el stnde tunak, ok si, eseri kalmamak, yitip gitmek. nazh bytmek, ihtimamla bytmek, zelaq saxiamaq iliki kurmak. rine fazla titremek. laqd olmaq ilikide olmak, ilikisini ld qalmaq elde kalmak, elinde kalmak, yrtr durumda olmak. satlmamak. laqsi olmaq ilikisi olmak. ld qayrma (qayrdma) 1-elde yaplan laqsini zmk ilikisini bozmak. ey. 2-sahte. laqy girmk iliki kurmak. ld qoymaq 1-yarm brakmak. 2-el atnlav etmk 1-ilve etmek, stne koy- da bulunacak yerde saklamak. mak, artrmak. 2-stelik olarak sylemek ld olmaq elde olmak, hazr olmak, elde veya yazmak. bulunmak. iav olmaq ilve olmak, eklenmek. ld olmamaq elde olmamak. 1-elde bulav olunmaq ilve olunmak, oaltl- lunmamak, hazrda olmamak. 2-irade d mak, artrlmak. olmak. laz olmaq bir belgenin imzalanmasmda ld ovucda bir ey qalmamaq elde aveya alverite gereinden az adam katl- vuta bir ey kalmamak, elindekilerin tamak. mamm yitirmek, hibir eyi kalmamak. lbsynlk elmk agzl davranmak, ld ovucda bir ey olmamaq elde avuta bir ey olmamak, be parasz olmak, paras tamahkrlk etmek. lbyaxa olmaq yaka paa olmak, iddetli vs. tkenmi olmak. kavga etmek, vurumak, arpmak; mca- ld ovucda n varsa elde avuta ne varsa, dele etmek. ne varsa tamam, hepsi. 2-bakalarnm lbyaxa vurumaq silahsz olarak veya ld lmk 1-ldrlmek. hkimiyetinde lmek. ateli silahlar kullanmadanTcavga etmek. lbir diibir 1-birbirine yardm ederek; ld saxlamaq 1-evde saklamak, ehlilebirlikte, birleerek, ortaklaa. 2-arkada, tirmek. 2-elinden ikarmamak, kendisi iin srda. saklamak. 3-gelecekte gerekecek, ie yaralbir olmaq beraber hareket ermek, ark- yacak, yardm olabilecek bir ahs hrmet ederek veya onun arzusunu yerine getirerek da olmak, bir gaye iin birlemek. kendi tarafna ekmek. lim elmk iplii vs. ile yapmak. ld ayaqda qalmaq yardma muhta du- ld tutacaq etmk bahane olark kullanruma dmek, herhangi bir sebepten dlay mak. fiziki gc veya akli dengesini yitirmek, ldn almaq 1-ele geirmek, sahiplenmek, hastalanmak, yatalak hle dmek vs. sahip olmak. 2-kendine tbi etmek, kendine ld bhan etmk bahane etmek, bir eyi blamak, kendi tarafna ekmek. yapmak iin bir eye istinad etmek, da- ldn ayaqdan diri (iti) evik, hareketli. yanmak. ldn ayaqdan dm k (ksilmk) 1ld bda oynatmaq aldatmak, kandr- elden ayaktan dmek, yalanarak alamaz durama gelmek. 2-ahma gcn mak. 218

kaybetmek, gszlemek, i yapamayacaq ldn l dm k 1-kap kap dolap duruma gelmek. 3-haddinden fazla yorul- durmak, beliii bir yeri, meskeni, evi olmk, bitkin dmek; ok almadan dolay mamk. 2-elden ele gemek, birinden diehrpaianmak, taktten kesilmek. rine gemek, birinden dierine braklmak, ld ayaqdan getmk 1-ar derecede birka el deitirmek. sevmek, k olmak, derdinden deliye ldn l gzmk (kemk) 1-elden ele dnmek. 2-byk sayg gsterisinde bu- dolamak. 2-ok sevilmek, el stnde tulunmak, nnde elpene divan durmak. 3- tulmak. hedefe varmak iin birok tehlikeyi gze ldn i qapmaq kap kap etmek. almak. 4-kendini atee atmak. ld li zlmk bak. li zlmk. ldn ayaqdan olmaq 1-ok yorulmak, ldn gedni hzrt abbas mal elmk 1ok gezmekten yorlmak, btn enerjisi kaybedilen bir ey iin zhnemek. 2tkenmek. 2-gcn kaybetmek, hibir i kendine ait bir eyi hayrat, hayr niyetiyle yapamamak. 3-ne yapacan bilmemek. birilerine hediye etmek, vermek. 3-kendine ldn ayaqdan salmaq 1-k dolamak, ait bir eyi g kullanarak alan kimselere her tarafa gitmek, ulamak. 2-tkatini kes- sylenen beddua ifadesi. mek, ok yormak. ldn getmk 1-zerine titremek. 2-birini ldn ayaqdan uzaq dm k uzaklamak, ok sevmek, arzulamak, k olmak, akmdan deliye dnmek. 3-elden gitmek, bir bir yerden uzakta kalnak, uzakta kalmak. ldn ayaqdan uzaqda gzlerden uzakta, eyi elden karmak. 4-lnek, kaybolmak, yitip gitmek. kenarda, uzakta. ld buraxmaq 1-frsat karmak, b- ldn gl! elden gel! 1-arg. ver! bayl! rakmak. 2-vazgemek, uramamk. 3- ulan! 2-bir eyi lcutlama ifadesi, "kutlayakarnak, kamasna frsat vermek. hm". ldn xarmaq (xartmaq) 1-elden - ldn glmk mmkn olmak, yaplmak, karmak, satmak. 2-elden karmak, kay- yapmak, becennek, becerilmek. betmek, yitirmek. 3-herhangi bir ii ta- ldn glmmk elden gelmemek, herhanmamlamak, bitirmek. gi bir sebepten dolay bir eyi yapamamk. ldn xmaq 1-elden kmak, kaybedil- ldn (li) iti eli ok abuk, hzh. mek, yitirilmek, yok olmak. 2-eskimek, ldn qarmaq 1-frsat karmak, brakypranmak, kullanlamayacak kadar eski- mak. 2-vazgemek, uramak. 3-elden mek. 3-kamak, kaarak aradan kmak. karmak, kamasna frsat vermek. ldn dildn dm k 1-zayflamak, takat- ldn qoymaq elden brakmak, elden katen dmek, hlsizlemek. 2-yoksullamak. rmak. 3-ypranmak, eskimek, kullamhnaz hle ldn qoymamaq 1 -brakmamak, gelmek. terketmemek, artik hatrlmamak. 2ldn dildn getmk kendini paralamak, vazgemek, rahatsz etmek. ldn qurtarmaq kurtulmak, camn kurok aba sarf etmek. ldn dildn iti (zirk) evik, hareketli tarmak. ldn n glr? elden ne gelir? aresi yok, kimse. ldn dildn salmaq 1 -ok yormak, eziyet ne yaplbilir, yaplacak bir ey yok anlaetmek, takatten drmek. 2-perian etmek. mmda. ldn dm l-kullanilm, eski. 2- idn salmaq ok yormak, eziyet etmek, takatini kesmek. tesadfen ucuza alnan ml. idn dm k 1-ok yorulmak, takati ke- ldn salmamaq elden drmemek, bir silmek. 2-faydasz hle gelmek, ypranmak, eyle uzun mddet ililenmek. kuHnilmaz hle gelmek. eskimek. 3- ldn tutmaq yardm etmek. zayiflamak, gcn yitirmek, hlsizleinek. ldn zlmk takati kesilmek, ok yoldn l dymk (kz) karlmak. rulmak. 219

ldn vermk devam ettirememek, elinde l vermt ele vermek, teslim etmek; hatutamamak. ber vermek, yakalatmak, ykalanmasma ldn yapmaq yardm etmek. sebep olmak, ihbar etmek. l alanda qavaldr, gt soxanda zurna lk vlk elmk (etmk) alt st etmek, karma kark etmek, datmak. k. ie yaramaz ey, faydasz ey. l almaq 1-ele almak, bir eye balamak. lk ylk olmaq didik didik aranmak, 2-kandrmak, tath dille kendini inandrmak, karmakank edilmek. kontroln eline geirmek, kendine tbi lkinin ql verni al. 1-ashnda hibir ciddi ile uramayarak, kendini bir ii etmek. l baxmaq 1-muhta durumda olmak, yaplmasmda rol olan, yardm eden birisi birilerinin verecei maddi yardmda gz gibi gstermee ahan adam "dibek dvenin hh deyicisi". 2-bozgunculuk yapan, bir olmak. 2-bakasnn hkimiyetinde olmak. l da basmaq tvbe etmek, bir eyi bir iin yaplmasnda engel karan. lkdn keirtmk 1-elekten geirmek. daha yapmamak zere brakmak. elemek, ayklamak. 2-denemek. 3-ok hasl da vermk bir eyle kandrmak. l dolamaq aldatmak, oyuncak gibi oy- sas davranmak, en ince teferruatna kadar -aratrmak. natmak, kandrmak. l ddk vermk bahane edecei eyi lkl su damaq bouna, anlamsz iler vermek. yapmak. l dm k (girmk) 1-ele gemek, yaka- llik elmk arp kalmak, armak, lanmak. 2-bulunmak, elde edilmek. 3- hayret enek. ypranmak, kullanlmayacak hle gelmek. lm yesir olmaq ok yorulmak, bitap 4-kt yola dmek. dmek. l dm z byle iyisi, gzeli, lezzetlisi lng lng deersiz at, faydasz insan. yoktur anlamnda. l ni gl n qatmaq her yan alt st l glmk elde edilmek, ortaya kmak, etmek, her taraf karman orman etmek. olumak. lt olmaq fellik fellik aramak. lyi lnib, xlbiri (qibiri) dirkdn l gtirmk 1-elde etmek, ele geirmek, sahip olmak. 2-tavlamak, kendine tbi et- asib (sulanb) ii bitmi anlamnda. lyi lnib xlbiri dirkdn (gydn) mek. 3-yakalamak. l xma qoymaq 1-ellerine kna yakmak. aslnaq (frlanmaq) 1-ii bitmek. 22- ortakh bir eyde arkadam saf d bra- gcn ve takatini kaybetmek, nfuzu, kudreti kalmamak. karak menfaati kendine almak. l keirilmk ele geirilmek, yakalanmak, lyib lyib kpyin qatmaq yapt ilerden herhangi bir sonu elde edemetutulmak. mek. i keirmk 1-bulmak, elde etmek. 2-ele geirmek, yakalamak. 3-hkimiyetine al- lyib lyib ununa qatmaq yapt ii mak, sahip olmak, benimsemek. sonunda berbat etmek. l kemk 1-bulunmak, ele gemek. 2- lyib narnlarm tkrm, irilrin yakalanmak, ele gemek, tuzaa dmek. iynimdn atram dal herhangi bir iim l yrnmk (hayvan) insana almak, yoktur bouna urayorum. insandan kamamak. lfcin qoymaq . bitirmek, tamamlamak, kesmek, ara vermek. j l yrtmk (hayvan) insana altrmak. lhaya dm k tela kaplmak, ne yapa l salb oynatmaq bak. l salmaq. ! l salmaq 1-ele geirmek, elde etmek, can armak, saa sola kouturmak. j bulmak. 2- kandnnak, maskara etmek, lhzr etmk uzak durmaya ahmak. dalga gemek, maskaraya evirip oynat- li aq olmaq eli ak olmak, yardmsever olmak, elinde olanlan bakalarndan esirmak. gememek. 220

li ac tutan i yapabileri, ock olniayan. li ar oltiaq eli r olmak. 1-bir kimse bir eyi bir maazadan vs. satn aldktan sonra o maazanm mterisi az olmak. 2kuvvetli, gl olmalc, darbesi etkili olmak. li azma atmaq (yetmk) kimseye muhta olmadan yaamak, kendi kendine yetmek. li azmdadr yemekten baka bir ey diinmyor. li aznda qalmaq hayret etmek, armak. li altnda olmaq eli altnda olmak, ok yakmda hazr bir ekilde olmk, her an kullanma hazr olmak, beklemek, istedii anda kullanabilecek durumda olmak. li aa dm k yoksullamak, fakirlemek. li a olmaq yoksul, fakir olrnak; maddi sknt ekmek. Ii andan da, Vli andan da olmaq her eyi kaybetmek. ortada kalakalmak, yapayalnz ve her eyini kaybetmi halde kalmak. li aya (qolu) bal eli aya bah, aresiz, istediini yapamayacak durumda olan. li aya bal olmaq eli aya bali olmak, aresiz durumda olmak, bir eyi yapacak imkn olmamak. li aya dzgn eli aya dzgn, TOCUdunda herhani bir sakatl veya kusuru bulunmayan. li aya olmaq eli aya olmak, yardmcs olmak, her iine yaramak. li aya buz ksilmk (tutmamaq) 1-ok iiiimek, souktan elleri bir ey yapamayacak hle gelmek. 2-aresiz, dermansz olmak. li aya bir birin dlanmaq (dolamaq) eli aya birbirine dolamak, arp kalmak, tela dmek, rie yapacan bihnemek.. li aya smk (titrmk) eli aya titremek, sinir, korku, heyecan vs. den dolay tir tir titremek. li aya tutmaq eli aya tutmak, gc kuvveti yerinde olmak.

li aya tutmamaq- eli aya tutmamak, ge kuweti yerinde olmamak. li ayamdan uzun glmk uzun gidip ksa gelmek, yapmak istedii eyi yapamadan dnmek. li bal olmaq bir eyi yapacak imkn olmamak. li bala batacaq (batb) 1-memnuniyet bildiren bir ifade. 2-"hibir umduunu bulamad, bulamam" bir alay ifadesi. li bala batmaq . mutlulua kavumak, bahtiyarha ennek. li beld kibirli ve kasmt bir ekilde, efelenerek, edebe aykn bir ekilde. li bnd olmamaq istediini elde edememek, teebbs sonusuz kalmak. li bir i (yer) yetim k belirli bir ie, sanata, ihtisasa sahip olmak, bir, ite ahmak, almaya balamak. li bir yana xmaq bak. li bir i (yer) yetim k. li boazna ilim k yemek imekle megul olmak. li bo dnmk (qaytmaq) eli bo dnmek, umduu eyi alamadan geri dnmek. li bo glmk hibir ey elde etmeden gelmek. li boa xmaq 1-ii, meguliyeti bitmek. 2-bo olnak, hi olmak, bouna heder olup ginek, hibir sonu kmamak. 3-eli bo kmak, arzusuna ulaamamak, istedii ohnamak, hayal krkhma uramak, neticesiz kaimak, hi bir ey elde edememek, umduunu alamamak. li boalmaq 1-herhangi.bir sebepten dolay yapt iten soumak. 2-elindekileri kaybetmek. 3-ciddiyetini yitirmek. li hoda qalmaq bir i yapamamak. li byrnd durmaq aalk enek, emir vermek. li byrnd (qoynunda) qalmaq eli brnde kalmak, aresiz kalmak, ne yapacan bilememek. li byklr tyind olmaq 1-byk ahsiyetler tarafmdan desteklenmek, yukarlarda adam olmak. 2-babasmdan, annesinden, byklerinden maddi yardm almak.

221

li byklr tyin atmaq bak. li li llrd qalmaq bakalarma muhta duruma gelmek. byklr tyind olmaq. ii (llri) cibind gzmk eli cebinde li llrd olmaq yukanlarda days olmak. li rindn zlmk kocasmdan ayrdmak dolamak, almamak, babo gezmek. dummunda kalmak. li atmaq ulamak, elde etmek. li atmamaq 1-uiaamamak, elde ede- li smk 1-eli titremek. 2-hasislik, cimrimemek. 2-vakti, zamam olmamak, vakit lik etmek. bulamamak. 3-grmemek, grememek, li tyind olmaq bir eyi rica etmek. grmee, grmee vakti olmamak. li (llri) tyinden uzun yapmak iin li xmaq mahrum olmak, elinde tutama- gittii ii yapamadan geri dnen, baarsz. li (ilri) tyinden uzun glmk bir ii mak, hkim olamamak, kaybetmek. yapmak iin gitmek ve yapamadan geri li raqh axtarmaq mumla aramak. li ry atmaq eli ekrnek tutmak, bir dnnek, baansz olmak. ie, greve balamak, para kazanmaya li (llri) tyinden uzun olmaq bir yere bireyler yapmaya gitmek, lkn herhangi balamak. li darda olmaq (qalmaq) maddi skntda bir ey yapamadan dnmek. . li yri olmaq hrsz olmak, srekli olarak olmak. li da altndn xmaq zor durumdan bir eyleri yrtmek. kurtulmak. li glmk (varmq) reva grmek, kyli daa dymk 1-baarsz olmak, yap- mak. mak istediini gerekletirememek. 2-ans li glmmk kymamak, reva grmemek. yaver gitmemek, niyeti gereklememek. acmak. li deyir el, Vli deyir bel herkes kendi li gtirmk 1-ok kazanrnak. 2-oymd bildiini okuyor. ans yaver gitmek, pepee kazanmak. li dymk eli dokunmak, eli demek. li getmmk eli gitmemek, eli vannamakj li dinc durmamaq rahat durmamak, her yapmak istememek, yapamamak, bir eyi yapmaya eli varmamak. eye dokunmk, hareketli olmak. li dinc oturmamaq 1-devaml olarak bir li gicim k 1-vurmak istemek, vurmak eyle megul olmak. 2-hi gerek olmadan iin bahane aramak. 2-. eline para geme dokunmak, el vurmak, dokunarak, kurca- ihtimali olmak, avucu kammak. li gdk maddi skntda olan, yoksul. layarak bozmak, harap etmek. li (llri) dnd (sinsind) dyanmaq li gdk olmaq 1-bir eye gc yetmebir durum karsnda acze dldn mek, yapamamk. 2-maddi gc az olmak. anlatan bir ifade, ne yapacam bilemeyen madd imkn yetmemek, paras hnanak. li he yana yefmmk kimseye ulaabir kimsenin durumunu sergiler. li dada din. dua okumak gayesiyle elle- mamak, yardmsz kalmak. li (hr yerdn, hr frfdn) zlmk rini ge kaldrm halde. li (llri) duada olmaq Tannya dua et- midi kesilmek, aresiz kalmak, mahrum olmak, elinden karmak. mek. li dursa aya trpnr eli dursa aya li il beh vermk 1-bir eye sebep olmak. 2-kendi ban belya sokmak. durmaz, ok hareketli kimse. li l stn qoyb oturmq bir olay kar- ii il qoymaq bir eyin nerede olduunu smda yan gelip yatmak, ekihp bir yanda ok iyi bilmek, eli ile koymu gibi bilnek. ii il verib, ayaqlar il alabilmmk oturmak. li ldn zlmk yardmsz ve desteksiz verdii eyi geri alamamak. tek bana kalmak, yardmcs kalmamak, li i tutan alan, ahabilen; ahacak aresiz duruma dmek. gc olan. li lin dymk 1-tokalamak. 2- sevi- li i tutmaq 1-ocukluktan veya bir hasmek; biriyle cinsi ilikiye girmek. talktan kurtulmadan vs. dolay i yapmaya 222
x

balamak. 2-bir ii becermek, eli i yapma- li qolu balanmaq eli kolu balanmak, ya yatkm olmak. hareket etme hrriyetinden mahrum edilli i tutmamaq 1-herhangi bir eyden mek, olmak, hibir ey yapamamak. dolay ahamamak, ie snamamak. 2- li qolu bal durmaq (dayanmaq) eli babo gezmek, avare avare dolamak. kolu bah durmak, herhangi bir sebepten li id olmaq ahmak, bir ile megul dolay hibir ey yapamamak, mdahale olmak. edememek, beklemek mecburiyetinde kalli id n soyumaq herhangi bir sebepten mak. dolay ahmk istememek, alma istei- li qoiu bal olmaq (qalmaq) eli kolu ni yitirmek. bal olmak, herhangi bir sebep veya engel li i yatmaq eli ie yatmak, becerikli dolaysyla bir ii yapamamak. olmak, eli ie yatkn olmak. li qolu soyumaq hevesi gitmek. li i yatmamaq 1-eli ie yatkn olma- li (llri) qoynunda qalmaq aresiz kalmak, becerikli olmamak. 1-herhangi bir mak, zgn, meyus bir hlde, ne yapacasebepten dolay ii yapamamak. n bilmez hle dnek. li ilmk 1-hrszlk yapmak, yankesiei- li qulamdadr 1-bir eyin olma lik yapmak. 2-nfuzu gemek, hkm y- arefesinde olmas, yaplma vaktinin yakrmek. lamasni' bildirir, yakm zamanda, ok yaii ksilmk bir eyden mahrum olrnak, knda anlammda. 2-sratle bir ii yapma, yoksun kalmk. yapp bitirme. 3-imdi. 4-abucak, hemen. li kek atmaq elinin derisi kabuklanmak. li quruun darbesi ar kimseler iin ii qalxmaq kendinden yaa byk, ok kullamhr. sevilen birini, ocuu, kadn, kardei vs. ... li quran balasn hirine duyulan dvmek, vurmak veya byle bir dnceyi memnuniyeti bildiren bir lk ifadesi. akhndan geirmek (genelde kart anlamda li quru yerd qalmaq bak. li daa kullanlr). dymk. li qalxmamaq istese bile birisine vura- li quru yer dymk bak. li daa mamak. dymk. li qalnlamaq eline oka para gehnek, li (lin) qurusun! elin kurusun, elin tutmaz olsun, elin bir i yapmaz olsun. paralanmak. li qanmaq 1-avcunun ii kanmak, ele li ... mrtby atnaq saygmhk kapara geeceine dair innc biidiren bir zanmak, byk greve gelmek. ifade. 2-birini dvmek isterken kullanlan li olmaq 1-itirak etmek, katlmak. 2parma olmak. birsz. li qim ttan eli kalem atan, bilgili, li yr m k eli ahmak, becermek, ustalamak. okumu yazm, kltrl. li qlm tutmaq eli kalem tutmak, kuma li pl grmk eli para grmek, eline para gemek. yazma bilmek, kltrl olmak. ii qymaq eli varmak, reva grmek, ky- li plla oynamaq parayla oynamak, kazane iyi olmak, paras ok olmak, mak. li qzmaq bir ie isteyerek, can gnlden li sayali oimaq eli uurlu olmak. li silah tutan eh silah tutan, silah kullanagirmek, ie snmak, kendini vermek. li qoltuunda (qoltuqda) qalmaq 1- bilen, savaabilen. yoksuilamak, fakirlemek. 2-kendisi iin li soyumaq hevesi kamak, morali book nemli oln bir eyini kaybetmek ve zulmak, eli soumak. bridn dolay zntye kaplmak. 3- li (llri) sustalmaq hevesi kamak, moaresiz durumda kalmak, ne yapacam rli bozulmak, midi knlmak, mitsizlie kaplmak. bilememek. li qolu almaq bak. l qol amaq. 223
r

li ahiar tyind olmaq yksek seviyeli. liyri ohnaq eli uzun olmak, hrsz olmak. kinseler tarafmdan kollanmak, hamisi iif qddi bklmk beli bklrnek, ihtiyarlamak. olmak. li tmiz olmaq iinde dru lmak, ema- lif qddi dal (nun, yay) olmaq bak. lif net edilen eye ihanet etmemek. qddi bklmk. li tmiz olmamaq arada bir ufak apta lif qddi dala (nunaj yaya) dnmk bak. lif qddi bklmk. hrszhk yapmak, hrszla meyletmek. li titrmk cimrilik etmek, hasislik et- lifdn balamaq batan, en batan, evvelden balamak. mek. li tutmaq 1-ok kazanmak. 2-oyunda lim (lim ayam) dymmi . . . "dvmeden ... , dayak atmadan dokunmadan ans yaver gitmek, pepee kazanmak. li uzun e uzun, frsat dtnde bir eyler aran, alan kimse. lim dilim olmaq yok olmak, kaybolmak. li st qalxmaq 1-yerinden frlamak. 2- lim tyih bir yaivarr ifadesi, "senden aha kalkmak. baka midim yoktur". li zlmk hevesi kamak, morali bozula- lim. qrld 1-ok yoruldum. 2- meyus rak hevesi gitmek. olma, arzusuna ulamama ifadesi. 3li znd qalmaq hayret etmek. istediini eide edememe ifadesi. li yaa hatmaq ans yaver gitmek, du- lim yaxanda olsun din. br dnyada rumu iyemek. bana olan borcunu dersin anlamnda. liya a bulamaq ok para kazanmak. lim yandi il heyecanh, aceleci ve srarl li yaxasmdan zlmk en son ansm d bir ekilde. yitirmek. limd qatq ahnmayb ki bizim elimiz li yadmda axtarmaq fldr fldr ara- armut toplamyor, tehdide kar verilen mak. cevap. li yanmaq 1-istediini yapamamak, iste- limi zdm (yudum) artk sana inanmdiini elde edememek, yanlmak, bir eyde yorum, senden midimi kestim. baarszla uramak. 2-piman olmak. limin iindn (ortasndan) glir iyi edili yatqn eli yatkn, eli bir ie ahk olan. yorum, keyfm byle istiyor anlammda (bir li yatmaq 1-eli yatmak, bir ii yapabilme harekete kar yaplan itiraza verilen cebecerisi olmak, yapabilmek. 2-arzulad, vap). istedii ekilde olmak. limi duzu yoxdur kime iyilik ediyorsam li yerdn gydn. zlmk midi kay- ktlk gryorum. bolmak, mit ettii kaplarm hepsi kapan- limiz i verdi bizi skmtya soktu. mak. limyand da qalmaq bak. limyand ya li yetim k (yetmk) ulamak, arzusuna dm k. nail olmak, isteine kavumak, barmak. iimyand ya dm k armak, ne yapali yngl katlmasyla uur, baar, mut- can bilememek, zor duruma dmek, luluk getiren adam. klmaz vaziyette kalmak. libo getmk eli bo gitmek, elinde hibir lin armasn teekkr ifadesi. ey olmadan veya hibir i yapmadan git- lin arxasm yer vurmaq sznden mek. dnmek, dediinden vazgemek. lin cibind olsun! sende biraz para harca! libo gzmk avare avare dolamak. libo qalmaq isiz gsz kalmak. lin dahsma da basmaq bak. l da libo qaytmaq eli bo dnmek. basmaq. liraql axtarmaq mumla aramak, had- lin dard qalmasn! skmt yz grmedinden fazla gerekli lmak, hava ve su gibi yesin! bir temenni ifadesi. gerekli olmak, byk bir dikkatle aramak lin gtn yetim sin! k. sakat olasn! ve semek. mizahi bir ilenme ifadesi. 224

lin gtrdizun yu o bana falan zaman u bakasnm her istediini kr krne yapkadar, faln zaman da u kadar para vs. mak. lind lmk kendine hizmet eden, kendivennitir, sonra ise hibir-e_v. nrirr^eimk}i-4M^ lin ii qaffiffiq avueun ieMca^hmTcT da, nnde lmek. eline para geleceine inanlmak. lin qolun var olsun! birisinin yapt bir lind saxlamaq bakasma vermemek, iten dolay duyulan memnuniyeti bildirir. elinden krmamak, kendi hkimiyetinde lin qurusun! birine vuran kimseye syle- tutmak, sahip olmalc. nen ilenme ifadesi. lind tutmaq elinde tutmak. 1-bir eyi lin smsn! elin krlsn! yaplan bir iten veya mah satmamak. 2-bir eye hkim duyulan honutsuzluu bildirir. lmak, kimseye brakmamak. lin yabdr z bama k o kadar bece- lind tutumu olmamaq sakar olmak. riklisin kendine bir ul doku. lind ... var elinde ... vardr, elinde ... lind aciz qalmaq ok zor durumda kal- bulundurur. mak, aresiz kahnak. lind ya (yan) dasa da! acilen! acele lind sir olmaq birinin hkrn altmda olark! olmak. lindki toyuu uan qazla dyi m mk lind sir yesir olmaq bak. lind peini brakp veresiye ardmca gitmemek. qalmaq. lindn aac dm k 1-ihtiyarlamak. 2-i lind girinc olmaq 1-birinin iradesine yapamaz hle gelmek. tbi olmak, karsmda hibir ey yapama- lindn almaq 1-birini bir eyden mahrum mak, ona mhta duruma dmek. 2-eli etmek, yoksun bralcmak. 2-zaptetmek, kolu bah olmk. zorla almak. 3-bakasmm mlna, sahip lind qalmaq elinde kalmak. 1-kin. bah oldu bir eye vs'ye zorla veya baka bir olmak, tbi olmak, bir eyden kurtulama- yolla sahip olmak. 4-mahrum etmek, yokmak. 2-bir eyi satamamak, elinden ka- sun brakmak. ramamak. 3-birinden lcurtularnamak, yaka- lindn aman elmk ikyetlenmek. sm kurtaramamak, onun hkimiyetinde lindn bezar olmaq grtlaa kmak, kalrriak. canma tak emek, bkmalc, usanmalc. lind mum elmk kendine ram etmelc, lindn bir i glmmk elinden bir i istedii ekle sokmak, ynlendirmek. gelmemek, bir ey yapamamak, aresizlik lind olmaq elinde olmak. 1-imkn, kud- veya yeteneksizlikten dolay ylece kalareti, becerisi dahilinde olmk. 5-birinin kalmak. veya kendi hkimiyetinde, emrinde, idare- lindn boaza ylmq canna tak etsinde, hukulcunda olmalc. 3-paras olmak, mek. zengin olmalc. 4-bir eye sahip olrrilc. lindn cana doymaq (glmk) bak. lind olmamaq elinde olmamak. 1 -sahip lindn bezar olmaq. olmamak. 2-iradesi dimda olmk. lindn czana glmk bak. lindn bezar lind ovucund qalsn lmesin, ok ya- olmaq. asn. lindn xartmaq eline geirmek, birinin lind ovucunda nyi varsa elinde elinden kararak kendine almak. avucunda nesi varsa, sahip olduu eylerin lindn xmaq 1 -hazrlamalc, yapmak, meydana getirmek. 2-birinin nderlii altamam. lind (ilrind) oynatmaq kendine tbi tmda hazrlanmak, yetimelc, renmek. 3etmek, parmamd oynatmak, oyunca lcaybetmek, yitirmek, mahrum olmak. 4kendisi yapm olmak. olmak. kmk lind oyuicaq etmk (olmaq) bir bakas lindn dad (dad aman) taraftndan dre edilmek. on tbi olmalc, (elomk) grtlaa dayanmak, llallah ctmelc, haddinden fazla memnuniyetsizlik. 25

ikyet bildirir, bana yaptklarmdan dolay lindn qarmaq (vermUJ- 1-bir.jeyi ne yapacam bilemiyorum, grtlama elinden karmk, frsat karmak. 2-bif dayandm, artk sabnm kalmad anlammda. eyi kaybetmek. lilidndada(tng,zara,zinhar -Hmhm'q^lSaq yakasn kurtarmak, canglmk bizar olmak, bkmak, usanmak, n kurtarmaya almak. illallah etmek, yakasn kurtaramamak, ta- lindn qan alamaq bak. lindn bezar hamml kalmamak, grtlaa dayanmak. olmaq. lindn dtim mk her zaman elinde ol- lindn qurtarmaq (qurtulmaq) 1mak, yere brakmamak, hibir zaman on- felketten, eziyetten, lmden kurtulmak. dan ayrlmamak, ayr kalamamak (bir ey- 2-cann, yakasm kurtarmak. den). lindn salmaq elinden drmek. lindn su dammaz ok cimri kimseler lindn dsn! kargma, beddua' ifadesi. lindn getmk 1-elinde tutamamak, elin- iin kullanlr. den karmak. 2-kaybetmek, yitirmek, yok lindn su imk . . . 'e benzemek, . . , 'nn huyunu, suyunu kapmak, birinin terbiolmak, lmek. lindn (linizdh) glni be (min) qaba yesi ile yetimek, ona benzemek. k (kin) elinden geleni ardma koyma, lindn /utmaq (yapmaq) elinden tuther ne yapabiliyorsan (yapabiliyorsamz) mak, birine maddi ynden yardm etmekJ yardm elini uzatinak. yap(m), hibir eyden korkum yoktur. lindn glni sirgmmk elinden gele- lindn vermk elinde tutamamak, elinden ni esirgememek, mmkn olan her eyi karmak. yapmak. lindn yaxa qurtarmaq kurtulmak, yakalindn glni etmk (elmk) elinden sm kurtarmak. geldiini yapmak. 1 -mmkn olan her eyi lindn yanmaq (yanql olmaq) biri tarayapmak, yapabildii her eyi yapmak. 2-ne fmdan can ok sklmak, bhinden ok beceriyorsa, ne kadar ktlk varsa yap- ekmek. mak, gcnn yettiini yapmak. ... lindn yer yox idi (yoxdu) bir eyin iindn glr beklenir, yapar (menf an- son derece ok olduunu bildirir. lamda). lindn... ylmaq bak. boaza ylmaq. lindn glib getmk elinde olmak, uhde- lindn za za smk birinden ok korkmak, karsmda tir tir titremek. sinde, hkimiyetinde olmak. lindn glmk elinden gelmek, becermek, lindn zncir eynmk birine ok sinirlenmek, hiddetlenmek. gc yetmek, imkn dhilinde olmak. lindn glmmk elinden gelmemek, lin almaq eline almak. 1-ele geirmek, sahip olmak, sahiplenmek, hkimiyeti altyapamamak, becerememek. na almak. 2-kendi hkimiyetine almak, lindn girinc olmaq bak. lindn bezar kendi tarafna ekmek. olmaq. lindn xata xmaq istemeden birini iin ayana dm k eline ayama dmek, yalvanp yakarmak, k yalvarmak. ldrmek. lindn i xmamaq elinden i kmamak, lin baxmaq eline bakmak, birine muhta olmak, birinin yardmyla geinmek. hibir i becerememek. lindn i gln elinden i kan, becerikli, lin bei vermk tahrik etmek, fitlemek. lin bhan dm k eline bahane gei yapabilen. mek. iindn i glmmk elinden i gelmemek, becermemek, hibir ey yapamamak, gc iin bhan vermk eline kullanaca bir bahane vermek. yetmemek, aciz olmak. lindn qaaq dm k belirli sebepler lin bir ey dm mk (kemmk) yznden evinden, iinden, yurdundan hibir ey elde edememek. aynlmak zorunda kalmak. 226

lin cz basmaq yaplan bir eyden az yandmdan dolay bir daha onu yapmamak zere kendi kendine sz vermek. iin p (pii ctit ctit, ctlyib) verr aldatr, kandrr, bamdan savar. lin p vrmk 1-aldatp bamdan savmak, kandrmak. 2-elinde nesi var nesi yoksa kumarda hepsini almak, tmek. lin dolamaq bak. barmana dolamaq. lin dov dm k eline frsat gemek. lin ddk vermk aldatmak, kandrmak, bir ey vaat ederek kandrmak. lin d ni ne varsa, azdan oktan ne varsa. lin dm k eline dmek, penesine dmek, egemeriliine girmek. lin sas vermk delil olacak bir eyi kaptrrmak. lin frst dm k (kemk) eline frsat dmek, imkn bulmak. lin girv dm k eline bahane gemek. lin gydn dm k gkte ararken yerde bulmak, tesadfi olarak ok aranan eyi bulmak, eline gemek. lin gz dikmk maddi yardm beklemek, maddi ynden ona muhta olmak. lin kemk eline gemek, penesine dmek. lin kii li dymmk (dymmi olmaq) eline erkek eli dememek, temiz olmak, pak olmak. lin qab almaq ayak yoluna gitmek, tuvalet ihtiyacn gidermek. lin salmaq elde etmek, bulmak, ele geirmek. lin su tkbilmz (tkmy yaramaz) iki kiiyi kyaslarken birinin dierinden ok stn olduunu bildirir. lin su tkmk 1-soyup soana evirmek. 2-elindeki eyi ok ucuza kapmak. lin taprmaq ahsen havale etmek, eline vermek. lin vermk eline vermek, bakasmn eline geirmek, teslim etmek. lin zurna vermk yalan vaatlerde bulunmak, yalan vaatlerle kandrmak. lin zurna veriblr ala ala gedib yalan vaatlerle kandrrp yollamlar.
f

lini adan qaraya vurmamaq hibir i yapmamak, bo durmak. lini ayam kmk elini ayam kesmek (ekmek), bir yere artk gidip gelmemek, alkasm, ilikisini kesmek. lini bama rpmaq (vurmaq) hayret etmek, zlmek, yaptma, ettiine piman olmak. lini bana ymaq kendine gelmek, dncesini bir yere teksif etmek, toplamak. lini bnd etmk bir i yapmaya balamak. lini bulamaq kanmak, su orta olmak. lini cibin salmaq 1-elini cebine atmak. 2-cebinden bir ey almak. 3-para harcamak. lini r p atmaq aresiz kalp kk eylerden yapmak. ... lini daldan balayb bu ondan da kt bir insandr. lini (llrini) dinc qoymaq rahat durmak, hibir eye dokunmamak. lini dinc qoymamaq rahat durmamak, bir eyler yapmak. lini dizin rpmaq (vurmaq) hayret etmek, armak, zlmek. lini (ryin) dn qoyaraq emin bir ekilde, gvenerek. lini (llrini) dn qoymaq hrmet, sayg veya memnuniyet ifadesi olarak ellerini gsne koyarak eilmek. lini lin vermk kavuturmak, grtrmek, birletirmek, kavumalann salamak. lini lin vurmamaq 1-i yapmamak, ahmamak. 2-(kz veya kadna) dokunmamak. lini (llrini) lmk el kol hareketi yaparak heyecanla konumak. lini tyini kmk elini eteini kesmek, herhangi bir eyle ilikisini, bam kesmek. iini linin stne qoymaq hibir i yapmamak, bo bo oturmak. lini faraat qoy! ellerine hkim ol! elini ek! lini gtr zn yu olnp kalan budur, bundan baka yoktur. lini gznn stn qoymaq bu hareketle kendinden istenen bir ii memnuni-

227

yetle yapacama sz verdiini, yapmaya lini sxmaq toklamk ve rnerrinuniyet hissini belirrmek iin elini skmak. hazr olduunu bildirmek lini hra ucad ora qoy istediin yere lini (llrini) trpdbilmmk ellerini bile kmldatamamak, hibir ey yapamaikyet et. lini isti sudan soyuq suya vurmamaq 1 - mak. bir i yapfnamak, rahatm bozmamak, s- lini tulamaq eli ile bir eyi veya bir taraknt ekmemek, kendini rahatsz edecek f gstermek, elini uzatmak. ileri yapmamak, rahat yerinde olmak. 2- lini tutmaq 1-birine engel olmak. 2-birine maddi durumu iyi ohnak, kendi yerine yardm etmek. hizmeti altrmak. lini uzatsan atar ok yakn yer iin lini i salmaq 1-i yapmaya balamak. 2- kullanlr. sohbet ederken el akas yapmak. lini uzatmaq elini uzatmak, yardm etlini ksmk 1-bir eyden mahrum etmek, mek, yardmc olmak. bir kimsenin bir eye krmasna, parmak lini zmk midini kesmek. 1-meyus uzatmasma son vermek. 2-midini kesmek, olmak, artk beklememelc. 2-unutmak, vazvazgemek. gemek. lini kol kosa atmaq aresizlikten dolay linin aitmda elinin altmda. 1her eye ynelmek, her eyden medet um- kontrlnde, hkimiyetinde. 2-ykmmda, mak. elinin ulat yerde. lihi qabaa vermk l-engel olmak. 2- linin altnda dolanmaq hizmet etmek. problem karmak, kar gelrriek. linin altmda olnaq elinin altmda lmak, lini (llrini) qaldr! ellerini kaldr! tes- birinin hkm altmd olmak, birine bah lim l! olmak. lini qana batrmaq elini kana bulamak, linin barn yemmk elinin eineini, birini ldrmek. kazancm yememek. lini qolunu tovlaya tovlaya glmk elini li'nin brkn (papan) Vli'nin, kolunu sallaya sallaya gelmek, gelirken Vli'nin brkn (papam) li'nin bahibir ey getirmemek. na qoymaq Ali'nin klahn Veli'ye, lini qoy dn mni bala ben ettim Veli'riin klahm Ali'ye giydirniek, sermasen etme, ben ktlk ettim ancak sen b- yesi olmd hlde birinden ldm telciyklk et beni affet. ne, tekinden aldn berikine vererelc iini lini qulann dibin qoymaq belirli bir yrtp kazan elde etmelc. ahenkle ark, trk sylemek. linin dal qabam tanmr beceriksizin, lini oxumaq kar tarafn niyetini aril- unutkanm biridir. mak, srrm bilmek. linin daln yer qoymaq 1-teslim ol... lini pr! ... ellerinden per! mak, yenildiini itiraf etmek. 2-kendine tbi etmek, yenmek. ...bekliyor! ...yapabilirsin! lihi zg cibind qzdrmaq yankesicililc linin duzu yoxdr emei, liyakati gerei gibi deerlendirilrrieyen kimseler iih kuletmek, birinin parasn yrtmek. lini znd saxla! "ilime, stama, el lanhr. hareketi yapma, yaparsan cevabm alrsm" linin duzunu dadmaq yeteneini, becerisini anlamak. anlammda. lini znd saxlamaq vurmak iin kl- linih ii gicim k . elinin ii lcanmalc. drd eline hkim olmak, darbe vurma- linin ii kimi bilmk (tanmaq) olc iyi bilmel, en ince detayma kadar bilgi sahibi mak. lini znd saxlamamaq darbe vurmak ohnak. iinin qbama l qoynaq ne gemek, iin lcaldrd elini indirmek, vurmk. lini saxlamaq yapt ii durdurmalc, stn olmak. durmak. 228

linin sa solunu bilmmk beceriksiz olmak, ebleh olmak. linin suyu kuvveti, gc, zulm. linin suyu olmamaq hibir i yapamamak, beceriksiz olmak. linin suyunu dadmaq (imk) 1-birinden faydalanmak. 2-tokadm yemek. linizi kin! bak. lini k! li'si dli, Vli'si dli, qrlmn hams dli burada aklh bir kimse yok. liuzunluq efmk (eimk) bakasnm mahna, parasna vs. gz dikip, onu eline geirmee ahmak. livi (iini) daa atasan qzla dn! tuttuun altm olsun! bir temenni. liyl verib ayaqlanyla axtarmaq (dalmca getmk) dn verdiyi eyin geri getirilmemesi sebebiyle peine gitmek. liynn qoymu kimi tapmaq eliyle koymu gibi bulmak, bir eyi hi afamadan hemen, kolayca bulmak. lqabna xmaq (getmk) 1-tuvalet ihtiyacn gidermek iin tuvalete gitmek. 2lzmha yapmak. lqap elmk bir ii hemen yapmak, bir eyi en ksa zamanda yapp bitirmek. lqc gstrmk g gsterisinde bulunmak, cn gstermek. llr yuxar! eller yukari! "ellerini kaldrarak teslim ol" anlammda bir emir ifadesi. llrd gzmk ellerde gezmek, ellerde dolamak, elden ele gezmek. llri dalmda 1-ellerini arkasmda kenetlemi, hlde. 2-kasnarak, bbftrlenerek. 3kendinden emin bir ekilde. llri gyd olmaq dua etmek. liri qzldr mahir bir sta ve santkar iin kullanhr. llri qoynunda qalmaq 1-ok zavalh, zgn duruma dmek. 2-iini yapacak eyleri kaybederek aresiz durumda kalmak, ne yapacan bilmemek. llri rklrind (rklrinin stnd) qalmaq endieli. olmak, bir ey hakkmda endielenmek. llri yanna sallanmaq mahzunlamak, mitsizlie kaplmak, morali bozulmak.

llrim yanma dsn! ellerim yanma gelsin! Allah camm alsm doru sylyorum! llrin anmasn! "elin kolun var olsun" anlamnda yaplan bir iten dolay duyulan memnuniyeti bildiren bir temenni ifadesi. llrin xna qoy kma kna yak. llrini ai qanna boyamaq vurmak, ldrmek. lirin drd grmsin ellerin dert grmesin, Allah raz olsun anlamnda iyi dilek sz. llrini Allah drgah na qaldrmaq (qalxzmaq) Allah yz evirerek ellerini gklere kaldnp ona yalvarmak, bir ey dilemek. ilrini belin qoymaq 1-bir i yaplrken durup ahmamak. 2-hayret iareti olarak ellerini beline dayamak. llrini daraqlamaq parmaklarn birbirine geirmek, kenetlemek. llrini dynlmk ellerinin parmaklarm birbirine geirerek yumrk hline, dm hline getirmek. llrini grmk olmamaq ok sratli, hzh almak. llrini i salmaq 1-elleri ile almaya, bir i yapmaya balamak. 2-elleri ile vurmaya, kavga etmeye balamak. llrini (yuxar) qaldrmaq teslim olmak. llfini (lini) qana boyamaq elini kana bulamak, kaatil olmak, birini ldrmek. llfini lmk ellerini hareket ethrerek konumak, konuurken ellerini oynatmak, el kol hareketi yapmak. llrini yana salmaq ayakta sessizce hareketsiz durmak, kmldamamak. ll bll (vll) elmk (olmaq) kn. birbiriyle greir gibi sanhp uramak, itiip kakmak, oynamak. ll ib vurumaq ok almak, ok zahmet ekmek. ilzinni zbrdn oxumaq (oxutmaq) korkmak, korkutmak, tehdit etmek, tehdit edilmek. lli arxn suyunu bir arxa atmaq bak. min drdn su gtrmk.

229

lli arn quyunun dibin diyirlnmk mk kmk (qoymaq) emek ekmek, karanhm iine yuvarlanmak, byk bir zahmet ekmek, emek sarf etmek. mk vermk emek vermek, bir eyin felketle karlamak. lli ayaql adam becerikli kimse. meydana geimesi iin zenle aimak. lli ayaql getmk izsiz tozsuz kaybolmak. mkda hq etmk 1-birine yardm etmek, lli ayaql itirmk temelli yok etmek, l- yardmc olmak, ibirlii yapmak. 2drmek. ahmak, emek sarf etmek. lli ayaql itmk (yox olmaq) kaybolmak, ml edilmk (olunmaq) yerine getirilyok olrttak. mek, icra edilmek, yaplmak. lli ayaqh raz olmaq tamamen raz ol- ml etmk (elrak) 1-icra etmek, yerine mak, kabul etmek. getirmek, yapmak. 2-by yapmak. lli dilli itmk hibir haber alnamamak, ml yemmk baanlmamak, yaplmakaybolup gitmek. mak. lli pox yiynin iindn birini semk mlbazl q etmk hile ve dalavere ile i dn vs.'de verilen yemee armak iin yapmak, hilekrlk etmek. yazlan adlar arasmdan daha yakn hisse- ml glmk 1-meydana gelmek, ortaya dilen birini seerek deer vermek. kmak, domak, tremek, olunak. 2lli trpnmk bak. diri trpnmk. mmkn ^olmak, hayata gemek. 3lovgl basmaq ate yakmak. imanlamak, iyilemek, durumu dzelltmn olmaq tokalamak, birbirinin elini mek, sal yerine gelmek. skmak. ml gtirmk 1-yapmak, yerine getirlvallah qopartmaq banp armak, mek, icra etmek. 2-meydana gehrmek, hayknp grlt koparmk. oluturfnak. lvallah salmaq banp ararak kark- mli ayana cidar olmaq yapt iin lk meydana getirmek. cezasm ekmek, kt sonucuyla karlalvida etmk (elmk) elveda etmek. 1- mak. grp ayrlmak, vedalamak. 2- mli azmaq 1-durumu ktlemek, gittikterketmek, kaybetmek, daimi olarak ayrl- e bozulmak, iyice azmak. 2-yoldan kmak. mak, kendini kaybetmek. lyt elmk dnp tammak, dnp mli bam yemk yapt hata veya sertamarak bir karara vannak. giledii davran yznden hayatn kaymant almaq bir eyi geici olarak kl- betmek. lanmak iin almak. mli bana dm k yapt ey kendine mant qoymaq bir eyi inanp gvendii ktlk olarak yansmak. mli zn glmk yapt iyiliklerin birine geici olarak brakmak, vermek. mant saxiamaq bakasmm malm, para- karhm gmek. mlli bal dan! dzgn konu! kaba sm vs. geici olarak saklamak. mant vermk emanet vermek, geici konuma! gzel laflar et! anlmnda bir olarak lcullanmas iin birine bir ey ver- uyan ifadesi. mlli bal dinclmk gzel bir ekilde mek. mant bnd olmaq verdii sz tutmak. dinlenmek. mant xyant elmk emanete ihanet mlli bal yrnmk iyi renmek. etmek, emanet olarak braklan eyi titiz- mlli bal saalmaq tamamen iyilemek. likle korumamak. mlli dammaq dzgn konumak, iyi mckdn ksmk artk anne st yedir- konumak, gzel konumak. mlli il mk gzel ahmk, lyknca memek, stten kesmek. mcyini tndir salmaq yatanektan a- ahmak, aba harcamak. mili qulaq asmaq iyi dinlemek, dikkatlamak, haykrarak alamak. lice dinlemek. mdn dm k eskiyip yrpranmak. 230

myi (myim) gzndn glsin! beddu- mzik smy henz gelimemi kemik a, kargma ifdesi. (bebekler iin kullanlr). myi bada getmk (lind qalmaq, nam elmk kl. ba olarak vermek, itmk, zay oimaq, zaya getmk) zahmeti vermelc. boa gitmek, verdii emein karhm ncam akmk (etmk) bitmesine, halgrememek. ledilmesine yardm etmek, k yolu bulmyi itik dizi syrq olmaq yerlerde s- mak. rnmek, emekleri heb olmak ve emeinin ncam qlmaq (vermk) sona erdirmek, karlnda hibir ey alamamak. neticelendirmek. myim gzv (gzn) tutsun! emeim ncam tapmaq sona ermek, neticelenmek. gzne dizine dursun! bir iienme ifadesi. ancama qoymaq (salmaq) yoluna koymyim ana sd kimi gzndn glsin! mak, dzene koymak, ayarlamak. bak. myim gzv (gzn) tutsun! ncivnc elmk darmadam etmek, alt st nyindn xeyir grmmk (tapmamaq) etmek. yaptklarndan hayr grmemek. ncivnc olmaq darmadn olmak, dzenmyinin barn yiybilmmk emeinin siz ve tertipsiz hle gelmek. karln alamamak, emeinin meyvesini ndam alm (yanm) bak. ndam n yiyememek. alsn (yansn). min etmk inandrmak, rahatlatmak. andam tklmk bak. ti tklmk. min oimaq emin olmak; tamamen inan- ndam rprmk rperti geirmek, rmak, innp rahat etmek, emin olmak. permek, meden dolay tyleri kabarmir almaq emir almak, talimat almak. mak. nir vermk emir vermek, emretmek, ndamm alsn (yansm)! yatalak hastatalimat vermek. lktan dolay bir yerlerinde yaralar olusun! mirqulu'su xmaq bak. iindn anlammda bir beddua, ilenme, lcargma ifadesi. Qmbrqulu xmaq. mlik kimi beslenmi kuzu gibi, ok gen, andamna lrz dm k (korkudan) titregzel, ahmh. mek, esmek. mr el dalara qar yasn 1-ne huyurur- ndazdn xmaq smr amak, haddini sanz yerine getifilecektir, emrinize ama- amalc. deyim. 2-alay konusu olarak da ayn an- andazy dm k gereken ekle, lye lamda kullanhr, "emredersiniz efendim" inmek. anlmmda. ndazy salmaq gereken lye, ekle f getirmek. mr etmk bir iin yaplmas iin emir nd mnd demk kn. yersiz konumalc, vermek, emretmek. ileri geri konumak. mr qulu emir kulu, verilen emirleri yerine andr dndr elmak kn. alt st etrrft.jj.getiren kimse. aramak, aratrmak, bakmak. mr vermk 1-emir vermek. 2-emirname ndrqalib elmak kn. bandan savmak, yazmak, yaymlamak, iln etmek, tayin def etmek, savuturmak. emri yazmak. andrqlib olmaq kar karya gelmek, mraziya glmk 1-bymek, bul arast gelmek, karlamak. na ermek. 2-yetimek, olgunlamak (mey'ndi kmk (etmk) endie etmek, ve). ^ rahatsz olmak, endielenmek, strap ekmrdn xmaq emre uymamaJc -tbr'olmek, kayglanmak. mamak, emre ita^LeJraemeicr'^ mrin girmak emrine girmek, bir kimse- ndi oyandrmaq endie uyandrmak, rahatszha, kaygya, tela sebep olmak, nin buyruu altma girmek. mrin vermk hkimiyetine vermek, korku, endie yaratmak.
r

emrine amade etmek.

231

ndiy dmk bak. ndi kmk (etmk). ndi y salmaq rahatsz etmek, endieye dnnek. ng vermk ok konumak, gevezelik etmek. ngl xarmaq (xartmaq, elmk, etmk, trtmk) engel karmak, zorluk karmak, mni olmak, geciktirmek. ngl xmaq 1-mklat kmak, zorluk kmak. 2-karkhk kmak. ngl olmaq engel olmak, bir eyin neticelenmesine, yaplmasna engel olmak, brakmamak, zorluk kannak, mklat karmak. ngl dm k zor duruma dmek; kt, holanlmayan, beenilmeen, istenmeyen bir i yapmak veya yapmaya kalkmak. ngl salmaq zor duruma drmek, kt, irkin, holanlmayan bir ie kartrmak, bulatrmak. ngli xmaq kusuru ortaya kmak, eksii anlalmak. ngi ngin kemk avurtlar birbirine gemek, ok zayflamak. ngi qadaxsz enesi dk, sr saklamasn bilmeyen. ngi qfllanmaq enesi kilitlennek, heyecandan, korkudan vs. konuamamak. ngi qzmaq ok konumak, gevezelik etmek, bo konumak. ngin kmk 1-enesine vurmak. 2hakaret ederek susturmak. ngin diryim! k. kfr anlamnda bir ifade. ngin vermk bak. ngi qzmaq. ngini balamaq enesini kapamak, susmk. ngini zmk dvmek, dayak atmalc, suratn datmak. ngini yormaq enesini yormak, bouna konumak. nginin altna salmaq birisinin kar^da ok konumak, ona konuma frsat vermemek. ngldyn dm k karmakark olmak, zlemeyecek derecede kanmak, dm dm olmak.

nSv balamaq dalak hastahma yakalanmak. : ns dammaq birinin ardmca knumak, \ ntr mki vermk strap vermek, bana j dert amak. J ntiqfru luq elmk kendini yeni vel dikkate deer haberleri biien birisi gibi! gstermek, bilgilik taslamaya kalkmak. nzli balqaba beceriksiz (kimse). nzli oynamaq saa sola kotunnak. ppk olub gy kilmk (umaq) yok olmak, kaybolmak. r kmk damtma yoluyla gzel koku elde etmek. r dey dey rimk kocaya gidememek,, evlenememek, evde kalmak. r deyib rimk bak. r dey dey rimkf r zn hsrt qalmaq 1-kocas herhangi bir sebeple uzun mddet uzaklarda kalmak. 2-kocas evine uramamak, rastd qaimaq zor durunda kalriak. rd olmaq kocada olmak, evli olmak. rdmli olmaq 1-liyakatli ve terbiyeli ol* mak. 2-alkan olmak, becerikli olmak. rdn yarmaq ei, kocas iyi insan olmak, mutlu bir hayat olmak. reyi elmk geici olarak alnak, geri vermek zere almak. r getmk ere gitfnek, (kz, kadm) kcaya varmak, nikhlanmak, evlenmek.. r getmrik, bxt aarq emei biz harcanz, faydasm bakalar grr. . r vermak ere vermek, kocaya vermek, kendi kzn, kardeini vs. kocaya vermek, birisiyle evlenmesine rza gstermek. rv etmk budamak, dallarn kesmek, etrafm temizlemek. rzn dm k vaktinden ge olgunlamak. rgn olmaq ergen olmak, evlenme ama ermek, yetimek. ari lmk kocas lmek. r H ^ n gn gtirmk kocas stne kuma g e t i m i e f c ri zn glmmk kbcas Icendisini istememek, kocas ile aralar iyi olmamak. riyini (rikini) zmk naz satmak, cilve yapmak, nazlanmak. 232

riklri yeyib yoncalar ayaqlamaq kendi rz etmk (elmk) arz etmek. 1menfaatine olan bir eyi yaparken bakala- bildirmek, anlatmak, ifade etmek. 2-takdim rna zarar vermek. etmek, sunmak. rindn boanmaq kocasmdan boamnak, rz olsun ... aka bildiriyorum ki, grayrlmak. ne takdim ediyorum ki...(hrmetle ifade rindn rlik grmmk kocas kocahk etme, takdim etme). grevini yapamamak veya yaprnamak. rz qlmaq bildirmek, anlatmak, ilde rindiyindn Ermni'y day deyir ok etmek. tembel ve uyuuk kimseler iin sylenir. rzdn smaya qdr yerden ge kadar, rit doramaq (ksmk) bir ii yapmak yer ile gk aras kadar. iin gizlice hazrhk yapmak, dolap evir- sartd qalmaq esaret altmda kalmak, mek. uzun sre esir yaamak. riyib p (mum) olmaq bak. riyib p sartd yaamaq esir olmak. (muma, ama) dnmk. sartdn qurtarmaq esaretten kurtulmek, riyib p (muma, ama) dnmk hasta- bamszhma kavumak. lk vs'den dolay ok zayflamak. sart dm k esarete dmek, esir olriyib yer girmk utancndan yere gir- mak, mek, ok utanmak, mahcup olmak. sas almaq (gtrmk) bir temel gibi, rk elmk (etmk) ayn mnasebet icab esas gibi kabul etmek, esas olarak almak. birini kendine yakn bilip dostcasma bir ey sas etmk (elmk) esas, temel kabul sylemek, bir hareket yapmak, naz ge- enek, temel ennek. mek. sas kimi qbul edilmk temel kabul erkan ksmk dayak atmak, dvmek. dilmek. rki atmaq (yetmk) bak. rk elmk sas kimi qbui etmk temel almak. (etmk). sas tutmaq esas, temel kabul etmek. rki oimaq birine naz gemek, ummak. sas vermk eline bir delil vermek. rman kmk gelimek, bymek. sas qoyulmaq 1-tesis edilmek, temeli royun almaq sabunla vs. ykanm ama- atlmak. 2-balanmak. r temiz suyla arndrmak. sas olmamaq esas oimamak, yalan olrsy atdrmaq (yetirmk) bytmek, mak, ash astan olmamak. yetitirmek. sas na qdr tamamen, bsbtn, temelrsy atmaq (glmak) 1-ortaya kmak, den meydana gelmek. 2-bymek, olgunla- sas nda durmaq bak. asasm tkil mak, bamsz hayat srmee'balamak. etmk. rsy atmamaq byyp geliememek, sas n qoymaq 1-temelini atmak. 2istenen seviyeye gelememek. kurmak, tesis etmek. _ rsin boaz 1-uzun ve zayf kimse. 2-kaba sas n tkil etn k bir eyin kayna, saba laflar eden, edebe aykr szler sarf onun meydana gelmesinin asl sebebi oleden. mak. rsini zg tndirind oynatmaq onun sass z id etmk haksz olarak bir eyi ele geirmek. bunun malm izinsiz almak. rsinl qazyb xarmaq eziyetle, g- sbi danmaq sinirli konumak. sbi olmaq asabi olmak, sinirli olmak. lkle karmak, uzaklatrmak. sblri il oynamaq siniiendirmek, sirsiz qalmaq kocasz kalmak. r blond olmaq (dayanmaq, dayaq nirlenmesine sebep olmak. olmaq, qaixnjaq, ucalmaq) ykselmek, sblrin tsir etmak (toxunmaq) bak. sablri i oynamaq. gklere kmak, gkiers ykseimek.. ar ixmaq (ssi, nalsi, fryadt) yksek^^ sesle alamak, feryat figan etmek. 233

sblrini korlamaq (oyntmaq, skik gun gy sgiy dylsn kt yerindn oynatmaq) ok sinirlendirmek, gnlerle karlamayasn, skmt ekmeye- . hiddetlendirmek. sin. sr elmk (etmk) etki etmek, tesir et- skik olma (olmayasan, olmayasnz) mek. eksilc olma, sa ol, var ol, salk, afyet, sr lamt qaimamaq hibir izi kalma- shhatte olma arzusu bildiren bir ifade. mak, etkisi kaybolmak. skik olmaq 1-az olmak, noksan olmalc. 2sr qaimamaq eser kalmamak, hibir alalarak yaamak, onursuz olmak. belirti veya iz kahnamak. skik olmamaq her zaman var olmak, sri glmk kn. ate dtkten sonra, eksik olmamak, her zaman bulunmak. hafife ve lcsa bir zaman titremek. skik satmaq bir eyi az, noksan satmak. sgr aparmaq askere gtrmek. skik tutmaq kmsemek. sgr dm k (getmk, gtrlmk) as- skiklik gtirmk alaltmak, itibarm, nlzunu krmak, ban aa etmek. kere gtrlmek, silah altna arlmak. sgr ymaq askerlik zaman gelenleri skikliy dm k yoksullamak, falcirlemek. askere gtrmek, seferberlie gtrmek. sgisi ttsl (yanq) olmaq ad lctye skisi tstl (yanq) olmaq 1krnak, ad kt bir ekilde mehur olmak. davranlarf pheli olmak. 2-nceden bir sim sim smk tir tir titremek. konuda ad kmak. sir almaq (tutmaq) esir almalc, esir et- skiyini doldurmaq (tamamlamaq) yetmek. meyen ksm, hisseyi ilve ederek doldursir olmaq 1-hrriyetten mahrum olmak. mak, tamamlamalc. 2-tamamen tbi olmak. sl zn gstrmk asl simasm gstersir yesir elmk kn. esir etmek, meftun mek. etmek, esirlik derecesinde kendine bala- sli yox asl yok, asl olmayan, kk, asamak. leti, hviyeti olmayan. ... siri olmaq ... esiri olmak, ... dkn kbar olmaq kl. gz ya dkmelc, ok olmak, ... mptels olmak. alamak. ski hamam, ski tas eski hamam, eski olmaq endieye kaplmak. tas, hibir ey deimemi, her ey eslci t asmaq piirmek iin eti kazanda atein halindedir, her ey yerli yerinde kalmtr zerine koymak ("asmalc" sz gebe hayat sren Trk boylarnn. yaklan ate anlammda. ski qap, ski daban bak. ski hamam, zerinde lcurulan ayakl atma adlanan dzenee, yukardan balanan zincir veya ski tas. skik kmk eksik tartmak, normal tart- ipe, kulpundan taklan kazanm ate zerine sarktlmasndan, yani asbnasndan geldan az tartmak, tartda hile yapmak. skik xarmaq eksik karmak, belirli mektedir, bu sz Azerbaycan Trklerinin olan miktardan daha az hesap etmek, - en eski kltr deerimiz olan bir olay canl hayatta deyimle nasl zinde tuttuklann karmak. skik xmaq (glmk) eksik kmak, ispat etmektedir). belirli lden miktardan veya tahmin edi- t balamaq et balamalc. 1-imanlamak. lenden daha az kmak, daha az olduu 2-yara iyilemek. t basmaq ok imanlamak, yalanmlc. ortaya kmak. skik deyil daimi olarak vardr, her zaman t da elmk lp bimek, lcrnjzarrn hesaplamak. mevcuttur, bulunur anlammda. skik etmk (elmk) 1-azaltmak. 2- t drnaqdan ayrlmaz et traalctan ayrlmaz, ykm akrabalar arasmdaki ba kolay kesmek, ara vermek, devam ettirmemek. skik etmmk eksik etmemek, eli altmda' " kolay kopmaz. bulundurmak. 234

t dymk eti kk kk doramak veya toktnakla ta zerinde dvmek. t glmk et balamak, vcudun yaralanm herhangi bir yerindeki yarann zeri etle kaplanmak, iyemek, yaras kapanmak. t gtirmk et balamak, yara iyilemek. t govduuna girmk normal olmayan bir eyi, normalmi gibi kabul etmek. t torbas ebleh, beceriksiz, aklsz. t tkmk 1-ok zayflamak, sskalamak. 2- ok utanmak, ok mahcup olmak. t tutmaq et tutmak, yalanmak, semizmek, imanlamak. t rpdn tehlikeli,. korku uyandran, rperhci. t ya iind bymk refah ve zenginlik iinde bymek. ta etmk (elmk) balamak. talt basmaq atalet basmak, tembellik basmak, almaya, hareket etfneye hevesi olmamak. tda etmk arhm gz karan lmek. tdn pr kmk 1-yan yana dizilerek bir yeri kesmek, engel oluturmak. 2izdiham oluup seyre dalmak. tdn dm k zayflamak. tdn qandan oimaq ok zayflamak. t baxma, dona baxma, iindki cana bax zarfa deil, mazrufa baklr. bir kimsenin ahsiyetinin, insanhmn nemli olduunu vurgulayan bir ifade. t cana dolmaq (glmk) biraz kendini toparlamak, iyilemek, imanlamak (genelde hasta veya ok zayflam insanlar iin sylenir). t cana (qana) gtirmk biraz imahlatmak, semizletmek. t dolmaq (glmk) semizmek, imanlamak. t dnmk ok imanlamak, yalanmak, hrekef kabiliyetini kaybetmek, kmdayarriaz hle gelmek. t gtirmk imanlatmak. t qana dolmaq semizmek, imanlamak. t pul vermyib kftriin yeksin qapmaq bir eye hibir katks olmad hlde en iyi ekilde faydalanmak istemek.

tk altdan trmk 1-gizlice, kimse grmeden vermek. 2-unutmak, ataldan kmak. tkd da saxlamaq kavgaya, dve hazr olmak. tkdn keirmk yakn bilmek, mahrefn bilmek. tyi ar namuslu, namusuna dkn, temiz. tyi (tyini) bana atmaq hayaszea davranmak, rezalet karmak, hayaszcasna barp armak. tyi belind etei belinde, ok ahkan kadnlar iin kullanlan bir ifade. tyi belind olmaq etei belinde olmak, ie hazr olmak. tyi byklr linddir kin. days olan kimseler iin sylenir. tyi l vermmk 1-frsat karmamak. 2-yakay ele vennemek, yakalanmamak. tyi parldamaq, qarn quruldamaq grn iyi, ancak maddi vaziyeti ok kt lan insanlar iin kullamlr. tyi tozlu fakir fukara, yolcsul kimse. tyin (tyini) basdrmaq bir elbisenin vs. eteini dikmek. tyin ilrd qalsn! mutlu ohnayasm! mutluluk yz gnneyesin! hep skmt iinde yaayasm! bir ilenme. tyin (tyindn) tutmaq yalvarmak, korunma istemek, snmak. tyind namaz qlmaq olar kin. pek temiz ve drst olmayan kimseler iin kullanr. tyindki da tkmk eteindeki ta dkmek, inadmdan vazgemek, yola gelmek. tyindn kmk uyarmak, bir konuda uyank olmasm salamak. tyindn l kmk yakasm brakmak, vazgemek. tyindn pmk yalvarmak, ricada bulunmak. tyind tutmaq yardm istemek, yardm beklemek. tyindn yapmaq eteinden yapmak, yapp kopmamak, bir eyi yapmasn istemek ve vazgememek.

235

tyin balayb saxlamaq hibir tarafa brakmamak, gznn nnden ayrmamak. tyin rk qoymaq 1-ban belya sokmak. 2-birine ekmek kaps olmak. tyin dm k (sarlmaq) eteine dmek, yalvarmak, yakarmak. tyin uaq qoymaq gayri meru iliki ile hamile brakmak. tyini at dalna, gr haran grsnir yaptn i sana da, ailene de zarar veriyor. tyini buraxmaq vazgemek, brakmak, peini brakmak, yakasm brakmak. tyini kmk nne gemek, kar gelmek, brakmamak. tyini rpb durmaq olmasn bekledii bir iten midini kesmek. tyini ldn buraxmamaq (qoymamaq) iini yaptrmak iin yakasm brakmamak, bkkmlk vermek, usandrmak. ti ac adam krc kimse. ti aclq elmk krc davranmak, etrafndakileri azarlamak, zmek. ti budu yerind olmaq eti budu yerinde olmak, dolgun olmak, tombul olmak. ti imim k 1-irenmek, tiksinmek. 2rpermek. ti drisindn xmaq bak. ti drisin smamaq. ti drisin smamaq ok imanlamak. ti drnaqdan ayrmaq ok yakn olan insanlan birbirinden ayrmak. ti tindn, qan qanndan ayn kkten, ayn soydan; evlat. ti piiy vermk cinsl tecavze uramak. ti snin, smy mnim "eti senin, kemii benim", zellikle bir eyler renmesi iin bir ocuun retmene veya ustaya teslim edilmesi esnasnda, eitin veya gereken bilgiyi kapmas iin her yolu ocuk zerinde deneyebileceini, ona son derece gvendiini bildiren bir ifade. ti irin cana yakm, sevimli. ti tklmk 1-zayflamak. 2-liyakatsiz, edebe aykn bir hareket vs. karsnda kendinde mahcubiyet hissetmek, ok utanmak. 3-nefret etmek, irenmek.

!
ti rprmk (rp m k) korkudan, rkmeden vs'den dolay tyleri diken diker olmak, rpermek. ti zdn ksmk birine hakaret, hakszlil ederek aradaki ilikiyi bozmak, krmak. timi (timizi) tkm! utandrma! mahcg etne! yzmz kzartma! timi yes d smym (smynii); \ l atmaz ne yaparsa yapsn en son and dostun veya akrabalann birbirine sahip ktn bildiren bir ifade. tin tklsn! 1-utanmay gerektiren bir davran yapanlara sylenen ve memnuniyetsizlii bildiren, "yaptndan utan! yzn kzarsn! kendine. gel!" anlammda bir j ifade. 2-"mahvolasn, yok olasm" anlamm | dabir ilenme ifadesi. tindn -t ksmk etinden et koparmak, son derece byk strap vermek, ac vermek. tindn ksmk bir eyi hi de istemeden> mecburiyet karsmda vemek. tin qanna kemk kanna ilemek, kklemek. tin yerikimk 1-hi holanmamak, grmek bile istememek. 2-kanma susamak, , intikam almak istemek. tini aacan (aqcan), qanm qaacan (qaqcan) elmk ldrmek, katletmek. tini aq, gnn qaq elmk strap vermek, ok rahatsz etmek, zulmetmek, ok eziyet vermek. tini didmk (ksmk) ok eziyet etmek, rahatsz etmek. tini qiym (i ) kmk ok eziyet etmek, ikence vermek, ikence yapmak tini i taxb tndir tutmaq eziyet etmek, ikence vermek. tini tkmk sz veya davran ile birini son derece mahcup enek. tini yeyib smyn daramaq (dayanmaq) mahvetmek, neyi varsa soyup soana evirmek, varm younu elinden almak, elinde avucunda ne varsa tketmek. tini yeyib smyn atmamaq istemese de, sevmese de, desteklemese d son noktada akrabasna, yaknma sahip lanak.
1

236

tir samaq (spmk, yaymaq) gzel vyldn xira (axirina) kimi batan baa, koku yaymak, samak. - - -"~~~ hepsi, tamam. t! drnaq arasna girmk birbirine ok vvlki fikrind qalmaq dediinden dnyakn olan adamiarn iine karmak, ara- memek. lanna girmek. yan etmk (elmk) bildiraiek, kiatl drnaq kimi birbiriyle ok yakm al- mak. kas, ba, samimiyeti olan. yan olmaq ayan olmak, belli olmak, aitl drnaq olmaq birbiriyle ok ykn kar olmalc, ortaya kmak, belirmek, bilinmek. alka, saminiyet,"ba olmak. trafa xbr vermk her tarafa haber bil- yani srtd ( kild) gstererek, gredirmek. rek, mahede ederek. trafda ss ky salmaq brp armak, ydi mn dydi artk benim oldu, elime grlt koparmak. geti ve benim oldu. trafmda frlanmaq (hrlnmk) etrfm- yi y olmaq kn. eilip bklmek, ei da dnmek, vazgememek, skz gibi ya- hle gelmek. pmak; bama pervane olmak. yl ic olmaq birinin btn emirlerine trafn almaq (hat etmk, sarmaq, tbi olink, elinde oyuncak olmak. tutmaq) evirmek, muhasara etmek, ev- yhi parldar, qarn quruldar d kalayl relemek, etrafm sarmak. ii alayl, aslnda yoksul olup kendini zentri qamq kokusu gitmek. ginmi gibi gsteren. vdk (vdkd) qalmaq (hayvan) srt ynind (ynin) yax oturmamaq zerist derek kalkamamak, ylece kalmak. ne turmamak, elbise zerine tam oturmavdy dm k (hayvan) 1-srrt st d- mak, ls uygun olmamak. p kalkamamak. 2-srt st dp kalka- ynin biilmk stne oturmak, yalcmayarak lmek. mak. vin vln danmaq yersiz konu- ynin bimk elbiseyi tam uydurmak, vcduna oturtmak, kahbma uydurmak. mak, bo laflar etmek. ynin kmk srtna geirmelc, giymek. vz almaq intikam almak, almak. vz etmk (elmk) 1-yerini tutabihnek, yri (gzl) baxmaq eri. gzle bakmak, karlayabilmek. 2-ardmca gelmek, yerini eri balanalc. 1-gznn yan tarafyla baktutmak. 3-deitirmek. 4-geici olarak ye- malc, a bakmalc. 2-kt niyetle, kzgm veya kinli, hiddetli bir elcilde bakmalc. rini tutmak, onun grevini yapmak. yri buynuz gstrmk iini aksatmak, vz vz elmk hesapiamalc, emek. (birinin) iinin dzenli gitmesine engel vz vz olmaq demek. olmalc. vz olmaq eit olmak, uygun olmak. yri danmaq dru konumamak, samivzi olmamaq ei ve benzeri olmamak. vzini almaq intikamm almak, cn rni konumamak, hile yapmak, dalaverecilik yapmak. almak. vzini xmaq 1 -intikamm, cn almk. yri yri baxmaq lct kt bakmak, ters ters balcmak. 2-karhm venrelc. vgnd dolanmaq babo dolamalc, yfi getmk 1-dalaverecililc, sahtekrlk, aylakhk etmelc, herhangi bir ile megul hilekrhlc yolunu tutmak. doru yolda yrmemek. 2-aldatmak, vefaszhlc etmelc. olmamalc. vny xmaq le zeri yemek yri grmk kt gzle gnnelc, holanmayaca bir tarzda grmek. istirahatine kmalc. vvl badan ilk olarak, nce, her eyden yri gz nazarnm kt olduuna inanlan adamm gz. evvel. vv! dflrd ilk zamanlarda, ilkei zamanlarda, ok esklerde. 237
:

yri gzg 1-doru gstejrmeyen ayna, zib suyun xartmaq ok skitrmalc,, hatal gsteren ayn. 2- bir eyin tahnf~ -r-ahatsz etmek. olunmu yansmas. zik zik emk (etmk) 1-tamamen ez* yri i dalavere, hile, eytanhk. mek, her trafm ezmek. 2-krmak, para yri oturaq (oturub), dz danaq eri para etmek. oturup doru konualm, birbirimize kzsk zik zik olmaq 1-tamamen ezilmek. 2da, birbirimizi krsak da, hakikati olduu krlmak, para para olmak. gibi syleyelim. ziiib bzlmk 1 -krtmak, nazlanmak. 2yri oturub (doru) dz danmaq eri utanmak, utanga davranmak. oturup doru konumak, doru konumak, zilip bzmlnmk nazlanmak, naz etgerei sylemek. mek, cilvelenmek. yri yr baxmaq memnuniyetsiz, ho- zim zim zilmk 1-bak. zim zim nutsuz, asabi veya pheli gzle, nazarla olmaq. 2- nazlanmak, krtmak, cilvelenbakmak. mek, naz satmak. yri yolla getmk kt yolla gitmek. zim zim olmaq tamamen ezilmek, ezik yriyi yrilib kl gy sovrulmaq fel- ezik olmak, para para olmak. kete maruz kalmak, her eyini kaybetmek. zimt etmk (eylmk) yola koyulmak, yya lq etmk (elmk) ayyahk etmek, gitmee rjalamak. iy- iretle megul olmak, durmadan i- ziyyt kdirmk eziyet ektirmek, azap mek. ektirmek, eziyet ekmesine sebep olmak, za saxlamaq yas tutmak, matem tutmak. eziyet etmek. zab (zab ziyyt) kmk azap ekmek, ziyyt kmk eziyet ekmek, azap, seziyet ekmek, strap ekmek, dert ek- knt, meakkat ekmek, straba maruz mek. kalmak, zahmet ekmek, ok almak, zab ziyyt kmysn skmt ekmeye- yorucu ile uramak. ziyyt etmk (emk, vermk) eziyet sin. zab grmk 1-azap grmek, eziyet ek- etmek, ok rahatsz etmek, incitmek, strap mek, strap ekmek, dert ekmek. 2- vermek. cezalandrlmak. ziyyt olmaq eziyete, azaba, straba, zab mlaiksi . e, zevce. zahmete, zorlua sebep olmak. zab vermk (etmk) azap vermek, eziyet ziyyt olmazsa rica anlammda. vermek, cefa, strap skm vermek, iken- ziyyt vermk eziyet vermek, sknt ce vermek, rahatsz etmek. vermek, cann yakmak. zaba salmaq straba drmek, eziyet ziyytdn qurtarmaq 1-skntdan kurekmesine sebep olmak. tulmak, rahatlamak. 2-birini skntdan zabdan qurtarmaq ikenceden kurtar- kurtarmak. mak, skmtdan kurtarmak. ziyyt dzmk (qatlamaq) eziyete zan vermk ezan okumak. tahamml etmek. zbr bilmk ezbere bilmek, ok iyi bil- ziyyt dm k skmtya dmek. mek. ziyyt salmaq rahatsz etmek, zahmet zbr elyib cibin qoymaq bak. zbr vermek, eziyet ekmesine sebep olmak. etmk (eimk). ziyyti dymk (toxunmaq) zarart dozbr etmk (elmk) ezber etmek, ez- kunmak, zarar vermek, rahatszh dokunberiemek, okuduu veya duyduu bir eyi mak. ziyyti olmaq eziyet vermek, rahatsz ayn ekilde hafzada tutmak. zl badan (gnd) en nceden, ta batan etmek. beri, oktan, yarathtan beri. ziyytin dymz deersiz ey. zfana getmk lmek, bou bouna eanmdan olmak.

238

ziyytini" yer vurmaq 1-emefni hi etmek. 2-birinin yapt ie gereken deeri vermemek. . ziz ban n birini inandrmak iin yemin ifadesi olarak kullanhr. ziz xlf olasan anne ve babanm en sevgili evlad olasn anlammda bir ocua veya gence yapt gzel davrantan dolay sylenen alk ve temenni ifadesi. ziz olasan! 1-teekkr ifadesi. 2-nazik bir hal hatr sormaya kar nazike verilen cevap. ziz oimaq 1-az bulunduu, zor bulunduu iin kymetli, deerli olmak, kutsal bir ey gibi kabul edilmek. 2-deer verilmek, hrmet edilmek, sayg gsterilmek. ziz tutmaq 1-ok sevmek hrmet etmek, deer vermek. 2-hrmet gstermek. zizi zray i olmaq en sevdii kimse tarafndan bilerek veya bilmeyerek vurulmak. zizlrinin yanma getmk . lmek, vefat etmek. zl etmk (elmk) iten karmak, vazifesine son vermek. zm etmk (qlmaq) 1-es. belirli bir kararla ve gaye ile yola kmk, bir hedefe doru yrmek. 2-karar vermek, niyet etmek. zmindn dnmk kararndan dnmek, niyetinden vazgemek, dncesinden vazgemek. zmini toplamaq bir eyi yapmak, hayata geirmek iin kesin karara varmak, iradesini toplamak, kendine hkim olmak. zrayil aparsn! Azrail canm alsm! bir ilenme ifadesi. zrayl H lb yaxa olmaq ar hastahk geirmek. zrayl il pasur oynayrdm hastalanmtm, hasta yatryordum. zrayl kimi bann stn almaq bak. zrayl kimi atmaq (yetim k). zrayl kimi atmaq (yetim k) anmda varmak, ulamak, olaya mdahlle etmek. zrayl kimindi kavgae ve korkun kimsedir. zrayl qapm tanmasn uzun mrl olasn.

zrayfl' can "borcu oimaq AzraiPe can borcu olmak. 1-leceini kabul etmek. 2kimseye borcu kalmamak. zrayil' ~^iii ~v^nnmT.k -^lme--J^ gelmek. zrayil' can vermz ok cimridir. zrayil' pay aparmaq lm yakn olmak. zray l' qonaq armaq lme doru gitmek, hayatn riske etmek, tehlikeli ilerle uramak. zray l'm lindn qurtarmaq (xilas olmaq) Azrail'in elinden kurtulmak, lmden dnmek, lmden kurtulmak. zray l cngsi iri csseli, kaba saba ve ok gl kimse. zray l tk var rknt ve korku uyandran insan veya varlk. zray l il lbyaxa olmaq ar hastalk geirmek. zray l il pasor oynamaq bak. zray il tbyaxa olmaq. zray i'ia burun buruna glmk Azrail ile burun buruna gelmek, lmle kar karya gelmek. zrayd'la iling aac oynamaq . atele oynamak, tehlikeye almak. zvay kimi ok ac, tad kt. zvay tuluu 1-sinirli, sert karakterli, knc. 2-kt karakterli, zc mizah ocuk. '

239

fal amaq bak. fala baxmaq. fda etmk (qilrnaq) feda etmek, cann fal xartmaq kavun veya karpuzun tadn kurban simek, kendini feda etrnek, cann j renmek iin bir dilim kesmek. -ver_rek. j -&$%rbxmq bakla, ayna, nohut, su, kitap fda olmaq feda olmk, kendini feda et- I vs'ye bakarak gelecekten veya gemiten mek, canm vermek, mahvolmak. } haber vermek, fala bakmak. fda olsun feda olsun, urunda yok olsun! falna baxdrmaq falcya gitmek, fahna fda olum kurban (kurbann) olaym anla- ; baktrmak. mmda (sevgi, yalvar ifadesi). fantan vurmaq dolup tamk, durmadan fai etmk feryat etmek, inlemek, figan artmak. etmek. faraat etmk (elmk) her eyi yerli fhm etmk (qlmaq) anlamak, idrak etyerine koymak, rahatlamak. mek. faraat oturmaq rahat durmak, hareket fhmini Allah lindn alsn Allah akln etmek, kimseye kanmamak, kt eyler- alsm, aklsz hareket eden, aklsz davraden vazgemek. nlar sergileyen kimselere sylenen azar fara glmk 1-zarhanmdan nce kendini veya ilen ifadesi. gstermek, havalar snmak (ashnda ilkba- fxr etmluiftihar etmek, vnmek, kvan har iin kullanhr). 2-sratle bymek, duymak. gelimek, beklenen zamandan nce by- flakt iindn xarmaq birisini felkemek. tin, belnn iinden ekip karmak. fasil vermk ara vennek, bir ii, bir faali- flk gydn yer ens d kat'iyen, asla, yeti geici olarak durdurmak, ara vermek; hibir surette. flk gzdn salmaq baht dnmek, feleteneffse kmak. fa etmk gizli bir ii, bir eyi, srr baka- in gznden dmek. larna sylemek, bildinnek, yaymak, mey- flk qarmaq kaderi yz evirmek, ans yaver gitmemek. dana karmak. fa olmaq meydana kmak, herkese ma- flk z dndrmk ii ktye gitmek, baarsz olmak, ans yaver ginemek, lm olmak, srr zlmek. fatihsi ilk axamdan oxunmaq ii oktan talihi dnmek. bitmi olmak, hakkmdaki kt karar en flkdn bac (kam) almaq muradma erbatan verilmek. mek, isteine kavumak. fatihsini oxumaq lm kesin olan hasta flkdn gn ourlamaq felekten bir gn ve yarahlar iin mit kahnadm bildiren almak. bir ifade. fikdn yamanhq grmk felein tokafayda vermk menfaat vermek. dm yemek. fayda vermmk hayr, faydas, kr ol- flyin rxi dnmk talih yz evirmek, ans dnmek, midi boa itmek. mamak. fayton at kimseye faydas dokunmayan flyin rxi dnsn beddua, karg arilamnda kullanhr. hayrsz adam. feyz almaq (aparmaq) zevk almak, feyiz flyin felin dm k dnyann gidiatma aldanp kt gnlerle karlamak. almak. flyin gdazma (qmin) getmk kendi feyzyab etmk feyiz vermek. feyzyab olmaq fayda salamak, feyiz al- talihinin, kaderinin kurbam olmak. flyin gdazma (qn in ) vermk mutmak (bazen kinayeli olarak kullanlr). faliyyt kemk faaliyete gemek. I- suz, bedbaht etmek. felekten bir almaya balamak. 2-alr duruma gel- flyin keisini grmmk iyilk grmemek, felein desteini almamek. faiiyyt gstrmk faalyet gstermek. 1- mak. almak. 2-etkinlik gstermek. kurban gitmek. fiyin qmin getmk 24G

flyin qzbin glmk (tutulmaq) fele- frq qoymaq ayrmak, fark koymak, eit in sillesini yemek, ok kt bir vaziyete davranmamak. dmek, perin olmk. frq olmaq aralnnda fark olmak birbiflyin minbir oyunu var, minbiri d rinden ayrlmak, farkh olmak. mnim bamda her dert, her bel gelip frqi yoxdur bak. frq etmz. beni bulur. frqin varmaq farkma varmak, bilinflyin iilsin rast glmk bak. flyin meyen, gizli bir eyi anlamak, anlayabilillsini yemk. mek, farketmek, kavramak. flyin illsini yemk felein tokadn frqin varmamaq farkma vamamak, yemek, byk bir ykmla karlamak. anlamamak, nem vermemek, ehemmiyet flsf toxumaq anlamsz szler konu- vermemek. mak. fryad kmk (etmk, elmk, qlmaq) fna etmek bak. fnaya vermk. 1-hk ha barmak, haykrmak, ah fnaya vermk yok etmek, mhvetmek. etmek, feryat fgan etmek. 2-inlemek, afnd balamaq hile yapmak, kelek gel- lamak, szlamak. 3-imdat istemek, yardma mek, tuzak kurmak, aldatmak. armak. fnd iltmk 1-tuzak lcurmak, hile yap- fryada glmk bak. fryad kmk mak, oyun yapmak. 2-bir ii yapmk iin (etmk, elmk, qlmaq). eitli yollardan yararlanmak. fryad r dayanmaq feryad gklere l'nd qurmaq birine kar tuzak kurmak, ykselmek, feryat figan etmek. hile yapmak, fryad na yetn olmamaq yardmna kofnd trpnmk hileye kar hile yapmak, acak kimse bulunmamak. frz etmk mit etmek, tahmin etmek, abuk davranmak. fnd salmaq hileye drmek, tuzaa hesap etmek. frz olunmaq mit edilmek, ihtimal verildrmek, aldatmak, kandrmak. fraq odina yandirmaq bifbirinden ayr- mek, tahmin edilmek. mak. frz yetmk bkmak, usanmak, grtlaa framu etmk (elmk, qlmaq) unut- kmak. mak, akldan krmak, fsad dm k karklk meydana gelmek, framu olmaq unutulmak, akldan, ha- nifk Olumak, asayi, dzen bozulmak. fsad salmaq karkhk yaratmak, nifak fzadan kmak (tkanlmak). frar etmk (elmk) firar etmek, gizlice, drmek, ortal kartrmak. fth etmk 1-silah gc ile almak, eline izinsiz olrak kamak. fra vermk yardm etmek, destek olmak geirmek. 2-kendine tbi etmek, hkimiyeti altma almak, sahiplenmek, kendi menfaati frd qalmaq kl. yalnz olmak, tek kalmak. frz gn xartmaq mesut hayata ka- iin kullanmak. 3-sarmak, kaplamak, brmek, basmak. 4-kendine balamak, ak vuturmk, mutlu olmasn salamk. Frhad kimi klng almaq (vurmaq) etmek, meftun etmek, esir etmek. 5iradesini elinden almak, kendine ram etvar gcyle almak. mek. frmayi etmk kl. emretmek, buyurmak. i'rq edilmk fark edilmek, grnmek, fvvar vurmaq su fikrmak, sratle, nazara arpmak. sratli bir ekilde akmak, dklmek. l'rq etmk ayrmak, fark etmek, semek, flx qalmaq ksz kalmak. farkh ynlerini anlamak, birbirinden ayr- fmdq fndq danmaq lkrd yapmak, knutu szlerde herhangi bir" anlam mak, farklandrmak, ayrt etmek. frq etmz fark etrnez, frk yoktur, die- olmamak. rinden farkl deildir, nemli deil, ehem- fndqa almaq ba parmama orta parmiyeti yoktur. mam sktrp avu iine vurarak k sesi kannak, parmaklarn krdatmak. 241
v

fmdhna dymk kalbine dokunmak, kal- fikir elmk (etmk) 1-dnmek. 2-bir bini krmak. ey iin kayghanmak. fr fr frldamaq 1-zevkle ahmk, fikir (fikir xyal) gtrmk dnceye zevkle frdolay dnmek. 2-zaman su gibi dalmak, kafasm megul etmek, tela, akmak. rahatszha sebep olmak. fraq fsad salmaq ortah kartrmak. fikir xyala dm k bak. fikir gtrmk. | frfra kimi frlanmaq kuyruk sallamak, fikir qlmaq dnmek. fikir vermk 1-dikkat etmek, itina gsteryaltaklanmak, ylmak. fr yatmaq kn. 1-siniri, hiddeti yatmak. mek. 2-kayglanmak, bir ey iin tellanmak, kayg gstermek, bir ey iin dn2-alma istei kaybolmak. fridaq evirmk (dzltmk, glmk, mek. iltmk) firldak evirmek, tuzak kurmak, fikir vermmk nemsememek, ehemmidolap evirmek, hilekrhk etmek, eytanlk yet vermemek, dikkat etmemek, kulak ardma atmak. etmek. frldaqlq etmk fnldakhk etmek, fikir yrtmk fikir yrtmek, bir konu tuzak kurmak, eytanhk etmek, dolap e- hakkmda gr belirtrnek, fikir ileri srvirmek. mek, yeni bir ey sylemek. iirnhq elmk haddini amak, izgisini fikr apajrmaq ok dndrmek, dnamak, bandan byk davranlar sergi- celere dalmasna sebep olmak. lemek. fikr batmaq bak, fikir dryasma qrq frt vermk ortal kztrmak, insanlan olmaq. kztrarak birbirine drmek, fitlemek. fikr cummaq (getmk) dnmek, dalfrtna qopmaq 1-frtna kopmak, frtma mak. kmak. 2-ok sinirlenmek, hiddetlenmek. fikr dalmaq dnceye dalmak, dnfs yatmaq hiddeti gemek, yatmak. mek. f vurmaq kkrtmak, saldrtmak (k- fikr dm k bir ey yapma kararma varpekleri vs.). mak, bir i yapmak iin niyetlenmek. liqasn sndrmaq yenerek lyk olduu fikr getmk dnmek, dncelere daleevab vennek, k stne oturtmak. mak. fqraq (fqrq, ftrq) almaq slk fikr gimk karara varmak, karar vermek. almak, hayvanlar sularken zel bir a- fikr qrq olmaq ok derin dnceye henkle slk almak. dalmak. fqra basmaq slklamak, nefretini, fikr salmaq dnmee, dncelere hiddetini, honutsuzluunu bildirmek gaye- dalmaa mecbur etmek. fikri amaq (dolanmaq) armak, ne siyle shk almak. yapacam bilmemek, akh karmak. fid olmaq lcurban olmak. fikri dalmaq 1-dncesini bir yere fikir almaq bak. fikir aparmaq. fikir aparmaq dnceye dalmak. 1-bir toplayamamak, armak. 2-skinlemek, ey, olay hakkmda dnmek, dnceye dncelerden kurtulmak. fikri dyi m k nceki dncesinden vazdalmak. 2-tela, heyecana kaplmak. fikir kmk 1-dert ekmek, skmt, ma- gemek, dncesini deimek. nevi eziyet ekmek, rahatsz olmak. 2- fikri znd lmamaq dalgn olmak, kendinde olmamak, dncesi damk olmak. gelecei hakkmda dnmek. fikir dryas na batmaq (cummaq) bak. fikri ... yanmda olmaq birini dnmek veya dncesi bir eye taklmak. fikir dryas na qrq olmaq. fikrim (fkrin ) gtirmk tasavvur etfikir dryas na qrq etmk ok derin mek, olabilir kabul etmek, tasavvuruna dnceye dalmasma sebep olmak. iikir dryasna qrq olmaq ok dnceli getirmek. olmak, derin dnceye dalmak. 242

fikrind durmaq sznn stnde dur- fii glmk kandrmak, aldatmak. mak, syledifnden vazgememek, dn- fil qlamda yatmaq hibir eyle ilgilencesinde srar etmek. memek, hibir eyden haberi olmamak. fikrind (fikrirt) qoymaq karara varmak, filan filan olmu (d ) kn. kfr yerine kullanlan ifade. kararlatrmak. fikrindn damdrmaq dncesinden, fili fincan grmk her eyi ters grmek, fikrinden vazgemee mecbur etmek, d- akl hamda olmamak. ncesini deitirmek. fili minmk sarho olup banp armak, fikrindn dammaq dncesinden vaz^ ortal velveleye vermek. gemek, niyetinden, istedii eyden vaz- filosofluq etmk bilgilik taslamak, ukagemek, dncesini deimek, lhk yapmak. tlkrindn dnmk dncesinden vaz- fincan kimi byk ve parlak (gz). gemek, niyetini brakmak. fincan oynatmaq 1-gamze yapmak, ive fkrindn getmmk bak. alndan yapmak, cilvelenmek. 2-komik hareketler yapmak. getmmk. fikrindn keirmk - hayaline getirmek, firon kimi Allahlq iddiasnda olmaq hayal etmek, aklmdan geirmek, tasawu- diktatrlk yapmak. runa getirmek. fironluq etmk (elmk) azgmhk etmek, fikrindn kemk 1-hayalinden gemek, zulmetmek, gaddarlk etmek. hayal etmek, arzulamak. 2-dncesinde fing qalxmaq kavga karmak. bir eyi arzulmak, kalbinden geirmek. fit almaq shk almak. fikrin dm k aklna dmek, bir eyi fit basmaq shklamak, hiddetini, memnugrmek iin karar vermek, bir eyi arzuia- niyetsizliini, nefretini bildirmek. mak. fitili yanmaq ok sinirlenmek, birden parilkrin glmk 1-aklna gelmek, hayal lamak. fitn fsad (qapsndan) skik olmamaq etmek. 2-karar vermek. fkrin rik olmaq dncesine ortak fesat lmak, her trl mel'anet ondan kmak. olmak, dncesini paylamak. tikrini amaq dndklerini ap syle- fitn fsaddan uzaq olmaq doru ve temiz insan olmak, gzel ahlkh olmak ve fitne mek, niyetini bildirmek. fikrini azdrmaq akhn elmek, artmak, fesad kanmamak. baka dncelere kaplmasma sebep ol- fitn salmaq (trtmk) araya nifak tohumu ekmek, ortah kartrmak, fesat mak. ikrini adrmaq (yayndirmaq) kasti karmak. olarak birinin dikkatini baka bir tarafa fitva almaq bir ii yapmak iin dini liderden veya hkmdardn izin almak. yneltmek, dikkatini datmak. fikrini kmk 1-kayglanmak, bir ey fitva vermk bir ii yapmak iin dini ynveya birisi iin dnmek. 2-birisi iin den izin vermek, fetva vermek, msaade etmek. rahatsz olmak. fikrini datmaq 1-derdini, kederini, d- fors atmaq (elmk, satmaq) kibirlenmek, ncesini, skmtsm datmak, neelen- ahm satmak, hava atmak, fors yapmak. dirmek, kt dncelerden, skc kayg- fot elmk mahvetmek, ldrmek. lardan uzaklatrmak. 2-dnmesine, d- fh vermk kfr etmek, kt szler ncesini toplamasma engel olmak, dn- sylemek, azma geleni sarf etmek. cesini datmak. ivt olmaq lmek, yok olmak. iikrini dyi m k nceki dncesinden froyun olmaq holanmadndan dolay birisinden srekli olarak kamak. vazgemek, dncesini deitirmek. tikrinin stnd durmaq sylediinde frst aramaq (axtarmaq) frsat aramak, bir ii yapmak iin elverili zaman aramak. srar etmek, dncesinden vazgememek. 243

frst bilmk frsat bilmek, frsattan istifade etmek. frst bulmaq frsat bulmak, bir ii yapmk veya bir sz sylemek iin elverili zaman bulmak, frsat bilmek. frst dm k firsat dmek, elverili zanian ve durum yaranmak, frsat olumak. frst elmk (etmk) bir ii yapmak veya bir sz sylemek iin frsat blraak. frst gzlmk frsat kollamak, bir ii yapmak iin elverili zaman ve an beklemek, frsatm beklemek. frst tapmaq frsat bulmak. 1-elverili zaman yakalamak. 2-frsattan faydalanmak. frst tapmamaq frsat bulamamak. frstdu istifad etmk frsattan istifade etmek, bir ii yapmak iin oluan durumdan ve zamandan faydalanmak, faydalanmak. frsti bada vermk (ldn buraxnaq, ldn vermk, qarmaq) frsat karmak, bir ii yapmak iin oluan durumdan ve zamandan annda istifade etmemek. frsti fvt etmk (elmk, fvt vermk) frsat karmak. frsti fvt etmmk (icivt vermmk) frsat karrnamak, bir ii yapmak iin oluan durumdan ve zamandan fydalanmak, firsattan faydalanmak, istifade etmek. fzulluq elmk gevezelik etmek, pk konumak, eri geri konumak. fzun olmaq oalmak, fazllamak, artmak.

244

gah(dan) dm (nala) almaq (dymk, gecnin bir almi (vaxt) geceden hayli vurmaq) gah(dan) qm (mxa) sznn, getikten sonra, gece yansmdan sonra. dneesinin zerinde durmamak, srekli gecnin bir almind gece herkesin uykutereddt etmek, srekli dncesini dei- da olduu bir zamanda, gecenin ortasmda. mek. gecsi gndz olmamaq gece gndz gap elmk sohbet etmek. durmadan alimak, oturmak nedir bilmegavur ls 1-olduka ar ey, it ls. 2- mek. allmas gereken yerde yan gelip yatan gecy dm k geceye kalmk, gece yol kimse. gitmee veya darda kalmaya mecbr gec gldi, tez yrndi becerikli, zeki, a- olmak, gecelemek iin kalma yerine ulaamamak. buk kavrayan insan. gec glib tez yrnmk 1 -becerikli olmak, geci tezi olmaq bir iin, olaym vs'nin er zeki olmak, cevval olmak. 2-hibir ey veya ge mutlaka olacan bildirir. gednindn qara xbr almaq uzaklara bilmeyip her eyi biliyor grnmek. gec qlmaq ge kalmak, gecikmek, vak- gitmi yakmnm lm haberini almak. gedr glmz lm, br dnya. tinden nce davranmamak. gec dm k (qaraimaq) gndz bitip gedr glmz yola gndrmk 1-srgn etmek. 2-ldrmek, lme yollamak. gece balamak. gec gl vec gl ne zaman gelirsen gel, gedib hamamdan buz gtir birisinin nerede olduu sordukta aka ifadesi olarak ancak ie yara. kullanlr. gec gz kor gz gece gz kr gz, gece herhangi bir iin istenilen seviyede iyi gedib o dnyan grb glmk yapamayaeam bildirir. (qaytmaq) lmden dnmek. gec gndz demmk gece gndz de- gedib kom bellmy keidinden sorulan memek, vaktin uygun olup olmadma kimsenin hrsz olduunu bildiren bir ifade. bakmamak. gedib qalb it lnd uzaklarda olan veya gec kemk gecenin ge vakti olmak, yaayan birisi iin kullanihr. uyku vaktini gemek. gen dnya (bana) dar glmk (olmaq) gec ksmk genelde dn gecelerinde byk feiketle karilamak, son derece sabaha kadar uyumayarak elenmek, enlik perian olmak, kederlenmek. yapmak. gen dnyam dar elmk bama bel agec qara, cc qara tenhadr, kimse g- mak, byk felkete maruz kalmasma seremez. bep olmak, derin kedere bomak. gec shrcn baq qayrmq souk- gen gzmk uzak durmak, iliki kurmatan uyuyamdk. mak, yaklamamak. gecdn kemk gecenin balamasmdan gen yerini dar etmk (elmk) engel olnak, rahatz etmek, hareketine, gelimesibelirli bir zaman gemek. ne engel olmak. gecrii araya salmaq bak. gecni gndz qatmaq. gen qaynamaa sr ti ate yanan yergechi gndz qatmaq geceyi gndze den duman kr. katmak, ok almak, haddinden fazla gerk olmaq hakikat olmak, gerekleahmak, gece de gndz de ahmak, mek, doru kmk. durmadan almak. gery xmaq bak. gerk olmaq. gecni gndz qatmaq, gndz gecy geri (geriy) almaq geri almak, tekrar ele geirmek, yeniden elde etmek, almak. qtmaq (vurmaq) bak. gecni gndz geri (geriya) tmaq 1-geri atmak, arkaya qatmaq. gecni sabah (shr) elmk (etmk) doru katlamak. 2-gelimesini durdunnak, sabaha kadar uyank beklemek, gece uyu- engel olmak, mni olmak. mamak. 245
f

geri (geriy) baxmadan geri bakmadan, geri dnmeden, hibir eye aldrmadan, sratle. geri (geriy) kilmk geri ekilmek. 1durduu yerden geriye doru ekilmek, geri adm atmak. 2-dmanm saldnsma kar duramayarak geri ekilmek. geri kilmmk geri ekilmemek, geriye adm atmamak, kararmdan dnmemek. geri evirmk geri evirmek, geri vermek, iade etmek, geldii yere geri yollamak. geri (geriy) dnmk geri dnmek, tersine ynelmek, geldii yere gitmek. geri durmaq uzaklarnak, yaklamamak. geri durmamaq her eyi yapmaya hazr olmak, hibir eyden ekinmemek, her trl tedbre mraeaat etmek. geri (geriy) getmk 1-geri dnmek. 2zayflamak, incelmek. geri (geriy) gndrmk geri gndermek, geriye yollamak, kabul etmemek, geldii yere yollamak. geri gtrmk 1-geri almak, verdiini isteyip almak. 2-dedii szden, vaadinden dnmek. geri istmk talep etmek, bir eyi yeniden elde etmee ahmak. geri (geriy) qalmaq geri kalmk. 1arkada kalmak. 2-zamanm geirmek, zamanmda yapmamak; geciktirmek. 3-ilerlemek, gelimemek. geri qaytmaq geri dnmek. geri qaytarmaq geri evirrriek. 1-kovmk, geri evirmek. 2-ald paray vs. demek, geri vermek. 3-engel olmak. gelimesine, ilerlernesine engel olmak. gexi (gerid) qoymaq geride brakmak, ilerlemek, geip gitmek. geri oturmaq geri ekilmek, geri ekilmek mecburiyetiride kalmak. geri oturtmaq geri pskrtmek, gc kullanarak birini geri ekilmee, kamaa mecbur etmek. geri (geriy) salmaq l-ilerlemesine engel ohnak, gelimesine engel olmak. 2geciktirmek, engel karmak. gerid qalmaq geride kalmak, dierlerinden geride olmak.

geridn baxmaq seyirci gibi uzaktan bafe ; mak, yaklamamak, kanmamak. \ geriy kmk 1-geri ekmek, kenara " ekmek. 2-gehmesine, ilerlemesine engel olmak. get alan el l-"kendi iinle megul ol, bu ie kanma" anlamnda honutsuzluu bildiren bir uyar ifadesi. 2-bazen alay ifadesi olarak kullanhr. get ay batandan sonra gl bu i olmaz, bu i gereklemez. get gl salmaq "bugn git yarm gel" etmek, geciktirmek, iini kasten uzatmak, srncemede brabnak, iin peice gidip gelmee mecbur etmek. gt gld ossur ki, qurbaalar qorxsun k. banp agrmakla kimseyi korkutamazsm. get qanqal otla benim seviyeme ulmak iin bir araba helva yemelisin, seviyemde deilsin. get naxra, gl axra geceli gridzl durmadan ah. get oul (bala) bunlar mndn sn qalb sen gittiin yollar ben dnyorum, bunlar sana ben retmiim. getdikc dv kimi dai i mk eski gcn, kudretini kaybetmek. getdiyi yerd xeyir grmk gelin olduu ailede mutllukla karamak, evlilii mutlulukla sonulanmak. getm gzmdn, gedrm zmdn kin. sevgili iin sylenen bir ifade. getmyin binasn qoymaq yola koyulmak. yola revan olmak, gitmek. getsin glmsin tekrar olunmas istenmeyen bir olay veya i iin sylenir. geydin mbark olsun, xart zg maldr baka birine ait olan bir elbiseyi kendine yakp yakmadm denemek iin giyenlere hitaben kullanlr. geyimdn xmaq elbiseleri ok eskimek. geyiy olmaq gezmekten yorulmak, gezerek dolaarak yorulmak. gb qalmaq ok yemeden dolay kmldayacak hli olmamak. gl gedi ox olmaq konuksever olmak. gl grsn! bylesi grlmemi! ok gzeldir! bakmakla dyum olmuyor!
;

246

gl mni gr, drdimdn i bir kzn ok kard, ii yoluna koymak yerine dha da gzel veya bir gencin ok yakkl olduu- berbat etti. nu bildirir. gmi stnd qrq oimaq klmaz dugi zaman get zaman gel zaman git za- rumd olmak, ok zor duruma dmek. man, olduka uzun bir zaman getikten gamid oturub gmii il dava elmk sonra gemiye binip gemiciyle kavga etmek, mgidi savab elasin, kabab eldi ka yapa- nasebetsizlik enek. ym derken gzn kard. gmilri dnizd (dryada) batmaq glcyi varsa grcyi d var gelecei (qrq olmaq) bak. gmisi dryada varsa grecei de var, ktlk yapmaya batmaq. kalkrsa cevabm ahr. gmisi (dryada) batmaq (qrq olmaq) gln gnlrin iqh olsn! gelecein g- iflas etmek, varn yokunu kaybetmek. zel olsun! bir alk. gancliyi qara glmk 1 -gen iken hayatin glib atmaq (dayanmaq) gelip atmak, kaybetinek. 2-genliinde ba bellardan, vakti gelmek, zaman gelmek. felketlerden, straplardan kurtulmmak. glib kemk gelip gemek, geip gitmek. grayl armaq (demk) gerayl okuglin erkk xd bir eyin retilmesi, pa- mak, sylemek. zara karlmas, bir eserin yaymlanmas grdi etmk (elmk) gezmek, gezinti beklentisinin gereklemesi durumunda yapmak, dolamak, hareket etmek. grdi gtirmk coturmak, harekete kullanhr. glin getmk gelin gitmek, evlenmek, ge- sevk etmek, istek uyandrmak, coturmak. grdk zn hsrt qalmaq evlenemelin olmak. glin kmk gelin olmak, kocaya varmak. mek. glin olriiaq gelin olmk, (kz) evlenmek. grk grmk gerek grmek, elzem bilglin lmk evlendikten sonra hayatn mek, yaplmasm istemek. kaybetmek. grk olmaq lzm olmak, ie yaramak. glirii grdkd qalmaq olunu gerdek grgnc etmak deriyi kurutmak iin yere (zifaf) gecesi kaybetmek. serip gererek kenarlarm ivilemek. glini qara geymk evli olunu kaybet- grgnc vermk deriyi kurutmak iin germek. mek. glinim (glinimiz) gzg tutan taplb grgin olmaq durumu ktlemek, vazibilgimiz dmda bize bedavaya ahmak yeti bozulmak. isteyen birisi bulunmu, bize' hibir ey grnu etmk (elmk) es. eilmek, ba emek, reverans etmek. istemeden almay vaat eden buiunmu. glinin gzg tutan tplmasm d- t etmk (elmak, qimaq) gezmek, nnde kimseler bulunmasm, hayr iine seyretmek, dolamak. kimseler katlmasm. gt xmaq bak. gt etmk. glininin aya sayl olsun gelininin aya- gvikli qalmaq yediyi darbeden dolay uurlu olsun, bir alk ifadesi. kendini bilmez hle gelmek. gliavan gllvan danma bou bouna gvi almaq 1 -gevi getirmek. 2-k. bir ey yernek veya inemek. konuma, anlamsz laflar etme. glmyi il getmyi bir olmaq gelip he- gyiriyi azmaq bak. kkliyi azmaq. gzmkdn qalmaq gezmee gideinemek. men gitmek. glmyi ah gldisin xd son derece gic etmk (elmk) bktrmak, usandrgeciken birisi iin kullanhr. mk, armasma sebep olmak, aklm, kaglmz yola gndrmak bak. gedr rtrmak. gic kan olmaq anp kalniak, rie yapaglmz yola gndrmk. ghnidi saqqal qayrmaa, b da cam bilememek. (stlik) qoydu ka yapaym derken gz 247

gicalova dm k 1-ne yapacam ar- giriftar olmaq giriftar olmak, tutulrna| mak, aceleye gelmek. 2-zora dmek, zor- vurulmk, maruz kalmak, mptel olmak. lamak, karmak bir hl almak. girinc elmk (etmk) bktrmak, usan-l gicim yn yerdn qan xarmaq hi drmak, bezdirmek. sebebi yokken problem karmak, mnaka- girinc olmaq bkmak, usanmak, bezmek a yaratmak. girin glmk (kemk) eline gclek, gicliyi tumaq ahmaklamak, ahmak taraf eline gemek. ] tutmak. giriz vermk kamak, svmalc, kaybol; gidi (gidi gidi) dnya yalan dnya, fayda- mak. sz dnya, hayrsz dnya. giriz vurmaq iaret etmek. , giiey etmk (elmk) ikyet etmek, ko- girmli kol deyil kolay i deil, ok zor-' numak, memnuniyetsizlik bildirmek. dur, yaplmas mlcldr. gileyi bxtindn elmk kaderinden, bah- girov gtrmk rehin almk, rehin olark , tmdan ilcyet etmek. ahkoymk. gil zuz getmk hastalk sebebiyle inil- girov qoymaq rehin brakmak, rehin ky- j demek, inlemek. malc; kaparo vermek. gillrin ovcuna (ovcuva) dsn! gzle- ~irt vurmaq dolamak, gezmek, volta' rin ksm! bir ilenme ifadesi. atmak. gilgouz getmk mararak topraa yatp giryan etmk (elmk) alatmak, szlatsaa sola dnmelc, kendini toza topraa malc, gz yal brakmak. bulayarak oynamak. giryan olmaq alamak, szlamak, gz ya ' giran glmk ar bilmek, kendisi iin aadkmek. lk bir ey olarak kabul etmek, kendine giry etmk bak. giryan olmaq. yaktrmamak. gizlnmy sian deiyi axtarmaq saklagird vurmaq endieli bir ekilde saa sola nack delik aramak, korkusundan saklanagidip gelmek. cak yer aramak. girdn dm k (getmk) takatten dmek, gizlnpa oynamaq salclamba oynamak, gcn, kuvvetini kaybetmek asl maksadn, niyetini saklayarak hareket girdiyin(iz) kol deyil azmzm harc deil, etmek. yapamazsmz. gizlnpa oyunu hile, fnldalc. gir dm k (kemk) tuzaa dmek, ele gizli qalmaq gizli kalmak, kimse bilmegemek, yakalanmak. mek, bildirilmemek, gir qoymaq tatl dille kandrmalc, dil d- gizii saxlamaq kimseye sylenemek, bilkerek adatmak. dirmemek. gir salmaq (vermk) ele vermek, tuzaa gop vurmaq bak. gopa basmaq. drmelc. gopa basmaq bir eyi, olay ok abartarak girv dm k frsat dmek, imkn o- anlatmak, mbalah koftumak. gopdan basma yaian konuma, palavra lumak. girv tapmaq firsat bulmak, imkn bul- skma. mak, elverili durum aramalc. gor borcu lnceye kadar denecek bor girvni ldn buraxmaq (qarmaq) (bba, anne ve dar gnlerinde kendine yarfrsat karmak, imkndan istifade etrrie- dmc olan kimseye duyulan mane\n bor). gor yolda hayat arkada. mek. girvy salmaq tuzaa drmek, aldat- gora (goruna) aparmaq mezara gtrmek, saklamak, kullanmamak, koruyarak mak. girgi tutmaq sanclanmak, sanc saplan- saklamak, harcamamak (genelde alay ifadesi olarak kullanihr). mak. giriftar etmk maruz klmak, mptela etmek, vurgun etmek. 248

gora baaa getmk lrken iyi bir hat- gbyini piylndir n k olc yah ve ira, iyi bir isim brakmamak, mahcuplulc manlatc eyler yiyerek imanlamak. iinde lmek. gdnin i batsn doymak bilmeyen gora getmk lmek, defhedilmek. kimseyi tenkit ifadesi. gora kfnsiz gedsn! kefensiz gmlegl balamaq bir yere toplanp lcahnalc, sin! bir beddua, ilenme ifadesi. akfnamak (svaf). gora kfnsiz getsin! kefensiz gmlsn! gllr qz gzelin sfatlarndan biri (su bir beddua, ilenme ifadesi. perisi anlammda). gorbagor etmk len bir adam thkir gmgy gyrmk 1-mosmor olmalc, mor etmek, rezil enek, arkasmdan kfr et- lekeler olumalc. 2-hiddetten, kzgmhktan mek. dolay vs. mosmor olmak. gorbagor oimaq lmek, gebermek (kfr gn kimi brk ok sert et. olaralc lcullanlr). gn kimi olmaq gnein ltnda kalmadan gorbagor lmu! gebermi! len birisini dolay rengi kararmak. kfrle anma ifdesi. " gn qoymaq bir yolda olc emelc sarf etgoru nurla dolsun mezan nurla dolsun. mek, tecrbe kazanmak. len birini hayrla anma ifadesi. gn duzlamaq al. lmelc, gebermek. gorun afdasm! len birinin varislerinin gn qalm adam yzsz, umursamaz, ona lyk hareket ememesi neticesinde vurdumduymaz kimse. len hs bazen ii szlayark, bazen de gn suya vermk 1-gayri meru olaralc istihza ile anma ifdesi. bekretini kaybetmelc. 2-herhangi bir eyde goruna od qalansm! kahrin atele dolsun! veya akta kaybetmek, durumu ktletirmezarm ate alp yansm! bir beddua ifade- mek. 3- ii berbat etmek. 4-yumuamak, si. hiddeti, kzgml gitmek, skinlemek. gorunda raq yandran ocuu, en yakm gnndn xarmaq (soymaq) grd akrabas. zararm lcarhm birisinden karmak. gorunu gore n esin! mezarm srtlanlar gnn almaq (soymaq) 1-iddetle cezakazp leirii yesin! landrmak. 2-ok pahal satmalc. gbk balamaq . gbek balamak (sal- rdm deyn olmad hi lcimse grmedi, vermek), imanlamak, etlenmek, kilo al- bulunmad, kayboldu, yok oldu. mak. grdy aaclar (oxdan) krkliy (ogbkksm elmk beik kertmesi yapdunla) ksilib artk her ey deimitir, mak, adklamak. t kprnn altndan ok sular gemitir. gbyi bir birin bal (bir ksilmi ) " grdyn kll kmbdi zorluklar grgbei birbiriyle bal, her zaman beraber msn, zor ghler geirmisin. olan, birbirinden hi ayrlmayan kimseler. grdyndn gz kirsi istmk doyumgblk kimi artmaq (oxalmaq) mantar suz, a gzl olmak. gibi bitmek, sori derece hzh oalmak. grdyn gtrmk grd eyi akgblk kimi yerdri xmaq (gyrmk) lirida ttmak, hafzasna naketmelc, abuk 1-kimsesi olmamak, yalnz olmak. 2-ksa i'enmek, zihnen kavramak. zamanda olc mcydana gelmek, remek. gr gr glmk tecrbe lcazanarak bgbyi dm k yaplan ar i neticesinde ymek. karn zedelenmek. grckli gnlrim (grilerimiz) varm gbayini ksiblr bir kimse bfr yere grecek gnmz varm, beklenmeyen kt bir durum karsmda sylenir. fzla gidince sylenir. gbyini ksmk 1-gbeini kesmek, o- grk n lur!? bak. grk bama (bacuun gbeiyle etene arasndaki darnar mza) n glir!? rgsn kesmek. 2-bir eye son noktay grk bama (bamza) n glir!? olmas" muhtemel bir olay karsmda sylenir. koymak, deerini, fiyatm tayin etmek. 249

grn gz olmamaq bak. grsi gz oimamaq. grnd gz armaq nefret etmek, grmek bile istememek. grsi glmk grecei gelmek, grmek istemek, zlemek. grsi gz olmamaq nefret etmek, grmek istememek. grk tmk gstermek, rnek almmasm salamak. grk olmaq rnek olmak. grk n 1-gstennek iin, sergilemek iin. 2-ibret olmak iin. grkm almaq i dunmunu, duygusunu grnnde ifade etmek. grmmi kimi yemk agzl gibi yemek. grmy gz imamaq nefret etmek, grmek istememek, holanmamak. grmzliy salmaq (vurmaq) kasti olarak kendini kr gibi gstermek. grb grcyi budur (odur) grp grecei rahmet bu, bundan baka iyilik gremez, grecei iyiliin tamam budur. grb gtrdy zn qismt olmamaq bulduu kendine nasip olmamak. grm aparmaq birine hediye gtrmek. grm baxm elmk 1-yardun etmek. 2rvet, komisyon vs. vennek. grm sni mln aparsn daha ok kmes hayvanlannda grlen yatalak hastal kastedilerek kullanlan bir ilenme ifadesi. grm sni partlayasan genelde kz ocuklara aka ile kank sylenen beddua karakterli sevgi ifadesi. gr elmk ziyaret etmek, yanma gitmek. gr glmk bir gen, kzla bulumak, bulumaya gelmek. gt ba vurmaq k. bak. ba ayaq vurmaq. gt ba il oynamaq k. 1-verilen ii doru drst yapmamak. 2-kendini aacak davramlarda bulunmak. gt bir yerd tiki saxlamamaq k. bir yerde karar klmamak. gt il qap amaq k. 1 -evlenmek, evlilik tecrbesini kazanmak, artk bir ailesi ol-

mak. 2- oluk ocuk sahibi olmak ve y&j am tecrbesi kazanmak. * gt il quymaa dm k k. rahat ve' zengin bir hayata kavumak. gt qu biirm k k. korkmak, elcinmek. gt st oturmaq k. k st olurr.ak.' ummad bir hayl knkh ile karlri mak. gtn dlinsin! k. ok ocuk dourasnli; bir alk ifadesi. I gtn gdnyin xartmaq k. 1-tadmt tuzunu karmak. 2-anya kamak. gtndn halallq istmk k. haddinden fazla yorulmak, kmldayacak takati kalmamak. gtn da su amaq (aac soxmaq, da almaq) *k. iddetle cezalandrmak, desvermelc. gtn tuman tapmamaq k. ok yoksuli olmak. gtn vlim aac olsun! k. cehennemde yanan velim aac g...ne olsun! bir kfr ifadesi. gtn yel dolmaq k. lcibirlenmek, lcasmmak, kibirden dolay kendini kaybetmek, burnu bymek. gtnl gy xsan da k. asla, kat'iyen, ne yapsan bile. gtn i vermmk k. tembel olmk. gtn (dahn) kkir il silmk k. bou bouna bana bel amak. gtn qoyub onun qucana k. namusunu bile ona teslim etmi. gtn zg ocanda qzdrmaq k. bakalarna yaranmak. gtn tuta tuta qamaq k. korkup kamak, korkup tabanlar yalamak. gtn yuxar taxaya qoymaq k. nazlanmak. gtnn kkliyi azmaq k. eline geen frsattan dolay davranlarn kontrol edememek, ne yaptm bilmemek. gtnn qrmzs zn xmaq k. hiddetten kpkrmz kesilmek, kck bir eyi bile karhksz ahhdmda hiddetlenmelc, kzmak. gtnn stnd balaxana saldrarlar k. kamyla dverler.
1 ! :

250

gtr qoy etmk (elmk) lp birnek, mzakere etmek, mlhaza etmek. gtrm dm k takatten kesilip uzanmak, kprdamaya bile hli olmamak. gvdsin zlzl dm k korkuya kaplmak, endieye kaplmak. gvk almaq (vurmaq) gevi getirmek. gvk yeri axtarmaq bir kenara ekilip dnmek. gvn aimaq gevi getirmek. gy skiy bkmk (tikmk) dnyay bana dar etmek, strap vermek. gy gbyini yer dayasa da ne olursa olsun, mutlaka. gy guruidad, yer titrdi korku, heyecan, endie bildirir. gy gurldamaq gkte grlt meydna gelmek, gk grlemek. gy qaralmaq hava kararmak, havay bulut kaplamasmdan veya akam olmasndan dolay karanlk kmek. gy (yer gy) titryir son derece tehlikeli, dehetli bir durumun olutugunu bildirir. gyd almaq (gtrmk, qapmaq) 1hemen kapmak, frst vermeden almak. 2hemen satlmak. gyd axtanrdim yerd iim ddn (dms n, kedin, kemisn) uzun mddettir aryordum tesadfen krma ktm. gyd axtarmaq ok aramak, aba sarf ederek elde etmee ahmak. gyd l dm k k zor bulunmak, hemen ele gememek. ^ gyd gtrlmk hemen sathp tkenmek. gyd raz olmaq itiraz etmeden, derhal raz olmak, memnuniyetle kabul etmek. gydn dm k (enmk) tesadfi olarak ortaya kan, elde edilen ey iin kullanlr. gydn qzl znbill dm k kendini herkesten stn grmek, herkese tepeden bakmak. gydn od lmk (tkmk^, yadirmq) gkten bomba yadrmak. gydn od lnmk (yamaq) 1-hava ok scak lmak, tahamml edilmeyecek derecede snmak. 2-sava zamam gkten bomba yamak.

gydn od tklmk hava ok scak olmak. gydn yer od yar scak hava iin kullanhr. gy (gylr) kilmk 1 -ykseklerde umak, seyretmek. 2-bulunmamak, ktlamk, ele gememek. gy (gylr) xartmaq gklere karmak, haddinden fazla vmek, iinnek. gy (gylr) xmaq l-(ses) gklere ykselmek, iddetli olmak. 2-saklanmak. 3ok almak, uramak, zahmet elanek. 4-straptan, ardan dolay vs. ok skm ekmek; barp armak. gy xsa(n) da ... nerede olsa(n) bile ... gy fnxrmaq sinirli konumak, asabi olmak. gy (gylr) sda (ss) salmaq (ses) gklere ykselmek, iddetli olmak. gy qaldrmaq 1-yukar kaldrmak, havaya ykseltmek. 2-bak. gy xartmaq. gy qalxmaq (ses) gklere ykselmek, iddetli olmak. gy sovruimaq havaya savrulmak, hibir netice elde edilmemek, hi olmak. gy ucalmaq 1-bak. gy (gylr) xmaq, 2-ok yukarlara ykselmek, kmak. gy umaq son derece sevinmek, sevinten deliye dnmek. gy z evirmk llah'a yakarmak, Tann'ya yalvarmak. gyl getmk kimseyi takmamak, burnu bir kan havada olmak.,. gylr yer glmyib ki! dnyanm sonu mu geldi ! gylr ba qaldrmaq aln ak, ba dik yaamak, onurl bir hayat srmek. gyn (gylrin) (yeddi) qat (mrtbsi) gklerin yedi kt, ok yksek anlammd. gyn yeddinci qatmda olmaq 1-ileri yolunda gitmek, sevinmek. 2-hayal leminde yaamak. gz aabilmmk gz aamamak, frsat bulamamak, zaman bulamamak. gz aan gndn (aandan) 1ocuklktan. 2-her eyi anlayandan beri, akl erdii zamandan beri.

251

gz adrmamaq gz atrmamak, baka bir ey yapmasma firsat vermemek. gz ab yuman saatda bir ah iinde, abueak, aceleyie, o an. gz ab yumunca bir anda, bir an iinde. bir anda, bir an iinde. gz amaq gz amak. 1 -dnyaya gehnek, domak. 2-frsat bulmak, imkn bulmak. gz amamaq gz aamamak, frsat, zaman, imlcn olmamak. gz aartmaq korkutucu, tehdit eden gzlerle bakmak, gzlerini byterek lcorkutmak, tehdit etmek. gz , aartmas vermk balc. gz aartmaq. gz altna almaq bir eyi gze almak. gz altnca (altmdan) baxmaq (szmk) bakalarma sezdirmeden gizlice balcmak, gizlice szmek. gz altmda saxlamaq gzetim altnda tutmak, gzden uzaklamasma izin vermemek, gz zerinde olmak. gz atmaq gzle iaret vermek, gz krpmak. gz aydnl vermk tebrik etmek. gz aydnlma getmk gz aydmhna gitmek, tebrilce gitmelc. gz basmaq (etmk, elmk, vurmaq) gz krpmak, iaret etmek iin gznn birini krpmak. gz bbyi 1-gzn ortasnda bulunan siyah nokta. 2-ok sevilen, ok deer verilen ocuk vs. gz bbyi kimi (tk) qprumaq (saxlamaq) byk diklcatle koruyarak muhafaza etmek, onun iin endielenmek, gz gibi bakmak. gz bymk korku, dehet iinde kalmak, korlcmak. gz almaq (vurmaq) 1-gzle iaret etmek. 2-akm bildirmelc. 3-mterek yaplan bir ite ahr grnp dierlerini altrmak. gz kmk (yimaq) vazgemek, imtina etmek. gz xarraaq birinin kskanmasma sebep olmak, haset etmesine, gpta etmesine sebep, olmak.

gz da kmk derde drmek, kede. vermek, byk darbe vurmak. gz da vermk gz d vermek, yldrmak, tehdit etmelc, sonradan verecei bir ceza ile korkutmak. gz dymk gz demek, nazar demek, * . nazar dokunmak. gz dikmk 1-gz dikmek, bir eyi ele geirme arzusunda olmk, elde etmek is- j temek, sahip olmaa almalc. 2-bel ba- lamak, mit etmek, emin olmak. 3-bakmak, gz zerinde olmalc. gz dolandrmaq etrafma balcmak, bakmmalc. gz dolusu mutlulukla, isteyerek, mesut, en, gnlden isteyerek. gz dojunamaq gz doymanalc. 1ihtirash ohnak, her eyde gz kalrnak. 2agzllk etmek. 3-arzusuna, isteine sonuna kadar ulaamamak. gz dymk gzlerini sk sk ap yummak. gz dm k zm, meyve olgunlamaya balamak. gz evindn itmk gzden kaybolmak, gr mesafesinden kmak. gz elmk gzyle iaret etmelc. gz gzdirmk gz gezdirmek, her tarafa bakmak, batan aa szmek. gz gr gr gz nnde, herlcesin gz nnde, akbir ekilde. gz grb knl sevmk gnlden sevmek. gz gtrmk bakmamak, vazgemek. gz gtrb baxnaq ban kldnp bakmalc. gz gz elmk firsattan istifade ederek bir ey yapmak. gz gz etmk delik delik etmek. gz gz olmaq gz gz olmk, delik delik olmak, zerinde delikler meydana gelmek. gz gz baxmaq karhkh oturmak, birbirinin yzne, gzne bakmak. gz gz dayanmaq 1-kar karya gelmek, gz gze gelmek. 2-frsat kollamak. gz gz glmk gz gze gelmek, baklar karlamak, birbirine bakmak. gz gz vuraraq (vurub) bakalan grmeden, gizlice. 252

j gz gz grmmk gz gzii rmemek, I' ok karanlk lmak, zifiri karanlk olmak,. ) gz i il rk qazanmaq kalemiyle para kazanmak, gz nuruyla geimini salamak. gz iidikc gz alabildiirie, gz grebilecei en uzak yerlere kadar. gz ksilmk gz kesilmek, btn dkkatiyle bakmak. ' gz ksmmk 1-dikkatle bakmak, gzlerini alamamak. 2-yapacana, baaracama inanmamak, gz almamak. gz ktyi vurmaq ters ters bkmak. gz (gz, gzlri) qabama gtirmk hayalinde, gzlerinin nride carilandrmak, aklna getirmek. gz qabana qoymaq bir eyi hemen gze arpacak, bulunabilecek yere koymak, orada saklamak. gz qabamda (qarsnda) gz nnde, ortada, apak, belirgin, meydanda, aikr olarak. gz qabamda tutmaq gz nnde tutmak, herhngi bir durumun nasl bir sonu ortaya karcam hesaplamak, onu dikkate almak. gz qamadrmaq gz kamatrmak. 1grmei engellemek (kuvvetli k). 2-ok gl etki etmek.' gz qa arasnda hemen, bir anda, gz ap kapaymca. gz qa atmaq (etmk, elmk) gz ve kamn hareketiyle iaret etmek, bildirmek, haber vermek. gz (gz) qa qaynamaq gzlerindeh kvlcm samak, yznden gznden zehir zemberek yamak. gz qan oynatmaq gzlerini, kalarm, yz kslann hareket ettirerek gln hareketler yapmak. gz qcrtmaq 1-korkutmak, tehdit etmek. 2-ele geirmek niyetinde olmak, bir eye gz dikmek. gz qrpmnda (qrpnca) bir anda, bir ann iinde, gz ap kapaymcaya kadar. gz qrpmaq gz krpmak. 1-gzn hemen kapayp amak. 2-ktrpmak, yamp snmek (yldzlar, k).
r

gz qrpmamaq gz krpmamak, korkmamk, ekinmemek. gz qizdrmaq gzel kz veya kadma keyifle bakmak, bakmakia haz duymak. gz qoymaq 1-izlemek, hissettirmeden dikkatle bakmak, mahede etmek, takip etmek. 2-gz koymak, elde etmeyi arzu etmek. 3-bakmak, nezaret etmek. gz quaq olmaq gz kulak olmak. 1 -sahip olmak, korumak, muhafaza etmek, nezaret etmek, gzden uzak tutmamak. 2-uyank olmak, her eye kar hazr beklemek. gz qulaqda olmaq uyank olmak, her eye kar hazr beklemek. gz nuru tkmk gz nuru dkmek, byk emek harcamak, gzel bir i ortaya karmak iin gz emei harcamak. gz oxamaq gze ho gelmek, gnl amak, ie sinmek. gz olmaq 1-pusmak, frsat kollamak. 2himaye etmek, korumak, gz zerinde olmak, srekli kollamak. gz otarmaq bir yerde durarak etrafta olanlar izlemek. gz (zn, gzlrini) oymaq 1-gzn karmak, kr etmek. 2-eziyet etmek, ikence yapmak. gz nn gtirmk hatrlamak, hayalinde, gznn nnde canlandnnak. gz nn qoymaq bir eyi hemen gze arpacak, bulunabilecek yere koynak. gz salniaq 1-grp k olmak, vurulmak, sevmek, gz dmek. 2-aniden grmek, birden gzne ilimek. 3-gz da vermek. 4-bakmak, gzyle kontrol etmek. gz tutdqca gz alabildii kadar, gzle grlebilecek kadar. gz ucuyla baxmaq gz ucuyla bakmak, yle bir bakmk, dikkat etmeden bakmak, gz atmak. gz (gzm) st! hazrm, peki, hemen yerine getiririm anlammdan bir ifade. gz st glib (glmisn) saygm, sevilen bir kimseyi karlama ifadesi. gz (gzm) st (stnd) yerin (yeriniz) var aziz, muhterem, sayg duyulan birini nezaketle davet anlammda kullamhr.

253

gz verib iq vermmk devaml olarak gzdn xarmaq (xartmaq) gzdeui sktnnak, rahatsz etmek, bask altrnda rkarmak, bir eyin elden karlmasnl tutmak. kabul etmek, benimsemek. gz vurmaq gz krpmak, gzyle iaret gzdn dm k gzden dmek, ncelf etmek. itibarm, nfuzunu kaybetmek, artk hrme gz ya axtmaq alamak. edilmemek, sayg gsterilmemek. gz ya il suvarmaq ok alamak, (u- gzdn elmk gzn karmak, kr etjj mek. ' runda) ok eziyet ekmek. gzdn sgi (prd) asmaq aldatmak,,, gz ya kimi (tki) saf, temiz, dupduru. gz yana balamaq birine acyp suu- hakikati saklayarak yalan konumak, kandrmak, kusurlarn saklamak. u affetmek. gz yam abi leysan kimi tkmk insanm gzdn iraq! (uzaq!) gzden uzak, korku,, vahamet ve rperme vs. karsmda kullaiini paralarcasna alamak. gz yan lmk bak. gz yan abi nlan bir ifade. leysan kimi tkmk. gzdn iraq dmek (olmaq) gzden rak gz yam iin axtmaq gz yalann olmak, uzaklarda olmak. iine aktmak, iten ie alamak. gzdn iti grme kabiliyeti iyi olan, keskin gz yan qardrmaq her ikisinin de zl. ^ alamasma sebep olmak. gzdn itirmk gzden kaybetmek. gzdn itmk 1-gzden kaybolmak, ggz yalarn qurutmaq artk alamamak. gz yetirmk bakmak, dikkat etmek, gz rnmez olmak, yok olmak. 2-hemen kp gitmek, bir anda ortadan kaybolmak. gezdirmek. 1-ylesine gz yummaq gz yummak. 1-nen ver- gzdn keirmk (keirtmk) bakmak, okumak. 2-bakmak, dikkat etmek. memek, kusurlarn grmemezlilcten gelyoklamak, bakmak, mek, balamak. 2-vazgemek, midini 3-gzden geirmek, kontrol etmek. kesmek. gz yummamaq gz yummamak. 1-ho gzdn keirilmk yoklanmak, gzden karlamamak, balamamak. 2-hi uyu- geirilmek, baklmak. mamak. gzdn qartmaq 1-grememek, sayagz yumub aana qdr (amca) bir an mamak. 2-gizlice bir tarafa alp koymak, iinde, abucak, aceleyle, o an. kimse grmeden almak. gzaartmas vermk tehdit etmek, kor- gzdn qamaq gzden kamak, gkutucu nazarla bakmak. rnmemek, dikkatten kamak. gzalt etmk (elmk) 1-sonradan almak gzdn qeyb olmaq gzden kaybolmak, veya kocaya varmak iin ya da bir eyi yok olmak, arttk grnmemek. sonradan elde etmek iin dnmek, gz gzdn qoyma! gzn zerinden ekme, nne almak. 2-gz nne almak, nceden srekli izle. bilmek. gzdn qoymaq gznden karmak. gzaydnl vermk gzn, gznz ay- gzdn (knarda) qoymamaq birinin dn! diyerek tebrik etmek, kutlamak. btn hareketlerini takip etmek, gzden gzd qulaqda olmaq 1-bakmak, gzet- karmamak, gzn zerinden ayrmek, ciddi olarak gz zerinde olmak. 2- mamak, izlemek, nezaret altmda tutmak. gz zerinde olmak, korumak. gzdn (gzirdn) olmaq kr olmak, gzd olmaq herkesin dikkatini ekmek, gzlerini kaybetmek. dikkat ekici olmak. gzdn prd asmaq yalan vaatlerle kangzdn buraxmaq grmemek, dikkatli drmak. olmamak. gzdn salmaq 1-dikkat enemek, nem gzdn kilmmk gz nnde olmak, vermemek, unutmak. 2-uzaklatrmak. 3devamh olarak ortahkta dolamak. saygmhm, nfuzunu zedelemek. 254

gzdn srmni ourlamaq gzden sr- 2-sulu olduu hjde tehditle kendini temimeyi almak (ekmek), usta hrsz olmak, ze karmak. her eyi her. durumda almak, eline geir- gz satamaq gze grnmek, dikkati mek. ekmek. gzdn tk kmk bir ii ok abuk ve gz soxmaq dikkatleri zerinde toplamak, maharetle yapmak, ok ustahkla yapmak. dikkati ekmek. gzdn uzaq dm k (olmaq) gzden gz irin glmk 1-houna gitmek, houzak olmak, birbirinden ayn dmek, ay- lanmak, gnl smmak. 2-gz srrmak, rlmak, gurbete dmek. nceden bir yerlerde grm olmak. gzdn uzaq qoymamaq gz nnde bu- gz tikan olmaq gze diken olmak, gze lundurmak, gznn nnden ayrmamk. batmak, rahtszhk vermek. gzdn uzaq, knldn iraq uzak yerde gzl gn gy sgiy dylmk gzel yaayanlarm unutulacan vurgulamak gnleri gitmek ve straph, sknth gnleri iin kullamlr. balamak, mutlu gnlerinin yzne hasret gzdn uzaqlamaq gzden uzaklamak, kalmak. grnmez olmak. gzl gn olmamaq gnleri hep kt gzdn yaymmaq kap saklanmak, ka- gemek, mutlu gn olmamak. mak, gze grnmemek. gzllik mcssmsi gzellik timsali. gztl ayan gtvern qbrin gz barmaq soxsan grmz (grnmz) kemsin k. dikkatli ol, bam belya sook karanhk gece iin kullamhr. gz batmaq gze batmak, dikkatin daimi kacak ilerden uzak dur. olarak kendinde toplanmas iin ahmak, gzl boaznda qalar hile hurdayla bir eyi elde etmek isteyen kimseye sylenen kendini gstermek, gze girmek. gz arpmaq (dymk, grsnmk, ifade. grnmk) grnmek, dikkati ekmek, gzl gbyin dm sin la bak. gzl gze arpmak. uaq salmayasan (salarsan)! gz glmk 1 -dikkati ekmek, gze g- gzl uaq salmayasan (salarsan)! dikkat rnmek. 2-kle almamak, talcmamak. 3- et dk yaparsm! bir kz veya kadm haff gze gelmek, nazar demek, nazar dokun- bir eyi lcma kma gtrd zaman alay mak. ifadesi olarak kullamhr. gz gtirmk bak, nazan ile zarar ver- gzlr olsun grmsin dehetin, facianm mek, belya drmek. bykln ifade eder. gz girmk gze girmek, dikkati kendi gzlri almaq gzleri almak. 1zerine ekmee almak, hep gz nnde uyanmak, uykudan kalkmak; kehdine gelolmaya ahmak, kendini gstermek. mek. 2-her eyin farkma varr olmak, iyiyi gz grnmk gze grnmek. 1-belli ktden ayrt edebilmek. olmak. 2-var olmd hlde varm gibi gzlri al tava atmaq gzleri fldr fldr grnmek. oynayan ve kafasmda srekli kt eyleri planlayan kimse. gz grnmmk gze grnmemek. 1ortaya kmamak, saklanraak. 2-var oldu gzlfi (gz) brlmk korku, hiddet, heyecan, hayret. akmhktan dolay vs. halde gz onu grmemek. gz xo glmk (grnmk) beenilmek, gzleri kocaman kocaman almak, bymek. holanmak, hoa gelmek. gz kl (torpaq) atmaq (spmk, gzlri ala qalmaq hayran olmak, hayret tllamaq) aldatmak, kandrmak, hakikati iinde kalmak. saklayarak yalan konumak, kandrmak, gzlri ala bula almaq 1-renkleri ayrt edememek. 2-bir eyden dolay mest olunkusurlanm saklamak. gz kl frmk 1-bir eyi bahane ede- ca veya zldnde kaytszca o tarafa bu rek aldatmak, kandrmak, hilekrlk etmek. trafa bakmak. 255

gzlri alacalanmaq hayret, korku ne- gzlri iqlanmaq yznde sevin ifadesj ticesinde gzleri bymek, kocaman ko- belirmek. caman almak, gzlri kllsin xmaq 1-ok sinirlen- j gzlri alb yanmaq 1 -ferahlamak, iin- mek. 2-hayretten dona kalmak, ok ar-i deki sevin yzne vurmak. 2-herhangi bir mak. sebepten dolay gznde iddetli ac veya gzlri qamamaq gzleri kamamak, yanma hissi duymak. fazla ktan veya parltdan dolay bir eye \ gzleri almaq 1-gzleri ateli olmak, bakamamak. baklan k sarnak. 2-bak. gzlri alb gzlri qan anana dnmk gzleri kan yanmaq 2. anlam. anana dnmek, gzleri kanlanmak. 1gzlri batmaq l-(zayflktan, souktan) son derece hiddetlenmek, sinirlenmek. 2gzleri klmek. 2-zayflamak, takati gzlerinin ii kanla dolmak, ok kzarmak. kesilmek. gzlri qan kmk gzn kan brmek. gzlri brl (brl brl) qalmaq gzlri qaralmaq gzleri kararmak, alk, kuvvetli k veya hayretten dolay gzleri yorgunluk vs. den dolay iyi gremez olkocaman kocaman almak, gzleri ala- mak. rak bakakalmak. gzlri quyuya dm k ok zayflamak, gzlri bymk hayret veya korkudan gzleri ukra kamak. dolay gzlerini iri iri amak. gziari pardamaq gzleri parlmak. gzlri bulutlanmaq gzleri buulanmak yznde sevin ifadesi belinrek, ferahlamak, rahatlamak. (bulutlanmak), gzleri yaarmak. gzlri axmaq axmaq olmaq gzleri gzlri sulanmaq gzleri sulnmak, gzleakmak akmak olmak, gzleri hiddetten, ri yala dolmak. fkeden vs. parlam olmak. gzlri szlmk gzleri szlmek, gz gzlri uxura dm k gzleri ukura kapaklar kapanmaya balamak. kamak, zayflktan, hastalktan dolay vs. gzlri yanmaq gzleri parlamak, gzleri gzleri ukura kamak. k samak. gzlri dolmaq gzleri dolmak, alayacak gzlri yala dolmaq gzleri yaarmak. 1ekilde duygulanmak. gzlerinde ya olumak. 2-duygulanmak, gzlri el bil qoyun gzd anlamsz ve alamakl olmak. herhangi bir ifade belli etmeyen baklar, gzlri ylmamaq gzleri bir yerden donuk bak. aynlmamak. gzlri llrd qaimaq onun bunun eline gzlri yol kmk dalmak. bakmak, muhta durumda olmak. gzlri yolda (yollarda) qalmaq gzleri gzlri glmk uykusu gelmek. yollarda kalmak. 1-k uzun zamandr gzlri hdqdn (hdqsindn) birini, bir eyi beklemek. 2-ok zlemek. xmaq gzleri yuvasndan frlamak. 1- gzlri yumulmaq gzleri kapanmak. 1 hiddetten kprmek, ok sinirlenmek. 2- lmek. 2-ok uykusu gelmek. son derece hayret etmek, hayretten donup gzlril yemk ihtirasla bakmak. kalmak. gzlrimin i ('l si)! gzmn nuru! ok sevilen birine sevgiyle seslenme ifadegzlari ildr bddr almaq gzleri fldr si. fildr etmek, eytanca ve apkmcasma bakmak. gzlrin appldatmaq hasretle bakmak. gzlri il od gtrmk bak. kirpiyi il od gzlrind eytan llaq atmaq habis olmak, eytan gibi olmak, hilekr olmk. gtrmk. gzlri il szmk batan baa szmek, gzlrindan biclik tklmk (yamaq) gzlerini her tarafinda gezdirmek. kurnaz olmak, gzlerinden kurnazhk yagzlri ia glmk kendine gelmek, fe- mak. rahlamak, gzleri canlanmak. 256

gzlrindn cin xmaq afacan, ok yaramaz ocuk. gzlrindn cin yar hilekr, dzenbaz, kt kimse. gzlrindn qan dammaq gzleri kan anama dnmek. gzlrindn (znd n) qkm yamaq ok sinirlenmek, hiddetten kprmek. gzlrindn ourianmaq gizlice svmak, gzne grnmeden kaybolmak. gozlrindn oxumaq gzierinden okumak, neler dndn ve neler istediini baklanndan aniamak. gzlrindn ya bahar buludu kimi axmaq bak. gz yan abi leysan kimi axtmaq. gzlrindn ya (sel kimi) axmaq (tklmk) ok alamak. gzlrindn yuxu tklmk iddetli bir ekilde uykusu gelmek, gzlerinden uyku akmak. gzlrin heyran olmaq vurulmak, k olmak, gzlerine vurulmak. gzlrin inanmamaq gzlerine inanmamak, fevkalde bir durum karsnda ok armak. gzlrin qan salmaq gzleri kania dolmak. gzlrin qara yara xsn! gzlerin kr olsun! gzlrin qaranhq kmk 1-durum ktlemek, ba dnmek, baylacak noktaya gelmek. 2-dehete kaplmak, korkmak. gzlrin mil kilmk gzlerine mil^ekilerek kr edilmek. gzirin soxmaq kabacasna gstermek, gzne sokthak. gzlrin yuxu girmmk gzlerini uyku tutmamak, uyuyamamalc. gzirini aan gndn (aandan) 1ocukluktan. 2-her eyi anlayandan beri, akl erdii zamandan beri. gzlrini amaq gzlerini amak. 1uyanmak, uykudan kalkmak. 2uyandrmak, bir eyi anlatarak kendine gelmesini, uyanmasm salamak. 3anlamak, idrak etmek, uyanmak.

gzlrini azna dikmk azma bakmak, birini dikkatle dinlemek, birinin neler syleyeceini dikkatle, sabrla beklemek. gzlrini (gzn) brltmk gzlerini belertmek. 1-korku, heyecan, hiddet, hayret, akmlk vs. dolaysyla gzlerini kocaman kocaman amak. 2-korkutmak, hiddetlenmek. gzlrini bir yer yamamaq diklcatle bir yere bakmak. gzlrini dikmk gzlerini dikmek, gzn ayrmadan ve dikkatle bakmak. gzlrini doiandrmaq etrafa gz gezdirmek, etraf seyretmek. gzlrini drd amaq haddinden fazla dikkatli olmak, ok dikkat etmek. gzlrini dy dy qalmaq hayret etmek, gzleri hayretten fal ta gibi almak. gzlrini bdi (bdilik, hmilik) yummaq lmek, br dnyaya gitmek. gzirini qan brmk gzlerini kan brmek, birini ldrecek kadar hiddetlenmek. gzlrini qrpmadan (qrpmayaraq) baxmaq gzlerini yummadan, lcrpmadan bakmak, kirpiklerini yummadan bakmak. gzlrini qymaq gzlerini ksmak, ksaralc bakmak gzlrini oxamaq holanmak, beenmek, gzne gzel grnmek. gzlrini oymaq gzn oyrnak, birine ktlk enek. gzirini sxmaq alamalc. gzlrini szmk 1-gz kapalclarn birbirine yaklatrarak hayran hayran bakmalc. 2-nazlanmalc, naz yapmak. gzlrini tkrm, gr. . . bir tehdit ifadesi. gzlrini yaartmaq 1-herhangi bir sebeple veya bir eyin etkisi ile gzlerinin yaarmasma sebep olmak. 2-alatmalc. gzlrini yer dikmk 1-utancndan vs. bam aa emek. 2-dncelere dalmalc, dnmek. gzirini yummaq lmek. gzlrini zillmk pr dilclcat balcmak, gzn ekmemecesine balcmak, dikkatle bakmak.

257

gzlrinin a qaras ok seyilen ock veya karde. gzlrinin a saralmaq hastalanmak, rahatszlanmak. gzlrinin ayn almaq hasretini ektii bir eyin gereklemesinden dolay son derece sevinmek. gzlrinin ii gimk gzlerinin ii glmek, sevinci yznden belli olmak, bilinmek, anlalmak. gzlrinin iin kimi (qdr) qzarmaq gzlerinin iine kadar kzarmak, ok mahcup olmak, utancndan yz gz krpkrrmz olmak. gzlrinin qaba qaralmaq bak. gzlrin qaranhq kmk. gzlrinin qorasm sxmaq (tkmk) alamak. gzlrinin ya damaq alamak, gzlerinden ya aktmak. gzlrinin yam tkmk bak. gz ya axtmaq. gzlrinin ya qurumaq artk alamamak, alamasn kesmek. gzlrinin ya tklmk bak. gz ya axtmaq. gzly gzly qalmaq hasretini ektii, bekledii adam gelmemek, bouna beklemek. gz ac olmaq hibir eyden gz doymamak, gz hep bir eylerde klmak, a gzl olmak. gz aq getmk gz ak gitmek, gereklemesini ok istedii arzusuna kavuamadan lmek. gz (gzlri) almaq gz almak, kavramaya, idrak etmee, anlamaya balamak, uyanmak, gaflet uykusundan silkinmek, ahmaya, faaliyete gemek, iyiyi kty ayrt etmek. gz (gzlri) aara qalmaq hayretten, korkudan gzleri fal ta gibi bymek, almak. gz (gzlri) aarmaq 1-gzne katarakt, akbasma gelerek grme yeteneini kaybetmek, kr olmak. 2-bir ii sona erdirene kadar byk strap ve azap ekmek, eziyete katlanmak. 3-vefat etmek, lmek.

gz armaq birini, bir eyi grmekten dolay rahatsz olmak, holanmamak, grmek istememek. gz (gzlri) axmaq gz (gzleri) ka- ^ panmak, ok uykusu gelmek.. j gz ala gaval drmk oraya buraya 5 bakmak, gzleri fldr fldr dnmek. ' gz almaq 1-renmek, aina olmak, tanmak. 2-kn. galip geleceine, yeneceine inanmak. 3-eitli eylerin iinden birini beenerek onu almak. gz asl qalmaq hasret ekmek, gzleri yolda kalmak. gz (gzm) atr "senin iin lyorum sanki" anlammda alay ifadesi. gz ayann altn grmnk (semmk) 1-gzleri iyi grmemek. % gnl gz kapal olmak, etrafmdaki olaylan grememek, basireti kapah olmak. 3ok havah olmak, gzleri hibir eyi grmemek. gz ayaqlar altmda qalmaq iki paralk olmak, onursuz insanlarm tenkidine maruz kalarak rezil olmak. gz aymaq gz kammak. gz balanmaq hibir eyi grmemek, anlamamak, farkna varmamak. gz bal gz bah. 1-gafil, hibir eyden haberi olmayan, aymaz. 2-dnp tammadan, sorup soruturmadan, bakrp anlamadan, nasl geldiyse yle. gz bal qu kimi yabanc veya bir konuda tecrbesiz kimseler iin kullanhr. gz (gzlri) brl qalmaq (brlmk) bak. gz (gzlri) aara qalmaq. gz bozarmaq 1-gznde akbasma (katarakt) olumak. 2-yedii ey ok eki olmak. gz byk yerd olmaq gz bykte olmak, byk gayeler peinde olmak, byk emeller beslemek. gz (gzlri) bymk hayret etmek, armak. gz anaa dnmk ok hiddetlenmek, son derece sinirlenmek. gz (gzlri) anandan xmaq bak. gzlri kllsin xmaq. gz (gzlri) pi gzn dnmk sevinmek, neelenmek, yz glmek. gz xmaq gz kr olmak. 258

gz xm! gz kr olasca! ilenme gz eikd can gicikd olmaq gz ifadesi. yolda olduundan endieli ve rahatsz olgz daanaq (damq) gz onun bunun mak. kzmda karsnda olan kimse. gz eikd olmaq gz danda olmak, gz dal fitne, fesat, haset kimse. daryla ilgilenmek, evi ve eiyle ilgilengz (gzlri) dalda qalmaq bir yerde memek. braklan bir ey veya kimse iin endie- gz ldn ydmamaq gz onun bunun lenmek. elinde kalmak, para canh olmak. gz ... dainca (dalnda) qalmaq ok gz llr baxmaq (llrd qalmaq) holand- ancak elinden kard bir ey bakalarna muhta durumda olmak, birileiin hayflanmak, ununamak, hep onu rinin yardmma muhta ohnak. dnerek yeniden elde etmei arzulamak. gz gzmk 1-aramak. 2-her tarafa bakgz (gzlri) dana gzn dnmk id- mak, gzden geirmek. detli sevime arzusu duymak. gz grnin gzn kl frmk uyagz (gziri) dama dnmk gzleri da- nk, aydm fikirli kimselerin nn kesmek, vul gibi imek. onlar cezalandrmak, tehdit ederek seslerigz (gzlri) dikilib qalmaq birine bakp ni kesmek. durmak, gzn alamamak, bakakalmak. gz gtrmmk birini kskanmak, egz (gzlri) dolmaq (doluxsunmaq) kememek. alamak zere olmak, alama noktasna gz gy hasis, cimri. gelmek, gzleri yala dolmak. gz gzndn uzaq ayn dm, birgz dolusu istedii kadar. birinden uzak. gz dolusu baxmaq 1-doyana kadar gz (gzlri) grmmk gz grmebakmak. 2-sevgiyle, akla bakmak. 3- mek. 1-grmez olmak. 2-bir eyden bakamesut ve memnun olmak. syla ilgilenmemek, gz ondan bakasn gz dolusu grmk her eyi bol olmak, grmemek. 3-kzgmlndan, fkesinden sahip olduklan son derece ok olmak, s- her trl hareketi yapacak hle gelmek. kn yz grmemek. gz (gzlri) grmz olmaq gz grgz (gzlri) domba qalmaq bak. gz mez olmak, bir eye artk deer vermemek. gz gznd olmaq k olmak, sevmek. (gzlri) bymk. gz doymaq gz doymak, arzulanan bir gz gzn satamaq gz gze gelmek, eyi yeterli derecede elde ettikten sonra baklan karlamak. gz gzn saylanmaq bak. gz g daha fazlasm istememek. * gz doymamaq 1-ihtirash olmak, her zn satamaq. eyde gz kalmak. 2-a gzlk etmek. 3- gz (gzlri) glmk ferah, memnunluk arzusuna, isteine sonuna kadar la- iinde oimak, sevin gstermek. gz (gzlri) he bir ey grmmk mamak. gz dnmk gz dnmek, ar hiddet gz hibir ey grmemek, duyguya kapveya arzu sebebiyle ne yaptm bilemeye- hp her eyi unutmak. gz il grn 1-ahit olan, gzleriyle cek duruma gelmek. gz (gzlri) drd olmaq dikkatle bak- gren. 2-k. deyyus, einin kendisini aldattn bile bile ona katlanan. mak, nazardan, gzden geirmek. gz dumanlanmaq hiddetinden, f- gz il grmk bir olaym ahidi olmak, grmek. kesinden gz hibir eyi grmemek. gz dnyan grmmk kimseye veya gz il (d) grmk istmmk nefret etmek, yzn grmek istememek, hohibir eye nem vermemek. gz dm k 1-grp k olmak, vurul- lanmamak. mak, sevmek. 2-aniden grmek, gzne gz il od gtrmk ok skmt iinde yaamak. taklmak. 259

gz il yen k 1-pr dikkat bakrnak, dik- gz qalmaq gz kalmak. 1 -grd bir kat kesilmek, yiyeeekmi gibi bakmak. 2- eyi elde etme arzusunda olmak, hep elde sert sert bakmak. etmee ahmak, onun iin yanp tutu. gz (gzlri) ilim k gz ilimek, gz mak. 2-bakakalmak, gzn alamamak, biu taklmak, aniden grmek. eyin gzelliinin brakt etkiden kurft? gz ia hsrt qalmaq 1-gzleri artk lamamak. grmemek. 2-hapiste olmak. 3-bir yere gz (gzlri) qamamaq gz kanuf kapatlmak ve dan kmasna izin veril- mak, parltdan, ktan dolay bir eye memek. bakmamak. gz il mmk grmemek, gz za- gz (gzlri) qan alamaq ok mteessir yflamak. olmak, byk keder duyarak gz ya gz iti olmaq 1-keskin gzl olmak, dkmek. gzleri iyi grmek. 2-en kk ayrnty gz qara dm k 1-korkuya kaplmak. 2bile gznden karmamak, uyank olmak. srekli kara bakmadan dolay gzde grme gz (gzlri) kllsin (kily) xmaq bozukluu olumak. 1-ok siniienmek, fkelenmek. 2- gz (gzlri) qaralmaq gz kararmak. haddinden fazla hayret etmek, hayretten 1-ba djnmek, baylacak duruma gelmek. dona kalmak, hayretten gzleri fal ta gibi 2- dehete kaplmak, korkmak, mitsizlik almak. veya bir arzunun etkisi ile ne yapacann gz (gzlri) ksilmk artk unutmak, bilemez duruma gelmek. artk vazgemek, midini kesmek, gz qa arasnda bak. gz qa arasnda. gz ksmk gz kesmek, bir eyi yapa- gz qaytmamaq 1-ihtirash olmak, her bilme konusunda kendine gvenmek. eyde gz kalmak. 2-agzllk etmek. 3gz kimi gz gibi, ok deerli, ok ky- arzusuna, isteine sonuna kadar ulamamak. metli. gz kimi qorumaq (saxlamaq) gz gibi gz (gzlri) qzarmaq 1-hiddetten, fsakmmak, ar ilgi gstermek, zenle ko- keden gz kimseyi grmemek. 2rumak. yorgunluktan vs'den dolay gz kzarmak, gz kor olmaq gz kr olmak, gzn kanlanmak. kaybetmek. gz (gzlri) qzmaq 1 -hiddetinden, kz... gz kor olsun! 1-bir eyin yokluu gnlmdan gz kimseyi grmernek, kimkarsnda dile getirilir. 2-mecburiyet kar- se durduramamak. 2-sevime arzusu duysnda karlalan zaran kabullenirken mak. sylenir. gz qorxmaq gz korkmak, ac bir tecgz klgli sulu, mahcup. rbe geirdikten sonra daha ihtiyath hagz knl almaq gz gnl almak, reket etmek, herhangi bir ktlk olacan, kt bir durumla karlalacan heferahlamak, neesi yerine gelmek. gz knl tox gz gnl tok, paraya, saplamak. mala pek fazla nem vermeyen, ihtiyala- gz (gzlri) mal gzn dnmk son derece sevinmek, sevinten havalara zprmn dnda bir ey istemeyen. gz kz kimi qzarmaq son derece si- lamak. niienmek, hiddetten gzlerine kan sal- gz nurdan dm k gzleri zayflamak, gz nceki gibi grmemek. mak. gz (gzlri) qabana (nn) glmk gz olmaq gz olmak, bir eyi elde etmei planlamak, tasarlamak, elde etme aklma dmek, hayalinde canlanmak. gz (gzlri) qabamda (qarsnda, duygusuna kaplmak. nnd) canianmaq (dikilmk, durmaq, gz onun bunun lind olmaq bakalaolmaq) gznn nnde canlanmak, aklm- nna muhta olmak. dan kmamak, hep onunla beraber olmak. 260

gz ovcuna axmaq (tklmk) gzleri avcunun iine akmak, gz kr olmk. gz rtlmk etrafnda olanlar anlayamamak, idrak edememek, gaflet uykusunda olmak, basiretini kaybetmek. gz (gzlri) pr pr almaq yznde sevin ifdesi belirmek, ferahlamak, rahatlamak. gz (gzlri) prdlnmk 1-hiddetten, fkeden ,gz kimseyi grmemek. 2yorgunluktan vs'den dolay gz kzarmak, kanlanmak. gz (gzlri) satamaq aniden grmek, gzne arpmak, baklarna taklmak. gz semmk zorlukla ayrt etmek, iyi grmemek, grememek, grme yetenei zayf olmak. gz syirmk gz kapaklar gayri ihtiyari olarak hareket etmek, titremek. gz su imk itimat etmek, bir eyi yapaca konusunda rnitli olmak, beklemek. gz su immk 1-gvenmemek, itimat etmemek. 2-phe etmek. gz sulu gz sulu, en kk olaylarda bile duygusallaan ve gz yan tutamayan kimse. gz (gzlri) szimk 1-gz kapaklar kapanmaya balamak. 2-gzleri mahmurlamak, gzleri yar kapah duruma gelmek. gz tar olmaq gzne perde inmek, gznde katarakt olumak. gz tikan balamaq sinirden, hiddetten gzleri akrnak akmak olmak. gz tox olmaq hibir eyde gz olrnamak, kanaatkar olmak. gz torpaa baxmaq gz topraa bakmak, lmek zere olmak, lm yaklamak. gz ttmaq gz tutmak, holanmak, beenmek, sevmek, k olmak. gz tutmamaq gz tutmamak, beenmemek, itimat etmemek, edememek. gz umaq birini grmek iin can atrnak, ok arzu etmek, arzularnak (bazen aym ifade nefret ve alay olarak kullanhr). gz st saxlamaq itina gstermek, konmak, muhafaza etmek vs.

gz. stnd olmaq devaml olarak nezaret etmek, gz zerinde olnak, korumak, onun iin kayglanmk. gz (gzlri) yal qoymaq gz yal brakmak, alamasma sebep olmak. gz (gzlri) yol kmk dahp gitmek, gzleri bir noktaya takh kalmak. gz (gzlri) yolda (yollarda) qalmaq gz yolda kalmak, birini beklemek, onun iin istek ve zlem duymak. gz yuxarlarda olmaq z yukarlarda olmak, bulunduu yerden daha st seviyelere kmak gayesini tamak. gzm (gzlrim) aydn! st kapal sitemli bir ifade, imal sz. gzm xsn! gzm ksn! bir eyin doruluuna birini inandrmak iin edilen yemin. gzm grmsin gzm grmesin, bana gstermeyin, gzme grnmesin, grmek istemem. gzm st! memnuniyetle, laf m olur! gzm st yerin (yeriniz) var saygm, sevilen birini davet veya karlama ifadesi. gzmxdya salmaq 1-sktnnak, bask yapmak. 2-yerli yersiz, hakl haksz yzne laf sylemek, rahatsz etmek, eziyet etmek. gzm xan gtn xsn k. kpein kakasn yaptm gren kimsenin defa bunu sylememesi durumunda gznden apak kacama inanlr. gzmn dm ni grmek istenmeyen kimse. gzmn i 1-ok sevilen birine seslenme ekli. 2-birine sevgiyle seslenme ekli. gzmn nuru birine sevgiyle seslenme ekli. gzn a zm bax, mn sn diyn adamlardan deyilm! "beni bakalarma benzetme" eklinde bir tehdit ifadesi. gzn (gzlrin) aydn! (olsun!) sevinli bir durum ortaya ktmda sylenen tebrik ifdesi, sevincine ortak olduunu belirten bir ifade. gzn xsn! (tklsn!) gzn ksn! beddua ifadesi. gzn (stnd) olsun koru, himaye et, bak!

gzn pis zlr grmsin karna kt insan kmasn. gzn st (stnd) qan var demk kalbine dokunmak, incinmesine sebep olmak. gzn yamanhq grmsin ktlklerle, darlkla karamayasn, gzn yolda qalsm! hasretle beklediin kimse gelip kmasn! gzn yumub azn amaq azma geleni sylemek, paylamak, azarlamak. gznd bymk (ykslmk) gznde bymek. 1-hrmeti, itiban, deeri artmak, derecesi ykselmek, itibar kazanmak, kymetlenmek. 2-bir ey olduundan byk ve gl grnmek. gznd bytmk gznde bynek, br eyi olduundan fazla zor ve nemli grmek. gznd canlanmaq gznde canlandrmak, aklna gelmek, aklna dmek, hatrlamak. gznd qaldrmaq itibarm, deerini daha da artrnnak, hrmetini daha da artrmak. ... gznd qalmaq istei, arzusu yerine gelmenek, muradna ermemek. gznd qan olmamaq cesur olmak, hibir eyden korkmamak. gznd qoymaq arzusunu, niyetini, isteini yerine getirmemek, mutlu etmemek, sevindirmemek. gznd olmamaq gznde olmamak, herhangi bir sebepten dolay bir eye deer verecek durumda bulunmamak, belirli sebeplerden dolay sknt duymak, rahatszlk hissetmek, o ey gznden dmek. gzndn batmaq 1-kurumak, su kmamak. 2-mahvolmak. gzndn dm k gznden dmek, artk ilgilenmemek, bir eye kar ilgisi kaybolmak, sevgisini kaybenek, sevgisi nefrete evrilmek. gzndn glsin! nankr insanlara sylenen kargma, beddua ifadesi. gzndn itmk hibir ey grmemek, duymamak, hissetmemek, kaybolmak, kaybolup gitmek.

gzndn knara qoymamaq kendi ya-,1 mnda saklamak, devaml olarak gznt. nezaretinin altnda tutmak. gzndn qamaq gznden kamak. 1-. 4 gznden kamak, dikkatinden kamak. U saymamak. : gzndn qamamaq gznden kama? mak, her eyi grmek, dikkatli olmak,: 1 duymak, hissetmek. , gzndn qan axtmaq bak. gznd qan ya tkmk. gzndn qan dammaq 1-ok sinirlen^ mek. 2-belh olmak. gznd qan ya tkmk gznden kanli yalar aktmak, strapla almak. gzndn ql yaylmamaq uyank olmak. gzndn nur yamaq iyi insan olmak. gzndn od tkmk sarsla sarsla gz ya aktmak, yrek yakarcasma alamalc. gzndn od tklmk (yamaq) 1evik, zinde, ele avuca smayan lcimse. 2k sinirli olmak, suratmdan hiddet yamak. gzndn (gznd, gzlrindn) oxumaq gzlerinin ifadesinden, balcndan anlamalc, sezmek. gzndn srmni ourlamaq gznden snneyi almak, becerilcli hrsz olmalc. gzndn tkmk neesini, zevkini kannak, haran etmek, burnundan getirmek. gzndn tk d yaymamaq gznden hibir ey kamamak, son derece uyank olmak. gzndn uzaqda olmaq aileden uzakta olmak, yaamalc, yabanda, gurbette yaamak, yabanc lkede olmak. gzndn yamaq bilinmek, hissedilmek. gzndn yuxu tklmk gznden uyk alcmak, iddetli bir elcde uyumalc istemek. gzn a glmk gznde akbasma (kataralct) olumak, akbasma hastalna yakalanmak. gzn a saimaq 1-azap vermek, eziyet vennek, incitmek, rahatsz etmek. 2cezalandrmak. gzn alaca bulaca glmk gzne tuhaf grnmek.

262

gzn almaq nceden, meydana gelecek olmad hlde grnmek, hayl edilmek, kt durunu, felketi duymak, hissetmek, tasawur edilmek, gznde canlanmak, gz nne almak, kabullenmek. gzn grnmmk hissedilmemek, gzn baxmaq gzne bakmak. 1-emrine duyulmamak. amade olmak, buyruk beklemek. 2-bir ar- gzn xo grnmk ilk bakta hozusunun gereklemesi iin gzleriyle biri- lanmk, beenmek. ne yalvarmak. gzn ilim k gzne ilimek, aniden gzn (girmk) batmaq 1-devamh gz gzne arpmak, grmek. nnde olmak, grnmek. 2-gzne bat- gzn (gzlrin) inanmamaq gzne mak, kskanlk dourmak, hayranlk u- inanmamak. 1-grdne inanmarnak. 2yandrmak. hayal bile edilemeyecek bir ey, olay kargzn alnmaq (dymk, satamaq) smda armak, hayretten dona kalmak. gzn iq glmk iyilemek. canlanmak, aniden grmek, gzne taklmak. gzn imir (yuxu) getmmk zindelemek. (glmmk) uyuyarnamak, gzne uyku gzn iq glmmk bir trl iyilemegirmemek, sabah diri amak; rahatsz ol- mek, kendine gelememek. mak. gzn iq vermk hayat vennek, canlangzn kmk kaplamak, brmek, g- drmak, zindeletirmek. zn almak. gzn klg kmk zayflamak, gzleri gzn d pflybilmzsn gcn ona ukura kamak. yetmez, ona hibir ey yapamazsm. gzn kl lmk aldatmak, kandrmak. gzn dymmk gzne grnmemek, gzn (gzlrin) qan szlmaq gzleri grememek; kanlanmak, kzarmak. gzn dik baxabilmmk birine kar gzn (gzlrin) qaranlq kmk 1suu, gnah olmak, mahcup olrriak. durumu ktlemek, ba dnmek, baylagzn dndym birinin hareketini veya cak duruma gelmek. 2-dehete kaplmak, yapt ii beendikte sylenen vg ifade- korkmak. si. gzn qarasu enmk (glmk) gzne gzn dnm! alk, tebrik, sevgi veya karasu inmek, gz ii basncmm artmas (laukoma) hastahma yakalanarak kr vg bildiren bir ifade. gzn durmaq zor grnmek, ar gel- olmak. gzn qoymaa ... vermmk en kk, mek. gzn dursun! gzne" dizine dursun! en ufak bir eyi bile vennemek, vemee nankr insanlara sylenen kargma, beddua kymamak. ifadesi. gzn qubar qonmaq kederli olnak, gzn dnya dar olmaq byk kederle dertlenmek. veya felketle karlamak, son derece gzn mirvar dm k bak. gzn a kederlenmek. glmk. gzn dnya grnr? kimseyi takar gzn prd kmk cehlet iinde kalmasma sebep olmak, gaflet iinde uyumam? gzn glmmk (girmmk) 1- sm salamak. umurunda olmamak, etki etmemek. 2- bir gzn prd glmk kr olmak, gz eyi ok olduundan istedii gibi kullan- grmemek. gzn prd salmaq (tutmaq) aldatmak, mak. gzn girmk 1-burnuna girmek, ok hakikati, gerei saklayarak yalan knuyaklamak. 2-sevgisini ve ilgisini kazan- mak, kandrmak, kusurlarn saldamak. gzn soxmaq 1-gzne sokmak, zorla mak. gstermek, kabacasma gstermek. 2gzn grsnmk (grnmk) gzne grnmek. 1-gnnek, belli olmak. 2- agzllkle yemek, yemee saldrmak. 263
N

gzn soxulmaq hiddetle ve yzszlkle birine bir eyi ispat etmeye ahmak, srarc olmak. gzn su vermk ibret almak, rnek almak, ders aimak. gzn tpi dirm k (tpmk) a gzlkle yemek, byk itahla yemek. gzn tikan oimaq grnce rahatszhk vermek, nefret duygusu uyandrmak, sevilmemek, gzn torpaq tkni olmamaq ocuu, kimsesi, mirass bulunmamak. gzn yuxu getmmk gzne uyku girmemek, uyuyamamak, uykusu kamak. gzn yuxu glmk uyuklamak. gzn a adamn tan gzn a da iyi bak! bir tehdit ifadesi. gzn ab yumunca bir anda, ok ksa zamanda. gzn (gzlrini) amaq gzn amak. 1-dnyaya gelmek, domak. 2-frsat bulmak, imkn bulmak. 3-uyandrmak, anlatmak, bilmediini retmek. 4-kendine gelmek, uyanmak. 5-bir kadm ilk cinsel ilikiyi bir erkekle kunnu olmak. gzn aartmaq 1-gzn belertmek, gzlerini aarak memnuniyetsizliini, onaylamadn veya kzgmhm belli etmek. 2-tehdit etmek, korkutmak. gzn almaq kendinden korkmasm salamak, kendinden ekinmee mecbur etmek. gzn (gzlrini) ayrabilm mk (ayrmamaq) gzn alamamak, gzn ayrmadan dikkatle bir eye bakmak. gzn (gzlrini) balamaq bilerek uyanmasna, kendine gelmesine engel olmak, cehlet iinde, gaflette kalmasma dikkat etmek. gzn baqalarnn azna dikmk bakalarnm emrine amade olmak. gzn (gzlrini) brltmk gzn belertmek, tehdit etmek, korkutmak. gzn bozartmaq ters ters bakmak. gzn kmk 1-baklann ... zerinden almak, baknamak. 2-ilikisini koparmak, vazgemek.

gzn (gzlrini) kmmk uzn uzun bakmak, srekli baklarla szmek, gozn zerinden almamak. gzn (gzlrini) xartmaq gzn karmak. 1-kr etmek. 2-birinin kskanhna sebep olmak, kskanlk dourmak. 3-bir eyin iyisi olduu hlde ktsnden tutmak, ktsn almak, gzn (gzlrini) rk (mk) tutsun! ekmek gzn kr etsin! haram olsun! emeim burnundan gelsin! bir ilenrhe (beddua) ifadesi. gzn dayamaq gzn bir noktaya dikerek bakmak. gzn dikmk (tikmk) 1-gzlerin dikmek, bir eye dikkatlice ve gzn almadan bakmak. 2-mit balamak. gzn (gzlrini) dolandrmaq gz gezdirmek, her tarafa, saa sola bakmak. gzn doyurmaq gzn doyurmak, bir eyden bol bol vermek. gzn drd amaq gzn drt amak, kandrlmamak iin son derece titiz davranmak. gzn (gzlrini) dylmk (dymk) hayretler iinde bakmak, akm akn bakmak, donuk gzlerle bakmak. gzn (gzlrini) duman almaq (brmk) kibir gzlerini kr etmek. gzn (gzlerini) gtrmmk devaml, srekli bakmak, gzlerini ayrmarnak. gzn ksmk midini yitirmek. gzn qabar elmk baklar ile rahatsz etmek, usandrc nazarlarla bakmak. gzn (gzlrini) qan brmk (tutmaq) kan dkmee hazr olmak, kan dkecek kadr, birini vuracak kadar sinirlenmek. gzn qrmaq gzn korkutmak. gzn qrpmadan gzn krpmadan, ekinmeden, korkmadan. gzn qzl qzl elmk gzleri evinden frlamak. gzn (gzlrini) qorxutmaq (qorxuzmaq) gzn korkutmak, kendinden korkmasn salamak, kendinden ekinmee mecbur etmek.

264

gzn ourlamaq birinin dikkatini baka gznn a qaras ailenin tek ocuu, bir eye ekerek kendi iini yapmak, kan- evlad iin kullamlr. gznn altna almaq olacak bir ii veya dnak, dikkatini datmak. gzn oymaq gzn oymak. 1-byk olay beklemek, ona hazrhkh olmak. ktlk etmek, azap vermek, ikence ek- gznn altnca baxmaq bakalarna sezdirmeden gizlice bakmak, szmek. tirmek. altn fnrlmk gzn rtmk 1-mitsizlie kaplmak. 2- gznn birinin hatasn grmezden gelmek, gz (mhrlmk) gzn morartmak, dvp yunmak. gznn altm morartmak. gzn sil gzm bax! bir teldit ifadesi. gznn biri alma drir biri sbd sahr gzn szmk naz yapmak, ive yapmak, a kimse. cilvelenmek. gznn iin baxa baxa gznn iine gzn tkr 1-birinin baka birinde olan baka baka, cesaretle, soukkanhlkla. veya grd eyi ekememesi, kskanma- gznn iin baxa baxa yalan demk s sebebiyle ona sylenen, "gzn m ustaca yalan konumak. kanyor" anlammda kskanhk ifadesi. 2- gznn iin baxmaq 1-emri, buyruu bask ile bir eyi yaptran iin kullamhr. yerine getirmee hazr olmak, beklemek, gzn yayndrmaq dikkatle bakt emre amade olrnak. 2-bir isteinin, arzusueyden gzn ekmek. nun yerine getirilmesi iin gzleri ile yalgzn (gzlrini) yer dikmk gzlerini varrcasma bakmak. yere indirmek, yere bakmk, ban aa gznn iin demk sz edilen birinin emek. gelmesiyle ekinneden diyeceklerini ygzn ymaq midini kesmek, midini zne kar sylemek veya bir eyi birinin yitirmek, bir eyin artk gereklemeyece- gyabnda deil yzne kar sylemek. gznn iin qdr kknden, tamamen, ini anlamak. gzn (gzlrini) yollara dikmk has- bsbtn. retle birinin yolunu beklemek, birinin has- gznn (gzlrinin) kk saralmaq bir retinde olmak. eyi, birini beklemekten usanmak, yogzn (gzlrini) yollardan kmmk rulmak, ok beklemek. gznn qabana glmk gznn nbak. gzn (gzlrini) yollara dikmk. gzn yuxuya vermk 1-uyumak, uyuk- ne gelmek, zihninde canlandrmak. gznn qabanda dayanmaq (olmaq) lamak. 2-aldatmak, kandrmak. aklmdan kmamak, hep onunla olmak, gzn (gzlrini) yummaq 1-gzn yummak, gzn kapamak. 2-lmek.^ 3- onunla yaamak. uyumak. 4-her eye kar kaytsz olmak, gznn qabandan getmmk gznn umursamamak, nem vermemek. 5-bir eyi nnden gitmemek, asla ununamak, hi unutmamak. grmezlikten gelmek. gzn yumub azn amaq azm ap gznn qabandan glib kemk gzgzn yummak, ok fkelenerek ne sy- nn nnden gelip gemek, hatrlamak. lediini bilmemek, krc ve aalayc gznn qaban qan rtmk son derece sinirlenmek, kan aktacak kadar hiddetlenszler sarf etmek. gzn (gzlrini) zillmk gzn bir mek. noktaya dikerek bakmak, bir noktaya dik- gznn qorasn sxmaq (tkmk) alamak, gz ya aktmak. katle bakmak. gznn acsn almaq uykusuz bir geceyi gznn qulayla da baxmaz temiz kimgeirdikten sonra ok az bir zaman uyuya- sedir, harama yan bakmaz, eli eri deildir. gznn qurdu lmk 1-doymak, istei rak uykusuzluunu ksni olarak gidermek. gznn acsn xartmaq yuyup din- krelmek. 2-ihtiyacn ksmen gidermek. lenmek, yorgunluunu gidennek. 265

gznn qurdunu ldrmk doymak, doyana kadar yemek, imek vs. gznn quyruu (ucu) il baxmaq gzn kuyruuyla bakmak, hissettirmemek iin gz ucuyia bakmak. gznn quyruu (ucu) il baxmamaq ekinmemek, takmamak, kle almamak. gznn odunu almaq cesaretini kirmak, korkutmak. gznn suyunu axtmaq alayp yaivarmak. gznn ucu il baxmamaq 1-nem vermemek, kle almamak. 2-ekinmemek. gznn ucu ii baxmaq gz ucuyla bak-^ mak, sezdirmeden yle bir bakmk gznn stnd. qan var demk hi yoktan bahane aramak. gznn stnd qan var demmk gznn stnde kam var dememek, hibir sz sylememek, hatnna, gnlne dokunmamak, kalbini krmamak. gznn stnd saxlamaq ok iyi ihtimam gstermek. gznn yan yedirtmk sevdii kimseden hibir ey esirgememek, haddinden fazla ihtimam gstermek. gznn yan yemk 1-birine kendi stnln gstermek, kabul ettirmek; korkutmak. 2-agzcesine yemek. gznn ya linddir ok duygusal, en kk eyden bile duygulanp alayan kimse iin kullanhr. gznn yana dm vermk alamak, gz ya dkmek. gznn yeddi yerindn ya tkmk iki gz iki eme alamak. gznn zln axtmaq alamak. gznz su verin ibret aln! ders alm! rnek aln! gzyl grmk gzyle grmek, bir olaya hit olmak.. gur gur guruldamaq hreti her tarafa yaylmak, mehur olmak, tanmmak. gur gur yanmaq 1-grl grl yanmak. 2birinin sevgisiyle yanp tutumak. gurultu qoparmaq grlt koparmak, grlt etmek, rahatsz edici sesler karmak.

gurulfuya glmk hibir suu yokken, bou bouna lp gitmek. gurultuya vermk gmbrtye vermek, susuz birinin lmne sebep olmak. gu etmk kl. kulak kabartmak, dinlemek. gu balamaq iki dvarn kesitii yeri rmek. gu ni in olmaq bir yere kapanp klmak, evden dan kmamk. gc almaq glenmek, kuvvetlenmek, kuvvet toplamak. . gc billahla yaamaq zar zor gemini salamak. gc etmk (elmk, vurmaq) bir eyi kaldrmak veya yerinden kprdatmak iin fiziki g sarf etmek. gc glmk bir ii kuvvet sarf ederek yapmak. * gc gtirmk glenmek, kuvvetlenmek, gcartmak. gc (zor) iltmk g kullanmk, zor kullanmak, kaba kuwet kullanmak. gc vermk l-.bir eyi kaldrmak veya yerinden kprdatmak iin fiziki g sarf etmek. 2-yapt bir ii daha da glendirmek, ilerletmek, bytmek. gcdn dm k 1-gcn, kuvvetini kaybetmek, gszlemek. 2-nfuzunu. kudretini yitirmek, kaybetmek. gcdn salmaq takatten drmek, gcn tketmek. gc minmk hk. geerli olmak, uygulanmak, herkes iin mecburi olmak. gc salmaq 1-kuvvet kullanarak bir eyi elde erek, veya elde etmee ahmak. 2zorla bir eyi yapmaya mecbur etmek. 3gc yetmedii bir ey iin gcn zorlayarak vcudun bir tarafn arzalandrmak. gclk kmk zorluk ekmek, aba sarf etmek, ahmak. gc atmaq (dm k) 1-bir ii yapmak iin gc yetmek; baarmak. 2-maddi durumu yetmek, iyi olmak, bir ii yapacak paras olmak. gc dalar yxmaq byk g ve nfuz sahibi olmak, lcudretli olmak. gc ngind oimaq dediini yapacak kudreti olmamak, yalnzca laf retmek.

266

gcn apmaq 1 -mecburi olarak bir ie balamak. 2-iki ayam bir pabuGa sokmak. gcn qrrahlanmaq gcne gvenmek. gcn itirmk 1-gcn, kuvvetini kaybetmek, gzlemek. 2-nfuzunu, kudretini yitirmek, kaybetmek. gdaza getmk bou bouna mahvolmak, yok olmak, felkete uramak, bedbaht, mutsuz olmak. gdaza vermk birinin mhvna, yok olmasma, felkete uramasma sebep olmak. gdkd durmaq (olmaq) siperde durup, saklamp gzetlemek, takip etmek. gdide yarmasma el atmaq son mit yerine ynelmek. gl amaq 1-gzellemek, alml olmak. 2icra edilmek, yaplmak. gl az al. kfrbaz, azmdan kt szler kan, kt szler syleyen adam iin kullanlrr. gl axtmaq ortaya bir balgam atmak, bir i yolunda giderken herkesin kafasm kanfracak bir laf etmek, her eyi aibe altmda brakmak. gl gl arr (dindirir) ik iyi gllk glistanlk yer, ieklerle rtl gzel yer. gl gl armaq (dindirmk, sslmk) a. tabiatn, evrenin gzelliini anlatmak iin kullanhr. gl kimi ok gzel, ok iyi. gl kimi (tk) almaq 1-gzellemek. 2sevinmek, ii almak, neelenmek. gl kimi tmiz hakknda hi bir kt af sylenmemi, kt sz kanlmam; temiz, masum. gl qoymaq ikence vemek, zulmetmek. gl vermk ekmek zerinde yank kabarcklar olumak, kabarmak. gl (gln) vurmaq 1-kurada ans yaver gitmek ve en iyisini kazanmak. 2-iirldak gelmek, dalavere gelmek, yalan konumak, aldatmak, kandrmak. 3-bir eyin en iyisini almak. gl yarpa kimi smk (titrmk) korku, heyecan, bazen de souktan titremek. gi yemk kandrlmak, aldatlmak.
v

glabn tikan sorumaq cefasm kendi ekip semeresini eller gnnek, sefasn bakalar srmek. gldn ar sz incitecek, kalbi kracak sz. gldn ar sz demmk kalbine dokunacak bir laf etmemek, krmamak, incitmemek. gl oynuya gle oynaya, nee ile, sevine sevine. gll almaq kurun almak. gll atmaq kurun skmak, mermi atmak, kurun atmak. gll boaltmaq kurun slanak, mermi atmak. gll kimi 1-ok sratli, kurun gibi. 2-ok ar, okkeskin, ok etkili. gll kimi xmaq kurun gibi komak, frlamak. gll sxmaq kurun skmak, silahn namlusunu hedefe ynelterek kurur atmak. gll tkmk kurun dkmek. gll vurmaq kurunlamak. gll vursan qan xmaz korkudan beti benzi kalmam kimseler iin kullanlr. gll yadrmaq kurun yadrmak, durmadan kurun atmak, kurun yamuruna tutmak. gllbaran etmk (elmk) 1-iddetli kurun yamuruna tutmak. 2-kurunlamak. gllni glly dzmk aralksz kurun skmak, mermi yadnnak. glly basmaq (tutmaq) kurun yamuruna tutmak, kurun yadrmak. glmkdn az ymamaq her eye glmek. glmkdn crlmaq glmekten katlmak, sarsla sarsla glmek. glmkdn barsan crmaq (yrtmaq) katla katla glmek, ok glmek. glmkdn qrlmaq (lmk, partlamaq) ok glmek, glmekten gzlerinden ya akmak. glad olmaq imar edilmek, enlenmek, glb oynamaq glp oynamak, neeli ve sevinli vakit geirmek. gln vurmaq bir eyin en gzelini veya en nce olgunlaann alp gtrmek.

267

glrm, oynayram, oyna yaddan xmr ok sevdii bir kimseyi kaybeden birinin daimi olarak rahatszlk duyduunu bildirir. gman etmk (elmk) 1-zannetmek, sanmak, ihtiml vermek. 2-mit etmek. gmana dm k pheye dmek, phelenmek. gman getmk phelenmek (birisinden). gman glmk inanmak, emin olrnak, mit etmek. gmbzin qorxu kmk ok korkmak, korku hissi duymak. gm suya kmk deersiz metalleri gm suyuna daldrmak, gm renginde boyamak. gm tutmaq gmle kaplamak, gmle sslemek. gn aarmaq gn aarmak, tan yeri skmek, sabah almak. gn aiamaq birisi iin kayglanmak, gelecei iin ahmak, bir eyler yapmak, dnmek. gn batmaq gne batmak. gn domaq gn domak. 1-gne domak, sabah olmak. 2-arzularm gerekletirmek iin eline frsat gemek. gn yiimk akam zeri gne ufukta kaybolmak, karanhk kmee balamak. gn grmk gn grmek, bolluk ve mutluluk iinde yaamak. gn grmmk gn grmemek, kt yaamak, hayat aftlan iyi olmamak. gn grm gn grm. 1-grp geirmi, tecrbeli. 2-gzel bir hayat srm kimse. gn gndn gn gnden, gnden gne, her gn biraz daha. g gndn cahallamaq gn getike daha da genlemek. gn Iardan (hayandan) xbdr (doubdur)?! gne nereden dodu?! gn ima xmaq gn ma kmak. 1ortaya kmak, akha kmak. 2skntlan geride brakmak, gzel gnlere ulamak. gn ina hsrt qalasan! kr olasn! bir ilenme ifadesi.

gn keirmk (srmk) yaamak, hayat srmek.. gn kimi apak, ok belh, gn gibi. gn kimi akar (aydn) olmaq besbelli olmak, apak olmak, hibir izaha ihtiyac olmamak. gn kimi yanmaq k samak. gn qaytmaq 1-gne en yksek noktasndan gn batmma doru eilmek, batmaya balamak. 2-gndzler uzarnaya veya ksalmaya balamak. gn qovumaq gn kavumak, gne batmak, akam olmak. gn tutulnaq gne tutulmak. gn z tutulmaq iddetli kavga, sava meydana gelmek. gn vurmaq kzgn gneten dolay beyin merkezinde*rahatszhk meydana gelmek. gn yalanmaq 1-gne karak biraz ykselmek. 2-gnein etkisiyle hava iyice snmak. gnah elmk (etmk, il mk) gnah ilemek, cezaya lyk bir hareket yapmak, fiil ilemek. gnah iltmk gnah kazanmasna sebep olmak. gnah mndn getdi gnah benden gitti, bundan sonras iin herhangi bir sorumlluk kabul etmem. gnah olmaq gnah olmak, yazk olmak. gnaha batmaq dine aykr bir fil ilemek. gnaha girmk gnaha girmek, dini ynden su saylacak bir i yapmak. gnahdan silkinmk 1-kadn, doum yapmak. 2-uzun zaman hasta yatan kimse lmek. gnah boynuna gnah boynuna, sorumluluk sana aittir, istediin ekilde davranabilirsin. gnah qdr sevmmk gnah kadar sevmemek, nefret etmek. gnah stn yxmaq suu zerine atmak. gnahma batmaq gnahna ginnek, birisi iin haksz yere kt eyler dnmek, ondan kukulanmak, birine iftira etmek. gnahndan kemk suunu balamak, affetmek. 268

gnahn balamaq bak. gnahndan kemk. gnahtn vermz gnahm vermez, ok cimri kimse. gnahm yumaq suu affedilmek iin ceza grecei hareket karhmda iyi iler yapmak, suunu affettirmek. gnd bir don geymk her gn baka bir karakter sergilemek, ahsiyetsiz olmak. gnd xo xbr eid sn sevindirici haber veren birine sylenen bir alk ifadesi. gndzn gnorta a gndz saat 12 olduu zaman, gnein uftk zerinde en yksek noktaya ulat zaman, len vakti. ... gn dm k (qalnaq) duruma dmek (genelde kt durumu bildirir). gn batmaq gne batrnak, gne ufulcta kaybolmak. gn gimk (glmsmk) a. sevinmek, ii almak. gni batmaq snmek, sessizlemek, nceki an ve hretini kaybetmek, geri kalmak. gni salamlamaq a. gne doduunda uyank olmak, gnein domasm grmek. gnlri saymaq bak. dqiqlri saymaq. gnortadan sonrak kiil r aniden servet sahibi olanlar, sonradan grmler. gn axam etmk (elmk) btn gn ahmadan geirmek, gn bouna geirmek, herhangi bir i yapmamak. gn amaq 1-gn geirmek. 2-geimini salayacak maa olmak. ^ gn barmaqla saymaq gz yolda kalmak. gn baa vurmaq genelde nemsiz bir ile uraarak gn bitirmek. gn batrmaq gn akam etmek. gn dm k birisi ile geinmemek, zddna hareket etmek. gn gy sgiy dylmk (tutulmaq) hayat zehir edihnek, hayat zindana dndrlmek. gn gndn dal getmk zayflamak. gn gndn qara glmk her gn ktye gitmek, gn getike durumu daha d ktlemek, ktye gitmek.

gn gn calamaq gn gne eklemek, vakti uzanak. gn gn satmaq geciktirmek, gecikmesine sebep olmak. gn qara glmk (olmaq) hayat zindan olmak, yaay ekli ktlemek, fenalamak. gn pis yerd batrmaq 1-mrn faydasz ilerle geirmek. 2-frsat karmak. gnn gndn a olsnn her gnn daha mutlu gesin anlammda bir alk. gnn ssini duymaq aa ayak uydurmak, devrin gereklerini yerine getirmek. gnn acmaq (alamaq, yaz glmk) hline acmak. gnn baxarsan! grrsn gnn! bir tehdit ifadesi. ...gnn salmaq cezalandrmak, kt duruma drmek. gnn gy skiy bkmk (dymk) bak. gnn qara elmk (etmk). gnn keirmk isiz gsz dolap zaman geirmek. gnn qara elmk (etmk) hayatm zehir etmek, strap vermek, manevi ikence vermek. gnn saymaq gnlerini saymak, hasta son gnlerini yaamak. grz yer vurmusan ki! ok byk i mi yaptn! gvc yumbalamb qapatn tapb tencere yuvarlanp kapam bulmu anlammda bir deyim, herkes sonunda kendi eini bulur anlamnda. gzar etmk kl. gemek, gitmek. gzar dm k yolu dmek, urarnak. gzrn etmk yaamak, geinmek. gz t etmk (elmk) taviz vermek, vazgemek. gz t getmk bak. gz t etmk (elmk). gzg kimi ayna gibi, parlak, ak, lekesiz, temiz, effaf.

269

hac leylyin artq balas ocuklar veya yakmlar arasmda birine gereken nem verilmedii zaman gereken ihtimam grmeyen iin sylenir. Hac Mtllib bnnas dr acemi ustadr. Had getdi Hadu gldi eski tas eski hamam sadece tellaklar deiti, yalnzca yeni greve gelen kimsenin deitiini ve durumun deimediini bildirir. hadr olmaq korumak, gzetlemek, kollamak, gz zerinde ohnak. haf kimi (hcum kmk) beklemeden, birdenbire, aniden hcum etmek. hakim ksilmk hakim olmak, etkisi altma almak. hakim olmaq Mkim olmak, eline geirmek, kendine tbi etmek. hakimiyyti altna kemk hkm altma girmek. haqdus elmk zahmet ekmek, emek vermek, alp uramak. haqq Iesab kmk 1-herhangi bir sahada yaplan ahmalar iin rapor istemek, bilgi istemek. 2-hesaplamak, saymak. 3- almak, intikam almak. haqq hesab rtmk (ksmk, zmk) 1-aralannda olan nieseleyi, problemi kesin olarak halletmek, hesaplamak, alp verecei kalmamak. 2-karhn almak, intikamm, cn almak. haqq hesabn vermk iten karmak, kovmak. haqq oldu iyi oldu, gzel oldu. haqq salam (say) itirmk yaplan iyilii bilmemek, nankrlk etmek. haqq vermk 1-onaylamak, tasdik etmek, doru kabul etmek, hakl bulmak. 2-hakl olduunu onaylamak, tasdik etmek. Haqq'dan yamanhq grmysn Tanr'dan ktlk grmeyesin, Allah sana herhangi bir bela veya ktlk yollamasm anlammda bir alk. Haqq'n qaps zn aq olsun Tanr yzne glsn, Tann sana yar olsun anlammda bir alk. Haqq'n gz stnd olsun Tanr seni hep korusun.

haqqn halal olsun bir eyi blenlerin birbirlerine eer bilmeden gemise haklann hell etmeleri ifadesi. haqqn zn UI kmk (vurmaq) gerei inkr etrnek. haqqna atmaq (yetmk) cezasn almak, cezasm bulmak. haqqm qoymaq topraa vermek, defnetmek. haqqm ovcuna qoymaq 1-hakkn demek, hakkn vermek. 2-yapt iyilie ktlkle cevap vermek. haql xarmaq hakl karmak, dorulamak, teyit etmek. haql xmaq hakl kmak, bir mnakaada, fikir yrtmede, istekte vs. doru olduu meydana kmak. hal aparmaq baylmak, " kendini kaybetmek. hal hval sorumaq (tutmaq) hlini, hatrn sormak. hal qalmamaq hli kalmamak, gten, kuvvetten dmek, takati kalmamak. hal tutmaq hl hatr sormak. hala glmk kendine gelmek, gc, kuweti yerine gelmek, zindelemek. hala gtirmk kendine gelmesini salamak. halal ba xmaq parasn kurtarrnak, kr ve zarar etmemek. halal etmk es. hell etmek, borcunu veya bir zaman yapt ktl unutmak, affetmek. halal olsun! hell olsun! methetme, vme ifadesi. halal (halaln) (halal xoun, xounuz) olsun! hell olsun, bir eyi karhksz olarak, gnll verdikte sylenir. halal sd mmi hell etmek, kiilikh, karakter sahibi kimse, namuslu, doru, temiz vicdanl. halalca mahn yeybilmmk kendi heil kazanc kendine nasip olmamak. halallq almaq helllik dilemek, lrken veya uzun zaman iin ayrlrken birbirinin ktln veya borcunu affetmei dilemek, rica etmek. halallq vermk helllik vermek, lrken veya uzun zaman iin ayrhrken, birinin

270

zamannda yapt ktl veya borcunu balamak, affetmek. halay qurmaq (vurmaq) daire kurmak, yuvarlak ekil almak. halbahal olmaq hlden hle dmek, durumu deimek, durumu gah iyilemek, gah bozulmak. haldan xarmaq (xaftmaq) normal hhni deitirmek, sinirlendirmek. haldan xmaq sinirlenmek, kendini kaybetmek, hiddetlenmek. taldan dm k ok yorulmak, hlden dmek, takatten dmek. haldan etmk (salmaq) ok yormak, takatini kesmek. haldan hala dm k durumu bozulmak, durumu ktlemek. hal qurmaq (vurmaq) daire yapmak, halka yapp oturmak. hah alizimk durumu ktlenek, lm llinde olmak. hal dyi m k (dnmk, qarmaq) normal hlini kaybetmek, durumu ktlemek, bozulmak. hal duman olmaq hli duman olmak, drumu son derece bozulmak. hah qalmamaq hli kalmamak, gc takati kesilmek. hah znd olmamaq kendinde olmamak hah pozulmaq hli duman olmak. 1durumu ktlemek, bozulmak. 2-durumu daha da ktlemek, arlamak. halma acmaq hline acmak, efkat gstermek, ii szlamak, derdine yanmak, hline acmak, hline bakp ac hissi duymak. halna alamaq (qalmaq) 1-kayglanmak, hlini dnmek. 2-acmak, efkat gstermek. ... hahna dm k vs. 1-... evrilmek, . . . eklini almak. 2-kalitesini deimek. 3deimek, bakalamak, ktlemek. hahna tfavt etmmk hline hibir tesir etmemek, hlinde hibir deiiklik meydana gelmemek. hahna yanmaq hline acmak, efkat gstermek, ii szlamak. hahndan xmaq hiddetlenmek, sinirden kendini kaybetmek.

haln qatmaq sinirlendirmek, hiddetlendirmek. halm pozmaq durumuna tesir etmek, sinirlendirmek. hali etmk haber vermek, uyarmak, bilgilendirmek. hali olmaq haberi olmak, renmek, bilmek. halqa vurmaq daire eklinde turmak, yuvarlak yapp oturmak. halqaya almaq etrafn sarmak, evirmek. halla kmk ekini biip bitirdikten sonra "halla" diyerek sevin gsterisinde bulunmak. lalh hahna gr gene, becerisine, parasma gre, gc nispetinde. halsz dm k takatsiz, dermansz olmak. halva almaq helva piirmek. halvan banda dolandrr "lm yakmdr" ok yah olan kimseler iin sylenir. halvan yeyib, e yi minib 1-isteine kavumu, arzusu gereklemi. 2-ekmek paras kazanmaya balam. halvas alnb son gnlerini yayor. halvasn almaq mahvm, lmn, sonunu hazrlamak. hamam fitsi olmaq durmadan evlenip boanmak, sk sk e deitirmek. hamam kimi hamam gibi, fnn gibi, ok scak yer. hamam suyu il dost tutmaq 1-kolay yol ile, hibir masraf etmeden kendine dost kazanmaya ahmak. 2-bakasmn mahyla iyilik yapmaya kalkmak. ham gedr qu gtirr, ahqulu bayqu gtirr beceriksiz ve klsz kimseleri tenkit veya azarlama ifdesi. ham lsn alayr mn d buna zemedii, zmleyemedii bir mkl olan kimsenin kulland bir ifade. ham yatb crtdan oyaqdr masaldan alman bir ifadedir ve uyku vakti gelip getii hlde uyumayan ocuklar iin sylenir. hamn ley vurdu mnim kimi tk dalan olmad benim derdim herkesten byktr. hamnn nnsi arxadan (daldan) dodu, onunki qabaqdan (ndn) kendini ba271

kalanndan stn grenleri tenkit iin sy- hans yuvanm quudur bilinmeyen, talenir. nmmayan birisi iin kullanhr. lamsna bir saqqa vurmaq topuna galip hapan qaimaq bo kalmak, ssz kalmak, gelmek, hepsine gereken cevab vennek. haram elmk (etmk) haram etmek, en- i hamya bir gzl baxmaq bak. bir gzl gel olmak, rahatn bozmak, az tadyla | baxnaq. tattrmamak. * hamya it hrr biz d aqqal stmzharam qatmaq 1-doru, kanuni yollaelde < de gcn deneyen insan bizden stn edilmi bir eyi harap etmek, kirletmek, tedeil. mizliini bozmak, haram kantrmak. 2hami olmaq hami olmak, kanatlar altma bozmak, engel olmak. almak, korumak. haram olsun! haram olsun! haynn grhamiliy almaq (gtrmk) devaml me, grmesin. olarak yardm etmei taahht etmek, haram yemk haram yemek. 1-dinen yazerine almak. sak olan eyleri yemek. 2-hakk olmayan hana toxumaq el tezgahmda hal, kilim vs. eyi kendine almak, sahiplenmek. dokumak. haray kmk (qoparmaq) grlt kohanay durmaq destek olmak, yardmc parmak, barp armak. olmak. haray etmk (elmk) haykrmak, barhans brkdi ai d istediini al, beendi- mak, feryat etmek. ini gtr; yumurta tokutururken "hangi- haray hir qoparmaq (salmaq) kyasinin dierinden salam olacam tahmin metleri koparmak. 1-barp armak, ok ediyorsan onu al tut ben dieriyle ona to- kzp grlt karmak, kavga karmak. 2kuturaym" anlammdadr; ancak iki ey- iddet gstermek. den birini tercih edemeyenleri kararszhk- laray salmaq 1-haykrmak, feryat etmek, tan kurtarmak ve birini almaya zorlamak bannak. 2-grlt koparmak, barp iin kullanlr. armak. lans dada qurd ld? hangi dada kurt haraya atmaq (glmk, yetmk, ld? beklenmeyen bir tavr sergileyenlerin yetim k) yardma gelmek, imdada yetisebep olduu durum karsmda sylenen mek. amna ve sitem dolu ifade. haraya mx ahram, papan asr benim hans daa bam dym?! (dysn) abalanmn semeresini o gryor. kendi kabahati yznde zor durumda kalan harda axam orda sabah nerde akam bir kimsenin aresizliini dile getirir. orda sabah, bir kimsenin kalacak yeri olhans da gtrsn (qaldrsan) altmdan madn ve nere geldiyse orda kaldm (o) xr hangi ta kaldrsan altmdan kar, bildirir. her ie karan kimseler iin sylenir. harda a orda ba hep hazra konan, hi hans kuzy qulp qoydu, qulpu lind zahmet ekmeden durumdan faydalanarak qald hangi ie el attrysa baarsz oldu. ne geen kimseler iin kullanlan bir ifahans klk gtirdi? hangi rzgr att? bir de. yere uzun zaman gitmeyen birinin beklen- harda hrkt, orda brkt nerede haremeyen bir zamanda grlmesi karsmda ket, orada bereket, ahnann, hareketin sylenen sitem dolu ifade. olduu yerde bereketin de olduunu bildihans qbiristanl a girse iki l rir. ordan skik glr mahir hrsz iin kulla- haris kimi durmaq kzgn ve hiddetli olnlan bir ifade. mak. hans pey mbr qulluq edcyini hasar kmk 1 -duvar rmek, yapmak. 2bilmmk hangi peygambere kuliuk ede- bir eyin birlemesine, yaklamasna engel ceini armak, kimin szn dinleyece^- olmak, se ekmek. 3-kar gelmek, engel karmak. ini bilmeyerek akn duruma dmek. 272

hasil etmk (elmk) 1-almak, elde etmek. haval kimi akhn kaybetmi gibi, deli 2-retmek. gibi. hasil olmaq 1-sonu olarak ortaya kmak, havann qa qabandan zhr damr elde edilmek. 2-tremek, meydana gelmek, kn gkleri kara bulutlarm kaplamas kendini gstermek. 3-icra olmak, hayata durumunda havanm kasvetli bir hl aldm gemek. 4-bitmek; olgunlamak. belirtmek iin sylenir. hasil atmaq boy bosa ulamak. havar kmk imdat istemek, imdat istehasii glmk 1-bitmek, olgunlamak, mek iin btn gcyle bu kelimeyi syleolumak. 2-hazrlanmak, hazr olmak. 3- yerek barmak. yetitirilmek, hazrlanmak. havas banda atlasn birdenbire zenhaa buradan h huzurdan, yakksz ginleen veya bir makama getirilen kimsebir kelime veya ifade kullanhrken syle- nin kasnt davranlar karsnda sylenir. havas yuxar olmaq son derece sinirlennir, szm buradan dar. haiy xmaq meramdan, maksattan da- mek, kendini kaybedecek derecede kzmak. r lcmak, esas meseleyi brakp baka havasna danmaq konunun mahiyetinden haberdar olmadan konumak. eyden bahsetmek. hatm tay olubdur kendine gereken eyi havasn dyi m k hava deitirmek, baka bir iklime sahip yere giderek bir mddet bakasna veren kimseler iin sylenir. hava almaq hava amak, bulutlar dal- yaamak. mak. ... havasn dmaq ... havasyla nefes alhava almaq hava almak, evden dar k- mk, ok sevmek, mit balamak vs. mak, ak havada dolamak, gezmek, din- hay basmaq haykrarak grlt koparmak. hay dm k (qopmaq) barp arma, lenmek. hava bulanmaq hava bulanmak, yamur amata, grlt kopmak, grlt meydana bulutlan havay kaplamak, ya yaacak gelmek. gibi olmak. hay hay gedib, vay vay qalb hay hay hava il su (rk) kimi Iazmdr bir e- gitmi, vay vay kalm, lm yakm olan kimseler ve ok altnhp ypranan eyler yin ok gerekli olduunu bildirir. hava iqlanmaq sabah olmak, tan yeri iin kullanhr. hay iti her tarafa koturan, lf tayan kimaarmak. hava qaralmaq (qaranlqlamaq) akam seler iin sylenir. olmak, gnein batmasyla birlikte hava hay ky qaldrmaq (salmaq) barp akararmaya balamak. rmak, grlt koparmak. hava pozulmaq hava bozulmak, yamur hay olmaq yardm etmek, destek olmak. hay salmaq grlt koparmak, grlt veya frtna beiirtisi olumak. hava snmaq souk havann yerine scak karmak. hava gelmee balamak, scaklar bastrma- hay vermk birinin seslemesine kar ceya balamak, souklar gitmek. vap vermek. hava udmaq temiz havada derin derin hay vurmaq haykirmak, barmak, arnefes almak, havay iine ekmek. mak. havada (havadan asl) qalmaq havada haya bnd olmaq bir ii yapmak iin bakalmak, bir mesele, olay, i tam olarak hane, sebep aramak, firsat kollamak. renilmemek, hallolunmamak. Iaya yetmk imdadma yetimek (gelmek). havada qapmaq hemen kapmak, yere hayanda bir anayn i var glib bizi tapr dmesine izin vermeden almak. nerede acayip bir i varsa gelip bizi buluhavadan sdan danmaq havadan sudan yor. konumak, dereden tepeden konumak. layapz nlik salmaq dikkat ekmek iin havadar xmaq tarafn tutmak, mdafaa anlamsz bir eyden dolay banp aretmek, savunmak, arka kmak. mak. 273

haydan gin huya gedr haydan -gelen huya gider, zahmetsiz, emeksiz kazanan eyierin elden abucak ve kolay kaeam anlatr. haydaraq elmk rezil etmek, kepaze etmek. hayfm almaq (xmaq) hnen almak, acsn karmak. hay! mayl qoymaq hayran etmek, hayret ettirmek. hayl mayl olnaq (qalmaq) 1-hayran olmak, hayret etmek. 2-sevmek, k olmak. hayma qalmaq dnmek, kayganmak (birisi iin). haytas qalxb tutmacas tutmaq terslik etmek, terslii tutmak. hazr am dik qa nerede hazr orada nazr, eziyet ekmeden bir eyin semeresini gren. hazr olmaq hazr olmak. 1-bir yerde bulunmak. 2-bir eyi yapacak ekilde hazrlanm olmak. hazra dalar dayanmaz hazra dalar dayanmaz, srekli olarak h.arcamamn yaplan en byk birikimi be bitirdiini bildirir. hazra (hazrna) nazir bakalarmm emei ile neydana getirilmi, oluturulmu bir eye ortak olmak isteyen adam iin kullanr. hazra (hazrna) qonmaq (nazir olmaq) hazra konmak, bakalar tarafndan yapm, hazrlanm bir eye ortak olmak. hazrdan yemk hazrdan yemek, bir ey kazanmadan elinde olan harcamak. hazrna rk tapmaq bak. hazrna ah olmaq. hazrma ah olmaq zahmet ekmeden menfaat elde etmek. hazrhq aparmaq (grmk) bir i yapmak iin gereken hazrl yapmak. he bir drl kat'iyen, asla, hibir ekilde. he bir ziyyti yoxdur ricaya kar verilen cevap. he bir ip yatmamaq yola gelmemek, anlamamak.

he bir ip ytmr ynetilemeyen, idare edilemeyen insan veya hy^'an iin kullamhr. he bir ey li getmmk herhangi bir ey yapack hevesi kalmamak. he bir tnqid layiq deyil ufak, cz ey. ' he burnuna dymyib kokusunu bile" duymam. he cr kat'iyen, kat'i surette. he deyilsi deyil hibir kusur bulunamaz, son dereee etkileyick he d asla, o ekde deil, hi de. he skik olmasn her zaman var olsun, hi yok olmasm. he etmk yok etmek, mahvetmek. he hnanm yeridir . yersiz, uygunsuz, mnasebetsiz yapan bir i, bir hareket veya sarf #den "sylenecek laf m!?, bunun konuyla ne ilgisi, ne balants var!?, bunu knurnann yeri midir!" eklinde sylenen veya aan konuya kar memnniyetsizlii bildiren bir ifade. he ks he ksin kazm (kitabn) oxumur kimse kanun nizam tanmyor, herkes istediini yapyor. he ks dyi m rm birine son derece deer verildiini bdiren bir ifade. he ksin burnu (bel) da qanamamaq bak. bir ksin burnu (bel) qanamamaq. he ksin (kimin) rizsini oxuyan yoxdur kimse kanun nizam tanmyor, herkes istediini yapyor. he ksin toyuuna da atmaz (ki demz) zararsz, k skt, ihtiyatl kimse. he kim ona deybilmz yerin yri dz otur! o benim himayemdedir, kimse bir ey diyemez, ona dokunamaz. he milyin d burnunu qanatmayb ok mlayim, skin, merhameth, gzel tabiath kimse. he ny yapmamaq hibir ey yapmamak. he olmaq yok olmak, kaybolmak, bouna gitmek, sonusuz kalmak. he olmasa bari, iyi olurdu anlammda. he olmayan kimi esizdir, ei ve benzeri yoktur, dierlerinden daha stn oiduunu bdirir.

274

he pey mbrin qoyununu bacan otarmayb hibir ii sonulandrmamtr, her eyi yarm brakmtr. he ruhu da incimmk hi haberi olmamak, hi hissetmemek, hi ar ve eziyet hissetmemek; rahat, eziyetsiz olmak. he ruhunun da xbri yoxdur asla bilmiyor, haberi yoktur. he saymaq kat'iyen kle almamak, adam yerine koymamak. he eytann da aina glniz kimsenin tahmin edemeyecei ey iin sylenir. he bh yoxdur ki... phesiz, inann, hakikaten, gerekten. he tkn() d pozmamaq kn da kprdatmamak, hi aldr etmemek, he yanmdan da tbilmz 1kyaslanamaz, mukayese edilemez.. 2yapamaz, beceremez, stesinden gelemez. he yamndan da tb kebiimzsn o senden daha stndr. he yanndan kemyib (tmyib) hi haberi yoktur, neler olduunu bilmiyor, hibir ey duymam, grmemi. he yerd 1-hibir yerde. 2-durup dururken, hi sebep yokken. he yuxusuna da glmmk tasavvur bile etmemek. he zada li yapmamaq herhangi bir sebepten dolay i yapmak istememek.. hedn msl ixartmaq hi yoktan problem yaratmak. le xartmaq 1-yok etmek, mahvetmek. 2-btn nemini, deerini reddetmek, yok etmek. Ie xasan! yoklasm! bir ilenme ifadesi. he xmaq yok olmak, bouna gitmek, lcaybolmak, sonusuz kalmak. he, getmk mahvolmak, bouna gitmek. he pua xarmaq 1-yok etmek, mahvetmek. 2-btn nemini, deerini reddetmek, yok etmek. he pua satmaq (vermk) ok ueuza, yok denecek bir deere satmk. he saymaq hie saymak, hi kabul etmek, nem vermemek, kle almamak, nemsememek.

hei ayr, k ayr bizimle ilikisi yoktur, bizi ilgilendirmez, bizden ayndr. hedi qurnaq tek bama yas tutmak, at yakarak alamak. heft elmk asmay budamak, hekay etmk hikye etmek, btn ayrnlaryla anlatmak, nakletmek, sylemek. hel qoymaq 1-dadan aa doru talar yuvarlamak. 2-Ergenekon (Newuz) Bayram yaklarken ymurta, ceviz vs.'yi yoku bir yerden yuvarlayarak yarmak. hellnc getmk yuvarlanmak. heraac xmaq birka karde arasmda erken evlenmek. herik qayrmaq alt st etmek, ezip dkmek, darmadan etmek. hertinn perti qanmamaq bak. hr il zr qanmamaq. hesab aparmaq sonu karmak, anlamak. hesab kmk 1-geliri ve gideri hesaplamak. 2-hesap makinesiyle hesaplamak. hesab etmk (elmk) hesap etmek. 1dnmek, tasavvurunda canlandrmak, zannenek, tasarlamak. 2-kabul etmek, saymak, bilmek. hesab olnmaq hesaba katlmak, kabul edilhek, bilinmek, saylmak. hesab sormaq hesap sonnak. 1-bir konuda aklama istemek, bir eyden dolay sorumlu tutmak ve savunma istemek. 2-bir kimseyi davramlarndan dolay sorgulamak. hesaba almadan sayg gstermeden, saymadan, hrmet etmeden. hesaba almaq hesaba almak, dilckate almak, gz nnde bulundrmak, nem vermek, gzden karmamak. hesab almamaq hesaba almamk, nem vermemek, dikkate almamak, gz nnde bulundurmamak, saymamak. hesaba kmk yapt davranlarndan dolay aklama ve savunma istemek. hesaba gimz hesaba gelmez, umulmayacak kadr k, fazla. hesaba soxma grk! 1-yalan konumay brak! 2-kendininkini sokuturmaya kaikma! 275

hesaba vurmaq hesaplamak, gz nnde heyrt iind (irisind) hayret iinde, buluridurmak. arm bir hlde, hayret ederek. hesabda olmamaq hesapt olmamak, heyrt (heyrtlr) iind qalmaq hayretdnlen eylerin dmda olmak. ler iinde kalrnak, armak, akma dr- ; hesab amaq ftbol, voleybol, gre vs. mek. msabakalannda ilk puan kazanmak. heyrtd qoymaq 1-hayret ettirmek, ahesab rtmk hesab kapamak. 1- rtmak. 2-hayran etmek, meftun etmek. 'j verilecek paray tamamen vererek veya lteyrt dalmaq (dm k) hayret etmek, ! alarak hesab kesmek. 2-ihtilafh, daval bir armak. meseleyi halletmek. heyrt glmk armak, hayret ermek. hesab dz xmaq tahmini doru kmak. heyrt gtirmk (salmaq) hayret ettirhesab dz xmamaq istedii olmamak, mek, artmak. istei, arzusu yerine gelmemek. heyva kimi saralmaq rengi sapsar kesilmek. hesab itirmk hesaplarken, sayarken yanl yapmak, armak; miktan, sayy heyz elmk 1-zenginlemesin salamak, unutmak. zengin klmak. 2-karnn doyurmak, yemek . hesab toxud tk d mk hesaplamak. veya yiyecek bireyler vererek doyurmak. hesabma glmk hesaplamak, saymak, h dz olsa gen oraqcan yrisi var her miktarn belirlemek. eyin mutlaka bir kusuru veya noksan taraf hesabm aparmaq (baa dm k) vardr. anlanak, netice, sonu karmak, bir eyler hbirk danmaq yersiz konumak, anhissetmek. lamsz laflar etmek. hesabn bilmk hesabn bilmek, tutumlu hbs edilmk hapsedilmek, hapse atlrnak, olmak, msrif olmamak. hrriyetten mahrum edilmek, hapse dlesabm kmk hesaplamak, hesap mek. etmek, saymak. hbs etmk (elmk) hapse atmak, hnihesabn grmk hesabn grmek, yapt yetten mahrum etmek. yanh davrantan dolay cezalandrmak. lbsdn azad edilmk sahverilmek, suu hean elmk biilmi buday veya arpa affedilmek. saplann vs. harman yapmak zere sermek. hbs almaq bak. hbs etmk (elmk). hean olmaq saa sola sahp darmadan hbs dm k bak. hbs edilmk. olmak. hcc getmk doru yola ynelmek, iyi bir heydn dm k (ksilmk) gten, kuv- insan olmak. vetten dmek, fiziki kuvveti tkenmek. hcv etmk yermek, hicvetmek, alay heyfi glmk 1-bir eyi harcamak, kul- etmek. lanmak veya vermek istememek. 2-acmak. hi betrin yed sllesine. heyi ksiimk (qalmamaq) bak. heydn hdd qoymaq smr koymak, smrlamak. dm k (ksilmk). hddn (hddindn) artq (ox, ziyad) heykl kimi durmaq put gibi kurumak. haddinden fazla, son derece ok, snrsz. heyran buraxmaq (etmk, elmk) hddn amaq son derece ok olmak, snhayran etmek, meftun etmek, hayret iinde r amak. brakmak, hayran olmasm salamak. hddi blua atmaq (yetim k, yetmk) heyran olmaq (qaimaq) hayran olmak, bula ermek, ergenlik ama ermek. vurulmak. meftun olmak; bir ey karsnda hddi hesab olmamaq saysz, snrsz vurulmucasna arp kalmak. olmak. heyrt almaq (aparmaq, etmk, elmk, hddi ndir ne haddine, onu ne ilgiendirir. gtrmk) hayretler iinde kalmak, arp hddi olmamaq haddi olmamak, yetkisi kalmak, ne yapacan bilememek. olmamak, hakk olmamak. 276

hddim ndir "ne haddime dm, beni ne ilgendirir, yetkim nedir" itaat, bahlk bildirir. hddin ndir! ne haddine! seni ne iigilendirir! hddindn (hddini) amaq (kemk) haddini amak, ly karmak, smrn amak, hududunu amak, son derece ok olmak. hddindn xmaq smnn amak, ar olmak, arlamak. hddini hiidirmk haddini bdirmek, dersini vermek; cezalandrrmak. hddini amaq haddini amak, smrn anak. hddini bilmk (tanmaq) haddini bilmek, snn amamak, hareketlerini, davranlarm, konumalarm kontrol etmek. hd etmk (glmk) bir eyle korkutmak, tehdit etmek. hdr (hdr) getmk hibir sonu vermemek, faydas olmamak, bo yere sarf edilmek, harcanmak. hdyan danmaq azna geleni konumak. hfr dm k daa taa dmek, yaad yerden uzaklara gitmek. hft skkiz, mn doqquz her zaman, sk sk, daima. hfti dimaq lmaq aklm kaybetmek, deli olmak. hkduz kmk zahmet ekmek. hkimlik etmk doktorluk etmek. hkk etmk kakma yapnak, kabarjma veya kazma yoluyla ss yapmak, yaz yazmak vs. hkk gimk almak, didinmek. hkk olunmaq 1-kakma yaplmak, bu yolla ss yaplmak, yaz yazlmak. 2-unutulmamak, daimi olarak iz brakmak (zihinde, kalpte vs.). hl ml olmaq piip lime lime olmak, ok pimeden dolay her ey birbirine kanmak. hlak etmk helk etmek. 1-ldrmek, mahvetmek, yok etmek. 2-haddinden fazla yormak, takatten drmek.

hlak olmaq helk olrnak. 1-lmek, yok olmak, mahvolmak. 2-ok yorulmak, takatten dmek. hl azndan sd iyi glir henz azmdan st kokusu geliyor, ocuksun, bymemisin. hl artq glnlik d elyir bir de steliyor, beni borlu karyor. hl bu ktyn stnd ox rpiar qrlacaq kt ve yah birinin hemen lmeyeceini, ondan evvel ok genlerin br dnyaya g edeceini bdiren bir ifade. hl qn almayb henz kabuunu krmam, henzkendini bulmam. hl qzlar bulandan su immisn henz bymemisin, bul ama ermemisin. hl z almayb henz yznn perdesi yrtmam. hl iba vermk eitli renkte grnmek, trl trl renk samak. hll etmk 1-aranan cevab, sayry bulmak, bir denklemi vs. zmek. 2-hayata geirmek, icra etmek. 3-kat veya sv bir maddeyi suda veya baka bir sv iinde eritmek. hm ziyart, hm ticart hem ziyaret hem ticaret, frsattan istifade ederek, tesadften istifde ederek, bir yere uramken baka bir ii de yapmak. hma u olmaq birbirini kucaklamak. hmahng olmaq birbirine uygun olmak, mnasip olmak, uymak. hmavaz olmaq kar,lkl olarak ark sylemek (insanlar), tmek (kular). hmd olsun hamd olsun, Allah'a kr, Allah krler olsun, Tann'ya minnettarhk bildirir. hmgl olmaq yakm olmak, yanmda olmak. hmi ayaq st! gemi olsun, hastalktan kurtulup ayaa kalkm kimselere sylenen hir alk ifadesi. hmi e bu damaqda her zaman gzel ve neeli anlar geirmeyi dileyen temenni. hmi ilr baxasan! hep bakalanna muhta olasm!

277

hmi xo sdan eid k iyi habererini hr cr (nec) olursa olsun 1-ne olur lduyalun, senden hep gzel ve mutlu ha- sun, hibir ey engel olamaz. 2-bak. hr berler alahm anlammda bir alk. nec oisa. hmi toyda qonaqhqda dn dernekte hr atan bak. hr yerindn duran. buluan kimselerin birbirlerine syledikleri hr daraqda bezi olmaq her tarakta bezi bir alk ve temenni ifadesi. olmak, birok insanla ilikisi olmak, birok hmi z glmk sknt ve darlk ii olmak. ekmemek, ileri hep yolunda gitmek. hr drd dava her derde deva, birok hmi yoran d kd olmaq hep hasta eye are olan. olmak. hr dona dm k her kla brnmek. hmiyyt olmaq korumak, gz zerinde hr (hr bir) ehtimala gr (qar) her olmak. ihtimle kar, mmkn olabilecek bir eyi, hml etmk 1-dayandrmak, yazmak, izah olay, durumu vs. gz nne alarak davetmek, sebebini bir eyde aramak. 2- ranmak, onu gz nnde bulundurmak. zerine yklemek. hr grdyndn gz kirsi istmk grhmi etmk hamle yapmak, hcum d, fastlad kimseden bir ey almaync" vazgememek. etmek, saldrmak, zerine atlamak. hmli olmaq hamile olmak, gebe olmak. hr xoruz z kllynd banlayar hmlini yer qoymaq dourmak, doum (e lnr) her horoz kendi plnde yapmak. ter, herkes kendi muhitinde bir deer tar, hmrng olmaq uygun olmak, mnasip herkesin sz kendi evresinde geer. olmak, uymak. hr iki ayandan axsamaq bir ite her hmry olmaq ayn fikri, dnceyi trl noksanlk olmak. hr il Novruz nb gnn dm z her tamak, hemfkir olmak. hmsaz olmaq uygun dmek, uymak. zaman bu frsat dmez. hmyii dm k komu olmak, yakmmda hr id n xmaq her trl kt ileri olmak. yapmak. hn hn elmk bir ii yapmaya hazrlan- hr i barmaq (burnunu) soxmaq her mak. eye karmak. hndvrin dolanmaq mmkn deyil hr i (ey ) qulp qoymaq her eye bir kusur, bahane bulmak, beenmemek. (olmur) yanma yaklamak mmkn deil. hn hn gtirmk alelacele getirmek, hr ks z suvatn bilmlidir herkes yryece, yrd yol bilmelidir anlahemen getirmek. mnda. hnk etmk (elmk) aka yapmak. hniri ksilmk 1-nefesi kesilmek, lmek. hr kol dibindn xan bakasn hie sayan, takmayan bir ifade, her yerinden 2-sesi duyulmaz olmak. hr azdan bir avaz (ss) giir (xr) her kalkan. kafadan bir ses kyor, bir ite tek seslili- hr kuzy qulp qoymaq 1-bak. hr idn xmaq. 2-aresizlik yznden her eye el in olmadn bildirir. hr azdan bir avaz glmk her kafadan atmak.hr kdn ken (tn) bakalarma bir ses kmak. nem venneyen, tkmayan bif ifade, herhr anqrana bir torba olmaz her barp kes, herahs: aran birine herhangi bir ey verilmez. hr an qa her yere burnunu sokan, hr qoyun z ayandan (qndan) aslar her koyun kendi bacandan ashr, herher eye karan (kimse). hr bir klam (sz) qzldr ok aklh, kes kendi davranndan sorumludur. hr quun ti yeyilmz her kuun eti yengzel szler syleyen. hr biri bir oula dyr ok deerlidir, ei mez, herkes zorbahk karsnda susmaz, kar kan da olur. ve benzeri yoktur anlammda. 278

lr nec alsa (lsalar), el d oynanaq hr zad tklb bana qalb bir kimsenin keridine ait salam fikri, dncesi olma- mal mlknn vs. ok olduunu bildiren mak, bakasnm laf ile hareket etmek. bir ifade. hr nec olsa mutlaka, ne olursa olsun, hr zad yerinddir hibir kusuru ve nokkesin. san yoktur. hr n her ey, ne varsa. hr zadn fdyni xartmaq her eyi hr n is her ne ise, ne olursa olsun, tutar temeline kadar renmee ahmak. ne ise; konuyu kapatalm, olan olmu, soh- hrb elan etmk 1-sava ilan etmek, sava beti, konumay bitinnek iin kullanlan bir amak. 2-bir kimseye veya duruma kar mcadeleye balamak. ifade. hr n qdr (olsa) ne olursa olsun, her ne hfb elmk (etmk) 1-bir konuyu barp kadar, bana getirildii artl cmlelerde savunurken kavga edercesine verilen hkmn doru ve tabii grnd- armak, iddetle savunmak, gl bir ekilde mcadele etmek. 2-savamak, sava n, ancak yeterli olmadn bildirir. hr n olur (olursa) olsun mutlaka, ne yapmak. olursa olsun. hrb (hrb zorba) glmk korkutmak, hr ny l atsa qulpu lind qalmaq tehdit etmek, tehditler savurmak. yneldii hibir iten sonu alamamak. hrb hmda gim k bak. lirb hr oyundan xmaq kt iler yapmak (hrb zorba) glmk. veya yapmaktan ekinmemek. hrbi hazrlq kemk askeri talim grhr sz ba demk srekli bir. eyi tekrar mek. etmek, dile getirmek. hri bada bad ne olursa olsun, olacaa hr eyd bir di gtrmk her eyden are yoktur, olan olur anlamnda. hri illah eldi (eldilr) kn. ne kadar azck bilmek, hibir eyi tam bilmemek. hr eyi sz elmk her eye konumak, konutu(larsa), aba etti(lerse), urat(larsa) anlamnda, her eye bir anlam vermek. hr tk bir qzl methetme ifadesi, vg hr z qofurunu qayr herkes kendi derdiyle urayor. kendi iini yapyor. ifadesi. hr z milyini qovur herkes kendisi hr vaxtnz xeyir! iyi gnler! hr yana z qoydum, grdm qara iin ahyor, halk iin kimse khn bile bxtim zmdn qabaq oradadr hibir kprdatmyor. iim dru gitmiyor, neye el attmsa bo hr z nehrsini alxayr herkes kendi iini yapyor, herkes kendi menfaatini kt. f hr yerindn duran her nne gelen,"ba- dnyor, kalarna nem vermeyen, takmayan bir hrkt etmk (elmk) hareket etmek. 1yola koyulmak, harekete balamak. 2ifade, herkes, her ahs. hr yetn bak. hr yoldan (yolundan) gitmee, yrmee balamak, yerinden kprdamak. 3-davranmak. azan, dm k artk hareket hr yoqquun bir enii, hr eniin bir hrktdn yoqquu vardr her yokuun bir inii, her edememek, hareket kabiliyetini kaybetmek. iniin bir yokuu vardr, hayat boyunca hrkt glmk belirli bir ii yapmaya srekli olarak ileri gitmek veya geri gitmek balamak, faaliyete balamak, faaliyet gstermek. mmkn deildir,. gidiat deiebilir. hr yoldan tn bak. hr yoldan (yoiun- hrkt gtirmk 1-ahtrmak, ie badan) azan. latmak. 2-tath dille veya hareket etmesi, hr yoldan (yolundan) azan her gelip ahmas gerektiine inandrarak bir i yaptrmak. geen insan, herkes. hr yolla her ne pahasna oiursa olsun, hrkt kemk harekete gemek, bir iin btn vastalarla. yaplmasma sebep olmak. 279

hrni z arm il lmk herkesi kendi gibi bellemek. hrifan elmk ortakh eyi (meyve, tahl, et vs.) eit olarak bltrmek. hrks (hr ey ) (bir) qulp qoymaq herkeste veya her eyde bir kusur arayp bulmak, kimseyi veya hibir eyi beenmemek. hrraca qoymaq ak artrma ile saa sunmak. hrsimprs (hrsiprs) olmaq mest olmak, son derece holanmak. hrt vermk yitirmek, heba etmek. hrz hrz danmaq anlamsz szler syiemek, yersiz szler sarf etmek. hrzlik etmk boboazlk etmek, edepsiz konumak, azma geleni sylemek. hs hs anlamaq 1-bebek etrafta olup bitene tepki gstermek. 2-sylenen eylere itaat etmek. hsb hal etmk ba baa sohbet etmek. dertlemek. hsb tutmaq hastaha yakalanmak. hsd aparmaq (kmk, etmk, elmk) hainlik etmek, kskanhk etmek, ekememek. Hsn d qlyan kn, Hseyn d qlyan kn . kin. bir bakasn taklit eden kimseler iin kullanlan bir ifade. hsnsoxdu dyirman k. kanun nizam olmayan yer. hsir alt elmk hasr alt etmek, yaplmas gereken bir eyi yapmamak, yerine getirmemek. hsrt (hsrtini) kmk hasret (hasretini) ekmek, ok arzulad, ancak elde edemedii bir eyin zntsn ekmek; ok arzulamak. hsrt getmk hasret gitmek, zlemini ektii, sevdii bir eye veya kimseye kavuamadan lmek. hsrt qalmaq hasret kalmak, arzusuna ulamamak, arzulad bir eyi elde edememek, arzusu iinde kalmak. hsrt qoymaq arzusuna, isteine ulamasma brakmamak, engel olmak. hsrtind oimaq bak. hsrtini kmk. hssas olmaq hassas olmak, duyarl olmak.

hm etmk tahh balanndan zp harmana yaymak. hir qoparmaq (salmaq) kyameti koparmak, ortah velveleye vennek, barp armak, ortal birbirine katmak. H d rxan bezi kimi n en yaryar n boya ne kokar ne bulajr, ie yaramaz kimse. htmlik etmk emert davranmak, cmerflik etmek. htrn ptrn danmaq ileri geri laf etmek. hval edilmk (olunmaq) birinin zerine, uhdesine braklmak, smarlanmak. hval etmk bir ii, fiili, bir eyi baka birine emanet etmek, brakmak, smarlamk. hv vurmaq hah, kilim vs. dokumak. hvngd dylmk hayatm her zorluu ile karlamak, glkler iinde pimek. hvng qar sin tutmaq darbeye kar gs germek. hvng salmaq denemek. hvs etmk (elmk, gstrmk) hevesi uyanmak, heveslenmek: hvs oyanmaq arzu duymak, istek uyanmak. hvs oyatmaq (hayvan) iftlemek hevesini uyandrmak. hvsdn dm k bir eyi yapmay artk istememek, hevesi olmamak, istei knlmak. hvsdn salmaq bak. hvsini qarmaq. hvsdir bsdir yeter, kifayet eder. hvs dm k heveslenmek, hevesi uyanmak. hvs glmk 1-heveslenmek, bir eyi yapmak istei artmak. 2-iftleme arzusu uyanmak (hayvan). hvs gtirmk yardm ederek, methederek, mkfatlandrarak heves uyandrmak. lvs salmaq heveslendirmek. hvsi domaq (glmk) heveslenmek, hevesi uyanmak. hvsi qamaq (soyumaq) hevesi kamak, hevesi krlmak, evki krlmak, istei kalmamak. hvsi qursamda qalmaq hevesi kursamda kalmak, istedii eyi elde edememek. 280
t

hvsi olmaq arzusu etmek, istei olmak. hvsini almaq hevesini almak, istedii eyi elde ederek doyuma ulamak. hvsini qarmaq heyesini krmak. hvir elmk birbirine kanmak, birbirine girmek. hviyi glmk kyamamak, esirgememek. hya etmk (qlmaq) utanmak, edebini muhafaza etmek, mahcubiyet hissetmek. hya prdsi yrtlmaq hay perdesi yrtlmak, utanmak duygusunu yitirmek, arszlamak. hya prdsini zd n gtrmk ba. hya prdsi yrtmaq. hyan tklsn edebe aykr tavr sergileyen kimselere sylenen bir ifade. hyan yeyib, abrn tullamaq hibir eyden tanmamak hayaszhk etmek. Iyas abr getmk (tklmk) rezil kepaze olmak. lyasza rast glmk rezil biriyle karlamak. hyat boyu trzinin ar taynda oturmaq hep rahat bir yaam srmek. hyat eqi yaama arzusu. hyat iksiri insann mrn uzatmak, genliini korumak iin eski kimyagerlerin bulmaya ahtklar sihirli iki. hyat keirmk (srmk) yaamak, mr srmek. hyat mmat mslsi son derece nemli, ok vacip olan, ertelenmesi mmkn olmayan mesele. hyat mmat mslsi m kalm meselesi. hyat vermk hayat vermek, canlandrmak, manevi g vermek. hyata keirilmk hayata geirilmek, icra edilmek, yerine getirilmek, tatbik edilmek. hyata keirmk hayata geirmek, icra etmek, yerine getirmek, tatbik etmek. hyata kemk hayata gemek_ icra edilmek, tatbik edilmek. hyata qaytarmaq hayata dndrmek, diriltmek, lmden dndrmek, hastahktan kurtamak, tehlikeli hastahktan kurtarmak. hyata vida etmk hayatla vedalamak, :] >lmek.
r

hyatdan geri qalmaq hayata, yaaya ayak uyduramamak. hyat n nbzini tutmaq hayatn icabma ayak uydurmak, zamana gre yaamak. hyat na qsd etmk (elmk) canma kastetmek. 1-bir kimseyi ldrmek veya ldrmeye teebbs etmek. 2-ldresiye altrmak, almak. hyat ndan kemk bir kimse veya bir ey iin cann feda etmek. hyat m qurban vermk cann feda etmek, lmek (bir kimse veya bir ey iin). hyatla vidalamaq lmek. hycan keirmk tela dmek, rahatsz olmak, heyecanlanmak. hycan qaldrmaq heyecan dalgas meydana getirmek, velvele koparmak. hycana dm k rahatsz olmak, heyecanlanmak, strap duymak. hycana glmk heyecanlanmak. hyti enin uzununa lmk aylak aylak dolamak, herhangi bir i yapmamak, serserilik etmek. hzr etmk (qlmaq) saknmak, korunmak, kendini kolamak. hzin vermk bir ey karhmda herhangi bir ey vermek. hzm etmk (elmk) 1-midede sindirmek (yemek). 2-tahamml etmek, sineye ekmek, yutmak, kabul etmek. 3-anlamak, idrak etmek. hzm olmaq midede sindirilmek (yemek). hzmi rabdn keirmk . 1-yemek, yutmak. 2-kendine almak, kendine mal etmek, sahiplenmek, yutmak. hzz almaq (duymaq) haz duymak, zevk almak, holanmak, neelenmek, lezzet duymak. hhlar yxacayq xdimin boynuna bu ykn fazlasn... zerine bindireceiz. hnt elmk bahtiyar etmek, mutlu etmek, arzusunu yerine getirmek. hr il zr qanmamaq okuma yazmas olmamak, cahil ve anlaysz olmak. hrdan dm k yalanp artk eskisi gibi alamamak, takatten dmek. hr tutmaq terslii tutmak, sinirlenmek. hrn zrn olmaq suratm asmak.

281

hicab etmk (elmk) yzn rtnek. yamaklanmak, rtnmek. hicran sazm kklmk ayrbktan konumak, hicranmdan bahsetmek. hicran fbtini imk vefat etmek, lmek. hicrt etmk (elmk, qlmaq) kendi vatann terk edip baka bir tarafa gitmek, gmek. hidayt etmk doru yola drmek, doru yola davet etmek. hiddt salmaq fkelendirmek, ok kzdrmak. hifz etmk (elmk) 1 -korumalc, muhafaza etmek, himaye etmek. 2-aklda tutmak, unutmamak. h glmk ehne takmak, hile yapmak, tuzak kurmak. hill tapmaq derde tutulmak, hastaha yakalanmak. hiimk vurmaq dm atmak, dmlemek, balamak. him elmk gzle iaret etmek, ka gz iareti yapmak. him qoymaq konumasyla, sohbete kanmasyla bir konuda pheli durum yaratmak, phe uyandrmak, mdhle etnek, zihinleri bulandrmak, rahatszlk yaratmak, honutsuzluk yartmak. himay etmk korumak, yardm etmek, koiu kanad altna almak. himay grmk himaye grmek, korunmk, gzetilmek. himay olmaq himaye edilmek, korunmak. bimaysind yaamaq himayesinde yaamak, birisi tarafndan himaye edilmek, masraf karlanmak. himaysin almaq (gtrmk) himayesine almak, himaye etmek, korumak, ilgilenmek; kolu kanad altna almak. himdn bir, cimdn iki susan, konumayan kimse. him bnd bir eyi yapmak iin iaret bekleyen, hazr, bahane arayan. himi cimi bir srda, arkada. himmt kmrin bel baiamaq yeni bir ie salam irade ile sarslmaz maneviyatla balamak.

hin deyib burnundan dm k hk deyip' burnundan dmek, (birine) ok benzemelcl hintil mintil olmq sarho gibi lmak. hipnoz-etmk telkin vastasyla hipnoz^ durumna getirmek. hirs (hirsi) barsan (barsaqlarm) ksmk k sinirlenmek, hiddetlenmek, fkelenmek. hirs bomaq ok siniflenmek. hirs daarc sinir kp. hirsi bana (beynih, kllsin, tpsin) vurmaq ok hiddetlenmek, ok sinirlenmek, fkesinden deliye dnmek. hirsi soyumaq (yatmaq) flcesi dinmek, siniri gemekj skinlemOk. hirsi tutmaq sinirlenmek, hiddetlenmek, fkelenmglc. hirsindn blarm (cilov, dodaqlarn, zncir) eyi mk (gmirmk) ok sinirlenmek, hiddetlenmek, hiddetindei deliye dnmek. hirsindn dli divan olmaq (qovrulmaq) fkesinden, gazabndan, hiddetinden ne yapacan unutmak, bilmemek, fkeden boulmak. hirsindn dii barsan ksmk bak. hirs (hirsi) barsan (barsaqiarm) ksmk. hirsindn partlamaq hiddetinden kplere binmek, ok sinirlenmek. hirsini basmaq (yemk) hiddetini, flcesini yenmek, kendine hkim olmak, fkesini aa vurmamaa gayret etmek. hirsini bomaq sinirlerine engel olmak, hiddetini belli etmemek. hirsini xarmaq bir kirnseyi kzdrmk, sinirlendirmek. hirsini n almaq bak. hirsini bsmaq (yemk). hirsini gizltmk hiddetlendiini bildirmemek. hirsini saxlamaq hiddetine engel lmak, kzdm bildirmemek. hirsini saxlayabilmmk hiddetine engel olamamak. hirsini soyutmaq hiddetini yenmek, slcinlemek, kzgmhn gdermek, yattrmak.

282

lrsini tkmk birine kzarak, barp ararak iini boaltmak. his balamaq (basmaq) zerinde kurum meydana gelmek, isten siyahlamak. hisi pas almaq keyfi yerine gelmek, morali dzelmek. hiss ctdirmk hissettirmek, duymasina sebep olmak, sezdirmek. hiss etmk duymak, gnlnde duymak, anlamk, sezinlemek. hiss qaplmaq kendi duygularna kaplmak, duygularmn etkisi altmda kalmak. hissiyyata qaptlmq duygularnm esiri olmak, hislerine gre hareket etmek. hit, mit, bizim it sevilrneyen bir kimse sz konusu oldnda sylenir. hiv olmaq hell olmak. hiyl dzltmk (qurmaq) tuzak kurmak, oyun yapmak. hiyl glmk (iltmk) hile ile aldatmak, yalan syleyerek kandrmak. hiyly l atmaq bak. hiyl dzltmk (qurmaq). ho kmk hcum etmekj saldnya gemek, saldrmak. ho houluq elmk laf dolatrmak, ara kantrmak, ftnelik yapmak. hoqqa bzmk (xarmaq) oyun karmak, oyun yapmak, hokkabazlk etmek. hoqqabazlq etmk oyun karmak, dalavere yapmak. hop deyib (elyib) udmaq aniden yutmak, yemek. hop gtrmk hemen alp gtnnek, kapp almak. hop kilidini udmaq dilini yutmak, sesini karmamak, konumamak. hopbaca elmk bebei havay atp tutmak, yukar atarak oynatmak. hosuna atmaq yardmna komak, imdadna yetimek. hot oimaq yenip bitirilmek. hov kmk iltihaplanmak. hov elmk imek, iltihaplanmak. hov sim elmk iltihaplanarak ar vermek.
f

lova atmaq kn. yardnn gitmek, yardnn etmek, imdadma yetimek. hovu kilmk ikinlii kaybolmak, azalmak. hoy elmk yardm etmek. hoydu hoyduya gtrmk kn. glerek, shk alarak, eitli sesler kararak dalga gemek, alay etmek. hozuluuna salmaq 1-bilinsiz ve kol gcyle hareket etmek. 2-kabahk etmek, nezaketsizlik etmek. hozuluq elmk kabahk etmek, kaba davranmak. hct etmk inadmdan vazgememek, inat ederek mnakaa etmek, terslik etmek. hcti ksmk aradaki, mnakaay, kavgay kesmek, haHetmek. hkm xmaq emir gelmek, buyruk verilmek. hkm etmk (elmk, srmk) 1emretmek, buyurmak. 2-hkm srmek, hkmetmek, hkmranlk etmek. hkm vermk mahkemede karar kannak, karar vermek. hkmdarhq etmk hkm srmek, hkmetmek, padiahhk etmek. Ikmd n dm k nemini kaybetmek, ehemmiyetini yitirmek, nfuzunu kaybetmek. hkmfrma olmaq 1-hkm srmek, hkmran olmak: 2-ok yaylmak, iddet gstermek. hkmranlq etmk 1-hkm srmek, egemen olmak. - 2-hkm altna almak, egemen olmak; hkm dadan kemk hkm yrmekj sz gemek. hkm kemk 1-hkm gemek, hkm, kuvveti, nfuzu, etkisi olmak, emri, buyruu yerine getirilmek. 2-bak. hkmdn dm k. hkr glmk (inek) boa istemek, kzmak, ksnmek. hnkrt qoparmaq (vurmaq) hkrklarla, hkra hkra alamak. hr glmk bak. hkr glmk. hrmt bslmk sayg gstermek, hrmet etmek.

283

hrmt etmk (elmk, gstrmk) hrmet etmek, hrmet gstermek. 1-hrmet etmek, sayg gstermek. 2-kn. yapt iyiliin karhm demek, grd iyilie kar bir ey vermek. hrmt qazanmaq hrmet edilmek, sayg gsterihnek, nfzu, lcudreti artmak. hrmt qoymaq sayg gstermek. hrmtdn dm k hrmetini, nfuzunu, saygsn kaybetmek. hrmtdn salmaq rezil etmek, nfuzunun, itibarmn dmesine sebep olmak, gzden drmek. hrmt atmaq hrmet edilmek, sayg gsterilmek, nfuzu artmak. hrmt minmk- hrmeti, nfuzu, itibar artmak, hrmet kazanmak. hrmtin artq olsun 1-yaa kk birinin kendine gsterdii hrmet ve saygya edilen teekkr ifadesi. 2-kendine yaa veya rtbece kk olan birinin yapt herhangi bir davrantan memnun kalmadn bildiren bir tenkit veya azarlama ifadesi. hrmtin ata evind qalsn gelinin saygszca hareketine kar sylenen azarlama ve tenkit ifadesi. hrmtini gzlmk (saxlamaq, tutmaq) bak. hrmt etmk (elmk, gstrmk). hrmtini yer vurmaq 1-nfuzunu, itibarn, saygsn aa drmek, itibarn sarsmak. 2-yaplan iyilii yere vurmak, nankrlk etmek. hr qahn olsun bak. drna qaym olsun. hry dyi m k atn otlad yeri d e i r mek, baka bir tarafa balamak. hry tutmaq sinirlenmek, kzmak. hr salmaq k olmak, sevmek. hvgldi elmk topluca yardma gitmek, topluca yardm etmek. hvl elmk (etmk, gtrmk) korkmak, rkmek, dehete kaplmak. hvsldn xmaq (olmaq) bak. hvslsi atmamaq (daralmaq, darxmaq, glmmk). hvslsi atmamaq (dar olmaq, daralmaq, darxmaq, glmmk)

sabredememek, tahamml edememek, | kendini tutamamak, sinirlenmek. hvslsi tknmk sabr tkenmek, artk tahammi edememek, etmemek. hvslsini basmaq tahamml etmek, \ kendini tutnak, sabretmek. \ hyr glmk bak. buaya glmk. hyl olmaq acele etmek. hul atmaq yukar doru atmak, frlatmak. hul baxmaq yukar bakmak. huiqum elmk etrafn sarmak, embere almak. huri mly dnmk (kz, kadn) gzellemek, czibeli bir hle gelmek. hu aparmaq uyku bastrmak, uyuklamak. hu elmk aklna getirmek, hatrlamak. ha getmk 1-dnmek, dneeye dalmak, hayale dalmak. 2-uyuklamak. hua glmk aylmak, akh bana gelmek, kendine gelmek. hua gtirmk uyandrmak, kendine gelmesini salamak; gaflet uykusundan uyandrmak. hudan getmk akl bamdan gitmek, kendini kaybetmek. hu bana glmk aylmak, akh bana gelmek, kendine gelmek. huu bandan xmaq (dalmaq, umaq) aklm kaybetmek, kendini kay^ betmek. huu dalmaq 1-dncesini, akln toparlayamamak, dncesi dalmak. 2unutkan olmak. huu qamaq mantkh dnememek, dnme melekesini kaybetmek. huundan xmaq aklndan kmak, unutmak. huunu aparmaq hayran etmek, meftun etmek, mest etmek, akhn bamdan almak. huunu bama ymaq akhn toparlamak, dnmek, kendine gelmek, lp bimek. huunu itirmk kendini kaybetmek, akh bamdan gitmek. huunu y bana! akhn bama al! anlammda bir uyan ifadesi. Iuyar olmaq uyank ohnak, dikkatli olmak. huy olmaq ortadan kaybolmak, yok olmak.
(

284

hcum kmk 1 -bak. hcum etmk 2, 3, duygular beslemesihi salamak, ve 4. anlamlarda. 2-hep berber bir eye samimiyetini kazanmak, iinde kendine kar sevgi uyandrmak. doru yryp gitmek. hcum etmk 1-dmanm zerine yr- hzr tutmaq elde delil olrak tutmak. mek, hamle etmek. 2-kt bir niyetle bir hzn gtirmk verdii haber veya geldii durumuyla insanlan zmek, eyin veya bir ahsm zerine yrmek, andaki zerine atlmak. 3-aniden zerine atlamak, zgnlemelerine sebep olmak. baskm yapmak. 4-kn. a gzllkle yeme- hzr yerin dymk (getmk) len birisi e saldrmak, sratle yemek. 5-erleyerek iin giderek yaknlanna ba sah vermek, byk bir sahay kaplamak, sarmak, alana taziyede bulunmak iin yas yerine gitmek. hzuruna armaq davet etmek, yaylmak. karsma gelmesini istemek. hcuma kemk l-_niden hcum etmek, hcuma balamak. 2-birine kar mdafaa- hzurunda ba ymk hkimiyetini kabul etmek. dan saldrya gemek. hdudlanndan knara xmaq 1-kendine hzurundan getmk (mrxxs olmaq) konmu smrlar amak, 2-n, hreti, ad kp gitmek, yanndan ayrmak. vs. baka lkelere yaymak. hl vermk yalan konumak, palavra skmak. hlqumu qurumaq ok korkmak, korkudan kendini kaybetmek. hlqumundan keirmk 1-yemek, yutmk. 2-sahiplenmek, kendine mal etmek, kendine almak. hiqumunu zmk 1-ldrmek, katletmek. 2-ok sktrmak; eziyet etmek, ikence vermek. hly dymk hayknp imdat istemek. hmmt etmk 1-almak, gayret etmek, aba gstermek, teebbs etmek. 2yardmna komak, elinden tutmak. hnr etmk yeteneini, ustaln, maharetini gstermek. hnr gstrmk 1-kahramanhk yapmak, yiitlik gstetmek. 2-hner gstermek, kendi ustahn, becerisini ortaya koymak. lr hr it olmaq onunla bununla yz gz olarak zevzek hl almak. hrktmsn sanamaq (saymaq) olmaz ok ocuklu aile iin aka ifadesi olarak kullanlr. hrr olmaq esaretten, zulmden kurtuimak, hrriyete kavumak. hrt hrt baxmaq 1-hayretle bakmak. 2-dalp giderek bakmak. hsn r b t bslmk iyi, gzel, samimi ilgi, mnasebet gstermek. Isn rbtini qazanmaq herhangi bir mnasebetle bir kimsenin iyi, samimi 285

xabi chalt (qflt) kl. etrafinda olan olaylardan habersiz olma hli, gaflet uykusu. xac eimk idi etmek, hadn etmek, enemek. xa asmaq (salmaq) Hristiyan dinini kabul etmek, kendi dinini terk ederek Hristiyan ohnak. xa kmk (vurmaq) istavroz karmak, sa elin pannam birletirerek ueunu alna, gse, sol ve sa omuza yakm yere vurarak yapian dini ayin. xa suya salmaq Hristiyanlar, hz. sa'nn idam edilmesi olaym anmak iin Ocak aynn 6-19 arasnda ha suya anak eklinde ayin yapmak. xahi etmk (eimk) rica etmek, istirham etmek. xain baxmaq 1-kt gzle bakmak, saf kalple bkmamak, kt niyetle bakmak. 2vatamna, milletine, dostuna, akrabasma, arkadana dneklik etmek, onlan satmak. xak yeksau etmk (elmk) hk e yeksan etmek, ykp viran etmek, temelinden tahrip etmek. xak il yeksan oimaq 1-yere dklmek, salmak, damak. 2-hk ile yeksan olmak, harabeye dnmek, viran olmak, mahvolmak, ortadan kaldrlmak. xal vurmaq nak yapmak. xala xala oynamaq sk sk karkl olarak birbirine gidip gelmek. xala xtirin qalmasm gnlsz olarak, istenmeden yapan bir i veya sylenen sz. xala vurmaq on ikiden vunnak, hedefi amadan vurmak. xalam bildi aim bildi bir srr az sk olmayan biri bse herkese yaylr. xali qainaq habersiz olmak, haberi olmamak. xali olmaq bo olmak, sahiplenmeni olmak. xali olmamaq uzak olmamak, yakas kurtulmamak. xalqa yaymaq herkese bildirmek, tantmak, haber vermek. xallovu bymk bolluk iinde bymek.

xam dm k bir iin sonucunu ncedei dnmedii, tahmin etmedii iin yan'-' mak, hata yapmak. j xam xyl ham hayal, hayata gefrileme-, yen, yaplamayan, yalnzca hayal olarak i kalan arzu. 1 xam xyal elmk (olmaq) yanh hayale" kaplmak, yanl dnmek. xam xyala dm k bak. xam xyal elmk (olmaq). xam (l) saimaq karsmdaki ahs tecrbesiz, deneyimsiz, beceriksiz kabul ederek kullanmaya almak. xamu elmk (etmk) 1-susturmak. 2sndrmek. xamu olmaq 1-susmak, konumamak. 2snmek. xan il a* (piov) yemir ki, b yaa batar ok gururlu, kibirli, kasmt adam. xanxrab etmk bedbaht, mutsuz etmek, ocan sndrmek. xanndlik elmk ses sanath yapmak. xanniin etmk ceza olarak birinin evden dar kmasma, toplun arasma katmasma.izin vermemek, veya herhangi bir sebepten dolay toplum iine kamamasna sebep olmak. xanniin olmaq herhangi bir sebepten dolay gnn evde geirmek, dar kmamak, d dnya il ilikisini kesmek. xanm kimi hanm evlad, bir i yapmayan, ahmadan oturan nazl kimse, . xapan qalmaq bo kalmak, ssz kalmak, kimse yaamamak. xar etmk (elmk, qlnaq) rezili etmek, itibarm sarsmak, alaltmak, ban aa etmek. xar olmaq rezil olmak, alalmak, kepaze olmak, itibar srslmak. xarab plmaq 1-git gide ktlemek, korkulacak bir duruma gelmek (hasta). 2harap olmak, krlmak, damak, berbat olmak. 3-kt yne ynelmek, ktlemek (maneviyat). xaraba qalmaq (olmaq) viraneye dnmek, yklmak, viran olmak. xaraba qoymaq viran etmek, ykamak, datmak, ta ta ste brakmamk.

286

xaraktefize etmk karakterize etmek, izgiierle gstermek, ayrt edici zelliklerini belirtmek. xaric etmk kovmak, jkarmak, uzaklatrmak, xaric olmaq uzaklamak, ayrlmak. xata baladan uzaq olasan! birisi iin salk arzusu bildiren ifade. xata baladan uzaq qalmaq (olmaq) bell, tehlikeli bir iten, olaydan uzak kalmak, xata ba vermk lm veya korkun bir olay olmak, meydana gelmek. xata xartmaq facia ile sonulanabilecek veya kt neticesi oiabilecek bir i yapmak. xata dymk facia meydana gelmek, zarara uramak. xata etmk (elmk) hata etmek, yanl i yapmak, yanlmak. xatada qalmaq kt, iinden klmas zor durumda kalmak. xatadan bladan skik olmamaq ba beldan kurtulmamak. xatan badan elmk beklenen tehlikeyi uzaklatrmak, tehlikeden uzaklatrmak, tehhkeden uzaklamak, korkulacak durumdan kurtulmak. xatas badan olmaq korkulaeak durumu, bels, tehlikesi ortadan kalkmak, yok olmak. xataya dm k belya dmek, tehlikeli duruma dmek, korkulacak vaziyete dmek. xatim kilmk son verilmek, bitirilmek. xatim kmk son vermek, tamamlamak, bitirmek. xatim vermk - bitirmek, tamamlarnak, sona erdirmek. xatinian olmaq incinmek, ksmek. xatir saxlamaq hrmet etmek, sayg gstemek.. xatircm etmk enin etmek, skinletirmek. xatircm olmaq skin, rahat olmak, emin olmak. xatircmlik vermok emin etmek, rahatlatmak, endiesini gidermek.
r

xatire . dm k hafzad yeniden canlanmak, kla gelmek. xatir glmk hatrlanmak, anlmak. xatir gtirmk anmak, hatrlamak. xatirdn siiinmk unutmak, akdan kmak. xatirdn silmk unutmak, akdan karmak. xatiri xo olmaq 1-keyfi yerinde olmak, neeli olmak. 2-saygn olmak, byk nfuzu olmak, sayg ve ihtimam gsterilmek. xatiri qalmaq hatr kalmak, gcenmek, bir eyden dolay kalbi krmak, incinmek, gnlne dokunmak. xatiri oimaq hrmeti, saygs olmak, hrmet edilmek, sayg gsterilmek. xatiri ... yannda ziz olmaq hrmet edilmek, sayg gsterilmek. xatirind qalmaq (yaamaq) hatrmda kalmak, akhnda kalmak, ununamk. xatirind saxlamaq hatrnda tutmak, akhndan kannamak, unutmamak. xatirindn xarmaq aklmdan karmak, unutmak. xatirindn xmaq aklndan kmak, unutmak, hatrlamamak. xatirin dyir soyuq su i yapt bir dawantan dolay azarlanan birinin kar kmaya yeltenmesi zaman sylenir. xatirin dymk (toxunmaq) gururuna, haysiyetine, izzeti nefsine dokunmak. xatirini almaq gnln ahnak, teselli enek, moral vermek. xatirini gzlmk (saxlamaq) hrmet etmek, sayg gstermek. xatirini istmk sayg gstermek, hrmet etmek. xatirini qrmaq (sndrmaq) hatrm knnak, gcendirmek, kalbini krmak, gnln. incitmek. xeyir brktini qarmaq deerini drmek, zarara uratmak, zarar vennek. xeyir dymk (glmk) hayr olmak, menfaati olmak. xeyir dua demk (elmk, vermk) 1-birisine mutluluk, saadet arzulamak. 2-bir iin gzel sonulanmasm dilemek. xeyir elmk hayr grmek, faydalanmak. 287

xeyir glmmk hayr gelrnemek, yarar olmamak. xeyir gtirmmk hibir hayr olmamak, zaran dokunmak, zarar vermek. xeyir grmk hayr grmek, faydalanmak, hayr dokunmak. xeyir grmmk hayr grmemek, faydas olmamak. xeyir xbr olasan! (olasmz!) gzel, sevindirici haber getiren insana syienen ve memnunluk, teekkr bildiren ifade. xeyir i grmk iyilik etmek, karhk beklemeden yardm enek. xeyir qalmamaq hayr kalmamak. 1-artk ie yaramaz olmak. 2-ok zarar grmek. xeyir r sprgsi olmaq her trl surete brnmek, kaypak, dnek olmak. xeyir rini anlamaq (bilmk, qanmaq) kendine neyin faydal, neyin zararl olduunu anlamak, bilmek, ona gre hareket etmek, davranmak. xeyir vermk menfaati olmak, faydas olmak. xeyirdir inallah hayrdr inallah. 1-bir ryay iyiye yorumlamak iin sylenir. 2aknlk ve merak douran olaylar karsmda sylenir. xeyiri qalmamaq hayr kalmamak, artk hibir faydas olmamak, ie yaramamak, kullanlmaz hle gelmek, faydasz hle gelmek. xeyiri r olmaq yapt iyilik ktlk getinnek veya ktle sebep olmak. xeyirin bama dysin gtrd getirdiinden fazla olan eye veya davrana kar sylenen yergi ifadesi. xeyirxahlq etmk (elmk, gstrmk) iyilik etmek, yardm etmek. xeyr lamt deyil hayra almet deil, grtilen, duyulan, hissedilen eyin kt durumun iareti olduunu, uursuzluk getireceini bildirir. xeyr lamtdir hayra almettir, bir eyin, iyi durumun oluacam haber verdiini bildirir. xeyr qar hayrl geceler, "iyi geceler" temennisine kar sylenen bir iyi dilek temennisi.

xeyr yozmaq hayra yormak, bir olay veya ryay iyi ilerin belirtisi olarak yorumlamak. xeyrini gr! (grsn!) haynn gr! yeni alman bir eyin hayi olmasn temenni etmek iin sylenir, bazen krgmhk veya 1 alay ifadesi olarak da kullanhr. xeyrini grmk kullanmak, faydalanmak. xbr almaq haber almak, sormak, bilmek, istemek. xbr xmaq bir olay vs. hakkmda laf duyulmak, ayia yaylmak, kmak. xbr xmamaq haber kmamak, gitmi veya yola km birinden veya beklenen bir iten haber gelmemek, bir ey duyulmamak. xbr elmk haber yollamak, bildirmek, haberdAr etmek. xbr glmk haber gelmek, sz iitilmek, malmat gelmek. xbr gtirmk haber getirmek, grd veya duyduu bir malmat bildirmek, gelip sylemek. xbr salmaq 1-haber yollamak. 2-ayia yaymak. xbr tutmaq haber almak, sonp renmek, malmat alrnak. xbr vermk haber vermek, bildirmek, bilgi vermek, haberdar etmek. xbr yaylmaq ayia kmak, yaylmak, sz dolamak. xbrilik elmk (etmk) birinden dierine laf gtrp getirmek, ispiyonculuk etmek. xbrdar etmk (elmk) haberdar etmek, bilgi vermek, durumu bildirmek. xbrdar olmaq haberdar olmak, bir olay, ey hakknda bilgisi olmak, bilmek. xbrdarl q etmk nceden sylemek, haberdar etmek, bildirmek. xbrdarl q vermk haberdar etmek, nceden haber vermek, bildirmek. xbri glmk 1-haberi gelmek, hakkmda bilgi alnmak, neticesi renilmek. 2birinin lm konusunda bilgi, haber gelmek, verilmek. xbri olmaq haberi olnak, bilgisi olmak. xbrin olsun! haberin olsun! herhangi bir konuda bir kimseye sylenen uyar ifadesi. 288

xkov qalmaq 1-alt bir eyden uzun. ^abriz olmaq haberi, biigisi olmamak. xbislik etmk (elmk) alakhk, hainlik zaman ayn kald iin onu ok arzulamak, ok istemek. 2-herhangi bir ekin ekim suyu etmek. xcalt kmk ok utanmak, ok skl- ile kalmak, ikinci su verilmemek. xlbir kimi (tk) kalbur gibi, delik delik. mak, utancmdan yz kzarmak. xcait elmk (vermk) utandrmak, rezil xlbird su damaq (gtirmk) bak. etmek, bam aa etmek, utanmasma xlbirl su damaq. sebep olmak, kt duruma drmek. xlbir dnmk kalbura dnmek, delik xcalt olmaq birinin yamnda utanlacak deik olmak. bir ey yapmak, utanlacak durumu olmak, xlbirl su damaq kalburla su tamak, ba aa olmak. anlamsz, sonucu olmayan i yapmak, bo xcaltindn xmaq kendine yaplan bir ilerle zaman ldrmek. xic qatmaq ortah kartrmak, fitne iyiliin, saygmm vs. karhm vermek. xcaltindn yer girmk ok utanmak, drmek, fesatlk etmek. utancndan yere girm.ek istemek, insan xlf slf olmaq halef selef olmak, bir yzne bakamamak, kimse dierinin yerine gemek. xcaltii etmk utandrmak, bam aa xll dymk (yetim k) zarara uramak, etmek. zarar grmek. xcaltli qalmaq birinin yapt iyilige xll glmk halel gelmek, zarar, ziyan kar bir ey yapmad iin mahcubiyet olmak; bozulmak, kusurlu, zrl. gtirmk (qatmaq, vermk, hissetmek, verdii vaadi yerine getireme- xll vurmaq) halel getirmek, zarar vurmak, dii iin utanmak. kusurlu xcaltlik vermk mahcup etmek, utan- bozmak; harap etmek, zrl, yapmak. drmak. xcc bzkd qald bir yere gitmek iin xlldar etmk (elmk) bozmak, mahsslenen, ancak gidemeyen kimseler iin vetmek. xlldar olmaq yklmak, mahvolmak, sylenir. xcil etmk (elmk) mahcup etmek, u- harap olmak. xiq etmk (elmk) halk etmek, tandrmak, bam aa etmek. yaratmak, meydana getirmek. xcil olmaq utanmak, sklmak. olunmaq yaratlmak, vcuda xdim elmk hadm etmek, idi etmek, xlq getirmek. cinsiyet bezini karmak. xdim olmaq hadm olmak, idi edilmi xmir az sz gemeyen, nfuzu olmayan (kimse). olmak, ksrlatrlm olmak. xf yerd f (b) qurmaq tehlikelerle xmir kimi hamur gibi,, yorgunluktan eli aya tutmaz hlde olan, bitkin, ezgin. dolu, tehlikeli yerde i yapmak. xfngini basmaq 1-herhangi bir eyin xmir kndlmk hamuru topak hle kapan kapamak. 2-sesini ksmasm sa- getirmek. lamak, susturmak, konumasma izin ver- xmir qatmaq (salmaq, yourmaq) hamur tutmak, ekmek piirmek iin hamur memek. xff elmk (etmk) azaltrnak, zayflat- yapmak, hazrlamak. xmiri syq (yumaq) abuk etki altnda mak. xh durmaq sessizce durmak, sesini - kalan, laf dinleyen, hadesi zayf kimse. xmiri yumaq qadn bak. aya karmamak. srk n qadn. xkaz qalmaq hasret kalmak, ok istenen xmirin zg mayas qatmamaq kendi eye sahip olamamak. xk qoymaq tartmay sona erdirmek, alnmn teriyle yaamak, geinmek. tarmay biti-mek, tartmadan vazge- xmirlri ayn cr yourulub karakter olarak birbirinden ok farkh olan kimseler. mek, mnakaay brakmak. 289
r

xmtasiumii-^eqrtmaq rahatsz edici etki " xst olmaq hasta olmak,- hasta yatmak, yapmak;t-r_d__ye drmek. hastalnmak. ~ ' xne_-i-tara|tan_xmaq aralarmdaki ihtilaf xst salmaq hastalanmasna sebep olmak. leri dzeye fcmak, birbirini hancr veya- xstlik salmaq hastahk yaymak. baklapVQfadak noktaya ulamak. xil yan olmaq kuyruk acs olmak. 1xndnrf bSjafaq olmaq birbiriyle dman bir zarardan doiay kzgm olmak. 2olmak. nceden olmt kt bir olaym brakt xntei>kibi> batmaq (sanclmaq) ok menfi iz, kin, alrna duygusuna sahip kt etki etmek, derin iz brakmak, olmak; gnlen^-ir-fiamak. x il dndrmk bir ey-i slu hamur xnts* Mi_Hii Sandan keib, soiundan hline getirmek, berbat etmek. xmaq ok ar tesir etmek, yreine xilini almaq ldfmek, iini bitirmek. dokuHfttak^'Ti xilini xarmaq ezmek, her trfm xncrinin qa dm k sylenen szden rtmek, salam bir trafm brakmamak. vs. atMlk-'duymak, incinmek, krlmak, xta il tmk hata yaptrrmak. kendisi iin hakaret telkki etmek. xtr dymk (glmk, toxunmaq) 1xnGSi-Ttitf^i da (qa) dm yck zarra uramk, zarar dokunmak. 2-feIket, (dm z) ki... bir eyi kendisi iin eksiklik, bedbahthk meydana gelmek; felkete, fautarika'ynpi" kabul etme aniannnda bir ciaya uramak. ifade. ' xtr vurmaq zarar vermek, ldrmek, xnkfnin' qa yildi?! sylenen doru kastetmek. bir sS-^-li-b'iri'rie dokunmas annda; "doru xtr yetirmk zarar vermek, kstetmek, syleritSi^isden neden rahatszhk duyu- ldrmek, vurmak, yaralamak. yorsun!? eklinde serzeni bildiren bir ifa- xtr kmk dncelere dalmak, bir de. -ri.rn Jus> eyi ok dnmek ve khnd hep o olmak. xndan etmk neelendirmek, se- xtr elmk drimek, aklndan vindlffidte,v@ldrrnek, gnln amak. kmamak. xndan olmaq 1-tamamen almak. 2-ne- xtir drdindn xst yatmaq kendini esiriic_ei_p sevincinden yz glmek, rahatsz eden bir eyin yaplmamas iin, ferahlamak, neelenmek, sevinmek. birine saygs yznden ses karmamak. xr^'-Jjjarmaq ok para harcanmak, xtir qoymaq (saxlamaq) hrmet etmek, pahahya tamamlanmk. sayg gstermek; taviz vermek. xre'-i'lifmk (etmk) harcamak, masraf xtm etmk (elmk) hatmetmek. 1etmek. bitirmek, tamamlamak, sona erdirmek. 2xri& bofca dm k bor almaya, borca din. (Kurn- Kerim'i) okuyup bitirmek, tamamlamak. girmee r_eebr olmak. xrfc- salraaq para harcatmak, para xtri xo olmaq gnl almak, morali dzelmek. harcamaya mecbur etmek, ok para xtri qalmaq ksmek, danlmak, kalbi kharef__$in sebep olmak. xsft eimk (yetirmk) zarar vermek, rlmak. zarara uratmak veya bir eyle vurup xtrin istdiyi qdr ne kdar istiyorsan, istediin kadar. yarlrriak, zedelemek. xsart -vermk zarar vermek, zarara xtrindn kemmk ricasm kmnamak, yakn bir dost veya saygdeer bir insan urtfri'k. xsislik elmk (gstrmk) cimrilik olduu iin ricasm geri evirmemek, szn krmamak. etmek^-pintilik etmek. xst dm k (yatmaq) hasta olmak, xtrin dymk (qymaq, toxunmaq) gnln, kalbini krmak, incitmek. hstlanmak, hastalamp yataa dmek.
1 1 ; f

290

xtr drak gnl istemek, can xzin stnd oturmaq ok paraya, ekmek, bir eyi yemek istemek. servete ship olan kimse iin kullanhr. xtrini istmk hnnet etmek, sayg xx elmk o. . (bir eyin) kafasm gstennek, sevmek. kesmek. xtrini qrmaq (sndrmaq) bak. xtrin xm basmaq binann temelini atmak. dymk. xmr ouriamaq sesini bile karmamak. xtt dm k rayma oturmak. xna yaxmaq 1-kma yakmak. 2xyal etmk (elmk) hayal etmek, aklma kandrmak, aldanak: getirmek, tasavvurunda caniandrmak, d- xmcm xmcm etmk (elmk) krp nmek, hayalinde canlandrmak. dkmek, para para etmek. xyal kimi glge gibi; kabus gibi, xncm vermk nispet vermek, sinirlenxyala dalmaq (getmk) hayale dalmak, dirmek, kzdrmak. derin dnceye dalmak. xp dm k an yorgunluktan dolay l xyaia gimk 1-akla gelmek, anmak, gibi yatmak, ban yasta koyar koymaz hatrlanmak, hayalinde . canlanmak. 2- derin uykuya dalmak. dnmek, akhna gelmek. xrdxov olmaq para para olmak, kk xyalat elmk ok dnmek, kk paralara ayrmak, un ufak olmak dncesinde lp bimek. xrd elmk satmk, satp bitirmek. xyalt gtrmk derin dncelere xrmc elmk yemek, yiyip bitirmek. calmak, hayallerc dalmak. xrman dymk tahlann tanelerini sapxyai ... yannda olmaq akh ... taklmak, larndan aynnak, harman.yapmak. xrman sovurmaq harman savurmak, bir eyi veya bir kimseyi dnmek. xyalna gtirmk - hayalinde can- taneleri samandan ayrmak iin savurma ii yapmak, harmanlanan tah rzgara kar landrmak, hatrlamak, dnmek. xyalma girmk akhna gelmek, d- savurarak taneleri samandan ayrmak. ncesinde, hafzasmda canlanmak, xrman gy sovurmaq mahvetmek, her eyi darmadam etmek, goklere savurmak. dndrmek. xyalnda canlanmaq hafzasmda xrmanst vd yalan vaat. canlanmak, gznn nne. gelmek, aklma xsm xsn alamaq gizliee ve sessizce alamak. gelmek, hatrlamak. xyalndan xmaq bak. xatirindn xzan tpmk birka kiiyle akalamak, boumak. xmaq. xyalmdan kemk hayalinden geirmek, xidmt etmk (elmk) hizmet etmek. I olmasn istemek, aklndan geirmek^ bir idare.de, kuruluta vs. maala ahmak, resmi ite ahmak. 2-birinin mutluluu, arzulamak, ii istemek. xyant etmk (elmk) hain kmak, saadeti, refah, menfaati uruna i yapmak, ahmak, emek harcamak. ihanet etmek, satmak. gstrmk hizmet etmek, xcalt dm nin olsun mahcubiyet duy- xidmt baklarmm herhangi bir ihtiyacm gimayasn, mahcubiyet senden uzak olsun. dermek iin ahmak. xzl kimi splmk samak, dkmek, xidmt girmk hizmete girmek, datmak. almaya halamak; grev almak. xzl kimi tkmk (yadrmaq) saa sola xifft kmk 1-dnmek, kederlennek, harcamak, israf etmek,. xzl kimi tklmk (yamaq) haddinden dertlenmek, gamlanmak. 2-bakas iin fazla, ok olan ey; saysz, snrsz gelen kayganraak. xifft elmk (etmk) dnmek, kepara. xzl oimaq 1-saranp solmak, kufumak. 2- derlenmek, dertlenmek, gamlanmak. xifft gtirmk kederlendirmek, gam, tazelii ginek. keder getirmek, kedere sebep olmak. xzl dnmk bak. xzl olmaq. 291

xifft vermk dnmesine, kederlenmesine, zlmesine, gamlanmasma sebep olmak. xilas etmk 1-hals etmek, kurtarmak. 2serbest brakmak, hrriyetini iade etmek. xilas olmaq hals olmak, kurtulmak, hrriyete kavumak. xiltdu qatmaq memnuniyetsizlik yaratmak, havay bozmak. xingai kimi doramaq para para kesmek, doramak, lokma lokma etmek. xinio vermk bak. xncm vermk. xirid elmk (etmk) 1-satn almak, parayla almak. 2-kn. satp kurtulmak, yakasm kurtarmak. xirtdk xirtdy glmk grtlak grtlaa gelmek, kavga etmek. xirtdy kimi (qdr) 1-grtlama kadar, grtlaa kadar. 2-ok fazla, haddinden fazla. xirtdy kimi xmaq grtlaa kmak, ok fazla olmak, snnn amak; grtlaa dayanmak. xirtdyi ld (... lind) olmaq talihi, kaderi birinin elinde olmak, bir eye, bir ahsa bah olmak. xirtdyindn yapmaq grtlandan yapmak. xiski vermk birini srekli olarak inelemek, rahatsz etmek. xitab etmk (elmk) hitap etmek, dnerek sz sylemek. xitam vermk hitam vermek. 1-bitirmek, tamamlamak, sona erdirmek. 2-hk. ii bitinnek. xitim elmk hizmet etmek. xodunu almaq gazm azaltmak, sratini azaltmak. xof dm k korkuya dmek, korkmak, ekinmek. xof etmk (elmk) korkmak, rknt duymak. xof gtrmk korkuya dmek, korkuya kaplmak. xofa salmaq korkutmak, korkuya dnnek, rpertmek. xox (xux) elmk kn. (daha ok ocuklar) "hoh", "huh" diyerek korkunak.

xoxan gldi elmk korkutmak; tehdit ' etmek. xox glmk bak. xoxan gldi elmk. xon amaq (qurmaq) byk ziyafet masa- ' s hazrlamak. xona tutmaq tepsiye eitli eyler koyup ' sslemek. xonan qara bznsin! (bznmi!, glmi!) "muradma eremeyesin!" anlamnda bir ilenme ifadesi. 1 xonas bzkd qalmaq (qara bznmk) 1-dn olduu zaman lmek. 2-muradna eremeden lmek. xonsa etmk idi etmek. xor baxmaq hor bakmak, deer vermemek, nemsememek, aalayc nazarla bakrnak, bir eye kar zensiz olmak. xora tksn! kt yara karasm! xorazey elmk kasnmak, bakalarm beenmemek, kendini herkesten stn ' grmek. xorna kmk horuldamak, horlamak. xort dm k 1-kendini kaybedip yere serilmek, baylmak. 2-bam yasta koyar koymaz derin uykuya dafmak. xoruz ban sabahm henz klanmaya balad zaman, tan vakti, sabahm alaca karanh, sbah erken, ezan vakti. xoruz banna kimi (qdr) sabaha kadar, ortahk aydmlanana kadar. xoruz gz ihtirash; gl. xoruz kimi 1-yanaklar krmz, sahkl kimse. 2-kavgac. xoruz kimi davakar kavgac. xoruz kimi zn kmk hindi gibi kabarmak, iinmek. xoruz kimi yan salmaq imanlamak. xoruz ssi eitm mi (eitm yn) horoz sesi duymam, kimsenin bilmedii duymad, grmedii, yepyeni. xoruza yk elmk (yklmk) varm yokunu elinden almak, soyup soana evinnek, soymak. xoruzu qoltuuna verilmk kovulmak. iten atlmak. xoruzun quyruu grnr meydana kyor, srn ahyor, grnyor.
!

292

xoruzunu qoltuuna vermk 1-rezil kepaze etmek, ifa etmek. 2-rezil kepaze ederek kovmak, kolundan tutup dar atmak. xo be etm.dk (elmk) selmlamak, hl hatr sormak. xo gldin 1-bir kimse ile grnce veya ayrlmca sylenen ifade. 2-k git, defol, gidebilirsin anlamnda. xo glib, sfa gtirmisn eve, bulunan yere gelen birisini karlarken sevgi ve saygyla sylenen bir ifade. xo glibsn (glmisn) bak. xo glib, sfa gtirmisn. xo gtmk beenmek. xo grdk! selm, merhaba, ho geldin anlammda. xo gn grmmk mutlu gne hasret kalmak, son derece skmth bir hayat srmek. xo gn hsrt qalasan! gzel gnlere hasret kalasm! xo keirtmk keyif srmek. xo kemk ok iyi gemek, en, rahat gemek. xo xbr olasan gzel haber verenler iin sylenen bir alk. xoa glmk beenilmek, yree sinmek. xoa getmk hoa gitmek, beenilmek. xobxt etmk mutlu etmek, mutlulua, saadete ulatrmak. xobxt ol (olsun, olsuniar) mutluluk, saadet arzusu bildiren ifade. xobxt olmaq mutlu olmak, muradna ermek, arzusu gereklemekf mesut ve bahtiyar olmak. xobxtlik z vermk ans yaver gitmek, ans almak, haht yzne glmek. xohal etmk (elmk, qlmaq) gnln ho etmek, memnun etmek, neelendirmek. xolal olmaq ii almak, neelenmek, sevinmek. xoxatir olmaq honut olmak, memnun olmak, yrekten sevinmek. xoxbr olasan! (olasnz!) sevindirici, gzel haber getiren kimseye memnunluk, teekkr ifadesi olarak sylenen sz. xoluq gtirmk ferah, mutluluk, sevin getinnek.

xonud etmk honut etmek, memnun etmek, raz etmek. xonud olmaq honut olmak, memnun olmak, raz olmak. xouna glmk houna gitmek, beenmek, gnlnce olmak. ... xryi deyil yapamaz, erbab deil, kabiliyeti, yetenei, gc yetmez, yapamaz. xryin xeyirliy yeyilsin! sofran hayrl i iin alsm! bir alk ifadesi. xudahafiz elmk Allah'a smarladk, hoa kal diyerek ayrlmak. Xuda'nn qzbindn uzaq olasan! tann'mn gazab sana dokunmasn! Xudavndi Alm belini qrsn! Allah beln versin! Xuda'ya bala bak. Allah'a bala. xuduru xuduru danmaq anlamsz konumak, lafazanlk etmek. xudk elmk phelenmek, sklmak, bir eyi yapmak iin istek duymak. xunu olmaq st kesilmek, memesinde st olumamak. xuraman olmaq sahna salna, nazlana nazlana yrmek. xurcuntay dm k greenlerin ikisi de ayn vaziyette yere dmek. xurd xil etmk (elmk) hurdaha etmek, ezik ezik etmek, vcuduhda salam bir taraf brakmamak. xurd xil olmaq hurdaha olmak. 1anormal derecede dvlmek. 2-haddinden fazla yorulmak. 3- haddinden fazla ezilmek. xurduna girmk kafaya almak, birinin itimadm kazanarak aldatp her istediini yaptrrnak. xurt dm k 1-kendini kaybedip dmek, kendinden geip dmek, yere serilmek. 2derin uykuya dalmak. xlas etmk ksaca zetini vermek, toparlamak. xrrm . olmaq sevinmek, neelenmek, neeli olmak, ferah iinde olmak. xruc etmk huru etmek. 1-kmak. 2zuhur etmek, ortaya kmak.

293

ian elmk (etmk, vermk) sadaka vermek. ibadt etmk ibadet etmek, dim ilerle megul olmak, Allah'a kulluk gstermek, kulluk vazifesini yerine getirmek. ibarat qrdlatmaq ahm satmak, fors atmak, cilve yapmak, kurum satmak. ibaratndan crdmaq alm satmak, kurum satmak. ibar satmaq bo laflar sylemek, edebiyat yapmak. ... ibart olmaq ... ibaret olmak. 1-... meydana gelmek, mteekkil olrriak. 2-... ihtiva etmek,... anlamm meydana getirmek. ibartin gtn p uzatmaq ilimden ve kltrden yoksun bir kimse yapay olarak ilmi seviyesi yksek cmleler kurmaya," konumaya almak. ibda etmk bir eyi meydana getirmek. ibla etmk iletmek, aktarmak. ibraz etmk (elmk) es. ibraz etmek, aklamak, ortaya koymak, meydana karmak, gstermek. ibrt (drsi) almaq (etmk, elmk, gtrmk) ibret almak, bir olaydan, kt bir durumdan ders almak, kendisi iin netice karmak, renmek, rnek kapmak. ibrt drsi vermk cezalandrmak. ibrt olmaq ibret olmak, ders olmak, rnek olmak. ibrt stras ac tecrbeler, olaylarn verdii ders. ibrtamiz olmaq bakalarma ders olmak, ibret olmak. ibtida etmk (qlmaq) balamak. icah etmk icap etmek, gerekmek, lzm olmak; zaruri olmak. icabt etmk (elmk) icabet etmek, kabul etmek, bir istee kar uygun ekilde davranmak. icad edilmk (olunmaq) icat edilmek. 1yaplmak, ilk kez yaratlp ortaya karlmak. 2-uydurulmak. icad etmk (elmk) icat etmek. 1yapmak, vcuda getirmek, yoktan var etmek. 2-uydurmak, yapmak. icar etn k (gtrmk) bir yeri geici olarak kullanlmak zere kiralamak.

f icar (icary) vermak Tcara vermek, birj ' yeri belirli artlar dahiliride kiraya vermek, icary gtrmk bak. icar etraj (gtrmk). icaz vermk izin vermek. icazt olunmaq izin verilmek, ruhsat v e - > | rilhek. t' icbar etmk icbar etmek, mecbur etmek. iclas etmk bir meseleyi mzakere e t m e k iin toplanmak. icma etmk es. bir yere toplanmak, toplant yapmak. icmal vermk zetlemek, hulsa etrnek. icra etmk hayata geirmek, icra etmek, yerine getirmek, yapmak. ictihad etmk es. gc nisbetinde almak, aba sarf etmek, ahp abalamak. ictinab etmk (qlmaq) ekinmek, sa-j knmak, uzak kalmak. . i barsam gmir gmir qalmaqi bak. iindn qrla qrla qalmaq. [ i balamaq i balamak, i tutmak, ba- j dem, ceviz, fmdk vs.'nin ii olumak. i etmk (elmk) 1-anlamm sylemek, aklamak, bir konuyu ok sade bir dillej bakasna anlatmak, aktartnak. 2-bir konunun gerek yzn ortaya karmak. 3bakasma ait olan bir eyi hp vermemek, zerine yanak. 4-kavun, karpuz badem, fndk vs. eylerin tanesini veya yenecek' ksmn kabuundan ayrmak. i zn ab tkmk (amaq) zerindeki perdeyi kaldrmak, meydana karmak, maskesini indirmek. | i zn bilmk (tanmaq) ok iyi tanmak, her eyini, gerek yzn bilmek. ' i zn gstrmk gerek yzn gs-| termek. j iri atmaq kn. birden imek, kafasna | dikmek, bir seferde bitirmek, iri qoymaq bak. iriy buraxmaq. iri (iriy) trmk 1-yemek, yutmak. 2-kendine mal etmek, kendine almak, i' etmek, el koymak. ( iri salmaq kendine almak, i etmek, el koymak. , iri vermk gizli tutmak, kimseye bir ey sylememek, kimseye amamak.

294

iridn qovrulmaq hiddetinden ii iini iim zm yandrr, lm zgaw-ihn yemek, dii barsaklann kesmek, ok beni yakyor dm bakalarn^^r^Onsinkienmek, gazabndan kavrulmak. nn i dnyasyla tezat teifitttgin ve iriy buraxmaq ieri brakmak, ieriye zahiri grnne aldanmamsjianiaibagirmesine izin vermek. kalarmm houna giden grra^pnligg-jei ii almaq i yz ortaya lanak, ne ol- yanstmadm bildirir. <..io'h/i.-v duu anlalmak. iin iin alamaq gizli gizlirf ul_.bs.isul A'jm ioh ii ln xmaq ii dma kmak. 1- alamak. midesi bulanarak kusmak, 2-ok sarsmt- iind itmk iinde kaybolmak tiifr^eyin dan dolay rahatszhk duymak. bolluunu, okluunu bildirir. . _ sob.: ii dm k (karpuz) ii gemek, ok bek- iind qalmaq (oturmaq) d .rdniayla ilgisini kesmek, kimseyle grmeek lemeden dolay ortasnda bulunan z ksm iind zmk iinde yzmek, a.ord?.beceatlacak hle gelmek, tazeliini kaybetmek. de olan bir eyin iinde bulunmak. _is ii rimk zayflamak. iind yel gzib, yelknlr oynamqnbak. ii getmk ii gitmek, ok arzu enek, .-_ -i .hl istemek, can atmak, bir eyin hasretinde yerind yeilr smk. olmak: iind yel gzib, yelknlr oyriayrdherii gtrmmk ii gtrmemek. 1-ackh hangi bir sebepten doly bo kalm^ bir bir durumu grp dayanamamak, katlana- evin, ocam yalnzhm anlatan bi;ti&!de. mamak. 2-ekememek, kskanl tutmak. ... iindn xmaq (xabilm k) .ar-glklerini yenmek, yenebilmek, ....i.sfesin3-vicdam kabul etmemek. den gelmek, gelebilmek. ..;_ i&oi ii glmk iten memnn olmak, iten sevinmek, kimseye hissettirmeden sevin- iindn qnbrqulu xmaq: s^ltsrlhngi bir ii yaparken veya ^aphlctaiftnhnra mek. ii hop elmk ii hop etmek, aniden he- problem meydana kmak vje, sj;b,o,zuIit;nak, i yaphp bittikten sonra oluan,'raha-"..zhk yeean duymak ve ii hir ho plmak. ii iini ksmk (yemk) ii iini yemek, veya kan skandah anlatr.___n.j.. aln.p iindn qrla qrla (qpvorate.rqo4r!ula) arzusunu, isteini yerine getiremedii iin qalmaq bak. iindn qovrul^qbbi ok zlmek, heyecan ve. strap iinde iindn qovrulmaq hiddtitri,.i.lk^sini olmak. ii qan alamaq ii kan alamak, duru- veya baka bir duygusunu: .dja &a~Md munu kimseye bildirmeyerek, amayarak iin ok azap ve strap geirjmtofis&taek. son derece heyecan ve strap iinde, ol- iindn l li jxmaq son&nik$t. olmak. nrtov >o'snb mak. ii qor balamaq ii paralanmak, ok iin at dm k iine ate d*nek< byk bir ac ve __ntnt,psnesme...ddertli olmak, dertlenmek. I H M O ' / oii od tutub yanmaq bak. ryi od tutub mek. iin baxmaq dertli olmak, kjfeh;.O.sak. yanmaq. iin krak iine ekmel^. jgineiaJjjMk. ii paraianmaq ii paralanmak, grd manzara karsnda veya birinin kt du- iin ii mk ok etki etmk-v Jotmoi iein qurd dm k 1-okrfcgdMeninek, rumu iin ok zlmek. pheli dncelere : idateaki 'K),; 2ii nmk ii baylmak. phelenmek, endielenmek.;toskanmfl<.. ii zhnk alktan ii gemek, takatten iin smaq iine sm^kii .ngi ,emek, dmek. ii ya balamaq ii ya balamak, ok boznk, berbat etmek, mafcye$a&eifri..4 iin sdrmamaq 1-aklyja .sjdiiT/maimanlamak, semizmek. ii yanmaq ii yanmak. 1 -k susamak. 2- mak, akl almamak, mantif'khulr^tmemek, dayanamamak, katlarwn*rfe 2bir yaknm kaybederek veya ok sevdii bir eyi kaybederek ok zlmek. 295

tasawur edememek, inanamamak, hayret belirlenmi evlenememe zaman dolmak etmek, anp kalmak. (takriben aydr). iini artlamaq ksrerek boazn temiz- iddia elmk (etmk) istemek, talep etlemek, konumaya hazrlanmak. mek. iini bilmk i yzn bilmek, gereine iddia satmaq kurum satmak, kibirlenme'k, vakf olmak. kurulmak, alml tavrlar takmmak; azaiini boaitmaq iini boaltmak, iini met taslamak; bakalarna yksekten bakdkmek, yreini boaltmak. mak, kendini ykseklerde grmek. iini kmk 1- iini ekmek, derinden iddias yer gy smamaq ok kibirlenmek, gurirlanmak, kendini ok byk nefes atmak, i geirmek. 2-iini ekmek, heyecann, strabm, zntsn, hayreti- adam gznde grmek. ni, aknlm derin bir nefes alarak bil- ... iddiasna (iddiaya) dm k ... hayaline kaplmak, ... hayalinden gemek, ... iddiadirmek. 3-hkrarak alamak. iini dalamaq ok dokunmak, ok z- snda olmak mek. iddiasnda olmaq bak. iddiasna dmk. iini d bilmk, bayrn da her ynyle idealiz etmk bir eyi gerekte olduunbilmek. dan daha iyi bir ekilde tasvir etmek, gsiini doramaq (gmirmk, ksmk) 1- termek; methetmek, ideal bir ey gibi gstermee almak. dert, gam, keder iinde kavrulmak. 2-ii iini yemek, ok sinirlenmek, rahatsz idmi dzlmmk kt ahkanhn braolmak. kamamak. iini qurdlar yemk kt niyet beslemek, idrak etmk (elmk) kl. idrak etmek, akl kt eyler dnmek. erdirmek, anlamak, kavramak, akl erdirmek. iini yemk iini yemek, ok zlmek, dert, gam, keder iinde kavrulmak. ifa etmk ifa etmek. 1-yerine getirmek, yapmak. 2-sylemek, gstermek (sanat). iini yey yey qaimaq bak. iindn ifad almaq ifade almak, ahidi veya suqrla qrla qalmaq. luyu konuturmak, sorguya ekmek. iki vurmaq iki imek. ifad etmk ifade etmek, sylenmek, izah ikinin kpn girmk ok iki imek. etmek, alamak, bildirmek. imk olmur ok souk su. ifad olunmaq ifade edilmek, sylenmek, idam vermk devam etmek. idaradan xnaq l-iflas etmek, hibir eyi izah edilmek. kalmamak, her eyini kaybetmek. 2-son ifad satmaq caka satmak, kendini gsderece yorulmak, yorgunluktan takati ke- termek, alm satmak. ifad vermk ifade vermek, mahkemede silmek. idaras olmamaq 1-hibir eyi olmamak, ahitlik etmek, srgulamak, sorguya eok yoksul olmak. 2-yaplmas mmkn kilmek. olmamak. ifaddn az qala crlmaq abartl ekilde idar etmk 1-nderlik etrnek, yol gsalml olmak, caka satmak. termek, ynlendirmek. 2-mdrlk etmek, ifadsini yer gy tutmamaq ok haval, bir idarenin bakan olmak. 3-eflik etmek fiyakal olmak. (orkestrada). 4-baz vastalardan, cihazlar- iflas etmk (olmaq) flas etmek, van yoku dan, mekanizmalardan yararlanarak bir elinden kmak, her eyini kaybetmek. eyin hareketini, yapt ii dzenlemek, iflasa uramaq iflas etmek, hibir netice belirli bir tarafa ynlendirmek. 5-yetmek, vermemek, baarszha uramak. kifayet etmek, ihtiyaca cevap vermek. 6- iflic olmaq 1-fel olmak. 2-iler berbat gz yummak, rtbas etmek. olmak, iinden klmaz duruma gelmek. iddsi xmaq boanan kadmn yeniden iflim etmk kesilmi hayvanm kemiklerini evlenebilmesi iin eriat hkmlerine gre eklem yerlerinden keserek ayrmak. 296

ifliyi zlmk ok almadan dolay son derece zayflamak. ifrat etmk (elmk) smn gemek, haddi amak, mbalaa etmek. ifrata varmaq bak. ifrat etmk. ifraz etmk ifrat etmek. 1-blmek, ayrmak. 2-salglamak, aktmak, dar karmak. ifrit ksilmk ifrit olmak, ok sinirlenrnek, hiddetlenmek. ifa etmk ifa etmek, fa etmek, aa karmak, gizh bir eyi meydana dkmek, ap gstermek. ifa oimaq ifa olmak, srr aa kmak, herkes tarafindan bilinrneyen yn ortaya knak. ifa olunmaq ifa edilmek, suu, kabahati vs. ortaya kanlmak, aa kanlmak. iftar amaq (etmk, elmk, yemk) iftar amak, orucunu mak. iftira etmk iftira etmek, bir su yklemek, sulamak, bhtan atmak. iftixar etmk iftihar etmek, gurur duymak, vnrnek, bbrlenmek. igidlik elmk (etmk, gstrmk) yiitlik etmek, kahramanhk gstermek, yiitlik etmek, cesaret gstermek. ifal etmk ifal etmek, gaflete drerek aldatmak, kandrmak; akhn elmek, dncesini saptrmak, uyutmak. itia dm k (qalxmaq) karklk, kargaahk meydana gelmek, ortalk karmak. ixrac etmk ihra etmek. ^l-karmak, uzaklatrmak. 2-sat iin d lkelerejral yollamak. ixrac olmaq ihra olmak, karlmak, dar atlmak. ixracat edn ihracat yapan, d lkelere yollayan, mal karan. ixtar elmk (etmk) ihtar etmek, uyarmak. ixtilaf xarmaq (salmaq) aynhk yaratmak, gerginlik dourmak; mnakaa yaratmak. ixtilal salmaq (tretmek) karklk karmak; isyan, ayaklanma karmak. ixtilat etmk (qatmaq) sohbet etmek, muhabbet etmek.

ixtira etmk (elmk) 1-aratrarak bilinmeyen yeni bir ey bulmak, kefetmek, icat etmek. 2-benzetmek, yapmak. ixtisar etmk 1-ksaltmak, azaltmak. 2miktar veya say olarak azaltmak. 3vazifesine son vermek. ixtisar olunmaq azaltlmak, ksaltlmak. ixtisara dm k 1-ksaltlmak, azaltlmak. 2-hkimiyet altmdaki arazilerin azaltlmasyla ilgili olarak iten karlmak. ixtisara salmaq azaltmak, ksaltmak. ixtiyar aimaq 1-izin almak. 2-hak elde etmek. ixtiyar etmk es. ihtiyar etmek, semek, tercih etmek, stn grmek. ixtiyar iltmk emir vermek, izin vermek. ixtiyar olmaq ihtiyar olmak, yalanm olmak, ihtiyarlam olmak. ixtiyar verilmk izin verilmek, ruhsat verilmek. ixtiyar vermk izin vermek, yetki vermek. ixtiyar (lindn) getmk (zlmk) 1gten kuvvetten dmek, gc kuweti tkenmek. 2-nfuzu, kudreti, hkimiyeti, hkmranh elinden kmak. ixtiyar lind olmaq bir eyi yapmaya yetkisi, salahiyeti olmak; hakk hukuku olmak. ixtiyar (ixtiyarn) lindn almaq takatten drmek, ok yormak. ixtiyar getmk kendi hakkndan, yetkisinden mahrum olmak, hibir yetkisi kalmamak. ixtiyarna buraxmaq (vermk) yetkisine brakmak. ijmy salmaq kandrmak, tuzaa drmek (dikkatini datmak). iki az armaq iki sefer seslemek, iki defa seslenmek. iki at arasnda qalmaq iki ate arasnda kalmak, zor durumda kalmak, ne yapaca konusunda bir trlii karar verememek. iki aya da gorda olmaq lm yakn olmak. iki ayan bir bamaa dayamaq (dirmk, drtmk, qoymaq, soxmaq, taxmaq, tpmk) iki ayam bir pabuca sokmak, inat etmek, inatlamak, terslik 297

etmek, inatla bir eyi istemek, srar etmek, iki lim yanma glcek iki elim yahna gelecek, "fani olduum iin yalan syledediinden vazgememek. iki ayan yer dirmk bak. iki ayam yemem". bir bama dayamaq (dirmk, iki lli (li il) qol kmk (qoymaq) her drtmk, qoymaq, soxmaq, taxmaq, ynyle raz olmak, istemek. iki lli yapmaq drt elle sarlrhak. tpmk). iki barmaq arasnda grmk bir eyleri iki gz d borc almaq gzn ekmeden ok aka grmelc, gelecei ok aka bakmak, birine diklcatle bakmak. iki gz grk (iazmdr) alasn 1 -birinin grmek, hissetmek. iki ba drd ayaq olmaq 1-evlenmek. 2- ok kt durumda olduunu bildirr. 2yaplan i sona errriek. 3-yaplan i baa- kederlendirici, zc durumu anlatr. ryla sonulandrrlmak. iki goz grk (istyir) tamaa elsin (etiki badan olmaq 1-iki taraftan da kay- sin) bak. ikigz istyir baxasan. betmek. 2-bir i iki tarafn da istei ile iki gz istyir baxasan k gzel, alml, meydana gehnek, olumak. cazibeli ey iin sylenir. iki bal dammaq alt st vurmak, dn- iki gzdn bir tk kmk bak. iki szii cesini kesin olarak belirtmemek. bir biijin caladrabilm rak. iki bal zrr dm k bir ey iin iki iki gzdn olmaq bak. dnya ina defa masrafa dmek, masraf etmek. hsrt qalmaq. iki (ikiy) blmk ldrmek, katletmek. iki gz en sevdii. iki blnm aima kimi birbirine ok iki gz kimi kendi mal gibi, kendininki benzeyen eyler. gibi (koruma). iki gz kor olmaq gzleri kr olmak. iki cbhy il mk iki tarafa da almak. iki ct bir tk ok az eyler iin kullanhr, iki gzm iki gzm, birine sevgiyle seslenme ekli. ok az, sayca az. iki da arasnda qlmaq ortda kalmak. iki gzm xsn, gr... bir yemin ifadesi. iki gzn bir deikd n xsa da! iki gok zor duruma dmek. iki dan arasnda 1-btn skkla zn lcsa da! lsen de! hibir ricann ve ramen. 2-hemen, ok ksa zamand. yalvannann ie yaramayacan bildirir. iki dovan dalmca qamaq bir koltukta iki gzn bir deikd n xartmaq 1-kr iki karpuz tamak. etmek. 2-tehdit etmek. iki dnya bir olsa (da)... asla, kat'iyen... iki gl nin bifi yxiar ncadele eden, iki eyin arpasn blbilmmk hibir yanan iki taraftan birinin yenileceini ii yapacak yetenei olmanak, beceriksiz bildiren bir ifade. olmak. iki klm demk az lconumak. iki ev arasnda qalmaq 1-avare, babo iki klm il ksa, zet olarak. olmak. 2-bak. iki yol ayrcmda qalmaq. iki klmni (sz) bir birna iki li bir ba olmaq bir olay karsmd balayabilm mk (caladrabilmmk, son derece znt duymak ve ne yapaca- caiayabilmmk) iki sz bir araya getin bilmemek. rememelc, bilgisiz, eahil olmak, iki laf bir iki li byrnd qaimaq ilci eli brride araya getirememek. kalnak, ne yapacan bilememek, aresiz iki knl bir olmaq birlemek, sevimek, birbirlerini se\Tnek. kalnak. iki li qanda oisa da iki eli kanda olsa, iki knll (kyll) olmaq phe iinde olmak, karar verememek. yapt i ne kadar nemli olursa olsun. iki li yaxasnda olmaq iki eli yakasmda iki kynk dyi m k iki nesil gemek. olmak, maherde birinden davac olmak. iki kryi st qoymaq bk'. kryi st iki li yanna glmk lmek, Tann katma qoymaq. kmak. iki qat elmk ikiye katlamak. 298

iki qat olmaq iki kat lmak. i-ikiye katlanmak, katlanmak. 2-eilmek, tazim etmek, sayg veya emre amade ifadesi olarak eilmek. 3-kambur kmak. iki mscid arasnda binamaz qalmaq kesin karara varamamak, ne yapacan bilememek. iki mzhb qulluq elmk (etmk) iki tarafa da hizmet etmek. iki nvbd il mk iki vardiyda almak. iki od arasmda qalmaq iki ate arasmda kalmak, zor durumda kalmak. iki ln bir qbird dinc qoymamaq yaramazhk yapmak. iki para elmk kl, haner vb. paralayarak ldrmek. iki pulluq al olmamaq ebleh lmak, aklsz olmak, kafas almamak. iki sian oynayabiimz k dar yer iin kullanbr. iki aqqa elmk 1-ikiye blrnek. 2ldrmek, lcatletmek. iki trf il mk iki tarafl almak, iki tarafa da alan easuslar veya insanlr iin kullanlr. iki ucu da poxlu dynkdir k. hangi ynden bakarsanz bkm iinden khnas zor bir durumdur. iki gnd atb tutmaq bir eyin kymetini bilfnemek ve aldktan ok ksa zaman sonra kullanlmaz hle getirmek. iki klm demk birazjkonumak, birka sz sylemek. iki klm il izah etmk (sylmk) birka szle anlatmak. iki ryi, drd byryi var ok cesur, korku bihneyen kimse. iki yaxas bir araya glmmk iki yakas bir araya gelmemek, maddi durumu iyi olmamak, bortan kurtulamamak, kendini toparlayamamak. iki yanna gz gzdirmk etraf baknmak, her tarafa bakmak. iki yol (yoin) ayrcnda qalmaq iki arada bir derede kalmak, ne yapacam bilmemek. ikibal danmaq manal konumak.

ikibal qohum olmaq kz ahp vermek, iki trafl hsm ohnak. ikicanl olmaq hamile olmak. ikid bird sk sk. ikidn birdn hi (bir eyin, olaym ohnadm bildirir). ikilaa (ikihaal) olmaq iki kola ayrlmak, ilciye ayrlmak. ikiqat bklmk (yilmk, olmaq) 1eilerek selm vermek. 2-yaltakhk etmek, ba emek, alaklk etmek, birinin hkimiyetini kabul etmek. 3-bklmek, eilmek, belini emek. ikiqat etmk (elmk) bir eyi birbirine uygun bir ekilde katlamak, bknek. ikisi bir, biri he dymz topu be para etmez, gereksiz ve ie yaramayan kimseler iin sylenir. ikisi d bir bezin qradr ikisinin de aym karakterde olduunu bildirir. ikisi d bir qapya xmaq ikisi de ayn kapya kmak, ayn sonucu doumak. ikisin bir saqqa vurmaq bir tala iki ku vurnak. ikitirlik dm k araya ayrmchk dmek, ihtilaf meydana gelnek. ikitirlik salmaq ayrmchk drmek, nifk karmak. ikmal etmk (yetirmk) ikmal etmek, tamamlmak, bitirmek, sona erdirmek. ikmala atmaq lamamlanmak, bitmek, sonaennek. ikrah etdirmk irendiiTnek, tiksindirmek, nefret uyandrmak. ikrah etmk (eylmk, qlmaq, olmaq) ilcrah etmek, irenmek, nefret etmelc, sinir olmak. ikraha glmk bk. ikrah etmk. ikram etmk (qlmaq) ikram etnek, hrmet etmek, sayg gstermek. iktifa etmk iktifa etmek, yetinmek, kfi bilmek, yeterli bulmalc. iqamet etmk (elmk) ikamet etmek. 1bir yere yerlemek, orada yaamalc, kalmak. 2-baka bir devletten oturma izni almak. iqbah dnmk ikbali snnek, talihi dnmek.

299

iqbal gtirmk (ax durmaq) talihi, ans yaver gitmek. iqdam etmk (elmk) balamak, teebbs etmek. iqna etmk kl. ikna etmek, inandrmak. bir kanaat uyandrmak, bir kanaati kabul ettirmek; raz etmek. iqrar etmk kabul etmek, itiraf ennek, kendi dili ile tasdik etmek. iqrar vermk sz vermek. iqrarndan dnmk sznden, ahdinden dnmek, ahde vefa etmemek. iqtibas etmak iktibas etmek, ahnt yapmak, benimsemek. iqtidar olmaq gc olmak, hkimiyeti olmak. iqtiza etmk 1-iktiza etmek, gerekmek, lzumunu hissetmek, ihtiya dourmak. 2msaade etmek, imkn vermek. il dolanmaq on iki ay bitmek, yl sona ermek. il gec bitmek bilmeyen gece, uzun sren gece anlamnda. il vermk adet gerei len bir kimsenin lm yl dnmnde verilen ihsan yemei, hayrat. ilan azndan (boazndan) xan (qurtulan, qurtaran, qurtarm, xan) qurbaa (qu) kimi tehlikeli, riskli, rktc, korkutucu durumdan kurtulan bir insan iin kullanlr. ilan azndan qurtarmaq klmas ok zor, ok tehlikeli durumdan kurtarmak. ilan bax hiddetli, gazaph, kinli bak. ilan baxl kinle bakan. ilan boazndan dtib boyu bosu yerinde, alml kz veya erkek ocuk. ilan almaq (vurmaq) ylan sokmak. ila alm kimi aniden srayrak, rkerek, kalkarak. ilan diii xarb yalvarmaq bak. ilan kimi dil almaq. ilan dili xartmaq (tkmk) zavalh, mazlum kimseler gibi yalvarmak, rica etmek, yalvanp yakarmak. iian dilli 1-krc konuan, konuunca insanlar rahatsz edip inciten. 2-iki azl kl veya haner.

ilan lindn qurtarmaq bir kimseyi zulmden, ikenceden, eziyetten, istismardan kurtarmak. ilan gz kimi ok zayf k. ilan kimi ylan gibi, sevimsiz ve souk, hain. Han kimi bir birin sarlmaq (sarmamaq) kucaklamak, birbirine sanlmak. ilan kimi almaq (sancmaq) ylan gibi sokmak. ilan kimi dri dyi m k bukalemun gibi renk deitirmek, dnek olmak. ilan kimi dil almaq (xartmaq) yalvarp yakarmak; alayp szlamak, alayp szlayarak yakarmak. iian kimi fsldamaq ok hiddetli olmak. ilan kimf qabq qoymaq var gcyle ahmak, ok eziyet ekmek. ilan kimi qvrlmaq 1-sancdan, ardan, maruz kald kt bir davrantan dolay strap duymak, ac ekmek, kvnhp durmak. 2-(kadn, kz) ihtirasla kvrlmak, inlemek. ilan qurbaa kargack burgack yaz. ilan mlyn ok scak, kurak ve susuz. ilan sancan (vuran) kimi son derece rahatsz, ok rahatsz. ilan ulduz grms lmz herhangi bir durumdan dolay ele avuca smaz hareketler yapan; ancak ekindii birini grdnde bu tavrlarn brakan kimsenin davranlan ile ilgili olarak kullanlan bir ifade. ilan vuran yatd, ... yatmad "dncesinden, strabmdan vs. gz krpamad, uyuyamad" anlamnda. ilan vurmaq ylan sokmak. ilan vurmu kini 1-eziyetten, sancdan, ardan kvranan kimse. 2-aniden srayarak, haraket ederek, kalkarak. ilan (ilanlar) mlyir ok scak, susuz, ylan ok olan saha iin kullanhr. ilan yeyib jdaha olub kaba kuvv.et kullanarak isim yapm kimseler iin sylenir. ilana a (zhar) vern (krtnkl) tahrik eden, kkrtan, gizlice aklm elerek birine veya bir eye kar tahrik eden kimse, fesat, ftne. 300