MLEK

MERS " N N " VERS " TES " ARKEOLOJ " TOPLULU # U (MART) DERG " S "

OCAK-!UBAT 2012

Say: 7

http://mart.mersin.edu.tr

SYLE!"
Prof.Dr. Serra DURUGNL

PROF.DR. SERRA DURUGNL LE SYLE: Arkeoloji Bir Yaam Tarzdr ARKEOLOJ MEZUNU NLLER GLADYATRLER PATARADAN KAZI DENEYMLER PANDORANIN KUTUSU ANTK YUNAN MTOLOJSNDE KIZ KAIRMA HKAYELER PISIDIA BLGESNDE ERKEN HIRSTYANLIK DNEM DLL BULMACA ARKEOGEZ SINAV HATALARI
K"TABE 9 K!TAP TANITIMI HABER MERKEZ" ARKEOLOJ! HABERLER!

F!LM K"ES!

SYLE!" PROF.DR. SERRA DURUGNL

SYLE!"
BURAK ERDEM

Arkeoloji Bir Yaam Tarzdr

Bu saymzdaki rportaj blmnn konu ! u Mersin niversitesi Arkeoloji Blm Ba"kan, Trk arkeolojisine nemli
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

katklar sunan bilim insan Prof. Dr. Serra Durugnl. Yo!un al"ma programna ra!men zaman ayrp mlekin haber editr Burak Erdemin sorularn itenlikle cevaplayan hocamz, arkeolojinin bir ya"am tarz oldu!unu syledi ve kendisiyle ilgili bilinmeyenleri mlek okurlaryla payla"t.
Sevgili hocam, neden arkeoloji? Arkeolojiyi semenizdeki faktrler nelerdir?
ncelikle bu rportaj iin size ok teekkr ederim. Bu sorunuzla balantl olarak lise eitiminin ne kadar nemli olduuna dikkatleri ekmek istiyorum. Ben liseyi Ankarada okurken sanat tarihi retmenimin bana ok byk katks oldu. ok geni kapsaml sanat tarihi dersimiz vard. Bu dersin kapsamna arkeoloji de giriyordu. retmenimden dolay bu dersi seviyordum ve sanat tarihi dersinde baarl oldum. Bana arkeolojiyi tavsiye eden ilk isim sanat tarihi retmenim oldu. Bu tavsiyeyi birinci etmen olarak kabul edersek ikinci etmen ise baba tarafndan biz Kapadokyalyz. Burada da aile eitiminin nemine vurgu yapmak istiyorum. Hemen hemen her tatilde babam bizi Kapadokyaya gtrrd. Oradaki kiliseleri gezdirirdi. Kiliselerin iindeki freskleri bize anlatmaya alrd. Babamn da arkeolojiyi sememdeki etkisi muhakkak ki var. Dolaysyla arkeolojiyi daha gen yatayken sevmeye baladm.

Gnmzde ebeveynler ocuklarnn Belki ailem de byle dnmtr. Kzmz arkeoloji blmnde okumalarna pek kendisini kltrel anlamda gelitirebilecek bir scak bakmamaktadrlar. Sizin ailenizde blmde okusun eklinde dnm olabilirler. de arkeolojiye kar kma sz konusu oldu mu? 30 yl ncesinden bahsetmi ken, lkemizde arkeolojinin o gnlerden Ben ailem tarafndan ok desteklendim. Bizler bugne geldii noktay nasl uan 30 yl ncesinden bahsediyoruz. O deerlendiriyorsunuz?
dnemlerde arkeolojide bir yer bulma kaygs ok daha azd. O dnemlerde meslei yapma ans ok daha fazlayd. Fakat imdi de yle bir durum var. Bugn, o dnemlere gre ok sayda niversite ald. Bugn de kadro verildii takdirde niversitelerde, belediyelerde, eitli kurumlarda arkeologlar iin istihdam mmkn olacaktr. Bizim dnemimizde de i kaygs vard; fakat nemli olan kltrel anlamda gelitirmeye ynelik bir blmde okumakt. Trkiyede arkeolojiyi ba latan hocalar; Cumhuriyet dnemi sonras devlet burslaryla ve Mustafa Kemal Atatrkn byk giriimleriyle yurt dnda ve arlkl olarak Almanyada renim grdler. ki nesil byle geti. Bu hocalarn yetitirdikleri renciler d e bu g n a r l k l o l a r a k p r o f e s r konumundalar.

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Biliyorsunuz ki Alman ekol arkeolojide ok nemli bir yerde durmaktadr. Trkiyede arkeoloji 30 yl nce de ok iyiydi, gnmzde de arkeolojiyi lkemizde balatan hocalarn rencileri sayesinde arkeoloji ok iyi durumda. yle ki ben kendim Almanyada okudum. Trkiyeye dnd m lkemizdeki meslektalarmn Almanyaya gre hibir eksiklerinin olmadn hatta kaz deneyimlerinin ok daha fazla olduunu grdm. Bugn gelinen noktada iki sknt var. Birinci sknt niversitelerdeki arkeoloji blmlerine ok fazla kontenjan ayrlmas ve ok sayda rencinin alnmasdr. Hl byle olunca da hocalarn iyi bir dzeyde ders yapmalar mmkn olmuyor. Dolaysyla rencilerimiz detayl bir eitim alamadan mezun olmak durumunda kalyorlar. kinci nokta da hocalarn srtna binen brokratik ykleri syleyebilirim. zellikle bir hoca kaz yapyorsa brokratik boyutta, maddi boyutta resmi i lemler bir akademisyenin yayn yapma sknetine erimesini engelliyor. Dolaysyla yaplan kazlarla, yaymlanan yaynlarn oranlarn karlatrdmz zaman yaymlanan yaynlarn oranlarnn ok dk olduunu grmekteyiz. te bat dnyas bu noktada bizden farkl. Batda yayn says ok daha fazla ve ok daha kaliteliyken bizde ise brokratik sebeplerden dolay o noktaya gelinmedi. Yaynlarn az olduundan yakndnz; fakat niversitemizin ve dolaysyla blmmzn dnya literatrne girmi ok nemli bir yayn olan Olba dergisi var. Bize Olba dergisi hakknda bilgi verebilir misiniz?

Bu soruyu sordu unuz iin ok te ekkr ediyorum. Olba; 1998 ylnda ilk saysn kard mz Mersin niversitesi Kilikya Arkeolojisini Aratrma Merkezinin (KAAM) bilimsel sreli yayndr. Bu yayn iin nceleri para bulamazken, byk skntlar yaarken bir nceki rektrmz Prof. Dr. Uur Oraln maddi ve manevi byk katksyla ok hzl yol almaya baladk. Olba
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Olba dergimiz niversitelerde indekslere girmi tek arkeoloji dergisidir

dergimiz, 2008 ylnda uan ki rektrmz Prof. Dr. Sha Aydn hocamzn destekleriyle dnya literatrnde taranacak duruma

geldi. Trkiyedeki niversitelerde indekslere girmi tek arkeoloji dergisidir. Farkl dergiler var; ama Olba dergimiz tamamen bizim maddi ve manevi byk abalarmzla kmaya devam eden uluslararas bir dergidir. Dergi iin farkl lkelerden yazlar geliyor. Bata Trke olmak zere Almanca ve ngilizce makaleleri kabul ediyoruz. Bu ekilde umarm Olba dergisi uzun yllar kmaya devam eder. Yurt dnda eitim alm deerli bir bilim insan olarak rencilerinize yurt dnda e itim grmenin yararlarndan ksaca bahsedebilir misiniz? lkemizde arkeoloji adna ok iyi dzeyde eitim veriliyor. Bunu kendi lkemiz olduu iin sylemiyorum. Buna ramen lkemizde ok byk bir eksik var ki o da ktphanelerdir. Hoca bir dersi ne kadar anlatrsa anlatsn renci o ders ncesinde veya sonrasnda ktphaneye kapanp hocann anlattklarnn bir kontroln yapmazsa anlatlanlar tam olarak anlalmyor.

Hele yksek lisans ve doktora aamasnda ktphane donanm yoksa renci eksik yetimek zorunda kalyor. Bu bakmdan benim nerim; mevcut olan Erasmus programlaryla ya da baka programlarla rencilerimizin yurt dna gidip ktphanelerin iinde kaybolmalardr. Yurt dndaki ktphanelerde gece veya gndz al abilecek ortamlar hazrlanm . Gece 12ye kadar ak olan ktphanelerin says olduka fazla. rencilerime bol bol kitap okumalarn ve yurt d na kmann arelerini aramalarn neriyorum.

bir eser, ayn oranda Almanyadaki meslekta m da ilgilendiriyor. Benim yazdm Trke makaleyi onun renmesi lazm, onun yazd Almanca makaleyi de benim renmem lazm. te bu evrensellik de dil bilmeyle alabilir. Bu iki kural aslnda yeterli diyebiliriz.

Sevgili hocam, Mersindeki arkeolojik almalar nasl deerlendiriyorsunuz? Sizce almalar yeterli mi?
Aslnda Mersindeki arkeolojik almalar henz yeterli deil. nk niversitemiz de hla gen bir niversite. Yllar ierisinde eitim ve retim noktasndaki eksikler giderilmitir. Arazi almalar anlamnda da yurt dndan gelip blgede almalar yapanlar olduu gibi blmmzde de farkl hocalarmz arazilerde almalar yapyor. Ancak kaz noktasnda baz skntlarmz var. Baz brokratik skntlarmz var ve ne yazk ki bu skntlarmz henz aamadk. Daha nce yrtm olduumuz

Sevgili hocam, sizce iyi bir arkeologun zellikleri neler olmaldr?

Arkeologlu a akademisyen boyutunda bakacak olursak bir yaam tarzdr. yle ki akademisyenlik sabah 8, akam 5 yaplp sonrasnda unutulacak, ihmal edilecek bir yaam tarz deildir. Arkeologluk da buna dahildir. Gn boyu eitim ve retimle geen zamann ardndan esas i; eve gittikten

Benim nerim; sonra akademik bilimsel almalarn Bozyaz kazs mevcut olan Erasmus yaplmasdr. Bu yzden arkeologlar da gibi tekrar programlaryla ya da baka akademisyenler gibi ancak saat 5ten programlarla rencilerimizin yurt b i r k a z sonra veya haftasonu kendilerini dna gidip ktphanelerin iinde muhakkak geli tirmeye devam etmelidirler. kaybolmalardr. Yurt d ndaki a l a c a z . ktphanelerde gece veya Birinci altn kural budur. kinci kural Bunun iin g n d z a l a b i l e c e k ise yabanc dildir. Yabanc dil her dal d e ortamlar hazrlanm.
iin nemli ama arkeoloji iin ok daha nemlidir. nk arkeolojinin bir mzik gibi uluslar aras bir dili var. Arkeolojinin de dili tek. Birbirimizi anlayabilmemiz iin ortak bir dil yaratmamz gerekiyor. Trkiyedeki eski rahatlayacak. yardmc doent

blmmzdeki

hocalarmz da doent olduktan sonra bu durum daha da

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Sevgili hocam, Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulu umuzun al malarn nasl deerlendiriyorsunuz? Blmmzn toplulu unun al malar birok niversiteye rnek olacak bir noktaya gelmi durumdadr. Bu nemli baar da yllardr toplulua emek veren Yrd. Do. Dr. mit Aydnolu sayesinde olmutur. Yllardr ylmadan yeni projeler retti ve peinden kotu. Onun bu enerjisini gren renciler de aynen mit hocann temposunda almaya devam ettiler ve ediyorlar. Projeler o kadar eitli ki gerekten baka niversitelerden davet edilir konuma geldik. Topluluumuzun en nemli ve verimli bulduum projesi; rencilerimizin da kylerindeki ilkretim okullarnda verdi i Arkeoloji Nedir? balkl eitimdir. Bu proje uzun vadeli ve ok byk yararlar salayacak bir projedir.

Arkeolojiye yllarn vermi deerli ve nemli bir bilim insan olarak, en beendiiniz antik kent veya tarihi yer neresidir?
Benim hi aratrmasn yapmadm, sadece kitaplardan ara trmasn yapp alanda aratrmadm ama vazgeemeyeceim, grdmde ak olduum yer Nemrut Dadr. nk dnyada hibir rnei yok. Msrdaki piramitlerin nasl bir baka rnei rnei yok. Heykellerin ok etkileyici ve devasa boyutta olmalar, 2150 metrelik bir dan tepesinde oturmalar ve eskiada oraya nasl ula ld n d nd mz zaman daha da byleyici bir hl alyor. Birde ierdii mesaj beni ok etkiliyor. lk defa dou ve batnn bar adna yaplm bir mezar bir klt alandr.
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

yoksa Nemrut Dann da baka bir yerde

Sevgili hocam, gen arkeolog aday rencilerinize hangi nerilerde bulunmak istersiniz?
ncelikle rencilerim ok nemli bir ii baaryorlar. Onlar tebrik etmek istiyorum. Birlikte okuduklar ok sayda renci arkadalar olmasna ramen onlar rakip gibi grmeden kardee birlikte okuyorlar ve ileride kadro bulup bulamayacaklarn bilmedikleri halde okumaya devam ettikleri gibi okumaktan evk duymaya da alyorlar. Bu gerekten takdir edilmesi gereken bir durum. Yarn belli olmayan zor bir blmde okuyorlar. stelik eski Yunanca istiyoruz, Latince istiyoruz, derslere devam zorunluluu istiyoruz, snarda kir beyan edilsin istiyoruz, enerji olunsun istiyoruz; ama bu ocuklarmzn yarn belli deil. Buna ramen o snarda oturmalar bile beni ok mutlu ediyor. Biz rencilerimize yzeysel eitim vermiyoruz. Yarn bu lkeye Cumhurba kan olabilir hissiyle e itim veriyoruz. nk arkeolog olup arkeoloji alannda alamasa bile yarn hangi iin ba nda olursa olsun i ini iyi yapsn. rencilerimize bu bilinci a lamaya alyoruz. nemli olan ii iyi yapmaktr. rencilerimizden bizim isteimiz yarn hangi ii yaparsanz yapn bu lkeye layk olmaya abalayarak yapn. Atatrk izgiden hibir zaman ayrlmayn.

rencilerimin byle d nmesine ok sevindim. Her zaman gen insanlarn birilerinden feyiz almak istediklerini biliyorum. Birilerini rnek aldklarn biliyorum. Bende genken yleydim. Bende l i s e d e r e t m e n i m i ke n d i m e r n e k alyordum. Ben kendi adma deil eitim ve retimimiz adna, blmmz adna rencilerime rnek olmak istiyorum. Belki de bu yzden bu kadar pozitim. Benimde skntlarm ve zntlerim yok mu, muhakkak var. Fakat rencilerimle bir arada olduum zaman onlara iyi rnek olmaya alyorum. rencilerime hi kzmam. nk hayatta herkesin o kadar skntlar sorunlar var, maddi sknts ok olan var, deprem felaketi yaam olan var. Ben istiyorum ki eitim ve retim hayatna geri dnp baktnda iyi eyler hatrlasn. nk hayat ok acmasz. Okul bittikten sonra rencimi nelerin beklediini aa yukar bende tahmin edebiliyorum. niversite yllarm ok iyi geti desinler istiyorum. Pozitif olmamda bunun da ok byk etkisi var. Ayrca hibirimiz kendi stresimizi bakasna yanstma hakkna sahip deiliz. Son olarak unu syleyebilirim ki Trk aile yaps ne yazk ki ocuklarna ok sz hakk vermeyen bir yapya sahip. Saygy korkuyla i l e y e n b i r t a r z v a r. B u d u r u m d a genlerimizin kendilerini zgrce ifade etmeleri noktasnda baz skntlar douruyor. Bu genci birde biz niversitede basklarsak ortaya ezik bir toplum kyor. Gentir; yeri gelecek marklk da yapacak,
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

var ki ben biliyorum birok rencimin ailevi

Sevgili hocam, son olarak benim ve renci arkadalarmn ok merak ettii bir soruyu sormak istiyorum. Bu kadar pozitif olabilmeyi neye balyorsunuz? Bunun srr nedir?

belki siyasi anlamda yanl eyler de syleyecek ama burada niversitede sylesin. Baka nerede syleyecek ki? Birazda genlerimize bu frsat tanmak istiyorum. 18 yandan sonra benim iin herkes bireydir. Bazen baz noktalarda arya gidilse de kalarm atmadan susup sknetle izah etmeye alyorum.

Deerli hocam, youn alma temponuzda zaman ayrp sorularma itenlikle cevap verdiiniz iin ok teekkr ediyorum.
Bende size ok teekkr ediyorum. Baarlar diliyorum.

ME Arkeoloji Blm ME Kilikia Arkeolo

jisini Ara!trma Mer ke

! !
OLBA (KAAM Sre li Yayn)! ! ME Arkeoloji Toplu MUMYA (ocuklar

zi (KAAM)!

http://www.mersin

.edu.tr .edu.tr du.tr

!
!

!
! !

http://kaam.mersin http://mart.mersin

lu"u (MART) !

http://olba.mersin.e

#in Arkeoloji)

http://mumya.mer sin.edu.tr

.edu.tr

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Mersin niversites i Arkeoloji Blm ve Etkinlikleri Hakkn da Daha Fazlas "in Ltfen Ziyaret Edin...

ARKEOLOJ MEZUNU NLLER

Trkiyede ba!arl al!malaryla n kazanan, sevdi"imiz ve be"enerek izledi"imiz isimlerin arkeoloji blm mezunu olduklarn biliyor muydunuz? Siz de"erli mlek okurlar iin arkeoloji blm mezunu olan nlleri ara!trdk. Arkeoloji blmnden mezun olan; fakat ba!ka alanlarda ba!arl olmu! nl isimler... BURAK ERDEM

Mersin niversitesi Arkeoloji 3

Filiz AKIN Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Arkeoloji Blm Mezunu
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Trk sinemasnn unutulmaz isimlerinden Filiz Akn da sizler gibi arkeoloji blmnde eitim alm. 1962 ylnda oyunculua balayan Filiz Akn, sinema kariyeri boyunca saysz lme imza att. 2002 ylnda yakaland ene kanseri hastaln yenen Akn, kansere kar destek amal "sar bilezik", "mavi bilezik" gibi kampanyalar balatt ve yrtt. Starkey itme Vakf onursal bakan olarak "Trkiye'de itmeyen Kalmasn" adl bir kampanya balatp yrtt ve sosyal gvencesi olmayan 2000 civar ocuu iitme cihaz sahibi yapt. 2004 ylnda Bircan Silan Usall, Filiz Akn, Trkan oray, Hlya Koyiit ve Fatma Girik'in yaam yklerinin yan sra kapsaml rportajlar da ieren "Drt Yaprakl Yonca" adl bir kitap

Nurseli DZ Hacettepe niversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Blm Mezunu Trk sinemasnda nemli bir yere sahip olan usta tiyatrocu Nurseli diz, Arkeoloji Blmnde eitim alm. 1981'de AST'ta alarak sanat hayatna balad. Ankara ve stanbul Devlet Tiyatrolar'nda ve stanbul ehir Tiyatrolar'nda grev yapt. Mercan Kolye adl lmdeki ezici, sinsi kadn rolyle Trk izleyicisinin gnlnde taht kurmutur.

10

Candan ERETN stanbul niversitesi Arkeoloji Blm Mezunu Mzik dnyasnn fenomeni haline gelen usta sanat Candan Eretin, Arkeoloji Blmnde eitim alm. Galatasaray Lisesi mezunu olan Eretin, uzun yllar Galatasaray Lisesi'nde mzik retmenlii grevini srdrmtr. 2007-2009 aras Galatasarayllar Dernei Bakanl yapmtr. 2009 itibariyle Galatasaray niversitesi'nde ders vermektedir. imdiye kadar 16 albme imza atan Candan Eretin; 1986'da Norve Oslo'da dzenlenen Eurovision ark Yarmas'n da Trkiye'yi Klips ve Onlar grubu bnyesinde Halley arksn seslendirerek temsil etti ve grup Trkiye'nin o zamana kadarki en iyi derecesini elde etti.

Mesut YAR stanbul niversitesi Protohistorya ve nasya Arkeolojisi Blm Mezunu Televizyon dnyasnda adn duyuran gazeteci Mesut Yar, Arkeoloji Blmnde eitim alm. Katld hemen her programda arkeoloji blm mezunu olduubu ifade eden Mesut Yar; 1985 ylnda gazetecilik mesleine stajyer muhabir olarak balad. Srasyla Hrriyet, Sabah, Posta gibi gazetelerde muhabirlik, editrlk ve ke yazarl yapt. Show TV, Number One TV, HBB TV, Kanal 6, Star TV, Cine 5, ATV gibi ulusal kanallarda yapmclk, sunuculuk ve anchormanlik grevlerinde bulundu. eitli hikye, iir, ve rportaj kitaplar yaynlanan Mesut Yar'n halen Posta Gazetesinde izleme kritii yapt Televizyon Hastas isimli bir kesi bulunmaktadr. Mesut Yar; CNN Trk'te bir sohbet program yapmaktadr.
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Cansu DERE stanbul niversitesi Arkeoloji Blm Mezunu Gzelliiyle olduu kadar son dnemde oyunculuuyla da ok konuulan Cansu Dere, Arkeoloji Blmnde eitim grm. 2000 ylnda Kanal D Miss Turkey Gzellik Yarmas'nda Trkiye 3. gzeli seilen Cansu Dere, o yldan itibaren profesyonel mankenlik yapmaktadr. 2004 ylndan itibaren dizi ve lmlerde rol almaya balad. lk olarak Metro Palas adl dizide rol ald. Daha sonra Alacakaranlk adl dizide rol ald. 2006-2008 yllar arasnda Sla isimli dizide Mehmet Akif Alakurt ile birlikte barol oynad. Ayrca 2006`da Kenan mirzalolu'yla birlikteSon Osmanl Yandm Ali adl sinema lminde rol ald. 2009 ylnda Ac Ak adl lmde rol ald. Son dnemde ise Ezel dizisinde rol ald.

11

Latincedeki gladyatr szc! kl anlamna gelen gladius "eklindeki isimden tredi!ine gre en eski dnemlerde gladyatr dv"lerinin yalnzca kl ile yapld!n d"nmek mmkndr. Orta #talyada Etrsklerden kalan baz eserlerdeki tasvirlerde gladyatrlerin dv"tkleri grlmektedir. Etrsklerin sava " larda yitirdikleri ki " ilerin onuruna dzenledikleri cenaze trenlerinde d"man sava" esirlerini dv"trerek llerinin kanna kar"lk d"man kan aktma gelene!ine dayanr. Bu yoldan aktlan d"man kannn lnn ruhunu rahatlataca!na inanlrd.
.S. 1. yzylda Anadoluda benimsenmi bu dnemde Nysa ile Laodikeia gibi kentlerde amphitheatrumlar in a edilmitir. ROMALILARDA GLADYATRL DZENLEYEN YASALAR Romada gladyatr dv lerini dzenleyen yasalara leges gladiatoriae ad verilmekte ve bu yasalarda gsterilerin nitelikleri ve gsteri ekli, cretler, organizatrlerin yetki ve sorumluluklar vb. ile ilgili hkmler yer almaktayd. Yasalara gre mali gc olan her Roma vatanda, kle veya gnlllerden olu an gladyatr okulu kurabilirdi. .. 73 ylnda Capuadaki gladyatr okulunda ba layan ve yl kadar sren Spartacus ayaklanmas nedeni ile gladyatr gruplarna say bakmndan ve farkl baz kstlamalar gelir. Daha sonralar gladyatrlerin bir arada bulunmalar ve birlikte yemek yemeleri bile yasaklanmtr.
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

GLADYATRLER

HSEY!N YALIN Romadaki ilk gladyatr gsterisini .. 264 ylnda gerekle ti i kabul edilmektedir. O yl Brutus Pera adnda biri len iki olunun cenaze treni srasnda ift g l a d y a t r d v t r m t r. Balangta sadece cenaze trenlerini sslemek amacyla ve dzensiz aralklarla dzenlenen bu gsteriler .. 3. - 2. yzyllarda giderek artar. Roma senatosu gladyatr dvlerini halk askerlie zendiren bir unsur olarak grmtr. Munus ad verilen gladyatr gsterilerinin resmen kabul ile birok Romal yetkili halkn sempatisini kazanmak zere rekabete girimi ve gladyatr dvlerinin arasna venatio ad verilen gladyatrlerin vahi hayvanlarla dvtrld bir gsteri tr de eklenmi tir. Seleucos krallarndan Antiokhos Epiphanesin .. 174-164 Antiokheiada bu gsterileri ilk kez dzenleten kii olduu bilinmektedir. Bu arada

Mersin niversitesi Arkeoloji 4

12

ANTRENRLER (LANISTAE) VE ORGANZATRLER (EDITORES) Gladyatr gruplarn kuran ve altran kiilere lanista ad verilmekteydi. Romallarda gladyatr gsterileri editor muneris ad verilen organizatrler tarafndan dzenlenmekteydi. Bir kii hem lanista hem de editor olarak etkinlik gsterebiliyordu. GLADYATR KAYNAKLARINDA KLELER (SERV) Her kle kaytsz artsz efendisinin otoritesi altnda olduundan kle sahipleri diledikleri takdirde onlar dv trme haklarna s a h i p t i r l e r. A n c a k klelerin durumlarn dzeltmek zere bir dizi nlemler alan imparator Hadrianus ancak ziksel durumu uygun olan klelerin gladyatr o l a r a k dv trlebileceklerini duyurmutu. Kle sahiplerinin yetenekli klelerini gladyatrle yneltmelerinin en yakn nedeni onlarn srtndan para kazanmakt, nk mlkiyet haklar yoktu; bu nedenle kazandklar paray efendilerine gtrmeleri zorunluydu. GLADYATRLERDE ETM VE BESLENME Gladyatr olarak yetitirilmek zere gladyatr okuluna alnan kiinin nce kategorisi belirleniyor, sonrada doctor ad verilen bir hocann emrine veriliyordu. Doctorlar genellikle emekli, deneyim sahibi gladyatrlerdi. Gladyatr adaylar derslerine rudis ad verilen aatan yaplm bir kl ile balarlar ve yere aklm

bir kazn (palus) nnde alrlard. Bu alma srasnda dier eline kalkan alr ve palusu rakibi olarak kabul ederek ba, gvde ve bacak diye belirlenen ksmlara saldr denemeleri yapard. Gladyatrlerin baz dv terimlerini bilmeleri zorunluydu. Gladyatrleri kuvvetlendirmek iin zel bir gda rejimi uygulanmaktayd. Bu rejimde bakla ve arpa unundan yaplan yiyecekler ve sakatat ezmeleri almakta idi. al malardan sonra zm urubu (mutsum lixvum) iirilmekteydi. Bu okullarda grev yapmakta olan hekimler (medici) hastalanan ve yaralanan g l a d y a t r l e r i iyiletirmekle ykmlydler.

GLADYATR TRLER 1. SAMNTLER ( Samnitler ) : Orta talyada S a m n i u m blgesinden uzun suren s a v a l a r sonucunda Romallar tarafndan alnan Samnit esirler, kendi giysi ve silahlaryla dvtrlmler ve ortaya S a m n i t k ke n l i g l a d y at r l e r k m t r. Samnitlerin en ilgin yanlar silahlar ve giysilerinin a r olmasyd. Arenalarda dv trlen Samnit askerlerinin silah ve zrhlarn dier gladyatrler kullanmlar ama isimleri deitirilmi, bunun nedeni Samnitler Romallarn ezeli dmanlar olmalaryd.

13

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

2.

3.

RETIARIUS: Genellikle secutorlarn rakibi olarak dven bu gladyatrlerin en belirgin zellikleri iaculum ad verilen bir a ile fuscina denilen azl mzrak (trident) kullanmalaryd. EQUES (HIPPEUS) : Latince ve Greke adlarndan anlalaca gibi bunlar at srtnda dven gladyatrlerdi. Birer tunica giyen adl gladyatrler balarnda siperli mifer ve sa kollarnda manica (kolluk) tarlard. Gladyatrler kendilerini birer mzrakla saldrrlar ve kendilerini kk yuvarlak kalkanla korurlard. LAQUEARIUS veya LAQUEATOR: Retiariusu andran bir gladyatr tipidir; ba ve ayaklar plak, sol omzunda galerus bulunur, silah laqueus ad verilen bir kementir, sa elinde baston tipinde sopa bulunmakta bununla rakiplerine vurmaya almaktayd. GLADYATRLERE VERLEN ONURSAL NVANLAR

4.

5.

Bir gladyatrn kazanmas onun hem adn duyurmas hem de yaamn srdrmesi demektir. Gladyatr okullarnda grev yapanlara verilen her unvan onlarn kazandklar dv sava ile orantlyd. lk kez arenaya kan gladyatrlere deneyimsiz anlamna gelen tiro ad verilmekteydi. lk dvte baar kazanan veya yaam balanan gladyatr deneyimli saylyor ve kendisine veteranus deniliyordu. Belli bir deneyim ve ustalk kazanm gladyatrlere birer tahta kl armaan ediliyor ve kendilerine rudiarius ad veriliyordu. En usta gladyatrlere primus palus, prima rudis, summa rudis gibi onursal unvan verilirdi.

14

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

SECUTOR: znde bir Samnit olan ancak Caligula (.S. 1.yy.) dneminden itibaren secutor diye anlan bu gladyatrler allm Samnit silahlar ile dvmekteydiler. Giysi ve silahlar: mifer (galea), ksa bir kl (gladius), dar ve uzun kalkan (scutum) ve sol bacaktaki zrh (ocrea)tr.

ARENADA DV Gsterilerin yaplaca gn, dvlere katlacak olan gladyatr gruplar amphitheatruma trenle geliyorlard. Gei treninden sonra editor nceden belirlenen listeye gre gladyatrleri eletirirdi. Dvecek gladyatrlerin isimlerini arenadaki tellahlar (praecones) tarafndan ilan ediliyordu. Dvte kullanlacak silahlar editor kontrol ediyordu ve gladyatrler daha sonra editorlar selamlyorlard. Gladyatr dvleri cokulu bir mzik eliinde yaplyordu. Bir dv sonunda ya rakiplerden biri dierini ldrr ya da yenik den gladyatr srt st u z a n a r a k s o l e l i n i y u k a r k a l d r r ve balanmasn diler. Bu dilein karar yine editore balyd. Halk sevilen bir gladyatrn ba lanmas iin ba la (missum) diye barrlard. Bu karar imparatorun sa elinin baparman yukar kaldrmas gladyatrn yaamnn balanmas aksi bir hareket ise onun lm demekti. lmle sonulanan dvlerden sonra arenaya giren grevli kleler lleri dar tar ve ailelerine verilirdi ve ailesi olmayanlar vahi hayvanlara yem olarak verilirdi. DLLER Baarl gladyatrlere verilen en nemli dl bir palmiye yapra olup bu dl atan gladyatr arenada bir tur atard. Her zaferde bir palmiye yapra kazandndan bir gladyatrn baars onun kazand palmiye yapra says ile llrd. Devlet tarafndan desteklendii dnemlerde, rnein Nero zamannda baarl gladyatrlere ev ya da arazi gibi armaanlar verildii bilinir. Ayrca pahal ve son derece ssl baz silahlarda armaan edilirdi. GLADYATRLERDE DNSEL NANLAR Gladyatrlerin en ok deer verdikleri tanr, savalar ynettiine inanlan Marst. Gladyatrlerin ra bet ettikleri tanra da, Yunanllarn Athena olarak adlandrdklar Minerva idi. nk Minervann sava sanatn tm incelikleri bildiine inanlrd. Herculeste

gladyatrlerin nem verdii bir yar tanryd. Emekliye ayrlan asker ya da gladyatrler silahlarn Herculesin tapnana gtrr ve onlar adak olarak asarlard. Bilinen birok gladyatr mezar tanda, gladyatrn arenada yapt dvler tasvir edilmekte, kazand unvan ve dller belirtilmektedir. SPARTACUS AYAKLANMASI ( 73-71) Romallarda gerek devletin gerekse bireylerin ellerinde bulunan ok sayda gladyatr ayn zamanda sahipleri iinde bir gvence oluturmaktayd. ounluu kle konumunda olan kiilerin ayaklanma olaslklar her zaman gz nnde tutularak ayn dili konu up anlamalar engellenmitir. 73 ylnda Capua kentindeki gladyatr okulunda ba latlan gladyatr isyan giderek bym ve yl kadar sren kle ayaklanmasna dn m t. Spartacus adnda Trakyal bir gladyatr tarafndan balatld ve ynetildii bilinir. Spartacus ayaklanmas ile bilgileri bize Plutarkhos ve Appianos adndaki nl tarihilerden renmekteyiz. yl sren bu isyan Romal byk komutan Pompeius bu ayaklanmay bastrmtr. mparator Honorius zamannda gladyatr oyunlar S 404 ylnda Rahip Telemachosun lin edilmesi sonucunda kaldrlmtr.

KAYNAKA H. Malay-H. Slay, Antik Devirde Gladyatrler, stanbul, 1991 F. Meijer, Gladyatrler, stanbul, 2008

15

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

HABER MERKEZ!

H A BERLER
BURAK ERDEM Mersin niversitesi Arkeoloji 3

1000 Yanda Bir Trk Kz! stanbul niversitesi tarafndan yrtlen kazlarda, slm usullere gre gmlm nc gebe Trklerin 10. veya 11. yzyla ait salam durumdaki iskeletleri ortaya karld. Amasya kent merkezinin 25 k m . gneybatsnda, e k e r e k Irmann 2 km. kuzeyinde ve verimli Geldingen Ovasnn bat yakasndaki Oluz Hykte says u ana dek 99a ulaan mezarn bulunduu ve slm geleneklerle gmlm bireylerin oluturduu bir mezarlk alan saptand. Helenistik ve Pers dnemleri kltr katlarn tahrip ederek yaplm gmlerin bulunduu

mezarlk alan, henz snrlar ve kesin birey says belirlenememi olan seviyeden olumaktadr. nc seviye, yani en alttaki mezarlarda ise hem ocuklar hem de yetikin bireyler b u l u n m a k t a d r. st seviye mezarlar ile bireylerin yat yn ve duruu, slm tarz gm gelenei ile b e n z e r l i k gstermektedir. Hyn en ilgi eken mezar, 6 yandaki bir bireye ait iskelet ile yanndaki b u l u n t u l a r d r. slm tarzda defnedilmi bir kz ocuuna ait iskeletin kulak hizasnda tun kpeler, gs ksmnn sa tarafnda ise tun bula (engelli ine) bulunmutur. Sol kulak kpesinin ise basit bir halka eklinde olduu ifade edildi.

16

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

H A BERLER
Arkeolog Nezih Bagelenden Konferans
lkemizin nemli arkeologlarndan, Arkeoloji ve Sanat Dergisi editr Nezih Bagelen, 14 Aralk aramba gn Mersin niversitesinin organizasyonunda konferans verdi. Gbekli Tepeden Yeni Kap Kazlarna Anadoluda Uygarln Douu konulu konferansnda Neolitik dnemle ilgili son gelimeleri anlatan Bagelen, Tarihi Grnmyle Mersin balkl bir de n sunu yapt. Prof. Dr. Uur Oral Kltr Merkezinde gerekleen konferansa Fen-Edebiyat Fakltesi Dekan Prof. Dr. Fevzi Demir ve Arkeoloji Blm Bakan Prof. Dr. Serra

Arkeolojik Kazlarda ncelikli Alanlar Belirlendi

Kltr ve Tu r i z m Bakanl, yaplacak arkeolojik kazlar i i n ncelikli alanlar belirledi. Kltr ve Tu r i z m Bakanl Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl 2863 Sayl Kanunun 35. maddesi kapsamnda yaplacak arkeolojik kazlar iin ncelikli alanlar listesini belirledi. Listede 28 arkeolojik alan bulunuyor. Arkeolojik kazlar iin ncelikli alanlar, bulunduklar il ve ilgili mzeler yle: Anzavurtepe (Ar Patnos), Giriktepe Hy (Ar-Patnos), Nysa Antik Kenti (Aydn-Sultanhisar), Tralleis Antik Kenti (Aydn-Merkez), Akropol (Bartn-Amasra), Bayburt Kalesi (Bayburt Merkez), Saka Ky ren Yeri (Bitlis-Ahlat), Kef Kalesi (Bitlis-Adilcevaz), Tripolis Antik Kenti (Denizli-Buldan), Satala Antik Kenti (GmhaneKelkit), ssos (Epifonie) Antik Kenti (Hatay-Erzin), Hipodrum, Tapnak, Saray, Hamam (Hatay-Antakya), Hereke Kalesi (Kocaeli-Krfez), Vasada Antik Kenti (Konya-Seydiehir), Dara Antik Kenti (Mardin-Merkez), Knidos Antik Kenti (Mula-Data), Dolaba Hy (Mu-Malazgirt), Bostankale Hy (MuMalazgirt), Konakkuran Hy (Mu-Malazgirt), Alyar Ky Mezarl (Mu-Malazgirt), Sobesos Antik Kenti ( Nevehirrgp), Kurul Kayas (Ordu-Merkez), armelik Kervansaray, Cami, Hamam, Su Sarnc (anlurfa-Bozova), Sebastopolis Antik Kenti (Tokat-Sulusaray), Akakale (Trabzon-Akaabat), Eski Van ehri (Van Merkez), Aa ve Yukar Anzaf Urartu Kaleleri (Van-Merkez), Zaynel Hy Tmls (Yozgat-Sorgun). te yandan, listede yer almayan ancak kamu yatrm projeleri kapsamnda etkilenmesi muhtemel alanlarn da ncelikli alanlar olarak deerlendirilecei kaydedildi. Listenin 2013 yl iin de geerli olduu belirtildi.

Durugnln yan sra Arkeoloji blm hocalar ve rencileri katld. Konumasna Neolitik dnem, Neolitik oluum blgeleri ve Neolitik yaam biimleri hakknda bilgi vererek ba layan Nezih Ba gelen, Neolitik dnemi; insanolunun avclk ve toplaycla dayanan gezginci yaamndan, retime dayal yerleik yaama getii kabul edilen kltr tarihinin en nemli aamalarndan biri olarak tanmlad. Bu dnemin, anak-mlekli Neolitik a ve anak-mleksiz Neolitik a bal altnda incelendiinin altn izen Bagelen, son 50 yl iinde Yakndoudaki kazlarda bu dneme ait birok yeni kantlar elde edildiini kaydetti.

17

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

H A BERLER
Eros Ba Geliyor! Kltr ve T u r i z m B a k a n Erturul G n a y , Trkiyeye ngiltereden Eros bann getirileceini syledi. Kltr ve T u r i z m Bakan Erturul Gnay, yurt dna karlan tarihi eserlerle ilgili takiplerinin bu ylki en nemli gndem maddelerinden biri olduunu belirterek, ''ngiltere' den gelecek olan bir eser biliyorum. Bir Eros ba konusunda anlatk. ABD' den gelebileceini tahmin ettiim bir ka eser var. Bu yl ierisindeki en nemli gndem maddelerimizden biri de bu znik inileri'nin lkemize dnmesi olacak'' dedi. Gnay, unlar syledi: ''Bizim ngiltere' de, Fransa' da, Amerika' d a, baz ba ka lkelerde takip etmekte olduumuz eserler var. Burada yle bir ayrm yapmak isterim. Bizim yakaladmz ve tespit ettiimiz, yarg yoluyla almaya altklarmz var. Dileri ve Adalet Bakanlklarnn katksyla ya da dorudan doruya diplomatik yollarla almaya altklarmz var. imdi sz ettiklerim; diplomatik yollarla almaya altklarmz... Biz hem Yorgun Herkl Heykelinin st yarsn, hem de Boazky Sfenksi'ni diplomatik yolla aldk. Bu ekilde ABD'' de, ngiltere' de, Fransa' da eitli objeler var. Bunlar takip ediyoruz ve bu eserlerle ilgili mzakere srecimizi kesintisiz biimde srdrmeye alyoruz. Herhangi bir mze, bizimle ibirlii yapmak istediinde, o mzenin envanterinde bizimle ilgili herhangi bir kaak eser varsa onu geri istiyoruz. Aydn l Kltr ve Turizm Mdr Nuri Aktakka, dnyada notaya dklm en eski yazl kayt kalnts olan Seikilos Mezar Yaztnn, karld Aydna geri getirilmesi iin alma balattklarn bildirdi. 1882-1883 yllarnda Aydnzmir demiryolu inaat srasnda Tr a l l e i s A n t i k Kentinde bulunan ve M 200 ile MS MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi 100 tarihleri a r a s n d a yapld tahmin edilen Seikilos M e z a r Yaztnn nce zmire ardndan yurt dna karldn syledi. Yaztn 1966 ylndan bu yana Danimarkann Kopenhang Mzesinde sergilendiini ifade eden Aktakka, yle konutu: Aydnda yurt dna karlm olan tarihi eserlerimizi aratrarak, bunlarla ilgili Kltr ve Turizm Bakanlmza bilgi veriyoruz. Bunlarn Aydna kazandrlmasn Bakanlmzdan istiyoruz. Seikilos Mezar Yazt iin bakanlk nezdinde giriimlerimize baladk. Bu yaztn zerindeki yaz ve notalar, Aydn ve Tralleis Antik Kenti iin nemlidir. Yaztn yeniden Aydna kazandrlmas iin elimizden geleni yapacaz. 1882-1883 yllarnda Aydn-zmir demir yolunun inaatlar srasnda Tralleiste bulunan Seikilos Mezar Yazt, Seikilos adl kiinin kars Euterpenin mezar tana yazdrd szlerden oluuyor. Greke olan iirin Trke szlerini ise yle: Yaadn mddete dertsiz tasasz ol/Hibir eyin seni zmesine izin verme/Hayat ok ksa/Ve zaman her eye gebedir. Seikilos da Geliyor!

18

H A BERLER
Soli Stunlar Ayaa Kalkyor
Mersin merkez ile Mezitli Belediye Bakan Uur Yldrm, Soli Pompeiopolis antik kentindeki 200 stunu ayaa kaldracaklarn belirterek, lk etapta Soli stunlarndan 14!n bu yl ayaa kaldryoruz dedi.

Gordiona 16nc Yzyln Trk ehri Kurulacak

Ankara Polatl Belediyesinin, Yasshyk Gordionda y ap a c a k o r u m a amal imar plan onayland. Belediye, Gordionda 3 bin yllk tarih ve termal turizmi birletirerek, 16nc yzyln Trk ehrini kuracak. Frig uygarlnn bakenti olan Gordionda 100 akn hyk, Kral Midasn tmls ve antik kentin bulunduu Gordionda, belediye yl nce koruma amal imar plan almas balatt. Belediye Bakan Yakup elik, Gordionda 20 dnmlk bir alanda 16. yzyl Trk ehri kurmay planladklarn, blgedeki

Soli Pompeiopolis antik kentinde bir taraftan kaz almalar devam ederken, bir taraftan da uzun yllardr yerde yatan stunlar ayaa kaldrmak ve bu ei bulunmaz tarihi deeri Gne Kenti adna yakr hale getirmek iin 2010 ylnda harekete getiklerini ifade eden Yldrm, bu erevede proje hazrlamaya baladklarn bildirdi. nsanlar Antik Kentimizi Grmeye Koarak Gelecekler Stunlarla ilgili al mann ok nemli bir proje oldu unun altn izen Yldrm, projenin toplam maliyetinin 800 bin lira olduunu, gecikmelere karn karlkl 7!er stunu Mart aynda ayaa kaldrmay planladklarn aktard. Liman balantsnn salanmas iin de alma yrttklerine iaret eden Yldrm, Mersin Valisi Hasan Basri Gzelolunun konuya son derece duyarl oldu unu vurgulayarak, E er oradaki k a mu l a t r m a a l m a l a r d a h z l a n d r l a r a k tamamlanabilirse, dnyann her yerinden insanlar buraya antik kentimizi grmek iin koarak geleceklerdir. Bizim iin de ok nemli bir turizm kayna olarak karmza kacak diye konutu.

antik a eserlerinin daha iyi sergilenmesi ve turistlerin barnmasn sa layacak tesislerin yaplmasn ngren almalar balatacaklarn syledi.

19

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

H A BERLER
Arkeoloji Denince..
Hrriyet gazetesi yazar Doan Hzlan, arkeolog Nursel Duruelin hazrlam olduu Cumhuriyetin ocuklar Arkeolojinin Bykleri: Nimet zg - Tahsin zg adl kitab gazetedeki kesine tad. Doan Hzlan ke yazsnda u ifadelere yer verdi: Trkiye gibi yeralt varlklar kadar yerst kltr kaynaklar da zengin olan bir lkede, arkeolojinin nemini belirtmeye gerek yok. Kendisi de bir arkeolog olan Nursel Duruel, bu alanda ok nemli bir kitap hazrlad: Cumhuriyetin ocuklar Arkeolojinin Bykleri: Nimet zg - Tahsin zg. Cumhuriyet kuann iki bilim insannn yaam, yeni kurulan bir lkenin, arkeolojiye verdii nemi gsteriyor. O dnemin niversitesinde Hitlerden kaan birok hoca geldii iin, dnyaca nl profesrler ders verdi. 1945te Tahsin Bey ile Nimet Hanm arasndaki okul arkada l hayat arkadalna dnr. Nimet Hanmn hayatnda ac bir olay ya anr. Almanyada Dresden Teknik Okulunda renim gren kk kardei Kemal, Amerikan bombardmannda hayatn kaybeder. Bu iki nemli bilim insan da yurtdndaki niversitelerde ders verir. Meslekta lar Tahsin zg iin 1989da, Nimet zg iin de 1993te birer armaan kitap yaymlar. Nursel Duruel, Zamana Dokunmak yazsnda; hem zgleri hem arkeolojik kazlarn koullarn belirtiyor... Tahsin zgn lmnden sonra da Nimet zg almalarn srdrr. ki yaz, itenliiyle, sadeliiyle beni ok etkiledi: Nimet zg Tahsin zg anlatyor ve Tahsin zg Nimet zg anlatyor. Aile yazlar iinde, benim en houma giden oullar Blent zgn yazs. Hafriyatta geen bir ocukluu ylesine gzel anlatyor ki, imrenmemek mmkn deil. Yazsnn bal, her meslek sahibi iin sylenecek bir saptama: Arkeoloji, Bir Yaam Biimi... Yarm yzyl ncesinin koullarn da bu yazda bulacaksnz... Arkeoloji almalarnn, lkemizdeki durumu hakknda, iki arkeologla ilgili bir kitap. Sadece bu alanda alanlarn deil, hepimizin okuyabilecei bir alma. Nursel Duruel, ok gerekli, ok dzeyli bir alma yapm. NMET ZG KMDR? 15 Mart 1916da Adapazarnda ailesinin nc ocuu olarak dodu. Ankarada Gazi lkokulu ve Ankara Kz Lisesinde okudu. 1936da Dil ve Tarih-Co rafya Fakltesinin ilk rencileri arasnda yer ald. 1940ta eitimini tamamlad ve asistan oldu. 1943te doktorasn verdi, 1949da doentlie, 1958de de profesrle ykseldi. 1984te Ankara niversitesindeki grevinden ayrldktan sonra da bilimsel almalarn srdrd. Arkeolog Tahsin zg ile evlendi. 1941den sonra Samsun yresindeki Dndartepe, Kavak-Kaledoru u, Tekkeky kazlarna katld. 1947de Elbistan yzey aratrmasnda ve Karahyk kazsnda alt. Sivasta Toprakkale ve Maltepe kazlarnda alt. 1948de balayan ve gnmze dek sren, Kltepe kazlarnda nemli katklar bulundu. 1962de Nidede Acemhykte balatt kazyla nemli bir Hitit merkezini ortaya kard. 1972-75 arasnda Ni de yaknlarndaki Tepebalar Hynde de bir kurtarma kazs yaparak demir alardan bizans dnemine dein buluntular veren bir yerleim saptad. 1978de ODTdeki A a Frat Kurtarma Kazlar erevesinde Adyaman Samsat Hykte kaz almalarn stlendi. TAHSN ZG KMDR? 1916da Krcalide dodu. 1940ta Ankara niversitesi Dil ve TarihCorafya Fakltesinden mezun oldu. Ayn fakltede 1942de doktor, 1945te asistan, 1946da doent, 1954teyse profesr unvann ald. 1968-1969 arasnda DTCFnin dekan, 1969-1980 arasnda Ankara niversitesi rektr olarak grev yapt. 1981de emekliye ayrld. 1962-1964 arasnda Princeton niversitesine bal The Institute for Advanced Studies, 1964te Almanya Saarland niversitesi ve 1975-1976 arasnda Mnih niversitesinde konuk profesrlk yapt. Anadolu tarihine yeni bir k getiren ve ei Nimet Diner zg ile yaklak 50 yl bakanln yapt Kltepe-Kani kazsndan baka, Karahyk (Elbistan), Horoztepe (Tokat), Altntepe (Erzincan), Maathyk, Kazankaya ve Kululu kazlarn da ynetti. Yabanc bilim kurumlar ve meslektalaryla srdrd ibirlii nedeniyle 1978de Federal Almanya Cumhuriyeti Byk Ha Nian, 1990da Doan Gne Altn-Gm Nian, 1991de Belika Tac Ulusal Nian ve 1992de T r k Ta n t m a Va k f d l i l e onurlandrld. 2001de Berlin Hr niversitesinde dzenlenen bir trenle eref Doktoru unvan ald ve nasya Arkeolojisinin Nestoru ilan edildi. Doan HIZLAN / Hrriyet

20

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

H A BERLER
Evinizin kitaplna gerekli: Anadolunun Arkeoloji Atlas
Anadolunun arkeolojisini renmeden, onun kltrel zenginliini, baka alanlara etkisini anlamann mmkn olamayacan ifade eden Hrriyet gazetesi yazar Doan Hzlan, gazetesindeki kesinde arkeolojiyle ilgili kitaplar tantmaya devam ediyor. Doan Hzlan, bu kez de Arkeo Atlasn yeni kitabn okurlaryla paylat. Hrriyet gazetesi yazar Doan Hzlan yazsnda u ifadelere yer verdi: ARKEO ATLASn yeni kitab, Son Tun andan Helenistik Dneme Anadolunun Arkeoloji Atlas, yalnz arkeoloji uzmanlar iin hazrlanm bir kitap deil. Arkeolojiye, Anadolunun kltrel tarihine merakl herkes iin, anlalr, zmsenebilir bir kaynak kitap nitelii tayor. Son yllarda arkeoloji konusunda d e r g i l e r k y o r, k i t a p l a r yaymlanyor, kazlara byk kurumlar sponsorluk yapyorlar, bu al malar yapanlara dller veriliyor. Anadolunun arkeolojisini r e n m e d e n , o nu n k l t r e l zenginliini, baka alanlara etkisini anlamak mmkn deil, ite bu kitap bu amac da gerekletiriyor. Baz arkeoloji zerine yazlm kitaplar vardr ki, onu ancak uzmanlar anlar. Oysa sradan bir okur da bu konular bilmelidir, Necmi Karul bu adan da anlayan kitlenin yksek olmas iin, k i t ab n a n l a l r b i r d i l l e yazlmasna dikkat etmi, zen gstermitir. Editrln Necmi Karulun yapt kitap bize Doa Kolejinin katklaryla ulayor. Geen yl da Tarihncesinden Demir ana balyla birinci cildi yaymlanmt. Bu yl ikinci cildi yaynlanan Anadolunun Arkeoloji Atlasnn ilk sayfalarnda Doa Koleji CEOsu Uur Gazankerin sunuu yer alyor. Editr Necmi Karul nszde, kitabn ierii hakknda bilgi veriyor: Tarihncesini ieren ilkinin ardndan bu kitap ile de Demir anda Anadolu uygarlklar anlatlmaya devam ediliyor. Yenilenen sunumuyla Arkeo Atlas dergisinin 5, 6 ve 7. saylarndan derlenen bu ikinci kitapta, kronolojik bir anlatmn yan sra Anadolunun evre co rafyalarla ilikilerine yer veriliyor. Kitabn ilk blmnde Frig. Lidya uygarlklar, ikinci blmde ise Akhamenid mparatorluu; Anadoluda Pers egemenlii ve Darius hkmranlna son veren Byk skenderin Anadolu Seferi var. nc blm Son Tun a ve Demir anda Anadolunun Akdeniz ticaretinde oynad rol ve Hitit Msr likileri gibi daha ok Batl kaynaklardan izlenebilen konular, bu defa Anadoludan bakla ele alnyor. Amazonlar, skitler ve Kimmerler gibi literatrmzde ok yer bulmayan konularn yan sra yonlarn ya da Etrsklerin kkenleri gibi olduka tartmal konulara da yer veriliyor. *** OK gzel ekilmi ve ok gzel baslm fotora ardan cmleye balayp, kitabn ok sevdiim bir zelliini ne karmalym. Ben baz kitaplarn bir kii tarafndan yazlmasndan kukulanrm, bu kii her eyi biliyor mu diye. Szlklerin veya benzeri almalarn mutlaka birok kii tarafndan yazlmas bende gven uyandrr. Herkesin kendi uzmanlk alannda yazmas, Anadolu Arkeoloji Atlasnn bilimsel yann artryor. Arkeoloji alannda bizim ve ba ka lkelerin tannm uzmanlar, alanlarn yazmlar. Kitap u ana balk altnda hazrlanm: Demirkayalar-Phrygia-Lydia / Perslerin Dn - Onbinlerin D / Anadolunun Derinlikleri - Son Tun a - lk Demir a. Bu tr kitaplarn, kltrel yaammzda iki nemli ilevi vardr: Birincisi lkemizi gezerken, birtakm arkeolojik almalarn ne olduunu grrz. Bu sayede, onlara bilerek bakar, kltr tarihimizi bir btnle ulatrabiliriz. kincisi; gnlk yazlarda, heberlerde, televizyon grntlerinde birtakm alanlardan, kazlardan sz edilir, onlarn yklp yklmamas tartlr. ayet, nemini bilmezsek bir kir ileri sremeyiz. Bu kitap szn ettiim bilgisizlik eksiini ortadan kaldracak yetkin almalardan birisi. Gndelik adan da fazlasyla yararlanabileceimiz bir atlas. *** KTPHANENZDE bulundurulmas gereken bir kitap, sk sk bavurma gerei duyacaksnz.

21

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

February 21, 2012

F!LM K"ES!

Bu saydan itibaren Arkeoloji temal sinema lmleri ve belgeseller hakknda tantmlara ve yorumlara dergimizxin iersinde yer vereceiz...
ERTU!RUL YZER
F!LM!N ADI YNETMEN YAPIM YILI : The Passion of the Christ : Mel Gibson : 2004, ABD

Mersin niversitesi Arkeoloji 3

F!LM!N ADI YNETMEN YAPIM YILI : 300 : Zack Snyder : 2006, ABD

YORUM : Mel Gibsonun uzun ara"trmalar ve incelemelerinden sonra hayata geirilen filmi trde " lerinden ayran zelli # i sadece ! ncil metinleri gz nne alnarak yazlmasdr. Gerekili#i n plana karmak amacylada film Latince ve Aramca ekilmi"tir. Hz. ! sann havarisi Judas, ! say satarak Romallara teslim etmesinden sonra ba"layan ileli sreci, seyirciyi de bizzat iine alarak uzun ve kasvetli bir yolda beraber ilerlemesini sa#lyor. Toplumda !sa yanllar ve kar"tlar, iyiler ve ktler olarak betimlenmi" karakterler, armh yolunda ! say takip eden " eytan betimi olduka ba"arl i"lenmi"tir. Hz.!sann hayatndan ksa bir kesit sunan film merakllar ve sinema severler tarafndan kesinlikle izlenilmelidir.

YORUM : Filmi izlemeye ba"lad#nz zaman kar"nza kacak olan grsel efektler, kahramanlk, kandr. Film dialoglar, sahneleri ve karakter i " leni " i olarak seyirciye gzn alamayaca# bir grsel "len sunuyor. Ancak film ierik olarak o kadarda tatmin etmiyor bizi. e"itli evrelerden ald# ele"tiriler ile beraber en byk tepkiyide !randan alm"tr. Film, !ran kar"t propaganda olarak nitelendirilmi " tir. Filmin "Yunanlar asil ve kahraman, Persleri ise kaba, vah" ve zenci" olarak gsterdi#i syleniyor. Tarihi !lber Ortayl, filmi "bu ynyle ve zellikle tarihi gerekleri arptmas nedeniyle" ele"tirmi"tir. Tarihten konusunu bildi#imiz film, hafzamzda dnem ile ilgili grsel fikirler olu"turuyor. Ayrca ekim kalitesi kullanlan efektler ile kesinlikle olduka ekici geliyor. Bu adan bile karlmamas gereken film.

Sailing Newsletter 1234 Main Street Anytown, State 54321 123.456.7890

22

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

KONUSU : Hz. !sann son ak"am yeme#inden sonra ba " layan film, havari Judasn ihaneti ile Romallar tarafndan yakalanp lm cezasna arptrlmas ve armha gerilene kadar olan son 12 saatini konu alyor.

KONUSU : M. . 480 ylnda geen Thermopylae sava " n konu alyor. Filmde Sparta Kralnn ordusu ile Pers ordusu arasnda ba"layan sava" tm Yunanistann Perslere kar" birlik olmasn sa#lar. Sparta Kral Leonidas ve emrindeki 300 Spartalnn Pers Kral Xerxesin byk ordusuna kar " duru " u ba"ta lmne bir sava"tr. Ancak bu durum dnyada ilk demokrasinin kurulu"una da yardmc olacaktr.

PATARADAN KAZI DENEY MLER

Bu yazda size ama oldu!u zere kazy de!il kaz deneyimlerimi anlataca!m. zellikle ilk kaz ba"vurular kabul edilen ve nmzdeki yaz herhangi bir kazya katlacak olan arkada"lar iin mhim deneyimler aktaraca!m ve bu sayede bir ngr edinip kendinizi uygun "ekilde hazrlamanza yardmc olmay ummaktaym.
HAKAN SELEC! Mersin niversitesi Arkeoloji 3

Kaz Hakknda

Kazdan herhangi bir gne dair..

atld!m kaz, Antalyann Ka" ilesindeki Sabah 05.00 da kalklr 06.00 a kadar kahvalt yaplr ve 06.00 da herkes arazide Kalkanda bulunan Patara Antik Kentinin i"inin ba"nda olur. O yzden kendinizi kaz al"masyd. Kazya gitmeden nce sabahn krnde kalkmaya al"trn ya da arazi ve kaz "artlaryla ilgili mail yoluyla al"trmayn gidene kadar hep ge saatte kalkn tadn karn nasl isterseniz artk bilgilendirildim. Bu konu nemli; e!er Misal (: bilgi az verildiyse mutlaka kafanza araziniz al rp Arazide belli bir alandaki herhangi bir taklan " eyleri detayl olarak ve envai e"it brt amaya yerle"tirileceksiniz ve bcek ieriyorsa ki sormaktan ekinmeyin. Gidece!iniz ba " nzda bulunan alan sorumlusu yledir scak olur diye yer ve kaz sresini gz nne hocanz size yapmanz ve !renmeniz seti ! iniz ksa kollu alarak giyim ayakkab ve gerekenleri aktaracaktr. Elinize giysilerle ya da "ortlarla ekipmanlar Ac dolor uygun ac ve yeterli ald!nz bir malayla kan topra! peri"an olursunuz, e " eleyip sikke yada eser taramas derecede hazrlamanz iin bu sinek sokar yan adipiscing amet yapmanz gerekli. srr... nemlidir, zira gitti ! iniz yerde a l " v ebibendum, r i " s k n t massa s ya"a manz lacus Bazende kazma krekle al"manz ya da el muhtemeldir, o yzden gitmeden nce tm arabas ta"manz gerekiyor, bence kre!i sein tavsiye ederim. Ayn zamanda ama raporu hazrlklarnz eksiksiz ve tam d " np tutmay, lm yapmay, kesit almay vb. tamamlayn. Misal araziniz al rp ve envai "eyleri de !reneceksiniz ve yapacaksnz. e"it brt bcek ieriyorsa ki yledir scak olur diye seti!iniz ksa kollu giysilerle ya da "ortlarla peri"an olursunuz, sinek sokar yan srr falan, demedi demeyin. Bizim kazdaki sivrisinekler mutantmdr nedir brakn kan emmeyi kot pantolonun zerinden delip para et koparyordu sanki; neyse deh"ete d"meyin hemen. Kazdan herhangi bir gne dair..

23

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Tm bu disipline ra!men kazdan sonra zleyeceksiniz gnlerinizi.

Saat 10,30 da yarm saatlik bir at"trma ve Sadede Geldik Tamam soluklanma molas verilip 11.00 da yeniden devam edilir. Saat 14.00 te ise araziden !le Toz toprak brt bcek ve e"itli yaratklar gznz korkutmasn onlara da al"acaksnz, yeme!i iin ayrlrsnz. Bizim kazda erken kalkmaya da, ve heyecanla buluntu yolu 14.00 da i"imiz biterdi ve karlan gzleyeceksiniz bunun verdi!i merak ve bir malzemeleri ykayp ayrmak T o z t o p r a k "eylerin gn yzne kt!n grmek e"siz zere kaz evine ta " rdk. b r t b c e k v e Saatler ve al"ma "ekilleri bir keyiftir ve binlerce yl sonra ilk siz e"itli yaratklar dokunursunuz. Ayrca hayatnz hibir kazdan kazya farkllklar gznz korkutmasn zaman olamayaca! kadar dzene girmi" gstermekle beraber genelde o n l a r a d a olur ki kazlara katlmann bence en byk benzerdir. ! leden sonra al " acaksnz artlarndan biridir. Kaz d"nda bir daha tekrar araziye inmeniz icap edebilir yani. Ak"am 20.00 da asla ayn dzeni yakalayamazsnz. Ayrca hocalarnz ve di!er arkada"larnzla ok gzel ise ak"am yeme!i yenir ve varsa ba!lar olu"acak ve zamanla daha ok keyif i"ler halledilir yoksa istirahate geilir. alacaksnz. Tm bu disipline Arkeoloji asl kaz alannda r a ! m e n !renilir. Kazya gidip kazdan sonra geldi!inizde bunu daha iyi zleyeceksiniz anlayacaksnz. Tavsiyem en gnlerinizi. azndan bir kere mutlaka bir Ben de kazya katln ve bizzat zlyorum deneyimleyin o zaman bu 05.00 da mesle ! i gerekten sevip y a t a k t a n sevmedi!inizi test edebilmi" kalkmak hari olursunuz. o!unluk genelde zlyorum yani kazdan sonra mesle!ini ne (: kadar ok sevdi!ini fark eder.

A r ke o l o j i a s l k a z a l a n n d a ! r e n i l i r. Kazya gidip geldi!inizde bunu daha iyi anlayacaksnz. o!unluk genelde kazdan sonra mesle!ini ne kadar ok sevdi!ini fark eder.
24

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

PANDORANIN KUTUSU

ANTK YUNAN MTOLOJSNDE

KIZ KAIRMA
HKAYELER
Mersin niversitesi Arkeoloji 4

Herodot Perslerle Yunanllar, yani Asya ile Avrupa arasndaki sava!a hep kz karma olaylarnn sebep oldu"unu, bunun #onun karlmasyla ba!lad"n yazar:
PEL!N KAYA"

ZEUSUN IOYU KAIRMASI

!o, Argos kral !nakhosun kzdr, babas !nakhos sonradan adn alan rma"n tanrs ve Okeanosun o"lu saylr; kendisi de Argos #ehrinin Hera tapna"nda rahibedir. Gnn birinde Zeus !oyu grr, kzn gzelli"ine vurulup ona yana#r, Hera bunu "renince byk bir kskanl"a kaplr, ba # tanr da sevgilisini karsnn fkesinden korumak iin onu beyaz bir inek haline dn#trr ve bu hayvanla hibir ili#kide bulunmad"na Heraya yemin eder. Tanra ine"in kendisine verilmesini #art ko#ar, !oyu alp ba#na bin gzl dev Argosu beki olarak diker. Zeus bu kez de Hermesi gnderir, Argosu byleyerek ldrmesini sa"lar. Ama Hera bir at sine"i musallat eder ine"e, !o deli gibi ktadan ktaya ko#ar, at sine"inden kurtulamaz bir trl. Bir denize bir de bo"aza adn verdikten sonra, Kafkas da"larnda bir kayaya mhlanm# olan Prometheusun nnden geer. Aiskhylos Zincire Vurulmu # Prometheus tragedyasnda bu bulu#may sahneye koyar. !onun ki#ili"ine ve efsanesine daha bir kutsallk veren bu ykden sonra Prometheus !oya kaderin kendisine neler hazrlad"n bildirir: Msra varacak, orada gene insan biimine girecek ve Zeusun o"lu Epaphosu do"uracaktr. Akdenizin gney ve do"u kylarna yaylan iki dall bir kral soyunun atas olacaktr, dlleri soylarnn kayna" olan Yunanistana dneceklerdir (Aigyptos, Danaos). Bir efsaneye gre, !onun ba#na bir dert daha gelir: Kuretler Epaphosu karrlar, ama Herann bu dzeni de bo#a karldktan sonra !o Msra dner ve orada bir tanra gibi tapm grr. !onun Msr tanras ! sise benzetilmi # efsanelik bir ki # i oldu " u besbellidir.

25

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

EFSANELER ZERiNDEN DOGU BATI iLiSKiSi

! ! ! o ! efsanesi, Yunanistan yarmadasna Akdeniz uygarlnn birok dinsel grlerini ve onlardan doma efsaneleri kendine mal etme, asl kaynaklar Anadolu, Fenike ya da Msrda bulunan bu olgular kendi topraklarnda merkezleme abasnn tipik bir rneini vermektedir. Bu gerei ilk an ilk tarihisi Herodot da sezinlemi olacak ki, Akdenizin dousu ile bats arasndaki byk atmay ele ald byk eserine o efsanesiyle, bu konu bir masal deil de, tarihsel bir olaym gibi balamaktadr. nek biimine girip karnnda Helenlerin batanrs Zeusun tohumunu tayarak ktadan ktaya atlayan, getii yerlere adn veren o (stanbul Boaznn ad Bosporos, nek Geididir) ve onun servenleri, onun dlyle ilgili olarak srdrlp anlatlan efsanelerin hepsi byle bir ama gdlerek kurulmua benzer. Herodot Perslerle Yunanllar, yani Asya ile Avrupa arasndaki savaa hep kz karma olaylarnn sebep olduunu, bunun onun karlmasyla baladn yazar: Argos kral nakhosun kz o deniz kysnda oynarken Fenikeli gemiciler tarafndan karlp Msra gtrlm. Buna misillime olarak da Yunanllar Fenikede Tyr kral Agenorun (ki Agenor onun torunudur) kz Europeyi karrlar, bununla da kalmazlar, Arganoutlar seferini dzenleyip Medeiay karrlar, bunun karl da Parisin Helenayi karmas ve onun sonucunda Asya ile Avrupay ilk byk atmada kar karya getiren Troya savadr. Herodot bu yorumu Pers bilgilerinden aldn syler, ne tuhaftr ki szn ettii kii ve olaylarn efsanelik olduunu, gerek olsalar da Msr, Fenike, Karadeniz ve Ege kylar arasnda byle nemsiz olaylarla nasl bir iliki kurulabileceini aklamaz, bu tutarszlk stnde hi durmaz. Yalnz daha ilerde Msrdan sz ederken, bir boa biiminde tapnlan T a n r Apisin ad Yu n a n c a Epaphostur d e r , bylece onun da, o l u Epaphosun da Msrl tanrlarn Y u n a n kar lklar o l d u u nu kabul eder.

26

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

PERSEPHONE'NiN KAIRILMASI
Roma mitolojisinde, Proserpina$ olarak da bilinen Persephone, tm dnyaya$ bu " day ekmekle grevli tanra Demeter'in Zeus'tan olan kzdr. Demeter kzn ok sevmektedir. Gnlerden bir gn kznn " l " n duyar, onu arar ama bulamaz. Bu ya#ad" acyla dokuz gn boyunca dnyay dola#r ve kzn arar. Onuncu gn Gne# Tanrs Helios'a rastlar. Helios, ona Zeus'un gizli rzasyla Hades'in Persephone'yi karp ller lkesinde ebedi kars yapt"n aklar. Demeter bu olaya isyan eder ve Olimpos'u terkederek insanlar arasnda ya#amaya ba#lar. Ya#l bir kadn kl"nda Eleusis'e gider. Bir kuyunun yannda zeytin a"alarnn altnda oturur. Kuyudan su almaya giden kral Keleos'un kzlar ya#l kadn alp eve gtrrler. Bylece Demeter kzlarn kk karde#i Demophon'un dads olur. Demeter, kk ocu"un bedenini$ ambrosia$ ile svayp yanmakta olan ate#e tutmaktadr. Bir gece ocu"un annesi olaya tank olur ve deh#ete d#er. D e m e t e r #a#knlkla ocu"u elinden ate # e d # rr. Bu olay zerine D e m e t e r , kral$ Keleos$ ve e#inden zr dilemek iin, Persephone'un karde#i olan o " l u Tripolemos'a kanatl ejderhalarn ekti"i bir araba verir ve ona bu"day serpe serpe tm dnyay dola#masn emreder. Gnler geer ve$ Eleusis'te kald" sre iinde Demeter topra" verimli klmay reddeder, bylece alk hkm srmeye ba # lar. ! nsanlarn ekti " i aclara zlen tanrlar Demeter'e yakarrlar, o da kzn grmek # artn ne srer. Zeus'un yardmyla kzn yeralt dnyasndan

karmak ister. Yeralt dnyasnda bir#eyler yiyenler yeralt dnyasndan ayrlamazlar. Yedi"i drt tane nar tanesi yznden Persophone yln ayn yeralt dnyasnda, dokuz ayn ise dnyada geirmeye mahkm edilmi#tir. Kzn grmenin co#kusuyla Demeter, topra" iekler ve yapraklarla kaplar. Bylece ilkbahar olur. Kznn yeraltn dnyasnda geirdi"i ayda ise k# olur. Yunan mitolojisinde baharn ba#langc olarak Demeter anlr.

27

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

A R K E O L O J ! K

G E Z !

R E H B E R !

ARKEOGEZ
SE!L YILMAZ Mersin niversitesi Arkeoloji 3

S!L!FKE MZES!

PERGE ANT!K KENT!

S i l i f k e ! l e s i ' n d e i l k m z e! almalar ! 1939-1940 yllarnda ! blgenin eski eserlerinin Cumhuriyet lkokulu'nda!bir araya toplanmas ile ! balamtr. 1958 ylnda ayn okulun bir ksm depo mze olarak kullanlmtr. 1973 ylnda bugnk mze binasnn inasna ! balanm, ! 2 Austos 1973 ylnda ! idari binas ve ! tehir salonlar ile hizmete ! almtr. Silifke Mzesi iki katldr ve bahe ! iinde ! yer almaktadr .Arkeolojik! ve etnograk eserlerin sergilendii mze! toplam!20337 adet esere!sahiptir. Neolitik ! Dnemden balayarak M.. 1200 yllar, ! Arkaik, Grek, Hellenistik, Roma, Bizans, Seluklu ve Osmanl ! devirlerine ! ait eserler sergilenmektedir. M z e n i n sorumluluk a l a n n d a bulunan tescilli kltr ve tabiat varlklarnn i i n d e balcalar C e n n e t Cehennem, Uzuncabur, Olba, Holmi, A p h r o d i s i a s, K e l e n d e r i s, C a n b a z l , Koriasion, Korykos, Seleukeia, Mylea,! Meydanckkale'dir. Eser says : 20337 Arkeolojik : 2975 Etnorak : 1410 Sikke : 15875 Mhr basks : 77

lk kazlarn 1946 ylnda stanbul niversitesi tarafndan balatld Perge`de nemli kalntlar unlardr: Tiyatro: Cavea, orkestra ve scene olmak zere ana blmden oluur. 12,000 seyirci kapasitelidir. Alt tarafta 19, stte 23 oturma sras vardr. ! Stadion: 34 x 34 m. boyutlarndadr. Tonozlar zerinde on oturma sras vardr. Dou ve sat tarafa otuzar, kuzeyde ise on tonoz bulunmaktadr. Her tonozdan biri Stadion`a giri, dier ikisi ise dkkan olarak kullanlmaktadr ! Agora: ehrin ticari ve politik merkezidir. Ortadaki avlunun etrafnda epeevre dkkanlar vardr. Baz dkkanlarn taban mozaikle kapldr. Meydann ortasnda 13.40 m. apnda yuvarlak bir yaps olan agora 76 x 76 m. boyutlarndadr. ! Stunlu Cadde: Akropol eteinde uzanr. Ortasnda 2 m. geniliinde bir su kanal caddeyi ikiye ayrr. ! Perge`deki dier yaplar, nekropol, surlar, gymnasium, hamam, antsal eme ve kaplardr.

28

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Perge, Antalya`nn 18 km dousunda, Aksu Buca`nn snrlar iinde bulunan bir antik kenttir. Kilikia - Pisidia ticaret yolunun stnde yer ald iin nemli bir Pamphylia ehridir. ehrin kuruluu dier Pamphylia ehirleriyle ayn zamana rastlar (M.. 7 yzyl). Ana tanras Perge Artemisi olan Perge, Hristiyanlar iin nemli bir kent idi. M.S. Aziz Paulos ve Barnabas Perge`ye gelmitir. Magna Plancia gibi kimi zenginler Perge`ye nemli antlar kazandrmlardr.

APHRODISIAS MZES!

1979 ylnda ziyarete alan Mzede, sadece Aphrodisias kazlarnda elde edilen eserler sergilenmektedir. Eserlerin ounluunu heykeller oluturmaktadr. Aphrodisiasta .. I. yzyl ile .S. 5. yzyllar arasnda ok nitelikli eser veren bir heykeltra lk okulunun varl bilinmektedir. Mzede, .. 5000den beri Aphrodisiasta iskan olduunu belgeleyen Pekmez tepe ve Akropol tepe buluntular olan Prehistorik eserler, sikkeler ve heykeller sergilenmektedir. nl lozof ve devlet adamlarna ait tondo bstlerinin bulundu u koridorda imparator heykelleri, portre heykeller, portre bstler ve drt mevsimi simgeleyen nik bir lahitin bulunduu salona ulalr. Ara koridorda ise kentin kurucusu Zoilosun ana mezarna ait Augustus dnemi kabartmalar grlr. Molpomene salonunda, devlet

Ayrca, Mze evresinde Tiberius Portikosundan getirilmi kabartmalarla bezenmi frizler ve lahitler sergilenmektedir.

MYRA ANT!K KENT!

Bugnk Demre ile merkezinde ve civarnda yer alan Myra Antik Kenti, zellikle Lykia Dnemi kaya mezarlar, Roma dnemi tiyatrosu ve Bizans Dnemi Aziz Nichola Kilisesi ile nldr. Kaya mezarlar, Lykia yazl k i t a b e l e r ve s i k ke l e r, Myra`nn en azndan .. 5. yy`dan itibaren varln srdrdn gsterirler. Strabon`un verdii bilgiye gre Lykia Birliinin alt byk kentinden biri olan Myra, Like yaztlarda Myr adyla anlr. .S. 2. yy. Myra`nn byk bir gelimeye sahne olduu dnemdir. Lykia Birliinin metropolisi olan ehirde, Lykial zengin kiilerin yardmlar ile birok yap in a edilmi ve onarlmtr. Bizans Dneminde ise Myra, dini ynden olduu kadar idari ynden de nde gelen ehirlerden biri olup gnmze dek nn Aziz Nicholas`n .S. 4. yy.`da ehrin piskoposu olmasna ve lmnden sonra aziz mertebesine ulap adna kilise yaplmasna borludur. Myra, 7. yy.`dan itibaren gerek deprem, su baskn ve Myros aynn

getirdi i alvyonlar, gerekse Arap aknlar sebebiyle nemini yitirip 12. yy.`da ky hviyetine dnmtr. Gnmz kalntlarn, akropoln gney eteinde yer alan tiyatro ile her iki yannda yer alan kaya mezarlar oluturur. Yaplan aratrmalara gre bugn olduka salam durumda olan Roma dnemi surlarnn dnda Helenistik hatta .. 5. yy`a tarihlenen sur kalntlarna akropol tepesi ve evresinde rastlamak mmkndr. phesiz ehrin ilgin antsal kalnt temelleri 5. yy`da yaplm ekliyle gnmze ulam olan Noel Baba Kilisesi olarak da anlan Aziz Nicholas Kilisesi`dir. Kaz ve onarm almalar Hacettepe niversitesi`nce yrtlen kilisenin yer yer iyi korunmu mimari, duvar resmi ve mozaikli mekanlar her yln 5 Aralk gn birok lke temsilcisinin katld Noel Baba Festivaline ev s a h i p l i i yapmaktadr.!

29

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

adamlar tragedya peresi Molpomene ve Apollon heykelleri bulunmaktadr. Boksr heykelleri, oturur durumda betinlenmi sanatlara ait heykellerin bulunduu salon ise Odeon salonudur. Kede ise bitmemi heykeller bulunmaktadr. Cam vitrinlerde e itli dnemlere ait kk buluntularn sergilendii koridorda Akhilleus ve Pentasilia heykellerinin ismini verdii, Diskoforos Gen Herakles ve ocuk Dionisosu ta yan Satir heykellerinin bulunduu salona geilir. Ortada kentin ana tanras Aphrodithenin klt heykelinin bulunduu salonda Aphrodithe salonudur. Bu salonda Aphrodithe ba rahibi Diogenes ve kars Clodia Antonya Tatianann heykelleri, Demos heykeli ve rahip heykelleri yer almaktadr.

PISIDIA BLGES ! NDE ERKEN HIRIST ! YANLIK DNEM !

HAKAN EFE
!.S. 200-600 yllar aras Ge Antik Dnem ya da Erken Hristiyanlk Dnemi olarak adlandrlmaktadr. Bu dnemin geli"imine bakt # mzda salt kendi ba"na olu"mu" bir dnem de#ildir. Erken Hrstiyanlk Dnemi Yunan ve Roma sanatnn "ekilsel ve anlamsal de # i " ikli # iyle olu " mu " tur. Erken Hrstiyan sanatnn mimarideki ncs Romadaki Pazar Bazilikalar olarak adlandrlan yaplardr ve bunlar "ekilsel anlamda de#i"tirilerek Erken Hrstiyanlk Dneminin hakim yap tipi olmu"tur. Hrstiyanlk resmi olarak M.S. 313 ylnda yaynlad # Milano Ferman ile resmiyet kazanm"tr. Bu ferman ile Hrstiyanlk pagan dinlere e"it saylm" ve imparatorlu#un e"itli blgelerinde tapnaklarla birlikte kiliseler yaplmaya ba"lanm"tr. Hrstiyanlk resmiyet Aziz Paulus M.S. 46-52 yllar arasnda Anadoluya gezi yapm " tr. Bu gezilerin ilkinde Paulus, Antiocheia ad Orontesden ba"layarak Kbrs-Salamis, Perge, Pisidia Antiocheias, ! konion ve Lysra zerinden Atteliaya gitmi", oradan ise ba"lad# yere geri dnerek ilk misyon gezisini tamamlam"tr. Bu gezi sonrasnda Yahudilerin Hrstiyanla"mas iin ba"layan yolculuk amacndan ta"arak btn Anadoluyu kapsayacak "ekilde geni"lemi"tir. Bunun d"nda di#er iki misyon gezisini de Anadolu zerinden Balkanlara yapan Paulus bu gezilerde de Pisidiaya u#ram"tr. Paulus, yapt# ilk misyon gezisinde u#rad# Pisidia Antiocheia kentindeki bir sinagogta Hrstiyanl#n ilk vaazn vermi"tir.
Res.2 Res.1

Sleyman Demirel niversitesi Arkeoloji Blm

kazanmadan ncede bu dine

gnl veren inananlar kilise d"ndaki yaplar ibadet alan olarak kullanlm"tr. Bunun en iyi rne#i Suriyenin do#usundaki Dura Europostaki kilise olarak kullanlan kilisede grlmektedir (Res.1). Bu kilise Hrstiyanl#n en erken Pisidia Blgeside bu ev kilise gibi Hrstiyanlk inancnn yaygnla"masnda ilklere sahip bir blgedir. Hrstiyanlk bu blgeye resmiyet kazandktan yakla"k 250 yl nce gelmi"tir. 12 havariden biri olan Aziz Paulus Anadoluya yapt# misyon gezisinin hepsinde Pisidia Blgesindeki Antiocheia kentine u#ram"tr (Res.2).
MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Dura Europos Ev Kilise Kalntlar

kilisesi olarak bilinmektedir.

Pisidia Blgesi ve Antiocheia Kenti

30

Paulusun neden

bu gezilerinde Pisidiay ve

d"nda Roma !mparatorluk Dneminde Colonia Lulia Augusta Felix Cremna adyla kurulan koloni kentlerden Cremna kentinde 8 tane kilise burann da Erken Hrstiyanlk Dneminde Antiocheiadan sonra ne kadar nemli oldu#unu gstermektedir. Bunun d " nda Sagalassosta 2, Ariassosta 1 ve Antiocheia kentinde Aziz Paulus Kilisesinden sonra 3 kilise bulunmaktadr. Bu sayd#mz kentlerde bulunan kiliselerin yapsna bakt#mzda hepsi Erken Hrstiyanlk Dnemine tarihlendirimi " tir. Bu saylan kentlerde Pisidia
Res.3

Antiocheiay seti#ine gelecek olursak bunun yantn blgenin etnik yapsnda aramak do#ru olur. Hrstiyanlk bu blgede yaylmaya ba " lamadan nce blgedeki kylerdeki ve krsal yerle"melerdeki pagan inanca sahip topluluklar ile blgeye nereden geldikleri belli olmayan Yahudilerin uyum iinde ya " amasn sa # layan Hypsist inancna ait izler vardr. ! nancn Pisidia Blgesinde zellikle de Antiocheiada yaym" olan Paulusu unutmayan Antiocheia halk Anadolunun ve Pisidia blgesinin ilk Aziz Paulus tapna # n Antiocheia kentine yapm"lardr (Res.3). Bu kilise Anadoluda ve Pisidia blgesindeki bazilikal planda kiliseler arasnda kesin tarihleme yaplan ilk kilisedir. Kilise, tabannda bulunan mozaiklerdeki Optimus yazsndan dolay M.S.381 ylna tarihlendirilmi " tir. Optimus, Antiocheiada 10 yl boyunca piskoposluk yapm" ve 381 ylnda Pisidiay Constantinapolis konsilinde temsil etmi"tir (Res.4). Pisidia Blgesinde bunun Aziz Paulus Kilisesi

Antiocheiasnda Gemen Korusu olarak adlandrlan blgede bulunan Men Kutsal

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

Alanndaki tapnak M.S.5.yyn ba"nda kiliseye evrilmi"tir. Bunun gibi dev"irme olarak Sagalassostaki 2 kilise yine pagan dnemi tapnaklarnn zerine kurulmu " tur. Di # er bir benzerlikleri ise buradaki kiliselerin neredeyse bire bir olarak tapnak malzemesinden yaplm " olmasdr. Blgedeki bu kadar fazla Kilisenin varl# bize gsteriyor ki Anadoluya geli"inden 250 yl nce Pisidia Blgesine gelen Hrstiyanlk inanc Antiocheia kentinden btn Anadoluya ve dnyaya da#lma olana# bulmu"tur.

! .S. 200 " 600 yllar aras Ge Antik Dnem ya da Erken Hristiyanlk Dnemi olarak
Res.4

adlandrlmaktadr.

Optimus Yazt

31

32

SINAV HATALARI
Bu sayda snavda yaplan mimari izimlerden rnekler yaynlyoruz. Ara!trma Yntemleri dersinin snav ve soru !u: Bir arkeolojik alan kazsnda hangi
tabakalarla ve buluntularla kar ! la ! lr, izerek belirtiniz

izimlerden bazlar a!a"da...

36

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

HYPNOS

37

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi

DLL BULMACA NCEK! SAYININ DO%RU CEVABI

Chigi olpesi idi.... Do#ru cevap veren Emine Bayrak ve Hidayet zdirek arkada$larmza Arkeoloji Toplulu#undan dlleri verildi...

!"TE YEN! SORUMUZ...

Yukardaki ok tannan eserin adn yazarak bize yollayn...Do#ru cevap verenler arasnda yaplacak ekili$le bir talihli kitap kazansn. Adresimiz mart@mersin.edu.tr 38

MLEK 7 - Mersin niversitesi Arkeoloji Toplulugu Dergisi