T.C.

MLL ETM BAKANLII

RADYO-TELEVZYON

VDEO KURGU NTELER 1

213GIM148

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. VDEO KURGUNUN TEMEL KAVRAMLARI ............................................................... 3 1.1. Video Kurgu Sistemleri ................................................................................................ 3 1.1.1. Analog Video Kurgu Seti ...................................................................................... 4 1.1.2.Dijital Video Kurgu Seti......................................................................................... 6 1.2. Dijital Video ile lgili Baz Kavramlar.......................................................................... 6 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME ................................................................................... 10 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 11 2. KURGU BLGSAYARI ................................................................................................... 11 2.1. Kurgu Bilgisayarnn Temel Donanm....................................................................... 12 2.2. Dijital Kurgu Sistemlerine zel Grafik Kartlar ......................................................... 12 2.3. Kurgu Bilgisayar Kasa Giri-klar ....................................................................... 13 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 18 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 20 3. DER KURGU DONANIMLARI ................................................................................... 20 3.1. Kayt-Okuyucu Cihazlar (VTR Cihazlar) ............................................................... 20 3.2. Grnt Yakalama (Video Capture) Cihazlar ........................................................... 23 3.3. Video Monitrleri ....................................................................................................... 24 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 27 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 28 4. kablolar ve konektrler....................................................................................................... 28 4.1. Enerji Balantlar ....................................................................................................... 29 4.2. Ses, Grnt ve Veri Aktarm Balantlar................................................................ 30 4.2.1. Ses Balantlar .................................................................................................... 30 4.2.2. Video ve Veri Balantlar ................................................................................... 32 4.3. Adaptrler ................................................................................................................... 36 4.4. Dijital Video Kurgu nitesi Balantlar .................................................................... 37 4.4.1. Kurgu Bilgisayar-VTR Cihaz Balants........................................................... 38 4.4.2. Kurgu Bilgisayar - Kamera Balants ............................................................... 38 4.4.3. Kurgu Bilgisayar - Grnt Yakalama Aygtlar Balants .............................. 39 4.4.4. Kurgu Bilgisayar - Video Monitr Balants .................................................. 40 4.4.5. Kurgu Bilgisayar - Sistem Arivi Balants ...................................................... 40 4.4.6. VTR Cihaz-Video Monitr Balants.............................................................. 40 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 41 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 42 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 44 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 45 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 47 KAYNAKA ......................................................................................................................... 48

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI 213GIM148 Radyo Televizyon Teknik Yapm-Yayn Video Kurgu niteleri-1 Bir video kurgu nitesini oluturan bileenler ve video kurgu sistemi balantlar ile ilikili temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/24 n koulu yoktur. Dijital video kurgu nitesini kurmak ve kullanmak

SRE N KOUL YETERLK

Genel Ama Gerekli atelye ortam ile donanmlar salandnda dijital kurgu setinin kurulumunu, balantlarn ve kullanmn yaparak hatasz alr hale getirebileceksiniz.
MODLN AMACI Amalar 1. Video kurgunun temel kavramlarn analiz edebilecek, analog ve dijital kurgu sistemlerini karlatrabileceksiniz. 2. -Kurgu bilgisayarn kullanabileceksiniz. 3. VTR cihazlarn, grnt aktarclar ve monitrlerini kullanabileceksiniz. 4. Dijital kurgu nitesi bileenlerinin balantlarn yapabileceksiniz. Ortam: Tam donanml atlye ve laboratuar ortam, radyo ve TV stdyolar. Donanm: Video kurgu bilgisayar, VTR cihazlar, grnt aktarclar, monitrler, kameralar, ses ve grnt aktarm kablolar, konektrler, adaptrler, dier yardmc ara ve gereler, dijital kurgu programlar, sektrel yaynlar, kitle iletiim aralar, internet siteleri, kaynak yaynlar, DVD, VCD, projeksiyon cihaz vb. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci; Gerek televizyonculukta, gerekse sinema sektrnde yakn yllara kadar grnt kurgu ilemlerinin neredeyse tamam analog kurgu setlerinde, yani bir grnt mikseri, monitrler ve VTR cihazlarndan oluan bir sette yaplmaktayd. Analog kurgu setleri hem snrl hem zahmetli bir ortamd. Gnmzde ise bilgisayarn da hzla yaygnlamas ve gelimesiyle video kurgu ileri ksa bir zaman diliminde neredeyse tamamen dijital (saysal) kurgu ortamna tand. Bu yeni ortam daha renkli ve daha pratik olsa da, yine de birtakm zorluklar beraberinde getirdi; kullanclar, artk kurgu setini kullanmay bilmek dnda temel bilgisayar bilgisine de sahip olmak zorunda. Dijital kurgu sistemlerinin yaygnlamasyla birlikte kurguculuk meslei de kkl bir deiimin eiine geldi. Artk ou yaync kuruluta film, dizi ve ark klipleri gibi daha fazla estetik ve teknik bilgi gerektiren yapmlarn dndaki video kurgu almalar, bizzat programclar tarafndan kurgulanmaktadr. Yani video kurgu bilgisi, televizyonculuk alannda mutlaka renilmesi, bilinmesi gereken bir uygulamal alan haline dnt. Bu modl kitapyla bir dijital video kurgu setini oluturan bilgisayar, VTR cihaz, izleme monitr ve balant kablolarn kullanmay renecek ve video kurgu yazlmlarn yakndan tanyacaksnz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA

RENME -1

Kurgunun temel kavramlarn analiz edebilecek, analog ve dijital kurgu sistemlerini karlatrabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: nternette deiik video kurgu sistemleri hakknda bilgi toplaynz. Bu programlar tantan video sunumlarn ve dokmanlar inceleyiniz. evrenizdeki televizyon kanallarnn ve prodksiyon firmalarnn hangi video kurgu sistemini kullandn ve neden bu sistemi tercih ettiini reniniz. Edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

1. VDEO KURGUNUN TEMEL KAVRAMLARI

nceden belirlenmi videolarn, seslerin ve fotoraflarn amacmza uygun bir biimde sralanmasna kurgu denir. Video kurgu; deiik dillerde cut, montage, edit, mix kelimeleriyle de ifade edilir. Grnt kurgusu, sinemayla birlikte domutur. Sinemann ilk yllarnda ynetmenler, ektikleri filmlerde gereksiz grntleri keserek ilk kurgu rneklerini uygulamlardr. Teknik imknlar ve bilgi birikimi arttka, kurguyla daha deiik eyler de yaplmaya balanm, anlatm zenginletirmek, kolaylatrmak ve daha estetik hale getirmek iin deiik kurgu teknikleri kefedilmi ve uygulanmtr. Sinemadan yaklak 50 yl daha gen bir iletiim arac olan televizyon, sinemadaki kurgu tekniklerini alm, ancak bunu kendisine uyarlamtr. Sinema filmleri iin yaplan kurgu film kurgusu; televizyon programlar iin yaplan kurgu ise video kurgu olarak adlandrlr. Film kurgusu hakknda geni bilgiyi Kurgu Teknikleri ve Estetii dersinin ilk modl olan Kurgunun Temellerinden edinebilirsiniz. Biz imdi video kurgu sistemlerine gz atalm.

1.1. Video Kurgu Sistemleri

Televizyonculuun ilk yllarndan 1990larn sonlarna kadar yaygn olarak analog kurgu kullanlmtr. Bilgisayarn yaygnlamas ve buna paralel olarak bilgisayar altyapsna uygun video kurgu programlarnn retilmesiyle dijital video kurgusu, analog kurgunun yerini almaya balamtr. Ayn amaca dnk olsalar da analog ve dijital kurgu birbirinden birok farkllk ierir. 3

Resim 1.1: Televizyonculuun ilk dnemlerinde Amerikan CBS televizyonunda bir video kurgu almas

1.1.1. Analog Video Kurgu Seti

Birok cihazdan oluan pahal bir sistemdir. Analog video kurgu seti u cihazlardan oluur: Grnt ve sesleri kesmeye, birletirmeye ve grnt aralarna gei efektleri eklemeye yarayan video mikseri (video editor), Kullanacamz ham grnt kasetlerinden grnt alabilmek ve kurgumuzun son eklini kaydedebilmek iin VTR cihazlar, VTR cihazlarndaki kasetlerde bulunan grntleri izleyebilmek iin monitrler, Grntlerin zerine bindireceimiz yaz ve grafikleri hazrlayacamz Karakter Jeneratr (KJ Cihaz), lemekte olduumuz sesleri dinlemek iin hoparlrler (ses monitrleri), Kurgumuza mzik veya baka sesler ekleyebilmek iin kasetalar MD alar veya CD alar deckleri.

Resim 1.2: Gerekli donanma sahip bir analog kurgu seti

Analog kurgu setinde ayrca izlediimiz grntlerdeki renkleri elektronik seviyelerini ve doygunluklarn kontrol edebilmemiz iin Waveform ve Vektrskop cihazlar vardr.

Resim 1.3: Hem Waveform hem de Vektorskop zellii bulunan bir cihaz

A/B roll montaj nitesi olarak da adlandrlan analog video kurgu sisteminin beyni grnt mikseridir ve VTR cihazlar, KJ cihaz, hoparlrler ile deckler grnt mikserine baldr. Ayrca her bir VTR cihaz, iindeki kasetin izlenebilmesi iin bir monitre baldr. Ancak baz sistemlerde cihazlarn kontrol, grnt mikseri tarafndan deil, editr ad verilen cihazlar tarafndan yaplr.

1.1.2.Dijital Video Kurgu Seti

Analog sisteme kyasla ok daha az cihaz ierir. Bu defa sistemin merkezinde bilgisayar vardr. Kurgu bilgisayarmz; grnt mikseri, KJ cihaz ve CD alarn grd ileri tek bana yapabilir. Kurgu bilgisayarna bir VTR cihaz ve hoparlr eklenmesi sistemimizi hazr hale getirecektir. Ancak kurgu programlarnda, kurgu yapabilmek iin kullanmamz gereken birok pencere ve komut tularnn bulunmas, grntleri izleyeceimiz alan olduka kltr. Bu olumsuzluu gidermek iin bilgisayarda oklu monitr (23 monitr yan yana) kullanarak masastn geniletebilir veya grnt ktsn haric bir izleme monitrne balayabiliriz. Dijital video kurgu u srayla yaplr: 1- Kamera ekimleri yaplr, dier grnt ve ses malzemesi toplanr. 2- Grntler, sesler, resimler ve dier malzemeler bilgisayara aktarlr. 3- Malzemeler, dijital kurgu programnda senaryodaki sraya gre pe pee eklenir, efektler uygulanr. 4 Tamamlanan kurgu, bilgisayarn sabit diskine, CD, DVD veya kasete kaydedilir. Dijital video kurgunun analog kurguya gre baz avantaj ve dezavantajlar vardr. imdi bunlara gz atalm: Dijital Kurgunun Avantajlar Kurgu bittikten sonra herhangi bir noktaya ekleme, kartma veya dzeltme yaplmas daha kolaydr. Dijital kurgu seti, daha az cihaz gerektirdii iin nisbeten ucuzdur. Dijital kurgu yapmak iin temel bilgisayar bilgisi ile kullanlacak kurgu programn bilmek yeterlidir. Birok cihazn kullanmn renmeye gerek kalmaz. Kurgu programlar analog setlere gre ok daha fazla efekt, filtre, yaz tipi veya teknik kolaylk salarlar.

Dijital Kurgu Setinin Dezavantajlar Kurgu program kilitlendiinde veya bilgisayar arzalandnda yaptnz almay, hatta ham grntlerinizi bile kaybedebilirsiniz. Videolarn bilgisayarda geni yer tutmas, ok byk boyutlu sabit disklere sahip olmay mecburi klar.

1.2. Dijital Video ile lgili Baz Kavramlar

Kare (Frame): Video grntler aslnda hareketlendirilmi fotoraflardr. Kare (frame), video grnty oluturan her bir resme denir. Bu kare terimini geometrideki kare ile kartrmayalm; nk, buradaki kare tabiri bir geometrik ekil anlamndan ok an anlam tar. Ayrca, TV grnts kare deil, dikdrtgen eklindedir. Kare Bykl (Frame Size): Bir fotorafn veya video grnty oluturan karelerin her birinin piksel olarak ykseklii ve genilii kare bykl (frame size) 6

olarak ifade edilir (pikseller, ekrandaki grnty oluturan noktacklardr). 1024x768 piksellik bir kare byklnde ilk say, karenin geniliini (width); ikinci say, ise karenin yksekliini (height) gsterir. rnein 1024x768 boyutundaki bir fotorafta, sadan sola 1024, yukardan aaya 768 noktack (piksel) vardr. Bu fotorafn tamam, 786.432 (1024x768) pikselden oluur. Bu rakamlar ne kadar yksekse, videomuzun grnts o kadar kaliteli olacak, ancak fotorafn veya videonun bilgisayarda kaplad yer de o oranda artacaktr.

640x480

800x600

1024x768 1280x1024
Resim 1.4: Birbirinden farkl kare byklklerine sahip fotoraflarn karlatrmas

Kare Skl (Frame Rate): Video grntde 1 saniyede ekrana getirilen kare saysdr. Aslnda videolar, pe pee eklenmi hareketli ve sesli fotoraflardr. Bunlar hareketliymi gibi grmemizin sebebi, bu fotoraflarn hzl bir biimde pe pee oynatlmasdr. nsan gz 1 saniye iinde 10 kareden fazla fotoraf pe pee oynatldnda bunlar hareketliymi gibi alglar. Saniyede oynatlan kare miktar 10un altna dtnde gzmz bu grntleri kesik kesik grntler olarak grr. Kare skl, video grntlerde saniyede oynatlan kare miktarn gsterir. Kurgu ilemlerinde bu deer fps (frame per second-her bir saniyedeki kare says) ile ifade edilir. Deiik grnt sistemlerinin fps deerleri de birbirinden farkldr. rnein sinema filmlerinde ekrana saniyede 24 kare grnt yanstlr. Avrupann TV yayn sistemi olan PAL standardnda fps deeri 25, Amerika ve Uzakdounun yayn sistemi olan NTSC standardnda ise bu deer 30(tam deeri sylemek gerekirse 29,97)dur.

nsan gznn, grntleri hareketli olarak alglayabilmesi iin saniyede 10 kare oynatlmasnn (10 fps) yeterli olduunu sylemitik. Sinema ve TVde 24, 25- ve 30 fps deerlerinin uygulanmas, grntleri daha ayrntl ve akc izleyebilmemiz iindir. nk grntdeki fps deerininin yksek olmas, grntnn akcln ve zenginliini dorudan etkiler. Trkiyede satlan amatr ve yar profesyonel kameralarn ou sadece 25 fps deerinde ekim yapar. zellikle yeni HD kameralarda ise 50 veya daha yksek fps ile ekim yapmak mmkndr. Zamanlama Kodu (Time Code): Hem analog, hem de dijital kurgu sistemlerinde sesin, grntnn veya baka bir bilginin sre olarak bykl 00:00:00:00 formatnda kullancya yanstlr. ki nokta st ste iaretiyle (:) birbirinden ayrlm bu rakam iftlileri bize izlemekte olduumuz videonun (srasyla) saat, dakika, saniye ve kare olarak uzunluunu verir. rnein VTR cihaznn dijital ekrannda bir video kasedin en son karesinin zamanlama kodu deeri 01:18:42:05 ise bu video, 1 saat 18 dakika 42 saniye 5 kareden ibarettir. Zamanlama kodu deerlerini kullanarak video kasetlerde aradmz grntleri daha kolay bulabiliriz. rnein bir kasetteki kullanacamz grntlerin zamanlama kodlarn bir kda not edip, kurguya balarken kasetimizi bu zaman deerlerinin olduu noktalara ilerleterek gerekli grntleri daha kolayca bulabiliriz.

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET UYGULAMALAR

lem Basamaklar neriler
Analog video kurgu setlerini inceleyiniz. Deiik firmalar tarafndan retilmi, Dijital video kurgu setlerini inceleyiniz. video kurgu yapmaya msait pek ok Kare bykl birbirinden farkl bilgisayar tr vardr. Bir bilgisayar fotoraflar inceleyerek aralarndaki satn almadan nce ihtiyalarnz tam grnt kalitesi farkn karlatrnz. olarak belirleyin. Kare bykl birbirinden farkl videolar inceleyerek aralarndaki grnt kalitesi farkn karlatrnz. Kurgu programlarn veya dntrc (conventer) programlar kullanarak bir video grntnn farkl kare skl (fps) deerlerine sahip kopyalarn oluturunuz. Bu videolar izleyerek aralarndaki kalite farkln karlatrnz.

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME E
LME SORULARI
Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz veya boluklar uygun kelimelerle doldurunuz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. VTR cihazlar video grntlerin zerine yaz veya grafik eklemekte kullanlr.() Hoparlrlerin bir baka ad da ses monitrdr. () Kurgu bilgisayar, analog kurgu sistemindeki birok cihazn yapt ii tek bana yapabilir. () Dijital kurgu programlar, analog kurgu setlerine gre daha az efekt ve filtre ierir. () Analog kurgu setinde yer alan .. ve .. cihazlar renklerin elektronik seviyelerini ve doygunluklarn kontrol etmemize yarar. Video grnty oluturan her bir resme .. veya .. denir. Bir fotorafn veya video grntnn kare bykl ne kadar fazlaysa, bilgisayarda kaplad yer o oranda fazladr. PAL sistemde retilmi bir video grntnn kare skl ..tir. Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

10

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Kurgu bilgisayarn ve zel grafik kartlarn kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlar olmaldr: Varsa okulunuzdaki veya bir TV kuruluundaki kurgu bilgisayarlarn inceleyiniz. Eer mmknse kasay atrarak kasann i yapsna ve donanmlara gz atnz. Teknoloji maazalarn, internetteki sat ve forum sitelerini gezerek kurgu bilgisayarlarndaki yeni teknolojik gelimeler konusunda bilgi edininiz. Kazanm olduunuz bilgi ve deneyimleri snfta arkadalarnzla ile paylanz.

2. KURGU BLGSAYARI
Video kurgusunun yapld bilgisayarlar, ilk bakta evlerimizde kullandmz bilgisayarlardan ok farkl grnmez. Ancak bu bilgisayarlarn dierlerinden nemli bir fark performansdr. Bilgisayarda yaplan tm ilemler, ayn lde g ve performans gerektirmez. rnein internette gezinmek veya bir kelime ilemci programda dev hazrlamak ucuz ve basit donanml bir bilgisayarda yaplabilir. boyutlu bir bilgisayar oyunu oynamak iin biraz daha yksek performansl bir bilgisayar gerekir. Bir video kurgusu yapmak veya grafikanimasyon programnda 3 boyutlu bir nesne oluturmak iin ise ok daha yksek zelliklere sahip bir bilgisayar gereklidir. Her kurgu programnn ihtiya duyduu donanmlar birbirinden farkldr. rnein Final Cut Pro video kurgu program, sadece Apple firmas tarafndan retilen ve Macintosh iletim sisteminin kurulu olduu bilgisayarlarda alabilir, PClerde almaz. Baz video kurgu programlar, bilgisayar iine taklacak zel bir grafik kart veya programa zel klavye satn alnmasn gerektirir. Son yllarda retilmi ou kurgu program ise, kendisine zel bir donanm istemez, iyi performansl bir bilgisayarda sorunsuz alabilir. Video kurgu yazlm satan firmalarn ou bu yazlmla kullanmak iin oluturulmu bilgisayar tavsiyesinde bulunur ve bunun satn da yaparlar. Eer kurgu bilgisayarmz kendimiz oluturacaksak, seeceimiz paralarn birbiriyle ve kurgu programyla uyumlu olmasna dikkat etmeliyiz.

11

2.1. Kurgu Bilgisayarnn Temel Donanm

Kurgu bilgisayarmz iin ilk seeceimiz para kasadr. Kasamz, ek paralar takabilmemiz iin yeterli byklkte olmaldr. Her elektronik devre alrken bir s yayar. Bu s belli deerlerin stne ktndaysa bilgisayarn performans der, hatta bilgisayar paralar yanarak kullanm d kalabilir. Video kurgu ilemleri bilgisayar donanmn st snrlarda altraca iin, bilgisayar iyi soutacak birden fazla soutucu-fan da kasada bulunmaldr. Kasa seiminden sonra sra anakart (motherboard-mainboard) seimine gelir. Anakart, bilgisayarn btn paralarn zerinde barndrr ve bu paralarnn birbirleriyle iletiimini salar. Anakart zerinde mikro ilemci yuvas, bellek genileme yuvalar, BIOS, dier kartlar iin genileme yuvalar ve dier yardmc devreler (sistem saati, kontrol devreleri gibi) yer alr. Anakart bir bilgisayarn hangi donanmlara sahip olabileceini belirledii iin nemlidir. Anakart zerindeki bileenler; bir PCye hangi tr ilemciler ve donanmlar taklabileceini, azami bellek kapasitesinin ne kadar olabileceini, baz bileenlerin hangi hzlara kabileceini belirler. Kurgu ilemlerinin daha hzl yaplabilmesi iin iyi bir ilemci ve bellek destei olmaldr. Video grntler, bilgisayarda byk yer kaplar. Bu sebeple bilgisayarmzn sabit diskinin ihtiyacmz karlayacak lde byk olmas, hatta bilgisayarda birden fazla sabit disk bulunmas uygundur. Gnmzde ou anakartn zerinde dhili bir ses kart vardr. lediimiz sesleri daha gereki dinleyebilmek ve sesleri daha iyi kurgulayabilmek iin anakart zerindeki bu dhili ses kartlar yerine ok kanall ve yksek bitli bir ses kart kullanlmaldr. Bilgisayarmza takacamz ekran kart, grntleri daha kaliteli ve kesintisiz izleyebilmemiz iin nemlidir. Ayrca kurgu programlarnn daha yksek performansla almas iin zel grnt ileme kartlar da taklabilmektedir.

2.2. Dijital Kurgu Sistemlerine zel Grafik Kartlar

Baz video kurgu programlarnn zel retilmi bilgisayarlarda altn, bazlarnn ise bilgisayara zel bir grafik kart taklmasn zorunlu kldn yukarda sylemitik. Aslnda profesyonel video programlarnn tm bu tip grafik hzlandrc kartlarla daha hzl ve verimli alr. Video kurgu ii yapanlar iin retilmi bu tip grafik kartlarnn salayaca faydalar unlardr: Kurgu programn hzlandrr, grnt aktarmnda kayplar nler. Kurgu programnn almas srasnda pek ok aamada gereken ve olduka zaman alan render ileminin yaplmasna gerek brakmazlar. Kartn arkasnda yer alan pek ok analog ve dijital giri-k noktas sayesinde kameralar ve VTR cihazlarn dorudan bilgisayarmza balayabiliriz. Videolarmzn formatlarn dntrmeyi kolaylatrr ve hzlandrrlar. Kullanm CDlerinden kan ek yazlmlarla kurgu programmza yeni zellikler ve efektler eklerler. 12

 Bu tip kartlarn ou, profesyonel video kurgu yazlmlaryla beraber paket olarak da satlr. Bundle ad verilen bu paket satta, program olduka ucuza alma imkn doar.

Resim 2.1: Video kurguya zel bir ekran kart

2.3. Kurgu Bilgisayar Kasa Giri-klar

ncelikle kurgu bilgisayarmzda, dier bilgisayarla ayn olan balant noktalarna bir gz atalm:

ekil 2.1: Kasa zerindeki standart portlar

13

1.

PS/2 Fare Portu: Yeil renkte olan bu port, PS/2 fare taklmas iindir.

2. PS/2 Klavye Portu: Mor renkte olan bu porta klavye balanr. PS/2 portlarna bilgisayar akken klavye veya fare balanmas durumunda hem anakarta zarar verilebilir, hem de bilgisayar bu cihazlar tanmaz. Klavye ve farenin PS/2 portlarna balanmas bilgisayar kapalyken yaplmaldr. 3. taklabilir. 4. 5. Paralel Port: 25 pinli port konektrlere yazc, tarayc ve baka aygtlar Seri Port: Bu 9 pinli COM porta seri aygtlar balanabilir. VGA Port: 15 pinli VGA porta monitr balanr.

6. Ethernet Port (RJ45): Bilgisayar bir yerel aa (LAN: Local Area Network) balamak iin kullanlr. Bilgisayar bu port sayesinde ayn a zerindeki bilgisayarlarla haberleir. Bilgisayara bir yerel a zerinden veya ADSL hattndan balanyorsak, internet veri ak yine bu port zerinden yaplr. 7. USB Portu (Universal Serial Bus- Evrensel Seri Yolu): Dier portlara gre daha hzl veri aktarm salayan USB portlarna fotoraf makinesinden mp3 alara kadar birok cihaz balanabilir. USB arabirimiyle verinin yan sra enerji aktarm da yaplabilir. Gnmzde yazc, klavye ve fare gibi aygtlarn da USB portuna taklabilenleri retilmektedir. USBnin 1.1. ve 2.0 olmak zere iki eidi vardr. USB 1.1. saniyede 12 mbits aktarm hzna sabipken USB 2.0 saniyede 480 mbits hznda aktarm yapabilir. USB 2.0 ile hzl aktarm yapabilmek iin hem bilgisayarn USB portunun hem de balanan cihazn USB 2.0 desteklemesi gerekir. kisinden birinin 1.1 destekli olmas durumunda aktarm hz da yava olacaktr.

ekil 2.1: USB arabiriminin simgesi

14

ekil 2.2: USB trleri. Siz hangilerini kullanyorsunuz?

8. Ses Girii (line in): Mavi renkte olan bu porta teyp, CD, DVD alar ya da dier ses kaynaklar balanabilir. 9. Ses k (line out): Yeil renkte olan bu mini jack portuna kulaklk ve hoparlr taklabilir. 4+1, 5+1 gibi oklu hoparlr setlerinini destekleyen ses kartlarnda arka-yan kanal (rear) hoprlrlerin balanmas iin bu yeil kn yannda siyah ve sar renkte klar da yer alr. 10. taklabilir. Mikrofon girii (microphone in): Pembe renkte olan bu porta mikrofon

11. Modem portu (RJ11): Faks-modemler araclyla bilgisayarmzn telefon hatt zerinden internete balanmasn salar. Yalnz, ADSL zerinden internete balanlacaksa, bu balantnn splitter zerinden yaplmas, bilgisayarn Ethernet portu zerinden ADSL modeme balanmas gerekir. 12. FireWire portu (IEEE 1394): D grn olarak USB portuna benzer ancak USB portundan biraz daha byktr ve tam bir dikdrtgen eklinde deildir. USBden ok daha hzl veri aktarm salarlar DV (DVCAM) - Mini DV kameralar FireWire portu sayesinde bilgisayara dorudan balanarak grnt aktarabilirler. FireWire, Sony rnlerinde i.Link olarak adlandrlr. 15

13. FireWire arabiriminin USBden hz dnda bir baka nemli avantaj da kesintisiz aktarm yapmasdr. USB arabiriminde veriler paketler halinde tanr. Yani belli bir bit says bir araya geldikten sonra paket halinde sisteme aktarlr ve ileme alnr, bu srada ikinci paket hazrlanr ve yola kar. Bu kesintili aktarm zellikle video aktarm iin yetersizdir ve grntde kayplara yol aar. FireWire standardnda ise veriler, musluktan akan bir su gibi aralksz ve seri olarak aktarlr. zellikle televizyon-sinema sektrnde hem hz hem de kesintisizlik avantaj sayesinde FireWire, USBnin ak ara nndedir. 14. FireWire konektrnn en yaygn kullanlanlar 6 pinli ve 4 pinlilerdir. 6 pinliler hem veri hem de enerji aktarm yapabilir. 4 pinli olanlar ise sadece veri aktarm yapar. IEEE 1394 girii genellikle DV video format ile zdeletirilir. Oysa DV video dnda pek ok trde veriyi aktarabilir.

ekil 2.3 ve 2.4. IEEE 1394 arabiriminin iki simgesi; FireWire (solda) ve i.link (sada)

ekil 2.5: IEEE 1394 arabiriminin deiik trde girileri

16

Bilgisayarmzda bir FireWire girii yoksa, bir PCI FireWire kart alarak bilgisayarmzn anakart zerindeki bo bir PCI yuvasna takabiliriz.

Resim 2.1: FireWire kart

13. DVI portu: Plazma veya LCD ekranl televizyonlar bu port ile bilgisayara balanabilirler. Hem dijital hem de analog grnt tayan trleri vardr. Kurgu bilgisayarna taklan grnt hzlandrc kartlar ve TV kartlarnn zerlerinde de ses ve video cihazlarnn balanabilecei baz giri/k noktalar bulunur. Bu giri/klar bu modln son renme faaliyeti olan kablolar ve konektrlerde inceleyeceiz.
Resim 2.2: Bir ekran kart zerinde VGA giriinin (mavi renkli) yannda DVI giri noktas (beyaz renkli)

17

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMALAR
lem Basamaklar neriler

Kurgu bilgisayarnn temel donanmn Dijital video kurgu sistemlerine zel inceleyiniz. grafik kartlar btn video kurgu Dijital kurgu sistemlerine zel grafik yazlmlarn desteklemezler. Setiiniz kartlarn inceleyiniz. grafik kartyla video kurgu yazlmnn Kurgu bilgisayarnn kasa giri-klarn birbiriyle uyumlu olup olmadn satn inceleyiniz. almadan nce aratrnz.

18

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
LME SORULARI
Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz veya boluklar uygun kelimelerle doldurunuz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. zel video grafik kartlar kurgu programnn almasn hzlandrrlar.() Bilgisayar kasasndan monitre grnt gnderen VGA portu . pinlidir. Ethernet portu bilgisayara klavye balamak iin kullanlr. () Bilgisayara hoparlrleri baladmz giri noktas yeil renktedir. () USB arabirimi, FireWirea gre daha hzl veri aktarm salar. () FireWire arabiriminin en yaygn kullanlan konektrleri pinli ve . pinlilerdir. Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

19

RENME FAALYET3 RENME FAALYET3

AMA
VTR cihazlarn, grnt aktarclar ve monitrleri kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Sevgili renci, bBu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlar olmaldr:; Kurgu bilgisayarna grnt aktarmaya yarayan VTR cihazlar ve dier grnt aktarcs reticilerinin internet sitelerini inceleyiniz. Deiik VTR cihazlar hakknda bilgi edininiz. Okulunuzda VTR cihaz ve izleme monitrleri varsa kullanm klavuzlarndan teknik zelliklerine baknz.

3. DER KURGU DONANIMLARI

Normal bir masast bilgisayara veri giri-klar 1.44 disket srcs, CD-DVD srcleri ve internetten yaplr. Video grntlerini bilgisayara aktarmak iin ise bu aralar ou zaman yetersizdir. Sktrlmam video grntler ok byk boyutlarda yer kapladndan disket, CD ve DVD srcleri video grntlerin hem depolanmas hem de hzl bir ekilde aktarm iin yetersiz kalrlar. Bu sebeple videolar kameralardan, VTR cihazlarndan veya grnt aktarm iin zel retilmi cihazlardan bilgisayara yklenirler. Uygun balantlar yaptmz takdirde, kurgumuz bittikten sonra filmimizin son halini de yine bilgisayardan bu cihazlara aktarabiliriz.

3.1. Kayt-Okuyucu Cihazlar (VTR Cihazlar)

Bilgisayarlarla en uyumlu grnt format, HD ile DVdir. HD, Mini DV veya DV kayt yapan kameralar, dorudan bilgisayara balanarak grnt aktarm yapabilirrler.; nk bu kamera trleri, sktrlm, yani dijital formatta grnt kaydederler. HD veya DV kameray bilgisayara balamak ve grnt aktarmak iin bilgisayarmzda FireWire (IEEE 1394) girii olmas yeterlidir. Kameramzn kn (out), bir FireWire kablosuyla bilgisayarmzn FireWire giriini baladmzda grntleri ek bir yazlm yklemeden aktarmaya balayabiliriz. HD ve DV kasetler iin retilmi VTR (Video Tape Recorder) cihazlar da yine FireWire portu zerinden bilgisayara balanabilirler. Composite veya S-Video gibi analog formatlar (Betacam, VHS, Hi8 gibi) kullanan VTR cihazlar bilgisayara k kutusu (breakout box) ad verilen bir ek donanm araclyla balanabilirler. VTR cihazlarnn yar profesyonel ve profesyonel trleri vardr. Profesyonel VTR cihazlar, daha fazla ek zellik ierirler ve bazlar birden fazla kaset formatn destekler. 20

Profesyonel VTR cihazlarnn zerinde time code gstergesi veya nizleme amal kk monitrler de vardr.

ekil 3.1: Bir yar profesyonel VTR cihaznn n yz. Tam profesyonel VTR cihazlar daha byktr, gsterge ekranlar ve daha fazla fonksiyon tular vardr.

ekil 3.1deki VTR cihaz n panelinde yer alan blmler ve dmeler u ilere yarar: A- Kaset takma blm: Bu kapan arkasnda kaset giri yuvas ve eject (kar) dmesi vardr. B- On/Standyby (ak/beklemede) tuu: VTR cihazn aar veya beklemeye alr. C- Remote Sensor (uzaktan kumanda alglayc): Cihaz uzaktan kumanda ile ynetmeyi salar. - Input Select (giri tr seici): Bilgisayara hangi trde video aktarlacan belirler. ekildeki VTR cihaz DV trnde olduundan, eer kendi kaset yuvasna bir kaset takacaksak tu DV konumunda olmaldr. VTR cihaznn arka yzndeki S Video ve video (kompozit) giri yuvalarn kullanarak bir kameray VTR cihaz zerinden bilgisayara balayacaksak S Video veya Video tularndan biri seilir. D- Remote Control (uzaktan kumanda) tuu: Cihazn n ksmndaki tularla veya uzaktan kumanda ile kontroln salar. E- Stop (dur) tuu: Kasedin okunmasn durdurur. F- Rewind (geri) tuu: Kasedi hzl geri sarar. G- Play (oynat) tuu: Kasedi oynatr. - Fast Forward (hzl ileri sarma) tuu: Kasedi hzl ileri sarar. 21

H- Pause (Duraklat) tuu: Kasedi duraklatr. I- Record (kaydet) tuu: Kasede kayda balar. ekilde grld gibi her fonksiyon dmesinin zerinde bir kl gsterge (indicator) vardr. Bu kl dmeler o an hangi dmenin basl olduunu grmemizi salarlar. imdi de VTR cihazmzn arka yzne gz atalm:

ekil 3.2: VTR cihaznn arka yz

A- Reset (sfrla)dmesi: Bu kk girintiye bir tkenmez kalem ucu veya benzer bir eyle basldnda cihazn dhili saatini ve btn men ayarlarn fabrika k ayarlarna geri dndrr. B- Control S tuu: Cihaz bir uzaktan kontrol nitesi balar. C- LANC girii: LANC jacki kullanan video cihazlar bu girie taklarak ynetilir. - DV IN/OUT (DV giri/k) noktas: 4 pinli bu noktadan FireWire kablosu ile VTR cihaz bilgisayara balanr. D- NTSC/PAL tuu: En yaygn iki yayn format arasnda gei yapar. (Trkiyede PAL format kullanlr.) E- Input/Output (giri/k) noktas: Baka bir grnt kaynandan VTR cihazna grnt aktarmak iin giri noktalarn; VTR cihazndan baka bir cihaza grnt gndermek iin ise k noktalarn kullanrz. F- Auto Repeat (otomatik tekrarla) dmesi: Bu dme on konumuna getirildiinde cihaza takl kasedin tamam veya bir blmnn tekrar tekrar oynatlmasn salar. G- DC IN 12V girii: Cihazn elektrik balants bu konektrden yaplr. 22

HD ve DV kasetler iin retilmi VTR (Video Tape Recorder) cihazlar da yine FireWire portu zerinden bilgisayara balanabilirler. Composite veya S-Video gibi analog formatlarn (Betacam, VHS, Hi8 gibi) kullanan VTR cihazlar bilgisayara k kutusu (breakout box) ad verilen bir ek donanm araclyla balanabilirler.

3.2. Grnt Yakalama (Video Capture) Cihazlar

FireWire veya USB portuna balanarak analog kameralardan bilgisayara grnt aktarrlar. USB portlu olanlar, profesyonel yayn kurulularnda pek tercih edilmez. S Video, Composite gibi birok giri noktalars vardr. Bu cihazlarla birlikte genellikle basit kurgu yapabilmek iin bir video kurgu program da verilir. Video kameradan bilgisayara grnt aktarabildikleri gibi, bilgisayarda kurgulanm grntleri tekrar kameradaki kasede de aktarabilirler.

Resim 3.1: Deiik trde video yakalama cihazlar

Video kurgu sistemlerinde kullanmak zere zel bir ekran kart aldmzda genellikle yannda breakout box (k kutusu) ad verilen ve bilgisayarmz analog cihazlara balamamz salayan bir donanm verilir. Bu kutular da grnt yakalama aygtlaryla ayn ii grrler.

23

Resim 3.2: Breakout box

Eer bir dijital VTR cihazmz veya grnt yakalama aygtmz yoksa, analog kameralar-VTR cihazlarn bilgisayarmza balamak iin TV kartlarn kullanabiliriz. Bilgisayarmzda TV izlemek iin satn aldmz TV kartlarnn ounun arka panelinde kamera veya VTR cihazlarnn girilerine uygun balant noktalar vardr.
Resim 3.3: Video girileri olan bir TV kart

3.3. Video Monitrleri

Grn olarak televizyona benzer ancak antenden veya anaktan grnt almaya, TV yaynlarn gstermeye elverili deildir. Hatta birounda ses zellii bile bulunmaz. Video monitrleri grnt kurgusunun yapld bilgisayarn kna balanr ve kurgu yaplan grntleri tam ekran grmemizi salar. Kurgu programnn ayar yaplan birok penceresi bulunduundan, grntler bilgisayar ekrannda kurgu esnasnda ancak kk bir pencereden izlenebilir. Video monitrleri sayesinde kurguladmz grntleri kurguladmz anda hemen izleyerek hatalar daha yakndan grebiliriz. Ayrca, kurguladmz grntleri kaydettikten sonra TVde izlerken bazen grntnn kelerden kesildiini, ekrann daraldn grrz. Kurgu yaparken bir 24

video monitrden grnty izleyerek, krplm noktalar annda grr ve tedbir alabiliriz. rnein ekrann altna yaptmz bir yaz bandndaki harflerin alt, kurgu programnn ekrannda grnp video monitrnde grnmyorsa, yazmz ekrann biraz daha st noktalarna tamamz gerektiini anlarz. Video monitrlerinin eitli boylarda birok trleri tr vardr. Kullanmlar son derece kolaydr. Video kurgusu dnda da birok ite kullanlrlar. DVD - VCD oynatclara dorudan balanabilirler. D meknlarda yaplan ekimlerde kameralara balanarak ekilen grnty ynetmenin annda izlemesini salarlar. Ayrca rejilerde ve ana kumanda odalarnda kullanlan monitrler de bu trdendir.

Resim 3.4: Video monitr

Eer 2 veya 3 monitrl bir bilgisayar sisteminde kurgu yapyorsak monitrlerden birisini video monitr (k monitr) olarak ayarlayabiliriz.

25

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET UYGULAMALAR

lem Basamaklar
VTR cihazlarn kullannz. Grnt yakalama cihazlarn kullannz. Video monitrlerini kullannz.

neriler
Video kurgu niteniz iin cihaz seerken, alacanz cihazlarn birbirleriyle uyumlu olup olmadn aratrnz.

26

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
LME SORULARI Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz veya boluklar uygun kelimelerle doldurunuz. 1. 2. 3. 4. 5. VTR cihazlarn bilgisayara balamak iin genellikle . arabirimi kullanlr. Analog videolar hem grnt yakalama aygtlaryla hem de breakout boxlarla bilgisayara aktarabiliriz. () Baz TV kartlarnn zerinde deiik video kaynaklarn bilgisayara balayabileceimiz giri-k noktalar vardr. () Video monitrlerinden TV yaynlarn da izleyebiliriz. () Video monitrleri bilgisayara balayarak k monitr olarak kullanlabilir. () Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

27

RENME FAALYET4 RENME FAALYET4

AMA
Konektrleri yapabileceksiniz. tanyarak

RENME
dijital kurgu nitesi bileenlerinin balantlarn

ARATIRMA
Elektronik-bilgisayar maazalarna giderek balant kablolarn ve konektrleri inceleyiniz. Kablo ve balant malzemesi reten firmalarn internet sitelerini ziyaret ederek yeni rnler ve teknik zellikleri hakknda bilgi toplaynz. Edindiiniz bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

4. KABLOLAR VE KONEKTRLER
Profesyonel bir video kurgu setine arkadan baktnzda deiik renk ve trde kablolardan ve konektrlerden oluan balta girmemi bir orman grrsnz. Bu kablolarn saysnn okluu ilk bata kurgu sistemi balantlarn yapmann ok zor olduunu dndrebilir. Oysa temel kablo trlerini tandktan ve hangi cihazlar birbirine balamamz gerektiini bildikten sonra iimiz byk lde kolaylaacaktr.

Resim 4.1: En yaygn kullanlan ses ve grnt konektrleri

28

Bir dijital kurgu setinde kullanacamz malzemeyi kabaca iki snfa ayrabiliriz: 1. Cihazlarn elektrik enerjisi kaynana balanabilmesi iin kullanacamz enerji kablolar ve bu kablolarn ularna taklan konektrler, 2. Cihazlarn birbirleri arasnda ses, video veya veri (data) alverii yapabilmesini salayan aktarm kablolar ile konektrler.

4.1. Enerji Balantlar

Elektrik akm bir elektron akdr. Elektronlarn bol olduklar bir noktadan daha az olduklar bir noktaya doru srekli olarak aklar elektrik akmn meydana getirir. Bir elektrik akmnn sz konusu olabilmesi iin, bir noktadan srekli olarak elektrik geriliminin gelmeye devam etmesi ve bu gerilimin k, s ya da hareket gibi baka bir enerji trne dnmesi gerekir. Elektrik geriliminin srekli olarak geldii bu noktaya gerilim kayna denir. Bakr bir iletkenden elektrik akm geerken, elektronlar birbiriyle itiip titremeye balar. Her elektron, yanndaki elektrona arparak hz kazanr ve hareketi ileriye ulatrr. Yani her elektron baka bir elektrona hz verecek kadar yol alr. Bu olay ok byk bir hzla gerekleir. Elektrik akm bir saniyede yeryz evresinin yedi buuk kat uzunluunda yol alabilir. Video kurgu iinde kullanlan cihazlarn ou, ehir cereyan da denilen ve ev tipi cihazlarn almas iin yeterli olan 220 Volt ile alrlar. Kurgu odasndaki cihazlar dorudan veya bir g kayna zerinden elektrik prizine balanabilirler. Elektrik kesintisi halinde kurgu ilerimizin yarm kalmamas ve cihazlarn zarar grmemesi iin g kayna (UPS) kullanmalyz.

Resim 4.2: Elektrik balants girileri

29

4.2. Ses, Grnt ve Veri Aktarm Balantlar

Gerek enerji, gerekse sinyal taycs olsun, balantlar gerekletirmek iin kullandmz kablolarn ularna taklan paralara konektr ad verilir. (Connector, ngilizcede balant kuran anlamna gelir.) Konektrlerle bilgisayar, VTR cihaz, grnt aktarc, kamera, ses veya grnt mikseri, video monitr ve hoparlr gibi cihazlar birbirine balayabiliriz. Bu konektrlerin bazlar sadece ses, bazlar sadece grnt, bazlar ise hem ses hem de grnt tarlar. Onlarca deiik trde ses, video ve veri aktarm kablosu ve konektr vardr. Biz bunlardan en ok kullanlanlarna gz atacaz.

4.2.1. Ses Balantlar

RCA (TOST): Eski tip, amatr bir balant elemandr. Baz kameralar, monitrler ve VCD oynatclarda bu giri-k noktas bulunur. Her bir RCA konektr sadece tek bir mono ses tar. Stereo ses aktarm yapmak istiyorsak sa ve sol kanallar iin iki adet RCA konektr kullanabiliriz. Krmz RCA konektr sa kanal sesi, beyaz olan ise sol kanal sesi tar.

Resim 4.3: RCA konektr

eyrek n Jack: (quarter inch jack) ).Ses aktarmnda kullanlr. ivi jack olarak da bilinir. Stereo-mono, byk-kk birok alt tr vardr. Profesyonel amal en yaygn kullanlan jack trdr. Mzik enstrman, mikser, profesyonel kulaklklar ve hoparlrlerin byk ounluu eyrek in jack girilidir. eyrek in jacklerin tek boumlu olanlar TS, ift boumlu olanlar ise TRS olarak adlandrlr. ift boumlu olanlar stereo, tek boumlu olanlar mono sesleri tayabilir.

30

Resim 4.4: eyrek in jack (ivi jack)

XLR (Canon veya Cannon): 2, 3, 4 veya daha fazla sayda pinli bir konektr tipidir. En yaygn kullanlan 3 pinli olandr ve sadece ses tar. 3 pinli XLR konektr genellikle mikrofonlar kayt cihazlarna ve kameralara balamak iin kullanlrla.r. ou mikrofon, XLR konektrl olduundan profesyonel kameralarda da XLR girii bulunur. Kameralarn ve kayt cihazlarnn zerinde dii XLR konektr, mikrofonlarda ise erkek XLR konektr vardr. Stereo olarak retilmilerdirtir ama mono sesleri de tayabilirrler. Montaj aamasnda yaltmnn iyi yaplmas gerekmektedir.

Resim 4.5: XLR konektr

MD: MD kelimesi, Musical Instrument Digital Interface yani mzik aletleri dijital arabirimi kelimelerinin ksaltlmdr. 5 pinli bu jack ile mzik aletlerini birbirlerine veya baka cihazlara balayabiliriz. MD arabirimiyle ses deil, sese ilikin baz saysal bilgiler iletilir.

Resim 4.6: MIDI konektr

Toslink: Fiber optik kablolar kullanan, kaliteli ve dijital bir ses aktarm konektrdr. 31

Resim 4.7: Toslink konektr

RCA, eyrek n Jack ve XLR konektrleri, analog balant elemanlardr. Dijital cihazlara da balanabilirler, ancak aktardklar ses sinyali analogdur. MIDI, Toslink, AES/EBU, S/PDIF gibi balant elemanlar dijital ses aktarm yaparlar. Ayrca USB ve FireWire de dijital ses aktarabilirler. Bu saylan konektrler dnda daha az kullanlan pek ok ses konektr tr vardr.

4.2.2. Video ve Veri Balantlar

Kompozit (Composite) video: En eski video balant trlerinden birisidir. Grnt kalitesi ok iyi deildir. Kompozit video konektr, sadece grnt tar ve sar renktedir. Ses aktarm iin kullanacamz konektrler ise krmz ve beyaz RCA konektrleridir.

Resim 4.8: Sar renkli kompozit video konektr ile krmz-beyaz RCA ses konektrleri

Komponent (Component) Video: Kompozite gre daha kaliteli grnt aktarabilen bir balant trdr. Krmz, mavi ve yeil renkte konektr vardr. Krmz ve mavi renkte olanlar renk bilgisini, yeil renkte olan parlaklk bilgisini tar.

32

Resim 4.9: Komponent video konektr

S Video (S-VHS): Kaliteli bir video aktarm konektrdr. S Video kablosu, video sinyalini tek kablo iinde iki farkl kanalda tar: Luminance (Parlaklk bilgisi) ve Chrominance (renk bilgisi). lkemizde 4 pinli olanlar daha yaygn kullanlr. Baz VTR cihazlarnda, X-Box gibi oyun konsollarnda ve birok uydu-dijital yayn alcsnda S Video video girii vardr. S Video video konektrnn pinleri olduka ince olduundan, balanty yaparken bklmemeleri ve krlmamalar iin dikkatli olunmaldr.

Resim 4.10: S video konektr

Koaksiyel (Coaxial): Video ve sesi ayn anda tar. Genellikle anten, anak ve dhili kablo hatt balantsnda kullanlr.

Resim 4.11: Koaksiyel konektrleri

33

 BNC: Profesyonel VTR cihazlar bata olmak zere pekok cihazn giri ve klarnda kullanlr. Kullanm kolaydr ve sustal olmas sayesinde gvenlidirler. Kullanlan kablonun apna gre deiik modelleri bulunmaktadr. Montaj aamasnda lehim ilemi dikkatli yaplrsa bozulma riski azalr.

Resim 4.12: BNC konektr

MUSA: Bu tip konektrler daha ok Amerikan yapm cihazlarn referans giri ve klarnda, genellikle uzaktan kumanda ve sinyal oaltma blmlerinde kullanlr.

Resim 4.13: MUSA konektr

SCART: Fransz kkenli ve 21 pinli bir video arabirimidir. Sesi ve grnty ayn kablo zerinden tar. TVler, monitrler, VCD-DVD oynatclar ve oyun konsollarnn ounda SCART girii bulunur. Analog video sinyali ve stereo ses iin uygundur.

Resim 4.14: Scart konketr ve bu konektr zerinde yer alan pinler

34

 DVI (Digital Video InterconnectDijital Video Balants): DVI konektr dijital ve analog sinyalleri farkl pinler zerinden tar. temel tr vardr: DVI-D sadece dijital, DVI-A sadece analog sinyal tarken, DVI-I hem dijital hem analog sinyal tayabilir. Bilgisayarlarda bulunan DVI girii DVI-Idir.

Resim 4.15: Bu DVI konektr hangi trden?

Resim 4.16: DVI konektr trleri

HDMI (High Definition Multimedia Interface-Yksek znrlkl Multimedya Arabirimi): zel olarak HDTV balantlar iin tasarlanmtr, 19 pinlidir ve ok yksek hzda veri aktarm yapar. HDTV dijital video grntsn ve ok kanall sesi tek bir kablo ile tar. Kk boyutu ve yksek kapasitesiyle gnmzn en yeni ve kaliteli video arabirimidir.

Resim 4.17: HDMI konektrnn nden ve yandan grn

35

USB ve FireWire arabirimleri de ses, video ve veri tamak iin elverilidir. Bu balant tiplerini 2. renme faaliyetinde yakndan incelediimiz iin burada tekrar deinmiyoruz. Kombo (Combo) soketSoket: Video cihazlarnn zerinde bulunan giri k noktalar genellikle tek bir trde konektr tipine uygundurlar. rnein FireWire giriine bir USB konektr taklamaz. Ayn ekilde bir arabirimin alt trleri de birbirini desteklemeyebilir; 6 pinli bir FireWire giriine 4 pinli Firewire konektrn balayamayz. Combo veya combined ad verilen giri k noktalar ise birden fazla konektr tipini destekler.

Resim 4.18: Hem XLR hem de eyrek in jack konektrlerinin taklabildii bir kombo soket

4.3. Adaptrler
Teknolojinin gelimesiyle hayatmza srekli yeni teknolojiler, yeni cihazlar, konektrler ve kablolar girmekte. Ancak eski teknolojilerin devreden kalkmas ayn hzla olmadndan gnmzde sadece radyo-televizyon yayncl alannda yzlerce deiik konektr ve kablo tr mevcuttur. Bilgisayarlar, VTR cihazlar, kameralar, monitrler gibi yaynclkta kullandmz cihazlar birden fazla konektr trn desteklerler. rnein bir video monitrne hem S-video, hem de kompozit konektrleri balanyor olabilir. Bir cihazn zerindeki giri-k noktalarnn says o cihazn retildii yla, kullanm amacna ve kalitesine gre deiiklik gsterebilir. ki cihaz arasnda balant yapmak istediimizde eer uygun bir balant noktas bulamyorsak devreye adaptrler girer. Szlk anlam uyarlayc olan adaptr, televizyonculukta iki taraf birbirinden farkl konektrleri tanmlamakta kullanlr. VTR cihazmza takl video kasetteki grntleri video monitrnden izlemek istediimizi dnelim. Yapmamz gereken VTR cihaznn k (out) ile monitrn girii (in) arasnda bir balant kurmaktr. Eer VTR cihazmz sadece S video kna sahipse, monitrmzde ise kompozit video girii varsa kullanmamz gereken, s videodan kompozite dnm yapan bir adaptrdr (S-Video to composite).

36

Resim 4.21: Deiik formatlar arasnda dnm salayan adaptrler

Yukardaki ekil 4.21de yer alan adaptrler u dnmleri yaparlar: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. RCAdan BNCye, BNCden RCAya DVIdan VGAya 4-HDMIdan DVIya ve DVIdan HDMIya Kompozitten S-Videoyavideoya Scarttan hem S-Videoya videoya hem de Kompozitekompozite. VGAdan S-Videoya hem de Kompozitekompozite.

4.4. Dijital Video Kurgu nitesi Balantlar

Bu renme faaliyetinde imdiye kadar video kurgu nitemizde kullanacamz konektr ve adaptrlerin en yaygn kullanlanlarn tandk. Her konektr ve adaptr belli trde kablolarla kullanlabilir. Bir konektr, uygun olmayan bir kabloya monte edildiinde veya kablonun konektrle balants yanl yapldnda sinyal alnamaz. Kablo trleri, kablolarn i yaps ve konektrlerin kablolara monte edilmesi gibi konularla ilgili daha geni bilgiyi, Elektrik-Elektronik Alannn modllerinde bulabilirsiniz. Biz imdi sistemimizde kullanacamz temel cihazlarn birbirleriyle balantlarn yapmaya alalm. Cihazlarmzda kullandmz konektrlerden bazlar ift ynl, bazlar ise tek ynl aktarm yaparlar. ift ynl aktarm yapan konektrlerin giri/k noktalar tektir. rnein bir FireWire kablosunu bilgisayar ve VTR cihazna baladmzda hem bilgisayardan VTR 37

cihazna, hem de VTR cihazndan bilgisayara grnt gnderebiliriz. Balant, tek ynl aktarm yapan konektrle yapldnda ise bir cihaz alc, bir cihaz gnderici konumundadr. rnein, bir kasetalar ses mikserine baladmz dnelim: kasetalardan ses mikserine ses sinyali gnderebilmek iin kullanacamz jacki kasetalarn kna (out), mikserin ise giriine (in) takmamz gerekir. Miksere gelen baka bir sesi kasetalara kaydetmek istiyorsak, bu defa iki cihaz arasndaki balantda mikserin k portunu, kasetalarn ise giri portunu kullanmalyz.

Video ve ses kablolar kullanrken unutmamamz gereken bir nokta, kablonun boyu uzadka sinyalin zayflayaca, yani aktardmz grnt ve sesin kalitesinin azalacadr. Bu yzden cihazlar arasnda balant yaparken mmkn olduu kadar ksa kablolar kullanmalyz.

4.4.1. Kurgu Bilgisayar-VTR Cihaz Balants

Standart bir bilgisayarn bir VTR cihaz ile balant kurabilmesinin en kestirme yolu, FireWire balantsdr. FireWire balantsyla hem bilgisayardan VTR cihazna, hem de VTR cihazndan bilgisayara veri aktarm yaplabilir. FireWire balants yaparken kablonun 6 pinli konektr bilgisayara, 4 pinli olan ise kameraya/VTR cihazna taklr. Bilgisayar-VTR cihaz balants dorudan yaplabilecei gibi breakout box zerinden de yaplabilir.

Resim 4.22: Bir ucu 4, dier ucu 6 pinli bir FireWire kablosu

4.4.2. Kurgu Bilgisayar - Kamera Balants

Gnmzde bata DV tr kameralar olmak zere pek ok kamera, bilgisayarlara dorudan balanp grnt aktarabilmektedir. Bunun iin kamerann bilgisayara balanabilecei uygun bir port olmas yeterlidir. Kameralar genelde FireWire portundan bilgisayara balanrlar. Baz kameralarda USB girii de vardr. Ancak bu genelde kamerayla ekilen fotoraflarn bilgisayara aktarm iin kullanlr. USB portundan video grnt 38

aktaran kameralar da vardr; ancak bu aktarm bktracak kadar uzun srer ve grnt kalitesinde ciddi dler, atlamalar yaanabilir. Kameramzdan bilgisayara video grnt aktarrken kameray izleme (VCR) konumuna getirmeliyiz. Kamera kapalyken ve ekme (Camera) konumundayken video aktarm yapamayz. Giri-k portlar bilgisayar balants iin uygun olmayan kameralar VTR cihaz zerinden de bilgisayarmza balayabiliriz. rnein elimizde bilgisayara FireWire portu zerinden balanm bir DV VTR cihaz olsun. Sadece kompozit video k olan bir H8 tr kameradaki grntleri aktarmak iin u yntemi izleyebiliriz: kompozit video konektrl kablomuzu kamerann k portuna (video out), VTR cihaznn ise giri portuna (video in) balarz. VTR cihazmz bilgisayarmza her zaman yaptmz ekilde baladktan sonra H8 kameramzn play tuuna basarak grntleri aktarmaya balayabiliriz. Bu ekilde l bir balant yaplmas VTR cihaz zerinde birtakm ayarlar yapmay gerektirebilir.

4.4.3. Kurgu Bilgisayar - Grnt Yakalama Aygtlar Balants

Grnt yakalama aygtlarnn ve breakout boxlarn bilgisayarla balant noktas genellikle FireWire portu ve ses kart zerindeki mavi ve yeil jack girileridir. Bu cihazlarn gvdesinde kompozit video ve S video iin giri-k noktalar vardr. Hi8 kameralar ve VTR cihazlar genellikle kompozit girii, VHS kameralar ve VTR cihazlar ise S Video giriine sahiptir (Baz DV kameralarda da bu giriler bulunur) . Eer bir VHS veya Hi8 kameradan bilgisayara grnt aktaracaksak kompozit veya S video kablomuzun kn kameraya, giriini ise breakout boxa takarz. Yaptmz kurguyu VHS veya Hi8 kameraya gndermek iin ise breakout boxn k portlaryla balanty yapmak gerekir.

Resim 4.23: Bir dizst bilgisayara balanm grnt yakalama aygt

39

4.4.4. Kurgu Bilgisayar - Video Monitr Balants

Video kurgu programlarnn ierisinde, yaplan almalarn son halinin izlenebilecei monitr pencereleri vardr. Ancak kurgu programnn dier pencerelerinin de kullanlmas, monitr penceresinin ekran erevesi iinde olduka kk bir alanda bulunmas n zorunlu klar. Yaptmz bir efektin, grntnn zerine yazdmz bir yaznn veya videolarn pepee aknn nasl grndn daha geni olarak izlemenin birka yolu vardr. Bunlardan birincisi, bilgisayarmza birden fazla monitr balayarak bu monitrlerden birisini k monitr olarak ayarlamaktr. kinci yol ise bir video monitrn bilgisayarmzn uygun bir portuna veya breakout boxa balayarak video izlemesinini video monitrnden yapmaktr. Bu yntem kullanldnda kurgu programnn ierisindeki kk video penceresinde oynatlan grntnn ayns, video monitrmzde tam ekran olarak grnecektir.

4.4.5. Kurgu Bilgisayar - Sistem Arivi Balants

Eer kurgu yapacamz bilgisayara altmz kurumun dijital arivinden veya ayn a zerindeki bir baka bilgisayardan video, ses vb. eyler yklememiz gerekiyorsa veya bitirdiimiz kurgu almasnn sistem arivinde saklayacaksak a balantmz ethernet portu (RJ45) zerinden yaparz. Ethernet portu ayn a zerinde bulunan bilgisayarlarn birbirleriyle ve sistemin merkezinde bulunan sunucuyla (server) hzl bir ekilde veri alverii yapmasn salar.

4.4.6. VTR Cihaz-Video Monitr Balants

Video kasetlerimizdeki grntleri bilgisayarlara aktarmadan seyretmemiz gerektiinde, VTR cihaz ile video monitr arasnda dorudan bir balant kurabiliriz. Bunun iin VTR cihaznn kn uygun bir konektrle video monitrnn giriine balamamz yeterlidir. Hem VTR cihazlar hem de video monitrleri birden fazla konektr tipini desteklediinden bu iki cihaz arasnda balant kurmak basit ve sorunsuzdur.

40

UYGULAMALAR UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Kurgu sistemindeki cihazlarn elektrik balantlarn yapnz. Ses ve grnt aktarm konektrlerini inceleyiniz. Adaptrleri inceleyiniz. Kurgu bilgisayarn VTR cihazna balaynz. Kurgu bilgisayarn kameraya balaynz. Kurgu bilgisayarn grnt yakalama aygtlarna balaynz. Kurgu bilgisayarn video monitrne balaynz. Kurgu bilgisayarn sistem arivine balaynz. VTR cihazn video monitrne balaynz.

neriler
Kompozit ve komponent video konektrleri her zaman yukarda belirtilen renklerde olmayabilir. Baz firmalar bu tip konektrleri renkle deil konektr zerine yazlan ksaltmalarla da belirtir. Ses konektrlerinde dii olan ksm cihazlarda, erkek ksm ise konektrn zerindedir. ki cihaz birbirine balamak iin birden fazla alternatifiniz varsa, daha kaliteli grnt aktarabilen arabirimi seiniz. Eer bir veriyi birden fazla cihaza ayn anda gndermek veya bir arabirimden birden fazla balant yapmak istiyorsanz, Splitter (ayrc-datc) kullanmalsnz. Splitter kullanarak, rnein bilgisayardan gelen grntnn ayn anda video monitrnde grnmesini salayabilirsiniz.

41

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
LME SORULARI
Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz veya boluklar uygun kelimelerle doldurunuz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Krmz RCA konektr ses, beyaz RCA konektr ise video sinyali tar. () XLR konektr Canon adyla da bilinir. () MIDI konektryle ses deil, sese ilikin baz saysal veriler iletilir. () Kompozit video konektr renktedir. Komponent video konektrlerinden krmz ve mavi olanlar . Renkrenkbilgisini, yeil renkte olan .. bilgisini tar. S Video konektr sesi ve videoyu ayn anda, tek bir konektrden tar. () Fransz kkenli .. konektr, 21 pinli bir video arabirimidir. Aadaki tablodaki konektrlerin karsna konektrn adn yaznz.

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz.

42

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

43

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

Analog ve dijital kurgu setlerini karlatrmak, kurgunun temel kavramlarn analiz etmek A) Analog video kurgu setlerini incelediniz mi? B) Dijital video kurgu setlerini incelediniz mi? C) Kare bykln birbirinde farkl fotoraflar inceleyerek karlatrdnz m? ) Kare bykln birbirinde farkl videolar inceleyerek karlatrdnz m? D) Kare skl birbirinde farkl videolar inceleyerek karlatrdnz m? Kurgu bilgisayarn kullanmak A) Kurgu bilgisayarnn temel donanmn incelediniz mi? B) Dijital kurgu sistemlerine zel grafik kartlarn incelediniz mi? C) Kurgu bilgisayarnn kasa giri-klarn incelediniz mi? VTR cihazlarn, grnt aktarclar ve monitrleri kullanmak A) Kayt-okuyucu cihazlar kullandnz m? B) Grnt yakalama cihazlarn kullandnz m? C) Video monitrlerini kullandnz m? Dijital kurgu nitesi bileenlerinin balantlarn yapmak A) Kurgu nitesindeki cihazlarn enerji balantlarn yaptnz m? B) Ses, grnt ve veri aktarm konektrlerini incelediniz mi? C) Adaptrleri incelediniz mi? ) Dijital kurgu nitesi bileenlerinin balantlarn yaptnz m?

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

44

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1CEVAP ANAHTARI Sorular 12345678Cevaplar Y D D Y Waveform, Vektrskop kare-frame D 25

RENME FAALYET FAALYET 2 CEVAP ANAHTARI Sorular 123456Cevaplar D 15 Y D Y 4-6

RENME FAALYET FAALYET 3 CEVAP ANAHTARI

SORULAR CEVAPLAR

12345-

FireWire D D Y D

45

RENME FAALYET FAALYET 4 CEVAP ANAHTARI Sorular 12345678Cevaplar Y D D Sar Renkparlaklk D SCART 1. RCA, 2. XLR 3-SCART 4- komponent

Cevaplarnz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz.

46

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

http://www.wikipedia.org http://www.tomshardware.com.tr

47

KAYNAKA KAYNAKA
ALABAY, M. Nurettin, Grafik ve Animasyon Sistemleri, Detay Yaynclk, Ankara, 2003. AUSTERBERRY, David, The Technology of Video&Audio Streaming, 2. basm, Elsevier-Focal Press, ABD, 2005. Biliim Teknolojileri Alan, Anakartlar ve Kasalar Modl kitap Biliim Teknolojileri Alan, Portlar Modl kitap BRIERE, Danny, Pat Hurley, HDTV For Dummies, Wiley Publishing, ABD, 2005. BroadcasterInfo dergisi saylar Elektrik Elektronik Teknolojisi Alan, Elektriin Temel Esaslar Modl kitap KARTAL, Mikail, Media Studio Pro ile Dijital Kurgu, Pusula Yaynclk, stanbul, 2004. KKERDOAN, Blent, Turhan Yavuz, brahim Zengin, Video ve Film Kurgusuna Giri, ES Yaynclk, stanbul, 2005. Press, ABD, 2005. SATIR, Murat, Adobe Premiere ile Dijital Video, Pusula Yaynclk, stanbul, 2002. SHANER, Pete, Gerald Everett Jones, 24P: Make Your Digital Movies Look Like Hollywood, Thomson, Kanada, 2004. Sony DSR-11 VTR Cihaz Kullanm Klavuzu, ABD, 2000. STEWARD, Winston, Digital Video Solutions, Muska&Lipman Publishing, ABD, 2002. REA, Peter W., David Irving, Sinema ve Videoda Ksa Film III: Yapm Sonras, Es Yaynclk, stanbul, 2004. TOPRAK, Murat, Yaynlanmam Ders Notlar, stanbul, 2007. Videograph dergisi saylar SATIR, Murat, Adobe Premiere ile Dijital Video, Pusula Yaynclk, stanbul, 2002. KARTAL, Mikail, Media Studio Pro ile Dijital Kurgu, Pusula Yaynclk, stanbul, 2004. ALABAY, M. Nurettin, Grafik ve Animasyon Sistemleri, Detay Yaynclk, Ankara, 2003. YALIN, Yusuf, Televizyonda Kurgu, ahsi basm, stanbul, 1999. KKERDOAN, Blent, Turhan Yavuz, brahim Zengin, Video ve Film Kurgusuna Giri, ES Yaynclk, stanbul, 2005. REA, Peter W., David Irving, Sinema ve Videoda Ksa Film III: Yapm Sonras, Es Yaynclk, stanbul, 2004. WOOTTON, Cliff, A Practical Guide to Video and Audio Compression, Elsevier-Focal Press, ABD, 2005. SHANER, Pete, Gerald Everett Jones, 24P: Make Your Digital Movies Look Like Hollywood, Thomson, Kanada, 2004. 48

BRIERE, Danny, Pat Hurley, HDTV For Dummies, Wiley Publishing, ABD, 2005. AUSTERBERRY, David, The Technology of Video&Audio Streaming, 2. basm, Elsevier-Focal Press, ABD, 2005. STEWARD, Winston, Digital Video Solutions, Muska&Lipman Publishing, ABD, 2002. Biliim Teknolojileri Alan, Anakartlar ve Kasalar Modl kitap Biliim Teknolojileri Alan, Portlar Modl kitap Elektrik Elektronik Teknolojisi Alan, Elektriin Temel Esaslar Modl kitap Sony DSR-11 VTR Cihaz Kullanm Klavuzu, ABD, 2000. Videograph dergisi saylar YALIN, Yusuf, Televizyonda Kurgu, ahsi basm, stanbul, 1999. BroadcasterInfo dergisi saylar http://www.vandenhul.com/ http://accad.osu.edu http://accad.osu.edu http://www.ntvmsnbc.com http://www.usb.org http://www.1394ta.org http://www.tomshardware.com.tr http://en.wikipedia.org http://www.stormcomputers.com.au http://www.videograph.com http://www.hipernex.com http://www.maplin.co.uk http://img.clubic.com http://www.karbosguide.com http://www.planetdv.net http://tti.tamu.edu http://www.drbott.info http://en.wikipedia.org http://content.answers.com http://images.thgweb.de http://www.hdmi.org http://www.asusclub.co.kr http://www.vandenhul.com http://www.nti1.se http://www.pctuner.ru

49