Referandumdan Sonra HSYK: HSYKnn Yeni Yaps ve leyiine dair Yuvarlak Masa Toplants

Moderatr Ali Bayramolu Katlmclar Ahmet nsel brahim Okur Leyla Kksal Tarhan Mithat Sancar Uur Yiit Ycel Sayman

Referandumdan Sonra HSYK: HSYKnn Yeni Yaps ve leyiine dair Yuvarlak Masa Toplants

Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakf Demokratikleme Program Katlmclar: brahim Okur, Ycel Sayman, Leyla Kksal Tarhan, Uur Yiit, Mithat Sancar, Ahmet nsel Moderatr: Ali Bayramolu Yayma Hazrlayan: Koray zdil, Levent Pikin Editr: Ferda Balancar, Belgin nar TESEV YAYINLARI ISBN 978-605-5332-26-6 Copyright Eyll 2012

Bankalar Cad. Minerva Han No: 2 Kat: 3 Karaky 34420, stanbul Tel: +90 212 292 89 03 PBX Fax: +90 212 292 90 46 info@tesev.org.tr www.tesev.org.tr Tasarm: Myra Yayn Kimlii Tasarm: Rauf Ksemen Uygulama: Glderen Renber Erba Koordinasyon: Sibel Doan retim Koordinasyon: Nergis Korkmaz Basm Yeri: mak Ofset Basm Yayn San. ve Tic. Ltd. ti. Atatrk Cad. Gl Sok. No : 1 Yenibosna Bahelievler/STANBUL-TRKYE Tel: 0212 656 49 97 Bask Adedi: 1.000

Tm haklar sakldr. Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakfnn (TESEV) izni olmadan bu yaynn hibir ksm elektronik ya da mekanik yollarla (fotokopi, kaytlarn ya da bilgilerin arivlenmesi, vs.) oaltlamaz. Bu yaynda belirtilen grlerin tm yazarlara aittir ve TESEVin kurumsal grleri ile ksmen ya da tamamen rtmeyebilir.

TESEV Demokratikleme Program, bu yaynn hazrlanmasndaki katklarndan tr sve Uluslararas Kalkanma Ajansna, Ak Toplum Vakfna ve TESEV Yksek Danma Kuruluna teekkr eder.

indekiler

TESEV SUNU, 5 1. Hkimler Ve Savclar Yksek Kurulunun Referandum Sonras Yaps Ve Uygulamalar, 7 1.1. HSYKnn Yapsal Dnm, 8 1.2. HSYK Seim Sreci, 16 1.3. Bir puanlama sistemi olarak Performans Deerlendirmesi, 23 1.4. Hkim ve Savc Adaylarnn Eitimi ve Adalet Akademisi, 27 2. Hsyknn leyii ve Srmekte Olan Davalara Etkisi, 31 2.1. Yeni HSYKnn leyii, 31 2.2. Yeni HSYKnn Uygulamalar ve Tartlan Davalar, 32 3. Yargnn Hkimler ve Savclar Yksek Kurulunu Aan Sorunlar, 39 3.1. zel Yetkili Mahkemeler, 39 3.2. Adli ve dari Kolluk Ayrm, 42 3.3. Savunmann Glendirilmesi, 43 3.4. stinaf Mahkemeleri, 46 Toplantda ne kan Ortak Noktalar ve neriler, 48 Sonu ve Deerlendirme, 49 KATILIMCILAR HAKKINDA, 52

TESEV Sunu
Koray zdil, TESEV Demokratikleme Program

Trkiyenin yakn gemiine ait en kritik reform alanlarndan birisini, vesayet rejiminin temel dayanaklarndan biri olan yarg oluturuyor. AK Parti, hukukun stnl prensibinin yargnn kendisi iin de balayc olmas gerekliliini ne kartan bir sylemle yksek yargnn ve yargnn idaresine ynelik eitli reform admlar att. 12 Eyll 2010da halk oylamasna sunulan anayasa deiiklikleri de znde yargy dntrmeyi hedefleyen bir hamleydi. Deiiklik paketi ile Anayasa Mahkemesi ve Hkimler ve Savclar Yksek Kurulunun (HSYK) daha oulcu bir yapya kavumas ngrlyordu. zellikle, Trkiye yargsnn merkeziyeti hiyerarik yapsnn odanda olmas itibariyle, HSYK ile ilgili deiikliklerin yargy daha demokratik bir idari yapya kavuturacana ilikin beklentiler olduka yksekti. Dahas, brokratik bir iktidar oda olan HSYKnn daha katlmc, oulcu ve sivil denetime tabi bir yapya dnecek olmas, dier brokratik devlet kurumlarnn da benzer bir dnmden geebileceine ilikin sembolik bir anlam ifade ediyordu. Btn bu olumlu beklentiler ve alg referanduma verilen kamuoyu desteinin kaynan oluturuyordu. te yandan, anayasa deiikliklerine kar kan siyasi gruplarn temel eletirisi, deiiklikler sonucunda siyasi iktidarn yarg zerindeki etkisinin artacak olmasyd. Referandum sonrasnda, Anayasa Mahkemesinin HSYK seimleri ile ilgili ald karar ve sonrasndaki seim sreci ise anayasa deiikliine destek veren kesimler tarafndan bile youn biimde eletirildi. Seim sonras ortaya kan HSYK, 2005te hazrlad emdinli iddianamesi sonucunda grevden alnan savc Ferhat Sarkayann ve 1980 askeri darbesini

yapanlar hakknda iddianame hazrlad iin 2003te meslekten ihra edilen Savc Sacit Kayasunun grevlerine iade edilmesi gibi kararlara imza atmasyla olumlu tepkiler ald. Ancak, Deniz Feneri, Hrant Dink ve Ergenekon davalarnn savclarnn grevden aln biimleri ile yarg bamszl konusunda kamuoyunda derin bir gven bunalmna yol at. Trkiyedeki yarg reformu hakknda hazrlanan uluslararas raporlar da benzer ekinceleri dile getiriyordu.1 Raporlar HSYKnn yeni yaps yargnn farkl kademelerinin temsiliyeti asndan olumlu buluyordu. Ancak, HSYKnn, hukukun stnlne dayal demokratik rejimlerdeki benzeri kurullarla kyaslandnda, ar derecede kontrolc ve merkeziyeti kalmasn eletiriyorlard. Tm bu gelimeler nda, yeni HSYKnn yapsn, ileyiini ve uygulamalarn deerlendirmek zere elinizdeki bu almay hazrlamaya karar verdik. Aslnda, Serap Yazc tarafndan hazrlanan HSYK ile ilgili akademik ve normatif bir deerlendirmeyi 2010 ylnda hazrladmz Yargsal Dm, Trkiyede Anayasa Reformuna likin Deerlendirme ve neriler balkl raporda kamuoyuna sunmutuk. Referandumdan Sonra HSYK: HSYKnn Yeni Yaps ve leyiine dair Yuvarlak Masa Toplants balkl rapor ise, referandum srecinde farkl pozisyonlar alan YARSAV ve Demokrat Yarg gibi yarg ve savc meslek
1 Hammarberg, Thomas, Trkiyede Adalet Ynetimi ve nsan Haklarnn Korunmas, 2012. Venedik Komisyonu, Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu Yasa Tasla hakknda Geici Gr (CDL-AD (2010) 42) ve Trkiye Hkimleri ve Savclar hakknda Gr CDL-AD(2011)004.

rgtlerinden temsilcileri, konunun dorudan muhatab olan HSYKdan bir temsilciyi ve farkl grlere sahip uzmanlarn bir araya getiren yuvarlak masa toplantsndaki tartmalara dayanyor. 2 TESEV Demokratikleme Program olarak ilk kez uyguladmz bu yntemle, konunun dorudan uzmanlar ve uygulayclar tarafndan dar katlml ve yeterince konuma sresinin bulunduu bir ortamda tartlmasn hedefledik. Bu ekilde, mevcut durumu ve uygulamay, ierden bir bakla detayl biimde ele aldk. Ayrca, gerek HSYK gerekse de yarg reformu alannn tartmal ou gndem maddesi, siyasi pozisyon farkllklarna sahip taraflar arasnda ortak bir platformda tartlm oldu. Bu sayede yneltilen eletirilerin yz yze konuulmas ve dorudan muhataplarna yneltilmesi ve iletilmesi saland. 21 Mays 2012 tarihinde Ankarada gerekletirilen toplantda ve raporda ele alnacak genel balklar almann danman Ali Bayramolu ile birlikte hazrland. Toplant tutana ise, almann editr Ferda Balancar tarafndan derlenerek raporlatrld. Tartmann ieriini rapora mmkn olduunca akc bir biimde, fakat rapor diline de uygun olarak derleyerek aktarmaya altk. Ayrca, toplantda dile getirilenlerin byk ounluu rapora aktarld. Ancak, toplantda bulunmayan kiilerle ilgili devam eden yarglamalarda kamuoyuna yansmam bilgilerin paylald ksmlara, katlmclarn nerileri de dikkate alnarak raporda yer vermedik. Bunun bir istisnas, Deniz Feneri davas ile ilgili ksmlar oldu. Toplantda dava ile ilgili konuulanlar, byk lde kamuoyuna yansm ifadeler ierdii iin ve ayrca sz konusu dava ile ilgili iddialarn bu toplantda farkl taraflar tarafndan yantlanmasn nemli bulduumuz iin kartmamaya karar verdik.

Toplantda HSYKnn mevcut durumu ve yargnn idaresine ilikin dile getirilen sorunlar ve zm nerileri deerlendirildiinde, kurumsal ve siyasi pozisyonlar erevesince oluan ayrmalara ramen belirli ortak balklarn varl gze arpyor. Bu ortaklaan sorun alanlar ve zm nerilerine, raporun Toplantda ne kan Ortak Noktalar ve neriler balkl ksmnda ayrca yer verdik. Temennimiz bu raporun ve ortaya kan nerilerin, Trkiyedeki hukuk sisteminin demokratik ileyie sahip olmas iin gerekli bilgilenme ve tartma zeminine katkda bulunmasdr.

Bu kurumlara ilaveten, Trkiyedeki savunma gcnn kurumsal temsilcisi olan Trkiye Barolar Birlii ynetim kurulundan da bir temsilciyi toplantya davet ettik. Ancak, programlarnn uygun olmamas gerekesi ile katlamadlar.

Hkimler ve Savclar Yksek Kurulunun Yeni Yapsna likin Deerlendirmeler ve neriler

Moderatr:
Ali Bayramolu

Ali Bayramolu: Bu toplanty oturumda gerekletireceiz. HSYKnn yeni yaps bir buuk yllk bir deneyim. Tartmak istediimiz konular unlar: Bu yeni yapy nerenler, destekleyenler asndan hedeflenen beklentilere ulald m? Beklentiler ne oranda gerekleti? Bu adan eksiklikler karmza kt m? Bu yapy ciddi biimde eletirenler asndan yeni endieler olutu mu? Uygulama asndan karmza ne tr eksiklikler kt? Ne tr bir tabloyla kar karyayz?

Tartmaclar:
Ahmet nsel (Galatasaray niversitesi, retim yesi) brahim Okur (HSYK, 1. Daire Bakan) Leyla Kksal Tarhan (YARSAV, Genel Sekreteri) Mithat Sancar (Ankara niversitesi, retim yesi) Uur Yiit (Demokrat Yarg Ebakan.)

1. Hkimler ve Savclar Yksek Kurulunun Referandum Sonras Yaps ve Uygulamalar

1.1. HSYKnn Yapsal Dnm
tirazlar nceleme Kurulu da nihai karar verirdi ve bu karar da kesin olurdu. HSYK, kurulduu 1982 ylndan beri tartma konusu haline gelen bir kurul oldu. Adalet bakan ve mstearn varl batan beri tartlan bir durumdu. Ancak 2008e kadar, hakknda karar verilenlerin bu kurulda temsil edilmiyor olmalar ok ciddi bir sorun olarak gndeme gelmemiti. Bu dneme kadar tartlan temel konu bakan ve mstearn bu kurulda olmasyd. Bakan ve mstearn kuruldaki varlnn yarg bamszlna glge drd ve kendilerinin kuruldan kmasyla sorunun zlecei dnlyordu. O tarihlerde Bakanln savunmas da uydu: Bakan ve mstearn olmas bir denge sistemi oluturuyordu. Bu kurulda sadece yksek yargdan gelen yarg mensuplarnn olmas farkl bir g merkezi oluturur. Sadece Yargtay ve Dantaydan gelen yelerin bulunduu bir kurul, sadece bu iki yksek yarg kurumundan gelen insanlarn yn verdii bir kurul haline gelir. 2007den itibaren balayan skntlarla birlikte kararnamelerin tartlr hale gelmesinde temel faktr, HSYKnn sekretaryasnn, btesinin, denetim raporlarnn tmyle Bakanlk bnyesinde hazrlanyor olmasyd. Gndemi Bakanlk belirler, kurul bu konular tartrd. Kurulun konular stnde ne lde deiiklik yapaca -veya yapp yapmayaca-, korsan kararname sorunu gibi tartmalar, 2007-2008 dneminden itibaren HSYKy kamuoyunda tartlr bir kurum haline soktu.

Ali Bayramolu

Ali Bayramolu: nce brahim Okura sz vermek istiyorum. brahim Bey, HSYK asndan nasl bir yol katettik ve nerede duruyoruz konularn zetlesin, daha sonra srayla hepimiz eletiri noktalar ya da sorularla konuyu aalm. brahim Okur: Bugne bakmadan nce nereden baladk, durum neydi, ona bakmak gerekir diye dnyorum. Daha sonra yeni yapnn neler getirdiine bakalm. Bildiiniz gibi 1982 Anayasasnda HSYK, adalet bakannn bakanlnda bakanlk mstearnn da yer ald, asil ve yedek yesi Yargtaydan, iki asil ve iki yedek yesi ise Dantaydan olan yedi kiilik bir yapya sahipti. Be ye yksek yargdan, iki ye de bakan ve mstear olmak zere Bakanlktan olan yedi kiilik bir yapdan oluuyordu. Yedi kiilik kurul karar verir; [daha sonra] yeniden incelemeye de bu kurul karar verir; yedeklerin katlmyla oluan 12 kiilik

Tabii bu arada AB ile yarg reformu erevesinde yrtlen mzakereler, AB istiare ziyaret raporlar ve ilerleme raporlar HSYKnn yapsnn AB normlarna uygun olmadn net olarak ortaya koydu. Pek ok kurum ve kurulu HSYKnn yapsnn deimesi gerektiini aka ifade etmeye baladlar. 2010 ylna geldiimizde sekretaryas, btesi ve Tefti Kurulu Adalet Bakanlna bal olan kurulun yapsnn deitirilmesi gerektii gr ar bast. Sadece yksek yarg mensuplarndan ve bakanlk temsilcilerinden oluan kurula, haklarnda bu kurulda karar verilen hkimlerin de katlm saland. Bence HSYK reformunun en nemli yn buydu. Yedi tanesi adli yargdan tanesi idari yargdan olmak zere 2802 sayl yasaya tabi on hkimin bu kurulda temsil edilmelerinin yolu alm oldu. Yargtaydan iki de Dantaydan ye alnarak yksek yargndan gelenlerin yerleri korunmu oldu. Cumhurbakan tarafndan avukat ya da hukuku retim yeleri arasndan hkim snfndan olmayan drt kiinin seilmesi de saland. Trkiye Adalet Akademisinin 30 kiilik Genel Kurulu tarafndan seilen bir temsilcinin HSYKya katlmnn yolu ald. Bu temsilciyi Adalet Akademisinin 30 kiilik genel kurulu seti. Bakan ve mstear da kuruldaki yerlerini korudular. Bylece kurulda geni tabanllk salanm oldu. Cumhurbakannn kurula ye seiyor olmasyla HYSKnn sadece hkimlerden oluan bir kurul olmasnn nne geilmi oldu. Halen kurulumuzda ikisi avukat ikisi de retim grevlisi olmak zere hkim olmayan drt yemiz bulunuyor. Hkim snfndan olmayan kiilerin bu kurulda yer almasyla, HSYKnn sadece hkim snfndan kiilerden oluan bir kurula dnecei endiesinin nne geilmi oldu. HSYKnn nceki halinde, yedi kiilik kurula be yedek yenin katlmyla oluan tiraz Kurulunun kararlar deitirebilmesi mmkn deildi. AHMnin de Hoyda etkin bir itiraz messesesi olmadna dair hak ihlali karar vard. Yeni yapda ise 22 kiilik kurulun (adalet bakann sonra ele alacaz) 21 yesi yedier kii olmak zere daireye, geldikleri yere gre eit lde datld. Bylece temsilde adalet ve denge

Haklarnda karar verilenlerin HSYKda temsil edilmemeleri, 2008e kadar ciddi bir sorun olarak gndeme gelmiyordu. (brahim Okur)

salanmaya alld. Yani ayn kaynaktan gelenler bir daireye toplanmad, cumhurbakannn setiklerini bir daireye, Yargtaydan gelenleri teki daireye toplamak gibi bir uygulama olmad. Bir dairenin, yani yedi kiinin verdii bir karara itiraz olursa, 22 kiilik Genel Kurul, yani daire ve bakan bir araya gelerek itiraz deerlendiriyor. Bylece etkin bir itiraz messesesi salanm oldu. Bu nemli bir admd. Burada da adalet bakan disipline ilikin itiraz kararlarna katlamaz diye bir madde kondu. Dairelerin grevleri kanunla belirlendi. hra kararlarna kar yarg yolu ald. Objektiflik, tarafszlk, bamszlk amacyla kararlara eriimin yolu ald. u anda internet sayfamzdan karar metinlerine ulalabiliyor. Yarg mensubu olmayanlarn kararlara etkin katlm saland. Bamsz bir sekretarya ve bamsz bir Tefti Kurulu oluturuldu. Daha nce Bakanlk bnyesinde olan Tefti Kurulu ve sekretarya HSYK bnyesine alnm oldu. Kendi kullanabildiimiz bamsz bir bteye sahibiz. HSYKnn Anayasa Mahkemesininkinin bir buuk kat byklnde bir btesi var. Bunun dnda adalet bakannn konumu zayflatld. Adalet bakannn asl kararlarn alnd daire toplantlarna katlmas mmkn deil. Adalet bakan, Genel Kurula bakanlk yapabilir, ama Genel Kurulda da disipline ilikin dosyalarn grlmesi

brahim Okur

Trkiye ortalamasnda, savc bana 1.500, hkim bana ise 1.200 evrak dyor. Bu i ykn eritmeden yargya gven salanamaz, ben de byle bir yargya gvenemiyorum. (brahim Okur)
srasnda o toplantya katlamaz. Gndem yapma yetkisi de daha nce bakandayd; u anda gndem yapma yetkisi bakan vekilinde. Her dairenin gndemini o dairenin bakan yapyor. yelerin gndem yapmasnn yolu ald. Bylece daha nce sistemin tkanmasna yol aan aksaklklarn giderilmesine yol aan bir paket hazrland. imdi Trkiyede yargnn durumu neydi? Buna bakmadan koyacamz tehis yanl olur. Geen yl Ocak aynda, yani bizim yeni HSYK olarak greve baladmz gnlerde Yargtayda bir milyon 260 bin dava dosyas, savclklarda alt milyon soruturma evrak, mahkemelerde alt milyon dava dosyas grlmeyi bekliyordu. Be bin civarnda hkim, drt bin civarnda savc da bu ilere bakyordu. Yani Trkiye ortalamasna bakarsanz, savc bana 1.500, hkim bana ise 1.200 evrak dyor. Bir de yle bir adaletsizlik var. Kk ilelerde bir hkim 40-50 dosyaya bakarken stanbulda 17 bin dosyaya bakan hkim var. Bu artlar altnda siz yargnn ilemesini, vatandan yargya gvenmesini bekliyorsunuz. Bu artlar altnda bu nasl mmkn olacak? Bu i ykn eritmeden yargya gven salayamazsnz. Birka yl nce stanbul Bilgi niversitesinin yapt bir ankete gre yargya gven yzde 42lere dmt. Bir yarg mensubu olarak ben de byle bir yargya gvenmiyorum. Bu dosya ykn eritmeden adalete erimekte glk ekersiniz. Bunun iin Dantayn ve Yargtayn kadrolar artrld. Buralara yeni daireler ilave edildi. Yargtayn hzlanmas saland. Uur Yiit: HSYKy ve yaptklarn analiz edebilmek iin ncelikle bu yapy kuran 12 Eyll askeri ynetiminin HSYKya bitii misyonu irdelemek gerekir. Bu misyon doru olarak belirlenirse imdiki HSYK yapsn doru olarak

alglayabilir ve gelecekte demokratik bir yap oluturabiliriz. Bildiiniz gibi 12 Eyll askeri darbesinden sonra askeri konsey, devlet sistemini kendi kontrol ve denetimi altnda tutabilecek ekilde yeniden yaplandrd. Bunlar hangi yaplar denilirse, Anayasada yksek szc ile anlan kurumlara bakmak gerekir. Yksek renim Kurumu, Yksek Seim Kurulu, yksek mahkemeler, Yksek Askeri ura vs. Adnda yksek szc olan kurum ve kurullar ideolojik kontrol mekanizmas olarak ina edildi. HSYK da 30 yl byle gitti. Her ne olduysa, bunlar 2007den sonra kamuoyunda tartmaya ald. Bu da TESEVin konular arasnda yer alan demokratikleme srecidir. kinci Dnya Savandan sonra kurulan dzen 1991de Berlin duvarnn yklmasyla sona erdi. Bunun Dou Avrupaya nasl yansdn hep birlikte grdk. Ulus- devlet yaps ve ekonomik yap deiti. Trkiyede ise 2000li yllarda bata ekonomik yap olmak zere sosyal yap ve buna bal olarak siyasi yap da deimeye balad. Temel kanunlar deimeye balad ama yarg yaps olduu gibi duruyordu. 2007de bu sefer 30 yldr ayn ekilde ileyen yaplar tartma konusu olmaya balad. Bu anti-demokratik yapnn deimesi gerekiyordu. Biz de Demokrat Yarg olarak bunu destekledik. Tabii bizim istediimiz imdiki eskisinin devam olan yap deil demokratik bir HSYK yaps idi. 2010 referandumu ile krs hkim ve savclarna 1961 Anayasasndan daha ileri ve tarihi nitelikte bir hak bahedildi; hkim ve savclara HSYKya ye seme ve seilme hakk verildi. Hkim ve savclar ilk defa bu hakla birlikte yarg meseleleri karsnda bir zne haline geldiler. Yarg meseleleri karsnda muhatap alnmaya baladlar. Yarg meselelerinin zc

2010 HSYK seiminde bir siyasi igal yaand. Adalet brokrasisi seimlere mdahale etti ve bu sreci ynetti. Biimsel haklarmz gasp edildi. Hkim ve savclar da 30 yln verdii alkanlkla bu gce boyun edi. (Uur Yiit)

10

Biz bu kurulun seimler nedeniyle ciddi bir meruiyet sorunu tadn dnyoruz. Kurulun demokratik meruluu tartlmaldr. (Uur Yiit)
Bir rnek vereyim. Kamu hale Kurumuna hl Yargtay ye seiyor. Dantay da Rekabet Kurumuna ye seiyor. Yani adli yargyla idare i ie gemi durumda. Bu deimedi. Adliyedeki hiyerarik yap deiti mi? Hayr. Deien, hal kdnn adnn performans deerlendirme formu olarak deitirilmesidir. Ancak maalesef Demokrat Yarg dnda hi kimse eski kurula ynelttikleri eletirileri bu kurula yneltmedi, yeni kurulda bunlar deiti mi diye bakmad. Dolaysyla deien bir ey yok. Biz u anda kurulun kendisini tartmalyz. Biz bu kurulun seimler nedeniyle ciddi bir meruiyet sorunu tadn dnyoruz. Kurulun demokratik meruluu tartlmaldr. Ahmet nsel: ncelikle HSYKnn varlnn gerekli olup olmadn tartmalyz. Byle bir kurulun, hkimlerin ve savclarn ayr temsil edildii, zlk haklarnn korunduu, yukardan aaya deil, daha katlmc bir ynetim mekanizmasyla ileyen iki ayr kurul olarak var olmas tercih edilir.

Uur Yiit

aktrleri haline geldiler. Bylelikle yeni bir g ilikileri imkan dodu. Ancak Demokrat Yarg olarak u tespiti en bandan beri yaptk ve yapmaya da devam ediyoruz: 2010 HSYK seiminde bir siyasi igal yaand. Adalet brokrasisi seimlere mdahale etti ve bu sreci ynetti. Biimsel haklarmz gasp edildi, stne oturuldu. Hkim ve savclar da 30 yln verdii alkanlkla bu gce boyun edi. imdi diyebilirsiniz ki 6500 oy verildi. Byle bakacak olursanz 1982 Anayasas da yzde 92 oyla gelmitir. Ortadouda pek ok lider de seimlerde ok yksek oy alyor. Aslnda seimleri iki trl aklayabilirsiniz. Yukardan aaya aklarsanz g ilikileridir. Aadan yukarya aklarsanz demokrasi ve farkllklardr. Biz HSYK seimlerini g ilikileriyle aklyoruz. Biz bu kurulun seimler nedeniyle ciddi bir meruiyet sorunu tadn dnyoruz. kincisi seimler oldu ne ortaya kt? Eski kurulu eletirdiimiz noktalar ortadan kalkt m? Eski kurulu neden eletiriyorduk? okseslilik yok, oulculuk yok diye eletiriyorduk. imdi bu kurulda var m bunlar? Yok. Eski kurulu vesayetle eletiriyorduk. imdi vesayet kalkt m? Kalkmad. Yargda her ey aynen devam ediyor. Devam ettiinin ilk iareti 2012 Ocak aynda MT Mstearnn kapsna dayanlmasyla vesayet inkr edilemez biimde ortaya kmtr. Yarg eski dnemin detlerini aynen srdrmektedir. Biz ilkesel tutarllk asndan eski kurula ne demisek aynsn yeni kurula da sylyoruz.

HSYKnn varlnnn gerekli olup olmadn tartmalyz. (Ahmet nsel)

Ahmet nsel

11

2010dan sonra yaananlarn kaynanda drt be tane kurumsal sorun var. Bir de yarg dnyasndaki zihniyet, yarg mensuplarnn devlet ve toplum arasnda kendilerini nasl konumlandrdklarna dair sorunlar var. Bunlar bir kanun deiikliiyle halledilebilecek sorunlar deil ama elbette yasal deiikliklerle bu sorunlarn arlamasnn, akut hale gelmelerinin nne geilebilir. Mithat Sancar: Yarg bamszl asndan HSYK gibi st kurullarn durumu son derece nemli. HSYK, 1982 Anayasasyla birlikte gelen bir kurum. 1982 Anayasas tartlrken Anayasann byle kmas halinde yarg bamszlyla ilgili ok ciddi sorunlar yaanaca dile getiriliyordu. Sonralar bu yapnn oligarik nitelii zerinde oka duruldu. HSYK, yarg iindeki tm hareketlilii denetleyen ve ynlendiren son derece geni yetkileri olan bir kuruldur. Byle bir kurulun varl elbette yarg ve savc davrann etkiler. Kurulun yapsnda verdii grnt tm yargya bir biimde yansr. Bu nedenle

Adalet Bakanlar, son birka yla kadar devleti iyi tand dnlen, devletin karlarn bilen ve kollayan kiilerden olumutur. (Mithat Sancar)
oligarik yap dediiniz zaman o oligarik yapy kimin ve hangi zihniyetin kontrol ettii nemlidir. Yarg uzun yllar vesayet brokrasisinin ve onun temsil ettii zihniyetin hkimiyeti ve gzetimi altnda oldu. Bu ileyite Adalet Bakanl brokrasisi zel bir rol oynad. Trkiyede birka bakanln brokrasisi, vesayet mercilerinin mahfuz alan gibi kullanlr. Bunlardan biri de Adalet Bakanl brokrasisidir. 12 Eyllden sonraki ilk liberalizasyon denemesinin yaand Turgut zal dnemine bakn, adalet bakanlar her zaman o genel yapnn temsilcilerinden olmutur. AKP hkmetlerinin ilk dnemlerinde, hatta son birka yla kadar adalet bakanlar, devleti iyi tand dnlen, devletin karlarn bilen ve kollayan kiilerden olmutur. Balangta HSYK yesi yksek yarg mensuplar, bakan ve mstearn kurulda bulunmasndan ikyeti deildi. nk aralarnda bir zihniyet ortakl vard. Vesayet sisteminin askeri aya sarslrken bile, yarg ayanda bu ortaklk byk lde devam ettii iin krizler su yzne kmad. Ancak ortaklk bozulmaya balaynca, sistemin z daha grnr hale geldi. yle gelimeler yaand ki, vesayetin bekileri olmas beklenen bakan ve mstearn o kurulda olmasnn, yarg oligarisinin hesaplarn bozduuna tank olduk. HSYKyla ilgili tartmalarn, ok uzun sre bakan ve mstearn bu kurulun yesi olmas asndan yaplmas, Trkiye iin bir model arayn ciddi biimde aksatmtr. Bu durum, 12 Eyll 2010 referandumuyla gelen deiikliklerin yeterince iyi bir temel zerinde olumasn da bir lde engellemitir. Tartmalarn bu ekilde yrtlmesinde ve deiikliklerin zemininin yetersiz kalmasnda btn aktrlerin sorumluluu var ama burada en byk sorumluluun hkmette olduunu dnyorum. Deiiklikler ncesinde eitli hazrlk almalar

Yarg uzun yllar vesayet brokrasisinin hkimiyeti altndayd. Trkiyede birka bakanln brokrasisi, vesayet mercilerinin mahfuz alan gibi kullanlr. Bunlardan biri de Adalet Bakanl brokrasisidir. (Mithat Sancar)

12

Mithat Sancar

yapld. Deiiklik teklifi son haline gelirken ya adalet brokrasisi bu almalar hkmete yeterince aktarmad ya da hkmeti ikna etmek iin yeterli aba gstermedi. retilen neriler olduka iyiydi, ama bunlar Meclisin almalarna gerektii gibi yansmad. Anayasa deiiklii srecinde baz noktalara taklp kalnd. Oligarik yap zlsn yerine oulcu bir yap gelsin anlay, meselenin dier boyutlarn glgeledi. Tabii oligarik yap ne kadar zlrse o kadar iyidir kaygs elbette haklyd, yerindeydi; ama yargdaki sorunlarn bu deiiklikle birlikte kendiliinden zlemeyeceini de grmek gerekiyordu. Ycel Sayman: ncelikle unu sylemek istiyorum; HSYKy devlet kurumlarnn rgtlenmesinden bamsz, sistemden kopuk olarak ele aldmz zaman iin iinden kabilmemiz mmkn deil. Mesela HSYK, yargnn ileyiinde en nemli kurum gibi grnyor. Ama bu sadece hkimler ve savclar iin byle. Savunma iin durum byle deil. Bizde savunma kurumsal olarak yarg sisteminin dna kartlm. Varm gibi gryoruz ama aslnda yok. HSYKy ele alrken savunmay niin tartmyoruz, nk savunma bu kurumda temsil edilmiyor. Yarg sistemini HSYK erevesinde tarttmz zaman mevcut Anayasann istedii ereve iinde yargy tartyoruz demektir. Yani yarg eittir hkimler art savclar. Bu bir tasarmdr. Ve bu demokrasinin tasarm deil, despotik bir tasarmdr. Yargya da bu despotik tasarm iinde rol biilmitir. Anayasann balang blmnde yargya devleti koruma grevi verilmitir. Baro bakan olduum dnemde bunu ok net grdm. Biz devleti koruyacaz diyorlard. Ben dehete dyordum. Devleti bir yarg nasl korur diye itiraz ediyordum. Benim baro seimlerinde kullandm bir slogan vard. Yargy yarglara brakmayacaz diye. Yargya devleti koruma ilevi verilmi. Yarglar da savclar da bugne kadar bunu byk lde yerine getiriyor. HSYK da bunu organize eden ve denetleyen bir kurumdur. Evet, deiiklik iyi oldu. Bu deiikliklere

Trkiyede savunma kurumsal olarak yarg sisteminin dna kartlm. Varm gibi gryoruz ama aslnda yok. Yarg eittir hkimler art savclar. Bu demokratik bir tasarm deil, despotik bir tasarmdr. (Ycel Sayman)

kadar yksek yarg, Yargtay ve Dantay belirliyordu HSYKy, imdi bu deiti. 82 Anayasasnn izdii erevenin krlmas gerekiyordu ve de krld. Ama orada da sorunlar kt. Vesayet sistemi sadece hkmet stnde askerlerin ya da brokrasinin kurduu vesayet deildir ki. Asl vesayet halk zerinde kurulan vesayettir. Bu krlabilmi deil. Yani asl yap deimi deil. Ne kadar deitirirseniz deitirin yap kendi iinde tartlmal ve yapnn kendisi deimeli. Barolar, adli kolluk gibi konular bir btn iinde ele alnmal. Toparlayacak olursam, HSYKy sistemden kopuk biimde tartmay doru bulmuyorum. Yarg sorununu tartyorsak HSYKnn iinde yer ald sistemi bir btn olarak grmeli ve eletirmeliyiz. Zaten bu yaplmazsa, HSYKdaki deiiklikler tek bana fazla anlaml olmayacak. Olmadn da gryoruz zaten. Leyla Kksal Tarhan: 12 Eyll referandumundaki anayasa deiikliklerinin asl nedeninin yargnn yapsn deitirmek olduunun altn izerek szlerime balamak isterim. Kimse aksini

Ycel Sayman

13

HSYK seimlerinden sonraki ilk kararnamede ve Yargtay atamalarnda YARSAVdan aday olan herkes baka yerlere srld. Talep etmedikleri yerlere tayin edildiler. (Leyla
Kksal Tarhan)

olduumuzu gsteriyor. lk defa Anayasa Mahkemesi yetkilerini de aarak bir dzeltme yapt. Eer doru bulmuyorsan iptal edersin. Ama Anayasa Mahkemesi bunu yapmad. Dzelterek onad. Bunun YARSAV ile ya da CHP ile ilgisi yok. Bu tmyle bugnk HSYKy ortaya kartmak iin yaplan bir deiikliktir. HSYK seimlerinden sonraki ilk kararnamede ve Yargtay atamalarnda YARSAVdan aday olan herkes baka yerlere srld. Talep etmedikleri yerlere tayin edildiler. YARSAVdan aday olanlar, YARSAVn kurucular, yneticileri, hepsi ceza gibi tayinlere maruz kaldlar. Tabii bunlarn alt da dolduruldu. in gerei, sicilleri, notlar ve saire gibi. Bu tr uygulamalarla kar karya kaldk. Bu arada aile btnl de gzetilmedi. Pek ok arkadamzn kendisi gitti, aileleri Ankarada kald. Yargtaya ye seilirken, 160 kii seildi. Seilenleri sulamyorum ama seilmeyenlerin sular neydi? Kadnlar neredeydi?

Leyla Kksal Tarhan

syleyemez herhalde, nk yaplan anayasa deiiklikleri arasnda bir tek yargyla ilgili olanlar derhal yrrle kondu. Dier maddeler ise kt stnde kald. Ama da belli; yargy kontrol altna almak, kuvvetler ayrl ilkesini tek elde tutmak. Ahmet nselin de yazlarnda srekli vurgulad demokratik oligarinin ayak seslerinden biriydi bu. HSYKnn iinde bu oligari nceki sistemden daha da katmerlenerek ve daha da ac sonular vererek kendini gsteriyor. Biz YARSAV olarak bu deiiklie kar kyorduk. Kar karken de her trl deiiklie deil, deiikliin bu trne kar kyorduk. YARSAVn tznde de vardr: Hukukun stnl ve yargnn bamszl Yarg bamszl derken de be yksek yarg ile bir bakan ve bir mstearn yarg sistemini belirlemesine kar kyorduk. Hkimlerin ve savclarn oy kullanyor olmasna kar kmadk. Bakanla mstearn kurulda olmas bir denge unsuru olabilir ama u an Trkiyede demokratik kltr yerlememi olduu iin tehlike oluturuyor, nk bu g ve iktidar kurulda herkesin zgr iradesini kullanmasna engel oluyor. Sonuta hkim ve savc da insandr. Hkim ve savclardan oluan bir kurul istiyoruz. YARSAV olarak, seimde baz adaylar destekledik. Fakat ortaya kan sonular tam bir mhendislik almasyla kar karya

. O.: Sular yoktu. Seim sistemi gerei sistem yle iledi: Tm adaylarn listesi yaynland, seilmek istemeyenler bize bavurdu. Bylece 70 arkadamz adaylktan ekildiini aklad. Daha sonra oluan listeleri Kasm ay iinde HSYK yelerine dattk. Adaylar hakkndaki tm bilgiler, performans deerlendirmeleri dhil bir dosya haline getirildi. Adaylarla ilgili bu dosyalar, oy verecek HSYK yelerine gnderildi. Oy verecek kiiler 5000 aday arasndan bo yelik says kadar oy kullandlar. Yani 160 bo yelik iin herkes 160 oy kulland. Daha nce belirlediimiz usule gre son bir final turu dzenledik. Bu final turuna 320 aday kald. Bu kez 320 kii arasndan 160 kiiye oy verildi ve bunlarn iinde en ok oy alan 160 kii seilmi oldu. L. K. T.: Peki, neden sadece iki veya kadn seilebildi? . O.: Demek ki o kadar oy km. Hi oy alamayan arkadalarmz da oldu. Bir oy farkla seilemeyenler de oldu.

14

L. K. T.: Peki diyelim ki bu oylama sistemi ok doru ve adil. yleyse nasl Yargtay ve Dantaya gittikten sonra birlikte hareket eden bir grup olutu? . O.: Yargtaydaki gizli oylamalarda nasl oy verildiini nasl bilebilirsiniz? Gizli kamera m yerletirdiniz? L. K. T.: Ama bir dntrme var. Bunu inkr edemezsiniz, herkes biliyor. . O.: urada sandk var ve gizli oy kullanlyor ama siz blok oy kullanldn sylyorsunuz. Yargtay Bakan Nazm Kaynak daha nce 250 yenin 230unun oyuyla seilmiti. Bu sene 387 yenin 190nn oyunu alabilmi. Siz buna Nazm Kaynak iin blok oy kullanld diyorsunuz. Bu nasl oluyor? A. .: Kadn oranna gelirsek, yargda kadn oran nedir? Yani semen olarak kadn oran nedir? L. K. T.: Bakanln resmi sitesine gre yzde 24,3tr. Temsil oran olarak ise, daha nce yzde 30-33 civarndayd, imdi yzde bir iki civarnda. Bu tm yksek yarg iin geerli. Yargtaya 160 kii seildi. Sadece bei kadn. Onlarn da hepsi brokrat ei. Yani bu sistemi destekledikleri iin seildiler. Yargda oligariyi bitireceiz diye geldiler. imdi kadn yarg says daha dk. . O.: Daha dk deil. imdi kadn yarg says daha fazla. Biz greve baladmzdan bu yana daha nceki dneme gre daha fazla mahkeme bakan kadn atand diyebilirim. A. B.: Leyla Hanm, unu da sormak gerek, HSYKdaki deiim, tefti ve soruturma alanna nasl yansyor?

Ahmet nsel: Yargda kadn oran nedir? Yani semen olarak kadn oran nedir? Leyla Kksal Tarhan: Bakanln resmi sitesine gre yzde 24,3tr. Temsil oran olarak ise, daha nce yzde 30-33 civarndayd, imdi yzde bir iki civarnda. Bu tm yksek yarg iin geerli. Yargtaya 160 kii seildi. Sadece bei kadn. Onlarn da hepsi brokrat ei.
L. K. T.: Terfiyle ilgili kararlarda, disiplin sularnda kararlarn yarg yoluna kapal olmas hkim ve savclar iin ok byk bir tehlike. Bir an nce bunun en effaf kriterlere ulatrlmas gerekiyor. HSYKnn btn kararlarnn yarg denetimine ak olmas lazm. nceden hi olmazsa bakann verdii kararlara kar itiraz yolu vard. imdi ihra kararlarndan baka hibir HSYK karar iin yarg yolu ak deil. Ayrca Yargtayda Birinci Bakanlar Kurulu diye bir kurul var. Bu yelerin yerlerini, dairelerini, grev yapacak tetkik hkimlerinin yerlerini deitiriyor. En son Hukuk Genel Kurulundan drt tetkik hkiminin yerleri deitirildi. Hepsi ok iyiydi. Bir tanesiyle birlikte altm. ok yakndan biliyorum, aratrmaya merakl, ok titiz bir insand. Dier de yle. Zaten Hukuk Genel Kuruluna genelde baarl hkimleri alrlard. Yeni bakan seilir seilmez bu drt kii kartld. Alevi olduklar iin kartldklar syleniyor. Ayrca Birinci Bakanlar Kurulu daha nce Yargtayda drt yl grev yapm olma koulunu aryordu. Bu sre koulu kaldrld. imdi oraya Yargtayda hi almam insanlar dolduruldu. te bu kiiler imdi yelerin yerlerini deitiriyor. Sonuta bu durum yeni HSYKnn setii yelerle oluan bir durum.

HSYKnn btn kararlarnn yarg denetimine ak olmas lazm. nceden hi olmazsa bakann verdii kararlara kar itiraz yolu vard. imdi ihra kararlarndan baka hibir HSYK karar iin yarg yolu ak deil. (Leyla Kksal Tarhan)

15

A. B.: Halen hkim ve savc almnda Adalet Bakanlnn rol ve etkisi nedir? . O.: Halen hkim adaylarnn almnda Adalet Bakanl arlkl bir heyet sz konusu. Her ne kadar bu heyet adaylar deerlendiriyor, nihai karar 3. Daire veriyor olsa da iki yl staj bittikten sonra, Hayr biz seni istemiyoruz demek o kadar kolay deil. Hkim adaylarnn belirlenmesinde HSYKnn rolnn olmas gerektiini dnyorum. Hatta hkim adaylarn tmyle HSKY belirlemelidir. Ama bu olamayacaksa adaylar Adalet Bakanl ile HSYKdan karma bir heyet belirlemelidir. Mahkemelerin btesinin belirlenmesinde de HSYK belirleyici olmaldr. Halen HSYKnn btesini Adalet Bakanl belirliyor. Mevcut artlarda mahkemelerin btesini Cumhuriyet basavclar idare ederler. Oysa mahkemelerin ayr savclklarn ayr bir btesi olmas gerekir. Bu btelerin belirlenmesinde de HSYKnn sz sahibi olmas gerekir. Tabii bunun iin de hkim ve savclarn kurullarnn ayrlmas gerekir. Ayrca hkim ve savclarn zlk haklaryla ilgili olarak da HSYKnn sz sahibi olmas gerekir diye dnyorum.

oluturmaya alt. Onlarn da temsil gc snrlyd. Ak syleyeyim, biz referandumda evet diyenler bir araya geldik. YARSAV da zaten hayr diyen cepheyi temsil ediyordu. Demokrat Yarg da alt kiilik bir listeyle seime girdi. Deniyordu ki seim propagandas yaparak kap kap dolap oy istenecek. Bu durumda yarg skntya girer deniyordu. Bunun iin propaganda yasa getirildi. YSK bunu geni yorumlayp zgemilerimize bile yasak getirdi. Benim zgemiimde mahkeme ynetim projesinin proje lideri olduum yazyordu. Yksek Seim Kurulu bunu bile kard. zgemiimdeki MGK Akademisi ifadesi kald. O da basna konu oldu. Utanmadan koymu dediler. Bu utanlacak bir ey deil. Her yl altar aylk dnemlerde 40-50 brokrat Milli Gvenlik Akademisinde akademik bir eitime katlr. Eitim olduu iin ben de zgemiime koydum. Bu artlarda ka hkimi etkileyebilirsiniz? Ayrca YARSAV ne hatalar yapt da bu kadar dk oy ald ona da bakmak lazm. Yapt klar, bir partinin yannda durmas, olumsuz etki yapt m? lgintir, 10 bin kiinin iinde kazananlarn ald oy yzde 58dir. Hatrlayn, referandumda evet oran da yzde 58 idi. Yani obanla okumu insann oyu bir midir diyenlere iyi bir cevap oldu. Bunlar geride kald. Seimi kazandktan bir gn sonra dedik ki biz YARSAVc veya Demokrat Yargdan tm arkadalarmzn haklarn savunmak zorundayz. Kurum sadece kendisine oy verenlerin kurumu deil dedik. Bakanln seimde sistematik, kurumsal bir basks yoktu. Sylenecek en nemli ey de udur: 12 Eyllde referandum oldu, 13 Eyllde bakann emriyle 99 yerde srmekte olan denetimler iptal edildi. Mfettiler geri ekildi. Bakanlk bunu yapmak zorunda deildi. Pekala unu da yapabilirdi: Mfettilere derdi ki: Gidin Ekimdeki seimlere kadar hkim ve savclar ynlendirin. Ama Bakanlk bunu yapmad. Bu kadar hassasiyet gsteren bir Bakanl bask yapt diye sulamak hakszlk. Elbette bizim adaylar olarak kiisel gayretlerimiz ve almalarmz oldu. Toplantlar yaptk. Ama bu sreci Bakanln ynlendirdiini sylemek hem bize hem de bize oy veren hkim ve savclara hakszlk olur.

1.2. HSYK Seim Sreci

. O.: HSYK seim srecini anlamak iin son HSYK seimlerine bakmak gerekir. Seimi kazanmamzda HSYKnn eski yapsna tepkinin nemli bir pay vard. YARSAVa ve Trkiyenin yakn dnemde yaad yargsal krizlere de tepki vard. Herhalde buraya kadar hemfikiriz. Referandum da bu yapy deitirmek iin yapld. YARSAV seim ncesinde kendine ok gveniyordu. Yksek yargy kendi cebinde gryordu. lk derece mahkemelerinde de 1.500-2.000 oyu vard. ttifak da yapmt. Demokrat Yarg da bir platform

10 bin kiinin iinde kazananlarn ald oy yzde 58dir. Hatrlayn, referandumda evet oran da yzde 58 idi.
16

(brahim Okur)

A. B.: brahim Bey, bu seimler konusunun stnde duralm biraz. Sizin syledikleriniz stnden dier arkadalar da fikirlerini sylesinler. Uur Bey siz seimlerle, seim sistemiyle ilgili ne dnyorsunuz? U. Y.: Genelde yarg mensuplar arasnda yaygn yanl bir kabule gre HSYK bir meslek rgtdr, bu nedenle hkim ve savclardan olumas gerekir. Oysa biz HSYKnn bir meslek rgt olmadn syledik. Anayasaya gre Barolar Birlii, dier meslek odalar bir meslek rgtdr. Demokrat Yarg ve YARSAV ise birer sivil toplum kuruluu ve meslek rgtdr. HSYK bir meslek rgt deildir. Anayasada yarg blmnde dzenlenmi, yargy idari adan yneten srekli bir kuruldur. Yasama ve yrtme gibi halk adna yetki kullanan yarg erkinin ynetimine ilikin bir kurul olduu iin adna yetki kulland halkla bir ekilde balant kurulmas gerekir. Bu balantnn kurulabilmesi iin, HSYK yelerinin dorudan halk tarafndan veya Meclis tarafndan seilmesi gerekir. Demokrat Yarg olarak HSYKnn en az te ikisinin Meclis tarafndan seilmesini istedik. Nitelikli ounlukla partilerin gruplar tarafndan seilmesini istiyoruz. Kalan te biri ise hkim ve savclar tarafndan seilmeli. A. .: Peki seilecek kiiler iin nasl bir kriter neriyorsunuz? U. Y.: Meclis her meslekten insan atayabilecek. Hkim veya savc olmas gibi bir zorunluluk nermiyoruz. Bir dier konu ise, HSYKnn ok kat bir iktidar yaps olmas ve bunu datmas gereidir. HSYKy ele geiren her eyi yapabiliyor. Dolaysyla her eyin yaplabildii bir alanda, bir gcn her eyi yapabildii bir alanda hkim ve savclk yapabilmek mmkn deil. Hkim ve savclk dnda her ey yapabilirsiniz. Bir gcn her eyi yapt, her eye hkim olduu, her eye muktedir olduu bir yerde hkim ve savclk asla yaplamaz. Hkim ve savclk bir bamszlk meslei, kiilik meslei, kimlik meslei; byle bir kimlik, kiilik alann

ok gl, muktedir, nfuzlu bir eyin karsnda yapamazsn. Nitekim zaten HSYK seiminde 6.500 kiinin ayn yerde toplanmasnn sebeplerinden bir tanesi de bu gtr. Hkim ve savcnn byle bir kurul karsnda yapaca bir ey yoktur. Dolaysyla bu kurulun yetkilerini datmamz lazm. Bizim nerimizde u var: Yarg Yrtme Kurulu ve Yarg Etik Kurulu diye iki kurul neriyoruz ve yerellemeyi savunuyoruz. A. B.: Yarg Etik Kurulu nasl alacak? Ne fonksiyonu var? U. Y.: Yarg Yrtme Kurulu, terfi, tayin ileriyle ilgilenecek. Etik Kurul ise disiplin ilemlerini yrtecek. Yani yetkileri tek elde toplamayacaz. Yetkilerin yerellemesini de savunuyoruz. Daha ak ifade edersek komisyon bakanlar ve basavclarn seimle greve gelmesini istiyoruz. Biz bu modelin hazrlklarn da yapmtk. Seimler ve seim sistemiyle ilgili grlerimiz bunlar. A. B.: Peki, seim sisteminin siyasallamas, son seimde yaananlarla ilgili ne dnyorsunuz? U. Y.: Bakanlk brokrasisi seim srecine ciddi ekilde mdahale etmitir. Basavclar, komisyon bakanlar yoluyla mdahale etmitir. Burada tek sulu brokrasi de deildir. YARSAVn da suu vardr. YARSAV bu korkuyu bytecek, krkleyecek ekilde hareket etti. Yani hem Bakanlk brokrasisi hem bizzat YARSAVn kendisi tarafndan sanal bir YARSAV korkusu

17

Bakanlk brokrasisi Basavclar, komisyon bakanlar yoluyla seim srecine ciddi ekilde mdahale etti .Burada tek sulu brokrasi de deildir. YARSAVn da suu vardr. YARSAV bu korkuyu bytecek, krkleyecek ekilde hareket etti. (Uur Yiit)

pompaland. Aslnda YARSAVn o kadar etkili olmad biliniyordu. Seim sonucunda da bu ortaya kt. Oysa yksek mahkemeler HSYK, komisyon ve mahkeme bakanlar ile basavclar arasnda YARSAV zihniyetinin en arlkl olduu dnemde dahi YARSAVn taradaki ye says 500 civarnda idi. A. B.: Yani brahim Beyden farkl bir ey sylyorsunuz. . O.: Ama sonuta YARSAV 2.500-3.000 oy ald. U. Y.: Ben de onu sylyorum. Yapt ittifaklarla, yani milliyeti, ulusalc kesimle yapt ittifaklarla ald oy ortada, azami 2.500 civarnda. Ulusalc kesimin oylarn karrsanz YARSAVn hkim savc tabanndaki oy oran yzde10 civarndadr, tabanda YARSAV yoktur. Bu korku zellikle ilendi. Hkmete de YARSAVa kar tek zmn Bakanlk listesi olduu sylendi. Buna mahkm edildi. Bizim derneimize gelen bilgilere gre aday olmayan Bakanlk brokratlar lke apndaki adliyelere dalarak Bakanlk listesi lehinde faaliyet gsterdiler. eitli adliyeleri ziyaret edip grmeler yaptlar. Yani brokrasinin ve Bakanln etkisi altnda, hkim ve savclar da kendi geleceklerinden duyduklar kayg nedeniyle byle bir listeye oy verdiler. Ayrca Anayasada propaganda sadece adaylara yasak iken YSK bu yasa herkese yayd ve ayrca adaylarn daha belli bile olmad bir tarihe, yani olmas gerekenden 15 gn gibi bir sre ncesine ekti. Son derece antidemokratik bir seim yaand. Bize biimsel haklar verildi ama bu haklar maddi olarak kullanmamz engellendi. . O.: ngrlen seim sistemi her hkimin bir kiiye oy vermesi zerine kurulmutur. Ancak Anayasa Mahkemesinin iptali sonrasnda her hkimin bo yelik kadar oy kullanmas saland. Bu da farkl listelerin ortaya kmasna neden oldu. Bence bu noktada tek oy sistemine mutlaka geri dnlmeli. Anayasa Mahkemesinin iptal karar kurulda her

Hkimlerle savclarn eit pozisyonda olmas savunmay zayflatyor. Savunmayla savclar eit pozisyonda olmal; hkimlerin pozisyonunun ise ayr olmas gerekir. (brahim Okur)
kesimin temsil edilmesinin nn tkam oldu. Batan beri bir oyun bile nemli olduunu syledik. Bu sistemde 10 bin kiinin bile iradesi darda kalabilir. Hkimler ve savclarn ayn kurulda olmas da bir sorun. Hkimlik ve savclk farkl grevlerdir. Hkimlerin statsyle savclarn statsn ve ayrca kurullarn da ayrmalyz. Hkimlerle savclarn eit pozisyonda olmas savunmay zayflatyor. Savunmayla savclar eit pozisyonda olmal; hkimlerin pozisyonunun ise ayr olmas gerekir. TBMMnin de kurula ye gndermesi gerekir. Cumhurbakannn setii yeler yerine TBMMnin ye semesinin daha doru olduunu dnyorum, nk toplumdaki deiik kesimler orada temsil edilmeli ve orada ne olup bittiini bilmeliler. Eer ben orada temsil edilmiyorsam orada neler olup bittiini yanl yorumlayabilirim. Dolaysyla yeleri cumhurbakan yerine TBMM seebilir ya da her ikisi birden olabilir, yani hem cumhurbakannn setii hem de Meclisin setii yeler kurulda yer alabilir. 3. Dairenin verdii kararlar halen daire bakannn, yani adalet bakannn onayna bal. Bir savc hakknda soruturma karar verilmesi bakann onayna bal. Buna gerek olmadn dnyorum. Dorudan 3. Dairenin karar uygulanmaldr. Bunu mutlaka deitirmeliyiz. A. .: Sanyorum 10 bin civarnda oy veriliyor. Adaylar birinci snf hkim ve savclardan oluuyor. HSYK ynetimi aslnda her kiinin bo yelik iin bir oy vermesini istemiti ama Anayasa Mahkemesi bunu reddetti. Anayasa Mahkemesi Yargtay ve Dantaydaki sistemi bozmamak iin bu deiiklie engel oldu. Yoksa Anayasa Mahkemesinin demokrasiyi korumak falan

18

gibi bir amac yoktu. Anayasa Mahkemesi bu yntemin daha sonra Yargtay ve Dantay seimlerinde de uygulanp oradaki kooptasyon ynteminin ortadan kalkmasndan korktuu iin buna engel oldu. Ama ortaya kan yntem olabilecek en kt yntem oldu. Yani hem liste var, hem liste yok yntemi. Aslnda bir baka yntem daha olabilir: Ak liste yntemi. Ancak ne Bakanlk ne de HSYK bu yntemi gndeme getiriyor. Liste zerinden nispi temsil yaplabilirdi. Bu sistemin avantaj vaatlerin ak biimde ortaya kmasdr. Bylece temsili liste zerinden olduu zaman veya drt liste ortaya kar ve en geni temsil salanabilir. brahim Okurun nerdii yntem kii yntemi, ama kii yntemi tabii ki ounluu alamyor. Bu ciddi bir mhendislik gerektiriyor. Fakat orada sadece kiinin ahsna ynelik seim var. Bunun kk seim evrelerindeki sakncalarn biliyoruz. nc yntemin tercih edilmemesinin nedeni, sanrm listeler ak biimde oluunca HSYK iinde kat biimde gruplamalarn ortaya kacak olmas. A partisi, B partisi ya da A grubu, B grubu ortaya kacak diye korkuldu. Bunun sakncalar olabilir ama halen geerli olan ve en kt yntem olan gizli liste sisteminde de ayn sakncalar bu sefer ad aka konmam biimde var ve ok daha fazla phe yaratyor. Bu sistem ileride terk edilecekse eski ynteme dnmek yerine nispi temsilli ak liste sisteminin dikkate alnmas gerektiini dnyorum. kincisi, HSYK hkimler ve savclarn zlk haklarn ve terfilerini deerlendirmeli. Zaten HSYKnn asli ii bu. Dier ileri ikincil ileridir. M. S.: Anayasa Mahkemesinin iptal ettii deiiklik maddesinde yer alan seimle ilgili ksm hkmetin kendi yetkisini gerekten snrlandrd anlamna geliyordu. Burada diplomatik dilin tesine geip sorunlar ak ak konuacamz mit ediyorum. Yksek Yargda YARSAVn etkili olduuna dair gr benim de bulunduum pek ok ortamda dile getirildi. Bo ye says kadar oy sisteminin, YARSAVa seimde ounluu elde etme imkn verecei konusunda bir inan, bir gven yaratmt anlalan. CHPnin iptal bavurusunu yapmasnda bu grn, yani bu inan

Anayasa Mahkemesinin iptal karar inanlmaz bir mhendislik almasyd. Bir maddenin bir fkras, bir cmlesi deil; bir kelimesi iptal edildi. Bu o kadar stnde dnlm bir mdahale ki. (Mithat Sancar)
ve gvenin byk etkisi olduunu dnyorum. Anayasa Mahkemesinin iptal kararn incelediinizde inanlmaz bir mhendislik almasyla kar karya olduumuzu anlarsnz. Bugne kadar pek ok iptal karar okudum, inceledim. Bu karardaki kadar ince mhendislik hesaplar grmedim. Bir maddenin bir fkras, bir cmlesi deil; bir kelimesi iptal edildi. Bu o kadar stnde dnlm bir mdahale ki. Bugn artk bu kararn neden verildiini tartmann ok fazla anlam yok. nemli olan ne tr deiiklikler yaplmas gerektiini ortaya koymak. Bana gre HSYK reformunun z bu iptal kararyla zedelendi. Bu toplantdan nce buna benzer toplantlara katlan Demokrat Yargdan arkadalar da ve bugn Uur Bey de seimle ilgili itirazlarn dile getirdiler. Ancak Demokrat Yarg HSYKya ye seiminde tm hkim ve savclarn oy verdii bir sisteme tamamen kar m, yoksa byle bir kurula ihtiya yoktur diye mi dnyor, u ana kadar buna dair tutumlarnn net olmad gibi bir alg var bende. HSYK gibi kurumlarn olmad, yargnn tmyle Adalet Bakanl bnyesinde yrtld ve ynetildii lkeler de vardr ve bu peinen demokratik olmayan bir sistem olarak da deerlendirilmiyor. HSYK gibi st kurullarn siyasi iktidara dorudan hesap sormaya engel olduu, bunun yerine siyaset kurumundan hesap sorma anlamnda sistemi Adalet Bakanlnn iletmesinin daha tercih edilir olduunu dnen radikal

19

Oligarik nitelii apak olan HSYK yllarca varln korumutur. imdi bu yap deiti, ama oligarik eilimlerin beslendii hukuki ve fiili artlarda ciddi bir deiiklik olmad. Oligarinin yeni artlara gre kendini yeniden retmesini salyor. (Mithat Sancar)

demokratlar da var. Bunun dnda baka sistemler de var. Her sistemin dezavantajlar ve avantajlar var. Ama unu syleyeyim; hibir AB lkesinde sistem bizdeki kadar tartma konusu deil. Trkiye HSYK gibi bir st kurulda karar klmtr. Oligarik nitelii apak olan bir yap yllarca varln korumutur. imdi bu yap deiti, ama oligarik eilimlerin beslendii hukuki ve fiili artlarda ciddi bir deiiklik olmu deil. Oligarinin tun kanunu bir ekilde iliyor ve oligarinin yeni artlara gre kendini yeniden retmesini salyor. A. B.: Bizdeki yapy anlatr msnz? M. S.: Anayasa Mahkemesinin iptal kararndan sonra, eskiden olan geleneklerin oluturduu btn karanlk noktalarn tekrar hkm srmesine meydan verecek bir yap ortaya kt. A.B.: Bu, seimle ilgili maddenin iptal edilmesiyle mi ortaya kt? M. S.: Evet ama bu seim sistemi olmasayd da bana gre byle sorunlar olacakt. nk Trkiyedeki siyasi kltr nedeniyle, ister oy yoluyla, ister silahla gelmi olsun, iktidarlarn tutumu deimiyor. HSYK gibi yaplar, iktidarlarn itahn kabartyor. Bunu 1982 Anayasas pekitirmitir ama ncesi de var. Seim aamasnda listeler oluturulurken Adalet Bakanl brokrasisi de hkim ve savc dnyas da seime tamamen bu havada gitmitir. Yani kim kontrol edecek bu kurumu? Bunun iin liste savalar yaand. Esas mesele bu kurumu kimin kontrol edeceiydi. Seim dneminde yaananlar, yeni HSYKnn tartmal ve

Eskiden de byle niteliksiz iddianameler yazlrd, ama imdi ok fazla byle niteliksiz iddianame yazldn grdm. HSYK bundan kendini ne lde sorumlu tutuyor, kurumsal sorumluluu nedir? (Mithat Sancar)
hatta aibeli bir ekilde domasna yol at, stne ar bir glge dt. HSYK seimden sonra bu glgenin kalkmas ya da hafiflemesi iin bir eyler yapabilirdi aslnda, ama yapmad ve yapamad. Hem yapmad hem de yapamad diyorum, nk ikisi de vardr. Hem yapmadklar vardr hem de yapamadklar vardr. Tek tek olaylar stnde durmayacam ama bizim TESEVde yaptmz yarg kltr stne alma da gsteriyor ki, yargnn tarafszl ve dolaysyla meruiyeti toplumdaki algyla yakndan ilgilidir. Eer toplumun belli bir kesimi yargdan kan kararlara kar gvensizlik duyuyorsa yargnn meruiyet sorunu vardr. Biliyoruz ki bugn pek ok davada pek ok tartmal nokta var ve kamuoyu huzursuz. Baz iddianameleri ve mahkeme kararlarn incelediimde byk hayal krkl, daha dorusu kzgnlk yaadm. Son zamanlarda sk sk sylediim bir eyi burada da tekrarlayaym: Hayatmda hukuk hocas olarak son bir ylda yaadm sknty daha evvel hi yaamadm. Bir yl ncesine kadar davalarla ilgili skntlar olduunda sorumluluun kayna ve sorumlular belli, durum epeyce netti ve aklamak da kolayd, ama son bir ylda, yani yeni HSYKdan sonra sorumluluk ve sorumlular konusunda da bir karmaa yaanyor. Kim neyi neden yapyor? Bu sorulara tatminkr cevaplar bulmak ok zorlat. Kurum bnyesinde ve yarg iinde kim neyi, neden yapyor sorusu, sorumluluu ve sorumlular siyaseten ve etik adan belirlemek asndan ok nemli. Adalet Bakan kyor, yarg iindeki baz glerin kendilerini engellediini ima edebiliyor. Peki, kim bu gler ve neyi nasl engelliyor ya da yapyorlar? Ben buraya gelmeden nce iddianamelere baktm. Daha nce de iddianameler stnde altm olmutu. unu syleyeyim, eskiden de byle niteliksiz iddianameler yazlrd, ama imdi ok fazla byle niteliksiz iddianame yazldn grdm. HSYKya

20

Adalet Bakan kyor, yarg iindeki baz glerin kendilerini engellediini ima edebiliyor. Peki, kim bu gler ve neyi nasl engelliyor ya da yapyorlar? (Mithat Sancar)

sorum udur: Bu durumdan kendinizi ne lde sorumlu tutuyorsunuz? Bunun ortaya kmasnda atmosfer olarak ve kurumsal olarak sorumluluunuz nedir? Bunun giderilmesi iin yapmay dndkleriniz nelerdir? Bu sorumluluunuzla ne lde yzleiyorsunuz? Trkiyenin iinde girmekte olduu yarg atmosferi, kapanmas zor yaralar, tamiri zor tahribatlar yaratabilir. Byk endiemdir bu benim. AB ilerleme raporlarnda olsun, istiari ziyaret raporlarnda olsun, Venedik komisyonu raporlarnda olsun, HSYKyla ilgili bu skntlar ve eksiklikler dile getiriliyor zaten. Benim sormak istediim, HSYK bunlarla ilgili olarak neler yapyor ya da yapmay dnyor? U. Y.: HSYK seimleriyle ilgili szn ettiiniz mulaklk bizden kaynaklanmyor. Anayasa deiiklii paketi Meclise sunulmadan nce Nisan 2010 tarihinde biz kendi deiiklik paketimizi akladk. O paketimizi incelerseniz nasl bir sistem istediimizi grrsnz. Daha sonra da bu anayasa deiiklik paketi Meclisten getikten sonra bu deiiklii savunduk hatta daha ilerisini savunduk. Kendi yazlarmzda, konumalarmzda da bunu srekli vurguladk. M. S.: Doru. Benim itirazm ona deil zaten. te, sadece bu mdahaleyi eletirdiinize dair bir alg var. HSYK yelerinin seimle belirlenmesine itiraz ettiinize dair bende bir alg olutu. Belki byle deildir ama benim edindiim izlenim HSYK yelerinin seimle belirlenmesine itiraz ettiiniz ynnde. U. Y.: Eer Anayasa mahkemesi iptal etmeseydi o zaman farkl bir strateji devreye girecekti. Trkiye belli blgelere blnecek ve her blgedeki hkim ve savclar belli adaylara oy vereceklerdi. Bu yarg asndan daha vahim bir tablo ortaya kartacakt. L. K. T.: Uur Yiitin seim konusunda sylediklerine katlyorum. brahim Okur da burada. Daha nce de defalarca tarttk. Deiiklik yaplmasayd da Trkiye

illere, blgelere blnecekti ve istenilen sonu yine alnacakt. Sorun Adalet Bakanlnn lsz biimde g kullanmas ve etki etmesidir. u ok arpcdr: Kk adliyelerden hibirinde YARSAV adaylarna oy kmad. Bu, seimde zgr iradenin sanda nasl yansdn da gsteriyor. . O.: Adalet Bakanl seim srecinde il il nerelerde toplant yapm, onlar da syleyin de kaytlara gesin. L. K. T.: stanbulda, Mersinde, Adanada . O.: Adaylarn toplant yapmas ayr bir ey, Bakanln toplant yapmas ise baka bir ey.

stanbulda, Mersinde ve Adanada bakanln olanaklar ve gc kullanlarak toplantlar yaplmtr. Bunlar basavclar organize ediyor. Alevi savclar ve hkimler arlmad (Leyla Kksal Tarhan)
L. K. T .: Bu toplantlar Bakanln olanaklar ve gc kullanlarak yaplmtr. Toplantlar basavclar organize ediyor. Alevi savclar ve hkimler toplantlara arlmyor. Sadece belli grlere sahip kiiler seilerek onlar arld. Biz de toplantlar yaptk ama bizim toplantlarmz herkese akt. Gelen de oldu gelmeyen de. Baz toplantlarmza hi gelmeyen de oldu ama toplantlarmz basna akt. Seimde propagandann yasak olmas byk bir sorundu. Propaganda yaplmas serbest olsayd effaflk ve katlm daha ok salanabilirdi. Adaylarn zgemileri bile propaganda malzemesi olur diye ksaltlarak yaymland. Sadece u okuldan mezundur, askerliini yapmtr, evli ve iki ocuk babasdr gibi son derece komik zgemiler dolat ortada. A. B.: Gerekten mi? Bu kadarn ben de bilmiyordum.
21

L. K. T.: Bu tabloyu el birliiyle gerekletirdik. YSK propaganday yasaklad. Anayasa Mahkemesi iptal etti. Sonuta bamza, kusura bakmayn, bomba dt. A. .: Adaylar arasnda Bakanlk mfettileri de vard yanl hatrlamyorsam. L. K. T.: Evet. Bizde de vard. Biz aslnda kar kyorduk ama denildi ki, mfettiler tefti heyeti mensubu olarak Bakanlk kadrosundan saylmazlar. Biz de bu yzden aday gsterdik. Seim atmosferinde byle oldu. A. .: Mfettilerin sembolik olarak Bakanl temsil ettikleri ynnde eletiriler oldu. L. K. T.: Evet. Hakl eletirilerdi bunlar. Ben size bir olay anlataym. Savc Hakan Kln cenazesinden dnyoruz. Aksaray Adliyesine uranlacak. Heyette mstear ve HSYK yeleri var. Aksaray Adliyesinin nnde tm hkimler ve savclar boncuk gibi dizilmi bekliyorlard. Saat be buuk ve mesai bitmiti ama herkes sraya girmi, heyeti bekliyordu. Bu grnt beni ok etmiti. Deinmeden geemeyeceim. Manzara buydu. . O.: Ama HSYK istememi bunu. L. K. T.: stemesine gerek yok ki. Geleceiz diye haber verildii anda durum bu oluyor. A. B.: Yani siz Leyla Hanm, Bakanln seimde ciddi etkisi olduunu sylyorsunuz. L. K. T.: Evet, kesinlikle. A. B.: Peki, bu seim sonucunda ortaya kan yap, nasl bir yap?
22

U. Y.: ncelikle ben bu arkadalar tebrik etmek istiyorum nk byle bir yarg enkaznn altna girmek cesaret ister. Yani 80 yllk, hatta yz yllk bir enkaz var. Ama bu enkazn altna girerken bu enkaz dntrmek iin bir ey yapmadlar. Bugn zel Yetkili Mahkemeler nasl zel Harp Dairesi gibi alyorsa, dnn muktedirleri bugn ierideyse, yarn biz bunun tersini yaayacaz. Bu yapnn bir an nce demokratikletirilmesi gerekiyor. Eski HSYK 30 yl boyunca alt. On binlerce hkim ve savc hakknda karar verdi. Bu 30 yln sonunda biz diyoruz ki 30 ylda bu kurul sadece kiiyi madur etti. M. S.: kii deil. Bizim bildiimiz ismi duyulmayan onlarca kii madur edildi. U. Y.: Elbette, ama bunu ben sylemiyorum, bunu hazrlad kanun tasarsyla syleyen u andaki HSYK ve Adalet Bakanl brokrasisidir. Bunlara gre sadece haklarnda ihra karar verilen be kii madur edilmitir. Bu HSYK, arkasnda saysz maduriyet brakarak giden 30 yllk HSYKy aklamtr, ibra etmitir. Bunun anlam sadece aklamak deildir, ayn zamanda eskisinin yapt maduriyetleri stlenmek, devralmaktr. Bu ok tehlikelidir. Kendinden nce yaplm olan hakszl, zulm ve maduriyetleri devralmak hem aklc hem de vicdani deildir. Oysa gerekten yeni bir kurul olsayd, eski ile arasna bir krmz izgi eker, bir hasar tespiti yapard. Bylelikle eski HSYKnn yklmas, yenisinin gelmesinin meru dayanaklarn da ortaya koymu olurdu. Byle yapmamakla, asl amacnn, niyetinin hkim ve savclar ve onlarn maduriyetleri deil, yarg iktidarnn ele geirilmesi olduu iddialarn dorulad. Oysa nmzde eski yapnn hakszlk yaptn, maduriyetler yarattn ortaya koyan gzel bir

Bu kurul yeni bir kurul olduunu iddia ediyorsa, eskiden madur ettii herkesin haklarn geri vermelidir. (Uur Yiit)

uygulama var. Bakn Yksek Askeri ura kararlaryla haklar ellerinden alnan tm bireylerin sorunlar sadece ihra anlamnda deil her trl giderildi. Bu kurul yeni bir kurul olduunu iddia ediyorsa, kimler madur edilmi, bunlar gidermenin yollar neler, bunlar bulup ksa zamanda gidermeliydi. 2012de dnyann gidiine ve Ortadouya baktnz zaman yerelleme ve demokratikleme yaanyor. Ama maalesef biz zellikle yargda son derece merkezi, son derece otoriter, tek sesli bir yarg dzeninin iine dtk. Ama burada, 2010 referandumu ile eski otoriter, merkeziyeti, tek sesli yap yklmasna ramen yerine gelen eskisinden daha otoriter, daha merkezi, tek sesli bir yapyla karlatk. Peki, dnyaya ve blgeye uyum iin yola karken tersine bir sonula karlamann izah nasl yaplabilir. Benim grm bugnk HSYKnn gei dnemi, ara dnem HSYKs olduudur. Bu HSYKnn misyonu eskinin enkazn kaldrmak ve yeni dneme gei iin kendi gidii zerinde mutabakat oluturmaktr. Anayasa deiiklikleri ile toplumun ve devletin dier alanlarnda yerelleme ve demokratiklemeye doru gidilirken, Krt sorununda demokratik zerklikten bahsedilen bir ortamda bu kurulun srekli olamayaca, geici olduu anlalyor. Bu kurulu deitirmeniz gerekiyor.

Mevcut puanlama sisteminde bir hakimin gnde birden fazla karar vermesi gerekiyor. Asliye hukuk ve aile mahkemelerinden ylda bin karar balamas bekleniyor. Mevcut performans deerlendirmesi, iin kalitesinden feragat edilmesine yol ayor. (Ahmet nsel)
yegne kriter puan olur. Puanlamada bir hkimin gnde birden fazla karar vermesi gerekiyor. Asliye hukuk ve aile mahkemelerinden ylda bin karar balamas bekleniyor. Bu saylara baktmzda karmza yle bir mantk kyor: Bunu ben Sovyet planlamasndan da ok iyi biliyorum. Dersiniz ki ylda maksimum u kadar araba reteceksin. Ama mteri memnuniyeti var m, araba salam m, tekerlei var m, yolda kalr m, buna bakmazsnz. imdi byle bir performans deerlendirmesiyle u anda oumuzun ikyeti olduu hukukta lakalama dediimiz olgu kanlmaz olarak ortaya kar diye dnyorum. Bu kadar ar i yk varsa bu kadar hkim ve savcyla ancak iin kalitesinden feragat ederek bunu gerekletirebilirsiniz. Bakanln da dosya saysn azaltmak ve uzun dava srelerini ksaltmak gibi bir amac olduu iin bu ynteme bavuruluyor. Ama byle giderse nmzdeki dnemde performans deerlendirme sorunu ve buna bal kacak sorunlar byyecek. Hkimler ve savclar adaleti mi yerine getirecekler yoksa kariyerlerinin gereini mi yapacaklar, bu ikilemle kar karya kalacaklar. Elbette bir kamu hizmeti verdikleri iin tarafndan hkim ve savclarn performansnn bir kurum deerlendirilmesi kanlmaz. Burada erevesi nceden belirlenmi, mmkn olduu kadar effaf bir deerlendirme sistemi gerekiyor. Bu deerlendirme kurulu da byk lde o kurumun yeleri arasndan seilmeli. Tpk niversitelerde olduu gibi. Akademik personelin performansnn yine akademik personel tarafndan belirlenmesi gerekir. Bu akademik zgrln temelidir. Yarg zgrlnn temelinde yer alan olmazsa olmazlardan biri de bu deerlendirmenin yine yarg mensuplar tarafndan yaplmasdr. Bu bakmdan bu performans

1.3. Bir puanlama sistemi olarak Performans Deerlendirmesi

A. .: nmde HSYKnn 30 Eyll 2011de hkim ve savclarn snflarnn ykseltilmesiyle ilgili ald ilke kararlar var. Kt zerinde hkim ve savclarn mesleki hal ve gidileri, greve ballklar gibi niteliksel deerlendirme kriterleri var. Mfettiler tarafndan verilen performans deerlendirme formlar var. Fakat sonu olarak baktmzda ykseltme deerlendirmelerinde bir puanlama sistemi var. Puanlama sistemi geldiinde biliyoruz ki nicel deerlendirme, nitel deerlendirmenin nne geer. Yani puanlandrma gelirse o hkim iyidir, ktdr, alkandr deildir biter, ayn SYSde olduu gibi

23

deerlendirmesinin seilmi kurullar tarafndan yaplmas da nemlidir. Kendini deerlendirecek kiileri yine o grubun semesi gerekir. Yani hkim ve savclarn performansn deerlendirecek bir HSYKnn, yine hkim ve savclarn oylaryla ibana gelmi olmas yarg zgrl asndan ok nemlidir. Genel olarak btn kamu ynetiminde egemen olan yeni ynetiim anlay erevesinde, saysal lm kstas nitel lm kstasnn nne geer. Bunda ABnin de pay vardr. Yani i karma esprisi. Akademik alanda da belli dergilerde belli sayda yayn kartmak diye bir kriter vardr. Doktorlarda da gryoruz, saatte belli sayda hastaya bakmalar gerekiyor. Yargda da byle bir eilim var grdm kadaryla. zellikle son iki yldr var bu durum. 2009 yl puanlarna baktm, imdikiyle ayn. . O.: 1983ten beri ayn, sadece biraz esnetildi u anda. A. .: Puanlar ayn kaldna ve nfus ve dava says da arttna gre, 1980lerde yargnn daha rahat bir yarg olduu anlalyor. . O.: Hkim ve savc says da o yllara gre oald ama. 1980lerde hkim ve savc says 6 binlerdeydi. imdi 12 bin. ki katna kt. A. .: Peki, burada yle bir endiem var. ki performans analizi var. Ne kadar zamanda ne kadar dosya bitirmi. Madem puanlama yaplyor, o zaman neden temyiz edilen dosya saysna gre de puanlama yaplmyor? Temyiz edilen dosya saysn bilsek o zaman niteliksel lm de yapm oluruz. Deerlendirmenin de puanlamasn yapalm. Bu hkimin verdii kararlarn AHMye gitmesi ve orada Trkiyenin yarglanmasna gre de puan verelim. Y. S.: O zaman orada Yargtay yelerinin puanlanmas lazm. Son karar onlardan kyor.
24

A. .: O zaman onlar da puanlayalm. Onlar performans analizine tabi olmuyorlar m? . O.: Onlar performans analizi st A. .: Puanlamann sadece dosya says stnden, yani i bitirme stnden yaplmas bence yanl. Neyse kincisi, savclarn puanlanmasnda dava dosyalarndaki baarszlk orann grmedim. Savclarn atklar dosya ve bunu bitirme hzlar puanlamaya bal. Bu korkun bir kriter. Savcya diyorsunuz ki, sen ne kadar dava aarsan ve bu davalar ne kadar hzl sonulandrrsan o kadar baarlsn. Yani ne kadar ok insan mahkemenin nne atarsan o kadar hzl ilerlersin demektir bu. Savclk gibi Trkiyede yetkilerinin snrlar ok iyi tanmlanmam bir kurumun performans kriterinin bu olmas ok tehlikeli. Savc iin byle bir performans analizi, herkesi savcnn performans kriterlerini yakalamas iin bir nesne haline dntryor. Her vatanda, savcnn bir performans nesnesi oluyor. Bu ok tehlikeli. Baarszln dikkate alnmas gerekiyor. Eer nmzdeki dnemde bu deerlendirme kalitatif kriterler tarafndan desteklenmezse, geniletilmi yetkilerle btn toplum dava nesnesi haline gelebilir.

Savclk gibi Trkiyede yetkilerinin snrlar ok iyi tanmlanmam bir kurumun performans kriterinin atklar dosya ve bunu bitirme hzlar puanlamasna bal olmas tehlikeli bir kriter. Her vatanda, savcnn bir performans nesnesi oluyor. (Ahmet nsel)
U. Y.: Performansla ilgili olarak eski dzende sadece adalet mfettilerinin dzenledii hal ktlar vard. Fakat imdi yeni kurul oluturulduktan sonra ortaya kurul mfettileri kt. Bunlarn faaliyetleri de kanunla

Performansla ilgili bizim nerimiz, kararlarda isabet orannn dikkate alnmas. Sadece nihai kararlar iin deil, ara kararlar iin de bu kriter iletilmeli. (Uur Yiit)
dzenlendi. Kanunun Meclise sevk edildii tarihe kadar hal ktlar vard taslakta. Ancak Venedik Komisyonu yelerinin yaptklar ziyaretin ardndan hal kd dzenlemesi metinden kartld. Kanun hal kd benzeri bir ey olmadan ktndan, bugn adn performans belgesi dediimiz belgenin dzenlenebilmesi iin Adalet Bakanl 2802 sayl yasada deiiklik yaplabilmesi amacyla bir tasar hazrlad ve tasarya bu maddeyi koydu. Ancak bu tasar kmad. kmamasna ramen halen uygulamada. Yasal dayana olmayan bu madde Tefti Kurulu Ynetmeliine konulmak suretiyle bugn performans deerlendirme formu dzenlenmektedir. Yani bugn baktmzda performans deerlendirme formunun yasal dayana yok. kincisi, eskiden amir-memur ilikilerinde sicil fii dzenleme uygulamas vard. Bugn artk ada personel ynetiminde anlamsz hale geldii belirtilerek, 657 sayl Kanunda yaplan deiiklikle bu kaldrld. Ancak halen basavclar savclar iin byle bir fi dzenliyorlar. Basavc veya savclar kendi ktibi hakknda byle bir fi dzenleyemiyorken basavc savc hakknda dzenleyebiliyor. stelik basavcyla savc arasndaki iliki hiyerarik bir iliki deildir. Basavc bizim anladmz anlamda savclarn amiri deildir. Amir dediiniz soruturma yapar, izin verir vesaire. Basavcnn byle bir yetkisi yoktur. Bu yetki HSYKya ait bir yetkidir. Fakat dzenleme yine de bu ekildeki devam ediyor. Bunun da kalkmas lazm. Performansla ilgili bizim nerimiz, kararlarda isabet orannn dikkate alnmas. Sadece nihai kararlar iin deil, ara kararlar iin de bu kriter iletilmeli. Yani savcnn ne kadar kiiyi tutuklamaya sevk ettiine baklmal. Diyelim 20 kii gelmi, savc 20sini de tutuklama istemiyle mahkemeye sevk etmi. Bu durumda hkim 20 kiiyle uramak zorunda kalyor.

Kararlarda isabet oran diye bir kavram getirilmeli. Performansn buna gre llmesi lazm. Y. S.: Performans meselesinde pratik bir ey syleyeyim, bir hkim biliyorum, o kadar hzl karar veriyor ki, yani kad olsanz bu kadar hzl karar veremezsiniz. Bu performans sisteminin bu rnei oaltacan dnyorum. Ondan sonra dava sonucuna bakyorsunuz, bu davann neden kaybedildiini anlamak mmkn deil. Vatanda da soruyor neden kaybedildiini, bir ey diyemiyorsunuz. Temyize gidiyorsunuz, orasnn da i yk ok fazla, o da jet hzyla karar veriyor. Sonra da vatandan yargya gveni kalmad deniyor. Nasl gvensin ki? Bu performans iinin daha ok ciddiye alnmas gerekir. L. K. T.: Performans ile ilgili olarak gerekten nicelik niteliin ok nnde yer alyor. Kararlardaki isabet kimsenin umurunda deil. Performans Deerlendirme Kurulu Bakanlk brokratlaryla dolu olmamal. Yarg dnyasndan insanlardan olumal. Barolardan gelen temsilciler de kurula katlabilmeli. Yani bamsz karar veren bir performans kurulu kurulmal. Yargtaydaki not sistemi kalktktan sonra byle bir sistem getirilebilir diye dnyorum. . O.: Performans kriterlerinden sz ederken Uur Yiit hal kd devam ediyor dedi. Hal kd devam etmiyor. Performans deerlendirme formunda kiisel hali diye bir ey yok. Performans deerlendirmede llebilir kriterler var. Daha nceki hal ktlarnda gerekten llemeyen eyler vard. Bunlar deitirdik. Uur Yiit, performans deerlendirmenin yasal dayanann olmadn syledi ama 2802deki yasal dayanak devam ediyor. 2802 ile ilgili yasal deiiklik henz Meclise sunulmad. Sadece saylara bakarak m performans deerlendiriyorsunuz? diye soruldu. Kararlarn sadece saysna bakmyoruz, sonularna da bakyoruz. Kararlarn ka beraatle sonulanm, ka

25

mahkmiyetle sonulanm, bunlara da bakyoruz. UYAPta bunlarla ilgili bir almamz da var. Savcnn mtalaasn da deerlendiriyoruz ama belki o savc o mtalaaya son anda kt. Bunu da deerlendirmek gerekir. Bunlarn hepsini birden grmek gerekir. Performans deerlendirmesinde saylar, verilerden sadece biridir. Orada isabet oranlar da gz nne alnyor. Hkimin 100 ii varsa 100n de karmasn beklemiyoruz. Ancak unu da ekleyeyim. Bir hkimin elinde 17 bin dosya varsa, sen bunlarn hepsini kar ve hepsi de isabetli olsun demiyoruz. Sen bunlarn iki binini kar yeter diyoruz. Bu da bir hkimin bir ylda bakabilecei azami dosya saysdr. Temyiz edilmemesini neden deerlendirmiyorsunuz? diye soruldu. Zaten notu kaldrmamzn sebebi de buydu. Dosyas temyize gitmeyen hkimi adeta cezalandryorduk. Belki o hkimin kararlarndan herkes memnun olduu iin kimse temyize gitmedi. Biz bu hkime iki ylda Yargtaydan 40 dosya geirmedin, o yzden terfi edemezsin diyorduk. AHMdeki kararlar da dikkate alacaz. Hkimden kaynaklanmayan nedenler varsa bunu dikkate almayacaz. Ancak mesela hkim makul sreyi geirmise bunu deerlendireceiz. L. K. T.: Performans deerlendirme formu deniyor, ama hal ktlar da devam ediyor. Aslnda eskiden orta verilse de bu terfiye engel olmazd. Ama imdi oluyor. Kurul bu deerlendirmeleri eskiden o kadar ciddiye almazd. Ben bir kere hal kdm orta olmasna ramen terfi etmitim. O kadar sbjektif deerlendirme kriteri var ki. Aile durumu diyor mesela. evreden edinilen duyumlarla karar veriliyor. Bir hkimin hal kd

mahkemenin ofrnn syledikleriyle dolduruluyor. Kiinin gr, eilimi imdi daha ok etkili oluyor. Ayrca i yk de ciddi bir sorun. Mesela ben buraya geldimse iki gece almay gze alp geldim. nk bitirmem gereken dosyalar var. Terfiler de byk bir stres kayna. ki derece arasnda 3 bin TL fark oluyor. . O.: ki derece arasnda 3 bin TL fark yok. Birinci snfa ayrlamayan ile ayrlan arasndaki fark bin TL civarnda. 3 bin TL dersek yanltc olur. L. K. T.: Ben toplam farktan sz ediyorum. Yani meslee yeni baladktan sonra ykselip belli bir noktaya gelindiinde fark 3 bin TLye kadar kyor. Bu da srekli bir i bitirme tela demek. yle olunca da verilen kararlarn kalitesi bundan olumsuz etkileniyor. Not sistemi kaldrld. Kararlarda gereke de kalmad. Ben Yargtayda dosya okuyorum, kararlarda gereke aramayn artk. Ben de nota karydm ama yerine baka bir ey getirilmeliydi. A. B.: Bu dnemde gerekesiz kararlar artt diyorsunuz. L. K. T.: Evet. Bunun bir istatistii yok. Ben ylda okuduum bin dosya zerinden bunlar sylyorum ama bu da az bir say deil. Gerekten gerekeler rafa kalkt. Hl dzgn gereke yazan hkimler var ama artk onlar takdir etme hakkmz yok. Yani iyi not vererek destekleme ansmz yok. Yargtayn not verme sistemi yeniden ele alnabilir belki. Kontrol mekanizmas yeniden baka ekilde kurulabilir. Yargtaya kursiyerler geldi. Meslekte be yln doldurmam hkimler geldi. Bunlar ceza dosyalar okuyor. Ceza yarglamas yapmam kiiler ceza dosyalar okuyor. Ben kendi adma ok korkuyorum. Aksaklklar asndan syleyeceklerim imdilik bunlar. A. B.: Size gelen bu kiiler HSYKyla balantl olarak m geliyorlar?

26

Hal ktlar hala devam ediyor ve ok sbjektif bir deerlendirme kriteri var. Aile durumu diyor mesela. evreden edinilen duyumlarla karar veriliyor. Bir hkimin hal kd mahkemenin ofrnn syledikleriyle dolduruluyor. (Leyla Kksal Tarhan)

L. K. T.: Evet. Grevlendirmeyle geliyorlar. O be yl koulunun kaldrlmas ok tehlikeli, nk ceza dosyalar okuyorlar. . O.: Be yl art yasa ile kaldrld ancak biz yasada sre olmamasna ramen fiilen iki yl art aryoruz. Birikmi i yk hafiflesin diye yaptk bunu. Yargtayda sadece ceza dosyalar yok. L. K. T.: Evet, ama en fazla dosya ceza dosyas olduu iin bu yeni gelen kiilere ceza dosyalar veriliyor. Evet, ince dosyalar veriliyor. Daha kaln dosyalar kdemli hkimlere veriliyor ama onlarn da zaten i yknden beli bklm durumda. Bakn gerekten dramatik koullarda alyoruz. A. B.: Adalet Bakan sk sk birikmi dosya yknn azaltlacandan sz ediyor. Bu tr bir etkinlik var m? L. K. T.: Btn tetkik hkimleri kle koullarnda alyorlar. A. B.: Bunu, kaliteyi drerek yapyorlar diyorsunuz. L. K. T.: Evet, kesinlikle.

sorunu var. Ama ikinci bir sorun daha var. Diyelim ki siyasi irade tarafsz davrand, gerekten bilgiye dayal bir seim yapmak istedi. Hukuk fakltelerinin durumunu biliyoruz. Alan hukuk fakltelerini dikkate aldmzda sadece saynn artmasndan kaynaklanan bir ortalama kalite dmesi var. Bu dnyann her yerinde byle olur. Say arttka ortalama kalite der. Bunu dikkate aldmzda sadece lisans eitimi alm bir hukuk mezununun meslee balamas iin staj eitimi almas yeterli olmaz. Ders sistemi ve notlamann olduu ikinci bir eitim sreci gerekiyor ki, u anda bu yok. Hkimlerin yazdklar kararlarda, savclarn son zamanlarda grdmz iddianamelerinde, deliller ile ceza talepleri arasndaki orantszlklarda grdmz gibi, hukuk facialar yaanyor. Bunlar yapanlar st kademe yarglar olduunda bunun kastl olduunu dnyoruz, ama orta kademe yarglar bunlar yapyorsa bunun bilgisizlikten olduunu dnyoruz. HSYKnn faaliyet raporlarna baktmzda bu ynde bir endie ve hazrlk grmedim. Varsa da ben grmedim. Hkim seerken SYM gibi soru cevap sistemiyle hkim seiyorsunuz. Fikri ve zihinsel yeteneiyle analiz yapma gcne sahip, verdii bir kararn gerekesini yazabilme yeteneine sahip insanlar semiyorsunuz. Ezberlenmi bilgileri soru cevap sistemiyle snyorsunuz. Ondan sonra bunu eitimle kapatma yoluna gidiyorsunuz. Bu noktada Adalet Akademisindeki eitim de bu eksii kapatabilecek bir eitim nitelii tamyor grdm kadaryla. Yeniden kanun maddesi ezberlemek zerine kurulu, biraz da hkimlik pratiiyle ilgili bir eitim veriliyor. Hkimlik statsnn pratiiyle ilgili bilgiler veriliyor. Bundan sonra yaplan snav da ok gevek bir snav. Staj da bir yla indirildi bildiim kadaryla. . O.: Kanunda bu hkm olmasna ramen en erken 23 ayda kura ektirdik. Yani bir yl uygulamadk. Sadece yle bir imkn tanyor kanun ama biz bunu uygulamadk. Y. S.: kinci bir snav yaplyor mu?
27

1.4. Hkim ve Savc Adaylarnn Eitimi ve Adalet Akademisi

A. B.: imdi hkim ve savclarn eitimi meselesine geelim. Yine Ahmet nsel ile balayalm. A. .: HSYKnn bir yarglarn eitimi sorunu var. HSYKnn Yargda Durum Analizi toplant sonu raporunu inceledim. Orada sorunlar tek tek ele alnm. HSYKnn eitim sorunuyla ilgili ok ciddi projeleri yokmu gibi geldi bana. brahim Okurun da belirttii gibi bir seim

. O.: Akademinin dnem sonunda bir snav yaplyor. Yars btnlemeye kald bu sene. Bir bitirme tezi var; bir de mezuniyet snav var. Geen yl sadece bir kii bitiremedi. A. B.: yle mi? Burada bir ciddiyet unsuru olarak girmek, bitirmek anlamna gelmiyor o zaman. Eitime de daha fazla nem veriyorsunuz demek. Toparlayacak olursam, buradaki eitimde hukuk fakltelerinde verilmeyen bilgilerin ve anlayn, hukuk felsefesi gibi derslerin verilmesi gerekir diye dnyorum. Bir de bunun olabilmesi iin Adalet Akademisinin kendi spesifik eitim kadrosu olmal. Y. S.: Evet, yarglarn eitimine nem verilmeli ama bir de u sorun var: Yarglar kendilerini otorite olarak gryorlar. Savcnn stnde otoritesi var, mbair stnde otoritesi var, savunma stnde otoritesi var. Bir kiiye byle bir iktidar gc verirseniz, bir st iktidar gc onu maniple eder. nk o yarg Yargtaya bakyor kararm bozulmasn diye, nk o da ykselme iin bunu gzetiyor. U. Y.: Eitim konusunda, mevcut yarg iktidar, yarglamay mekanik olarak adeta bant iilii olarak dnyor. Hkimi ve savcy da yarg iisi olarak tasavvur ediyoruz ve ona gre yetitiriyoruz. Hlbuki hkim ve savc birer sanatkrdr. Terzi gibidir. Bir eser ortaya kartr. Dnyada smrge olmam ve askeri darbe grmemi lkelerde hkim ve savclar avukatlk tecrbesinden sonra alnr. Smrge lkelerde ve askeri darbe grm lkelerde ise ideolojik eitim grmesi iin adalet akademileri vardr. Akademi yntemiyle ancak asker veya polis yetitirebilirsiniz. Bugn Trkiyede 60 tane hukuk fakltesi var. Bunlardan bir zenginlik geleceine, biz bunlar alyoruz torna tezghna, tek tip hkim standard oluturuyoruz. Byle oturacaksn, byle yiyip ieceksin, byle konuacaksn ve byle karar vereceksin diye kalba sokuyoruz. ncelikle bu

akademi anlayn terk etmemiz lazm. Hkim ve savc yksek lisans yapacaksa deiik niversitelere dalr ve oradan farkl grler gelir. Bylece yarg farkl grlerle zenginleir, nefes alr. Yeni dzende bir deiiklik yaplacaksa avukatlk tecrbesinden gelme art getirilmesi lazm. Mahkemelerin yerellemesine paralel olarak hkim ve savc alm da yerelleebilir, bu benim ahsi grm. L. K. T.: Meslee kabulle ilgili konumak istiyorum. SYMnin yapt bir snav var. Orada teknik bilgi llyor. Daha sonra da grg, bilgi, davran len bir szl snav yaplyor. Szl snavda Bakanlk brokratlarnn arlkta olduu bir kurul karar veriyor. Hangi kriterlere gre karar verdii bilinmiyor. Hangi sorulara hangi cevaplar verilince ne not veriliyor belli deil. Bir rivayet dolayor; szl snavda Atatrkn cenaze namazn kldran mftnn, hocann ismi sorulmu. Karikatrize etmek iin mi syleniyor bunu bilmiyoruz, ancak kazanmasn istemediklerine byle sorular sorduklar syleniyor. Bu kuruldan geen adaylar Adalet Akademisi denilen sistemin iine atlyorlar. Ben orada drt dnem ders anlattm. Orada bildiiniz gibi hukuk fakltelerindeki dersler tekrar veriliyor. rnek davalar stnde tartmalar yaplmyor. Kararlar zerinden anlatm olmuyor. Daha ok protokol kurallar, ne yenecek, ne iilecek onlar retiliyor. Ben ders aralarnda sohbet ederken hakknda karar verecekleri insanlar tanmalar gerektiini sylyordum, baz pratie ynelik bilgiler veriyordum, ama mfredat buna uygun deil. Bunlar ancak ders aralarnda konuuyorsunuz. Adalet Akademisinde belli ablonlar stnden belli kalplar iinde bir eitim veriliyor. Eitim sisteminde ok byk yanllar yapldn dnyorum. Hkim adaylarn barolardan, dier meslek rgtlerinden temsilcilerin de olduu geni tabanl bamsz bir kurul semeli. Gerekten denetlenebilir bir snavdan sonra meslee atanmalar gerekir. Adalet Akademisinin sadece meslek ii eitimde kullanlmas gerektiini

28

dnyorum. Meslek ii eitim iin de hep belli kiiler yurtdna gnderiliyor. Belli bir grup hkim ve savc da meslek ii eitimde srekli grmezden geliniyor. . O.: Eitim konusunda hukuk fakltelerinden balayan bir skntmz var. Adalet Akademisi eitim merkeziyken tamamen mfredat tekrarlyordu. Akademiye dntkten sonra bu bir miktar deiti. Ama yeterli deil. Bu eletiriye katlyorum. Hukuk felsefesi okutmamz gerekiyor. Hukukun temel kavramlarn, hukuk metodolojisini ve bunlarla birlikte hkim davrann retmeliyiz. Bunlar Adalet Akademisi dnda yaplabilir mi, bu ayr bir tartma konusu, ama bu haliyle Akademinin tam olarak amaca hizmet ettiini dnmyorum.

. O.: Onu dzeltelim o zaman. Adna demeyelim. Zaten bu konuyu zmek amacyla nmzdeki gnlerde basavc-savc ilikisini dzenlemek iin bir altay dzenleyeceiz. Orada bu konuyu zme kavuturacaz. Basavclar, basavc vekilleri ve savclar katlacaklar. Hukukumuzdaki basavc-savc ilikisini netletireceiz. Hkimlerin geni, ok boyutlu dnebilen insanlar olmas lazm. Btemiz elverdii iin yurtdna eitime hkim gnderiyoruz. Yksek lisans izinleri veriyoruz. Bunu yaparken de belli insanlar gndermiyoruz. Belirli bir dil puannn stne kabilen hkimleri gnderiyoruz. Kriterlerimiz bellidir. Eitimlere daha nce bavurmayan adaylara ncelik veriyoruz. Baz konularda hkim bavurmasa bile eitime alabiliyoruz. En somut rnei de kamulatrma ile ilgili olarak u anda Trkiyede youn kamulatrma ilemleri olan yerlerdeki hkimlere bir eitim dzenledik. 85 hkimimizi eitime aldk. Bunlarn arasnda eitim talep etmeyenler de vard. Dosyalarn karttk. 400-500 kamulatrma dosyas var ama hkim arkadamz eitim istememi. Bu arkadalarmz kendileri istemese de eitime aldk. L. K. T.: Yargtaydaki tetkik hkimleri bu eitimlere alnmyor. Buna gereke olarak, yelerinin i younluu nedeniyle Yargtayn buna izin vermemesi gsteriliyor. Bunun yolu nasl alabilir? . O.: Bunu da yapmaya baladk. Dantay kabul etmedi. Biz resen eitime alacaz dedik ve aldk. Yargtay ile ilgili de byle bir dncemiz var. Bir de mesleki mzakere toplantlar ad altnda blgesel toplantlar yapmay dnyoruz. Bunun altyapsn da oluturuyoruz. Yargtay ve Dantaydan da destek istedik. Mesela stanbulda aile mahkemelerine bakanlarn bir araya gelerek aile hukuku konusundaki kararlar ve uygulamalar kendi aralarnda tartmasn istiyoruz. Yargtaydan aile mahkemelerinden gelen dosyalara bakan hkimler de

Hukukun temel kavramlarn, hukuk metodolojisini ve bunlarla birlikte hkim davrann retmeliyiz. Bu haliyle Akademinin tam olarak amaca hizmet ettiini dnmyorum. (brahim Okur)
Basavc savc ilikisi amir memur ilikisi deildir denildi. Evet, katlyorum ama 5235 sayl yasadaki hkmler, 2802 sayl yasadaki hkmler savcln bir btn olduunu, savclarn basavc adna hareket ettiini, iblmn basavcln yaptn sylyor. U. Y.: Sayn bakanm, savclar basavc adna i yapmaz. . O.: Yasada iblmn basavclk yapabilir diyor. U. Y.: Sayn bakanm ben bu konuda makale de yazdm. Basavc adna deil. Hukukta adna dediiniz zaman onun adna imza atmas lazm. Veklet ilikisi var demektir o zaman.

29

gelsin birlikte tartsnlar istiyoruz. Trkiyeyi 16 blgeye ayrdk. Bu toplantlar ylda iki kez olacak. Btede bunun deneklerini ayrdk. Toplant formatlarn oluturduk. Mesleki tartma toplantlarn yaparken Avrupadaki rneklere baktk. Avrupadan farkmz u: Avrupada mahkeme bakanl diye bir sistem var. davalarn birine, ticaret davalarn dierine, aile davalarn bir bakasna tevzi ediyor. Bizdeki gibi i mahkemeleri, ticaret mahkemeleri gibi bir ayrm yok. Bu mahkeme bakanlarnn ciddi yetkileri de var. Bizde byle bir sistem olmad iin 10 mahkemenin 10undan da ayr karar kabiliyor. Elbette hukukta farkllklar olabilir ama fahi hatalar olmamal. Bunu azaltmak iin blgesel bazda istiare toplantlarn gerekletireceiz. Gneydouda grev yapan hkimler bir araya gelip blgeye zg davalar konuabilecekler. Bu sayede uygulama birlii

salanacak ve Yargtaya gereksiz gidi gelilerin n kesilecek. Bir de snavlarla ilgili olarak, ben snav kurullarnda sadece hkim ve savclarn olmasnn yanl olacan dnyorum. Mutlaka sosyologlar, psikologlar da olmal. O kiinin davran zellikleri ortaya kartlmal. zel irketler ie alaca personeli baz testlerden geiriyorlar. Ama biz lkemizin yargsn teslim ettiimiz insanlarn olup olamayacana birka dakikalk mlakatla hkim karar veriyoruz. Bunun yerine ok ciddi, kiinin psikolojik durumunu deerlendirebilecek bir teste ihtiya var. Bir insann hukuk bilgisi yeterli olabilir, ama ayn insan hkim olabilir mi? Bunu deerlendirmek lazm. Uur Yiite katlyorum. Ya avukatlktan gemeli ya da belirli bir sre savclk yaptktan sonra gemeli. Dorudan, sfrdan hkim almnn kesilmesi gerektiini dnyorum.

30

2. Hsyknn leyii ve Srmekte Olan Davalara Etkisi

2.1. Yeni HSYKnn leyii
A. B.: Byk siyasi davalarda HSYKnn sreci etkilemesi, ynlendirmesi ne lde mmkn olmaktadr? HSYK, zel Yetkili Mahkemelerin yaps ve ileyii stnde ne lde etkilidir? Yine siyasi davalarda polis-savc ilikisi ters yz bir iliki olarak karmza kyor. Polis fezlekelerinin dorudan savc iddianamesi olarak karmza ktn gryoruz. Bununla ilgili savclar dzeyinde HSYKnn yapabilecei bir ey yok mudur? Bir de stanbula ilikin bir ey sormak istiyorum. Kritik davalarn ou stanbulda. 40a yakn zel yetkili savc, 38 hkim var. Bu 78 kii iinde belirli bir topluluun, Glen cemaatinin baskn olduu syleniyor. Bununla ilgili sizin gzlemleriniz nedir? Syleyecekleriniz var m? Bir sre nce beni gazetede ziyaret eden bir grup hkim ve savcnn sylediklerini veri olarak alacak olursak, ortada kt bir tablo var. zel Yetkili Mahkemelerde son derece kritik bir pozisyona sahip olduklar syleniyor. zel Yetkili Mahkemeler datlp da kritik dosyalar Ar Ceza Mahkemelerine giderse diye bu mahkemelere de imdiden yneldikleri iddia ediliyor. Bu iddialar karsnda brahim Beyin ne syleyeceini merak ediyorum. . O.: imdi HSYKdan, HSYK neleri doru yapt, neleri yanl yapt onlardan balayalm. Bence de nce HSYKnn grevi nedir? Yarg stndeki etkisi nedir? Buna cevap verelim. HSYK yargsal srele ilgili karar alabilir mi, yoksa yarg mensuplarnn atama, terfi ileriyle ilgilenen idari bir kurum mudur? Bizim sistemimiz HSYKy idari bir kurum olarak tanmlyor. HSYKya yargsal herhangi bir grev vermemi. Yargnn yargsal ilemlerini kendi iinde denetleyecei bir sistem oluturmu. HSYKya ise idari grev vermi. Bir kere bunun altn izmemiz lazm.

HSYK, daha nceki dnemde yryen davalara mdahale etmeye alt. Sorunlar da bundan kt zaten. HSYKnn yargsal srelere mdahale etme yetkisi yok. (brahim Okur)
2008-2009dan itibaren eski HSYK yargdaki tm sorunlar kendisinin zebilecei hissine kaplmt. Zaten pek ok sorun da buradan kt. Daha nceki dnemde HSYK bakanvekili kapcm bile stanbuldaki davaya niye mdahale etmiyorsunuz diye soruyor. Tabii ki mdahale edeceiz diyordu. Yani yryen davalara mdahale etmeye altlar. Sorunlar da bundan kt zaten. HSYKnn yargsal srelere mdahale etme yetkisi yok. Ali Bey, sizin sorunuza daha sonra dneceim, yani peki o zaman HSYK olarak imdi neden baz davalara mdahale ettiniz? sorunuza daha sonra gelelim. imdi yargya gven ne durumdadr? Ona bakalm. A. B.: Denetim imknlarnz yok mu? . O.: Savclarn ilerini doru ve drst yapp yapmadna dair denetim yetkimiz var. Ama bu karar niye byle aldn? deme hakkmz yok. Savc ya da hkim menfaat karl m byle bir karar alm, ona bakarz. Spesifik olarak bu karar niye byle verdin? diye sorma yetkimiz yok. Bu Yargtay ilgilendiren bir sre. M. S.: Zaten st kurullarn byle bir yetkisi olamaz. Tartma, HSYKnn karar srecine atama ve grev yeri deiiklii yoluyla mdahale ediyor olmas zerine. . O.: HSYKnn grevi hkim ve savclarn grevlerini kanun, tzk, yrtme ve ynetmeliklere uygun yapp
31

Avukatn kendi iledii bir sula ilgili olarak brosu aranabilir ama mvekkillerinin dosyalaryla ilgili olarak byle bir arama yaplamaz. Ama KCK soruturmasnda savclar oraya girdiler ve tm belgeleri alp ktlar. yle bir karar veren hkim de bence suludur. Siz bununla ilgili bir mdahalede bulunabilirdiniz. (Ycel Sayman)
yapmadna dair denetlemektir. Yoksa HSYK Neden byle bir karar aldn?, Bu karar nasl verirsin? gibi bir ey soramaz. Bu ereveyi izelim bir kere. L. K. T.: Hak ihlalleri karsnda mfetti grevlendirme imknnz var ama. Bunu sitenizde de belirtiyorsunuz. . O.: Evet, ama orada da unu yapyoruz. Niye bu karar byle verdin? diye sormuyoruz. Karar verirken bir etki altnda kalp kalmadna gre mfetti gnderiyoruz. En son Aye nce1 olaynda, kocas serbest kaldktan sonra gidip cinayet iledi, bu olay duyulur duyulmaz savcnn serbest brakma kararyla ilgili ihmal var m diye mfetti grevlendirdik. Y. S.: KCK davas kapsamnda avukatlarn brolar arand. Tabii ki avukatn kendi iledii bir sula ilgili olarak brosu aranabilir ama mvekkillerinin dosyalaryla ilgili olarak byle bir arama yaplamaz. Ama savclar oraya girdiler ve tm belgeleri alp ktlar. yle bir karar veren hkim de bence suludur. Siz bununla ilgili bir mdahalede bulunabilirdiniz.

L. K. T.: Ben de unu ekleyeyim. Polislerin usulsz arama yapt iddiasyla soruturma aan savc Abbas zden knama karar ald. Yani sizin HSYK olarak yapmanz gereken eyi yapmaya alt ve cezalandrld. Yani usulszln stne giden savc cezalandrld. Belki bunu bilmiyor olabilirsiniz diye sylyorum. . O.: Bildiim kadaryla KCKdan brolar aranan avukatlar daha sonra kendileri su iledii iddias ile tutuklandlar. Bu konuda HSYK harekete gemez nk kendileri su ileme gerekesiyle gzaltna alnp tutuklandlar. Y. S.: Ama avukatlarn btn evraklarna el konuldu.

2.2. Yeni HSYKnn Uygulamalar ve Tartlan Davalar

A. B.: brahim Bey eski HSYKdan bahsederken, HSYKnn siyasi iktidara ok daha baml olduunu syledi. Size gre imdiki HSYK daha ncekine gre siyasi iktidardan uzaklat m? Nasl bakyorsunuz?

Yeni HSYK iktidarla paralel olarak bir sre yrd. Ama ike davasyla bir ayrma yaand. zel Yetkili Mahkemeler ve Deniz Feneri davasyla balayan gerilim en son MT Mstearnn ifadeye arlmasyla tavan yapt. Bu gerginlik artk saklanamaz gizlenemez bir hale geldi. (Uur Yiit)
U. Y.: Yeni HSYK iktidarla paralel olarak bir sre yrd. Ama ike davasyla bir ayrma yaand. zel Yetkili Mahkemeler ve Deniz Feneri davasyla balayan gerilim en son MT Mstearnn ifadeye arlmasyla tavan yapt. Bu gerginlik artk saklanamaz gizlenemez bir hale geldi.

Ei tarafnda darp ve tehdit edilen Aye nce, einden ikyeti olmu, ancak savclk Mehmet nceyi serbest brakmt. Mehmet nce, serbest kaldktan sonra, Aye nceyi 17 yerinden baklayarak ldrd. Bu olayn akabinde hkimin uzaklatrma cezasn zamannda verip vermedii, adli makamlarn lm tehdidine kar gerekli ilemleri yapp yapmadklar, Mehmet ncenin salverilmesi karar ve bu kararn ardndan ne gibi nlemler alnd gibi ilemlerHSYK tarafndan grld. Ve savclar hakknda inceleme izni verilmesi karar alnd. http://www.hurriyet.com.tr/ gundem/20456975.asp, eriim tarihi: 03.09.2012

32

A. B.: Doru anladysam yeni HSYK zaman zaman iktidarla paralel yryen ama zaman zaman da ayran bir yap diyorsunuz. yle mi? U. Y.: Evet. Bize gre u anda da atma var. A. B.: Ben de yazlarmda zaman zaman iledim. Hkmet ile Glen cemaati arasndaki mcadelenin yarg stnden gerekletiine dair saptamalar ok yapld. Kurulun hafif de olsa cemaatin daha ar bast bir yap olduu iddialar var. Ayrma yarg stnden mi oluyor?

arkadalarmz ounluktayd. Yerel mahkemelerden arkadalar da aramza katmak iin aba sarf ettik. Yerel mahkemelerdeki arkadalarmz ayr ayr yerlerden olduklar iin onlarn rgtlenmesi Yargtay ve Dantay gibi byk ve bir arada bulunan yarg mensuplarnn rgtlenmesinden daha zordu. Bu yzden YARSAVn yapsnda arlkl olarak yksek yargdan gelen arkadalar oldu. Yksek yarg yeleri ve HSYK yeleri, dier yarg ve savclar cesaretlendirmek iin de ye oldular. Ayrca seim sonular bize gsteriyor ki, zellikle kk adliyelerde bizim yemiz olan arkadalardan oy alamamz. Bunda elbette bizim sylemlerimize kar olmalarnn da rol vardr. Yani hem YARSAV yesi olup hem de YARSAVn sylemlerine kar olan arkadalarmz da vardr. . O.: Yaptnz ittifaklara da tepki duymu olabilirler mi? Bir tespit olarak sylyorum sadece. L. K. T.: Olabilir ama bu YARSAV korkusuna anlam veremiyorum dorusu. Sonuta yargnn bamszln savunan bir meslek rgtyz. Yani unu syleyeyim: YARSAV hibir dnemde hibir iktidar tarafndan desteklenmedi. U. Y.: Biz son bir buuk ylda eski kurulu unuttuk. Kimse eski kurulu konumuyor. Yeni kurulu konuuyoruz. L. K. T.: Zaten anlam da yok eskiyi konumann. Yani YARSAVa o kadar ar bir yk yklenmek isteniyor ki. Zaten bu sistemde istediiniz kadar gl olun, eer siyasi iktidarla ters dyorsanz nereye kadar var olabilirsiniz ki A. B.: Leyla Hanm burada nemli olan, sizin anzdan mekanizmay yani yryen ileyii nasl aklyorsunuz? Bunu dinleyelim biraz da. Yani dardan bakldnda durum nasl? L. K. T.: Evet. yle veya byle yeni bir kurul olutu. Gelecee bakacaz dediler. Grdk ki deien hibir ey yok.
33

Hkmet ile Glen cemaati arasndaki mcadelenin yarg stnden gerekletiine dair saptamalar ok yapld. Kurulun hafif de olsa cemaatin daha ar bast bir yap olduu iddialar var. (Ali Bayramolu)
M. S.: ok tartlan ike davas gibi davalarda, yani hkmetle cemaatin kar karya geldii davalarda sizin bir tasarrufunuz oldu mu? A. B.: Leyla Hanma da sz vereyim. Daha sonra brahim Bey cevap versin. Bu arada konular i ie gemeye balad. Cemaat konusu ya da byk siyasi davalar konusu, tm bunlar elbette konuacaz ama bunu yaparken herhangi bir konuyu da atlamayalm. L. K. T.: Seimlerin Bakanlk basks altnda yapldna dair eletirilerime brahim Bey cevap verdi. Grdk ki YARSAV yargy dntrm. Demek YARSAV olmasaym yarg dnemeyecekmi. yle bir korku salmz ki. 1.500-1.600 kiiyle Biz 1999-2000li yllarda hakkmz aramak iin bir araya geldik, aramba gnleri toplandmz iin kendimize aramba hkimleri diyorduk. Sonra rgtlenme hakk knca heyecanlanmtk. Yargtaydan, Dantaydan

Yani bir buuk yl geti. Mekanizma ayn mekanizma. Dardan baktmda HSYK yolun kenarndaki o devasa bina. eriden gelenlere baknca 1. Dairenin yapt uygulamalar. YARSAV yesi hkim ve savclara kar kym var. HSYK adaylarmzn hepsi zor durumda. Yeni kurulla balar dertte. Yeni anayasa yapyorsunuz ama kuvvetler ayrlnn olmad bir yerde yeni anayasann anlam yok. Bir demokraside kuvvetler ayrln tesis ettiren g ise yargdr. Yarg bamsz olursa kuvvetler ayrl tesis edilir. HSYK, hukukun stnl ve yarg bamszln gerekten savunursa buna katks olabilir, ama vatanda gibi ben de durumun bu olduuna inanmyorum. Benim HSYK ile ilgili grm bu. A. B.: Buyurun brahim Bey. nce bu fasl kapayalm. Sonra dier konulara geeriz. . O.: ncelikle kii hari kimsenin maduriyetini gidermediimiz sylendi. Oradan balayalm. imdi elinizde bir anayasal ereve var. 1982den beri bu anayasal ereve duruyor, kimse de deitirmeye gerek duymam ya da deitirmeyi baaramam. 12 Eyll referandumu da anayasa deiiklii ile kurulu yok saymam, sadece yapsn deitirmi. Geici 3. maddeyle de meslekten ihra edilenlerin dosyalarn yeniden kurulun nne getirmi. HSYK bu anayasal ereve iinde alyorsa -ki buna mecburdur- sizin szn ettiiniz maduriyetleri gidermesi mmkn deildir. Demokrat Yarg dedi ki eski HSYKnn tm uygulamalarna snger ekin. Bunu ben yapamam, benim byle bir yetkim yok. Bunu parlamento yapabilir ancak. Yaplan anayasa deiiklii gemii yok saymamtr. Sadece bundan sonras iin yeni bir HSYK ngrmtr. Yeni dzenleme meslekten ihra dosyalarnn yeniden grlmesini ngrmtr. Byle 51 dosya nmze gelmitir. Yedisi kabul edilmitir. Bunlardan iki ya da tanesi meslee geri dnmtr. Geri kalanlar meslee dn talep etmemitir. Bazlar da 65 ya atklar iin meslee geri dnememilerdir. Biz Anayasann vermedii bir hakk kullanmayz. Byle bir ey sz konusu olamaz. Eski HSYKnn ilemleri geerlidir. Bunlara itibar etmek

zorundasnz. Yasama bize tm eski ilemleri silin demedi. Tam tersine, greve baladmz gn eski kuruldan devraldmz bir kararname geldi nmze. Eleri retmen olanlarla ilgili bir kararnameydi, bunu yrrle koyduk. Eski alkanlklar, eski geleneklerin tamam silinip yok edilemez. Elbette gzden geirilir, bazlar terk edilir, ancak bunun tesinde yasann bize tanmad yetkileri kendimizde varm gibi kabul edip uygulama yapamazdk, nitekim yapmadk da. 34 genelge kartld, yeniden kaleme alnd. unu da diyemezdik; Biz greve daha yeni geldik. Birka ay bekleyeceiz. Daha sonra uygulama yapacaz. Bu da sz konusu olamazd. Atama bekleyen hkim vard. Grevlendirme bekleyen savc vard. Sistemin kesintiye uramadan ilemesi gerekiyordu. Mazereti olan hkim ve savclar var. Sizden zm bekliyorlar. Eski HSYKy yok farz etmek imknszdr. Devlette devamllk esastr. HSYKnn yetkisi ne olmaldr konusuna geliyorum. Bir yandan diyoruz ki HSYK yargya mdahil olmamal, yryen davalara karmamal. Nitekim rnekler veriyorsunuz: Deniz Fenerine neden mdahale ettiniz? Dink davasna neden mdahale ettiniz? Bu mdahalelerle ilgili Trk kamuoyu gibi sizler de bizden aklama bekliyorsunuz. te yandan da diyorsunuz ki MT krizine neden mdahale etmediniz? U. Y.: Deniz Feneri konusuna gemeden nce Demokrat Yargnn nerileriyle ilgili olarak son bir ey sylemek istiyorum. Sayn bakan dedi ki gemi kararlarla ilgili olarak yaplacak bir ey yok. Oysa siz idari bir kurulsunuz. Daha nceki dnemde verilen kararlar yeniden ele alabilirisiniz aslnda. . O.: yi ama bunun snr ne olacak. Verilmi pek ok karar var. Kanun diyor ki HSYKnn verdii kararlar itiraz srecinden sonra kesinleir. Bu eski kurul iin de geerli bugnk kurul iin de geerli. O zaman devlette sreklilik ilkesini nasl uygulayacaksnz? Y. S.: Biz bunu baro olarak ok uyguladk. Adalet bakan meslekten karma konusunda ne diyorsa baro o karar

34

uygulamak zorundayd. Biz bu kararlar kaldrdk ya da geriye aldk. Atlanlar meslee geri aldk. Adalet Bakan bize dava at. Biz de cevap olarak ynetim kurulu olarak meslee alma kararlar aldk. Daha nceki kararlar iptal etmedik diye cevap verdik. Yarg da bizi hakl buldu. Biz beraat ettik. Bu yol denenebilir. Elbette bu ciddi bir mesai gerektiriyor. . O.: Ama sizin rneinizde adalet bakannn o yetkisi yasal deiiklikle elinden alnmt bildiim kadaryla Y. S.: Hayr, elinden alnmamt. Biz meslee alnmayla ilgili yeni karar vermitik. Yani karar tmyle hukuka uygundu. M. S.: HSYKnn yetkisinin ne olmas gerektii ile ilgili soruya dnelim. Soruyu netletirmemiz lazm. Sormak istediimiz u: Lehte ya da aleyhte, kimin olduuna baklmakszn hukuka uygunluk asndan sorunlu kararlarn altna imza atlyor. Sorun bu. Mesela Dink davasnda Dink ailesinin taleplerinin aksine karar verilirken baka bir davada da baka trl karar veriliyor. Yani kamuoyunda yanl kararlar verildii algs sz konusu.

HSYKnn yetkisinin ne olmas gerektii ile ilgili sorun u: Lehte ya da aleyhte, kimin olduuna baklmakszn hukuka uygunluk asndan sorunlu kararlarn altna imza atlyor. (Mithat Sancar)
. O.: Hocam, HSYK davalara mdahil olmu mudur, olmam mdr? Batan beri yaptmz aklamalar var. Deniz Feneri soruturmasyla ilgili olarak en batan beri aklamalarmz olmutur. HSYK olarak bu davaya mdahalemiz olmamtr. Basavcln talepleri olmutur. Savclarn Sulh Ceza Mahkemesinden kendi imzalaryla talep ettikleri evrak var. Bir, bu kiilerin

sahibi olduklar kara, deniz ve hava tama aralarna, orta bulunduklar irketlerdeki ortaklk paylarna; iki, bu kiilerin sahibi veya ortaklk paylar bulunan irketlerin mal varlklarna el konulmasna Birincisi, kiilerle ilgili talepleri var; ikincisi, irketlere el konulmasna ynelik talepleri var. Mahkemenin verdii kararda ise kiilerin ortaklk paylarna el konulmasna evet deniyor, ama irketlere el konulmas talebi reddediliyor. Bu talebi yasaya aykr buluyor. Buraya kadar her ey normal. Savcmz u ilemi yapyor: Mahkemenin reddettii ikinci fkrann stn kapatarak tapu dairesine yaz yazyor. Bu kiilerin orta olduklar irketlerin mal varlna da el konulmasn talep ediyor. Bunun zerine tapu soruyor: Yanl bir ey yapmayalm. Hepsine mi el koyacaz? Savc da evet hepsine el koyacaksn diyor. Sadece bu da deil. Avukatlar geliyor savcya diyorlar ki ey savc sen bu karar eksik gnderdin. Bu karar dzelt. Bu kez savcmz birlikte imzaladklar yazda diyorlar ki bizim amacmz zaten irketlerin mal varlklarnn tmne el konulmasn salamakt. O yzden bu yazy gnderdik. imdi bunun zerine evrakta sahtecilik iddias var. HSYKdan bu savclar hakknda soruturma izni vermesi istendi, HSYK da bu izni verdi. Sonu yarglamann sonunda ortaya kacak, ama iddia bu. Deniyor ki HSYK da ayn uygulamay yapyor. Mesela mz hakknda karar veriliyor, Leyla Hanm ile ilgili kararn st kapatlarak bana gnderiliyor ki ben onun hakkndaki karar bilmeyeyim. Ama buradaki iddia byle deil. HSYK buraya karmamal diyorsak bu ayr bir ey. Basavclk bu savclar bu soruturmadan ekti. Tedbir talebi vard. HSYK tedbir talebini kabul etmedi. Tedbir talebi u: Bu savclar buradan aln, baka yerde grevlendirin dedi mfetti. Ama HSYK hayr buna ihtiya hissetmiyorum dedi. Dier davalara gelince A. B.: Ona gelmeden nce bir soru var. Levent Pikin (TESEV): Bu uygulama, yani kararn gizlilii asndan bir ksmnn stnn kapatlmas son derece sk bavurulan bir uygulama. Bunun spesifik olarak Deniz

35

Feneri savclarna uygulanmas tabii ki kamuoyunda soru iaretleri dourdu. . O.: Tabii. rnein ayn dosyada birden fazla kiiyle ilgili bir karar verilirken kararn Leyla Hanm ile ilgili ksm kapatlabilir. Bu ok normal. Ama burada kararn iki maddesinden birini gsteriyor, reddettii ksm kapatarak sonu alyor. Fark bu. Mahkemenin hayr yapamazsn dedii hususta kararn stn kapatarak sonu ald iddia ediliyor. Yani diyelim benim o irkette yzde 10 hissem var. Benim hisselerime el koyacana irketin tm varlna el koyuyor. stelik mahkemenin aleyhte verdii karara ramen. Sorun bu. L. P.: Telefon dinlemeleriyle ilgili sreleri ap tekrar tekrar karar alyorlar. Burada da bir hukuksuzluk var, bununla ilgili soruturma izni veriliyor mu? . O.: Onlarla ilgili soruturma izni veriyoruz zaten. Deniz Fenerinde evrakta sahtecilik iddias olduu iin soruturma izni verildi. A. B.: Leyla Hanmn da eklemek istedikleri var. L. K. T.: Deniz Feneriyle ilgili olarak kendi okuduum dosyalardan rnek vermek istiyorum. Tapu sicil kaytlarnn dzeltilmesiyle ilgili birok dosya okudum. Byk banka olaylarnda, mesela Egebanka el konmasnda siz tapuya ne yazarsanz yazn tapu bildii gibi ilem yapar. sim benzerlii vardr, tapu tedbir koyar. Sadece bankann ortaklarnn hisselerine el konulmasn istersiniz, o irketin tamamna el koyar. Burada mahkeme kararnn gerekesini okuduunuz zaman diyor ki ortaklarn hisselerine el koyduunuz zaman zaten mallarna el koyulaca anlamna gelecei iin ayrca bir karar vermeye gerek yok. Doru okumak gerekiyor.
36

L. K. T.: Zaten hisselere el koyduunuz zaman irket dier hisseleri elden kartamyor. A. .: Merak ettiim el konulan hisseler irketlerin kata ka? Yzde 5i mi? Yzde 95i mi? L. K. T.: Hepsindeki oranlar farkl ama benim payma el konulduu zaman irket o mal varl stnde tasarrufta bulunamaz. A. .: Diyelim ben Turkcellin yzde 5ine sahibim. Benim hisselerime el konulduu zaman geri kalan yzde 95 hissenin durumu ne olacak? L. K. T.: Burada tanmazlara el konulmas sorunu var. irket paylar deil sz konusu olan. irket stndeki tanmazlara el konulduu zaman sadece benim hissem orannda deil, tanmazn tamamna el konulur. Tedbirin anlam budur. Yani sonu olarak kararn bir blmnn kapatlmasnn ok nemli olmadn dnyorum. Benim sormak istediim u: Savclara kovuturma izni birer hafta arayla kez oylanyor. Kanunda oylamaya katlanlarn salt ounluuyla izin verilmi ya da verilmemi saylr deniyor. imdi e kald zaman eitlik deiene kadar birer hafta arayla kez oylama yapld. Kanunda bununla ilgili bir boluk mu var? . O.: Deniz Feneriyle ilgili kararda demin de dediim gibi kararn ikinci maddesinde kanunda yeri olmad iin tanmazlarn tamamna el konulamayaca syleniyor. Yani kanunda yeri olmayan kanun d bir uygulama sz konusu. Tapuda yanllar yaplm olabilir. Bu bir l olamaz. Avukatlarn talebi zerine savc birlikte avukatlara cevap yazyor ve karar savunarak amacmz tanmazlarn btnne el koydurmakt diyor. Bu dorudur veya deildir demiyorum ama durum bu. Bunun zerine bizden soruturma izni istenmesi gayet normal.

A. .: Peki, hisselerin derken yzde kan oluturuyor bu?

Gelelim e eitlik nedeniyle kovuturma kararnn kmamasna. Eer eitlik varsa konu bir sonraki toplantnn gndeminin ilk maddesi oluyor otomatikman. Bir ye izinli olduu iin e kalyor. Bir sonraki toplantya o ye katlnca eitlik bozulmu oluyor. Ynetmelikten kaynaklanan bir durum bu. Kurul i ynetmeliinde eitlik halinde byle davranlacana ilikin hkm var. Yasayla elien bir durum deil. A. B.: Dier davalara gemeden nce Hukuki ksmn bir yana brakyorum. Siyasi ksmna bakyorum. Kutuplam bir lkede yayoruz. Deniz Fenerinin ucu Kanal 7ye, dolaysyla siyasi iktidara dayanyor. Merak ettiim husus, bununla ilgili karar alnrken siyasi iktidarn dorudan olmasa da dolayl basks zerinizde hissediliyor mu? Yani gerekten tarafsz bir ekilde karar alnabiliyor mu? . O.: unu syleyeyim: Ben disiplin dairesinde almadm ama orada iktidar temsil eden kimse yok. Bakan da mstear da o dairede deil. Hkmetin bu karar veren dairede dorudan temsilcisi yok. Arkadalar nasl tarttlar bunu bilmiyorum. L.K. T.: Aslnda savclar burada mahkum ettik. Bu ksm kaytlara gemese iyi olur.

A. B.: Burada sakncal olan ne? L.K. T.: Devam eden bir soruturmayla ilgili konutuk. Karar da bu yaymlamadan nce kmayacana gre yargy etkilemi oluruz. Deniz Feneri savclaryla ilgili ksm ksa iyi olur. A. B.: imdi biraz da bu Glen cemaati meselesine gelelim. . O.: Glen cemaati meselesine gelince Bir kere kuruldaki ye says artt. Kurulda tek bir grten insanlarn hkim olduu gr kesinlikle doru deil. Mesela Yargtaydan gelen Ziya zcan YARSAV yesi. YARSAV izgisinden gelen baka isimler de var. Bizimle birlikte

Dn yargda hangi grler varsa bugn de ayn grler var. Cemaate yakn isimler de var. zel Yetkili Mahkemelerde de var. Ben bu olayn cemaatin etkinliinden deil savc kolluk ilikilerindeki sorunlardan kaynaklandn dnyorum. Emniyetin gl olduu uyuturucu, terr, organize su gibi alanlarda savcln elinde ayn imknlar yok. (brahim Okur)

37

Yargtay 9. Ceza Dairesi ok daha basit sular iin rgt tanm getirmi. Eer yeni yarg zgrlk bir yarg olacaksa, ite bu anlaya kar mcadele etmemiz, gemi itihatlardan ayr, farkl demokratik ve zgrlk bir yargy gelitirmeliyiz diye dnyorum. (brahim Okur)
seilen arkadalarmz da demin dediim gibi evet cephesini oluturuyordu. Bu, ad stnde cephe. Farkl grlerden gelen arkadalarmz var. Bu yapyla zel Yetkili Mahkemelerde istenildii gibi ilem yapld, bir grubun zel Yetkili Mahkemelerde hkim olduuna dair bir kanaat var. zellikle de stanbul zel Yetkili Mahkemeleri iin bu konuuluyor. stanbul zel Yetkili Mahkemelerinde bakann grev yeri deiti. Biz greve geldikten sonra bakan hakknda tedbir karar talep edildi. Birini kabul etmedik dier ikisini kabul ettik. Bu iki bakan meslekten men cezas aldlar. Bunlarn yerine dardan bakan atamadk. O mahkemelerin en kdemli yelerini bakan olarak atadk. Eski kurul dneminde de bu byle yaplmtr. Daha sonra bu mahkemelere ye takviyesi yapld. Yeni mahkemeler kuruldu. Bu yeni mahkemelere bakanlar da yine ayn teamle gre yetkilendirildi. Burada zel bir yapdan sz etmek mmkn deil. Glen cemaatine kendisinde olmayan bir g atfediyoruz. Herhalde holarna da gidiyordur. Bu kadar byksek, bu kadar glysek, herkes bizden ekinir diye dnyorlardr sanyorum. 12 bin hkim ve savc arasnda her trl gr var. 12 Eyll referandumundan nce hangi grtelerse imdi de ayn grteler. nsanlarn grleri bir referandumla deimez. Dn yargda hangi grler varsa bugn de ayn grler var. Cemaate yakn isimler de var. zel Yetkili Mahkemelerde de var. Ben bu olayn cemaatin etkinliinden deil savc kolluk ilikilerindeki sorunlardan kaynaklandn dnyorum. Emniyetin gl olduu uyuturucu, terr, organize su gibi alanlarda savcln elinde ayn imknlar yok.
38

Emniyet bu alanlarda hakikaten ok gl. Savcln byle imknlar olmad gibi bunlar deerlendirecek imknlar da ou zaman olmuyor. Dmeye kolluk basyor, yani kolluk balatyor. Daha vahim olan, rgt tanmyla ilgili olarak devleti koruma refleksiyle verilmi kararlar, hatta itihatlar var. rgt tanmn yaparken ok geni tutmuuz bu tanm. Devleti koruma refleksiyle yapmz bunu. Halen zel Yetkili Mahkemeler de bu eski itihatlar takip ediyorlar. Bu, deimesi gereken bir anlay. Yargtay gemite PKK ve Hizbullah ile ilgili davalarda bu tanm ok geni tutmu. Her eyi rgt tanmnn iine sokmu. Bu otelde 250 hkim ve savcyla bir hafta sren toplantlar yaptk. Bize sylenen u: Yargtay 9. Ceza Dairesi ok daha basit sular iin rgt tanm getirmi. Eer yeni yarg zgrlk bir yarg olacaksa, ite bu anlaya kar mcadele etmemiz, gemi itihatlardan ayr, farkl demokratik ve zgrlk bir yargy gelitirmeliyiz diye dnyorum. Bu 12 bin hkim ve savcnn yerine baka 12 bin kii bulamayacamza gre bu 12 bin kiinin etkilendii Yargtay itihatlarn oluturmamz lazm. Yargtaydaki bak as deiirse zel Yetkili Mahkemelerde de anlay deiir. imdi rgt demek kii var m var, eylem var m var, silah var m var. Al sana rgt. te bu anlay ykmamz gerekiyor. Bunu da ncelikle eitimle yapabileceimize inanyorum. A. .: Biraz da kanun deiikliiyle Y. S.: Sistemin deimesi gerekir. L. K. T.: Evet, sistemin deimesi gerekir. . O.: Hkim, devlete ve yargya kar ve hatta kendisine kar bamsz olmal.

3. Yargnn Hkimler ve Savclar Yksek Kurulunu Aan Sorunlar

3.1. zel Yetkili Mahkemeler
A. B.: brahim Bey bu zel Yetkili Mahkemelerle ilgili ne dnyorsunuz? Yani hkmetten Bakanlktan gr istendii zaman sizin zel Yetkili Mahkemelerle ilgili grnz nedir? Kaldrlmasndan m yanasnz? Yoksa slah edilmesini mi dnyorsunuz? MT davas gibi bir dava rnei zerinden bu konu hakknda ne dndnz merak ediyorum. Baka bir dava da buna rnek olabilir mi? L. K. T.: lhan Cihaner davasnn da ok can alc olduunu dnyorum. A. B.: Olur, onu da konualm. Buyurun brahim Bey. . O.: zel Yetkili Mahkemelere CMK. 250 ve 251, 252. maddelerle tannan yetkiler son derece geni. Bu maddelerle, siz bu savclara grevi ne olursa olsun, sfat ne olursa olsun herkes hakknda soruturma ama yetkisi tanyorsunuz. Bu yetkinin mutlaka gzden geirilmesi, daraltlmas gerekiyor. Cihaner davasnda da ayn yorumdan yola karak basavc da olsa hakknda soruturma yaplabilecei yorumu yaplmt. Bu nmzdeki srete de sk sk karmza kacak bir sorun. Savc grevi ve yetkisi ne olursa olsun herkesi soruturacaksa imdiki gibi buna hibir snr koyamayacak myz? Ben bu yetkinin daraltlmas gerektiini dnyorum. MT Mstear ile ilgili konuda Hakan Fidann dorudan grev tanmyla ilgili bir konuda grevini yapt iin su iledii iddia edildi. Su ileyip ilemediini bilmiyoruz. Ancak arama srasnda ele geen bir evrak var. Buna ilikin hibir delil toplanmadan, hibir aratrma yaplmadan savc MT Mstearn ifadeye davet ediyor. Kanun bu yetkiyi tanyor mu? Bence 250/3e baktnzda kanun savcya bu yetkiyi tanyor. Savc asndan baktnzda su ilemitir denilecek bir durum yok. Peki, o zaman savc bu yetkiyi doru kullanm mdr? Hayr. Kiisel kanaatim yeterli delil toplamadan ifadeye armtr. Grev snrlarn atna dair de iddialar var. Peki, grev snrlarn nasl tespit edeceiz? MT Mstear Osloya neden ve hangi yetkiyle gitmitir? Kim grevlendirmitir? Bunlar sormadan ifadeye armas bence grev snrlarn amaktr, ama yasal yetkisi var m derseniz kanun bu yetkiyi ona tanm. A. B.: Yasann gzden geirilmesi gerekir diye dnyorsunuz. Peki, zel Yetkili Mahkemeler hakknda ne dnyorsunuz? . O.: zel Yetkili Mahkemeleri kanun bir ihtisas mahkemesi olarak ngrm. Bunlar, Devlet Gvenlik Mahkemeleri kaldrlrken oluturulmu mahkemeler. Askeri ye kaldrlm. Tamam HSYK tarafndan atanan hkimlerden oluan bu mahkemeler olduka geni yetkilerle kurulmu. Corafi alan da geni tutulmu. 7, 8 bazen 10 ilin davalarna bakmak zere kurulmular. Normalde baktnz zaman bunlar birer

Tamam HSYK tarafndan atanan hkimlerden oluan zel Yetkili Mahkemeler olduka geni yetkilerle kurulmu. Bu mahkemelerin yetkilerinin gzden geirilmesi gerekir. (brahim Okur)

39

ihtisas mahkemesi. Bunlara bugn ihtiya var diye dnyorum. KCK veya gemite PKK davalarn ele aldnzda Diyarbakr zel Yetkili Mahkemesi bu davalara bakyor. Siz bu mahkemeyi kaldrrsanz Binglde, rnakta blgenin dier illerinde Ar Ceza Mahkemeleri bu davalara bakacak. Bylece birbirinden farkl delil toplama yntemleri, birbirinden farkl kararlar kacak. Bu mahkemelere ihtiya var diye dnyorum. Ancak, bu mahkemelerin katalog sular gzden geirilmeli ve sadece devlet gvenlii aleyhine sularla snrlandrlmaldr. Bunlarn tartlmas ve bu mahkemelerin yetkilerinin gzden geirilmesi gerekir. A. B.: O zaman btn arkadalara zel Yetkili Mahkemelerle ilgili ne dndklerini soralm. Mithat senden balayalm. M. S.: Sadece o deil de benim bu cemaat tartmasyla ilgili sylemek istediim birka ey var. Bu tartma neden nemli: Yargda ya da HSYKda kimin hangi inanta olduu bence kimseyi ilgilendirmez, ilgilendirmemeli. Zihniyet polislii yaplmamal. Fakat belli bir inanca ya da dnya grne sahip bir grup insan sistematik olarak belli bir amala belli kararlar retiyor ve kurumlar zerinden siyasi sonu almaya alyorsa, bu grup hangi inanca sahip olursa olsun sorundur. Hele yargda ok byk bir sorundur. Zaten yargda tarafszlk dediimiz ey bamszlktan ok daha nce gelir. Biraz nce tasvir ettiimiz durum varsa, yargnn tarafsz davranmasn beklemek naiflik olur. Nitekim kamuoyunda yargya ynelik pheler, tartmalar buradan kaynaklanmaktadr.

Tarafszlk veya yargnn siyasallamas meselesi, sadece siyasi iktidarn yarg stnde bask oluturmasndan ibaret deildir; bir grubun, bir g odann yargy etkileyerek veya yargda rgtlenerek yarg araclyla toplumun belli kesimleri ve hatta siyasi iktidar stnde bask oluturmas da en az bunun kadar, hatta bazen daha da nemli ve vahim bir durumdur.
(Mithat Sancar) Kamuoyundaki alg zel Yetkili Mahkemeler eliyle belli bir grubun kart grd gruplar tasfiye etmekte olduudur. Bu, yargnn siyasallamasnn tipik rneidir. Yargsal aralar, siyasi kar ve tasfiye amal kullanlyor algs ok ciddi bir meseledir. Bu gemite de vard. Tarafszlk veya yargnn siyasallamas meselesi, sadece siyasi iktidarn yarg stnde bask oluturmasndan ibaret deildir; bir grubun, bir g odann yargy etkileyerek veya yargda rgtlenerek yarg araclyla toplumun belli kesimleri ve hatta siyasi iktidar stnde bask oluturmas da en az bunun kadar, hatta bazen daha da nemli ve vahim bir durumdur. HSYKda byle bir durum olduuna dair gl bir algdan sz ettik. Bundan hareketle soruyu yle soralm: HSYK gerekten bu yapy krabilecek aralara, gce ve en nemlisi de niyete sahip midir? Belki HSYKda da bu algdan rahatsz olanlar ve bu durumun deimesini isteyenler vardr. Ama bugne kadarki olaylar, yargy siyasal hesaplar iin arasallatrmaya alan odaklarn, bunda byk lde baarl olduunu gsteriyor. Eer byleyse anayasa deiikliiyle ortaya kan yap gemitekinden ok farkl olmaz. Yarg sorunu iyice zmsz bir hal alyor demektir. effaflkla ilgili soruyu da o yzden sormutum. Mesela kuruldaki nemli btn tartmalarn tutanaklar, kiilerin zel hayatlarn ilgilendiren ksmlar ya da ahs isimleri kartlarak, olduu gibi yaynlanamaz m? nternet sitesinde ya da baka bir yerde yaynlanmas dnlemez mi? Anayasal deiiklik srecinde de effaflk meselesi stnde durmutum. Eer bu salanrsa belli bir cemaatin ya da grubun veya

Yargda ya da HSYKda kimin hangi inanta olduu kimseyi ilgilendirmemeli. Fakat belli bir inanca ya da dnya grne sahip bir grup insan sistematik olarak belli bir amala belli kararlar retiyor ve kurumlar zerinden siyasi sonu almaya alyorsa, bu bir sorundur.
40

(Mithat Sancar)

bizatihi siyasi iktidarn yarg stndeki tahakkmnn hi de kolay olmayacan dnyorum. . O.: Sorun byle bir alg olup olmamasnda dmleniyor. HSYKnn iinde de, krsde grev yapan baz arkadalarmz da Trk yargsnn byle bir alg problemi olmadn dnyor. Buna inanan arkadalarmz var. Son olarak istiari ziyaret amacyla Trkiyeye gelen heyetteki Kristos Makridis, yapt grmelerde hem baz HSYK yelerinin hem de Ankara adliyesinden baz hkim ve savclarn kendisine Yargda byle bir alg sorunu yok. Nereden kartyorsunuz bunlar dediklerini ve benim bu konuda ne dndm sordu. Ben de ona cevaben Tam da sorunumuz bu. Eer byle bir alg sorunu olmadn dnyorsanz bunu zmek iin adm atmazsnz dedim. nce sorunun varln kabul edeceksiniz ki sonra zmek iin adm atasnz. Biz diyoruz ki yargnn bir alg sorunu var. Yargda sorunlar var, yanl giden eyler var. Bunun adn koyarsanz dzeltmek iin aba sarf edersiniz. Mithat Sancarn nerisi nemli. effaflk adna tutanaklarn yaynlanmasna yasal bir engel yok. Bunu HSYK olarak kendi aramzda tartmamz lazm. Size daha vahim bir ey syleyeyim. Eski HSYK dneminde yerleen bir alkanln son bir yldr srdn fark ettik. Eski HSYK dneminde kararlarn oybirliiyle mi oyokluuyla m alndna dair bilgi kararda yer almyordu. Sadece hakknzda u karar alnmtr diye yaz gnderiliyordu. Daha sonra kararlarn oyokluuyla m oybirliiyle mi alnd yazlmaya baland ama kimlerin ne oy verdii ve muhalefet erhleri yaynlanmyordu. Kararlar genel sekreterlik tarafndan yazlp gnderiliyor, dolaysyla biz gnderilen metni grmyoruz. Ben birka kararda benim yazdm muhalefet erhinin gitmediini duydum. Arkadalara sordum. Onlar da byle bir uygulamalar olmadn sylediler. Bu uygulama bitti. Ben bir karara muhalefet erhi koymusam bunun muhatabnn bunu bilmesini istiyorum. Belki karara itiraz ederken benim muhalefet erhimden faydalanacak. Buna benzer baz uygulama hatalarmz

var. Mithat Sancarn syledii effaflk meselesini de bu balamda deerlendirebiliriz. M. S.: Biliyorsunuz bizim hukukumuzda gerekenin ok nemli bir yeri var. Her kararn gerekesi yazlmak zorunda. Bu anayasal bir zorunluluk. . O.: Evet haklsnz. Bu nedenle gerekeli karardaki muhalefet erhleri artk kararn muhataplarna gidiyor. Tabii daha atlmas gereken admlar da var. Y. S.: zel Yetkili Mahkemeler bence de kaldrlmal. Ama tabii o yetkileri Ar Ceza Mahkemelerine vererek deil. lhan Cihaner davas zaten siyasal bir davayd ama farkl bir amala kullanlmaya alld. Basavc Cihanerin yarglamasnn Yargtayda yaplmas lazm. Bu dava stanbula gnderildi. stanbulda Ergenekona bakan mahkeme bunu alp birletirse bu dava daha sonra Yargtaya gidecek. Yargtay da davay Askeri Yargtaya gnderecek ve bylece dava bitecek. Bu yaplmaya alld. Cihanerin davasnn hakll, hakszl bir kenara brakld. stanbuldaki mahkeme de ald baka bir yere gnderdi. Bu skandaldr aslnda. Siyasi olarak kullanlyor bir takm eyler. Bu gibi yaplarda bu tr olaylar sk olur. A. B.: Peki, sizin Demokrat Yarg olarak zel Yetkili Mahkemelerle ilgili grnz nedir? U. Y.: zel Yetkili Mahkemeleri olaanst yarglamalarn ald son ekil olarak gryoruz. stiklal Mahkemeleri, Devlet Gvenlik Mahkemeleri ve imdi de zel Yetkili Mahkemeler. Bunlardan adalet beklemek mmkn deil. Tarihte daha nceki benzer mahkemelere baktnzda da verilen kararlar hukukla aklayamazsnz. Ceza kanunuyla deil siyasi amala aklarsnz. Bu tr mahkemeler, dman olarak grdn kar taraf yok etmek zere kurulmu mahkemelerdir. Bizim grmz bu zel Yetkili Mahkemelerin tamamen kaldrlmas ynndedir.

41

L. K. T.: zel Yetkili Mahkemeler kesinlikle kaldrlmal. Bu mahkemeleri siyasi iktidarlarn ya da bir takm glerin kendi amalar iin kullandklar bir ara olarak dnyoruz. Bu mahkemelerde savunma hakk kstlanyor, gizlilik kararlar veriliyor. Avukatlar durumalara alnmyor. Sanklarn durumaya gelmesi engelleniyor. Son yarg paketlerinin birinde de sanklar ya da avukatlar salonda bulunmadan karar alnabilecek denildi. Oysa yarglamada son oturuma kadar savunmann syleyecei bir ey vardr. Avukatlarn son durumadan uzak tutulmas son derece tehlikelidir. zel yetkili savclar sadece aleyhte delil topluyor ya da polisin aleyhte toplad delilleri kullanyorlar. Savcnn lehte delil toplama ykmll de vardr. Sadece kendi istedikleri delilleri topluyorlar. Ayrca savunmann da kolunu kanadn kryorlar. te Turgut Kazann adil yarglamay etkileme suundan yarglanmas. eride yapt savunmay darda aklad iin yarglanyor. Avukatlara gzda veriliyor. Cihaner davasnda bir basavcnn, bir zel yetkili savc tarafndan kolundan srklenerek odasndan kartldna tank olduk. Ama yargya gzda vermekti. zel Yetkili Mahkemeler yetkilerini bile aarak ok tehlikeli iler yapyorlar. Ben bir yarg olarak bir meslektamn davas stnden konuuyorum. Baka rnekler de verilebilir. zel Yetkili Mahkemeler ite bu yzden kaldrlmaldr. Gl yarg, bamsz ve tarafsz bir yarg demektir. Herhalde burada hi kimse zel Yetkili Mahkemelerin gl yargnn gstergesi olduunu savunmayacaktr. zel Yetkili Mahkemeler siyasallam yargnn gstergesidir. Sonu olarak bu mahkemelerin yapt ileri yapabilecek yetimi hkim ve savclar vardr.

Siz eitimlerinizde buna deiniyor musunuz? Yoksa bu sizin deil polisin meselesi midir? . O.: Bizim de meselemizdir. Kolluk kendince bir iddiay delillendirirken ne istediini gerekelendirerek getiriyor. Mesela bir dinleme talebini ayrntlandryor. Hangi sula balantl olduunu yazyor. Hkim de buna gre teknik takip kararn veriyor. A. B.: brahim Bey ben size bir rnek vereyim: Mesela Almanyadan bir ihbar geliyor. hbar mektubunda deniyor ki Ali Bayramolunun falanca karanlk rgtle balants vardr. Emniyet stihbarat bu iddiay ciddiye alyor ve dinlemeye balyor. Dinledike baka ilikiler, baka sular ortaya kmaya balyor. imdi burada en bata Almanyadan gelen ihbar mektubunun savc tarafndan ciddiye alnmas sorunu var. . O.: Tabii burada sorun var. Hem savclk hem de polis asndan sorun var. L. K. T.: Adli kolluk olmamas sorunu var. Adli kolluk olursa byle sorunlar yaanmaz. Ama bunun iin de ciddi bir altyap hazrl gerekiyor. . O.: Asl sorun u ki, adli kolluk olmad iin savclar soruturma amakta yeterli deil. Elinde yeterli malzeme yok. Savclarmz yeterli hazrl yapamad iin mahkeme delil toplamak zorunda kalr. Hkim de sorduu sorularla delil toplamaya urar. Zaten byle olduu iin de dava -be yl sryor. Uzun yarglamadan ikyet edilmesinin nedeni de bu. 2008den bu yana Bakanlk, adli hizmet uzmanl ya da hkim yardmcl gibi bir sistem zerinde alyor. Avrupadaki rnekler incelendi. Asl hedefte u var: Ycel Saymann dedii gibi hkimin sadece esas karar verecei bir sisteme gei iin alyoruz. Ara kararlarn toparlanmas, delillerin toplanmas gibi ara aamalar tamamlanp dosya olgunlatktan sonra hkimin nne gelsin. Aksi bir durum yarglama

3.2. Adli ve dari Kolluk Ayrm

A. B.: Yeni teknolojiler baz etik sorunlar da beraberinde getiriyor. Bir delilden yola karak bir dinleme sistemi kuruluyor ve o dinleme sisteminin iine den herkes sulu muamelesi grebiliyor. Bu sadece polisin bir sorunu mudur? Yoksa yarg iinde bu bir sorun mudur?

42

Adli kolluk olmad iin savclar soruturma amakta yeterli deil. Elinde yeterli malzeme yok. Savclarmz yeterli hazrl yapamad iin mahkeme ve hkim delil toplamak zorunda kalr. (brahim Okur)
diyalektiine uymuyor. Savcyla hkim eit pozisyonlarda, ortada savunma yok. Bu sistemi deitirmediimiz srece de yargnn sorunlarn zm olmayz. Dorusu savcnn soruturma balatp kolluktan bir eyler talep etmesidir. Ama bizde zaman zaman tersi de olabiliyor. Bunda savclklarn eksik kadroyla almasnn da etkisi var. Savcnn yardmcs yok, zel kalemi yok. Birka savc ayn oday paylaabiliyor, stanbulda biliyorsunuz zaten bu durumu. stanbulda iki savcya bir ktip dyor. Hepsinden nemlisi adli kolluk kuvveti yok bizde. Adli kolluk kuvveti olmad iin kolluk yapt aratrmay getirip savcya veriyor. Savc da soruturmay ayor. Savc teknik destei olan, ofisi olan bir yetkili deil. Savc bir yandan soruturmay yrtr, bir yandan da otopsiye gider, bir sr ile uramak zorunda kalr. Maalesef durum bu. Sorgu hkimliiyle ilgili olarak da i yk ar olan hkime nbeti olduu gn akam saatlerinde gzalt sresi dolmu 10 kii getiriyorlar. Bunlar sorguya sevk ediyorlar. Hkimin nnde iki yol var: Serbest brakacak ya da tutuklayacak. Serbest brakp riske girmektense tutuklamay tercih ediyor. Diyor ki itiraza bakan hkim deerlendirsin. tiraza bakan hkim de gnlk ilerinin dnda deerlendirdii iin itiraz reddediyor. Asliye Cezada 45-50 durumaya km. Ben riske girmeyeyim, kendi mahkemesi karar versin diye dnyor. Byk merkezlerde tedbir kararlarn verecek ayr mahkemeler olmal. Hatta zel Yetkili Mahkemelerin tedbir kararlar da bu mahkemeler tarafndan deerlendirilmeli. A. B.: Siz bunlar Adalet Bakanlna neriyor musunuz?

. O.: Evet, neriyoruz. Bilgilendirme yazlaryla ya da ifahen neriyoruz. Y. S.: Adli kolluk kuvveti kurulmadka ve bunun ileyii bilimsel olarak tespit edilmedike yargdaki sorunlar zlmez. En azndan tasarmn deitirmek gerekir. Savunmann yarg tasarmnda yeri yok. Bu tasarm deimeden yargy demokratikletiremezsiniz. Bu sistem iinde kimi yarg yaparsanz yapn sonu deimez. Devlete kar bir tehlike var dediiniz andan itibaren yargya devleti bu tehlikeden koruma grevi vermisiniz. Eskiden bunu MGK sylyordu imdi hkmet sylyor. Eskiden Milli Gvenlik Siyaset Belgesinde tehlikeler yazlyordu, imdi hkmet sylyor; KCK diyor mesela Ben de bu sistem iinde yarg olsam o tutuklama kararn veririm ve bir daha da kaldrmam o karar. Sistemi deitirmediiniz srece HSYK ne kadar iyi iliyor grnse de, o da bu sistemin paras olacak. Adli kolluk olmadan bugnk sistemdeki gibi savclar polise teslim olmu durumdan kurtulamazlar. Baz hukuk brolar savcy ve polisi kendi yardmclar olarak kullanyorlar. Bir ikyet dilekesi savcya gidiyor. Savc o dilekeyi polise gnderiyor. Sadece ceza davalarnda deil fikri haklar konusunda da ayn ey oluyor. Bir polis yannda bir bilirkiiyle geliyor; savclk emriyle geldik. Koruma altnda olan eserleri alyorsunuz diyor. Sen nereden biliyorsun koruma altndaki eserleri aldmz deyince, bilirkiiyi gsterip ite onun iin geldik diyor. Bir savc nce soruturmay aar ondan sonra bu sre iler ama savcnn umurunda deil.

3.3. Savunmann Glendirilmesi

Y. S.: Yarg rgtlenmesi iinde savunma yer almyor. Ne avukatlk yasasnda ne de anayasada savunmay ieren bir kurul yer almyor. zellikle ceza davalarnda savunma bir kurum olarak yok. Sadece bir hak olarak var. Yani iddiann karsnda kurumsal bir savunma

43

Yarg rgtlenmesi iinde savunma yer almyor. Ne avukatlk yasasnda ne de anayasada savunmay ieren bir kurul yer almyor. zellikle ceza davalarnda savunma bir kurum olarak yok. Sadece bir hak olarak var. Yani iddiann karsnda kurumsal bir savunma mekanizmas yok. Yargnn diyalektiinden ziyade yarg kendi kanaatini, kendi dorusunu sylemi oluyor. (Ycel Sayman)
mekanizmas yok. Yargnn diyalektiinden ziyade yarg kendi kanaatini, kendi dorusunu sylemi oluyor. Bu yarg sistemi zaten batan yanl bir sistem. Bu sistemi kendi iinde ne kadar reforma tabi tutarsanz tutun yargy demokratikletirmeniz mmkn deil. Bir dava ald zaman o konuyla ilgili btn kararlar yarg verir. Tanklara soru sorulsun mu sorulmasn m, tedbir konsun mu konmasn m, her eye o karar veriyor. Verirken de nne dosya geldiinde bir n fikri var zaten. Dncesi zaten olumaya balam demektir. Hlbuki yarg diyalektii diyorsak, o dosya hkimin nne gelene kadar o dosyayla ilgili tartlmas gereken btn konular baka organlarda tketilmi olur. Yani eer o delil, delil nitelii tamyor ise yargcn nne dosya gelene kadar onun delil nitelii tamad tespit edilir ve bunun karar yargca braklmaz. Aksi takdirde yarg sreci olmas gerektii gibi ynetemez. Bir baka rnek, tank dinlenecek mi dinlenmeyecek mi? Buna yarg karar veremez. Bu yargtan nce tespit edilir ama bu bir kurumsallama gerektirir. Yarglama srecinden nceki tm bu prosedrlerin gereklemesi iin ona gre yetimi, delilleri hazrlayan savunmann da katksyla bu sreci gerekletirecek bir adli kolluk kurumu olmal. Ben savunma olarak orada tartabilmeliyim, eer uzlamaya varamyorsam bir baka mahkemede karar alnmal. Yani o delilin delil olup olmadna esas hakknda karar verecek mahkeme deil ondan nce bir baka mahkeme karar vermeli. Adli tp yarglama srecinin iine alnabilir. Adli kolluk, adli tp, ortak bir

kurumsal yapnn unsurlar olabilir. Adli kolluk zerk bir ekilde rgtlenirse pek ok sorun zlr. Baka yere gitmeye gerek yok. Bizim kalem dediimiz yaz ilerinin de zerk olmas lazm ki ben avukat olarak, davac ve daval olarak sorunlarmz orada zelim. Dosya olarak ne talep ediyorsak oraya getirtelim. Baka davalar alacaksa orada atralm. Yani ksacas esas hakknda karar verecek hkim yan meselelerle ilgilenmek zorunda kalmamal. Savunma olarak ben de yargcn nne gelecek dosyadaki parametreleri tartabilmeliyim. Bizde bu byle olmuyor ki. Be sene sren bir davann her durumasnda farkl eyler syleniyorsa sizin asla yargcn dncesini oluturan parametreler stnde sz sahibi olmanz mmkn olmuyor. Usul hukuku bir sanattr. Etkileme sanatdr. Hkm verecek kiilerin kullanaca parametreleri belirleme sanatdr. Onun iin esas hakknda karar verecek yarg, yan konularda tartamaz. Eer tartrsa kendi parametrelerini kendisi belirler. Onun verecei karar da sadece onun karar olur. Yarg byk bir iktidar olur. Eer byk bir iktidar gc olursa ona iktidarn nasl kullanacan daha byk bir iktidar dikte eder. Byle bamsz yarg olmaz. Bu yzden de szn ettiim kurumsallamann gerekletirilmesi gerekir. Evet, Hkimler ve Savclar Kurulu var. Bir de Baro var. bir araya gelip istiari bir kurul oluturup yargnn sorunlarna birlikte zm arayabilirler. En nemlisi de yargnn halkn denetimine ak olmas lazm. Bizde adil yarglamay etkilemeye teebbs diye bir kanun maddesi var. Aslnda san korumak iin getirilmi bir kanun maddesi ama inanlmaz bir ekilde Yargtay tarafndan sank bata olmak zere o dava hakknda konuacak herkesi susturmaya ynelik bir madde haline getirildi. nemli olan burada yargcn karar verme zgrlne etki yapabilecek unsurlar ortadan kaldrmaktr. Yani bir kuvvet komutan bir sank hakknda tanrm iyi ocuktur diyemeyecek. Bir iddianame ortaya knca elbette o iddianame hakknda konuacam. Yarg da dinleyecek ve fikir edinecek. Bundan doal bir ey olamaz. Bunlara bir btn iinde baktmz zaman yaplmas gerekenin topyekn bir sistem deiiklii olduunu gryoruz. Byle syleyince de paramz yok deniyor. Baka

44

nsanlarn kararlara ikna olmas iin karar srelerinin bamsz denetimi gerekir. Yani denetimin serbestlii dediimiz ey. Yargnn halkn denetimine ak olmas gerekir. (Ycel Sayman)
eylere para bulunuyor ama. Demokratik bir sistem oluturmak istiyorsanz yargdan daha nemli ne olabilir ki. Yeni anayasa toplantlar srasnda biri Egede biri de Douda iki kii ayn eyden ikyet etti. Diyorlar ki Hazine ile arazi davamz var ama kaybettik. Kimse de bize neden kaybettiimizi aklayamyor. Hazineye kar alan btn davalar kaybediliyor. nsanlarn kararlara ikna olmas iin karar srelerinin bamsz denetimi gerekir. Yani denetimin serbestlii dediimiz ey. Yargnn halkn denetimine ak olmas gerekir. Jri sistemi mi kurarsnz baka bir sistem mi kurarsnz, ama mutlaka kararlarn halkn denetimine ak olmas gerekir. Sonra da olur mu byle karar dediiniz zaman dava alyor bunu diyen kiinin hakknda. Bunu deitirmek gerekir. Adli kolluk ile adli tp bir arada dnlmeli. Avukatlarn yarg srecinde bir etkisi yok. Bir tek apraz sorgulama getirildi, o da apraz sorgulama falan deil. O sadece avukatn sana dorudan soru sormas. apraz sorgu bir etkileme yntemi. Sorularla yargca hkmn oluturacak parametreleri gsteriyorsun. Bizde hkim tana soru soruyor. Yargcn kendi dorular var ki soru soruyor. Ben savunma olarak sorarm nk benim parametrelerim var. Peki, yargcn dorusu ne? Yarg tana ya da sana soru sorduu anda kafasnda parametreler olumu demektir. O zaman apraz sorgunun hibir anlam yok. Hkim sorarken bir de bana soru sorma hakk veriliyor hepsi bu. Deniyor ki biz bu sistemi Amerikadan aldk. Siz Amerikada ar ceza davalarnda sana soru soran yarg grdnz m? Sormaz. Bu perspektiften bakmak lazm. Trkiyede 40 yldr bu iin iinde olan birisi olarak biliyorum ki, stinaf Mahkemelerinin kurulmamasnn gerekesi hep paraszlk oldu. Dosyalar eritmek deniyor; dosyalar eritmek iin ar hzl davransanz bir sr insann davas pe gidecek. Toparlayacak olursam, bir

btnn iinden bakmak ve sistemi bir btn olarak deitirmek gerekiyor. Yoksa HSYK ve verdii kararlar srekli tartma konusu olmaya devam edecek. Koray zdil (TESEV): Avukatlarla da mesleki toplantlar yapmay dnyor musunuz? Hkim ve savclarla avukatlar arasnda atma var ve neredeyse bir araya gelemiyorlar. Bunu krmann zaman geldi de geiyor. Bu gerginliin azalmasnda bu tr toplantlarn katks olabilir. . O.: Avukat meslektalarm bunu duyunca biraz krlabilir ama yle bir kaygmz oldu akas. Avukatlar bu tr toplantlara kendi spesifik davalarn getirip burada tartrlarsa L. K. T.: Tartsnlar ne sakncas olabilir ki? . O.: Ama hkimler orada kendi davalarn tartrken avukat da geldi orada belki hkim olarak benim baktm bir dosyay getirdi. Bunu imdilik bir kenara koyduk. Toplant ktlar gelsin bunlar deerlendirelim, ona gre ileride tekrar dnrz diye kararlatrdk. Getiimiz yl Yargda Durum Analizi bal altnda 16 blgede toplantlar yapmtk. Bu toplantlara barolardan arkadalar da ardk. Onlar da katldlar ve ok faydal tartmalar yaand. Ancak mesleki mzakere toplantlar iin imdilik bunu dnmyoruz. L. K. T.: lkesel bazda dnlebilir ama. . O.: lkesel bazda dnlebilir elbette. Bunu deerlendireceiz. M. S.: Hkimlere her zaman avukatlarla aralarna mesafe koymalar gerektii, yoksa avukatlarn kendilerini istismar edebilecei retilmitir.

45

.O Bu yzden avukatlar da bu toplantlara ilk etapta arrsak hkimlerin katlmnn dk olacan dndk. L. K. T.: Eer avukat balant kurup hkimle tartmak istiyorsa ne yapar eder bunu bir ekilde baarr. Dolaysyla kurumlar ve sorunlar bir arada tartmann bence hibir sakncas yok.

dari kadroda kullanlan hkim ve savclar israf edilmitir. Protokol iin, kamplar iin sorumlu hkimlere ihtiya yoktur. Bu idari ileri yapabilecek baka alanlarda yetimi yeterince eleman vardr. (Leyla Kksal Tarhan)
yerellemeye gitmemiz gerekir. O nedenle yeni anayasada Yargtay ve Dantay yerine 30 kiilik bir temyiz mahkemesi kurulmas, mevcut Yargtay yelerinin ve Yargtayn tetkik hkimlerinin ve idari kadrodaki hkimlerin de stinaf Mahkemelerine gnderilmesi lazm. Yani buradan iki, bin hkim ve savc kar. Bunlarla da ok rahatlkla stinaf Mahkemeleri kurulur. Bizim nerimiz budur. L. K. T.: stinaf Mahkemeleri kurulmaldr. dari kadroda kullanlan hkim ve savclara ben israf edilmi hkim ve savclar diyorum. Protokol iin, kamplar iin sorumlu hkimlere ihtiya yoktur. Bu idari ileri yapabilecek baka alanlarda yetimi yeterince eleman vardr. stinaf Mahkemeleri iin yetimi eleman da vardr, devletin btesinde para da vardr. Yeter ki gl yarg isteniyor olsun. Y. S.: Yargdaki en byk sorunlardan biri stinaf Mahkemeleridir. Bir yargda stinaf Mahkemeleri neden kurulmaz? Asl vesayet ilikisi orada. Yargtayn yarglar stnde vesayeti var. O vesayeti, kiiler deitirerek kramazsnz ki. Vesayeti krmanz iin stinaf Mahkemelerini devreye sokmanz gerekir. Yargtaydaki kiileri deitirerek bu vesayeti kramazsnz. Olsa olsa vesayeti kullananlar deimi olur. Bu da hi demokratik bir uygulama deildir. stinaf Mahkemelerinin kanunu 2005te kt ama

3.4. stinaf Mahkemeleri2

A. B.: Ycel Sayman stinaf Mahkemelerinden sz etmiken bu konuya geelim. Uur Bey, sizin Demokrat Yarg olarak stinaf Mahkemeleriyle ilgili neriniz var m? U. Y.: Evet, stinaf Mahkemeleriyle ilgili olarak bizim nerimiz var: lk derece mahkemeler karar verdikten sonra Yargtaya ya da Dantaya gelen dosyay temyiz eden vatanda sanyor ki benim dosyam drt ya da be yksek yarg okuyacak, inceleyecek ve ona gre karar verecekler. Hlbuki yle olmuyor. Dosya geliyor, iki yllk bir hkimin eline veriyorsunuz. O dosyayla ilgili olarak heyetin nne kp ne anlatrsa, heyet yeleri dosyay hi grmeden kendisine aktarld kadaryla karar veriyorlar. Dnyann hibir lkesinde bu yok. Bunun kaldrlmas lazm. Yani Trkiyedeki hkim ve savclarn yzde 20si idari kadrodadr. Lojmandan sorumlu hkimden tutun, birok alanda hkim istihdam ediliyor. Kurulda yine hkim istihdam ediliyor. Dnyann hibir yerinde bu kadar ok sayda yksek mahkeme yok. Dnyada her alanda yerellemeye gidilirken bizim de yarg alannda

2 lk derece mahkemeleri tarafndan verilen nihai kararlarn hem maddi mesele hem de hukuki ynnden bir kanun yolu olarak denetlenmesine istinaf denir. Yani mahkemelerin verdiikararlar bir st mahkemede bir kez daha gzden geirilip, gerekirse duruma yaplp, delil toplanacak ve tank dinlenebilecektir. Adli Yarg lk Derece Mahkemeleri ile Blge Adliye Mahkemelerinin Kurulu, Grev ve Yetkileri Hakknda Kanun, http://www.mevzuat.adalet. gov.tr/html/1412.html, eriim tarihi: 03.09.2012

46

Yargtayn yarglar stnde vesayeti var. O vesayeti, kiiler deitirerek kramazsnz ki. Vesayeti krmanz iin stinaf Mahkemelerini devreye sokmanz gerekir. (Ycel Sayman)

yedi yldr hl kurulamad. Demek ki sistem deisin, Yargtayn vesayeti krlsn istenmiyor. . O.: 2013 yaz kararnamesinde stinaf Mahkemeleriyle ilgili atamalar yapmay planlyoruz. Alnan baz tedbirlerle yargnn zellikle Yargtayn i yk nemli lde azald. Kk adliyelerin de kapatlmasyla stinaf Mahkemelerinin ihtiyac olan personeli bir lde karlayabileceiz. Her ey elbette mkemmel olmayacak. u andaki hedefimiz 2013 yaz kararnamesiyle stinaf Mahkemelerini kurmak. Yargtayda bu kadar hkime ne gerek var denildi. Evet, bu kadar hkime ve tetkik hkimine Yargtayda gerek yok. u anda Yargtayda neredeyse 2 bin kiiye yakn alan var. nmzdeki yln yaz kararnamesine kadar i yk hafiflemi olaca iin isteyen arkadalarmz stinaf Mahkemelerine atayabiliriz. Yargtaydaki tetkik hkimi saysn artrmamzn da nedeni buydu. Bu arkadalarmz tetkik hkimliinde tecrbe kazandktan sonra stinaf Mahkemelerine atanabilecekler. Hkim ve savclarn yzde 20sinin idari kadrolarda alt doru deil. Yargtayda alanlar da dhil ederseniz yaklak olarak bu oran bulursunuz. Bunlarn sadece 500 HSYK ve Bakanlkta alyor.

Kk adliyelerin de kapatlmasyla stinaf Mahkemelerinin ihtiyac olan personeli bir lde karlayabileceiz. u andaki hedefimiz 2013 yaz kararnamesiyle stinaf Mahkemelerini kurmak. (brahim Okur)
12 bin kiiden 500nn buralarda alyor olmas ok byk bir rakam deil. Bunlarn 160 HSYKda alyor ki bu HSYK gibi bir kurum iin normal. Bakanlkta ise 300n stnde hkim alyor ki bu bence de yksek. Toplamda da yzde 20 yksek bir rakam. Buna da katlyorum. stinaf Mahkemeleri konusu HSYK Genel Kuruluna geldiinde konutuk, tarttk ve en sonunda mevcut artlar deimeden stinaf Mahkemelerinin yargdaki sorunu zmeyeceine, aksine artracana karar verdik. ncelikle Yargtayn i yknn eritilmesi, kk adliyelerin kapatlmas gerekiyor. Biraz nce de dedim; stanbulda bir hkime 17 bin dosya derken bu kk adliyelerde bir hkime 40-50 dosya dyor. Buralarda iki hkim, iki savcy israf ediyorsunuz. Biz 15 yerde stinaf Mahkemeleri kurmaya karar verdik ve bina olmadan kurulmasn istedik; bu nedenle bina ve altyap sorunlarn zmeye alyoruz. stinaf Mahkemelerinin hemen kurulmamasnn nedenleri bunlar.

47

Toplantda ne kan Ortak Noktalar ve neriler1

1-Hkim ve savclarn kurullarnn ayrlmas gerekir.3 2-Hkim almnda Adalet Bakanlnn arlkta olduu bir heyet belirleyici oluyor. Bunun deimesi gerekir. 3-Adalet Akademisi mevcut haliyle mesleki eitim ihtiyacn tam olarak karlayamyor. Akademinin reforma tabi tutulmas gerekir. 4-HSYK seim sistemi deimelidir. Nasl bir seim sistemi olacana geni katlml bir tartma sonunda karar verilmelidir.

5-Yargda devleti koruma refleksi ok gl, mevcut itihatlar da bunu besliyor. zellikle rgtl sular ve terr sularnda yeni itihatlar oluturmak gerekmektedir. 6-Hkim, devlete kar bamsz olmal, bamsz karar vermelidir. 7-Adli kolluk kuvvetinin bir an nce kurulmas gerekmektedir. 8-stinaf Mahkemeleri kurulmaldr. 9-Mahkeme btesi ve salonlar zerk hale getirilmelidir.

3 48

Bu blmde yer alan neriler, raporun danman Ali Bayramolu, editr Ferda Balancar ve TESEV Demokratikleme Programndan Koray zdil ve Levent Pikin tarafndan, toplantda ne kan ortak tespitlere dayanarak hazrlanmtr.

Sonu ve Deerlendirme
Ali Bayramolu

AK Partinin iktidara gelmesiyle birlikte Trkiye 90larn yllarn yaam biimi merkezli kutuplama ortamndan ve askeri vesayet dzeninden adm adm uzaklamaya balad. Deiim sreci bir yandan Kopenhag kriterleri etrafnda yasal yapnn reforme edilmesiyle seyrederken, dier taraftan bu reformlar kuatan g ilikilerine endeksli kriz ve gerginliklerle ilerledi. Bu gerginlikler yasal deiikliklerin uygulama safhasnda daha da younlat. Devlet ii yeniden yaplanma, askeri olandan arnma giriimleri yeni ve eski ynetici sekinleri kar karya getirirken, bu erevede zellikle 2005ten itibaren Trkiye ciddi bir i atma srecine girdi. Bu sre sekin gruplarnn birbirlerini tasfiye hamleleriyle 2010 anayasa referandumuna kadar keskin bir ekilde devam etti. Cumhuriyet mitingleri, cumhurbakanl seim kampanyas, 27 Nisan askeri muhtras, 367 krizi, Temmuz 2007 seimleri, onu takip eden AK Partiye ynelik kapatma davas, ordudan gelen formel ve enformel klar madalyonun bir yzn temsil ederken, eski aktrlere ve vesayet dzeninin tasfiye edilmesine ynelik politik ve hukuki temizlik sreleri madalyonun te yzn resmetti. 2008 yl siyasi gelime ve atmalar asndan kritik bir yldr. Ocak aynda Ergenekon soruturmas olarak bilinen adli sre balayacaktr. Bunu daha sonra Poyrazky, Kafes, Balyoz gibi soruturma ve kovuturmalar takip edecektir. Ve tm bu adli sreler ciddi bir g mcadelesi erevesinde vesayet dzeninin askeri ve sivil aktrlerine ynelik bir temizlii ifade edecektir. Bu gelimenin baka ve nemli bir anlam da, Trkiyenin deiim srecinin, herhangi bir siyasi

kopu olmadan ve yeni bir kurucu iktidar olumadan, sreklilik iinde atma hali zerinden devam ettiini gstermesidir. Bu erevede pek ok siyasi ve idari aktrn deiimin hem nesnesi hem znesi olmas ve deiimin deitirilmek istenen aktr, yap ve zihniyetle temas iinde yrmesi, devlet iinde ciddi siyasallamalara, kutuplamalara ve ideolojik gerginliklere yol amtr. niversiteler, askeri brokrasi ve yarg hem nesne hem zne aktrlerin nde gelenleri olmutur. Bu noktada yargya zel bir parantez almasgerektiine phe yoktur. Zira yarg sreklilik-atma denklemi zerine oturan bir deiim modelinde sadece kuvvetli bir diren merkezi oluturmakla kalmam, ayn zamanda siyasi nitelikli adli temizlik sreleri erevesinde deiimin tayclna da soyunmak durumunda kalmtr. Trkiye bu koullarda deiim-yarg-siyaset ilikisinde yeni bir sayfann almasna tanklk edecektir. Yarg asndan ikili bir durum ya da ilevden sz etmek mmkndr. Bir yandan yarg kendi ap ve erevesini aan bir younlukla siyasi sorunlarn siyasi nitelikli hakemi haline dnmtr. Dier yandan bu davalarn yrtlebilmesi iin zel yetkili mahkemeler ve zel yetkili savclkla dzenlemesiyle yargya verilen olaand yetkiler, yarg kurumunu ve aktrlerini kendi bana bir g merkezi haline dntrmtr. Az nce altn izdiimiz kutuplama ve siyasallama hali ise hem bu g oluumunu pekitirmi, hem de bundan beslenmitir. G olmann anlamaktr: Yarg-siyaset ilikisi yer, mahkeme ve dneme bal olarak kimi zaman deiim kimi zamansa deiime diren ynnde hukuk ve kanunun snrlarn zorlayan bir ekilde ilerlemi, en

49

azndan kamuoyunda bunun byle olduuna dair gl bir kanaat olumutur. Bu erevede, savclarn ve hakimlerin kim olduu, zel yetkili mahkemelerin ve savclklarn nasl alt, hukuki snrlarn ap amad nemli tartma konular haline gelmitir. zellikle 2010 ylna kadar olan ilk dnemde, yksek yarg ve HSYKnn eski siyasi sekinlerden oluan yaps siyasi iktidar tarafndan deiim srecinin nndeki en byk engel olarak tanmlanmtr. HSYKnn adli srelere ve aktrlere ynelik pek ok giriimi ve hazrlad terfi ve tayin kararnameleri, 2010 ncesinde bu kurum ve siyasi iktidar arasnda tm lkeyi kuatan ciddi gerginliklere yol aacaktr. Nitekim 2010 anayasa deiiklikleri, hkmet asndan zellikle HSYK ve yksek yargnn yapsnn deitirilmesi ve burada oluan direcin krlmas amacn tamtr. AK Parti iktidar deiim nndeki yarg engelini amak ve yksek yarg zerindeki vesayeti kaldrmak iddiasyla ve temel olarak bu iddiay merkez alan bir erevede hazrlad bir metinle, anayasal bir deiiklie gitmi ve bu deiiklii referanduma gtrmtr. Anayasa deiiklii ve onu takip eden uyum yasalar, HSYKnn yapsnda nemli deiikliklere yol am, dier yksek mahkemelerde olduu gibi bu kurulun yelerinin de yarg ve savclar bnyesinde yaplan bir seimle belirlenmesi kural benimsenmitir. Referandum sreci ve kurul seimleri,lkedeki gler dengesine ve kutuplamalara paralel olarak, yarg iinde farkl eilimlerin dernekler zerinden ya da enformel bir erevede siyasi olarak rgtlendii bir iklimde yaanmtr. HSYKnn dorudan hakimlerin ve savclarn oylaryla belirlenmesi YARSAV, Demokrat Yarg ve hkmet ekseni olarak tanmlanan grubu n plana karm, bu gruplarn hazrlad listeler yarm ve sonuta Adalet Bakanl listesi kazanmtr. Bu sonu bir kesim tarafndan demokratik ve doal bir normalleme ve gei olarak tanmlanrken, bata YARSAV ve Demokrat Yarg olmak zere dier baz

gruplar tarafndan, iktidarn seimleri etkileyerek HSYKya el koymas, zellikle Fethullah Glen cemaatinin bata HSYK olmak zere yksek yargda denetimi ele geirmesi olarak yorumlanmtr. Seimleri izleyen dnemde HSYKnn siyasi nitelikli adli srelerle ilgili her tasarrufu, her tayin kararnamesi bu tartmay derinletirmitir. Baka bir deyile, siyasallama tartmasdeimemi, tartmada taraflar yer deitirmitir. TESEV bu mlahazalar etrafnda bir alma yapmay nemli ve anlaml bulmutur. Bu almada, HSYKnn nereden nereye geldii, ne tr sorunlarnn ya da eksikliklerinin olduu, bunlarn nasl giderilebileceinin saptanmas hedeflenmitir . Bu erevede, taraflarn bu konudaki grlerini, eski ve yeni eletirilerini dikkate alan ve karlatran bir yuvarlak masa toplants dzenlenmitir. Bu almann amalarndan biri, bu sorunlarn yz yze konuularak etkili bir biimde tespiti, ortak noktalarn ve ayrm noktalarnn belirlenmesi, mevcut reformun derinletirilmesi ve iyiletirilmesi iin bir neriler demetinin hazrlanmas olmutur.

Toplantya ilikin gzlemler:

Toplantnn henz banda, taraflarn HSYKnn ilevleri, ideal yaps, yapsal aksaklklarasndan ana hatlaryla ortak gr belirtmeleri ve benzer sorun alanlarna iaret etmeleri anlamlve dikkat ekicidir. Katlmclarn k noktas, HSYKnn bakan ve mstearn n planda olduu, sekretarya, bte ve denetimin bakanlk bnyesinde bulunduu, yelerin aslen Yargtay ve Dantaydan geldii eski yapsna ynelik eletiriler olmutur. HSYKnn yeni yapsnn temel zellikleri, yarglarn krs hakimleri ve savclar tarafndan seilmesi, kurulun siyasi iktidar karsnda bamszln koruyacak bir brokratik ve finansal yapya sahip olmas da yine katlmclar tarafndan dikkat ekilen konular olmutur. Ortaya konan yeni neriler, bu ynde yeni dzenlemelerin yaplmasgereine de iaret eder

50

niteliktedir. Hakim ve savclara ilikin kurullarn ayrlmas, TBMMnin de kurula ye yollamas, bakanln ve bakann srmekte olan denetim ve soruturmalara ilikin baz yetkilerinin snrlandrlmas ya da kaldrlmas, savunma kanadnn sistemin iine alnmas, hakim ve savc eitiminin derinletirilmesi, adli polis sisteminin kurulmas, Trk yargsn temsil eden dernek, aktr ve eilimlerin ortak hassasiyetleri olarak tanmlanabilir. Yargnn ilevleri ve yargcn rolne ilikin dzenlemelerin siyasi eilimlerden bamsz bir ekilde gerekletirilmesi gerektii ynnde ortak bir kanaatin varl ve temel arayn yargnn tarafsz, bamsz ve her trl siyasi etkiden uzak eksiksiz bir hukuki donanmla ilemesi arzusu olduu da bu toplantda ortaya kan sonulardandr. Sorun, soru ve eletiriler, zellikle yeni HSYKnn uygulamalar, kurumun yapsndan ok ileyii, seim sreci, bu srece ilikin dzenlemelerde younlamtr. Demokrat Yarg Dernei temsilcisi, zellikle seim sisteminin yetersizlii ve Adalet Bakanlnn seimlere arlk koymas nedeniyle kurulun oulcu bir yapya kavuturulamadn, eski zihniyetin devam ettiini ifade ederken, HSYKnn eitli uygulamalarnn, rnein MT krizine ilikin ald tavrn bunun bir gstergesi olduunu ve eletirilerinin derinleerek devam ettiini belirtmitir. YARSAV temsilcisi de ayn hususlarn altn izerken yeni yaplanmann iktidara yakn bir kadrolama ve

siyasallamayla mall olduunu belirtmitir. Her iki muhalif dernek, HSYKda ve seimlerde ortaya kan tabloda cemaatin etkisi ve varln kah st ak kah st kapal vurgulamlardr. Deniz Feneri, Ergenekon veya Hrant Dink davasndaki hakim ve savc deiikliklerinde HSYKnn tavr ve rol bu erevede eletirilmitir. HSYK temsilcisinin kuvvetli itiraz ve savunmalarna ramen, bu konuda bu ynde keskin bir kanaat olduu aka ortaya kmtr. phe yok ki, bu kanaat bir lde siyasi kartlklardan kaynaklanmakta, ancak ayn lde bu kartlklar beslenmektedir . Sonu olarak, bu erevede alt izilmesi gereken hususlar unlardr: Mevcut tabloda, taraflarn ortak noktalarnn baskn olmas, ayrm noktalarnn ise konjontrel, siyasi, hatta informel nitelik tamas gstermektedir ki, yargnn zerindeki siyasi yk srdke, deiim sreci yarg zerinden temizlik ve yeniden yaplanma politikas erevesinde devam ettirildike, yargda siyasallamann dozunun azalmas, yargya ilikin olmazsa olmaz bir ilev konsenssnn n plana karlmas kolay olmayacaktr. Bunula birlikte ilk frsatta, bir nceki blmde yer alan ortak noktalar ynnde yeni dzenlemelerin yaplmas, bu dzenlemelere ynelik n almann katlmc bir mekanizmayla gereklemesi gerekmektedir. Ayrca, siyasi ayrmlarn ve siyasi tavrlarn etkisini snrlayacak zellikle seim sistemine ve srecine ynelik yeni oulcu dzenlemelere ihtiya bulunmaktadr.

51

Toplant Katlmclar ve Katkda Bulunanlar Hakknda

Ahmet nsel
Yksekrenimini Paris Pantheon-Sorbonne niversitesi ktisat Blmnde yapt. Bu niversitede ktisat Fakltesi dekanl ve ardndan rektr yardmcl grevlerinde bulundu. Halen Galatasaray niversitesi ktisat Blm bakanln yrtyor. letiim Yaynlar yayn kurulu koordinatr ve Birikim dergisi yaym sorumlularndan olan nsel, Trkiye Toplumunun Bunalm, Dzen ve Kalknma Kskacnda Trkiye, ktisat deolojisinin Eletirisi, Neoliberalizm: Hegemonyann Yeni Dili, Solu Yeniden Tanmlamak adl kitaplarn da yazar. Aktel ve Nokta gibi dergilerde, Taraf ve Star gazetelerinde editr ve yaz ileri mdr olarak alt. Halen Hrant Dink Vakfnda proje koordinatr olarak almakta ve Agos gazetesi iin haber ve rportajlar hazrlamaktadr.

brahim Okur
1966da Konya Karapnarda dodu. lk, orta ve lise renimini burada tamamladktan sonra Dokuz Eyll niversitesi Hukuk Fakltesine gitti ve 1988d mezun oldu.1990da Adl Yarg hkim aday olarak meslee balad, srasyla Almus, Sarkam, Haymana Cumhuriyet savcl, Personel Genel Mdrl tetkik hkimlii, daire bakanl, genel mdr yardmcl ve genel mdrl ile Adalet Bakanl mstear yardmcl grevlerinde bulundu ve 2010da Adl Yarg hkim ve savclarnca, Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu yeliine seildi. Halen birinci daire bakan olarak grevine devam ediyor.

Ali Bayramolu
Lisans eitimini Grenoble Siyasal Bilimler Enstitsnde tamamlad. 1995de stanbul niversitesinde Trkiyede Silahl Kuvvetlerin Siyasi Rol konulu doktorasn tamamlad. 1981-1999 arasnda Marmara niversitesi Kamu Ynetimi Blmnde retim yelii yapt. Yeniyzyl, Star, Sabah gazetelerinde ke yazarl yapt. Akademik hayatn halen Kltr niversitesinde srdryor ve Yeni afak gazetesinde ke yazarl yapyor. Kitaplar arasnda 28 ubat, Bir Mdahalenin Gncesi (2001), slami Hareketin Sosyolojisi 1995-2000 (2001), adalk Hurafe Kaldrmaz (2005) ve Bir Zmre Bir Parti: Trkiyede Ordu (der., Ahmet nselle birlikte, 2004)bulunuyor.

KORAY ZDL
Koray zdil, lisans derecesini 2006 ylnda Sabanc niversitesi Kltrel almalar programndan, ilk lisansst derecesini 2007 ylnda Maastricht niversitesi Avrupa ncelemeleri programndan, ikinci lisansst derecesini ise 2008 ylnda Orta Avrupa niversitesi Sosyoloji ve Sosyal Antropoloji programndan ald. Aratrma alanlar arasnda ulustesi g, gmen rgtleri ve yurttalk haklar yer almaktadr. TESEV Demokratikleme Program kadrosuna 2008 ylnda katlan Koray zdil, Yarg, Hukuk ve Adalet alannn yneticiliini yapyor.

FERDA BALANCAR
Ferda Balancar, 1967de stanbulda dodu. Galatasaray Lisesini ve Marmara niversitesi Franszca Kamu Ynetimi blmn bitirdi. TSAD ve TESEVde uzman ve aratrmac olarak alt.

52

LEVENT PKN
Levent Pikin(Proje Asistan) lisans derecesini 2011 ylnda Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinde tamamlad. stanbul Barosunda avukatlk stajn yapmaktadr. Nisan 2012den beri TESEV Demokratikleme Programna katlm olup, nsan Haklar Dava Yrtcl, Yarg Reformu ve Medya ve Demokrasi alma alannda proje asistan olarak almaktadr.

Uur Yiit
1965 Ankara doumludur. Ankara niversitesi Hukuk Fakltesini 1989 ylnda bitirdi. Ayn niversitede Avrupa Topluluklar Hukuku zerine yksek lisansn tamamlad. Doktora derecesini Mali Hukuk zerine Marmara niversitesinde ald. 91-94 yllar arasnda 2005 Hkim aday olarak meslee balad. Bir sre cumhuriyet savcs olarak grev yapt. 2005-2010 yllar arasnda Adalet Bakanl Strateji Gelitirme Bakanlnda Tetkik Hkimi olarak grevde bulundu. Anayasa Mahkemesi Kararlar erevesinde Mali Gce Gre Vergilendirme lkesi, Bankaclk Sular, Vergi Kaakl Sular ve Dier Hrriyeti Balayc Vergi Su ve Cezalar, Avrupa Topluluu Ortak Tarm Politikas balkl kitaplar vardr.

Leyla Kksal Tarhan

1962de Erdemlide dodu.1985te stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun oldu. Yksek lisans derecesini kamu hukuku alannda ald. Medeni Usul ve cra flas Hukuku Anabilim Dalnda doktora eitimine devam etmektedir.Yarg olarak 1988 ylnda Karamanda meslee balayan Leyla Kksal Tarhan u anda bu grevi Ankarada srdryor. YARSAVn kurucu yelerinden olan Tarhan, halen bu kurumda genel sekreterlik grevini de yrtyor.

Ycel Sayman
1939da Konyada dodu. 1962de stanbul niversitesi Hukuk Fakltesinde lisans eitimini tamamlad. stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi (1963-2002) ve stanbul Ticaret niversitesinde (2005-2011)retim yelii yapt. 1996-2002 yllar arasnda stanbul Barosu bakanl yapt. 2011den beri Medipol niversitesinde retim yesi olarak grev yapyor.

Mithat Sancar
1963te Mardin Nusaybinde dodu. Liseyi Diyarbakrda okudu. Ankara niversitesi Hukuk Fakltesini bitirdi. 1985te balad akademik hayatnn belli dnemlerini, Almanyadaki eitli niversitelerde geirdi. Bu almalar erevesinde edebiyat ve sinemayla da yakndan ilgilenmektedir. Birgn gazetesinde balad ke yazarln, Taraf gazetesinde srdryor. Halen Ankara niversitesi Hukuk Fakltesinde profesr olarak grev yapyor; ayrca Yakn Dou niversitesi Hukuk Fakltesinde de ders veriyor.

53

Notlar

54

55

56