Bilge Karasu - Ne Kitapsız Ne Kedisiz PDF

.
BILGE KARASU
. . .
NE KITAPSIZ
. . .
; NE KEDISIZ
Metis Edebiyat
Bilge Karasu
NE APSIZ NE KEDiSiZ
'
Bilge Karasu ( 1930- 995) Terakki Lisesi'
nde ve niversitesi Edebiyat Fakltesi
Felsefe Blm'nde okudu. ve Tu-
rizm Genel nde, Ankara Radyosu
Blm'nde 1963-64'te Rocke-
feUer Bursu'yla 'lkelerinde bu-
lundu. 1974'te Hacettepe niversitesi'nde
gredisi olarak
1950'de, ilk yks de 1952'de Nikiiye-
ler Dergisi'nde Bilge Karasu, 1963
H. The Man Who Died(len
Adam) evirisiyle Trk Dil Kurumu e-
viri dl'n, 1971'de Uzun Bir Gnn
Sait Faik Hikaye
991 'de Gece e Pegasus dl'n ve l 994'
te Ne Ne Kedisiz'le Sedat Simavi
Edebiyat dl'n
Metis
Ipek Sokak No. 9, 80060
Bilge 5
Metis Edebiyat Dizisi: 70
Ne Ne Kedisiz, Denemeler I, Bilge Karasu
Bilge Karasu, 1994
Metis 1994
Birinci 1994
Drdnc 1997
Kitapta yer alan denemelerden "Bilge Karasu Diri-
nin 50. zerine Metin Nesin Edebi-
yat 198/'de; Glkleri zerine Yerli
Yersiz Szler" ve" zerine' Diye Sze Giri-
... ", Trk Dili'nde 1982'de; retiminde Ro-
man Ilk yine Trk Dili'nde 1983'te; "'Yeni'
zerine", 1986'da; "Cinayetin
dergisinde 1987'de; "Ne e Kitap-
Gsteri'de 1987'de ve "Bir Hayvanla
Kedi dergisinde 1994'te ilk kez
Ynetmeni: Mge Grsoy Skmen
Sosi
Kapak Resmi ve Semih Skmen
Dizgi ve ncesi Metis Ltd.
1 ve Kapak
Cilt: Fatih MceJlithanesi
ISBN 975-342-056-0
Bilge Karasu
NE KiTAPSIZ
NE KEDiSiZ
Denemeler I
METiS YA YINLARI
'
Ne Ne
Hangi yazar bir par-
kitap zerine, kitaplada zerine
bir ncellerime bir kandille ben de
nesne-kitapla bir soru gre*
oradan
en en imrenilir 20-22
ama bana gre;
ise, benim iin, lde metin-
deydi. Bugn, gene de ok gzel kitaplar
Aradan geen 35 bir "tarih" de
Ciltleri, ... Ama o gn de, byk
bugn de, kitap (canis lupus an-
dnp bakacaklan yle-
sinin elime gemesi, bu metinterin daha ucuz
tek kitap oldu ya,
nem iin "ha-
va"ya durum pek
Binlerce kitap 'ol-
sa olsa tane. Besbelli, "zellik" de
Bir iki O anda
grlmesi gereken kitaplar hi ya-
* Gsteri dergisinin bir
7
- .. -
NE KiTAPSIZ NE KEDISIZ
hizmetleri" olsun 1 Azrak ge-
buldum; ama diye hi
Okumak iin -genellikle ucuz bu-
larak- kitaplar, yani bugn dolduran
kitaplann bana ilk on-on iki iinde birka
retti: Okun/almayan kitap, l bir nesnedir, bir yktr. Ne
ki da zamanla byle bir
l yk olmaya tozdan ister (kimi
zaman da bir kedinin ilgi ya da sevgisinden) korumak
iin pek dolaplara g-
re sergilemek gibi bir da
yok; kendi "ellik-imgem" grnr
bir kurmak, derdim okumaya
birok okumak ister, (edinir). dzeni
ise, nceden kestirilemez okun-
mak zere kitap ama
art arda Araya, ge-
rekli ya da gereksiz, kitaplar
okuma zerine okuma
okuma dzeni zerine bu ilk gzlemlerimin nemli
oldu). Uzun sre iinde "iyi" okuma ile, kitap
biribirine Belli bir dnemin btn ilgile-
ri boyu srp gitmez; ilgilerde
iin dnemlerden sz edebiliyoruz zaten. Ana il-
giler, yani dnemden dneme, bir biimde srp gidebi-
lenler de, pek beslenmek isteyebilir, ister.
Her l kitap yk artar durur. Kimi zaman
sonra okunabiliyor bir kitap
otuz, hatta sonra kitaplardan sz edebi-
liyorum. bu hemen hemen hibiri
"ge duygusu vermedi bana. -Verecek olan
kitaplan zaten okumuyor muyum ne?- Tersine, ancak
ellisine gereken kitaplar hi
de az diye ok oldu. "Birok kita-
8
1
1
'
NE KITAP U NE KiTAPSIZ
yazar ka o galiba
pek yerinde olur," dedim Ama nesne-ki-.
taptan metinden sz etmekteyim. .
Okur kitap arar ama, da okuru ben
ok grdm. bir sylemiyorum belki,
ama iin
grnmez mi?
18. bu yana "Serendipli
zade" yola bir
var. Serendipity; aranmakta olmayan de-
bir
... Elbette, aranmayan bu-
olacak Ne var ki, "o
anda aramakta olmamak" ya da
yerde aramakta olmamak" diye yorumlar-
sak, birok bu "Serendiplilik"ten (az ya da
ok) pay kestirebiliriz. Serendip be-
nim de tarlama ara ara.
Bir (birok bir iin oku-
mak, kitaba ynelmek ile, haz
iin oturmak gerekten, b-
yk bir fark var Hatta, herhangi bir fark var
Bir buuk nce (18 evden)
rnam fkeyi yakimm-
dakiler hep grd. "Hepsini diye
sylendim gnlerce. Bir iki "gstermelik" bile oldu.
En az iki bin ya, bugne dek
bu bir bile
ko-
diye beklerken
... ok bir dzeyde de ta-
bir duygu bu ... ok birlikte
onsuz bir lde
9
yer da, sizi bezdirir arada bir;
iinizin bir kuytulannda onlardan kurtulmak istersiniz. O
o lmn bile geirirsiniz usunuzdan,
gznzn nne (tepkinin de-
mi?). Kendinizi ne kadar hemen he-
men her bir
midir zaten bu
de bilirsiniz (sululuk duygulanndan falan sz etmiyo-
rum) nk bilirsiniz ki onsuzluk, sizin de, en bir
para lmnzdr. Dpedz. Evet, lenlerin
lenle herkes bir gn
Ama eksilerek, azalarak, sakatlanarak, bir yeri koparak
...
Oysa nesne-kitaptan kopabiirnek gerek. Metinden ya
da sz edilecek olursa ki, o metin si-
zi uzun ya da sre besleyip ondan da kop-
gerek. yetinebilirsiniz.
Vazgeilmez metinler yok mu? Elbette var; ama ne kadar
az! Onlan gene de, cenaze-

Bunlan bir yazar, kitap reten bir sylyorsa, bi-
rilerine bir sre edebilecek,' birilerini uzun ya da
bir sre besieyebilecek bir metin
oktan
Yazann avuncu, 3200 bir sre nce, bir papirs
zerinde dile
.. lr, gvdesi yeniden toz olur
benzerlerinin hepsi dner yeniden
ama kitap, iletilmesini
Bir kitap, bir evden .
ya da bir
bir kaleden de ... . . .
(Chester Beatty IV, arka yz)
*
10
NE KiTAP LI NE KITAPSIZ
Kitap zenginlik ya da gs-
terisi, kitap bilmernek (kitap bir ya-
unutmak), vnmek ... Pek g-
rnd bunlar bana. Hem kitapa zenginlik, bulunmaz ki-
taplann bir spor;
mak "el elden stndr" Qemesini
nirsiniz. Bildikleriyle vnmeks ... e, bilmediklerimizin -bir
daha da byyen- usuz uro-
ne kadar bir aba!
Kitap hata kitap marifet
bulmazsam
der gibi) yapamam" demenin
yorum. Hibir kitap her zmeyecektir. Tamam.
Ama, okudum. boyunca,
duya duya. Birok
lp -lp bu bile, en
iinde srdrmemek, usum-
dan en byk (zimgemle
bir olsa gerek.) Geenlerde bir
szmn biraz
sonucuydu; bu o dzeltmemi gerekti-
riyor: "mevsimi" yok; oku-
daha ok vakit buluyor ok ya-
ni okuduklanm listesine birer d-
nemler de var, listenin neredeyse donup dnemler
de var. nedenlerden tr ... (Kitap
para blk okumalardan birim-metin okuyup bitir-
mekten sz ediyorum.) Okuma bu ykselmeler
ya da alalmalar yaza da rastlayabilir, da; bi!" btn
olarak da, bu da. (Liste yaranndan
sz burada; ama gene' bu erevesi ie-
risinde bana sorulabilecek bir soru var galiba: Liste de, bir
edinti zeti olarak, kitaplanndan bile okuduklann-
ll

dan vn bir
vnmem g nk listeyi kendim iin tutuyorum, ayn-
ca, sonunda genellikle pek ye-
tersiz buluyorum. ok daha fazla okurnam d-
sylenebilir, bu durumda.) Temel il-
kem, herhangi bir herhangi bir anda, iin,
istek, iin okumak. bir kitap,
duruyorsa, beni blie edebilir.
okurdan sz ettim.
gibi kitap pek gzel de, okur da okumak ge-

biraz olsun hale
okur. . . bilen, geri, okuyarak
her (hatta demeli)
ise hi sylenemez.
bir nesneden kopmak g gelebi-
lir. pek ok de.
Ama (ister ister okurken) grd-
iin "bir nesneye duyulan
tketici tutku", bir Bir
nesneyi, hatta daha genel olarak bir btn
yani iimden ya da, birinden, bir
beceremedim. A vdan, av dan ok
sz ettim, ama onlar nesne onlar, gidi-
iinde, temel A becer-
dim mi ki? A da, av da, kendileri zerine bir d-
elbet; ama avdan sormak ge-
rekir; mutlaka!
1987
12
imge retiminde
Roman Hala ilk
}928 Virginia Woolf, Vita Sack-
ville-West'e bir mektupta, "kendisine, ya-
gibi gelen" bir ...
Herhangi bir bir saat fa-
lan sonra sylenecek bir dizi ya
usuna, roman, hi bir yaka" gibi g-

imrenmem V. Woolfun haline? Ht:r
ok g bir yaka" gibi grnr bana. Ama
rada, anda .nemli olan, benim duygulan m W o-
olfun duygulan ikimizin de bir ...
ister yazma "anlatmak",
iimizdekini iletebilmek" iin bir
Bizim ama
iin kullanmakta) iletmek
en kestirme, en "dolu" biimde
belli bir Bir
imge ...
Bu imgeden yola kendi sy-
leyebilirim yaka" bir metnin
o metnin, oranla "sonu"
(belki V. Woolf iin de yleydi, bilemem ... ), yazan iin
13
NE KiTAPSIZ NE KEDISiZ
de, okuyan iin de (elbette, iin de) bir
yolculuktur. (Ancak, gerek gerek "yolculu-
olduktan, tasadarup
caklan, okumakta olan her okur iin znel bir
Yolculuk bir yola kendini;
yakaya btn hazlanyla
1
glkleriy-
le bir yola ... Kendimizi
yol
ya da bir yola ...
*
Bir imgeden yararlanarak retebileceklerimiz, ya da,
bu imgenin "iine" bu
imge yorumlayabileceklerimiz tken-
mez, tketilemez. yle
*
trlerinden biri olarak grmek,
niyetinde bu bir
(roman yazma sz ederken)
bir imgeyle
Bu imge retme, ba-
en byk "makine"lerden biri olarak
bakmak istiyorum romana. Eski-yeni, iyi-kt, ilkel-
yetkin gibi nitelemeleri usumun ro-
...
*
!. Geenlerde bir dostum, okurun hazdan sz ederek ona bu
yazann haz duyup merak ediyor,
soruyordu: "Yazarken haz duyar gil. Bilirme-
nin var, o elde bir. Ama olsa olsa, g bir
yerin "iyi gibi grnen" bir zm bulunarak gibi du-
bir hazdan sz edebilirim. metin zerinde
ken "bak, bu pek fena galiba" yerler de "haz verici" sa-
Yavna yerine getirmenin sz edebilir miyim? .. Evet,
o var.
14
IMGE RETIMINDE ROMAN HALA ILK SIRADA
yle ki srekli bir
retimidir. Srekli olarak bir iinde ya
da, her (nemli ya da nemsiz, ya da ha-
fif, gl ya da silik bir halinde)
miz Bu byk de,
daha daha kk
Kabaca sylendikte, "gereklik" verilen yok mu
demek istiyorum? "Gereklik" verilen ancak

ile kavnyor,
ruz demek
Bu imge
Bu kimi zaman kendisine, kimi zaman da
bir ya da birka alanlarda,
ka adlar veriliyor. Beni ilgilendiren, imge
bu irili d-
dizge ya da dizgeler ...
kendimiz zerine imgelerle
Bunlar, en az, tane Bunlardan yola
kilerimizin hepsini, her trlsn -gitgide ere-
veler ize ize, her erevenin iine daha kk ereveler
ya da beklerini
iine alan imgeler Bunlann toplumsal boyutla-
ra olanlan, tarihi, kltr "anlamakta" kul-
en dizgeler durumuna gelecektir.
Biribirinin iinde yer alan, bir diz ge, ya .da, bir dizge-
ler btn bu erevelerin
ona bir anlam
mizi herhan-
gi bir biribiri zerine biribirinin
bir dizi imgenin rn, sonucu, olabiliyor.
*
15
Bu deneme, imgeler zerine anlatmak
iin de Ama sz
nce, gereken bir iki var.
Imge daha ok, bir
bir "ereve" diye niteleyebilirim. deyime evi-
(ilete-
biliyorsak ... ), bu ereve, bu Ama bu her bi-
rimizin kimi zaman hi ileti-
lde znel olabiliyor galiba ... Bu
para olsun iletilebilir bir yolu, dil-
biraz daha, biraz daha inceltebilmek ...
Oysa imgenin bu kabul etmekte
ok gnlsz bir

Ya da bizim niye g-
rp bir trl erdiremeyiz. Kt niyet-
ten sz yerdir Bizim, grd-
diye o grleni "sama" sayma-
ya da "bu bir trl bir trl
dememiz, hep, engelle
kabul etmek istemememizdendir. Dilsel ereve ile
znel "dolgu" .. katlanmak pek g
geliyor bize. Oznelin anla-
bu.
syleriz de gcmzn" her iletme-
yetmesi yollu bir inanla
riz bir zaman ...
Bir daha var: pek Onla-
ra her (ya da, olarak grmek iste-
her bizi ok
sert savunmalara gtrr, sa-
vunma ile yetinemeyip.
hi katlanamaz gibiyizdir. Oysa, iin bu
16
..
\1

J
iMGE RETIMINDE ROMAN HALA ILK SIRADA
imgeleri durmadan dzeltebilmemiz gerekiyor,
bilmemiz, gerekiyor.
dnyaya, insanlara, olup bitene her gn yeni-
den bakabilmek, btn her gn yeniden anlam ta-
ancak bu ile olanak
imgenin
bir Srekli olarak yeni sindirebilir,
zmleyebilir. Ne ki, bu yeni (imgelerimize yedir-
bunu kabul za-
man) varolan (eski)
sylenebilir. Kimi zaman (olduka seyrek grlen
bir bu) varolan
kabul etmek zorunda duyanz elbet.
bu durumlarda. nk imgenin
bilecek "kip" ine, ana izgilerine dokunur ha-
le gelmektedir.
Bu zmleme ile uyarlanma bilginin ya-
sz edilirken zrolerne ile uyarlan-
ma imgelerimizi uyar-
bizi zorlayan "gereklik" ise, dnya" da
olabmr, bir imge de olabilir. "Gereklik"
her iin, imgelerimizden bir bir
Imgelerimizi srekli olarak bozup dzelterek, ye-
niden kurarak, onlara bu zrolerne ile uyarianma
rini uygulayarak, kendimizi, kendimizin

imgelerimizin kimi kesimini srelerinde kul-
ama genel olarak ele imgeler "kim-
bir sorunu srecinin ncesi
ile nem kazanan, her trl
vermek yn, biimi, nemi,
belirleyen, srekli bir etkinli-

*
17
J
1
imgelerin en
nemli iki etmen, (zellikle dost
ri) ile okumalar.
Bizi burada ilgilendirecek olan, okumalann bir tr .. .
Ama okuma biri okunan metin trle-
rinden biri: ileri durumlarda
bile "resmen" bilinen roman ...
" ... iin' de sz-
cklerin, szcklerin dnyaya im-
gelerin klesidir ... "
H. Bianciotti - El Amor no es
Okuma, bir
yazanyla grnsek de, kendi kendimizle tar-
bu Her okuma, az ya da
ok, imgelerimizi. Ama
imge retme gc lsnde, gerekte
bir bozma-yeniden kurma sreci olan bu kk
ya da byk Okuma
sretir bu.
imdi, zerinde
durmamak iki byk blme
ileri "Giz1i" ile "resmi" ...
"Gizli" bir gazete haberinden bir fizik kongresi-
ne sunulan bildiriye dek, bili-
nen her trl bir
bir hakikati, bir ya da dile getirmek-
tedir. herkes (Uydur-
ma, ya da, yalan diye nitelenen bir haber,
ileri srlebilen bir geersiz
bir gime de Bir yala-
bir her zaman ortaya konabilir.)
bu trne "gizli'' m,
/H
-
'

i

1
iMGE RETIMINDE ROMAN HALA tLK SIRADA
lann gerisinde, zerinde durduklan temellerin d-
zeylerinde, imgelerin ok belirleyici yerler
Bu imgelerin kkeni bireysel de olabilir, toplumsal
da ... nesne ya da durumlara
anlamlar, kurgumuz ya da birta-
temel imgelerin bek-
lediklerimiz de, umulmakta, beklen-
mektedir. okuyan kurduklan,
zeripde ise, hi durrnuyrum anda ... )
Ama "resmi" da var: olmakla yetin-
meyip herhangi bir
ya verilmesi belirtenler "gerek
gerek bir yky" bildirenler de
ama, roman (ya da yk, ni-
telemesinin gelmesiyle bunlann
"gerek (sahici, vb.) olma-
kabul edilen bunlar.
2
Bireysel dzeyden kltr-tarih erevelerine dek uza-
imge dizileri at bu yk ya
da diye nitelenen metinlere oranla roman, genellik-
le, daha bir gerek gerek oku-
imge retimi ile daha zengin ola-
naklar
Roman da, tarih gibi, bir (kimi za-
man da, bir dzayak bir yks
dir; yazann (okur da olan yazann), o (o
kendi gnnn gz ile kurmakta yk-
sdr Her nce (ya da tari-
hin) belli bir dzene so-
kan metnin kendi dzeni zerine, kendi kendi zerine kur-
2. yledir de, Bianciotti'nin bir szn daha buraya almadan edemiyo-
rum gUcU, imgclem, ancak kendini gereklik kendine gereklik
gereklik ile (a.g.y.)
19
NE KiTAPSIZ NE KEDiSIZ
imge, sz konusudur. gru-
lp dile getirilmesi
ni roman, ya da tarih
Okur sylenecek bir daha var:
Yazann "yk"y tek tek anlam-
bu "yk"y geirerek
zmleyip kendi ilerinde, kendileri iin, kuracakla-
kestirrnek ok gtr; metnin bu zmlerneyi sonuna
dek (tek bir biime kapatarak)
bile
Roman, katmerli bir imge retecidir. Hem de iki d-
zeyde: Bilerek, isteyerek imgeler her yaza-
varolan, evresinde, kltrnde dola-
imgelerden, trettiklerinden kani-
Ama iinde
dnyadan kullanarak ilk kez (ya da,
yeniden) imgeler Bunlar yeniden
reyecek, tketimiere edecektir.
*
en "grnr" imgeleri, betimsel
elbet. Ama betimin ze-
rine bir imge dizisine
aralar. Bir betimi, bir da betimidir n-
k. Bu belirleyen, gene de bir imgeler di-
zisi, kimi zaman da bir imgeler dizgesidir.
Betimlerin konusu, "betim" verilen
da, bizi imgelere gtrr: "Dn-
ya"da lde nem dzen-
ler iinde demekteyizdir.
Betimler dzeylerdeki
nin ya da kendi kendileriyle, biribirileri yle, evre-
leri yle, bugnleri, pek
"nesnel" bir gibi grlen ile
20
IMGE ORETiMINDE ROMAN HALA ILK SIRADA
gene, bu iki imge dizilerinin
gsterileni kadar, onu yle de
leyen imgelerin rnleri ...
Bu bir zmlemeyi,
layarak, kurgusuna, bir
okur evresine dek uygulayabilir, her dzey-
de (en iki kat halinde) bu i ie seebiliriz.
Her roman, bireysel imge dizilerinden
rak iinde kltrn
tesinde de imgeler btnne varan bir ereve
ierisinde yer bu imgeleri yayar;
"kayda geirip" iletir; "yeni" imgeler
Yazann "kimya", metindedir. Belli bir
nin, belli bir anda bir bu.
Ya okurun
Sorun daha da bu noktada. Okur da
"kendi gz" bir "alma"la Ya-
ni kendi imgelerini, imge dizgelerini uygula-

Romanla (dilleri, siyasal bir
nitelik bu biimiyle)
okur nelerle yz yze gelir, hangi durumlarda kalabilir, di-
ye bir syleyebiliriz
- Roman, okurun kendi dilinde olabilir, o di-
le olabilir; okur, bir dilde
ya da bir dilde) okumakta olabi-
lir. i
- Roman, okurla ya da
Okur sekiz ulama gr-
yoruz bu okumalann ... Her birinde, okurun yorumlayaca-
imge dizileri ola-
cak; metinden yoluyla, kendi imgeleri zerin-
de "dzeltme,
biimlere girecektir.
21
Roman, okurun "tarihi"nin belli bir
na gre, okurun (o tek okurun) grgsne (ya-
okumalanna) olarak yollar aa-

*
olan Bir roman oturuyoruz. Bir
kurmaca biliyoruz. Okuma, bir ba-
"gerek"
lerin, ya da bir dnyada,
ok imge dizileri ya da dizgeleri
srdrlp giderken (her
nce de srdrlp iin), o o
olana bitene, o dnyaya inanabilir, hale gelme sre-
cidir; o
kabul
etmekle ama "inanabilmek", her nce,
metnin imgelerin kabul edilebilir ol-
daha bize olmayan
benzemesine Ama, okunmakta olan metinden gelen
her imge, byk bir
olan ncelini, az ya da ok, etkileyecek, onu dzeltmemi-
ze, yol Doyurucu
miz okumalar, eksiklikleri, duyur-
makla giderek, dolduran, gideren, "dzel-
ten" olsa gerek.
Ancak, bys" bir var
ise, bu by pek yollardan Bu
yollardan biri de bizi, dzeylerde, imge re-
telerine oranla daha lde ...
. (byk) imge reteci sinema,
televizyon) nce gze yneliyor, insanlan -
siyah beyaz, ya da, renkli- bir grnt seli, bir grnt tu-
Resim, heykel,
22
IMGE RETIMiNDE ROMAN HALA ILK SIRADA
gerek bu aralardan, gerek yollardan yararlanarak
gitgide evretere Grnt ile imge a-
gibi grnyor... Bu durumda roman, imge
reteci olarak haHi dik tutabiliyorsa,
3

trl grmesinden. nce gze ynelen reteler, sun-
duklan grntleri seip (ya da,
semesini) bekler,
"kaba") imgelerin retimine yol aabilir-
ken roman, teki oranla ok daha "dzenli",
ok-dzeyli bir mekanizma iin, ama
en nemlisi, szl iin,
Dilsel g yola
rak, dzeylerde imgeler gidip gelmemizi
bir grnrken roman,
gerekte bizi handiyse bir yaratma iin-
de Grnt ok gerilerde imgeler
her birimiz kendi imge dizgelerimiz, kendi
birikimimiz, abarruz lsnde bu
ba buluyor, seiyoruz. Daha
nemlisi, belli imgelerimizde, imge diziletimizde
likler vanyoruz. de
yoruz ki okuma srecinin, okuma sonucu
olarak bu zgrce, biz
1983
3. de, genel olarak cenazesinin gn-
ler pek uzakta belki. Ama kara ak belli ya ... )
lere
Glkleri zerine
Yerli Yersiz Szler
S temel
ler"imiz boyu inan, bilgi
bu temeller zerine kurar dururuz.
Ama bunlann da vermek-
, ten yol var
yorum. Bu anlatmak iin diyece-
Bunlar, bilgilerimizin, inan ya da
temelini ana
kolay bu bilqik.lerimizin de
da yatan, o temelierin temeli olan D-
en ok belirledikleri zaman bile
usumuzdan "kendimiz"den
biimimizi edinmedik-
e belki bir boyu
ana gereler; ham topraktan seilmesi g, para para
ekirdekler ...
*
grp geirdike, bunlan nce
sonra da, azar azar, Bunlan biraz
daha iyi da, zerine, o
gne neler neler temellerin, yer yer,
24
IN GOLOKLERI OZERINE
O "neler neler" i kurar-
ken
en yntemlerini, tekniklerini, aletlerini kul-
ya, en
yani kendimizden usurnu-
zun bile zaman. o
kolay kolay bulamaya-
ocuka "kesinlik"ler, nereden
"ilksel" kavramlar bu-
luruz soluk
(?), eksiksizce (?) anlatabilir mi-
yiz? Yrmemiz bozulunca,
na
varmak iin de, galiba, kimi
gerekiyor.)
trl diyerek
bir anda, trl
liyor, syleyebiliyorsa; bu trllk de, ay-
her ok tesinde, bizim
bir ok tesinde,
mesi demekten bir
bir biimde ortaya bu ya-
demektir.
*
"Bizim" dilimiz olmayan bir dil, bir dil sz
konusu olsun. bu her tuzak dolu,
tehlikeyle diken diken bir Amazon giriyoruz!)
Bu dili bilmekten ya da bilmernekten sz ederiz. Ana-
dili Felemenke olan Jan van Gennep mi bilir bu dili, Bil-
ge Aksu mu? (Besbelli, diyoruz iimizden, Bilge Ak-
su'nun anadili Felemenke .. Bir zerinde duru-
verelim bu arada: Birinin bir dilden sz eder-
ken "anadili" demek, bir toplum bir
25
NE KiTAPSIZ NE KEDiSiZ
deyimi Hangi duygusal ie-
risinde Hepimizin
muz bir mi bu? .. Sz biz ge-
ne de,
Elinizin en ince var; zmlemeler, ir-
delemeler, sonunda Bilge Aksu'nun
menkeyi hibir zaman van Gennep kadar
de van Gennep'in, Aksu'nun -
Felemenkeden yana- bir Borneoludan
da. Pek ltler girecektir iine. Tarih ile
toplumbilimden ya da
dek birok bilim edecektir size.
Peki, sz konusu kendi dilimizse? ..
Ne gzel yapanz bu alandal "Kendi dili-
miz yahu! Onu da bilmeyeceksek . .. "
adamlar, Trke bilmez, bilemez! Ya da, Trke bilme-
diklerini bile biz, bilme-
diklerinin (kz
yavrusu arar, bulur,
ortaya koyanz: bu da byle sylenir mi ya? .. "
belli durumlarda belli
za-
man, hi kulla-
bilinmesi, gsterilmesidir. Ama
bunun bilinmesi ne demektir?
Bir dili bilmek zaman, o dilde
tir usuma gelen. Yani, anadilimizi
ilk o dilde de yapabilmektir. Bu o dile uy-
gun sesler iyi bile,. iyi, yaza-
bilirsiniz bir dili. Bilirsiniz basamak, o dilde
gnlk O zaman bu dilde
bilmeniz, hem (elbette, ko-
gerekir. Ama bir dil-
de kendi syleminizi syle-
26

minin da o
dili bilmekten sz lde o dilde kurallar-
dan teye geebiliyorsunuz, bir deyimle,
demektir.
Burada
Kendi diliniz olmayan bir dilde de bunu
niz. demem, bunun pek pek
radan bir gsterir. Ama kendi
dilimizde, belli bir dzeyine anda,
bizden zaten beklenen bir edirndir bu.
Dili ya da evreleri ile
gre burada bitmiyor,
*
dilimizin ucuna iin, belli du-
rumlarda herkese bir iin,
deyimler dile
"Bunun Trkesi .. " deriz, bir bir bii-
mi atanz ortaya; "dil sz eder, bir te-
rimin ne gzel bir Trke syleye-
rek seviniriz; "eviri kokuyor" diyerek bir
biiminin Trkenin
ileri sreriz.
Bunun bir
dile getirmekte
olabilir mi? (Bir dili kendi
bir dille bile iine bir etmen
her zaman, vanr
*
Dil, yeni kavram beklerini,
elbette, syler dil bu yeni-
liklere de, de da
iine diye dzeylerde,
27
biimlerde); ama bu arada dilin varolan uyarla-
nan yeni ufak ufak olacak,
dilin da, bunlara gre ufak ufak bir-

Bu sre, dile zg elbet. Dilde olan bitenlere,
inerek, yer de Ama
bu srecin temel gerekir ki teye
geebilelim. Dilin, dilin bir bi-
iminin, yeni etkilemesi, onlan belli bir dilin
dile getirilir kadar, dilin de bu yeni
rin etkisiyle, bir lde, srekli ola-
rak gZ nnde samnm. Ancak, yeni git-
gide byyen, kavram ereveleri ya da
yorumlan biimini yani dili, sanat dili
gibi zel alanlarda sylem zel-

Glk de burada
*
varmak", yapabilmektir, tarih
bilmektir. Nerelerden nerelere bir dil,
hangi dile getirmekle bugne
bugn hangi ne lde dile getirmekte ol-
bir dildir. Hangi ereveyi, ereveleri
dile getirmekte bir dil. Hangi
ereveyi iletmekte daha az hangi er-
eveye ilgi -ya da, kal-
bir dil. ..
Trkenin kimi dile getirmekte gsz
olanaktan yana yoksul v.b.) syleyen
o kadar da az
"bilisiz"leri hi
Bu savlar, Trkeyi sevenleri incitir. or-
taya ataniann da, incinenlerin de syleyebili-
28
iN G0LKLER1 0ZER1NE
riz: Trke, yeterince ya da, iin,
kendisinden umudu kesmeye bir
ki! .
Ama biraz bir ortaya
atanlar da grlebilir, ineinenler de: Berikiler, an-
da, Trkenin (belli bir erek-sylem
yetersiz gzleminde bulunuyorsa,
olabilir; tekiler de ineinebilir nk Trkenin yetersizli-
gzlemlenip sylenmekle ortadan kalkmaz; bu yetersiz-
giderilmesine gerekir. grd-
halde bunu iin
bu kimi "grevlendirmektedir" acaba? Sorulmaz
bu soru?
Dili, durmadan, kurmak
ceyle srekli bir iinde olan, var bizi
var eden bu durgu durak bilmeden kurmak zorunda-
Bilmek ile yetinemememiz de bundan.
Dil bir kurallar dizgesi, daha belli ku-
rallar uyannca bir dizge bir esneklikler
dizgesidir de: Bu esneklikler, kurallann
bir "kaamaklar" dizisi bu kurallann br yzdr,
bu kurallann Kurallar bilinebilir,
esneklikler ise bulunur. Her
yeni bir kural yeni bir olaaak
Kurmak bu!
Ama bunu sylersek, birok daha syle-
memiz gerekecektir.
sylemin bu
sylemin
da, elbette, Bildik oram
bu duruma girmek
Terimler, belli alaniann ya da, gereksedi-
olarak Bu yaratmada da, kurallarla es-
neklikler "belirleyici/olanak olur. Ancak terim-
29
NE KITAPSIZ NE KEDISIZ
ler, gereksendikleri lde, bildik olmayan
getirme" te-
rimle birlikte bu kiplerinin de
gerekir. yeni szcklerin, terim olmayan
szcklerin da buna benzer sorunlarla bir arada
ortaya Bu elbette et-
kileyecektir.
gereklidir ama bu dav-
nereye, neye de, srekli bir
bir karar
mi canavarlarla bilemez olursunuz bu
gzden
Anlama bilgi alanla-
g olsa gerek. Her trl ileti-
(ya da gibi grnen her
"bu adam, bu szleriyle (ya da, bir
sylemek istiyor olsa gerek'' ilgi gste-
rebiliriz; temel bu. yledir ama, her
syleneni her dinieyenin (ya da okuyamn) gerek-
pek bir Her syledi-
ya da sanan
durumu da bir tr ... ilgiden, istekten
rak bilgiye, grgye uzanan birok etmen, bu
ya da da engeller.
ok terimlerle bir uz-
bir metni belki bile
kabul ederiz. (Oysa terimleri
kimi ok ko-
lay grebiliriz kimi zaman.) Buna
terimleri gnlk dilin szcklerini kimi alanda, o
terimierin "zel anlam szckler
iin,
bir anlam ok (Unut-
"bir anlatmak
30
..
GOLKLERI
yola kadar, kendimizin de "anlaya-
yola "Ben bunu aniayarnam
belki" ya da "bu benim bir galiba"
diyebilmek, "ben her anlanm" demekten t:ye bir

"Ben her anlanm" yola yal-
mz ocuklar durum daha i olurdu ya, dona-
kendilerini her anlar ol-
gunlarla bir sylederken
kendilerine bu szleri, su-
nanlara mi? Hele bu szler, bu ya-
gnlk dilin ..
Bu szlerde, bu belki
de bir eksiklik, bir ola-
gz nnde bulundurmak gerekir elbette! Ama an-
iin gz nnde bir
nokta var, her anlar
olsa olsa, pek ok aniayabilir Pek sade
suya bir iyi bilerek sylyorum: Bu
bildiklerinden yola bilmediklerini
o kadar. Yoksa hangi
hem her hem her yol aabilece-
her sonucu, her daha-bilinmeyeni bildik ki?
sz ediyoruz. Her her za-
man biimde
her zaman dilsel ierisinde dile
herhangi bir
de her zaman kolay beklenti-
siyle da
*
31
NE KiTAPSIZ NE KEDiSIZ
Anlama
sanat zel-
likle sz eviren bir e-
gsteriyor. Genellikle gnlk diline ol-
duka grnen bir dili, en
na en da
Iara girebiliyor; bir yanda, az
bulma sonucunu verirken, bir yan-
da lsnde belirsizlikle "ykl"
bir "anlama Genel-
likle verilen bir trleri bir
yandan bir yandan
d
1
a yerini almak iin her olanaktan zaman
Bir blk okur, gitgide daralan
vakitler ierisinde okumak isteyenlerin sa-
durumunda
dngsne dilini birka deyimle bir-
ka yz indirgerken,
(zaman zaman birka hafta ya da ay ierisin-
de eskitilesiye de birka anlam "yeni" deyim-
yetinirken, metinlerio
bir duymuyorsa
Buna bir blk okur, anlam so-
runlanmn habersiz, terimleri gnlk dile ak-
bir sylem
duygusu iinde neredeyse y-
insaniann bilmeleri
ama anlama yolunda hibir aba harcamamalan" durumu
ile, "hi buna
1. Kimi zellikle, bu gene de
eklemeli: Tarih boyunca kimi anlama nem
ipulan kendi bir
se ...
32

kendilerinin de
daki insanlara sylediklerine bir
inan beslemeleri" durumu
ktler en az kts diye hangisini semeli ki?
*
duyup dile getirmek, yani ilet-
mek ok
iletmek, yani da
ierisine sokmak biline-
ni semek kadar esnekliklerin olanaklardan ya-
rarlanma yaratma ya da de byk
yer er ge grr,
Daha iyi bir verici olmak da bir daha
iyi bir olmak da .. . daha iyi kurmak, ileti-
leni daha iyi amak, elbette
ister, aba gerektirir.
Verici, iletisini, kendi seimini,
tan sonra verir. iletisini alacak bir
varsayarak ... da, seimini yaparak, ay ala-
iletileni.
Her ileti, olabilecek herkese
Her her iletiyi almak zorunda almak olana-
da bulamaz zaten.
Her iletinin yorumu, zm, biimde, ay-
tutumla olarak, ok vericilerin
anlayabilmek iin yntemlerimizi
mek, esnek her duruma uydurmak
imdi, zaman, dile getirme ya da anlama
bir engele, bir
muz zaman, dilin ola-
dillere oranla ya da
vericinin (syleyenin, (bilgi-
33
kt niyetinden
2
)
sz edebiliriz. Suu, nce, arayanlardan
olabiliriz. Belli bit anda, belli bir yerde olabiliriz de
byle Suu nce kendinde arayanlardan
olabiliriz; "ben beceremiyorum", "ben
diyenlerden olabiliriz. Bu durumda da olabiliriz el-
bet, belli bir anda, belli bir yerde ...
Ama ille de su arayacak yerde, dile getirmek ya da
anlamak iin neler
ranlardan da olabiliriz; bu yol da var nk ... Elimizdeki
aletleri, bilgileri kullamr, yetmedikleri yerde yeni aletler
yeni bilgiler
her denedikten sonra da engeli
"dile getiremedim" deriz, deriz. Verici ya
da olarak syleriz. Bir oyu-
nu kurallannca ama gibi... Ger-
eklenmeyen "temel"
bu Olsa olsa bir sonuca vannz:
olan, engel yaratan, dil vericinin metin
Bizim dile bir
getirebilir, bizim bir an-
layabilir. ok bu; biraz tarih bilmek yeter.
1982
2. "Kt niyet" zaman, becerik-
sizlikle sulama gelir. "Kt niyet", ancak fark zaman et-
kili olur. "kt ni yet"li ya beceriksiz-
dir, bu kt niyeti ya da, sizin a
ki, ...
34

1,

!
r

1,
f
"Yeni" zerine
zerine, yenilik zerine sylenecek
rin yeni gtr. Ama gerekli midir, bu szlerin ye-
ni
linde alanda, birka nokta
zerinde durmak isterim her nce.
Toplum iinde bir kesimden sz edile-
gelir. Bu kesimin de, ltleri de, toplumdan top-
luma, Ama yle bir
kesim, denir. olmak", elbette, pek
belirsiz bir deyimdir. Bu deyimde bulunabilecek anlamla-
n, genel olarak, Bu kesim
kabule
yenilik iin
bir belirtisi diye
kalkanlarla
/iyi bulduka savunabilir.
/yeniyi ister, zaman ondan yana olabilir. ..
Bu kesimin da, "yeniliki" bir kesimden sz
edilebilir: "yaratan", zaman) biraz (ya da
oka) grlt ederek onu ortaya atan;
35
li
1

yeniliklerden tedirgin olanlan sarsalamaktan,
-ne yalan syleyelim- haz duyan
nu da -gene, oka- gsteren);
:'eski" yetmez her biime yeni
bir biim
yeni olan her yeni iin stn ha-
yeninin veren" bir kesim olabilir bu . ..
davranarak tutucular ile "ilerleme-
ciler" diye miyiz gerekten?
Byle bir
bir durum var sanki: kendi-
lerine "tutucu" ya da "ilerlemeci" diyorsa, bu
ya da, bir
tutumu, eyleme, seme tutumu hali-
ne "eh, kendileri byle dedik-
ten sonra ... " diyerek biz de bir yafta ya
maktan ekinmeyebiliriz. yle ki
byleleri de, herkes gibi, oranlarda tu-
tuculuk ile yan yana koyarak ya-
Olsa olsa, basan bir yan-
dan sz edilebilir.
bize
olarak yeni rk-
tc bu ha-
ber anda yerin dn-
elbet;
yapmamak, d-

gibi. .. (Yeni ya da eski herkesi verenleri de
unutacak ya!) Ama bilerek, bilmeyerek,
mek
36
"YENi" DEDiGiMiZ ZERiNE
!erin
hepimizin
giderken insaniann neye, nelere "ye-
ni" (de), aynca bir konu ...
her (modalann,
sanat yeni grnd-
yeni bir te-
mel seimlerini bir
bu; ama zerine bilgisi, grgs, ge-
nellikle pek o Yeni her
"yeni"dir, kendisine yeni diye her
"yeni"dir. yenilikler zerine
gkyznden. Yeni "yeni"lerin eski "yeni"leri
sabaha yerinden bir dnemdir
bu ... Yeniler seimlerin l-
tlerinin kerte kerte yrtlecek
bir sre olacak, srecektir.
iin bir da ama ... Bu
birok "yenilik"
"kayda ok grulp zmlen-
yenilikten ok, daha nce de g-
bilinen, tamnan kar-
grp
sreler seip
se, yo-
luyla ortaya yenilik grnm ile yeni
rn olan yeniyi etmesini
(byle bir l-
de) Bir gn gelir, yenilik diye gr-
nen belki ye-
nilikler de, insana bir yrek verir hale ge-
lir; (kendini yolu bulun-
37
(gryl iin-
de (ne abalar durumlar-
da i rpertici gedikler aar bunlar.
bir bir kayna-
olarak gren kendi
iine gedikleri elden ya-
bzlerek, dnyaya yzeyi da-
bir bu.
Burada zerinde bu da .. Ama beni
ilgilendiren noktaya, buralardan gemeksizin
istemedim.
*
Yeni, elbette, ancak yeni olmayan
"bilinen", "eski" da "yeni
olmayan" ... Bilinmedik, grlmedik bir
dir ...
her zaman
bir bir
bizi "nereden bu 'nev-icat' diye hay-
bile, yeni da biliriz.
Toplumsal, siyasal d-
eyleme biimlerinin, unu-
tulup gittikten sonra gnn birinde
yeniden her ke-
zinde de "ok ok kkl"
grmek, bilmek
iin, biraz uzunca olmak, bilemediniz
100-150 bir
merak bulunmak yeter. Bellek
bu "yeni "ler bizi
burada ilgilendirmez. Tarih bilgimizi biraz da-
ha tmek, birok "yeni "nin daha
38

1
,,
. '
,,
i

1
j
i
"YENi" DEDiG!MiZ ZERINE
da ok kesecektir. ("Yeni bir zaten yoktur
ki!" ya da "tarih tekerrrden ibarettil'" yollu
"bilgece" ko-
bir an bile gerekir ama ...
zellikle bu noktada!) Ya da,
nmze srlebilecek, srlen bu eski yeni-
ler, kendi bireysel ya da toplumsal
da daha nceleri olabilir; ama
yerlerde byle bir
bilinmektedir; olan.
bylesi trelerin, sylemlerin "ye-
nilik" diye durumu da, bizi ilgilendir-
meyecektir burada ...
. "Benim/Bizim Yeni"nin bir trnn de, bi-
zi ilgilendirmeyecek bir gerekir bu er-
evesi ierisinde: Herkesin bir benimibizim
bilmemem/iz durumu ... Byle bir haberimiz olun-
ca O gne tr
bize yeni grnen bir ... ya
da "bilinmesi gerekenler" konusundaki tutumumuza
olarak bu ortaya bizi biimler-
de tepki gtrr: Utanabiliriz, fkelenebiliriz;
bu kkseyebilir, ya da katlanama-
yarak (haberimiz gibi davranarak) son tutum,
genellikle, bilinmedikle biraz sonra,
bir "kendini toparlama" evresinin belirtisi olarak ortaya
kar-
bu
daha iyi ya da, bir
anlar, merak eder, karar veririz.
"Benim iin (Bizim iin) yeni" bir
ereve-bilgiler bir gsterir ok
ok ... (Yirminci son Bilinme-
yen, olan hi en
39
...
,
NE KfTAPS/Z NE KED1S1Z
devrimi"nin iinde
olarak- bilgimizin, grgmzn oka
bir dnemde. demektir... ereve-bil-
gilerimizdeki eksikliklerin biraz daha
gryoruz. En kendi bilmediklerimiz zerine
de, bilmedikleri zerine de ediniyo-
ruz.)
Bu nokta da, nemli. nk pek o-
belki de
bizde bir izden tr, iyi bil-
diklerimizin bilinmemesini (ara
ara, byle ortaya gurur duy-
sak bile), bilmememiz du-
rumuna oranla, ok daha
ok daha g" buluruz . .
Bizim iin bu "yeni"yi sz konusudur.
reniriz, gider ya da gitmez, benimser ya da red-
dederiz. Bu bizi ilgilendirmeyecek "Benim/Bizim
Yeni" trleri, bunlar ...
Bizi ilgilendirmekle kalacak ise, kendi
erevemizin ya da kltrmzn ierisinde orta-
ya "yeni" ... Yeni yeni yeni ... Yeni
- genellikle- eski
bir yeni: Bir sresinden sonra ka-
bul edip eski varolan duruma "yedirmek",
zorunda yeni ... Aktarma, bir yer-
lerden olma - alttan alta- varsa bile, gene
kendi rnmz olarak (bir lde olarak) or-
taya yeni. ..
Bunun yeni -hi ilk
geer gemez, ya da, dikkatimizi eker duruma gel-
anda- syleyebiliyoruz. Yeni diye gryor,
durum ierisinde,
40
1
"YENf" DED1G1MiZ 0ZER1NE
terici bir gereksinmeden, varolan ltleri-
mize vurarak, iinde kendini belli
fark ama bu yeni-olmayana
bir yenidir bu. Belki
bir para olsak bile nereye ge-
lip (belli belirsiz) bir ...
Kimi alanda bilimsel gnlk
ma byle bir yenilik
sanki hep beklenmektedir. ister teknoloji-
leri sz konusu olsun, bu bu yeni-
tedirgin olanlar -ayn ayn ya da evreler de ol-
sa, ayn nedenlerle de olsa- seyrek grlr. Buna kar-
sanat byle bir yenilik
vlr, yerilir. Kimi durumda da,
lde (venlerle ya da yerenlerle bir iinde)
bilmezlikten gelinir. vlsn, ister yerlisin (ister bil-
mezden gelinsin, bile diyebiliriz yenilik -en
dan-
bu yeni, varolan ltlerin
bildiklerio bilinmedik bir karar
iin, yeni diye grlebilmektdir. Dzenin
iinde yeri yoktur ama bir yer belli etmekte, bu
yerin beklemek-
tedir.
GelgeiP.lim, yeninin, yeni bir tr daha
diye ... Bilinmedik
bir yeni. Bize uzun, ba-
uzun bir sre, ok giuip, ok grnmekle ka-
lan, nerede ortaya olursa olsun neden (niin, ne d-
ortaya bir
trl bir yeni ... son iki
tmcede Iyenil Yeni zerine
yazmakta iin Iyenil diyorum ama, bununla kar-
-ilk hele duygusal
41
ykler de ykleyerele "yeni" diye uslanndan
byle bir szck geirmeleri, hi beklenmemeli. Hem de,
birka nedenden tr ... )
ilkin, bu "yeni", bilegeldiklerimize epey benziyor ola-
bilir, daha izlenimini vermekte olabilir
ona bakan bizlere. Bilinmedik bir
muzu Ama nedense, bir ge-
ne de; bilinenin, bilinir ok tedirgin edici,
bir halidir sanki.
Bir nemli, ld-
rc bir kayarken
durumda kahnz.
Bir sz
kayma srecini ok izle-
mek durumunda t-
r ...

ok iyi
tuhaf
hep ok byk bir burada
biraz zorluyor muyum gerekten?-
belirtileridir. Onlan
daha.
Belki de fazla ilgilendirdikleri iin,
bizi biraz sinirlendiren,
belirtilerdir ama bir trl ele ver-
mezler. Bir sre sonra kabul
bir dururnun
habercileridir bunlar ...
Yeninin bu tr,
ok belli eden
kimimizin (belki de
fkeyi, tepkiyi, atma, kovma, kovalama iste-
42
'
'

i
1
i
.. :

)

,.

l

"YENi" DEDiGiMiZ ZERiNE
ok ok bu sama ("samasapan", "deli
... niteleme pek
olabilir szleri,
en iten gelen bir kkseme ile bir
atmakla yetiniriz; bir yediremi-
yorsak ilgimizi esirgeriz ondan, o kadar. Arada bir,
de olur ama; ilgisini esirgemek, dudak
bkmek, burun kolay, "hem zaten ne
byle bir .. "; yle de, olur a, bir
bir gzden olamaz
uslu bir adam, drst laf edebilecekken byle bile
bile bir olmaya? ..
Byle birikircim biraz da -birazdan da ok- bu acayipli-
bize
Bu ara-
edenlerin de mu
Burada bir ara-not gerekiyor sanki: Yeni, el-
bet, birileri iin yenidir; bir
yanlar, birileri'dir. Bildiklerinin ala-
grgs zengin
yi, gz nnde tutuyo-
bunlan yazarken ...
Buraya dek sylediklerimde izilen tepki, kk-
seme. Kkseyerek tepki gsteren, elbette, kendini daha
iyi, daha stn bir yere Bu daha stn yer,
genellikle, ya ruh, us ya da bilgi-grg stnl-
temellendirilmektedir. Ne var ki, bu
olan, sonraki retimidir (ya da onu
gln bir vehim haline getirip olan, gene son-
raki
Szn "yeni"nin yeni diye grl-
mesi, ancak, tarihsel bir sre ancak "ta-
rih" li yar nk: retici hale. gel-
43
. -
mesi, vermesi, belki de, eskimesileskitilmesi ile!..
bu tr "yeni"nin, bildiklerimize benzeme-
mesi, benziyor izlenimini hi vermemesi durumunu ele al-
mak gerek. Burada, Pek genel
ulamlarda, daha nce, buna benzer yollardan
metnin resmin, beste-
nin vb.) ya da uzak bir bir ana-
(biraz ya da ok zorlanarak) aranmak istenir. (Ara-
gre, bu "kaynaklar"dan
bu "kaynaklar"a "kaynaklar" dpedz ben-
. ama "biz yutar ya-
pan bu "gi-
bi"dir. .. ne ne gerekten
nemli nemli olan,
gsterilen ilk tepkinin, reddetme ile
i ie bir "rnek-arama", bir a-
. . Tedirginlik yaratan bu
rahat gerekir; bunun yolu da "bir bildik bir
ya da bu yoldan onu
Yeni bir insana birok kez,
"Aa, ne kadar
miyizdir ilk anda? byle
lan sama da ok
("Sonralan" diyorum, bir daha ... )
Bu yeni, bir srenin gemesiyle yeni oluyor.
onu grememenin, ya-
bir seebilme, kavrama durumuna d-
vakit ister. Bildiklerimiz bu gi-
rebilmesi, kendine yere gre bildiklerimizin yeni-
den dzenlenmesi vakit ister.
Byle bir yeni, kullarulabilecek bir
bir biim olarak grldkten sonra, retime
gelenin erevesini bozar, gnn birinde de,
44
1
j
DEDICIM IZ OZERINE
haline gelir. Bu yeni durum,
yeni bir koyan, onu gremeyen, ona
de yer bulamayan bir ereve
da sylenecek bir daha var Bu tr yeninin de,
zaman zaman, yerlerde,
kimseler eliyle grlebilir.
ler gelgitlere kadar, bu "bir-
varolan durum gerilime yoru-
labilecek bir grn g o ls ak gerek ... )
Dilin gelmez olanaklan iinden birini,
bir yazann o gne dek kulla-
bir biimi ortaya
nabilir. yle olsa bile, dilin bu iinde
grmek gerekir. Dilin gcl bir ola-
"gzel" bulanlar da
bulmayanlar da. Ancak, bir kez ger-
bir biim, bundan sonra
herkese Dilin biimlerin-
den biri de bu
bu devinim, bu ancak tarih iinde,
ancak tarihle "var"
"yeni" ile, "yenilik"le
gerekir; onunla ille de Ama zgnlkler
ierisinden biri'nin bu ortaya at-
tarih okuma biimi ola-
rak; bir okuma biimi olarak da bu tarih,

na, bilgi birikimine uyarak, ya da, ona bir tutum
narak ... Tarih -ister iyimser, ister ktmser davranarak-
bu okurken onu, zaman ierisinde geriye
giderek (Andre Gide,
20.11.1924 gn bir Bir ku-
bir sonraki
45
.
buluyor. .. iletmekle yetiniyorum.) O zaman bu ye-
ni, daha nce de olarak daha
nce de ortaya olabilecekken- daha nce
birok etmenin bir arada ancak o
belli noktada bir olarak da grlebi-
lir; hi beklenmedik
bir yolda bir araya getirilip olarak da.
kestirilebi-
lir "hi kadar, ancak, geriye
terimleri O andaki kuramsal
"durum"un glkler gze bir "sez-
gi"den de sz edilebilir, ya da bu lde "bilinli" bir
da .. . (Yenilik, aranabiZir de nk ... Hem orta-
ya konabiirnek zere aranabilir, hem ortaya olabi-
Iecek bir bulunup, grlp, gsterilmesi iin ...
Gnlk yenilik ile yenilik
n" bir belitip silinsin gzmzn nnde! .. )
pek kaba saba bir sylemekten
Bir tarih, bir "grmyor" ya da
olabilir; bir tarih ise grr, grebilir ... Bu da, tari-
hin hangi ereveye
duruk bir dnya egemen
olabilir mi bir yerlerde? Burada "duruk" der-
ken, kendini tutucu olarak gsteren bir toplu-
mu, bir devleti, bir devletler d-
elbet.
ilerlemenin (ya da gerilemenin), "daha iyiye
(ya da ktye) gitme"nin, buna benzer yzler-
ce deyirnin kalan, kendini
bunlann tmnden ya da
hibirini bir yer olabilir mi? Ku-
ramsal olarak byle bir yer gene
de: Hibir tasarlanama-
46
"YENI" DEDIGiMiZ ZERINE
bir yer ... Merak etti-
byle bir yerde herhangi bir tarihin
da
.. Merak bu ya!
Tarihi "yeni" bir tarih
na lar, szn
. " . ., t" .... belki "klasik" bir tarihiden daha
urunu, , . . . ,
bir biimde izleyerek ortaya ama y;-
ni "Ii "yeniyi "nn bir ?lamaz
Tarihi, genellikle, "her olup sonra
ise,
bu ya-
Bir tarihiden daha zgr,
Bir de duruma dikkati ekmek bir irdeler-
ken, bir tarihi, szn trden gun olsun.
srecin szn, o de (az ya da
ok, biraz daha belirli ya da biraz daha olsunlar. Ta-
rihimiz, belli bir oranla ok kurgu
(ancak bu, trden bir yenilik olsun);
ok
bilincin ortaya olsun.:
bizim iin de bir yenilik olsun. bu olgu . sure,
ntlmze -eQ bu biimde, bu olsun.
bu
olgulann, srelerin, szlerin
bilir ierisinde, ye
kendimi de usuma; ama
ben, bugn bir _bu
yorum). Bizim iin yeni olan, daha once .de ..
bir yeni Ancak,
edemiyorum: bir o!arak, bugn .
sunulan bizim iin de
Tarihi bunu buluyor, bu sonu
yoruz. bir lu
Ansiklopedisi" dirimsel
sre iin rafa uvallanna '
ni ... (Bir de Bugn de
"yenilik" -ama vazge-
ok, ok eski kavramlar da, gunun, (pek genlerde kal-
da olsa) yenilikleriydi, .. )
47
'
ma ondan ok daha ala-
sanat da olabilir, de, bilim de ... )
ister tutucu, ister ilerlemeci
olsun (tekerlemelere ama, bu noktada,
"ilerlemecilerin tutucusunu tutucular, ilerleme-
cisini ilerlemeciler daha olur"
demem gerekiyor) srede gsterebilece-
(kimi zaman, pek olamayan bir
ya da gerekeyle desteklenen) tepki-
si, "yeni"yi haber veriyor olabilir.
Ama bir metin,
bir bir yetme-
(en kaba izgiler ierisinde kal-
onu iki tr tepkiye gtrebitir
"Burada bir var"
tepkisi ile "Byle yaparak bir yere tepki-
si ... okuru iin, bu iki tepkinin her
biri, bir habercisi olabilir. bir sre
sonra, bu yeni durumun gerektirdiklerini de
verebilecek hale Bu
zmleme, bildikleri bu durumu da katma-
yapabilmesi, ona bir gereke (bt!lmak ge-
rekiyorsa) bulabilmesi, o gne dek
bir (ya da trl
bir bu "durum"da bir kar-
syleyebilmesi gibi evrelerden geer.
az ama ya da
uzun sre sonra - genellikle kabul edilecek or-
taya bir tarihe uygun sylemek, bir
"kehanette" bulunmak zorunda da hi
Tepkisinden yola bir gi-
bir irdeleme, tarihinin beklemek-
sizin, okurun (ortaya see-
bilmesini, giderek, grmesini
48

-,

"YENi" ZERINE
"dpedz" yeni seilebi-
lir hale geldikten sonra, iin

da, "benzetme"ler, ya
da yeniyi ortaya edinti-
leri, (her anlamda) kltr
nlerek (bilinerek) bu benzetme,
ya da kendi gr-
gsnden, edintisinden, ya
da, (pek i bir bu!) ye-
ortaya atana zaman
da ok yorulan, yklenen bir "kl-
tr"den (yani, bir vehimden)
.
Bu yeni, olsa olsa bir neridir; ne kadar
kadar_ grnrse grnsn, ekingen
ekingen neridir nk hibir
henz bir yerlerde, el
daha gnl bir ya da birka
bir Ne var ki bu bir -ya da,
seilip edildikten, ilgi biraz
olduktan sonra ya da
zmlenme dnemine gipnce, yani
yenilik olunca, ya da
insaniann tarihi nem
gnlere de
*
. sanat yenilikler, varolan
duruma oranla. sz konusu olur elbet. Bu yenilikler, her
belirtik-rtk temeller, kaynaklar,
degerler sz g-
rulmeyen,
49
dile getirir, varolan durumun ere-
vesini
iyi mi kt m, "ilerletici" mi "geriletici" mi
sorusu, bir soru olur. Ama varolan durumla-
her biri iinde yenilik, hi bir
ci, temelli bu
"lt" de, olsa olsa, geriye giderek bir
en bugn bizler iin, bir "muha-
sebe" olarak yarayabilir.
niye ya da, niye
ortaya Yeni diye
yeni sonradan anla-
sanat, "yeni"
yin, hangi biimlerde
biraz olsun istedim. Yenilik zerine
hangi "yeni"yi hangi alanlarda,
ne lde "yeniye
dokunabilir mi bu sylediklerimin? .
Hepimiz, her birimiz iin, bir lt sorunu yeni-
likle gzel de bulsak, "bizi ilgi-
lendirmez" de desek, "bu da olmaz diye de
"Ben buna 'peki'. der miyim?" sorusunu kendi-
mizce
1986
. 50
Cinayetin
24 Temmuz 1987 gn Milliyet gazetesi-
ni grenler* ne ne ne yapacaklar?
1
Gazetenin o gnk haberine bir sula-
makla (sorumlu tutmakla, yetinmek, her-
hangi bir "zm" getinnez Bir olsun,
o bir olsun o grmesi,
ya da, "gerekenin bir i ra-
zarar verecektir. Hepimize.
sorumuz rahat et-
mek iin dirim teker teker yok etmenin ne ka-
dar ilkel bir "zm" gemeden aniaya-
bilecekler mi? (Pencereyi glgede mi Kkler
betona kesiliverir. Kuduz tehlikesi
artar gibi mi? Kediler kpekler
dan bakanlar iin bir cenneti" dir;
* Bursa'da "sokak" kedileriyle kpeklerinin "ortadan haber
veriliyordu.
1. Necla Seyhun'un Cumhuriyet'teki bu bitirdikten
sonra grdm. Kendisine, kendi benim gibi duyanlar te-
etmek isterim. Sylediklerimizde ortak noktalar ok. Sevindirici bir
Ama "hayvan sevenler hep teraneleri tuttururlar" szn
daha da sevindirici. birka okurumuzu yreklendirirse,
ne mutlu bize!
51
ancak zahmetle elde edilebilece-
unutuyor mu? ldrmekten, yok etmekten da-
ha zahmetli yollar aramamak, vnc ha-
line mi gelecek?
Bursa'da 1747 k,Pek ile kedinin (ister
ister olsun) ga-
zetenin gibi, .. Bunu bir Veteriner Md-
rnn Bunu,
korumak gerekesiyle, "ileri
dzeyi konusunda
ama bu iyi niyetlerle
konusunda da bizi uyarmazsa, bize olur.
"Birok nin bu -aferin
onlara!- suu hafifletmez,
seven, bir insan olmam,
isyan etmeme yeter. Ne var ki, olan hayvan-
lardan ok, bu rkn zerinde so-
durmak
Veterinerler koruma dernekleri,
elbette, bir sylemek, bir yapmak zorundalar.
ok te ... Seksen nce byle bir ya-
kimi neler yazabileceklerini okur gibi
oluyorum. az ..
soruyu noktada "kamp"
lanndan Bursa 45 kadar
nceki usumuza getirir mi getirmez
mi?
nedir, onu
Her nce, ay iinde 1747 kedi ile
ldrlmesi dir. Yani . . Yani
bizlerin, iin, binlerce n-
ce yolunu bulup,
kendimize de da
biz gibi
52
CiNAYETIN AZI OGU
ldrlmesidir. .. grdke (bu
hesaba burada; hayvanlar -ya
da, ile zaten bir ereve ieri-
sinde grlr. anda da, nedense, Brecht'in bir
ki2 kpek geliyor usuma) bizim de ama biz-
den diye-
srdrmelerini sevgiye, insan
insan onlann
neredeyse yok ettikten sonra, sre-
cimizle bsbtn halde
her gn yksek yerlerden
ler ya da lenler gene de
remesi, rernekten vazgememesi
hay\\anla-
nn ...
bu yeryzndeki
doygu da)
eskinin yerine koyuyor, kendile-
rinden korkulacak canavarlar diye gsteriyoruz Her
bu "temel" korkuyu bir sonrakine de On-
sevmekle o-
cuk Daha kts,
gcmz onlara ucuz, kolay stnlk-
ler pek kk Ke-
diden kpekten korkulur iin in-
sana kedi kpek kovulur; kovmakla da
maz, (bu kendini ko-
ruma igdsnn hala srp gitmesine de edilmedik laf
bu yeryzndeki dengesinden ha-
bersiz insanlar ile
olmayan "parya"lar Sonra bunlar, ya da bu bi-
imde, ldrlverir,
2. 1939.
53
"toplu" de, taksit taksit bir "topluca"
gidilmesidir. Gereke kutsal: ko-
Gereke bu olunca,
dan bizi nedir?
Kuduz korkun bir iin de, kediler
kpekler iin de. en gze arpan, en grnr
ileticisi olmak, bu hayvanla-
Kuduz bir insanda o
lmn beklemektir. hayvan
ldrlr. }iayvana iyilik bile sylenebilir bu du-
rumda. ("Olme "ehven-i bir l-
drlmenin -insanlar iin- bugnlerde, daha
ok insan, bu konuda belki. Ko-
numuz bu Ama rasgele ldrlmesi,
bir "vicdan", hatta bir "sevgisizlik, sevgi sorunu
olmadan nce, bir dengesi" sorunudur. Bu da, en
ok, ilgilendirir. Btn gleriyle kendilerini ko-
rumak isteyenler, koruyabilenler, daha
ler, onlar nk.
"Vicdan" sorunu ancak can denen duyul-
ortaya (Elbette, kendi
sz ediyoruz burada.) Sevgi ise,
marlama olmaz; bir
sevgi.
Can veremiyoruz ama can kendi
ni insanlar kurallara Hukuk
bir tr de can (Bugn idam
konusu; otuz
-daha ncesi bir yanda idam ceza-
Ian, birok yerde, eski kabul edilen bir ol-
maktan hali de -tek tek insaniann ne
bir yana- can alma su olmaktan hat-
ta yasal halinin (toplumsal dzenin korunma-
kendini korumak zorunda dek) tr-
54
1
i
. :
'.
l

CINAYETIN AZI OGU
l da yle ... Bu "en genel"
av, da retim-tketim temeline bir yiyecek
"sanayii", insan ldnnemiz-
le kurallar

imdi, bir hali", can
hele topluca can su haline sokar kuduz-
la kediler ya da kpeklerle
sivrisinekten, karasinekten, bitten, pireden,
tahtakurusundan ok Av,
kendi tehlikeye trl zahmetlere
doyurma
retim-tketim kurallan erevesini bek-
lenir. nereden geer?" trnden ok ince bir soru-
nu'n ne bu ierisinde bir
tir, ne de ben kendimi bu konuda yetkeli grrm. Ama
bir dirimini ortadan kendini zgr
duymak, "ben herhangi bir gi-
bi, zaman ldrebilirim, herhangi bir bitkiyi ko-
panr, kkn skerim" demek, tehlikeli bir
kt bir araba srenin, elinde
(elinin gce aldanarak her yolun ncelikle
kendinin ancak araba sren insanlarla bir
daha bir soy
aresine bakmak durumunda oldukla-
gibi ...
. 3. Abdullah Cevdet Temmuz 1987, Dnemli
Istanbul, s: kpekler/e halinde. gnl diye,
her da kendi ni koyvere-
rek) Kpekler tstanbul'da bir "afet"tir o ama, besbelli, Ab-
dullah Cevdet iin ti ksinti duyulacak sorun mu kalma-
. her zaman etkili, gren, ucuzca bir ok nemli so
runlar, hep her zaman bulunur. Ama soruolann blmlenmesi ille
"nemli, ok neml i, az, daha az nemli" di yerek mi ksz sorun-
lar irdelenmeyecek, yetim davalar savunulmayacak hi?
55
.
evremizdeki remesi, bes-
lenme insanlarca -neredeyse btnyle- de-
netlenmekte (sz konusu hayvanlar sokak kpekle-
ri, sokak kedileriyse, p tenekeleri, varilleri, bu kaynak-
lar nemli yer tutar), her nce,

bile olsak, nce, ldrme nedenlerini elden geldi-
ortadan denedik mi? Deneye-
bilir miyiz? Deneyemez rniyiz?
4
Topluca ldrme bir "gereklik" olsa olsa bir
"nlem" ileri srlebilir. Bu tr nlemlere
ise bizi birok ile
Temeldeki nk.
Az nce zel durumlar topluca l-
drme, ldrenin, ldrdkleri zerinde, bir can-alma
"Ben byle bir yapabilirim"
diye (inanmakta, bu ya-
pan. ldren, elindeki gce biimlerden birini, bir-
gce) yaslanarak, koyabilecek,
kendini koroyabilecek durumda olmayan, hesap soracak
hali (ya da soracak kimi kimsesi) bulunmayan
can sahiplerini, stelik, kt tehlikeli,
"kt niyetli", kollayan
lar) diye niteleyerek gstermek, bu ld-
rlenlere kalkabilecek vazge-
irmek, hatta toplum iin iyilik olacak bir itiraz ettikle-
rinden tr g duruma gibi bir art niye-
ti de katarak, ldrmektedir. Bu durum,
4. Sorun, sokaklarda gezen, "ev"siz kediler kpekler. Hayvan sevenler,
evinde hayvan besleyenler, kendi remesini denctleyebilir, so-
evden hayvan nleyebilir. Sokaklarda reyenierin
olsa, pek oktur. "Hayvan seven nma zahmetine katlanamayanlar", gene,
hayvanlan hem seven hem zahmetine katlanabilenlerin zmne
olabilecekleri bir sorundur.
56
CINAYETiN AZI OGU
mu? Bu ldrenin elindeki glerden
birinin, resmi yetke mi? "Top-
lum grlmekte ..
topluca nicelik/e
gsterilen bir ld'iirme yntemi
Hayvanlar diri diri
"Gerekli" bir can alma elden
ce vermeden yolu ki? Gmme
sorun (yle ya, 1747 hayvan iin
ukurlar byk zahmete girilecektir) hayvania-
nn lmesinden sonra yakma yoluna gidilebilir. l-
drten "insani bakarsak "ola-
ya" gre, "iinin
de gre, l\ele, kendini, kendi duy-
bir de vi yerine getirmekte da be-
gre, sylenecek bir kalmamakta

Bir belirtisi, olsa olsa, ama n-
ce grlebilir.
. sek onu da ya ... ne de olsa . .. ") Gelgele-
lim, diri diri bir memeli yi (ama buy-
sa) ekmekten ne kadar korur? Pek iyi bir
olmasa gerek . .. (haberi veren gazeteci-
nin deyim) gre denen
ancak besbelli.
Neresinden rktc, tiksin bir bu.
Hayvan
hayvan bir korku duy-
maktan (bu korkuyu bu hay-
bellemekten tutun, onu gibi,
anda ge-
in (bu arada, bu gibi
mola verin), eldeki yetkeden, gten, aralar-
dan sevginin gitgide bir dnya-
57 .
'
da verrnekten haz duyan
ortaya hele, yce amalar
na vann, bu rktc.
Byle bir "destekleyenler"i bir yana
Ama desteklemeyenlerin, tevekkln
hatalara, ktlklere (bunlar gelen"
gibi, "ekilir" diyerek) gene oldu-
gerek.
syleyecekler az biliyorum.
Savunmak, Ama, hayvanlar geri gel-
ektikleri gibi"
gre, bu olaydaki de ok, gnlne
salacak nitelikteki dikkati ekmek
1
abartmak

Tehlikeli
en yntemi topluca yok etmek
midir? Bunun byle inananlar

Bu sorular hepimizi ilgilendirse gerek.
da silah, kalem de silah.
5
1987
5. 1993 temmuz da insanlara geldi
1993).
58
Bir Hayvanla
1:
Catherine ile Julien P.'nin yksn birka
nce bir bana byle
kez, izinlerini Paris'ten bu kadar uzakta gei-
.. . iyi bilen bir
lerine Sao Paulo'yu Rio'nun
Brasilia'ya sonra - gene o
bir evine konuk ol-
kck bir kentin bir ucunda, orman, n
denizden uzaka bir ev ... birka sonra
ikinci bir gibi kendilerine burada geir-
dikleri gnler. Geldiklerinin ertesi, ederken yan-
lannda bir kpek yavrusu Biraz
bir enik. St ekmek ver-
yanlanndan isteme-
ikisini de Drt gn sonra, bu enik-
ten koyu
Dnmelerine gn daha Kendile-
rini iin olacak "cuma buradan
ken karar veririz," . .
Hayvan, dzenine uyarak
yor, onlar nnde paspastan
59

yor, onlar nce zerine
gittiklerinde
bahe dek gelip onlar -sanki
iieri rahat etsin diye- evin nndeki
paspasa dnp dndklerinde onu orada grp a-
...
gn, tkenmez kalemleriyle uzun uzun
iin, Bic Bir an gzden yitse "Bic!" diye
seslenmek Ne verseler ama zellik-
le meyva "Nesi tuhaf ki bu
bu etmez En nem-
lisi, evin iinde bir kez bile herhangi bir yeri.
sonra, sonra, bunu da on-
lara gstermek ister gibi, yerden biraz tedeki
giriyor, az sonra gelip uzun
uzun siliniyor,
Cuma yola Bic de, yeni
ufak sepetinin iinde,
trl de
ki? Glp "cuma karar veririz," de-
... Catherine gidip kon ok eden
ressama Rio'ya dndklerinde, J ulien de
Paris'e gtrmelen iin gereken g
bela bi dek. Yolculuk hibiri iin
kolay ama eve girdiklerinde Bic'i sepetinden
yemek onu da
doyurmak Bic'in pek ya-
"Bunca saattir yolda. Gene iyi
Bic evi nnde
hemen baheye Kk de olsa,
burada da bahe bitirince Bic
eve gittiklerinde yerini gene,
oda nndeki kk kilimin zerine
Julien, bir ara, "hostesler bir buna bir bize
60
BIR HAYVANLA
arkada. Ama hepsi, arada bir, ona pir yedi-
riyordu," .
Sabah Bic, Julien'in gitmek zere
Catherine'in evde grnce ka-
nnde Sonra dek Catherine'le
evde pek
Bic, bu bu evin her tresine, her
kendini sevgiye,
dostlukla, sevgiyle verdike Catherine ile Julien,
hi bilmedikleri bir Bic'e. Ama Bic b-
yyp ilerinde bir Garip bir
bu, herhalde garip bir rn olma-
... Bir gn, diye veterinere
V elbette sy I
ama ... Ama bunu kpek sanmalda Kpek
bir bu . . . Yani ... Bir kemirgen .. . Bir tr ...
fare ... Catherine'le Julien inanmak Son-
ra, kitaplar, resimler Bic'i
kpek ya, evde bir
'tr fare besliyor olmak Veterinerden
ya ldrlmesini rica
2.
Bir evinde, birka farka
saatte iki gibi
radan bir bir erkek siyam... Seslerinin,

pek biraz dav-
iin, kendi bitirdikten sonra onun
da silip spryor. Kk bakmadan "hort
bir oluveren k-
61
ck bir yavruyken bir evinde bir ko-
nukluk ortaya gnn birinde. Bir daha
O bildik "kediyi terbiye etmek iin" ona
ama gitmek zere
(evde koku diye herhalde) halkona
kediyi ise evde Bir iki kez, daya-
bir kirleten hayvan, dayak ye-
yince gerekten "terbiye kadar ken-
dini Sonra da ya ya .. .
onu ediyor
ama, arada yerde, oluyor-
du. drst "bo-
geldi. Elbette, daha da nemlisi,
tutamayan atacak
yerde onu
1
Bu "cahillik" ile onun
trevlerinden olan var.
Elinde, teki zerinde bir lm-dirim
yetkesi inanmak gibi
(hepimizin iimizde bir
limin, teki zerindeki gcmze daya-
narak, eyleme var.
yavuzluk, dur-

ya da "vah vah"la
ama her. kezinde de bir yapabil-
menin, ok daha derinlere inebilme
en sezilir. "Ktl-
bir
istekliyizdir. Yersiz "iyilikler" daha
az kt?
62
BIR HAYVANLA
3.
Gene bu bir .. .
ni yerine getirmek iin, "kedi, kedi," diye durma-
iin bir yavru bulup Rast-
bu ya, nnde
mamalar, konacak ithal "tuvalet-
likler" Ama ondan nce de veterinere gidilip "her
olursa yav-
ru iki bile Yani "her
gn sonra kk
ri, kedinin eve iin
yeri"ne ... ocuk zgn, ses ge-
ne de ...
Kendimi goruyorum. On yedi
durumda
Hayvanlan Koruma Cemiyetinin
titrek bir sesle "Siz ne yapar-
Evden istemiyorlar. .. " diye bir
geveliyorum elimdeki Feren'i
Adam mu ne? Kediyi
yor, yzme Eve dnp
btn fkemle, btn gcrole Liszt
yorum. Gnlerce inle-
tip. Elbette bu yenilgi bir daha hi
.. 'da...
"bilmeden" dayanama-
yarak Cemiyete
bir us olarak iim-
de.
nc yknn da trl bir
erebilirdi. ocuklann sevip hayvanlar hep
63
tehlikededir. ocuklara ilk
de, olanlar bu soru-
mu stlenmek, daha sonra da istemeyin-
ce? .. Istememeleri de, zaman kabul
ne ile gerekten,
boyuna
bir hayvana (herhangi bir hayvana, yani,
sevgi, ilgi, ne olursa olsun,
ilk usumuza
Evimize bir oyuncak, "evre dzenimiz"in bir
bir nesne bir k-
uk olanlar bunu hemen bilemez, anlayamaz; onlara bunu
anlatacak, bykleridir. Ama onlar, bunu bilmek, anlamak

Sevgi, bizim diye
Onlarla
zamanlar da halde- on-
lann bu bozulur, bu nitelikleri c:rsteremedik-
leri iin, ya da bu biimde, ceza-
Sevgiyi, sabn kendi zelliklerimiz sanmaya-

Birlikte hayvanlar da, sre sonra
sevgiyi de, sabn da, bilmekle bunlan biz;
ynelttiklerini de pek gzel gsterirler. Her trn de, her
bireyin de, "sevgi"sini gstermesi bir Ta-
.. yeme elbette, "sevgi"
de ileri srlebilir. Ama yk-
sek memelilerde, zellikle binlerce beri insanla
kedide, kpekte sevgiyi grememek, hibir
gorememe durumunda olmakla bir.
Ya Orada biraz Sevgi, bir
dile getirilme-gsterilme imleri, iki yan )in
de, zamanda bir dzg bir ba-
bir tepki gstermek, ger-
64
BIR HAYVANLA
ekte, gsterilebilecek bilinen)
yi gstermemektir. Ancak, gsterilebilecek ..
yanca da bilinmesi durumunda soz
Hayvanlanyla olanlar, kendilerin.den
da, yani tekinin de olanlar,
dikleri kadar da nerelerde, gos-
ok iyi bilirler.
Gven ise, bu az bir szck .. Oysa
gven, insan-hayvan her nce her
Ama en sona
En sonunda kendini vurur.
Unutmamak gerek; biribirimize gcmz gstere
gstere, bu gc, olarak, ayariaya ayariaya
nz biribirimize. Geri insan, gcn gstermekten
fazlaca olabilir; en daha yolun
da, daha gl anlatmak ister.
bir g gsterisidir.
Ne var ki,
nen bu de, gerekte, Insan
me"ye olmazsa, nce, hayvana ektirir.
nk.
"Bizimle birlikte gre," diyoruz, "bizim
dzenimize uysun." Her konuk, az ya da ok, bunu
yapar zaten. Evin dzenine uyar. Uymayamn
sona erer. Ama
"Kle" hi
byk lde butunoy-
le benimsemesini, kendini bizim
amalar gibidir. .. Ne de olsa, birlikte kara-
biz veriyoruz nk... . .
yle mi gerekten? bana
karan, ilk kim olursa olsun,
verilmitir. Bizim hayvan, ku
da bize Bu gene de, "insan"
65
Ama, tek ynl olmaz ki!
Niye hayvan bu oluyor? Niye
da kabul ediyor? Sorun bu sorulan, ok
kolay gelir: doyuyor, gvenli bir ortam bu-
luyor .. . yle denir.
Yalan tok, pek olsun diye, insan da,
zc, yorucu, biimlerine ra-
olmuyor mu? olup zaman sor-
mazlar bile. Bu da yalan
Beslemekle vnp bununla yetinmek istemek, g-
lntr; tekini kendimizi de
doyurmaktan ok tesi de, sizin eliniz-
dedir; onun da pek ok elinde gibi ... Besleriz;
en ufak bir beklentimiz yerine de "nankr"
deriz ona. Bu durumun niye bu kadar az fark
edilir?
Kendi niteliklerimizi, garip bir ka-.
iinde, hem "elbette bileme-
yeceklerini" syler, sonra da bunlan bilir gibi davranmala-
' isteriz.
Oysa hi kimse, kendini zaten iinde "dn-
ya"lann, evrelerin gelen biriyle kurmak
zorunda Byle bir onu gze alan kurar;
byle bir onu gze alan girer. "Eve kedi
deyimi bir "cahillik" belirtisidir. Bu cahillikten zamanla
ne mutlu size! Yok, srdrrseniz . ..
hangi "cahillik" bir du-
rum olarak grlr, syler misiniz? Genellikle,
bir "Cahillik"in hemen gelir bulur sizi!
(Gaynresrni resmi dilimiz bize "pet-shop"
lar da etti. "Pet" nedir? zere bekletilen
hasta edilen, ektirilen bir oyuncak Szlk!
re bakmak zahmetine katlananlar, anlamlar bulabi-
lirler o szlklerde ... )
66
BIR HAYVANLA
1
Hayvan, bizim Onun
bizim gibi. . . Bu pek gzel,
bir arada kedilerini,
kpeklerini kendileriyle sayanlar ne kadar ya-
sevdiklerinde kedileriyle, kpekleriyle
de bir o kadar diye Bir arada
tekini tekinin
elbet. Ona dokunan size de onu sevindiren
sizi de sevindirir. Ama tekinde kendi ara-
mak hi gerekmez.
O bizim dilimizi. -hangi dzeyde olursa olsun, hi
nemli bir para biz
niye Onlann kendi toplumsal
pek
ama belki de, bylesi her yorumda, O_nla-
nn bizi ise, onlardan
Uzun sre bir arada (uzun sredir bir arada ya-
1
zaten . . . Ama bir lekte ... )
anlamlan "insanca" belki.
Eninde sonunda, kendi dilimizde
Ama onlann, "beceriksizce de olsa" bizim gibi bi-
lip, eylediklerini bir
olamaz.
Ortak bir "dilimiz" olabilir; o dili kurabiliriz. Ancak
bu da, uzun bir sre gerektirir. (Kedinin "anne!" demesi
gerekmez bu ortak dilin iin .. . )
Cinayetleri, zaman, "kavramlar" Cinayet-
ler1 hep, "kavramlar" savunulur.
Cinayet zorunda ki!
1992-1993
67
zerine"
Diye Sze k ...
Oldum kalemini eline
dktrverenlere (Bu
ay sonra bir kitapta, Calvino'nun Se una
notte d'inverno un viaggiatore'sinde*, "retken" yazarla
"tedirgin" yazann biribinlerine imrendiklerini dile
getiren sayfalara gelince ok keyiflendim ama
keyiflenmem de, Calvino da, bu bir
tirmiyor.) Okunurken giden, bir
gibi benzeyen sz etmi-
yorum. yazarken pek ok kimseyi
yorum anda; gerekten, kalemi eline dk-
trveren birok kimseyi... O okuyup bu-
bir virgl eklemekle, bir
dzeltme yapmakla.yetinenleri ... Byle hemen he-
men kusursuz ortaya koyan birka ...
Bense, uzun uzun
sanki; o
etlenip butlanacak, budanacak, yer-
lerinden bozulacak, yollar de-
nenip
damarlar, giden yolu diye dzene konup
* Bir Gecesi Bir Yolcu
68
"DOSTLARlM ZERINE" DIYE SZE
aynlacak; ortaya gibi" grnen bir
da en makaslamalarla kurguya
yeniden yzlerce yerine ufak-byk
ekleme, dzeltme uygulana-
cak. Szn vakit geecek, o ge-
ne varsa, "yaz-
ma" da oralardan geip bir yerlerde bir
yerlerde Sonunda ortaya bir ...
Byle yazmak sylemiyorum, ancak byle
syH.iybrum. Byle bir sy-
iin benimle kimseler az olma-
sa gerek. diyemem ya, bo tutumumun bir
zaran varsa onlara kendimedir, diyeyim.
Ama de "bitir-
Bibik de olmak is-
ter; masaya zerine yat-
mak iin sessiz eder kalemi tutan elimle. Hele
temize bu Bibik makinenin gi-
rip uyumaktan da abuk vazgeer, makinenin
kendisini
.... "ortaya k oku-
muzu olsa gerek: Kedi besleyen her yazar bu-
na benzer
*
Pek az okura ilgin bu
niye gerekli grdm ki?
Gerekte, blm, ilq Metinle
dipnotlanlll biribirinden okur fark olsa
gerek. anda da bu srdryorum,
besbelli. Her dipnotu, dipnotun dipnotunu, her
mi olarak karar verirsem,
okur (bu notlann biimlerine gre) g-
zn, durmadan, bir bir sola, bir bir yukanya
69

katlanacak Bol dipnotlu bir olarak
bu elden dipnot
karar veriyorum. Bu da bir deney
*
Evet, bu niye gerekli grdm?
Dostlanmla zerine bir yazma
( assaat bir duyduktan sonra,
nerelere nerelerden daha sezdi-
rebilmek iin. kendini ' syler; yok
de: bir yok ettiklerinin bir
nu V "var" ama "yok" da
ok retici olabilir. ..
*
"tarih"ini iyiden iyiye
eliyor, anlamlar
bu rgde;
kendi iin
lar (en ilke diye bu ya-
olarak kendinin, ne kadar daha
az-nemli kendi ne kadar
az yer iinde, ge-
belki de ilk ola-
rak, kendi kadar gereklik kazanacak, ilk olarak "on1ar"
belirsiz bir kme olmaktan Bu
olan belli
dzeni bir gidecek-
kuramsal bu ierisinde da
yzlerce
rak ise, bu gi-
derek, niye, niin da merak

*
70
'
"DOSTLARlM DiYE SZE
Gzn btne,
gidip gelerek bir -kuramsal
iin sonsuz bir iinde bir-
birok-pek ok
Musikiyle kullanarak- t-
mnn ise, ok daha bir ... Bu
min biri de, geip yinelenebi-
Eksik yara-
ama umudun yitirilmesinin daha da eksik bir ya-
stesinden bir yaratma gl-
bir daha, bir daha -yaralarla bile-
bir kez daha,
musiki (Jankelevitch de, bir buna
bir yeni grdm.)
*
Kimi zaman, bir belki de en nemli yeri, can
alacak bir Pek ok okur bu dipnotu at-
lar geer, bir baksa, okusa bile. gzle kulak
bir yerde, uup giden bir
yerde bilmeyen -ya da
bunlar.
*
zerine yazarlar zincirine
mak niyetiyle yola. "Dostlanm"
bir epey sonra da olsa, bu
gerekiyor.
Dost, dostluk, kk
szckler. dostlann
gn gelir gn gelir insan-
larla, hayvanlarla - neden
zerinde durup izerek, yaparak dostlu-
71
ortaya k (Yazarlar, arka-
"kerte"lerini lp epey me-

boyunca gnn birinde-
biraz ya da ok duyarak, ya da hi mi hi
mayarak- biribirimizden
fark ya da kabul etmek zorunda yi-
ya da srdrmekle dostlar-
dan sz edecek Gerekte,
(stelik, anda,
bu belli olduk-
iinde kalan bir trnden) yola bu
"denge"den sz etmek istiyorum.
gereken bir iki szck
.. "J?ost." .derken, ok
tr,
olsun, byk izgilerinin yne-
olsun, kabul bu
tur kendi da bana bir o kadar
hak Kendileriyle, ilginin
nemli pay
kiler ierisinde ...
Bu szler, "dost"un, bir olabilir. En
belli bir ortaya bir olabilir.
bu burada tek bir var: Syleyecekle-
... Yoksa, gereksiz
yuk grrm, dostluk sz konusu oldu-
Hangi hangi benzeyebilir?
"Denge"yi iinse, nce "durum"dan sz et
meliyim: Her an, her bir "durum" Kolay-
betimi kolay olmayacak bir durum.
top-
luluk gz nnde da, bu hir den
ge .grlr; kimi an, bir denge oluiiUrm
"DOSTLARlM OZERINE" DIYE SZE
le,' bir denge belli eder bu topluluk,
yle
gereksinimierin
bir da diyebiliriz buna.
nin ya da
ya da .
ya da
bu ierisinde ta-
genellikle, en aza indirilebiliyor;
cak gerekli dzeye ..
rtk, dirimsel her
erevesi ierisinde kendine
gre, onlara oranla) yer .. trl.

anda, gerek i gerek hangi gler
hangi glere hangi gleri ortaya ..

arayarak, ya da,
kuruyor, bu gleri -belki bir para
duygusu (umudu? gveni?) iinde-
.
Elbette, bu szlerin
yor: szn belli bir.

(bu seimlerin ya da byle ya da
grlmesi, konumqzun anda. Buna
seimin gerekten seim ye
beri gibi bir
vermekte nemli ... ) kendim
(kendini: Yani kuramsal .ya
da ana, temel
lcri i Ic ini vb ... ) az. da. da
kilbul ozel-
llkl 'du 1 dly hlldlkl rlyl ok
lara da girse denen bir
eksiklerini, -en sezebilmekte-
dir. . . (Bu kadar yetsin bize!)
her zaman seilmez elbet; seilerek kurulmaz.
en kimse-
lerle en bulmaz
zaman? (varsa)
le, emberierin (bize en
en uzaktakine dek) zerinde dizili bulu-
nanlada "seerek sz konusu ol-
masa ge.rek. en
evresi, birer veridir iin. yle ama, semesek, kendi-
miz "kurmasak" bile, bu bir nitelik
zamanla birka deneyden sonra,
birka sonra, br gibi
da genel denge ierisindeki yerlerini saptayabiliriz.
En vazgeilmez, srdrl-
mesi gerekli vazgeilmez,
srdrlmesi gerekli olduklan lde, br
daha sonra da,
gerekirse, bu zerinde yap-
deneyebiliriz. bir h-
km, bir ferman gibi boynunda br
de ok dengeyi bir trl kuramayan
biri olur. Ykmlerle gerek bu bl-
gede.
"denge"yi de dzeylerde ge-
rek.
bakarak bir dzen(in see-
biliyorum tm
ya da bir denge var. t-
m derken, bir blk hesaba syle-
meliyim. ok da olsa duyularak

74
"DOSTLAR/M ZERiNE" DiYE SZE
ra (dzenli)
den ayn tutarak sylyorum: pek ok
var ki, bunlarla ya bsbtun geici, rastlansal
sonucu olan iindeyizdir, ya da
belirleyen hep grr, kendimizi bu
Hesaba tr,
bu.] bu "tm" iinde se-
ebiliriz; biribirine biimlerinin
beklerdir bunlar ... tmn bir "yer", bir uzam
ierisinde bu yerin, bu
da blgelen
yabiliriz bu bekler bir
sz ediyoruz. Biraz daha ileri giderek, bu
kabaca, bir ile bir i blge biimde
da syleyebiliriz. blgeyi
daha nemli
Bu blgeler, bu da bir denge kurul-

Bir de, her biriminde,
denge var.
Btn bu szler, biimsel bir dzen kurma
bir dizgenin dile getirilmesi gibi grnebilir.
Benim iin yle Bunun, bu dzenin, bu ya-

dostluk servenden pek
gnn birinde; son yirmi
belli bakarken, bu inceden ince-
ye gzden geirirken bu karara. "renk-
bu yanlardan
birince, temel haline getirilmesi
bir Bir ne zaman servencilikle va-
rolan ya da yeni kurulan bir onu hemen dengele-

sorunu bir zme erdirmek bu ...
75
belli zelliklere neme
gre dzenliyor eninde sonunda. Servenden ok
nanlar da var. Bir Szm olamaz onlara. Ama bir
ierisinde, zorunda kalmadan dzeltilebilen
ok arada bir (daha
sonra, yerine bir
duyuyorsam, gidenle mi 'gelenle mi dostluk
kestiremez hale geliyorsam bu "serven-
pek fazla iinde de yeni
bir denge gerekebilir bu durumda, gerekir ... En
kt zm, pes edip zorunda kalmak. Bu bi-
rim iinde yeni bir dengenin bu gelip
yerini bek ierisinde de yeni bir denge
Byle srp gidebilir
bu, tmn bile etkileyebilir.
*
bu dengelerin da-
ha etkin, daha "bilinli" davranabiliyor da, gi-
derken, bu sonucunu daha edilgin
genellikle.
*
Ama bunca ene belli bir yere, bir nok-
taya gelmek ...
Dostlanma, anda) dost birka ku-
rup ba-
Bir nokta ok nemli: "Dost"lanm olsun "ben"
olsun, tek
bu ereve ierisinde. iyi (ya da huy-
suz), benim maymun (ya da insanlar olma-
trnden nitelernelerin de yeri Yani
nitelikle Konu, kendi. Ki-
(bu ayn ayn birimler oJa-
76
"DOSTLARlM DiYE SZE
rak ele grlebilecek, gz-
lemlenebilecek bir olarak
ok istiyorsa. bu ze-
rinde aynca durmak gerekir ... ) Ama belli bir (ge-
ne, olsun diye, ikili bir birimini gz nnde
tutuyorum) bu
zere (ya da, biimde), kiminin
ya da ok zel bir sreci ii-
ne girer (ya da, iindedir). Bunu byle sylemek, bir
vanr: iinde, her
kiye gre; bir girer, her biraz de-
... ok zel bir
gibi grnmeyen
ne diyeceksin? denir Evet, yle bir
gibi grnyor. pek
bunlar
firmalann, en nemli
biri, haline gelebiliyor. En durumlarda en
kimselerle olduka pek
kiler kurabiliyorlar. nemli olan, kendisiyle
kiye girdikleri her bir "zel" ierisinde bulu-
duygusunu verebilmeleri. Bunu,
daha byk bir yk ykleyerek, yani kendilerinde "zel
en aza indirerek olabilirler.
Ama insanda, az ya da ok, bir
yol kabul edersek, bu iinde
olduklan kimselerin yaru zamanla, dostlanyla
da yle bir grndkleri,
bir her niteliklerle insaniann
na duygusuna ya, bir
zamanla, bir
ni, de her
"zelleme"si de bir zel gerektiremez mi?
Bu durumda kimi daha byk apta bir zel
77.
varsaymalda
Uzerinde iki
de, kendi kurabilecekleri iki "i denge"
da, zel bir
lemini (belli bir sonucu olan bir yeniden-

ler) dengeydi.
yle bir denge ki, devinimterin srekli olarak
her yeniden kurulabiliyor;
srekli bir durumunda olabiliyor. ..
Ama bu devinim, bir ana ereve ierisinde yer
ya da zamanla
bir karara bir "rol bii-
mini bulan, belli bir (daha
trn) srdrmek iin bir erevedir bu.
Bu ereve, nedenlerle, ya da devim-
ler, ynsernelerden tr ortaya
lerin sindirilip zmlenmesini "srek-
ya da, bir noktada, bu zmleme ba-
ereve denge bozulur,
dostluk bir ad
kadar bir durumda srp de grlebilir
bundan sonra, btnyle bozulup yok da . ..
*
temel
Ne ki, ok ortak
olabiliyor.
Biribiriyle ok az yetinerek -
neredeyse!- gibi, durmadan
biribirine biribirini yererek, tek ynl \ ..
ya da bir
berisinde kalarak da var; bi-
ri tekinde sonuna dek eriyerek, ya da biri tekini sonuna
/
78
"DOSTLARlM DiYE SZE
dek da var.
Bu hepsi, bir
rek. ya da bu
oibi, olmak, grnmek gibi kabul ..
b kurulurken, ya da bu nedenlerden tr,
olarak ya da byle . grnme-
karar biraz olsun
bu "roller: de du-
rumda bu rol"den tr,
zgeide duygusuna ki,
bu zgeiye bu
varabilir. Bu duygudan
yor ama gibi onu
tutuyorsa, duygusuna "dondurma" uyguluyor de-
mektir. kokusu ya, don-
durmaktan vazgemeyegrn, yeri tutar!..)
iin gerekli grlegelen .
da, ... Kimi (alabil-
olabilecek) toplumsal etmenleri ne
kimi kimi kimiyse ...
meyi! Kimi, durumda bu, bu durumda
sonraki en
ufak bir bile onulmaz yaralar
yani, ya da bu trden bir zerinde durulur
her nce. .
ya giren tek tek ge-
tirdikleri" "beklentileri" ele ya da, daha
ierisin-
de .
Ancak, bu "inan"lar da
hem de oktan
uslu
celeyip ne kadar ogu
zaman dikkat "inan"lar...
79
. . Dostluklar, bizi btn katan, bizi "ye-
oynatan" diye
Byle bir "inan", kendili-
bsbtn
Genellikle grrz: her birinden
grg, yani bura-
-bir nceki ya da bir tedeki
dan-:- ufak (ya da daha az ufak) bir
ya da bir berideki pek az yanyor. ..
biribirinin olmuyor: insan-
kuranz. Aynca o insanlar da, zamanla
"zamanla demin szn
az olmasa gerek. Iki
"g
yonelimten her zaman Imdi, bunlann denetimi
seenekler yneltimi,
gunun belli etmesi iin pek bir alan ol-
maz .. Oysa (bize neredeyse bir
gidip gidip hep
dertlere
olde) trden hatalara bu
da benzer sonulara oka
"inan" "inan"
vermekle sorumlu tu-
bu durumdan. Grgmz artsa da temeldeki
dokunur dzeltmeler pek
gu buluruz. "mze"sini, genellikle, "inan"
raflara, ayn raftara
gibiyizdir. Oysa, daha hepsini
guzel biribiri ne . ..
, .. "zamanla sz ediyordum.
muze yorum. Gene
gz gibi
yetennce muyuz hesaba? ..
80
"DOSTLARlM OZERiNE" DIYE SZE
Geip giden zaman, bizi, her zaman ...
Bu "zaman" zerine syleomedik bir mi di-
yeceksiniz. tkenmedike, syleomedik bir ka-
bilemeyiz ya, insan tkenirse, bunu bile-
cek kimse de gre, bu soruyu

Zaman getike her nce, nem
verdiklerimiz

de, bu srecin-
de ne oluyor? .. Bunu her zaman bilebiliyor, fark edebili-
yer muyuz? evremizdeki
bizi, anda (bu daha da byk bir g-
trmyor mu? "geleneksel" bilgilerin, kendi
grgnn bile ola-
bir sreci ierisinde daha da abuk
miyiz? .
bu ko-
bu temelleri, ok daha kar-
biimler ierisinde yitmiyor mu hemen
dan?
Buna srkleornek istemi-
yorsak, daha henz kendimizi
Yani, iine bir de, olsa
(daha
bu gsterilmesi gereke-
cek uyarianma bir l, bir denge ara-
ile birlikte (bir denge tr) ortaya
.
kesitlerinde dengeler,
burada bir daha ama boyut-
larda ...
Elbette, "kesitler", iin
ren bir szck ...
81
Bir "btn'\ elinize bir yerinden kesiverirsiniz
bir "kesit"! gzel de, "btn " yok
bizim olduka. Ya da "b-
tn" her an, yeniden, ala-
rak kurmakta Bylesi bsb-
tn sersemletici.
dnemleri kesit olarak bir yan-
dan ne bir yandan o kadar g. D-
nemler. bununla yetinmeyip bir de d-
nitelediklerimiz, keyfe blmlemeler-
durmuyor. Olsa olsa "dnem"
her "d-
lerde pek ok olduka ol-
Bsbtn da
Ama bu "kesit"ler, ister istemez, kuramsal ke-
sitler olmakla
Gene keyfe ama daha "nesnel" grnml bir l-
t, belli iki tarih olabilir. Daha daha,
tarihten bu yana, bugne
Bugne bakabiliriz. "Bugn" belli ara-
bir haline getirebilir "bu-
gn "leri n biriktirebiliriz. '
imdi, yle ki bylesi bir "belli dnem"i
gz zellikle di-
ye kendi
o andaki "biz" bir denge
bir verdi-
?luyor. .. Doyurucu
tutamayacak biribinlerine
bile Ama
denge gstermektedir.)
*
82
"DOSTLAR/M 0ZERiNE" DiYE SZE
Burada, uzun bir dipnot gerekecek gibime geliyor.
Belli bir dnemden, bir kesitten, durumlar-
dan sz ederken, kuramsal. bir durukluk iinde
gereken bir var, hep var: Ya-
isteyip istememenin, toklukla
.. istiyor, buluyor,
doyuyoruz. Bu de herhangi bir dzeni yok . ..
de
de. Bir
kurulup, belli bir
kesitte gz nnde bulundurulabilecek, incelenebilecek du-
ruma pek ok zen ile aba ile rast-
ile tembellik ile (uy-
gun) bir araya gelmesini gerektirir.
bir saat sreyle olsun
gze pek ok
dzeyinde isteyebiliriz gene de: Bir
temizlenme, atma" yolu olabilir
bu bizim iin. da olabilir. .. Diyece-
belli bir anda "var" diyerek
dizge ierisinde evresin-
de bulut bulut (bize kabul
er p gibi

ler) de var. Biz unutuyor anda. Unutama-
da. Ama bir kenarda tutmakla, dikkatimizi
birkama (nemli syleyeceklerimiz
nemli evirmekle yetiniyoruz.
Bu dipnottan nce gereken bir
daha var: (en az) iki
burada edilen szlerin -tek syleniyor grnse
bile- hep iki hi mi hi unutulma-
.. .
*
83
NE KITAPSIZ NE KEDISiZ
belli bir dnemin, bir kesitinin gerektirdi-
(gerektiriyor duygusunu .bilerek ya da
pek varmayarak bir dengeden sz
miz anda, bu dengenin, en bir nceki dnemin
dengesiyle bir ola-
Bu dengeyi, bir nceki dnemin dengesiyle bir ara-
da genellikle, bu iki denge da
bir denge sezebiliyoruz. bu
nan ilk olarak burada btn somutlu-
Bir dnemde denge,
bir sonraki dnemde kurulan dengede bulur gi-
bidir.
Bylece, daha nce szn denge trne
bir drdncsn oluyorum. yle bir denge tr
ki kendini, daha nce alanda da gsterecektir,
dikkatle bakana.
*
Bu birlikte da ok uzun srd.
' ka hafta bu oturdum
uyudum doydum. bu
mu ortaya, denebilir. Elimden bu geldi.
Bu dostluklardan sz ederek girdim,
nokta epey telerde sanki. Bana hep dostluklan
Ne ki, burada sona erdirirken gir-
alana, btn _ bu sylediklerimin
olan alana ama bu bir
ka sylemem gerekiyor. bir
bu de bir imge-
ler imge dizileri bir di-
le bir Anlamlar, an-
yoluyla zeri-
ne bir (?) ...
1982
84
Bilge Karasu Birinin
50. zerine Metin
Hare inen merdivenin bir
usuyitik, olan
sesleniyor: "Efendi, efendi ... " iyice U su-
yitik, "Ben gidiyorum efen-
di," diyor, "cevap vermedin. Soruyorum: nedir?"
Bilge Karasu, iinden, dedi," diyor. ge-
iyor yerden "bak, gide-
diyor gene usuyitik. "Syle. nedir?"
Sesi gerilerde Karasu, hal'deki abuk
bitirip evine dnmeli. Kendisini kedisinden kimse
beklemiyorsa da ... (Kedisinin sz etmek de
ne lde yerinde olur ya . . . ) Gl ampullerin el-
malar, mandalinalar, salatalar btn diri.likleriyle
pariayarak giderken, Ka-
rasu. ne ne zaman sorul-
hangi zamanlar Anlam bulama-
anlam anlam yaratma
Belki her iin ayn anlamlar retme ge-
...
Ona
Susuyor. nne
85
beri bu oyunu oynar: Gzetleome
oyununu. nceleri belki bir sululuk duygusuydu bu:
Kendisine dikilen gz byklerden bi-
rinin, birinin gz olur, o anda
kanmadan bu sululuk ise gerek-
ten bir oyun: Kimi "bakan, gren gibi ya-
Ancak bizim kadar bize
kadar ge, g
Bizim bir ift gzmze ift
gz evremizi. Bu gzler, ok
daha bize. Ne ki, Karasu'nun oyunda,
gzler, olan gzler
dir; olan bir zaten ...
Karasu kendi kendine bir gzetleome oyunu
da o Bakan gz, o dinlemektedir.
gzse!..
bundan tr ona. biliyor,
susuyor, nne Ne bili-
yor.
*
Elli ellinci olarak syleyebile-
cekleri ne? ..
Herhalde bana, yani yazana, "oh
olsun!" der gibi glmsyor iinden. Byle bir isten-
srede gerek. Hanidir,
stelik, bu gnn birinde,
metinler son metni olabilecek, Bfe-
si "nin sonuna bir yaz;
diye Oysa bizim iin, eskiyip
silkelenip biilip bir daha bir daha biimlenmedike bit-
bir arada ,uzunca bir sre
i ie isteriz. Bu bunu
gre "TASLAGI" eklenecek. Kitapta,
86
BiLGE KARASU ADLI BiRiNiN 50. ZERINE
szck belki. O zamana dek ortaya

*
Ellinci yok.
Ellinci kendini biribirinden kt durumlarda
da olsa: lm, umut gnl
tiksinti, art arda, ust uste
olsa da ... dokuz_ once
ya, son iki buuk
geti zaten. Gereklik
kabul enayi yerine konunca og-
d. ab Glp bile oluyor byle olunca.
ren ol . . k h
gerekiyor; , er
gnn kendini uyarlamak.. .
Bu ellinci seviler, umutlar, de
Bunu da
drst gerek. . . . . .
Ama ellinci bir ..
kitaplarda sz
buna da gu
lmsyor, ince ince. Yirminci gerekten ok, ok
nemli bir ona ama o ara
ki! Otuz o ok nemli
ma ... Bunca muhasebesi
lar gene de gn gnne
dokuzuncuya, dokuzuncu

*
olanlar kumruya
niyet ektirir gibi
Birden yokluklar var: Niyeti-
lcr, izleyicileriyle,
H
yok. mey-
va ya da sebze trleri, meslekler,
ilgiler yok. Birok kitap bulunmaz oluyor. ..
(Yenilikler tmen tmen, bilmeyen yok. Grp
szn ediyoruz biz bu-
rada.)
ocukken bir bu
ta,
yin, dpedz,
nu Yani biz,
yoruz. sylemek, bizim vaktiyle
genlere.
Sonra onlar da ...
Yoksa bu sanlmak bir kt
umut mudur bu? "Onlar da ... " Gerekten, on-
larda ...
Bizim da
gereksiz, deriz; sevinlecimizi onlar da
diye umutlanabiliriz. Oysa hepimiz
leceksek (belki "iyi" ya da "kt" diye
bile lmlerle lecek-
sek), bir sonra bozulup
genler de, daha genler de (gen
kopuvermezlerse
ne kadar okgrdk bunu! Ne kadar ok!)
eksilip bozulacak zamanla ...
kumruya niyet ektirir gibi bir semek ...
da sylenebilecek, bulunacak
bir semek ...
bir konusunda
beyinlerimizin en byk
iinde
ler zerinde biraz kafa yormak zahmetine katlansak, bu
en zedelemek
88
BILGE KARASU ADU BIRiNIN 50. OZERINE
bulsak ii"mizde, daha az mutsuz daha
az mutsuz genler treyiverir.
Bir Her yasa, her kural, her b-
lmleme birilerini sisi iinden seer,
setirir, o birilerini pek duygu-
lara salar. Kendilerini gerekten grrne-
o birileri. ki bir yasa, bir kural, bir b-
lmleme onlar iin Oysa bbrlenmek neye
yarar? lmn olsa olsa.
Bir daha, Kendini
sananlar hi de az Ama kendinden bir d-
ortaya koyacak, belli edecek, herkesi
birka dakika iinde alacak kadar yrekU
olanlar, ilgiye tek benim diyebilecek
lde saf olanlar, ok az. Bizi bu;
ne denli olabileceklerinin var-

*
"Tamam, bir bir d-
hep-
sini dkecek miyiz edip ne kadar
mi diyor iinden tekini
np yan yan bakarak.

Bir ya, anlatabilmek,
g bir
Bir zerine, insaniann
zerine bir daha, birka daha)
olmak gzel; biraz yol Ama
lanma hep ilerleme, mi? Yok
bir da var: dnyaya trl biimlerde
duyulan ilginin
kendi kendiyle daha ok duruma
89

gelmesidir de, ... Bununsa tehlikesi byk. "ok
diyor Karasu, bu
tehlikenin ... " Iyi bari.
bir ekleyiversem
(szlerimiz, eylemlerimiz) de
bir o kadar 'biz'dir,
Bu son pek hafif ha-
fif bir var, o anlama gelir. Daha bunu
grmekle yetiniyor gibi. Geen gn, bir sy-
lyordu: ya da ga-
liba ... Olsa olsa yerler var,
yerler var; o kadar. Oyle Kimi
ne?
Bir anlatmaktan sz ediyorduk. Oraya dnelim.
Yazarlar, bu yapabilmek iin, bir-
ok yol var;
oku(ya)mayacakla-
var. Yazar olarak her yeni bir yol,
yeni bir iz Gelgelelim, birini
sarpa biraz.
Bu dokuz "imgeler" diye
tutturdu. kendine gstermek kendi imoe-
. . o
iletmek kendi imgesini,
zerine imgeyi, kendi zerine kur-
imge zerine kendi imgeyi, ince-
den ineeye srdryor da.
Ne ki bu imge sonunda, bir halay olu-
yordu. Bu uygulamalan
bir yanda Ama bu iin
girip bozan bir
iinden, hangilerini semeli?
Bu yazann "seim"deki biliniiiiki
bilinsizlik ne olursa olsun, Karasu'nun k
ne gsterilmek iin kurdu u 1 uluttur
BiLGE KARASU ADLI BiRINiN 50. ZERiNE
mayacak
Bu da, kendisini hele, az
zellikle, yetinenlerin, ola-
bilecekleri imgelere --:gene kuramsal olarak- biraz
daha ok daha midir? Yazar,
kurar. Bu herkese bilinir. Okurlar, ne her za-
man midir?
*
Bilge Karasu biri zerine bir metni, ol-
sa olsa, "bak, byle (ya da, 'byle duygular
hi bilmezdim," denmesine yol aacak trden
vurmalar kurtarabilir.
bir yerlerde Karasu'nun kendi
iinde de Bu adam, soyunmak, (ok gerek-
li, vazgeilmez drt para evi-
ni, evresini dolduran her ister .. . Kimi
zaman, sevgilerinden, sevdiklerinden bile.
da bir l olmak ister. ama bu-
nu pek g benzer.
bir yerlerde kendi
iinde de Bu adam ki uzunca
bir sredir, hep
elbet, bir sonlucudur, her insan gibi; ama
kendisine yznde knty,
kendinin, iinde gerekmiyorsa, kendinin ku-
rup bir bu kendisi-
ni de gerekmez.
Ulu ulu bir orman geliyor anda g-
znn nllnc. Yiiksckc bir yerdelcr. arka-
d Arabayin gneye
Anba blra tede, yolu hir yerlere
ukl r oralard O kit l
NE KiTAPSIZ NE KED1S1Z
dzlkte
yerin duru-
yorlar. Ellerinde rek, kurabiye trnden bir
gevip duruyorlar. Arkalannda grkemli
bir gnn belli belirsiz
Kayran iinde. tepeleri
iinde. Artlanndaki gzleri-
ne koyuca bir serinlik salar gibi. Neredelerdi,
ne bu, sremi, hep. Ora-
dan arta kalan tek bir gzellik, bir
duygusu. o kadar: bir an.
durmadan zlp toparla-
nan, bununla birlikte biimden,
konum dzeninden bir ikinci kez gemeyen bir
pehpehleyelim,
istiyorsa; ama onlardan koltuk
kendimize. ayakta
bu btn bir iindeki ye-
rini bu
bir der oldu Dnyayla, bu
anla, kalmayan,
korkulan ierisinden bir ancak
la ayakta edilme-
si grdkten sonia ... zrnleme-
sini andalan savurabilir, bir ite-
bilir, koparabiliriz; yoksul-
evremiz cenaze-
mizin yryecek . . ol-
sun. Olacaksa, o da. gerek ... Bu he-
saplar
"Ya gelecek?" der dostlan (gerek var, bunun-
la vnebilir), bilylik lUde
gre, ne?'' U nll lnd kl
BiLGE KARASU ADLI BiRiNIN 50. 0ZER1NE
umursamaz bu "gelecek" konusunda. Gene de
her trl yaya
na, ya da .
usyitimini grd; ondan korkar.
Ona yapmak ne demek olabilir ki?
Usuyitik, kendinde bir bulmaz, olsa
olsa grtnekteki, an-
yorumlamaktaki
evresindekiler,
lan, sevenleri, onun kabul
neden sonia byk glklerle.
Ama bunu kabul etmenin de anla-
mak g; bu kabul kendimizi, kafa-
gnlmz ayarlamak usuyi-
tik bizim gibi bizim kendisi
gibi kavra-
mak ok g. zaman,
bu. Gereklik duyumuzu istedi-
gibi ynetemiyorsak, byle bir duyu-
gerine gerine sz etmege ne
lde var? Sorulur.
lmcl bir elden ayaktan
.. Kafaca -temel
dir, der Karasu- bir mi demektir bu, bu
El birini bulundurmak yle
bu zm.
bir oldurmak
ilgintir, der Karasu (el bulundurulacak
oldurulmaz); yoksulluklar iinde bir umut yaratabilmek,
dcr. Kendini ya da l-
dUrmck herkesin gelchilecek bir diye ek-
ler; bunun byle nlduAu (iyice
gerekeni r, IUkl , byl l hllk lerle
bi da her ok gvenen kimi
"orta gekin"lerdir. Onlar, hele onlar
bunu!) kendini ya da ldrmek, ok daha seyrek
grlecek bir olur. .. gibi byle szle-
ri, iinden. 9ysa, kendince, ok bir kurmakta-
aralannda.
Susar sonra, nne bakar. Ben bunlan yazanm. Sevi-
den iinden katmer katmer bir yeni
mak olan seviden- hi burada. gelecek.
Kediler de dursun . . . Uslu bir "TASLAK" ol-
sun bu. Geen gn, glmeyi
diyordu.
'
Bir anlatmak: Sayfalar, kitaplar,
dolusu; ya da birka tmce, birka izgi. .. Ne
biri yeter, ne br. Belki ikisi de gevezelik.
Okuyan karar verir; elbet, kendi
1981
94
Bilge Karasu
Btn 5
"Ona Susuyor. nne beri bu
oyunu oynar: Gzetlenme oyununu.
nceleri belki bir sululuk duygusuydu bu: Kendisine dikilen gz
byklerden birinin, birinin gz
olur, o anda konmadan bu sululuk
ise gerekten bir oyun: kimi 'bakan, gren
gibi ... Karasu kendi kendine gzedenme
oyunu da o Bakan gz o dinlemektedir. Na-
gzse! ..
bundan tr ona. biliyor, susuyor, n-
ne Ne biliyor."
Metis Edebiyat
ISBN 975-342-056-0
Metis
Sokak 9, 80060

Bilge Karasu - Ne Kitapsız Ne Kedisiz PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bilge Karasu - Ne Kitapsız Ne Kedisiz PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

.

You might also like