Professional Documents
Culture Documents
Anadolu niversitesi
lhiyat nlisans Program
ARAPA-III
Editr
Prof.Dr. Ahmet Turan ARSLAN
Yazarlar
Prof.Dr. Ahmet Turan ARSLAN (nite 5, 6, 8)
Prof.Dr. Tacettin UZUN (nite 1, 2)
Do.Dr. Ali BULUT (nite 3, 4, 7)
Do.Dr. Halil brahim KAAR (nite 9, 10)
ANADOLU NVERSTES
Arapa-III
ISBN
978-975-06-0759-2
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 47.000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Eyll 2010
NDEKLER
64
nite 3: sm-i Mevsl/
nite 5: Nibl-Fil/
126
nite 6: el-Mefl Fh: Zaman ve Mekn Zarflar/
150
nite 7: el-Mefll-Mutlak/
178
Atf ve Edatlar/
224
iii
iv
NSZ
inandrnz.
vi
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Mezd fiil
Sls
Rub
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Mezd Fiiller
GR
Bitiken dillerde bir kelimeden deiik mnlar elde etmek iin, deiik
eklerden istifade edilir. Mesela, bitiken dillerden olan Trkemizdeki
YAZ kknden deiik mnlar elde etmek iin bu kkn sonuna,
aadaki listede grlen ekler getirilir:
Yaz-
:Yaz
Yaz-c
:Yazc
Yaz-an
:Yazan
Yaz-ar
:Yazar
Yaz-lan
:Yazlan
Yaz-mak
:Yazmak
Yaz-dr-mak
:Yazdrmak
Yaz-dr-l-mak
:Yazdrlmak
Yaz-m
:Yazm
Yaz-
:Yaz
Grld gibi, ortak kkten yeni mnlar elde etmek iin kkn sonuna
getirilen deiik eklerden istifade edilmitir. Arapa gibi bklgen dillerde
ise, deiik mnlar elde etmek iin isim ve fiillere amil olmak zere, ekler
ilave etmek yerine, kelimeler deiik kalplara nakledilir. te bu, mcerret
birer kk olan ( )ile ( )kklerine baz harfler ilave etmek ya da kk
harflerindeki baz harfleri tekrarlamak suretiyle yaplr. Bu ekilde elde
edilen fiillere mezd yani ilaveli fiiller denir.
Arapa kelimeler ve fiil ekimleriyle ilgili daha ayrntl rnekler iin
http://www.onlinearabic.net adresine bavurabilirsiniz.
OKUMA PARASI
.
.
:
.
:
.
:
: .. ..
..
:
..
..
.
.
.
4
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
2. Aadaki cmlelerde alt izili kelimeler mz ise, muzri ve
mastarlarn; muzri ise, mz ve mastarlarn belirtiniz.
.
.1
.2
.
:
.
.3
.4
.
.
.5
.
.6
.
.7
:
.8
.
:
.9
.
: .. ..
.10
(
) -
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.9
.
.
.10
4. Aadaki cmlelerde geen alt izili mz fiilleri, muzrileriyle
deitirerek kurunuz.
.
.1
.2
.
:
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
:
.9
.10
(
)
.1
.
.2
.
.
.3
: .. ..
.4
.
.
.5
.6
.
.
.7
.
.8
.
.9
.
.1
.
.2
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.7
.
.8
.
.9
.10
.
7. Aadaki cmlelerde geen alt izili kelimelerin tekillerini tespit
ediniz.
.
.1
.2
.
.
.3
DL BLGS
MEZD FLLER
Mezd Fiilin Tarifi ve Bablar
Fiiller en az harflidir. Baka bir deyile fiil kalplar en az harflidir.
Bunlara sls ( harfli) fiiller denilir. Kk harflerinin says drt olan fiiller
de vardr. Bunlara da rub (drt harfli) fiiller denilir. Bu harflere ilave
edilerek elde edilen kalplarn mnlar, harf saysnn artmasna gre
deimektedir. Mezd bablar, harfli fiillere bazen bir, bazen iki, bazen de
harf; drt harfli fiillere de bazen bir, bazen iki harf ilave edilerek elde
edilir.
,
ba
harfiyle
orta
harfi arasna elif ilave
etmek suretiyle de
kalplar
elde
edilmektedir.
-
1.
-
bab
Okuma parasnda geen
fiili bu babtandr. Mzsi
, muzrii
, masdar da
dr.
nn
slssi
idi
ve
uyank
ve
dikkatli
oldu
fiili de
kazanr.
1. Mteaddlik (Geililik)
Fiil, aslnda lzm (geisiz) ise babna nakledilmekle, bir mefle
mteadd olur. Yani bir meflun bih sarih (Harf-i cersiz mefl) alr. rnek:
. Mahmut kt.
. Mahmut kalemi cebinden kard.
Eer fiil bir mefle mteadd ise, babna nakledilmekle iki mefle
mteadd olur. rnek:
. Halid dersi anlad.
. Halid Aliye dersi anlatt.
. Salihin itaatkar olduunu bildim.
. Hasan sabahlad.
. Bahe meyve verdi.
. smail fakirleti.
5. Bazen slsisi ile ayn mny ifade edebilir. rnek:
. kart.
. kart.
-
2.
-
bab:
nin ayn yani orta harfi tekrarlanmak, baka bir ifadeyle eddelenmek
suretiyle bu bab elde edilmitir.
zellii (Bins)
1. Mteaddlik (Geililik)
. Zeyd sevindi.
. Zeyd Aliyi sevindirdi.
Fiil aslnda bir mefle mteadd ise,
mefle mteadd olur. rnek:
. Halid problemi anlad.
. Halid Aliye problemi anlatt.
2. Teksr (okluk, abart) bildirir. Bu okluk bazen fiilin oka meydana
geldiini bazen de o fiilin filinin ok olduunu ifade eder.
rnek:
. Kapy kapattm.
. ok kap kapattm.
3. ok az olarak, sls mcerredi ile ayn mny ifade edebilir. rnek:
3-
-
-
bab:
nin fs yani birinci harfiyle ikinci harf i arasna bir elif ilave
edilmek suretiyle bu bab elde edilir.
, dieri
.
(Savamak)
kalbnda
mastar
gelmesi
sadece bu fiile
mahsustur.
-
-
kalp olarak yledir:
10
-
-
kalp olarak yledir:
zellii (Bins)
Bu baba nakledilen bir fiil u mnlardan birini kazanabilir.
1. Mreket (itelik): Bir fiilin birden ok zne tarafndan karlkl,
ortaklaa yapldn belirttii atya mareket yani itelik denir. rnek:
. Zeyd Amr dvd.
. Zeyd Amrla dvt.
2. Mteaddlik (Geililik ifde etmesi):
rnek:
Hasta iyileti.
. Bir yeri geti.
. Bir yeri geti.
Aadaki fiillerin bablarn belirtiniz.
:
:
:
Slsnin Mezdi Hums Fiiller
Sls fiillere iki harf ilave edilerek harf saylar bee kan fiil kalplar
betir. Bunlar:
1.
-
bab:
nin ba tarafna kesreli bir hemze ve sakin bir nun ilavesiyle bu bab
elde edilir.
11
Okuma parasnda geen
fiili bu babtandr. Muzri ve masdaryla
. O cam krd.
. Cam krld.
-
2.
-
bab:
-
zellii (Bins)
1. Mutavaat:
rnek:
. Ali kazand.
. Ali kazanmaya alt.
3. Mareket (itelik):
rnek:
. Ali yzk edindi /takt.
12
-
3.
-
bab:
edilir.
-
. Kzard, Kpkrmz oldu
-
zellii (Bins)
4.
-
-
bab:
-
-
. Konutu.
-
-
. Hazrland.
-
-
. Ortaya geldi/ortada oldu.
Cesaret kazandm.
3. Azar azar yapmak:
rnek:
. Ta yastk edindim.
13
5.
-
-
bab:
nin ba tarafna bir t, f ile ayn arasna bir elif ilavesiyle bu bab elde
edilir.
-
-
.
zellii (Bins)
. Aliyle Muhammed yardmlatlar.
2. Olmayan Var Gstermek:
rnek:
l numaras yaptk.
3 .
babnn mutavaat:
rnek:
:
Slsnin Mezdi Sds Fiiller
Slsye harf ilave edilerek elde edilen drt bab vardr:
- bab:
-
1.
elde edilmitir.
14
-
-
. : devam etti
.: uyand
-
-
zellii (Bins)
amur talat.
3. Bir eyde fiilin aslnn sfat olarak bulunduuna inanmak:
rnek:
. inin gzel olduuna inandm/beendim.
-
2.
-
bab:
( tatl olmak, tatl bulmak) bu babn rneidir.
Bu bab, mnya mbalaa (abartma) kazandrmak iindir.
-
3.
-
bab:
-
bab:
-
4.
-
( sapsar olmak) fiili bu baba rnektir.
-
Bu bab da, renk ve zrlerin mbalaal anlatm iin kullanlr.
Slsnin mezdi sds fiillerden hangisi renk ve zrlerin mbalaal
anlatm iin kullanlr?
-
-
babdr.
-
(yuvarlamak), rub mcerrede rnektir.
Bu bab gelen fiillerin ou mteadd, bazlar da lzmdr. rnek:
. Oyuncu topu yuvarlad.
-
-
babdr.
-
-
(yuvarlanmak) fiili bu baba rnektir. Bunun rubsi,
(yuvarlad)
fiilidir.
Bu bab, mutavaat (dnllk) iindir. rnek:
Ta kmldattm, o da kmldad.
Rubnin Mezdi Sds Fiiller
Rubnin mezdi sudsnin iki bab vardr.
-
1.
-
bab:
nin ba tarafna bir hemze, aynyla birinci lm arasna bir nun ilave
edilmek suretiyle bu bab elde edilir.
16
-
(toplanmak) fiili bu baba rnektir. Bunun rubsi,
(toplad) fiilidir.
-
2.
bab:
-
nin ba tarafna bir hemze ile ikinci lam cinsinden bir harf ilave
edilerek bu bab elde edilir.
-
( yatmak) fiili buna rnektir. Bunun rubsi
(yattrd) fiilidir.
Bablar hakknda daha fazla bilgi almak iin Hulusi Kln Arapa Dilbilgisi
Sarf ve Hseyin Elmalnn Temrinli ve rabl Arapa Sarf adl kitaplarna
bavurunuz.
Aadaki fiillerin bablarn belirtiniz.
:
.1
:
.2
:
.3
:
.4
:
.5
:
.6
.7
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde mezd fiilleri belirtiniz.
.
"
"
.
.
.
.
17
.
"
"
.
.
.
.
.
.
3. Aadaki cmlelerde muzri fiilleri mzye eviriniz.
"
"
.
.
.
18
.
.
4. Aadaki parada mezd masdarlarn bablarn belirtiniz.
.
:
:
:
:
.............. :
.............. :
.............. :
.............. :
.............. :
.............. :
.............. :
.............. :
............ :
.............. :
.............. :
............ :
.
.
.
.
19
...........:
..........:
.........:
..........:
........:
........:
........:
...........:
..........:
.........:
..........:
........:
........:
..........:
...........:
..........:
.........:
..........:
........:
........:
..........:
9. Aadaki masdarlarn mz ve muzrilerini yaznz.
..................:
.................:
.................:
..................:
................:
.................:
................:
...............:
..............:
.............:
............. :
............:
.............:
.............:
...........:
..........:
..........:
...........:
20
................:
..........:
..................:
................:
.................:
.................:
.................:
.................:
:
11. Aadaki fiillerin rub mcerredlerini belirtiniz:
:
:
:
:
.
.
.
21
!
.
.
13. Aadaki metinde geen mezd fiilleri ve bablarn belirtiniz.
(
)
:
"
:
".
" :
.
"
" :
".
:
.
".
" :
.
:
".
" :
:
-
.
.
:
.
14. Aada yazl olan fiillerle istenilen cmleleri kurunuz.
(
) Baba ocuunu arabadan indirdi.
(
) Anne ocuu uyuttu.
(
) Konferansa katldm.
(
) Dman bozguna urad.
(
) Ali Muhammed'le tokalayor.
22
(
)Haber mahallede yayld.
(
) Trenle otobs arpt.
( ) Etin tad deiti.
(
) ay imek iin bardaklar kullanrz.
15.
fiilinin emri (emr-i hazr) yle ekilir:
Kelimeler ve Deyimler
Aarmak
Glmsemek
23
Kamburlamak
almak, armak
Gndermek
Tavan
Yatmak, uzanmak
Devam etmek
thal etmek
Uyanmak
Israr etmek
Yatmak, huzur bulmak, sevinmek
Binmek
Tozlanmak
Gz yalarna boulmak
vnmek, gurur duymak
Gagas ile almak, toplamak
Rahatsz olmak
Ayrlmak, gitmek
Patlamak
Yklmak
Uyandrmak
Sevabn Allah'tan ummak
Bozmak, kartrmak
Etkilenmek
Hazrlanmak
Karmak
Bahsetmek
24
Hatrlamak
Karda kayak yapt
Sarslmak, deprem olmak
Yarmak
Kar yad
stnlk salamak, hakim olmak, yenmek
Kekelemek, duraklamak
Yapabilmek, baarmak
Yemek
Elektrik akm
Dede, ata
Toplamak
( )
Alk
ans
Kaybetmek
Rakip, dman
Elenmek, oynamak
Savunmak
Nafile, faydasz
)(
Gvenlik gleri
Kaldrmak
Gr
Artrmak
ofr, src
stn olmak, lider olmak
Oynamak, dansetmek
Uyku
Kaydetmek
25
Kaplumbaa
(Horoz iin) tmek
Yere ykmak, gremek
e doru
Fes
( )
Kovmak
Srt
Suratn asmak
Komak
Dman
( )
( )
Gsteri, tren
Tanmak, bilmek
Akam yemei
ye
( )
Hile, aldatma
Terketmek, ayrlmak
Dalmak
Bo
Sevinli, neeli
Ovalamak
Gaz iesi (tp)
Maymun
Zplamak, atlamak
)(
Kazanmak
Torba, uval
yi gitmeyen
Yksek
26
Ovalamak, dokundurmak
Yry
Yamur
Kzgn, bozuan
Notlar
( )
Blge, yre
Klp
Srpriz
Gayret
Uyuklama
Esmek
Hindistan
zet
Mezd fiili tanyabilmek
Fiiller en az harflidir. Baka bir deyile fiil kalplar en az harflidir.
Bunlara sls fiiller denilir. Kk harflerinin says drt olan fiiller de vardr.
Bunlara da rub fiiller denilir. Bu harflere ilave edilerek elde edilen
kalplarn mnlar, harf saysnn artmasna gre deimektedir. Mezd
bablar, harfli fiillere bazen bir, bazen iki, bazen de harf; drt harfli
fiillere de bazen bir, bazen iki harf ilave edilerek elde edilir.
Sulsnin mezdi rubnin kalplarn ayrt edebilmek
harfli fiillere bir harf ilave edilerek fiil kalb elde edilir. Bu kalplar:
,
ba
harfiyle
orta harfi arasna elif ilave
cinsinden bir harf ilave etmekle
etmek suretiyle de
kalplar
elde
edilmektedir.
Bu fiiller muzri ve masdarlaryla birlikte bir kalp olutururlar. Sulsnin
mezdi rub fiillerin kalplar veya bablar unlardr:
-
1.
-
bab:
rnek: -
Uyandrd.
-
27
-
2.
-
bab:
rnek: (
-
retmek.
3.
-
-
bab:
rnek:
-
-
Savunmak
Bu babtan gelen fiiller mreket (itelik) ifade ederler.
1.
-
bab:
rnek:
-
-
Hareket etmek
Bu bab mutavaat (dnllk) iin kullanlr.
-
2.
-
bab:
- Glmsemek.
rnek:
-
-
3.
-
bab:
-
rnek:
Kzarmak.
-
Bu bab, renk ve zrlerin mbalaal anlatm iin kullanlr.
4.
-
-
bab:
rnek:
-
-
Konumak, anlatmak.
Bu bab da genellikle alnd babn fiillerini dnl yapmak iin
kullanlr.
5.
-
-
bab:
rnek:
-
-
Yarmak
28
- bab:
-
1.
rnek:
Uyanmak.
-
-
-
2.
-
bab:
-
3.
-
bab:
rnek:
hzl yrmek.
-
-
-
bab:
-
4.
-
rnek:
sapsar olmak.
-
Bu bab da, renk ve zrlerin mbalaal anlatm iin kullanlr.
-
1.
-
babdr.
rnek:
-
Yuvarlamak.
-
1.
-
bab:
rnek:
-
Toplanmak.
29
-
2.
-
bab:
-
Yatmak.
rnek:
-
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde rub mucerred fiil vardr?
a..
"
"
"
b.
"
c.!
d.
e..
2. Aadaki cmlelerin hangisinde sulsnin mezdi rub fiil yoktur?
a.!
b..
c..
d.
e..
3. Aadakilerden hangisi
babndandr?
a.
b.
c.
d.
e.
4. Aadaki bablardan hangisi mutavaat (dnllk) iin kullanlmaz?
a.
b.
c.
30
d.
e.
5. Aadaki
yanltr?
a.
b.
c.
d.
e.
"
"
2. e
3. d
4. e
5. a
31
:
:
Sra Sizde 2
:Mutavaat ifade etmez.
:
:
Yararlanlan Kaynaklar
Galyn, M (1982) Cmiud-dursil-arabiyye, Beyrut.
Sezer, . Hakk ve dierleri (2009) Sarf Bilgisi, Konya.
Kl Hulusi (2005) Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
Hseyin Elmal (2009) Temrinli ve rabl Arapa Sarf, zmir.
32
33
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
sim cmlesi
Haber
Fiil cmlesi
ibh-i cmle
Zarf
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
34
Haber Trleri
GR
Maksadmz tam olarak anlatan sz dizilerine cmle diyoruz. Kelimelerin
cmledeki grevlerine cmlenin eleri denir. Bir cmlede en az iki e
bulunur.
Cmlede yaplan ii, oluu ya da eylemi bildiren kelimeye yklem denir.
Yklem cmlenin temel elerinden biridir. Genellikle cmlenin sonunda
bulunur. "Annen sofray kurmaya hazrland" cmlesinde "hazrland",
yklemdir.
Yklemin bildirdii ii, hareketi yapan ya da bir olu iinde bulunan
varla zne denir.
Cmleler, kendini oluturan szcklerin anlamlarna, cmlede
bulunduklar yerlere, trlerine gre deiik zellikler gsterir. te bu
zelliklere gre cmleler deiik gruplar hlinde incelenir. Trkede
cmleler yklemlerine gre de incelenir. Buna ykleminin trne gre de
denilebilir. nk cmleyi yklemine gre incelerken yklemi oluturan
szcklerin trne baklr.
Yklem durumunda bulunan sz, ekimlenmi bir fiilse, cmle fiil
cmlesidir. Souk gnler artk geride kald cmlesinde kald yklemdir.
Bu yklem kalmak fiilinin bilinen gemi zamanda ekimlenmesiyle
olutuundan, cmle, yklemine gre fiil cmlesi olur.
Yklem ekimli bir fiil deilse, ister isimden ister edattan isterse
fiilimsiden olusun isim cmlesi saylr. Bu roman, yazarn okuduum ilk
kitabyd cmlesinde yklem, kitabyd sz zerine kuruludur ve kitap
ismi idi ekfiilini alarak yklem olmutur.
Arapada da iki tr cmle vardr: sim cmlesi ve fiil cmlesi.
sim cmlesinde, sze kendisiyle balanan kelimeye mbteda (
) denir.
Mbteda, isim cmlesinin znesidir. zneyi niteleyen, znenin durumunu
haber veren kelimeye haber ( ) denir. Haber, isim cmlesinin yklemidir.
35
OKUMA PARASI
.
.
!
!
".
" :
.1
.2
36
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
.11
.12
.13
.14
.15
2. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez
arasndaki kelimelerden seiniz.
.
.1
..2
.
.3
.
.4
.5
.
.6
.
.7
.
.
.8
.9
.
.
.10
37
(
-
-
)
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.
.9
.
.10
4. Aadakilerin hangi tr cmle olduklarn ve temel elerini
belirtiniz.
.
.1
.2
.
.
.3
.
.4
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
5. Aadaki cmlelerde geen alt izili kelimelerin oullarn tespit
ediniz.
.
.1
.
.2
38
.3
.
.4
.
".
.5
" :
.6
.
.
.7
.
.8
6. Aadaki cmlelerde geen alt izili kelimelerin tekillerini tespit
ediniz.
.1
.
.2
.3
.
.4
.
.5
.
.6
7. Aadaki cmlelerde geen alt izili fiillerin mz ise muzriini,
muzri ise mzsini belirtiniz.
.1
.
.2
.3
.4
.5
39
.6
.
.7
.
.8
.9
.10
.
!
!
".
" :
DL BLGS
HABER TRLER
( sim cmlesinde, sze kendisiyle balanan kelimeye mbteda
) denir.
Mbteda, isim cmlesinin znesidir. zneyi niteleyen, znenin durumunu
) denir. Haber, isim cmlesinin yklemidir. ( haber veren kelimeye haber
Kitap aktr.
cmlesinde,
( kelimesi mbteda
), kapnn ne
kelimesi
ise
haber
(
)'dir.
durumda olduunu bildiren
ise
haberdir.
Bu
tr
habere
mfred
haber
denilir
.
ne
cmledir, ne
de ibh-i cmledir.
cmlesinde
haberdir.
Birinci cmle iin
sylenenler bunun iin de geerlidir.
mfred haberdir.
40
Haber(ism-i fail ve ism-i meful gibi) sfat mnl kelimelerden olursa, mbteda
ile haber arasnda mzekkerlik, menneslik; mfred, tesniye ve cemi olma
ynlerinden uyum vardr.
alkan (erkekler) sevilirler.
alkan (bayanlar) sevilirler.
Ancak mbteda, gayr-i kl (insann dnda) bir ismin oulu olursa,
haber genellikle mfred mennes olarak gelir.
Kitaplar faydaldr.
Haber, sfat mnl bir kelime deilse, o zaman uyum aranmaz.
.
.
41
yenidir.
ise haberdir. Bu cmle
mbteda,
bir isim cmlesidir.
bir btn olarak,
mbtedasnn haberidir. Ancak byle olabilmesinin bir
art vardr: Haber olan cmlede mbtedaya giden bir zamir bulunur. Bu
cmlede o zamir, dr. Bu zamire, haberi mbtedaya balad iin rbt
( ) denilir.
Bu cmlede
mstetir faili ile birlikte fiil cmlesi olarak,
mbteda olan
nun haberidir. Dikkat edilecek olursa,
mbtedadr, fail
deildir. Fail asla fiilden nce gelmez. Mustetir ayn zamanda rbttr.
Aadaki ayetlerde haber olan cmleleri belirtiniz.
.
.
.
.
42
, ibh-i
(iekler masann zerindedir). Bu cmlede
cmle olarak haberdir.
Haberi, harf-i cerle mecrurundan oluan ibh-i cmle olan isim cmlesine
rnek:
(Kiinin helaki kendini beenmededir). Bu cmlede
,
ibh-i
cmle
olarak haberdir.
(
)
)
takdirindedir.
ve
( bykl),
Okuma parasnda geen
ve
Haber trleri hakknda daha fazla bilgi almak iin adl smail Hakk Sezer ve
dierlerinin Anlatml Arapa kitabna bavurunuz.
Aadaki yetlerde ibh-i cmle olan haberleri belirtiniz.
.
43
.
.
ALITIRMALAR
1. Aadaki parada haberleri belirtiniz.
2. Aadaki paray okuyup sonra alt izili olan mbtedann haberini
belirtip trn syleyiniz.
"
." :
.
.
.
.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
44
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
11
.
.
.12
.
.13
.
.14
.
.15
.
.16
.
.17
.
.18
.
.19
.
.20
4. Aadakilerden her ismi haber yapnz
---
:
.
-----
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
45
.8
.
.
.9
.
.10
----
:
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
)
(
.1
(
)
.2
(
)
.3
.4
.5
)
(
(
)
)
(
(
)
46
(
)
.6
.7
)
(
.8
)
(
.9
.10
(
)
(
)
.
" :
.
".
.
47
" :
"
.
" .
" :
".
" :
10. Aadaki cmlelerin trlerini ve temel elerini (isim cmlesinde
mbteda ve haberi; fiil cmlesinde de fiille faili) belirtiniz.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
11. Aada, haberi isim cmlesi olan cmleleri, rnekte olduu ekilde,
yeniden kurunuz.
rnek:
.1
----
.2
.3
.4
.5
----
.6
----
.7
----
--- ----
---48
.8
.9
----
.10
----
.11
.12
.13
.14
.15
----
----
--- ----
--- ----
12.Aadaki fiil cmlelerini rnekte olduu gibi, haberi fiil cmlesi olan
isim cmlelerine eviriniz.
rnek:
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
------------------------ ----
.10
.11
.12
.13
.14
.15
---------------49
---
13. Aadaki isim cmlelerini Arapaya eviriniz.
1. Okulda bir ktphane vardr.
2. Benim bir problemim var.
3. Apartmann kaplar kapaldr.
4. i fabrikada alyor.
5. Tiyatro severler oktur.
6. Bahelerin havas hotur.
7. Otelin odalar temizdir.
8. Ormanda yaayan bir fil var.
9. Dostlarn en iyisi, kitaptr.
10. Trkiyenin baehri Ankaradr.
11. Su, insan, hayvan ve bitki iin zorunludur.
12. Muhammed, tartmay seven gayretli bir iftidir.
13. stanbul'un tarihte zel bir yeri vardr.
Kelimeler ve Deyimler
Glmsemek
Satn almak
Getirmek
Daha deerli
cret
Hazrlamak, getirmek
karmak
Ahmak
eri almak
aletleri
Sava alan
Rahatsz etmek
Karlamak
Hzl gitmek, komak
Baka
50
lk yardm
Esmer renkli
bakmak, nazr olmak
En iyi
Vermek
Dalmak, ieri girmek
Desteklemek
En gl
Telefon
Aydnlatmak
Gezmek, dolamak
Yardm etmek
Dolmak
Samimiyet gstermek
Yklmak, kmek
Dost
Soluk renkli
Ciddiyet ve gayretle
Souk
Gl
Sevin ve neeyle
Glmseme
Pantalon
... Vastasyla ...
Srekli, az sonra
Basit, mtevaz
Ykleme
Topraktan
Yorgunluk
51
Almak
Boaltma
Almak
Yemek
Ynelmek, gitmek
Korunmak
Ar
Fiyat, deer
Yeni
Gazete
Beden
Herkes
( )
Mahalle
Otobs
Hal, durum
Tayan, yklenen
Yangn
Alaltmak, drmek
Gelmek, (karanlk) kmek
Asker
Tatl
...
d zaman
Yaamak
Hizmeti
Haber vermek
Aatan, ahap
Korumak
Sebze
Dakik, hassas
la
52
Bkp usanmadan
Altn
lkbahar
Ucuz
nce levha
Komak
Ziyaret etmek
Ekin ekmek
( )
Gri
nemsiz, az
Turist
ofr, src
Yardm etmek
Yzmek
at, tavan
Oturmak, ikamet etmek
Pantalon
Fiyat
Gemi
( )
Nam, saygnlk
Yk arabalar
Byklar
( )
Sahil, ky
Cadde
nem
ecek
irket
Polis
Megul etmek
Zahmet, sknt
53
Doru olmak
lk darbe
( )
( )
Doru
Salon
Zor
Sknt
Apartman kat
Tavaf etmek, dolamak
Tad
( )
Gn boyu
Gn boyu
Koku
stek, sipari
Karanlk
Srt
Yaamak
Yeniden balad
Takm
Tatl
Geni omuzlu
Modern a
Onlu saylar
Tedavi etmek
( )
Muayenehane
Yatak odas
Direk
Dal
54
( )
rtmek
Kaba olan
Bo
Ayrlmak
Neeli, sevinli
Anszn gelmek
Sonbahar mevsimi
Ebe
Gelen
Pislik
Salon
irkin, kt
Kirli, pis
Geirmek (zaman)
Buday
Kollar gl
Gl
Sk, gr
Sandalye
Sevmemek, istememek
Konumak
Elbisede) yen)
( )
ok sk almak
Torba, uval
Elektrik
Hrsz
Et
Ev ihtiyalar
Yiyecek, erzak
55
Ne kadar harika!
Ne kadar iyi! !
Duran, ykselen
Yark, atlak
Yorgun
Krk, paralanm
Sarkk
Ykk
Motor
Krk
cat
Ambar, depo
( )
Davetli
Snrda nbet tutan asker
Orta boylu
Yksek
Hastalk
Hasta olmak
)(
Yolcu
Yzme havuzu
Hastane
Hzl giden, koan
Kullanlan
Dayam, dayayan
Lamba
( )
Namaz klan
Rahat
56
Kapal
karlnda ...
Bro, yazhane (okulda) sra
Gne doarken
iin ...
Bekleyen
Engel olmak
Eski, ypranm
Domak, kmak
e doru ...
Gece yars
(Yangn) kmak
Temiz
Ruh, gnl
bile
...
Tek/yalnz olmak
Tek, biricik
Kt, tehlikeli
Kirli, pis
ehrin merkezi
Kirletmmek, pisletmek
Koymak
Vefal
Hastalktan korunma
Etki
Durmak
Doum
arlyor (adl)
Kolaylk
Kt kanaat geiniyorlar
57
zet
sim cmlesinin elerinden olan haberi ifade edebilmek
Arapada isim cmlesinin ikinci esi olan haber, mfred olabilir. Burada
mfredden kastedilen, cmle veya ibh-i cmle olmamasdr. Mesela,
mbteda,
bir isim cmlesidir.
ise haberdir. Bu tr habere
mfred haber denilir.
ne cmledir, ne de ibh-i cmledir.
yenidir).
cmlesi
bir
isim
cmlesidir.
mbteda,
ise haberdir.
Bu cmlede
mstetir faili ile birlikte fiil cmlesi olarak,
mbteda olan
nun
haberidir. Dikkat edilirsi,
(iekler masann zerindedir). Bu cmlede , ibh-i
cmle olarak haberdir.
Haberi, harf-i cerle mecrurundan oluan ibh-i cmle olan isim cmlesine
rnek:
,
(Kiinin helaki kendini beenmededir). Bu cmlede
ibh-i cmle olarak haberdir.
58
Kendimizi Snayalm
?1. Aadaki cmlelerden hangisinde haber, isim cmlesi deildir
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
c. .
d. .
e. .
?3. Aadaki cmlelerden hangisinde haber, ibh cmle deildir
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
?4. Aadaki cmlelerden hangisinde haber, mfred deildir
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
59
1.a
2. e
3.d
4.c
5. b
haberdir.
haberdir. .
kelimeleri haberdir.
haberdir.
haberdir.
haberdir.
haberdir .
haberdir.
haberdir.
Sra Sizde 2
ile balayan cmle haberdir..
cmlesi haberdir.
.
60
61
olarak haberdir.
haberdir.
harf-i cer mecrruyla birlikte ibn-i cmle
olarak haberdir.
haberdir.
olarak haberdir.
olarak haberdir.
olarak haberdir.
Yararlanlan Kaynaklar
el-Galyn, M (1982) Cmiud-dursil-arabiyye, Beyrut.
Sezer, smail Hakk ve dierleri (2009) Anlatml Arapa, Konya.
62
63
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
id zamirini belirleyebilecek,
Anahtar Kavramlar
sm-i mevsl
Sla cmlesi
id zamiri
Hs ism-i mevsl
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Metin ierisinde geen mnsn bilmediiniz kelimeler iin ArapaTrke szle bavurunuz.
64
sm-i Mevsl
GR
sm-i mevsl, peinden gelen cmleyi ncesindeki cmle ya da kelimeye
balayan lafzdr. Trkedeki karl ise ilgi zamiridir. Tek bana bir
anlam ifade etmeyen ism-i mevsl, ancak kendisinden sonra bulunan ve sla
cmlesi ad verilen cmleyle birlikte bir mn kazanmaktadr. Ayrca bu sla
cmlesinde ism-i mevsle uygun olarak gelen ve id zamiri ad verilen bir
zamir bulunmaktadr. Mesel
"Sevdiim hoca" ifadesinde
fiiline
bitimi
olan
zamiri
de
id
zamiridir.
Trkede bu ism-i mevsl+sla cmlesi+id zamiri toplamnn karl
ise orta terimidir. Baz kaynaklarda sfat-fiil terimiyle de ifade edilen
ortalar, fiil kk veya gvdelerinden yapm ekleriyle tretilmi sfatlardr:
Tan kknden tandk denmesi gibi. Bunlar -en, -ecek, -esi, -dk, -mi,
-r, mez ekleriyle tretilirler. Ortalar, ismi nitelemesi ynnden sfat; zne,
nesne ve tmle almas ynnden de fiil saylan (fiilimsi) kelimelerdir.
Mesel kitap okuyan ocuk ifadesinde orta olan okuyan lafz, fiil gibi nesne
olarak kitap, zne olarak da ocuk kelimesini alrken, dier taraftan sfat
olarak da ocuk kelimesini nitelemitir.
Bu rnekte de grld gibi Trkede orta, Arapadaki karlnn
aksine tek bir kelimeden oluur. Ayrca Trkede orta, niteledii isimden
nce gelirken Arapada ise ism-i mevsl ve slas dima niteledii isimden
sonra gelir. Bunun yannda Trkedeki btn ortalar deil de bunlarn bir
ksm ism-i mevsl ve sla cmlesinin karldr. Bu nedenle ism-i mevsl
ve sla cmlesi Trkeye genellikle ortalarla tercme edilir. Ancak
ortalarn her zaman ism-i mevsl ve sla ile birlikte Arapaya tercme
edilmesi mmkn deildir. Mesel yukardaki rnek "Sevdiim bir hoca"
eklinde ifade edilse, bunun Arapa karl ism-i mevsl ve sla cmlesiyle
olur. Yine Oturan bir renci dense bunun Arapa karl da "
"
eklinde sfat tamlamasyla elde edilir.
sm-i mevsllerin Trkedeki ortalarla olan ortak ve farkl ynleriyle ilgili
olarak http://www.doguedebiyati.com/nusha/07/008isler.doc internet adresinden Emrullah ler'e ait "Arapa ve Trkede Ortalar Kartsal zmleme
" isimli makaleye bavurabilirsiniz.
65
OKUMA PARASI
:
.
.
.
.
.
2 (43
)
:
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
(
)
.
.1
66
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.6
.
.7
)
(
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.
.6
.7
DL BLGS
SM- MEVSL
sm-i mevsl, tek bana bir anlam olmayan, ancak kendisinden sonra gelen
cmleyle birlikte bir mn ifade eden marife isimdir. sm-i mevsl genelde
marife bir isimden sonra onun sfat olarak gelir. Ancak cmlenin bir gesi
olarak mbteda, haber, fil, mef'l vb. bir konumda da gelebilir.
sm-i mevsller hs ve mterek olmak zere ikiye ayrlr.
1. Hs sm-i Mevsl
Mzekker ve mennesi, tekil ve oulu iin ayr ayr lafz bulunan ism-i
mevsle hs ism-i mevsl denir. Bunlara zel ism-i mevsller de
denebilir. Bunlar, cmlenin bir gesi olarak gelebildikleri gibi, cmledeki
marife bir genin sfat olarak da gelebilirler. Bu durumda ism-i mevsl,
ncesindeki isme, hem mzekkerlik menneslik hem de say bakmndan
uyar.
67
oul
kil
Tekil
(Mebn)
(Murab)
(Mebn)
Mzekker
Mennes
renci ktphaneye
renciyi grdm, ikincisi ise
:Bu ism-i mevsl, tesniye (ikil) mzekker isim iin kullanlr. Bunlarn
irb dier ikil kelimeler gibidir, yani mebn deil, murabdrlar. Ref hli
eklinde elifle, nasb ve cer hli ise
eklinde y iledir.
gelmitir. Fil ref konumunda olduu iin, ism-i mevsl de onun sfat olarak
eklinde elif ( )ile ref konumunda gelmitir.
. Faklteye giden iki renciye selam verdim.
68
Bu cmlede ise ism-i mevsl
harfi cerri ile mecrr olan
kelimesinin sfat olarak gelmitir. sm-i mevsl de onun sfat olarak
eklinde cer konumunda gelmitir.
de
:Bu ism-i mevsl tekil mennes isim iin kullanlr ve mebndir.
:Bu ism-i mevsl ikil mennes isim iin kullanlr. rab ynnden
. Faklteye giden iki (kz) renciye selam
verdim.
. dl kazanan Kerimdir.
lafz da haberidir.
Bu bir isim cmlesidir. sm-i mevsl mbted,
. Evle ilgilenen annemdir.
Fil Oluu
Bu cmlede ise ism-i mevsl
fiilinin filidir.
Mefl Oluu
Burada ise ism-i mevsl
fiilinin mefldr.
Cmledeki bir genin Sfat Olmas
Yukarda da belirtildii gibi hs ism-i mevsller cmlenin gelerinin sfat
olarak da gelebilirler. Bu durumda niteledikleri isme say ve mzekkerlikmenneslik bakmndan uyarlar.
Mbtedann Sfat
.
Bu, snavda baarl olan rencidir.
Filin Sfat
Snavda baarl olan renci geldi.
Mef'ln Sfat
70
. Kurn- Kerm okuyan (erkek) ocuu grdm
. Arkadana yardm eden kz grdm
:
Bu ism-i mevsl aklllar iin kullanlr. Mebn olduu iin ref, nasb ya da
cer konumu ayndr.
Ref konumu:
. Kurn- Kerimi ezberleyen geldi.
Burada ism-i mevsl
fiilinin fili olarak ref konumunda gelmitir.
Nasb konumu:
. Allaha kulluk eden kurtuldu (Erkek).
. Allaha kulluk edenler kurtuldu (Erkek).
71
. Allaha kulluk eden kurtuldu (Bayan).
. Allaha kulluk edenler kurtuldu (Bayan).
:
Bu ism-i mevsl ise aklszlar iin kullanlr ve bu da mebndir
. Mahmut grdn anlatt.
. Sylediim dorudur.
Burada ism-i mevsl mbted olarak ref konumunda gelmitir.
lafz da haberidir.
Haber Oluu
.
Mslman dier Mslmanlarn dilinden ve elinden gvende olduu
kimsedir.
Burada ise
lafz mbted, ism-i mevsl de onun haberidir.
Fil Oluu
. dl kazanan ne kt.
Mefl Oluu
72
. Satn aldm kitab okudum.
. Satn aldm iki kitab okudum.
. Grdm baheler gzeldir.
. Tandm (kz) renci geldi.
. Tandm iki (kz) renci geldi.
Yukarda geen cmlelerde, hs ism-i mevsl ilk drdnde aklszlar iin,
son drdnde ise aklllar iin kullanlmtr.
3. Sla Cmlesi
sm-i mevslden sonra gelen cmleye sla cmlesi denir. Sla cmlesi ism-i
mevsln ayrlmaz bir parasdr ve dima ism-i mevslden sonra yer alr.
Sla cmlesiz kullanlan ism-i mevsl herhangi bir mn ifade etmemektedir.
dense bu ifade noksandr, bunu
Mesel
Dersi
yazan geldi. eklinde tamamladmzda mn da tamam olmaktadr.
Sla cmlesi de isim cmlesi, fiil cmlesi ve ibhi cmle olarak ekilde
gelebilir.
Fiil Cmlesi
. Yanndaki genci tandm.
Yukarda verilen rnekler nda siz de aadaki cmlelerdeki sla cmlesini
ve trn tespit ediniz.
.
Bahede alan yal kadna yardm ettim.
. Hastanedeki arkada ziyaret ettim.
. Gzel ahlkl insan severim.
73
Sla cmleleri ism-i mevslleriyle birlikte Trke'ye genelde -en, -ecek, -mi, dii ekleri alarak evirilir. Bu ynyle Trkedeki baz ortalara
benzemektedirler.
.Grdm Ali'dir.
.Bana yardm eden kz ocuuna teekkr ettim.
4. id Zamiri
Sla cmlesinde bulunup onu ism-i mevsle balayan zamire id zamiri
denir. Bu zamir, ism-i mevsle uygun olarak, gizli ya da ak bir ekilde
gelebilir. Fiillerin ekiminde yer alan merf muttasl zamirlerle mstetir
olanlar da id zamiri olarak gelmektedir.
. smi Ali olan hoca geldi.
. Gnderdiin kitab okudum.
Yal kadna yardm eden renci geldi.
Yal kadna yardm eden iki renci geldi.
Yal kadna yardm eden renciler geldiler.
Yal kadna yardm eden (kz) renci geldi.
Yal kadna yardm eden (kz) renciler geldi.
Yukardaki cmlelerden birincisinde id zamiri, alt izili olan
id
74
ve
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlede geen ism-i mevsl parantez iinde verilenlerle
deitirerek cmleyi buna gre yeniden yaznz.
) .1
............................... (
............................... (
) .2
) .3
.................................(
) .4
............................... (
) .5
.............................. (
2. Aadaki cmlelerdeki boluklar hs ism-i mevsllerle doldurunuz.
.
.1
.......
......
.2
.
.
......
.3
.
.4
......
.
......
.5
.6
.
......
.
.7
......
.......
.8
.
.
......
.9
.10
.
......
75
.
.1
.....
.
.....
.2
.
.3
......
.
.....
.4
.....
.
.5
.6
.
.....
.
.7
......
....
.
......8
.
.....
.9
.10
.
.....
4. Aadaki cmlelerde geen ism-i mevsllerin cmledeki grevini,
rnekteki gibi, tespit ediniz.
.
.
:
.
.1
.2
.
.............
.............
.
.3
.............
.
.4
.
.5
.............
.6
.
.
.7
.............
.............
.............
.
.1
.2
.
.
.3
76
.4
.
.
.5
.6
.
.7
.
.
.8
.9
.
.10
6. Aadaki cmlelerde parantez iinde verilen fiilleri ism-i mevsle
uygun bir ekilde yaznz.
)( .
.1
.2
.
(
)
.
.3
)(
.
)(
.4
)(
.
.5
)(
.
.6
.
(
.7
)(
.
.8
.9
.
)(
)(
.
.10
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
77
.
.7
.
.8
.
.9
.10
.
8. Aada parantez iinde verilen kelimelerin tamamn kullanarak
anlaml birer cmle oluturunuz.
(
) .1
....................................................................
(
) .2
..............................................
(
) .3
.............................................
) .4
..............................................................................
(
) .5
.............................................................
(
) .6
...........................................................
(
) .7
....................................................................
(.
) .8
..........................................................
) .9
(
...................................................
) .10
(
....................................................................
9. Aadaki cmleleri birbiriyle eletiriniz.
.1
.2
78
.3
.4
.5
.6
.7
.
.
.8
.9
.10
10. Aadaki cmleleri rnekte olduu gibi uygun bir ism-i mevslle
birletiriniz.
- .
:
- .
.
.1
............................................
.2
.
- .
............................................
.
.3
............................................
.
.4
............................................
.
- .
.5
..................................................
.
.6
..................................................
.7
.
..................................................
.
.8
79
.........................................
.
.9
........................................
.10
..............................................
11. Aadaki yet-i kermelerde geen ism-i mevslleri ve trn tespit
ediniz.
) (93
.1
) (10
.2
) (2-1
.3
.
) (2
.4
) (2
.5
) (9
.6
) (14
.7
) (22
.8
) (68
.9
) (39
.10
12. Aadaki Trke cmlenin en uygun Arapa karln tespit ediniz.
"Konferans dinleyen renciler evlerine dndler.
.
.A
.
.B
.C
.
.D
.
.
.E
13. Aadaki Arapa cmlenin en uygun Trke karln tespit ediniz.
80
Kelimeler ve Deyimler
Beyaz :
( )
Sabit brakt :
-
Toplant :
( )
Sevdi :
Erkek karde :
( )
Kz karde :
( )
stirahat etti :
-
Karlad :
-
Trafik iareti :
81
Saptrd :
Hazrlad :
Yakalad, tuttu :
-
Kurtard :
Yaknnda : ...
Alad :
Bina etti, kurdu, dikti :
-
Konutu :
Yoruldu :
Mutsuz, zgn :
)(
Rapor : )(
dl :
( )
Geldi :
( )
Tarla :
Teyze :
( )
Aldatt, aldatmaya alt :
Yolculuk, tur, seyahat :
( )
Yaya kaldrm :
( )
Bakt, gzetti :
Roman :
( )
(Kz) arkada :
( )
iek :
)(
Artrd, artt :
-
82
Mutlu :
)(
Turist :
)(
ofr :
)(
Yardm etti :
ar, pazar :
)(
Polis :
Trafik polisi :
Grd :
-
Misafir : .
)(
Piirdi : .
-
)(
retti :
-
Amca :
)(
Hala :
)(
Bayram :
)(
Yaad :
Cezalandrd :
)(
i, alan :
83
Muayene etti :
-
Kaybetti :
Otel : .
)(
Geldi :
-
)( Ky :
Gmlek :
)(
Holanmad, sevmedi :
Futbol :
tledi, dalad :
-
Kirletti :
-
Oynad :
-
Oyuncak :
)(
Renk :
)(
Kongre :
)(
ehir :
)(
Hasta :
)(
Hemire :
)(
iin :
Ev :
)(
Terbiyeli :
Grev :
)(
ld :
-
Marangoz :
)(
Yardm etti :
-
Temizledi :
84
Doru yolu gsterdi, rehberlik etti :
Gl, gl aac :
)(
Bakanlk :
)(
Bakan :
( )
zet
sm-i mevslleri mnlarna gre gruplandrabilmek.
sm-i mevsl, mns peinden gelen cmleyle aklanan ve bu cmleyi
ncesindeki kelime veya cmleye balayan marife bir isimdir.
sm-i mevslller hs ve mterek olmak zere ikiye ayrlr.
1. Hs sm-i Mevsl
Mzekker ve mennesi, tekil ve oulu iin ayr ayr lafz bulunan ism-i
mevsle hs ism-i mevsl denir. Bunlara zel ism-i mevsller de
denebilir.
oul
kil
Tekil
(Murab)
(Mebn)
(Mebn)
Mzekker
Mennes
Bu tr ism-i mevsller, marife bir ismin sfat olarak gelmise ona, hem teklik
- okluk hem de mzekkerlik-menneslik bakmndan uyar.
85
. Baarl (bayan) retmeni grdm.
2. Mterek sm-i Mevsl
Mzekker ve mennesi, tekil ve oulu iin ayr ayr lafz bulunmayan ism-i
mevsle mterek ism-i mevsl denir. Bunlara genel ya da ortak ism-i
mevsller de denebilir. Bunlarn balcalar iki tanedir:
ve .
:
Bu ism-i mevsl aklllar iin kullanlr.
. Kazanan geldi.
. Kazanan (bayan) geldi.
:
Bu ism-i mevsl ise aklsz ve cansz varlklar iin kullanlr.
. Yazdn okudum.
. Dediin oldu.
Sla cmlesini ve eitlerini tanyabilmek.
sm-i mevslden sonra gelen cmleye sla cmlesi denir. Bu da isim
cmlesi, fiil cmlesi ve ibhi cmle olarak gelebilir.
Diktiim aa byd.
. Sendeki kitab okudum.
Yukardaki rnekte, alt izili olan sla cmlelerinden birincisi fiil, ikincisi
isim cmlesiyken, ncs de ibh-i cmledir.
id zamirini belirleyebilmek.
Sla cmlesinde bulunup onu ism-i mevsle balayan zamire id zamiri
denir. Bu zamir, ism-i mevsle uygun olarak gizli ya da ak bir ekilde
gelebilir.
. Apartman ina eden mhendis geldi.
Birinci cmlede id zamiri, alt izili olan
kelimesinde muzfun ileyh olan
zamiridir. kinci cmlede ise id zamiri alt izili olan fiilindeki gizli fil
zamiri olan
dir.
86
.
O ikisi, bu irkette alan Trk mhendislerdir.
Nasb hline misl:
.
Camide oturan iki genci tanyorum.
Cer hline misl:
Sfat Olma Durumu
Mterek ism-i mevsller ise sfat olarak gelmeyip, sadece cmlenin bir gesi
olarak gelirler.
Fil Olma Durumu
. Arabay satn alan gitti.
Mefl Olma Durumu
. Arabay satn alan grdm.
87
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerden hangisinde ism-i mevsl vardr?
a. .
b.
c.
d. .
e. .
2. Aadaki cmlelerden hangisinde sla cmlesi ibh-i cmledir?
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
88
2. c
konusunu yeniden
3. d
konusunu yeniden
4. e
konusunu yeniden
5. d
Kurn- Kerm okuyan iki ocuu grdm.
.
Arkadalarna yardm eden iki kz grdm.
Cemi (oul) :
Kurn- Kerm okuyan ocuklar grdm
.
Arkadalarna yardm eden kzlar grdm
Sra Sizde 2
. : Fiil cmlesi.
. : ibhi cmle.
. : sim cmlesi.
89
konusunu
Sra Sizde 3
Birinci cmlede id zamiri
90
91
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Mutel fiiller
Misl fiil
Ecvef fiil
Nks fiil
Leff fiil
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Metin ierisinde geen mnsn bilmediiniz kelimeler iin bir ArapaTrke szle bavurunuz.
92
lletli
Fiiller ve ekimi
GR
Arapada fiiller, asl harflerinin trne gre sahh (illet harfi bulunmayan) ve
mutel (illetli/illet harfli) olmak zere ikiye ayrlr. Asl harfleri arasnda illet
harfi denilen elif, vv ve y ( )harflerinden herhangi birisi bulunmayan
yardm etti rneklerinde olduu
fiile sahih fiil denir.
yazd, okudu,
gibi. Asl harflerinden bir veya ikisi illet harfi olan fiile ise mutel (illetli) fiil
denir.
dedi,
korudu fiilleri gibi.
buldu,
att,
Trkede ise fiiller ats, yaps vb. ynlerden gruplandrlrken,
harflerinin trne gre herhangi bir gruplandrma yaplmamaktadr. nk
Trkede Arapadaki gibi illet harfi ya da ona karlk olacak herhangi bir
unsur bulunmamaktadr. Bu nedenle Arapadaki illetli fiillerin Trkedeki
karln ifade etmek mmkn deildir.
OKUMA PARASI
.
"
."
.
:
.
.
(243 2
)
:
93
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
2. Aadaki cmlelerde geen alt izili kelimelerin e anlamllarn
parantez iindeki kelimeler arasndan seiniz.
(
)
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.5
.
.
.6
.
.7
3. Aadaki cmlelerde geen alt izili kelimelerin zt anlamllarn
parantez iindeki kelimeler arasndan seiniz.
(
)
.
.1
.
.2
94
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
DL BLGS
LLETL FLLER
Asl harflerinden bir veya ikisi illet harfi olan fiile mutel (illet harfli) fiil
denir. Bu illet harfleri de elif, vv ve y'dr .( )
dedi,
buldu,
att,
korudu fiilleri gibi. Bunlar da illet harfinin tr ve bulunduu yere
gre drde ayrlr:
1. Misl fiil.
2. Ecvef fiil.
3. Nks fiil.
4. Leff fiil.
1. Misl Fiil
Misl fiil, asl harflerinden ilki vv ya da y harfi olan fiildir. Bu tr fiillerde
vv ile balayanlar ounluktadr. Vv ile balayanlara misl-i vv, y ile
balayanlara da misl-i y denir.
miras oldu,
durdu,
balad,
uyand,
mitsiz oldu,
kurudu,
sz verdi
kolay oldu
2. Ecvef Fiil
Ecvef fiil, asl harflerinden ikincisi illet harfi olan fiildir. Bu ortadaki harf de
ya vv ( )ya da y ()harfidir. Misl fiilde olduu gibi ecvef fiilde de
orta harfi vv olana ecvef-i vv, y olana da ecvef-i y denir. Ecvef fiilin
vvl m yoksa yl m olduu muzrisinden ve mastarndan anlalr.
eklindekiler
ise
yl
eklinde olanlar vvl iken,
ecveftir. Ancak
elde etti
-
korktu ve
-
95
dedi, ziyaret etti,
ld,
satt,
yrd,
korktu
akt ,
elde etti
3. Nks Fiil
Nks fiil, asl harflerinden sonuncusu illet harfi olan fiildir.
ikayet etti,
dua etti, ard, affetti,
att,
kurtuldu
ifa verdi,
raz oldu,
bina etti,
alad
karlat,
unuttu,
gizli oldu
4. Leff Fiil
Leff fiil, asl harflerinden iki tanesi illet harfi olan fiildir. Bu illet harflerinin
bulunduu yere gre de leff fiil, leff-i makrn (illet harfleri bitiik leff)
ve leff-i mefrk (illet harfleri ayr leff) olmak zere ikiye ayrlr.
a. Leff-i Makrn
llet harflerinin birisi fiilin ortasnda, dieri de sonunda ise buna leff-i
makrn denir.
niyet etti,
rivyet etti,
katlad,
tledi
b. Leff-i Mefrk
llet harflerinin birisi fiilin banda dieri de sonunda ise buna da leff-i
mefrk denir.
korudu,
szn tuttu,
hkmetti, sorumlu oldu
96
izledi,
Msenn
Mfred
(kil)
(Tekil)
(oul)
Sz verdi :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Muzri
Vv'l Misl Fiil
Vv ile balayan misl fiilerin muzrileri elde edilirken genelde ilk harf
der.
gibi. Sadece
,
koydu ve
ve
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
97
Sz veriyor / :
verir / verecek
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Kolay oluyor / :
olur / olacak
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Emir
Emir fiili, muzrinin muhatab ve muhataba sygalarndan elde edilir. u
yollar takip edilir:
nce muzrinin bandaki muzrilik harfi olan t ( )atlr ve sonu
cezimli yaplr:
98
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Sz ver :
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
-
sygalarnda
ve
ve
zamirlerini
getirerek
mz
ekimlerini
yapnz.
balarna
2. Ecvef Fiil
Mz
ster vv'l olsun ister y'l, mz ekiminde, harekeli merf muttasl
zamirlere bititiklerinde ecvef fiillerin ortasndaki illet harfi der. Bunlar da
nun-u nisveye bitien ve ondan sonra gelen sygalardr.
gibi.
,
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Dedi, syledi :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
99
Yl Ecvef Fiil
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Satt :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Fiilinin Mz ekimi
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Korktu :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
100
Muzri
Ecvef fiilin muzrisinde ortadaki illet harfi aslna dnr.
gibi.
Ancak
rneinde
olduu
gibi,
sygasnda
olanlar
bu
kuraln dndadr. Bunlarn muzrisinde illet harfi aslna dnmez. Ayrca
ecvef fiillere nn-u nisve bititiinde ise hepsinde de illet harfi der.
gibi.
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Diyor / der / :
diyecek sylyor,
syler, syleyecek
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Yl Ecvef Fiil
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Satyor, satar, :
satacak
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
101
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Korkuyor, :
korkar, korkacak
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Emir
Ecvef fiillerin emirleri elde edilirken u yol takip edilir:
dmesidir.
102
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
De, syle :
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Yl Ecvef Fiil
Mz ve muzrisi
eklinde gelen fiillerin emrinde ilk harfin harekesi
gibi.
esre olur.
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Sat :
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Kork :
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
103
3. Nks Fiil
Nks fiillerin ekiminde, illet harfinden nce fetha varsa 3. erkek ahsn
oulu sylenirken vv harfi skin (harekesiz) gelir.
gibi.
,
-
Ancak mznin mfred gib sygasnda illet harfinden nce kesra varsa vv,
de geerlidir. Emirde
eklinde, muzride ise -
- ve
-
ve
-
eklinde olur.
Mz
Cemi
(oul)
Msenn
Mfred
(kil)
(Tekil)
etti
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Cemi
(oul)
Msenn
Mfred
(kil)
(Tekil)
Att :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
104
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Cemi
(oul)
Msenn
Mfred
(kil)
(Tekil)
Raz oldu :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
fiilinde olduu gibi, nks fiilin mzsinin son harfi uzun elif eklindeyse,
onun asl vv demektir ve bu harf fiilin ekiminde ortaya kar.
rneinde olduu gibi.
Muzri
Cemi
(oul)
Msenn
Mfred
(kil)
(Tekil)
Dua ediyor / :
eder / edecek
Gib /
3. ahs Erkek
105
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Atyor / atar / :
atacak
Gib /
Mfred
Msenn
)(Tekil
)(kil
Cemi
)(oul
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Gib /
Mfred
Msenn
Cemi
)(Tekil
)(kil
)(oul
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
106
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Emir
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
At :
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Raz ol :
Muhatab /
2. ahs Erkek
107
Muhataba /
2. ahs Dii
yapnz.
-
yeterli oldu ve
zamirleriyle birlikte
4. Leff Fiil
Mz
Leff fiilin mz ekimi nks fiillerle ayndr.
Leff-i Makrn
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Niyet etti :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Leff-i Mefrk
Cemi
(oul)
Msenn
Mfred
(kil)
(Tekil)
Korudu :
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
108
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Muzri
Leff fiilin muzri ekimi de nks fiil gibidir.
Leff-i Makrn
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Niyet ediyor / :
eder / edecek
Gib /
3. ahs Erkek
Gibe /
3. ahs Dii
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Leff-i Mefrk
Bunlarda, vv'l misl fiillerin ounda olduu gibi, muzrisi elde edilirken
gibi.
-
sygasnda olanlar hari, bataki vv harfi der. -
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Koruyor
/ korur
Gibe
/
/ :
koruyacak
3. ahs Dii
Gib / /
Muhatab
109
3. ahs Erkek
2.
Muhataba /
2. ahs Dii
Mtekellim /
1. ahs Ortak
Emir
Leff-i Makrn
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Niyet et :
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
Leff-i Mefrk
Cemi
Msenn
Mfred
(oul)
(kil)
(Tekil)
Koru :
Muhatab /
2. ahs Erkek
Muhataba /
2. ahs Dii
zamirleriyle
birlikte
yapnz.
110
111
112
lletli
fiil
ekimleriyle
ilgili
daha
ayrntl
rnekler
http://www.onlinearabic.net/fiiller/mz_fiil.asp adresine bavurabilirsiniz.
iin
lletli fiillerin ekimiyle ilgili daha ayrntl bilgi iin ayrca M. Meral rtnn
Arapa Dilbilgisi Sarf adl kitabndaki Aksm- Seba adl 7. blmden Mutel
fiil konusuna baknz.
ALITIRMALAR
1. Aadaki pararafta bo braklan yerleri parantez iindeki
kelimelerden uygun olann seerek doldurunuz.
(
-
)
.....
.
......
...... .
.....
......
.
.
........
.....
2. Okuma parasnda geen mutel fiilleri ve trn aadaki
boluklara yaznz.
.......... ..........
..........
..........
.......... ..........
..........
..........
.......... ..........
..........
..........
.......... ..........
113
..........
..........
.A ............................
...........................
.B
...........................
.C
..........................
.D
............................
.E
4. Aadaki cmleyi verilen zamirlerle balatarak yeniden yaznz.
.
....................................
.A
.....................................
.B
.C
....................................
.....................................
.D
.....................................
.E
5. Aadaki cmlelerde geen mz nks fiilleri muzriye eviriniz.
........................... .
.A
.B
............................ .
............................ .
.C
............................ .
.D
.E
.................... .
.
(
.A
)
.
(
)
.B
.C
.
) (
.
.D
(
)
(
.E
.
)
114
.
.A
.
.B
.
.C
.
.D
.
.E
.A
.
.
.B
.
.C
.D
.
.E
9. Aadaki yet-i kermelerde geen illetli fiilleri ve trn tespit
ediniz.
(255/2 )
.A
(2-1/102 )
.
.B
.C
(168/7 )
(104/21 )
.D
(57/17 )
.E
10. Aadaki Arapa cmlenin en uygun Trke karln tespit ediniz.
A. Aye, annesinin dn ykad elbiseleri tledi.
B. Aye, dn ykad elbiseleri tlyor.
C. Aye, annesinin bugn ykad elbiseleri tlyor.
D. Aye, annesinin dn ykad elbiseleri tlyor.
E. Aye, annesinin ykad elbiseleri tleyecek.
115
.
A. Ders bittikten sonra snftan sessi ktk.
B. rencilerin dersten sonra snftan sakin bir ekilde kmalar gerekir.
C. Ders bittikten sonra snftan sakin bir ekilde kmamz uygun olur.
D. Ders bittikten sonra snftan sakin bir ekilde kmanz gerekir.
E. Ders bittikten sonra snftan sakin bir ekilde kmamz gerekir.
12. Aadaki Arapa cmlenin en uygun Trke karln tespit ediniz.
)(
.
A. Nebi (sav) Allaha gnde yetmi defadan fazla tvbe ederdi.
B. Nebi (sav) Allaha gnde yetmi defa tvbe ederdi.
C. Hz. Peygamber (sav) gnde yetmi defadan fazla tvbe ediyordu.
D. Nebi (sav) Allaha gnde yetmie yakn tvbe ederdi.
E. Nebi (sav) Allaha gnde yetmi defadan fazla tvbe etmeyi severdi.
13. Aadaki Arapa cmlenin en uygun Trke karln tespit ediniz.
.
A. mam ilk rekatta Duha sresini, ikinci rekatta da nirah sresini okur.
B. mam ilk rekatta nirah sresini, ikinci rekatta da Duha sresini okudu.
C. mam ilk rekatta Duha sresini, ikinci rekatta da nirah sresini okudu.
D. mam ikinci rekatta Duha sresini, ilk rekatta da nirah sresini okuyor.
E. mam ilkinde Duha sresini, ikincisinde de nirah sresini okudu.
14. Aadaki Arapa cmlenin en uygun Trke karln tespit ediniz.
A. Arkadam Ahmet kahvalt etmek iin bu sabah beni evine davet etti.
B. Arkadam Ahmet kahvalt etmek iin bu akam beni evine davet etti.
C. Arkadam kahvalt etmek iin dn sabah beni evine davet etti.
116
)(
.
.A
)(
.
.B
)(
.
.C
.
)(
.D
)( .E
.
16. Aadaki Trke cmlenin en uygun Arapa karln tespit ediniz.
Kurn- Kerim bize deerli peygamberlerin kssalarn aktarr.
.A
.
.B
.
.C
.D
.
.E
.
.
.A
.B
.
.C
.
.
.D
.E
.
18. Aadaki cmleleri Arapaya eviriniz.
A. ocuklar bahede yrdler.
B. Arkadalar kahvaltya davet ettik.
117
Kelimeler ve Deyimler
Kotu, acele etti, abuk oldu :
-
Megul etti, oyalad :
Alad :
Satt : -
-
Kurtuldu :
ok sayda oldu :
-
Okudu :
-
Temenni etti : -
Kotu : -
Halk :
( )
niversite :
( )
Tren :
Zannetti, sand :
-
Dua etti, ard, davet etti :
Gsterdi :
-
118
Att :
-
Rivyet etti :
-
-
Kolay :
Kt oldu :
-
Balad :
Gen :
)(
)(
(Deniz vb. ) kys, kenar :
)(
ocuk :
Oru tuttu :
Gld :
-
ok tamahkr :
Tamahkrlk :
Tatil :
)(
Affetti :
Apartman :
)(
Geri dnd :
Kzd :
-
Gen kz :
)(
Tencere :
)(
Geldi :
-
)( Ky :
Ksa oldu :
-
) ( -
p, sprnt :
)(
Kalkt, dikildi :
Knad :
119
vd, methetti :
-
Yrd :
Elbise :
( )
irkinlik, ktlk :
( )
Ne lezzetli yemek! : !
Kurtuldu :
ard :
Yasaklad, alkoydu :
Doru yolu gsterdi, rehberlik etti :
Buldu :
stedi, diledi, holand :
arkasnda :
Kuatt :
-
zet
lletli fiilleri sahh fiillerden ayrt edebilmek.
Arapada fiiller, asl harflerinin trne gre sahh (illetsiz) ve mutel (illetli)
olmak zere ikiye ayrlr. Asl harfleri arasnda illet harfi denilen elif, vv ve
y ( )harflerinden herhangi birisi bulunmayan fiile sahih fiil denir.
yardm etti rneklerinde olduu gibi. Asl
yazd, okudu,
harflerinden bir veya ikisi illet harfi olan fiile ise mutel (illetli) fiil denir.
dedi,
korudu fiilleri gibi.
buldu,
att,
lletli fiil trlerini tanyabilmek.
lletli fiiller illet harfinin eidi ve bulunduu yere gre misl, ecvef, nks ve
leff olmak zere drde ayrlr:
1. Misl Fiil
Misl fiil, asl harflerinden birincisi vv ya da y harfi olan fiildir. Bu tr
120
3. Nks fiil
Nks fiil, asl harflerinden sonuncusu illet harfi olan fiildir.
dua etti,
raz oldu gibi.
ard,
alad,
4. Leff Fiil
Leff fiil, asl harflerinden ikisi illet harfi olan fiildir. Bu illet harflerinin
bulunduu yere gre de leff fiil leff-i makrn ve leff-i mefrk olmak
zere ikiye ayrlr. llet harfleri fiilin ortasnda ve sonunda bulunuyorsa buna
leff-i makrn denir. niyet etti gibi. llet harflerinin birisi fiilin banda
dieri de sonunda ise buna da leff-i mefrk denir.
korudu gibi.
lletli fiillerin mz, muzr ve emir ekimlerini yapabilmek.
Misl Fiil
Misl fiilin mzleri ister vv'l ister y'l olsun, slim fiil gibi ekilir.
Muzrisini elde ederken ise vv ile balayanlarda genelde ilk harf der.
gibi. Sadece
,
koydu ve
korktu ve
Bu
-
sygasnda gelenler hari vv harfi der.
Y'l misl fiillerin muzrileri ise, mzleri gibi slim fiil gibi ekilir.
Ecvef Fiil
ster vv'l olsun ister y'l, mz ekiminde, harekeli merf muttasl
zamirlere bititiklerinde ecvef fiillerin ortasndaki illet harfi der. Bunlar da
nun-u nisveye bitien ve devamnda gelen sygalardr.
gibi.
,
Ecvef fiilin muzrisinde ise ortadaki illet harfi aslna dnr.
gibi.
rneinde
olduu
gibi,
sygasnda
olanlar
bu
Ancak
kuraln dndadr. Bunlarn muzrisinde illet harfi aslna dnmez. Ayrca
ecvef fiillere nn-u nisve bititiinde ise hepsinde de illet harfi der.
gibi.
Ecvef fiillerin emrinde mfred muhatab ve cemi muhataba sygalarnda illet
harfi derken, dier sygalarnda dmez.
ve
gibi.
Nks Fiil
Nks fiillerin mz ekiminde, illet harfinden nce fetha varsa 3. erkek
ahsn oul kipinde vv harfi skn zere gelir.
gibi.
,
-
Ancak illet harfinden nce kesra varsa vv, harf-i med eklinde bulunur.
121
da onun haberidir.
.Biz dua ederiz. Burada
mbted,
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi illetli fiildir?
a.
b.
c.
d.
e.
a..
b..
c..
d..
e..
........
3. .
122
.........
4. .
Cmlede bo braklan yeri aadakilerden hangisi doru ekilde tamamlar?
a.
b.
c.
d.
e.
a..
b. .
c..
d..
e..
Kendimizi Snayalm Yant Anahtar
1. e
2. c
konusunu yeniden
3. b
konusunu yeniden
4. d
5. a
-
-
-
-
Sra Sizde 2
123
Sra Sizde 3
-
-
-
-
Sra Sizde 4
-
-
-
Yararlanlan Kaynaklar
Abdrrahim, F. (1415). Dursul-Lugatil-Arabiyye li-Gayrin-Ntikne
bih, Medine.
rt, M. Meral (1995). Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
Maksudolu, Mehmet (1992). Arapa Dilbilgisi, stanbul.
Sn, Mahmud smail vd., (ts.). el-Kavidl-Arabiyyetl-Myessera,
stanbul.
_______, el-Arabiyye lin-Nin, stanbul.
el-Dahdah, Antoine (1991). Mucem Tasrfil-Eflil-Arabiyye, Beyrut.
Yaar, Ahmet (1996). Arapa'nn Temel Kurallar, zmir.
124
125
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Fil
Nibul-fil
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
126
Nibul-Fil
GR
Bilindii gibi her insan kendi anadilini iinde yaayp byd, aile ve
mahalle gibi yakn ve uzak evresinden tabi olarak renir. Bunun iin zel
bir aba gstermez bile. Ancak okullarda renim grenler, kendi
konutuklar dilin bile bir dilbilgisi ve kurallar olduunun farkna sonradan
varrlar. Kendi anadillerinin dilbilgisine ait kavramlar zihinlerine iyice
yerletirmi olanlar renmek istedikleri bir yabanc dilin kurallarn da
kolayca kavrayabilirler. Bu yzden bu nitede reneceiniz Nibul-fil
konusunu kolayca anlayabilmek iin nce bunun dilimizdeki karln
ksaca hatrlamamz faydal olacaktr.
Her insan duygularn, dndklerini ve evresindeki olaylar szl veya
yazl olarak, cmleler kurarak anlatr. Bu cmlelerde ii yapana zne (fil),
znenin yapt iten etkilenen varla da nesne (mefl) denir. Edilgen bir
127
OKUMA PARASI
2 (229
)
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
.11
2. Aadaki kelimelerin e anlamllarn parantez iindeki kelimeler
arasndan seiniz.
...
(
.1
.
128
.
.2
.
.3
.4
.
.5
.
)
(
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.1
.2
.
.3
.4
.
.
.6
.
.5
.1
.
129
.2
.
.3
.4
a. Memn kitaplar ok seviyordu. Kbrs adas valisiyle, Yunan
ktphanesini kendisine gndermesi artyla anlama yapt.
b. Memn kitaplar ok sevdiinden dolay Kbrs adas valisiyle, Yunan
ktphanesini kendisine vermesi iin anlama yapt.
c. Memn kitaplar ok sevdiinden dolay Kbrs adas valisiyle, Yunan
ktphanesini kendisine gndermesi artyla anlama yapt.
d. Memn kitaplar ok sevdiinden dolay Bizans imparatoruyla, Yunan
ktphanesini kendisine gndermesi artyla anlama yapt.
e. Memn kitaplar ok severdi. Kbrs adas valisiyle, Yunan ktphanesini
kendisine gndermesi artyla anlama yapmay teklif etti.
7. Aadaki Arapa cmlelerin en yakn Trke karl hangisidir?
.
a. Memn hkmdarl srasnda, ilmin yaylmas ktphanelerin yaplmas
ve limler arasnda ilm tartmalarn yaplmas iin alt.
b. Memn hkmdarl srasnda, ktphanelerin yaplmas ve limler
arasnda ilm tartmalarn yaplmas iin alt.
c. Memn hkmdarl srasnda, ilmin yayld ktphanelerin yapld ve
limler arasnda ilm tartmalarn yaplmas iin alt.
d. Memn hkmdarl srasnda, ilmin yaylmas ktphanelerin
yaplmasn istedi ve limler arasnda ilm tartmalarn yaplmas iin
emir verdi.
e. Memn hkmdarl srasnda, ilim yayld ktphanelerin yapld ve
limler arasnda ilm tartmalarn yaplmas iin alanlara yardmc
oldu.
DL BLGS
NBUL-FL (SZDE ZNE)
Konumuz nibul-fil olmakla birlikte aralarnda ok yakn bir ilgi
bulunduu iin fil hakkndaki bilgilerimizi ksaca hatrlamamz faydal
olacaktr.
130
Biz bir ii, bir oluu anlatrken ii yapan biliyorsak fiille birlikte fili
(znesini) de zikrederiz. Yani o eylemi kimin yaptn belirtmi, fiili file
nispet etmi oluruz. Aadaki cmleleri bu adan inceleyiniz:
Ali
dersini
zne (fil)
anlad.
Yklem/Fiil
fil/zne
fiil/yklem
Mahmut evden
kt.
zne (fil)
Yklem/Fiil
fil/zne
fiil/yklem
Burada bir hususa dikkat etmeliyiz. Arapa cmle yapsyla Trke cmle
yapsnda grnte bir ztlk vardr. Trke asndan buna zellikle dikkat
edilmelidir. Trke bir cmlede zne (fil) cmlenin banda, yklem sonunda
gelirken; Arapada nce fiil (yklem), sonra fil yer almaktadr. Yukardaki iki
rnekte bu zellik aka grlmektedir.
yani (fili
bilinen fiil) eklindedir. Asl bu ekildeyken uzunca bir terimi tekrar etmekten
Alnacak cevap
yani
ocuktur.
Demek
ki
cmlemizdeki
fil/zne
131
+ +
.
Bu kadn bir mektup yazyor.
Misafir, kahve iti.
Fiili, malm yapda (etken at) olan bir cmlede birden fazla mefln
bih varsa, fiil mechl (edilgen) kalba evirilince birinci mefln bih, nibulfil olur, irb bakmndan mansb iken merfa dnr; dier mefuln
bihler olduu gibi kalr, onlarda deiiklik olmaz.
132
1. Mefl
Fiil (malm)
Mefl Nibu-fil
Fiil
Muhammedi
gidiyor
sandm,
ifdesinde,
ikinci
mefl
kelimesidir ve nibul-fil yerini alamaz.
Mezd Fiillerin Nibul-Filleri
Mezd fiil, ( )ile balyorsa mznin ikinci harfi birinci harfi gibi dammeli,
Yzme
sondan bir nceki harfi de kesral yaplr. Mesel
renildi ve
Meydanda savald gibi. Ayn kalptakilerin
muzri mechlleri, muzraat harflerinin dammeli, aynul-fiillerinin (ikinci
harflerinin) fethal, sondan bir nceki harfin de fethal olmasyla yaplr.
Mesel
Yzme renilir ve
eref iin savalr.
Mezd fiiller vasl hemzesi (hemzetul-vasl) ile balyorsa, mzde fiilin
birinci ve nc harfleri damme, sondan bir nceki harfi de kesra olur.
133
Mesel
Kitap muhfaza edildi gibi. Muzrde ise muzraat
harfi damme ve sondan bir nceki ise fetha olur. Mesel
O,
muhfaza edilir gibi.
Mz fiil,
kabul etti gibi, vasl hemzesiyle balayp sonundan bir
Ders yazld.
Fatma pencereyi at.
Pencere ald.
Cmleyi bu kelimelerle oluturdum.
.
Cmle oluturuldu.
134
renciler sandalyelere oturdular.
.
Sandalyelere oturuldu.
Kalem getirildi.
Hinde uradm.
Hinde uranld.
3. Masdar: Cmlede cr ve mecrr yoksa, masdar nibul-fil olur.
ki kere vurdum.
)(
Peygamber (s.a.v.) tam bir oru tuttu.
ki kere vuruldu.
Mslmanlar Pazartesi gn oru tutarlar.
Pazartesi gn oru tutulur.
135
ocuk evin nnde oturdu.
/
ekillerinden
biriyle sylense
kelimesi nibul-fil olmak zere merf olur. Aada
nc cmlemizdeki
kelimesinin anlam
eklindedir.
u rnei bu adan inceleyiniz:
136
Hl, mstesn, mefln maah, mefln leh, fethal kalmak zorunda olan
temyz nibul-fil durumuna alnamazlar.
.
.1
Kz dergiyi okudu
.2
.
.3
Kz renciler Arapa reniyorlar. .
.4
.5
Kadn suyu iti .
.
.1
Bu blgede on be ky bulunmaktadr..
.2
.3
Hrsz on be yl hapsedildi. .
.4
.5
.6
Akam yemeklerinden yarm saat nce iki elma yenir..
Bu babas Medineli adamdr.
.
.7
Gazeteci hanmlarla iki gn nce grld. .
.
.8
.
.9
.10
.
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
137
.
.5
.6
.
.7
.
.8
.9
.
.
.10
.
Aadaki cmlelerde fiilleri mechl yapya evirin ve elde ettiiniz yeni
cmlelerin Trke evirileriyle birlikte altlarna yaznz.
.
.1
..............
.
.2
............
.3
...........
.
.4
........
.5
.
........
.
.6
........
138
.7
........
.
.8
.......
.
.9
......
.
.10
......
ALITIRMALAR
1. Aadaki metinde bulunan malm ve mechl yapdaki fiilleri ve
onlarn fil ve nibul-fillerini verilen tabloya yaznz.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
139
.6
.7
.8
" .9
" .
" .
" .10
3. Aada braklan boluklara pantez iindeki fiillerden uygun olanlar
yaznz.
(
) .
.........1
.........2
(
)
(
........3
) .
(
........4
) .
(
)
.........5
) .
(
.........6
) .
(
..........7
(
) .
..........8
) .
(
...........9
(
..........10
) .
:
.
-
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.
.6
140
.7
.
.
.8
.9
.
.
.10
5. Aadaki cmlelerde rnekte gsterildii gibi, malm yapdaki fiilleri
mechl yapya dntrnz ve gerekli deiiklikleri yapnz.
-
.
:
.
-
.1
.
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.
.9
.
.10
.11
.
.12
.
.13
.14
.
.15
.
.
.16
6. Aadaki cmleleri anlaml bir cmle olacak ekilde yaznz ve
nibul-fili belirtiniz.
/ / / .
.1
/
/
/ / /.
/ /
/ /
.2
141
.
/ / /
.3
.
/
.4 / /
.
.5 /
/ /
.
.6 /
/
/ / /.
.7
/.
/
/
.8
.
.9 / / / /
.
.10 / / /
/ /
Kelimeler ve Deyimler
Uyguland, yapld :
-e/-a ilaveten, Ek olarak :...
Vefat etti (Bu fiil bu anlamda mehul yapda kullanlr):
Devlet bakan :
)(
Medeniyet.:
)(
)( Hazine :
Ktphane:
Oturumlar yapld :
nem vermek :
Eski, nceki :
)(
142
Seven :
Bizans kral :
Metod :
)(
Yneltti, ynn evirdi :
Datmak:
zet
Arapada bir fiil cmlesinin nemli gelerini tanyabilmek
Bilindii gibi bir cmlenin gelerini tanmak o cmlenin anlaman
kavramamza yardmc olur. rendiimiz bu dilin cmlelerini korkusuzca
okuyabilir ve istediimiz cmleleri kurabiliriz. Arapa bir isim cmlesinde
temel geler (umde) fiil ile fil (zne)dir. Mteadd (geili) fiillerle kurulan
cmlelerde ise bu iki unsura mefln bih sarh ( nesne: dz
tmle) eklenmi olur.
renciler geliyor.
Misfir kahveyi iiyor.
Hizmeti kadn evi temizledi .
Fiil cmlelerindeki malm (etken) yapl mz (gemi zaman) ve muzr
(imdiki ve gelecek zaman) fiilleri mechl yapya dntrlr.
Malm yapdaki mz fiili mechl yapya evrilirken ilk harfi zamme ile,
sondan bir nceki ise kesra ile harekelenir. Sondan bir nceki harf elif ise, y
( )harfine dntrlr.
rnek:
Muzr fiil, mechl yapya evrilirken ilk harfi zamme ile sondan bir nceki
harf ise fetha ile harekelenir. Son harf veya bir nceki harf ya ( )harfi veya
vav ( )ise bu harfler elife ( )dntrlr (kalb edilir).
143
Ders yazlyor.
Mslman doruyu syler.
Doru sylenir.
Ders retiliyor.
Ne datld?
dller.
Bahede oturuldu.
144
renciler okulun nnde oturdular.
Okulun nnde oturuldu.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde nibul-fil vardr?
a. .
b.
c. .
d. .
e. .
2.
cmlesinde alt izili kelimenin e anlamls aadakilerden
hangisidir?
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
3. Aadakilerden cmlelerin hangisinde fiille fil arasnda uyum vardr?
a..
b..
c..
d..
e..
b..
c..
d..
e..
145
a..
b..
c..
d..
e..
2. c
3. b
4. e
5. c
2.
3.
4.
5.
Sra Sizde 2
1. Cmlenin son ksmna Ne telif edildi? sorusunu yneltirsek alacamz
cevap yani nibul-fil dr.
2. Bu cmlenin mansna gre dnr ve kim yakaland? sorusunu
sorarsak alnacak cevap yani nibul-fil
dir.
3. Bu cmlede bu blgede ne bulunmaktadr? sorusunu ynelttiimizde
cevap onbetir. Yani bu cmlede mrekkeb saylardan olan
dir. Ancak bu mrekkep say fetha zere mebn olduundan bu nibulfilin merfluu mahallendir. Lafzda belli olmaz. nceki derslerden
mebnlerin irabnn mahall olduunu renmitik.
146
zammedir.
Sra Sizde 3
1.
mechl yapda mz fiil.
2. Mechl yapda fiil bulunmamaktadr.
Sra Sizde 5
.
.1
.
Cadde yarm saatte temizlendi.
.
.2
.3
147
.
.4
.
Dn ocuunu arayan yabanc bir kadn grld.
.5
.
.
Vefat eden bakan iin yas ilan edildi.
.
.6
.
Cumhurbakan seildi.
.7
.
.8
.
.9
.
Mslmanlar, elbiselerinin temizliiyle tannrlar.
.
.10
.
Bu iki kitap geen hafta satn alnd.
Yararlanlan Kaynaklar
rt, M. Meral (2001), Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
Ediskun, Haydar (1996), Trk Dilbilgisi, stanbul.
Gler, smail, Hseyin Gnday, ener ahin (2001), Arapa Dilbilgisi
(Nahiv Bilgisi), stanbul.
Maksudolu, Mehmet (2003), Arapa Dilbilgisi, stanbul.
Sn, Muhammed smil vd., el-Kavidul-arabiyyetul-myessera,
(tarihsiz), Canta yaynevi, stanbul.
Uralgiray, Yusuf (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
148
149
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Zarf
Yer zarf
Zaman zarf
Mefln fh
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
150
el-Mefl Fh:
Zaman ve Mekn
Zarflar
GR
nsanlarn konutuu eitli diller hehangi bir ilgi sebebiyle birbirlerinden
kelime alveriinde bulunmulardr. Dolaysyla Trkemiz de, coraf ve
kltrel yaknlk sebebiyle Arapa ve Farsadan ok sayda kelime almtr.
Sz gelimi balkta kullandmz kelimelerin de Arapadan dilimize
gemitir. Ancak bir sz bir dilden dierine geerken kimi zaman baz mn
deiikliklerine urar. Zarf kelimesi de bunlardan biridir. yle ki, bu
kelimeyi duyan bir Trk ocuunun ilk olarak aklna mektup zarf gelir.
Bunda alacak bir ey yoktur. nk bu kelimeyi hayatmzda ilk olarak
mektup zarf eklinde duyduk ve ou zaman da onu duyarz. Ancak
kelimenin bir szlkteki mns bir de terim mns vardr. Unutmayalm ki,
bir kelimenin szlkteki mns ile terim mns arasnda her zaman bir
anlam ilikisi bulunur.
Zarf kelimesi szlkte u anlamlarda kullanlr: Kap, klf, mahfaza,
ambalaj malzemesi, kapsl, beceriklilik, nekteli olu, iinde yerleilen,
oturulan durulan her ey. Terim olarak zarf, bir iin veya bir oluun iinde
meydana geldii yeri ya da zaman gsteren kelime veya kelime beini ifade
eder. Burada zel bir duruma dikkat edilmelidir. O da Trke dilbilgisi
kitaplarnda zarf terimi bal altnda ele alnanlarn hepsi Arapadaki
zarfn tam karl deildir. Szgelimi, Trkedeki durum zarflar Arapa
dilbilgisi kitaplarnda el-hl bal altnda incelenir. Arapadaki zarfn
Trkedeki karl zaman, yer ve yn zarflardr.
Bu nitede yer ve zaman zarflarn ihtiv eden bir Okuma paras ve
onun iyice anlalmasna yardm edecek eitli altrmalar bulacaksnz.
Sonra Arapa mefln fh/zarflar konusu geni bir ekilde yer alacak, konu
anlatlrken verilen misaller harekeli ve tercmeleriyle birlikte olacaktr.
Konunun tam olarak kavranlabilmesine yardmc olacak ok eitli
altrmalarn yannda Arapadaki zaman ve mekan zarflarnn birer listesi
anlamlaryla birlikte yer alacaktr. Sra Sizde ve Kendimizi Snayalm
ksmlarnn doru cevaplarn da bulacak ve bylece konunun iyi ve doru bir
biimde anlalp anlalmadn kontrol edebileceksiniz.
Arapada yer ve zaman zarf ile ilgili daha ayrntl rnekler iin
http://www.onlinearabic.net adresine bavurabilirsiniz.
151
OKUMA PARASI
(
:
(
)
.
(
)
(
)
(338-337
() .
152
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn bulunuz.
(...
)
.1
.
.2
.
.3
.4
.5
.
.6
.
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn bulunuz.
(
)
.1
153
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
.
.7
.8
.
.
.9
.
.10
.
.1
:
:
.2
.
:
:
.
.3
:
:
.
.4
:
:
.
.5
:
:
154
.
a. bn Battta kkken, akrabalarnn ve komular baka ehirlere
giderlerdi. Beldelerine dndkten sonra bu ehirler hakknda anlattklar
hikayeleri bn Battta da dinlerdi.
b. bn Battta, akrabalarnn ve komularnn gittikleri ehirler hakknda
anlattklar hikayeleri susup dinlemeyi ok severdi.
c. bn Battta, akrabalarnn ve komularnn gittikleri ehirler hakknda
anlattklar hikayeleri dinledii iin oralara gitmeyi gerekten ok
arzuluyordu.
d. bn Battta kkken, akrabalarnn ve komularnn yolda grdkleri
ehirler hakknda anlattklar hikayeleri susup dinlerdi.
e. bn Battta, kkken akrabalarnn ve komularnn ehirler hakknda
anlattklar hikayeleri susup dinlerdi.
6. Aada Arapa olarak verilen cmlelerin en yakn Trke evirisini
bulunuz.
.
a. bn Battta, yirmi bir yandan nce Hicaza gitmek zere ilk yolculuuna
balad. O zaman insanlar, Hac vaktinde Hicaza ulamalar iin, Hac
mevsiminden drt ay nce yolculuk iin hazrland.
b. bn Battta, yirmi bir yana ular ulamaz Hicaza gitmek zere ilk
yolculuuna kt. nsanlar, Hac vaktinde Hicaza ulamalar iin, Hac
mevsiminden ay nce yolculuk iin hazrland.
c. bn Battta, yirmi bir yana ular ulamaz Hicaza gitmek zere ilk
yolculuuna balad. O zaman insanlar, Hac vaktinde Hicaza ulamalar
iin, Hac mevsiminden drt ay nce yolculuk iin hazrlanrlard.
d. bn Battta, Hicaza gitmek zere ilk yolculuuna balad sralarda
yirmili yalarndayd. O zaman insanlar, Hac vaktinde Hicaza ulamalar
iin, Hac mevsiminden drt ay nce yolculuk iin hazrland.
e. bn Battta, yirmi bir yana ular ulamaz Hicaza gitmek zere ilk
yolculuuna balad. O zaman insanlar, tam zamannda Hicaza ulamalar
iin, Hac mevsiminden drt ay nce yola karlard.
155
DL BLGS
(MEFLN FHLER)
ZAMAN VE MEKAN ZARFLARI
Bir cmlede, fiilin ilendii yeri ve zaman bildiren isim, zarf veya zarf
beklerine mefln fh ad verilir. Bunun Trkedeki karl yer, yn ve
zaman zarflardr. Bir cmlede mefln fhleri bulmak da kolaydr.
Okuduumuz cmle tamamlandktan sonra nerede, nereye, ne tarafa veya
ne zaman sorularndan cmlenin anlamna uygun olan sorulur; alnan
cevap o cmlenin mefl fihidir. u misalleri bilgilerimizin nda
inceleyelim:
Arkadam Perembe gn geldi:
Ne zaman geldi?
Perembe gn:
dir.
Bu durumda cmlemizdeki mefln fh
Bir gn nce gitti:
Ne zaman gitti?
Bir gn nce:
Yolcu kyde bir gn kald.
Zaman zarf
Kervan ehre sabahleyin girdi.
Yer zarf
Zaman zarf
Yer zarf
156
retmen, dersi anlatrken bazen aya kalkt.
ehirde yeni bir okul yapld.
Zil-kadenin nde.
Grld gibi el-mefl fh, cer harfi ile kullanlrsa, mecrr olur.
Baz kelimelerin, el-mefl fh olarak kullanlmas ve bunlarn mansb oluu:
1. Yer ve zaman zarfna muzf olan
ve
Sporcu mesfenin hepsini kotu.
Gecenin bir ksmnda kar yad.
3. Say:
Onlar be gn bekledik.
157
Kardeimi tam bir ay bekledim :
Bir sene
Ammanda bir sene kald :
Bir sre, bir mddet, boyunca
Uzun sre arkadayla konumad :
Bir zaman, bir zamanlar
Bir sre o yazarn romanlarn okudum:
Zaman
Zarflar
...
Bir zaman, bir zamanlar
Bir sre sustular sonra konutular :
Birgn, gnn birinde, gnlerden bir gn
Yemekten nce ellerimi ykarm :
.
158
...
Yemekten sonra ellerimi ykarm :
.
Dn
Dn deniz kenarnda dolatm :
Dn gece
Dn gece ok az uyudum :
.
Geceleyin, gece, gece vakti(nde)
Kk ocuklar geceleyin evden dar kmazlar
...
Gn domadan, afak vakti, tan vakti
ifti tarlasna gn domadan gider :
kindileyin, ikindi vakti(nde)
ocuklar ikindileyin eve dnyorlar:
lenleyin, len, le vaktinde
leden sonra nereye gideceksiniz:
Sabahleyin, sabah, sabah vaktinde
Fakltede dersler sabah balar.
imdi, u anda
u an kiminle konuuyorsun?
imdi, u anda, u sralarda
imdi ok megulm.
Yarn
Yarn arkadam ziyaret edeceim :
Yatsda, yats vakti(nde)
.
Yats vaktinde hastaneden dndk.
159
Anlamlar
-in nne, -in nnde
Arabasn okulun nnde durdurdu:
Hastane okulun nnde.
Adam duvarn arkasna sakland:
79 : ]
]
(nk) varacaklar yerde her gemiyi zorla almakta olan
bir kral vard.
Okul binann solundadr.
.
]
[25 :
Kitab sol eline
verilmeseydi
verilen
ise
keke
Evim onun evinin karsndadr.
-in karsna, -in karnda, -ile yzyze.
Emrin karsnda oturdum.
-e doru, -ynnde
160
kitabm
Araba yolun ortasnda durdu:
-in arasnda, -in ortasnda
Kalemi iki kitabn arasna koydum.
-in yannda, -in katnda, -in nezdinde, -in huzurunda
Benim yanmda kymetli kitaplarm var.
-in yannda, -in katnda, -in nezdinde, -in huzurunda
Onun yanndan geldim.
Araba trafik iaretlerinin yannda durdu:
-in altna, -in altnda
[76 : ]
.
Emirin karsnda oturduk.
-in dousuna, -in dousunda
...
...
161
...
Antalya, Trkiyenin gneyinde bulunur.
...
Kastamonu, Trkiyenin kuzeyinde bulunur.
...
ocuklar babalarnn etrafnda toplandlar.
-boyunca, sresince
Yol boyunca yr.
-in banda, -in evvelinde
Genliinin bandayd.
.
-boyunca, -sresince
...
...
....
-in karsna, -in hizasnda
renci, hocann karsna oturdu.
.
-in iinde, -in iine, -in dahilinde
Evin iinde yemek yiyoruz.
.
-in dnda, -in dna
..
...
..
...
Sultan ynetimi sresince dildi.
...
-den nce
162
...
Yemekten nce ila alyorum.
.
...
.
Biraz dinlendikten sonra eve gideceim:
Haftann gnleri
Anlam
Ksaltlm Form
Gnler
Pazar
Pazartesi
Sal
aramba
Perembe
Cuma
Cumartesi
Mild Aylar
Anlam
Msr ve Kuzey
Afrika lkeleri
Ocak
ubat
Mart
Nisan
163
Haziran
Temmuz
Austos
Eyll
Ekim
Kasm
Aralk
Mays
u zaman zarf manl isimler, belirli bir gnn sabahn ifade etmek iin
kullanlyorlarsa tenvn almazlar:
2. u kelime ve tabirler de el-mefl fh olarak kullanlr:
sada
bir gece
bir defasnda
bir gn
solda
164
zaman veya meknn bildiriyorsa bir zarf olarak el-mefl fh, byle bir
anlama gelmiyorsa dier her hangi bir isim gibi, cmlede mbted, haber, fil
vb. bir ge olabilir. Aadaki cmleleri bu adan inceleyelim:
Pazar gn haftann ilk gndr (sim/mbted)
Kahireye Pazar gn gideceiz (Zarf/Mefln fh)
Kulenin boyu tam olarak yetmi metredir (sim/Mbted)
.
ifti, tarlay gn boyu srd (Zarf/Mefln fh)
.
Yaz mevsimi k mevsimi daha scaktr (sim/Mbted)
.
Yazn deniz sahillerine gideriz (Zarf/Mefln fh)
.
Bu gn Pazartesi gndr.
Aadaki cmlelerde mefln fh olan zarflar bulunuz.
.1
.
.
.2
.3
.
.4
.
.
.5
.
.6
.
.7
Aadaki cmlelerde bulunan mefln fhlerin zaman zarf m yoksa mekn
zarf m olduklarn syleyiniz.
.1
.
.2
.
165
.3
.
.4
.5
.
Aadaki cmleleri harekeleyiniz ve Trke evirilerini yaznz.
.1
.
.2
.
.3 .
.4 .
.5 .
.6 .
.7 ) ( .
.
.8
.9 .
.10 .
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde geen zarflarn eidini belirtiniz.
.
.1
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.6
.
.7
.8
.
.9
.
.
.10
166
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.
.10
3. Aadaki parantez iindeki yer ve yn zarflarndan uygun olanlar
uygun boluklara yaznz.
.......
.1
.
(
)
.
.2
...........
.3
.
..........
.......
.
.4
.
.5
.......
.
........
.6
.......
.
.7
......
.
.8
......
.
.9
.10
.......
(
)
. .......
.1
......
.
.2
......
.
.3
167
.4
.
.......
.
.5
......
.6
.
.7
..........
.8
. .........
.......
.
.9
. ........
.10
5. Aadaki kelimeleri anlaml bir cmle olacak ekilde sraya koyunuz.
.
/
.1 /
/
.
/
.2
/
/
.3
.
/ /
/
/
.
.4
/
/ /
/
.
/
/
/
.5
/.
.6 / /
/
.7
.
/
/
/
/
/
.
/
.8 /
.
.9
/
/
/
/
/.
/
.10 /
6. Aadaki metinde geen mefln Fh olan, zaman ve mekan
zarflarn ve cr ve mecrrlar bularak tablodaki yerlerine yaznz.
168
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.8
.
.
.9
.
.10
Kelimeler ve Deyimler
-ile temas halinde olmak, balant kurmak :...
Semek
Hazrland
lkeler, vatanlar
Bizansllar
169
Maldiv adalar
Ada
( )
Arap yarm adas
komu
)(
Haclar
)(
stedi, arzulad. :
Kafile, topluluk :
Kaydetmek, belgelemek. :
Ambulans :
in :
Yaka, ky :
Pek bilinmeyen, ilgi ekici garip ey : )(
Bir eyi yapmay srdrd :
Evde kalmay srdrd :
erefli ve uzun gemie sahip :
sresince, boyunca :
Derinlik :
( )
Kya :
( )
Okuyucu : )(
170
Bir eyi yapmak, gerekletirmek : ....
den nce. : .... ....
Asr :
( )
Ynelmek, kasdetmek :
Ulamak : ...
konferans :
Fas :
Bat Arap dnyasnda yaayanlar :
)(
Blge, mntka :
-kadar nce : ...
Bakan, gzleyen :
)(
Byme, yetime
Hindistan :
zet
Arapa cmlelerde mefln fhi tanyabilmek
Mefln fh, bir fiilin kendisinde gerekletii zaman veya mekn (yeri)
gsteren zarf veya zarf beklerine denir.
renciler fakltenin nnde duruyorlar.
171
Kar yad gn gitmitik.
rneinde
zarf mefln fh olup kendisinden sonraki fiil cmlesine
muzf olmutur, bu cmle ise muzfun ileyh olarak mahallen mecrrdur.
Zaman ve mekn zarf olan her isim mefln fh olur mu?
Arapa cmlelerde karlatmz her zarf, mefln fh olmayabilir. Bir
zarfn cmlede geen bir eylemin meydana gelme/olma zamann ya da
meknn gsterip gstermediine bakarz. Sz konusu kelime eylemin
gerekleme zaman veya meknn (yerini) bildiriyorsa mefln fh, deilse
dier herhangi bir isim gibi mbted, haber, fil, nibul-fil gibi bir ge
olabilir.
retmenler eitim kursu bu gn balad
.
Cuma gn Mslmanlara gre mbarek bir gndr.
Bu cmlede ise birinci
mbted, ikinci
ise onun haberdir; dolaysyla
her ikisi de merfdur.
172
Kendimizi Snayalm
?1. Aadaki cmlelerin hangisinde mefln fh vardr
a
.
b.
c.
d.
e.
?2. Aadaki cmlelerin hangisinde mekn zarf mefln fh olmutur
a.
b.
c.
d.
e.
3.
cmlesinde alt izili kelimenin e anlamls
?aadakilerden hangisidir
a.
b.
c.
d.
e.
4.
Cmlesindeki
?mefln fhleri aadakilerden hangisi iermektedir
a.
b.
c.
d.
e.
173
a.
b.
c.
d.
e.
2. e
3. d
4. e
5. b
1.
Gemi Nilin batsnda seyretti/yola kt cmlesinde
zarfi
geminin nerede seyrettiini bildirdiine gre mefln fh
2.
zarf olsa da
fiilinin mefln bih gayr-i sarhi (dolayl
tmleci) olduu iin mefln fh deildir.
3. Cmlenin banda
zarf, her cann tekrar diriltilecei zaman
1.
mekn zarfdr.
2.
mekn zarfdr.
174
3.
mekn zarfdr.
4.
mekn zarfdr.
5.
cr ve mecrr mekn zarf anlamnda olup mefln fhtir. Ayrca bu
ve kelimeleri de zaman zarf olup ikisi de mefln fh
cmlede
olmulardr.
Sra Sizde 3
.1
.
Araba ehir merkezinde arzaland.
.2
.
.
.3
Konferans hafta sonra balyor.
.
.4
Dn otelde arkadalarm ziyaret ettim.
.
.5
Bu tatili Uludada geireceiz.
.
.6
Baz insanlar tatillerini deniz kenarnda geirmeyi seviyorlar.
(
.
.7
)
Otobs gn aarmadan istasyondan hareket etti.
.
.8
Kpek, tilkinin arkasndan kotu ve onu tuttu.
.
.9
Fakltemizin nnde bir ambulans var.
.
.10
Hoca ders srasnda antasn masann zerine koydu.
Yararlanlan Kaynaklar
el-Enbr, Abdurrahman, (1957), Kitbu esrril-arabiyye, (tahkik:
Muhammed Behcet el-Baytr), Dimak.
175
176
177
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
el-mefl mutlak
Pekitirme
eit
Say
Fiil cmlesi
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Metin ierisinde geen mnsn bilmediiniz kelimeler iin bir ArapaTrke szle bavurunuz.
178
el-Mef'll-Mutlak
GR
Arapada el-mefl mutlak, fiille ayn kkten olan ve onun mnsn
pekitirme, yapl eklini aklama ve saysn belirtme amacyla kullanlan
mastardr. Genelde fiilden sonra gelir. Trkeye kkte tmle olarak da
tercme edilebilir. Fiilin mnsn pekitiren el-mefl mutlak phesiz,
gerekten, tam, muhakkak, iyi, iyice, ok, yle ... ki, eklinde; fiilin yapl
eklini gsterenler gibi, eklinde, -ce, aynen, tpk, tam vb. lafzlarla ve
fiilin saysn belirtenler de kere, defa, kez gibi biimlerle Trkeye
tercme edilirler.
Trkede ise bu mnlar tayan ge zarf tmlecidir. Nasl el-mefl
mutlak fiili etkileyen bir geyse, zarf tmleci de fiilin (yklem) anlamn
zaman, durum, l, derece, yn, tarz, art, sebep, birliktelik gibi ynlerden
tamamlayan bir gedir. Ancak, Arapada el-mefl mutlak fiilden sonra
gelirken, Trkede ise zarf tmleci fiilden nce gelir.
Trkede u grup zarf tmleci Arapadaki el-mefl mutlak gesinin
karl olmaktadr:
1. yi, kt gibi ykleme durum anlam katanlar: ocuk iyi uyudu.
) gibi.
(
) gibi.
Zarf tmleciyle ilgili ayrntl bilgi iin M. Kaya BLGEGLin Trke Dilbilgisi ve
Muharrem ERGNin Trk Dil Bilgisi isimli kitaplarna bakabilirsiniz.
Zarf tmleciyle ilgili rnekler iin ayrca http://www.turkceciler.com/zarftumleci.html internet adreslerine bavurabilirsiniz.
179
OKUMA PARASI
:
.
)( " :
.
".
)(" :
".
)(
)(
.
)(
.
)( :
.
" :
)( " :
:
".
(
)(
"
".
)(
" :
".
".
: 3 ( 215
)
.1
.2
180
.3
.4
.5
.6
)(
.7
.8
.9
.10
)
(
.1
.2
.
.
.3
.4
)(
.5
.6
.
.7
.8
.
.9
)(
.
.10
.1
.2
181
.
.3
.4
)(
.5
.6
.
)(
.
.7
.8
.
.9
.10
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.
.6
)( :
.
.7
.8
.
.
.9
.10
.
5. Aadaki cmlelerde geen alt izili kelimelerin tekillerini tespit
ediniz.
.
:
.1
.2
.3
.
.4
.
.5
)( :
.
.6
182
.
.7
.8
.
)(
.9
.
:
.10
.
.
:
:
.
.
.1
.2
.
.........................
........................
)(
.3
........................ .
.4
.
.
.5
........................
........................
.6
........................ .
..................... .
.7
.
.8
.........................
.9
......................... . .
........................ .
.10
7. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri parantez iinde verilen
kelimelerden uygun olanyla doldurunuz.
(
)
.
.1
......
:
.....
.2
.
.3
:
........
.....
.4
.
183
.....
.5
.6
.....
:
.
.
....
.7
.....
.8
.9
....
.10
....
.
DL BLGS
el-MEFL MUTLAK
el-Mefl mutlak, ounlukla cmlede fiille ayn kkten olan mastardr.
Daima mansbdur. amala gelir:
1. Fiilin anlamn pekitirir.
2. Fiilin eidini bildirir.
3. Fiilin saysn belirtir.
phesiz, gerekten, tam, tamamen, muhakkak, iyi, iyice, ok, yle ...
ki, vb. lafzlarla tercme edilir.
. ocuk iyi uyudu.
. A adam gerekten iyi yedi.
. Allah mminlere muhakkak yardm eder.
. Kurn iyice ezberledim.
184
....... mam yle bir Kurn okudu ki!
....... ifti tarlay iyice kazd.
Fiilin anlamn pekitirme amal mastarlar ikil ya da oul olarak
kullanlmazlar. Mesel fiilin mnsn pekitirmek iin
eklinde bir
cmle kullanlmaz. Byle bir cmlede fiille ayn kkten olan oul mastar, elmefl mutlak deil, mefln bih olur. Cmle de Sana vaadlerde bulundum
mnsna gelir.
. Araba fze gibi frlad.
. Gzelce yrdm.
. Hasta sakin bir uyku ekti.
. Sank karara iddetle kar kt.
Geen rnekte de mastarlar, sfat tamlamasnn bir gesi olarak
gelmitir. Burada mansb mastar, el-mefl mutlak olurken, peinden gelen
lafz da onun sfat olarak yer almtr.
Sfat tamlamas eklinde gelen el-mefl mutlakta bazen isim zikredilmez,
sadece sfat kalr. Bu durumda sfat, el-mefl mutlak olur.
. Kpek hzl kotu.
Bu cmlenin asl yledir:
. Kpek hzl kotu.
185
. ocuk ok yedi.
. ocuk ok yedi.
. Anne kzn kaybettiine ok zld.
....
.......
. Mmin, Rabbine oka hamdeder.
......
. Bir kere secde yaptm.
Msenn (kil):
. ki kere secde yaptm.
Cem (oul):
. Bakara sresini bir defa okudum.
186
. yi oturdum.
. yi yrdm.
. yi kotum.
Bu rneklerden birincisinde
mastar
ile e anlaml olan
fiilinden,
mastar
fiilinin
e
anlamls
fiilinden,
ncsnde
ikincisinde ise
ise mastar
fiilinden gelmitir.
ile e anlaml olan
Yine el-mefl mutlak fiille ayn kkten olan deiik fiillerin mastarlaryla da
gelebilir.
Onu pek gzel bir ekilde yetitirdi. (l-i mrn: 37)
Bunun yannda ve
vb. lafzlar da mastarn bana gelerek el-mefl
mutlak olabilirler.
. Ona tam sayg duyarm.
. t ona biraz fayda verdi.
Ayrca yaygn bir ekilde fiilsiz kullanlp, el-mefl mutlak olarak kabul edilen
mansb mastarlar da vardr. Bunlarn balcalar unlardr:
. Teekkr ederim.
. Merhaba.
. Yine, de.
. Hakikaten, gerekten.
el-mefl mutlakla ilgili ayrntl bilgi iin M. Meral rtnn Arapa Dilbilgisi
Nahiv isimli kitabna baknz.
el-mefl mutlakla ilgili ayrntl rnekler iin http://www.onlinearabic.net ve
www.schoolarabia.net adresine bavurabilirsiniz.
ALITIRMALAR
1. Okuma parasnda geen el-mefl mutlaklar ve trn aadaki
boluklara yaznz.
.......... ..........
..........
..........
.......... ..........
..........
..........
187
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.5
.
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
3. Aadaki cmlelerde, fiilin meydana geli eklini gsteren el-mefl
mutlaklar tespit edip, isim mi yoksa sfat tamlamas m olduunu
karsna yaznz.
.1
.
...........
.2
...........
.3
.
...........
.
.4
...........
.
.5
...........
.
.6
..........
.
.7
..........
.
.8
.
.9
..........
..........
.
.10
...........
.
.1
.............
188
.
.2
.............
.
.3
.............
.4
.
.............
.
.5
.............
.6
.............
.
.7
.............
.
.8
.............
.
.9
..............
.10
..............
.......
.1
........
.2
(
)
)
(
(
) ......
.3
.
......
.4
)
(
.......
.5
) . (
.......
.6
(
)
......
.7
(
)
..... .
.8
(
)
.......
.9
.10
......
(
)
(
)
) .(
......
.1
.2
) ......(
......) .(
.3
......
) .(
.4
) .......(
.5
189
.6
....
) .(
......
) .(
.7
...... ) .(
.8
.9
) .......(
) .(
.....
.10
7. Aadaki cmlelerdeki boluklar el-mefl mutlak gesine uygun
bir fiille doldurunuz.
.
......1
.......2
.
.
.......3
.
.......4
.
.......5
.
.......6
.
.......7
.
........8
.
.........9
........10
cmlelerle
ieren
mutlak
-
:
el-mefl
Aadaki sorular
cevaplandrnz.
.1
.....................
.2
.....................
.3
.....................
.4
.....................
.5
.....................
.6
.....................
.7
.....................
.8
8.
.....................
190
.9
.10
.....................
.....................
.
.A
.B
.
.C
.D
.E
.
.A
.
.B
.
.C
.
.D
.
.E
) (1
.1
(4
)
.2
) (42
.3
) (23
.4
)
(88
.5
) (71
.6
) (164
.7
) (129
.8
) (5
.9
) (82
.10
191
.A
.
.
.B
.C
.
.D
.
.E
.
.
A. Cevap vermeden nce rencilerin konuyu iyice bilmeleri gzel olur.
B. Cevap vermeden nce konuyu iyice bilmeniz gerekir.
C. Cevap vermeden nce rencilerin konuyu iyice bilmeleri gerekirdi.
D. Cevap verirken rencilerin konuyu biraz bilmeleri gerekir.
E. Cevap vermeden nce rencilerin konuyu iyice bilmeleri gerekir.
14. Aadaki Arapa cmlenin en uygun Trke karln tespit ediniz.
.
A. Hakim, btn davalarda adaletli bir ekilde karar verdi.
B. Hakim, birok davada adaletli bir ekilde hkmetti.
C. Hakem, btn malarda adil bir hkm verdi.
D. Hakim, btn davalarda adaletli bir ekilde hkmetmeyi severdi.
E. Hakim, btn davalarda adaletli bir ekilde karar veriyor.
15. Aadaki cmleleri Arapaya eviriniz.
1. Komunun kapsn kere aldm.
2. Zorluklara kar gzelce sabret.
3. Turistler gerekten yolculua katldlar.
4. Mslmanlar Bedir savanda tam bir zafer kazandlar.
5. retmen okuldan hzl bir ekilde kt.
6. renci dersine gerekten alt.
192
Kelimeler ve Deyimler
A brakt :
-
-
Sayg duydu, sayg gsterdi :
Snav, imtihan :
( )
ok altrarak yordu :
-
Yayd, if etti, aa vurdu :
-
Rahatlatt, istirahat ettirdi :
-
Hazrland :
-
Yatrd :
-
Kabul etti, itiraf etti :
Doldu :
Tuttu, yakalad :
ldrd :
-
Yayld :
-
Gitti :
-
Durdurdu, bekletti :
-
Kuyu :
( )
Deve :
( )
Ulat, yetiti :
-
193
Hayvan :
)(
iken :
Yava davrand :
Liste :
)(
Korkak :
)(
Kanat :
( )
Asker :
( )
Komu : (
)
( )(
Bize yeter :
-
Ykledi, sorumluluk olarak verdi, tatt :
( )
Yk, kargo :
)(
Ayakkab, mest, terlik :
zellik, nitelik :
)(
Gsterdi :
-
Yok etti, yerle bir etti :
Kovdu, defetti :
-
(Hayvan) kurban etti, boazlad :
-
Balad :
-
Geri verdi :
Ya, taze :
Byk bak :
( )
Su iirdi, sulad :
Bak :
( )
Duvar saati :
Koyun :
( )
(Kapy) ald :
-
Utu : -
Ku : )(
Uak :
)(
Susad, az kurudu :
-
Hayvann srt :
( )
( )
Sere :
195
Derin :
Sert :
Postac :
Dalad, tledi, yakt :
-
Hrsz :
( )
Sulu :
( )
vd, methetti :
-
Rahat, konforlu :
Korkak :
-
Oyun sahas :
( )
Meyletti, sempati duydu, eildi :
Byd, yetiti, artt :
-
:
Dii kedi :
( )
196
(Hayvan) dalad, damgalad, iaretledi :
Ulam aralar :
zet
Cmledeki el-mefl mutlak gesini tanyabilmek.
el-Mefl mutlak, cmlede fiil ile ayn kkten gelen mastardr. Dim
mansb olarak ve genelde de fiilden sonra gelir.
el-Mefl mutlak eitlerini ayrt edebilmek.
el-Mefl mutlak, kullanl amacna gre gruba ayrlr: 1. Fiilin mnsn
pekitirir. 2. Fiilin eidini bildirir. 3. Fiilin saysn belirtir.
1. Fiilin Anlamn Pekitirmesi
Bu tr el-mefl mutlak daima tekildir ve fiilden sonra gelir. Trke'ye
phesiz, gerekten, tam, muhakkak, iyi, iyice, ok, yle ... ki, vb. lafzlarla
tercme edilir.
. ocuk hlas suresini yle bir okudu ki.
. smail Rabbine tam dua etti.
ocuk namaz adam gibi kld.
Sfat tamlamas:
.
ocuk hlas suresini doru bir ekilde okudu.
ocuk namaz doru bir ekilde kld.
197
kalbnda gelen
Fiilin ka defa yapldn bildiren el-mefl mutlak,
masdar- merradan elde edilir. Trkeye kere, defa, kez vb. lafzlarla
tercme edilir. Mfred (tekil), msenn (ikil) veya cemi (oul) olarak
gelebilir. Eer mastarn banda say varsa, o say muzf olarak el-mefl
mutlak, mastar da onun muzafun ileyhi olur.
Mfred (Tekil):
. Bir adm attm.
Msenn (kil):
. ki adm attm.
Cemi (oul):
. ok gldm.
Bu cmlenin asl yledir:
.
. Allah' ok zikretti.
Bu cmlenin asl da udur:
.
Ayrca ,
vb. kelimeler de mastarn bana gelerek el-mefl mutlak
olabilirler.
. Tam doydu.
. Biraz yrdm.
. Teekkr ederim.
. Merhaba
198
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde pekitirme bildiren el-mefl mutlak
vardr?
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
b. .
c. .
d. .
e. .
3. Aadaki cmlelerin hangisinde fiilin yapl saysn belirten el-mefl
mutlak vardr?
a. .
b. .
c. .
d. .
e. .
4.
. Cmlesinin Trke karl
aadakilerden hangisidir?
b. .
199
c. .
d. .
e. .
2. b
3. a
Yantnz doru deilse, Fiilin Yapl Saysn Belirten Elmefl Mutlak konusunu yeniden okuyunuz.
4. c
5. e
. mam yle bir Kurn okudu ki!
. ifti tarlay iyice kazd.
Sra Sizde 2
Sra Sizde 3
. Kitab defalarca bastm.
Yararlanlan Kaynaklar
Abdrrahim, F. (1415). Dursul-Lugatil-Arabiyye li-Gayrin-Ntikne
bih, Medine.
rt, M. Meral (1998). Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
el-Fevzn, Abdurrahman b. brahim Huseyn, Muhtar et-Thir Fadl,
Muhammed Abdlhlik Muhammed (2003), el-Arabiyye Beyne Yedeyk,
Riyad.
Gler . - Gnday, H.-ahin, ., (2001). Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi),
stanbul.
Komisyon, (1985) Talimul-Arabiyye li-Gayrin-Ntkne bih elKitabul-Ess, Mekke.
Maksudolu, Mehmet (1992). Arapa Dilbilgisi, stanbul.
Sn, Mahmud smail vd., (ts.). el-Kavidl-Arabiyyetl-Myessera,
stanbul.
_______, el-Arabiyye lin-Nin, stanbul.
Uralgirary, Yusuf (1986). lk ve leri Dilbilgisi, Riyad
201
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Mefl
Mefln lieclih
Mefln leh
Mefln minh
Sebep ulalar
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
202
el-Mefl Leh
GR
Hangi dilde olursa olsun kurulan cmlelerde yaplan iin niin yapldn
veya ne maksatla meydana geldiini gsteren ksmlar bulunur. nk
insanolu akll bir varlktr ve herhangi bir ii sebepsiz yapmaz. te bu
sebeple biz sylediimiz veya yazdmz cmlelerde gerek grdmzde
bir ii niin yaptmz da belirtiriz. Szgelimi Adam biraz dinlenmek iin
koltua oturdu dediimizde adamn koltua ne sebeple oturduunu
belirtmek istediimizden dinlenmek iin szcklerini de cmlemize
eklemi oluruz.
Trke dilbilgisinde -mekle, -eceinden, -ediinden (dolay, tr),
-dii ya da -mek iin, -ecei iin gibi yaplardaki ulalara sebep ulalar
demekteyiz. Bu ulalar Trkede kendisinden sonraki eylemin sebebi
olmaktadrlar. Dilimizdeki bu sebep ulalarnn Arapadaki karl
mefln lehtir. Arapa nahiv (sentaks= cmle yaps) kitaplarnda bu terimi
ifde etmek iin ve terimleriyle de karlaabilmekteyiz.
Bu terim de ayn eyi ifde eder. Farkl nahiv kitaplarnda bu deiik gibi
grnen isimlendirmeleri grenler ayr eyler sanmaktadrlar. Arapa mn
ve
harflerinden ( lm) sebep bildirmede en yaygn olandr.
nin
203
OKUMA PARASI
.
:
:
:
.
1 (196-7
)
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iindeki kelimeler
arasndan seiniz.
/
)
/
/
(
/
/
/
/
/
.
.1
204
.
.2
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.10
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez iindeki kelimeler
arasndan seiniz.
/
/
(
/ / /
/
/
/
/
)
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
"
.5
"
.6
.
.
.7
.8
.
.
.9
.
.10
.
.1
.
.2
.
.3
:
.4
.
205
.
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.9
.
:
.
.10
.
.11
:
5. Alt izili kelimelerin mfretlerini bulunuz.
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
""
.
.5
.6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
6. Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere anlamca uygun den
kelimeleri yaznz.
...........
.
.1
.........
.
.2
.
.........
.3
.
.4
.........
:
.5
.
:
........
.6
.
......
.7
.....
.
206
........ :
.
......
......
..... .8
........
.........9
.....
.10
....
7. Aadaki verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karlklarn
bulunuz.
a. Gnlerden bir gn bir tccar ticaret yapmak iin bir lkeye gitmek istedi,
komularndan birine satmas iin yz rtl (yaklak bir ton) demir brakt.
b. Bir tccar bir gn ticaret amacyla lke dna gitti, kendisiyle vedalamak
zere komusuna gitti ve ona yz rtl (yaklak bir ton) demir brakt.
c. Gnlerden bir gn bir tccar ticaret yapmak iin bir ehre gitti. Bu yzden
telef olmaktan korunmas iin yz rtl (yaklak bir ton) demiri
komularndan birine emanet olarak brakt.
d. Bir gn bir tccar ticaret yapmak iin ehrinden kt. Komularndan
birine gz kulak olmas iin ve gelince kendisine teslim etmesi iin yz rtl
(yaklak bir ton) demir brakt.
e. Gnlerden bir gn ticaret yapmak iin ehre bir tccar geldi.
Komularndan birine telef olmaktan korumas iin yz rtl (yaklak bin
ton) demir brakmt.
8. Aadaki verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karl
bulunuz.
a. Adam fkelendi ve ban tokatlad. Ardndan yle dedi: Ey ahli!
ahinlerin ocuklar kapp katn hi duydunuz ya da grdnz m?
Bunun zerine tcir dedi ki: Evet! Erkek farelerin demiri yedii bir yerde,
ahinlerin filleri bile kapp kamasnda hi alacak bir ey yok.
b. Adam fkesinden kendi ban tokatlad ve dedi ki: Ey ahli! ahinler
ocuklar kapp kayorlar. Bunun zerine tcir dedi ki: Evet! Erkek
fareler demiri yiyebiliyorlarsa, ahinler de filleri karr.
c. Adam fkesinden kendi ban tokatlad ve dedi ki: Ey ahli! ahinlerin
ocuklar kapp katn hi duydunuz ya da grdnz m? Bunun
zerine tcir dedi ki: Evet! Erkek fareler demiri yiyebiliyorlarsa, ahinler
de filleri karr.
d. Adam fkesinden kendi ban tokatlad ve dedi ki: Ey ahli! ahinlerin
insanlar kapp katn hi duydunuz ya da grdnz m? Bunun zerine
insanlar dediler ki: Evet! Erkek fareler demiri yiyebiliyorlarsa, ahinler de
filleri karr.
207
DLBLGS
MEFLN LEH
Arapa bir cmlede bulunan fiilin yaplma veya yaplmama sebebini
aklayan mastara/isme mefln leh denir. Bu geye mefln leh
denildii gibi mefln lieclih ya da mefln min eclih de denilmektedir. Bu
terimlerin de ayn eyi ifde etmektedir. Bunlardan birini herhangi bir
nahiv kitabnda grenler farkl eyler olduunu sanmasnlar. Meflun lehler
cmlede fiilin ileni sebebini bildirdii iin niin? sorusuna cevap
olutururlar. Bir cmlede mefln lehi bulmann yolu, cmlede sebebi
bildirilen fiille birlikte neden/niin . Oldu? gibi bir soru sorarz,
aldmz cevap mefln lehtir. Mesela
Ben bu
ehre ilim talep etmek/renmek iin geldim cmlesine neden geldim?
sorusunun cevab
renmek iindir ve cmlede mefln lehtir.
Mefln leh genel olarak mansbtur. Ancak fiilin olu sebebini bildirmek
iin zikredilen her sz her zaman mansub olmaz.
Mef ln lehten Harf-i Cerin Hazfedilmes:
Mefln lehin mansb olabilmesi baka bir deyile harf-i cerin
hazfedilmesi iin u drt artn bir cmlede ayn anda bulunmas gerekir:
1. Mefln leh olacak szn mastar olmas: rnek;
Mslmanlar rablerine itaat etmek iin oru tutarlar.
retmen rahatlamak iin bahede dolat.
2. Mefln leh olacak mastarn (i duygularmz ifade ettiimiz, sayg
gstermek, kmsemek, korkmak, bilmek, bilmemek gibi) kalb fiillerden
olmas:
Zengin fakire acd iin yardm etti.
Cmlesinde olduu gibi.
3. Mefln leh olan mastarn fili (znesi) ile sebebi bildirilen fiilin filinin
ayn olmas.
Polis, hrsz kamasndan korktuu iin tuttu.
208
Sen ikram ettiin iin sana ikram ettim
Cmlesinde ise mefln leh olan nin faili muttasl
mecrr zamiri, ben sana ikram ettim
ksmnda ise fil merf
nsanlar zulm nlemek iin hukuka sayg duyarlar.
Zulm nlemek iin hukuka sayg duyular.
Bu durumda lafz olarak mecrr olsalar da aslnda irab bakmndan
mansb olan mefln lehin yerinde bulunduklar iin mahallen mansb
kabul edilirler. rnein;
Adam baheyi gzelletirmek iin aa ve iekleri dikti.
Grld gibi her iki kullanm da ayn ekilde tercme edilmektedir.
Mefln lehten harf-i cerrin hazfedilmesi iin yukardaki artlar gereklidir.
Ancak bu artlarn bulunduu her cmleden cer harfi atlmayabilir. Hem harf-i
cerle hem de harf-i cersiz sylenebilir. Misal:
/
209
. Adam scaktan/scak sebebiyle bayld.
cmlesinde grld gibi.
Mefln leh olsun ya da olmasn masdarlar cmledeki yerine gre
malm/etken ( ) veya mechl/edilgen ()
anlamlarnda kullanlmaktadrlar.
Katil ldrlmekten korktuu iin bilinmeyen bir lkeye gt.
Bu cmlenin anlamna dikkat edilecek olursa birinci masdar ()
malm/etken, ikinci masdar ( )mechl/edilgen anlamnda kullanlmtr.
Dier cmleler de bu adan incelendiinde bu zellikler kavranlacaktr.
Yazarlar bu kitab rencilere faydal olmas iin hazrlad.
Bazan insan iki kiinin arasn dzeltmek (onlar bartrmak) iin yalan
sylemek zorunda kalabilir.
Ben ilim tahsil etmek iin mrmn uzun olmasn isterim.
Srtlarnzn kamburlamamas iin dik durun.
210
=
+
Sana ait kitap
senin kitabn
Senin dersi anlaman:
Onun yemei yemesi:
(O Allah) dilediini yapandr:
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.
.5
. /
.1
.
/ .2
. / .3
211
.4 / .
/ .
.5
.6 / .
/ .
.7
.8 / .
.9 / .
.
.10 /
ALITIRMALAR
1. Aadaki metinde lafzan mansb olan ve harf-i cerli olan mefln
lehleri verilen tabloya yaznz.
212
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.
.10
3. Aadaki rnekte olduu gibi braklan boluklara parantez iinden
mefln leh olmas uygun olanlar yaznz.
(
) .
........
.1
(
.2
..... ) .
.3
(
.... )
(
.4
)
....
(
......
.5
) .
.....
) .
(
.6
.7
....
(
) .
.......
(
) .
.8
.1
.2
.3
.4
.
.
.
213
.5
.6
.7
.8
)(
:
)(
.
.1
(
.
)
.2
.
(
)
.3
.
)(
.4
.
.5
(
)
.
)
.6
(
( .
.7
)
.
(
)
.8
.
.9
)
.10
(
.
)
:
.
: .
: .
.
:
...
: .
:
) : (
] .[31 /
214
.[19 /]
. [16 / ]
.[264 / ]...
7. Aadaki cmlelerin nnde bulunan parantez iindeki kelimeleri
mefln leh haline getiriniz.
(
) .
.1
.2
(
) .
.3
(
) .
( ).
.4
( ) .
... .5
(
) .
.....
.6
8. Aadaki kelimeleri anlaml bir cmle oluturacak ekilde diziniz.
/
.
/ /
/
/
.1
.
/
/
.2
/
.
/ /
/
/
/
.3
/ .4
.
/
/
/
/
.5
.
/
a. retmen renciye devini sorunca renci utancndan kpkrmz oldu.
b. retmen renciye neden ge kaldn sorunca rencinin yz kzard.
c. retmen renciye ge kalnn sebebini sorunca utancndan rencinin
yz kzard.
d. retmen renciden ge kalmamasn istedi, renci utancndan
kpkrmz oldu.
e. retmen renciye neden ge kaldn daha sormadan rencinin yz
utancndan kzarmt.
215
Kelimeler ve Deyimler
Ticaret yapmak :
Bar anlamas :
Protesto etmek :
Kapp kamak :
Edeplendirmek :
Terrist :
Zorunda olmak :
Saldrmak :
Kamburluk :
Baylmak :
Aramak :
Kurtarmak :
Emnet etmek :
)( ahin :
Toplanmak :
Gezinmek :
Aramak, Aratrmak :
Altrma yapmak :
Gzlemek :
Yumruklamak :
Telef olma, helk :
Komu :
)(
Fare :
)(
Demir :
Gtrmek :...
)(
Arkada :
)(
216
Korumak :
( )
ocuk :
Temizlemek :
Eski :
ye :
( )
Rezlet, skandal :
( )
Komisyon :
)(
Tokatlamak :
Ziyfet :
Gsterici :
deal :
Rahatsz edici :
( )
Kantin :
Kpek di: )(
)(
Yn, taraf :
Sknet :
Heyet :
( )
zet
Mefln lehi nasl tanrz?
Mefln leh, bir cmlede fiilin olu ve meydana geli sebebini bildirmek
iin zikredilen gedir. Genellikle fetha ile mansb bir masdar eklinde
bulunur. rnek;
renciler Arapaya ilim tahsili iin gittiler.
Mefln lehin Trkedeki karl genel olarak sebep ulalardr
diyebiliriz. Mefln lehi Trkeye iin, -den dolay, sebebiyle, -d
iin, maksadyla, zr, nk gibi ifadelerle evirebiliriz.
Banda sebep bildiren bir harf-i cer bulunan bir masdar veya isim eklinde
cmlede yer alr.
217
Bebek burnundaki acdan dolay alad.
Adam gurbette olduu iin zld.
Mefln lehin harf-i cersiz ve mansb olarak gelmesi iin hangi artlar
gereklidir?
1. Mefln leh olacak szn mastar olmas: rnek;
Mslmanlar rablerine itaat etmek iin oru tutarlar.
Bu cmlede sebep bildirdii halde yaps itibariyle mastar olmazsa lafz
olarak bana gelecek bir cer harfiyle mecrr olur.
cmlesinde grld gibi.
2. Mefln leh olacak mastarn (i duygularmz ifade ettiimiz, sayg
gstermek, kmsemek, korkmak, bilmek, bilmemek gibi) kalb fiillerden
olmas. rnek:
Zengin fakire acd iin yardm etti.
Cmlesinde olduu gibi.
cmlesinde mastar olmakla
Su imek iin geldim
birlikte da ait duygularmzdan biri olan imek olduu iin harf-i cere
mecrr olmutur.
3. Mefln leh olan mastarn fili (znesi) ile sebebi bildirilen fiilin filinin
sebebi bildirilen fiilin fili ile ayn olmas. rnek:
Polis, hrsz kamasndan korktuu iin tuttu.
Cmlesinde mefln leh olan mastar
korktuu iindir. Burada korku
duyan polistir. Cmlede sebebi bildirilen fiilin ( ) fili yani hrsz
tutan da polistir. u halde bu rnek cmlede hem mefln lehin hem de
sebebi bildirilen fiilin fili (znesi) ayn kii olduundan mefln leh
mansb olmu, harf-i cer ise hazfedilmi (silinmi, zikredilmemi)tir.
Sen ikram ettiin iin sana ikram ettim
218
zamirdir.
ve
niin? soru isimleri de cmledeki fiilin mefln lehleridir.
nsanlar sayg gstermek iin babalarna itaat ederler.
Ancak mefln leh soru ismi olduu zaman veya vurgu yapmak iin fiilden
nce gelir.
Kz ocuu niin alyor?
Sadece ziyaret iin geldim.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde mefln leh vardr?
a..
b.
c..
d..
e..
219
2.
cmlesinde alt izili kelimenin yerine
aadakilerden hangisi konulabilir?
a..
b..
c..
d..
e..
3.
Aadaki cmlelerde
konumundadr?
mecrr
isimlerden
hangisi
mefln
leh
a..
b..
c..
d..
e..
b..
c..
d..
e..
a..
b..
c..
d.
e..
2. e
3. d
4. c
5. a
220
olacana
gre
cmledeki mefln leh bu kelimedir.
2. retmen snfa girdi, hemen renciler ona selam vermek ve onun
deerinin bykln ifde etmek iin ayaa kalktlar anlamndaki
cmleye, fiilini de kullanarak renciler niin kalktlar?
sorusunu sorduumuzda alnacak cevap cmledeki fiilin meydana geli
sebebini bildirir.
selam vermek iin. u halde bu cmlede mefln leh
/
.1
.
Kz korktuundan dolay hayvanat bahesindeki aslandan uzaklat.
.2
.
/
Anneler bayrama hazrlk yapmak iin yeni elbiseler satn alyorlar.
/
.
.3
Mslmanlar, Ramazan ayn karlamak iin hilli gzlyorlar.
/
.
.4
Mslmanlar mallarn temizlemek iin zekt vermede yartrlar.
/
.
.5
221
Aile fertleri konuklara ho geldin demek iin bahe kapsna kadar kt.
.
.6
/
Acd iin byk karde, kk kardee mal verdi.
.7
.
/
Skandal protesto etmek iin ok sayda gsterici topland.
.8
.
/
Babakan konuk heyeti onurlandrmak iin akam yemei verdi.
/
.9
Askerler vatan dman saldrsndan korumak iin bekliyorlar.
.
/
.10
Ekonomik konsey yleri borsa krizini zmek iin her tarafta toplanyor.
Yararlanlan Kaynaklar
rt, M. Meral (2001), Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
Galyin, Mustafa (1966), Cmiud-dursil-arabiyye, Beyrut.
Gler, smail; Gnday, Hseyin; ahin, ener (2001), Arapa Dilbilgisi
(Nahiv Bilgisi), stanbul.
Ediskun, Haydar (1996), Trk Dilbilgisi, stanbul.
Maksudolu, Mehmet (2003), Arapa Dilbilgisi, stanbul.
Sn, Muhammed smil vd., el-Kavidul-arabiyyetul-myessera,
(tarihsiz), Canta yaynevi, stanbul.
Uralgiray, Yusuf (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
222
223
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Tertb, takb
Tahyr
Tayn
drb
stidrk
Gye
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Metni daha iyi bir ekilde kavramak iin ncelikle defa okuyun ve
anlamadnz kelimeleri tespit edin ve kelimeler ve deyimler ksmna
bavurunuz. Yine de anlamn bilmediiniz kelimeler olursa bir ArapaTrke szle mracaat ediniz.
224
Atf ve Edatlar
GR
Her dilde olduu gibi cmleler isim, fiil ve bu ikisini birbirine balayan
edatlardan oluur. Sz konusu edtlar ierisinde, slupta akcl temin
etmek gayesiyle bazan cmle unsurlarn kendi ierisinde, bazen de iki cmle
ya da cmlecii kendi arasnda balayan edtlar vardr. te Arapada
bunlara atf edatlar denilmektedir.
Dildeki dier edatlar gibi atf edatlarnn da hem gramatik hem de anlama
ilikin ilevleri vardr. Bir baka ifadeyle atf edatlar bir taraftan cmle
unsurlar arasndaki gramatik ilikiyi dzenlerken, bir taraftan da anlama
ilikin olarak cmleye bir takm incelikler yklemektedir.
Dil retiminde kelime ya da cmleler aras balantlar salayan
unsurlarn tannmas ve gramatik hkm ile anlamn buna bal olarak
ynlendirilmesi son derece nemli bir husustur. Zira hangi unsurun hangi
unsura, ya da hangi cmlenin hangi cmleye bal olduunun tespiti dile
hkimiyetin bir kantdr.
Atf ilikisine bavurmakla sz sahibi fiil ya da ismin cmlede gereksiz
yere tekrarnn nne gemi olmaktadr. Szde mmkn olduu kadar
tasarrufu esas alan insan zeksnn kanlmaz bir operasyonu olan atf ilikisi
btn diller iin geerli bir olgudur.
Ele aldmz atf edatlar konusu temelde, terim erevesinde
ilenecektir: Matf, matfun aleyh ve atf edat.
Bu esaslar erevesinde konumuza ilikin ayrntl bilgi ve rnekler
okuma paramzn ve ona ilikin altrmalarn peinden verilecektir.
Konu ile ilgili n bilgi almak iin www.schoolarabia.net adresine de bavurabilirsiniz.
smail Gler, Hseyin Gnday, ener ahin, Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi)
adl kitabndaki Atf Harflerine ilikin ksm inceleyiniz.
225
:
:
:
:
.
.
226
: :
.
( ) .1
.
( ) .2
.
.
( ) .3
.
( ) .4
.
( ) .5
2. Aadaki sorular yukardaki okuma parasna gre cevaplandrnz.
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
- -(
-
)
-
.
.1
.2
227
.
.3
.4
.5
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.10
.
(
-
)
.1
.
.
.2
.3
.
.
.4
.5
.
.
.6
.7
.
.
.8
.
.9
.
.10
.
.1
.
.2
.3
.
.4
.
.
.5
228
.
.6
.
.7
.8
.
.9
.10
.
6. Alt izili mfret kelimelerin cemilerini syleyiniz.
.
.1
.2
.
.
.3
.4
.
.5
.
.6
.
.
.7
.8
.
.9
.10
:
.
7. Aadaki cmlelerdeki boluklar parantez ierisinde verilen uygun
bir kelimeyle doldurunuz.
-
-
-
) -
- -
-
(
.1
_______ .
.2 _______ .
.
_______ .3
.
.4 _______
_______ .
.5
_______ .6
.7 _______
.
_______
.8
229
_______.
.9
.10 _______
cer
.......
.1
.......
........
.2
.3
.
.......
.......
.
.4
.
.......
.......
.5
.
.6
.......
.7 .......
.
.......
.......
.
.8 .......
.
.......
.9
.
.......
.10
rnek 1:
)(
(
) ........... ............ ........ .......... ..........
........... ............ ........ .......... ..........
)(
)(
)
(
)(
(
)
(
)
(
)
rnek 2:
)(
230
(
)
(
) ............... ...... .......... ............ ..... .......
) ............... ...... .......... ............ ..... .......(
) ............... ...... .......... ............ ..... .......(
) ............... ...... .......... ............ ..... .......(
rnek 3:
)(
)(
)
(
rnek 4:
(
/
)
.
-
/
(
) .1
(
/
.3 ) -
................ ..... ......... ......... ......... ..........(
/
.4) -
................ ..... ......... ......... ......... ..........(
.5 ) -
/
................ ..... ......... ......... ......... ..........(
.6) - /
................ ..... ......... ......... ......... ..........(
/
.7 ) -
................ ..... ......... ......... ......... .......... /(
.8 ) -
................ ..... ......... ......... ......... ..........
(
) - /
rnek 5:
.
/ (
) .1
......... ........ .... .......... .... ....... .......... .... ) .2
(
/
......... ........ .... .......... .... ....... .......... ....(
) .3 /
......... ........ .... .......... .... ....... .......... ....(
/
) .4
......... ........ .... .......... .... ....... .......... ....
(
/
) .5
......... ........ .... .......... .... ....... .......... ....(
) .6 /
......... ........ .... .......... .... ....... .......... ....232
(
/ ).7
......... ........ .... .......... .... ....... .......... ....
(
/
) .8
......... ........ .... .......... .... ....... .......... .... 10. Aadaki kelimeleri anlaml bir cmle oluturacak ekilde kurunuz.
-
.1
. -
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
imdi aadaki boluklar kendimiz doldurmaya alalm:
........... .........
........ ......
............
........ ......
......
............ ...........
.......
............
.......
DLBLGS
Atf Edatlar ve levleri
Atf, birtakm edatlar vastasyla bir cmle unsurunun dier bir unsuruna
balanmasdr. Cmlede tekrar nlemek ve gereksiz uzatmalarn nne
gemek amacyla yaplr. Szkonusu balama ilemi (atf) isimle isim, fiille
fiil yada cmle ile cmle arasnda gerekleir.
Atfn isimle isim arasnda gereklemesini yle bir misalle aklamak
mmkndr:
233
/brahim ve Ahmet toplantya geldiler,
cmlesi ise isim ile isim arasnda gerekleen atfa misal verilebilir. yle ki,
dolaysyla cmle:
/brahim
toplantya geldi, Ahmet toplantya geldi, eklinde kurulmas lazm
gelecekti.
/brahim okula geldi ve btn
devlerini getirdi, cmlesi ise fiil ile fiil arasnda gerekleen atfa misal
verilebilir. Grld zere ikinci cmlede yer alan
fiili, kendisinden
nceki fiiline atfedilmek suretiyle balanmtr. Szkonusu balanty da
edat temin etmi ve ikinci cmlede znenin tekrarn nlemitir. Zira atf
/brahim okula geldi, brahim btn devlerini getirdi, eklinde
kurulmas lazm gelecekti.
Cmle ile cmle arasnda gerekleen atfa rnek olarak
Bu aklamalar nda:
cmlelerine
gz atacak olursak;
),
fiili, matfun aleyh (
Bu iki fiil arasndaki atf ilikisini kuran harfi ise atf edatdr .
Ayn ekilde;
cmelesinde ise;
),
ismi, matfun aleyh (
).
ismi, matftur (
Bu iki isim arasndaki atf ilikisini kuran harfi ise atf edatdr (
).
/adalet
eklinde
matf ile matfun aleyhin yerlerinin deitirilmesi durumunda herhangi bir
anlam kayb olmaz.
235
cmlesinde, Hasannn babasndan kendisini stanbula gtrmesini
istemesi ile babann buna onay vermesinin hemen ve birbiri ardnda
gerekletiini, ikisi arasnda bir zaman aralnn sz konusu olmadn
ortaya koymaktadr.
Dolaysyla edat ile yaplan atf ileminde matf ile matfun
aleyhin ayn anda ve birbirlerinin peinden gerekletiini gsterir.
Onun iin
edatyla yaplan atf ileminde matf ile matfun aleyh yer
deitiremez. Mesela atf edat ile kurduumuz cmleyi bu defa atf
cmlesinde arabann geldii ve
nce babann arkasndan/bir mddet sonra ise ocuun bindii,
4. Trkede veya, yahut, yada, yoksa kelimeleriyle karlayabileceimiz bu edat iki unsur arasnda tahyr, yani tercih (iki eyden birini
seme) sz konusu olmas durumlarnda kullanlr.
:
236
6.
Trkede Yok, hayr, aksine, tam tersine, bilakis gibi ifadelerle
karlanabilecek olan bu edat kendisinden nceki anlamdan farkl, hatta tam
tersi (idrb/ )bir anlamn ifade edilecei yerlerde kullanlr.
cmlesinde
/kahvaltda
kahve
deil,
aksine
ay
ierim
7.
Trkede ancak, lkin, fakat kelimeleriyle karlanabilecek olan
8.
Trkede bile kelimesiyle karlanabilecek olan bu edatn atf
ilevi grebilmesi iin matfunun zhir bir isim olmasnn yan sra
matufun aleyhin bir paras yada ayrlmaz bir unsuru olmas
gerekir.
/nsanlar lr, Peygamberler bile (lr)
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde geen matf unsurlarn doru kullanm
belirleyiniz.
(
............
).
.1
.2
........
)
) ..........
.3
(
) ..........
.4
) ............
(
.5
) ..........
.6
..........
.7
(
.8
) ..........
237
..........
(
.1
) .
........ .
.2
)
.3
.........
.4
(
) .
..........
(
.5
..........) .
(.
..................
.6
)
.7 ..............
(
.......... )
.8
3. Aadaki cmlelerde geen matf, matfun aleyh ve atf edatn
belirleyin, sonra matf, matfun aleyhin irb hkmn belirleyiniz.
.
.1
.
.2
.3
.
.
.4
.5
.
.6
.7
.
.8
4. Aadaki yetlerde geen atfl kullanmlar bulunuz, unsurlarn
belirleyiniz ve anlamlandrmaya alnz.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
238
.6
.
.
.7
.
.8
5. Aadaki cmleleri Arapaya tercme ediniz.
1. Ahmet bahede ok sayda arkadan grd.
2. Ankara, stanbuldan drtyz elli kilometre uzaktadr.
?3. Otobsle mi yolculuu tercih edersiniz yoksa trenle mi
4. Samsundan Mersine yolculuk dokuz saat srd.
?5. Matematik dersiyle mi balayalm
6. Aadaki serbest paray okuduktan sonra metinde geen hl
kullanmlar tespit ediniz ve anlamlandrmaya alnz.
) .
.
: (
Kelimeler ve Deyimler
Sevmek :
Alp gtrmek :
)(
Srmek, vakit almak :
Dinlemek :
Syrlmak, uzak durmak :
lk, birinci :
)(
239
Uzaklamak :
Bilet :
( )
Modern :
Zannetmek, varsaymak :
Rehber :
Turist :
)(
Salvermek, serbest brakmak :
Grmek, izlemek :
Snf, sra :
( )
Fotoraf ekmek, fotokopi yapmak :
Sapmak, hak yoldan ayrlmak :
Bizans dnemi :
Ayn anda :
Sunmak :
Hzl tren :
Normal tren :
)(
stasyon :
(Dolu :
) Doldurmak :
Manzara :
( )
Baarl olmak :
Gizlice konuma, fslt :
Onaylamak, uygun grmek :
Sz vermek :
240
zet
Atfn mahiyetini ve unsurlarn tanmlayabilmek
slupta akcl temin etmek gayesiyle bazen cmle unsurlarn kendi
ierisinde, bazen de iki cmle yada cmlecii kendi arasnda balama
ilemine atf denir. Atf cmlesinin; matf, matfun aleyh ve atf edat
olmak zere temel unsuru vardr:
a. Atf edat () : Matf ile matfun aleyh unsurlarn birbirine
balayan edattr.
b. Matf (): Atf edat vastasyla kendisinden nceki cmleye
balanan ve cmlede atf edatndan hemen sonra gelen unsurdur.
c. Matfun aleyh () : Matfun kendisine baland ana unsur olup
cmlede atf edatndan nce yer alr.
Atf edatlarnn nerelerde gerekletiini ve gramatik ilevini kavrayabilmek
Szkonusu balama ilemi (atf) isimle isim, fiille fiil yada cmle ile cmle
arasnda gerekleir. Gramatik ilev itibariyle matf, matfun aleyhin
cmledeki yerini alr, yani irb hkmn stlenir. Dolaysyla matfun
aleyh cmledeki yeri itibariyle merf ise matf unsur da merf, mansb ise
o da mansb, mecrr ise mecrrdur.
Atf edatlarnda zaman ve cmle uyumunu kavrayabilmek
Sga (kip) itibariyle uyum. Buna gre atf ilemi iki fiil arasnda
gereklemise, sz konusu fiiller sga ve zaman bakmndan birbirlerine
paralel olurlar. Dolaysyla mz fiil mz fiile, muzri muzriye, emir fiil
emire atfedilerek gerekleir.
Cmlede uyum. ayet atf ilemi iki cmle arasnda gereklemise; isim
cmlesi isim cmlesine, fiil cmlesi de fiil cmlesine atfedilir.
(
) )edat, matf ile matfun aleyhi bir sralamaya tabi tutmasnn
(tertb) yan sra, bu iki unsur arasnda, zaman olarak ncelik-sonralk
(takb) ilikisinin varlna iaret eder.
( ) edat iki unsuru bir sralamaya bal olarak cemetmenin yan sra sz
konusu iki unsur (matf ve matfun aleyh) arasnda bir zaman aralnn
(terh) var olduunu gsterir.
( )edat iki unsur arasnda tahyr, yani tercih sz konusu olmas durumlarnda kullanlr.
241
(
) edat ise kendisinden nceki cmledeki bir eksiklii ya da yanl
anlamay telafi (istidrk) ve yanl anlalma ihtimalini ortadan kaldrmak
iin kullanlr.
(
) edat matfun aleyhin hkmnn, paras ya da ayrlmaz bir
unsuru mahiyetinde olan matfa kadar geerli olduunu ifade etmek
iin kullanlr.
( )edt cmleye olumsuzluk katmaktadr.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde atf edt, matf ile matfun aleyh
arasnda hem tertb hem takb ifade etmektedir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. (
) cmlesindeki alt izili kelime atf ileminde
e.
3. Aadaki cmlelerin hangisinde atf ilikisi ayn grup kelimeler arasnda
gereklememitir?
a.
b.
c.
242
d.
e.
4. Aadaki cmlelerin hangisinde atf yanl kullanlmtr?
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
2. b
Yantnz doru deilse, Dil Bilgisi ile ilgili anlatm ksm ile
altrmalar yeniden gzden geiriniz.
3. c
4. a
5. c
243
konusunu
(....... ...........
............) cmlesinde de fiilin
eklinde
akabindeki fil ( )eril olduu iin fiilimiz eril formda
.......)
.......
kelimesindeki zamire uygun olmas iin ncesindeki ismin oul diil
formunda bir isim olmas, dolaysyla cmlenin
eklinde devam etmesi gerekir.
Yararlanlan Kaynaklar
Mahmud smail Sn, brahim Yusuf es-Seyyid, Muhammed er-Rifa eeyh), el-Kavidul-Arabiyyetil-Myessere, stanbul.
rt, M. Meral, (2004) Sarf-Nahiv Edatlar, stanbul.
smail Gler, Hseyin Gnday, ener ahin, Arapa Dilbilgisi (Nahiv
Bilgisi), stanbul.
244
245
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Anahtar Kavramlar
Hl
Shibul-hl
Mfret hl
Cmle hl
Vv- hliyye
Rbt
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Metni daha iyi bir ekilde kavramak iin ncelikle defa okuyun ve
anlamadnz kelimeleri tespit edin ve kelimeler ve deyimler ksmna
bavurunuz. Yine de anlamn bilmediiniz kelimeler olursa bir ArapaTrke szle mracaat ediniz.
246
Hl ve Trleri
GR
Her dilde olduu gibi Arapada da cmleler, temel ve yan unsurlardan
oluur. Temel unsurlar muhaataba cmledeki ana mesaj aktarma imkn
verirken, yan unsurlar ayrntlar nakletme ilevi grrler.
/ Yahya ie sabahleyin yryerek geldi ilveleri yaplmak suretiyle
247
.
.
:
.
.
.
.
)(
.
.
.
.
.
.
.1
.2
248
.3
.4
.5
.6
.7
.8
.9
.10
-
)
(
.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.
.5
.
.6
.7 .
.8
.
.9
.
.10
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
) -
(
-
.1
.
.
.2
.3 .
.4
249
.
.5
.
.6
.7 .
.
.8
.9
.10
.
4. Alt izili cemi kelimelerin mfretlerini syleyiniz.
.1 .
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.
.6
.7 .
.
.8
.9 .
.
.10
5. Alt izili mfret kelimelerin cemilerini syleyiniz.
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.
.
.5
.
..6
.
.7
.
.8
.
.9
.
.10
250
(
-
- -
)
-
-
-
-
_______ .
.1
.
_______ .2
.3
_______.
.
.4 ______________
.5 ___________ .
.6 ___________
.
.
___________
.7
.
___________ .8
.9 ___________
.
.
.10 ___________
terkiplerinden uygun - 7. Aadaki cmlelerdeki boluklar
olanyla doldurunuz.
.
_________ .1
.
_________ .2
_________..3
.
_________ .4
.
_________ .5 .
_________ .6 .
.
_________ .7
.
_________ .8
.
_________ .9
.
_________.10
__________.
.1
__________
.
.2
251
___________.
.3
.4
________ .
.
.5
__________
_______.
.6
______
.
.7
___________
.
.8
.9
.
__________
.
.10
_________
cer
........
.1
....... .
.2
....... .
.3
.
.4 .......
.
.5
.......
.......
.
.6
.7 ....... .
........
.8
.9 ....... .
........
.10
10. Aadaki kelimeleri anlaml bir cmle oluturacak ekilde kurunuz.
- -
- - -
.1 -
.2 - -
- -
-- --
.3 --
- - -
.4
- - - -
-
.5 - - - -
-
-
- - - -
.6 - - -
252
-
.7 -
.8 -
- - - -
11. Aadaki cmleleri rnekte gsterildii ekilde parantez iindeki
kelimeleri esas alarak yeniden kurunuz.
rnek 1:
)(
)...................................................
(
)................................................... (
(
) .........................................................
(
)........................................................
(
) ..........................................................
(
) ..........................................................
(
) ..........................................................
(
) ..........................................................
rnek 2:
)(
(
) ............................................................
) ............................................................. (
(
) .............................................................
).............................................................
(
)............................................................(
)............................................................(
)(rnek 3:
)(
) ....................................................(
(
) ....................................................
(
) ....................................................
(
) ....................................................
253
) ....................................................(
(
) ......:.............................................
rnek 4:
/
(
.
-
/ (
) .1
................................................(
) .2 /
................................................ (
) .3
/
................................................(
) .4 /
................................................) .5 / (
................................................ (
) .6
/
................................................ /
(
) .7
................................................ / (
) .8
................................................(
) .9
/
................................................
(
.10) - /
................................................
rnek 5:
) /(254
.
/(
) .1
............................................. ) .2
/(
.............................................) .3 /(
.............................................) .4 /
(
.............................................(
/
) .5
.............................................(
) .6 /
............................................. ) .7
(
/
.............................................(
) .8 /
............................................. ) .9
(
/
.............................................(
) .10 /
..... .1
......
.....
..... .2
......
.....
..... .3
...... ......
.4
...... ......
.5
...... ......
255
DL BLGS
Hl ve Unsurlar
Hl konusu Trkedeki durum zarfna karlk gelen bir terim olup
/nasl sorusuna cevap olarak kullanlr. Trkeye rek, rak; d
halde, iken, olduu halde gibi ifadelerle evrilebilir.
Hl, fiilin oluu srasnda filin, mefln bihin veya her ikisinin
durumunu aklayan lafzan mansb, mtak(tremi) ve nekre bir kelime
veya mahallen mansb bir cmle yada cmleciktir. Kendisinden nce
gelen marife bir ismin durumunu bildiren mtak/tremi, nekre/belirsiz ve
mansb bir isimdir, eklinde de tarif edilebilir. Dolaysyla bu tarifler
nda yle demek mmkndr: Hl;
a. Fil, mefl ya da her ikisinin gibi marife bir unsurun durumunu belirtir.
b. Lafzan mansb nekre bir kelime veya mahallen mansb bir cmle ya da
cmlecik eklinde karmza kar.
c. Hl genellikle; ism-i fil, ism-i mefl, sfat- mebbehe gibi
mtak/tremi bir isimdir.
Hl Arapada genel olarak fiil cmlesinin yan unsurlar kapsamnda ele alnr.
Sz konusu yan unsurlar da irb bakmndan mansubt kategorisindedir.
Onun iin hller her zaman mansbtur, denilir.
Filin durumunu gsteren kullanmna rnek olarak:
/Ahmet ie yreyerek geldi cmlesi verilebilir. yle ki, bu cmlede hl
/ yreyerek unsuru, fil konumunda olan
konumunda bulunan
in
hlini/durumunu bildirmektedir. Yani Ahmedin ie baka bir ekilde deil
yryerek geldiini anlama yanstmaktadr. Yap olarak da bu cmlede hl
karmza, lafzan mansb nekre bir kelime olarak gelmitir.
/Zeynep faklteye hzl bir ekilde geldi cmlesinde
de benzer bir kullanm sz konusudur. Zira hl konumunda bulunan
/
hzl bir ekilde unsuru, fil konumunda olan
in faklteye geli
hlini/durumunu ibareye yanstmtr. Yap olarak da karmza, lafzan
mansb bir nekre olarak gelmitir.
/Murat eve yorgun halde geldi, cmlesinde ise
/Aie alar halde evden kt, cmlesinde
256
/ocuk st scakken iti cmlesi
geliine rnek olarak:
ayn durum sz konusudur. yleki hl konumunda bulunan
/kzarm
halde esi, mefln bih konumunda olan nin hlini/durumunu
/Ben ve Ahmed sahadan fkeli halde kt
cmlesinde de hl hem fil hem de mefln bihin her ikisinin durumunu
gstermektedir. Cr ve mecrrdan oluan hl mahallen mansbtur. nk tek
bir kelime eklinde deil cmle eklinde gelmitir.
rneklerden anlalaca zere hlin sz konusu olduu cmlelerde
temel unsur bulunmaktadr:
a. Hl: (): Lafzan mansb ve nekre bir kelimedir veya mahallen mansb
bir cmle yada cmleciktir.
b. Shibul-hl: () : Hl esinin, durum ynnden niteledii
kelimeye shibul-hl veya zil-hl ad verilir. Hl unsurundan nce
gelir ve daima marife bir isim olur.
c. Rbt/bala: Hlin cmle olarak geldii durumlarda kendisi ile shibulhli birbirine balayan unsurdur. Bu unsur vv- hliyye (
) diye
anlan bir unsur olabilecei gibi, muttasl ya da munfasl bir zamir
olabilir, veyahut hem vv- hliyye hem de zamiri ayn anda ierebilir.
Bu aklamalar nda:
/brahim okula mutlu
257
/brahim okula mutlu olarak geldi eklinde
kurulduunda, hl cmle formunda geldii iin vv- hliyyeyi iermek
zorunluluu vardr.
Trleri
Arapada haller karmza ekilde gelir: Mfret, cmle ve ibih cmle
(cmlemsi).
a. Mfret hl: Yukarda verdiimiz rneklerde grld zere hlin tek bir
kelime olarak karmza geldii formlardr. Dolaysyla burada geen
mfretten kast tekil olmas deil, aksine msenn/ikil ve cemi/oul
form dhil olmak zere, hlin cmle yada ibih cmle dnda tek
kelime halinde gelmesidir. Okuma parasnn
/Yahya btn akrabalar tarafndan sevilen birisi olarak yetiti,
cmlesinde olduu gibi, cmlede hl konumunda olan ve filin durumunu
bildiren kelimesi mfret formda gelmitir. Ayn cmleyi hem
msenn/ikil:
/Yahya ve Muhammed
btn akrabalar tarafndan sevilen kiiler olarak yetitiler, hem
cemi/oul formda
/Yahya ve kardeleri
b. Cmle hl: Hlin karmza isim yada fiil cmlesi eklinde geldii
formlardr. sim cmlesi formundaki hlde, hl esini sahibul-hale
balayan vv- hliyye yada bir zamir (veyahut her ikisi) bulunur.
sim cmlesi olarak geliine:
/Muhammed,
Necip Mahfuzun romann ayakta okudu, cmlesinde hl mfret kelime
deildir, aksine cmledir. Zira filin durumunu bildiren ve vv- hliyye ()
ile shibul-hle (
)balanan cmle mbteda ( )ve haberden ()
olumaktadr. Dolaysyla cmle formunda geldii iin hle, lafzan mansb
diyemeyiz, nk lafzan terimi mfret unsurlar iin sz konusudur. Bundan
dolay hl konumunda olan cmle mahallen mansbtur, yani lafzan deil
cmledeki yeri itibariyle hkmen mansbtur, demektir.
/Baba, sebze ve meyve(leri) tar halde
258
1. Hl cmlesi, olumlu yapda bir gemi zaman cmlesi ise cmlenin bana
/Master
edat getirilir. rnek:
getirilmez. rnek:
/Baba, sebze ve
meyve(leri) tar halde tarladan dnd.
Btn bu cmlelerde hl cmle halinde gelmitir. Son cmlede
fiilindeki mstetir zamiri ile shibul-hle (
) balanan cmle, fiil ()
ve filden (
)
olumaktadr.
te
bunun
gibi
cmle olarak gelen hller,
mahallen mansbtur.
Arapada yle genel bir kural vardr: Nekre bir unsurdan sonra gelen
cmleler sfat, marife bir unsurdan sonra gelen cmleler ise hldir. Bu durum
hl cmlesinde, vv- hliyye yada zhir bir zamir gibi bir balan olmad
durumlar iin nemli bir kuraldr. Yukarda verilen rnee bir daha baklrsa
/ sebze ve meyve(leri) tar halde cmlesi vv- hliyye veya
zamir gibi bir bala barndrmad iin nceki cmleden kopuk gibi
gzkmektedir. Ancak durumunu belirttii marife bir shibul-hlden (
)
sonra geldii iin hl grevini stlenmitir.
/Sereyi dallarn arasnda grdm, cmlesinde
hl ayn ekilde mfret kelime olmayp bir zarf cmlecii eklinde gelmitir.
Mefln durumunu bildiren ve zarf formunda ( /dallarn
arasnda) gelen bu unsur mfret hl yerinde kullanld ve onun yerini igal
ettii iin ayn ekilde mahallen mansubtur.
Kalplam Hl Trleri
Yukardaki formlardan farkl olarak Arapada kalplam hl trleri vardr.
kelimeleriyle karmza
Bunlar genellikle; +
gelir. Birer cmleyle rneklendirmeye alalm:
/Hocalarn tm geldi.
259
/Polis gstericilerin tmn yakalad.
/Okur-yazar olmayanlarn oran fakir
/Hakimlerin hepsi suluyu hapse atmay
kararlatrdlar.
bu saatlerinde dolaamaz.
Hl Cmlelerinde Uyum
Yukardaki misallerden de fark edilecei zere hl cmlesinde, hl ile
shibul-hl/zil-hl arasnda mzekkerlik-menneslik (cinsiyet) ve say
ynnden uyum vardr. Onun iin shibul-hl mzekker ve mfret ise hl de
mzekker ve mfrettir, shibul-hl mnnes ve msenn ise hl de mnnes ve
msenndir.
Mesela
cmlesinde shibul-hl (
) mennes ve mfret olduu iin hl de
mennes ve mfret (
) gelmitir.
/renciler memleketlerine baarl
Ayn ekilde
) olduu
olarak dndler, cmlesinde shibul-hl mzekker ve cemi (
/ /
/ /
/
/
/
/
/
/
/
/
ALITIRMALAR
1. Aadaki boluklara nce parantez ierisinden uygun hli yerletirin,
daha sonra trn ve shibul-hli belirleyiniz.
.(
) .............
.1
.( ) ...........
.2
260
.3 ..........
(
(
.4 ) ..........
.5 ............ )
(
) ..........
.6
) ..........
(
.7
(
.8
) ..........
2. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri parantez ierisinden uygun
bir hl yerletirin.
-
)
(
-
.
..........
.1
................
.2
.3 ............
..............
.4
.5 ...........-
.............
.6
.7 !
...............
.8
..............
3. Aadaki cmlelerde geen sfat tamlamalarn rnekte olduu gibi
mfret hle dntrnz.
!
!
rnek:
.1
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
261
.2
.3
.4
.5
.6
.7
.8
)(
) ) rnek:
)(
................................................................
................................................................
).....................................................(
................................................................
................................................................
).....................................................(
................................................................
................................................................
)......................................................(
262
................................................................
................................................................
)..........................................................(
................................................................
................................................................
)........................................................
(
................................................................
................................................................
).......................................................(
................................................................
................................................................
6. Aadaki yetlerde geen hl kullanmlar bulunuz, trn
belirleyiniz ve anlamlandrmaya alnz.
.1
.
.2
.
.3
.
.4
.5
.
.6
.
.7
.
.8
.
.
.9
.
.10
) (.
.
:
263
: ! !
.
:
!
:!
!
! :
:
. .
.
.
Kelimeler ve Deyimler
:
:
/
:
:
Tereddt etmek
Evlenmek
)(:
:
:
:
Tanmak
Deiti
lerlemek
264
Oynamak
Mutlu
:
( )
Yaygn
:
:
Dnmek
ok sayda
Gelin
: )(
Damat
:
( )
En azndan
ounlukla
:
:
ark sylemek
Lks oteller
Merasim/tren/kutlama salonu
Deerli, kymetli
Spor kulub
Yetimek, bymek
Yneltmek, ynlendirmek
Temin etmek, biriktirmek, tasarruf yapmak
:
:
:
:
zet
Hlin mahiyetini tanmlayabilmek
Hl Arapa cmlede yan bir unsur olup fiile yneltilen nasl sorusuna cevap
nitelii tar. Fiilin oluu srasnda filin, mefln bihin veya her ikisinin
durumunu aklayan lafzan mansb, mtak (tremi) ve nekre bir kelime
veya mahallen mansb bir cmle ya da cmleciktir.
265
266
Kendimizi Snayalm
1.
cmlesiyle ilgili olarak
aadaki ifadelerden hangisi yanltr?
a.Hl cmlesi mahallen mansbtur.
b.Fiil cmlesi formunda bir hl cmlesi iermektedir.
c.Hl cmlesi marife bir unsurdan sonra gelmitir.
d.Cmlemfret hl iermektedir.
e. Cmle, Ahmet, bu bilgileri arkadalarna tamak zere spor kulbne
gitti eklinde tercme edilebilir.
2. (
) cmlesindeki alt izili kelime hl
cmlesi asndan hangi unsuru temsil etmektedir?
a.
b.
c.
d.
e.
a.
b.
c.
d.
e.
cmlesinin Trke karl
4.
aadakilerden hangisidir?
a. Anne, biricik kznn baarsna sevinmi bir halde, ailenin kahvaltsn
hazrlayacakt.
b. Anne, biricik kznn baarsna sevinmi bir halde, kendi kahvaltsn
hazrlad.
c. Anne, biricik kznn baarsna sevinmi bir halde, ailenin kahvaltsn
hazrlad.
d. Anne, kznn biricik baarsna sevinmi bir halde, ailenin kahvaltsn
hazrlad.
e. Anne, biricik kznn baarsna sevindi ve ailenin kahvaltsn hazrlad.
267
5.
cmlesinde alt izili kelimenin e
anlamls aadakilerden hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.
2. b
3. e
4. c
5. a
1. (.....
.....
......
)cmlesinde fil olduu
iin fiilimiz mennes/diil formda
eklinde olmas, arkasndan da
2. (
.....
...... .....) cmlesinde tek belirleyici
fiilidir. Fiil mfret, mzekker ve gib sgada olduu iin cmlenin
ile balayp eklinde devam etmesi gerekir.
3. (
...... ...... .....) cmlesinde tek belirleyici ise
hl olan kelimesidir. Hl msenn, mzekker olduu iin cmlenin
eklinde
ile balayp mzekker isimle
devam etmesi gerekir.
4. (
...... ...... )cmlesinde belirleyici olan
iki unsur var: Birincisi ikincisi ise
kelimeleridir. Fiille berebar hl
268
5. (
...... ......
)cmlesinde de belirleyici iki
Yararlanlan Kaynaklar
Mahmud smail Sini, brahim Yusuf es-Seyyid, Muhammed erRifai
e-eyh),
el-Kavidul-Arabiyyetil-Myessere,
stanbul.
smail Gler, Hseyin Gnday, ener ahin, Arapa Dilbilgisi
(Nahiv Bilgisi), stanbul.
269