Arapça I

T.C.
ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2078

AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1112
Anadolu niversitesi
lhiyat nlisans Program
ARAPA-I
Editr
Do.Dr. Ahmet BOSTANCI
Yazarlar
Do.Dr. Abdurrahman ZDEMR (nite 5, 7)
Do.Dr. Ahmet BOSTANCI (nite 1, 4)
Do.Dr. Dursun HAZER (nite 6, 8)
Yrd.Do.Dr. fiahabettin ERGVEN (nite 2, 3)
Dr. Hseyin GNDAY (nite 9, 10)
ANADOLU NVERSTES
Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

Uzaktan retim tekniine uygun olarak hazrlanan bu kitabn btn haklar sakldr.
lgili kurulufltan izin almadan kitabn tm ya da blmleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt
veya baflka flekillerde oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
Copyright 2010 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
Genel Akademik Koordinatrler

Prof.Dr. brahim Hatibolu (anakkale Onsekiz Mart niversitesi)
Prof.Dr. Ali Erbafl (Sakarya niversitesi)
Program Koordinatr
Do.Dr. Cemil Ulukan
Uzaktan retim Tasarm Birimi
Genel Koordinatr
Prof.Dr. Levend Kl
Genel Koordinatr Yardmcs
retim Tasarmcs
Do.Dr. Mjgan Bozkaya
retim Tasarmcs Yardmclar
Arfl.Gr. Mehmet Frat
Arfl.Gr. Nur zer
Grafik Tasarm Ynetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uar
r.Gr. Cemalettin Yldz
lme Deerlendirme Sorumlusu
r.Gr. fiennur Arslan
Kitap Koordinasyon Birimi
Yrd.Do.Dr. Feyyaz Bodur
Uzm. Nermin zgr
Kapak Dzeni
Prof. Tevfik Fikret Uar
Dizgi
Akretim Fakltesi Dizgi Ekibi
Arapa-I
ISBN
978-975-06-0761-5
1. Bask
Bu kitap ANADOLU NVERSTES Web-Ofset Tesislerinde 67.000 adet baslmfltr.
ESKfiEHR, Eyll 2010
NDEKLER

nite 1: Arapada Kelime ve Cmle eitleri

2

nite 2: Cinsiyet Ynnden simler (Mzekker-Mennes)
24
nite 3: Say Ynnden simler (Mfred-Tesniye-Cemi)
46

nite 4: Belirlilik Ynnden simler (Marife-Nekre)
70

nite 5: rb Ynnden simler
94

nite 6: sim Cmlesinin geleri (

)
120
nite 7: Fiil Cmlesinin geleri (

)
nite 8:
144
Harf-i Cerler
168

nite 9: sim Tamlamas

190
nite 10: Sfat Tamlamas
214

iii
iv
NSZ
Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi lahiyat nlisans Program

rencileri iin hazrlanm olan bu kitap toplam drt kitaptan oluan Arapa
kitaplar serisinin birincisini tekil etmektedir. Programa genellikle mam
Hatip Liselerinden mezun rencilerin bavurduklar dikkate alnarak kitapta
harfler, kelimelerin yazl ve okunuu gibi balang dzeyi konulara yer
verilmemi ancak konular basitten zora doru sralanarak ele alnmtr.
Her bir nitede konunun genel olarak tantld giri blmnden sonra
nitede konusuyla alakal ok sayda rnek ieren bir Arapa Okuma Paras
yer almaktadr. Akabinde para ile alakal altrmalara Metni Kavrama
Altrmalar bal altnda yer verilmektedir. Bu blmdeki altrmalarn
her bir nitede standart olmas salanmtr ve bunlarla rencilerin metni
anlama dzeylerinin llmesi ve gelitirilmesi ayrca kelime hazinelerinin
arttrlmas hedeflenmektedir.
Okuma Parasnn hemen ardndan dilbilgisi konusunun anlatmna
geilmektedir. Bu blmlerde konularn mmkn olduu oranda
basitletirilerek ve Trke evirilerine de yer verilen ok sayda rnekle
pekitirilerek anlatlmasna zen gsterilmitir. Eer anlatlan dilbilgisi
kuralnn Trkemizde karl varsa ona da temas edilmi, Arapa orijinal
dilbilgisi terimleri sylenmekle birlikte Trke dilbilgisi anlatmnda
kullanlan terimlere de parantez ilerinde yer verilerek anlalmalarnn
kolaylatrlmasna gayret edilmitir.
Bu ksmn hemen peinden konuyla ilgili deiik rnekler ieren altrmalara
yer verilmitir. Dil renirken nemli olan gramer kurallarn anlatabilmek
deil karlalan deiik tr rnekler zerinde uygulayabilmektir.
Altrmalarn nitelik ve nicelikleri bu amaca hizmet edecek ekilde
dzenlenmitir. Bu blmdeki altrmalarn trleri ele alnan konuya gre
niteden niteye farkllk arz etmektedir. Ancak her bir nitede en sona
Trkeden Arapaya eviri altrmas konulmu bulunmaktadr.
Altrmalarn ardndan nitede geen baz kelime ve ifadelerin Trke
karlklarnn yer ald Kelimeler ve Deyimler blm, konunun zeti,
be adet test sorusundan oluan Kendimizi Snayalm sorular ve yant
anahtar, metin ierisine yer alan Sra Sizde sorularnn yantlarnn
bulunduu Sra Sizde Yant Anahtar yer almaktadr. Son olarak da nite
hazrlanrken istifade edilen kaynaklar Yararlanlan Kaynaklar bal
altnda sralanmaktadr.
Kitaptan yeterli lde yararlanabilmek iin;

Her bir nitenin okuma parasnn birka kez mmknse sesli olarak
okunmas ve peinden Kelimeler ve Deyimler blm ve szlklerden
yararlanlarak Trkeye evrilmeye allmas, ardndan Metni Kavrama
Altrmalarnn dikkatli bir ekilde zlerek metni kavrama dzeyinin
llmesi ve gelitirilmesi,
Dilbilgisi blmnn dikkatli bir ekilde okunmas, rneklerin mmknse
yazarak tekrarlanmas, benzer rnekler oluturulmaya allmas, ihtiya
duyuluyorsa metin ierisinde kaynak gsterilen Trke yazlm gramer
kitaplarna mracaat edilmesi,
Dilbilgisi ile ilgili her bir altrmann zlmesi, gerekli durumlarda Sra
Sizde altrmalarnda yer alan benzer sorulardan yararlanlmas, Trkeden
Arapaya evirilerin zenli bir ekilde yaplmas,
Kendimizi Snayalm ksmndaki test sorularnn dikkatli bir ekilde
cevaplandrlmas, cevaplarn kontrol ve yanl cevaplar iin cevap anahtar
ksmndaki ynlendirmeler dorultusunda ilgili konularn yeniden okunmas
son derece yararl olacaktr.
Gnmzde Arapa renimi ile ilgili imknlar olduka artm
bulunmaktadr. renilen bilgilerin pekitirilmesi ve gelitirilmesi amacyla
seviyeye uygun hikye kitaplar okunmas ayrca televizyon yaynlarnn
izlenmesi, radyo yaynlarnn dinlenmesi vb. aktiviteler de renime
kesinlikle nemli katklar salayacaktr. Bu yaynlarn pek ounun internet
zerinden izlenme imkn da bulunmaktadr. Kitap iersinde tavsiye ettiimiz
internet sitelerinden bu amala yararlanlabilir.
Kitabn hazrlanmasnda emei geen herkese teekkr bor bilir, btn
rencilere baarlar dilerim.
Do. Dr. Ahmet BOSTANCI (Editr)
vi
Amalarmz
Bu niteyi tamamladktan sonra;
Arapadaki kelime eitlerini sayabilecek,
Arapa kelimelerin isim mi, fiil mi, harf mi olduunu ayrt edebilecek,
sim ve fiil cmlelerini tanyabilecek,
Basit cmlelerin temel elerini gsterebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Kelime
sim
Fiil
Harf
sim cmlesi
Fiil cmlesi
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin okumaya balamadan nce;
Trke cmle yaps hakknda n okuma yapnz.
M. Meral rtnn Arapa Dilbilgisi (Nahiv) adl kitabndan kelime ve

cmle eitleri konusunu okuyunuz.
Arapada Kelime
ve Cmle eitleri

GR
Trkemizde olduu gibi Arapada da istediimiz hususlar kurduumuz
cmleler yoluyla ifade ederiz. Cmleler anlaml ses veya ses birlii
eklinde tanmlanabilecek olan kelimelerden oluurlar. Trkede bir
cmlenin isim cmlesi mi yoksa fiil cmlesi mi olduunun tespitindeki temel
lt yklemidir. Trkede yklemi isim olan cmlelere isim cmlesi,
yklemi ekimli fiil olan cmlelere ise fiil cmlesi denilmektedir. Arapada
ise cmlenin ne tr bir kelime ile balad nemlidir. Arapada ise isim ile
balayan cmleler isim ve fiil ile balayan cmleler de fiil cmlesidir. Bu
sebeple, cmlelerin yapsn anlayabilmek iin ncelikle kelimelerin eidinin
bilinmesine ihtiya vardr. Arapada isim, fiil ve harf olmak zere eit
kelime bulunmaktadr. Bunlar anlamlar sayesinde bilinebilecekleri gibi
zellikle isim ve fiil iin geerli olmak zere bir takm ekilsel zellikleriyle
de dierlerinden ayrt edilebilirler. simler el taks alma, banda cer harfi
bulunabilme, sonuna yuvarlak t alabilme gibi ekilsel zelliklere sahipken
fiiller de ncelerinde bulunan baz edatlar ya da sonlarna eklenen zamirler
gibi eklen de tespit edilmelerini salayan almetler tamaktadrlar.
Bu nitede kelime eitleri ve ekilsel zellikleri zerinde durulduktan
sonra Arapa cmlenin iki trn tekil eden isim ve fiil cmleleri ana
hatlaryla ele alnmaktadr. Dilbilgisi anlatmna geilmeden nce nite
konusuyla ilgili ok sayda rnek ieren bir Okuma Paras ve paray
kavramaya ynelik altrmalar, dilbilgisi anlatmnn ardndan da konunun
deiik rnekler vastasyla zihninizde yerlemesini hedefleyen eitli
altrmalar bulunmaktadr.
Dil renirken nemli olan gramer kurallarn anlatabilmek deil
karlalan deiik tr rnekler zerinde uygulayabilmek yani dilin
kendisiyle kar karya gelebilmektir. Altrmalarn bu amaca hizmet etmesi
dnlmektedir.
Konuya dair bilgi iin www.turkceciler.com, www.onlinearabic.net,
www.schoolarabia.net adreslerine de bavurabilirsiniz.
OKUMA PARASI

.

.

:
:

Metni Kavrama Altrmalar

1. Aadaki sorular yukardaki okuma parasna gre cevaplandrnz.
.1

.2

.3

.4

.5
.6

.7
.8

.9
.10

2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.

)
.
.1

!
.2
.

.3

.

.4

.

.5

.6

.

.7
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez iindeki kelimelerin
arasndan seiniz.
(
)

.

.1
.

.2

.
.3

.4
.

.
.5
.6
.

.

.7
4. Alt izili Kelimelerin mfretlerini (tekillerini) bulunuz.
.1
.

.2

.3
.

.

.4

.

.5
5. Alt izili kelimelerin cemilerini (oullarn) bulunuz.
.1
.

.

.2

.
.3

.

.4

.5

.

6. Aada verilen Arapa cmlelerin en yakn Trke karlklarn
seiniz.
!

)

a. Vatanm ne gzel! Dalar yksek, nehirleri gr, kylar gzel, ormanlar

yeil, ovalar verimlidir.
b. Vatanm ne gzelsin! Dalarn yksekte, nehirlerin gr, kylarn gzel,
ormanlarn yeil, ovalarn verimlidir.
c. Vatanm ne gzelsin! Dalarn yksek, nehirlerin gr, kylarn gzel,

ormanlarn yeil, ovalarn dzdr.
d. Vatanm ne gzelsin! Dalarn yksek, nehirlerin gr, kylarn gzel,
e. Vatanm ne gzelsin! Dalarn yksek, nehirlerin temiz, kylarn gzel,

)
(.

:
:

a. Bana vatann iin ne istersin diye soran birine derim ki: Vatanmn
gl, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
b. Bana vatann iin ne istersin diye sorsalar derim ki: Vatanmn gl,
sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
c. Bana vatann iin ne istersin diye sormutun. Sana demitim ki:
Vatanmn gl, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
d. Bana vatann iin ne istersin diye sorsan sana derim ki: Vatanmn
gl, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
e. Bana vatann iin ne istersin diye sorsan sana derim ki: Vatanmn
gl, sakin, huzurlu ve mutlu olarak yaamasn isterim.
DLBLGS
ARAPADA KELME VE CMLE ETLER
Arapada Kelime eitleri
Kelime: Cmleleri meydana getiren ve bir takm anlamlar gsteren szlere
kelime denir. Anlaml ses veya ses birlii eklinde de tanmlanabilir.
Arapada eit kelime vardr: sim, fiil, harf. Kelime kendisinden
bakasndaki bir anlam gsteriyorsa harftir. Bizzat kendindeki bir anlam
gsteriyorsa baklr: Zaman anlam gsteriyorsa fiil aksi halde isimdir. Bu
ksa bilgiden sonra kelimenin eidi olan isim, fiil ve harfi daha yakndan
tanmaya geebiliriz.
sim
Zamana bal olmakszn mstakil bir anlam gsteren kelimedir. Varlklara

ad olan kelimelerdir eklinde de ifade edilebilir.

kelimeleri isimdirler.
simler en bata anlamlaryla dier kelime eitlerinden ayrlrlar. Bunun
yan sra pek ou ekilsel olan bir takm alametler de isimleri ayrt etmemize
yararlar. smin, fiil ve harften ayrld balca alametleri/zelikleri unlardr:
1. smin bana ( )taks gelebilir. Fiil ve harfin bana ise ( )taks

gelmez.
kelimelerinde olduu gibi.

2. smin bana (... )nida harflerinden birisi gelebilir.
) Ey Ali! Fakire iyilik yap. rneinde banda ( )nida

(

harfi bulunmas (
) kelimesinin isim olduunu gstermektedir. Zira fiil ve
harflerin bana nida harflerinden birisinin gelmesi sz konusu deildir.
3. smin bana (...

)cer harflerinden birisi gelebilir.
Ayrnts 8. nitede anlatlaca zere cer harfleri bana geldikleri isimlerin
sonuna etki ederek mecrr yaparlar. Mfred (tekil) isimlerde, cem-i mennes
slimlerde (kurall diil oullarda) ve cem-i teksirlerde (kuralsz/krk
oullarda) mecrr olmann alameti ismin son harekesinin kesra olmasdr.

) kelimesi bandaki ()
(
) arya gittim cmlesinde (
taksndan ve cer harfinden de rahatlkla anlald zere isimdir. ( )cer
) kelimesinin son harekesinin kesra olmasnn da sebebidir.
harfi (
4. smin sonuna tenvin (iki stn, iki tre, iki esre) gelebilir. Fiil ve
harfler ise tenvin almazlar.
(
) Muhammed Peygamber olarak gnderildi. cmlesinde (
)

ve (
)
kelimeleri
sonlarna
aldklar
tenvinlerden
de
rahatlkla
anlald
zere isimdirler.
5. smin sonuna yuvarlak t (t el-merbta) gelebilir.(

)

kelimelerinde olduu gibi.
Bir kelimenin sonuna gelen yuvarlak t, o kelimenin fiil ya da harf deil
isim olduunu gsterdii gibi, istisnalar bir tarafa konursa ayn zamanda o
ismin mennes (diil) olduunun da gstergesidir. Ayrntlar Cinsiyet
Bakmndan simler nitesinde ele alnacaktr.
6. sim isnad kabul eder. Yani msned ileyh (kendisine isnad edilen)
olur. Fiil ise msned yani isnad edilendir, msned ileyh olamaz. Bunu u
ekilde aabiliriz: Arapada bir cmlenin var olabilmesi iin bir msned (bir
baka eye balanlan, onunla ilgili olarak sylenilen yarg, deerlendirme,
hkm, olu) ve bir de msned ileyh (bir yarg, deerlendirme, hkmn,
oluun kendisiyle ilgili olduu sylenilen varlk) olmas gereklidir.
Arapa fiil cmlelerinde fil (zne), msned ileyh, fiil ise msneddir. (
) Ali uyudu cmlesinde iki unsur bulunmaktadr. Birincisi uyuma ii
(msned/fiil), dieri de bu iin kendisine baland Ali (msned

ileyh/zne)dir. Bu ikisinin bir araya gelmesinden fiil cmlesi olumutur.
)Hatice uyand. cmlesinde ise ( ) fiili msnedi, (

)
ismi ise msned ileyhi oluturmaktadr. Msned ileyh olabilme isme ait bir
zelliktir. Fiilin msned ileyh olma imkn olmadndan fil olabilme
ihtimali de bulunmamaktadr.
Arapa isim cmlelerinde mbteda, msned ileyh, haber ise msneddir.
(.
) Kitap gzeldir cmlesinde iki unsur vardr. Birincisi (
)
gzel olma yargs/hkm (msned/haber), dieri de kendisi hakknda bu
yargnn verildii varlk (

) (msned ileyh/mbteda). Bu ikisinin bir
araya gelmesinden isim cmlesi olumutur. (.

)Pencere byktr
cmlesinde ise (
) msnedi, ( )ise msned ileyhi oluturmaktadr.
Msned ileyh olabilme isme ait bir zelliktir. Buna gre fiilin mbteda
olabilme ihtimali bulunmamaktadr.
7. simler cmle iersinde merfu (mfred (tekil) isimler, cem-i mennes
slimler (kurall diil oullar) ve cem-i teksirler (krk oullar) iin zamme
harekeli), mansb (tekil isimler ve krk oullar iin fetha harekeli) ve
mecrr (tekil isimler, kurall diil oullar ve krk oullar iin kesra
harekeli) konumlarnda bulunabilirler. Bir ismin sonu hibir zaman sakin
(cezimli) olmaz. (
) kim vb. mebni (yani sonu asla deimeyen) isimlerin
sonunda yazlta bulunan cezmin bu konuda bizi artmamas gerekir. Her
ne kadar zahiren kelimenin sonunda cezm olsa da bu kelime yerine gre
mahallen merfu, mecrr ya da mansbtur.
Sonu cmledeki yerine gre deimeyen zamirler, iaret isimleri vb.
mebni isimler de merfu, mansb, mecrr olurlar. Ancak bu kelimelerin sonu
deimedii iin sonlarnda her hangi bir alamet grlmez. Bu tr kelimeler
iin mahallen merfu, mahallen mansb, mahallen mecrr ifadeleri kullanlr.
Aadaki cmlelerdeki isim rneklerini inceleyiniz.
(
) Ali geldi cmlesinde (
) kelimesi fil (zne) konumunda bir
)
tekil isim olduu iin son harekesi zamme olmutur. Ayn durum (

) kelimesi iin de sz konusudur.
retmen gitti cmlesindeki (
(
)Aliyi grdm cmlesinde (
) kelimesi mefl (tmle)
)
konumunda bir tekil isim olduu iin son harekesi fetha olmutur. (

retmeni grdm cmlesindeki (

) kelimesi iin de ayn durum sz
konusudur.
(
) cmlesinde (
) kelimesi cer harfi olan (

)dan sonra

geldii iin son harekesi kesra olmutur. (
) renci
) kelimesi de yine cer harfi dolaysyla
retmene bakt cmlesindeki (
kesra ile harekelenmitir.
Mecrr olma sadece isme ait bir zelliktir. Muzri fiiller de yerine gre
merfu ve mansb olabilir ama asla mecrr olmazlar.
simler yukarda da temas ettiimiz gibi balarna gelen cer harfleri
dolaysyla mecrr olduklar gibi iki ekilde daha mecrr olurlar: 1. Muzafun
) snfn penceresi rneinde
ileyh (tamlayan) olduklarnda: (
) kelimesi muzafun ileyh olduu iin kesra hareke ile mecrr olmutur.
(

2. Mecrr bir isme sfat vb. olarak uyduklarnda: (
)
) kelimesi ( )cer harfi
Mehur bir adama selam verdim cmlesinde (
) kelimesi ise (
) kelimesinin sfat
dolaysyla mecrrdur. (
olduundan ona bal olarak mecrr olmaktadr.
smin cer olmasnn sebebi (harfi cer, izafet ve bir baka mecrr
kelimeye ballk) besmelede bir arada bulunmaktadr: ()
ifadesinde ( )kelimesi ( )cer harfi sebebiyle, ( )kelimesi muzafun ileyh
olduu iin ve ( )ve ( )kelimeleri de ( )kelimesinin sfat olup ona

uyduklarndan dolay mecrrdurlar.
Bir kelimenin isim olmas iin saylan bu alametlerden herhangi bir tanesinin
bulunmas yeterlidir. Ancak bir isimde bu saydmz alametlerden birden

fazlas da bulunabilir. (

) Kalem masann zerindedir
)
kelimesinin
isim olduuna dair iki alamet bulunmaktadr:
cmlesinde (

Birincisi, banda ( )taks bulunmas ve ikincisi de kelimenin cmle
)
ierisinde msnedn ileyh (bu cmlede mbteda) oluudur. (
kelimesinin ise alameti vardr: Birincisi, banda ( )taks bulunmas,
ikincisi, sonunda yuvarlak t olmas ve ncs de bana cer harfi (
)
gelmi olmasdr.
Aadaki cmlelerde geen isimleri tespit ediniz. Hangi alamet veya
alametler sayesinde tespit ettiinizi belirtiniz.
Fiil
Zamana bal olarak mstakil bir anlam ifade eden kelimelerdir. Eylem, i,
olu bildirirler.
(
) uyuyor, (
) yaz,
) Yazd, (
) gitti, (
) yiyor, (
( ) Oku kelimeleri fiil rnekleridir.
Fiillerde isme ait zellikler olan yuvarlak t, tenvin, ( )taks ve cer harfi
alabilme gibi hususlar kesinlikle bulunmaz. Fiil zaman bakmndan ksma
ayrlr: Mz, muzri ve emir
Mz: Trkemizdeki dili gemi zamann karldr.

(

) yazd kelimesi,
) Ali dersi yazd cmlesindeki (

)
(
)
Ali
oturdu
cmlesindeki
(
)
oturdu
kelimesi
ve (

Salih kt cmlesindeki (
) kt kelimesi mz fiildir.
Mz fiilin hem isimden hem de dier fiil eitlerinden (Muzri, emir)
ayrt edici zellikleri ise unlardr:
1. Mz fiil ekimi esnasnda fiile bitien tut-tens (menneslik ts)

(

) ve yine ekim esnasnda bitien ve zne grevi gren (

)
zamirleri mz fiile has zelliklerdir. Zira bunlar isme ve dier fiil eitlerine
bitimezler. Dolaysyla sonlarnda bu ekler olan kelimelerin mz fiil

olduklarna hkmedebiliriz. (...
)kelimeleri

sonlarndaki eklerden de anlalaca zere mz fiildirler.
2. Mz fiilin bana ( )edat gelebilir. Edat mz fiile kesinlik anlam
katar. rnein (
) Kesinlikle yazd anlamndadr. smin banda yer

almayan bu edat muzri fiilin bana da gelebilir. Yalnz bu durumda ifade

ettii anlam kesinlik deil ihtimaldir.
Mz fiillerin sonu mebni olup cmle iersindeki yerine gre veya
banda bulunan edatlara gre deiiklik gstermez.
Muzri: Trkemizdeki imdiki, geni ve gelecek zamanlarn karl
olup gelecek zaman anlamna geldiini gsteren bir alamet yoksa imdiki ve
geni zaman karlnda kullanlr.
Muzri fiilin hem isimden hem de dier fiil eitlerinden (Mz, Emir)
ayrt edici zellikleri ise unlardr:
1. Muzri fiilin banda mutlaka muzrat harfleri dediimiz ()

kelimesindeki harflerden bir tanesi bulunur. (...

)
kelimeleri muzri fiildirler.

2. Muzri fiilin bana sonunu cezm eden ( ) veya (
) edatlar gelebilir. (
)
Yazmad
ve
(
)
henz
yazmad
rneklerinde
olduu gibi. Bu
edatlar isimler ile mz ve emir fiillerin bana gelmez.
Muzri bana gelen ve sonunu cezm eden (

)nn, d zaman
manasna gelen ve mz fiilden nce gelen art edat (
)dan farkl olduunu

unutmaynz. (

) Hocam grdm zaman ona selam
verdim cmlesinde art edat olan (
) bulunmaktadr.
3. Muzri fiilin bana gelecek anlam katan (

) edatlar da
) ve (
gelebilir. (
)
kacak
ve
(
)
oturacak
rneklerinde
olduu

gibi.
4. Muzri fiilin banda (

) nasb edatlarndan biri bulunabilir.

(

) edat (
)Bir mektup yazmak istiyorum. rneinde (

)
muzri fiilinin sonunun nasb olmasnn (rneimizde stn harekesi
almasnn) sebebidir. rneimizde (
)kelimesi de yine muzri bir fiildir ve
bana sonunun deimesini gerektiren bir edat gelmediinden tre ile
harekelenmitir.
5. Ayrntlar Fiillerde rab nitesinde grlecei zere, mz ve emir
fiillerin sonlar asla deimezken (mebni iken) muzri fiil byle deildir yani
sonu ncesinde bulunan ve muzri fiili etkileyebilecek edatlara gre
deiiklik gsterir. Buna gre; muzri fiil merfu, mansb ve meczum olur,
ancak mecrr olmaz. Zira mecrr olma sadece isimlerde bulunan bir
zelliktir.
(
) mansb, (
) ise meczum

)muzri fiili merfudur. (
konumundadr.
Emir: Bir iin olmasn veya yaplmasn istemek iin kullanlan kip

emirdir. (
) Yaz!, (
) gir! kelimeleri emir
) otur!, (
rnekleridir.
Bir fiilin emir olduunun kriteri talep iermesidir.
Emir fiiller mebndir yani sonlar asla deimez.
simle fiil arasnda tablo halinde u ekilde bir karlatrma yapabiliriz:
10
SM
FL
(Yuvarlak t/ t el-merbta)
Alr
Almaz
Tenvin(ki stn, iki tre, iki esre)
Alr
Almaz
Cer harfi(...
Alr
Almaz
Nida Harfi(...
Alr
Almaz
Zaman
Yok
Var
Tek bana anlam ifade eder
Evet
Evet
(
)edat
Gelmez
Gelebilir (mz ve muzri)
()ve(
)edatlar
Gelmez
Gelebilir (muzri)
(
)edatlar
)ve(
Gelmez
Gelebilir (muzri)
(

)nasb edatlar

Gelmez
Gelebilir (muzri)
Harf
Arapadaki kelime eitlerinden ncs harftir. Harfe edat da
denilmektedir. Arapada isim ve fiil gibi bir dier kelime eidi olan harfi
alfabe harfleri ile kartrmamak gerekir. Buradaki harf derken tek bana bir
anlam olmayan baka kelimelerle beraber bir anlam ifade eden edatlar
kastedilmektedir.
Arapada (...

) nasb
)cer harfleri, (

)
) ve benzerleri (...
edatlar, (...
) atf harfleri (

kelime eidi olarak harf kabul edilmektedir.
Harf olan kelimeler mebnidir yani sonlar asla deimez. Harflerin isim
ve fiillerden ayrldklar en nemli nokta tek balarna bir anlamlarnn
olmayp beraber kullanldklar kelimelerle birlikte bir anlam ifade
etmeleridir. Harflerin ekilsel alametleri olarak da isim ve fiillere has
alametlerden hi birisinin kendilerinde bulunmuyor olmasn ifade edebiliriz.
Arapada harflerden bir ksm mildir yani balarna geldikleri
kelimelerin sonuna etki ederek deitirirler. Dier bir ksmnn ise nlerine
geldikleri kelimelerin sonuna bir tesirleri yoktur. rnein, cer harfleri
) ve benzerleri
balarna geldikleri isimlerin sonunu cer etmektedirler. (
11
mbteda ve haberin bana gelmekte ve mbtedann sonunu nasb ve haberin

sonunu da ref etmektedirler. (
) retmen snftadr cmlesinde
) kelimesine etki ederek sonunun kesra ile harekelenmesine
( )cer harfi (
) phesiz otobs hzldr cmlesinde ise (
)
yol amaktadr. (

harfi (
) kelimesinin sonunun mansb olmasnn (fetha hareke almasnn)
ve (
) kelimesinin sonunun merfu olmasnn (tre hareke almasnn)
sebebidir. Buna mukabil (
) Hocay grdn m? cmlesinin

bandaki ( )istifham (soru) harfinin herhangi bir kelimenin sonuna etkisi
yoktur.
Aadaki cmlelerde geen kelimelerin eidini (isim-fiil-harf) ve hangi
zelliinden dolay tespit ettiinizi belirtiniz.
Arapada Cmle eitleri

Dnce, duygu, olu ve isteklerimizi anlattmz sz dizisine cmle denir.
Arapada iki tr cmle vardr: (1) sim cmlesi, (2) Fiil cmlesi
sim Cmlesi
Arapada isimle balayan cmlelere isim cmlesi ( ) denilir. Cmle
isimle balad iin bu ekilde isimlendirilmitir. Bilindii zere Trkede
ise yklemi isim olan cmlelere isim cmlesi denilmektedir.
) Kitap faydaldr cmlesi bir isim cmlesidir zira isim olan

(

)Evin kaps
) kelimesi ile balamaktadr. Ayn durum (
(

aktr cmlesi iin de geerlidir. Zira cmlenin banda yine bir isim olan
(
) kelimesi bulunmaktadr.
Arapada basit bir isim cmlesi iki isimden oluur. Normal cmle
diziliinde bata yer alan eye mbteda ( )sonda yer alan geye de haber
( )denilir.
Mbteda: sim cmlesinin znesidir. Ayrntlar sim Cmlesinin
geleri adl nitede anlatlaca zere genellikle marife (belirli isim)dir.
Nekra olarak geldii durumlar da vardr. Mbteda daima merfudur (mfred,
cem-i mennes slim ve cem-i teksir (krk oul) isimler iin geerli olmak
zere zamme harekelidir).
Haber: sim cmlesinin yklemidir. Normal cmle diziliinde
mbtedadan sonra gelir ve genellikle nekredir. Haber de mbteda gibi daima
merfudur (mfred, cem-i mennes slim ve cem-i teksir (krk oul) isimler
iin geerli olmak zere zamme harekelidir).
12
Ayrnts sim Cmlesinin geleri nitesinde anlatlaca zere

mbteda ile haber arasnda mzekkerlik (erillik)-menneslik (diillik) ve say
[mfred (tekil)-Tesniye (ikil)-cemi (oul) olma] bakmndan uyum aranr.
Yani mbteda nasl gelmise haber de ona uyumlu ekilde gelir.
Arapa normal isim cmlesi diziliinde haber sonra gelir. Ancak (

)
Evde bir adam var rneindeki gibi haberin nce, mbtednn sonra geldii
yerler de vardr. Konunun ayrntlar sim Cmlesinin geleri nitesinde
anlatlacaktr.
Aadaki isim cmlesi rneklerini inceleyiniz:
)Oda genitir. (
) kelimesi
) kelimesi mbteda, (
haberdir.
) Kitap gzeldir. (

) kelimesi
haberdir.
) ki renci baarldr (

)
(
kelimesi haberdir.
(

) retmenler baarldrlar. (
) kelimesi mbteda,
(
)
kelimesi
haberdir.

(

) Bayan retmenler baarldrlar (
) kelimesi
mbteda, (
) kelimesi haberdir.
(

) Evin kaps aktr (
)
kelimesi haberdir.
(
) retmenler ilerinde aktiftirler (
) kelimesi

mbteda, (
)
kelimesi
haberdir.

Fiil Cmlesi
Arapada fiil ie balayan cmlelere fiil cmlesi (

)denir.
Trkemizde ise yklemi ekimli bir fiil olan cmleler fiil cmlesi olarak
nitelendirilmektedir.
(
)Kar yad ifadesi bir fiil cmlesidir zira (
)fiili ile

balamaktadr.
Bir fiil cmlesi en az iki geden oluur ki bunlar fiil ve fildir. Fiil, mz,
muzri veya emir olabilir.
Fil, Trke fiil cmlesindeki znenin karldr ve fiili ileyeni
gstermektedir. Ayrntlar Fiil Cmlesinin geleri nitesinde anlatlaca
zere fiil ile fil arasnda menneslik (diillik)-mzekkerlik (erillik)
asndan uyum bulunmas gerekir. Arapada fil daima merfudur (yani
mfred (tekil), cem-i mennes slim (kurall diil oul) ve kuralsz oul
(cem-i teksir) kelimeler iin geerli olmak zere son harekesi daima
zammedir).
13
Eer anlam fiil ve fil ile tamamlanyorsa yani fiil lzm (geisiz/nesne
almayan) bir fiil ise fiil cmlesi olabilmesi iin bir baka geye ihtiya
yoktur. ayet tamamlanmyorsa yani fiil mteadd (geili/nesne alan) bir
fiilse cmlede fiil ve fil dnda nc bir ge daha bulunur ki o da
mefldr. Fiilin yapt iten etkilenen geyi gsteren mefl mansbtur
(yani mfred (tekil) ve kuralsz oul (cem-i teksir) kelimeler iin geerli
olmak zere son harekesi daima fethadr). Mefl cer harfli olarak da
gelebilir. Bu son durumda fiilin mutlaka mteaddi (geili) olmas gerekmez.
Kurall bir Arapa fiil cmlesinde dizili u ekildedir:
Fiil+Fil veya Fiil+Fil+Mefl
Aadaki fiil cmlesi rneklerini inceleyiniz:
) renci bir hikye okudu ( )fiil, ( )fil ve ()

(

mefldr.
(
) Bebek uyudu (
) fiil, (

) fildir.
(

) fildir.
) Asker ld (
) fiil, (
) Bayan renciler kt ( ) fiil, (

(

) fildir.
) ki ocuk oynuyor ( ) fiil, (

)fildir.
(

) ki kz oynuyor (

) fiil, ( )fildir.
(
) fildir.

) Mslmanlar secde etti (
) fiil, (
(

)Hasan bir aslan grd ( )fiil, (
) fil ve (
) mefldr.

)
(
) Ali mescitte namaz kld (
) fiil, (

) fil ve (
mefldr.
rneklere dikkat edilirse fil (zne), ister mfred (tekil), ister tesniye
(ikil), isterse de cemi (oul) olsun fiil dima 3. tekil ahs kipinde
gelmektedir. Fiille fil arasnda sadece menneslik (diillik)-mzekkerlik
(erillik) asndan uyum bulunmaktadr.
Trke devrik cmlelerde olduu zere, Arapa fiil cmlelerindeki
)rneinde olduu gibi mefln ne

Fiil+Fil+Mefl dizilii (

gemesi suretiyle bozulabilir. ne geen mefl isim olsa da cmle yine fiil
cmlesi olarak kalr. Ancak fil hibir zaman iin fiilin nne geemez. ayet
geerse cmle fiil cmlesi olmaktan kar ve isim cmlesine dnm olur.
Bu durumda ne gemi olan fil de mbteda olmu olur. rnein (

)
Ali
dersi
okuyor
fiil
cmlesinde
fil
(zne)
konumunda
olan
(
kelimesini baa alarak (

) eklinde yeniden yazm olsak cmle

artk isim cmlesi ve bir nceki cmlede fil konumunda olan (
) kelimesi de
artk fil deil mbteda olmu olur.
Aadaki cmleleri Trkeye eviriniz ve isim cmlesi mi yoksa fiil cmlesi mi
olduklarn syleyiniz.
.

.

14
ALITIRMALAR
)1. Aadaki cmlelerde geen her bir kelimenin eidini (isim/fiil/harf
belirtiniz.

.
.1

.2
.

.3
.4
.

.5

.6

.
.7

.8

.

.9

.

.10
2. Aadaki cmlelerin eidini (isim cmlesi/fiil cmlesi) belirtiniz.
.1
.
.2

.
.3
.4
.
.5

.

.6
.7

.8

.9
.10
3. Aadaki kelimeleri tabloda ilgili yerlere yerletiriniz.
15
4. Aadaki kelimeleri anlaml bir isim cmlesi oluturacak ekilde

sraya diziniz.
/
/
...............
/ /
...............
/
/
/
...............

/
/
...............
/ /
/ /
...............
/ / /

...............
/
/ /
...............
5. Aadaki kelimeleri anlaml bir fiil cmlesi oluturacak ekilde sraya
diziniz.
/
/
/
...............
/

/
/
...............
/
/
/
/
...............
/
/ /
/
...............
/
/ / /
...............
/ /
/

/
...............

/
/ /
...............
6. Aadaki paragraflarda geen fiil, isim ve harfleri bularak tablodaki
yerlerine yaznz.

16

.

:

?7. Aadaki ifadelerden hangileri anlaml (tam) bir cmledir

.1
.2

.3
.4
.5

.6

.7

.8

.9

.10
8. Aadaki cmleleri nitede geen kelimeler ve benzer cmlelerden

yararlanarak Arapaya eviriniz.
Trkiyede yayorum.
Trkiyenin ormanlar gzeldir.
lahiyat Fakltesine gittim.
Baba dn evine dnd.
Hatice uyumadan nce dilerini temizliyor.
Kelimeler ve Deyimler
Uzaklatrmak :

Ktlk yapmak :

hak etmek :

robot :

beklemek :

bina etmek, yapmak :
yetimek:
)(
da :

17

(su) akmak

kucak :
( )
zlemek :

verimli :
savunmak : /

Su vermek :

( )
Ova :

Ky : )(
yksek :
)(
uurtma :

yaamak :

nehir :
)(

zet
Arapadaki kelime eitlerini sayabilmek
Arapada eit kelime vardr: sim, fiil ve harf. sim varlklara ad olan
kelimelerdir. simler zaman gstermezler. Fiil zamana bal olarak bir eylem,
bir ii bir olu bildiren kelimelerdir. Harf (edat) tek bana bir anlam olmayp
bana geldii kelime ile birlikte bir anlam ifade eden kelimelerdir.
Arapa kelimelerin isim mi, fiil mi, harf mi olduunu ayrt edebilmek
Arapada isim olan kelimeler balarna ( )taks almalar, cer harfi gelmesi,
sonlarna tenvin (iki esra, iki stn, iki esre), yuvarlak t gelmesi gibi
zellikleri ile dier kelime eitlerinden ayrlrlar. Mz fiil ekimi esnasnda
fiile bitien tut-tens (menneslik ts) (
) ve yine ekim esnasnda bitien

ve zne grevi gren (

) zamirleri mz fiile has
zelliklerdir. Muzri fiilin balca zellikleri ise banda muzriyt harfleri
dediimiz ( )kelimesindeki harflerden bir tanesinin bulunmas, bana
sonunu cezm eden ( ) veya (
) edatlarnn, gelecek anlam katan (
) ve
)
nasb
edatlarndan
birinin
(
) edatlarnn veya (

gelebilmesidir. Harfler sonu asla deimeyen mebni kelimelerdir ve
ezberleme veya metinlerde karlama sonucunda ainalk kazanma yoluyla
tannabilirler.
sim ve fiil cmlelerini tanyabilmek
Arapa iki eit cmle vardr: 1. sim cmlesi, 2. Fiil cmlesi. sim ile
balayan cmleler isim cmlesi olarak nitelendirilirler. Fiil ile balayan
cmleler ise fiil cmlesidirler. Yani bir cmlenin trn belirlemedeki temel
l o cmlenin isim veya fiil ile balamasdr.
Basit cmlelerin temel gelerini gsterebilmek
Arapa isim cmlesinin iki temel gesi vardr: 1. Mbteda, 2. Haber.
Mbteda, isim cmlesinin znesidir. Genellikle marife (belirli isim)dir.
18
Nekra olarak geldii durumlar da vardr. Mbteda daima merfudur. Haber:

sim cmlesinin yklemidir. Normal cmle diziliinde mbtedadan sonra
gelir ve genellikle nekredir. Haber de mbteda gibi daima merfudur.
Bir fiil cmlesi en az iki geden oluur ki bunlar fiil ve fildir. Fil, Trke
fiil cmlesindeki znenin karldr ve fiili ileyeni gstermektedir. Fiil ile
fil arasnda menneslik (diillik)-mzekkerlik (erillik) asndan uyum
bulunmas gerekir. Arapada fil daima merfudur. Eer anlam fiil ve fil ile
tamamlanyorsa yani fiil lzm (geisiz/nesne almayan) bir fiil ise fiil
cmlesi olabilmesi iin bir baka geye ihtiya yoktur. ayet
tamamlanmyorsa yani fiil mteadd (geili/nesne alan) bir fiilse cmlede fiil
ve fil dnda nc bir ge daha bulunur ki o da mefldr. Fiilin yapt
iten etkilenen geyi gsteren mefl mansbtur.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerden hangisi fiil cmlesidir?
a.
b.

c.
d.

e.
2. (.

) cmlesindeki alt izili kelimenin e anlamls
aadakilerden hangisidir?
a.

b.
c.

d.
e.
3. Aadaki cmlelerden hangisi isim cmlesidir?
a.
b.

c.

d.
e.
4. Aadaki ifadelerden hangisi cmledir?

a.

b.

c.
19
d.
e.

5. cmlesindeki btn harfler

(edatlar) hangi seenekte tam olarak gsterilmitir?
a.
b.
c.
d.
e.

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

1. b
Yantnz doru deilse, Arapada Cmle eitleri konusunu

yeniden okuyunuz.
2. a
Yantnz doru deilse, Okuma Parasn ve ilgili altrmalar

yeniden gzden geiriniz.
3. c

yeniden okuyunuz.
4. e

yeniden okuyunuz.
5. d
Yantnz doru deilse, Arapada Kelime eitleri konusunu

yeniden okuyunuz.
Sra Sizde Yant Anahtar

Sra Sizde 1

( )isim. Alametleri: 1. Banda ( )taks bulunmas, 2. Cmlede
) isim.
msnedn ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
Alametleri: 1. Banda ( )taks bulunmas, ncesinde cer harfi ( )olmas.
(
) isim. Alameti: Sonunda tenvin bulunmas.
.

(
) isim. Alametleri: 1. Sonunda tenvin bulunmas, 2. Cmlede msnedn
ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
) isim. Alameti:
Sonunda tenvin bulunmas. (

) isim. Alameti: Sonunda tenvin bulunmas.

(
) isim. Alameti: Cmlede msnedn ileyh (bu cmlede mbteda)
) isim. Alameti: Banda ( )taks bulunmas,
konumunda bulunmas. (
20
(
) isim. Alameti: Banda ( )taks bulunmas, (
) isim. sm-i tafdil
)
kalbnda olmas. (Bu kalptan Arapa II kitabnda sz edilecektir. ) (
) olmas. (
) isim. Alameti:
isim. Alameti: ncesinde cer harfi (
Banda ( )taks bulunmas. (

) isim. Alameti: Banda ( )taks
bulunmas.

(
) isim. Alametleri: 1. Sonunda tenvin bulunmas, 2. Cmlede msnedn
ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
) isim. Alameti:
) isim. Alameti: ncesinde cer harfi (

Banda ( )taks bulunmas. (
)
olmas. ( )isim. Alameti: Zamir oluu.

(
) isim. Alametleri: 1. Banda ( )taks bulunmas, 2. Cmlede
) isim.
msnedn ileyh [bu cmlede fil (zne)] konumunda bulunmas. (
Alameti: Banda cer harfi (

) isim. Alameti: Banda cer
) bulunmas. (
harfi ( )bulunmas.
Sra Sizde 2
(.
) cmlesinde ( )kelimesi ( )taksndan da anlald

zere isim, (
) kelimesi sonundaki tenvinden de anlald zere isim, ()
harf ve ( )kelimesi de bandaki cer harfinden ve ( )taksndan
anlald zere yine isimdir.

(.

) zamirinden
) cmlesinde (
) kelimesi sonundaki (
anlald zere fiil, (

),
(
)
kelimeleri
balarndaki
(
)
taksndan da

anlald zere isim ve ( )kelimesi de sonundaki tenvinden de

anlald zere yine isimdir.
(.

) ve ( )kelimeleri

) cmlesinde (
) , (
balarndaki ( )taksndan da anlald zere isimdirler. ()
kelimesinde bir alamet daha vardr ki o da bandaki ( )cer harfidir. (
)
kelimesi de isimdir ve alameti sonundaki tenvindir.

(.
)cmlesinde (
)kelimesi bandaki muzarat harfi

) kelimesi ( )taksndan
( )den anlald zere muzri fiil, (
) kelimesi de bandaki (
) cer harfinden ve
anlald zere isim ve (
( )taksndan anlald zere isimdir.
(.

) cmlesinde (
) kelimesi sonundaki (
) zamirinden

anlald zere fiil, (
),
(
)
kelimeleri
balarndaki
(
)
taksndan da
)
kelimesi
de
sonundaki
tenvinden
de
anlald zere isim ve (

anlald zere yine isimdir. (

) kelimesi ise harftir.
Sra Sizde 3
) Hatice lisede okuyan bir gen kzdr, isim cmlesi

(.
21
(.
) lde bir deve grdm, fiil cmlesi

(.

) renci derslerini gzden geirdi, fiil cmlesi

) ki kk ocuk zekidir, isim cmlesi
(.
) I kapat ve uyu!, fiil cmlesi

(.

Yararlanlan Kaynaklar
Vl, F. F. (1997), en-Nahvul-vazf, Hil
Birgiv, M. (1998), zhrul-esrr, Erzurum.
Matrac, M.(2000), Fin-nahv ve tatbktuh, Beyrut
rt, M. M. (2006), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
rt, M. M. (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv, stanbul.
Heyet, (ty), el-Kavidul-Arabiyyetul-muyessera, stanbul.
22
23
Amalarmz
Mzekker ve mennes terimlerini tanmlayabilecek,
Menneslik alametlerini tanyabilecek,
Hakk ve mecz mennes farkn ayrt edebilecek,
Mzekker-mennes ayrmnn dil bilgisindeki yerini aklayabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Mzekker
Mennes
T-i marbta
Elif-i maksra
Elif-i memdde
neriler
Bu niteyi daha iyi kavrayabilmek iin;
Mustafa Meral rtnn Arapa Dilbilgisi Sarf adl kitabndaki

Mzekker-Mennes konusunu inceleyiniz.
Gramer kurallarn farkl cmle rnekleriyle defterlerinize yazarak

alnz.
24
Cinsiyet Ynnden
simler (MzekkerMennes)

GR
Trkenin gramerinde doadaki erkek ve dii canllarn adlandrlmalarndaki
baz ayrmlar dnda erillik-diillik kategorilerine rastlanmaz. Bu adlandrmalar da dilbilgisi kurallarn etkilemez. ngilizcede nc ahs
zamirlerinde olduu gibi snrl dzeyde cinsiyet ayrm gzlenir. Arapa ise
cinsiyet ayrmnn neredeyse btn dilbilgisi kural ve yaplarnda etkili
olduu bir dildir.
Arapada isimler ve sfatlar cinsiyet asndan mzekker (eril) ve
mennes (diil) olmak zere ikiye ayrlr. Doal olarak erkeklik zelliine
sahip canllar mzekker, diilik zelliine sahip canllar ise mennes
kategorilerini olutururlar. Bu snflama genileyerek canl cansz btn
varlklar kapsar. rnein kap kelimesi eril iken pencere kelimesi diildir.
Hangi lte gre byle bir ayrma gidildiine ilikin net ve bilimsel bir
gereke ortaya konamamtr. Bu durumda, mennes ve mzekker isimleri
birbirinden nasl ayracaz? Gayet basit: Arapada isim ve sfatlarn
sonlarna eklenen ve almet olarak adlandrlan son ekler kelimenin
mennes mi mzekker mi olduunu kolayca anlamamz salayacaktr. Bir de
sonunda hibir menneslik alameti bulunmad halde mennes kategorisine
giren isimler vardr. Bunlar snrl sayda olup, renilmesi iitme ve ezbere
dayal olduu iin sem mennes olarak adlandrlr.
Mzekker-mennes ayrmn neden renmemiz gerektiini merak ettiniz
deil mi? Bu ayrm renmek durumundayz, nk Arapada ahs
zamirleri, iaret isimleri, ilgi zamirleri ismin cinsiyetine gre deimektedir.
Fiillerin ahslara gre ekiminde form cinsiyete gre ekillenir. zne ile
yklem, sfat ile niteledii isim arasnda cinsiyet asndan uyum aranr. Daha
bunun gibi cinsiyeti ilgilendiren baka konularn da varl dnldnde
mzekker-mennes ayrmnn ne derece nemli bir konu olduu anlalr.
Konuya dair n bilgi iin
adreslerine de bavurabilirsiniz.
25
www.onlinearabic.net,
www.nizamettin.net
OKUMA PARASI

.

:

.

.

.

.

.

.
.

.

.

.

.

.

.


1. Aadaki sorular okuma parasna gre cevaplandrnz.
.1

.2

.3

.4

.5

.6

.7

.8

.9

.10

.11

2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iinden seiniz.
(

)

.1
.

26

.

.2

.

.3

!

.4

.

.5
.6

.

.

.7

3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez iinden seiniz.
)

(

.1
.

.

.2

.3
.

.4
.

.

.5

.

.6
.7
.

4. Alt izili kelimelerin tekillerini syleyiniz.

.1
.

.

.2

.3
.

!
.4

.5
.

.

.6

.
.7

5. Alt izili kelimelerin oullarn syleyiniz.
.1

.

.

.2

.3
.

.4
.

27

.5

.6
.

.7
.

seiniz.
.

a. Hava ak olduunda sa elimde balta ve dierinde kova olduu halde
baheye inerim.
b. Hava ak ve gne parlak olduunda elimde kk bir balta ve dierinde
kova olduu halde baheye inerim.
c. Hava ak ve gne parlak olduunda sa elimde bak ve dierinde kova
olduu halde baheye inerim.
d. Hava ak ve gne parlak olduunda sa elimde kk bir balta ve
dierinde kovam olduu halde baheye inerim.
e. Hava ak ve gne parlak olduunda sa elimde kk bir balta ve
dierinde kova olduu halde baheye inerim.

a. Bizle beraber bahede yaayan kpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
b. Bizle beraber bahede yaayan kpek, kedi, tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
c. Bahede yaayan kpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar doyurmay
unutmam.
d. Bizle beraber bahede yaayan kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
e. Bizle beraber yaayan kpek, kedi, horoz ve tavuk gibi hayvanlar
doyurmay unutmam.
DLBLGS
ARAPADA CNSYET YNNDEN SMLER
Arapada isimler cinsiyet ynnden mzekker (eril) ve mennes (diil)
olarak ikiye ayrlr.
28
MZEKKER (ERL)
Erkek canllarla, gramer bakmndan erkek kabul edilen varlklara delalet
eden isim ve sfatlar mzekkerdir (erildir) . Mzekker isimler, hakk (gerek)
ve mecz (itibar) olmak zere ikiye ayrlr:
1. Hakk Mzekker: Fizyolojik adan erkek olan varlklar iin kullanlan
isim ve sfatlardr. Aadaki hakiki mzekker kelime rneklerini ve cmle
ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:

ocuk kktr. .

Adam uzundur. .

Babas fakirdir. .
Amca baba yarsdr. .
Kardei hastadr. .
Days emeklidir. .

retmen baarldr. .

Horoz gzeldir. .

renci zekidir. .

Bu, gzel bir devedir. .

Dede mutludur. .

Ahmet bir retmendir. .

Babas memurdur. .

kz gldr. .

Halit mhendistir. .

Aslan cesurdur. .
Mdr konuuyor. .

ocuk uyuyor. .

O, Allaha inanr. .

i alyor. .

Geen cmlelerdeki mbteda-haber arasndaki cinsiyet uyumuna dikkat

ediniz. Mbteda mzekker olduu zaman haber de mzekker olur.

Kedi kovalayan bir kpek grdm. .

O, kei gibi inat bir adamdr. .

Kurban bayramnda bir ko kestik. .

At binenin kl kuananndr. .

gibi baz isimler mstesna, mzekker isimlerin sonunda

tenis alameti (diilik alameti) bulunmaz. Bu tr isimler sadece sonlarndaki

menneslik alametinden dolay lafzi mennes kategorisine dhil edilse de,
dilbilgisi ynnden mzekkerdir.
Talha alkan bir rencidir..

Hamza geldi. .

2. Mecz Mzekker: Fizyolojik adan erkek olmad halde dilbilgisi

ynnden eril kabul edilen varlklara delalet eden isimlerdir.
29
rnek Kelime ve Cmleler

Deniz derindir. .

Kitap kalndr. .

Hava souktur. .

lim faydaldr. .

Mescit temizdir. .

Kalem uzundur. .

Ay uzaktr. .

Duvar beyazdr. .

Snfta okuyoruz. .

Ev byktr. .

Snf genitir. .

.Bu kolay bir sorudur. .
nc ders bitti. .

Evin kaps aktr. .

Kk anahtar nerede?

Snav yakndr. .

Da yksektir. .

Vakit geiyor. .

Ali kk bir fabrikada alyor. .

Geen hafta kydeydim. .

Gelecek ay Kahirede olacam. .

Geen yl byk bir daa trmandk. .

Hakiki mzekker isimlerde olduu gibi, mecz mzekker isimler de cmle

ierisinde mzekker ism-i iaretler, zamirler ve ism-i mevsullerle kullanlrlar.
Aadaki rnekleri inceleyiniz.

Bu, eski bir evdir. .
Bu, fakir bir adamdr. .

Birinci cmlede hakiki mzekker olan
ismi, mzekker ism-i iaret
olan
ile kullanlmtr. kinci cmlede mecz mzekker olan
isminin
de mzekker ism-i iaret olan
ile kullanldna dikkat ediniz.

Dn grdm adam geldi. .

Senden aldm kitab okudum. .

Birinci cmlede hakiki mzekker olan

ismi, mzekker ism-i mevsul
ile kullanlmtr.
olan
ifadesinde ki h zamiri de mzekker olan
iin mzekker gelmitir. kinci cmlede

isminin yerine kullanld
mecz mzekker olan

isminin mzekker ism-i mevsul olan ile
kullanldna,
ifadesindeki mzekker h zamirinin de mecazi
mzekker olan
isminin yerine kullanldna dikkat ediniz.
Boluklar parantez iindeki uygun kelimelerle doldurunuz.
)

(
-
-
-

-
-
30
.......
.

.2
.
.........
.4
.1
.
.........

........

.8
..................
.7
.6
.
..........
..........
.
.3
...........
.5

MENNES (DL)
Dii varlklarla, gramer bakmndan dii kabul edilen varlklara delalet eden
isim ve sfatlar mennestir (diildir). Mennes isimlerin sonlarnda,
genellikle menneslik almetleri ( ) bulunur. Mennes isimler,
hakk (gerek) ve mecz (itibar) olmak zere ikiye ayrlr:
1. Hakk Mennes: Fizyolojik adan dii varlklar iin kullanlan
isimlerdir. Sonunda menneslik almeti bulunup bulunmamasna gre Lafz
Hakk Mennes ve Gayri Lafz Hakk Mennes olarak iki ksma ayrlr.
1.1. Lafz Hakk Mennes: Fizyolojik adan dii bir varla delalet
eden ve sonunda diilik alametlerinden birini tayan isimlerdir. Aadaki
lafz hakki mennes kelime rneklerini ve cmle ierisindeki kullanmlarn
inceleyiniz:

Tavuk gzeldir. .

Kadn uzundur. .
Nine mutludur. .

Bayan doktor beceriklidir. .

Dii deve byktr .

Anne hastadr. .

Halas zengindir. .

Selma zekidir. .

Hemire baarldr. .

Esma alkandr. .

Leyla zengindir. .

Bayan retmen yorgundur. .

Teyze fakirdir. .

Bu, beyaz bir koyundur. .

Fatma vefaldr. .
Bayan polis zariftir. .

Kz ocuk uyuyor. .

Dii aslan yrtcdr. .

nek st ieriz..

Bu siyah bir dii keidir..

Nine torununa gzel bir hikye anlatyor. .

Anne gelecek nesilleri yetitirir. .

Dii aslan avda erkek aslanlara katlr. .

Dii deve susuzlua insandan daha dayankldr.
31
1.2. Gayri Lafz Hakk Mennes: Fizyolojik adan dii bir varla
delalet ettii halde sonunda diilik alameti tamayan isimlerdir. Aadaki
gayri lafz hakiki mzekker kelime rneklerini ve cmle ierisindeki
kullanmlarn inceleyiniz:

Kz kktr. .

Meryem evlidir .

Kz kardei hastadr. .

Alinin annesi fakirdir. .

O, dul bir kadndr..

Aye ocuklu bir kadndr. .

Zeynep gayretlidir. .

Dii eek gldr .

Hint gzel bir kzdr. .
Bu bir Arap ksradr. .

Hibir kz evde kalm olmay istemez. .

Hayzl kadn be vakit namazn klamaz..

Seyyib kocas len kadn iin kullanlan bir terimdir.
rneklerinde olduu gibi sadece diilere zg sfatlara

genellikle diilik ts getirilmez. Zira bu tr sfatlar mzekkerler iin
kullanlmaz.
(
-
-
-
-
)
-

-
......... .2
.
.( )
.........
.1
.
...........
.4
.
.3
..........
.
........
.6
.
......... .5
............
.
.8

.7

.........
2. Mecz Mennes: Gerekte dii olmad halde dil bilgisi ynnden dii
kabul edilen varlklara delalet eden isimlerdir. Menneslik alameti tayp
tamamasna gre, Lafz Mecz Mennes ve Gayri Lafz Mecz Mennes
(Semi Mennes) olarak iki ksma ayrlr.
2.1. Lafz Mecz Mennes: Gerekte dii olmad halde dil bilgisi
ynnden dii saylan varlklara delalet eden ve sonunda ( - - )diilik
alametlerinden birisi bulunan isimlerdir. Aadaki lafz meczi mennes
kelime rneklerini ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
32
anta ardr. .

Pencere byktr. .

Araba pahaldr. .

O, gzel bir andr. .

Bahe genitir. .

Bu yeni bir saattir.

Nasihat faydaldr. .

l byktr. .

Okul sardr. .

Ktphane sakindir.
t siyahtr. .

Yumurta beyazdr. .

Evimizin aalarla evrili bir bahesi var. .

Bir musibet bin nasihatten hayrldr. .

Sana gre en byk sorun nedir?

Araba en yaygn ulam aralarndandr.

2.2. Gayri Lafz Mecz Mennes (Semi Mennes): Gerekte dii
olmad halde dil bilgisi ynnden dii saylan varlklara delalet eden ve
sonunda diilik alameti bulunmayan isimlerdir. Aadaki gayri lafz meczi
mennes (semi mennes) kelime rneklerini ve cmle ierisindeki
kullanmlarn inceleyiniz:
Gne parlaktr. .

Dnya yuvarlaktr. .

Ev temizdir. .

Sopa asi olana. .

Sa kula iitmiyor. .

Gk mavidir. .

Sava hiledir. .

Kapal ar nerede? .

Rzgr gldr. .

Akrep zehirlidir. .

Ate yakcdr. .

Nefis a gzldr. .

Kuyu derindir. .

Her nefis lm tadacaktr. .

Elden ne gelir! (Gz grmekte, el uzanamamakta). .

Ahmet, bakann sa koluydu. .

plak gzle uzak yldzlar gremeyiz.

33
- -
-
(
-
-
-
-
)
..........

.2 ............
.1

..............
.........
.3

.4 .
. ...........
.6
............
.8
...............5
.
.............7
Kendisinde menneslik alametlerinden birisi bulunmad halde mennes

kabul edilen baz isimler vardr (Semi mennes). Bunlarn belirli bir
menneslik lt yoktur. Bu isimler szlk yardmyla ezberlenip renilir.
MENNESLK ALAMETLER
Arapada bir ismin mennes olduunu gsteren almet vardr:
1. T-i Merbta (
) : Yuvarlak t. Diilik ts da denilen bu t,

sonuna eklendii isim ve sfatlar mennes yaparak mzekkerlerinden ayrr.
Yuvarlak menneslik tsnn kelimelerin aslndan olmayp zid olduu
unutulmamaldr. Daha ok fiilden treyen sfatlarn (ism-i fil, ism-i mefl,
sfat- mebbehe) ve ism-i mensblarn sonlarna eklenir. ( veya )
eklinde yazlr. Fiilden trememi (cmid) isimlerde daha az bulunur.
Aadaki rnek kelimeleri ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
-
/ -
/
/ - / -
-
-
-
/
/
/
-
/
-
-
/
-
/
-
/
/

-

Bu kadn zengindir. .

Bu gen kz zekidir. .
Bu delikanl zekidir. .
Gen kz terbiyelidir. .
Delikanl terbiyelidir. .

Kpek (dii) atr. .

Kpek (erkek) atr. .

O (bayan), bir rencidir .

O (bay), bir rencidir. .

Kedi (dii) uyuyor. .

Zeynep bir yazardr. .

Kedi (erkek) uyuyor. .

Ahmet bir yazardr. .

Annesi bir retmendir. .

Babas bir retmendir. .

Hatice Trktr. .

Mahmut Trktr. .

Maktule doktordu .

retmen Hanefdir. .

34
Bu adam zengindir. .
Maktul doktordu. .

retmen Hanefdir. .

Kz kardeim hasta. .

Erkek kardeim hasta. .

O, iyi bir kadndr. .

O, iyi bir adamdr. .

Bayan doktor yorgundur. .

Doktor yorgundur. .

Dii kpek yavrularna efkatle bakyordu. .
!
Fatma! Sen Hanefi mi yoksa afii misin?

Bayan yazar okurlar iin kitaplarn imzalyor. .

Ne yazk ki! Hemire hastayd. .
!

Yuvarlak t; isim ve sfatlara menneslik anlam kazandrmasnn yan

sra, cins isimlere teklik anlam da kazandrr. Bu durumda Tl-vahde
adn alr. Aadaki kelime rneklerini ve cmle ierisindeki kullanmlarn
inceleyiniz:

/

/

/
/

iei ve gl ok severim. .

Bir iek kopardm, bir gl kokladm. .

Birinci cmlede
kelimeleri cins isimlere bir tek, bir tane
ve
anlam kazandran Tl-vahde ( )getirilmeden kullanld iin anlam
olarak iek ve gl cinsini ifade etmektedir. Ayn kelimeler ikinci cmlede
ve
eklinde teklik anlam tayan Tl-vahde ( )ile kullanld
iin bir tek iek ve bir tek gl anlam kazanmtr. Aadaki rneklerde de
durum ayndr.

.

Karnca ve ar alkan hayvanlardandr.

Bu kk bir karncadr.
Bu byk bir ardr.

Diilik ts muttasl zamirle birletii zaman ( )eklinde yazlr.

-

/
/
/
(
) lsnde olup ism-i mefl (edilgen orta) anlam tayan sfat
)lsnde ism-i fil (etken orta) anlam tayan
mebbeheler ile, (
sfatlarda erillik-diillik ayrm yoktur. Bu vezinler mzekker ile mennes

arasnda ortaktr.
ldrlm bir kadn. .

:
/ ldrlm bir adam. .

Yaral bir kadn. .

/ Yaral bir adam. .
:

35

Sabrl bir kadn. .
/ Sabrl bir adam. .

:

Yal bir kadn. .
/ Yal bir adam. .

:
ldrlm,
kelimesi
sabrl anlamndadr.
kelimesi
kelimesi
ciz, yal anlamndadr.
kelimesi
yaralanm,
(
-
- - -
-
)
-
-
.
.......... .2
.

......... .1
.
...........
.4
............... .3

. ...........
.6
............
.8
.............
.5
........
.7
2. Elif-i Maksra (
): sim ve sfatlarn sonuna ( veya )

eklinde yazlan eliftir. Elif-i maksrann menneslie delalet edebilmesi
iin kelimenin aslndan olmayp zid olmas arttr. Aksi takdirde
(hastane)
ve
(Ms)
rneklerinde
olduu
gibi
(delikanl),

menneslik anlam ifade etmez. Zira bu rneklerde elif-i maksra, kelimenin
kk harflerindendir, menneslik iin sonradan eklenmi deildir.
Elif-i Maksrann Tenis Alameti Olarak Kullanld Yerler
ve
vezinlerindeki isim ve sfatlarda zid olan elif-i maksra
menneslik alametidir.
vezni, mzekker olan
ism-i tafdilinin
mennesidir.
vezni
ise,
mzekker
olan
sfat-
mebbehe vezninin

mennesidir. Ayrca vezninde bir takm isim ve mastarlar da vardr.
sm-i tafdil, mukayese ve stnlk bildirmek iin fiillerden
vezninde
tretilir. Sfat- mebbehe ise, ahs ve nesnelerdeki sabit niteliklere delalet
etmek zere geisiz fiillerden eitli vezinlerde tretilir.
vezni bu
vezinlerdendir. Aadaki kelimeleri ve cmle ierisindeki kullanmlarn
inceleyiniz:
-
-
-
-
-
-
- - -
- -
-

-
En byk kadn. .

En byk erkek. .

kelimesi byk oldu fiilinden tretilmi en byk anlamnda
ism-i tafdildir. ise
vezninin mennesidir. Dikkat edilecek olursa

kelimesinde elif-i maksra yoktur. Oysa kelimesinde elif-i maksra
vardr. Elif-i maksra kelimesini mennes yapmakta ve onu mzekkeri

vezninden ayrmaktadr.
Bu tok bir kadndr.
.
Bu tok bir adamdr. .

36

kelimesi
doydu fiilinden tremi tok anlamnda sfat-
mebbehedir. ise
sfatnn mennesidir. Dikkat edilecek olursa
kelimesinde elif-i maksra yoktur. kelimesinin sonunda ise elif-i

maksra vardr. Elif-i maksra kelimesini mennes yapmakta ve onu
mzekkeri
sfatndan ayrmaktadr.
En kk kz karde.

En kk erkek karde. .
En yce gaye. .

En yksek hedef. .

Susuz kadn. .

Susuz adam. .

Sarho kadn. .

En dk zarar. .

Sarho adam. .

En dk kar. .

Veren el alan elden stndr. .

O gzel gnler ho bir an oldu. .

Hint, snftaki en kk kz rencidir. .

(55- ).

t verip hatrlat. Zira hatrlatmak mminlere fayda verir.

Ve ona en byk mucizeyi gsterdi. .(20 - ).

.(180-

) .

En gzel isimler Allah'ndr, O'na o isimlerle dua edin.

hracatmz en yksek seviyelere kt. .

.(74 - ).

brahim'in korkusu gidip mjde gelince, Lut kavmi hakknda bizle

mcadeleye balad.
Kadn arabasn ikili kullanyordu. .

Gelecek gnler byk olaylara gebe. .

3. Elif-i Memdde (
): Kelime sonunda ( )eklinde yazlan

eliftir. Elif-i memddenin menneslik alameti olabilmesi iin hemzenin zid
(fazlalk) olmas gerekmektedir. Aksi takdirde elif-i memdde menneslik
alameti olamaz. rnein

kelimelerindeki elif-i
memddeler asl harflerden olduklar iin menneslik ifade etmez. Zira
kelimesinin kk fiili,
kelimesinin kk ise
fiilidir. Dierlerinde
de durum pek farkl deildir.
kelimesindeki
hemzenin
asl vav, ve
kelimelerindeki
hemzelerin
asllar
ise
ye
harfleridir.
Hemze bu
kelimelere sonradan ilave edilmemitir.
37
Elif-i Memddenin Tenis Alameti Olarak Kullanld Yerler
veznindeki isim ve sfatlar: Elif-i memdde daha ok renk, sakatlk ve
ss bildiren

veznindeki sfat- mebbehenin mennesi olan
vezninde tenis alametidir. Aadaki kelime rneklerini ve cmle

kelimesi,
sfat- mebbehe vezninin mennesidir. Mzekker olan
vezninde elif-i memdde ( )bulunmazken, mennes olan veznine
sonradan ilave edilmitir. Aadaki rneklerde de durum ayndr:
anta siyahtr. .

Orman yeildir. .

l byktr. .

Gk mavidir. .

Leyla krdr. .

Topal bir kz geldi. .

O, kambur bir kadndr. .

Annesi dilsizdi. .

Yumurta beyazdr. .

Gl krmzdr. .

Sar bir inek aldm. .

Kz zariftir. .

(
-
- -
-
)
-
-
-
-
.................. .2
................
.1

.................
.4
................
.3
.

.......... .6
.5
.............

.
.............8

.
.............. .7
Menneslik alametlerinin sonunda bulunduu ismin mennes saylabilmesi

iin, bu alametlerin kelimenin kk harflerinden olmamas gerekmektedir. Aksi
takdirde isim mzekkerdir.
KULLANIMI YAYGIN SEM MENNES

SMLER
Arka

Yer, toprak, dnya

Kulak

Yzk parma

Kuyu
arap
Sava

Cehennem
Kova
Ev
Cehennem

38

Sere parmak

Kol, arn
Ayak

Yel, rzgar

Bacak

Cehennem
Gk, sem
Ruh

Cehennem
Di

Kuzey rzgar

Sol
Gne

)Aruz (iir terimi

denek, sopa

Akrep

Gz, casus, eme

Balta

Yay

Bardak, kadeh

Omuz

Ate
Naln, ayakkab

Firdevs

Aya, avu ii
Kala

Baldr, but

Tencere
Ayak

Sa

el
ALITIRMALAR
1. rnekte olduu gibi mzekker mbtedalar mennese dntrnz.

- .

:

.1
.

.2
.

.3
.

.

.4
.5

.

.
.6

.7
.

.
.8

.

.9

.

.10
2. rnekte olduu gibi mzekker haberleri mennese dntrnz.
.

:

.

.1
.....................
.2
.

.
.3
...................
.................

39
.

.4
.....................
...................

.
.5

...................
.6
.

.................

................

.................

.7

.8
.

.

.9
................

.

.10

3. Aadaki isim ve sfatlar tablodaki ilgili yerlere yerletiriniz.

Hakiki
Mzekker
Mecazi
Mzekker
Lafzi
Hakiki
Mennes
Gayri Lafzi
Hakiki
Mennes
Lafz
Mecz
Mennes
Gayri Lafz
Mecz
Mennes
4. Aadaki terkipleri szlk yardmyla Arapaya eviriniz.

A grubunun sfat tamlamas, B grubunun isim cmlesi olduuna dikkat
ediniz.
A GRUBU
B GRUBU
Krmz gl. .

Adam zengindir. .

Byk bahe.
Kadn fakirdir.
Faydal kitap.
ocuk kktr.
Gl rzgr.
Kz renci alkandr.
Uzun kalem.
Erkek renci zekidir.
40
Temiz okul.
Oda temizdir.
Sar inek.
Okul byktr.
En byk l.
Ev kktr.
En kk kz.
lim faydaldr.
Kk anta.
Hayat ksadr..
Sol gz.
Kap kapaldr.
5. Aadaki mennes kelimelerin alametlerini rnekteki gibi aklaynz.

rnek:
mennestir. Almeti kelimenin sonundaki kapal tadr.
6. Cmlelerdeki boluklar parantez iindeki doru kelimelerle doldurunuz.
...........
.1

(
-
-
-
)
-
...........
.2
-
(
-
-
-
)
(
)
-
-
-

-
(
-

)

(
-
)
-
-
-
.
.3
..........
..........

.4

..........
.5


Kardeim lise ikinci snfta okuyan bir rencidir.
Byk bir bahesi olan bir evimiz var.
Alinin annesi memurdur.
Dn kydeydik.
Dede torununa uzun bir hikye anlatyor.
idare etmek, yrtmek, evirmek :

-

-

trafik skkl :

karmak :
-
-

geindirmek, bakmak :
-
-
41

gece yars oldu :

alnnn teriyle :

ulamak, erimek : -
-

-
den olumak, meydana gelmek :
-

e gerekmek, mal, meli :

-

almak, gayret etmek, abalamak :

-

-
okumak, renim grmek :

-
-

bkmadan usanmadan :

ev hanm :
-
anlatmak :
-

birtaksi ofr :
-
sulamak, su iirmek :
-
-
elendirmek, oyalamak, avutmak:
-
-
budamak, ayklamak :

-
grlt :

-
tercih etmek, yelemek, stn tutmak :
-

bir eyi yapmak :
-

mmkn mertebe, imkan lsnde :

vakit geirmek :
- -
kazanmak :
-
-

bir renci olarak :

ailesini geindirmek iin :

henz ulamad, gelmedi :

yaamak ne kadar da gzel! :

e susam, e susayan :

elenceli, zevkli :

sakinlik :

birbirlerini karlkl sevip sayarlar :

42
zet
Mzekker ve mennes terimlerini tanmlayabilmek
Erkek canllarla, dil bilgisi ynnden eril kabul edilen varlklar gsteren isim
ve sfatlar mzekkerdir. Dii varlklarla, dil bilgisi ynnden diil kabul
edilen varlklar gsteren isim ve sfatlar ise mennestir.
Menneslik alametlerini tanyabilmek
Mennes isimlerin sonlarnda, menneslik almetleri ad verilen ()
harfleri genellikle bulunur. Menneslik alameti tanedir:

1-
kelimesinin sonundaki yuvarlak t (). 2- kelimesinin sonundaki elif-i

maksra (). 3-
kelimesinin sonundaki elif-i memdde ().
Menneslik alametlerinin sonunda bulunduu ismin mennes saylabilmesi
iin, bu alametlerin zid olmas, kelimenin kk harflerinden olmamas
gerekmektedir. Aksi takdirde isim mzekker kabul edilir.
Hakk ve mecz mennes farkn ayrt edebilmek
Fizyolojik adan erkek varlklar iin kullanlan isimlere Hakiki Mzekker,
gerekte erkek olmad halde dilbilgisi ynnden eril kabul edilen isimlere
ise Mecazi Mzekker denilmektedir. Fizyolojik adan dii varlklar iin
kullanlan isimlere Hakiki Mennes, gerekte dii olmad halde dilbilgisi
ynnden diil kabul edilen isimlere ise Mecazi Mennes denilmektedir.
Her iki mennes eidi de menneslik alametleri tayp tamamas
ynnden Lafz ve Gayri Lafz olarak ikiye ayrlr.
Mzekker-mennes ayrmnn dil bilgisindeki yerini aklayabilmek.
Arapa konuurken ve yazarken kurduumuz cmle ve tamlamalarda
kullandmz kelimelerin cinsiyet asndan birbirleriyle uyumlu olmalar
gerekir. nk kelimeler arasndaki cinsiyet uyumu Arapa dilbilgisinde
nemli bir yer tutar. Bu uyum gzetilmeden kurulan cmle ve tamlamalar
gramer asndan yanl saylrlar.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde menneslik uyumu yanltr?

a.

b.

c.

d.

e.

2. Aadaki isimlerden hangisi hakiki lafzi mennestir?

a.

b.

43
c.

d.

e.

3. Aadaki isimlerden hangisi mecazi mzekker deildir?

a.

b.

d.

c.

e.

4. Aadaki cmlelerin hangisinde cinsiyet uyumu doru yazlmtr?

a.

b.

c.

d.

e.

5. Aadakilerin hangisinde sem mennes lemesi yanltr?

a.
-
-

b.

-
-
c.
-
-

d.

-
-
-
e.
-


1. a
Yantnz doru deilse, Menneslik Alametleri Ta-i Merbuta

konusunu yeniden okuyunuz.
2. c
Yantnz doru deilse, Hakiki Lafzi Mennes

yeniden okuyunuz.
3. b
Yantnz doru deilse, Mecazi Mzekker konusunu yeniden

okuyunuz.
4. d
Yantnz doru deilse, Menneslik Alametleri Ta-i Merbuta

5. c
Yantnz doru deilse, Mecazi Mennes konusunu yeniden

okuyunuz.
44
konusunu

Sra Sizde 1
.7
.4
.3
.8
.1
.6 .5
.2
Sra Sizde 2
.7
.3
.1
.2
.6
.4
.8

.5
Sra Sizde 3
.1
.7 .6
.8
.4
.3 .2
.5

Sra Sizde 4
.1
.8
.3 .2
.6
.5
.7
.4
Sra Sizde 5
.4
.1
.3 .2
.8
.5
.6
.7

rt, M. M., (2008), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
Gler, ., Gnday H., ahin, . (2001), Arapa Dilbilgisi, stanbul.
Kl, H. (2005), Arapa Dilbilgisi Sarf, stanbul.
Talu, M. (1986), Sarf lmi-Nahiv lmi, Kayseri.
45
Amalarmz
Mfred, tesniye ve cem terimlerini tanmlayabilecek,
Slim cemi-mkesser cemi farkn ayrt edebilecek,
Mfred isimlerin mkesser cemi vezinlerini kavrayabilecek,
Mfred, tesniye
edebileceksiniz.
ve
cem
kelimelerin
irab
alametlerini
ayrt
Anahtar Kavramlar
Mfred
Tesniye
Cem-i mzekker slim
Cem-i mennes slim
Cem-i mkesser
neriler
Mustafa Meral rtnn Arapa Dilbilgisi Sarf adl kitabndaki MfredTesniye ve Cem konusunu inceleyiniz.
Trke dilbilgisinde tekil ve oul kelimelerle ilgili aratrma yapnz.
46
Say Ynnden
simler (MfredTesniye-Cemi)

GR
nsanlarn konutuu dillerin ounda kelimelerin niceliine gre tekil ve
oul eklinde iki temel dilbilgisi kategorisine ayrld bilinmektedir.
ngilizce ve Franszca gibi Trkede de bir tek varla delalet eden isimlere
tekil, birden ok varla delalet eden isimlere oul denir. Dilimizde bir ismi
oul yapmak iin ses uyumuna gre ismin sonuna ler veya lar taklar
getirilir. Arapada ise durum farkldr. Tekil (mfred) kategorisinden sonra
hemen oul (cemi) kategorisi gelmez. Bu ikisinin arasnda bir baka
katogori daha vardr. Ayn trden iki adet varl ifade eden bu forma tesniye
veya msenn (ikil) denir. Mfred kelime bir varla delalet ederken, tesniye
ayn trden/cinsten iki varla, cemi ise ayn trden ve zeri varla delalet
eder. Trkeden bir baka farkl yn olarak, Arapada mfred (tekil) isimler
erillik-diillik, akl sahibi bir varla ad olup olmama gibi zelliklerine bal
olarak birka farkl kipte oul yaplrlar.
Arapada isimlerde olduu gibi fiillerin de tesniye (ikil) formlarna gre
ayr ekimlere sahip olduu unutulmamaldr. Btn zamirlerin, iaret
isimlerinin, ismi mevsullerin tesniye kipleri vardr. Bunlar isimlerle birlikte
kullanlrken daima nicelik asndan uyum olmas aranr. kil bir mbteda
(zneyle) balayan isim cmlesinde haber (yklem) de ikil olmak zorundadr.
kil bir varla dnen zamir ancak ikil olabilir. kil bir varlk ancak ikil bir
ismi iaretle gsterilebilir. Dier taraftan ikil kelimeler sfatlarla nitelenirken
niteleyenin yani sfatn da nitelenen yani mevsuf gibi ikil olmas gerekir.
Sylediimiz hususlar insanlar iin kullanlan cemi (oul) isimler iin de
geerlidir.
Ksaca Arapa konuurken ve yazarken cinsiyet uyumu nasl nemliyse
nicelik uyumu da ayn ekilde nemlidir. Bu nedenle kelimelerin tesniye
(ikil) ve cemi (oul) yaplmalaryla ilgili kurallar iyi kavramamz, Arapa
renme yolunda bize gl bir altyap salayacaktr.
Konuya dair n bilgi iin
47
www.onlinearabic.net,
www.nizamettin.net
OKUMA PARASI

.

.

)(


1. Aadaki sorular okuma parasna gre cevaplandrnz.

.1

.2

.3

.4

.5

)(

.6

.7

.8

.9

.
.10
48
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez iinden seiniz.
-
(
-
-
-
-
-
)
-

.1
.

.

.2

.

.3

.

.4

.

.5

.

.6

.

.7

.8
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez iinden seiniz.
(
-
- -
-
-
-
-
)

.

.1

.

.2

.

.3
)(

.4

.

.5

.

.6

.

.7

.

.8

4. Alt izili kelimelerin tekillerini (Mfred) syleyiniz.

.

.1

.

.2

.

.3

.

.4

.

.5

.6

.

49

.

.7

.

.8

5. Alt izili kelimelerin oullarn (Cemi) syleyiniz.
.1
.

.

.2

.

.3

.

.4

( )

.

.5

.

.6

.7

.

.8
.


seiniz.
.

a. Dil gnlk hayatmzda szl olarak aramzda anlamak ve iletim
salamak iin kullandmz bir aratr.
b. Dil gnlk hayatmzda yazl ve szl olarak aramzda anlamak iin
kullandmz bir aratr.
c. Dil hayatmzda yazl ve szl olarak aramzda anlamak ve iletim
d. Dil gnlk hayatmzda yazl ve szl olarak anlamak ve iletim salamak
iin kullandmz bir aratr.
e. Dil gnlk hayatmzda yazl ve szl olarak aramzda anlamak ve iletim

.

a. Dil olmasayd insanolu gnmzde sahip olduu medeniyet ve teknoloji
alanndaki ilerlemelere ulaamazd.
b. Dil olmasayd gnmzde sahip olduu medeniyet ve teknoloji alanndaki
ilerlemelere ulaamazdk.
c. Dil olmasayd insanolu sahip olduu medeniyet ve teknoloji alanndaki
ilerlemelere ulaamazd.
50
d. Dil olmasayd insanolu gnmzde sahip olduu teknoloji alanndaki

e. Dil olmasayd insanolu gnmzde sahip olduu medeniyet alanndaki
DLBLGS
SAYI YNNDEN SMLER
Arapada isimler ve sfatlar niceliklerine gre gruba ayrlrlar. 1- Mfred
(Tekil). 2- Tesniye (kil). 3- Cemi (oul).
Mfred (Tekil sim)

Eril veya diil bir tek varla delalet eden isim ve sfatlardr. Aadaki
mfred kelime rneklerini ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:

Hemire yorgundur. .

Bu uzun bir kalemdir. .

Ev byktr. .

Kk bir ocuk geldi. .

Bu eski bir evdir. .
Fatma retmendir. .

Yeni bir ii geldi. .

Kap aktr. .

Bu zor bir kelimedir.

Pencere kapaldr. .

Defter kalndr. .

O baarl bir rencidir. .

renci zekidir.

Bir araba satn aldm.

rnek cmlelerde yer alan isim ve sfatlarn mfred (tekil) olduuna,

sadece bir varla delalet ettiine dikkat ediniz.
Tesniye (kil sim)

Ayn trden iki varla delalet eden isim ve sfatlardr. Tesniyeye msenn
da denmektedir.
) ilave
Yapl: Mfred (tekil) bir ismin sonuna elif ve kesral bir nn (
edilerek yaplr. Bu elif, kelimenin cmle ierisindeki konumuna gre bir
)eklini alr. Aadaki mfred
ncesi fethal yya dnerek (
) ekiyle tesniye yapln ve cmle ierisindeki kullanmlarn
kelimelerin (
inceleyiniz:
51

ki adam gitti. .

Bir adam gitti. .

ki ocuk alad. .

Bir ocuk alad. .

ki kadn gitti. .

Bir kadn gitti. .

ki renci geldi. .

Bir renci geldi. .

ki kitap faydaldr. .
Kitap faydaldr. .

ki ev byktr. .

Ev byktr. .

ki kz kktr. .

Kz kktr. .

ki doktor hnerlidir. .

Doktor hnerlidir. .

rnekler cmleleri incelediimizde mfred isimlerin sonlarnda ref

)
alameti olan zamme ( )harekesinin yerini tesniye isimlerde elif ve nn (
harflerinin aldn grmekteyiz. Yalnz nn harfi sabit bir harf olmayp baz
durumlarda dtnden irab alameti olarak yalnzca elif kabul
edilmektedir.
)ekiyle tesniye yapln ve cmle

Aadaki mfred kelimelerin (

ki dil rendim. .

Bir dil rendim. .

ki gn sonra dnd. .

Bir gn sonra dnd. .

ki lamba aldm. .

Bir lamba aldm. .

ki kalemle yazdm. .

Bir kalemle yazdm. .

ki elma yedim. .

Bir elma yedim. .

ki kelime yazdm. .

Bir kelime yazdm. .

ki misafir arladm. .

Bir misafir arladm. .

ki bayan hoca grdm.
Bir bayan hoca grdm. .

rneklerde de grld zere mfred isimlerde nasb alameti olan fetha
) almaktadr.
( )ile cer alameti olan kesra ()nn yerini tesniyelerde (
52
Tesniye isimlerin ref halindeki irab alameti zamme yerine elif, nasb ve cer
halindeki irab alameti ise bir ncesi fethal olan cezimli ydr. Sonda bulunan
kesral nn ( ) halde de (ref, nasb ve cer) deimemektedir. Bu nn,
tesniyenin muzf olmas halinde dmektedir. Aadaki rnekleri inceleyiniz.

ki retmen geldi. .

Bir retmen geldi. .

Birinci cmlede
kelimesi fildir (zne). Filler cmlede ref
konumunda bulunur. Ref konumunda bulunan mfred (tekil) kelimelerin
irab harekeyle olur. Tekil isimlerde ref alameti zammedir. kinci cmledeki
kelimesi de fildir. Fil olduu iin ref konumundadr. Tekil isimlerde

ref alameti olan zammenin yerini tesniyede elif ( )almaktadr. nk
tesniyenin irab harekeyle deil harfledir.

ki retmen grdm. .
/ Bir retmen grdm. .

Birinci cmlede
kelimesi mefuldr (nesne). Mefuller cmlede nasb
konumunda bulunur. Nasb konumunda bulunan tekil kelimelerin irab

harekeyle olur. Tekil isimlerde nasb alameti fethadr. kinci cmledeki
kelimesi de mefuldr. Meful olduu iin nasb konumundadr. Tekil
isimlerde nasb alameti olan fethann yerini tesniyede cezimli ye (
)
almaktadr. Zira tesniyenin irab harekeyle deil harfledir.

ki retmene uradm.
/ Bir retmene uradm.

) harf-i cerri ile mecrrdur. Banda harf kelimesi (
Birinci cmlede
i cer bulunan isimler cer konumundadr. Cer konumunda bulunan tekil
kelimelerin irab harekeyle olur. Tekil isimlerde cer alameti kesradr. kinci
kelimesi de mecrrdur. Mecrr olduu iin cer
cmledeki
konumundadr. Tekil isimlerde cer alameti olan kesrann yerini tesniyede
cezimli ye (
) almaktadr. Zira tesniyenin irab harekeyle deil harfledir.
Annenin iki ocuu geldi.

/Annenin ocuu geldi.
Birinci cmlede muzf olan

kelimesinden tenvin dmtr. nk
isim tamlamasnda muzf tekil olursa tenvin dmek zorundadr. kinci
cmlede
kelimesinden nn dmtr. nk isim tamlamasnda muzf
tesniye olursa nn dmek zorundadr.
zetle tesniyenin sonunda ref, nasb ve cer hallerinin nde de nn harfi
bulunmakta, bu nn, muzf olmas durumunda tesniyeden dmektedir.
Aadaki cmlelerde alt izili kelimeleri tesniye yapnz.

.
.3

.

.6
.

.2
.

.5
.
.1

.

.4
Son Harfi lletli Olan sim ve Sfatlarn Tesniye Yapl

Menks simlerin Tesniyesi
Kesradan sonra sakin bir y ile sona eren isimlere manks denir. Mfred
manks isimlerde son harf olan ynn zerine ref alameti olan zamme ile cer
53
alameti olan kesra yazlamaz. Nasb alameti olan fetha ise yazlr. Banda
el taks ( )bulunan manks isimler tesniye yaplrken y harfi fethalanr
) veya (
) ilave edilir.
sonra konumuna gre (

-

iki kad, iki yarg

kad, yarg

ki kad geldi. .

Kad geldi. .

ki kady grdm. .

Kady grdm. .

ki kadya uradm. .

Kadya uradm. .

Sonundaki y harfi drlm olan manks isimler tesniye yaplrken y

kelimeye ide edilir.

-

herhangi iki kad

herhangi bir kad

ki kad geldi. .

Bir kad geldi. .

ki kad grdm. .

ki kadya uradm. .

Bir kad grdm. .

Bir kadya uradm. .

Maksr simlerin Tesniyesi

Son harfi elif-i maksra ( veya ) olan isim ve sfatlardr. Mfred maksr
isimlerin sonlar deimez. Ref, nasb ve cer durumlarnda ayn kalr.
Maksr isimler tesniye yaplrken;
1. harfli maksr isimlerdeki elifler nce asllarna (vav veya y) evrilir.
-
iki denek

-
- denek
Bu ikisi denektir. .
Bu bir denektir. .

ki denek krdm. .

Bir denek krdm. .

ki denekle vurdum.
Bir denekle vurdum.
- gen, deli kanl -

-
iki gen

ki gen geldi. .

Bir gen geldi. .

ki gen grdm. .

Bir gen grdm. .

ki gence uradm. .

Bir gence uradm. .

2. Maksr ismin harfleri ten fazla ise, elifler yya evrilir.
- gebe / iki mana

- mana
-
-
54
Memdd simlerin Tesniyesi

Son harfi elif-i memdde ( )olan isim ve sfatlardr.
Memdd isimler tesniye yaplrken;
1. Kelimenin sonunda bulunan elif-i memdde asli harfi olmayp menneslik
alameti ise, vva evrilir.
- krmz (mennes) - krmz (mzekker)

-

Bu krmz bir antadr. .

Krmz bir anta sattm. .
2. Elif-i memdde menneslik alameti deil de kelimenin aslndan ise,

olduu gibi kalr.
- ina
-
iki ina
- yetiti
- ina etti
3. Elif-i memdde vav veya ydan hemzeye dnm ise; elif-i memdde
aynen kalabilecei gibi hemze, vava da evrilebilir.
-
- gk
-
-
iki gk
Cemi (oul sim)

kiden fazla varla delalet eden isim ve sfatlardr. Cemi isimler oul
yapl biimine gre ikiye ayrlr: 1- Slim Cemi. 2- Mkesser Cemi
Slim Cemi (Kurall oul)

Tekilinin yaps bozulmadan isim ve sfatlarn sonuna baz oul ekleri
getirilerek yaplan oul trdr. Cinsiyet ynnden Cem-i Mzekker Slim
ve Cem-i Mennes Slim olmak zere ikiye ayrlr.
Cem-i Mzekker Slim (Kurall Eril oul)

Mfred mzekker ismin yaps bozulmadan yaplan kurall oul trdr.
Yapl: Mfred mzekker isim ve sfatlarn sonuna bir ncesi zammeli
sakin bir vav ve fethal bir nn (
)getirilir. Bu vav, kelimenin cmle
ierisindeki konumuna gre bir ncesi kesral sakin yeye dnerek (
)
eklini alr.
) ekiyle cem-i mzekker slim yapln
ve cmle ierisindeki kullanmlarn inceleyiniz:
-
-
-

-
55
Mhendis baarldr. .

i sevinlidir. .

Mmin ihlasldr. .

ifti (iftiler) tarlay ekiyor. .

)

(
(
Turist (Turistler), rehberi dinliyor. .
)

rnek cmleleri incelediimizde mfred isimlerin sonlarnda bulunan
zamme ( )harekesinin yerini cem-i mzekker slim isimlerde vav ve nn
(
) harflerinin aldn grmekteyiz.
) ekiyle cem-i mzekker slim yapln
-

-
-
-
-
-

Bir aratrmac (aratrmaclar) grdm. .(
)

)

Ali bir gmene (gmenlere) yardm etti. .(

Bir muhabir (muhabirler) gnderdik. .(
)
Antrenr oyuncuyu (oyuncular) dllendirdi. (
Halit satcya (satclara) selam verdi. .(

)

Memurla (Memurlarla) tarttm. .(
)

Bir kylyle (kyllerle) konutum. .(

)

rneklerde de grld zere mfred isimlerin sonlarnda bulunan fetha
( )ile kesra ( )harekelerinin yerini cem-i mzekker slim isimlerde (
)
harfleri almaktadr.
Cem-i mzekker slimin ref halindeki irab alameti zamme yerine vav, nasb ve
cer halindeki irab alameti ise bir ncesi meksur sakin ydr. Sonda bulunan
fethal nn ( ) halde de (ref, nasb ve cer) deimemektedir. Bu nn, cem-i
mzekker slimin muzf olmas halinde dmektedir ve bu yzden irab
alameti olarak kabul edilmez. Aadaki rnekleri inceleyiniz.
retmenler geldi. .

Bir retmen geldi. .

Birinci cmlede
kelimesi fildir (zne). Filler cmlede ref
konumunda bulunur. Ref konumunda bulunan tekil kelimelerin irab
harekeyle olur. Tekil isimlerde ref alameti zammedir. kinci cmledeki

kelimesi de fildir. Fil olduu iin ref konumundadr. Tekil isimlerde ref
56
alameti olan zammenin yerini cem-i mzekkeri slimde vav ( )almaktadr.

nk cem-i mzekker slimin irab harekeyle deil harfledir.
retmenler grdm. .
/ Bir retmen grdm. .

Birinci cmlede
kelimesi mefuldr (nesne). Mefuller cmlede nasb
konumunda bulunur. Nasb konumunda bulunan tekil kelimelerin irab
harekeyle olur. Tekil isimlerde nasb alameti fethadr. kinci cmledeki

kelimesi de mefuldr. Meful olduu iin nasb konumundadr. Tekil
isimlerde nasb alameti olan fethann yerini cem-i mzekker slimde sakin y
( )almaktadr.

retmenlere uradm.
/ Bir retmene uradm.

) harf-i cerri ile mecrrdur. Banda harf kelimesi (
Birinci cmlede
i cer bulunan isimler cer konumundadr. Cer konumunda bulunan mfred
(tekil) kelimelerin irab harekeyle olur. Tekil isimlerde cer alameti kesradr.
kinci cmledeki
kelimesi de mecrrdur. Mecrr olduu iin cer
konumundadr. Tekil isimlerde cer alameti olan kesrann yerini cem-i
mzekkeri slimde sakin ye ( )almaktadr.

.

Okulun retmeni geldi. .

Birinci cmlede muzf olan

kelimesinden tenvin dmtr. nk
isim tamlamasnda muzf tekil olursa tenvin dmek zorundadr. kinci
cmlede
kelimesinden nn dmtr. nk isim tamlamasnda muzf
cem-i mzekkeri slim olursa nn dmek zorundadr.
zetle cem-i mzekkeri slim isimlerin sonunda ref, nasb ve cer
hallerinin nde de nn harfi bulunmakta, bu nn, muzf olmas durumunda
cem-i mzekker slimden dmektedir.
Cmlelerde alt izili kelimeleri cem-i mzekker slim yapnz.

.
.3

.
.6

.
.2

.
.5
.1
.

.
.4

Cem-i Mennes Slim (Kurall Diil oul)

Mfred mennes ismin yaps bozulmadan yaplan kurall oul trdr.
Yapl: Mfred mennes isim ve sfatlarn sonuna elif ve ak t ()
getirilmek suretiyle yaplr. Kelimenin sonunda diilik ts ( )varsa bu t
kaldrlr, daha sonra ( )harfleri ilave edilir. Eliften sonra gelen ak t,
kelimenin cmle ierisindeki konumuna gre zammeli veya kesral olur.
Hibir zaman fethal olamaz.
Aadaki mfred kelimelerin ( )ekiyle cem-i mennes slim yapln
57
Anne efkatlidir. .

Kz ocuk uyumakta. .

Kz renci (kz renciler) baarl oldu. .(
)

Bir bayan arkada (bayan arkadalar) geldi. .(

)
Bayan retmen (bayan retmenler) dnd. .(

)

Zeynep (Zeynepler) kye gitti. .
)

(

Bayan doktor (bayan doktorlar) yoruldu. .(

)

rneklerde grld zere, hem mfred mennes isimlerde hem de
cem-i mennesi slim isimlerde ref alameti zamme ()dir. nk tekil
isimlerde olduu gibi cem-i mennes slim isimlerin irab da harekeyledir.

)
Bir bayan mhendis (bayan mhendisler) grdm. (

)
Ali bir bayana (bayanlara) yardm etti. .(

)
(

Mdr kz renciyi (rencileri) dllendirdi.
rneklerde grld zere, mfred mennes isimlerde nasb alameti olan
fetha ()nn yerini cem-i mennesi slim isimlerde kesra ( )almaktadr.
)
Bayan retmeni (retmenleri) dinledim. .(

)
Bir bayan yazarla (yazarlarla) konutum. .(

)
Bayan doktorla (doktorlarla) grtm. .(

rneklerde grld zere, hem mfred mennes isimlerde hem de
cem-i mennes slim isimlerde cer alameti kesra ()dr.
zetle cem-i mennes slimin irab harekeyledir. Ref hali zamme, hem
nasb hem de cer hali kesrayladr.
58
Bir kelimenin Cem-i mennes slim saylabilmesi iin sonundaki elif ve ak

tenin ( )zid olmas, kelimenin aslndan olmamas gerekir. ayet sondaki t
( )kelimenin aslndan ise byle bir cemi, cem-i mkesserdir.
vakitler
vakit
- beyit
/ beyitler

Cmlelerde alt izili kelimeleri cem-i mennes slim yapnz.

.
.3
.2
.

.

.1

.
.6
.

.5
.

.4
( anne),

(kz) ve
(kz karde) kelimeleri kural d olarak;
eklinde
cem-i
mennes
slim
yaplrlar.

Mkesser Cemi (Kuralsz oul)

Tekil ismin yaps bozularak (krlarak) yaplan kuralsz oul trdr.
Cem-i mkesser ekilde yaplr:
1. Tekil isme harf ekleyerek. rnek kelimeler:
ocuk
adam
ocuklar
/ adamlar

2. Tekil isimden harf kararak. rnek kelimeler:
yataklar

yatak / kitaplar
kitap
3. Tekil ismin harekesini deitirerek. rnek kelimeler:
putlar
aslan
put
/ aslanlar
rneklerde de grld zere tekil kelime oul yaplrken yaps
bozulmakta, harf veya harekeleri deimektedir. Bu yzden bu oul trne
yaps krlm, paralanm anlamnda mkesser cemi denmektedir.
Mkesser cemiler (kuralsz oullar/krk oullar), ifade ettikleri
okluun niceliine gre ikiye ayrlr:
Cem-i Kllet (Azlk oulu)

Saylar ten ona kadar olan varlklara delalet eden krk ouldur. Bu cemi
trne az sayda okluu ifade eden anlamnda cem-i kllet (azlk oulu)
denmektedir. Drt vezni vardr.
vezni. Aadaki kelime rneklerini ve cmle ierisindeki

1.
kullanmlarn inceleyiniz. Mfred kelimelerin cemi yaplrken yapsnn
deitiine dikkat ediniz.
-
-
-

59

Bunlar kalemdir. .

-

-
-
Bu bir kalemdir. .

ocuklar uyuyorlar. .

ocuk uyuyor. .

Kaplar aktr. .

Kap aktr. .

nsanlar zgrdrler. .

nsan zgrdr. .

mil yrdk. .

Bir mil yrdk. .

arlarda gezdi.

arda dolat.

ocuklar glyorlar.

ocuk glyor. .

Ecdadmz kahramandr.

Dedem kahramandr.

2.
vezni. Aadaki kelime rneklerini ve kullanmlarn inceleyiniz:
-

-

-

Nefisler agzldr. .

Nefis agzldr. .

harf yazdm .

Bir harf yazdm.

Gzlerimizle grrz. .

Gzmle grrm. .

3.
Bu rnekler gzeldir.

-
-

-
Bu rnek gzeldir.

Sorular kolayd. .

Soru kolayd. .

Cevaplar yazdm. .

Cevab yazdm. .

4.

Delikanllar geldi. .
-
-
-

Delikanl geldi. .

Kardeler gittiler. .

Erkek karde gitti. .

ocuklar uyuyorlar. .

ocuk uyuyor. .

Cem-i Kesret (okluk oulu)

ten sonsuza kadar olan eril veya diil varlklara delalet eden krk
ouldur. Bu cemi trne ok sayda okluu ifade eden anlamnda cem-i
kesret (okluk oulu) denmektedir. Bu oul trnn otuzdan fazla vezni
60
vardr. ncelikle bu vezinlerden yaygn olanlarn vereceiz daha sonra rnek

kelimelerin cmle ierisinde kullanmlarn greceiz.
.
:

-
.
:
-

:
-

.
:

.
:

.
:

.
:
.

:
-
.
-
:

-
:
.

:
-
.
:
-

:
- .

.
:
-

.
-
:

: -
.
:
-

-
.
:

:
-

Kr bir adam geldi. .

Bu gzel bir kitaptr. .
Uzun bir cmle okuduk. .

Kurtarma ekibi geldi. .

Hasetiyi sevmem. .

Bu byk bir dadr. .

Bu arkadamn kabridir. .

i dnd. .

Ta byktr. .

Sen cesur bir adamsn. .

Kasap parman kesti. .

Fakire yardm ettim. .
Bir mektup yazdm. .

Bu, nemli bir kuraldr. .

Hasta vasiyetini yazd.

Uan bir sere grdm.

Mescitte namaz kldk. .
61
Hangi mfred ismin hangi mkesser cemi krk oul kalbnda

geleceine dair standart bir kural bulunmamaktadr. Bu noktadaki eksiklik
zaman ierisinde bol bol metin okumak ve szle bakmak suretiyle
giderilebilir.
Aadaki mfed isimlerin mkesser cemilerini bulunuz.
ALITIRMALAR
1. Zamme ile merfu olan mfred isimleri rneklerdeki gibi tesniye
yapnz.
:1
.

.1

- .

:2
.

.2
.
.3
.

.

.4

.

.5
.

.6
.
.7

.

.8
2. Fetha ile mansb olan mfred isimleri rneklerdeki gibi tesniye

yapnz.

.

- .
:1

- .

.

:2

.
.1
.

.2

.
.3
.

.4

.5
.

.
.6

.

.7
.
.8

62
3. Kesra ile mecrr olan mfred isimleri rneklerdeki gibi tesniye

yapnz.

.

:1

.

-

.
.1

.

.2

.

:2

.

-
.

.3

.

.4

.
.5

.
.6

.
.7

.

.8
4. Alt izili mfred isimleri rneklerdeki gibi cem.i mzekker slime

dntrnz.
.

:1

.

-

.

:3
:2
.1
.

.2

.

.
.3

.

.4

.
.5

.
.6
.
.7

.

.8

5. Alt izili mfred isimleri rneklerdeki gibi cem-i mennes slime

dntrnz.
.

:1
.

-

.

:3

.

63
:2

.

.1

.2
.

.

.3

.

.4

.
.5

.6
.
.
.7

.

.8
6. Aadaki mfed isimlerin cem-i klletlerini bulunuz.

7. Aadaki mfed isimlerin cem-i kesretlerini bulunuz.

Allah Kuran Arapa olarak indirmitir.
Arapay renmemiz gerekiyor.
ki (bayan) retmen sabrldr.
renciler gelecei dnyor.
Bayan doktorlar hastaneye dndler.

dili iyi konumak, dile hakim olmak :

-

-
istiyorsak :
e katkda bulunmak :
-
-

ataszleri ve deyimler :

burada zellikle zikretmek istiyorum :

evre, muhit :

64
sekin bir konumda bulunuyor, yer igal ediyor :

ile donanmak, e sahip olmak :
-
-

bir eyin banda, nnde yer almak :
-

-
-
ilerlemek :
-

-
ebilmek, bir eyi yapabilmek :

-

ykselmek, ycelmek :
-
-
ister szl isterse yazl olsun :

uygun koullar :

i ifade etmek, dile getirmek :

- -

yer yznde :

bol, ok, zengin :
-
stn klmak, stn tutmak :
-
gnlk yaammzda :

kendi aramzda :
bilindii gibi :

i anlayamayz, anlamamz mmkn olmaz :...

kendi kendilerine :

bu yzden ,bu nedenle :
ana dil :

karlkl anlamak ve iletiim kurmak iin :
mazd, mezdi :
olmasayd :
e ne kadar da ihtiyacmz var! :...

aklndan geenleri :

eitli duygular :

kelime :
( )

psikoloji :
bahetmek, vermek, balamak :

-
-

malyz, meliyiz; mamz, memiz gerekir :...

65
zet
Mfred, tesniye ve cem terimlerini tanmlayabilme
Arapada isimler ve sfatlar say ynnden nfred, tesniye ve cemi eklinde
e ayrlrlar. Eril veya diil bir tek varla delalet eden isim ve sfatlara
mfred denilmektedir.
bir
bir kap ve
bir adam, bir kadn,
pencere kelimelerini mfrede rnek verebiliriz. Ayn trden iki varla delalet
iki
eden isim ve sfatlara tesniye dier adyla msenn denmektedir.
ocuk,
iki
kalem
ve
iki
anta
kelimelerini
iki kz renci,
tesniyeye rnek verebiliriz. kiden fazla varla delalet eden isim ve sfatlara
ise cemi denilmektedir. Cemi isimler oul yapl biimine gre slim cemi
ve mkesser cemi olarak ikiye ayrlr. Slim cemi kendi arasnda cinsiyet
ynnden mzekker slim ve mennes slim olarak ikiye ayrlr.

mhendisler
ve
iiler
kelimelerini
cem-i
retmenler,

mzekker slime rnek verebiliriz.
bayan retmenler,
bayan
mhendisler ve
bayan iiler kelimelerini cem-i mennes slime rnek
verebiliriz.
Slim cemi - mkesser cemi farkn ayrt edebilme
Tekil isimlerin yaps bozulmadan yaplan kurall oul trne slim cemi
denilmektedir.

-
-

-
-

rneklerinde olduu gibi.
Tekil isimlerin yaps bozularak (krlarak) yaplan kuralsz oul trne
-
mkesser cemi denilmektedir.
-
Mfred isimlerin mkesser cemi vezinlerini kavrayabilme
Mkesser cemi de kendi arasnda cem-i kllet azlk oulu ve cem-i kesret
okluk oulu eklinde ikiye ayrlmaktadr.
kalemler ve
cevaplar,
nefisler
kelimelerini
cem-i
kllete
rnek
verebiliriz.
evler,
kitaplar ve fakirler kelimelerini cem-i kesrete rnek verebiliriz.

Mfred, tesniye ve cem kelimelerin irab alametlerini ayrt edebilme
Mfred isimlerin ref alameti zamme (), nasb alameti fetha (), cer alameti
ise kesra ()dr. Mfred isimlerdeki zammenin yerini tesniyede elif (), fetha
ve kesrann yerini ise cezimli ye (

) almaktadr. Kesral nn ( )her halde
de (ref, nasb ve cer) tesniyenin sonunda bulunmaktadr. Muzf olduu zaman
bu nn tesniyeden dmektedir. Mfred isimlerdeki zammenin yerini cem-i
mzekker slimde vav (), fetha ve kesrann yerini ise sakin ye ()
almaktadr. Fethal nn ( )her halde de (ref, nasb ve cer) cem-i mzekker
slimin sonunda bulunmaktadr. Muzf olduu zaman bu nn cem-i
mzekker slimden dmektedir. Cem-i mennes slim ile cem-i mkesserin
irab mfred isimlerde olduu gibi harekeyledir. Ancak cem-i mennesin
irab eksiktir. Ref alameti zamme iken, nasb ve cer alametleri sadece kesradr.
Sonu olarak tesniye ve cem-i mzekker slimin irab harekeyle deil
harfledir. Mfred, cem-i mennes slim ve mkesser ceminin irab ise
harekelerledir. Arapada cinsiyet uyumu nasl nemliyse nicelik uyumu da
66
ayn lde nemlidir. Bu nedenle isim ve sfatlarn tesniye ve cemi

yapllar ile ilgili kurallar iyi kavramamz Arapa renimi asndan son
derece gereklidir.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki kelimelerden hangisi tesniye deildir?

a.

b.

c.

d.

e.

2. Aadaki isimlerden hangisi cem-i mennes slim deildir?
a.

b.

c.

d.

e.

3. Aadaki mkesser cemilerden (kuralsz oullar) hangisi cem-i kllet

veznindedir?
a.

b.
c.

d.

e.

4. Aadaki isimlerden hangisi cem-i mzekker slimdir?

a.

b.

c.

d.

e.
5. Aadakilerin hangisinde iki isim de tensiyedir?

-
a.
-
b.

-

c.

67

d.
e.


1. e
Yantnz doru deilse, Tesniye konusunu yeniden okuyunuz.
2. c
Yantnz doru deilse, Cem-i mennes Slim

yeniden okuyunuz.
3. d
Yantnz doru deilse, Mkesser Cemi Cem-i Kllet

4. a
Yantnz doru deilse, Cem-i Mzekker Slim

yeniden okuyunuz.
5. a
Yantnz doru deilse, Tesniye konusunu yeniden okuyunuz.
konusunu
konusunu

Sra Sizde 1
.5
.6
.4
.1

.3
.2
Sra Sizde 2
Sra Sizde 3
.2
.4
.1
.6
.5
.3

.3
.2

.4
.1
.5
.6
Sra Sizde 4
rt, M. M., (2008). Arapa Dilbilgisi Sarf. stanbul.
Gler, ., Gnday H., ahin, . (2001). Arapa Dilbilgisi. stanbul.
Kl, H. (2005). Arapa Dilbilgisi Sarf. stanbul.
Talu, M. (1986). Sarf lmi-Nahiv lmi. Kayseri.
68
69
Amalarmz
Marife ve nekre terimlerini tanmlayabilecek,
Marife ismin eitlerini ayrt edebilecek,
Nekre isimleri metinlerde karlatnzda ayrt edebilecek,
Nekre isimleri marifeye dntrebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Marife
Nekre
Harf-i tarif
Tahsis
neriler
Marife-nekre terimlerinin anlamlarn Meral rtnn

Dilbilgisini (Nahiv) adl kitabndan okuyarak reniniz.
Marife ismin eitlerini Meral rtnn Arapa Dilbilgisi (Nahiv) adl

kitabndan veya bir baka Trke kitaptan okuyunuz.
70
Arapa
Belirlilik
Ynnden simler
(Marife-Nekre)

GR
Birinci nitede grdmz zere varlklara ad olan ve fiillerin aksine zaman
belirtmeyen kelimelere isim diyorduk. Arapada isimler eitli alardan
ayrma tabi tutularak incelenebilirler. rab bakmndan, cinsiyet bakmndan,
say bakmndan yaplan ayrmlar bunlardan bazlardr. Bu taksimlerin
temel amac isimleri daha yakndan tanmak ve bir de anlatm ve kavramada
kolaylk salamaktr. kinci ve nc nitelerde isimlerinin cinsiyet ve say
bakmndan hangi ksmlara ayrldn grmtnz. Bu nitede ise ismin bir
baka ynden yaplan ayrm zerinde durulacaktr ki bu da marife ve nekre
ayrmdr. Arapada btn isimler cinsiyet asndan ayrma tabi tutulup
mutlaka ya mzekker (eril) ya da mennes (diil) kategorisine sokulduklar
gibi belirli olup olmama asndan da marife ve nekre kategorilerine
sokulmaktadrlar. Bir baka ifade ile Arapada bir isim ya belirli (marife) ya
da belirsiz (nekre) konumundadr. D dnyadaki veya zihindeki bilgiler
asndan bilinen, belirli varlklara verilen isimler marife saylrken tersi
durumdaki isimler de nekre kabul edilmektedir. Bu terimler Arapa
dilbilgisini anlatan metinlerde sklkla karmza kacaktr. rnein Arapa
isim cmlesinin geleri konusu anlatlrken mbteda genellikle marife,
haber genellikle nekre olur ifadesi ile karlaacaksnz. Bu tr anlatmlarn
sizin anzdan anlaml olmas iin marife ve nekre hakknda bilgilere
ihtiyacnz bulunmaktadr. Ayrca Arapada sfat tamlamas vb. pek ok
konuda geler arasnda uyum olmas gereklidir ve aranan uyumlardan bata
geleni de her iki genin de marife veya nekre olmasdr. Bu ynyle de
marife nekre konusunun dier pek ok dilbilgisi konusunu ilgilendiren
ynleri bulunmaktadr.
Bu nitede marife ve nekre terimlerinin anlamlar verildikten sonra marife
kelimelerin eitleri, nekre kelimelerin marife yaplmas vb. hususlar
zerinde durulacaktr. Dilbilgisi anlatmna geilmeden nce nite konusuyla
ilgili ok sayda rnek ieren bir Okuma Paras ve paray kavramaya
ynelik altrmalar, dilbilgisi anlatmnn ardndan da konunun deiik
rnekler vastasyla zihninizde yerlemesini hedefleyen eitli altrmalar
bulunaktadr. Gerek okuma paras ve gerekse de altrmalarda yer alan
cmleleri dikkatli bir ekle incelemeniz size nemli katklar salayacaktr.
Konu ile ilgili bilgi almak iin; www.onlinearabic.net, www.schoolarabia.net
71
OKUMA PARASI

(
)

.

330 .

) :

)34654-(
( .

265
29 1453

)
.


.1

.2

.3

.4

.5

.6

.7

.8

.9

72

.10
arasndan seiniz.
(
)

.
.1

.
.2

.
.3

.

.4

.
.5

.
.6

265

.
.7

.

.8

.
.9

.10

.
)

arasndan seiniz.

(

) ( .

.1

.2

.

.3

.

.4

.
.5

.
.6

265

.
.7

73

.

.8

.

.9

.10
.

4. Alt izili kelimelerin mfretlerini (tekillerini) bulunuz.

.1

.2

.
.3

.
.4

.5

5. Alt izili kelimelerin cemilerini (oullarn) bulunuz.
.(

)

.1

.(654-34)
.2

.

.3

.
.4

.5
.
)
(

seiniz.

( 654-34)

(

a. Kostantiniyyenin ilk kuatlmas hicri 34, miladi 654 ylnda raid halife
Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
b. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 43, miladi 456 ylnda raid
halife Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
c. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 34, miladi 654 ylnda halife
d. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 34, miladi 654 ylnda raid
halife Hz. Osman zamanndayd. Sonra bunu pek ok giriim izledi.
e. Kostantiniyyeyi ilk kuatma giriimi hicri 34, miladi 654 ylnda halife
74

)

265

(

a. Byk Sultan II. Mehmet zamannda Osmanllar kendilerine ar topu

birliinin elik ettii 265 000 savadan oluan bir orduyla
Kostantiniyyeyi fethetmeye altlar.
b. II. Muradn olu Byk Sultan II. Mehmet zamannda Osmanllar
kendilerine topu birliinin elik ettii 265 000 savadan oluan bir
orduyla Kostantiniyyeyi fethetmeye altlar.
c. II. Muradn olu Byk Sultan II. Mehmet zamannda Osmanllar
kendilerine ar topu birliinin elik ettii 265 000 savadan oluan bir
orduyla Kostantiniyyeyi fethetmeye altlar.
d. II. Muradn olu Byk Sultan II. Mehmet kendilerine ar topu
birliinin elik ettii 265 000 savadan oluan bir orduyla
Kostantiniyyeyi fethetmeye alt.
e. II. Muradn olu Fatih Sultan Mehmet zamannda Osmanllar kendilerine
ar topu birliinin elik ettii 265 000 savadan oluan bir orduyla
Kostantiniyyeyi fethetmeye altlar.
DLBLGS
BELRLLK YNNDEN SMLER
(MARFE-NEKRE)
Arapada isimler deiik alardan ayrma tabi tutularak incelenebilir.
Cinsiyet bakmndan yaplan mennes-mzekker ayrm, say bakmndan
yaplan mfred-tesniye-cemi ayrm vb. ayrmlarn temel amac isimleri
daha iyi tanyabilmektir.
simlerin tabi olduu nemli ayrmlardan birisi de belirlilik bakmndan
yaplan marife-nekre ayrmdr. ncelikle bu terimleri tanmlayalm.
Marife: Belirli bir nesneyi gsteren isimlere marife denir. Belirli bir ey iin
konulmu isimdir eklinde de tanmlanabilir.
:

Nekre: Belirsiz bir nesneyi gsteren isimlere nekre denir. Belirsiz bir ey iin
konulmu isimdir eklinde de tanmlanabilir.

:
Marife ve nekre terimlerinin Trkede dorudan karlklar olmadndan
Trk renciler tarafndan anlalmalarnda zorluklar tabii olarak
75
yaanabilmektedir. Terimlerin daha iyi kavranabilmesi asndan rnekler

zerinden aklamakta yarar vardr.
rnein: ( )kelimesi nekre (belirsiz) bir isimdir ve bir aa eklinde
Trkeye evrilebilir. Belirli, bilinen bir aa deil herhangi bir aa
kastedilmektedir. Bana ( )taks ekleyerek (
) dediimizde ise bilinen,
belirli bir aac kastetmi oluruz. Buna gre; (

)Bahede bir
aa var dediimizde belirli bir aatan deil sadece bahede bir adet aa
bulunduundan sz etmekteyiz. Konuyla ilgili ikinci bir cmle syleyip
( ) Aa gzel dediimizde ise artk herhangi bir aatan deil
bahedeki o tek aatan bahsetmekteyiz. Yani artk sz konusu olan sradan
bir aa deil bir nceki cmlemizde bahsi geen (marife/belirli bir) aatr.
Bir baka rnek de yle olabilir: Birbirlerine ( )atf harfiyle balanm

iki cmleden oluan (

)Yolda bir adam

grdm ve (grdm o) adama selam verdim. ifadesinde birinci cmle
olan (
)cmlesinde geen (

) kelimesi nekredir. Zira daha
ncesi itibariyle bilinmeyen herhangi bir adamdan sz edilmektedir. kinci
) kelimesi ise marifedir. Zira artk bahsettiimiz herhangi bir
cmledeki (
adam deil de konuan kiinin az nce grp de kendisine selam verdii
belirli (marife) bir adamdr.
Yukarda da temas ettiimiz zere marife ve nekre terimlerinin Trkede
birebir karlklar yoktur. Trkede isimler yaln halde sylendiklerinde
belirli saylmaktadrlar. renci geldi denildiinde renci belirli bir
isimdir. Trkemizde Arapadaki ( )taks veya ngilizcedeki (The) gibi
isimleri belirli hale getirmek iin kullanlan bir ek yoktur. Bir renci
dediimizde ise renci kelimesini belirsiz isim yapm oluruz zira
kastettiimiz herhangi bir rencidir.
Marife simlerin eitleri

Arapada marife isim denilince genellikle akla ( )takl kelimeler
gelmektedir. Oysa Arapadaki marife isimler bunlardan ibaret deildir.
Aada sayacamz alt tr isim marife olarak kabul edilmektedir. Ayrca
sonunda tenvin bulunan btn isimlerin nekre olduu da doru deildir.
Aada yer alaca zere (
) gibi zel isimler balarnda ( )taks
bulunmamasna ve sonunda tenvin olmasna ramen marifedir.
Arapada marife olarak kabul edilen isimler unlardr:
1. ( )Takl Kelimeler
Arapada marife denilince ilk akla gelen ve ayn zamanda en ok rnein yer
ald grup ( )takl (harf-i tarifli) kelimelerdir.
Aadaki cmlelerde ( )taks ile marife olmu kelimeleri inceleyiniz.
.
ki zt asla bir araya gelmez.
76
.

Mslmanlar Ramazanda oru tuttular.

.
Ev gle nzrdr.

.

ifti msr ekti.

Bugnn iini yarna brakma.

.

ocuk ackt ve (bu yzden) alad.
.

.
Spor vcut ve zihin iin yararldr.
Arapada ( )taks (harf-i tarif), marife (belirli) isimlerle, bu marife
(belirli) isimleri nitelendiren sfatlarn bana gelir. ( )taks her zaman ayn
anlam ifade etmez. Bu tarif harfinin cins, istirak, ahd-i harici ve ahd-i zihni
olmak zere drt eit anlam bulunmaktadr. imdi bu kavramlar biraz
aklayalm:
a. Cins: ( )taks (harf-i tarif), bir eyin cinsini ifade etmek iin
getirilebilir. rnein: (

) Erkek gldr dediimiz zaman (
)
kelimesinin bandaki ( )taks belirli bir erkei ifade etmek iin deil erkek
cinsi anlamn belirtmek iin getirilmitir yani teknik terim olarak cins
manasndadr. Anlatlmak istenen erkek cinsinin zelliinin gl olmak
olduudur. Bu cmlede belirli herhangi bir erkekten sz edilmedii gibi
btn erkekler de kastedilmemektedir. Yani cmle Btn erkekler
gldr diye tercme edilemez.
b. stirak: ( )taks (harf-i tarif), kelimenin kapsamnn tmn ifade
etmek iin de getirilir. Bu durumda btn hepsi manasna gelir. Teknik

) (Btn)
terimle istirak manas ifade ettii sylenir. rnein: (
) kelimesinin bandaki ()
insanlarn iki aya vardr dediimiz zaman (
taks, btn anlamna gelmektedir.
c. Ahd-i Harici: ( )taks (harf-i tarif), daha nce bahsi getiinden
dolay bilinen, belirli bir varl ifade etmek iin de kullanlr. Harf-i tarifin
ifade ettii bu anlama teknik terim olarak ahd-i haric denir. rnein: (
) Bana bir adam geldi ben de (o gelen) adama ikramda

bulundum ifadesi birbirine ( )atf harfiyle balanm iki cmleden
olumaktadr. (
)cmlesindeki (
) kelimesi nekredir. Zira bu sz
sylendii anda sz konusu olan herhangi bir adamdr. Oysa ikinci cmledeki
(
)kelimesi marifedir. Zira artk belirli bir adamdan yani bu sz
syleyene gelmi bulunan adamdan sz edilmektedir.
d. Ahd-i Zihni: ( )taks (harf-i tarif), konumada nceden bahsi
gememi olsa da sz syleyen ve muhatap tarafndan zihinlerinde mevcut
bulunan bilgiler asndan belirli olan kelimelerin bana da gelebilir.
rnein: (

) arya gittim ve et satn aldm
)
kelimesi
(
)
takl
olarak getirilmitir. Zira et denildiinde
ifadesinde (
gerek sz syleyenin ve gerekse de muhatabn zihnindeki n bilgi bunun

krmz et olduu eklindedir. Her ne kadar tavuk ve balk etleri de et olsa
77
da mutlak olarak et denildii zaman akla gelen krmz ettir. Dolaysyla

rneimizdeki (
) kelimesi zihnimizdeki bu n bilgiler dikkate alnarak
( )takl olarak sylenmitir. Bu lm- tarife teknik terim olarak zihinlerde
bulunan bilgileri yanstt iin ahd-i zihn lam' denmitir.
ems ve kamer harfler: ( )taksndaki lm harfi kendisinden sonraki
harfe gre okunmakta veya okunmamaktadr. Kamer harfler dediimiz (
... )harflerinden birisi ile balayan bir kelimenin bana ( )taks gelirse
) el eklinde okunur. Aksine ems harfler denilen ( ... )
(
harflerinden birisi ile balayan bir kelimenin bana ( )taks gelirse yazlta
bulunmakla birlikte telaffuzda lm harfi okunmayp elif harfi kelimenin ilk
harfine eklenerek o ilk harf eddeli olarak okunur. Aadaki ems ve kamer
harfler tablosunu inceleyiniz.
Kamer harfler
harf
rnek
okunuu
ems harfler
Harf
rnek
okunuu
el-arzu
et-tilmzu
el-bbu
es-semeratu
el-ceddu
ed-diynu
el-halbu
ez-zikru
el-hliku
er-risleu
el-Ilmu
ez-zeytnu
el-ganiyyu
es-sinnu
el-feleku
e-emsu
el-kalemu
es-sadakatu
el-kitbu
ez-zddu
el-mistaratu
et-tlibu
el-Hevu
ez-zlimu
el-veledu
el-leylu
el-yusru
en-nebiylu
ems harfler-kamer harfler ayrmnn anlama ynelik bir etkisi olmayp

sadece telaffuza (okunua) etkisi sz konusudur.
Nekre-i maksde olan yani eklen nekre olarak sylenilen ancak

kendileriyle muhatabn karsndaki belirli kii veya kiilerin kastedildii
78
nida slubunda mnada olan kelimeler de marife olarak kabul edilmektedir.

Konuan kii, (
)Ey Adam! dediinde karsndaki belirli bir adam
)
kastetmektedir. retmenin snfta adlarn bilmedii bir renciye) (
Ey renci! eklinde seslenmesi de buna rnek tekil eder. (

) kelimesi
eklen nekre olsa da ortamda bulunanlar tarafndan bilinen bir renciye
seslenilmi olduundan marife saylmaktadr.
2. Zamirler
Bilindii zere zamirler, ismin yerini tutan kelimelerdir. Arapada zamirlerin
tamam belirli (marife) kelimeler olarak kabul edilmektedir. Zamirler Arapa
II kitabnn ilgili nitesinde geni olarak ele alnacaktr. Burada n bilgi
olmas asndan balca eitlerini sylemekle yetinebiliriz.
Zamir eitleri
a. Merfu muttasl zamirler: Fiillere bitiik olarak yazlan ve cmle
ierisinde fil (zne) konumunda olan zamirlerdir. Bunlar fiil ekimleri
esnasnda fiillere eklenen zamirler olarak da nitelendirebiliriz. Mz fiillere
eklenen (.... )zamirleri (rnein: ...
), muzri fiillere
), emir fiillere eklenen (
eklenen (... )zamirleri (rnein: ...
... )zamirleri (rnein: ... )bu tr zamirlerdir.
b. Merfu munfasl zamirler: Herhangi bir kelimeye bitimeksizin ayr
olarak yazlan ve cmle ierisinde mbteda veya merfu bir kelimenin tekidi
konumunda olduklarndan dolay (mahallen) merfu olan (...

)
zamirleri merfu muttasl zamirlerdir.
c. Mansb muttasl/mecrr muttasl zamirler: Bitiik olarak yazlan ve
fiiller bititiklerinde mefl konumunda olmak zere mansb ve isimlere
bititikleri zaman muzfun ileyh (tamlayan) konumunda olmak zere veya
cer harflerinde sonra geldikleri iin mecrr olan ( ... ... ... ... ...
.... ... ...
...) zamirleri bu tr zamirlerdir. u rneklerdeki bu tr
zamirlere dikkat ediniz.

d. Mansb munfasl zamirler: Ayr olarak yazlan ve cmle ierisinde
mansb konumunda olan (...

) zamirleridir.

Yalnz sana ibadet eder ve yalnz senden yardm dileriz

Aadaki cmlelerdeki zamirleri gsteriniz ve eitlerini belirtiniz.
.

.

79
3. Alemler
Alem, insanlara, lkelere, ehirlere, dalara, nehirlere verilen zel
isimlerdir. (...

) kelimeleri alem rnekleridir. Arapada
alemlerin tamam marife olarak kabul edilmektedir. ( )taks alp almamas
zel isimlerin marife oluunu deitirmez. Arapada byk-kk harf
ayrm bulunmayp harflerin hepsi ayn ekilde yazldndan Trkede veya
bat dillerinde olduu gibi zel isimleri balarndaki byk harflere bakarak
tespit etmek mmkn deildir. Bu sebeple Arapa alemlerin (zel isimlerin)
tespiti, anlam bilgisine ihtiya hissettirmektedir.
Alemlerin byk bir ounluu ( )taks almazlar. Az miktarda bana
( )taks alan alemler de vardr. (...

) gibi.
Alemler tek bir kelimeden oluabilecei gibi (...

), birden
fazla kelimeden de oluabilirler (...
Aadaki cmlelerde yer alan ve alt izili olarak yazlm alemleri (zel
isimleri) inceleyiniz.

Hz. Aie (r.a.) iki binden fazla hadis rivayet etmitir.
Abdullah Tp Fakltesinde okuyor

.

Mslmanlar Filistini Halife mer b. Hattb zamannda fethettiler.
Filistin, Akdenizin dousunda, rdnn batsnda ve Suriye ile Lbnann
gneyinde yer alr.
4. aret simleri
Yakndaki, az tedeki veya uzaktaki bir varl gstermek, iaret etmek iin
kullanlan marife isimlerdir. Yerine gre bazen Trkemizdeki iaret zamiri,
bazen de iaret sfat yerinde kullanlmaktadrlar. Yakn, orta uzaklk ve uzak
iin ve bir de mekn iin kullanlanlar vardr.
Yakn iin kullanlanlar: (... )Bu (mzekker iin), bu
ikisi, bunlar, bu (mennes iin)
Orta uzaklk iin kullanlanlar: (...

) u, u ikisi, unlar
Uzak iin kullanlanlar: (...

) o, o ikisi, onlar
Mekn iin kullanlanlar: (...
) burada/buras, orada/oras
80
Az nce de belirttiimiz gibi iaret isimleri bazen Trkemizdeki iaret

zamiri, bazen de iaret sfat yerinde kullanlmaktadrlar. Aadaki
cmlelerdeki iaret isimlerinin kullanllarn inceleyiniz.

Bu iki bayan retmen aktiftirler. (
) aret ismi
.
Trkemizdeki iaret sfat karlnda kullanlmtr. (

) muarun
ileyhtir.
O, Haticedir. (
.
) aret ismi Trkemizdeki iaret zamiri

karlnda kullanlmtr. (
) cmlede mbteda ve (
) de haber
konumundadr.
Bu ev gzel. ( )aret ismi Trkemizdeki iaret sfat

.

karlnda kullanlmtr. (
) muarun ileyhtir.
.
Bunlar benim ocuklarmdr. ( )aret ismi
Trkemizdeki iaret zamiri karlnda kullanlmtr. ( )cmlede
mbteda ve ( )de haber konumundadr.
Arapadaki iaret isimlerinin Trkemizdeki iaret sfat karlnda
kullanlabilmesi iin kendilerinden sonra ismin ( )takl olmas gerekir. Yalnz
marife olmas yeterli deildir. aret isminden sonra gelen bu ( )takl
kelimeye kendisine iaret olunan anlamnda murun ileyh denir.
aret isimleri Arapa II kitabnn ilgili nitesinde geni olarak ele

alnacaktr.
Arapa iaret isimleri hakknda daha fazla bilgi almak iin Mustafa Meral
rtnn Arapa Dilbilgisi Nahiv adl kitabna bavurunuz.
Aadaki cmlelerdeki iaret isimlerinin Trkedeki iaret zamiri karlnda
m yoksa iaret sfat karlnda m kullanldklarn belirtiniz.
5. sm-i Mevsuller
sm-i mevsul, anlam kendisinden sonra gelen cmle ile aklanan ve bu

cmleyi nceki cmleye balayan marife isimdir. (
.... )kelimeleri ism-i mevsuldrler. sm-i mevsulden sonra gelen cmleye

sla cmlesi denir.
Ayrntlar 2. snf kitabnda verilecek olan ism-i mevsullerle ilgili
aadaki rnekleri inceleyiniz.
Annemiz bizi eitendir

.
.

Senden yaa kk olana merhamet et.

81

.
Beni daha nce ziyaret etmi olan adam

ziyaret ettim.

(Allah) nsana bilmedii eyi retmitir.
sm-i mevsuller hakknda daha geni bilgi almak iin Mustafa Meral rtnn
Arapa Dilbilgisi Nahiv adl kitabna bavurunuz.
6. Marife Bir sme Muzf Olan Kelimeler

Yukarda marife ismin be eidini saydk. Bunlardan baka bir grup kelime
daha marifedir ki, onlar da bu saylan be kelime grubundan herhangi bir
tanesine yani ( )takl kelimelere, alemlere, zamirlere, iaret isimlerine veya
ism-i mevsullere muzf (tamlanan) olmu yani bunlar muzfun ileyh
(tamlayan) olarak alm kelimelerdir. Aadaki cmlelerde alt izili
kelimeler bu yolla marife olmulardr. Bu rnekleri inceleyiniz.
Evin kaps aktr.

.

Hasann amcas ocuk hastanesinde

doktordur.
.
Onun ahlak iyidir.

.

Bu adamn arabas gerekten byk.
.
Yolculua gitmi olan adamn kitab burada..
Nekrenin Ksmlar
Nekre isimler ikiye ayrlr:
1. Gerek, tam nekre () : Baka bir kelime dolaysyla hususilik
kazanmam olan nekre kelimelerdir. (
( )Her hangi) bir kalem, (
)
(Her hangi) bir adam, (
) (Her hangi) bir kitap kelimeleri bu tr nekre
isimlerdir.
2. Hususlik kazanm nekre () : Kendisi dnda bir kelime
dolaysyla hususilik kazanm nekre isimlerdir. Bir nekre ismin hususilik
kazanmas u ekillerde olabilir:
a. Sfat eklemesi ile: (
) bir adam kelimesi nekre bir isimdir. Bu ismin
)lim bir
sonuna (
adam eklinde bir sfat eklediimizde ona bir

miktar hususilik kazandrm oluruz. Zira artk sz konusu olan herhangi bir
adam deil biraz daha hususi bir adam yani lim bir adamdr. Bylece belirli
(marife) bir adamdan sz etmesek de en azndan lim zelliini tamayanlar
darda brakm oluruz.
b. zafet (isim tamlamas) ile: Nekre bir isim yine kendisi gibi nekre olan
bir baka isimle tamlandnda hususilik kazanr ancak marife olmu olmaz.
rnein: (
) kelimesi tam nekre bir kelimedir. Bu kelime (

) kurun
) kelimesine muzf yapldnda bir miktar hususilik

kalem eklinde (
82
kazanm olur. Zira artk herhangi bir kalemden deil ama herhangi bir
kurun kalemden sz edilmektedir.
c. ibh-i izafetle: Yani nekre bir kelimeden sonra o kelimenin sfat veya
muzfun ileyhi (tamlayan) olmayan ancak anlamn tamamlayan bir ifade
)Allah bilmek hayrldr cmlesinde
getirmesi eklinde olur. (
(
) kelimesi nekredir. Bilmek anlamna gelen bu kelime eer tek bana
kullanlsayd tam nekre olurdu ve mutlak anlamda bilmek anlamn ifade
) ifadesi bilmeye biraz daha
ederdi. Bu cmlede ise hemen peinden gelen (
hususilik kazandrmakta ve kapsamn daraltmaktadr. Bylece (
) kelimesi
belirli (marife) haline gelmemi olsa da bir miktar hususilik kazanm
olmaktadr.
ibh-i izafet hakknda daha fazla bilgi almak iin Mustafa Meral rtnn
Arapa Dilbilgisi Nahiv adl kitabna bavurunuz.
Aadaki paragrafta geen marife ve nekre isimleri tespit ederek tablodaki
yerlerine yaznz.
Nekre smin Marife yaplmas

Yukarda marife ismin alt eidini saymtk. Bunlardan zamirler, alemler
(zel isimler), iaret isimleri ve ism-i mevsuller daima marifedirler. Nekre
durumunda gelmeleri asla sz konusu deildir. Dier iki gruptaki kelimeler
yani ( )takl kelimeler ile marife bir kelimeye muzf olanlarn marifelikleri
ise bu durumlarn yani ( )taklarn ve muzf konumlarn muhafaza
etmelerine baldr. Bir baka ifadeyle bu durumlarn koruyamadklarnda
nekre isme dnm olurlar. Tersinden hareket edildiinde nekre bir ismin
marife yaplabilmesinin de iki yolu olmu olmaktadr:
1. Nekre kelimenin bana ( )taks getirilerek marife yaplmas: Nekre
bir kelimenin bana ( )taks getirildiinde kelime nekre olmaktan kp
marifeye dnm olur. Nekre kelimelerin sonundaki tenvin, balarna ()
taks getirilerek marife yapldklarnda dmektedir. u rnekleri
inceleyiniz:
(kitap)
( bir kitap)

(kitap)

(bir kitap)
(pencere)

(bir pencere)
(kz)
(bir kz)

83

(her hangi iki kalem)
(belirli iki kalem)
(belirli bayan retmenler)

( bayan retmenler)
Aadaki cmlelerdeki marife ve nekre kelimelere dikkat ediniz:
Snfta iki tane pencere vardr
(Snftaki o iki belirli) pencere byktr

Fakltemize adamlar geldi
.

(Fakltemize gelen o adamlar) faklte dekan ile konutular.
Nekre kelimelerin sonlarndaki tenvinin balarna ( )taks getirilerek marife
yapldklarnda dtn asla unutmaynz. Bir baka ifadeyle tenvin ve ()
taks asla bir kelimede bir araya gelemezler; biri varsa dierinin olmamas
gerekir. (
)
) veya (
) ve (
), ( )veya ( )denilebilir. (
denilemez.
2. Nekre bir kelimenin marife bir kelimeye muzf yaplarak marifeye

dntrlmesi: Yukarda ksaca temas ettiimiz gibi ve ayrntlar sim
Tamlamas nitesinde verilecei zere bir kelime, marife bir kelimeye
muzf (tamlanan) olduunda o kelimeden dolay marifelik kazanmaktadr.
(
) Alinin
) Bir cetvel kelimesi bu haliyle nekre iken, (
cetveli isim tamlamas ierinde yer aldnda marife olmaktadr. Zira artk
bahsedilen herhangi bir cetvel deil, Aliye ait belirli bir cetveldir.
Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin her biri marifeye muzf
olmaktan dolay marifelik kazanmlardr.

Evin kapsn ittim ve girdim. .

Yln mevsimleri drt tanedir. .

.

lahiyat Fakltesi stanbula bir gezi dzenledi.

nsanlar futbolu seviyorlar. .

Snfn penceresi aktr. .

Mektubu posta kutusuna koy. .

84
Bir kelimenin muzfun ileyhi (tamlayan) olan kelimeden dolay (o

kelimeye muzf olduu iin) marifelik kazanabilmesi iin o kelimenin marife
olmas gerekmektedir. Nekra bir kelimeye muzf olan kelime muzfun ileyhi
nekre olduu iin ondan marifelik kazanamaz ve dolaysyla da marife
olamaz. Bu durumda sadece tahsis olmu yani bir miktar daha belirginlemi

olur. Ancak bu durum marifelik deildir. rnein: (
)Kurun
) kelimesi marife olmad iin (
)
kalem rneinde (
kelimesi de
marife deildir. Bu izafetin (tamlamann) ( )kelimesine kazandrd ey
tahsisdir yani bahsedilen kalemin zellii bilinmeyen bir kalem deil
kurundan yaplan bir kalem olduudur. Ancak yine de bahsedilen marife
(belirli) bir kalem deil herhangi bir kurun kalemdir.
Marifeye muzf olan kelimenin marife olduunu, nekreye muzf olan
kelimenin de nekre olmaya devam ettiini unutmaynz. Bir baka ifade ile
muzfun ileyh (tamlayan) marifelik-nekrelik bakmndan ne ise muzf
(tamlanan) da odur. Bunu u ekilde formle edebiliriz:
Muzf
Muzfun ileyh
Nekre
Nekre
Marife
Marife
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerdeki marife kelimeleri bularak eitlerini belirtiniz.
) marife (harf-i tarifli),

rnek: ( )Marife (zamir), ( )marife (alem), (
(
) marife (harf-i tarifli)

.1
.

.

.2

.
.3

.4

.5
.

.6

.

.7

.

.8

85

.

.9

.

.10

.11

.

.12
2. Aadaki cmlelerdeki nekre isimleri tespit ederek eitlerini

belirtiniz.
) nekre-i mahsusa.
( rnek:

.

.1

.

.2

.

.3

.

.4
.

.5

.
.6

.
.7

.8
.

.9

.

.10
.

.11

.
.12

.13

3. Aadaki paragrafta geen marife ve nekre isimleri tespit ederek

tablodaki ilgili yerlerine yaznz.

:

:
.

.
:
) takl marife haline( 4. Aadaki cmlelerde geen nekre isimleri

getiriniz. Meydana gelen anlam deiikliine dikkat ediniz.
rnek:
(Bir araba satn aldm.) .

86
(Arabay satn aldm.) .

...... .
.1
.....
.

.2

..... .

.3

.....

.

.4
.5
..... .
5. Aadaki kelimeleri parantez ierisinde verilen kelimeleri kullanarak

izafetle marife haline getiriniz ve cmle iinde kullannz.
rnek:
( )

.......................................................
( )
.1
.......................................................
(
.2
)
.......................................................
(
)
.3
.......................................................
(
) .4
....................................................... ( ) .5
Sultan II. Mehmet stanbulu fethetti.
Onlarn (bayanlar) antalar gzeldir.
Hasan hukuk fakltesinde okuyor.
Bu iki retmen aktiftirler.
Arkadama bir kalem hediye ettim.

-
igal etmek :

zorla/izinsiz girmek :
-

ar :
iddetli :

topu snf :

hasta :
( )

87
-
nem vermek :

mjde :

hzla akmak :

bakanlk etmek, balarnda olmak :

izlemek, pei sra gelmek :

vefat etti :

ordu :
( )

Kuatmak : /

gerekletirmek :

dntrmek :

ho karlamak, merhaba demek :
-

( )
sultan, padiah :
isim vermek :

ok :
( )

sur :
( )
lezzetli :

arkada/refakatisi/yolda olmak :
( )
bakent :
asr :
( )

hemen :

dekan :

( )
devir, dnem, zaman : )(
para :
( )

byk devlet adamlar :

mhendislik :

kesinlikle fetholonacaktr :

aba, giriim :
( )
elendirici :

( )
kantin :

oluan :

88
(.iin) ulalmaz, ele gemez :...
ate :
)(
nispet edilerek :...
kartal :
( )
saanak :
zet
Marife ve nekre terimlerini tanmlayabilmek
Belirli bir nesneyi gsteren isimlere marife denir. Belirli bir ey iin
konulmu isimdir eklinde de tanmlanabilir. Belirsiz bir nesneyi gsteren
isimlere nekre denir. Belirsiz bir ey iin konulmu isimdir eklinde de
tanmlanabilir. ( ...
) kelimeleri marife, (

...
) kelimeleri ise nekre rnekleridir.
Marife isminin eitlerini ayrt edebilmek

Arapada ( )takl kelimeler (....
), fiil ve isimlere bitiik

ve ayr olarak yazlan btn eitleriyle zamirler (...

), insanlara,
lkelere, ehirlere, dalara, nehirlere verilen zel isimler anlamndaki
alemler (...

), yakndaki, az tedeki veya uzaktaki bir
varl gstermek, iaret etmek iin kullanlan iaret isimleri (

...), ism-i mevsuller (....
)marife olarak kabul
edilmektedir. Ayrca bu be eit isme muzf (tamlanan) olan kelimeler de
marife saylmaktadr. (
) rneindeki (
) kelimesi bu tr bir
marifedir.
Nekre isimleri ayrt edebilmek
Arapada nekre kelimeler genellikle sonlar tenvinli olarak gelmektedirler.
Buna gre nekrenin en byk alameti tenvin olmu olmaktadr. Yalnz bir
kelimenin tenvinli olmas mutlaka nekre olduu anlamna gelmez. (
)
rneinde olduu gibi tenvin alan zel isimler de vardr. Bir kelimenin zel
isim olduu anlamndan bilinir. Bunlar dndaki tenvinli kelimelerin tre
olduunu syleyebiliriz.
Nekre isimleri marifeye dntrebilmek
Arapada zamirler, iaret isimleri, ism-i mevsuller ve zel isimler daima
marifedir. Bu kelimelerin nekre olduklar bir hal sz konusu deildir. Nekre
bir kelimeyi marifeye dntrebilmenin iki yolu vardr: Bana ( )taks
getirmek veya marife kelimelerden birisine muzf yapmak. rnein (
)
) eklinde marife yapabileceimiz
kelimesini bana ( )taks getirerek (
gibi, (
) eklinde muzf yaparak da marifeye dntrebiliriz.
89
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi marifedir?
a.

b.

c.

d.

e.

2. (.

) cmlesindeki marife kelimeler hangi seenekte
tam olarak verilmitir?
a.

b.

c.

d.

e.

3. (.

) cmlesinde ka tane marife kelime vardr?

a.2
b.3
c.4
d. 5
e. 6
4.
)

(

cmlesinin en yakn Trke karl aadakilerden hangisidir?
a. Mslmanlarn bu ehre nem vermelerinin sebebi Hz. Peygamberin (s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
b. Mslmanlarn ehre nem vermelerinin sebebi Hz. Peygamberin
(s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
c. Mslmanlarn bu ehre nem vermelerinin gerek sebebi Hz.
Peygamberin (s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
d. Mslmanlarn bu ehre nem vermemelerinin sebebi Hz. Peygamberin (s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
e. Mslmanlarn bu ehri sevmelerinin sebebi Hz. Peygamberin
(s.a.) mjdesini gerekletirme istekleriydi.
90

5. (
) cmlesindeki alt izili kelimenin

zt anlamls aadakilerden hangisidir?
a.

b.

c.
d.
e.


1. b
Yantnz doru deilse, Marife smin eitleri konusunu

yeniden okuyunuz.
2. d

yeniden okuyunuz.
3. b

yeniden okuyunuz.
4. e
Yantnz doru deilse, Okuma Parasn yeniden okuyup tercme

ediniz.
5. a
Yantnz doru deilse, zt anlaml kelimelerle ilgili altrmay

yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1

(.
) stanbula geen yl iki kez gittik cmlesinde
( )muttasl merfu bir zamirdir.

(.

) Yalnz sana ibadet eder ve yalnz senden yardm

dileriz cmlesinde (
) munfasl mansb bir zamirdir.
( )Siz) iki renci! devlerini yazn! cmlesinde ()

(.

emir fiiline bitimi olan ( )muttasl merfu, (

) kelimesine bitimi olan
( )da muttasl mecrr bir zamirdir.

(.

)Tarih ve fizik kitabn okudum cmlesinde ()

mz fiiline bitimi olan (
) muttasl merfu bir zamirdir.

(.
) Bunlar, bu okulda alan

retmenlerdir. cmlesinde ( )munfasl merfu, ( ) muzri fiiline

bitimi olan ( )da muttasl merfu bir zamirdir.
(.
) Bu, onun kalemidir cmlesinde (
)kelimesine bitimi olan ()
da muttasl mecrr bir zamirdir.
91
Sra Sizde 2
) Bunlar, lahiyat Fakltesinde hocadrlar

(.
cmlesinde ( )iaret ismi Trkedeki iaret zamiri karlnda

kullanlmtr.
(.
) Bu kalemi ardan satn aldm cmlesinde ()

iaret ismi Trkedeki iaret sfat karlnda kullanlmtr.
) Bu, niversite Hastanesinde hemiredir.
(.

cmlesinde ( )iaret ismi Trkedeki iaret zamiri karlnda

kullanlmtr.
) O ua grdn m? cmlesinde ( )iaret ismi
(

Trkedeki iaret sfat karlnda kullanlmtr.
Sra Sizde 3
Vl, F. F. (1997), en-Nahvul-vazf, Hil
Birgiv, M. (1998), zhrul-esrr, Erzurum.
Matrac, M.(2000), Fin-nahv ve tatbktuh, Beyrut
Heyet, (ty.),, el-Kavidul-Arabiyyetul-muyessera, stanbul.
92
93
Amalarmz
Arapada irb kavramn tanmlayabilecek,
rb ynnden isimleri snflandrabilecek,
rb almetleri ve bunlarn cinsiyet ve saylarna gre isimler zerine

yansy farkllklarn belirleyebilecek,
rba ilikin kavramlarla cmlenin geleri arasnda Trke dilbilgisi

terimleriyle eletirme yapabilecek,
Arapa cmle gelerini Trkedeki karlklaryla eletirebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
rb
Merf
Mansb
Mecrr
neriler
. Gler, H. Gnday, . ahin, Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi) adl

kitabndaki isimlerin irbna ilikin konular inceleyiniz.
94
rb
Ynnden simler

GR
Arapada kelimeleri isim, fiil ve harf olmak zere kategoriye ayrmtk.
Bunlardan ilk ikisi ierisinde, cmledeki yeri veya bandaki herhangi bir
edat dolaysyla sonu deiebilir nitelikte olanlar vardr. te anlan iki
nedenle sonu deiebilen kelimelere irba elverili anlamnda murab,
son hareke veya sabit son harf balamndaki bu deiebilirlik zelliine ise
irb ad verilir.
Konumuz durumundaki isimlerde irb, terim erevesinde ilenir:
Merf, mansb, mecrr. Bir ismin irb asndan bu nden hangisine ait
olduu, sonundaki hareke veya sabit harften anlalr.
rb almetleri ad da verilen bu hareke veya harflerden merfluk
belirtisi olanlara ref, mansbluk belirtisi olanlara nasb, mecrrluk belirtisi
olanlara ise cer almeti denir. Sz gelimi, ounluk itibariyle bir ismin
sonundaki zamme onun ref almeti (merfluk kant), ayn durumdaki fetha
onun nasb almeti (mansbluk belirtisi), benzer zellikteki kesra ise onun
cer almeti (mecrrluk delili) olarak deerlendirilir.
Dil retiminde dilin bizzat kendisi amatr. Dilbilgisi ise dili renmenin
ve drt temel dil becerisi balamnda kullanmann aralarndan biridir.
Dilbilgisi konusunda nitelikli renim, ancak yeterli kelime daarc ve dil
kullanm becerisi ile mmkndr.
Bu esas dorultusunda nite konumuza ilikin ayrntl bilgi ve rnekler
okuma paramz ve metin zmlemesinin ard sra verilecektir.
Konu ile ilgili n bilgi almak iin www.turkceciler.com, www.onlinearabic.net,
OKUMA PARASI

.

.

.

95

"

".

.

" :

".

" :

".

" :

".


.1
.2

.3

.4

.5

.6

.7

.8
.9

.10

.11

.12

.13

.14

.15

.16
96
.17

.18

arasndan seiniz.
- -(
) -
.1

.

.

.2

.
.3

.
.4

.

.5

.

.6

.

.7
.8
.

3. Alt izili kelimelerin kart anlamllarn parantez iindeki szckler
arasndan seiniz.
- -(
) -

.

.1

.
.2

.

.3

.
.4

.5
.6

.

.

.7

.

.8

4. Aadaki kelimelerin oullarn Okuma Parasndan kararak
yaznz.
97
5. Aadaki kelimelerin tekillerini Okuma Parasndan kararak

yaznz.

seiniz.

.

a. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ne kendi azna ne de ailesinin
azna asla haram lokma koymad.
b. Doruluk ve samimiyetten ayrld. Ne kendi azna ne de ailesinin azna
haram lokma koymad.
c. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ne kendi azna ne de ailesinin
azna haram lokma koymad.
d. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ailesinin azna haram lokma
koymad.
e. Doruluk ve samimiyetten ayrlmad. Ne kendi azna ne de ailesinin
azna helal lokma koymad.

a. Ben nasl okuyabilirim? Siz okuyabilirsiniz. Biz memuruz. Grev yerimizi
terk etmemiz mmkn deil.
b. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Biz memuruz. Grev
yerimizi terk etmemiz mmkn deil.
c. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Ben memurum. Grev
yerimi terk etmem mmkn deil.
d. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Biz memuruz. Grev
yerimizi terk etmemiz mmkn m?.
e. Ben nasl okuyabilirim? Siz nasl okuyabilirsiniz? Biz hepimiz memuruz.
Grev yerimizi terk etmemiz mmkn deil.
DLBLGS
RB YNNDEN SMLER
ki, ve drdnc nitelerde isimler cinsiyet, say ve belirlilik ynlerinden
ele alnmt. Bu nite kapsamndaysa onlar, cmledeki yerlerine gre
sonlarnda meydana gelen deiikler balamnda mercek altna alnacaklar.
98
Bilindii zere insanlar kavramlar araclyla dnrler. Bir konunun en

ince ayrntsna kadar anlalmas onun kavramsal erevesinin kusursuz
izilmesine baldr. Sz konusu ama dorultusunda konuya ilikin
kavramlarn inceden inceye snrlarnn izilmesini yararl gryoruz.
Kavramlar ve Tanmlar
1. rb: Kelime sonlarnda meydana gelen hareke veya harf deiimleridir.
Tanmdan da anlalaca zere irbn gereklemesi iki deikenliin
varlna baldr.
a. Hareke deikenlii: Kelimenin son harfi zerindeki harekenin cmledeki
yeri veya bandaki etkin ge (amil) dolaysyla deiebilir olmasdr.
Szgelimi
kelimesinin son harfi, cmlede fil (zne) grevindeyken
biiminde zamme, mefl (nesne) grevindeyken

biiminde fetha,
biiminde kesra ile okunur.

cer harfinden sonra geldiinde ise
b. Harf deikenlii: Kelimenin sabit son harfinin cmledeki yeri veya
bandaki amil (etkin ge) dolaysyla deiebilir olmasdr.
szcnn
Szgelimi

kelimesinin msenn (ikil) formu olan
son harfi nn kimi durumlarda debildii iin deerlendirmeye alnmaz.
Onun yerine sabit son harfi elifte deikenlik olup olmadna baklr.

Grlr ki anlan kelime cmlede rnein zne grevindeyken

biiminde elif, mefl (nesne) gibi grevlerdeyken de

biiminde y ile
gelmektedir.
zne grevinde
biiminde vv, mefl (nesne) gibi
grevlerdeyken
biiminde y ile yazlan cem-i mzekker slim
isimlerde de deiim ayn ekilde sabit son harf zerinde gereklemektedir.
2. Murab: rb zelliine sahip, yani duruma gre sonu deiebilir olan

kelimelerin ortak addr.

3. Mebn: rb zelliine sahip olmayan, yani durum ne olursa olsun sonu

asla deimeyen kelimelerin ortak addr.
rneklerinde olduu
gibi.
Aadaki cmlelerde alt izili isimlerden hangisinin murab, hangisinin mebn
olduunu belirtiniz.
.

.

.

.

4. rb almetleri: Kelimelerin cmlede hangi konumda olduklarn ya da
hangi amilin pei sra gelip ondan etkilendiklerini kendisiyle gsterdikleri
hareke, harf veya haziflere irb almeti denir. simlerde irab alametleri
unlardr:
99
Harekeler:
a. Zamme: Harflerin stne konan ( ) iareti olup, Trke ksa u sesine
karlk gelir. Kltrmzde tre adyla bilinir.
b. Fetha: Harflerin stne konan ( ) iareti olup, Trke ksa e veya a
sesine karlk gelir. Kltrmzde stn adyla bilinir.
c. Kesra: Harflerin stne konan ( ) iareti olup, Trke ksa i sesine
karlk gelir. Kltrmzde Esre adyla bilinir.
Harfler:
a. Elif: Tesniye isimlerin sondan bir nceki harfidir. Harekelerden
zammeye edeerdir.
b. Vv: Cem-i mzekker slim isimlerin sondan bir nceki harfidir.
Harekelerden zammeye edeerdir.
c. Y: Tesniye ve cem-i mzekker slim isimlerin sondan bir nceki
harfidir. Harekelerden fijetha ve/veya kesraya edeerdir.
d. Nn: Fiillere zg bir irb almetidir. Fiillerin irb sonraki nitelerde
ele alnacaktr
rb Ynnden simler
Arapada isimler, irb bakmndan e ayrlr: Merf, Mansb, Mecrr.
A. Genel Hkmler
Arapada merf, mansb ve mecrr denilince ilk akla gelen irb
almetlerini tayan isimler bu balk altnda ele alnacaktr.
1. Merf simler: Son harekesi zamme olan isimlerdir. Genellikle cmlede
zne (fil veya mbteda) veya yklem (haber) konumunda bulunurlar.
rnek 1:
(Bu bir kitaptr) cmlesindeki

ismi, haber yani yklemdir.
Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi) zammedir.

rnek 2:
ismi, fil

(Adam ticaretle urayor) cmlesindeki
yani znedir. Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi) zammedir.

rnek 3:
( iler fabrikada) cmlesindeki

ismi, mbteda yani

znedir. Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi) zammedir.
2. Mansb simler: Son harekesi fetha olan isimlerdir. Genellikle cmlede
nesne (mefln bih) konumunda bulunurlar.
100
rnek 1:

( Ali, Hz. Peygamberin (s.a.) hayat hakknda bir
kitap okudu) cmlesindeki

ismi, mefln bih yani nesnedir. Mansbdur,
nasb almeti (mansbluk gstergesi) fethadr.
rnek 2:

(ocuk adam kzdrd) cmlesindeki

ismi, mefln
bih yani nesnedir. Mansbdur, nasb almeti (mansbluk gstergesi) fethadr.
rnek 3:

( Otobsler iileri fabrikaya tayor)
cmlesindeki
ismi, mefln bih yani nesnedir. Mansbdur, nasb
almeti (mansbluk gstergesi) fethadr.
3. Mecrr simler: Son harekesi kesra olan isimlerdir. Genellikle cmlede

dolayl tmle (mefln bih gayru sarih) veya isim tamlamasnda
muzfun ileyh (tamlayan) konumunda bulunurlar.
rnek 1:
( Tezimi hazrlarken eski bir kitaptan

ismi, mefln bih gayru sarih yani dolayl
yararlandm) cmlesindeki
tmletir. (
) harfi ceri dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk
gstergesi) kesradr.
rnek 2:

(Grevli koliyi adama teslim etti) cmlesinde son
ismi, mefln bih gayru sarih yani dolayl tmletir.
ge konumundaki
(
) harfi ceri dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk gstergesi)
kesradr.
rnek 3:
( Hkmet iilerin cretlerini artrd) cmlesindeki

ismi, isim tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh konumundadr.
Mecrrdur, cer almeti (mecrrluk gstergesi) kesradr.
Aadaki cmlelerde alt izili isimlerin cmledeki yerlerini belirterek

irblarn yapnz.

.1
.

.
.2
.3
.

.4

.

.

.5

.
.6

101

.

.7

.8

.9
.

B. zel Hkmler
Yukardaki genel nitelik tayanlarndan ayr olarak bir takm zel hkmlere
tabi isimlere ilikin irb konu alr.
1. Tesniye (Msenn) simlerde rb: Bu adla bilinen ikil isimlerin
sonundaki nn ( )sabit bir harf deildir. Kimi durumlarda debilir. O
nedenle kendisinden nceki harfe baklr. Sz konusu harf;
- Ya ncesi fethal elif ()

rnek:
- Ya da ncesi fethal cezimli y () dr.

rnek:
Bunlardan elif zamme; y ise, fetha veya kesra karldr. lgili durum
ksaca u ekilde formle edilebilir:
a. elif = zamme
gibi.

rnek 1

(Bunlar iki kitaptr) cmlesindeki
ismi, haber yani
yklemdir. Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi) zamme yerine

eliftir. nk msenndr.
rnek 2:

ismi,
(ki adam ticaretle urayor) cmlesindeki
fil yani znedir. Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi) zamme

yerine eliftir. nk msenndr.
b. y= fetha
gibi.
rnek 1:
( Ali Peygamberin hayat hakknda iki kitap okudu)

cmlesindeki
almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine ydr. nk msenndr.

rnek 2:

(Bakan topluluk ierisinden iki adam seti)

cmlesindeki
almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine ydr. nk msenndr.
102
rnek 3:

ismi,

( iler iki otobs doldurdu) cmlesindeki
mefln bih yani nesnedir. Mansbdur, nasb almeti (mansbluk gstergesi)

fetha yerine ydr. nk msenndr.
c. y = kesra

gibi.
rnek 1:
( Tezimi hazrlarken iki eski kitaptan

yararlandm) cmlesindeki
tmletir. (
) cer harfi dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk
gstergesi) kesra yerine ydr. nk msenndr.

rnek 2:

(Grevli koliyi iki adama teslim etti) cmlesinde
son ge konumundaki
tmletir. (
) cer harfi dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk
gstergesi) kesra yerine ydr. nk msenndr.
rnek 3:

( Patron iki iinin cretini artrd) cmlesindeki

ismi, isim tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh konumundadr.
Mecrrdur, cer almeti (mecrrluk gstergesi) kesra yerine ydr. nk

msenndr.
Aadaki cmlelerde alt izili isimlerin cmledeki yerlerini belirterek irbn

yapnz.
.
.1

.2

.

.3

.

.4

.5

.

.

.6

.

.7

.8
.

.9

.

zetle;
Msenn (tesniye/ikil) isimler; elif ile merf, y ile mansb, y ile mecrr
olurlar.
103
2. Cem-i Mzekker Slim simlerde rb: Bu adla bilinen kurall eril

oul isimlerin sonundaki nn ( )sabit bir harf deildir. Kimi durumlarda
debilir. O nedenle kendisinden nceki harfe baklr. Sz konusu harf;
- Ya ncesi zammeli vv ()

rnek:

- Ya da ncesi kesral harekesiz y ()dr.

rnek:

Bunlardan vv zamme; y ise, fetha veya kesra karldr. lgili durum

ksaca u ekilde formle edilebilir:
a. vv = zamme:

gibi.
rnek 1:
(Bunlar mhendislerdir) cmlesindeki

ismi, haber
yani yklemdir. Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi) zamme yerine

vvdr. nk cem-i mzekker slimdir.
rnek 2:

( Seyirciler oyuncular alklyor) cmlesindeki

ismi, fil yani znedir. Merfdur, ref almeti (merfluk

gstergesi) zamme yerine vvdr. nk cem-i mzekker slimdir.
rnek 3:
(Aboneler abonelik cretinin artmasndan

yaknyor) cmlesindeki

ismi, fil yani znedir. Merfdur, ref
almeti (merfluk gstergesi) zamme yerine vvdr. nk cem-i mzekker

slimdir.
b. y = fetha:

gibi.
rnek 1:
(Mdr emekli hocalar dllendirdi)

cmlesindeki
almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine ydr. nk cem-i mzekker

slimdir.
rnek 2:
( Bakan yeni proje iin mhendisler

grevlendirdi) cmlesindeki
ismi, mefln bih yani nesnedir.
Mansbdur, nasb almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine ydr. nk

cem-i mzekker slimdir.
104
rnek 3:
(Zorba kral muhalifleri susturmaya

ismi, mefln bih yani nesnedir. Mansbdur,
alyor) cmlesindeki
nasb almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine ydr. nk cem-i

mzekker slimdir.
c. y = kesra:
gibi.

rnek 1:

ismi, mefln

(kredenlerden olun) cmlesindeki

bih gayru sarih yani dolayl tmletir. ( )cer harfi dolaysyla mecrrdur,
cer almeti (mecrrluk gstergesi) kesra yerine ydr. nk cem-i mzekker

slimdir.
rnek 2:

(Grevli koliyi irket temsilcilerine teslim
ismi, mefln bih gayru sarih
etti) cmlesinde son ge konumundaki
yani dolayl tmletir. (

) cer harfi dolaysyla mecrrdur, cer almeti
(mecrrluk gstergesi) kesra yerine ydr. nk cem-i mzekker slimdir.
rnek 3:

(Hamd alemlerin rabbi Allaha zgdr) cmlesindeki

ismi,
isim
tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh konumundadr.
Mecrrdur, cer almeti (mecrrluk gstergesi) kesra yerine ydr. nk

cem-i mzekker slimdir.

yapnz.
.

.1

.2

.

.

.3
.4

.

.5

.6

.7
.

.

.8

.

.9
zetle;
Cem-i mzekker slim (kurall eril oul) isimler; elif ile merf, y ile
mansb, y ile mecrr olurlar.
105
3. Cem-i Mennes Slim simlerde rb: Bu knyeyle anlan kurall diil

oul isimler fetha almazlar. O nedenle irblar iki hareke ile snrldr:
Zamme ve kesra.
Bunlardan zamme, zammenin; kesra ise, fetha veya kesrann karldr.
lgili durum ksaca u ekilde formle edilebilir:
a. zamme = zamme:

gibi.
rnek 1:
(Bunlar bayan mhendislerdir) cmlesindeki
ismi,
haber yani yklemdir. Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi)

zammedir. nk cem-i mennes slimdir.
rnek 2:
(Kzlar evde annelerine yardm ederler)

cmlesindeki
ism-i fil yani znedir. Merfdur, ref almeti (merfluk
gstergesi) zammedir. nk cem-i mennes slimdir.

rnek 3:
(Hanm aboneler abonelik cretinin

artmasndan yaknyor) cmlesindeki

ism-i fil yani znedir.
Merfdur, ref almeti (merfluk gstergesi) zammedir. nk cem-i

mennes slimdir.
b. kesra = fetha:
gibi.
rnek 1:
(Mdr emekli hanm hocalar dllendirdi)


cmlesindeki

almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine kesradr. nk cem-i mennes

slimdir.
rnek 2:
( Bakan yeni proje iin bayan mhendisler

ismi, mefln bih yani nesnedir.
grevlendirdi) cmlesindeki

Mansbdur, nasb almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine kesradr.
nk cem-i mennes slimdir.
rnek 3:
(Zorba kral muhalifleri susturmaya

alyor) cmlesindeki
ism-i mefln bih yani nesnedir.
Mansbdur, nasb almeti (mansbluk gstergesi) fetha yerine kesradr.

106
c. kesra = kesra:
gibi.
rnek 1:
( Allah mmin hanmlardan raz olur) cmlesindeki

) cer harfi
ismi,
mefln
bih gayru sarih yani dolayl tmletir. (
dolaysyla mecrrdur, cer almeti (mecrrluk gstergesi) kesradr. nk

cem-i mennes slimdir.
rnek 2:

(Grevli koliyi irketin bayan temsilcilerine
ismi, mefln bih
teslim etti) cmlesinde son ge konumundaki

) cer harfi dolaysyla mecrrdur, cer
gayru sarih yani dolayl tmletir. (
almeti (mecrrluk gstergesi) kesradr. nk cem-i mennes slimdir.
rnek 3:
( Haclar uaklar araclyla geri dnyor)

ismi, isim tamlamasnda tamlayan yani muzafun ileyh
cmlesindeki
konumundadr. Mecrrdur, cer almeti (mecrrluk gstergesi) kesradr.


yapnz.
.

.1

.2

.

.

.3
.4

.

.

.5

.

.6

.7
.

.8

.

.
.9

zetle;
Cem-i mennes slim (kurall diil oul) isimler; zamme ile merf, kesra
ile mansb, kesra ile mecrr olurlar.
1. simlerin hangi durumlarda merf, mansb veya mecrr olduklar konusu
sonraki nitelerin konusudur. O nedenle vereceimiz bilgileri yukardakilerle
snrl tutuyoruz.
107
2. Be isim ve gayr-i munsariflerin irbna ilikin bilgiler de ayn ekilde

sonraki kitaplara ertelenmitir.
3. nbilgi olarak ancak u kadarn syleyebiliriz:
a. sim cmlesinin zne ve yklemi konumundaki mbteda haber ile fiil
cmlesinin znesi konumundaki fil, rneklerde grld gibi daima
merf;

.

.

b. Trkedeki tmlece karlk gelen mefller rnekte grld gibi daima
mansb;
.

.

c. Bana cer harfi gelen isimlerle isim tamlamasnn tamlayan ksm,
rneklerde grld gibi daima mecrrdur.
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde merf isimleri bulup iaretleyiniz.
.1

.

.2
.

.3

.4
.

.

.5

.
.6

.7
.

.

.8
2. Aadaki cmlelerde mansb isimleri bulup iaretleyiniz.

.

.1

.
.2

.

.3

108

.

.4

.

.5

.

.6

.7
.

.8
.
3. Aadaki cmlelerde mecrr isimleri bulup iaretleyiniz.

.

.1

.

.2

.
.3

.

.4

.
.5

.6
.

.

.7

.

.8
4. Aadaki cmleleri, alt izili isimleri msennya evirip yeniden
yaznz.

.

.1

.

.2

.
.3

.

.4
.5
.

.

.6

.

.7

.8
.

5. Aadaki cmleleri, alt izili isimleri cem-i mzekker slime evirip

yeniden yaznz.
.

.1

.

.2

.3
.

.

.4
109

.

.5
.6
.

.
.7

.8
.
6. Aadaki cmleleri, alt izili isimleri isimleri cem-i mennes slime

evirip yeniden yaznz.

.

.1

.

.2

.
.3

.

.4

.

.5

.

.6
.7

.

.

.8

7. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri, kendilerine anlam ve irb
ynnden uygun olan szc parantez iindeki listeden bularak
doldurunuz.

-
)

(

.1 ...........
.

.
.2

............

.............
.

.3
..........
.
.4

............

.

.5
.............
.

.6

............
.7

.
............
.8

8. Aadaki cmlelerde bo braklan yerleri, anlam ve irb ynnden

uygun olan szckle doldurunuz.

.

..........
.1

...........
.

.2

110
...........
.

.3

.
.........

.4
.

............5

.............
.

.6
...........
.

.7

.
.8

...........
9. rnekteki gibi parantez iinde verilen szc uygun kelimenin

yerine koyup gerekli deiiklikleri yaparak cmleyi yeniden yaznz.

(
) .

(
)...................................................1
) ...................................................2
(
) ...................................................3
(
) ...................................................4
(
(
) ...................................................5
(
) ...................................................6
) ...................................................7
(
) ...................................................8
(
Ali bu meslei iki yldr yapyor.
Zeynep Hz. Peygamberin (s.a.) hayat hakknda iki kitap okudu.
ki bayan renci snavda baarsz oldular.
Mdr (erkek) retmenleri dllendirdi.
Mslman bayanlar mescide gidiyorlar.
emel, arzu, ideal :
( )
imam :
)(
mahalle, semt :
( )
icra etmek, yapmak, yerine getirmek :

111
meslek, grev :
( )
aile :
( )

olumak :

hanm, e :
( )

oul : )(
imamlk :
drstlk, doruluk :
itenlik, samimiyet :

gzetmek, riayet :

hak :
( )
( )
hal, tutum, davran :
renmek :
-

peygamber, gnderilen :

gerekten, hakikaten :
sznde durdu :

orada, o yerde, o erevede, o adan :

uzaklamak :

koymak :

lokma : )(

az : )(
gemek :

yirmi :

sene, yl :
( )
sene, yl : )(
hal, durum :
( )
izledi, pepee geldi :

ulamak, varmak :

kalmak :

i, kalp, gnl, nefis, z : )(

dm, ukde :
( )

becermek, g yetirmek, muktedir olmak:

zmek :
zira, nk, o anda :
istemek :

112

katlmak, girmek, dahil olmak :

niversite:

( )
bitirmek, tamamlamak :

(yksek) renim :(
)
)(

( )

mkellefiyet, ykmllk, glk :
yklmak, kmek :

yk, arlk : )(
imkan bulabilmek, imkan olmak : ...

gerekletirmek :
hissetmek, farknda olmak :

lhza, an :
( )

gc yetmek, muktedir olmak :

sndrmek :
)(
volkan :
beklemek :

gelme, geli :
mit, umut :

daim, kesintisiz:
sr, gizem :
( )
mit kesmek :

mit kesmek :

oturan, oturmakta:
iken :

dnce, fikir :
( )
megul eden, megul etmekte, kurcalamakta:
zihin :
( )
gelmek, kagelmek :

haber vermek, bildirmek, sylemek :

(frsat) vermek, (frsat) tanmak :

frsat : )(

-siz, -sz :

okumak, renim grmek :

memur, grevli, vazifeli :
terk etmek :

113

karlk vermek, cevap vermek :
diyerek :
ol :
sakin :

rahat :
program : )(

varsaylan, yklenen :
( )
belirlemek, ngrmek, art komak :

gelmek, bulunmak :

e yeter :...
okumak, incelemek, gzden geirmek :

katlmak, girmek, itirak etmek :

ara snav :

final snav :
sevinmek :

doldurmak :

amak :

dua etmek, armak, davet etmek :

nclk etmek, iletmek :
iletilmek, yolunu dorultmak, erimek :

rzklandrmak, rzk vermek :

hesap etmek, ummak :

klmak, etmek, eylemek :
zet
Arapada irb kavramn tanmlayabilmek
Arapada cmledeki yeri veya ncesindeki herhangi bir amil (sonrasndaki
szc etkileyen ge) dolaysyla bir kelimenin sonunda meydana gelen
hareke veya harf deiikliklerine irb ad verilir. Cmledeki yeri veya
bandaki amil ne olursa olsun kelime sonlarnn asla deimemesi olgusu da
bin kavramyla aklanr. rb zellii yanstan yani sonu deiebilen
kelimelere murab, bin zellii yanstan, bir baka deyile sonu asla
deimeyen kelimelere ise mebn nitelemesi yaplr.
rb ynnden isimleri snflandrabilmek
Arapa bir cmlede isimler irb kategorisinden birine dhildirler: Ref,
Nasb, Cer. Bunlardan ilk sradakine dhil olana merf, ikinci sradakine
dhil olana mansb, nc sradakine dhil olana ise mecrr isim denir.
114
rb almetleri ve bunlarn cinsiyet ve saylarna gre isimler zerine

yansy farkllklarn belirleyebilecek
Bir kelimenin hangi irb kategorisine dhil olduunu gsteren hareke veya
harftir.
Bir ismin merf olduunun gstergesi (ref almeti) ounlukla son harfi
zerindeki zammedir. Msennlarda sondan bir nceki harf elif ile cemi
mzekker slimlerde ayn zellikteki harf vv tre yerine geer.
Bir ismin mansb olduunun gstergesi (nasb almeti) ounlukla son harfi
zerindeki fethadr. Msennlar ve cemi mzekker slimlerde sondan bir
nceki harf y ile cemi mennes slimlerde son harf zerindeki kesra, fetha
yerine geer.
Bir ismin mecrr olduunun gstergesi (cer almeti) ounlukla son harfi
zerindeki kesradr. Msennlar ve cemi mzekker slimlerde sondan bir
nceki y harfi kesra yerine geer.
rba ilikin kavramlarla cmlenin geleri arasnda Trke dilbilgisi
terimleriyle eletirme yapabilmek
Trkedeki zne ve isme bitiik ek fiil ykleme karlk gelen isimler merf,
tmlece karlk gelen isimler mansb, dolayl tmlece veya isim
tamlamasnn tamlayanna karlk gelen isimler ise mecrrdur.
Arapa cmle gelerini Trkedeki karlklaryla eletirebilmek
Trkede olan veya yapan durumundaki zne Arapada ykleminden nce
gelirse mbted, sonra gelirse fil adn alr.
Trkede -im, -sin, -dir, -iz, -siniz, -dirler ek fiillerinin bititii isimlere ek
fiil yklem ad verilir. Arapada bunun karl haberdir.
Trkede tmle olarak bildiimiz zne ve yklem haricindeki gelerin
Arapa genel ad mefldr. Bunlardan fiilden dorudan etkilenen ve
kendisine nesne denilenlerin Arapadaki karl mefln bihtir.
Trkede bana hal eki bitimi tmlelere dolayl tmle denir. Bu genin
Arapa karl mefln bih gayru sarihtir.
sim tamlamasnn Trkede tamlanan olarak bilinen ksmnn Arapa
karl muzafun ileyhtir.
Kendimizi Snayalm
1. Aadakilerden hangisi murab bir isimdir?
a.
b.

c.

d.
e.
115

2.
Yukarda verilen isimlerin irb kategorilerine ilikin aadaki ifadelerden

hangisi dorudur?
a. Mecrr Mansb Merf
b. Merf Mansb Mecrr
c. Merf Mecrr Mansb
d. Mecrr Merf Mansb
e. Mansb Merf Mecrr

3. .

Yukardaki cmlede alt izili kelimelerin irb iin aadakilerden
hangisi sylenebilir?
a. merf-mecrr
b. merf-mansb
c. mansb-mecrr
d. mansb-merf
e. mecrr-mecrr
4. Aadaki Trke cmle geleri ile yaplan Arapa irb eletirmelerinin
hangisi yanltr?
a. zne Merf
b. Yklem Merf
c. Nesne Mansb
d. Tmle Mansb
e. Tamlayan Mansb

5.

Yukardaki cmlede alt izili kelimelerin irb hangi seenekte doru

olarak verilmitir?
a. 1. Fail - Merf; 2. Mefln bih Mansb; 3. Muzfun ileyh Mecrr
b. 1. Fail - Merf; 2. Mefln bih Mansb; 3. Mefln bih gayru
sarih Mecrr
c. 1. Fail - Merf; 2. Mefln bih Mansb; 3. Muzfun ileyh
Mansb
d. 1. Fail - Mansb; 2. Mefln bih Mansb; 3. Muzfun ileyh
Mecrr
e. 1. Mbted - Merf; 2. Mefln bih Mansb; 3. Muzfun ileyh
Mecrr
116

1. d
Yantnz doru deilse, Kavramlar ve Tanmlar ksmn

yeniden okuyunuz.
2. b
Yantnz doru deilse, Merf, Mansb ve Mecrr simler

konularn yeniden okuyunuz.
3. c
Yantnz doru deilse, rba ilikin genel hkmlerle msenn

ve cemi mennes slimin irb konularn yeniden okuyunuz.
4. e
Yantnz doru deilse, Mecrr simler konusunu yeniden

okuyunuz.
5. a
Yantnz doru deilse, Merf, Mansb ve Mecrr simler


Sra Sizde 1
mebn;
murab; mebn;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
murab;
mebn;
murab; murab.
Sra Sizde 2
1. Fil, merf, ref almeti zamme.
2. Haber merf ref almeti zamme.
3. Mbted merf ref almeti zamme; Haber merf ref almeti zamme.
4., 5., 6. Mefln bih mansb nasb almeti fetha.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti kesra.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti kesra.
Sra Sizde 3
1. Fil, merf, ref almeti elif, nk msenn.
2. Mbted, merf, ref almeti elif, nk msenn.
3. Haber, merf, ref almeti elif, nk msenn.
4., 5., 6. Mefln bih, mansb, nasb almeti y, nk msenn.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti y, nk msenn.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti y, nk msenn.
117
Sra Sizde 4
1. Fil, merf, ref almeti vv, nk cem-i mzekker slim.
2. Mbted, merf, ref almeti vv, nk cem-i mzekker slim.
3. Haber, merf, ref almeti vv, nk cem-i mzekker slim.
4., 5., 6. Mefln bih, mansb, nasb almeti y, nk cem-i mzekker
slim.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti y, nk cem-i mzekker
slim.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti y, nk cem-i mzekker slim.
Sra Sizde 5
1. Fil, merf, ref almeti zamme, nk cem-i mennes slim.
2. Mbted, merf, ref almeti zamme, nk cem-i mennes slim.
3. Haber, merf, ref almeti zamme, nk cem-i mennes slim.
4., 5., 6. Mefln bih, mansb, nasb almeti fethaya vekaleten kesra, nk
cem-i mennes slim.
7.,8. Mefln bih gayru sarih, mecrr, cer almeti kesra, nk cem-i
mennes slim.
9. Muzfun ileyh, mecrr, cer almeti kesra, nk cem-i mennes slim.
el-Galyn, M, (1982), Cmiud-Durs el-Arabiyye, Beyrut.
rt, M. M. (2004) Sarf-Nahiv Edatlar, stanbul.
Gler, ., Gnday, H., ahin, ., (2009) Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi),
stanbul.
118
119
Amalarmz
Arapa isim cmlesinin kuruluu, isim cmlesini oluturan mbtedahaberin yaps ve deiik biimlerini tanyabilecek,
sim cmlesinin gelerinin iraplarn belirleyebilecek,
Mbteda-haber uyumunu belirleyebilecek,
Basit isim cmleleri kurabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
sim cmlesi
Mbteda
Haber
Merf olma ve alametleri
neriler
M. Meral rtnn Arapa Dilbilgisini (Nahiv) adl kitabndan sim

cmlesi konusunu okuyunuz.
120
sim Cmlesinin
geleri

GR
Cmle, szcklerin yan yana gelerek bir duyguyu, bir dnceyi, bir istei,
bir ii, ksacas bir yargy tam olarak bir hkm hlinde ifade ettikleri kelime
grubudur. Cmlenin temel fonksiyonu hkm ifade etmesidir. Kelimelerin
bir btn iinde bir hkm ifade edebilmeleri iin bir zneye (msnedun
ileyh) bir de ykleme (msned) dayandrlmalar gerekmektedir, buna isnad
denmektedir. Cmlenin oluturulmas iin bu isnadn yaplmas arttr.
Kelimeleri geliigzel sralamak cmle oluturmaya yeterli deildir; birbirleri
ile ilikilendirilmeleri gerekmektedir.
Arapada cmleler ifade ettikleri anlam ynnden ikiye ayrlmlardr.
Mstakil, tek bana bir anlam ifade eden cmleye kelm veya cmle-i
mfide denmektedir. Bunun yannda cmlenin tm zelliklerine sahip olduu
halde tek bana anlam olmayp baka bir kelime veya cmleyi
anlamlandran sfat, hl, sla, art cmleleri gibi yan cmle trleri vardr.
Anlam ynnden mstakil cmle ve yan cmle olarak ikiye ayrdmz
cmleler yap olarak da iki biimde bulunur. Ya isim cmlesi eklinde veya
fiil cmlesi eklinde kurulurlar. Dncelerimizi cmlelerle oluturur ve
ifade ederiz. fade etmek istediimiz dncede vurgu zneye ynelik ise
bunu isim cmlesi formu ile ortaya koyarz. ayet vurgu yapmak istediimiz
ey eyleme ve eylemin gerekletii zamana ynelik ise bunu da fiil cmlesi
eklinde ortaya koyarz. Bu nitede isim cmlesinin yap birimleri
incelenecektir.
Trke ve Arapa cmle yaplarn tanmak iin baknz:
http://www.turkceciler.com/cumle-disi-unsurlar.html
http://www.islamguiden.com/arabi/m_a_r_38.htm
http://www.schoolarabia.net/arabic/eljomleh_elesmieh/index.htm
http://www.onlinearabic.net/forum/forum_posts.asp?TID=1702&PID
121
OKUMA PARASI

".

"
" "

.

:


.1

.2

.3

122

.4
.5

.6

.7

.8

.9

.10
2. Alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez arasndaki kelimelerin

arasndan seiniz.

(

)

.

.1

.

.2

.

.3

.

.4
.

.5

.

.6

.

.7
3. Alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez arasndaki kelimelerin
arasndan seiniz.

)

.
.1

.
.2

.
.3

.
.4
.5
.

.6
.
.
.7

4. Alt izili kelimelerin mfredlerini (tekillerini) bulunuz.
.
.1

.

.2
123

.

.3

.

.4

.

.5
5. Alt izili kelimelin oullarn bulunuz.

.1
.

.

.2

.

.3

.

.4
.
.5

seiniz.

(
)

a. Zeytinin gvdesi barn sembollerinden biri, gvenin mjdelerinden bir
mjdedir.
b. Zeytinin dal barn sembollerinden bir sembol, gvenin mjdecilerinden
bir mjdecidir.
c. Zeytin dal barn sembollerinden ve gveni mjdeleyenlerden bir
mjdecidir.
d. Zeytin aac barn sembollerinden bir sembol, gvenin mjdecilerinden
bir mjdecidir.
e. Zeytin yapra barn sembollerinden bir sembol, mjdecilerinden bir
mjdecidir.

(
)

a. Zeytin aac ykseklii on metreye varan daima yeil bir aatr.
b. Zeytin aac ykseklii on be metreye varan yeil bir aatr.
c. Zeytin aac ykseklii on be metreye varan bir aatr.
d. Zeytin aac on be metreye varan daima yeil bir aatr.
e. Zeytin aac ykseklii on be metreye varan daima yeil bir aatr.
124
DLBLGS
SM CMLESNN GELER
Arapada isimle balayan cmleye isim cmlesi denir. sim cmlesinin iki
unsuru vardr: Mbted ( )ve haber ( ).
Mbteda ve Haber
Mbteda, szn kendisiyle balayp hkmn zerine kurulduu znedir.
Haber ise mbtedaya dayandrlan ve ondan bahseden unsurdur, yklemdir.
Mbteda genellikle marife (belirli, zel isim), haber ise genellikle nekre
(belirsiz) isimden olur. Bunu bir rnek zerinde gsterelim:
(Ali rencidir.)

Bu cmle bir isim cmlesidir, isimle balamtr, Alinin renci
olduundan bahsedilmitir. Cmlede
mbteda (zne) ve marifedir nk
zel isimdir,
kelimesi haberdir (yklem) ve nekredir. Cmlenin her iki
unsuru da merfdur, burada mbteda ve haberin her ikisi tekil isim olduklar
iin son harflerinin harekesi olan zamme ile merf olmulardr. u
rneklerde mbteda ve haberin yapsna ve irabna dikkat ediniz:
(Kitap arkadatr.)

(Yamur yamaktadr.) .

(Fiyatlar yksektir.) .

(Spor yararldr.).

Haberin birden fazla kelimeden olumas (taadd) mmkndr. rnek

olarak, Muhammet, airdir yazardr hikyecidir anlamndaki u sz

verebiliriz: (

) u ayette geen habere dikkat ediniz:
O balayandr, sevendir, Arn sahibidir, ycedir.(Buruc/85, 14-15)

sim cmlesi hakknda geni bilgi edinmek iin M. Meral rtnn Arapa
Dilbilgisi (Nahiv) adl kitabna baknz.
Bir cmlenin olumas iin zne ile yklemin (mbteda-haber) birbirlerine
dayandrlmas (isnad), kurallar erevesinde birbirleriyle ilikilendirilmesi
gerekmektedir. Bu ilikinin kurall olmas gerektii gibi anlaml olmas da
gerekmektedir. nk cmle bir anlam ortaya koyan sistemli bir yapdr. Her
kelime bir birine dayandrlarak cmle oluturulamaz, oluturulsa bile anlamsz
bir sz dizimi olur. Zira kelimeler cmle iinde anlam kazanrlar.
125
Mbteda-Haberin Yaps
A. Mbteda genellikle marife (belirli) bir isim, haber de genellikle nekre
(belirsiz) isimden oluur. Mbteda konumundaki kelimeler genellikle u
kelime trlerinden olur:
1. Belirlilik taks (harf-i tarif; )alan isimler.

(Bahe gzeldir).
. (Cadde kalabalktr) .

2. Zamirler. Zamirler marife hkmndedir. Ancak zamirler son harekeleri
zerine mebni olup harekeleri hibir surette deimedikleri iin mahallen
(cmledeki konumunun gerei) merf olurlar.
(O, rencidir).

(O, rencidir)

Birinci rnekte (
), ikinci rnekte ( )zamirleri mbteda konumunda yer
aldklar iin mahallen merfdurlar.
3. zel isimler (alemler).
(Selma yazardr).

(brahim yazardr)

(Mekke mbarek bir ehirdir)

4. aret isimleri (ism-i iaretler). aret isimlerinin ikilleri (tesniye) hari
tm mebn olduklar iin mahallen merf olurlar.
(Bu mehur bir adamdr)

(Bu, mehur bir kadndr).

)iaret isimleridirler ve mebndirler, mbteda
Bu iki rnekte (
konumunda yer aldklar iin mahallen merf olmulardr.
5. lgi zamirleri (ism-i mevsul). lgi zamirlerinin ikilleri (tesniye) hari tm
mebndirler, mbteda konumunda yer aldklar zaman mahallen merf
olurlar. lgi zamirinden sonra ona zamirle bal ve onu aklayc bir cmle
gelir, bu cmleye sl cmlesi denmektedir, sla cmlesinin irabta yeri yoktur.
(Gelen mhendistir).

(mtihanda baarl olan iki kz, Fatma ve Meryemdir.)
.

(Allahn Elisi ile evlenen kadnlar mminlerin anneleridirler.)
Yukardaki cmlelerde ( )ilgi zamirleri mbteda olup
) ikil olduu iin elif ( )ile merfdur. Bu
mahallen merfdurlar. Ancak (
126

ilgi zamirlerinden sonra gelen (

)

cmleleri ilgi zamirlerini aklayan sla cmleleridir.
6. Muzaf (tamlanan). Belirtili isim tamlamalarnda irabta tamlanana (muzaf)
baklr, tamlayan (muzafun ileyh) daima mecrr olur. Tekil eril ve diil
(mfred mzekker ve mennes) tamlananlar, krk oullar (cem-i teksr),
kurall diil oullar (cem-i mennesler) mbteda olduklarnda zamme ile
merf olurlar; ikil yapsnda (tesniye) olurlarsa elif ( )ile merf olurlar;
kurall oul eril (cem-i mzekker slim) olurlarsa vav ( )merf olurlar.

(Halitin Okulu evinden uzaktr.) .

(Fakltenin yemekhanesi temizdir.) .

(Fakltenin kz rencileri terbiyelidirler.) .

(Okulun aalar oktur.) .

(Okulun iki erkek rencisi gidiyorlar.) .

(irketin erkek mhendisleri alkandrlar).

Bu rneklerde (
) kelimeleri tamlanandr (muzaf),

mbtedadrlar ve zamme ile merf olmulardr. (

) kelimesi de
tamlanandr, ikildir ve elif ( )ile merf olmutur. (

) kelimesi
tamlanandr, cem-i mzekker slimdir (kurall eril oul) ve vav ( )ile merf
olmutur.
7. Soru isimleri (esmul-istifhm). Soru isimleri (
) hari hepsi mebndirler,
mbteda konumunda olduklar zaman mahallen merf olurlar, (
) ise
mbteda konumunda zamme ile merf olur.

(Yarta kim kazand?)

(Hangi renci geldi?)
Birinci rnekte geen ( )soru ismi mbtedadr, mebn kelimelerden

olduu iin mahallen merfdur. kinci rnekte (
) kelimesi mbtedadr,
murb (cmle iindeki yerine gre sonu deien) soru isimlerindendir, burada
zamme ile merf olmutur..
8. Tevilli mastarlar (masdar- mevvel). Fiili muzrinin bana (
) harfi
geldii zaman onu nasbettii gibi anlamn da mastara evirmekte, bu tr
mastarlara da mastar anlamn ierdikleri iin tevilli mastar denmektedir.
Tevilli mastar fiilden tretildii iin mastar tm ahs zamirlerine gre
anlamlandrmak mmkmdr. Tevilli mastarlar mbteda konumunda yer
aldklar zaman mahallen merf kabul edilmektedirler.
(Oru tutmanz sizin iin hayrldr)

127
(ay scak imen salna zararldr)

Birinci cmlede (
)tevilli mastardr, (
) eklinde ak mastar
hkmndedir, mbtedadr, oru tutmanz anlamndadr. kinci rnekte
mbteda konumunda olan (
) kelimesi tevilli mastardr, (
) eklinde

ak mastar hkmndedir, mbtedadr, imen anlamndadr.
Aadaki isim cmlelerinde mbtedalar belirleyiniz, irablarn yapnz ve
hangi isim tr olduklarn belirtiniz.
.
.1
.2

.

.

.3

.4

.

.5
.
.6

.
.7

B. Mbtedann marife haberin nekre olarak gelmesi asl ise de bazen mbteda
nekre olarak gelebilir. Bu durum u hallerde olur:
1. Mbteda nekreye muzaf (tamlanan) olursa;
( adam geliyor.) .

(Gm yzk ucuzdur.) .

Birinci cmlede (
) kelimesi muzaftr (tamlanan), ( )muzafun
ileyhtir (tamlayan), nekredir, her iki kelime belirtisiz tamlama oluturmutur.

kinci rnekteki (
) rnei de birinci rnek gibidir.
2. Mbteda nekre (belirsiz) kelimelerden oluan sfat tamlamasnda mevsuf
olursa;

(Youn bir yamur yayor.) .

(Hzl bir otomobil pahaldr.) .

Birinci rnekte (
) kelimesi mevsf (tamlanan), ( ) kelimesi ise
sfattr (tamlayan). Her iki kelime de nekre (belirsiz) kelimeden olumutur.
kinci rnek de birinci rnek gibi belirsiz kelimelerden olumutur.
3. Mbteda nekre olup kendisinden nce olumsuzluk edat (nefi) ve soru
(istifham) edat varsa:
(Kimse yolcu deildir.) .

(Yanmzda cahil yoktur) .

128
(Alanda kimse var mdr?)

(Allahla birlikte (baka) bir tanr var mdr?)

Yukardaki rneklerde (

) kelimeleri nekre (belirsiz)
isimlerden olumutur, her biri mbtedadr, olumsuzluk edat (nefi) ve soru

(istifham) edatlarndan sonra gelmitir.
4. Mbteda nekre olup haber cr-mecrr ve zarftan oluura mbteda
haberden sonra gelir; bu tr cmlelerde anlam verilirken vardr,
mevcuttur anlamlar eklenir.

(Odada bir ocuk var.).

(Masann zerinde bir kitap var).

(Aalarn zerinde birka ku var).

) kelimeleri mbtedadr, haberleri cr-mecrr
Bu rneklerde (

ve zarftan olutuu mbtedalar da nekre olduklar iin haberden sonra

gelmitir
5. Mbteda trn genelini ierirse;
(Herkes ona itaatkrdr.) .

(nsan hayvandan daha stndr.) .

Bu iki rnekte (
) kelimeleri trn genelini ifade etmilerdir,

mbtedadrlar.
6. Mbteda (
) kelimesinden sonra gelirse. Ancak (
) kelimesi harf-i cer
olduu iin kendisinden sonra gelen mbteda konumundaki ismi mecrr
yapmakta, mbteda bu durumda mahallen merf olmaktadr.

(Nice kadn adamlardan daha byktr.) .

(Oturanlar iin abalayan nice kiiler vardr.) .

Mbtedann Haberinin Marife Olmas

Mbtedann haberi genellikle belirsiz isim (nekre) olarak gelir, ancak
mbteda belirli isim olmak artyla haber bazen cmlede marife olarak
gelebilir.

(Muhammed (s.a.) Allahn Resuldr) .

(Din, nasihattir.) .

Mbteda ve haberin her ikisi de belirli isim olarak geldii durumda

ikisinin sfat tamlamas eklinde anlalmas ihtimali varsa aralarna zamirulfasl denen, mbteda ile uyumlu merf munfasl zamiri girer. Zamirul-fasl
129
pepee gelen iki belirli ismin arasna girerek onlarn cmle olduunu
gsterdii gibi cmlenin anlamn da pekitirme grevi grr. u rneklere
dikkat ediniz:

(sfat tamlamas: cmert adam)

(cmle: Adam cmerttir) .

(sfat tamlamas: alkan bayan renci )

(cmle: Bayan renci alkandr.) .

Aada sfat tamlamalar verilmitir. Siz bu sfat tamamalarnn arasna
zamirul-fasl koyarak cmlelere dntrnz.
.
.1
.
.2
.
.3
.4
.

.
.5
Mbted ve Haberin Uyumu ve rb

Mbtedann haberi mfred (cmle olmayan yapda) olarak geldii zaman iki
yapda gelebilir:
A. Mfred haber, cmid (hibir kelimeden tretilmemi, dorudan bir
varla ad olarak konulmu) isim olur. Haber cmid olduu zaman
mbtedaya mzekkerlik-menneslik ve mfred-tesniye-cemi olma ynnden
uymas art deildir. Camid haber merfdur.

(limler milletin dr.) .

(Bu tatr) .

(Frat nehirdir.) .
(Dnya yuvarlaktr) .

Bu rneklerde (
) kelimeleri cmlede haber

konumundadrlar, mbteda ile mzekkerlik ve menneslik ve mfredtesniye-cemi (tekil-ikil-oul) olma ynnden uyumlu olmalar
gerekmemektedir, nk fiilden trememi cmid isimlerdendirler.
B. Mfred haber mtak (fiilden tremi) olur. sm-i fil, ism-i mefl,
sfat- mebbehe gibi fiilden tremi vasf ierikli kelimeler haber olduklar
zaman mbtedaya mzekkerlik-menneslik (keyfiyet) ve tekil-ikil-oul
(mfred-tesniye-cemi; kemiyet) bakmndan uyarlar. Bu uyum u ekilde
gerekleir:
1. Mbteda mfred mzekker (tekil eril) olunca haberi de mfred
mzekker olarak gelir. Her ikisinin irab zamme ile merf olur.
130

(O rencidir.).

(Nehrin suyu azdr.).

(lim yararldr.) .

Birinci rnekte ( )kelimesi mfred mzekker gaib (nc tekil)

zamiridir, mbtedadr, ancak zamir olduu iin harekesi deimeyen mebn
kelimedir, mahallen merf olmutur. (
) kelimesi haberdir, mfred
mzekker isimdir, fiilden tremi isim olduu iin mbteda ile mzekker
olma ve mfred olma ynnden uyumludurlar. Haber zamme ile merfdur.
kinci rnekte ( )kelimesi mbteda, (

) kelimesi haberdir; nc rnekte
(
) haberdir, her iki rnekte mbteda-haber uyumu
birinci rnekte olduu gibidir.
2. Mbteda mfred mennes (tekil diil) olursa haber de mfred mennes
olarak gelir. Her ikisinin irab zamme ile merf olur:
(Ben (kz) renciyim.) .

(Otomobil hzldr.) .
(Aa yeildir.) .

Birinci rnekte ( )kelimesi mbtedadr, mfred mennes mtekellim
) haberdir, tremi
(birinci tekil) ahs zamiridir, mahallen merfdur, (
isimdir, mbteda ile haber arasnda mfred mennes (tekil diil) olma
ynnden uyum vardr. kinci ve nc rnekte (
) kelimeleri
mbteda ( )kelimeleri haberdir, mbteda ve haber arasnda uyum

vardr, her iki rnekte mbteda-haber zamme ile merf olmulardr.
3. Mbteda tesniye mzekker (ikil eril) olursa haber tesniye mzekker
olarak gelir. Tesniyenin merf oluu elif ( )ile olduu iin mbteda ve
haberin her ikisi elif ile merf olurlar:

(kisi alkan mhendistirler.) .

(ki ifti mutludurlar.)

(Ahmet ve Ali doktordur.) .

Bu rnekte (
) isimleri mbtedadrlar, haberleri olan
( )kelimeleri haberdirler, mbteda ile tesniye mzekker
(ikil eril) olma ynnden uyumludurlar, tesniye olduklar iin mbteda ve

haber elif ( )ile merf olmulardr. (
) iki ayr isim olduklar iin
zamme ile merf olmulardr.
4. Mbteda tesniye mennes (ikil diil) olursa haber de tesniye mennes

olarak gelir. Mbteda ve haberin her ikisi tesniye olduklar iin elif ( )ile
merf olurlar:
131

(ki bayan ifti alkandr.) .

(ki Mslman bayan samimidirler.).

(Aye ve Zeynep arya gidiyorlar.) .

Bu rnekte (
) kelimeleri tesniye mennes
(ikil diil) mbteda, ( )kelimeleri haberdirler, mbteda ve
haber arasnda tesniye mennes olma ynnden uyum vardr, mbteda ve
haberler elif ( )ile merf olmulardr ancak
kelimeleri ayr isim
olduklar iin zamme ile merf olmulardr.
5. Mbteda cem-i mzekker slim (kurall eril oul) olursa haber de
cem-i mzekker slim olarak gelir. Her ikisi de ( )ile merf olurlar:
(Memurlar meguldrler.) .

(Oyuncular maa hazrdrlar.) .

(Yolcular yolculua hazrdrlar.).

Bu rneklerde (
) kelimeleri mbteda, )
( kelimeleri haberdirler, mbteda ve haberler cem-i mzekker
slim (kurall oul eril) olarak birbirleriyle uyumludurlar ve vav ( )harfi ile
merf olmulardr.
6. Mbteda akll varlklarn cem-i mennes slimi (kurall diil oul)

olursa haber de cem-i mennes slim olarak gelir. Mbteda ve haberin her
ikisi zamme ile merf olurlar:

(Bayan doktorlar yeteneklidirler.) .

(Anneler merhametlidirler.).

(Bayan yolcular yolculua hazrdrlar.).

Bu rnekte (
)kelimeleri mbteda,
(
kelimeleri
ise
haberdir,
mbteda
ve
haber
konumundaki
tm
kelimeler cem-i mennes slim (kurall diil oul) olup zamme ile merf
olmulardr.
7. Arapada aklsz oullar cmle kuruluunda tekil diil (mfred

mennes) hkmnde deerlendirilir. Mbteda akll olmayan varlklarn cemi teksiri (kuralsz/krk oulu) olursa haber tekil diil (mfred mennes)
yapsnda gelir. Ayn ekilde haber aklsz krk oul olduu zaman mbteda
tekil diil eklinde olur. Her iki durumda mbteda ve haberin irab zamme ile
olur.
(Otomobiller yenidir.) .

132
(Bunlar bugnn gazeteleridir.) .

(Ktphaneler kz rencilerle doludur.).

Bu rneklerde yer alan (
)kelimeleri mbteda olup aklsz

varlklarn cem-i mennesidirler, tekil mennes gibi deerlendirilmektedirler,
zamme ile merfdurlar. ( )kelimesi ism-i iaret olup mfred mennes
yapsndadr, mahallen merfdur, haberi aklsz varlklarn cem-i mennes
salimi olarak geldii iin onunla uyumlu olmutur. (
)

kelimeleri haberdir, (
) kelimeleri mfred mennes, (
)
kelimesi
ise cem-i teksir (krk oul)dur. Her kelime de zamme ile merfdur.
8. Mbteda akll varlklarn cem-i teksiri (kuralsz/krk oulu) olursa
haber cem-i mzekker slim olarak veya krk oul (cem-i teksir) olarak
gelir. Mbteda akll krk oul olunca zamme ile merf olur, haber ise
cem-i mzekker slim olduu iin ( )ile merf olur:
(Erkekler uyuyorlar.) .

(Askerler vatan savunuyorlar.).

(Peygamberler ereflidirler.).

Bu rneklerde (
)kelimeleri mbtedadr, akll varlklarn
cem-i teksiri (kuralsz oul) olup zamme ile merf olmulardr. Bunlarn
haberleri ( )kelimeleri olup cem-i mzekker slimdirler ve vav ()
ile merf olmulardr, nc rnein haberi ( )kelimesi cem-i teksir
olarak gelmi, zamme ile merf olmutur.
9. Mbtedann haberi, cer harfi-mecrr isim (cr-mecrr) eklinde veya
zarf olarak gelirse aralarnda mzekkerlik menneslik (keyfiyet) ve tekil, ikil,
oul (kemiyet) ynnden uyum aranmaz. Cr-mecrr veya zarf eklinde
gelen haber mahallen merf olur:

(Erkek renci snftadr) .

(Erkek renciler snftadr) .

(Bayan renci snftadr.) .

(Bayan renciler snftadr.) .

(Kular aacn stndedir.) .

(Meryem fakltenin nndedir.) .

10. Mbteda zamir, ilgi zamiri, iret ismi eklinde gelirse haber bunlara
mzekkerlik-menneslik (keyfiyet) ve tekil, ikil, oul (kemmiyet) ynnden
uyar. Bu isim tr mebn (harekesi hibir ekilde deimeyen) olduklar
iin mbteda ve haber bu isimlerden birinin yapsnda geldii zaman irab
ynnden mahallen merf olurlar.
133

(Sen (bayan) yazarsn) .

(Sen yazarsn.) .

(Onlar (bayan) hemiredir.) .
( kisi doktordur.) .

(Pasaportlar kontrol eden kii subaydr.) .

(simlerini yazdranlar bayan memurlardr.) .
(Bu ktphanedir.) .

(Bu kitaptr.) .

(unlar alkan erkek retmenlerdir.) .

(Bunlar alkan bayan retmenlerdir.) .

11. Mbteda ve haber maksr isim (son harfi elif olup ondan nceki
harfin harekesi fetha olan) ve menks isim (son harfi ya olup ondan nceki
harfi harekesi kesra olan) olurlarsa son harfleri harekeyi gizler, bu durumda
mbteda ve haber mukadder (var saylan) bir zamme ile merf olurlar.
Maksr isimler nekre olarak gelirse sonundaki elif-i maksre dmez, ancak
sonu fethal tenvin okunur, esas hareke bu tenvinde takdir edilir. Mesel,
)cmlesinde ( )kelimesi
Elinde bir sopa var anlamnda (
mbtedadr, merfdur, merfluk alameti olan zamme tenvinde takdir

edilmitir. Menks isim nekre olarak gelirse sonundaki ye ( )der onun
yerine kesreli tenvin alr, bu kelime mbteda veya haber olarak gelirse
zamme tenvinde takdir edilir.(

) cmlesinde ( ) kelimesi
haberdir, merfdur, merfluk alameti olan zamme tenvinde gizlenmitir. u
rneklerde mbteda ve haberin irablarna dikkat ediniz
(Dnya ahiretin tarlasdr.) .

(Zenginlik ruh zenginliidir.) .

(Hayra aran onu yapan gibidir.) .

(Muhammet, ehrin hkimidir.) .

Aada verilen mbtedalara uygun haberler getirerek boluklar doldurunuz.
.........................
.1

.2
..............................
.........................
.3
..................................
.4
.................................. .5
134
Haberin Mbtedadan nce Geldii Durumlar

sim cmlesinde mbtedann nce gelmesi temel kural ise de baz durumlarda
haberin cmlede mbtedadan nce gelmesi zorunludur. Bu konu Arapa II
kitabnda geni olarak anlatlacandan burada birka rnek vermekle
yetinebiliriz.
(Yolculuk ne zaman?)

(Kitabn nerede?)

(Yol nerede?)

(Evin arkasnda bir bahe vardr.).

(Tarlada birtakm aalar vardr.).

(Evde sahibi var.).

(Otomobilde fr var.).

rneklerde alt izili kelimelerin mbteda olduuna dikkat ediniz.
ALITIRMALAR
1. Aadaki isim cmlelerinde mbteda ve haberi belirleyiniz.

.1

.

.

.2

.

.3
.4
.

.5
.

.6

.

.

.7

2. Aadaki cmlelerde mbtedalar tespit edip hangi tr isimlerden
olutuunu ve irabn belirtiniz.

.

.1
.2

.3
.

.

.4

.5

.6
.

135
.7
.

.

.8
3. Aadaki cmlelerde mbtedann nekre olarak gelme sebeplerini
belirtiniz.

.1
.

.2
.

.3

.
.4

.5
.

4. Aadaki cmlelerde bo brakllan yerlere listeden uygun gelen

mbtedalar seiniz.

.
.1

:.......
.2
..........
........3
.

........
.4
......5

.

......

.6
.
........7

......8
.
.

..........9
.........10
.
5. Aadaki cmlelerde bo brakllan yerlere listeden uygun gelen
haberleri seiniz.
)
.
.........1

........
.
.2

.
.3
........

.
.4
......
136
.........
.5
..........
.
.6

...........
.7

............
.8

.

.9
..........
........
.
.10
6. Aadaki kelimeleri anlaml bir isim cmlesi oluturacak ekilde

sraya diziniz.
/
/
................................................................1
/
/
/

/ /
.................................................................2
/
/ /
//
................................................................3

/
/ /
/

...............................................................4
/
/
/ /
/
.............................................................5

// /
/
/
/
.............................................................6
/

/
/
/
..............................................................7
7. Aadaki metni okuyunuz, metinde geen isim cmlelerini aaya
yaznz. Setiiniz cmlelerdeki mbteda ve haberlerin yaplarn
aklaynz.
.
.

.

.
.

. .

.
.
.
137
...................................................................1
....................................................................2
...................................................................3
...................................................................4
...................................................................5
...................................................................6
...................................................................7
Zeytin aacnn yapraklar yeildir.
Hasan mehur bir adamdr.
lahiyat Fakltesi rencileri terbiyelidirler.
Aye ve Fatma doktordurlar.
Bu kalemler gzeldir.
iir :

birlemi milletler :

kabzlk :

en tatl :

ya asitleri :

gm yeili :

dinlenmek : -

zevk, tat almak, istifade etmek :

-
bar:

bahe sahipleri :

mutlu, neeli, gz alc :

kan basncnn dmesi :

ilkbaharn sonlar :

mjdeci :

( )
hakknda konumak, bahsetmek :(

-
)
dallanmak :
-

138
olumak :

-
anlatmak, aktarmak :
-

meyve :
( )
gvde :
nesil :
( )
koyu:
sembol, iaret:

ya:

ieklenmek :
-
-

itah:

sert, kat:

glge:
salkm :

( )
dal :
( )

kaln, sert :

kepek :
zeytinin salamura yaplmas:

renk:

alnm :

cildi yumuatc :

pek ok :

uzun mrl :

zeytin toplama mevsimi :

dokunuu yumuak :
olgunlamak :
-
-

sinirlerin yatmas:
zet
Arapa isim cmlesinin kuruluu, isim cmlesini oluturan mbteda-haberin
yaps ve deiik biimlerini tanmak
sim cmlesi temel cmle yaplarndan biridir. simle balayan cmlelere
isim cmlesi denir. sim cmleleri mbteda (zne) ve haberden (yklem)
oluur. sim cmlesinde mbtedann marife haberin ise nekre olarak gelmesi
esastr.
139
sim cmlesinde mbteda genellikle u marife kelimelerden oluur:

1. Belirlilik taks (harf-i tarif) alan belirsiz isimler, 2. zamirler, 3. zel
isimler (alemler), 4. aret isimleri (ism-i iaret), 5. lgi zamirleri (ism-i
mevsl), 5. lgi zamirleri (ism-i mevsl), 6. Belirtili isim tamlamalar (izafet),
7. Soru isimleri (esm-i istifhm), 8. Tevilli mastarlar (masdar- mevvel).
Mbteda u durumlarda nekre olarak gelebilir: 1. Mbteda nekre bir kelimeye
muzaf olursa (belirtisiz isim tamlamas), 2. Mbteda nekre (belirsiz) sfat
tamlamas olursa, 3. Mbteda nekre olup kendisinden nce olumsuzluk edat
veya soru edat bulunursa, 4. Mbteda nekre olup haber cr-mecrr veya
zarftan oluursa, 5. Mbteda trn genelini ierirse.
Mbtedann haberinin nekre (belirsiz isim) olarak gelmesi asl ise de marife
(belirli isim) olarak gelmesi de mmkndr. Ancak haber marife olarak
geldii zaman mbteda ile birlikte sfat tamlamas olarak anlalma ihtimali
varsa aralarna mbteda ile uyumlu bir zamir girer, buna zamirul-fasl denir.
Mbteda-Haber Uyumunu belirleyebilmek
Mbtedann haberi cmid (trememi) ve mtk isimlerden olur. Haber
cmid isim olursa, irb merf olmakla birlikte mzekkerlik-menneslik ve
tekil-ikil-oul olma ynnden mbteda ile aralarnda herhangi bir uyum
aranmaz.
Eer mbtedann haberi cmid isim olursa aralarnda uyum olur. 1. Mbteda
mfred mzekker veya mfred mennes olursa haber de mfred mzekker
veya mfred mennes olarak gelir. Her ikisinin irb zamme ile merf olur. 2.
Mbteda tesniye mzekker veya tesniye mennes olursa haber de tesniye
mzekker veya tesniye mennes olarak gelir. Her ikisi elif ().ile merf olur.
3. Mbteda cem-i mzekker slim olursa haber de cem-i mzekker slim
olur, her ikisi de vav ( )ile merf olur. 4. Mbteda cem-i mennes slim
olursa haber de cem mennes slim olur. Her ikisi zamme ile merf olur. 5.
Aklsz oullar tekil mennes hkmndedir. Mbteda aklsz varlklarn
krk oulu olursa haber de mfred mennes eklinde gelir. raplar zamme
iledir. 6. ayet mbteda akll varlklarn krk oulu olursa haber cem-i
mzekker slim olarak veya krk oul olarak gelir. Cem mzekker slim
olduklarnda vav ( )ile merf olurlar. 7.Mbtedann haberi cr-mecrr veya
zarf eklinde gelirse aralarnda uyum aranmaz. 8. Mbteda ve haber maksur
ve menks isim olurlarsa mzekkerli-menneslik ve say ynnden
aralarnda uyum olur. Ancak maksr ve menks isimler harekeyi gizledikleri
iin her bu isimlerden oluan mbteda ve haberin irblar takdr olur. 9.
Mbteda zamir, ilgi zamiri ve ism-i iaret eklinde gelirse haber bu isimlere
mzekkerlik-menneslik ve say ynnden uyumlu olur.
sim cmlesinin gelerinin iraplarn belirleyebilmek
sim cmlesinin iki unsurunu oluturan mbteda ve haberin her ikisi de
merfdur. Merf olmann alameti mfred (tekil), cem-i teksir (krk oul)
ve cem-i mennes slim (diil kurall oul) kelimeler iin sonlarndaki
tredir. Tesniye (ikil) kelimeler ( )ile cem-i mzekker salim (eril kurall
oul) kelimeler ise ( )ile merf olurlar.
140
Kendimizi Snayalm
1.
....... cmledeki bolua uygun den mbteda aadakilerden

hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.

2. .
..........cmledeki bolua uygun den mbteda
a.
b.
c.

d.
e.
3.

.......... cmlesinde mbteda olmaya uygun olan ism-i

mevsul aadakilerden hangisidir?
a.
b.

c.
d.
e.
4. slmda iki bayram vardr cmlesinin Arapa karl aadakilerden
hangisidir?
a.

b.

c.

d.

e.
141
5. Zeytin dal barn sembollerinden bir semboldr cmlesinin Arapa

karl aadakilerden hangisidir?

a.

b.

c.

d.

e.


1. b
Yantnz doru deilse Mbteda haber uyumu konusuna

baknz.
2. a
Yantnz doru deilse Mbteday oluturan kelimeler konusuna

baknz.
3. d
Yantnz doru deilse Mbteday oluturan kelime trleri ve

Mbteda haber uyumu konusuna baknz.
4. e
Yantnz doru deilse Mbtedann nekre (belirsiz isim) olarak

gelmesi konusuna tekrar baknz.
5. d
Yantnz doru deilse okuma parasn tekrar okuyunuz.

Sra Sizde 1
(
1.
).mbtedadr, belirli (lm- tarifli sarih) isimdir zamme ile
merfdur.
2.
mbtedadr, ism-i irettir, mebndir, mahallen merfdur.
3.
mbtedadr, tamlanan (muzaf) isimdir, kurall eril oul
(cem-i mzekker slim) olduu iin vav ( )ile merfdur.
mbtedadr, ilgi zamiridir (ism-i mevsl), mebn olduu iin
4.
mahallen merfdur.
5.
mbtedadr, zamirdir, mebn olduu iin mahallen merfdur.
6.
mbtedadr, zel isimdir (alem), zamme ile merfdur.
7.
mbtedadr, tevilli mastardr, mahallen merfdur.

142
Sra Sizde 2
.
.2

.
.4

.1
.
.3
.

.
.5
Sra Sizde 3

.2
.
.4

.

.1

.

.3

.5
.
Muglese, M. H. (1997), en-Nahvu-f, Beyrut.
Komisyon (ty) Silsile Talimul-Luga el-Arabiyye, Bursa.
Tal, M. (1987) Nahiv lmi, Kayseri.
143
Amalarmz
Karlatnz Arapa bir cmlenin trn belirleyebilecek,
Fiil cmlesini gelerine ayrabilecek,
gelerin irbn yapabilecek,
ge trlerini birbirinden ayrt edebilecek,
Fiil fil uyumuna ilikin aklama yapabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Fiil Cmlesi
Fil
Mefln bih
Fiil-Fil uyumu
neriler
M. Meral rtnn Arapa Dilbilgisini (Nahiv) adl kitabndan kelime

ve cmle eitleri konusunu okuyunuz.
144
Fiil Cmlesinin
geleri
)

(
GR
Kitabmzn ilk nitesinde kelime trlerine ilikin bilgi verirken, cmle
eitlerine ksa da olsa deinilmi, balangtaki szcn nitelii
erevesinde isim ve fiil cmlesi olmak zere iki farkl cmleden sz
edilmiti. renilenler balamnda isimle balayan cmleye isim cmlesi,
fiille balayan cmleye de fiil cmlesi dendiini hatrlyoruz.
Devamnda bir kelime tr olarak isim, farkl grnmleriyle ele alnm,
getiimiz niteden itibaren de cmle zerinde ayrntl olarak durulmaya
balanm ve bu erevede isim cmlesi ve geleri eitli ynleriyle ele
alnmt.
Bu nite kapsamnda ise fiil cmlesi; tanm, geleri, gelerin birbiriyle
uyum problemleri ile irb zellikleri zerinde durulacak, ok sayda seilmi
rnekle nitenin hedefindeki zihinler ilgili konularda lekesiz bir berrakla
kavuturulacaktr.
ncekilerde olduu gibi bu nitenin ilenii esnasnda da bir Okuma
Paras ve sz konusu paray anlama ve kavramaya ynelik altrmalar
verilerek, hem kelime daarc anlamnda bir zenginleme, hem de nite
konusuna ilikin zihn bir hazrlk ngrlmektedir. Sonrasnda
gerekletirilen dilbilgisi anlatmnn ard sra, seilmi ok sayda rnek
araclyla hedef kitle tarafndan yazl ve szl anlatmda kullanlabilecek
lde konunun iselletirilmesi salanmaktadr. Anlan hedefe ynelik ve
nicelik ve nitelik ynnden zengin altrmalar, konunun geri dn zor bir
biimde belleklere kaznmasna hizmet etmektedir.
Hep sylendii gibi dil reniminde ama dilbilgisi deil dilin kendisidir.
Kurallar ancak renilen dilin hatasz kullanmna yardmc olur. Dolaysyla
dierlerinde olduu gibi bu nitede de kelime hazinesini artrmak, cmle
kurma ve farkl anlatm becerilerini gelitirmek hadisenin merkezindedir.
Gerek bata verilen Okuma Paras, gerekse devamndaki rnek ve
altrmalarn bu amaca hizmet etmesi dnlmektedir.
Konu ile ilgili n bilgi almak iin www.turkceciler.com, www.onlinearabic.net,
145
OKUMA PARASI

.

.

.

.

.

.

.
.
"
"
.

" :

".



.1

.2
.3
.4

.5
.6

.7

.8

.9

.10
.11

.12

.13

.14

.15
146

.16
.17

.18

.19

arasndan seiniz.

(

)

.

.1

.

.2

.

.3

.

.4

.

.5

.6

.

.

.7

.

.8

.

.9

.10
.

arasndan seiniz.

)
(

.

.1

.

.2

.

.3

.4

.

.

.5

.6

.

.7

.

.
.8

.

.9

.10
.

147
4. Alt izili kelimelerin oullarn bulunuz.
.

.1

.

.2
.3

.

.4

.

.5

.

.6

.

.7

.8

.9

.
.10

5. Alt izili kelimelerin tekillerini bulunuz.
...
.1

.

.2

.
.3

.4

.

.5

.

.
.6

.7

.

.8

.

.9

.

:
.10
seiniz.

a. Balangta her ey tamamen yolundayd. Yuvalar sevin ve mutlukla
dolmutu.
b. Balangta her ey iyiydi. Yuvalar sevin ve mutlukla dolmutu.
c. Balangta her ey yolundayd. Yuvalar sevinle dolmutu.
148
d. Balangta her ey yolundayd. Yuvalar mutlukla dolmutu..

e. Balangta her ey yolundayd. Yuvalar sevin ve mutlukla dolmutu.

a. Yllar rzgar gibi geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
b. Yllar hzl gibi geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
c. Seneler hzl gibi geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
d. Yllar geti gitti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
e. Yllar geip geti. Mutluluklarndan hibir ey eksik deildi.
DLBLGS
FL CMLESNN GELER
Arapada fiille balayan cmleye fiil cmlesi denir. Sz konusu cmlenin
gelerine gemeden nce Trke cmle yaps hakknda ksaca bilgi
vermemiz yerinde olacaktr.
Trke Cmle Yaps

Trkeden de biliyoruz ki bir cmlenin kurulabilmesi iin iki temel geye
ihtiya vardr: zne ve yklem. Bunlardan ilki olay ya da eylemi
gerekletiren unsur, dieri ise olay veya eylemin bizzat kendisidir. Anlan
iki unsurun bir araya gelmesi bir sz beine cmle diyebilmenin olmazsa
olmaz koullardr.
Belirtilen temel geler yannda cmleyi anlam ynnden btnleyici
baka bir takm geler daha mevcuttur ki bunlara tmleyiciler anlamnda
tmle ad verilir. Anlan geler, cmlenin kuruluu iin var olmalar zorunlu
olmamakla birlikte, olay veya eylemin konusu, yeri, yn, zaman, ekli
konusunda tamamlayc bir ilev grrler.
Sz gelimi, Ali okudu. ifadesi bir cmledir. nk gerek okuma
ediminin kahraman (Ali), gerekse eylemin bizzat kendisi (okudu) bir araya
gelerek anlaml bir btn oluturmu durumdalar.
Ancak Ali, evde kardeine uyku ncesi etkili bir sesle gzel bir masal
okudu. ifadesinde temel ge konumundaki Ali okudu cmlesi yan
gelerce yer, yn, zaman, nitelik ve konu olarak tamlanmtr.
Arapa Cmle Yaps

Ska deinildii gibi Arapada cmle ikiye ayrlr. Bu ayrm balang
szcnn isim veya fiil olmas ekseninde yaplabildii gibi temel
gelerinin sralanna gre de yaplabilir. Buna gre simle balayan
cmleye isim cmlesi, fiille balayan cmleye fiil cmlesi denir biimindeki
klsik tanm srdrmek de znesi ykleminden nce gelene isim cmlesi,
149
yklemi znesinden nce gelene fiil cmlesi ad verilir biimindeki modern

tanm benimsemek de mmkndr.
Geen nitede ele alnan isim cmlesinin zne-yklem sralamasna gre
kurulan bir cmle tipi olduunu znesine mbted, yklemine de haber
dendiini hatrlattktan sonra esas konumuz olan fiil cmlesine geebiliriz.
Fiil Cmlesi ve geleri

Fiil Cmlesi: Fiille balayan, bir baka deyile yklemi znesinden nce
gelen cmlelerdir. Yklemine fiil znesine fil denir.
( Bebek uyudu). Grld gibi ifade eylem ile sahibini

rnek 1:

bir araya getiren bir sz beidir. Eylemle sahibini yani yklemle znenin
asgari varlnn sz konusu olduklar bu tip beklere cmle dendiini
biliyoruz. lgili cmleye yeniden dnersek onun uyudu anlamna gelen
fiiliyle baladn fark ederiz. Dolaysyla fiille balad iin bu cmleye fiil
cmlesi, ilk gesi ()ye fiil (yklem), ikinci gesi (
)ye ise fil (zne)
ad verilir.
Fiil cmlesinin yukarda belirtilen temel geleri (fiil-fil) yannda bir de
tmleyici geleri vardr ki bunlara mefl ad verilir.
( Bebek sabahleyin st iti) Cmlesinde iti

rnek 2:

anlamna gelen fiil, bebek anlamna gelen

fil, st anlamna gelen
ile
ise mefldr.

rnek 3:
(renciler sayg iin ayaa kalkt) Cmlesinde

fil,
ayaa kalkt anlamna gelen fiil, renciler anlamna gelen
sayg iin anlamna gelen ise mefldr.

Konunun bu ksmnda fiil cmlesinin geleri hakknda ayrntl bilgi
vermek istiyoruz.
1. Fiil: Tek bana bir anlam ifade eden kelimelerden olup, gemi, imdiki
ve gelecek olmak zere zamandan birine bal olarak bir olu veya bir
eylem bildirirler.
Sz gelimi, (
)
) anlad, (
) and, (
)bakyor/bakar, (
duyuyor/duyar, (
) i kelimelerinden her birinin bir olu
) k, (
veya bir eylem bildirdii grlyor. Anlan szcklere fiil diyebilmemiz iin
anlam ieriklerini zamandan birine bal olarak ifade edip etmediklerini
denetlemek durumundayz. Bu denetim sonras onlarn anlam ieriklerini
tekil eden olu veya eylemleri bir zamana bal olarak ifade ettiklerini tespit
edersek onlara fiil diyebiliriz. Aksi takdirde fiil deil isim olarak
deerlendiririz.
rneklerimiz ierisinde ilk iki szck anlama ve anma eylemlerinin
gemi zamanda gerekletiini; pei sra gelen iki szck bakma ve
duyma eylemlerinin imdi yaplmakta olduunu veya gemi, imdi ve
gelecek tm zamanlarda meydana gelme potansiyeli tadn; son iki szck
150
ise kma ve ime eylemlerini yakn veya uzak gelecekte yerine

getirmesini muhataptan istemeyi ifade etmektedirler.
Grld gibi szcklerin tamam bir olu, bir eylem bildirmesinin yan
sra onlar geni veya snrl bir zaman dilimiyle ilikilendirmektedir. te bu
tip szckler Arap dilbilgisi otoriteleri tarafndan fiil adyla anlmtr.
Zamandan bamsz olu veya eylemler mastar olup, fiil deil, isim olarak
deerlendirilirler. Sz gelimi
(istemek)
( okumak),
(kmak),
kelimeleri her ne kadar i, olu veya eylem bildirseler de zamandan bamsz
olduklar iin fiil deil isim olarak kabul edilirler.
Aadaki cmlelerde fiil olan szckleri bularak, ifade ettikleri zaman
syleyiniz.

.
.1

.2

.

.3

.

Yukarda anlatlanlardan da kolayca anlayabileceiniz gibi fiiller zaman

bakmndan ksma ayrlr: Mz, muzri ve emir.
a. Mz: Trkemizdeki dili gemi zamann karldr.
(
) Hoca, Haliti dllendirdi cmlesindeki (
)

dllendirdi szc, (
)
Ali
gld
cmlesindeki
(
)
gld

kelimesi ve (

) renciler laboratuardan kt

cmlesindeki (
) kt kelimesi birer mz fiildir.
Balca Mz Kalplar: Mz fiile zg ve onu gerek isimden, gerekse
dier fiil eitlerinden (muzri ve emir) ayrt edebilmemizi salayan
zellikler 1. nitede verildii iin burada bir kez daha tekrarlamaya gerek
duymuyoruz. Yalnz en ok karlalan mz fiil kalplarn birer rnekle
tantmakta yarar gryoruz.
BALICA MAZ KALIPLARI
ANLAM
RNEK
KALIP
Yardm etti
Gzel oldu
Anlad
kard
Dorulad
Tartt
rendi
Tant
151
Krld
Topland
Kulland
Aadaki mz fiillerin kalplarn belirtiniz.
b. Muzri: Trkemizdeki imdiki, geni ve gelecek zamanlarn karl

olup gelecek zaman anlamna geldiini gsteren bir delil yoksa imdiki ve
geni zaman karlnda kullanlr.
Balca Muzri Kalplar: Muzri fiile zg ve onu gerek isimden,
gerekse dier fiil eitlerinden (mz ve emir) ayrt edebilmemizi salayan
zellikler 1. nitede verildii iin burada bir kez daha tekrarlamaya gerek
duymuyoruz. Yalnz en ok karlalan muzri fiil kalplarn birer rnekle
tantmakta yarar gryoruz.
BALICA MUZAR KALIPLARI
ANLAM
RNEK
KALIP
Anlyor, anlar
Gzel oluyor, gzel olur

Dnyor, dner
karyor, karr
Doruluyor, dorular
Tartyor, tartr
reniyor, renir
Tanyor, tanr
Krlyor, krlr
Toplanyor, toplanr
Kullanyor, kullanr
Aadaki muzri fiillerin kalplarn belirtiniz.

c. Emir: Bir iin olmasn veya yaplmasn istemek iin kullanlan fiil

kipidir. (
) Yaz!, (
) gir! kelimeleri emir
) otur!, (
rnekleridir.
152
BALICA EMR KALIPLARI

ANLAM
RNEK
KALIP
Anla
Gzel ol
Dn
kar
Dorula
Tart
ren
Tan
Krl
Toplan
Kullan
Aadaki emir fillerin kalplarn belirtiniz.

2. Fil: Olmak anlaml fiillerde olan, etmek-eylemek bildiren fiillerde ise
eden, eyleyen konumundaki gedir. Trkedeki znenin karldr.
Arapada fil daima merfudur. 5. niteden de hatrlanaca zere merf,
tesniye (ikil) ve cem-i mzekker slim (dzenli eril oul) isimler hari sonu
zammeli anlamna gelir. Tesniyelerde sondan bir nceki elif ile cem-i
mzekker slimlerde ayn zellikteki vv ref almeti (merfluk belirtisi)
olan zammeye edeerdir.
Aadaki cmlelerde alt izili fillerle onlarn merfluklarna delil
tekil eden ref almetlerini dikkatle inceleyiniz.

(ocuk bahede oynuyor) .

.1
(Anne baba ocuklarn eitimiyle ilgilenirler) .

.2

(Mslmanlar gne domadan nce kalkarlar) .

.3

eitleri: Filler yukarda grld biimde ak isim olarak gelebildii
gibi, gizli veya ak zamir ya da bal bana bir cmle halinde gelebilir.
Bunlar zerinde ayr ayr durmak konunun zihinlerde netlemesi asndan
yararl olacaktr.
a. Zahir sim: Cmlede aka belirtilen, yerine herhangi bir zamir
getirilmemi isimlerdir.
153
rnek:
(Mmin Allaha tevekkl eder) .

.1

.2
(Anne konuklar iin sofra hazrlyor) .

(ki renci baarda yaryor) .

.3
(Mhendisler projeyi tamamlamaya alyorlar) .

.4

Yukarda grld gibi filler ak isim olduklar takdirde saylar ne
olursa olsun fiil hep tekil gelir. Bu durumdaki fiil cmlelerinde fiilin file
uyma zorunluluu bir tek cinsiyet ynndendir.
b. Bariz Zamir: Fiillere bitien ekim ekleri fil konumunda bulunan
zamirlerdir. Sz konusu zamirler aka grld iin kendilerine bariz
zamir ad verilir.
Fiillere bitien bariz zamirler unlardr:
Eliful-isneyn: killik bildiren elifi demektir. Fil olarak fiil tipinde de
yer alr.
Zaman
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Anlam
Fiil
Mz
ki erkek hakknda
Anladlar
Mz
ki bayan hakknda
Anladlar
Muzri
ki erkek hakknda
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
ki bayan hakknda
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
ki erkee hitaben
Anlarsnz, anlyorsunuz
Emir
ki kiiye hitaben
(Cinsiyet fark yok)
Anlayn
Vvul-cema: oulluk bildiren vv demektir. Fil olarak fiil tipinde

de yer alr.
Zaman
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Fiil
Mz
veya daha fazla sayda erkek

hakknda
Anladlar
Muzri
veya daha fazla sayda erkek

hakknda
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
veya daha fazla sayda erkee

hitaben
Anlarsnz,
anlyorsunuz
Emir
veya daha fazla sayda erkee

hitaben
Anlayn
154
Anlam
Nnun-nisve: Diilik ve oulluk bildiren nn harfidir. Fil olarak fiil

tipinde de yer alr.
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Zaman
Anlam
Fiil
Mz
veya daha fazla sayda bayan

hakknda
Anladlar
Muzri
veya daha fazla sayda bayan

hakknda
Anlarlar, anlyorlar
Muzri
veya daha fazla sayda bayana

hitaben
Anlarsnz,
anlyorsunuz
Emir
veya daha fazla sayda bayana

hitaben
Anlayn
et-Tul-muteharrike: Harekeli t demektir. Mz fiile bitien ikinci ahs

ile birinci tekil ahs zamirleridir.
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Zaman
Anlam
Fiil
Mz
Tek erkee hitaben
Anladn
Mz
Tek bayana hitaben
Anladn
Mz
ki kiiye hitaben
(Cinsiyet fark yok)
Anladnz
Mz
veya daha fazla sayda erkee hitaben
Anladnz
Mz
veya daha fazla sayda bayana hitaben
Anladnz
Mz
Tek kendisi hakknda

(Cinsiyet fark yok)
Anladm
Yul-muhtaba: Muhataba ys demektir. kinci tekil diil kii

zamiridir. Mzde bulunmaz. Sadece muzri ve emirde bulunur.
Zaman
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Anlam
Fiil
Muzri
Tek bayana hitaben
Anlarsn, anlyorsun
Emir
Tek bayana hitaben
Anla
N el-filn: zne konumundaki N anlamna gelir. Birinci oul kii

zamiridir. Sadece mz fiillerde kullanlr.
Zaman
Mz
Kim hakknda?
Kime hitaben?
Bakalar ile birlikte kendisi hakknda
155
Anlam
Anladk
Fiil
N zamiri hem fil hem de mefl konumunda kullanlmaya elverili bir

zamirdir. ncesi sakinse fil (zne), ncesi harekeli olduu takdirdeyse nesne
ilevi grr. Ad geen zamir,
(Biz anladk) /
(Bizi anlad) rneklerinin
ilkinde fil, ikincisinde mefln bihtir.
c. Mstetir Zamir: nc tekil mz ve muzri ekimleri ak zneleri

olmad takdirde, ikinci tekil eril muzri ve emirlerle, birinci tekil ve oul
muzri fiillerin filleri gizli zamirdir. imdi saylar bei bulan bu zamirleri
tanyalm.
: Mfret mzekker gib (nc tekil eril) kii zamiridir. Herhangi bir
nedenle ak zne alamam benzer ahstaki mz ve muzri fiillere gizli
zne (mstetir fil) olur. Ak znenin yokluunda arand iin gizli zne
oluu zorunlu (vcben) deil arta bal (cevzen) olarak deerlendirilir.

(Kendisine merhameti farz kld) .

-1
(Gizlinizi ve anz bilir) .

-2

Cmlelerinde znesi ak olmayan
ve
fiillerinin fili mstetir
dir.
: Mfret mennes gibe (ikinci tekil eril) kii zamiridir. Herhangi bir
nedenle ak zne alamam benzer ahstaki mz ve muzri fiillere gizli

zne (mstetir fil) olur. Ak znenin yokluunda arand iin gizli zne
oluu zorunlu (vcben) deil arta bal (cevzen) olarak deerlendirilir.

(lene dek onurlu biri olarak yaad) .
-1

-2

(Gnlerini dizileri izleyerek geirir) .

Cmlelerinde znesi ak olmayan
ve
dir.
: Mfret mzekker muhatab (nc tekil eril) kii zamiridir. Benzer

ahstaki muzri fiillere gizli zne (mstetir fil) olur. Bu ekim kipindeki
muzriler hibir zaman ak zne almadklar iin gizli zne oluu zorunlu,
yani vcbendir.

(Dilediini hesapsz rzklandrrsn) .
-1

Cmlelerinde
ve
dir.
: Nefsul-mutekellim vahdeh (birinci tekil) kii zamiridir. Benzer

yani vcbendir.

(Allahtan balanma diler ve Ona tevbe ederim) .

-1
Cmlelerinde
fiillerinin fili mstetir dir.
ve
156

: Nefsul-mutekellim maal-gayr (birinci oul) kii zamiridir. Benzer
yani vcbendir.
(Rahmetini umar, azabndan korkarz) .

-1
Cmlelerinde
ve
dr.
Zamirler mebni (sonu deimeyen) isimlerden olduklar iin fil (zne)
konumunda olduklarnda merfluklarn aka gsteremezler. Konum
itibariyle (mahallen) merf saylrlar.
d. Cmle: Bazen bir cmle bir btn olarak baka bir fiil cmlesinin fili
olabilir. Bir btn olarak baka cmlenin gesi olan sz konusu cmle isim
; fiil cmlesi ise bana
cmlesi ise bana
gelir.
Programn ertelendii (haberi) bize ulat.

Snavda baarl olmanz herkesi sevindirir.
Grld gibi ilk cmle ierisinde yer alan (Program ertelenmitir /
) biimindeki isim cmlesi bana gelen

araclyla bamsz bir
cmle olmaktan kp bir btn olarak ncesindeki fiilin fili haline

gelmektedir.
Ayn ekilde (Snavda baarl olursunuz /

) biimindeki
fiil cmlesi bana gelen

araclyla bamsz bir cmle olmaktan kp bir
btn olarak ncesindeki fiilin fili haline gelmektedir.
Baka bir cmleye ge olan tm cmleler gibi fil durumundaki cmleler de,
bu konumlarnn gerektirdii irb almetini aka gsteremezler. Mahallen
merf olduklarna hkmedilir.
e. Cr-mecrr: Cer harfi ile devamndaki isimden oluan sz beine

cr-mecrr ad verilir. Balarnda cer harfi bulunan mecrr kelimeler de fil
verya nibul-fil konumunda bulunabilmektedir. Fil pozisyonundaki kelime
lafzan cer harfi dolaysyla mecrr, mahallen merfdur.

;
( Vekil olarak Allah yeter) cmlesinde

( Ma seyretmeden hibir ocuk uyumad)

ifadeleri
mahallen
merf fildir.
cmlesinde
3. Mefln bih: Bir fiil cmlesinde fiilin konusu olan ve filin yapt iten
dorudan etkilenen mansb isme bu ad verilir. Trkedeki nesnenin
karldr. Arapada Mefln bih daima mansbdur. 5. niteden de
hatrlanaca zere mansb, tesniye (ikil) ve slim cemi (dzenli oul)
isimler hari sonu fethal anlamna gelir. Cem-i mennes slimlerde kesra,
tesniyelerde ve cem-i mzekker salimlerde ise, sondan bir nceki harf
konumundaki y nasb almeti (mansbluk belirtisi) olan fethaya
edeerdir.
157
rnek: Aadaki cmlelerde alt izili olarak gsterilmi mefln

bihlerle onlarn mansbluklarna delil tekil eden nasb almetlerini dikkatle
inceleyiniz.

(ocuk st iiyor) .

-1

(Anne ocuklar brekle doyuruyor) .

-2

(Mmin her gn Kurn okur) .

-3
eitleri: Mefln bihler filde olduu gibi ak isim olarak gelebildii
gibi, bitiik veya ayrk zamir ya da bal bana bir cmle halinde de gelebilir.
Bunlar zerinde ayr ayr durmak konunun zihinlerde netlemesi asndan
yararl olacaktr.
a. Zahir sim: Cmlede aka belirtilen, yerine herhangi bir zamir
getirilmemi isimlerdir.

-1
(Hoca niversitede konferans veriyor) .

-2

(Tren istasyonu terk etti) .

-3
(stanbulda ktphaneleri ziyaret ettik) .

b. Mansb Muttasl Zamir (Bitiik Nesne Zamiri): Fiile bitien nesne
zamiridir. Mebni olan tm kelimeler gibi mahall irb alr, mahallen mansb
olduu deerlendirmesi yaplr.
Mansb muttasl zamirler unlardr:
Cemi (oul)
Msenn (kil)
Mfred (Tekil)
Gib (III. eril ahs )
Gibe (III. diil ahs)
Muhtab (II. eril ahs)
Muhtaba (II. diil ahs)
Mtekellim (I. eril/diil

ahs)
c. Mansb Munfasl Zamir (Ayrk Nesne Zamiri): Yukardaki

zamirlerin, bitimi halleridir. Bu sayede fiile bitime mecburiyetinden
kurtulur, ayr bir zamir haline gelir.

(Tek sana kulluk eder, yalnz senden yardm isteriz) .
-1

(Sizi ve onlar rzklandrrz) .

-2
(Sana onu verdim) .
-3
d. Cmle: Filde olduu gibi btn halinde bir cmle baka bir cmlenin
mefln bihi olabilir. Baka cmleye ge olan cmle isim cmlesi ise bana
158
; fiil cmlesiyse bana
alr. Mefln bih konumundaki cmleler
mahallen mansbdur.

(arya gitmek istiyorum) .

-1

(Bana kendisinin lisede retmen olduunu syledi) .
-2

e. Cr-mecrr: Cer harfi ile devamndaki isimden oluan sz beine
cr-mecrr dendiini renmitik. Sz konusu bek tmle olarak
kullanldnda dolayl tmle anlamnda mefln bih gayru sarih adn alr
ve lafzan mecrr, mahallen mansb olur.

(Koca hanmna iek getirdi) .

-1

(Hseyin kye gitti) .

-2

(Askerler vatan savundu) .

-3
Kurallara uygun bir fiil cmlesinde dizili Fiil Fil Mefl
biimindedir.
Sz gelimi (
) Allah mmini sever cmlesinde (
) fiil, ()

)mefldr.
fil ve (

Trke devrik cmlelerde olduu zere, Arapa fiil cmlelerindeki Fiil+Fil+
Mefl dizilii (
) rneinde olduu gibi mefln ne gemesi suretiyle

bozulabilir. ne geen mefl isim olsa da cmle yine fiil cmlesi olarak kalr.
Ancak fil hibir zaman iin fiilin nne geemez. ayet geerse cmle fiil
cmlesi olmaktan kar ve isim cmlesine dnm olur. Bu durumda ne
gemi olan file artk mbteda denir.
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde geen fiillerin zaman asndan trn belirtiniz.
.

.1

.

.2

.

.3

.

.4
.5
.

.
.6

.

.7
.

.8

159
2. Aadaki cmlelerde geen filleri tespit edip trn belirtiniz.
.

.1

.

.2

.
.3

.

.4
.5
.

.
.6

.

.7

.
.8

3. Aadaki cmlelerde geen mefln bihleri tespit edip trn

belirtiniz.

.

.1

.2

.

.

.3

.
.4

.
.5

.
.6

.
.7

.

.8
4. Yanl hareke veya harfle irb alm fili tespit edip dzeltiniz.

.

.1

.

.2

.
.3

.

.4

.

.5
.6

.

.

.7

.8
.

160
5. Yanl hareke veya harfle irb alm meflln bihi tespit edip
dzeltiniz.
.1
.

.2

.

.3
.

.4

.

.5

.

.6

.
.7

.

.8
6. Bolua parantez iinde verilen fiilin zamanca uygununu getiriniz.
............1
) .(
) .(

...........2

...........3
! )(

..........4

) .(

..........5

) .(
! )(

..........6
! )(

..........7

.........8

) .(

7. Parantez iindeki veriyi uygunuyla deitirerek cmleyi yineleyiniz.
.

.1
) .(

) ................................2(
) ................................3(
) ................................4(
(
) ................................5
(
) ................................6
(
) ................................7
(
) ................................8
161

Fatmann yznde sevin grlyor.
Kz sabahleyin st iti.
(Siz ikiniz) dersi anladnz m?
Okula gitmek istiyoruz.
Mslmanlar mutluluk hissettiler.
tebessm etmek, glmsemek :

gelmek :

getirmek :
kanmak

hissetmek :

almak, koyulmak, balamak :

baka :
-ebilmek, muktedir olmak, gc yetmek :

-

acelecilik, sabrszlk, tela :

-

sndrmek :

ac, elem, sanc :
( )
doldu :
emin olmak :

zaman gelmek :...

yakmak, yaramak, gerekmek :

-
aldrmak, aldr etmek :
-
balang :

alama, alay :
kutsamak, bereket ummak : -

-

-
kurtulu, kurtulmak :

izlemek, peinden gitmek, okumak :

heyecan :

162
yalvarmak :

duvar :
( )

akmak, gemek, cereyan etmek :

(Zaman znesi iin) gelmek :

ayrmak, rezerve etmek :

sanmak, zannetmek :

zmek :

kmek, yerlemekten :
-
-
korkmak, endie etmek :

adm :
( )

ezmek, inemek :

vurmak, almak :
e :
( )
dinlence :
bulut :
)(
sevin :
tevik etmek, cesaretlendirmek :

(... )hissetmek :

alklamak :

put :
( )
ses :
( )
Konuk :
( )
almak, vurmak :

grlmek, belirmek, gze arpmak :

yuva :

( )
ot, im
( )
dm :
( )

sene, yl :
( )
ltf :
kaybetmek, yitirmek :

163
sanat :( )
fil : )(
kabul etmek, kabil olmak, elverili olmak :

gz aydnl :
keder :
z, kalp, nefis, akl, zek : )(
beklenen an :

mjdeci :

nee veren, enlendiren :
seyirci ( )

geli :
gemek :

tiyatro :

ondan dolay, o nedenle :
ermek, erimek, nail olmak :

sabrszlk, tela :
konumak :

eksilmek, eksiltmek :

karnca : )(
dinmek, sakinlemek :

yz :
( )
vefakr, vefal :
( )

vermek, bahetmek, hibe etmek :

zet
Karlat Arapa bir cmlenin trn belirtebilmek
Arapada cmle ilk harfinin trne gre adlandrlr. ayet isimle balamsa
isim cmlesi, fiille balamsa fiil cmlesi olarak tannr. Cmleleri
ayrmann bir baka yntemi ise zne yklem sralamasdr. Bu erevede
zne nce gelirse isim cmlesi, yklem nce gelirse fiil cmlesi adn alr.
Fiil cmlesini gelerine ayrabilmek
Fiil cmlesi fiille balar. Fiil Trkedeki yklemin karldr. Onu fil yani
zne izler. Filin ard sra ise tmle (mefl)ler sralanr.
164
Fiil cmlesindeki gelerin irbn yapabilmek

Bataki fiil, tr ne olursa olsun konumu itibariyle mebni yani sonu
deimezdir. Filler merf, mefller ise mansb olur.
ge trlerini birbirinden ayrt edebilmek
ster fil, ister mefl olsun geler isim, zamir, ibhul-cumle veya cmle
biiminde gelebilir. Anlanlar arasnda cmlede ak isim olarak yer alanlarda
irb almeti gzlemlenebilir. Dierleri dtan baklnca (lafzan) adn
aldklar geye ait hareke veya harfi gsteremeseler de konumlar gerei
(mahallen) gsteriyor saylrlar.
Fiil fil uyumuna ilikin aklama yapabilmek
Bataki fiil devamndaki file sadece cinsiyet ynnden uymak zorundadr.
Fil ak olduu srece fiil hep tekil gelir.
Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerden hangisi fiil cmlesidir?
a.

b.

c.
d.
e.
2. (

) cmlesinin geleri iin hangi sralama dorudur?
a. Fiil Fil Mefl
b. Fiil Mefl Fil
c. Fil Fiil Mefl
d. Fil Mefl Fiil
e. Hibiri
3. (

)hangi ge fildir ve irb nasldr?
a. fil, merf, ref almeti zamme
b. fil, merf, ref almeti hemze

c. fil, merf, ref almeti vav
d.
fil, merf, ref almeti zamme
e.
fil, merf, ref almeti elif
4. Aadaki mefllerden hangisi dierlerinden farkldr?

a.
b.
165
c.
d.
e.

5. .

Cmlesinde alt izili szcn
eanlamls aadakilerden hangisidir?
a.
b.
c.
d.
e.


1. c
Yantnz doru deilse, Giri ve Arapada Cmle Yaps

2. b
Yantnz doru deilse, Fiil Cmlesininin geleri konusunu

yeniden okuyunuz.
3. a
Yantnz doru deilse, Fil konusunu yeniden okuyunuz.
4. d
Yantnz doru deilse, Mefl konusunu yeniden okuyunuz.
5. e
Yantnz doru deilse, Okuma Paras ve balantl konular

yeniden okuyunuz.

Sra Sizde 1
lk cmledeki fiil mz, ikinci cmledeki muzri, nc cmledeki emirdir.
Sra Sizde 2
Sra Sizde 3
( )
(
(

(
(
(
)
)
)
)
)
(
)
(
(
)
Sra Sizde 4
( )
( )
(
(

(
(
)

)
)
)
(
(
(
)
)
)
166
Gler, ., Gnday, H., ahin, ., (2009) Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi),
stanbul.
167
Amalarmz
Harf-i cerleri tanyabilecek,
Harf-i cerlerin cmle iinde grevlerini aklayabilecek,
Harf-i cerlerin kelimelerin irablarnda meydana getirdii deiiklikleri

belirleyebilecek,
Cmle olutururken harf-i cerleri kullanabileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Harf-i cer,
Cr-mecr,
Mutaallak
Cer alametleri
neriler
Trke dilbilgisinde edatlarn ve ilgelerin grevlerini okuyunuz,
M. Meral rt, Arapa Dilbilgisi-Nahiv adl kitabndan harf-i cerler ile

ilgili n okuma yapnz,
Szlklerden yararlanrken fiillerin anlamlarna alm olduklar harf-i

cerlerle birlikte baknz.
168
Harf-i Cerler

GR
Harf-i cerler isimlerinden de anlalaca zere, kelimenin trlerinden biri
olan harf grubuna girerler. Bu harflerin kendi balarna anlamlar yoktur ve
sz ifade etmesi amacyla tek balarna kullanlmamaktadrlar. nk hibir
nesne veya harekete iaret etmemektedirler. Ancak cmlenin oluumunu
salayan temel unsurlardan biridirler. Anlam olan kelimelerle birlikte
kullanlarak onlar birbirlerine balarlar ve bir gramer grevi grrler.
Kelimeler bu harfler vastasyla birbirleriyle kenetlenerek yeni bir anlam
olutururlar. Fiil ve filden, mbteda ve haberden oluan temel cmle yaplar
harf-i cerler vastasyla genileyip byk cmlelere dntrlr, bylece
anlam dallanp budaklanr.
Harfi cerler isimleri fiillerden ayran zelliklerden biridir. Zira isimler
balarna harf-i cer alr, fiiller ise harf-i cer almazlar. simler balarna gelen
harf-i cerler sebebiyle mecrr olurlar, fiiller ise hibir zaman mecrr olmaz,
temel cer alameti olan kesray hi almazlar.
Harf-i cerlerin tek balarna anlamlar olmamakla birlikte cmle iinde
kelimelerle birlikte kullanlrken anlam kazanrlar. Bunlar isim ve fiilleri
birbirlerine kenetleyen yardmc kelimelerdir. Harfi cerlerin bal
bulunduklar, anlamlarn isimlere ulatrdklar kendilerinden nce gelen bir
fiile, ibih fiile veya mana fiile ihtiyalar vardr.
Baz fiiller mefullerini alrken bu mefulleri dorudan alamaz harfi cer
vastasyla alabilirler. Bu fiillerin yararlandklar harf-i cerlere gre anlamlar
deiir. Bu sebeple szlklerde filler birlikte kullanldklar harfi cerlerle
anlamlandrlmlardr. Szlklerden yararlanrken buna dikkat etmek
gerekmektedir.
Harf-i cerler ve cmledeki kullanmlar ile ilgili olarak n bilgi almak iin
baknz:
http://www.angelfire.com/tx4/lisan/grammar2.htm;
http://www.islamguiden.com/arabi/m_a_r_38.htm; www.online arabic.net.
169
OKUMA PARASI

.

:

...

!!

...

..

.
.
.

:
.

!!..

...

.

...

. .
.

:
.

170

:

.

1. Aadaki sorular yukardaki metne gre cevaplandrnz.

.1

.2

.3

.4

.5

.6

.7
.8

.9

.10


arasndan seiniz.

)

(

.
.1

.
.2
.

.3

.

.4

.
.5

.

.6

.

.7
.
.8

171

.
.9

.

.10

arasndan seiniz.

.

.1
.
.2

.3
.
.4
.5

.

.6

.
.7
.
.8

.9

.

.10
4. Alt izili kelimelerin mfredlerini (tekilleri) bulunuz.

.

.1

.
.2

.3
.

.4

.5
.
5. Alt izili kelimelerin cemilerini (oul) bulunuz.

.1

.
.2

.3

.

.4

.5

172

seiniz.

(.

)

a. lkbahar gnlerinden bir gn Leyla evin kaps nnde durdu kyn tarla
ve otlaklarna bakt.
b. lkbahar gnlerinin birinde Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna bakan
evin penceresinde durdu.
c. lkbahar gnlerinden bir gn Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna bakan
evin kaps nnde durdu.
d. lkbahar gnlerinden bir gn Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna bakan
evin kaps nnden bakt.
e. lkbahar gnlerinden bir gnd ve Leyla kyn tarlalarna ve otlaklarna
bakan evin kaps nnde durup bakt.

(.

)

a. Leyla bir iekten baka bir iee gezinirken yeil otun zerinde oturup
yaz yazan bir adam fark etti.
b. Leyla bir iei brakp baka bir iei toplarken ellerinin arasnda bir
kalem olan ve yeil otun zerine oturan bir adam fark etti.
c. Leyla bir iekten baka bir iee gezinirken imenin zerinde oturan bir
adam fark etti, adamn elinde kalem vard.
d. Leyla bir iekten baka bir iee doru gezinirken yeil otun zerinde
oturan ve elinde kalem olan bir adam fark etti.
e. Leyla bir iekten baka bir iee doru gezinirken yeil otun zerinde
oturup elindeki kalemle yaz yazan bir adam fark etti.
DLBLGS
HARF- CERLER
Harf-i Cer, Cr-Mecrr
Harf-i cere cr, kendisinden sonra gelen isme ise mecrr denir.
Mecrr isim, harf-i cerin etkisi ile irb deimi ve mecrr olmu kelime
anlamna gelmektedir. Harf-i cerler nne geldikleri isim soylu kelimeleri
mecrr yapmaktadrlar. Mecrr olma ismin yapsna gre farkl iaretlerle
(alamet) olmaktadr. Bu hususa Mecrr simlerin rb blmnde
deinilecektir.
173
Klasik Arapa dilbilgisi eserlerinde yirmi kadar harf-i cerin ad ve

kullanmndan bahsedilmitir. Bunlar u harflerden olumaktadr:

)

(

Ancak gnmz Arapasnda on iki kadar harf-i cer sklkla kullanlmaktadr:

(

-

)

Bu harfi cerlerden (

-
)sadece ak (zhir)

isimlerin bana gelir zamirlerin bana gelmezler;

)
)harf-i cerleri ise hem ak isimlerin hem de zamirlerin bana gelirler.
Aadaki cmlelerde harf-i cerleri ve nne geldikleri isimlerin trlerini (ak
isim/zamir) belirtiniz:

.
.1

.2

.

.
.3

.

.4

Harf-i Cerler ve Cmleye Kattklar Anlamlar

Harfi cerlerin tek balarna anlamlar olmamakla birlikte cmle iinde
kullanldklarnda cmleye baz anlamlar kazandrrlar. Burada ksaca
cmlelere kazandrdklar bu anlamlar zerinde durulacaktr.
( ): Mteallakn mecrruna balama, bititirme; vasta ve ara olma;

sebep-neden anlamlarn ifade eder; fiili geili yapar; yer ve zaman zarf gibi
anlamlara gelir. Arapa cmleyi Trkeye evirirken bu harf genellikle ile,
iin, sebebiyle, -e, -a, -de, -da, vastasyla, -den, iin, -den dolay gibi gibi
eklerle evrilir:

(Dn faklteye uradm).

(Dersi bilgisayarla(vastasyla) yazdm).
(renciler yaz tatiline (nedeniyle) sevindiler).

(Hasta klinie gitti).
(Hastay klinie gtrdm).

(Mescitte oturdum. -Mekn zarf anlamnda-).

.

(Bor gece vaktinde tasa, gndz ise zillettir. -Zaman zarf anlamnda-)
174
( ):
Bu harfi cer zaman ve mekn ynnden fiilin balamas; bir

btnden bir miktar bildirme; sebep bildirme; tr bildirmede kullanlr.
Mecrr isme den, -dan, -in, -un, -nin, -nun, -nn bazs, -den bazs, -e
mahsus, -e ile ilgili, -den itibaren, -den dolay, -n yznden anlamlarn
kazandrr:

(renci faklteden eve kadar yrd).
(Ahmet Cuma gn hasta oldu).

(Zenginliin bir miktarn fakirlie sakla).

(ocuk karnndaki ar sebebiyle alad).

(Ahmet annesine altn(dan) bir yzk ald).
( ): Zaman ve makn asndan bitii; ynelme; paralara ayrma; ait,

mahsus, yannda anlamlarndan kullanlr. evirirken kelimeye e, -a, -ye, ya, -e doru, -e kadar, ile, beraber, gre, nezdine anlamlarn ifade eder:
(Bu gece gne doana kadar uyudum).

(Seni akama kadar bekledim).

(Ahmet arya doru yrd).

(Kitap bir takm blmlere ayrlyor).

(Koca ailenin obandr, ii ona aittir).

(
)
(Dinlenmek iin aacn yanna gittim).

Uzaklama, ayrlma; bir eyin kayna, k; sebep, neden

anlamlarna kullanlr. Mecrra den, -dan, tarafndan, -e dair, -e nazaran,
yoluyla, -nin nakliyle, sonra, -den dolay anlamlarn kazandrr:

(renciler okuldan uzaklatlar).

(Haberi rencilerden duydum).

(Sana beni istediin iin geldim).

(
) : stnde, zerinde; uzaklk; sebep bildirir. Mecrra zerinde,
stnde, iinde, -e, -a, -de, -da durumunda, sebebiyle anlamlarn katar:

(Baba kanepenin stnde oturuyor).

(Orman beyz metre uzaktadr) .
(yilik yapana iyilii iin teekkr ediyorum).

: Sahiplik; ait olma, ona zel olma; sebep, neden anlamlarn ifade
eder. Mecrra iin, adna, sebebiyle, -den dolay, maksadyla anlamlarn
katar:
()
175

(Hocann birok kitab vardr) .

(Hamd, Allaha mahsustur) .

(Kazanmak ihtiyac karlamak iin zorunludur) .
()
Mekan ve zaman zarf; sebep; beraber ve birlikte anlamlarnda

kullanlr. inde, -de, -da, -e dair, ile ilgili, iin, uruna, birlikte anlamlarn
kazandrr:

(Hoca odasnda oturuyor).

(Sabahleyin brosuna gitti) .

(Adam hapse hrszlk yznden girdi.).

(Bakan maiyetiyle birlikte kt).

( ): Benzetme ve detaylandrma iin kullanlr. Gibi, benzer, ekilde,

eklinde gibi anlamlar kazandrr:

(Halit aslan gibi atld) .

(zm, portokal, elma gibi meyveler sala yararldr)
(
) : Zaman ve meknda bitii, sona var bildirir. Genellikle e, -a, de, -da, -e kadar, -ncaya kadar, -ene dek gibi anlamlar kazandrr:
(Sabaha kadar ma izledik) .

(Tepeye kadar yryeceim) .
(
) : okluk veya azlk bildirir. Belki, nice, birok, pek az, nadiren gibi
anlamlar kazandrr:

(ok az faziletli adamla karlatm.) .

(
)

(Nice ilim sahibine fayda vermemitir.) .

: Bu iki harf-i cer den beri, -den bu yana, itibaren anlamlarnda
kullanlrlar:

(Cuma gnnden beri onu grmedim) .

)
(

(Onunla gnden beri konumadm) .

Yemin vavdr, vallahi, andolsun, yemin ederim ki gibi
anlamlar ierir:
(Vallahi mektubu okumadm) .

Harf-i cerlerin nlerindeki isimlere etkide bulunup mecrr yapabilmeleri iin
harf-i cerle mecrr isim arasna baka bir kelimenin girmemesi gerekir. Harf-i
cerle ismi arasna baka bir kelime girdii zaman harf-i cerler o isme etkide
bulunup mecrr yapamazlar.
176
Cer harflerinin anlamlar ile ilgili geni bilgi almak iin Mustafa Kurtun Arap
Dilinde Cer Harfleri adl kitabn okuyunuz.
Mteallak
Harf-i cerler kendilerinden nce gelen fiil, fiil soylu isimler ve mana fiilleri
kendilerinden sonra gelen isimlere balarlar. Harf-i cerin bal bulunduu
fiil, fiilden tremi kelime (ibih fiil) veya mana fiile mteallak denir.
Mteallak almayanlar dnda her harf-i cere muhakkak bir mteallak
lazmdr. Mteallaka ihtiya duyan harf-i cerlere asl harf-i cerler denir.
Mteallakn harf-i cerden nce gelmesi asldr. Bunu rnekler zerinde
gsterelim:

(Kalemle yazdm).

.1

(Ben kalemle yazyorum).
.2
.3
(Tembellere yazklar olsun).

Birinci rnekte yazmann kalemle gerekletirildii belirtilmitir. Burada
( )harf-i cerinin mteallak (

) fiilidir, harf-i cer, yazma fiilinin kalemle
gerekletirildiini ifade etmek iin fiil ile isim arasnda irtibat salamtr.
kinci rnekte ( )harf-i ceri (

) kelimesinin anlamn ( )ile balantl
klm (kalemle yazan) anlamn ortaya karmtr. (

) kelimesi fiilden
tremi bir isim olup ism-i fildir, ( )harf-i cerinin mteallakdr. nc
) kelimesi mana-i fiildir. Bu tr fiiller ahs zamirleri ve zaman
rnekte (
kiplerine gre ekimi olmayan tek yap zerinde (cmid) kullanlan fiillerdir.
Fiil f, vah, yazk anlamndadr. Bu fiilin anlamn ( )harfi ceri ()
) mana fiilidir.
ismiyle balantl klmtr, harf-i cerin mteallak (
Baz cmlelerde harf-i cerlerin mteallaklar cmlenin anlam iinde

)
bulunsa bile ak olarak cmlede yer almazlar. )

.Olan,
meydana
gelen,
bulunan,
sabit
olan
gibi
umumi
anlam
tayan

bu tr mteallaklar cmleden dmtr (mahzfturlar). Bu tr cr ve
cmlesinde ( )harf-i
mecrrlara zarf- mstakar denmektedir. .
cerinin mteallak dmtr, cmle iinde kullanlmamaktadr, ancak

anlam verirken cmlede mteallak varm gibi
eklinde

anlamlandrlmaktadr. Cmlenin anlam renciler bahededirler.(bahede

mevcutturlar) eklindedir. u rneklere de dikkat ediniz.

) .
Mmin cennettedir (olur). (

.1
Kalem kitabn zerindedir.(

)
.2
Kitap antadadr. (

)

.3
Harf-i cerlerden (
)harfleri bazen cmlelerde fiil ve fiilden tremi
kelimeleri isimlere balamak iin deil de cmlede anlam kuvvetlendirmek
iin kullanlrlar, bu harf-i cerlere zit harf-i cer denir. nk bunlar
cmleden drldkleri zaman cmlenin anlamnda her hangi bir
bozulmaya sebep olmamaktadrlar. Zit harf-i cerlerin mteallaklar yoktur,
sadece cmlede anlam pekitirme grevi grrler. Genellikle bu harfi cerler
olumsuz cmlelerde ve (
) soru edatndan sonra gelirler; zait harf-i cerlerden
177
( )harf-i cerinin mecrru nekre olur. Aadaki rneklere dikkat ediniz.
Parantez iinde harf-i cerlerin cmleden drlmesinden sonra cmlelerin

durumlar da gsterilmitir:
.1
Bize kimse gelmedi. (
)

.2
Kamak cesaret deildir.(

)
.3
Hibir ey onun benzeri deildir. .( )

(

)
.4
(

)

.5
Harf-i cerlerin mteallaklar ile ilgili olarak M. Meral rt (stanbul:2009)

Arapa Dilbilgisi (Nahiv) kitabna baknz.
Aadaki cmlelerde harf-i cerlerin mteallaklarn belirtiniz.

.
.1

.

.2

.
.3
.4
.

.5
Harf-i Cerlerin Geisiz Fiilleri Geili Yapmas

Baz harf-i cerler geisiz fiilleri (lzm) geili fiillere (mteaddi)
dntrmektedirler. Geisiz fiiller zneleri ile anlamlar tamam olan,
mefle ihtiya duymayan fiilerdir. Baz harf-i cerler geisiz fiilleri geili
hale getirmektedir. (

) fiili geisiz bir
) Ahmet gitti cmlesinde (

)
Ahmet
hastay
doktora gtrd
fiildir. (.

) cer harfi fiilin anlamn gtrd eklinde deitirmekte

dediimizde ise (
yani fiili geili hale getirmektedir.
Aadaki rnekte de yine geisiz fiil harf-i cer vastasyla geili hale
gelmektedir:
Ahmet geldi. .

Ahmet kitaplarn getirdi..

Fiiller birlikte kullanldklar harf-i cerlere gre farkl anlamlar
kazanmaktadrlar. Bu sebeple fiillerin anlamlarna bakarken kullanld harfi cerle birlikte kazand anlama dikkat edilmelidir. Szlklerde fiiller
kullandklar harf-i cerlere gre anlamlandrlmtr.
Sra Sizde 3: Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere gelebilecek uygun
harf-i cerleri listeden seiniz. Harf-i cerleri seerken szlkten yararlannz.
178
(

)

.... .1
.
....

.

.2

.3
.
....

....
.
.4

....
.

.5
Mecrr simlerin rb
Harf-i Cerler her trl ismin bana gelip onlar mecrr yaparlar. simlerin
mecrr olma ekilleri farkl farkldr. simler yaplarna gre farkl ekillerde
mecrr olurlar. Burada isim trlerine gre mecrr olu biimleri zerinde
durulacaktr.
1. Mfred mzekker ve mennes (tekil eril ve diil) isimler, cem-i
teksirler (kuralsz/krk oullar), cem-i mennes slimler (kurall diil
oullar) kesra ile mecrr olurlar. Bu isimlerin balarna gelen harf-i cer
sebebiyle sonlar kesra ile harekelenir:

(Ali nehirde yzd.).

(Tarlada iki ifti vardr.) .

(Adam kumlarn zerine uzand.) .

(Mdr bayan memurlara konuma yapt.)
)
)kelimesi mfred mzekker, ikinci rnekte (
Birinci rnekte (

) kelimesi cem-i teksir,
kelimesi mfred mennes, nc rnekte (
) kelimesi cem-i mennes salim olup bu isimlerin
drdnc rnekte (
hepsi balarna gelen harf-i cerler sebebiyle kesra ile mecrr olmulardr.
2. Tesniye mzekker ve mennes (eril ve diil ikil) isimler cezimli ya-
ile mecrr olurlar:

(dl iki kazanana verildi) .

.

(Bahedeki iki bayan renciye selam verdim)
)kelimesi tesniye mzekker, ikinci

Birinci rnekte yer alan (
rnekteki ( ) kelimesi tesniye mennes yapsnda isim olup her iki isim
balarna gelen harf-i cer sebebiyle cezimli (
) ile mecrr olmulardr.
3. Cem-i mzekker slimler (kurall eril oullar) sakin ya- ile
mecrr olurlar:
179

(Avukat sanklar savunuyor).

(Mdr yeni memurlar vd).

)kelimesi ( ) kelimesinin ouludur, cem-i

Birinci rnekte (
mzekker slimdir, bana gelen (
) harf-i ceri sebebiyle sakin ye ()
) kelimesi (
)
harfi ile mecrr olmutur. kinci rnekteki (
kelimesinin ouludur, cem-i mzekker slimdir, sakin ye ( )ile mecrr

olmutur.
4. sm-i mevsuller, zamirler, ism-i iaretler, soru isimleri (esmulistifhm) gibi mebn isimler, son harekeleri zerine mebn (harekesi hi
deimeyen) olduklar iin balarna harf-i cer geldii zaman mahallen mecr
olurlar.

(Ailem ziyaretine gelene sevinir.)

(Top oynayanlara selam verdim.).

(alman gerekir.).

(Bu adamlardan uzaklatm).

(Halit bu mescite gitti.).

(Bunu niin yaptn?)

(Bu yaz nereye seyahat ediyorsun?)

Yukardaki rneklerden birinci rnekte (

) kelimesi, ikinci rnekte ()
kelimesi ism-i mevsul olup harekesi hibir surette deimeyen mebn
kelimelerdendir. Balarna gelen harf-i cerler sebebiyle mecrr olmulardr,
ancak mebn olduklar iin mahallen mecrr kabul edilmilerdir. nc ve
drdnc rnekte harfi cer zamirin bana gelmitir. Zamirler mebn
isimlerdendir. nc rnekte (
) zamiri banda bulunan ( )harf-i ceriyle,
drdnc rnekte ( )zamiri ( )harf-i ceriyle mecrr olmutur, ancak
zamirler mebn olduklar iin mahallen mecrr olmaktadrlar. Beinci rnekte
bulunan (), altnc rnekte bulunan ( )kelimeleri ism-i iarettirler,
mebn isimlerdendirler. Balarna gelen (
) ve ( )harf-i cerleri ile mecrr
olmulardr. Ancak mebn olduklar iin mahallen mecrrdurlar. Yedinci ve
sekizinci rneklerde harf-i cerler soru isimlerinin balarna gelmilerdir. Soru
isimleri mebndirler. Yedinci rnekteki ( )bana gelen ( )harf-i ceriyle,
sekizinci rnekte (
) soru isimi ( )harf-i ceriyle mecrr olmulardr. Mebn
olduklar iin mahallen mecrrdurlar.
5. Maksr isim son harfi elif olup kendisinden nceki harfin harekesi
fetha olan isimdir. Maksr isimler elif harfinde mukadder (var saylan) kesra
ile mecrr olurlar. Menks isim son harfi ya ( )olup kendisinden nceki
harfin harekesi kesra olan isimdir. Menks isimler ya ( )harfinde
mukadder kesra ile mecrr olurlar.

oban sopay tuttu .

Hastanede birok doktor vardr .
180

Musa (a.s.) vadiye doru geldi .

Postacdan mektubu aldm .

Yukardaki cmlelerde birinci cmlede ( ) kelimesi, ikinci cmlede

(
)kelimesi ism-i maksrdur. Balarna gelen ( )ve ( )harf-i cerleri
ile mecrr olmulardr. Ancak bu iki ismin sonunda bulunan elif kesra
harekesinin okunmasna mani olduu iin mukadder kesra ile mecrrdurlar.
) kelimeleri ism-i
) kelimesi, drdnc rnekte (
nc rnekte (
maksr olup balarna gelen ( )ve (

) harfi cerleri ile mecrr olmulardr.
Ancak kelimelerin sonunda bulunan ( )harfi harekenin ortaya kmasna
engel olduu iin mukadder bir kesra ile mecrrdurlar.
6. Harf-i cerler fiillerin balarna gelmezler, bu yzden fiillerin irb
ynnden mecrr olma durumlar yoktur. Ancak fiili muzrilerin bana (
)
mastar harfi geldii zaman fiili muzrileri bu harf mensb yapt gibi
anlamn da mastara evirmektedir. Bu tr mastarlara tevilli mastar (masdar mevvel) ad verilmektedir. Fiili muzrinin bana ak olarak veya gizli
olarak (
) harfi gelmektedir. (
) harfi cerlerinden sonra gelen fiili
)
mastar
harfi
bulunduu
kabul edilmektedir. Bu tr fiili
muzrilerde gizli (
muzriler ak veya gizli (

) harfi ile mansb olmakla birlikte mastar
hkmnde olduklar iin balarna gelen harf-i cer sebebiyle mahallen
mecrrdurlar.

(Kurtarmak iin ona kotum).

(Birka kitap almak iin kitapya gidiyorum)

Birinci rnekte (
) fiili muzrisi ( )harf-i cerinden sonra gelen gizli
(
) ile mensup olmutur. Ancak fiili muzri gizli (
) ile tevilli mastara
dnt iin bana gelen harf-i cer sebebiyle mahallen mecrrdur. kinci
rnekte geen (
) ile mansb olmu, bu harfle
) fiili muzri gizli (
tevilli mastara dnt iin bana gelen harf-i cerle mahallen mecrr
olmutur.
7. Harf-i cerler esm-i hamse (be isim) dediimiz (

)

kelimelerinin balarna geldiklerinde bu kelimeleri harf ile mecrr
yapmaktadrlar. Ancak bu kelimeler mfred (tekil) olup mtekellim yas
( )dnda bir kelimeye muzaf olduklar zaman irablar harf ile olmaktadr.
Bu artlar tayan yukardaki be isimden birinin bana harf-i cer geldii
zaman bu isimler sakin ya ( )harfi ile mecrr olmaktadrlar.

Dn kardeine uradm.

Her eyde babana dayanma.

Birinci rnekte (
) kelimesi be isimden biri olup ( )muhatap zamirine
muzaf olmutur, bana gelen ( )harf-i ceri sebebiyle sakin ( )harfi ile
mecrr olmutur. kinci rnektedi (
)kelimesinin irb da nceki
kelime gibidir.
181
ALITIRMALAR
1. Aadaki cmlelerde geen cr ve mecrrlar tesbit edip
mteallaklarn gsteriniz.
.1

.

.2

.

.3
.4

.

.
.5

.6

.
.7
.

.8

.
.9
.10
.
2. Aadaki cmlelerde harf-i cerlerin ifade ettikleri anlamlar belirtiniz.
.

.1

.2
.

.

.3
.

.4
.5
.

.
.6

.7
.

.8

.

.9

.10

.
3. Aadaki metni okuyunuz, bo braklan yerlere uygun gelen harf-i

cerleri listeden seerek boluklara yerletiriniz.
(

)
....
....
...

...

...

.
. ... .

.
...
... ....
182

...
... .
. ... ...
.... ...
.
4. Aadaki cmlelerde yer alan zait harf-i cerleri ve mecrr isimleri
gsteriniz.
.
.1
.2

.3

.

.4

.5
5. Aadaki cmlelerde harf-i cerleri ve mecrr isimleri gsteriniz,
mecrr isimlerin cer alametlerini belirtiniz.

.
.1

.

.2
.3

.4
.

.5

.
.6

.7

.
.8

.9
.

.
.10

ocuk evden uzaklat.
Hasan kalemi Aliden ald.
renciler arya yrd.
Bayan retmenin birok kitab vardr.
Dn okula uradm.
-
glmsemek :

-
-
-den uzaklamak :

-
-
izin istemek :
-

183
-
Karlamak :
-

-
-e yaklamak :

-
dnmek, yzn evirmek :

-

-
hasta bayan :

-e nazr, bakan :

-
-
dikkatini vermek :
dolamak :
-
-

iir :

( )
ilkbahar gnleri :

iek demeti :

gzel grnl :

( )
tarla :

-i istemek :
-
-

iek : )(

yrmek : -
-
()
dz arazi :

sa :

susan :

efkatli :

birka adm uzaklkta :

kaybolmak : -

-
-
sunmak :
-

fark etmek :
-
-

ayr :

( )
kak :

vedalaan :

koymak :
-
-

durmak :
-
-

zet
Harf-i Cerleri Tanma
Arapada harf-i cer d verilen bir takm harfler vardr, bunlar isimlerin
balarna gelir, fiillerin balarna gelmezler. Cmle iinde kelimeleri
birbirlerine balama, mefulleri fiillere balama veya cmlenin anlammna
184
vurgu yapma gibi grev grrler. Bu harflere cr, nne gelip mecrr yapt
isimlere de irab ynnden mecrr denir. Klasik Arapa dilbilgisi eserlerinde
yirmi kadar harf-i cerden bahsedilmitir. Ancak gnmz Arapasnda on iki
harf-i cer sklkla kullanlmaktadr. Bu harf-i cerler unlardr.
(

-

)
Harf-i cerlerin cmle iindeki grevleri hakknda bilgi sahibi olma
Harf-i cerler cmle iinde fiil, fiil soylu isimler ve mana fiilleri kendilerinden
sonra gelen isimlere balarlar. Harf-i cerin bal bulunduu fiil, fiilden
tremi kelime (ibih fiil) veya mana fiile mteallak denir. Her harf-i cere
muhakkak bir mteallak lazmdr. Harf-i cerlerden (

)harfleri asl
harf-i cerler gibi fiil ve fiilden tremi kelimeleri isimlere balamak iin
kullanldklar gibi cmlede anlam kuvvetlendirmek iin de kullanlrlar, bu
harf-i cerlere zit harf-i cer denir. Bu harf-i cerler fiile ve fiil soylu
kelimelere bal olmadklar iin cmleden drldklerinde anlamda bir
bozulmaya sebep olmazlar.
Baz geisiz (lzm) fiiller harf-i cerler vastasyla geili fiillere (mteaddi)
dnmektedirler. Geisiz fiiller mefl almakszn anlamlar tamam
olmakla birlikte, anlamn daha da netlemesi iin harf-i cerler vastasyla bu
fiiller meful alrlar ve cmlenin anlam bu sayede daha da netleir. Mesel,

Ali oturdu dediimizde cmlenin anlam tamam olmakla birlikte
bu cmlenin anlamn daha da akla kavuturmak iin cmleye harf-i cer
yardm ile mefl ekleyerek

Ali sandalyenin zerine
oturdu anlam elde edilmi olur.
Harf-i cerlerin tek balarna anlamlar yoktur ve anlam ifade etmeleri iin
kullanlmazlar. Ancak harf-i cerler cmle iinde kullanldklar zaman
birbirlerine balama grevi grdkleri isim ve fiillerle birlikte baz anlamlar
kazanrlar. Harf-i cerleri kullanrken bu anlamlar gz nnde bulundurmak
gerekmektedir. Harf-i cerler fiillerin anlamlarnda da deiiklik yaparlar.
Fiiller birlikte kullanldklar harf-i cere gre anlam kazanrlar. Fiil ve fiilden
tremi kelimeleri anlamlandrrken hangi harf-i cerle kullanldnda ne
anlam kazandna dikkat edilmelidir.
Harf-i cerlerin kelimelerin irablarnda meydana getirdii deiiklikleri
anlama
Harf-i cerler nlerine geldikleri isimleri mecrr yaparlar. Cer alametleri
isimlerin yaplarn gre farkllk arz etmektedir. Mfred mzekker ve
mennes isimler, cem-i teksirler, cem-i mennes slimler kesra ile mecrr
olurlar. Tesniye (ikil) yapsnda olan isimler cezimli ya ile cem-i mzekker
slimler ise sakin ya ile mecrr olurlar. sm-i mevsuller, ism-i iaretler,
zamirler, soru isimleri mebn isimlerden olduklar iin bunlarn harekelerinde
bir deiiklik meydana gelmez, mahallen mecrr olurlar. Sonunda elif-i
maksre ve elif-i menkse bulunan isimlerin sonunda bulunan elif ve ya
harfleri cer harekesinin ortaya kmasna engel olduklar iin bu isimlerin
mecrr olmas takdrdir. Banda aktan veya gizli (
) bulunan fiili
muzriler tevilli mastar olduklar iin balarna harf-i cer gelir, mahallen
mecrr olurlar. Harf-i cerler mtekellim yas dnda bir isme muzaf olan
185
be ismin (

) bana geldikleri zaman bu isimleri sakin ya

ile mecrr yapmaktadrlar.
Cmle olutururken harf-i cerleri kullanabilme
Harf-i cerler konusu ile ilgili tm bilgiler metin iinde gsterilmitir. Harf-i
cerlerin hangi harfler olduu, her harf-i cerin cmle oluumuna katt anlam,
fiilleri isimlere balama grevleri, bana harf-i cer gelen isimlerin trleri ve
irablar rneklerle ilenmitir. Bu bilgileri elde ettikten sonra kendimiz cmle
kurma abasna girmeliyiz. Bunu yannda oka Arapa metinler okumal,
bilgilerimizi iimizde kendiliinden ileyen bir melekeye dntrmeliyiz.
Kendimizi Snayalm

1.
cmlesindeki harf-i ceri ve mecrr isim aadakilerden

hangisidir?
-
a.

b.
-

c.
-
d.

e.

2.
cmlesindeki mecrr isim ve cer alameti
,kesra ile mecrrdur
a.
b.
,mukadder kesra ile mecrrdur
c.
,fiil olduu iin mahallen mecrrdur
d.,harf-i cerler mebn olduklar iin mahallen mecrrdur
e. - menks isim olduu iin kelimenin sonunda bulunan ya
harekeyi gizlemektedir, mukadder bir kesra ile mecrdur

3.

cmlesindeki mteallak aadakilerden
hangisidir?
a.

b.

c.
d.

e.

186

4. .

cmlesinin en doru Trke karl

a. Toplad iekleri hasta olan retmenime takdim edeceim.
b. Topladm iekleri hasta retmenime takdim edeceim.
c. Toplanan iekleri hasta olan retmenimize takdim edeceiz.
d. Onun toplad iekleri hasta olan retmenime takdim edeceim.
e. Bu iekleri ben topladm ve onlar hasta retmenime takdim
edeceim.

5.
cmlesinde alt izili kelimenin zt anlamls

hangisidir?

a.

b.

c.

d.

e.


1. b
Yantnz doru deilse Harf-i Cer, Cr-Mecrr konusunu

yeniden okuyunuz.
2. e
Yantnz doru deilse Mecrr simlerin rb konusunu

yeniden okuyunuz.
3. d
Yantnz doru deilse Mteallak konusunu yeniden okuyunuz.
4. b
Yantnz doru deilse Okuma Parasn yeniden okuyunuz.
5. a
Yantnz doru deilse zt anlaml kelimelerle ilgili altrmay

gzden geiriniz.

Sra Sizde 1

1. .
Cmlesinde ( )harf-i ceri ak isim alan ()

kelimesinin nne gelmi ve onu kesre ile mecrr yapmtr.

cmlesinde ( )harf-i ceri zamirin nne gelmitir,

2.
zamirler harekesi deimeyen mebn kelimelerden olduklar iin onu

mahallen mecrr yapmtr.

3.
cmlesinde (

) harf-i ceri zel isim olan ( ) in bana
gelerek onu kesra ile mecrr yapmtr.
187

4. .

Cmlesinde ( )harfi ceri mebn kelimelerden olan
zamirin bana gelerek onu mahallen mecr klmtr.
Sra Sizde 2

1.
)fiilidir. Harf-i
cmlesinde (
) harf-i cerinin mteallak (

cer fiilin anlamn mefl olan ( )kelimesine balam ve nndeki bu
ismi kesra ile mecrr yapmtr.
2.

cmlesinde ( )harf-i cerinin mteallak (

) fiilidir.
Fiil mefl olan ( )kelimesini harf-i cer vastasyla almtr. Harf-i cer
nndeki bu ismi kesra ile mecrr yapmtr.

3.
cmlesinde (
) harf-i ceri zaittir, olumsuz cmle iinde
gelmitir, mecrru nekredir ve kesra ile mecrr olmutur, mteallak yoktur.

4.
cmlesinde ( )harf-i cerinin mteallak cmleden dmtr
) ismini kesra ile
(mahzf), takdiri (
) kelimesidir, nnde bulunan (
mecrr yapmtr.
5. cmlesinde ( )haf-i cerinin mteallak cmleden dmtr,
takdiri (
) ismini mecrr yapmtr.
) kelimesidir, nnde bulunan (
Ancak nndeki isim maksr isimlerden olduu iin sonundaki elif-i
maksre harekeyi gizlemektedir, kesre elifte takdir edilmektedir.
Sra Sizde3
(
1. .
) fiili ( )harf-i ceri ile kullanlnca hissetti, alglad anlamn
kazanmaktadr.
(
2.
.
) harf-i ceriyle kullanlnca dersi ast, okulu krd
) fiili (
anlamn kazanmaktadr.
3.
(
)fiili (
.
) harf-i ceriyle kullanlnca uzak tuttu, uzaklatrd
(
4..
) fiili ( )harf-i ceriyle kullanlnca yapt, tutundu, bal
kald anlamlarn kazanmaktadr.
5. .
(
) fiili ( )harfs-i ceriyle kullanlnca kulak verdi, dinledi
el-Galyn, M. (1982) Cmiud-Durs el-Arabiyye, Beyrut.
Uralgiray, Y. (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
rt, M.M, (1997), Arapa Cmle Kuruluu ve Tercme Teknikleri,
stanbul.
188
189
Amalarmz
Muzf (Tamlanan) ve Muzfun ileyhi (Tamlayan) belirleyebilecek,
Muzfn banda belirlilik taks olan harf-i tarifin ( )ve sonunda da

varsa tenvinin hibir zaman bulunmayacan ifade edebilecek,
Muzfun leyhin daima mecrr olduunu ayrt edebilecek,
Muzfn irabnn da cmle iindeki durumuna gre deitiini

belirleyebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Muzf
Muzfun ileyh
Mecrr
zfet terkibi
neriler
Trke gramer kitaplarndan isim tamlamasna gz atnz
Altnc ve yedinci nitelerde isim cmlesinin eleri olan mbteda, haber

ve fiil cmlesinin eleri olan fil, mefl konusunu inceleyiniz
Hseyin Gnday ve ener ahinin Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi)

kitabndan isim tamlamas konusunu okuyunuz.
190
sim Tamlamas

GR
Btn dillerde olduu gibi Arapada da cmleler eitli kelimelerden
olumaktadr. ster fiil ister isim cmlesi olsun, bunlar oluturan unsurlar fiil,
isim ya da harf trlerinden birine girer. Yine, kullandmz isim trndeki
szckler, cmlelerde, deiik terkipler eklinde karmza kabilir. Bu
terkiplerden yaygn olarak kullanlan ikisi Sfat ve zfet terkipleridir.
Bunlardan Sfat Terkibi konusu, Onuncu nitede ele alnacaktr.
Konumuz olan zfet terkibine gelince, dilimizde bunu karlayan uygun
terim sim Tamlamasdr. Trkemizdeki Tamlanan szc ile
Arapadaki Muzf kavram; Tamlayan szc ile de Muzfun ileyh
kavram anlalr.
Terkipteki e dizilimi asndan Arapa ile Trke arasndaki farkllk sfat tamlamasnda olduu gibi- isim tamlamasnda da kendisini gsterir. Bir
Arapa izafet terkibini oluturan gelerin sralamas ile Trkedeki isim
tamlamasn oluturan gelerin sralamas birbirinin tam tersidir. Szgelimi,
Trkemizde, Okulun mdr dediimizde asl vurgulanan eyi
(tamlanan) ikinci srada zikretmi oluyoruz. Halbuki Arapada asl
vurgulanan e yani muzf, terkibin daima ilk esini oluturmaktadr:

Konuya ilikin dikkat edilmesi gereken bir dier nemli nokta da udur:
sim tamlamasnda, irap bakmndan, elerden biri (muzfun ileyh) daima
sabit kalrken, dierinin (muzfn) irab cmle iindeki yerine gre
deikenlik arz eder.
Konu hakknda bilgi almak iin www.turkcebilgi.com, www.onlinearabic.net,
www.arapcaokulu.com adreslerine de bavurabilirsiniz.
191
OKUMA PARASI

.

.

...

:
.

.

...

: ...

.

.

Kaynak: Komisyon (ts.), el-Kratul-Muyessera, stanbul

1. Aadaki sorular yukardaki okuma parasna gre cevaplaynz.

.1

.2

.3

.4

.5

.6

.7

.8

.9

.10
2. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez
iindeki kelimelerden seiniz.

(

)
.1

.

192

.

.2
.3

.

.

.4

.
.5

.
.6

.
.7

.

.8

.
.9
:

.

.10

3. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez

(

)

.

.1
.2
.

.

.3

.

.4

.

.5
.
.6

.
.7

.

.8

]

.9

.

.10

4. Alt izili oul isimlerin mfretlerini (tekillerini) bulunuz.

.

.1

.2

.

.3
193

.

.4

.

.5

.

.6

.

.7

5. Alt izili mfret (tekil) isimlerin cemilerini (oullarn) bulunuz.

.

.1

.2

.

.3

.

.4

.

.5

.

.6

.

.7

.8

.

.9

.10

.

seiniz.

(

)

a. Hoca etrafna bakarak snfa hzl admlarla geldi.
b. Profesr kendisine kimse bakmadan hzl admlarla snfa geldi.

c. Profesr snfa her zamanki gibi etrafna bakmadan hzl admlarla geldi.
d. Hzl admlarla ve etrafna bakmadan snfa gitmek hocann detidir.
e. Hoca hi olmad gibi snfa etrafna baknmadan ve hzl admlarla geldi.

(

)

a. Babam benden, sen dersini bitirinceye kadar snf iyice temizlememi ve
sandalyeleri dar tamam istedi.
b. Babam benden sen konferans verdikten sonra sralar darya tayp snf
iyice temizlememi istedi.
194
c. Babam, sen dersi verdikten sonra sandalyeleri dar tamak ve snf

temizlemek istedi.
d. Babam benden sen konferans bitirdikten sonra nce koltuklar dar
karp sonra da yerleri silmemi istedi.
e. Babam benden, sen dersini bitirdikten sonra snfn sandalyelerini dar
tayp zemini temizlememi istedi.
DLBLGS
SM TAMLAMASI
Tanm: Biri Tamlanan (muzf) dieri Tamlayan (muzfun ileyh) adndaki
iki szckten oluan tamlamadr. Bir isim tamlamas; tamlanan kelimenin
a. kime ve neye ait olduunu

(Bu Alinin arabasdr)
(Bu bir ipek gmlektir)

b. hangi eyden yapldn

c. neye benzediini
(Ona arkada gibi davrandm)

belirtmek suretiyle tamlanan kelimenin anlamndaki bir kapall
giderme amac tar. Bir isim tamlamasn oluturan muzf ve muzfun ileyh
ile ilgili olarak unlar sylenebilir:
1. Bir isim tamlamas yaplrken, muzfn bandaki harf-i tarif ( )veya
sonundaki tenvin kaldrlr.
2. sim tamlamasnn bir paras durumundaki muzf, iinde yer ald
cmlede fil, mefl, mbteda, haber gibi ok nemli dilbilgisel roller stlenir.
Dolaysyla muzf olan bir szck, daima, yukarda sraladmz bu rollerin
gerektirdii harf veya hareke deiikliklerine maruz kalr.
3. Muzfun ileyh daima mecrrdur. Dolaysyla; -muzfun ileyh olmalar
durumunda- tekil, cem-i teksir ve cem-i mennes slim szcklerin sonlar
meksurdur (esrelidir).
4. Muzfn aksine, muzfun ileyh, bir cmlenin temel elerinden kabul
edilen mbteda, haber, fil, mefl gibi mstakil bir e grevi stlenemez.
Muzfun ileyhin cmlede oynad tek rol, kendisinden nceki szc
(muzf) bir biimde tamlayarak ondaki anlamsal kapall gidermeye
almaktan ibarettir. Bu nedenle bir Arapa cmleyi analiz ederken muzfun
ileyh olan bir szce muzfun ileyh olmak dnda bir grev
yklenmemelidir.
5. Muzfun ileyh marife bir kelime ise muzf da ondan marifelik kazanarak marife bir kelime haline gelir. ayet muzfun ileyh nekre ise muzf
ondan dolay marifelik deil tahsis kazanm (bir miktar daha belirgin hale
gelmi) olur.
Muzf (tamlanan) cmlede u unsurlardan biri olarak yer alr:
195
1. Muzf esinin Cmlede Mbteda Oluu

Altnc nitede izah edildii gibi bir isim cmlesi mbteda ve haberden
oluur. Mbteda, cmleye kendisiyle balanan isim, haber de, mbteda ili
ilgili olarak hkm ifade eden ksmdr. Mbteda ve haber daima merfdur
(yani mbteda; mfred, cem-i teksir ve cem-i mennes slim snfna giren
isimlerden biri ise irab zamme (tre) ile; tesniye ise irab elif harfiyle; cem-i
mzekker slim ise irab vav harfiyle yaplr). Muzf, isim cmlesinde
mbteda esi olduunda, hem bandaki harfi tarif ( )hem de varsa
sonundaki tenvin ( ) kaldrlr.
( Ailenin reisi fabrikada mhendis(tir)).

rnek:

Bu cmle, isimle balad iin isim cmlesidir. Mbteda olan isim

kelimesidir. Bu kelime muzf olduu iin banda harfi tarif, sonunda da

tenvin yoktur. Harekesinin merf (treli) oluu mbteda olmasndandr.
kelimesi de muzfun ileyh olduu iin mecrrdur (esreli).

cmlenin
haberi olduu iin merfdur.
Aadaki cmlelerde mbteda esini, muzf olacak biimde dzenleyiniz.
2. Muzfn Cmlede Haber Oluu

Muzf, bir isim cmlesinde haber esi olarak grev yapabilir.

rnek:
(Buras fakltenin giriidir). Bu cmle isimle

balad iin isim cmlesidir.
kelimesi cmlenin mbtedasdr. Haber ise
lafzdr,
muzf
olduu
iin banda harfi tarif, sonunda da tenvin

lafz da
yoktur. Harekesinin merf (treli) oluu haber olmasndandr.
muzfun ileyh olduu iin mecrrdur (esreli).
Aadaki cmlelerde haberi muzf olacak ekilde dzenleyerek yeniden
yaznz.
3. Muzfn Cmlede Fil Oluu

Yedinci nitede izah edildii gibi bir fiil cmlesi, asgari bir fiil ve bir filden
oluur. Fiil cmlesinde fiil daima bata bulunur. Bu cmlede eylemi
gerekletirene de fil ismi verilir. Mbteda ve haberde olduu gibi fil de
daima merfdur. Fil muzf olarak geldiinde banda bulunan harfi tarif
( )ve varsa sonundaki tenvin ( ) kaldrlr.
196

rnek:

(ktisat Fakltesi bu yl yz renci

mezun etti). Bu cmle fiil ile balad iin fiil cmlesi adn alr.
fiil
olup onu takip eden
kelimesi de fildir. Bu lafz muzf olduu iin
banda harfi tarif, sonunda da tenvin yoktur. Merf oluu fil
kelimesi de muzfun ileyh olduu iin mecrrdur.
olmasndandr.
Aadaki fiil cmlelerini filin muzf olabilmesi iin yeniden ekillendirip

yaznz.
4. Muzfn Cmlede Mefln Bih Oluu

Yedinci nitede izah edildii gibi bir fiil cmlesi fiil, fil ve -icap ettiindefilin dorudan tesir ettii bir mefln bih esinden oluur. Mefln bih
daima mansbtur. Mefln bih muzf olarak geldiinde banda bulunan
harfi tarif ( )ve varsa sonundaki tenvin ( ) kaldrlr.

rnek:
(Kol saatini Japonyadan aldm). Bu cmle fiil

ile balad iin fiil cmlesi adn alr.
fiil olup onu takip eden

zamiri fildir.
kelimesi filin yapt iten dorudan etkilendii iin
mefln bihtir. Muzf olduu iin de banda harf-i tarif, sonunda da tenvin
kelimesi de muzfun
yoktur. Mansb oluu mefln bih olmasndandr.
ileyh olduu iin mecrrdur.

Aadaki fiil cmlelerinde mefln bihi, isim tamlamas kurallarn dikkate
alarak muzf olarak getiriniz.
5. Muzfn Banda Harf-i cer Bulunmas

Sekizinci nitede izah edildii gibi harf-i cer ad verilen harflerden sonra
gelen isimler daima mecrr olur. Bu harfler muzf olan bir ismin bana
gelecek olursa bu ismi mecrr yaparlar.

(Pasaportumu resepsiyon
rnek:

grevlisine teslim ettim). Bu fiil cmlesinde bulunan

fiil olup onu takip
zamiri
fildir.
kelimesi
filin
yapt
iten
dorudan etkilendii
eden
iin mefln bih olup ayrca muzf,

kelimesi de muzfun ileyhtir.
de muzfun ileyhdir.
kelimesi muzf,
Harf-i cer ise dr.
Aadaki cmlelerde harf-i cerle mecrr olan isimleri izafet kurallarn dikkate
alarak muzf yapn.

197
6. Muzfn Cmlede Tesniye (Msenn= kil) sim Oluu

nc nitede isimlerin ikil yaplma kurallar ayrntl bir ekilde izah
edilmiti. Kurala gre bir isim ikil yaplmak istendiinde merf durumda
eki, mansb ve mecrr durumda da
eki getirilir. te bu
ismin sonuna
ikil isimler baka bir isme muzf yaplacak olursa sonlarndaki harfi
mutlaka drlerek yazlr.

rnek:

(ki tarih kitabn u kitapdan

aldm). Bu fiil cmlesinde bulunan
zamiri

fildir.
kelimesi filin yapt iten dorudan etkilendii iin mefln
bih olup mansbtur, nasb alameti de ikil olmas sebebi ile dir. Muzf olan
isim tesniye olduu iin de kural gerei sonundaki harfi dmtr,

kelimesi ise muzfun ileyhtir ve mecrrluk alameti de sonundaki kesra
harekesidir.
zah edildii gibi tesniyeler muzf olduunda sonlarndaki nun harfleri der.
Ancak mansb veya mecrr durumda olan tesniyeden nun harfi dtkten
sonraki
harfi sakin olmasna ramen kendisinden sonraki isme

kesre ile harekelenir, o ekilde okunur ve
birleebilmesi iin bu harf

yazlr. rnek:

(rencinin iki kalemini aldm)
Aadaki cmlelerde tesniye (ikil) isimleri gerekli deiiklii yaparak, isim
tamlamasnn muzf esine dntrn.
7. Muzfn Cmlede Cem-i Mzekker Slim (Kurall Eril
oul) Oluu
nc nitede isimlerin oul yaplma konusunda ayrntl bir ekilde
anlatld zere cem-i mzekker slim yaplacak ismin sonuna merf
durumda
eki, mansb ve mecrr durumda da
eki getirilir. te bu oul
isimler baka bir isme muzf yaplacak olursa bunlarn sonlarndaki harfi
mutlaka drlerek yazlr ve geriye hangi harfler kalyorsa onlar olduu
gibi braklr.

rnek:

(Okulun retmenleri toplant
salonunda oturuyorlar). Bu fiil cmlesinde bulunan
fiil olup onu takip
eden
kelimesi
de
fildir.
Bu
arada
muzf
olduu
iin de sonundaki

kelimesi ise muzfun ileyh olduu iin mecrrdur ve
harfi dmtr.

mecrrluk alameti de kesradr.
Aadaki cmlelerde cem-i mzekker slim isimleri kurallara uygun bir
ekilde muzf esine dntrn.

198
Bir ismin sonuna zamir birlemi ise bu isim muzf ve zamir de muzfun ileyh
olur. Bu konu ileride zamirler bahsinde ele alnacaktr. Muzfun ileyh mecrr
olmasna ramen bu zamirlerin harekesinin hi deimedii (mebn)
unutulmamaldr. Fakat zamire bitien isim muzf olduu iin banda harfi
tarif ve sonunda tenvin asla bulunmaz.
rnek:

bu tamlamalarda bulunan ilk kelimeler muzf,
zamirler ise muzfun ileyhtir. Szgelimi birinci rnekte,

takibeden zamiri de muzfun ileyhtir.
muzf ve onu
Baz isimler ve zarflar da genellikle isim tamlamas eklinde kullanld iin

bunlardan sonra gelen isimler de muzfun ileyh olur. imdi bunlardan
bazlarna deinelim.
rnekler:

(nsanlarn ou)

(rencilerin hepsi)

(rencilerin bir ksm)

(Dersten sonra)

(Dersten nce)

(Evin nnde)

(Okulun arkasnda)

sim tamlamas bazen ikiden fazla isimle de yaplr. Bu tr tamlamalara
zincirleme isim tamlamas ad verilir. Bu ekilde yaplan isim tamlamalarnda
harf-i tarif veya tenvin en sondaki isimde bulunur. Bu tamlamalarda bataki
isim muzf, sondaki isim de muzfun ileyhtir. Arada kalan isim veya isimler ise
hem muzf hem de muzfun ileyh olur.
rnekler:

(lim talebesinin kitab)
kelimesi hem muzfun ileyh hem de

Bu tamlamada
lafz muzf,
szc de sadece muzfun ileyhtir.

muzf,
(Bir ticari taksinin tekerlei)

ALITIRMALAR
1. Aadaki isim cmlelerinde, mbteda eleri muzf biiminde
gelmitir. rnekte olduu gibi bunlar tespit ediniz.

rnek:
Muzf olarak gelen mbteda:

.

.1

.

.2
199

.
.3

.

.4

.
.5

.
.6

.7
.

.8

.

.9

.

.10

.

.
.11

.

.12

.
.13

.14
.

.

.15

2. Aadaki isim cmlelerinde, haber olarak gelen muzflar rnekte

olduu gibi bulunuz.

rnek:

Haber olarak gelen muzf:

.

.1

.

.2

.3
.
.4
.

.

.5

.6
.

.

.7

.8
.

.

.9

.
.10

.

.11
.12
.

.
.13
200

.
.14

.

.15

3. Aadaki fiil cmlelerinde, fil olarak gelen muzflar rnekte olduu
gibi iaretleyiniz.

rnek:

Fil olarak gelen muzf:

.1
.

.2
.

.3

.
.
.4

.

.5

.
.6

.7

.

.

.8

.

.9

.

.10

.
.11

.12

.

.

.13
.14

.
.15
4. Aadaki fiil cmlelerinde muzf biiminde gelen mefln bih

elerini rnekte olduu gibi iaretleyiniz.

rnek:

Mefln bih olarak gelen muzf:

.

.1

.

.2
.3

.

.

.4
201

.
.5

.
.6
.7

.

.

.8

.9
.

.10

.

.
.11

.12

.

.13
:

.14

.

.

.15

5. Aadaki cmlelerin her birinde, bana gelen bir harf-i cerle mecrr
olan muzf eleri bulunmaktadr. Bunlar, aadaki rnekteki gibi
belirleyiniz.

rnek 1:

Harf-i cerle mecrr olan muzf:

.
.1

.

.2
.

.3

.

.4

.

.5

.

.6

.

.7

.
.8

.9

.

.

.10

.

.11
.12

.

.

.13
.

.14

.15

.
202
6. Aadaki cmlelerde muzf biiminde gelen tesniye ve cem-i

mzekker slim isimleri rnekte olduu gibi bulunuz.

rnek 1:
Muzf biiminde gelen tesniye:

rnek 2:

Muzf biiminde gelen cem-i mzekker slim:

.

.1

.
.2

.

.3

.

.4

.

.5

.
.6

.7
.

.

.8

.
.9

.
.10

.11

.

.
.12

.13
.

.

.14

.15
.

7. Aadaki metinde alt izili isim tamlamalarnn muzf ve muzfun
ileyhlerini bulunuz.

.

203

.

8. Cmlelerdeki boluklar parantez iinde verilen uygun muzflarla
doldurunuz.
.........
(

) .

.1

...........
(

) .
.2
(

.3

............. ) .

.4

.....
(

) .
......

(

) .

.5

.6
(

) .

....

........
(
.7

) .

......

(

) .
.8

......
.9

(

) ..
.......
(

.10

) .
.....

(

.11

) .
......

(
.12
) .

(
...........
) .

.13

) .
(

......
.14

(

.......

) .
.15
9. Cmlelerdeki boluklar parantez iinde verilen uygun muzfun

ileyhlerle doldurunuz.
(

) .

......
.1
)

........

(

.2

......
.3
(
) .

(
) .
..........

.4

.5
(

...............
.6
(
) .

..........

) .

(
.7

...........

) .
(
.........

.8

(

) .......
.9

204

.........
) .
(

.10

.......
(

) .
.11

.12

.......
(
) .

(

.13
) ........

(
) ........

.14

) ......

(
.15

10. Cmlelerdeki boluklara uygun muzflar getiriniz.
......... .1
.

......... .2
.

..........
.
.3

.
........

.4

........

.
.5

.
........ .6
..............
.
.7
.

.......... .8

.

........ .9
............
.
.10
11. Cmlelerdeki boluklara uygun muzfun ileyhler getiriniz.

.
...........
.1
.

.2
............

............
.

.3
............
.4
.5
.

..........

.6
.
.........

.
.7
..........

.
.8
...........
.9
............

............
.10

205

(Bayan) hoca konferansna devam etti.
Fakltenin kaps aktr.
Sabah namaz iki rekttr.
Okulun (erkek) rencileri baarldrlar.
Ailenin reisi hastanede doktordur.
gitmek :(
)

ders, konferans vermek :(

)

balamak :

ulamak :( )

etrafnabakmak :(
)

.....abakmak :( )

karmak :

kaldrmak, ykseltmek :

bulmak :
duymak, dinlemek :

grmek :

armak :

kalmak :

...e devam etmek :( )

konumak :

gemek :

bitirmek :(
)

ynelmek :( )

selam vermek :( )

......e sylemek :( )

teekkr etmek :(

)

zannetmek :

anlamak :

206
ummak :

susmak :

konumak :

bilmek, tanmak :

belirmek, ortaya kmak :

cevap vermek :

istemek :

tamak :

temizlemek :

ses :
)(

retim yl :

gen :

)(
renci :
)(

sklarak, ekinerek :

sandalye, sra :
)(
oda :
)(
otelde konaklayan mteri :

)(

eczaclk fakltesi :

ekili :
elma suyu :

radyo programlar :

son derece, olduka :

snav :

)(
maa :

)(
dekan :

)(
kayp, yitik :
yallk :
z kz karde :

)(

ocuk bakm :

mdr yardmcs :

207

aln yapmak :

rektr :

akmak :

eitim bakan :

iileri bakan :

kt :

gezmek, dolamak :

rktmek, korkutmak :

hoa gitmek :

snfta kalmak :

aslan kkremesi :

)(katlmak, itirak etmek :

(gol atmak :
)
ma, karlama :

)(
(...den korumak :

(cevaplamak :
)

yanmak :

trafik kazas :

bir eyi iyi yapmak :

sulamak, su vermek :
vermek :

mobilyayla demek :

giymek :

eofman :

tercih etmek :

ticari taksi :

silmek, yok etmek :

hastalanmak :

parketmek, durdurmak :

avukat :
)(
208

)
nem vermek, ilgilenmek :(

dnmek :( )

)
beenmek :(

grmek :

reserve etmek, ayrmak :

....sz,.....siz, ..........suz, ........sz :.....

tansiyon :

almak, yemek :

etkilemek :( )

mn :

azaltmak :

zet
Muzf (Tamlanan) ve Muzfun ileyhi (Tamlayan) tespit edebilme, Muzfn
banda belirlilik taks olan harf-i tarifin ( )ve sonunda da tenvinin hibir
zaman bulunmayacan saptayabilmek
Arapada isim tamlamas muzf ve muzfun ileyhten oluur. Muzf
(tamlanan) daima tamlamann ilk esidir ve banda harfi tarif, sonunda da
tenvin asla bulunmaz. Muzafun ileyh Trke isim tamlamasnda tamlayann
karldr.
Muzfun leyhin daima mecrr olduunu ayrt edebilmek

Muzfun ileyh daima muzftan sonra gelir ve mecrrdur.
.

rneklerinde olduu gibi. Mecrrluk alameti tekil, krk
oul ve cem-i mennes slim isimlerde kesra (esre), tesniyelerde ve cem-i
mzekker slim isimlerde ise harfidir

.

Muzfn irabnn cmle iindeki durumuna gre deiiklik arz ettiini fark
edebilmek
Muzaf cmlede mbteda, haber, fil konumunda ise merf, mefln bih
yerinde ise mansb, banda harf-i cer veya zarf var ise mecrr olur.
Tesniye ve cem-i mzekker slim isimlerin muzf olma durumunda
nunlarnn dmesi bir zorunluluktur. Ancak burada una dikkat etmek
gerekiyor. Tesniyenin merfluk alameti elif, mansbluk ve mecrrluk
alameti ise ye harfidir. Cem-i mzekker slimin ise merfluk alameti vav,
mansbluk ve mecrrluk alameti ise ye harfidir. Tamlamadan dolay
sonlarndaki bu nun harfleri dt iin tesniyelerde ya elif ya da ye harfi,
cem-i mzekker slimlerde ise ya vav ya da ye harfi kalr. rnekler:

209
Kendimizi Snayalm
?1. Aadaki cmlelerin hangisinde isim tamlamas vardr

a.

b.

c.

d.

e.

?2. Aadaki cmlelerin hangisinde muzfun ileyh yanl harekelenmitir
a.

b.

c.

d.

e.

............... cmlesindeki boluu aadakilerden hangisi
3.

?doru ekilde tamamlar
a.

b.

c.

d.

e.

4.
..............
cmlesindeki boluu aadakilerden hangisi doru
?ekilde tamamlar

a.
b.

c.

d.

e.

?5. Aadaki cmlelerin hangisinde isim tamlamas yoktur

a.

b.

c.

d.

e.

210

1. c
Yantnz doru deilse, sim tamlamasnda muzf ve muzfun

ileyhinin zelliklerini yeniden gzden geiriniz.
2. c
Yantnz doru deilse, Muzfun ileyhinin daima mecrr olaca

kuraln pekitiriniz.
3. d
Yantnz doru deilse, Tesniye bir isim muzf olduunda

sonundaki nun harfinin decei kuraln ilgili blmden saptama
yapnz.
4. a
Yantnz doru deilse, Muzfun ileyhinin kesin olarak mecrr

olacan ilgili blmden pekitiriniz.
5. e
Yantnz doru deilse, nceki niteleri ve isim tamlamas

yaplma kurallarn yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1
) muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun ileyh

(.

mecrr olur. Muzf mbteda olduu iin de merf yaplr.

(.

mecrr olur. Muzf mbteda olduu iin de merf yaplr.
Sra Sizde 2

(
) muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun ileyh mecrr
olur. Muzf haber olduu iin de merf yaplr.

(

) muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun ileyh mecrr
olur. Muzf haber olduu iin de merf yaplr.
Sra Sizde 3

(

)muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun

ileyh mecrr olur. Muzf fil olduu iin de merf yaplr.

)muzfn bandaki harfi tarif atlr ve muzfun ileyh

(

mecrr olur. Muzf fil olduu iin de merf yaplr.
Sra Sizde 4

(

mecrr olur. Muzf mefln bih olduu iin de mansb yaplr.

(

) muzfn bandaki harfi tarif atlr ve

muzfun ileyh mecrr olur. Muzf mefln bih olduu iin de mansb
yaplr.
211
Sra Sizde 5
(
) muzfn bandaki harfi tarif atlr, banda harf-i cer
bulunduu iin mecrr olur ve muzfun ileyh de mecrr hale getirilir.

)muzfn bandaki harfi tarif atlr, banda harf-i cer

(

bulunduu iin mecrr olur ve muzfun ileyh de mecrr hale getirilir.
Sra Sizde 6

(
) muzf tesniye olduu iin sonundaki nun harfi atlr ve

mbteda olduu iin merfluk alameti de sonundaki eliftir. Muzfun ileyh
de mecrr yaplr.

(
)muzf tesniye olduu iin sonundaki nun harfi atlr ve
fil olduu iin merfluk alameti de sonundaki eliftir. Muzfun ileyh de
mecrr yaplr.
Sra Sizde 7
(

) muzf cem-i mzekker slim olduu iin sonundaki
nun harfi ve bandaki harfi tarif atlr. Cmlede fil konumunda olduu iin
merfluk alameti de sonundaki vav harfidir. Muzfun ileyh de mecrr
yaplr.

(

) muzf cem-i mzekker slim olduu iin sonundaki

nun harfi ve bandaki harfi tarif atlr. Cmlede harf-i cerle mecrr
konumunda olduu iin mecrrluk alameti olarak sonundaki vav ye harfine
dntrlr. Muzfun ileyh de mecrr yaplr.
Gnday, Hseyin - ahin, ener, (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv Bilgisi,
stanbul
Komisyon (ty.), el-Kavidul-Arabiyyetul-Muyessera, Suudi Arabistan.
Komisyon (ty.), Silsiletu Talmil-Lugatil-Arabiyye, Suudi Arabistan.
Komisyon (ty.), el-Kratul-Muyessera, stanbul
Uralgiray, Yusuf, (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
212
213
Amalarmz
Sfat (niteleyen isim) ve Mevsfu (nitelenen isim) belirleyebilecek,
Trkedeki sfat tamlamasnn aksine, sfatn daima nitelenen isimden

sonra geldiini ifade edebilecek,
Sfatn mevsfa irab, marifelik-nekrelik, mzekkerlik-menneslik ve say

bakmndan uyduunu ayrt edebilecek,
Mevsf, insanlarn dndaki gayr kil dediimiz varlklarn oulu

olduunda sfatn mfret mennes geldiini belirleyebileceksiniz.
Anahtar Kavramlar
Sfat
Mevsf
Sfat mevsf uyumu
Sfat tamlamas
neriler
Trke gramer kitaplarndan sfat tamlamasna gz atnz
Altnc ve yedinci nitelerde isim cmlesinin eleri olan mbteda, haber

ve fiil cmlesinin eleri olan fil, mefl konusunu inceleyiniz
Hseyin Gnday ve ener ahinin Arapa Dilbilgisi (Nahiv Bilgisi)

kitabndan sfat tamlamas konusunu okuyunuz.
214
Sfat Tamlamas

GR
Dilde bazen szckleri dorudan ve yaln biimde kullanabileceimiz gibi,
bazen de onlar deiik ekillerde niteleyerek kullanrz. Trkemizde olduu
gibi Arapada da, isimleri bir biimde niteleyen bu szcklere sfat (nad)
ad verilir.
Arapada bir sfat terkibi en az iki eden oluur: Mevsf (nitelenen isim)
ve Sfat (niteleyen isim). zfet terkibinde olduu gibi, sfat tamlamasnda da
-Arapa ile Trke arasnda- e dizilimi asndan bir ztlk vardr.
Dilimizde sfat dima niteledii isimden nce gelirken, Arapada durum
bunun aksidir; yani nce nitelenen (Mevsf) daha sonra niteleyen (Sfat)
gelir. Arap gramerinde Sfat ve Mevsf kavramlar iin ayrca Nat ve
Ment terimleri de kullanlmaktadr.
Arap gramerinde sfat konusu, Trke ile kyaslandnda biraz karmak
bir yap arz eder. yle ki; biz, dilimizde sfat ile onun niteledii isim
arasnda herhangi bir uyum arama ihtiyac duymayz. Aralarnda mantksal
bir iliki olan iki szck kolay bir biimde sfat terkibi oluturabilir: rahat
koltuk; hzl tren; pahal resimler; keskin zek; drdnc istasyon vs.
Halbuki Arapada, bu sfat terkiplerini oluturabilmek iin sadece iki
szcn anlamlarn bilmek yeterli deildir. Buna ilaveten, bu iki szcn
belirlilik-belirsizlik; erillik-diillik; saysal bakmdan denklik ve hareke
bakmndan birbirine uyumluluk durumlarnn da gz nne alnmas gerekir.
Szgelimi bir harf-i tarifin ihmal edilmesi kolayca bir sfat terkibini bir
isim cmlesine dntrebilir:
Cmle

Kap krk(tr)
Sfat terkibi
<<
<< Krk kap
Dolaysyla, Arapada doru bir sfat terkibi oluturabilmek, marifenekre ayrm; mzekker-mennes farkll; saylann saysna uygun
mzekker ve mennes nitelik tespit etme becerisi; irbn harekeyle veya
215
harfle oluu gibi baz temel gramer konularnn daha nceden bilinmesini
gerektirir.
Konu hakknda bilgi almak iin www.turkcebilgi.com, www.onlinearabic.net,
www.arapcaokulu.com adreslerine de bavurabilirsiniz.
OKUMA PARASI

"
"

"
"

.

:

...
Kaynak: Komisyon (ts.), el-Kratul-Muyessera, stanbul

1. Aadaki sorular yukardaki okuma parasna gre cevaplaynz.

"
.1
"

.2

.3

.4

.5

.6

.7

.8
216

.9

.10
2. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin e anlamllarn parantez
(

)

"
.

"
.1

.2
.3
.

.

.4

.

.5

.6
.

.

.7

.

.8

.

.9

"
" .
.10
3. Aadaki cmlelerde alt izili kelimelerin zt anlamllarn parantez

(

)

.

.1
.2

.

.3

.

.4
.5

.

.6

.7
.

4. Alt izili oul isimlerin mfretlerini (tekillerini) bulunuz.
"
.

"
.1

.2

.

217

.

.3

.4

.

.5

.

.6

.

.7

5. Alt izili mfret (tekil) isimlerin cemilerini (oullarn) bulunuz.

.1

.

.2
.3
.

.

.4

.

.5

.6

.

"
" .
.7

.8

.


seiniz.
(

a. Binbir gece hikyeleri Antoine Gallandn tercmesinden sonra n
yapmtr.
b. Antoine Galland binbir gece hikyelerini tercme ettikten sonra Avrupada
n yapmtr.
c. Binbir gece hikyeleri Antoine Gallandn tercmesinden beri Avrupada
n kazanmtr.
d. Antoine Galland binbir gece masallarn Avrupada tercme etmeden nce
mehur olmutu.
e. Binbir gece hikyeleri, Fransz yazar Antoine Gallandn, onlar tercme
etmesinden itibaren Avrupada hret kazanmtr.

"

)
:
"

(

218
a. Kitabn bal Arap geceleridir. Sinbad gibi pek ok nl binbir gece

kahramann iermektedir.
b. Kitabn nvan Arap geceleridir. Pek ok binbir gece masal kahramann
iermektedir. Sinbad, Harunurreit, Alaaddin bunlardan bazlardr.
c. Kitabn bal Arap geceleri olup Sinbad, Harunurreit, Alaaddin ve Ali
Baba gibi pek ok bilinen binbir gece kahramann iermektedir.
d. Binbir gece masallar diye bilinen kitap Sinbad, Harunurreit, Alaaddin ve
Ali Baba gibi pek ok nl kahraman iinde bulunduruyor.
e. Binbir gece masallar diye bilinen kitap Sinbad, Harunurreit, Alaaddin ve
Ali Baba gibi pek ok nl kahraman ele almaktadr.
DLBLGS
SIFAT TAMLAMASI
Tanm: Kendisinden nce gelen bir ismi gerek nitelik gerekse nicelik
ynnden tanmlayan szcklere sfat ad verilir. Sfatn tanmlad
szck, mevsf adn alr. Sfatn tanmlad szcn mevsf olma
dnda, cmlenin temel elerinden biri olma gibi nemli bir fonksiyonu
daha vardr. Hatta diyebiliriz ki; sfatn tanmlad bir szcn mbteda,
haber, fil, mefln bih gibi cmledeki temel elerden biri oluu onun
asl/birincil, mevsf oluu ise tli/ikincil bir grevidir. Sfat ile mevsf sfat
tamlamasn olutururlar.
Sfat ve Mevsf Arasndaki Uyum

Sfat, kendisinden nce gelen isimle (mevsfla) u bakmlardan uyum halinde
olmaldr:
1. rb (Merf, Mansb veya Mecrrluk) Ynnden
( alkan renci geldi). Yukardaki

Merfluk Ynnden:

cmlede
kelimesi
fildir
ve
merfdur
ayn zamanda da mevsftur.
kelimesi de fili niteledii iin de onun sfatdr. File merfluk

ynnden uymutur.

Mansbluk Ynnden:

( alkan renciyi

ktphanede grdm). Yukardaki cmlede

kelimesi mefln bihtir ve
mansbtur ayn zamanda da mevsftur.

kelimesi de mefln bihi
niteledii iin onun sfatdr. Mefln bihe mansbluk ynnden uymutur.

Mecrrluk Ynnden:

( alkan renciye selam

verdim). Yukardaki cmlede kelimesi harf-i cer ile mecrrdur ve ayn

kelimesi de harf-i cer ile mecrr ismi
zamanda da mevsftur.
niteledii iin onun sfatdr. Mecrr isme mecrrluk ynnden uymutur.

(alkan rencinin yanna oturdum) cmlesinde

kelimesi muzfun ileyh olduu iin mecrrdur ve ayn zamanda da
219
kelimesi de muzfun ileyhi niteledii iin onun sfatdr.

mevsftur.
Muzfun ileyhe mecrrluk ynnden uymutur.

2. Marifelik-Nekrelik Ynnden
Marifelik Ynnden:

(Yeni mdr geldi). Yukardaki

cmlede
kelimesi
banda
harf-i
tarif
olan taks olduu iin marifedir

kelimesi de marife ismi niteledii iin
onun sfatdr. Sfat mevsfuna marifelik bakmndan uymutur.
Nekrelik Ynnden:

(Yeni bir araba satn aldm).

Yukardaki cmlede
kelimesi banda harf-i tarif taks olmad iin
kelimesi de nekre ismi niteledii
nekredir ayn zamanda da mevsftur.

iin onun sfat durumundadr. Sfat mevsfuna nekrelik bakmndan

uymutur.
3. Mzekkerlik-Menneslik Ynnden
( alkan renci

Mzekkerlik Ynnden:

faklteye gitti). Yukardaki cmlede

kelimesi
mzekker bir isimdir

kelimesinin sfat
kelimesi de
olduu iin ona mzekkerlik bakmndan uymutur.

(alkan kz renci

Menneslik Ynnden:

faklteye gitti). Yukardaki cmlede

kelimesi
mennes
bir isim ve ayn
kelimesinin sfat olduu

zamanda da mevsftur.
kelimesi de
iin ona menneslik asndan uymutur.

4. Nicelik (Mfred, Tesniye veya oul olu) Ynnden
Mfredlik Ynnden:

( Kk ocuk bahede

oynuyor). Yukardaki cmlede
kelimesi tekil bir isim ve ayn zamanda
kelimesi de
da mevsftur.
kelimesinin sfat olduu iin de ona
mfretlik bakmndan uymutur.

( ki kk ocuk
Tesniyelik Ynnden:
bahede oynuyorlar). Yukardaki cmlede

kelimesi tesniye bir isim ve

kelimesinin sfat
kelimesi de
olduu iin ona tesniyelik (ikillik) bakmndan uymutur.

oulluk Ynnden:

( Kk ocuklar bahede
oynuyorlar). Yukardaki cmlede
kelimesi cemi (oul) bir isim ve
kelimesinin sfat
kelimesi de
olduu iin ona cemilik (oulluk) bakmndan uymutur.

Yine

( Kk kz ocuklar bahede oynuyorlar)

cmlesinde
kelimesi cem-i mennes slim (kurall diil oul) bir isim
kelimesi de
ve ayn zamanda da mevsftur.

kelimesinin sfat
olduu iin ona cem-i menneslik bakmndan uymutur.
220
Eer oul isim insanlarn dndaki varlklarn oulu ise yani cem-i gayri kil
ise bu isimler modern Arapada mfret mennes isim kabul edilirler. Bu
durumda bu oul isimleri bir sfat niteleyecek olursa, bu sfat mfred

mennes olarak getirilir. rnek:

( Yeni kitaplar
kelimesi
isim
cmlesinin
mbtedas ayn
masadadr) cmlesinde

zamanda da kitap kelimesinin oulu olduu iin aklsz oul grubuna
girmektedir.
szc de
szcnn sfat durumundadr.
Grld zere, sfat-mevsf uyumundan dolay, sfat mennes getirilmitir.
Sfatn Niteledii geler

1. Mbteda
Altnc nitede izah edildii gibi bir isim cmlesi mbteda ve haberden
oluur. Mbteda, cmleye kendisiyle balanan isim, haber de, mbteda ile
ilgili olarak hkm ifade eden ksmdr. Mbteda ve haber daima merfdur
(yani mbteda; mfred, cem-i teksir ve cem-i mennes slim snfna giren
isimlerden biri ise irab zamme (tre) ile; tesniye ise irab elif harfiyle; cem-i
mzekker slim ise irab vav harfiyle yaplr). te bu irab zelliklerine sahip
bir mbtedaya sfat gelirse ona bu ynlerden uymak zorundadr.

rnek:

( alkan renci baarldr). Bu cmle, isimle
balad iin isim cmlesidir. Mbteda olan isim

kelimesidir. Bu
kelimeyi takip eden
szc de onun sfatdr. Sfat mevsfuna irab,
mzekkerlik, marifelik ve say bakmndan uymutur. Mbteda esi tesniye,
oul, mzekker ve mennes olabilir. Bu durumda sfat da ona uymak
zorundadr. imdi bunlarn her birine birer rnek verelim:
Aadaki isim cmlelerinde mbtedann sfatn uygun ekilde getiriniz.

.

.

2. Haber
Bilindii gibi haber isim cmlesinin bir esi olup, cmlede hkm bildiren
ksmdr. Haber bir isim olduunda genelde nekre olarak gelir banda harf-i
tarif bulunmaz. Dolaysyla sfat da ona uyar.
rnek:

(O zengin bir kiidir). Bu cmle isimle balad iin
isim cmlesidir; kelimesi cmlenin mbtedasdr. Haber ise

szcdr ve merfluk alameti de zammedir.
szc haberin sfat
olup ona irab, nekrelik, mzekkerlik ve mfretlikte uymutur. Haber esi
tesniye, oul, mzekker ve mennes olabilir. Bu durumda sfat da ona
uymak durumundadr. imdi bunlarn her birine birer rnek verelim:
221
Aadaki isim cmlelerinde haberin sfatn uygun ekilde getiriniz.
3. Fil
Yedinci nitede izah edildii gibi bir fiil cmlesi, asgari bir fiil ve bir filden
oluur. Fiil cmlesinde fiil daima bata bulunur. Bu cmlede eylemi
gerekletirene de fil ismi verilir. Mbteda ve haberde olduu gibi fil de
daima merfdur. Fil esini, bir sfat nitelediinde ona irab, marifeliknekrelik, mzekkerlik-menneslik ve say bakmndan uymak zorundadr.

( Kk ocuk erkenden uyudu). Bu cmle fiil
rnek:

ile balad iin fiil cmlesi adn alr.

kelimesi de fildir ve zamme ile merfdur.

szc de fili niteleyen
bir sfattr. Sfat mevsfuna irab, marifelik, mzekkerlik ve say bakmndan
uymutur. Fil esi tesniye, oul, mzekker ve mennes olabilir. Bu
durumda sfat da ona uymak zorundadr. imdi bunlarn her birine birer
rnek verelim:

Aadaki fiil cmlelerinde filin sfatn uygun ekilde getiriniz.
4. Mefln Bih
Yedinci nitede izah edildii gibi bir fiil cmlesi fiil, fil ve -icap ettiindefilin dorudan tesir ettii bir mefln bih esinden oluur. Mefln bih
daima mansbtur. Mefln bihe bir sfat geldiinde dier hususlar da
dikkate alnarak sfatn mevsfa uyumu salanr.

rnek:

(Dn yeni bir saat aldm). Bu cmle fiil ile

balad iin fiil cmlesi adn alr.

zamiri fildir.
kelimesi filin yapt iten dorudan etkilendii iin
mefln bihtir. Onu takip eden
szc de sfattr. Dikkat edilecek
olursa sfat mevsfuna irab, menneslik, nekrelik ve mfretlik ynlerinden
uymutur. Mefln bih esi tesniye, oul, mzekker ve mennes olabilir.
Bu durumda sfat da ona uymak zorundadr. imdi bunlarn her birine birer
rnek verelim:
222
Aadaki fiil cmlelerinde mefln bihin sfatn uygun ekilde getiriniz.
5. Mecrr
Sekizinci nitede izah edildii gibi harfi cer ad verilen harflerden sonra
gelen isimler daima mecrr olur. Bu isimlerden sonra gelen sfatlarda
mevsfuna mecrrlukta uyduu gibi zikrettiimiz dier ynlerden de uyar.

rnek:

(devi siyah kalemle yazyorum). Bu fiil
cmlesinde bulunan
fiil olup fili de gizli zamiridir.
kelimesi
filin yapt iten dorudan etkilendii iin mefln bihtir. Harf-i cer ise
kelimesi de mecrr isim ve onu takip eden szck de sfattr. Sfat
dir.
da mevsfa irab, mzekkerlik, marifelik ve mfretlikte uymutur. Mecrr
isim tesniye, oul, mzekker ve mennes olabilir. Bu durumda sfat da ona
uymak zorundadr. imdi bunlarn her birine birer rnek verelim:

Dokuzuncu nitede ele alnan isim tamlamasnn muzfun ileyh esi de

mecrr bir isimdir. Dolaysyle onu niteleyen sfat da ona irab, marifeliknekrelik, mzekkerlik-menneslik ve say bakmndan uymak zorundadr.

( alkan rencinin kitabn dn aldm).
rnek:

szc muzfun ileyh ve

Cmlesinde
mefln
bih
ayrca muzf,
kelimesi de muzfun ileyhin sfatdr ve ona uymutur.

Dokuzuncu nitede baz zarflardan sonra gelen isimlerin muzfun ileyh olduu
ifade edilmiti. te bu isimlerden sonra gelen sfatlar da mevsfuna ayn
kurallarla uymaktadr.

rnek:

(arya nc dersten sonra gittim)
Cmlesinde
kelimesi zarf ve ayn zamanda da muzf,
de muzfun ileyh ayn zamanda da mevsf, onu takip eden
ise onun sfatdr.
szc
kelimesi
Aadaki cmlelerde harfi cerle mecrr olan isimlerin sfatlarn uygun ekilde
getiriniz.

223
Aadaki cmlelerdeki muzfun ileyhlerin sfatlarn uygun ekilde getiriniz.
6. Muzf
Dokuzuncu nitede muzf ve muzfun ileyh konusu ele alnmt. Muzfn
banda harf-i tarif, sonunda da tenvinin bulunmayaca ve irabnn da
cmledeki durumuna gre deiebilecei, muzfun ileyhin ise daima mecrr
olduu ifade edilmiti. sim tamlamas olabilmesi iin muzf ile muzfun
ileyhin arasna asla baka bir kelimenin girmemesi gereklidir. Bu durumda
muzf esine bir sfat getirilmek istense bu sfat zorunlu olarak muzfun
ileyh esinden sonra zikredilmelidir. Ancak burada, drdnc nitede ele
alnan marife (belirli) isim eitlerinde, marife bir isme muzf yaplarak elde
edilen marifelik tr iyi bilinmelidir. Zira bir isim marife kabul edilen baka
bir isme muzf yaplmsa banda harf-i tarif olmasa bile dorudan marifelik
kazanm olur. Eer isim nekre bir isme muzf yaplm ise bu durumda sz
konusu muzf nekre kabul edilir. Bu durumda, muzf marife ise onun sfat
da marife, nekre ise onun sfat da nekre olur.

rnek:
(Bu cem-i mzekker slimdir). Bu cmlede

szc de muzfun ileyhtir.

kelimesi haber ve ayrca muzftr.
kelimesi de haber durumunda olan

szcnn sfatr. Dikkat edilecek
olursa
kelimesi nekre (belirsiz) bir isme muzf olduu iin kural gerei
nekre kabul edilir. Ancak aadaki rnekte
szc marife bir isme
szc harf-i tarifli
muzf olduu iin marifedir. Bu yzden sfat olan
gelmitir.

rnek:

(Cem-i mzekker slim konusunu

anladm).
Aadaki cmlelerde muzf olan isimlerin sfatlarn uygun hale getiriniz.
nc nitede isimlerde tesniye (ikil) konusunda, tesniye bir ismin merfluk

alametinin elif, mansbluk ve mecrrluk alametinin de y harfi olduu
belirtilmiti. Konumuzla ilgili olarak tesniye bir ismin sfat da kendisi gibi
tesniye ve irab da ona uygun olur. Aadaki rneklerde tesniye bir ismin
sfat da tpk mevsf gibi merf, mansb ve mecrr olarak gelmitir.
Eer tesniye isim muzf olursa bu durumda sonundaki nun harfi atld

gibi sfat da muzfun ileyhten sonra gelir. rnek:

(Senin
iki samimi dostun geldi). Bu cmlede

szc fil ve ayrca da muzf
224
olduu iin sonundaki nun harfi dmtr.

mevsfunun sfatdr.
kelimesi de
( Senin iki samimi dostunu grdm). Bu

rnek:

cmlede
szc
mefln
bih ve ayrca da muzf olduu iin
sonundaki nun harfi dmtr.

sfatdr.
kelimesi de
mevsfunun

rnek:

( Senin iki samimi dostunu selamladm).
Bu cmlede
szc harf-i cerle mecrr ve ayrca da muzf olduu iin
kelimesi de
sonundaki nun harfi dmtr.
mevsfunun
sfatdr. Dikkat edilecek olursa bu rnekte de muzf olan szck marife
(belirli) bir isme muzf olduu iin marife olmutur.
Aadaki cmlelerde muzf olan tesniye isimlerin sfatlarn uygun hale
getiriniz.
nc nitede isimlerde cemi (oul) konusunda, cem-i mzekker slim (eril

kurall oul) ele alnd. Cem-i mzekker slim bir isim merfluk durumunda
vav, mansbluk ve mecrrluk durumunda da y harfi alr. Konumuzla ilgili
olarak cem-i mzekker slim bir ismin sfat da kendisi gibi oul olur. Ancak
bu oulluk ayn trden olmak zorunda deildir. O sfatn oulu nasl

kullanlyorsa o ekilde kullanlmaldr. rnek:

(Bugn fakltemize uzun hocalar geldi). Bu cmlede
szc fil ve
kelimesi de onun sfat olup mevsfuna
merfluk alameti de vav harfidir.
irabda, nekrelikte, mzekkerlikte ve oullukta uymutur. rnek:

( alkan hasta bakclar yeni ilerine baladlar). Bu

cmlede
szc fil ve merfluk alameti de vav harfidir.

kelimesi de onun sfat olup mevsfuna irabda, nekrelikte, mzekkerlikte ve

oullukta uymutur.
Aadaki cmlelerde cem-i mzekker slim kelimelerin sfatlarn uygun

ekilde getiriniz.
Cem-i mzekker slim bir isim muzf yapldnda tesniyede olduu gibi
sonundaki nun harfi atlr. Nun harfi den bu isim bir sfatla nitelendiinde
sfat muzftan sonra gelir. Ancak burada u husus hatrdan karlmamaldr:
Marife bir isme muzf olan isim marifelik kazanr.

rnek:
(Firmann yeni memurlar gecikti). Bu

cmlede
szc fil ve merfluk alameti de vav harfidir.
kelimesi
de onun sfat olup mevsfuna irabda, marifelikte, mzekkerlikte ve oullukta
uymutur. rnek:
(Mdr firmann drst

szc mefln bih ve
memurlarn dllendirdi). Bu cmlede
mansbluk alameti de ya harfidir.

kelimesi de onun sfat olup
mevsfuna irabda, marifelikte, mzekkerlikte ve oullukta uymutur.
225
Aadaki cmlelerde muzf olan cem-i mzekker slim kelimelerin sfatlarn

uygun ekilde getiriniz.
nsanlarn dndaki varlklarn ouluna gayri kil oul denir. Modern

Arapada mfred mennes bir isim cmlede hangi kurallara tabi ise bu oul
isimler iin de ayn kurallar sz konusudur. Bu durumda gayri kil bir isme
sfat gelecek olsa bu isim mfret mennes olur.
rnek:

(Pek ok kitap satn aldm). Bu cmlede

szc mefln bih ve mansbluk alameti de fetha harekesidir.

kelimesi de onun sfat olup mevsfuna irabda, nekrelikte, menneslikte
(nk gayri kil oullar mennes kabul edilir) uymutur.
Aadaki cmlelerde gayri kil isimlerin sfatlarn uygun ekilde getiriniz.
Drdnc nitede zel isimlerin (alem) marife eitlerinden olduu belirtilmiti.

ok az hari zel isimlerin byk ounluu balarna harf-i tarif dediimiz
belirlilik taks almaz. Balarnda harf-i tarif olmayan bu zel isimler marife
olduklar iin bir sfatla nitelendiklerinde sfatnda mutlaka harf-i tarif
bulunmak zorundadr.

rnek:
(nsanlar gvenilir Muhammed (s.a.)e

szc harf-i cerle mecrr bir isimdir.

kelimesi
inand). Bu cmlede
de onun sfat olup mevsfuna irabda, marifelikte, mzekkerlikte ve mfretlikte

(Bu Mekke-i Mkerremedir (aziz Mekke).

uymutur. rnek:

szc haberdir ve merfdur.
Bu cmlede
kelimesi de onun
sfat olup mevsfuna irabda, marifelikte, menneslikte ve mfretlikte
uymutur.
Aadaki cmlelerde alemlerin (zel isimlerin) sfatlarn uygun ekilde
getiriniz.
Beinci nitede cem-i mennes slim isimlerin mansbluk alametinin kesra

olduunu izah edilmiti. oulu cem-i mennes slim eklinde gelen gayr-i
kil isimlere sfat geldiinde bu sfat mfret mennes formatnda gelir. ayet
cem-i mennes slim isim mansb durumda ise sfat da mansb gelir.

rnek:
(Baba ocuklarna yeni arabalar

ald). Cmlesinde
szc mefln bih olup mansbluk alameti
kesradr.
kelimesi de onun sfatdr ve ona mansbluk ynnden
uymutur. Aklsz oul olduu iin de sfat mfret mennes gelmitir.
226
ALITIRMALAR
1. Aadaki her bir cmlede mbtedaya sfat getirilmitir. rnekteki
gibi bunlar tespit ediniz.
rnek:

.

.1
Mbtedann sfat:

.

.2
.
.3

.

.4

.

.5

.
.6

.

.7

.
.8

.

.9

.

.10
2. Aadaki her bir cmlede habere sfat getirilmitir. rnekteki gibi
bunlar tespit ediniz.
rnek:

Haberin sfat:

.

.1

.

.2
.

.3
.

.4
.5
.

.

.6

.

.7
.

.8
.

.9

.

..10
227
3. Aadaki cmlelerde filin sfatn rnekteki gibi bulunuz.

rnek:

Filin sfat:

.

.1

.2
.

.3
.

.4
.

.

.5

.6
.

.7

.

.
.8

.9

.

.

.10
4. Aadaki cmlelerde mefln bihin sfatn rnekte gsterildii gibi

bulunuz.
rnek:

.

.1

Mefln bihin sfat:

.2

.

.

.3

.

.4

.

.5
.

.6

.

.7

.
.8

.

.9

.

.10
228
5. Aadaki cmlelerde mecrr ismin sfatn rnekte gsterildii gibi

belirleyiniz.

rnek 1:

Mecrur ismin sfat:

.

.1

.
.2
.3

.

.

.4

.
.5

.
.6

.

.7

.

.8

.
.9

.
.10

6. Aadaki cmlelerde, tesniye, cem-i mzekker slim, cem-i mennes
slim ve cem-i teksir isimlerin sfatlarn rnekte gsterildii gibi
bulunuz.

rnek 1:

Tesniye ismin sfat:

rnek 2:

Cem-i mzekker slim ismin sfat:

.
.1

.

.2

.

.3

.4
.

.5

.

.
.6

.

.7

.
..8

.

.9
.

.10

229
7. Aadaki cmlelerde, zel isimlerin sfatlarn rnekte gsterildii

gibi belirtiniz.
.

.1
rnek 1:

zel ismin sfat:

.

.2

.

.3

.4
.

.

.5

.6

.7
.

.

.8

.
.9

.

.10

8. Aadaki cmlelerde, marife bir isme muzf yaplarak marifelik

kazanan isimlerin sfatlarn rnekte gsterildii gibi belirtiniz.
rnek 1:

.1

.

Marife muzafn sfat:

.2
.

.3
.

.4

.

.

.5

.

.6
.7
.

.8

.

.

.9
.10

.

230
9. Aadaki cmlelerde, gayri akil oul isimlere gelen sfatlar rnekte

gsterildii gibi belirleyiniz.
rnek 1:

Gayri kil oul ismin sfat:

.

.1

.2
.

.3
.

.4
.

.

.5

.
.6

.
.7

.
.8

.

.9

.

.10
10. Cmlelerdeki boluklar parantez iinde verilen uygun sfatlarla
doldurunuz.

) .........
(

.1

) .......
(

.2
(
.3

........ )
.4
) . (

.....
...........
(
.5

) .

(

......
) .
.6
.......
(

) .
.7

.......
(

) .
..8

(

) .
.......
.9
) .
(

.10
.......
Bu hikye Trkiyede mehurdur.
retmen alkan kz renciyi ktphanede grd.
Okulumuza yeni bir bayan retmen geldi.
231
Yeni kalemler satn aldm.

Snfmzda iki zeki erkek renci var.

(iermek, kapsamak :
)
cesur, kahraman :
)(
mehur olmak, n yapmak :

gelenek :

)(

hazrlamak :

vantilatr :

)(
belge, dkman :

)(
arka cadde :
uzman doktor :

(gl, iek) amak :

almak :

tercih etmek :

(vakit) geirmek :
)( (bir yerde) kalmak, ikamet etmek :

ne gzel bir fikir :

(saa, sola) dnmek :

( protesto etmek :
)

vahyin indii yer :

getirmek :

durdurmak :

fastfood :

kmek :

bozulmak :

p sepeti :

tansiyon :

kap kanad :
(gtrmek :
)

szlk :

)(
232
zet
Arapadaki sfat tamlamasn ve onun unsurlar olan sfat ve mevsf
elerini tanyabilmek.
Arapada sfat tamlamas sfat ve mevsftan oluur. Trkedekinin aksine
Arapada sfat daima mevsftan sonra gelir.
Sfatn mevsfa irab, marifelik-nekrelik, mzekkerlik-menneslik ve say
bakmndan uyduunu ayrt edebilmek.
Sfat mefsufuna irap, mzekkerlik-menneslik, marifelik-nekrelik ve say
bakmndan uymak zorundadr. Mevsfun irab cmle iindeki durumuna
gre deiiklik arz eder. Aadaki cmlelerde sfat mevsfuna irab,
marifelik, mzekkerlik-menneslik ve say bakmndan uymutur.
Mevsf insanlar dndaki varlklarn oulu olduunda sfatn mfret

mennes gelmek zorunda olduunu tespit edebilmek.
Hayvanlar, bitkiler ve cansz varlklar, oulu hangi oul trnde gelirse
gelsin sfatlar mfret mennes gelir. Burada nemli olan oul tr deil.
Szcn aklsz oul olmasdr. Aadaki rneklerde geen oul
trndeki isimler gayri kil olduklar iin sfatlar mfret mennes gelmitir.
(lmnn zerinden ok yllar geti)
(Benim hzl arabalarm var)
(Bu ay ok kitap okudum)

.

.

.

Kendimizi Snayalm
1. Aadaki cmlelerin hangisinde sfat tamlamas vardr?

a.

b.

c.

d.

e.

2. Aadaki cmlelerin hangisinde sfat mevsf uyumu yoktur?

a.

b.

c.

d.

e.

233
3. ................
cmlesindeki boluu aadakilerden hangisi doru
ekilde tamamlar?
a.

b.

c.
d.

e.

........

4.
cmlesindeki boluu aadakilerden
hangisi doru ekilde tamamlar?
a.

b.

c.

d.

e.

5. Aadaki cmlelerin hangisinde sfat tamlamas yoktur?

a.

b.

c.

d.

e.


1. e
Yantnz doru deilse, sfat tamlamasnda marifeye muzf olan

szcn de marifelik kazandn ve sfatnn da muzfun ileyhten
sonra geldiini pekitirin.
2. c
Yantnz doru deilse, zel isimlerin marife olduunu ve

sfatlarnn da marife gelmesi gerektiini iyice kavrayn.
3. c
Yantnz doru deilse, zamirlerin marife olduunu ve marifeye

muzf olan szcn de marifelik kazandn pekitirin.
4. a
Yantnz doru deilse, insanlar dndaki varlklarn aklsz oul

olduunu ve bu oullarn da modern Arapada mfret mennes
hkmnde olduunu tekrar inceleyin.
5. b
Yantnz doru deilse, sfat mevsf arasnda irab, mzekkerlikmenneslik, marifelik-nekrelik ve say bakmndan bir uyum
olduunu yeniden gzden geirin.
234

Sra Sizde 1

(

) Sfat mevsfa cinsiyet bakmdan da uymas gerektii
iin mennes getirilir.

(

)sfat mevsf arasnda marifelik-nekrelik bakmndan
uyum olduu iin mevsf da marife getirilir.
Sra Sizde 2
(

)sfat ile mevsf arasnda irap ynnden uyum olduu iin
haberin sfat da merf yaplr.

) haber konumunda olan mevsf mennes olduu iin sfat da
(

ona cinsiyet bakmndan da uyar.
Sra Sizde 3

(

) fil tesniye ve mzekker olduu iin onun

sfat da tesniye ve mzekker yaplr.

)fil marife olduu iin sfat da marife yaplr.
(

Sra Sizde 4

(

) mefln bihin irab mansb olduu iin sfat da mansb
yaplr.
(
) mefln bih mansb ve marife bir szck olduu iin

sfat da ona bu ynlerden uyar.
Sra Sizde 5

(
) banda harf-i cer bulunan isim hem mecrr hem de marife
olduu iin sfat da mecrr ve marife yaplr.

) banda harf-i cer bulunan szcz hem marife hem de
(

mennes olduu iin sfat da ona bu ynlerden uygun hale getirilir.
Sra Sizde 6
) muzfun ileyh marife ve mecrr olduu iin sfat da

marife ve mecrr yaplr.

(
) muzfun ileyh marife, mecrr ve mennes bir isim

olduu iin sfatda ona bu ynlerden uymak zorundadr.
235
Sra Sizde 7

(

) marife bir isme muzf olan isim marifelik kazand iin,
sfat da marife olmak zorundadr.

(
) nekre bir isme muzf olan isim de nekre olduu iin

sfat hem nekre hem de onun gibi mansb olmutur. Burada mevsf muzf
olduu iin tenvin almamtr. Sfatnn byle bir engeli olmad iin o
tenvini almak zorundadr.
Sra Sizde 8

(
) tesniye bir isim muzf olduunda sonundaki nun

dm ve marifeye muzf olduu iin de marifelik kazanmtr. Bu yzden
sfat da hem marifelik hem de mansbluk bakmndan mevsfuna uymaldr.
) marife bir isme muzf olan tesniye ismin hem

sonundaki nun dm hem de marifelik kazanmtr. Bu yzden sfat da
marife ve merf olarak gelmelidir.
Sra Sizde 9
(
) cem-i mzekker slim isim mefln bih konumunda

olduu iin nasb alameti ya harfidir. Sfat ise cem-i teksir eklinde geldii
iin fetha ile mansb olmaldr.
) cmlenin fili merf cem-i mzekker slim olarak
(

geldii iin sfat da ona uymaldr.
Sra Sizde 10

(
)marifeye muzf olan mecrr cem-i mzekker slimin
krk oul sfatnn cer alameti kesre olmaldr.

) marife isme muzf olan cem-i mzekker slimin

(

sfat da ona uymak zorundadr.

Sra Sizde 11
(

) gayri kil oul isimlerin sfatlar mfret mennes

gelmelidir.

(

) cem-i mennes slim de olsa gayri
kil oul ise sfat mfret mennes gelmelidir..
Sra Sizde 12
(

) zel isimler marife olduu iin her ne kadar
balarnda harf-i tarif olmasa da sfatlar harfi tarifli gelmelidir.

(

) zel ismin sfat harf-i tarifli gelmelidir.

236
Gnday, Hseyin - ahin, ener, (2009), Arapa Dilbilgisi Nahiv Bilgisi,
stanbul
Komisyon (ty.), el-Kavidul-Arabiyyetul-Muyessera, Suudi Arabistan.
Komisyon (ty.), Silsiletu Talmil-Lugatil-Arabiyye, Suudi Arabistan.
Uralgiray, Yusuf, (1986), lk ve leri Dilbilgisi, Riyad.
237

Arapça I

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Arapça I

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2078

Bu kitabn basm, yaym ve satfl haklar Anadolu niversitesine aittir.

Genel Akademik Koordinatrler

nite 6: sim Cmlesinin geleri (

nite 7: Fiil Cmlesinin geleri (

nite 9: sim Tamlamas

Anadolu niversitesi Akretim Fakltesi lahiyat nlisans Program

Kitaptan yeterli lde yararlanabilmek iin;

Do. Dr. Ahmet BOSTANCI (Editr)

Arapadaki kelime eitlerini sayabilecek,

sim ve fiil cmlelerini tanyabilecek,

Basit cmlelerin temel elerini gsterebileceksiniz.

Trke cmle yaps hakknda n okuma yapnz.

M. Meral rtnn Arapa Dilbilgisi (Nahiv) adl kitabndan kelime ve

Metni Kavrama Altrmalar

a. Vatanm ne gzel! Dalar yksek, nehirleri gr, kylar gzel, ormanlar

c. Vatanm ne gzelsin! Dalarn yksek, nehirlerin gr, kylarn gzel,

1. smin bana ( )taks gelebilir. Fiil ve harfin bana ise ( )taks

) Ey Ali! Fakire iyilik yap. rneinde banda ( )nida

harflerin bana nida harflerinden birisinin gelmesi sz konusu deildir.

3. smin bana (...

5. smin sonuna yuvarlak t (t el-merbta) gelebilir.(

) Ali uyudu cmlesinde iki unsur bulunmaktadr. Birincisi uyuma ii

(msned/fiil), dieri de bu iin kendisine baland Ali (msned

) Kitap gzeldir cmlesinde iki unsur vardr. Birincisi (

yargnn verildii varlk (

araya gelmesinden isim cmlesi olumutur. (.

retmeni grdm cmlesindeki (

olduu iin ve ( )ve ( )kelimeleri de ( )kelimesinin sfat olup ona

almayan bu edat muzri fiilin bana da gelebilir. Yalnz bu durumda ifade

kelimeleri muzri fiildirler.

edatlar isimler ile mz ve emir fiillerin bana gelmez.

Muzri bana gelen ve sonunu cezm eden (

3. Muzri fiilin bana gelecek anlam katan (

Tenvin(ki stn, iki tre, iki esre)

Tek bana anlam ifade eder

Gelebilir (mz ve muzri)

mbteda ve haberin bana gelmekte ve mbtedann sonunu nasb ve haberin

sebebidir. Buna mukabil (

) Hocay grdn m? cmlesinin

Arapada Cmle eitleri

) Kitap faydaldr cmlesi bir isim cmlesidir zira isim olan

Ayrnts sim Cmlesinin geleri nitesinde anlatlaca zere

Arapa normal isim cmlesi diziliinde haber sonra gelir. Ancak (

Arapada fiil ie balayan cmlelere fiil cmlesi (

) renci bir hikye okudu ( )fiil, ( )fil ve ()

) Bayan renciler kt ( ) fiil, (

) ki ocuk oynuyor ( ) fiil, (

)rneinde olduu gibi mefln ne

kelimesini baa alarak (

4. Aadaki kelimeleri anlaml bir isim cmlesi oluturacak ekilde

?7. Aadaki ifadelerden hangileri anlaml (tam) bir cmledir

8. Aadaki cmleleri nitede geen kelimeler ve benzer cmlelerden

Nekra olarak geldii durumlar da vardr. Mbteda daima merfudur. Haber:

3. Aadaki cmlelerden hangisi isim cmlesidir?

4. Aadaki ifadelerden hangisi cmledir?

5. cmlesindeki btn harfler

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar

Yantnz doru deilse, Arapada Cmle eitleri konusunu

Yantnz doru deilse, Okuma Parasn ve ilgili altrmalar

Yantnz doru deilse, Arapada Cmle eitleri konusunu

Yantnz doru deilse, Arapada Cmle eitleri konusunu