1828-29 OSMANLI - RUS SAVAI VE ANADOLU'DA ALINAN TEDBRLER Yrd.Do.Dr.

Adem KARA*

ZET Panslavizm akmnn Osmanl Devleti'nde yaratm olduu ksa ve uzun vadedeki gelimeler bugn iin artk bilinendir. Bu almann asl amac, Osmanl Devleti'nin Rusya ile olan ilikilerini balangcndan itibaren zetleyen bir giriin ardndan, Devlet iin nemli sonular beraberinde getiren 1828-29 savann Anadolu'ya ve Antakya kazasna yansmalarna deinebilmektir. Bu amalarla ortaya koymaya altmz alma, Osmanl-Rus ilikilerini anlatan eserlerin yan sra Antakya er'iyye sicillerinde tesadf ettiimiz belgelerden istifade edilerek ortaya konulmutur. Anahtar Kelimeler: Osmanl Devleti, Panslavizm, Rusya, Antakya

1828-1829 OTTOMAN-RUSSIAN WAR AND THE PRECAUTIONS TAKEN IN ANATOLIA ABSTRACT The short and long term developments created by the idea of Pan Slavsm are already obvious currently. Following the introduction part, which summarizes the relationship betvveen the Ottoman Empire and Russia, this study focuses on the reflections of the 1829-1829 war, with

* Abant zzet Baysal ni., Eitim Fakltesi retim yesi, web:htlp://kara_a.web,ibu.edu.tr.

Adem KARA 116

its signifcant outcome for the Empire, on Anatolia and the town of Antakya. With this particular purpose in mind, we made every effort to realize this study, utilizing the documents vve came across in the Antakya court minutes along with the works dealing with the bilateral relations between the Ottoman Empire and Russia. Key Words: Ottoman State, Panslavizm, Russia, Antakya.

1- GR Osmanl Devleti, dnya tarihinde kurulmu devletler ierisinde en nemlilerinden biridir. Alt asr boyunca blgesine hkmetmi olan bu devlette, hanedan deiimi sz konusu olmakszn, ok geni bir corafyada birbirinden farkl dil, din ve kltrlere mensup kitleler ayn idare altnda toplanmtr. Bir baka nemli devlet olan Rusya ise; Trkistan'da, Timur'dan sonra gl bir devlet kurulamamasndan faydalanarak tarih sahnesinde yerini almtr. XIX. yzyl ortalarna gelindiinde Trkistan'da Hive, Buhara ve Hokand Hanlklar adnda Trk Devleti mevcuttu. Ortaa slam ark kltr ve medrese zihniyeti ile taassubun hkm srd, istibdadn snrsz olduu bu devletlerin, askeri ve iktisadi kudretleri de zayft. Bu devlet arasnda eksik olmayan i mcadele buradaki Trklerin bsbtn zayf dmelerine sebep olmutur . Rusya, Trkler arasndaki bu danklktan istifade ederek, dank knezlikler halinde yaarken birliini XVII. yzyl sonlarnda tesis etmi ve artk XVIII.
1

1 Halil nalck, (1948), "Osmanl-Rus rekabetinin Menei ve Don - Volga Kanal Teebbs- 1596", Belleten, c. XII, Ankara, s.350.

Sosyal Bilimler Dergisi 117 yzylda nemli bir g haline gelmitir. XVIII. yzyl Osmanl tarihine baktmzda gze arpan ilk olgu, artk k dnemine girmi olan Osmanl ile emelleri ayyuka km Rusya'nn mcadeleleridir. Ruslarn emellerini en iyi ortaya koyan gelime, 1700 stanbul akdi ile Azak kalesinin Ruslara braklmasdr. Bu gelime Krm'da fena halde akis yapt gibi stanbul'da da iyi karlanmam bir hadisedir2. Akdeniz'e, scak denizlere ulamak arlk Rusya iin geici bir hedef deildir, olamaz. Bu esasl problemi onun karsna her an karan corafi artlardr. nk boazlara sahip olmayan bir Rusya, evinin anahtarna sahip deil demektir3. Panslavizm, Avrupa'da 1789 Fransz ihtilali ve 1846

ihtilallerinden sonra olumutur. Ad geen ihtilaller Avrupa milletleri arasnda milliyetilik cereyannn ortaya kmasna sebebiyet vermitir. Bu, zamanla siyasi bir nitelik kazanm Balkanlarda yaayan Srp, Hrvat, Sloven, Bulgar gibi kavimler, dil ve kltr gibi unsurlara sarlarak bir milli birlik hareketine kalkmlardr. Rusya bu akm krklemek suretiyle yaygnlamasn tevik etmitir. Bylece siyasi bir yn kazanan Panslavizm, dava haline getirilmitir4. Panslavizm tabiri ilk defa 1826 ylnda Slovak yazarlardan J. Herkel tarafndan kullanlmtr. Latince olarak kaleme ald ve umumi Trkleri Avrupa topraklarndan atp,

stanbul'u merkez yaparak, byk bir Slav Devleti kurmay ngren

Akdes Nimet Kurat, (1951), Prut Seferi ve Bar - 1123(1711). TTK, s.79. Hans Kohn, (1982), Panslavizm ve Rus Milliyetilii. eviren: Agah Oktay Gner, Ankara: Trk Dnyas Aratrmalar Vakf, s. 12. 4 Genel Kurmay Harp Tarihi Bakanl, (1975), Tarihte Trk - Rus likileri. Ank., s.91.
3

Adem KARA 118 Slav diline ait olan "Hakiki Panslavizm" (Verus Panslavismus) adl eserinde Panslavizm tabirini ilmi literatre sokmu ve dolaysyla bu szn sonralar siyasi bir tabir olmasna yol amtr. Herkel edebi-ilmi Panslavizm'le btn Slav kavimlerinin kltr sahasnda karlkl alveriini kastettii gibi, siyasi sahada btn Slav kavimlerinin byk bir devlet halinde birlemelerini gaye olarak almt5. Siyasi amal bir Slav birlii yaratmak fikri ise ilk defa kesin ekilde Slovak (Slavlarn bat ksmna ait), katolik dinine mensup, Avusturya tebaasndan biri tarafndan ekillendirilmitir6. XVIII. ve XIX. yzyl banda Rus yaylmas bir yandan tamamen Rusya'nn talepleri ve ihtiyalar ile Ortodoks kiliseye kendini vakfedi, dier taraftan Rus olmayan Slavlarn yaklama arzusu, bir birlik ierisinde btnlemek isteinden geliyordu7. Panslavizmin siyasi bir hareket olmas Rusya'nn bu cereyan kendi emperyalist

maksatlarna alet etmek istemesiyle mmkn olmutur8. 1848'de Rus mparatorluu snrlar ierisinde yaayan beyaz Ruslarda ve Osmanl Devleti snrlarnda yaayan Bulgarlarda milli denecek hibir uyan sz konusu deildi9. Rusya'da da nce bir kltr meselesi eklinde gelimi, sonralar siyasi bir renk almtr. Bu adan Rusya dndaki Slavlarla Ruslar arasnda bir benzerlik olmakla beraber, Rus

Panslavizminin btn Slavlar Rusya'nn hegemonyas altnda ve

Hans Kohn, a.g.e.,s. 5 - Akdes Nimet Kurat, (1953), " Panslavizm", DTCF Dergisi c, XI, sa: 2-3-4, Ank., s. 242. Kurat, "a.g.m", s.242. 7 Hans Kohn, a.g.e., s. 19. 8 Kurat, "a.g.m", s.249. 9 Kohn, a.g.e., s. 19.
6

Sosyal Bilimler Dergisi

119

Slavlar

Ruslatrmak amacn gznnde tuttuu grlr.

10

Yani

Panslavizm = Panrussizm kalbna girmitir . Rusya'nn egemenlii altnda btn Slavlar birletiren bir devlet kurulmasn ama edinen panslavistler, bu akmn yardm ile Rusya'y dndkleri seviyeye getirmek iin de u ynde almasn istiyorlard: 1- Douda yeni fetihler yaparak Rus emperyalizmini

gelitirmek, 2- Rusya'nn egemenlii altnda bulunan btn rklar

Ruslatrmak, 3- Rusya dnda bulunan Slav topluluklarn Rus egemenlii altna almak11. Rusya'nn yaylmasn esas alan Panslavizm akm ncelikli hedef olarak Osmanl mparatorluunu, daha sonra da AvusturyaMacaristan mparatorluunu, yani Balkanlar hedef almt. Nitekim Rusya, Krm sava ve 1856 Paris antlamas ile urad yenilgi zerine, bu blgede urad zararlar, Panslavizm yardmyla gidermek zere harekete gemitir12. Kohn Hans eserinde; "22 mays 1853 gn Krm sava devam ederken Lord Palmertson, Dileri politikas ettirmeyi bakan Lord Cladendon9a yle yazyordu: "Rus

daima zayf ve gevek hkmetlere dener, enerjik bir mukavemette

istediini kabul zaman

karlat

Kurat, "a.g.m", s.249. Rfat Uarol, (1985), Siyas Tarih. stanbul: Filiz Kitapevi, $.261. 12 Uarol, a.g.e., s.261.
1111

10

Adem KARA 120 yeniden srama imkan aramak zere siner" bir ifadeyle Rus politikas izah olunmaktayd. eklinde ok da net

2- 1828-29 OSMANLI RUS HARB Ruslarn, Trkler aleyhinde, srarl olarak gneye doru yaylmaya devam etmeleri sonucu, Trk- Rus mnasebetleri XVII. asrm sonlarndan XX. asrn balarna kadar, devaml mcadelelerle gemitir. 1830'lardaki Kavalal Mehmet Ali Paa krizi esnasndaki yaknlama haricinde, Trk-Rus mnasebetlerini devaml bir mcadele haline getiren taraf uluslararas hukuk kaidelerine uymayan Ruslar olmutur14. Bu dnemde Balkanlarda yllardan beri sregelen kargaa ve huzursuzluk Rusya ve Avusturya'nn destei ile ayaklanmaya

dnmtr. Srp isyan nedeniyle Rusya ie karm, bunun zerine Osmanl askerlerinin baarsz olmalar zerine 1812 de Bkre antlamas imzalanmtr. Toprak kaybna ramen blgedeki

huzursuzluk devam etmitir. te yandan Mora'da ba gsteren Yunan isyan ksa srede uluslararas nitelik kazanm, Rusya yeniden ie kararak Osmanl topraklarna girmitir. 1829 Edime antlamas ile Yunanllara bamszlk ngrlm ve 1830'da yzyllardan beridir Osmanl egemenliinde olan Yunanllar bamszlk kazanmlardr15. Bu suretle Panslavist politika eksenindeki politikalar meyvesini vermeye balyor, akabinde bal eyaletler tek tek Osmanl Devletinden

Kohn, a.g.e., s. 99. Mehmet Saray, (1987), Atatrk'n Sovyet Politikas, stanbul: Acar Yaynlar, s.7. 15 Musa adrc, (1997), Tanzimat Dneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yaps, Ankara: TTK, s.5.
14

13

Sosyal Bilimler Dergisi 121 kopabilme mcadelesine giriyordu. Tm bu gelimelerde ise barol Rusya oynamaktayd. Sava ncesine bakldnda Osmanl Devleti'nin byle bir savaa hazrlkl olmad grlecektir. Osmanl Devleti 1826 ylnda tarihi bir sorununu zm, Yenieri Ocan kaldrlmt. Hemen arkasndan 1827 ylnda Navarin'de Osmanl donanmas yaklmtr. Bir baka gerekte, kaldrlan Yenieri Oca yerine teekkl ettirilen Asakir-i Mansure'nin henz tam anlamyla eitimlerinin

tamamlanmam olmasdr. Daha nce ki yllarda yaanm olanlardan dolay, Fransa ve ngiltere ile olan ilikilerin kesilmi olmas olas Rus harbinde gelebilecek bir yardmnda olanakszln gsteriyordu. Tm bu gz nndeki artlara ramen Pertev Paa savan kanlmaz olduunu dnmekte ve bunu u ekilde ifade etmekteydi: "Eeri Moskoflu'ya galebe mit olunmaz. Lakin bila muhabere Mora Krall kabul olunur ise yol olur ve pek ok mahallere sirayet eder. Binaenaleyh vs'umuzu sarf ettikten sonra bil-mecburiye ihtiyar eylersek dman her vakit bu kadar teklifi iltizam eylemez".16 Rusya ise, Osmanl Devleti'nin iinde bulunduu bu duruma ek olarak kendisi iin sava kazanabilecek artlar olgunlatrmt. Rusya'nn banda bulunan ar Nikola, ngiltere, Fransa ve

Avusturya'ya kar bir fetih politikas gtmediini, amacnn Yunan sorununun zlmesi iin, Osmanl Devleti'ne Londra'da imzalatlm olan protokoln uygulatlmasn salamak olduu yolunda teminat vererek, Osmanh-Rus Sava srasnda bu devletlerin tarafsz

Karal, a.g.e , s. 119.

Adem KARA 122

kalmalarn salamtr. ran'la yaplan savata da zafer kazanarak gney dou snrlarnn gvenliini de salamt17. Osmanl-Rus Sava, Ruslarn saldrmalar ile balamtr. Sava Anadolu ve Rumeli kylarnda cereyan etmi, Osmanl

kuvvetleri savunma savalar yapmak zere dzenlenmilerdir. Rumeli'de, Aa Hseyin Paa, Tuna Seraskeri, Kaptan- Derya zzet Paa, Varna Muhafz; Anadolu'da ise Galip Paa

grevlendirilmiti. 1828'de balayan Rus saldrlan sonunda sak, Tul, Main, brail ve Hrova kaleleri kaybedildi. 1829 yl ierisinde artan saldrlar sonucu sadrazam Mehmet Reit Paa'nn ordusu Kenleftsh'te ar bir yenilgi almtr. Devamnda ise Silistre ve Edirne Ruslarn eline gemitir18. Anadolu'da devam eden mcadelelerde de durum batdan farkszdr. Ruslar, Ahska, Kars, Anapa ve Erzurum'u ele

geirmilerdir. Alnan neticeler stanbul'u dou ve batdan tehdit altna sokmutu. Ruslar asndan her ey yolunda giderken Rusya'da balayan kargaa, ngiltere ve Avusturya'nn ilerleyiten tedirgin olmaya

balayarak seslerini ykseltmeye balamas ar, Osmanl isteklerini kabul etmeye zorlad. Edirne'de balayan grmeler neticesinde, 14 Eyll 1829'da Edirne Bar Antlamas imzaland. Antlamadaki toprak konusundaki hkmler sert, ama

beklenenden daha hafifti. Rus askerleri prenslikler, Dobruca ve Bulgaristan da igal ettikleri yerlerden ekileceklerdi. Ruslar Tuna

17 18

Karal,a.g.e, s. 119. Karal, a.g.e, s. 120.

Sosyal Bilimler Dergisi

123

nehrinde ticaret edebilme hakkna kavuuyorlar, Osmanl Devleti Tuna ve Prut boyunca kale yapmamay kabul ediyordu. Bu suretle daha sonra vuku bulacak harplerde Ruslarn Osmanl snrlarna girmesi

kolaylayordu. Osmanl Devleti, Ruslarn Kafkaslar, Grcistan ve ran'dan alm olduu Nahcvan ve Erivan'daki varln kabul ediyor, buna karlk Ruslar da, Erzurum, Kars ve Bayezid'i geri veriyorlard. Ruslar dier Avrupa devletlerine tannm olan salahiyetlerden

yararlanacakt. Srbistan, Yunanistan ve prenslikler Rus korumas altnda zerklik kazanmlardr. Bir baka madde ile de Osmanl Devleti, 10 yl iinde denmek zere 400 milyon kuru sava tazminat demeye mahkm ediliyordu19. Osmanl Devleti iin anlamann ifadesi daha farkldr.

Denilebilir ki Kk Kaynarca'dan sonra imzalanm olan en ar anlamadr. Ruslar bu antlama sonrasnda Tuna ve Dou Anadolu'ya hkim olabilecek, denetim altnda tutabilecek yerleri elde ettiler. Eflak Bodan ve Srbistan'n muhtariyetliklerini tanm oluyordu. deyecei tazminat ise uzun yllar ekonomik bask ve sknt manasna geliyordu. mzalanan antlamadaki asl nokta ise Yunanllarn bamszlnn kabul edilmesi idi. Bamsz Yunan Devleti'nin kurulmu olmas Osmanl Devleti'nin bundan sonraki sreteki zln de ifade edecekti. Dier uluslara rnek tekil edecek bu durum Osmanl Devletinin zaman ierisinde kayboluunu da beraberinde getirecektir.

Stanford J. Shaw- Ezel Kural Shavv, (2000), Osmanl mparatorluu ve Modern Trkiye. stanbul: E yaynlar, s. 60-61.

19

Adem KARA 124

3- HARBN ANTAKYA'YA YANSIMASI stanbul ve boazlarn nemi bilinen bir gerektir. Osmanl Devleti zellikle sahil kentlerinin korunmas ve savunulmas iin gerekli tedbirleri aldrmaya zen gstermitir. Bu blgelere hakim olabilme ve scak denizlere ulaabilme hlyas zellikle Ruslarn ryalarn sslemekte idi. 1828-29 sava ncesi 1770 ve 1827'de iki kez Osmanl donanmas yaklmtr. Osmanl mparatorluunun g kaybetmeye balamasnn, -daha sonra zellikle Venedik donanmasnn iki de bir anakkale Boazn kapamalar ve Osmanl donanmasn dar brakmamalarna kar eme Liman ayr bir stratejik gvence oluturmutu. eme'de tutulan birka kalyon Boaz azndan Venedikleri kovalamakta etkili oluyordu. Gene tahl ve dier zirai rnlerin Avrupa lkelerine gnderilmesi de eme liman araclyla ucuz ve emin ekilde mmkn oluyordu. Osmanl Devleti iin bu derece stratejik neme sahip eme'de 5 Temmuz 1770 gn yaplan ve ki gn sren savalar sonucunda Osmanl donanmas yaklmtr. Yine ayn ekilde 20 Ekim 1827 tarihinde, Fransa, ngiltere ve Rusya mttefik filolar, Navarin'deki Osmanh-Msr donanmasna baskn yapm ve yakmlardr. Sonrasnda Osmanl Devleti yerine Bizans' diriltmek hayaliyle, Yunan isyanlar balad. Osmanl Devleti, iilerindeki gelimeleri kontrol etmek iin, Yunanistan'daki

tedbirlerini arttrd. 1821 ylnda Mora'da, Rum isyan kt. Devrin Osmanl Sultan kinci Mahmud Han, Mora syann bastrmakla Msr Valisi Kavalal Mehmed Ali Paa'y vazifelendirdi. Mehmed Ali

Sosyal Bilimler Dergisi

125

Paann olu brahim Paa; Mora'daki Rum sileri, Rus subay ve askerleriyle, Avrupa devletlerinin gnll hmanistlerini malup edip, blgeden att. Bu durum Fransa, ngiltere ile Rusya'nn birlik olarak Osmanl Devletine kar cephe almalarna yol at. Mora'dan Osmanl askerinin ekilmesini isteyen notay, Sultan Mahmud Han, hkmranlk prensibiyle uyumad iin reddetti. Zira bu durum, Osmanllarn bir i meselesiydi. Baltk Denizine alan Rus donanmasndan bir filo, ngilizlerle birleip, Akdeniz'e girdi. Rus-fngiliz gemilerine Fransz filosu da katld. ngiliz amirali Cangrington kumandasndaki Fransa, ngiltere, Rusya mttefik donanmas, Msr'daki Kavalal brahim Paa

kuvvetlerine kar deniz harekt balatt. Mora syannda, Osmanl ve Msr gemileri Navarin limannda bulunuyordu. Mttefik donanmas, Navarin Limann kuatt. Osmanllar ile deniz muharebesi yapmaya cesaret edemediler. Amiral Cangrington, mttefikler adna, Osmanl ve Msr askerlerinin Yunanistan'dan ekilmesini istedi. Kabul edilmedi. Navarin'in aklarndaki mttefik donanmas, gayelerinin sava

olmadn ileri srerek, limana girmek istediler. 20 Ekimde dostane bir havayla Navarin Limanna giren mttefik gemilerinin ani atei saat devam etti. Elli yedi Osmanl-Msr gemisiyle alt bin asker kaybedildi. Navarin Facias neticesinde; Avrupa devletleri Osmanl Devletini rahat brakmayarak, ksa zaman sonra Yunanistan'n istikll kazanmasn saladlar. Cebelitark boaznn almasnn ardndan blgenin artan nemi Antakya ve civar liman ehirlerinin nemini ve devletin blge zerinde ald tedbirleride deitirmitir.

Adem KARA 126

nemli neticelerle dolu bu savan Osmanl Devleti'ndeki etkilerini Antakya rneinde inceleyip, Antakya sicillerine yansmasn vererek konunun merkez ve tara rgtleri arasndaki geliimini ortaya koymaya alacaz. 1828-29 Osmanl Rus sava nedeniyle merkezden lkenin drt bir yanna alnmas gereken tedbirler ve lkenin iinde bulunduu durumla ilgili yazmalar yaplmtr. Yirmi numaral Antakya er'iyye sicillini incelediimiz vakit, bu konu ile alakal ok sayda belge ile karlamaktayz. Antakya, bahsi geen dnemde sahip olduu

iskenderun ve Sveydiye limanlan ile Akdeniz hkimiyeti iin nemli bir noktadadr. Merkezden aban 1243'de (ubat-Mart 1828) gnderilmi olan fermanda, Mora ve dier Akdeniz adalarnda yaayan Rumlarn karm olduu isyanlarn, ngiltere, Fransa ve Rusya devletlerinin aralarnda yapm olduklar anlamalarla desteklendii ve bu devletin stanbul'da ki elilerinin, Dersa'adet'e gelerek Rumlar iin bamszlk talep ettikleri belirtilmektedir. Devletin bu talebi ret ettii, bu devletlerle yaplacak olan sava iin snr boylarnda bulunan idarecilerin halk konu ile alakal olarak bilgilendirmesi ve sava vuku bulursa slam milletinin tek vcut olarak harbe hazr olmasn istemektedir20. stanbul'dan tara yneticilerine gnderilen Zilkade 1243

(Mays 1828) tarihli Emr-i li suretinde Rusya ile, Balkanlarda Tuna ve Silistre dolaylarnda, Douda Erzurum ve Kars taraflarnda yaplan

20 Antakya er'iyye Sicil Defteri (daha sonraki dipnotlarda Antakya er'iyye Sicil Defteri, olarak belirtilecektir), Defter No: XX, Belge No: 13.

Sosyal Bilimler Dergisi

127

savan gerekliliini halka anlatmalar, savaa ve gerektiinde asker yardmna hazr olmalar istenmitir21. Eli silah tutan herkesin Allah rzas iin savaa katlmalar istenmitir22. 23 evval 1243 (8 Mays 1828)'de Antakya mtesellimi brahim Aa'ya gnderilen buyruldu da, Rus birliklerinin Prusya nehrini geerek Bodan' igal etmi olduu, Osmanl Devletinin bunu sava sebebi sayarak Rusya'ya harp ilan ettii ifade edilmektedir. Mtesellimden, Antakya snrlarnda bulunan Sveydiye ve Keseb iskelelerinin muhafazas iin grevli olan 30 askerin yeterli olmayaca, iskelelerin korunmas iin gerekli tedbirleri alarak asker takviyesi yapmas ve ok dikkatli olmas istenmitir23. Yine Halep valisi Mehmed Emin Rauf Paa'ya gnderilen fermanda, harp ilan nedeniyle 12 yandan 70 yana kadar herkesin hazr olmas, dou ve bat hudutlarna gnderilmi olan askerin yeterli olmad ve Halep eyaletinin bu harpten zarar grmemesi iin 500 kiilik bir asker evkinin yaplmas istenmektedir24. Halep Valisi, kendisine gnderilmi fermanda buyrulduu gibi hareket ederek, derhal Divan- Eyalet-i Haleb'-ehba'dan ukadar Emin Aa eliyle Antakya mtesellimi Hseyin Aa'ya Rusya Devleti'nin Osmanl'ya harp ilan ettiini, bu durumun basit bir snr ihlali olmadn, Rusya'nn slam milletine olan dmanlnn ok eski tarihlere dayandn ifade etmitir. 12 yandan 70 yama kadar herkese haber verilerek, hazrlkl olmalarnn tembihlenmesini istemitir. Bat ve dou cephelerine gnderilmi olan
21 22 23 24

A..S., Defter No:XX, Belge No:7l. A..S., Defter No:XX, Belge No:75. A..S., Defter No:XX, Belge No:29. A..S., Defter No:XX, Belge No:4l, Zilkade 1243- Haziran 1828.

Adem KARA 128

askerlerin yetersiz kalmas nedeniyle 500 asker istendiini, bu saydan 75'inin Antakya kazasndan karlanaca ve her svari iin yem ve yiyecek paras olarak 750 guru tahsis edilmesi istenmitir . Alman tedbirlerden biri de Sveydiye skelesine Babu tayinidir. Akolu Ahmed Aa 30 asker ile Muharrem 1244 (Temmuz 1828)'de Babu tayin edilmitir26. Dersa'adet'ten Halep Eyaletine gnderilen Emr-i li suretinde, Rusya'nn ark hudutlarndan Osmanl topraklarn igale balamas yznden ark Ordusu bakomutan Mehmed Said Paa'ntn emrine verilmek zere 1000 kiilik seme askerin vakit kaybettirilmeden evki istenmektedir27. Bunun zerine, Halep eyaletinden Antakya mtesellimi Hseyin Aaya gnderilen buyruldu da, Rusya ile yaplan sava nedeniyle istenmi olan 1000 askerden 75'inin Antakya'dan

karlanaca, bu askerlerin Hasan Aa marifetiyle bir dakika bile geciktirilmeksizin eyalet merkezine gnderilmesi istenmitir28. 13

Zilkade 1244 (17 Mays 1829) tarihli divan tezkeresi ile 75 askerin bir an nce eyalet merkezine gnderilmesi istenmitir29. Aralk 1828 tarihli bir belgeden anlald zere istenmi olan 1000 askerden sadece 500' bu greve itirak etmitir. Devlette ark ordusuna katlmayan 500 askerin her birinden 250 guru tahsil edilmesi toplam 125.000 guruun toplanmas ile bu katlmayanlarn
30

bu sorumluluklarndan muaf

tutulacaklar belirtilmektedir .

25 26 27 28 29 30

A..S., A..S., A..S., A..S., A..S., A..S.,

Defter No:XX, Belge No:42, 23 Zilhicce 1243- 6 Temmuz 1828. Defter No:XX, Belge No:49. Defter No:XX, Belge No:55,Muharrem 1244- Temmuz 1828. Defter No:XX, Belge No:56, 4 Kyll 828. Defter No:XX, Belge No:74. Defter No;XX, Belge No:76.

Sosyal Bilimler Dergisi

129

Halep'ten istenmi olan 75 asker, Antakya Yzbas Yusuf Aa'nn emrinde ark Ordusuna dhil olmak zere Erzurum'a hareket ettii, fakat bu yolculuun blgenin en souk dnemine denk geldii iin askerlerinin hastaland anlalmaktadr . Ocak 1829'da Halep'te bulunan Sveydiye ve Keseb

skelelerinin muhafazas iin 5'er kta top ve 5'er adet tabya'ya ihtiya olduu Halep ve am valisi Melmed Emin Rauf tarafndan bizzat yazlarak, stanbul'a rapor edilmitir. Bu ilerin yaplmas iin Halep'te oturan Abdulbaki ve Ahmed adndaki kiilerin grevlendirilmi

olduklar, maliyeden izin alnd, buralarn korunmas iin Halep valisi kapc balarndan Mehmet Battal emrinde Antakya'dan 120 askerin nbetlee olarak bir ay burada ikamet ettirilmesi istenmektedir32. Erzurum'da bulunan ark ordusunun ihtiyalarnn karlanmas iin kii bana 3'er kurutan 5000 koyun ve her kile iin nakliyesi ile 25 para fiyat ile 20.000 kile Arpa ve 150 deve'nin vakit geirilmeksizin blgeye gnderilmesi istenmitir33. Ordunun ihtiyalar iin Halep'ten istenenlerden Antakya'nn hissesine den 4150 kile Arpa, 1120 koyunun satn alnmas hususunda Antakya mtesellimi Hseyin Aa grevlendirilmitir34. 1828-29 Osmanl-Rus Harbi'nin bitmesi zerine yaplan yazmalarda ise, artk mevcut sava halinin sona erdii, Rus askerlerinin slam memleketlerini terklerine kadar cephelerde bulunan askerlerin yerlerini terk etmemeleri, yaplan barn tm grevlilere ve
31 32 33 34

A..S., A..S., A..S., A..S.,

Defter No:XX, Defter No:XX, Defter No:XX, Defter No:XX,

Belge No:79, 2 Rcccb 1244-9 Ocak 1829. Belge No:80. Belge No:84. Belge No:85.

Adem KARA 130

halka duyurulmas istenmitir. Devlet yaynlad fermanda Rusya le sava iin hibir sebebin kalmadn, sava sonrasnda artk asl iin fukaralarn huzur ve gvenliinin salanmas olduu, Rusya

Devletinden gelecek ya da gidecek kiilere, ziyaretilere ve tccarlara dmanca davranlardan kanlmas, onlara dosta yaklalmas istenmitir35. Grld gibi Osmanl Devleti iinde bulunduu durumu deerlendimek suretiyle, halkn bilinlenmesini salayacak tedbirler almann yan sra mcadele halinde olduu devletler ve onlarn halklarna karda bir dizi tedbirler alarak uygulanmasn salamtr. Osmanl Devleti iin ok mhim neticelerle bitmi olan bu harbin neticesinde bile vakit kaybedilmeksizin Anadolu'da tansiyonu

drmeye ynelik gerekli tedbirler alnm hayatn eskiden olduu gibi devamna allmtr.

KAYNAKLAR ARV BELGELER Antakya er'iyye Sicil Defteri, Defter No: XX, Belge No: 13, 29, 41, 42, 49, 55, 56, 71, 74, 75, 76, 79, 80, 84, 85, 138. MAKALELER nalck, Halil (1948), " Osmanl- Rus Rekabetinin Menei ve Don-Volga Kanal Teebbs-1596", Belleten, c. XII, sa.46, s.349-402. Kurat, Akdes Nimet (1953), "Panslavizm", DTCF Dergisi, c. XI, sa: 2-3-4, s.241-278.

35

A..S., Defter No:XX, Belge No: 138, 27 Rebilahir 1245- 26 Ekim 1829.

Sosyal Bilimler Dergisi 131

KTAPLAR adrc, Musa (1997), Tanzimat Dneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yaps. Ankara: T.T.K. Genel Kurmay Harp Tarihi Bakanl (1975), Tarihte Trk - Rus likileri. Ankara: Genel Kurmay Bakanl. Karal, Enver Ziya (1988), Osmanl Tarihi, c. V., Ankara: T.T.K. Kohn, Hans (1982), Panslavizm ve Rus Milliyetilii, (ev: Agah Oktay Gner) Ank.: T.D.A.V. Yaynlan. Kohn, Hans (1991), Panslavizm ve Rus Milliyetilii, (ev: Agah Oktay Gner), Ankara: T.D.A.V. Yaynlar. Kurat, Akdes Nimet (1948), Rusya Tarihi- Balangtan 1917'e Kadar. Ank.: TTK. Kurat, Akdes Nimet (1951), Prut Seferi ve Bar-1123(1711). Ank.: TTK. Kurat, Akdes Nimet (1994), Trkiye ve Rusya. Ank: Kltr Bakanl. Ortayl lber, (1981), ll.Abdlhamit Dneminde Osmanl mparatorluunda Alman Nfuzu, Ankara: Ankara ni. Yaynlar. Saray, Mehmet (1987), Atatrk'n Sovyet Politikas. stanbul: Acar Yaynlar. Shaw, Stanford J. - Shavv, Ezel Kural (2000), Osmanl mparatorluu ve Modern Trkiye. c.II, stanbul: E yaynlar. Uarol, Rfat (1995), Siyasi Tarih. st.: Filiz Kitabevi.